Skip to main content

Full text of "Boekzaal der geleerde wereld"

See other formats 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  library  shelves  bef  ore  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 
to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 
to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 
are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that 's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  marginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 
publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  have  taken  steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 

We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  of  the  files  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfrom  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attribution  The  Google  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  informing  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  offer  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
any  where  in  the  world.  Copyright  infringement  liability  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  Information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.  Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  text  of  this  book  on  the  web 


at|http  :  //books  .  google  .  com/ 


'  Digi 
_J 


,y  Google 


DigitizedbyC^OOQle 


,y  Google 


,y  Google 


,y  Google 


BOEKZAAL 

DIE 

GELEERDE  WERELD. 

BI 

1^  IJ»  ÜCH  RIFT 

•  TOOE  DB 

PROTEST ANTSCHE  KERKEIf^ 

IV  HIT 

KONINGEIJK  DER  NEDERUNDEN. 

Yoor  JAXfJAKiJ  1847. 


tB  AMSTERDAM,  bij 
D£  ERVEN  D.  OKDER  DK  LINDEN  Eir  ZOON, 

op  den  Singel,  tu»schen  den  B laan wburf; wal 
en  de  Bergs traat,  N^.  321. 

MDCCCXLYIX. 


De  prijs  is  30  Csnis. 


.  .  ..ytize^bjGoqgk 


T»E  NEW  YORK 
PUBLIC  LIBRARY 

922266A 

,   ASTO^,LEKOX  AND  . 
tlLDEN  FOUNDATIONS 


Digitized  by  CjOOQ IC 


BOEKBESCHOUWliXG. 


Mter  JEZ08  cbexstps.  Hiêhriêch-kritink  he- 
werkt  naar  de  grondstellingen  der  Eftemgelien'* 
Mtmnonie^  dt^r  j.  «.  frxkolies  ,  Boogleeraar 
te  BoAii*  Uk  het  fioogduiieeh.  Te  DeftoUr , 
htf  M.  Wlol,  1844.  193  AW*.  /n  ^r.  8tH»« 
De  pr^e  ie  J  1,90. 

Het  werkje   Tan   den  Hocigleeraar  vuiepliib 

lie«ft    in    Dnitechland  veel    lijJTal  gevonden,    en 

schoon  M  hier  te  lande ,  in  ^jne  oorspronkeljjfce 

laai ,  reeds  J^g  velen  bekend  was  en  gebrnikt  werd , 

gdootea  wg  toch  wel  dat  de  Heer  bauot  op  een 

goed  dehbl  lal  kunnen  rekenen.     De  archaeoiogi^ 

Tan   de  i^'densgeschiedenis  is  eene  jaarlijksehe  be-r 

hoefte,  en  bet  werk  Tan  btii4£us,  hoe  verdienste- 

m   leA^   is  reeds  te   Teel  Terooderd  om  oTeral 

Teiüg  te  mogen  gebrnikt  worden ;  ^-  tot  nog  toe 

hebben   wij  ons  moeten  behelpen  met  hetgeen  wg 

in    Terschillende  Commentaren   Terspreid  Tonden ; 

hier  •  hebben    wij   nu^  een  beknopt ,  gemakkelijk  , 

en  —   wij  zeggen  Tolmondij^^xeer  zaaknjk  over- 

zigt    Toor   ons.     Het  is ,   naa^  gewoonte ,  zoo  als 

ook   BTViWs  ip  zynen  tijd  deed ,  aan  de  t^dorde 

der  gebeurtenissen  Tastgeknaopt ,  loopende  Tan  ^a^ 

Z17S    laatste    reia  naar  Jeruzalem ,  tot  aak  de  hpr 

A  2  gra- 


,y  Google 


4  '  J.    H.    JFfilEDLlEB  , 

grafcai^,  en  «Izoo  de  gelieele  iijdeosgesehiedenis 
omvattende. 

Of  wij  het  onbepaald  aanbevolen  willen  heb- 
ben ?  —  -—De  aréhaeologie  van  hel  lijden ,  een 
onderwerp  zoo  vele  duizende  malen  door  duizende 
bestudeerd ,  kan  nu  toch ,  wanneer  het  hehan* 
deld  wordt  door  eenen  Hoogleeraar ,  .  van^^  wien 
meri  wachten  mag^  dat  hij  er  een  opzettelijk  stu- 
diewerk  van  gemaakt  heeft,  en  het  niet  uitgeeft 
_  vóór  dat  hij  het  tot  de  hoogste  volkomenheid  ge* 
bragt  heeft ,  die  hij  er  aan  geven  kon ,  in  zóó 
verre  volmaakt  zijn,  dat  alleen  latere  onderzoe- 
kingen er  iets  aan  kunnen  verbeteren  ;  meq  ver- 
wacht' dat  er  geene  misslagen  in  zijn  zullen  ,'  mét 
één  woord ,  dat  men  het  als  legger  aan  jonge 
Predikanten  veiiig  in  handen  geven  kan. 

Dat  is  het  echter  in  geenen  deele.  Op  de  on- 
evenredigheid van  behandeling  willen  wij  niet  mai- 
len. Fai£oli£b  kan  daaronatrent  z^n  eigene  in- 
zigteh  en  oogmerken  gehad  hebben.  Toch  zouden 
wij  gaarne  de  brèedé  ruimte ,  die  hij  aan  het  San- 
hedrin geeft;  hébben  verruild  voor  eenige  mede> 
dèelingen  uit  dé  geschiedenis  der  Chrisletijké  eer- 
dienst  ,  betfreffende  het  kruis  en  deszelfs  gebruik  ; 
want  al  behoort  dit  niet  tot  de  archaeologie ,  in 
dien  zin  als  men  ze jj^ewoonlijk  opneemt,  zoomoet 
wen  toch  onderstellen  dat  liet  werkje  ten  oog- 
Ynerk  '  heeft  om  jonge  predikers  bij  het  opstellen 
httncer  leerredenen  dé  hand  tt;  bieden ;  —  en  nu 
Is 'dan  t^oh  de  eerbied  door  dé  Kerk  aan  het  zin- 


,y  Google 


-      AKCfUFOtnoit    P«B    I.IJnR,1IS0R«CHiri)E»M.  5 

nebecld    van  dea   ^eg  der  zaU^l^eid ,  het  iniddei- 
"^punt    onzes  geIopf$,   betoond,   een  onderwerp  ter 
afwisseliDg  in  de  jaarlijks  wederkserende  behande« 
Hng    2eer  gepast  ^    zeer  boeijend ,    en   in   geenen 
deele  onstiditelijk.    Referent  weet  daarvan  bij  on- 
derrinding,    met  urai  een  e  belangstelling  hét  aan- 
geb4K>rd     wordt     £n   rniEOiieB    zelf  heeft  zich, 
op  btadz.    149,   veroorloofd,    zich  te  begeven  in 
de  'vraag  naar  de  soort  vanhont,  waar ait  hei  k mis 
gemaakf  was  ,  en  de  leende  te  vermeVlen ,  die  den 
palmboom  ,    ceder ,   cypres  en  ol^  opgee(i.     £én 
van  beide ,    óf  hij  had  van  die  vraag  <  in  een  zui- 
ver historisch  werk ,  geheel  moeien  zwj^gen  en  ze 
aan  de  legende  oterlaten  ,  óf  hij  had  eehige  ruimte 
moeten  geven  aan  die  zonderlinge  legende  van  het 
Vmishont,'  die   in  de  middeleeuwen  bijna  tot  een 
he^euèVcht    werd ,    waarvan     het    ievendmakend 
kruit  de  Jroofidpersoon-  en  held  was ;  dat  ze  oor- 
sprankel^k   nlt  allegoriènN  moet  afkomstig  geweest 
Zijn ,    schgnt  hem  onbekend  te  zijn ,  zoo  als  ook 
zyne  opgaaf  van  bronnen  zeer  onvolledig  is  en  niet 
zeer  geschikt  om  er  het  Juiste  licht  over  te  wer- 
pen.    Ook   haalt  hij  als  citaat  hier  aan,  een  aan. 
ctpriahüs  toegekend  geschrift ,  de passione  Chrtsii  f 
men    zon  daaruit  opmaken ,  dat  men  in  de*  Afri- 
kaansche   Kerk  reeds    in  de  d^rde  eeaw  met  deze 
legeade   bekend   was  ;'  en  dat  ze  bij  mannen  van 
zulk    een  hoog  aaYiziea  ingang  had ;  het  boekje  is 
ecbter  niet  van  crpRf ahus,    maar  bijna  ntgenkon^ 
derd  pstT  jónger  ,.  ^an   aaitolbds  vak  bojiiiev^a(.  , 

eeue 


yGöogle 


6  J.   n,   rRXKDtlEB, 

•«eaejl  friead  vaiT  wrrabdus  ,  overluden  ömstwéka 
1192.  Het  apoeryfe  Evangelie  Taa  lacoDiMUS^ 
dat  de  oudste  bron  is,  noemt  hij  taiet  eens. 

£en  höofdgebrek  van  het  geheele  Werk  is ,  dat 
er  niet  eerst  eene  goede  harmonie  of  tijdorde  aan 
ten  gronde  gelegd  is.  Zuiks  is  reeds  aangewezen 
en  aanto^eTuld  tevens  door  Prof.  Vetö  in  den  Gids 
iroor  1846  N°.  4,  (waarbij  ïnen  vcrgèlpe  de 
scherpzinnige  en  geestrijke  opmerkingen  van  dea 
Heer  da  co  sta  over  de  altijd  tooveel  ndoeite  ge- 
baard hebbende  fra^pxirKSvyf  t  de  £reb  Sabiyatb 
en  ofter  het  even  aoo  ^oXvTpvXMixop.  «/»*, 
XVIII  :24.  —  In  N^*  5^  van  den  Óidê). 

Wy  suUen  er  nog  enkele  uit  enze  jsantéelLeaia** 
gen  b^voegen.  Bladz.  68:  »Het  Avondmaal  wa9 
volgens  den  wil  des  Goddelijken  instellers,  geea 
bloot  teeken  tot  aandenken  van  iels  d^  geschied 
was,  maar  een  levend  >efli  voor  tdle  Tdlgeode  t^*» 
den  beiïtemd  werktuig  'io*  geeêiéijke  wederge^ 
boorie.''  ^  Wij  willen  ^e  tweede  hètfl  dezer  pe-*- 
riode  toegeven ,  schoen  ze  in  eene  arehaeolo^e  niel 
te  huis   behoort,    maar  waar   staat   het  dat   ket 

.    Avondmaal    een   werktuig  tot  wxDËRGEftooftiE  is? 
De  Doop  is  het  sacrament  der  wedergeboorte. 

Hier  ter  plaatse ,  zoo  ode  Uads.  71 ,  noemt  hij 
het'  Avondmaal:  j»6enen  nieuwen  maaltijd,*'  na 
den  reeds  geslotenea  Paaschmaaltijd.  Wij  weten 
wel  dat  het  Avondmaal  is  ingesteld  bij  gelegenheid 
tfan^  eana  eenen  'maaltrjd,  n^^aar  niet  dat  het 
•en  maaüijd   is.     Htï   Specifieke  karakter  van  het 

Avend- 


,y  Google 


IBGBIEOIOOII   DIA   UiOtlTSAtSaiflDEBlS.  f 

ATondmaal  ligt  niet  ia  het  te  uiDen  aaotittetii 
maar  1^  in  het  breken  van  het  brood,  als  sym* 
bool  Tan  jczus  dood ,  2®  in  het  o? ergeven  en  eten 
▼an  hetzeWe,  en  drinken  van  den  wijn  «Is  sym- 
bool van  de  wijze  waarop  ons  zijn  dood  ten  goede 
komt.  Ware  bet  een  nieuwe  maaltijd  geweest , 
dan  bestond  het  Pascha  nit  tner  maaltijden ,  om- 
dat er  Tier  kelken  gedronken  werden. 

Bladz.  159:  «»0f  dus  de  knnstenaars,  wanneer 
zij     jzzirs    roet   eenen   doek    om   de   heapen  ^ge^ 
gord    afbeelden,     met    geschiedknndtge   getrouw*- 
heid  te  werk  gaan ,  laat  zich  niet  zeker  beslissen.*' 
Wel  beslissen.     Niet  geschiedkundig.     De  seldateh 
trokken    jezus    de   kleederen   nit,    en   de   Joden 
droegoi  geenen   doek   om  de  henpen ,  sóo  ab  de 
Male^ers ,   Negers  enz.  —  IVaakt  Vas  bg  de  Ro» 
mdnaQ  2l\^d  gebmikelijk.     Het  uit  lusnavs  aan* 
gehaalde  roorbeeld   Tan   ca&thaxjo  is  eene  nitzon-» 
dering7    deze    aanzienlgke    Carthager.  werd   nel 
zijnen  gebeden  priesterleken  tooi  gekruist ,  om  te 
meer  schande   aan   te   doen.     Men  lexe  slechts  de 
plaats    na,   b^    jvstikus   Hist.  Lib.  18,  Gap.  7. 
fiet  lilifkt   dnidel^k   dat  jvstiiüs  zelf  het :  »Cnm 
ornaitt  sao?  (Tiz.  pnrpnra  et  infalaesacerdotiijals 
eene  uitzondering  besdiouwt.  —  De  ondste  Chris- 
telijke knust,    Tan  den  tijd  af  dat  zij  den  Verlos- 
ser begon  af  te  )x;elden  , .  niet  TÓór  de  zesde  eenw  | 
Tertoonde    h^m  ,   geheel  gekleed^  eerbaarheidshal* 
Te  ,    zonder  te  Tragen  naar  de  .  geschiedenis.     Zoo 
Tinden  wij  het  in  de  zeer  enkele  afbeeldingen  van 
A4'  JE- 


,y  Google 


6  é,.  B.   JPRIKOLIBE^ 

jKSüs.  aan  het  krais  in  de  Catacoml>en  te  Bom€ ;  —«t 
eTen  zoo  ook  ^  bestendig ,  in  de  Grieksche  kunst. 
Even  zoo  deed  men,  toen  men  begon,  omstreeks 
de  zevende  eenw ,  crucifixen  te  maken ,  waarvan 
de  oudste  overgeblevene  exemplaren  uit  de  tijden 
van  KAREL  den  Grooten  zijn.  —  In  de  elfde  eeuw 
wordt  de  tunica  van  den  gekrufsten  een  korte 
rok  zooder  mouwen ;  later  komt  ook  de  borst 
bloot,  in  de  dertiende  eeuw  reikt  bij  slechts  tot 
de  knieën;  in  de  veertiende  is  het  .slechts  een 
dpek,  waarvan  de  tippen  in  de  lucht  fladderen  (1). 

De  geschiedkundige  getrouwheid  komt  hier  das 
niet  te  pas ;  het  staat  in  verband  met  geheel-  aa« 
dere  phenomenen  der  ividdeleeiiwsche  kunst 

Op  dezelfde  bladz.  laat  hy  bet  suppedaneum 
(voetebankje)  weg ;  wij  hebben  er  vrede'  mede 
dat  aan  het  kruis  een  sedile  (zitbalk  in  he^mid* 
é&k)  worde  gehecht;  maar  ais  ook  de  voeten, 
niet  alleen  gebonden ,  maar  ook  genageld  moeten 
xijn  ,  dan  moet  er  een  voetebankje  geweest,  zijn  , 
zoo  als  trouwens  ook  de  constante  Grieksch-By- 
zantijnsche  traditie  is  (2).  Men  beproeve  het« 
door  achterover ,  op  den  grond  te  gaan  liggen ,  of 

er 

(1)  Zie  hierover  kort  en  zakelijk  h.  ottb»  Abriss 
'  einer     Kirchl.^     Kunst- Archeol.     Nordhausen    1845, 

•eite  118.  Breedvoeriger  didkoh  ,  Histoire  de  Dien. 
Paris  1843  passim  ,  en  vooral  de  platen  zelve  ia 
het  groote  werk  van  siaovx   d^aaingoüat. 

(2)  Zie   aiaovx   D*AGiiiliovaT   paBsim.     De   daloia- 
tiqiie  iiTiip,  enz.   enz. 


,y  Google 


er  mogol^kheid  is,  xonder  Terbrijzelüif  Tan  hel 
iiielbeen  ea  Terscheuring  Tan  de  bofenste  spieren 
der  Toet  en  derzer?er  band ,  om  deszells  bal  plat 
genoeg  tegen  den  grond  te  krijgen  om  gespijkerd 
te  kunnen  worden.  Dan  zoaüen  de  nagelen,  door 
het  been ,  boven  den  enkel ,  of  wel  door  den 
enkel   en  de  hiel  zeWe  hebben  moeien' gaan. 

Dezelfde  .eenvoadige  nataurlijke  redenering  géldt 
Tan  de  vraag  bladz.  161  :  of  er  één  of  twee  nage- 
len Toor  de   voeten  gebruikt-  werden  ?  FftixnuE» 
is  daarover  zeer  onzeker.     Beproef  het  slechts ,  of 
de  hiel  zich  daM*toe  leent  als  de  voeten  op  elkan- 
der liggen.     Op  een*  spijker  meer  of  minder  zul- 
len toch  de  Romeinen  niet  gezien  hebben ,  en  het 
was  fdet  nit  wreedheid  om  de  smarten  te  vermeer- 
deren ,  zoo  als  rniKniitB  beweert ,  dat  het  som- 
wi^en  4l^  hij)    gedaan  werd.  «Faizoucft  zegt, 
dat  wy  gewoeidijk  aan  de^  crucifixen  drie  nagelen 
en  de  roeien  over  elkander  zien ;  -r*.  —  met  on- 
derscheid.   De  Bjzantijnsche  traditie  is  al  weder 
constant  vier  nagelen.  (1);  haar   volgende  Cata- 
cofflben ,     guegorius    vah  tours  en   het   geheele 
Westen  9  tot  in  het  laatst  der  middeleeuwen  ,  die , 
waarom    weet  men   nog  niet ,  en  ik  ook  niet ,  er 
diie   slechts   nemen  ,   en  door  de  latere  schiklers , 
zeer  ten  onregte,  nagevolgd  zijn, 
Bladz.    161.     In   de   noot  citeert  trieolieb  de 

his- 
(I)  Svsovx  passim.  Didkoit,   Gnide  de  It  peinture 
['EpiZ.  T.     ?«7?.)   page   196  et  alii. 

A  5 


,y  Google 


10  'J.   H.    PRIXOUÜB, 

historie  der  kmisTihding  >an  heleita,  en  wel  de 
oiDstandi^eid  dat  daar  vier  nagelen  gevonden  zijn  , 
alsof  die  legende  eenig  fiistorbch  gewigt  had.  Dat 
die  legende  van  nul  en  geener  waarde  is ,  en  eerst 
'  trapsgewijze  ontstaan ,  wordt  met  de  stakken  be- 
wezen door  onzen  zoo  door  en  door  geleerden  h. 
wiTsiüs,  Miscell.  S.  Tom  II.  £xerc.  12.  §  26. 
Be  autoriteit  die  friedliib  hierbij  aanhaalt,  is 
TUEOPHAifES  coAFESSOR ,  die  npiabene  eerst  op  het 
eind  der  achtste  eeaw  leefde ,  terwijl  er  reeds  in  de 
▼ijfde  eeaw  meer  djin  eene  autoriteit  voor  is. 

Bladz.  164.  Frieduxb  erkent  te  regt,  dat  de 
oorzaak ,  waarom  jezcs  jaist  door"  de  kruisstraffe 
ter  dood  gébragt  is,  niet  hij  pilitüs  en  in  hc;fc 
Romeinsche  regt,  maar  alleen  in  den  eisch  der 
Joden  te  zoeken  is.  De  vraag  ,  waarom  de  Joden 
jui^t  de  kroisstralSe  begeerd  hebben ,  die'  tbch  zoo 
hoog  noodig  in  eene  ardiaeologie ,  als  deze ,  diende 
opgelost  te  worden  ,  schijnt  hij  niet  aan  te  dar- 
vfco.  Wij  willen  ons  gevoelen,  ter  aanvulling , 
omgeven: 

De  raad  veroordeelt  jezos  ter  dood*  wegens 
godslastering,  dus,  natuurlijk;  ter  steeniging. 
Zij  vragen  aan  pihatüs  verlof  tot  het  uitvoeren 
van  het  Tonnis.  Hoewel  zij  hier  de  misdaad  van 
oproer  voorgeven ,  hebben  zij ,  Toorshadds ,  nog 
aan  geene  andere  wijs  van  straf  gedacht,  inaar 
vragen  eenvondig:  den  dood.  Pii^atus  zoekt  j£. 
zus  door  meer  dan  één  middel  te  redden  ;  einde- 
lijk   ook   door    Hem  naast    barabbas  te»  plaatsen. 

Maar 

Digitized  by  LjOOQIC  , 


AACHAfi(>LOGl£   OMM.   UJI>IHSGESCHl£OtSIS.        1 1 

Maar  het  tolk  kiaslBARABBAs,  Jra/lil.XXVII:21« 

Mare.  XV :  11  ,    Zuc.  XXIIi  :  19.     Piusutf  tiel 

dat   zij  tock   J£züs  4ood   begeeren ,   maar  tetca» 

dat  het   aUeea   «^  liut  ».     Hij  hoopt  dn»  door 

geeseÜBgr  huiiB«n  iiaat  te?redeii   te  stellen.    Mea 

plautse  na  hier  het  Teriualde  door  johahbes  ,  Cap. 

XIX:  1^5;   door   iucas  aangedoid  met  weinige 

woorden  ▼».  22c ,   en  door  de  beide  éerate  mynt^ 

tici  laUr  geplaatst,   Jlfattk.  n.  27-^31  ,  Jümrc. 

VS.   16—20.     Daarop    wordt   nzvn  gegeeseld  en 

bespot.    H§   komt  ait ,   op  het  bespottelfjkst ,  als 

een  spolkoning  toegetakeld.,    soodat  pilitos  telf 

zegt:    Ziet  dien    fneüsch  —^  is  het  nog  niet  ge» 

noeg?  Maar  jnist  daarop  gaat  de  he?ige  kreet  op: 

kruist  Hem,   ftiet  alleen  Tan  de  priesters,  maar 

<>oV  iran  hei  volk.     JlfattA,   ts.   22,   Mare.  ya. 

12 ,   Ilw.  irs.  20  ,  Joh.  VS.  6.  —  Van  waar  op 

ééas  die  eisdi  van  de  smadelijke  Hehiefische'fcrms- 

straf,  door  het  Joodsche  volk ,  ovei;  een  Joodsch 

ieeraar,   een  eisch,    die  ben    en  hunne  nationale 

verwacbtiogen  prostitueerde  in  de  oogen  der  Ro* 

iceinen  ?   Omdat   zij    kwaad ,    vrèeselijk  kwaad  en 

hoos  werden  op   het  gezigt  tan  den  Spot* Messias; 

vooreerst  H>mdat   zij   zagen    of  meenden    te  zien^ 

dat  J£zi7s   hen   bedrogen  had  e^  een  valsche  Mes« 

sias  was;    maar,    ten    tweede,    omdat  hnnae  ge^ 

heele  M essiashoop ,   daar  ^  door  Romeinen  bespot , 

ien  toon    stond.     Daarom   eischen   zij   de   kruis- 

slraf ,    niet   als   smartelijke ,  i]^aar  als  smadelijke , 

alij  Heidensche  ,    als  slavelrstraf.     Zij  spuwen  dien 

.       V  .  •  Mes. 


,y  Google 


'12  #.   H.    FftiSaLIEB  , 

BEessias  alt;  heeft  de  Romein  er  zijn  spotkonin^ 
Tan  gemaakt ,  hij  worde  dan  nii  de  natie  uiige- 
stooten ,  het  blijke  dan  ,  in  zijnen  door  Israël  zelf 
.  ^eeischten ,  Heideo$chen  dood^  dat  Israël  hem  voor 
geeneu-  zoon  abrahams  erkent.  —  £n  na  volge 
i/oh,  Ts.  6 — 15 ,  met  het<  zoo  karakteristieke  , 
smad^ijke  van  pilatits  :  Zal  ik  dan  awen  Koaing^ 
kr4iisigen.  Verder  Matih,  ts.  24  en  25.  ^  En 
dan  Mafth,  ts.  26  en  voigg.  Mapc.  ts.  15  en 
Tolgg.  Zuc,  TS.  24  en  25.  Wel  wordt  op  deze 
wijs  de  geeseling  en  bespotting  bij  de  twee  eerste 
sjnoptici  een  uarêpov  Trparêpav^  maar  er  is  ge  ene 
andere  mogelijkheid  om  Joh,  ts.  5  -te  Ter  klaren  , 
ten  zij  men  dubbele  geeseling  en  bespotting  wilde 
aannemen ,  waar  toeh  alle  fp*onden  tegen  zijn. 

Op  bladz.  170  leien  wij  ,  dat  de  plaats  Luc^ 
XXIII:  ^,  in  Terband  met  1  Petr:  UI:  19, 
.1V:6  enz»  ».aanduidt  dan  zoogen  aamden  72J»7^tf4r 
patrum.^*  Wij  hebben  onze  oogen  naauwelijks  ge- 
loofd, toen  wij  dat  lazeUb  Het  moge  waarheid 
zijn ,  dat  de  Protestanten  de  leer  Tan  de  prediking 
Tan  CHRISTUS  aan  de  TÓóroTerledenen  al  te  ver 
verworpen  hebben,  wij  mogen  ons  Tolgaarne  met 
THonÉH  TAK  TXLZE9  oTer  de  disc0nai0  ad  inferox 
Tereenigen,  noem  ia  *s  hemels  naam  dat  Paradijs 
^aar,  geenen  Umhus  patrum!  Het  komt  buiten- 
dien in  eene  archaeologie  niet  te  pas,  zulk  eene 
zuiTer  dogmatische  Traag.  «.»  Laaf  die  uitdruk kirfnr 
bliJTen,  wat  ze  in  hét  oor  Taq  dieii  moordenaar 
mié^JiS   hemel;,   dè  taligheid !  1$  niet  overal    en 

al- 


,y  Google 


^  IRCHüEOLOGIE  BXR-  LIJBEK&GJSaCHlEDEKIS.        13 

allijd  het  paradijs  het  beel^  Tan  de  taligheid  r  bQ 
(ie  Rabbijnen  ,  in  de  Openbaring  Tan  johahhes  , 
io  deo  Koran  ,  o?erai !  Maak  toch  den  Zaligmaker 
aaa  hét  krttis ,  tegen  dien  man,  geen  leeraar  van 
eece  mo«ijeiijke  dogmatische  vraag  1 1  £nwat  zou 
die  moordenaar  in  den  limbus  gedaan  hebben  ? 
kdien  er  een  is ,  dan  hebben  de-  vaderen  (karin 
gezeten,  tot  op  het  oogenblik  vaa  jezvs  dood, 
dia  k  hij  toc^n  voor  altijd  a^ebroken;  ze  zijn 
(iadelijk  naar  den  hemel  gegaan.  Moest  die, arme 
moordenaar  daar  nog  eenigéin  tijd  in  zitten;  -*<r 
')f  moest  hij  misschien  medegaan  om  de  vaderen 
(e  verlossen  P Dat  men  toeh  zijn  gezond  ver- 
stand gebmikte,  en  varen  liet  wat  het  gezond 
terstand  reeds  lang  uitgespuwd  heeft! 

Bladz.     17^  zegt  fbiedlieb,    dat   de    XXII**» 

PsAlm  »iEzvs  lijden  op  het  naauwkeurigst  vooraf 

verkondigde/*     Dat  is  al  zeer  stout^  al  zeer  upo» 

i:ctisch   gesproken  1  \   Wij    voor  ons  houden  voor 

:eker    dat ,    indien  de  Zaligmaker  niet  de  op  Hem 

:ter  toepasselijke   woorden  van    dezen  Psalm  aan 

i'X  kruis  op  zich  hadde  overgebfagt ,  niemand  er 

>it   aan^  gedacht  zou  hebben  om  died  Psalm  tot 

:nt*a    Messiaanscheii   te    maken.     £n    b   nu    die 

«passelij ke  overbrenging  genoegzaam  om  van  dat 

:J  DAviDs    )»voor  deu  opperzangmeester  op  iije* 

'(.TH  UAssAscuAR ^**  ceue  profetie,  en  wel  eeneal* 

:rnaaavkeurigsle    te  maken?     Wat  wonderbaar- 

kti,  tegen  alle  gezond  verstand  strijdende  theorie 

:Llre»t  den  gang  der  ontwikkeling  van  het  Mein- 


,y  Google 


14  J.    H.    FKltüLlEB  , 

sias-idée  in  .d«  Gods  Ofkenlmriiig  aan  Israël  moet 
men  daarvoor  aamiemeD  1  Moet  men  dan  niet  de 
v,tttt€mia  ex^  eneniu  TerkkreD?  .£ene  fraaije  exege- 
se l  £en  zekere ,  analogiache ,.  onbedriegelijke  weg ! 
Leg  .dan  ?rij  alle  Jhistorische  studie  van  liet  pro- 
felisoitts,  yan  de  Qods  b^fie.n  ter  zijde,  alies 
nuttdoos  verk.  Dan  wordf  het  O.  T.  niet  Teel 
beter,  dan  «en  nagemaakt  züigel »  dat  aan  een 
Torstelijken  giftbrief  aangehangen  is «  duizend  ja- 
ren na  dato.  —  Al  weder  dat  gebrek  aan  gezond 
Tersiaad.^n  nucbteris  historische  »iu4iïéU 

Bladz.  18$.   ^Volgens  het  meer  gewone  gevoe- 
len  ifaa   het  de    linkerzijde  waar  de  Beiland  den 
lanssteek  ontfangen  had/*  al^of  in  ee^  'zaak,   die 
zoo   Tolstrekt  onzeker  is ,    eenig"  gevoelen  te  pas 
kwam.    Het  is  dajarenboven  ook  niet  waar.     Op  I 
de    Byzantijnsehe  monumenten  ziet  men  altijd  de 
lails  aan  de   i:^t)er>   de  spons    aan  de  Unkerz^. 
Even  zoo  ook  op  de  afbeeklittgen  der  kruisiging  , 
den  soldaat   met  de   lans   regts,   steppatoh,    de 
soldaat  met  de.  spons  op.  den  stok  linis  (I).  I 

Bladz. 

(l)  »Een  soldaat .  te  paard  doorsteekt  de  refter 
zyde  Tan  ciristüa,*'  tegt  uiidrukkeliik  de  *£/- 
fiilvaxT^g  i^a^ypoUpiKyig^  door  D*paQir  uitgegc- 
Ten  onder  den  titel  van  Maouel  d*lconographie 
Ghré^tteone ,  Paris  1846 ,  pa{re  195.  Zie  TerTolgëru 
de  plaat  van  de  dalntiatique  impériale  in  de  annales 
archéologiqaes  par  didroit  ,  Vol.  I,  pag.  159,  Pa.  | 
Tis  1844.  £ii  het  groote  werk  Tan  siaovz  D^ACijf. 
••«14*  1   Benkniilcr    der    arehit.    setilpt.  ««  Xalarei. 

IV-XVI  .  I 


^  Digitized  by 


Google 


iRCUAEOLOGIK   SÊA    LIJDEKStiESCBlLDEKIS.         15 

Bladz.  186.  No^  h«t  oude  gevielen ,  dat  het 
valer  uit  jezus  zijde  Tloeijeii4e ,  nit  het  pericar* 
'iiam  gekomen  is.  Abof  daarran  de  hoeveelheid 
:;eDoegsaaiii  hadde  kunncH  zijn ,  dat  het  zigtbaar 
geno^,  naast  en  door  het  bloed  ^  langs  de  huid 
zij  oedergedropen*  Dan  moet  het ,  zoo  al»  «^pbia- 

SUS  (kEUDO-CYPBIAJTOS  ,     MMOïJfVa    DE  bobj^vaixe) 

zegt,  een  wonderwerk  geweest  zgn.  Neen «  het 
ian,  in  die  hoevedheid,  niet  anders  als  uit  de 
maag,  yan  de  opgezogene  az^  gekomen  zijn ;  <^ 
zoo  ak  onze  WLxmsim ,  dien  FRiEOuift  niet  ge* 
broikt  heeft,  (hij  haalt  slechts  de  Terhandeling 
van  de  beide  «BÖifEiis  aan,  in  1805  uitgegeven) 
sinds  laog  middagklaar  bewezen  heeft 

Dan,  reeds  overgenoeg  om  de  onnaanwkeurig- 
^eid  m  dit  i>oekje  aan  te  wijzen.  In  plaats  van 
^tK  lai  te  prezen ,  r^en  wy  het  af ,  omdat  het 
den  Mgeoele&den   op   dwaalsporen  brengt.     Zulk 

een 
IV— lYI  Jahrbunderl.y  réTid.  yon  a.  tok  quast 
Fr.  t/I.  op  verscbeidene  plaatten  in  het  eerste 
^eel  Tan  de  Malerei.  Ook  ast.  Heiligenbilder , 
SerL  1845 ,  aeite  129.  Ik  tie  den  lansvaerder  Toor 
^et  eerU  aan  de  regtercij ,  op  plaat  CXJ ,  op  een  e 
«cbilderj  in  Umpera  uit  de  XIV®  eeuw  ,  in  Itali- 
9io«ch.<vriektehen  st^l.  Men  moet ,  om  dit  te  be.' 
^Meelen ,  wei  toexien  of  de  .plaat  ook  overge- 
Wt  'it.  Op  de  liBttert  kan  men  niet  altgd  aan  , 
Mi«|  4ie  er  later  wel  eena  hgg^etneden  a^n.  De 
^<it,  daarvAaiA  «tèat^  baltiidde^regteraif ,  dat  is 
^t  tekere  kenmerk,  •—  OTerigens  is  lOHOirus  niet 
(ie  soldaat  laet  de  lam ,  maar  de  hoofdman. 


,y  Google 


16  J'    H.   FRlEUtrEB, 

een  don  Iboekje,  o?er  zulk  eene  bekende  taulc  , 
waarover,  dunkt  mij,  bijna  ïeder  Predikant  die' 
eenige  jaren  studie  teli ,  eene  verhatadeling  schrij- 
▼en  kan,  moet:  omnibus  numeris  absolntum  ,  we- 
Een  ;  alleen  nieuwe  ontdekkingen  moeten  ^ar  iets 
aan  kunnen  verbeteren. 

Prof.  vsTH  heeft  aanmerking  gemaakt  op  de 
vertaling.  Laat  ons  er  iets  bijvoegen  over  de  cor- 
ree  lid.  In  een  boek  daar  zooveel  Hebree  uwsch  in 
komt ,  moest  men  die  toch  laten  doen  door  een  en 
Jood  ,  ten  *  minste  iemand  die;Hebreeuwsch  ver- 
staat. Die  eerbied  is  de  uitgever  aan  het  publiek 
schuldig,  tp  tybv  100%  •^V  ÖlSiy  (bladz.75), 
J<n373  v<>ör  KrU/i  (bladz.  151)  springen  in  de 
oogen» 

Öns  ideaal  van  eenen  legger  op  de  stu^eertafel 
van  jonge  predikers  in  de  lijdensweken,  zoodra 
zij  ingezien  hebben  dat  de  vracht  van  comménta- 
ren ,  preeken  ,  schetsen ,  overdenkingen  enz.  daar 
een  overtollige  en  tijdroovende  ba^ast  is ,  is  dus 
ook  door  dit  boekje  nog  in.  geenen  deele  vervuld. 
Ons  ideaal  zou  moeten  bevatten  :  P.  £ene  archaeo- 
lügie  voor  de  exegese,  maar  naauwkeurigec  dan  die 
van  FEiEOLiEB.  Zeker  ook  korter.  2''.  Eene  lij- 
dens-archaeologie  uit  de  geschiedenis  van  den  eer- 
dienst  der  Christelijke  Kerk.  3^.  Eenige  weinige 
glossen.  4^.  £ene  bloemlezing  van  schoone  plaat- 
sen over  het  lijden  uit  de  kerkvaders  en  latere 
homileten.  5^.  £ene  dergelijke  van  de  beste  lij* 
densliederën  uit  ouden  en  nieuwen  tijd.   6^.  £ene 


vau 


,y  Google 


A&C0AXOLO6IK   OU   IIJDEirSGtSCHfKDBBlS.        17 

vai  de  schoonste  schilderstukken  ;  leiders  f  oor  de 
Torbeelding.  De  drie  batsten,  des  noods  bet  laat- 
ste .  alleen ,    zouden    afzonderlijk  kunnen  worden 
oitgegeTen*  Zou  Jiiacnand  daarvoor  berekend  zijn , 
geen  uitgever  er  lust  toe   hebben?  Het  zou,  al 
v&rd  hèt  ook  wat  prijzig ,  toch  wel  rekening  ma- 
ken.   Wat  een.  nut    zou  dat  doen!  Wat  zouden 
dnt  ifloe^ende  ,  levendige  preken  worden  !   Vooral 
door  dé  beide  laatste  handleidingen.     Wij  hebben 
bel  bij  ondervinding.     Wij  hebben  gewerkt  b.  v. 
Baar  den  £cce  Homo  van  o.  Rurni,  naar  EhrAëLs 
kniisdraging  (Spasiino   di    Sicilia),   naar  kubezbs 
afneming ;    naar    het   overschoone   o  Haupt   voU 
Bki  and  Wunden  ,    van  paül  gerharo  ,    vooral 
hel  1«,  4<^ven  laatste  couplet.     (Wij   zouden  ze 
\v\tT  gaarne  uitschry ven ,  maar  de  recensie  is  reeds 
zoo  ^toqI;  ^et'zal  den  lezer,  die  het  bij  de  hand 
heeft,  niet  berouwen  het  eenvoudig- roerende  lied 
nn:  »dea  alten   frommen    Cantor**    te    hebben 
op^eskgen)   en   wezenlijk    het  zijn    onze  slechtste 
stuiken  niet  geworden.     Geloof    mij,    daarvoor 
heeft  ook  do   eenvoudtgste  Gemeente  oor  en  hart. 
Baar  behoeft  men   niet,  .door  aestheiisch  genot, 
orerprikkield  te  zijn !  als  ze  er  maar  eens  aan  ge- 
wend zijn ,    om   niets ,    wat   hun    Leeraar  doet , 
treemd  te  vinden. 

Mens  ingentuL  Bto  grata» 


IO£KZ.  JAK.  1847.  B 


,y  Google 


18  H.    DIS   AVORIE   VAV   DER   nOTWV , 


ÜARTIITI   J>£S    ANORIE    YAR  DER  HOEVEH   EptStottt    ad 

vtrum  doctissimum  w.  h»  d.  sorihoar  de  />o- 
wó/i  Commentario  in  virgilii  aeneida.  Syni'* 
bolum:  in  adolescente  nen  res  laudanda  sed 
spes  est.  Leovardiae ,  G.  T..  N.  Sariagar , 
UDCCCXLvi.  Svo,  maiori^  xui  pogg<.  Gonst • 
^0,75. 

Jur  besiaai  een  Commentaar  oter  de  Aenei» 
6p  den  naam  van  tiberius  claudius  donatds. 
Door  velen  ,  ook  door  den  Heer  surivgar  in 
2ijne  Historia  Critica  Seholiastarum  Latinoram , 
wordt  deze  dohatus  ,  met  voorbijgang  van  het 
verschil  in  voornaam  ,  gehouden  voor  dezelfde  met 
AXLius  DoiVATUs  ,  vau  .welkeh  wij  die  voortreffe- 
lijke scholien  op  de  Comedien  van  teaentids  heb- 
ben (met  uitzondering  van  de  Heautóntimorame- 
nos,  waar  calphur»iu$  hem  vervangt).    Anderen  , 

yABRIClirS  ,      SAXE,.      VEYTXE  ^     STEPHAHUS  ,     HiRLES  , 

maken  onderscheid.  De  zaak  Was  tot  heden  niet 
eritisch  onderzoekt.^  Dit  doet  de  Heer  des  ahorie 
vAir  DER  H0EVE5»  Zijn  resultaat  is:  dat  wel  aeliü» 
donatvs,  de  leermeester  van  hieroktiküs  (waarom 
er  hier  sancten  bijgezet  ?  in  de  litterataar  zeggeir 
wij  met  de  Franschen  van  1794 :  »il  n*j  a  point 
de  saints  ;**  daar  zijn  cicero  ,  terektius  ,  hora* 
Tius  onze  sancten)  zoo  als  deze  laatste  uitdrukke- 
lijk getuigt,  eenen ' (y'ommentaar  op  viRGiiiüsge- 
♦  ««fere- 


,y  Google 


XPISIOXA  ZTC.  10 

schreren  haefi ;  dat  het  Ótze  Bovirut  is ,  wiea 
suTTors  liier  en  daar  aanhaalt ,  dat  ook  tab^  de* 
zea  het  leren  van  yirgilius  afkomstig  is^  dat  wg 
op  naara  fan  bon axüs  bezitten »  hetwelk  eene  voor- 
rede Toor  zijnen  Commentaar  geweest  is ,  doch  dat 
de  agenljjke,  hedendaagsche,  Donatiaamsche  Gom* 
mentaar  niet  Tan  den  Terentiaanschen  oovatus  is , 
maar  van  txb.  cl.  b.  ,  wel  van  ieuüs  te  onder- 
scheiden. Yan  TiB.  c£.  BOHATüs  hebben  wg  dns  niets 
dan  de  prolegomena  en  de  Serviaansche  fragmen- 
tei^.  ^  Wij  zijn,  na  de  doorbladering  van  hel 
geleeirde  stok,  volkomen  overtuigd.  Ook  den  Heer 
sQRiiOAK  danken  wij. 

In  ons  Vaderland  zal  het  stuk  niet  vele  lezers 
lioch  koopers  1  vinden.     Des  te  meer^trekke  het, 
!om  in  JhiUcUand  den    roem  te  handhaven  der 
OiB^-ScAlandsdLe    school,   die    over  geen  ijs   van 
«énea  Bacbl  ooit  gegaan  heeft ,.  en  die,  moge  ze 
ook  wd  eens  wsdpedester  in  »die  untere  regio- 
Jie»*'   voortkruipen ,    daar    tegen    bewaard  blijft 
vo(H'  het: 
Dam  petjt  infirmis  nimium  sublimia  pennis 
Icarns  J^M^iis  nomina  dedit.aquis. 

Mens  ingenua  Deo  grata* 


B  2  De 


,y  Google 


20  c.  E.  riir  koetstkid, 


De  f^riend  der  Kr  anken.  Een  Bijbelse  h  Suis- 
hoek  voor  de  ziekenkamer ;  door  c.  e.  vai 
KOETSVELD ,  Predikant  te  Schoonhoven.  Tweedi 
.druk.  Te  Amsterdam ,  hij  Ipenbaur  en  vai 
Seldam ,  1846.  XX  en  320  hïadz.  Jngr.  8»o. 
De  prijs  w  ƒ3,00. 

Weinig  dacht  zeker  de  waardige  vak  toets- 
▼£U>,   (hoezeer  hij   het   ook    verlangde)  dat    zijn 
werk  inderdaad   zalk   een  waar  vriend  der  kran* 
ken  was  geworden ,  ^at  er  zoo  spoedig  reeds^  eene 
tweede    oplage   van   zou   worden  Tereiseht.     Het 
moet  hem   nu  dan  toch   eene  aangename  zelfvol- 
doening   baren,    en   tot  innigen    dank  aan   Godi 
nopen  , '  die  zijne  zwakke   pogingen  met  zulk  een 
kennelijken  zegen  heeft  bekroond.     O  ,  ware  toch 
reeds   nu  de  goedkoope   nitgave  gereed  ^feweest, 
om ,    bij  de  thans   en    nog   zoo   algemeen   heer- 
schende  ziekte,    den    toon  te  kunnen  aanslaan  in 
200   vele  ziekenkamers ,  waar  anders  of  doorgaans 
niet  •  dan    krassende  wanklanken  worden  gehoord ! 
£ere  zij  .  den  Ëerw.  Schrijver ,  dat  hij  in  dit  op- 
zigi   aan   ons   verlangen ,    bij  de  beoordeeling  der 
eerste  uitgave  van  dit  zijn  werk ,  gehoor  gaf.  Maar 
dat   nu  de  goedkoope  uitgave  ,  ten  einde  meer  al- 
gemeen  te   kunnen   worden  verspreid,  juist  moet 
verkort    worden  ;    neen  !  dat  viel  nu  geenszins. in   1 
ons  plan ,   toen    wij  den  vriend  der  kranken  ook 

een' 


,y  Google 


DE    ?&I£KD   DER   KRAlfKIN.  21 

w  vriend  der' armen  wenschteo.  Of  hedfi  d^t: 
me  lijder  niei  dezdf&e  zielsbehoefte  als  de  roeeir^ 
dep  —  Wij  hadden  alzoo  liever  de  Chris-, 
::iijke  liefdadigheid  '  de  handen  in  een  zien  slaan , 
(IQ  het  doel ,  door  ons  beoogd ,  in  deszelfs  geheel 
te  ïien  bereikt.  Wat  wij  vroeger  van  het  werk 
lëlf  hebben  gezegd  j  ter  sterkst  mogelijke  aanprij- 
zior,  sta  ook  hier. 


(^iristel^ke  Overdenkingen  des  doods ,  door  jr. 
T00UBÜR6,  in  leven  Med.  Doctor,  jéanmer^ 
id^k  veranderd  en  met  eentge  aanspraken  ver^ 
mwderrf,  door  j.  qvavt  ^  Onderwijzer^  te  Pel- 
^tt.  Tt  hekomen  aan  de  Schagerbrug,  Gtf- 
«««ie  %e,  hij  de  Wed.  J.  C.  Honigh, 
i844.  39  hladz.    Jn  Svo.    De  prijs  w  ƒ0,60. 

Jjlijlens  de  inleiding  heeft  de  Heer  qvavt  bij 
(^  Christelijke  overdenking  des  doods  van  een 
^erlje  gebruik  gemaakt ,  dat  reeds  in  het  jaar 
'23  het  licht  had  gezien  en  afkomstig  was  van 
'^üeo  Medioinae  Doctor,  genaamd  toorhbvrg, 
^^  aanleiding  daartoe  geeft  hij  ons  op ,  zij  is 
"lanclijk  de  jaavolgende :  Op  sommige  dorpen  in 
'^^d'Uolland  sehijnt   het  in  gebruik  te  zijo  op 

"  <l>g  van  iemands  begrafenis ,  terwijl  de  familie 

"1  Trieuden  in  hel  sterfhuis  vergaderd  zijn ,  eeni- 

':-^  l^d  uit  den  Bijbel  te  laten  lezen  ,  zoodanige 

B  3  Hoofd- 


,y  Google 


S2  R.   tOORVBÜ&O,  tMZ. 

Hoofdstukken  ,  w'elke  op  den  dood  betrekkingf  heb- 
ben* Hoe  loffelijk  dit  op  zieh  zelf  ook  mzen 
moge  ,  zoo  schijnen  hierin  echter  yerscheidene  mis*^ 
bruiken  te  zijn  ingelopen,  hetgeen  de  SehriJTer 
bewogen  heeft  dit  werkje  uit  te  geven  als  eene 
Inpaste  handleiding ,  om  daaruit  bij  sterfgeralien 
Toor  te  lezen  en  alzoo  de  ingesiopene  misbruiken 
zooveel  mogelijk  te  keer  te  gaan.  Het  geheele 
stukje  is  in  drie  dealen  gesplitst.  £ergt  vinden 
wij  spreuken  ea  gezegden  uit  de  H.  Schrift  ; 
daarna  andere  spreuken  en  gezegden,  bij  welks 
echter  doorgaans  teksten  uit  Gods  woord  ten  grond- 
<hig  liggen ;  eindelijk  aanspraken ,  die  bij  gele- 
genheid van  verschillende  sterfgevallen  kunnen 
plaats  hebben. 

Wij  hebben  deze  bladen  met  groot  genoegen 
gelezen ,  en  wij  twijfelen  niet  of  dezelve  zullen  , 
bij  de  gelegenheden  gebruikt,  welke  de  Schrijver 
bedoelt ,  veel  nut  kunnen  stichten ;  op  taal  en 
styl  valt  niets  aan  te  merken,  slechts  kwam  het 
ons  voor,  dat  in  het  eerste  gedeelte  eenigé  tek- 
sfen  zijn  aangehaald,  die  in  het  verband  be- 
schouwd ,  waarin  zij  in  de  H.  Schrift  voorkomen , 
niet  regtstreeks  op  den  dood  betrekking  hebben ; 
doch  hierin  wordt  dikwerf  gezondigd ;  overigens 
prijzen  wij  dit  werkje  zeer  ter  lezing  aan  ,  'vooral 
in  Jfoord'Holland y  om  aan  sterfhuizen,  volgens 
de  bedoeling ,  gebruikt  te  worden.' 


Digitized  by  LjOOQ IC 


•e  K£&Kir£ROAD£&IJIC   VIH    TREATS.  23 

..        ■  '     ■  .  ü, 

ti  Kerkvergadering  van  T  ren  te  in  hare  geschiet 
ittis  en  leer  Beknopt  voorgesteld.  Ter  gele» 
^enheid  dat  men  het  derde  eeuwfeest  van  de^ 
zdve  wil  vieren  en  de  leer  der  Roomsche  Kerk 
wtier  wil  aanprijzen.  Te  Utrecht ,  hij  W.  H. 
^321  Heyningen,  1846«  83  idadz,  In  8vo, 
Btpr^sisfOfiO. 

Het  werkje  dat  hier  wordt  aaDgekendigd  kan 

:^  geenen  deele  als  oyertoUig  worden  beschouwd; 

■uelve  behandelt  wel    eene    zaak,    die    over  het 

gemeen  goed  hckeud  is ;  maar ,  voor  zoo  verre 

'^  ïïelen ,  beslaat  er  in  onze  taal  geen  geschrift , 

''aarin  de  geschiedenis   ?an  deze  beroemde  kerk* 

^'ïriadering  zoo   beknopt  en    tevens   zoo    volledig 

>^^rdl  Toorgesteld.     De    Schrijver   heeft    gebruik 

^'ofliaatl  Tan   de  verhalen    dezer   geschiedenis  van 

'^ta  Heer  HiuzHAiiN  ,  maar  dezelve  meer  naar  de 

-ihoeflcn  vaa    Jfederland   ingerigt    en  bruikbaar 

cemaakt.    In  het  eerste  Hoofdstuk  wordt  de  aan- 

■'^Dg  tot  de    kerkvergadering    van    Trente  vaa 

'17  tot  1542  opgegeven.    Het  tweede  Hoofdstuk 

niadelt  het   begin  der   kerl^vergadering  tot   op 

^re  verplaatsing    naar   Bologna^    van    1542  tot 

Vi7.    Ia    bet  derde  Hoofdstuk    vinden   wij   de 

'plaalsing  en  stilstUnd    van   dezelve,  van  1547 

'  Iwl.     In  de  vierde  plaats  vinden  wij  de  her- 

^oing  der   kerkvergadering,  door  Paus  juiius, 

^51   en  1552.     Het  vijfde   Hoofdstuk  behandelt 

B  4  den 


,y  Google 


24  BE   KffBKVERGADERIHG   TAH   THEfflE. 

den  tweeden  stilstaod  derzelve ,  1552  tot  1562» 
Het  zesde  Hoofdstuk  de  heropening  en  sluiting 
derzelve,  1562  en  1563;  terwijl  dit  werkje  be- 
sloten wordt  met  eene  beschouwing  der  kerkver- 
gadering, naar  hare  geschiedenis  en  vruchten. 

Alles  is  hier  beknopt  maar  duidelijk  voorge- 
steld I  en  wij  worden  met  belangrijke  bijzonderhe- 
den bekend  gemaakt,  die  ons  den  waren  aard  en 
de  bedoelingen  van  die  door  de  Roomschgezinden 
•zoo  zeer  geroemde  kerkvergadering  in  een  helder 
daglicht  stel)en  ,  en  deswegens  ook  vooral  tegen- 
woordig eenen  nuttigen  invloed  hebben  kunnen. 

Wij   hebben  slechts  ééne  aanmerking  te  maken  , 
namelijk ,    dat  in   dit  werkje  op  sommige  pla^itsen 
^el    een    al   te, bittere  toon  tegen  de  Roomschge- 
zinden heerscht;  als  proeve  halen  wij  aan  wut  wij 
op    bladz.    81    vinden:    >> Alleen  ééne  wetenschap 
schijnt    Rome  en  hare  in  jonkvreuwehjke  (?)  eer- 
baarheid  levende  vaderen   aangenaam  te  zijn,  die 
namelijk   van    hoererij ,    overspel ,    enz. ,    daar  zij 
ten  '  minste  in  de  Theorie  (Gode  geve  dat  het  ook 
niet  zij  in   de  praktijk)  van  deze  aan  de  Protes-    j 
tantsche  vretenschap    in  het  algemeen  onverschil- 
lige   wetenschap^    eene  wonderlijke ,  maar  tevens 
verachtelijke  kennis  ten  toon  spreiden.*'  Wij  zwij- 
gen verder  over  deze  zonderlinge  en  op  zich  zelf 
kwalijk     zamenhangende    zinsnede,    en   laten   het 
verder    oordeel  aan   den   lezer    over.     Overigens 
prijzen  wij  dit  werkje  zeer  ter  lezing  aan. 
»         .     '  •     .      •       s.. 

Ge- 


DigitizedbyUOOgle 


1.   V.    WAK  PELLECOV   VAV  KOKiÊKEOtW'.   HTX.    25 


Gedachtenisviering  eener  veertigjarige  Evange* 
liedienst.  Leerrede  over  Luc.  X :  20 , '  döor 
1.  9.  ixs  PKiLKCOK  Tiif  KORTzirHOEP.  TV  *s  Her- 
togenbosch,  hij  Gebroeders  Muller  ,  1846.  26 
Ihdz.     In  gr.  8vo.    De  prijs  t*  ƒ0,25. 

rliene  scherpe ,  zeer  schecpe  Teroordeeling  ligt 
ODS  op  de  lippen.  Wij  sparen  ze  den  jabilerendea 
grazen.  Maar  wij  hopen  niet  dat  ooit  iemand  weder , 
it\h  »al  waren  hem  de  geesten  wezenlijk  onder-  ' 
danig  geweest*'  en  al  hadde  hij  waarlijk  invloed 
op  den  geest  zijns  tijdl  gehad ,  zich  dien  tekst  ter 
jubilé-rede  zal  kiezen.  Dan  liever  gekozen  :  £phes, 
Ill:8a.  Moge  dan  de  lijkredenaar  Luc.  X :  20 
oemen. 

iao  het  herhaalde  malen  in  deze  preek  voor- 
komende woord:  myn  ridderkruis ^  (hetgeen  wij 
overigens  gaarne  erkennen  dat  de  Schrijver  niet 
ambtshalve ,  als  oudste  Predikant ,  pro  ministerio 
et  coetu ,  maar  wegens  eigen  persoonlijke  eigen* 
schappen  en  verrigtingen  draagt)  ontleenen  wg  , 
eene  vraag:  Is  het  behoorlijk,  dat  een  Predikant 
het  versiersel  Tan  sene  ridderorde  op  den  predik- 
sUkI  drage  ?  —  In  het  -  burgerlijke  leven  —  dat 
spreekt  van  zelve  —  het  is'  eene  burgerlijke  on- 
derseheiding ;  —  met  dankbaarheid  aan  den  ge- 
Ter;  maar  —  op  den  leerstoel «  in  het  heilige 
ambtswerk ,  in  dienst  en  in  naam  fan  den  groot- 
B  5  slen 


,y  Google 


26   A.   V.   VAir  PEXXEGOM  TAN  KOETUTHOIT ,   BHZ.* 

sten  Kbniog ,  waar  zelfs  de  Kooing  daar  beneden 
.zit  ...  daar,  waar  wy  dikwerf  «e^^^n ,  dat  alle 
burgerlijke  rang  wegralt  P  Voor  ons «  het  heefl 
ons  meermalen  gehinderd.  Zijn  wij  een  klein 
weinig  ambrosiaansch  F  Men  houde  het  ons  ten 
goede.  Daar  zij ,  zoo  dan  niet  kerkelijke  waar- 
digheid, ten  minste  de  £?angeliedienst  zulk  een 
•flonkerende  glorie  rondom  ons ,  dat  al  het  andere 
er  ofizigtbaar  door  «rorde. 

Mens  ingeuua  Beo  grata. 


Eerste  Rede  y  uttgeeproken  in  het  nieuwe  bsde-^ 
huis  te  Hekendorp  {gezegd  Goverwelle)  kerke» 
lijke  Gefneente  van  Oude  water,  over  Gen. 
XXiI:14*,  den  22  Maart  lSk6,  door  g. 
STEENHOFF.  Uitgegeven  ten  voordeele  van  het 
kerkgebouw.  Te  Oudewater,  hij  F.  H.  Kroon  , 
1846.  43  bladz.  In  gr.  Svo..  Be  prijs  is 
ƒ0,40. 

Jjicne  gelegenheids^leerrede ,  die  wij  om  het 
dod  der  oitga?e  aanprijzen ,  alleen  met  de  aan- 
merking ,*  dat  de  tekst?erklaring  hier  geheel  over«^ 
bodig  is  ;  immers  de  Schrijver  gebruikt  den  tekst 
«als  spreekwoord*'  om  over  de  Kerk  van  Ue^en'- 
dorp ,  niet  om  over  abrihahs  offer  op  Moria  te 
spreken*  Het  is  tegenspriiak  met  zich  zelven ,  den 
tekst  buiten  verband  ie  gebruiken  en  toch  het 
verband  ie  verhalen,     £ene  der  noodigsle  verbe- 

tc- 


,y  Google 


I  6.  sTEEHHorr»  Hf.  27 

teridgen  in  jonze  hoo^tiek.  Iftets  overtoUigs.  Do 
üjd  is  te  kostelgk.  —  Naar  bthooren  z^n  ook  do 
Toorlezing  ,  het  gezang ,  en  het  gebed  opgegeren. 
Achteraan  rindt  men  2}  bhdz.  aanteekeningeo  , 
eene  lijst  der  giften,  en  eene  copij  ran  de  rekening 
Van  nitgaaf.  Het  batste  bdangrijk  Toor  de  ge- 
yen ,  niet  Toor  het  groote  publiek.  De  »nieiivo 
»B$beIy  met  twee  andere  boeken,  Tolgens  reke« 
j»iiing  ad  ƒ19,00**  is  dnar;  de  Kerk  ad  ƒ2000 
goedkoop.  Het  eene  is  aangenomen ,  het  ander 
zeker  in  daghnor.  Waarom  ér  geen  op  eene  anctie 
gekocht  ? 

Ment  ingenua  Beo  grata. 


Iets  met    betrekking  tot  dé  Duitseh^Catholteke 

Beweging ,    door  j,    r.  yav    oorot  ,    j.w.z. , 

Ifoogkeraar    te    Leiden.     [Afgedrukt  nit  hei 

T^ckrijtyfm\it\^  in  Liefde,  1846,  iro.2.) 

Te   Groningen,    h^  J.    Oomkens ,  Jr.    1846. 

In  gr.  %vo.     Ds  prijs  tV  ƒ0,50. 

Eene  zaak ,  die  teel  en  grooien  ophef  en  ont- 
zaggelijk geracht  maakte ,  was  de  afscheuring  Tan 
konGZ  c.  s.  tan  de  R.  C.  Kerk ;  de  wijze ,  waarop 
dit  geschiedde ,  en  de  gevolgen ,  welke  het  scheen 
te  beloven.  Dat  men  deswege,  als  eene  zaak  van 
het  grootste  gewigt,  veel  onderzoek  —  partijdig 
en  onpartijdig,  —  vble  beoordeeling  —  hatelijke 
en  zaebtmoédige  —  moest  Terwachten  ,  lüg  wel  in 


,y  Google 


28  J.   F.   TAN    OORDT  ,    J.W.Z, ,   CHZ. 

in  den  aard  der  zaak.  Hen  beschouwde  de  zaak 
uit  onderscheiden  oogpunten :  er  werd  Teel  ypor , 
maar  ook  veel  tegen  gezegd.  £n  als  sommigen 
de  hervorming ,  welke  eoage  c.  s.  Tooxhadden , 
meenden  te  kannen  Ycrgelijken  bij  die  der  XVP 
eeuw  ,  er  stonden ,  daarentegen ,  •  in  het  Vaderland 
zelf  der  kerkelijke  beweging ,  mannen  op  als  Dr* 
vfiiUARir.  en  hauber',  die  er  hunne  bedenkingen 
tegen  opgaven.  Het  voor  ons  liggend  geschrift 
van  den  Leidschen  Hoogleeraar  behelst  Toor  een 
goed  gedeelte  eene  beoordeelende  ontleding  van  de 
schriflen  dier  beide  Duiische  geleerden ,  wier  oor- 
deel ,  helaas  !  lot  dos  verre  nog  door  de  uitkom- 
sten is  bevestigd  geworden;  en  wettigt  geenszins 
de  hooge  (voorbarige)  ingenomenheid,  door  velen 
betoond  en  geuit ;  op  grond  ook  al  zeker  van  den 
betamelijken  wensch  dat  de  uitkomst  aan  de  hoog 
gespannen  verwachting  mogt  beantwoorden.  Wij 
zijn  den  Uitgevers  van  het  Tijdschrift  baarheid 
in  Zie/de  dank  verschuldigd  TOor  den  overdruk 
van  *s  Hoogleeraars  werk ,  hetwelk  nu  meer  alge- 
meen verspreid  en  gelezen  kan  worden,  gelijk  het 
dit  zoo  zeer  verdient.  Wij  voor  ons  schreven  tot 
dus  verre  onder  die  geheele  beweging  met  al  haren 
aankleve  het  oordeel  van  GAUAiièL.  Hand.  Y:38^. 


De 


,y  Google 


T.   D£  FEREAL ,   EIZ. 


De  verhorgenkeden  der  Infuisitie^  naar  het 
Transch  van  t.  de  fzrea^,  met  gesckiedkun'- 
dl' ge  aanteekentngen  en  eene  inleiding  door 
u*  DE  cuEfTDiAs.  JÊfet  platen.  Te  Amsterdam, 
in  het  Jfederlandsek  BijheU  Magazijn  van  da 
Erven  Wed.  F.  G.  Omder  de  Linden  ,  1846. 
JËerste  Deel  508  hlad^.  In  kl.  8vo.  De  prtjs 
is  ƒ3,60. 

Onder  dezen  titel  ontvangt  men  hier  eenen 
roman,   iraar?an  de  strekking  genoegzaam  blijkt i 
uit  een  Toor  denzeiren  geplaatst  uittreksel  uit  eenen 
brief  Tan  S|f mpathie.  van  Professor  e.  qitivet.     De 
roman  b   slecht^   Yorm ,   dienende   om   het  pn- , 
bliek ,   dat  den  tijd   of  gelegenheid  niet  heeft  om 
de   grootere   historische  werken  te  lezen ,  op  eene 
aangename  en   gemakkelijke  wijze  bekend  te  aaa- 
ken  met  de  handelingen  der  Spaansche  Inquisitie. 
Hg  speelt  in  1334  te  Sevilla.   De  Hoofdpersonen , 
de  Inquisiteur  Don    psdro  irbves,   de  Gouver- 
neur van   Sevilla  Don  VANüst  argoso,  en  zijne 
dochter  notoRES,  haar  verloofde  ^DonssiEVAN  de  vir* 
«AS,    -—  de  Heilige  jvae  de  mos,  en  /dan  d'a- 
▼iLA  en  meer  andere ,  z^n  namen ,  aan  dengenen 
die    de  geschiedenis  der  Inquisitie  beoefend  heeft , 
wel  bekend  in  de   ooren  klinkende.    Hel  hooid- 
doel  9  de  aanschouwelijke  voorstelling  van  de  vrée« 


,y  Google 


IQ  ?•   DE  fXUEAl, 

sdyjpke  banfleUngeii  den  Inquisitie,  is  volkomen 
bereikt ,  met  eene  historische  naauwkeurigheid  , 
die  ;elfs  wel  eens  aan^  de  levendigheid  van  den^ 
stijl  schaadt.  De  anachronismen  i  b.  y«  dat  Doa 
PEDKO  AEBUlès  D*£Piti ,  die  Groot- Inquisiteur  van 
Saragossa  was,  en  in  1485' door  het  ten  ui  ter» 
sten  trap  getergde  Tolk  van  jirragon  vermoord 
werd,  hier  in  1534,  ak  nog  levend  te  Sevilla 
wordt  voorgesteld,  behooren  tot  den  vorm  en  de 
vrijheid  der  romanschrijvers ,  die  men  niet  met 
de  vier  deelen  van  ilorkittes  Histoire  crtttque 
ée  l^Inquisition  iTJSspagne^  naast  zich  liggende 
moei  kritizeerea.  —  Een  I^rotestantsdie  £ijbel  ia 
de  SpaanschA  taal  in  J^o/ZanJ  g«drakt ,  in  1534 , 
kebben  mi^  inimjtïMBs  B^iioiAeca  Sacru  niet  ge** 
vonden ;  die  van  edziiu  (aiiïAiiozft)  werd  in  1543 
te  Antwerpen  gedrukt 

De  Karmeliter-nonnen  bij  herhaling  dochters 
van  s.  FRAÏiciscos  te  noemen ,  mag  men  eenea 
Protestant  ten  goede  honden ,  die  zich  doorgaans 
over  de  monnikerij  weinig  bd^ommert^  niet  aan 
«en  Kathokjk.  — -  Dit  zal  pndertusschen  de  leziog 
niet  schaden,  die  zeer  gem^kkelgk  en  pleizierig 
is,  en  die  wij  gerost  Jian  de  leesgezelschappen  dur- 
ven aanbevelen.  Er  is  Qok  iets  in  voor  Jezers^ 
die  naar  hevigen  prikkel  vtrl^gen:  b{j  de  beschr(jr 
ving  van  de  p^niging ,  op  liet  laatst  van  dit  dec;! , 
voelde  Referent,  met  de^waarkeid:  van  dit  alles 
l»kend «   zich  de  vuist  onwillekeurig  krampachtig 

bal- 


,y  Google 


SS   YIRBORGHfiEDtH  D£&   llQnDriSITXC.  31 

l»fleft ,  'en «  ofsehooa  stil  op  z^ne  stadaerkamer 
zittende ,  zich  het  Moed  koortsachtig  kooken ,  — 
en  moest  Toor  een  oogeoblik ,  beneden  >  laeht  van 
de  lezing  gaan  zoeken. 

De  aanteck«iingen  aan  den  voet  der  bladzijden 
Tan  vAVvtL  nz  cuehoias  ,  beratten  menige  be- 
langr^ke  bijzonderheid  uit  het  Sfnanaehe  tolks- 
Icven  en  zeden,  die  wg  alleen  Taa  de  hand  van 
eenen  Spanjaard  moeten  hd>ben* 

Er  ï9  eenc  bgzondere  rede  waarom  wij  dit  in^ 
teressante  werk  door  ▼elen  gelezen  wenschan. 

De  Incpbitie  ie,  niemand  spreekt  het  tegen y 
g^eel  een  eigendom  der  Roomsche  £erk  en  hare 
hiërarchie  ;  geen  kiTleed  tan  buiten  heeft  tot  haar 
ontstaan  of  terdere  ontwikkering  medegewerkt. 

Z§  is  de  doudsehnldïge  moordenares  Tan  God» 
Kerk ,  en  Tan  het  edele ,  ongelukkige  Spaansche 
Tolk,  dal  een  deel  zgns-  hmdigen  ongeluks  nog 
aan  de  gevolgen  Tan  haar  schrikbewind  te  dan^ 
ken  heeft. 

Zelfs  xAst  kan  het  niet  nalaten  die  waarheid 
cetnigenis  te  geren  en  te  erkennen  :  »De  Inqui' 
siüe  was  voor  de  hiërarchie  een. middel  der  veiv 
tw^feling,  om  zich,  bij  het  Tcrralharer  wam 
grend^gen,  door  geweld  en  schrik  staande  ie 
honden.  -^  Z%  was  mogel^k  onder  een  Tolk,  dat 
eniwen  door^  in  Taderlandlierende  Godsdienst- 
oadogen  (nam^h  tegen  de  Mooren)  zich  gewend 
bê  reinheid  en  ouderdom  des  geloofs  Toor  het 
ioogsle    te    achten  r  maar  zij  heeft  dit  edele  Tolk 


,y  Google 


32  .  :         '^  V.   DE  VJEKtAX^ 

ontzedelifkt ,    en    deszelfs  natuurlijke  ontwlkkeliD^ 
belet."  (1)  *       - 

In  Spanje  weet  en  belijdt  dit  iedereen  volmon- 
dig ,  die  geen  blinde  slaaf  der  Kerk  is.  In  Spanje 
is  deze  belijdenis,  in  deze  eeuvr,  door  duizenden 
met  hun  Uoed  bezegeld. 

JEr  was   een  tijd,  waarin  het  edele  Ncderland- 
sehe   volk,    wiens    edelen    en   volk    beide  destijds 
zoo  goed  waren  als  de  edelste  hidalgo»  y  caballe^ 
ras,    dat  zijne   van   God  gezalfde  Vorsten  en  de 
wetten   des    lands   eerbiedigde ,    zoo    goed   als   de 
Engelschman  denken   durft,    alleen    op    het  hoe- 
ren   van:    ]»Spaansche   Inquisitie*'   een  vreeselij ke 
electrischen    schok    door   het  ligchaam  trilde     en 
de  hand  aan  den  dolk  deed  slaan  niet  enkel ,  ge- 
lijk   die   van   uirragon   en    ^ndalusü,    maar  de 
vingers  reeds  deed   opsteken,    om,    zoo    't  nood 
deed ,  den  gezalfden  dts  Heeren  af  te  zweren.  — 
Dat  woord   Inquisitie    willen    velen  tegenwoordig 
schrappen  uit  de  vaderlandsche  geschiedenis ! ! 

Wie  de  Inquisitie  en  hare  moeder ,  de  hiërar- 
chie, niet  haat  met  eenen  eeuwigen  haat,  met 
eenen  heiligen  haat  Gods ,  hem  brande  de  grond 
van  Jfederland  onder  de  voeten  l 

De  R,  C.  Kerk  wil  in  onzen  tijd  gaarne  hare 
gelijke  staatkundige  regten  ook  op  zedelij  ken  grond 
handhaven.  Wij  gunnen  het  haar  met  blijdschap , 
en   steken   haar   de  Christelijke  broederband  toe, 

n- 

(!)  Ktrghen^esch.  1844,  S$Ué  286^ 

Digitized  by  LjOOQ IC 


SE    VERBORGEKHtDEK,   OER    IRQDÏSITIC.  33 

iüdieii  zij  het  zich  waardig  toont.  Wat  wij  daar« 
toe  Tan  baar  eischen  ,  is  onder  anderen  dit ,  dat 
zg  de  Inqnisitie  openlijic ,  met  woorden  niet  al- 
leen ,  maar  ook  met  daden  rerloochene ;  dat  zij 
het  toone,  dat,  al  werde  zij  ook  wederom  in 
gel^ke  omstandigheden  geplaatst,  onmogelijk  we- 
der eene  Inquisitie  uit  haren  schoot  kan  geboren 
worden.  —  Z§  belijde :  wij  hebben  gezondigd 
tegen  den  hemel  en  tegen  u,  en  zijn  niet  waar- 
dig nwe  zuster  genaamd  te  worden.  (1)  Dan- 
staan  onze  armen  Yoor  de  boetvaardige  open. 

Maar  doet  ze  dat  niet,  Terbergt  ze  in  haren' 
schoot  de  door  God  en  de  menschheid  gevloekte 
dochter,  zoo  zetten  wij  allen  schouder  aan  schou- 
der ,  en  dringen  haar  met  gelijke  kracht  van  den 
bȟoen  bodem  Tan  JVederland  ^  waar  zij  basterd 
IS.  £n  op  elke  remonstrantie  van  haren  kant, 
antwoorden  ir^,  gelijk  als  cato  antwoordde :  Et 
censeo  CartAaginem  ene  delendam ,  niet  anders 
dan :  ivqvisitie. 

£n  Ufjft  ze  die  belyden ,  ze  moge  dan  onzent- 
wege  Joodsch ,  Muhamedaansch ,  Heidensch  of  Sa- 
tanisch z^n,  Christelijk  is  ze  niet,  tot  christvs 
Kerk  behoort  ze  niet. 

£r  z§n  er  iii  onzen  tijd ,  die  de  geheele  Kerk ,' 
dat  is,  allen  die  ooit  uitwendig  den  naam  Tali 
CBRisTüs  beleden  hebbeli ,  beschouwen  als  het  lig- 

chaam 
(I)  Ze  doe  wat  Toiuifs  deed  in  t jn ;  jtVirk  WiU 
lemssn*'  (Muteh-Alman.  )819}. 

BOIKZ.JAH.1847»  C       - 


,y  Google 


34  V.    DE    TEREAL, 

cluiatn    van   chrisïüs  ,    waarin    zijn  Geest  werkt 
van    welken    geest   alle   secten    en    kerken. in  de^ 

zelve  verschillende  verschijnselen  zijn  j  de  Kerl 

als  een  gestadig  streven  om  de  in  de  menschhsic 
voortlevende  Christen  te  zijn* 

Geen  invloed  van  buiten  heeft  de  Inquisilici 
daargesteld.  Ze  is  zuiver  de  dochter  der  Kerkj 
Zoo  is  dan ,  naar  die  stelling ,  ook  de  Inquisitiej 
eene  verschijning   en    werking    dès    Geestes ,   een 

streven   om   curistus   gelijkvormig   te  worden.   

Maar  zoo  zij,  van  onzen twege  ,  als  die  stelling | 
waarh^d  bevat,  —  de  vloek  der  menschheid  op 
den  geest  en  het  ligchaam  van  CHRisins.' 

Naar  onze  stelling  is  de  Kerjt ,  geheel  eenvou-  | 
dig,  een  aggregaat  van  menschen,  gelijk  ieder 
^der  genootschap.  Het  goede  en  het  kwade  in 
haar,  komt  voort  uit  het  zedelijk  ligchaam,  nit  1 
den  menschsZelven.  -Het  wordt  begunstigd  of  te- 
gengegaan door  de  leer  van  CHRisTus,  die  in  het 
bezit  der  Kerk  is ,  en  in  meerdere  of  mindere 
mate,  'naarmate  die  leer  haar  heider  is  ep  door 
haar  op  prijs  wordt  gesteld.  —  Zoo  blijft  ons  de 
eer  vaa  christus  onbevlekt  en  heilig. 

Er  is  ééjn  middel ,  waardoor  degenen ,  4ie  alle 
Terscbtiqselen  in  cte  Kerk,  vaa  een  hooger.^  op 
de  Kerk  inwerkend  begins(^l  willen  «afleiden ,  zich 
kannen  redden.  —  Laat  ze  dan  stellen :  de  gces^ 
▼an  CHRISTUS  heeft  voor  een  oogenblik  zijn  lig- 
chaam ,  "de  Kerk  .verladen  ;  in  „dat  oogenblik  ver- 
krachtte haar  de  Sata»,  de  eeuwige  vijand  Gods. 
'      ?         ,'  En 


,y  Google 


DE    TERBORCïSHZüC^  DER    I^QUJ.SITIE.  35 

^-^  mi  die.raraptalige  Termenging  werd  geboren 
>.i  ondier  V  het  monster^dat  alle«n  van  zijnen 
ider  dea  aard,  van  ztjne  ihoeder  slechts  de  ge- 
bote heeft.  —  Maar  waarom  heeft  dan  de  geest , 
rouwloos,  het  ligchaam  ,  waar  zulk  een  Tijand 
p  loert  y,  een  ©ogenblik  verlaten  ? 
Ons  15  het  bestaan  der  Ipquisitie  een  raadsel 
in  de  leidipg  des  Heeren  o?er  zijn^  Gemeente, 
nog  mifider  oplosbaar  dan  het  voortbestaan  van 
hét  Muhamedanisme.  £en  raadsel,  dat  ons  op 
Qienw  en  diep  overtuigt ,  dat  wij  ,  zoowel  in  d^ 
geschiedenis  der  wereld  eu^  der  Kerk ,  even  als  in 
liie  van  enkele  personen «  de  hand  op  den  mond 
leggen  moeten  ;  —  dat  de  as^rden  pot  niet  tegen 
deo  pottebakker  die  ze  gemaakt  heeft,  antwoorden 
moetl  —  Neen,  —  dat  zijn  wegen  onnaspeurlijk 
z^u ,  en  he(  onze  hoogste  wijsheid  is  te  ,  zeggen  : 
nielDDze  wil  maar  uw,  wil  geschiede. 

M^ns  ingenua  Deo  grata. 


p.  c.  BooFTs  Jfedetlandtcke  HisioHën^  M^t  Aap^ 
teeieningen  uitgegevtn  door  Br.  w.  |ffH;MI^ 
T$  Groningen ,  bij  C.  M.  van  Bolhuis  Hoit* 
sema;  Tweede  en  derdt  Deel,  \W^  ftf  1844. 
Te  ziOnen  9^6  Bkdz.    Jn  il,  8vo^    De  j^r0s 

HH  elk  Deel  ts/2,^i 

*  *  * 

Ofschoon  WIL  eerst  het  voornemen  hadden  op-. 

gerat    Oin     bel    eerdere  ,^ersla<»    van    d'ii    Werk  , 

C  i  'waar- 


Digitized  by  LjOOQ IC 


36  W.    HKCKER  , 

waarran  wij  hel  eerste  Deel  ia  een  rroegcr  nom 
mer  van  dit  .Tijdschrift  (zie  Boekzaal  1846,  vooi 
de  maand  November)  beoordeelden ,  even  uitvoeri| 
voort   te    zeilen,    is  het    ons   echter,  oin  tijd  ei 
pTaals  ie  winnen  ,  geschikter  voorgekomen ,  slechli 
enkele   van   de  veelvuldige  aanmerkingen ,  die  wij 
ook   óp  dit  'tweede  en  derde  Deel  gemaakt  heb- 
ben ,   der   Redaclie   ter   plaatsing  toe  te  zenden ; 
vertrouwende  dat  dezelve  voldoende  zullen  zijn  om 
den  Schrijver  *r  opmerkzaam  op  te  maken ,  dat , 
hoe  verdienstelijk  zijn  lellerar beid  in  ons  oog,  ^" 
▼oorzeker  ook  in  dal  van  hel  lellerlievend  Publiek 
zij ,    dezelve   echter   van  geen  e  gebreken    te  ver* 
schoonen   is^    die   wij  daarom  ook  de  vrijheid  ge- 
nomen  hebben   hem    voor  te  houden ,    opdat  hr; 
overtuigd  worde ,  dat  naanwkenrigheid  eene  hoofd- 
vereisehte  is  van   hem ,  die  onderneemt  om  Aan- 
teekeningen  op  zalk   een  beroemd  werk  van  den 
groeten    hooft,    als   het  voor  ons  liggende,    te 
maken. 

Ten  opzigle  dan  van  het  tweede  Deel^  hetwelk 
met  het  zevende  Boek  aanvangt  en  met  het  elfde 
eindigt,  en  met  de  Aanteekeningen  van  Dr.  hec- 
KEfi,  476  bladz.  bevat,  hebben  wij  slechts  de  vol- 
gende aanmerkingen  ter  plaatsing  gegeven : 

Bladz.  366  (der  Aanteekeningen)  9«  reg.  v.  b. 
zegt  de  Schrijver  ter  verklstring  van  het  woord 
vervallen^  eenvoudig,  dat  hel  betalen  beteekenf. 
Waarom  hier  niet  me«r  van  gezegd?  Hij  had 
daartoe   immers  eene  ^ede  bron  gevonden  iH  hei 

Vit' 


,y  Google 


p.  c.  noours  M>t&tA|n>scHE  historiev.  37 
Vitlegk.  fToQrdwh.,  Dl.  IV,  pag.  262,  en  263, 
alv^ar  de  geleerde  sboss  een  e  zeer  fraaije  en  ge- 
gronde yerklaring  geefl ,  waarom  en  waardoor  het 
bedoelde  woord  deze  beteekenis  bij  hooft  heeft. 

Bbdz.  368,  16<'  reg.  v.  b.  yoor  güastig^  geeft 
de  SchnjVer  dwaas ,  hardnekkig ,  ver  waande  Ia 
den  lést,  (zie  aldaar  pag.  3  reg.  27)  wordt  gele- 
zen.' ȣn  d*  ander,  niet  zoo  quastig,  ziende. ... 
y  bet  al  zachtelijk  laaten  glijen,*'  enz.  Refe^ 
:eot  Traagt ,  waarom  hij  niet  opgeeft  wie  die  ander 
vas,  waaruit  raen  dan  gereedelijk  zoude  aflei- 
it^^  èiX  quastig  hier  geenszins  dwaas  ^  nog  min* 
der  verwaaiu^ ,  maar  wel  hardnekkig  ^  en  ten  dui- 
delijkste ongemokke/tjk  of  onhandelbaar  bctcekent, 
zoo  als  wis£Livs  het  verklaart  in  het  Üiilegk. 
^wienb.    Zie. Dl.  III,  pag.  198. 

Bladx.  369 ,  14'  reg.  v.  b.  Beuken.  Referent 
z^l  op  dit  woord  met  den  Hoogleeraar  siegem-. 
mi:  iBeuken  beleekent  eigenlijk  hard  slaan  ^ 
^ivi^  kloppen  ^  en  wordt  byzonder  gezegd  van  het 
uohoudend  geweld  der  baren  op  muren  en  wal* 
lea,  om  die  te  doen  neder  storten.*'  Doch  hooft 
gebruikt  dit  woord ,  zoo  hier  als  elders ,  ook  yoor 
^'ichieten^  van  waar  dan  ook  eene  batterif  door 
W  heukerij  heet,  zoo  als  de  Schrijver  zelf,  een 
P^r  regels  lager  en  ^el  teregt  aanmerkt.  Zoo  ook 
^tWopt  (reg.  17  van  dezelfde  bladz.)  insgelijks  ge-r 
W/ ,  dat  is  hier  besckoien  beteekent. 

Bladz.  371,    b^  reg.    v.   o.  zegt  de  Schrijver; 

'P  rtgs  30  van  genoemd  pagii^  hij  en :  Namelijk 

C  3  gaf. 


,y  Google 


56  w.  ïiïc«k,  '* 

gtf.  Dèzi  toevoeging  yan  bet  woordje  ^^/,'liaS 
ïr?j  wel  weg  kannen  lalen ,  zulks  laat  zicfc  'dni- 
delijk  genoeg  uit  den  zin  van  den  tèksl  op* 
maken.  , 

Bladz.  373.  Hetgeen  de  Schrijver  hier  ter  op- 
heldering van  het  woord  laden  ^  door  hooft  soms 
W  met  eenige  duisterheid  gebruikt,  z^t,  las 
Referent  naet  genoegen  ;  hij  dankt  hem  voor  de 
aangehaalde  voorbeelden ,  öm  daardoor  eenig  licht 
t)ver  hel  gebruik  van  dit  woord  bij  hooft  tè  Ver- 
Bi>reiden.  Steller  dezes  i^  het  mede  vreemd  vóór- 
gekomen,  dat  de  geleerde  zaménstelters  lïin  liet 
üitlegk.  fFobrdenh,  op  hoofts  werken,  liog  wel 
«door  het  Kon.  Nederl.  Instit.  uitgegevcA ,  niet  dte 
minste  aaiileekening  op  hèt  woord  /arfcw  geven ;  ja 
het  zelfs 'niet  eens  noemen.  • 

Bladz.  377,  19«  rcg.  v.  b.  zegt  de  Schrijver, 
"dat  zinlykhtid^  hegeerte  of  t^er/<m^tf«  beleek  ent.' 
Wij  stemmen  hem  töe,  dat  zulks  waar  is  ten  op- 
'ziate  van  den  zin ,  dien  hy  hier  bedoelt ;  maar 
het  komt  bij  hooft  in  nog  meer  beleekcnissen 
voor  , '  zöo  als  in  di*e  van  naaute keurigheid ,  ^^er- 
knochtheid,  neiging,  Mefhehherij,  zelfs  goede 
smaak'.  Dit  hadden ,  wij  gewenscht  er  bij  aange- 
teekend  te  vinden. 

Bladz.  380,   8«  reg.  v.  o.  slaat  basten ,' s^op- 

"pen.     De  Schrijver   had  hier  ter   verklaring  wel 

achter  mogen  voegen:  öTa/  w,  van  dan  een*  boom 

te  worden  opgehangen, 

Bladz.  380,   6*   r^r  v.  o.  zegt 'dè  Sehrijver , 

dat 


,y  Google 


P.    C.    HOOFTS    IICDCRr4  5D$CHE    HUTORJEH.        39 

dal  Thans  ^  daarop  beteekent.  Keferenl  zMtg«eii<» 
noodsakei^khéid  toor  deze  verklaring. 

Bladz.  381  ,  11»  reg.  ▼.  o.  meldt  de  Schrijver: 
lOpmerkel^k  is  hier  ter  plaaUe  wederom  de  al-* 
literatie  in  de  elkander  opvolgende  IJ  en  ^.  Re* 
ferenf  vraagt,  öf  dit  geen  drukfiiut  is, ten  zijn 
raoet  D  en  i^?  De  in  de  volgende  regelen  door  den 
Schrgver  aangehaalde  voorbeelden  bevestigen  zulklL 

Bladz.  366,  %^  reg.  v.  o.  verklaart  de  Schrijd 
ver  onderst^tan  door  peilen.  Wij  zonden  liever 
geschreven  hebben  onderzoeken ,  of ,  zoo  als  het 
üitlegk.  IFoordeiA.  zegt:  Beproeven. 

Bladz.    393,    10«  reg.   v.  b.    Hier  beteekewt 

wendighy   afkeerig  t.  maar   dit    woord   heeft    ook 

nog  andere   beteekenissen.  .  Men    zie  hieromtrent 

\it\,  meermalen   aangehaald    üitlegk,    ffoordevh.^ 

Dl.  n  ,  h\adi.  362. 

Wy  laiea  eindelijk  op  bladz.  28  in  den  tekst 
b^  Hoorr,  2*  reg.  v.  o.:  %Met  een  sckooyde 
V  meerdeel  van  *t  krygsvolk  enz.  Zou  het  wel 
orerbodig  geweest  zijn  ,  als  de  Vervaardiger  der 
voor  ons.liggev|de  Aaoieekeningen  iets  gezegd  had* 
de,  omtrent  hei  woord  schooijde?  £lk  weet  toeh 
niet  dat  hetzelve  mtt  drift  heenloopen ,  toe/oopen , 
kléeként.  .  * 

H«t  derde  Deéf  vangt  aan  met  het  twaalfde 
Baek,  eindigt  met  het  zestiende^  en  foerat,  met 
de  Aaatëeketiingen  van  Dr.  hzckzr,  450  bladz. 

Wij  zullen  slechls  de  volgende  aanmerkingen 
daarop  in«dedeelen  : 

C  4  Bladz. 


,y  Google 


40  W.   HECK£R, 

Bladz.  ^76,  6c  reg.  v.o,  verklaart  de  Schrij- 
ver het  woord  raadigh^  door  zuinige  spaarzaam; 
het  beteeken  t  ook  :  heraadzaam  ,'dat  is  :  vergtari' 
dig  ^  met  overlegd  welke  leziog  wij  hier  even  goed 
zouden  kunnen  aannemen. 

Bladz.  422,  12«  reg.  v.  o.  zegt  de  Schrijver 
eenvoudig  dat  veeme ,  partij  of  gezelschap  betee- 
'kent;  wij  stemmen  hem  2Ulks  toe,  wat  het  woord 
partij  betreft ;  het  laatste  keureii  wij  ƒ chter  min- 
der goed.  Ook  hadden  wij  gaarne  gezien  ,  dat  de 
Schrijver  uit  het  Uiilegk.  fToordenb.  hadde  over- 
genomen ,  wat  aldaar  van  het  woord  veem  gezegd 
wordt.     Zie  dit  werk  Dl,  IV ,  pag.  183  en  184. 

Bladz.  431 ,  A""  reg.  v.  o.  hierop  hebben  \vij 
genoegzaam  dezelfde  aanmerking^  ten  Dpzigte  van 
het  woord  peuren ,  door  den  Schrijver  verklaard 
door  streven  voorwaarts»  Hetgeen  de  geleerde 
viif  ''sGRAVEirWEERT  van  dit  woord  in  het  meer^ 
malen  door  ons  aangehaald  Woordenboek  zegt, 
had  ,  onzes  inziens ,  wel  verdiend  door  den  Schrij- 
ver overgenomen  te  worden ,  ten  duidelijken  ver- 
stande van  het  woord  peuren.  Zie  dit  werk, 
Dl.  III ,  pag.  165  en  166. 

Eindelijk  op  bladz.  444,  14«  reg.  v.  o.  ver- 
Maart  de  Schrijver  ter  foUerzeele ,  door  op  de 
pijnbank.  Wij  zouden  gaarne  gezien  hebben,  dat 
hij  hier  achter  hadde  gevoegd :  waar  het  ligchaam 
met  zeelen  of  koorden  gerekt  en  dus  gefolterd 
werd.  Zoo  ook  op  dezelfde  bladz.  13*  rég.  v.  o. 
ten    opzigte   van    het   woord   schifting;   hetgeen 

dec' 


,y  Google 


p.  c.  Hoorrs  jbduujiskhi  «mmaibv.  41 
tedinff^  scheiding  btteekeot»*  en  vaa  daar  to^ge* 
past  wordt  op  het  regt  verstaan  Tan  eena  laak. 

Meer  znllen.  w§  van  het  derde  Deel  niai  leg- 
gen, de  redea  waarom  hebbea  w§  boven  reedi 
opgegeven. 

u  c.  B.  a» 


Frol^ke  tooneelen  uti  het  leven  van  hilobwijb  , 
m  z^n  tijd  Fasioor  ter  Gemeente  Lapseheare  , 
Provincie  West-Ylaanderen ,  meer  algemeen  he^ 
kend  oneler  den  naam'van  Paap  Lapseheare.  In 
losse  verzen  door  twee  jiardenhnrgert»  Te 
Middelborg,  hij  E.  Hendrikse,  1846.  100 
UedA*  In  gr.  Svo.  Met  gesteendrukten  titd 
en  vign^.     De  pr^e  is  f  1 ,20. 

Meer  dan    eene  recensie  heeft  reeda  aan  dit 

boeksïe  aüe  aesthetische  waarde  ontzegd.   W9  voe« 

gen  er  onze   stem  bij.    Het  is  naar  gerijmei.  — « 

Het  ia  te  hopen  dat  de  beide  Schqjirera  in  bet 

barlesqoe  genre   (een  ondankbaar  ^enre  evenwel , 

jselfs  bij  de.  geestige  pen  van  Poc^ufiBaocn)  het 

verder  eallen  brengen.   — '  Het   eenige  waar  het 

goed  voor  b ,  is  tot  lachverwekkende  voorlezingen 

in  plattelands  Nats  vergaderingen  van  den  laagten 

raog.    Daar   kan   degèen,   die  den  slag  er   van 

heeft ,  sommige   bladzijden  goed  voor  gebrniked ; 

schoon    wij  aan  de  berijmde  sermoenen   in  den ' 

snaak  van  Pater  iBaAHAw  r ah  st.  biaka  ,  in  de  Al^ 

€5  ma- 


,y  Google 


42'  •  VROCrlrgÊ   TC^OJIEEtKIf    ESt, 

iflanakkBö     voor    blijgeesligen ,    nog   de   ▼oorken^ 
ge^en.  ^ 

Mens  tngenua  Deo  grata. 


CHAiiLES  TYRRELL.  Bijdrage  tot  'de  kennis  van  het 

wenscheHjk   hart ,    door    o.    p.   r.   james^     In 

twee    Beehn,     f  e    Amsterdam,    hij   Weytingh 

'    ën    van    der    Haart ,     1844.      ferste  Deel  245 

•    en   tweede  Deel  244  hladi.     In  gr.  %vo.     De 

prijs  is  /4,50.  * 

Ja ,  iv«)  keat  de  Schrijyer  het  menscfaetijke 
liaft,  en  hoewel  hei  werk  niet  van  eenige  lang- 
>djligheid  is  Trij  te  pleiten  v  hebben  wij  het  mei 
het  grootste  genoegen  gekren  ,  en.  dnryen  :hei 
gernstelijk  aanbevelen.  De  inleiding,  is  schoon  ; 
de  beschrijving  van  de  ligging  van  huis  en  hof 
is  hier  allernoodzakelijkst,  en  de  lezer  wordt, 
met  reden,  verzocht  die  met  aandacht  te  lezen  , 
om  'zich  naderhand  zoo^  veel  mogelijk  op  het  ter- 
rein van  de  gebeartenissen  te  kunnen  verplaatsen. 
De  beschrijving  van  de  voorpuders  .van  ttrrelz. 
\s  allerbelangrijkst ,  en  vooral  de  karakterschilde- 
Hng  van  Sir  francis.  Het  karakter  van  Mr.  dries- 
SEü  is  goed  beschreven  en  goed  volgehouden ;  de 
hemel  beware  ieder  gezin  voor  een  dnsdanigen 
htfisvriéiid.  Hel  onderhoud  van  Ladj  irRRELL 
mét  Mts.  ErFiKGHiM,  l*»  deel,  bladz.  89,  is  uil- 
muntend  geschreven,  en  zeer  menschkundig ,  zm> 

ook 


,y  Google 


•  e.  p;  'fc.  ^  Ajiti'j»  i' üAi. '  4H 

ook  fret  ondörbood  b^  'idHR  HAikEs  itt  de  %ttt  9  is 
waar  eik^  schoon.  •, 

De  Vertaler  heeft  zich  goed  van  zijne  taak  ge- 
kweten ,  de  styl  is  orer  het  algemeen  zeer  Tloei- 
jeod,  doch  draagt  hier  en  daar  teekenen  Tan 
overhaastin^  9  b.  v.  2°  deel,^bladz.  176,  waar 
w^  in  slechts  weinige  regels  zes  keeren  het  'woord 
gevoel  lazen. 

2«  ded  ,  bladz.  235 :  »raisdaad ,  waiirmede  gij 
beschuldigd  waart.**  -r  Wij  lazen  liever:  » mis- 
daad,  waarvan  enz.  Bladzj^  241  staat:  » look  er 
Qogthans  ook  du  nog  geenen  slaap  in  zijne  oogen  ;'* 
de  slaap  loikt  niet  in  de  oogen ,  maar  de  oogen 
Wdeïi  door  den  slaap  geloken.  Bladz.  191  staat 
>semper  estdém  /*  ea^  klinkt  wel  in  het  Ëngelsch 
^  t,  maar  hier  moet  het  Latijnsehe  ^tc^er^  be<t 
lionden  word^.    ^ 

Taalfouten ,  gelijk  eenigzinls  voor  eenigzinsv 
>  deel,  bladz.  121 ,142  en  179,  sèhrQven  wij 
op  de  rekening  van  den  Oorrector;  zoO  ook  bladz« 
1^0,  waar  oceaan  vrouwelijk,  en  bladz.  144-, 
2°  deel ,  waar  dag  insgelijks  vrouwelijk  wordt  ge*- 
schreven  ;  blad^.  136  ,  2^  deel,  staat :  i>hij  «penden 
de  oogen  enz.  Wij  zelve  kennen  bij  ondervinding 
de  haast ,  die  sommige  uitgevers  maken  ^  om  een 
werk  vertaald  te  krijgen,  en  daardoor  is  het  voor- 
'Zeker  dat  enkele  vertalingen  dikwerf  de  leekene 
^an  overhaasting  dragen.  Het  haast  u  langzaam 
moet  bg  vertalingen  nimmer  vergeleö  virordeii.  Wij. 
eindigen   dit   6ns   óf  ier^igt ,    gelijk   wij    begonnen 

zijn  » 

Digitizedby  Google 


44  ck^  Pé  K. 

z^a«   met  de  hJ^tondere  aanbevellDg  Tan  ouelbs 

TYRRELL.  V*    , 


Kinder- Bijhei  of  pijheUcke  verhalen  voor  jonge 
kinderen  ^  bij  het  zien  van  Bpbelsehe  preien 
aan  's  moeders  schoof.  Door  Mevr.  de  Wed. 
A.  B.  71HMJEERTEV  ,  geb.  scHiLPE&ooRT.  JSersté  en 
tweede  Stukje,  te  Ainsterdam ,  b0  P.  N.  van 
Kampen^  1845.  De  prijs  tV ,  gecartowneerd 
en  met  plaatjes  ^  elk  stukje  ƒ0,80.  Foor 
schoolgebruik  ^  elk  stukje  ƒ0,30. 

Referent  heeft  deze  lieve  kinderboekjes  met  het 
grootste  gettoegen  gelezen,  en  kan  dezelve  niet 
genoeg  aan  ouders  en  opvoeders,  tnaar  vooral  aan 
moeders  aanbevelen.  De  reeds  zoo  gunstig  be« 
kende  Schrijfster  voor  de  jengd  heeft ,  mede  in 
dezen  Kinder-Bijbel ,  getoond,  dat  het  haaf  zoo 
regt  is  toevertrouwd  den  lieven  kleinen  ook  het 
eerste  onderwijs  in  Gods  Heilig  Woord  te  geven , 
of  liever,  hen  met  de  merkwaardigste  gebeurte- 
nissen ,  die  :  voor  hen  geschikt  en  nuttig  zijn  te 
weten,  bej^end  te  maken,  dezelve  in  losse  tafe- 
reeltjes te  schetsen  étL  op  eenen  toon  te  vertellen , 
die  den  kinderen  gewisseiijk  lust  en  begeerte  zal 
inboezemen  om  met  den  inhoud  van  het.  beste 
Boek  nader  bekend  te  worden  ,  met  dat  Boek , 
hetwelk  de  eenige  grondslag  van  geloof  en  wandel 
zijn  moet.     Wij  hopen    daarom    dit  allernuiiigste 

werk- 


,y  Google" 


A.  B.  JA»  mmtVy  MI.  49 

virkje  ia  Tele»  j»  kon  hei  sijn,  ia  allé  boiige* 
linnen  aan  te  treffen ;  wij  weasehea  dat  elke  moe- 
der zich  betxeWe  tal  aanschaffen ,  en  dea  inhood 
daarfan  aan  hare  fieTelingtn  mededeelen,  en  bid- 
den God  en  den  Grooten*  Kindervriend ,  dat  de 
pogingen  van  de  eerwaardige  Schrijfster  mogea 
gezegend  worden ,  opdat  het  goede  .zaad ,  door 
haar  hier  uitgestrooid ,  rijke  vrachten  drage  voor 
tfjd  en  eeuwigheid* 

De  uitgever  heeft  wel  gedaan,  van,  nevens 
eene  uitgave 'met  zeer  fraaije  plaatjes,  ook  eeno 
goedkoopere,  zonder  plaatjes  voor  schoolgebrnik , 
verkr^gbaar  te  stellen ,  en  dat  voor  eenen  zeer 
geringea  pr§s/  De  uitvoering  van  beide  uitgaven 
verdient  lof ,  en,  beveelt  zich ,  ook  te  dezen  op- 
a^  s  ruimschoots  aan. 

Z^odra  mogeigk   zollen  vrij  ook  de  beide  vol- 
gende stokjes  aankondigen. 

L,  C.   X«   S. 


^etmuüg  onderwijs  over  Jen  weg  der  zaligheid, 
Btjzondérl0k  tot  eene  handleiding  bt;  den  klei^ 
nen  Caieekismui  ooer  den  weg  der  taligheid. 
Tweede ,  vermeerderde  en  verbeterde  druk,  Ihor 
i,  J.  swiKRS ,  Predikant  te  Havelte.  Té  Gro- 
ningen ,  bif  M.  Smit ,  1846.  In  kl,  Bvo.  De 
prijs  Ar/0,75. 

£mi  atnM  Tra^o^ekjes  eii  Handleidingen  zijn 


,y  Google 


46;  J.    J.    SWIJERS,    EKZ. 

er  ia  (ieA^rereld,  en  gelijk  ieder  dajiromtrentsijne 
eigene  manier  van  dehkea  en  handelen  heeft,  zoo 
wordt  hun  aantal  schier  dagelijks  nog  groe- 
ier. Ware  nu  naar  verhouding  daarvan  ook  de 
gehalte ,  er  zou  niet  te  klagen  vallen  ,  maar .... 
stilzwijgen  is  best.  Omtrent  het  voorliggend  on- 
derwijs moet  Referent  echter  roiadborstig  verkla- 
ren ,  ten  aansBien  van  volledigheid ,  eenvoudigheid 
en  beknoptheid,  elen  bij  'uitnemendheid  gunstig 
oordeel  te  moeten  uitbrengen  ;  gelijk  hij  niet  an- 
ders kan,  dan  het  werk  van  den  Eerw.  swiers  , 
ook  ddar,  wiaar  men  zijne  andere  Godsdienstige 
Quderwijsboekjes  «iet  kent ,  of  gebrujkt ,  allezins' 
aan  te  bevelen.  De  prys  zal  echter  nog  menigeen 
afschrikken :  de  Uitgevers  moeten  dien  zoo  laag 
mogelijk  stellen  ,  om- alzoo ,  bij  de  meer  algemeene 
verspreiding ,  hun  eigen  belang  te  bevorderen. 


üw    Koningrijk  komej  Een  vraaghoekje  over  de 

.  geschiedenis  van   het    Godsr^k ,    volgens   den 

*  Sijhei,    Door  u.   w.   thooeh  va  ir  velzen.    Te 

Leeuwarden,    hij    G.    T.    N.  Suringar,  1846. 

F^oor  rekening  .  van   den  Schrijver,     De  f  f  ijs 

isJOfib.  '  '  /^.    . 

Bedriege»  wij  ons  niet., 'dan  was  de-Schrf^er 
van  dit  vraaghoekje  nog  Hulpprediker  "te  "Oudkerk 
en    Eqodkerk^   toen  hij  de  uitgaf  e  ^an  .dit  stukje 


Digitizedby  Google 


V.    W.    THODXJr    TAI    VALZSJI  ,    lÜZ.  4*^ 

ooderoam;  althans  —  indien  hij  Jaler  geplaatst 
verd,  waaryan  .ons  niet  kwain  te  blijken,  —  nag^. 
uer  jong  Predikant.  In  zulk  een  geval  komt 
het  Referent  wel  wat  gewaagd  Toor,  zoo  ^l  niet 
Termetel,  om  niet  eerst  op  de  ervaring  van  an- 
deren een  tijd  lang  .voort  te  staren,  en  dan  de 
Tlogt  qp  eigen  wieken  te  ondernemen.  Alih,ans 
er  lyo  beter  en  geleidelQker  vraagboekjes ,  dan' 
het  TQor  ons  liggende.  Wij  hopen  echter  gaarne 
dat  dé  Schrijver  voor  zijne  leerlingen  daarvan .  het 
bruikbare  en  nuttige  moge  ondervinden  ;  en  zoo 
stickte  het,  op  zijne  irij;(e,  med^  wat  goeds,  tot 
bereijdng  van  het  groote  doel,  dat  op  den  titel  iü. 
f.ermeld» 


Bekncpte  h9wiUidmg  hij  het  kort  begrip  der 
CAriste/tjke  religie}  tevens  dien ftig  tot  eenige 
opheldering  van  deü  Catechisniut ,  voor  ca/e" 
chisatièn  •  en  huiegeiinnen.  Ter  enderwijiimg 
van  eenigzim  gevorderden ,  die  lidmaten  wen^ 
schen  ie  i0o)nden  in  de  Hervormde  Kerk.  Te 
Bockom  ^  h^  B.  Sc&aafsma ,  1845.  48  hladz. 
In  12m.    Dé  prpi  u/0,20. 

Blijkens  de  Voorrede  van  den  Schrijver  is^ 
deze  handlei^iBg  opg^t^  Ier  aamvulling  vaa  bet , 
kori  begrip  der  Christelijke  religie,  dat  ten  tijde. 
▼«UI  <de  Dof4$S^L%^^4f  }^  vervaardigd  en  groo- 

ten* 


,y  Google 


48  BIKSOPI^  HAKOlrBIDIR^   KHZ. 

I^daabi  met  den  Catechismus  overeenkomt ,  waarin 
men  ?ooral  geene  plaatsen  uit  de  H.  Schrift  Tindt , 
die  ten  bewijze  van  de  voorgedragen  waarheden 
kannen  strekken.  Wij  kannen  dit  plan  nie^  dan 
goedkeuren;  minder  beviel  het  ons  wat  wij  verder 
in  dezelfde  Voorrede  lazen,  waar  de  Schrijver 
zich  dus  aithat:  «Men  treft  op  sommige  plaat- 
sen in,  dit  opstel  eene  herhaling  van  dezelfde 
zaken  ,  welke  niet  geheel  kon  worden  vermeden , 
daar  het  plan  van  het  kort  begrip  moest  worden 
gevolgd ;  ook  de  verdeeling  der  lessen  ,  de  voor- 
dragt  der  stellingen  en  de  keuze  der  Bijbelplaatsen 
zal  niet  overal  even  gelukkig  zijn  uitgevallen , 
weshalve  men  het  gebrekkige  in  dit  werkje  liefde- 
lek moge  versehoonen.**  Hoezeer  het  den  Schrij- 
ver niet  ten  kwade  kan  worden  geduid,  dat  hij 
zijner  eigene  zwakheid  bewust  is,  zoo  vragen  wij 
toch ,  waarom  iemand ,  die  iets  in  het  licht  geafk  y 
niet  liever  alles  aanwendt,  om  zijn  werk  zoo  goed 
mogelijk  op  te  stellen  en  zonder  feilen  uit  te  ge- 
ven? Want  inderdaad  deze  handleiding  wordl  door 
gebreken,  die  de  Schrijver  zelf  opgeeft,  maar.  al 
te  zeer  ontsierd ,  vooral  is  dit  het  geval  met  de 
keuze  der  Bijbelteksten ,  tot  bewijs  der  behandelde 
waarheden,  die  somtijds  geheel  verkeerd  worden 
aangehaald.  Wij  zullen  slechts  eenige  d$r  voor- 
naamste fouten,  die  ons  zijn  voorgekomen,  aan- 
wijzen. Op  bladz.  6  'zegt  de  Schrijver  eerst  »de 
wet  is  regtvaardig ,  heilig  en  goed  ,**  en  dan  ter- 
stond er  op ,  9de  wet  heeft  geene  verlossende  noeh 

heil- 


yGpogle 


BKKHOPTJr-HAKDLEIDlirA    EllZ.  •    49' 

hdaaflbrengende   kracht/*    «n  haalt  daarbij   nog 
plaatsea  aan  uit  de  brieyen  aan  de  Romeinen  en  d« 
Corintken  ;  blikbaar  zijn  deze  twee  stellingen  met 
elkander  in    tegenspraak ,  en  de  dwaling  van  dea 
Schr^rer  komt  daarnit  voort ,  dat  hij  de  gezegden 
van  piuLus  niet  goed  begrepen  heeft,  daar  hij  de 
Mosaïsehe  wet  bedoelde;  verders  wil  hij  uit  ftom, 
Yll:  11 ,  13  bewijzen,  dat  de  wet  bij  den  mensch 
de  aeiging  tot  zonde  verwekt ;  voorzeker  eene  on- 
bijbelsche  voorstelling.    Pauius  heeft  alleenlijk  be- 
doeld, dat  de  wet   den  mensch  zijne  zonde  doet 
kennen  (gelijk   de   Schrijver    zelf  zegt)  en  dat  de 
verdorvenheid    der  menschen  zoo  groot   is ,    dat 
zelfs  het  ontdekken  zijner  zonden    door  de  wet, 
den  mensch  niet  van  zondigen  afhondt.  Op  biadz. 
Vk  en  35  haalt  de  Schrijver  tot  be\Tijs  aan  ,  dat 
jonge  kinderen  moeten  gedoopt   worden ,    hand. 
II :39a:  ;»U  komt  de  belofte  toe  en  uwen  kinde- 
ren ,"  geheel  ten  onregte ;  het  'woord  kinderen  zal 
hier  toch  wel  de  beteekenis  van  nakomelingen  heb-- 
beo.    Dat  christüs   verders  wezenlijk   in  de  hel 
is  nedergedaald   en   aldaar  ^helsche  pijnen  geleden 
heeft ,   is  een  gevoelen ,  dat  reeds  lang  is  veroor- 
deeld.   Waarom  niet  liever  s  de  eenvoudige  verkla- 
ring gebezigd ,   dat   het  woord  hel  hier  de  betee- 
kenis heeft  van  het,Y/oo(/en  rijk.    Eindelijk  vinden 
w§  op  hladz.  38  eene  uitdrukking,  die  ons  ins- 
gelijks  niet   heeft  voldaan  ,  namelijk  dat  christus 
door  zijne  goede  werken  den  Hemel  verdiend  heeft ; 
een  gevoelen ,   dat    de  Schrijver  moeijelijk  uit  do 

B0ESZ.JA!rJ847.  D  H. 


,y  Google 


50        •  BEKKOPÏE   HASDLEïDrxrr    JEXZ. 

H.  Schrift  zoade  kunnen  bewijzen.  Hiernaede 
eindigen  "wij  ;  niettegenstaande  de  daarin  voorko- 
mende  gebreken,  welke  wij  meenden  kortelijk  ie 
moeten  aanstippen ,  kan  dit  werkje  echter  nuttig 
zijn ,  .weshalve  wij  het  ten  gebruike  aanprijzen. 


De  van  ouds  bekende  nuttige  en  aangename  Tijd* 
korter  in  ledige  oogenhlikken ,  of  Almanak 
voor  het  jaar  1847.  Door  a.  uazelhoff.  35*" 
jaargang.  Te  Groningen ,  bij  A.  Hazelhoff. 
Pe  prijs  isfOfib. 

M^ij  kondigen  dezen  kleinen  Almanak,  meer 
bepaaldelijk  loor  de  prorincie  Groningen  bestemd , 
met  genoegen  aan ,  en  twijfelen  geenszins ,  of  de- 
zelve zal ,  als  de  vorige  jaargangen ,  zijne  koopers 
en  lezers  vinden.  Een  Zb"^  jaargang  toch  is  waar- 
lijk wel  een  bewijs,,  dat  deze  Almanak  steeds  zijne 
liefhebbers  heeft  gevonden.  Met  önzé  aanbeveling 
wenschen  wij  van  harte  clen  uitgever  en  zamea- 
steller  een  ruim  debiet  toe.  ' 


M£N- 


,y  Google 


MENGELWERK. 

EEN   WOOJRD 

TOT  DE  DOORNSCHE  GÈMEErfTE 
7£R  HA6£D1CHTER1S    TAV 

JOAÈfNES    CLARISSÈ, 

liAI    BElDsa    Iff   lEXBAAE    TAK    1792  TOt    1797  ; 
KAAR    AAHLEIDIirG   TAN         '    . 

Deut.  XXXIV:  7. 

CSESPROKER   DEM    6   DECEMBER    1846 


R.  P,  YERBMEK^ 
PredikBBi  t«  D»om.     (I) 


Het  kaa  vel  niet  met  regt  betwijfeld  worden  ^ 
ïo«h,  1  dat  eene  Christelijke  overdenking  over  den 
^()od  groote  nattigheid  kan  hebben.     Se  herinne- 
ring 

(1)  Bit  fragment  der  eenvoudige  preek  ,  na 's  mans 
«▼erlgden    haastig'    opgesteld  ,    lal    welligt    aan    do 
^ele  vrienden  >    voreerders    en  leerlingen  des  Ontr 
*l*penen   nitt  «nwelkom  t^n. 
D  2 


,y  Google 


52  R.    P.    VERBEEK  9 

ring  foeh:  .«dfat  bet  den  menseh  gezel  u,  e«v- 
ma^  te  sieryen ,  en  dat  daarna  een  oordeel  volgt  ,'*^ 
kan  niet  nalaten ,  op  den  stërfelijken  aardbewoner 
indr'uk  te  maken  ,  den  goddeloozen  stil  te  houden 
op  zijnen  schijn  schoon  en  weg,  den  ligtziiinige  tot 
nadenken  te  brengen  ,  den  onTerscbillige  op  te 
wekken ,  ;een  iegelijk  aan  te  sporen ,  om  zich  ge- 
trouwelijk voor  des  Heeren  komst/  te  bereiden^ 
waarvan  de  ure  zoo  onzeker,  is. 

Het  was-  intusschen  mijn  voornemen  niet,  om 
beden  uw»  Gi>dsdienstige  aandacht  daarbeoen  te 
riglen ,  tot  dat  ik  er  in  den  loop  der  geëindigde 
week  by  bepaald  werd  ,  door  het  vernemen  ?aa 
den  dopd  van  één'  uwer  vorige  !« eeraren  ,  —  den 
oudsten  dergenen,  die  nog  in  leven  waren.  Jo- 
jiünEs  c£ARissE  heeft  de  aarde  verlaten.  Op  vrij- 
dag den  27  Jfovember  werd  hij  door  eene  zoo- 
genoemde  beroerte  aangevallen  ,  die  hem  onmid- 
delijk alle  kennis  en  bewustheid  ontnam ,  en  he- 
den vóór  acht  dagen  reeds  werd  zijn  geest  van  de 
kluisters  des  stofs  ontslagen.  Voorleden  donderdag 
is  zijn  lijk  van  den  huize  den  Brink  onder  Bhede , 
waar  hij  de  jaren  zijner  eervolle  rust  had  door- 
gebragt,  vervoerd  en  heeft  nog  eenige  oogenhlik- 
ken  in  deze  zijne  eerste  Gemeente  vertoefd.  Eer- 
gisteren is  het  op  het  kerkhof  te  Katwijk  aan  Zee 
bijgezet.  Daar  zal  het  wederkeeren  tpt  het  stof; 
maar  zijn  geest  leeft  by  zijnen  God  en  zijnen 
ycrla^er,   *         .         . 

Hei  kon »  om  verscl^iUende  r«deaeif »  mjjn  doel 

niet 


,y  Google. 


^^   WOOliXI  ÖVCR   f.   CLA%l$$t.  53 

nét  i^i ,  eene  eigeiil§ke  Jgk-  of  lofrede  ta  hon- 
den op  den  lijzen ,  geleerden ,  tromen ,  lioog- 
eerwaardigen  en  zeer  beroemden  man.  Maar  aan 
den  anderen  kant  kon  ik  er  ook  niet  toe  beslui* 
len^  het  bij  deze  «enTondige  aankondiging  te  la- 
ten berosten.  —  Uit  het  a  Toorgeleaene  tekstvers 
bemerkt  g^ ;»  dat  ik  tot  a  wensch  te  spreken  o?er 
den  mistekenden  dienstknecht  Gods ,  nozzs ,  — 
ea  gij  vermoedt  teregt,  dat  ik  daarmede^  eeni- 
germate  ten  minste,  in  terband  ^il  brengen  een 
woord  ter  nagedachtenis  yan  av  ontslapen*  Leer* 
aar:  —  ^— 

(Hier  tolgde    eene   ylogtige  schets'   v^n    nozis 
leyen,  werken  ta  sterren). 

£ea  man ,  die  in  gezegenden  en  krachto^Uen 
(mitrdom^  in  langdurige  en  onvermoeide  werk-- 
zMmkeid^  in  geloof  en  ootmoedige  onderwerping 
eOj  dieo  ka  gevolge',  in  wèlbereidheid  tot  den 
dood  mei  noz£s  vergeleken . mag  worden,  is  in 
JOAMzs  cunisSK  aan  ons  Vaderland  en  onze  Kerk 
ool?allen. 

I.  Weinigen  van  n  ,  Toch. !  hebben  den  ontsla- 
pen' fioogleeraar  gekend ,  toen  hij  hier  zijne  eerste 
standplaats  als  Evangeliedienaar  vond  en  de  woor* 
den  des  eeuwigen  levens  .  verkondigde ,  bijna  v^ 
jaren  lang»  Nagenoeg  allen ,  óiq  toen  in  dit  zelfde 
gebouw  zaten  en  baden  en  zongen  ,  hebbien  reeds 
der  natuur  den  tol  betaald.  Waut  zeldzaam  mag 
o?ei:  het  algemeen  de  ouderdom  genoemd  worden 
fan  ruim  76  jaren  ,  door  den  gtstorvea#  bereikt* 
D  3  Uo- 


,y  Google 


54  K.    P.    TERBEEK  , 

Motcs  zelf  heeft  verre  het  perlc  o? erschréden ; 
door  hem  zelven  aan  'smenschen  leeftijd  ioege- 
'  kend  in  den  XC**^  onier  Psalmen ,  waar  hij  dus 
zong:  » Aangaande  de  dagen  onzer  jaren,  daarin 
zijn  zeventig  jaren  ,  of ,  zoo  wij  zeer  sterk  zijn  , 
laehtig  jaren.*'  En  z\jn  woord ,  vóór  zoo  vele 
isenwen  neergeschreven,  wordt  het  niet  nog  door 
de  -dagelijksche  ervaring  gestaafd  ?  —  Mogen  wij 
ahoo  <len  gestorvene-^ tot  die  zeer  sterken  rekenen 
van  wege  het  jarental,  waartoe  hij  kloin,  niet 
minder  kutinen  wij  vap  hém  zeggen',  wat  de  ge- 
schiedschrijver van  AMR  AM*  s  zoon  getuigde :  »Toen 
hij  stierf,  was  zijn  o<^  niet  donker  geworden ;  en 
zijne  kracht  niet  vergaan/*  £ene  goede  gezond- 
heid was  zijn  onwaardeerbaar  voorregt  tot  zijne 
hatste  levensdagen  "*  toe ,  en  de  gebreken  ,  die 
meestal  den  ouderdom  vergezellen,  drukten  of 
benaauwden  hem  niet.  Gelijk  gij  hem  gezien  en 
gehoord  hebt ,  toen  hij  ,  nu  ruim  vier  jaren  ge- 
leden (den  18  Sept.  184l2)  ,  den  aanvang  zijner 
bediening  plegtig  in  ons  midden  herdacht,  zoo 
zag  en  hoOrde  men  hem  nog ,  —  tot  dat  hij  on- 
verwachts werd  weggenomen.  Opgerigt  bleef  zijne 
houding,  vast  zijii  gang,  helder  zijn  oog,  niet 
'Ters^oropt  zijne  zintuigen ,  onbeneveld  zijn  ver- 
stand —  tot  den  einde  toe;  zoodat  de  kracht  naar 
ligchaam  en  geest  en  de  lusi  tevens  hem  niet  ver- 
gingen, 6m  te  arbeiden  —  letterlijk  tot  dfen  oogen- 
^blik  toe ,  dat  de  doodelijke  aanval  hem  trof.  £n 
(e    #p«i#f  kelijker ;  iS  die  groofe  zegen,  door  lirm 


,y  Google 


££iV    IVOOaO   OVXft   A    GLARISS»^  55 

m  den  Heer  geooten ,  als  wij  bedenken  y  hoeveel 
Jien  Grijsaard  over  het  hoofd  en  door  de  ziel  was 
jegaan ,  dat '  het  vleesch  kan  vermageren'  en  de 
kracht  yertereo  en  den  moed  uitblua&chen  en  de 
helderheid  benevelen  van  den  geest!    . 

2.  Was  er  alzoo  eene  groote  overeenkomst  tas- 
schea  mozes  en  uw  ontslapen  Leeraar ,  wat  beider 
uiiiotniigen  loesUind  aangaat,    toen  zij  de  dagen 
ier  grö^iheid   hadden   bereikt  ^  —  wij  mogen  ook 
raa  den  laatsten ,  evenzeer  als  van  JsraeVt  Leids- 
mao ,  zeggen »  dat   hij  onvermoeid  en  langdurig 
^rizaom  is  geweest»  Het  is  hier  niet  de  plaats  — 
maar  ook,'  het   zou   mij    ondoenhjk   zi^i  «->  om 
ilies  op  te    sommen ,  wai  de  uitstekende  man  in 
^e  vele  en.  veelsoortige  kringen  en  bet  rekkingen 
gedaan  heeft,    waarin    God   hem    plaatste.     Maar 
^^<j  gedenken   hier  —   om.  iets  aan  te  slippen  -^ 
wn  de  duizenden ,   die  hij  op  zijne  vijf  verschil- 
leode  standplaatsen   door   onderwijs   en  prediking 
tot  de  kennis  der  waarheid ,  die  naar  de  godzalig- 
))^d  is  f   beefï  geleid  en  door  het  Evangelie ,  dat 
hij  zelf  geloofde  en  beleefde ,  heeft  opgebouwd  en 
^«maand  en  bemoedigd  ên  vertroost..  Wij  geden* 
keo  aan  de  schare  van  Herders  en  Leeraars ,  door 
\m  aan    de   heide  Hoogescholen ,    waar   hij   den 
Godgeleerden   leerstoel   bekleedde ,  onderwezen  en 
gevormd ,  —  waarvan  er  velen  ook  nu  nog ,  door 
(ie  geheele    vaderlandsche  Kerk ,  de  stroomen  van 
wijsheid'  en    evaifgelische  kennis  verspreiden,   eens 
uil  de  rijke  en  mUdstroomendc  bron  van  *s  mans 
1)  4  hoogst 

Digitized  by  CjOOQIC 


^6  »  R.    P.    VERBEEK, 

hoogst  zeldzame  weienschap  ingedronken.  Wij  ge* 
denken  aan  de  vele  en  velerlei  geschriften^  uit  des 
Ontslapenen  pen .  gevloeid  ,  die  beurtelings  van  zijne 
waarlijk  verbazende   geleerdheid,    van. zijne   gave 
om   die  mede   ie  deelen,   van  zijne  milde  en  on- 
bekrompene  beginselen  en  van  zijn*  vromen  ,  evan  - 
gelischen   zin.  getuigen  en  getuigen  zullen  —  nog 
bng   nadat  hij   gestorven  is.  —  Ja^    onvermoeid 
xnoet  de  werkzaamheid  geweest  zijn  van  den  man  , 
die ,    na  bijna  eene  halve    eeuw  .zich  in  openbare 
Jbetrekkingeu  te    hebben  .  gekweten  ^  ook    in  .zijne 
welverdiende  rust  steeds  bezig  was  met  zijne  god- 
gewijde pen,  en  wiens  lust  het  ook  toen  bleef,  in 
het  oord  zyner  woning  de  Gemeente  van  den  kan- 
sel  té  stichten.     Voorzeker ,   schoon   hij  zelf.  wel 
nooit  genbeend  zal.  hebben,  dat  hij  genoeg  had  ver» 
rigt,  —  wij   mogen  hem  den  lof  niet  ontbonden, 
dat  hij  daarin  door  weinigen  geëvenaard ,  ^  door 
niemand  overtroffen  werd ;  en  wij  mogen  de  ver- 
wachting   des   geloofs  openlijk  uitspreken,  dat  de 
dienstknecht ,   die  hier   zoo  getrouw  is  geweest , 
nu  over  veel  nqcer  gezet  is  door. zijnen  Heer! 

3.  Met  te  vaster  vertrouwen  mógen  wij  dat 
uitspreken  ,  daar  gehof  en  ootmoedige  onderwer^ 
ping  mede  tot  de  trekken  behoorden ,  welke  hij  ' 
n\et  den  Israèlitischen  Godsman  gemeen  had.  — 
Het  is  waar,  ik  heb  den.grouteo  man  z^er weinig 
gekend  en  zijn  mondeling  onderwijs. niet  kunnen 
genieten.  Maar  uit  zijne  schriften  had  reeds  vroe- 
ger zijn  geloof  en  zijne  vroomheid  mij  toegespro- 
ken , 

Digitized  by  LjOOQ IC 


E£V    IIOORD   0?ER  J.   CLARISSE.    >  57 

lea,  en  zijne  leerlingpn  hebben  inl|' meermaleii 
no  bem  <? erhaald.  £n  ,  toen  ik  vóór  vier  jaren 
Urn  eenmaal  te  dezer  plaatse  mogt  ontmoeten , 
toeo  heb  ik  bet  opgemerkt  en  vernomen  uit  zijnen 
mond ,  wat  zijn  steun  en  zijn  staf  is  geweest ,  zoo 
dikwijls  op  zijne  lange  vreerodelingsreis  de  lacht 
(ier  beproeving  hem  omving ,  en  de  weg  zeer  bob* 
b«.'ig  was ,  en  het  water  soms  kwam  tot  de  lippen. 
Het  was  het  geloof  in  dien  christüs  ,  welken  hg 
oos  op  dien  gedenk waardigen  dag  met  den  Apostel 
Terkondigde,  ah  gitt^ren  en  heden  en  tot  in 
enmgkeid  dezelfde ;  hei  geloof,  hetwelk  leert, 
^t  Gods  wegen  altijd  wijze  liefde  zijn  ,  en  dat 
alle  kastijding  zegening  is  van  den  Heer,  om 
vrachten  te  drage,n  ten  eeuwige  leven.  £a  dan 
Toonl  —  het  is  immers  zoo ,  Medechristenen !  — 
^n  Tooral  blijkt  het  geloof  van  den  echten  stem* 
pci  te  i^n  ,  als  het  den  'scherpen  toets  der  beproe- 
'iog  kan  doorstaan ;  als  het  oog ,  door  tranen 
verduisterd,  zich  opheft  van  de  aarde  ten  hemel, 
et  de  bedroefde  die  tranen  laat  droogen  door  dan 
M  der  Goddelijker  liefde,  die  hem  toeblinkt  in 
Ui  ungezigt  van  ceristus  ;  als  wy  door  ieder 
:fer ,  dat  wij  moeten  brengen  ,  het  hart  losser 
aleo  maken  van  de  zienlijke  dingen ,  om  het  on- 
^Ider  toe  te  w^den  en  inniger  te  verbinden 
^^  hetgeen  nooit  vergaat  en  nooit  ontzinkt  l  • — 
^i  f  dat  geloof  was  het  eigendom ;  maar  dan  ook 
^  slenn  en  de  troost  ran  d«n  dienstknecht ,  die 
w  rost.  van  t^n*  strijd  en  zijn'  arbeid  ,  toen  de 
])   5  ,  zwaar- 


,y  Google 


58  ft.    P.    VKaB££K, 

zwaarste  offers  tan  zijn  vaderhart  werden  g^e- 
dscht ,  —  ook  nu  omstreeks  één  jaar  geleden , 
toen  wederom  een  waardige  Zoon  hem  ontviel. 
£a  kenmerkend  y  en  de  afdruk  Tan  hetgeen  er 
doorgaans  in  hem  omging,  is,  dunkt  mij,  de  laat- 
ste TüD  hem  onlangs  in  druk  verschenene  Leer- 
rede, in  welke  hij ^  die  met  jerbhia  zeggen  kon: 
»lk  ben  een  man ,  die  ellende  gezien  heeft  ;**  de 
Vraag:  »Wat  is  goed  in  tijden  van  kommer  en 
gevaar  ?*'  —  beantwoordt  met  de^  spreuk  van 
dicnzelfden  Profeet:  j»Het  is  goed,  dat  tnen  hope 
en^  stille  zij  op  het  heil  des  Heeren  !'* 

4.  2^0  zal  dan  —  zegt  gij  bij  u  zelf  en  —  de 
geloovige  Grijsaard  wel  bereid  zijn  geweest  tot 
sterven  en ,  evenmin  als  hozes  ,  ?oor  den  dood 
hebben  gebeefd  !  —  Gij  moogt  dat  teregt  ineenen  , 
Gel. !  —  £n  dat  hij  inderdaad  gereed  was ,  om 
de  roepstem  zijns  Heeren  te  volgeir,  dat  heeft  zijn 
leerling  en  vriend  mij  verzekerd .  toen  deze  in  de 
verloopene  week  's  mans  stoffelijk  overschot  naar 
de  laatste '  rustplaats  begeleidde.  Maar  ^  (ook  dit 
werd  mij  tevens  medegedeeld)  hoe  wèlbereid  de 
Ontslapene  was  voor  den  overgang  in  betere  ge- 
Westen  ,  hij  zag  op  tegen  de  mogelijkheid  van  een' 
zWaren  doodstrijd ,  en  daarom  was  het  zijn  vurige 
wensch  en  zijne  ootmoedige  bede,  dat  het'Gode 
behagen  mogt ,  hem  —  even  als  zijn'  vrieiad  *en 
.ambtgenoot,  den  ook  mij  onvergetelijken  heain- 
OA  ^^  onvervtachts  van  hier  weg  te  nemen.  Die 
bede  is  verhoord  geworden.    Het  is  dag  voor  hem 


,y  Google 


KEH    WOOBP  OVCR!   #.    CtARI SSE,  59 

9fHe?oii  ten  einde  toe.  En  toen  de  levenszon 
-oor  hem  begon  te  tanen ,  was  zijn  oog  verduis- 
icrd ,  —  tijne  bewustheid  verdwenen.  —  Zóó  is 
Jie  dienstknecht  heengegaan  in  rrede,  naar  zijn* 
7easch  ;  en  du  ziet  zijn  verhelderd  oog  het  heil 
es  de  beeri^kheid  des  fieeren  in  vollen  luister.  — 
Zalig  zijn  de  doóden ,  die  sterven  in  den  Heer; 
hooe  werken,  de  heerlijke  vruchten  huns  ge- 
ioofs  en  hunner  liefde ,  volgen  hen  na ! 

Zoo  hebben  wij ,  Toeh.  !  aan  den  Voorganger 
^acht,  die  eenmaal  van  dezen  leerstoel  Christus 
fieefl  gepredikt  als  den  eenigen  naam ,  tot  zalig* 
lieid  gegeveif ,  en  wij  hebben  eene  regtmatige  en 
Christelijke  hulde  aan  zijne  nagedachtenis  toege- 
bragt.  Wij  danken  God  ,  die  hem  met  zulke  uit- 
stekende gaven  des  geestes  en  des  gemoeds  -had 
toegerast,  en,  die  hem  zc^o  lang  zijn  weldadig  licht 
op  aarde  heeft  laten  verspreiden.  Maar  gelijk  hij 
kjj  zijn  leven  tot  ons  gesproken  heeft ,  isoo  spreekt 
^ij  ook  nu'  tot  ons ,  die  nog  leven ,  in  en  door 
zijnea  dood;  en  het  is  f  alsof  zijn  verheerlijkte 
geest  ons  in  deze  gewijde  oogen blikken  omzweeft 
t^n  met  plegligen  nadruk  en  vriendelijken  enfst  ^ 
m  toeroept :  »Gtj  dan  zijt  ook  bereid  I  —  Vreest 
üet;  gelooft  alleenlijk*  —  Het  leven  zij  u  chris- 
^i;  dan  is  het  sterven  gewint"  —  En  ik,  die 
&>  eene  halve  eeuw-  tot  zijnen  arbeid  ben  inge« 
jaao ,  herhaal  die  woorden  ,  Gel.  l 

»Gij   dan  zijt   ook  bereid :  want  gij  weet  niet  ^ 

m  welke  ure  of  op  welken  dag  de  Zoon  des  men- 

''  ->  "sclitm 

Digitized  by  LjOOQ IC 


60  «.   P.   VSaBEEK, 

echeti  zai  kooMOtr'  Hoort  het  en  neemt  het  ter 
harte ,  stervetin^en  1  Als  de  Heer  Tan  leven  en 
dood  uwen  adem  wegneemt,  dan  zijt  gij  uitge- 
vallen uit  de  r^  xier  aardbewoners ,  en  gij  be- 
hoeft aiet  eens  gelijk  te  cija  aaa  den  rijken  dwaafs  , 
van  wien  jezvs  verhaalt ,  oïA  te  verschrikken ,  als 
uwe  ziel  plotseling  vaa  u  wordt  afgeëischt  — - 
Stelt  daa  het  sterven  niet  verre!  Verbant  hei 
denken  aan  en  het  spreken  over  de  ure  niet,  die 
voor  ons  allen  moet  slaan !  Maakt  u  gemeenzaam 
met  de  gedachte  aan  den  dood !  Maar  vergeet  ilan 
ook  aiet ,  dat  hij  een  koning  der  verschrikking 
en  een  huiveringwekkende  vijand  is  en  blijft  voor 
«Iken  zondeslaaf  en  geestelooze ,  —  en  dat  hij  een 
vriendekjke  engel  en  een  welkome  godsbode  alleen 
voor  hem  zijn  kan ,  die  hier  het  beginsel  des  eeu- 
vrig^n ,  geestelijken  levens  in  zich  had  door  het 
geloof.  Alleen  wie  gelooft ,  — :  wie  daardoor  één 
wordt  met  christus,  zoodat  christus  in  hem 
leeft,  zal  blijvea  leven  —  in  den  waren  zin  des 
woords ,  —  als  hij  sterft  voodr  de  aarde. 

DYreest  aiet;  gelooft  alleenlijk  1*'  —  Welligt  is 
ia  deze  ure  bij  sommigen  uwer  de  wensch  opge- 
komeVi :  Och  mogt  ik'  ook  zoo  ^nsklaps  van  l^er 
worden  weggenome»!  —  Zijt  gij  bereid  ,  die  dat 
wenscht?  Zoo  neen  ?  -r  daa  is  het  de  grootste 
loekeloosheid  en  rampzalige  zelf  verblinding  ,  naar 
een'  plotselingen  dood  te  verlangen :  want  u,  ware 
«ïen  langdurend  sterfbed  nuttig.  Zoo  ja  P  —  ik 
hid    u ,    matigt   ttw   wenschen  !    Gelooft ,   d»t<  het 

goed 

Digitizedby  Google 


m   WOOE0  OTIE    /.    ClAKtSSI.  61 

|oed  cal  wesen »  wió  ab  Gód  het  beschikt !  Ea  b 
liet  zijn  wil ,  dat  awe  bede  niet  Tonruld  wordt , 
TeriroQwt  f  astelijk  ,  dat  bij  Hem ,  die  tot  f  waren 

strijd  a  roept,  ook  de  mogendheid  is  en  de  kracht , 
om  u  te  sterken  tot  Tolh arden  en  oYerwinnen !  «^ 
O ,  heerlijk  is  het  ook  en  indrukwekkend  en  ver* 
troostend  voor  wie  het  hooren  en  het  aien ,  woor«» 
den  des  gdooüi  uit  den  veegen  mond  te  Terne- ^ 
men ,  gelijk  jakobs  Terznchting  :  »0p  nwe  lalig- 
héid  wacht  ik,  HéerP*  -*  of  gelijk  stcphahvs 
bede :  »Heere  jezus  \  ontvang  mijnen  geest  !'*  — 
en  den  "^glimlach  des  beteren  levens  ie  zien  zwe<» 
ren  om  stervende  lippen!  —  Maar  altijd  is  het 
goed ,  dat  men  stille  zif  en  hope  op  het  heil  des 
Heerea. 

»Het  leTen   zij  a  chjixstus  ;  dan  is  het  sterven 

geviüV*   *-  Gij    wilt   in  den  hemel  komen ,  Br» 

ea  Zasi,  l  want  daar  zal  het  heerlijk  en  zalig  zijn  ? 

Ufo,  in    dien    hemel  is  en  heerscht  christus-,  «n 

dür  behoort  d!a&    niet .  te    huis,  wie  den  geest, 

deo  tin ,    het  gevoelen  van  Christus  in  het  geheel 

niet  heeft.    £n   hoe   meer   wij   dien  geest  in  ons 

hebben  en  zijne  vrachten  uit  ons  gezien  worden  , 

boe  meer  wij   dus^an    christus  gelijkvormig  eu 

met  Hem  reeds  hier  verecnigd  zijn ,  —  hoe  meer 

de  bemel  ons  hemel  zal  wezen.  —  Cmeistos  moet 

dan  ons  leven  ^  ons  alles  worden.     Ai  wat  Hem 

Verdrii^en   kan   of  in  de  schadnw  plaatsen,  moet 

meer  en   meer  nit  Ons   hart  worden-  weggedaan , 

opdat  het   Hem   alleeii   toebehoore,  en  alzoo  zijno 

wijs- 

Digitized  by  LjOOQ IC 


wijsheid ,  heiligheid  £n  lieföe  in  ons  karinieQ  ,  de 
ónzen  worden  gedurig  meer,  —  zoodat  wij  zijn 
heerlijk  en  Goddelijk  beeld  afspiegelen  en  dra- 
gen ,  ■—  zoodat  wij  leven  gelijker  wijs  Hij.  — 
Wat  duokt  n ,  —  moet  dan  het  sterven  geen 
groot  gewin  aanbrengen?  Het  heft  de  vele  belem* 
meriugen  van  dezen  aurdschen  toestand  op;  bet 
onttrekt  ons  aan  de  'verleiding  der  zonde ;  het 
brengt  ons  over  in  eene  reine  maatschappij ;  bet 
doet  de  naauwer  gemeenschapsóefening  met  den 
Oversten  Leidsman  genieten.  Verrukkend  voor* 
uitzigt !  '  Gode  zij  dank ,  die  het  door  christos 
on9  stervelingen ,  ons  zondaren  heeft  geopend !  Ja 
gewis,  bij  en  met  christüs  te  zign  is  verre  het 
beste  —  reeds  hier  —  en  eens  daar  boven.  1 


OVER  D£  BETREKMNG 

TDSSCSIlr 

KERKEN    STAAT 

Bir 

HET  KONINGRUK  DER  NEDERLANDEN. 

Herinneringen  y  voorgedragen  in  de  F^erga^   " 
dering  van  den  Ring  van  Leerdam. 

Twee   vragen   verdienen  de  meest  naaawgezette 
en  ernstige  overweging.    ' 


,y  Google 


»eTRCKKl5G    TUSSCBU    KCUE   BM    STAAT    EMS.      G3 

f'ooreurst,     Welke  beginseleo   heeft  de  Hooge 
Regering  als   beginselen    van  den  ^ederland^hea 
'  Staat  ten  aanzien  van  de  betrekking  tnsschen  Kerk 
en  Staat  aangewezen  ? 

Ten  tweede*  Is  de  bestaande  inrigling  der  Ne- 
derlandscbe  Hervormde  Kerk  in  overeenstemming 
met  die  beginselen?    > 

I.  De  beginselen,  die  de  Hooge  Regering  als 
beginselen  van  den  NederlaAdschen  Staat ,  ten  aan- 
zien van  de  betrekking  tnsschen  ï«rk  en  Staat , 
keefi  aangewezen ,  zijn  uitgesproken  in  de  Minis- 
teriële Dispo«tie  van  1  Jolij  1842 ,  op  het  Adres 
aan  Zijne  Majesteit  den  Koning  ingediend ,  door 
^.  xooREEEs  en  c.  D.  1.  naHLER,  Predikanten  te' 
Wijk  en  te  AalU,  (Zie  vah  der  tduk,  Hand^ 
hoek  ,  2»  vervolg ,  bladz.  383). 

In  voornoemde  Dispositie  acht  de  Hooge  Rege- 
ring zieh  onbevoegd  tot  eenig  Jus  in  Sacra ,  daar 
hei  PDoch.  met  de  bepalingen  der  Nederlandsche 
» Grond  wet,  noch  nut  de  bedoelingen  der  Rege- 
»riog  zon  overeenkomen ,  dat  dezelve  zich  eenig 
;» Jas  ,in  Saera  zonde  aanmatigen,**  Jns  in  Sacra 
wordt  dus  eene  /lanmatiging  van  de  zijde  van  den 
Staat  genoemd. 

De  Hooge  Regering  acht  zich  bevoegd  tot  Jus 
eirca  Sacra  volgens : 

!<>  de    bestaande  Reglementaire  verordeningen, 
dat  zijn,  zoo  als  in  de  Dispositie  vroeger  ge- 
zegd wordt,  kerkel^ke  Reglementen, 
en  te   regt ;  want  waar  deze  eenig  Jus  circa  Sacra 

aan 


Digitizedby  Google 


6fk    BETUKUNa   TUSSCHEZr  KtRK   Elf    STAAT  JCÜZ. 

aan    den  Staat   toekennen  ^    daar  is  de  Slaat  be«« 
voegd  dat  uit  te  oefenen. 

2*^  Tolgens  »de  algemeene  bevoegdheid  en  ver« 
'»plig.ting  der  Regering ,  om  te  waken  voor 
»de  goede  orde  en -veiligheid  van  den  Slaat." 
en  te  regt ;  want  daar  de  Staat  zijne  zorgen  aan 
allen  zonder  onderschejd  gelijkelijk  wijdt,  mag  de 
een  boven  den  anderen  niet  worden  bevoordeeld 
of  benadeeld.  '  ,  . 

Deze  zijn  de  beginselen ,  die  de  Hooge  Reg^e- 
ring  duidelijk  aanwijst,  als  beginselen  van  den 
Nederlandschen  S^taat ,  ten  aanzien  van  de  betrek- 
king van  den  Staat  tot  de  Kerk. 

De  Ministeriële  Dispositie  legt  ook  nog  de  iii- 
zigten  der  Regering  bloot,  ten  aanzien  van  de 
betrekking  van  de  Kerk  tot  den  Slaat. 

De'  Regering  erkent  de  Kerk  «uitsluitend  be« 
» voegd  om  volgens  de  bestaande  Reglementen 
;»maatregelen  te  nemen;*'  en  te  regt;  want  anders 
zou  kerkelijk  Bestuur  niet  denkbaar  zijn. 

De  Regering  erkent  de  Kerk  » uitsluitend  be- 
»voegd ,  om ,  wanneer  het  belang  der  Kerk  ver- 
»andering  dier  Reglementen  vordert ,  daartoe  ,  na 
»rijp  beraad  en  wettig  kerkelijk  overleg,  te  be- 
vsluiten  y  buiten  eenigen  invloed  der  Hooge  Re- 
»gering  ;'*  en  te  regt ,  want  anders  zon  het  denk- 
beeld van  kerkelijke  reglementen  en  ierkelijke 
wetgeving  vervallen. 

Daarom  ook  voegt  de  Ministeriele  Dispositie  er 
zoo  duidelijk  de  woorden  bij  » buiten  eenigen  in- 

»  vloed 


,y  Google 


iETftEKJCIHG    TUSSCHEJI    KERK    EW    STiAT    EWZ.     C5 

ivloed  der  Hooge  Regering ,"  met  de  eenige  bfr* 
perking ,  »dat ,  wanneer  de  bekrachtiging  der  Hooge 
'Regering  daarop  vervolgens  gevordet-d  werd ,  zij 
lulleen  zou  hebben  toei  te  zien ,  dat  daarbij  niets 
'toegelaten  werd  •  strijdig  met  de  Grondwet  of 
unel  de  rost  en  veiligheid  van  den  Staat.*' 

Te  ragt  erkent  dan  de  Staat : 
Vrije  Wetgeving  door  de  Kerh, 
Fri^  Bestuur  uitgaande  van  de  ICerki 

Te  regt  handhaaft  dan  de  Staat :  ^      ~ 

h^tvan  toeztgt ,  opdat  de  Staat  geene schade  lijde. 
^'^^t  van  approbatie. 

Te  regt  wijst  dan  de  Staat  elke  bemoeijing  met 
itdelijke  Welgf^vibg  en  kerkelijk  Bestuur ,  van 
iick  af.  - 

U.  Bestaat  de  inrigting  der  Nederlandsche  Her-> 
'OTinde  Kerk  in  overeenstemming  met  dé  boven- 
2iögeirezen  beginselen  van  den  Staat, 

Het  tot  stand  komen  van  de  thans  bestaande 
angling  der  JVederlandsche  Hervormde  Kerk , 
i'W  overleg  van  de  Hóoge  Regering  met  de  Kerk , 
^ordl  in  voornoemde  Ministeriële  Dispositie  ge- 
^  <nid ,  eeü  geval  bij  .uitzondering ,  derhalve  moet 
T  een  regel  bestaan ,  waartoe  die  uilzondering 
'tüoort, '  Die  regel  kan  geene  andere  zijn  ,*  dan, 
'^t  Algemeen  Reglement  op  het  Bestuur  -der  Her- 
^^nade  Kerk,  de  Grondwet  der  Nederlandsche 
^fryormde  Kerk.  Is  dit  nu  in  overeenstemming 
■■^^  de  door  de  Hooge  Regering  aangewezen  en 
-gesproken  beginselen  van  den  Slaat  ?  Eerst  on- 


,y  Google 


,  .6é       6ETREKKOG    TÜSSCUEN    KERK    EN    SXAAT    ENZ. 

iaogs  is  Artikel  15  van  genoemd  Reglement ,  het 
welk  de  vrije  kerkelijke  Wetgeving  belemmerde 
en  het  hoogste  Bestuur  der  Kerk  bijna  slechts  al 
iconsuierende  commissie  aanmerkte,  veranderd,  ei 
!s  alzoo  dat  gewigtig  punt  aan  de  Kerk  verze 
kerd. 

Maar  geheel  anders  is  dit  het  geval  ten  aan^ 
zien  van  het  punt  van  vrij-kerkelijk  Bestuur. 

Immers  de  Secretaris  van  het  Synode  .en  zijrj 
Secundus  ,  benevens  de  Quaestor ,  worden  uit  ó(\ 
Fredikanten  van  ^s.Gravenhage  en  uit  de  Oudere 
lingen  of  Oud- Ouderlingen  van  jimsterdam  ,  dooti 
den  Koning  benoemd ,  eveneens  ook  door  Hoc^st 
Denzelven  uit  eene  nominatie  de  Gecommitteerd 
dep  tot  het  Klassikaal  Bestaur,  en  de  Gecoratnil- 
teerden  tot  de  huishoudelijke  zaken  der  Waalschcj 
Kerken  in  Nederland,  | 

Wordt  sa  bij  deze  inrigting  der  Néderlandschel 
Hervormde  Kerk ,  niet  een  Jus  in  Sacra  aan  den 
Staat  toegekend  ,  dat  door  de  Regeringeene  »aafi- 
yfmatiging**  van  de  zijde  van  den  Staat  genoemd 
wordt  ?  Verkrijgt  niet  de  Slaat ,  wel  niet  regl- 
streeks ,  maar  toch  zijdelings  Jus  in  Sacra ,  door 
benoeming  van  lejen  van  kerkelijk  Bestuur,  van 
welke  maatregelen  ïn  de  Kerk  uitgaan  ?  Of,  mogt 
bet  soms  aan  twijfel  onderhevig  geacht  worden  , 
of  zoodanige  benoemingen  weU  als  Jus  in  Sacra 
kannen  beschouwd  worden ,  het  is  toch  voorzeker 
mei  het  Jus  circa  Sacra,  zoo  als  de' Regering 
zelve  dat  heeft  omschreven  ,    als  regt  van  toezigt , 

op. 


Digitizsd  by  LjOOQ IC 


BETREKKING    TCf^SCIUJf  KERK    fX    STAAT    EHZ.      67 

jiat  de  Staat  geene  schade  Jijde  en  als  regt  van 
ipprobatie  en  des-approbatie. 

Wordl  dan  de  tegenwoordig  bestaande  inrigting 
ier  Herformde  Kerk,  in  weerwil  van  den  Staat, 
in  wezen  gehouden  ? 

Is  het  niet  noodzakelijk  dat  die  inrigting  in 
'jTereensiennning  gebragt  worde  met  de  bekende 
beginselen  van  den  Staat? 

h  het  niet  wen^chelijk -,  dat  die  overeenstem- 
ming ten  spoedigste  worde  bewerkt  ? 

Zietdaar  zoo  vele  vragen  i  die  wij  aan  de  be* 
iangsteilende  aandacht  van  onze  Medebroeders  aan- 
Wfden,  hen  opwekkende,  om  hunne  gedachten 
n  bescboQ wingen  te  openbaren. 

Het  groot  belang  der  zaak  vordert ,  dat  de  aan- 
kht  met  ernst  gevestigd  worde  op  die  punten  , 
dit  IQ  den  tegenwoordigen  «tijd  bij  vernieuwing 
Tan  het  uiterste  gewigt  en  van  dringend  belang 
geacht  moeten  worden  ,  opdat  aan  noodig  herstel 
Ket  vaste  hand  gearbeid  worde  (1). 


DE  AR.MOEDE. 

BeTende  van  scherpe  snijdende  koude,  ziek 
3aar  ligchaani  én  ziel,  afgetobt  van  vermoeijenis , 
^in  honger,  kommer  en  gebrek,  bukkende  en 
^iwgkende   onder  den    overstelpenden    verpleite- 

ren- 
(1)  De   ^Ing  van  Leerdam  heeft  de  plaatsing  van 
•iit  tluk  verzocbt. 

E   2 


,y  Google 


6g  DE   ARMOEDE. 

Tenden  last  Tan  het  oogelak,  overal  teekenen'  Vaw 
ziekte  bemerkende  ^  zonder  de  minste  verlroos-» 
ting ,  zonder  de  minste  hulp ,  zonder  hulpmidde- 
len, zonder  woning ,.  ja  dikwerf  zonder  kleede* 
ren ,  ziedaar  het  beeld  der  Treeselijke  ellende  ?an 
dat  diep  beklagenswaardig  ongeluk,  dat  zieh  da- 
gelijks aan  on  se  oogen  vertoont ,  en  dat  men  ar-> 
moede  noemt» 

Vroeger  in  allergelukkigste  omstandigheden  — 
nu    in   zware,  ellendige,  onverdragelijke  omstan- 
digheden ;    vroeger    gelukkig ,    nu    diep    ongeluk- 
kig;  vroeger  geacht,  bemind,  geëerd,  g^ezien  en 
alom   gezocht ,    nu  door  de  hand  van  het  noodlot 
getroffen ,    en  zonder  de  minste  eigen  schuld  yer*  ~ 
armd ,  diep  verarmd ,  —  en  daarom  verlaten ;  gade 
en   kroost  aanschouwende,  op  welker  gelaatstrek^ 
ken  de  kommer  en  het  gebrek  diepe  sporen  heeft 
nagelaten ,     en    waarop  de    ken  teekenen   van   die 
vreeselij kste  aller  ziekten  te  lezen  is ,  waarvan  de 
geneesheeren  zeggen  dat  zij  ongeneeselijk  is^ —  en 
dan   de  echtgenoot.,    de    vader  van  het  huisgezin' 
aan   het   ziekbed  geboeid,  «onmagtig   om  iets  ter 
verligfting  van  het   leed  zijner  huisgenooten  by  te 
brengen.   —   Ziedaar    het  tafereel ,  het  ware  zui- 
vere tafereel  van  de  zwaarste  der  ongelukken ,  van 
dé   vreeselijkste  armoede,    van  die  armoede,    die  ^ 
zich   hare   armoede    schaamt ,    en  die  toch  de  be- 
klagenswaardigste is. 

De 


,y  Google 


Dl  IHVOIOS»  69 

De  Rijke  komt  van  sijoe  geiakchappen  terng. 
Nog  meent  zijn  oog  de  pracht  en  luister  te  aan- 
scliOQwen,  waarop  het  zoo  eien  roette,  wanneer 
het  door  de  koude  werkelijkheid  van  deszelfs  be« 
gooch^iog  wordt  terog  getrokken ,  en  op  de  el« 
lende  van  zijnen  medebroeder  valt ,  die  hem  om  eene 
aalmoes  smeekt.  -*-  O  onbegrijpelijke  werking  der 
natnnrlijke  gevoelens  l  In  plaats  van  door  dank- 
l)aarheid  aangespoord  te  worden ,  boezemt  het  ge- 
zigt  dier  ellende  hem  afkeer  in ,  en  —  hij  ver- 
geet God  en  zijn  gebod. 

Getroffen  door    het   gezigt  dier   ellende,  snell 

de   yrek   naar  de   bewaarplaatsei^  zijner  schatten, 

én  zieh  nogmaals  verzekerende   dat  zij  hem  niet 

kmmen  ontsnappen  ,   gaat  hij  gerustgesteld  verder 

en  -^  Vk^  vergeet  God  en  zijn  gebod. 

De  stem  der  armoede  vindt  alleen  weerklank 
ia  de  harten  der  armoedigen ,  omdat  zij  dezelve 
kunnen  beseffen  en  gevoelen.  De  arme  zal  gaarne 
zijn  penningske  deelen  met  zijnen  noodlijdenden 
medebroeder^  Ook  hij  ;  die  gemiddeld  met  dat- 
gene is  voorzien  ,  waarvan  hij  een  gedeelte  aan 
z^'ne  Terarmde  medebroeders  afstaat ,  zonde  gaarne 
meer  doen  ,  hij  ook  wordt  door  dat  leed  getroffen 
en  —  hij  vergeet  Gods  gebod  niet :  —  hem  zal  ze* 
gen  geworden. . 

De  winter  is  daar  l  —  O  gij  ,  die  in  den  schoot 
E  3  der 


,y  Google 


70  DE    ARHOEDEi     . 

dar  woelde  verzonken ,  iichtelaos  deze  hladel^n 
doorloopt ,  misschien  zal  het  de  laatste  zijn ,  die 
^  beleeft  f  —  zoo  g^  nioamer  door  den  kommer 
uwer  natnurgenooten  zijt  getroffen ,  kat  u  door 
dezd  bladeren  tot  weldadigheid  bekeeren;  sust 
uw  geweten  niet  laoorer  in  een  diepen  slaap.  — > 
Weer  zal  de  winterkoude ,  menig  slagtoffer  ten 
grave  slepen.  Uwe  weldadigheid  alleen ,  gij  groo- 
ttNi  der  aarde,  k^n  hen  daarvoor  behoeden,  en 
bedenkt ,  dat  hij  die  geen  weldadigheid  oefeat , 
niet  zal  ingaan  in  het  Koningrijk  der  Hemelen^ 

J.  B. 


DE  ZEGEPRAAL  TAS   HEI  WOORD  GODS  O^ER  A£LE5 
TEGElf  STAND. 

I. 

Voor  ongeveer  drie  jaren  werd  in  Frankrijk 
een  Bijbel  verkocht  aan  een  man ,  die  met  zijne 
zuster  tot  de  bijgeloovigste  leden  der  Roomsch* 
Katholieke  Gemeente  hunner  woonplaats  behoor- 
den. Eerst  wilde  hij  het  boek  niet  aannemen  en 
het  kostte  den  Bijbelverkooper  veel  moeite ,  om 
het  voorbordeel  van  beide  tegen  de  H.  Schrift  te 
overwinnen.  Toen  de  zuster  bemerkte,  dat  haar 
broeder  begon  te  neigen ,  om  den  Bijbel  te  koo- 
pen-,  dreigde  zij  hem  met  den  vloek  der  Kerk , 
en  verklaarde  ronduit ,  dat  hij  met  den  3ijbel 
den    Duivel   in   huis  haalde.     Maar   ondanks   dit 


,y  Google 


ÖE    ZtCEPRAAI.    VAK    HET    WOORD    GODS    EH2.       71 

alles     kocht  de   man   eeo .  exemplaar.     Doch    den 
Colporteur    begon   de   freeze   te  kwellen,    dat  de 
zDster,    ondersteond  door  den  Pastoor,  «eh  ran 
den   Bijbel  meester  maken  en  dien  mogt  vernieti- 
gen.    Na   verloop    van  een  geruimen  tijd,  in  dat 
dorp  weder  komende ,  wilde  hij  dus  onderzoeken , 
wat   er  gebeurd  was.     Met  een  Bijb^  in  de  hand 
klopte    hij   aan  de  deur ;  eene  oudachtige  Trouw  , 
waarin  hij  weldra  de  zuster  herkende  ,  deed  open. 
Hij   vroeg   of   zij   niet   genegen  was  een  Bijbel  te 
koopen ,    die  alleen    den  weg  ter  behoudenis  aan- 
wees.    jiKom     binnen ,    lieve   Vriend  !*'    was   het 
antwoord  :  »ik  moet  eens  met  u  spreken  !"  £n  nu 
verhaalde  zij  hem  het  volgende: 

»£en  man ,   zoo  als  gij  ,  kwam  vóór  drie  jaren 
aan  ons  huis   met  dezelfde   vraag;    en  toen  mijn 
broeder,  die  nu    reeds   in    vrede    heengegaan  en 
bij    zi/oen  fleiland  is  ,  besloot  een  Bijbel  te  koo- 
pen,   werd  ik  woedend,  en  maanden  lang  hebben 
wg    er  groote  oneenigheid  over  gehad.     Opgehitst 
door   den  Pastoor   en   anderen  ,  stelde  ik  alles  in 
het   werk  ,'   om    mijn   broeder  over  te  halen ,  dat 
hij   het  boek  in  het  vuur  zou  werpen ;  maar  ho» 
meer  ik  daarop  aandrong,  zoo  veel  te  meer  werd* 
h^  met  het  boek  ingenomen ,  en  werd  zijne  zacht- 
moedigheid  en    zijn  geduld  te  grooter.     Einddijk 
wierd   hij    gevaarlijk    ziek  en  van  den  aanvang  af 
voelde  hij  ,  dat  hij  sterven  zou.     Met  diep  gevoel 
sprak  hg  van  den  rijken  zegen ,  dien  het  lezen  in 
den  Bijbel  hem  had  gegeven  ,  en  verklaarde  open- 
E  4  lijk, 

Digitized  by  CjOOQ IC 


72      DE    ZEGEPRAAL    VAN   HET    WOORD    GODS   ENZ# 

lijk ,    dat   hij  het  daaraan  te  danken  had ,  dat  alle 
vreeze    Toor   den  dood  bij  hem  geweken  was ,  dat 
hij  wist ,  in  wien  hij  geloofde  en  dat  zijne  zonden 
hem  waren  vergeven.    Zijn  vertrouwelijke  toon  en 
kalmte  maakten   een    diepen,  indruk   op  mij ,    en 
daar   ik  gedurende  zijne  langdurige  en  smartelijkft 
krankheid   ontdekte ,   dat  hij   telkens ,   na  in  den 
Bijbel  gelezen  te  hebben ,  meer  getroost ,  gesterkt 
en    verkwikt  was,    en  dat  hij  onder  zijn  hartver- 
scheurend   lijden   een  voorbeeldig  geduld  en   on- 
derwerping  betoonde ,    konde    ik    niet   tw^felen  , 
of  God  was  hem  nabij.     Daar  ik  .hierover  echter 
niet  met   hem  sprak ,   en   mijn  broeder  vreesde , 
dat    ik   na   zijnen  dood  mijne  vroegere  bedreinring 
vervullen  en  den  Bijbel  verbranden  zou ,  riep  hij 
mij  op  zekeren  dag  bij  zich  en  zeide  :  )>  Lieve  zus^ 
ter!   ik   bid  u  dringend,   mijnen  Bijbel,   als  den 
grootsten  sch^t,  dien  ikunalaat,  te  bewaren;  lees 
dien   biddende    en    gij   zult  ondervinden ,  dat  hij 
pok  voor'  u  een  parel  van  groote  waarde  is,  ge-» 
lijk  hij  voor  mij  was."   Ik  antwoordde  hierop  niet, 
»]Yn  dan ,"  hernam  mijn  Broeder ,  jbdaar  gij  voor 
mijne  beden  doof  blijftr,  beloof  mij  dan  plegtig  -«i. 
*"  en  bedenk «    dat  het  de   laatste   wensch   van  een 
stervende  is  -—  dat  gij  mijnen  Bijbel,  als  gij  mij 
in  de  kbt  legt,  op  mijn  hart  legt,  waardoor  hij 
ten    minste  voor   verbranden  en    ontheiliging  be- 
waard zal  zijn."     Nu  kon  ik  bet  niet  langer  uit- 
,houden  :  »Neen  ,  neen  ,  mijn  lieve  Broeder  1"  riep 
ik  uit :    fmvr   schat  zal  in  de  aarde  niet  begraveu 

wor-» 


,y  Google 


D£    Z£G£PRiAL    YAS  HET   WOORD    GODS    EHZ.     73 

worden ;  ik  hoop ,  dat  gij  God  zult  bidden ,  dat 
Hij  mij  de  genade  schenke,  om  de  waarde  van 
dat  boek  te-  leeren  kennen ,  gelijk  gij  dit  geleerd 
hebt.'*  »En  nu ,  mijn  lieve  Vriend  ,'*  zoo  ein- 
digde zij  haar  Terhaal :  »de  laatste  Beden  van  m^- 
nen  Broeder  zijn  verhoord."  Daarop  toonde  zij  mij 
deQ  Bijbel  f  dien  ik  voor  drie  jaren  aan  baren 
Broeder  verkocht  bad,  en  voegde  er  bij:  ;frÖok 
i\  beb  Trede  gevonden  voor  mijne  ziel ,  door  dit 
kostelijk  boek/* 


GEVAARLIJK  GEZELSCHAP. 

»Mijn  vriend  ,'*  verhaalt  de  Graaf  st.  jhihie  , 
die  in  bel  vorig  jaar  de  Franscbe  bezittingen  in 
JJrika  doorreisd  heeft ,  »was  eenen  te  Jilgiers 
voneade  Franseben  edelman  een  bezoek  schuldig, 
en  verzocht  mij  hem  te  vergezellen.  Wij  gingen 
das  te  zamen  en  bereikten  weldra  de  woning.  Het 
hnis  stond  open  ;  wij  traden  door  den  binnenhof  en 
kioplen  aan  eene  zaaldeur.  Een  vrouwelijke  stem 
riep  OQS  om  binnen  te  komen. 

Mijn  vriend  opende  de  deur,  maar  trok  die 
OBiuiddelijk  weder  digt ,  en  berigtte  mij  met  een 
tan  ontsteltenis  doodsbleek  gelaat,  dat  twee' leeu« 
^en  geheel  vrij  in  de  zaal  rondwandelden.  Naau* 
lelijks  bad  bij  uitgesproken  ,  toen  Mevrouw  b  . . . . 
idve  de  deur  opende  en  ons  verzocht  binnen  t« 
treden,  er  bijvoegende,  dat  wij  niet  behoefden  te 
E  5  vree- 


Digitized  by  CorOOQlC 


74  6EV1AKLIJK    GEZELSCHAP. 

vreezen ,  daar  de  leeuwen  tam  waren  en  nimmer 
iemand  eenig  leed  deden.  Wij  gaven  hare  uit- 
noodiging  gehoor ,  en  naaawelijks  had  ik  mij  ne- 
dergezet, toen  de  eene leeuw,  het  mannetje,  naar 
mij  toe  kwam  en  zi}nen  kop  op  mijne  knie  legde. 
De  leeuwin  daarentegen  sprong  op  den  divan  en 
plaatste  zich  naast  Mevrouw  b  • . . ,  ons  van  tijd 
tot  tijd  aanstarende ,  en  een  dof  geknor  latende 
hooren.  Beide  dieren  waren  toen  ongeveer  zeven 
jaren  oud  en  de  lievelingen  Van  hunne  meesteresse. 
Zij  riep  den  leeuw ,  die  veel  behagen  in  mijn  ge- 
zelschap scheen  te  vinden ,  tot  zich  ,  en  ik  was 
zeer  blijde,  toen  ik  het  beest  vreedzaam  mijne 
zijde  zag  verlaten. 

Eindelijk  namen  wij  afscheid  en  warien  bij  ons 
vertrek  er  op  bedacht  om  elke  overhaaste  bewe- 
ging te  vermijden.  Eerst  toen  wij  het  huis  ver- 
laten hadden  ,  ademde  ik  weder  geheel  vrij  ;  maar 
ik  moet  bekennen,  dat  ik  dejn  j[uoed  der  vrouw 
bewonderde ,  die  zoo  zonder  angst  in  zulk  een 
gevaarlijk' gezelschap  hare  dagen  sleet. 


BIJ- 


Digitizedby.  Google 


7i 


BIJBEL-POEZrj. 

{£xod.  XX:  l'-2l.) 

ISBAëLS     LIED     AAN     DEN     OETER     DER 
ROODE     Z££. 

KOZES. 

J»ota's  trouwe  wil  ik  praten. 
Voor  Hem  ,  als  aller  Heeren  Heer » 

Het  Tcol^k  feesftgeiang  doen  rijzen  , 
Hem  tegengaan  roet  lof  en  eer. 

Hij  ,  onze  Helper  en  Bevrgder , 

H^  wierp  het  paard  en  sijn  bergder 
In  *t  hart  der  zeeën  neer. 

JiBOTi  u  mijn  lied  t  mija  lof , 

Hij  redde  ona  nit»  gaf  juichenstlof » 
Hgn  God  is  Hij  ,  Hem  tal  ik  roemen  , 

'k  Zal  *  daar  ik  hart  en  zang  Hem  wijd  f 
Hem  9  mijner  vaadren  God,  allgd 
Sijn  Tasten  burgt ,  rogn  Helper  noemen. 

MiajAM  en  de  vrouwen. 

Laat  ons  jibota's  trouwe  prijzen  , 
Yoor  Hem  ,  als  aller  Heeren  Heer  , 

Het  vrol^k  feestgezang  doen  rijzen  , 
Hetn  tegengaan  met  lof  en  eer. 

Hg  f   onxe  Helper  en  Bevrgder, 

Hij   ^ierp  het  paard  en  zgn  bergder 
In  't  hart  der  «eeën  rieêr. 


t.ER'- 


,y  Google 


76  BIJBEL-FOEZIJ. 

EERSTE   REI. 

JsnoTiL  19  een  sterke  held  t 
£1^  moet  Zijn  naam  met  eerbied  noemen  f 

H^  wenkte  ,  en  farao's  geweld 
Zag  ijlings  ten  Terderf  zich  doemUn, 

Jbhota  wierp  hem  met  zijn  heer 
^  £n  wQgenstoet  in  df  a%rond  neer. 

Zoo  werd  Egyptes  vorsten  bloem  , 
Haar  trotsche  legermagt  bedolven. 

Haar  rgkdom  ,  faro's  kroon  en  roem  , 
^       Dekt  gij ,  o  Schelfzee  met  uw  golven ! 
Zij  zonken  bij  nw  wederkeer  , 
Gel^k  een  steen  in  d*  afgrond  neêr« 

TWEEDE   REI, 

Tw  regterhand ,  ibhova  ,  groot  in  kracht , 
Blonk  luistrgk  uit  voor  die  opregt  V  eeren  ; 
Zij  deed  onze  angst  tot  dankbaar  juichen  keeren  • 

Toen  G^  ten  val  uw  haatren  hebt  gebrngt. 

Zoo  redt  Gij ,  wie  uw  trouwe  hulp  verwacht «   * 
En  weet  in  *t  stof  rebellen  te  vernfeêren. 
üw  gram&cbap  deed  als  stoppels  hen  verteeren  ^ 

Als  rookdamp  hen  verdwijnen  voor  uw  magt. 

EERSTE   REI. 

Door  d*  adem  van  uw  neus  verhieven  zich  de  vloeden  , 
Gehoorzaam  aan  de  stem  ,  die  eens  gesproken  had  : 

oTot  hier  en  verder  niet,*'  bedwongen  zij  hun  woeden « 
En  de  afgrond  bood  uw  Volk  een  hard  èn  veilig  pad. 

Toen  sprak  de  vijand:  9'k  wil  vervolgen,  achterhalen « 

Duur  zal  die  slavenstoet  hun  stout  bestaan  betalen, 
Pa9st  deelen  wij  den  buit  en  koelen  onzen  moed.*' 

Weer 


,y  Google 


BIJBU-POBII/.  77 

Wéér  blies  uw  ■dem  —  't  nat  stoof  opwaarts  ^  keer* 

de  weder « 
Terdelgde  vorst  en  volk  en  wierp  hun  Igken  neder , 
Ten  buit  en  speelbal  van  den  losgelaten  vloed. 

TWEEDE    REI. 

Wie  onder  al  de  goden  , 

Is  als  XBiovA  groot  ? 
Wie  heeft  ooit  hulp  geboden  , 

Geliik  iiHOVA  bood? 

Hetn  klinken  onze  sangen , 

Het  jublend  feestgebaar; 
Hij  redde  ons  uit  het  prangen, 

Tan  klimmend  doodsgevaar. 

B^  heeft  zgn  hand-  verheveiv. 

Daar  deinsde  *t  water  ai ; 

Ons  werd  een  pad  gegeven  , 

Aan  fixor  beidde  een  graf. 

Nu  leidt  Hij ,.  als  hun  Koning , 
Zgn  bondsvolk  zachtkens  voort  r 

In  schenkt  eens  rond  z^n  woning , 
Hun  'saardrgks  vruchtbaarst  oord. 

EERSTE  REI. 

Bat  hooren  de  volken  en  de  angst  doet  hen  betenf 
Schrik  grijpt  Filistea's  bewoneren  aan ; 
Be  moed  heeft  de  vorsten  van  Edom  begeven ; 
De  kracht  is  in  Moabs  gebergte  vergaan. 
Verpletterd  Ternemen  hei  Kanadns  stammen , 
£n  siddring  en  vrees  woont  in  vesting  en  monr. 
Wat  roofzucht  bnn  hart  steeds  doe  jagen  en  vlammen^ 
Ten  sieenklomp  verstijfd  wordt  dor  krijgeren  vuur. 

TWl'E- 


,y  Google 


73  BIJBEL-POEZIJ. 

TWEEDE    RS^.  .      .     .  -; 

'Rn  trekt ,  door  uwe  gunst  omsclienen  , 
tiw  gunstvolk  veilig  ihet  TT  voort ; 

Hun  laatste  vrees  is  thans  verdwenen  , 
Zij  steunen  op  uw  magtvol  woord. 

Gij  plant  hen  op  uw  bergen  over  , 

Waar  vrede  en  rijkdom  hen  verbeidt  , 

En  hebt  in  schaauw  van  wijngaardlöver  , 
Een  zoete  rustplaats  hen  bereidl. 

Daar  zal  hun  verst  geslacüt  U  eereii , 
In  *t  huis,  dat  G^  U 'zelf  bereidt, 
'  "Waar  Gij ,  jbbota  ,  zult  regeren  , 
Van  eeuwigheid  tot  eeuwigheid. 

Gejuich  van  al  het  vo/A, 

Toen'FA&o  in  zijn  overmoed  , 
Met  wagenen  en  ruitreo  stoet, 

In  »ee  zich  had  begeven  ^ 
Toen  heeft  de  Heer  in  gramschapsgloed  , 
Hem  overdolven  met  den  vloed  , 

En  deed  hen  'allen  sneren  , 
Maar  Israël ,  van  God  behoed  , 
Ging  door  den  stroom  met  droogen  voet : 

De  Heer  behield  hem  »t  leven. 

MiRJAH  pn  de  vrouwen. 

Laat  OQS  jb«ova's  trouwe  prgten ,. 

Voor  Hem  ,  als  aller  Heeren  Heec, 
Het  vrolijk  feestgezajtig  doen  r^zen  f 

Hem  tegengaan  mei  lof  en  eer. 
Hij  ,  onze  Helper  en  Bevrgder , 
H^  wifrp  het  paard  en  tgn  beir^der 
In  't  hart  der  zeeën  neer. 
Hoorn,  c.  s.  adaha  vai*  sghelzsjtji. 

SCHOOL. 


,y  Google 


SCH00L-MEUVV8. 


DOETINCHEM. 
Den   6  Aug.   1846.     Heden  had  alhier  het  ge- 
\ron e  jaarlij ksche  Examen  onzer  Latijnsche  »choo!- 
jengd ,    ten  oTerstaan  van  H.  H.  Caratoren  en  in 
tegenwoordigheid     van    de    Ed.    Achtb.  Regering 
dezer   slad    en    andere   daartoe  uitgenoodigde  be- 
minnaars  der  oude  letteren  ,  plaats.     Aile  de  leer- 
lingen   gaven   b^    deze  gelegenheid  zeer  voldoende 
proeven    van  hunne   vorderingen   gedurende   deii 
afgeloopen  Carsus  gemaakt ,  zoowel  in  de  Latijn- 
sche  en    Grieksche   talen  ,    als    in  andere  weten- 
schappen voor    de  hoogere  studiën  vercischt  wor- 
dende.   Vervolgens   werd   door   den  Reclor ,  Dr. 
f.   A.  VAK  MiuRs ,    uit  naam  van-  H.  H.  Cnrato* 
ren,   ecrrol    van   de  school  ontslagen  de  verdien- 
stelijke jongeling    j.   a.    yav  hvijl  ,  uïi  ff attem  ^ 
(die    naderhand    met  gunstig    gevolg  voor  de   te 
jfrnkem  zitting   houdende   Commissie  het  Staats* 
examen  heeft  afgelegd),  en  werden  van  lagere  tot 
hoogere  klassen  bevorderd  de  volgende  vHjtigejon- 
geJingen :    b.   l.    r.    terhaat  ,    ir.    s.    t.    a.    van 

MIKC^S  ,    W,    J.   DE  WILDE  ,    F.   SEIJER  ,    T.  ROELTINE  , 
T.     HEIJER  ,     J.     H.   VA5    lÉIfKEP    CU    H.    J.    GATMANS. 

Waarmede  dit  letterfeest  ten  genoegen  van  alle  aan- 
wezenden  afliep. 

HARDERWIJK. 
Ji^VL  7  Sept.  1846.    Heden  had  de  promotie  en 
pr^suitdeeling    plaats     aan    het    Nassau-Veluwsch 
Gjmnasium  alhier  gevestigd.i  De  nieuw  benoemde 

"KtCÏOt  ,       F.     o.     B.    VAM    BUECK     VAM     KIJSEWUK  , 

deed    zijne   inairgareele  Oratie,    welke  tot  onder- 

»  *  werp 


,y  Google 


80  SCHOOL-NIEUWS. 

werp  had  de  woordtin  van  heraclitüs  TtoXvy(,xèii^ 
vóov  OU  it'Sxfrxsi.'  Vooraf  echter  herdacht  hij  ia 
een'  korte  levensschets  de  vele  en  groole  verdien- 
sten van  den  voor  de  wetenschappen  te  vroeg: 
ontslapen  Wel  Ed.  clirisse,  zijnen  voorgan- 
ger ;  hij  schetste  *s  mans  groote  en  uitgebreide 
kennis  en  grondige  taalstndie,'  waardoor  niet 
alleen  voor  dit  Gymnasium,  aan  hetwelk  hij  slechts 
gedurende'  9  jaren  den  post  van  Rector  bekleed 
bad  ,  zijn  dood  te  betreuren  was ,  maar  ook  voor 
de  wetenschappen  zelve,  die  hij  met  zooveel  ijver 
beoefende,  en  waarin  hij  nog  Zooveel  licht  had 
kunnen  verspreiden. 

Na  afloop  der  redevoering  werden  de  blijken 
van  der  H.  H.  Curatoren  tevredenheid  over  de 
gemaakte  vorderingen ,  zoowel  gedurende  dca 
winter-cursus  v^  1845  als  den  zomer-cunus  ^n 
1846,  uitgereikt:  aan  w.  j.  i.  hvberxs  een  prijs 
voor  het  Grieksrh  en  Latijn ,  benevens  getuig* 
schriften  in  .de  ilgebra ,  Meetkunde ,  Geschiede- 
nis ,  Fransche  en  Hoogdnitsche  taal ,  en  werd  hij 
tevens  tot  de  tweede  orde  der  eerste  klasse  bevor- 
derd ;  aan  h.  j.  a.  huberts  een  prijs  voor  het 
Grieksch  en  Latijn,  benevens  getuigschriften  in 
de  Algebra ,  Geschiedenis ,  Fabelleer ,  nieuwe 
en  oude  Aardrijkskunde;  aan  c.  h.  ten  harmse 
VAJf  DER  beek  een  prijs  in  het  Latijn  en  ge- 
tuigschriften in  de  Hollandsche  en  Fransche 
taal ,  in  de  Hollandjiche  Lelierkunde  ,  Vaderland- 
sche  Geschiedenis  en  Rekenkunde ,  beide  laatst- 
genoemden werden  tevens  bevorderd  tot  de  tweede 
orde  van  de  tweede  klasse ;  aan  w.  sijpkess  een 
prijs  in  het  Grieksch  en  Latijn  en  werd  hij  tevens 
naar  de  hoogste  orde  van  de  derde  klasse  bevor- 
derd ;  aan  o.  j.  sijpkens  een  prijs  in  het  Grieksch 
en    Latijn,   die  tol  de  tweede  orde  van  de  derde 

klas-» 


,y  Google 


SCBOOL-NJJBITWS.  81 

I  ïhsse  bevorderd  werd ;  aaii  c.  j.  vin  der  bveckt 
ri.1  ucttTJsuBXRGH  6611  pr^s  lü  het  Latijn ;  aan 
G.  A.  tuRV AhORAAr  660  tweede  pr^s  in  het  Latijn 
ra  een  getuigschrift  in  de  Rekenkunde ,  welke 
:ïi(ie  laaistèn  met  ■•  H.  oc  yogel  bevorderd  wer« 
kü  tot  de  hoogste  orde  van  de  vierde  klasse. 

De  gratiarum  actiones  werden  met  gepaste  vrij- 
moedigheid opgezegd,  ten  aanhooren  d^rto^oor* 
«Iers,  aan  welke  voor  hunne  belangstellende  legen- 
«oordigbeid  door  den  Rector  dank  werd  gezegd  y 
TTurfflede  deze .  plegtigheid  eindigde. 


RERK-NIEUWS. 


HER VORWÜE  KERK. 


GELDERLAND. 


ARNHEM. 

OTTËRLOO,  22  Nov.  Heden  ontvingen  wij 
'•^t  bcrigt  van  bet  afsterven  van  den'  Wel  Eervi^ 
^cer  w.  6.  vAiTH ,  Pred.  te  Dentkamp. ,  die  van 
'iii  2den  Janoarij  1811  tot  in  het  begin  van  het 
;^ar  1B22  alhier  Herder  en  Leeraar  geweest  is. 
^  Telen  onder  ons  zal  zijn  aandenken  in  zt^^" 
aini  blijven. 

NEREN,  den  24  Nov.  1846.  De  H«nirorni- 
<^(:d  ter  dezer  plaatse  sedert  jaren  den  wensch 
^oBlerende  om  eene  eigene  Kerk  en  Pastorie  to 
^zitten,   werden   onlangs,  verblijd  dour  de- gQ«t- 

wm.jiR.1847.        F  gun- 


,y  Google 


$3t  KERK*iri£DW5. 

goostiye  i^ieak&Kimn§  ^üariéc  van  Z.  M.  oneen 
gBëerbiedigdeiiiKowig,  en  0f  hfdeti  nrsrd  aan  de 
te  boi^istt  K«rk  de  eersie  jateejn  ygelcgë  .door 
¥roiixr«,  firartjuie  Taw  WAtJSEifjiEft «  geboren  Baro- 
Bttse  ▼*!!  ACBCKCft»!  f  AH  BJKL «  bij  w«lke  gele- 
genheid éene  Iaepal6ei(jk«  eti  eraetige  ioeapraak 
geèian  wevd  dipr  den  Pfeaideat  ée^  Coanaksie 
tet  •  bo»viog  tT«n  KerJi  ea  Ratitom ,  welke  in  g«- 
pasie ''iiewAendinge^  beaBiwovrd/  werd  door  ^n 
Qfier  fiakos  WêÈaazui  viui  Jw.zi/F^  ais  Lid  van 
het  ProyinciaaL  CoBe«e  Tan  Uctigi  «Ter  de  ker^ 
kelijke  administratie  der  Hervormden  in  Gelder'^ 
land,  onderscheidene  gaB<>odigden  en  een  talrijk 
belangstellend  publiek  vereerden  deze  plegtigheid  , 
met  hnnae  tegen woordighfid.  Laag  zij  deze  ge* 
beurtenis  in  dankbaar' aandenken  bij  de  inwoners 
dezer  Gemeente,  terwijl  wij  ons  in  het  vozende 
jaar  met  den  verderen  opbouw  en  voltooijing  van 
£erk  en  Pasturie  hapen  te  voièeugeik' 
NIJMEGEN. 

HORSSEN  vakant,     ^e  Dec.  1^46. 
ZüTPHEÏf. 

ZÜTPHEN.  De  Wel  Eerw.  Heer  o.  j.  schot- 
HORST ,  laatst  Predikant  te  £de ,  vroeger  te  JT^- 
teren y  is,  inden  oudepdom  ^^an  76  jaren,  alhier 
(^TerMsB* '  ulf a  r  eeae  M  jadge  ,£taageliet>edie- 
aiajH^  hragt  Uj  den  t^d  agiier  rasta  in  ctns  mid-» 
den  door.  fiUiania  bewees  h\j  ^9/m  aijné  .nhsde- 
brèedersin  dcaeea  aabarigt  fi^eraeaatea  zijaedi^ost^ 
en  iatiaktta  Taloa  door  zifjae.  ernstige  en  Jidideriike 
pr^^king..  .n^  Ji^.sleUe  boogaa  pc^Si  opTihatverf- 
keer  met  onze  Leeraren ,  die  hem  wederkeerig 
haaaei  aahiiiig  tdadtDeg»»,  |«egoaa  zjynetk  nedari- 
gan  ain,  verdiaagncraea  gctcsü  .ea  ..harteG^ke  Im<* 
èaogsMüng  m  de  èodadianst.  iin  den  aTwl  iiatt 
da  eaiateB  ma^adog  d«u8.:jaara  f  ereeojfl^  h$ 

akh 


,y  Google 


KEKK*VÏEVWS.   .  «3 

ridi  Bog  net  hfli  in  liel  geM  Têor  At  niftbrei* 
duy  dei  GhmtendoBs ,  ea  weiaig*  orai  dainui 
onldiep  de  waardift  Grjsaard  ift  net  ▼artrouwên 
opz^nen  6ed,  wien  ii^  in  opregikeid  (jfediend  imit 

WiËHL^  Onie  geBeldo  Leeraar ,  Ds.  h«  h«  ■• 
HORST ,  gaf  ont  den  ^Am.  Januanj  L  1«  kennt&^ 
dat  m  eene  beroeping  naar  de  fiemeeaW  ran  Aé^ 
jftf^ie  ontrangen  en  dneWe  in  befoad  had  genoinen* 

WINTERSWIJK,  den  21  Dec.  1846.  Heden 
ia  del»  vro^n  morgen  ontml  aa^deze  Gemeente 
een  barer  LeeraVen.  flg  betrenrt  in  den  dood 
Taa  den  Wtfl  £crw»  Beef  o.  Tiur  Bonx  het  gemis 
van  eeilen  frerigen  en  getrouwen  prediker  da 
ndieren  fiTmigelinmst  gemk  zijne  dièpbedroefile 
Wedime  het  marlies  beireent  van  eenen  zorgmldi^ 
g»  Xchigenoot,  die  aan  haar  en  hare  zes  fctnde«* 
rea  in  den  ouderdom  van  40  jeren  werd  ottt»> 
r&kL  Sedert  Ipril  1929  was  hij  werkzaam  tn 
de  dieast  der  vaderfamdeehe  Kerk ,   eerst  in  de 

Cremeenk  vaa  Grootthrotk ,  en  gedurende  de  laat«» 
jle  aevBB  jarea  onder  onjt  Once  ondste  Leeraar , 
de  Wel  JSerfr.  Heer  j,  Tia  TAoosniwuRc  vt  wtnn  ^ 
ms  Cf  èdn  eersten  Kersdag  in  eene  Toemfspraak 
aao  dit  tr^ead  6ter%efal  godachtig]  geiifk  medn 
op  dieazeifiien  dag  de  W«l  Berw;  Heer  a.  HAosi 
die  Big  aeer  onlangs*  deh  O?«riedeo»  al9  hnippre- 
diker  was  toegevoegd.  Terw^l  op  Zondag  den  2f 
^eat  de  LHhrede  werd  gebonden  door  ooseii 
jonasten  Lemar,  f.  w.  soüwanant,  welke  ^ 
naar  aanleküng  tan  Joh.  V;35^:  M^-  waseemê 
hrMmhmh  tu  .Hckivmk  kaëtê  f  en  gij  keU  uèie» 
den  9oer  eenen  ^otAm  4^d  in  zifnr  Hché  wiüeH 
verieugem ,  aprak '-  tot  osrie  der^ncmende  en  wee- 
mesdig^anndaehtige '  schaf«.  Kj.' Telen  onzer  zal 
g(^if  de  Mffib  en  «agedaèhtenis  tan  denl  Over- 
ledene ia  zegening  bliWen. 


,y  Google 


84  KERK-NIEÜWS. 

ANGËRLO,  den  W  Dec.  1846.  Heden:  werd 
onze  hooggeachte  Lee  raar  ,  Ds.  a.  x.  iImbreciits  , 
die  bij  besluit  vin  Z.  M.  d^n  Koning  van' deu 
dden  Julij  l.l.  Emeritns  Terklaard  was,-  saho  ho^ 
wort  et  stipendioy  ingaande  met  den  eersten  Jannarij 
1847,  v'an  zijn  ^dienstwerk,  zijne  betrek kiagr  op 
deze  Gemeente  en  de  Klassis  rdiSL  ^utpken\etT^a\\ 
ontslagen ,  door  den  Geeoinmitteerde  van  het  Klas- 
sikaaL  Besluar,  Dis.  a..  s.  vjlk  der  hoevk,  Pred. 
te  Keppel^  in  tegenwoordigheid  van  den  Gonsu^ 
lent,  0s.  fi.  «.  j.  BEefiBfG,  Pred.  it  Lathum, 
nadat  zijn  £erw.  op  Zondag  den  ^27  dezer  van 
ons  afscheid  g^enomen  >  had ,  naar  aanleiding  Tan 
Fred.  XII:  13.  P^an  alles  <ki  gehoord  is  ^  is 
ket  einde  vtm  de  zaak;  vr^e&t  God^en  houdt z^ne 
geboden  ;  want  dit  hotaumt  alk  ■fneit$cheft.  Ruim 
42  jaren  heeft  zijit  £erw«  het-fifangelie  der  za- 
ligheid met  ijver  en.  tronw  verkond]  jpd.  £erst  te 
Puflijk  en  Leeuwen  8  maimdeh ,  daarna  te  Bes- 
sen 3  jaar  en  3  maanden ,  en  onder  ons  ruku 
38  jaren.  God  geve  dat  de  waardige  man  een 
langdurend «  gezegend  en  genoegelijk  ^fenol  van 
zijne  zoo  -welverdiende  rnst  hebben  'ibag ,  en 
make  die  rust  dienstbaar  aari  zijne  heiliging  en 
yoorbereiding  voor  de  rust  eter  zaiigheidl        ' 

ANGËRLO,  den  1  Jan.  1841  Heden  werd 
Aoor  den  Ke'rkeraad,  olider  voorsitlidg  vnn  den 
Consulent ,  overgegaan  tot  de  beroe|>iiig  van  ennen 
nieuwen  .  Leeraar ,  daartoe  werd  e^  zestal  Ofige- 
geven,  waarop  geplaatst  Wj^ren  de  Héeren:  -. 

H.  H.  iT.  HORSi,  Pred.  Ie  Wehl,  a»  nnpirwsR , 
Pred^  te  üsselo.  p.  iH.  hajeüiius  ,  Kandidaat  bij 
het  Provinciaal  KérlTbestuur  van  £^^rec^^  k,  h.  z. 
S9ETHIA6E,  Pred..  te  Arkel'.  Af  j.  j.  WAAirsriMt, 
Pred.  te  ^iiheiminadorp,  w.  'iHifsnc}  IVed^-^te 
Zeddam, 

•    üit 


,y  Google 


Uit  het- bov0Mtajiade  i€Stal  werdmi  op  iMtdrie- 
td  gebragt  de  Heereo  : 

H.  H.   ■.   BORSr ,   P*  H.   HiJBlfflUS  eO  A.  BROUITKR* 

Uii  welk  drietal  dadelijli  met  eeBprigheid  vao 
stemmen  beFoepéii  is ,  de  Wel  £erw.  zeer  Gel. 
Heer  H.  H.  u,  horst,  Pred.  te  ff^ehl^  onder  de 
Klassis  Tan  Zutpk^n^  aan  wien  de  beroepsbrief 
werd  toegesondeB. 
ZüTrM£If  staat  Takant  te  wordeo.  Zie  Oct.1846. 

'•  ^  •  TI£L 
TI£L,  den  46  Dee.  1846.  De  £d.  Achtb. 
Raad  dezer  stad  ,  bij  de  Fredikants- beroepingen . 
om  den^  anderen  keer  bet  regt  hebbende  Tan 
praesentatie  aao  den  £erw.  Kerkeraad  ,  beeft ,  tot 
verr<illing  der  vakature ,  ferooraaakt  door  bet 
Emeritaat  van  l^&*  p.  vav  bu  wiuiaev,  bet 
volgeade  twaalftal  van  Predikanten  gemaakt: 

I.  I.  doibbs  ,  7b.  ])r.  te  IIüIL  w.  b.  hivbb- 
KQM  Til  aiJsviJK ,  Tb.  Dr.  Ie  Auurh,  j.  i. 
«vmniift^,  •  te  Sekepemngen.  b«  c.  h.  böbkb, 
Th.  Dr.  ie  D^.  l.  p.  f  RABTHAaa  f  te  Oi/j^^.  a. 
sooj,  IJi.  Br,  te  Ochten.  r,  j.  bbrkhout,  te 
MonêUr.  i,  il  j.  hallo  ,  te  Ifederkem^rt.  d.  r*  r. 
PiriJi,  i^Foorhwrg,  h.  c  ToeRHOXTx,  te  0/»^- 
iMr/.  o.  j.  BBHC,  it  Batkmen,  j.  a.  tab  krib-' 
m,  te  Bifsw^k, 

m  dit  iwaaUial  is  den  30  December  bet  ?ol- 
l^eDde  zestal  gefot^ueerd : 

T.  J.    BERKHOUT ,   J.   L.    1.  HALLO  ,1.1.  DOEDKS  , 
Th.    Dr. ,     W.     B.  «HATBRHORH    YAH   RIJSWIJK  ,    Tb. 

Dr, ,  Jr  A.  HZBLEBAHs  en  r:  c.  v.  böber  ,  Tb.  Dr. 
Dit  zestal  is  door  de  Stedelijke  Regering  aan 
(lei  Eorw.  Kerkeraad  toegezonden ,  met  verzoek, 
diaroit  eene  beroeping  te  wiilen  doen.  Btze  heeft 
dea  1  ianuarij  nit  gemeld  aestal  het  volgende  drie* 
tal  gefbri9eerd :  ^     . 

F  3  w. 


,y  Google 


HOUT  ea   J.   /.  DOEDES. 

Uii  dit  drietal  is  den  8  Janiiarij  roet  mo^rder- 
Wd  yan   «temme»  l)eroep««.»  dfi  Wel  Eepw^^eer 
'(reU   H^er   w.   h.  havewko^iï.v4«  W«*ïriJWfc>  TU» 
Ör.  ea  Pred.  te  Jiuurlo,     . 

HA£FT£N ,  den  1  Dee.  184&  Oase  OyUkame 
^onl  de^er  dag^n  verblijd  door  k^  ont^apftn.xan 
eene  gift,  groot  /5(XX^  l^ar  in  naam  van  nu 
vijl0q,  Mevrouw  d«  Wed*  i}üa»r  f  ah  A4«^tJi|if , 
door  hare  erven  gegeven. 

Is  de  waardige  Oveirledene  niet  meer  ia  st^at 
di&n  dank  der  Gemeei^ta  voor  dit  haar  geschenk 
aan  k  oemea,  sou  st)',.  die  het  liefst  in  «UI t& 
go^d  dedd»  deze«  ^davk  ook  qiet  begeeren  ;.  h^re 
Chrisi«ii^«  weldadigheid  zal  net  di^t  al  ond^r  ons 
ïïK  go;^geicid  aandenken  Uijveui.  Yidida  ha^  ^ei 
voorbeeld  vele  navpigi^rsS. 

SAUFTËN.  vakant    2k  Febp.  1846;. 
..BEJeSX.    Zie  JToY,  Ï84fi; 

HARÜJERWIJK. 

NIJKERK  OF  PE  VEt«WE,  ft  Jbm.vtó47. 
])«  Hoog.  Wel  G^  Jonkv«onw^  li^j^^BElff  .jnsa^ta 
\4^  PEft  BD^LCH  vAn  sFtxaiso^BQj^^  IQ.  58.  jarigeu 
ouderdom  in  den  Heere  ontslap.eo>  den  9  J.u^iij 
d^sï .  voag^Oi  y^At  s«darl  de  UogesL  laatste  jairea 
gewoon  de  wintermaanden  alhijgr  door  Xf^  kroQ-» 
gen,  h^Öi,  ten  W\jk  van  damkh^rfceid.  xoQr  out- 
vamgepe  getfuklijke  ze^eoJAgeft:,  hij  .wter$^  wil$* 
beschikkipg ,  aan,  de  Diakonie  .  Kfee  Her^orroile 
Gemeente  vermaakt  de  zeer  aanziealijke  apm  vaa 
iufeAduizand  G.\j\^T^y  vxij  vAnh«t,r0gfcvan.S^ises9i«. 

Zacht  raste  haar  asch  tot  d^  tncirgeA  dcoT'  fVfr- 
&taAdi«g;»  tofw^  haaf  gee^t  Juicht  in  da  on#nid- 
dellijke  gemeenschap  van  Gpd  haren  ZaligHwdsari 

Zij 


,y  Google 


J»ai-HI£OWS.  87 

If  de  ffeer  kife  Aethmre  êAtUfMÊinut 
bflénkkiigeii ,  die  on  hiar  fettis,  trdvreo ,  Ma 
beitaidï^  trooBi! 

H«l  Irmbestamr  der  Geuumkie  beeft  niet  wS- 
kn  CB  nogen  Tenaimeii  vra  dese  goedflUMti^ 
besehikkiDg  opeftAgk  kemis  te  geven ,  of  het  tlffe 
mogfc,  dat  dit  edel  vaoriieeid  veel  narolgiog  Tonde  l 

De  aaovjuirdiog  der  spm  is  bereids  vaa  wege 
Z.  H.  den  Koning  toegestaan. 

HAEDKRWUt.  '  Zie  Not.  1846. 


ZUID'HOLLAirïïl. 

DÈirrSÜAVÉïr,  17  Dec.  1846.  Gaf eq  w§ 
onlangs  berigt  van  de  fee^viering  valk  onzen  ood- 
sten  Leeraar,  ï^%,  D.  j.  yah  B&AHD£irBU&6 ,  bg 
g^eükid  van  z§ne  in  once  CeoTeente,  geda- 
rende  50  jaren  verrnlde  Evangeliedienst,  wij 
Jbnoeii  tr  tjians  bgvotjgén ,  dat  het  Z.  M •  onteii 
reSéfden  Xbnitfg ,  behaagd  heeft ,  b§  fieslnit  yan 
le&  éüee  dezer,  z\jti  Eerw/tè  benoemen  tot  Rid- 
der der  Orde  van  den  Nedierl.  Leeuw.  De  Ge- 
beente Vertfam  dit  met  bl§dschï(p,  en  wenscht 
dat  de  waardige  Gf^saard  nog  veel  in  haar  mfddea 
moge  toebrengen,  tot  oitbreiding  van  betkotiing- 
rijk  der  hemelen. 

ROTTERDAM,  den  11  Jan.  (Engelseh  P^es- 
byteriaansche  Gemeente).  Op  den  22  ïit^,  1. 1. , 
is  doer  ém  Eerw.  Kerkeraad ,  tot  Herder  'en 
Leeiaav  de«er  Gentente ,  beroepen  de  Wel  Eerw. 
Heer  s.  Bwv^tts ,.  vroeger*  Pred;  \b  ^kestefrtestrtBt^ 
Bêrktm^  en  laatst  de  dienst  waopnemende  te 
Nü^hni.  Snffdk,  De  Hoog  £erw.  Keer  n.  ookt, 
F  4  Rid- 


de 


,y  Google 


.88  K£BKrNI£UWS. 

'RicUer  dar  Orde  iran  den  Nisderl.  Leeair>,  onósU 
iPred*  i>^  de  Nederd.  Gereformeerde  Gemeeotf 
alhier,  was  daarbij  als  Consulent  tegenwoordig 
Aeden  Teroamen  w^,  dat  onze  beroeping  rnel  eer 
gunstig  gevolg  bekroond  i8,_daar  de  Heer  s.  j>a- 
Ti«sv   de  beroeping  heeft  aangenomen.' 

-         ■  ^  LEIDEN. 

WOERDEN,  den  30  Dec.  1846.  Het  Diaconie- 
bestuur  der  Gereforin eerde  Gemeente  alhier ,  achl 
het  zich  eeoe  aangename  verpligting ,  nii  ten 
derde  male  in  dit  jaar ,  loffelijke  melding  te  kun- 
nen maken  ^  eener  uiterste  wilsbeschikking ,  ten 
behoeve  hunner  armen. 

Op  den  14  Nov.  j.  1. ,  overleed  alhier  de  Heer 
JACOB  wEzsTKin,  Oud-Ouderliug  bij  de  genoemde 
Gemeente,  hebbende  bij  Testamentaire  dispositie, 
in  dato  9  Ocl. ,  1846 ,  gelegateerd  ten  behoeve 
van  de  Armen  der  Gepjeformeerdé  Gemeente ,  de 
somróa  van  /lOOO,  vrij  van  alle  koslen  en  Suc- 
cessieregten.  De  Overledene  zorgde  hiermede  ook 
na  ^zijnen  dood  voor  dat  gene,  wat  hij;  bij  zijn 
leven,  onder  eehen  Christeli}ken  zin  en  wandel, 
met  zoo  veel  li^st  behartigde ;  de  verpleging  van 
armen ,.  wien  hij  steeds  een  toevlugt  en  helper 
mogt  heeten.  Zyn  verlies  wordt  bij  Vele  betreurd, 
én .  zijne  nagedachtenis  zal  io^mer  in  zegening 
blijven. 

"  LEIDEN.     Zie  Oct.  1846. 
ZEYENHOVEN,     Zie  Dec    1846. 

DORDRECHT. 
RIDDERKERK.  9  Dec.  1846.  Heden  vierde 
onze  Leeraar  a.  p.  van  oKoBnr^^^  gedachtenis 
zijoer  vijf  en  twintig  jarige  £v«ngeliedi<Mist  in  de 
Gemeenten  van  Bleskensgraof  en  Sofw^gtn ,  ie 
** ^ravfude^l en  alhier,  met  eüne  Leerr«fe,  naar 

aan« 


,y  Google 


KSBK.Ni£UWS.  89 

•attkiding  tui  1  Cftr.  ili:lh  Kiamimi  im 
ten  mnder  f^néameni  Uggen  dan  hêt  gene  g^i^gd 
is ,  kei  welk  is  Je%Mi  Cérisius, 

DORDRECHT «  den  14  Dec  1846.  De  Wd 
£arw.  zeer  Gel.  Heer  j.  f.  CTKiuuRy  Th.  Dr., 
Pred.  te  Hoorn  ^  beeft  de  beroeping  naar  ênto 
Gemeente,  onder  de  :?ereiaebi  word^e  goed* 
keariogen«  aan^nomen. 

OUD.B£IJ£RLAND ,  20  Dec  1846.  Op  dea 
12den  deser  kwam  bij  den  Kerkeraadder  Gemeente, 
het  berigt  in  ,  dat  een  harer  roormalige  Leeraren, 
cle  Wel  £crw.  seer  Gel.  Heer  sahukl  la  lait, 
m  den  ouderdom  Tan  ruim  67  jaren,  te  itiftm^k 
bg  ' t  Gravenkage  ^  orerieden  Wal. 

Onze  jongste  Leeraar,  l^s.  A.ocnovniBnissEE, 
gaf  den    Tolgenden   dag,    van  dit  sterfgeval ,  aan 
de  Gemeente  kennis.     Heden   werd  de  Gemeente 
meer  opcetteli|k  bij  dit  8ter%eral  bepaald,  én  aan  den 
Oitskpene  eene  pUgtmatige  holde  toegebr^gt,  door 
gezegden  jongsten  Leeraar ,  des  Overledene  opvol- 
ger in  deze  Gemeente .   die  bij  deze  gelegenheid 
.  prerfiife  orec  Jfebr^    XIIIsTa.      Gedenh  nwtr 
woorgwgeren ,    die  n   het  woord  Godt  gebroken 
Mi^      Des    avonds  gedacht   ook  onte  endstn 
Leeraar,  Ds,  d.  k.  vaü  HEcn^M,  in  tgne  vooraf- 
spraak,  aan  zijnen  voormaligen  Ambtgenoot,  met 
wien   hg  een  aantal  jaren  hier  werkzaam  geweest 
was;   ons  in   zijn   Leerrede  over  JohAllillh  ^ 
bepalende  h^  .de  ruste   welke  de  vermoeiden  van 
kracht  in   kei   graf  verbeidt.       De  ongeveinsde 
deebieming  in  de  Gemeente  bij  het  ovejriijden  van 
baren    voormaligen    Leeraar ,    heeft   getoond  hf>e 
mm  détt  man  hoogachtte  in,z^n  leven.     Onze  na 
ootsbpen  Toorganger,  werd  op  den  171ug.  1779 
te    Leiden   geboren ,    aan    de    Heogeschool    van 
wdfce  stad   h^    zijne  ofJeiding  tot  bet  Leeraars- 
F  5  ambt 


,y  Google 


90  ORK-fflEOWS. 

amhi  «Bi«ia||^.  Teft  jare  1803  ajMiyaardde  h^ 
óen.  16  S&pi, '  d«  Heilig  èedieitiiig  te  Owdendijk , 
onder  de  Elassis.  vaB^  Sdem^  -  In  18QS  vertrok 
V%  naar.  de  GemeiMta  OiMotp^  op  het  eiknd 
fi^imJ^fufe  y  «mder  ib  teeainalig»  Elassisvan  ^cwrn 
m\P9itim^,  en  kimn  den  12  Qd.  1^17  tot  ons 
efer«  B9aa.'28  jarem^ia  bij  «nder  ons  werkzason 
geweest,  en  ruim  42  jaren  beeft  hg  inr  de  rér- 
leoadiging  ^ma!  het  E^ngeKe  doorgebragi, 
.  Op  den  23  ¥m.  1834. werd  h$  onder  de 
mannsaiiiig  van  mpï  openbaar  üensiwerk ,  door 
•6&en  hedgen  aanrai  van  beroorie  getvofllen,  waar- 
^  tHt  hij  wel  werd  opgerigt ,  doek  welke  2fB  anders 
sterk  ligchaamsgeatel  toeb  geschokt  had ,  zoodal 
yf  »»  difl  'toeval  Hielt  meer  Aê  kradiUrollef  iitaa 
va»  Ypoegere  dogea  was*  Yas  tijd'  tot  tijtt  bad 
bij  sienwe  aanva^Ies  v:^  beroerte  te  ?«vdurea  ^ 
welke  hoe  langer  hoe^  we&f  t^nt  krachten  ondep* 
inijttdeQ,  en  hem  t^r  xijii  dienstwerk  wgesGhiilt 
maakte»  y  zoodaf  bg^  ten  laatste  geaoodzaakt  w«rd 
sij«  Smevitaat  aan  te  Yragev^  hetwdk  hem  b^ 
Ko»fnkl^  Feslüit,  êa&fc  ks^vre  ,tt  stvpendh^ 
mleend  werd  tegen  l  Öet.  1845.  Die  rost 
was  kortstoncH>g,  d«efatr  14  maandeM  mogt  h^ 
dezeke  gsmeten.  ïwee  dagen.  TÓór  z§ï)en  dood, 
trd^  hem  een  nieaw«  aanval  va»  beroerte «  welkiS 
b«m  na  36  uren  lijdeos,  uit  dit  leven  wegrukte 
en  ten  grave  sleepte.  Daai?  vusie  bij  vermoeid 
mm  kracht !  Gedenke  de  GenMénteook  dezans  Voor-* 
gaiiger,  die  baar  het  woord  Gods  verkondigde, 
eik  blijke  het  eenmaal  dat  zij»  werk,  ook  onésr 
ons ,  niet  §del  is  gefeest! 

CILLAARSMO££,  den^  10  Jan.  1847.  Se* 
den  werd  onze  beroepene  Herder  en  Lecraar, 
Bs.  F.  R*  HirsEiffHOCTz ,  Kandidi^at  tot  dis  Heilige 
dienst,  l^lïét Provinciaal Kerktwstuur  VdiH^Hmeb, 


,y  Google 


ün  i§ae  becKMiii^  onder  on  btveilt^ « Joor  SfMn 
Tader,  Bs.  p.  h.  huasmhoats,  Pred.  \ê  JhééêMhm^ 
aan  wiea  de  GamnlMii  dtMr  GtoèiMaU,  Di«  d, 
BUftsn  y  Pred.  ti  Sêr^em ,  dit  ««rk>  bermdvaar-* 
dig  had  afgestaaa.  De  tdkit  dejr  BeTestigiBgsred* 
was  2  /%»i,  n :  1 «  es  a  toi  7.  De>  epkig^tDg 
der  handen  geschiedde  met  den  Bevostigcr  en 
Consulent ,  deor  Ds.  n*  stkhsbr»  ,  Pred;  té  M^ot^ 
terdamy  en  Ds*  s.  w.  la  sau,  Pred.  Ie  Si,  ji%^ 
tkomA^Polder.  Des  namiddagd.  aan? aardde  de  Be- 
nstigdé  s^a  dienstwerk ,  mei  eaoe  Leerrede  orer 

GeVDA. 
OOSTERWÏJB:  v^fcant.     Zie  ApriT  1846". 
HEICOP  E5  BQECOP.    Eé  Dec.  1846. 


NOOM>-fLOLLAl!HK 

AJI5XER0AJL 

Bj  2.  M.  Beslnit  mn  2  Jan.  I84ff>  JT^^^i?,* 
zga   hcneemd    i^óer  Ikst  lObfliikaai  Bestani^  Tsm 

totSenba,  B»»  i.  rnins,  Pred.  t^jdmtéeriimH. 

See.,  Ds.  jr.  s.  tib  n»cÉ?  ^aBVB&unNBii,  Pred, 
HJmèterdm». 

Iet  Geeemm^wden: 

Ds.  4»«  A.  Tiff  liuvug  nnouwiKy  Tk  DiUf 
Fud.  te  .r^mefortiicn». 

fcc. ,  Ds.  /.  E.  DB  T0o«v,  Pred.  te  jimttetéUm. 

Ds^  T.  7B&M^LassK  j  Pred.  te  jintnMBr, 

See. ,  Ds.  n.  satav5,  Pred.  te  *9€havelani, 

Tot  Oiftdi.,.  de^  JBiei;  k  jw  c!miv«  Lid  ▼»&  den 
Kttd ,  Ott(i.  dïM^Ëogckd&é  Gameenlete  AmsténistnK 

Sec. 


,y  Google* 


n  KEHK-IflEüWS. 

i   8ee.>  de.  Hé^r.  »•  h.  kkvimei^  Oud.  der  Ned*^ 

p^neABie  ie.JimsterJam. 

.    Hei  IUa$aikaal.B«siaor  l)esiaat  dus  uit: 

Ds.  A.  H,:  xm  HOETEJf ,  Fr^ei»es ,  Pred.  te  ^w- 
êttrthm*    ... 
«   o.  H.  viuiscmTT,  Assessor,  Pred.  te  Amsiirdam* 

.1.  PRiiis,  Scriba,  Pred..  té  AmsUrdam. 
.    H.  J.  CALïOEü,  Pred.  te  Slolerdijk.       .        .     - 
.  B.  H.  CA4P.,  Pred.  ie  Muiderberg. 

t.  v£RjiMSiir,  Pred,  te  Aml^m^er,,  ' 
'.  o#  i*  VAüMm^vH»  BRQVWER,,  Pred.  Ie  AmslerdamM 

j.  j.  CARP,  Ouderling  te  Amat^rdaw* 

Secundi:   Tan  den  Scriba,  Ds.  r.  h.  van  berck 
coLEHBEAiroER ,  Prcd.  te  Amsterdam* 

Van  de  Geeomflaitteerden :  Ds.  w.  vin  der  leeow, 
Pred.  te  Amsierdanu 

Ds.  J.  STROETB,.  Pred.  te  Amsterdam, 

Ds.  D.  BRUINS ,  Pred.  te  '«  Graveland. 

Ds.  j.  E.  DE  V006T,  Pred..  tc  Amsterdam, 

Vao  den    Ooderliirg :   de   Heer  «.  m.  kruibel  , 
Oud.  te  Amsterdam* 

tfAARLEM. 
.  BËTERWIJK,,  22  Nov;  1^6.  Nadat  het 
Orgel,  ia  de  Gcooie  Kerk  alhier,  eene  aanmericer 
li^ke  Ternieuwing  en  terfraaijing  had  ondergaan  , 
Hcrd  beizelTe  op  Woensdag  Toormiddag  ton  de 
r«rige  week  ^  door  de  fieere».  scniiBiAnv ,  Ocganis<» 
ten  te  Jffaariem  ^  geëxamineerd;  .die  levens  de 
goedheid  hadden ,  ten  Toordeele  dér  arraen^,  eenige 
schoone  stukken  voor  een  aanzienlijk  gehoor  uit 
( e  Toeren .  Hed  en  voormiddag , .  on  der  de .  G  ods- 
dienstcefejiiogr,  werd  hetaelve  voor  Jiet  eerst  voor 
de  Gemeente  weder  bespeéid.  Had  z^  gedurende 
ruim  17  wek^n  het  genot  van  het  Orgel  moeten 
)initbereB  ^  en  daarbij  diep  gevodd ,  wat  die  Ge- 
meeoteii    missen  >    die    daarvan  nog  geheel   zijn 

▼er- 


Digitized  by  LjOOQ IC 


KERK-JfCEüWS;  n 

rerstoken,  liet  was  daarom  toór' haar' öp  dezen 
morgen  een  waar  feest ,  hetwelk  by  veien  nojf 
iang  in  aandenken  zèl  blïpen.'  Tot  verhoogtnj; 
vao  hetzelve  hield  onze  Leeraar  H.  berkerbosch  « 
eene  Toor  deze  gelegenheid  geheel  tóepasselijka  rede, 
sprekende  ikaar  aanleiding  van  /*'.  C,  over  de 
groote  waarde  van  hei  Godsdienstig  gezaag ;  ter« 
w^l ,  om  de  iersehiltende  toonen  ran  het  Orgel  te 
meer  te  doen  uitkomen ,  er  van  tijd  tot  ti|d  heurt* 
zangen  werden  aangeheven.  .Den  Heer  a.  MEEfte, 
Orgetmaker  te  €hreckt  ^  die  de  hem  opgedragen  e 
taak  zoo  Toprtreifelijk  heeft  volbragt,  zoodat  doon 
bet  Kerlbestuor  dé  verdere  zor^^voor  hei. Orgel, 
met  .het  grootste  vertroaweri  aan  zijn  >  fid.  'werd 
o[)gedragen  ,  wordt  bij  verüieuwhig.  daarvoor  bij. 
dezea  de  verdiende  hulde  toegebragtv  tér wiji' wq* 
biddea;  dat  het  orgelmoïsijk  ookin  ons  diddeo , 
^  voortduring 'mi>ge  strekken  tot' èerfian  Clod  en 
deo  verhoogden  Beikind !  ;  •  '• 
WORM£R.    Zie  Nov.  1846. 

ALEMAAI^.'    . 

WAAL  »r  K0o4  op   TEXEL ;   des  1   I>ec^ 

1846.  Na  ver^regene  handopeoing ,  ki^am  dé 
Kerkraad  op  heflen  b^èeb,'Oib  ohder  het  bestsar 
vai  den  tweeden  Comuiientv  h.  l.  stjiiwo&t,  Pred* 
te  (hsierend  op  Texel  y\t  voorzien  in  de  v^a^ 
töre ,  veroorzaakt  door  hel  vertrek  van  Ds.  "k^ 
U6EiAKff,'naar  de  Gemeente  vaa  JC'olkom,  Ach^ 
^rvolgd^k  hadden  de-  navolgende  Hoeren  Kaodi* 
^teo  tet  de  H;  dienst,  b^  onderscheidene  Pro»» 
^ciale  Kerkbestoren ,  hier  èene  predikbeurtiwaaiv 
fooien ,    te    weten:   p.  c.  fak&ex,  a.  W.  bege* 

««■,   E.  W.   PETBR9EV,,  A;.HieE   en  P.  KIEL.       Vaft 

^eze  Heeren  werden  op  het  drietal  geplaatste  "     :>   • 

A.    W. '  BBBSaiAlflf ,     A.     BAGE  'en  E.  IV.   PETEBSEir  , 


:y  Google 


»4  EERK^iriEÜTVS. 

«b,  fr«Fd  Ueriiit  tot  Herder  en  L^eraér  ixróepea  i 
de  SUser  Sk  w.  VMtOLsnSy  Kafididaat  tot  de  H« 
dieastv  hrj  hel  Proviaeia&l  Kerkbesta'ur  van  Over-^ 

WAAL  WK  KOOG  op  TEXEL  ^  èbn  10  Dee. 
1846*  Heden. is  bij  den  Kerkeraad  het  beüigt  ont-^ 
▼aiig€9»^  d«t  de  Heer  e«  iir*  PEXERSfiir,  Kandidaat 
tot  de  H.  DicBBt  bijhet  Proirineiaiil  Kerkl>e&tctar 
Tm  Oéerijiêil^  de  beroeping  naar  dete  G^neea-» 
te>  oader  ifiirachtïdg  Tan  de  kerkeii|ke  en  ko« 
ninkUjiie  goedketdng^  bereidvaardig  heeft  aango-* 
Bomenv 

GALLANTSOOG,  den  U  Dec/ Omé  Leeraar  ^ 
Ds^'A,  Jr.  Tis  DB»  JLEB,  eene  beroejatig  naar  i^roo^ 
Mroe^,  faebbenda  aangenomen  ^  w^rd  den  lOdea 
deier ,  door  den  Geoomnutteerde  Van  het  Klaesi* 
kaal  Bestnor  fan  Alkmttar  ^  Dsi  j^  tax  0ui 
icüiSy  Pred.  lei  Schagen  ^  die  het  idengi  ovfar* 
deze  Gemeente  opdroeg  aan  ^  den  tegenwoenii^ 
zijnde  Consulent,  U$^,  w*  j.  tan  ei»6h^  Pned. 
te*  Petten ,  behoorlijk  van  zijne  betrekking  op  deze 
Gemeente  ontslagen ,  en  naita  heden  namiddag 
pie^tig^  almbeid  ^a&  okui ,  predikende  orei?  2  (%r. 
XIII  :1L  .         w      . 

vE£R€lBMi^  l  Jan.,  1849.  Hét  KoUegie  Tan 
KerkvoogdoB/  der  Marvoümde  Gemieeiiie'tan  iff<»w 
geé^'  acht  zieh  verpi^t.  dttokbaar  tè  Termeldea y 
dat  aMi  het  Kerke&md»  is  gelegatecid ,  door  ly^kitf 
Mejaf?jn>ttw  Amra  cAiHiAiKA  de  talk  ,  laaiat  Wed* 
▼aa  ji.M¥c»Kt^  em  e«rat  Tan  k«  Kod&o^irfeeï^  de 
somma  Tfts /éOOv  Vr$  Tan  Socces»erègte«.  Tot 
aanfaafdteg  Tan  ««Ike  som  aaiikorisnyd  fta  Z^ 
M#  18  Teraocht  m  Terkregen,.  Hartelgk  mmif^ 
idiende  dat.  dit  Ti>aid>eal<i  vdas  lot  narolgiii^ 
moge  aaiififore«. 

^iUPE^    den^'  11   Jan.  1847«    fltaa  Laeraar, 

Ds. 


,y  Google 


Of.  T.  6.  scBomAxiAi  Cf-  <()•  d«irtoe  .miêm 
Terzoek ,  door  Z.  M.  den  Kooiag,  #a/if0  Mottort 
et  ttipendio^  £  merites  yerklaard  lijode,  is  ia 
oaze  £er|[eraatfU*Yer|admng  ran  den  6de«  Jiaii. 
1847  y  bdieoriijk  yaa  syoe  belrekkiAg  op  oaae 
Gemeente  lo^emaaki,  door  den  W.4  £erw.  Beer 
j.  ۥ  noHRy  Pred.  te  ^anMnkuiaemf  daartoe 
door  iie4  Kbi^faal  Bestui^r  ?an  Alkmaar  geeomr 
iiuiiee?d.  Ten  einde  dexe  .?akatnre  zoo  spoedig 
uK^^^^k  Tervnld  Ie  sien,  «Of  ii^  op  heden  de 
Breede  Kerkenutd  deser  Genaeei^  wettig  meen- 
gekpmen,  en  beeft,  onder  foorüttiog  van  onsen 
nqg  aanweng  zijnde  Predikant,  den  Wel  £erw. 
Heer  w.  a.  w^lsboot,  as  de  noodige  handopenin*- 
gen  ^rloe ,  aqpe  van  Z.  J&,,  den  Koning ,  aU  van 
3,  B*  flooldingeUnden  van  de  ^ijpe ,  ontvangen 
te  heblien  uit  een  groe  van  Predikanten »  het  na- 
volgende twaalftal  i^ormeerd: 

BB.  u  yM  Wki%9   te  JJbkskerk  en  LamberP' 
fCti^lt*  c»  «^  e.  naosiiAnir »  te  ^«n^nóen.  e.  w, 
ifionsn ,  te  ffatergwi^.  vak  sinnensii^  te  Oo9lt* 
en  ^tf^ihrafldSk.    v»    woiKii.,    te    A^m/fe/. 
i.  it.  fieaai^nni^  te  JükersiMt,,  ü*  a,  vau  K7tii;« 
i0  ^/«  Maurte^  en  JTMo^^.    ^*  f^  anAao^  te 
%  ep  J^ttrsimgen,   n*  nft^en*    te  f^ieringcr^ 
m»4*  J«    n^  wamoor »  te  ^fi^nd?  ifin  V  Haring"^ 
vlüt^  9^  W48»  te  ^tfteriandkerj^^^  PrUu^  KaA« 
didaat  4o(  4e  H«  dienst. 
Op  het,#estal  verden  geplaatst; 
]u  V4II  a>iJK,  €.  w.  Tooxscv,  a.  n»  ecjiMiTWMf 
V  o.  waaRooT,  j^  was  ,.  r«  xi». 

Met  meerderheid  van  steoinen  fivoneeade  men 
ditdriatnU 

U  VAJV  DIJK  f   C.  W.   THOKSCa,   /.  «•  WAüROOr. 

Waarnit  met  éenparigbeid  vanstemmen  tot  Her- 
der en  l^eeraar  dezer  fiemeente  gekozen  werd «  de 

Wel 


•y  Google 


«fe  KERK-SIEÜWS. 

Wel  Bcf*f,  Heer  1.  tav  mtÉ,  Teed,  Ie  ji^ektirk 
en  Zémèerischaag, 

HOORN. 

GROOT£BRO£K ,  dea  20  Deo.  1846.  He- 
den hadden  wij  bet  genoegen  den  door  ons  be- 
roepenen Leeraar  van  Callantsoog  ^  1}$,  k,  /.  tan 
1>ER  LEE,  Onder  ons  te  zien  bevestigen,  door  zijn 
Vader,  den  Wel  Eerw.  zeer  Gel,  fleer  j.>aw 
DER  lÈE ,  Préd.  te  fFest-Zaan ,  bij  vrijwilligen 
aiPstand  van  den  Consulent,  Ds.  x.  b.  hartman, 
iz. ,  Prcd.  te  Bwmkarspd,  De  Bei^estiger  sprak 
des  voormiddag$ ',  riaar  aanleiding  van  Malth, 
XXni:10i.  ff^ané  éénJs  uw  Meester^  namelijk 
Christus ,  terwijl  de  Bev45stigde  des  kiamiddags 
zfjne  intrede  deed  met  Hand.  XYIII :  28  ^tm^ 
hij  overtuigde  de  Joden ,  met  groeten  ernst  in 
het  openbaar;  hewij%ende  door  de  Schriften^  dat 
Jezus  de  Christus  was.  Tot  aller  genoegen  en 
stichting  is  dize  plegtigheid  afgdoopen ,  en 'spoe- 
dig de  Aete  van  Lidtfiaati^hap  •  der'  Kias^  aan 
D».  A.  J'  v^A»  »«R  i«*  gazoaden. 

GROOTEBROSX ,  dén  27  Dec,  1846.  Kadat 
ons  in  de  voornsiddag-godsdienstoefening  vain  «dün 
25sten  dezer,  door  onzen  Leëraar,  a.  j.  vahoer 
XEE,  het  overlijden  was  bekend  gemaakt  van  eeu* 
onzer  vorige  Leeraren,  den  Wel  Eerw.  ^aeer  Gel. 
Heer  ft.  van  bork,  laatst  Predikant  te  Winters^ 
wijk  ^  en  aldaar  op  den  -21  December  in  den 
oaderdom  van  40  jaren  overledeli;  werden  wij 
heden  daarbij  meer  bijzonder  bepaald ,  naar  aan- 
leiding van  P*.CIII?15-^17a. 
-  De  Overledene  arbéiiide  onder  ons  met  de  naeesle 
getrouwheid  en  ijver  gedurende  de  jaren  1829  M  ^ 
1«39. 

Levendig  derhajve  herinnerdeii -w^  ons  zijne 
£vangeli,edienst ,  terwijl  met  aandoening  zijn  dood 

.door 


,y  Google 


.       K£RK-N1£ÜWS.  97 

door  ons  werd  yernomen.    Zijn  aandenken  tal  bij 
ons  'm  zegening  blijven   als   dat  van  een  waardig 
dienaar  Tan  christvs.  —  God  schenke  kracht  aan 
weduwe  en    kinderen ,    om    dien   zwaren  slag  te 
drageo  en   trooste  hen    door   de    zalige  hope  des 
wcdereiens. 
OPPËRDOES  vakant.     Zie  Mei  1846. 
SPANBROEK  eh  OPMEER.     Zie  Och  1846 
fi£NNiNGBRO£K  vakant.     Zie  Oct.  1846. 


ZEELAND. 

MIDDELBURG. 
HIDPELBURG  e«  YLISSINGEN  (Engelsche 
Gemeente)  vakant.     Zie  Mei  en  Junij  1846. 
MIDDELBURG  vakant.     Zie  Aug»  1846.  / 
SEROOSKERKE.     Zie  Dee<.  1846. 

ZIERIKZEE. 
BROUWERSHAVEN  vakant.    Zie  Sept.  1846. 
Renesse  eh  moord  WELLE  staat  vakant  te 
'ïorden.    Zie  Dee.  1846. 

GOES. 
's  HEER  ARTS*  EN  smOüTSKERKE  vakant. 
Zie  Nov.  1846. 

IJZENDIJKE. 
ZAAMSLAG  ,  den  8  Nov.  1846.  Het  Colle- 
gie  vai^  Kerkvoogden  dezer  Gemeente  rekent  het 
üch  ten  aangenamen  pligt ,  hier*  op  nieuw  een 
trei&nd  bewijs  van  belangstelling  in  onz&  Gods- 
^enstige  en  kerkelijke  aangelegenheden  te  ver- 
melden en  alzoo  der  vergetelheid  te  onttrekken. 

Om  de  benoodigdheden  tot  eene  plegtige  bedie- 

i>ing  des  H.  Doops  en  des  H.  Avopdmaals,  waarin 

de  waardige  corhelis  hdjjssen,  blijkens  vroegere 

vermelding ,    op  zulk  eene  uitstekende  wijze^  heeft 

«0Ei2,jAif.l847.         Ö  voor- 


,y  Google 


9»  tkEKK'MEVWS. 

▼(yorzten ,  -—  zijnde  aHes  VJih  rilter ,  ^-  geheel 
volliedig  te  maken ,  vtnd  zijne  nagelatene  zuster , 
iktusA.  to'MttLik  HüilS&ÉH  ,  Wed.  Vatt  riokis  »ïjs- 
tóif»  goed,  daafbij  nt>g  te  tOBörén  ten  sierlijk 
tUvereft  Döopwaterkanneljiè  t&n  eetien  nieuwen, 
zeer  fraaijön  Armstoel,  ten  gebruike  bij  het  H. 
Avondmakl  eü  in  de  Cünsistoriekatn«f ;  trelke  beide 
^schenken  dt>or  kvü^t  ijja  öTei-gegeVén ,  bij  gele- 
genheid, dat  de  hieuw  befoepèii  Leeraar,  Ds.  w. 
GOüoi  QUiHT ,  alhier  zijn  H.  dienstwerk  aan?aardde 
op  den  Isten  dezer  ^  terwijl  eerstgenoemd  ge- 
sehenk  door  z§n  £etw.  heden >  met  eene  plegtige 
toespraak ,  tot  deszclfs  gebruik  iugewijd  is. 

Gelijk  wij  deire  hèiie  milde  th  smaakvolle  giften , 
ïiamens  t)nze  kei^kelijke  Giemeiente ,  met  bijzondere 
erkentelijkheid  aanviiafd  hebben ,  töo  willed  wi] 
ook  faareik  naam ,  nevens  dieli  haars  broeders ,  bij 
ens  in  ze^èü^ê  'ftaüdenkcn  bewaard  dóen  blij- 
ven ;  -—  waartoe  é^ze  welverdiende  en  gistrouwe 
vetmieldbg  rirede  bevorderlijk  moge  zijn. 

tkAmShHGr  étn  29  Nov.  1848.  Heden 
maakte  onze  Leeraar,  de  Wel  Eerw,  zeer  Gel. 
Heer  w.  goüda  QVïnf  y  in  de  voorafspraak  zijoer 
ttèer  tot  de  Chsmeentè ,  méldi&g  van  het'  overlij- 
den op  den  24'  dezer  van  een  waardig  Lid ,  zijnde 
JANNA.  co&HELiA.  Hffi^ss^  ^  ïü  den  ottderdom  van 
tiiim  76  jareh;  trelkè,  hJijkeWs  vorenstaande  be- 
kfendmakiAg ,  i!r6|gr  kort-  vóór  hafén  dood ,  een 
tfefföttd  Wijk  hitd  gejfev^n  van  hatie  belangslelliug 
fe  dé  0fcgts«Atigie  uitrigtiftg  der  opeiibarè  E«r6- 
iHeAst,  Hare  ftèg«diiAtenf$  v  benéveös  diè  haar* 
Brööders,  tóö  wieu  dfe  Gfemce^tlJ,  lef  vèrft^ai- 
jii^  v^  h^»  kttHtgèbbQW  tót/te^  verpligt  is ,  zal 
Wj  öös  ih  feègetóng  blaten ;  -^  tt  wig  wttis«hfeA 
«èH  dè  o|)Wekking,  <liie  ohs  bij  éèi^  J^degeïiheM, 

Boofljst. 


,y  Google^ 


KERK-NIEÜWS.  99 

Hoofibt.  IX:  10,  gedaan  werd,  getrouw  te  b^ 
lot woorden.   ' 

R£TRANCH£M£]fT^  den  23  Bec.  ^846.  Ter 
vtr^oliing  der  vakalnre ,  veroorzaakt  door  het 
▼ertrek  Tan  Ds.  w,  goujda  quiht  ,  naar  Zoanutlvg , 
kvfvm  de  Kerkéraad  heden. ,  osder  Toorzitting  van 
den  Consnlent  H.  j.  jahssen,  Pred.  U  Kttdzand  ^ 
««titg  brjéén ,  en  heeft  tot  H«rder  en  '  Leeraar 
dezer  Gemeente  inroepen,  den  Wel  £«rw.  Heer 
w.  c*  vsiJER'^  Kandidaat  tot  de  H.  Dienst  hij  het 
Provineiaal  Kerkbestavr  tum  Zeehnd^  die  deze 
beroving,  oiider  inwaehtiog  der  yereischt  wor*- 
dende  approhatiën ,  heeft  aangenomen. 

ZÜIDZANDE  Takakt.     Zie  Hei  1846. 


O  T  M  JE  €  B  r/ 

UTRECHT 

WA¥£R?££ir,  dea  11  Óee.  1846.  Inden 
Joop  der  Timjiige  maand  had  deze  Gemeente  h€^  - 
fCBongen ,  de  reparatiën  aan  baar  KerkigebÖHW 
ta  Predikavtswonnig  roltootd  te  zien.  Ouze  Fr^ 
ükni ,  a<.  «joeüis  ,  maakte  daarvan  <op  den  6deA 
iezar  .  is  de  woormiddag'^Godadsenfitoefening^  dank^ 
birt^  inddiiig;  de  Gemeente  teren*  opwekkende 
tot  dankb^aarheid  jegens  onzen  geëerbietdég^den  iCor 
mng,  wien  het  behaagde,  tol  genoemde  reparatiën, 
«ene  som  te  «erstr^kken  wnjk  f  300 ,  en  j«geB5 
lion  £d.*  Groot  Achtb.,  de  gedeputeerde  Staten 
der  Provincie  Vtr^ht  ^  vcgens  eene  som  Tan 
/^^,  tal  zelfde  finde  .te  seheÉken.  De  God 
tUer  genade  bekroone-liel  goede  werk  door  hen 
verrigtf  met  z^nen  zegen,  en  w^kke  de Geme^snte 
op^  i^t  ««sne^' getnmwe  «n  dMlkbar^  gebruiknv»-' 
G  '2  king 


922266 


iOÖ  KERK-NIEÜWS. 

king  tarn  de  openbare  Godsdienst  ^  en  Taa  de  ge* 
nademiddeleti  aan  haar  nog  verleend. 

ZJEIGVËLD  ,10  Jan.  1847.  Heden  smaakte 
onze  Gemeente  het  genoegen ,  haren  nieuwen 
Leeraar  i.  c.  detijver.  Kandidaat  bij  het  Pro- 
vinciaal Kerkbestuur  van  Zuid'Holiandyin  AeH, 
bediening  te  zien  inzegenen. 

De  bevestïgingsrede  werd  bij  vriendelgken  ai^ 
stand  van  den  Consulent  j»  appel  ,  Pred»  te  JSCxK^ 
kêngen  \  gehoi^n ,  door  den  Oom  van  den  be- 
roepenen- Leeraar,  de  Wel  £erw.  zeer  Gel.  Reer 
D.  moleniar;  Pred.  te  \s  Gravenkage  ^  en  Ridder 
der  Orde  van  den  Nederl.  Leeuw,  ten  tekst  heb- 
bende 1  Tim.  YI :  20 ,  21 .  O  Tifnöi&eus ,  be^ 
W€tar  het  pand  u  ioebetrouwd^  eenen  afkeer  heb^ 
bende  van  het  ongodd^lijk  ijdel  roepen ,  en  van 
de  tegenstellingen  det  valschel^k  genaamde  we^ 
tensckap  i  dewelke  sommige^  voorgevende^  zijn 
van  het  geloof  n  f  geweken.  De  genade  tij  met  u. 
Amen,  De  oplegging  der  handen  geschiedde ,  be- 
halve door  de  Heer  en  Bévestiger  en  Consulent,  mede 
door  de  Wel  E'erir.  Heeren  a.  schotsman.,  j. 
BROEÊHAN  CU  A.  j.  MOLCNAAiT,  respective  Predd. 
te  Kamerik ,  fFoerden  en  Scheveningen^  Des 
namiddags  aanvaardde  de  nieiiwe  Leeraar  zijn  H. 
dienstwerk ,  met  eene  Leerrede  over  Pé.  XX.VII:4. 
£en  ding  heb  ik  van  den  Meer  begeerd ,  dat  *aé 
ik  zoeken ;  dat  ik  alle  de,  dagen  mijnes  levens 
mogt  wonen  in  het  huis  des  Heeren ,  om  de  lie^ 
fel^kheid  des  Heeren  te  aanschouwen ,  en  te  on^ 
dér%oeken  in  zijnen  tempel, 

AMERSFOORT; 

VREELAND  vakant.     Zie  Ndv.  1846. 
WIJK, 

AMERONGEN,    10    Jan.    1847.     Aan   deze 
Gemeente   werd  voor  eénigen  tijd,  door  de  Hoog 

Wel 


,y  Google 


KERK-WIEÜWS.  101 

Wel  Geb.  Ainbacht5?roowe  Tan  Amerongen^  Gra- 
Tinne  yi»  jithloits,  ten  geschenke  gegeven,  een 
volledig  sierlijk  bewerkt,  en  opzettelijk*  daartoe 
Terraanligd  stel  Tafeigoed ,  ten  gebruike  bij  de 
nering  des  Avondmaals.  Heden  werd  daarvan 
Toor  het  eerst ,  bij  gelegenheid  Van  da  viering  dezer 
piegtigheid ,  dankbaar  gebruik  gemaakt.  Deze 
vermelding  getuige  van  onze  opregte  erkentelijk- 
heid. Moge  het  den  Heer  der  Gemeente  behagen, 
luar  op  haren  vergevórderden  leeftijd,  verder 
te  ondersteunen ,  en  nog  lang  tot  heil  dezer  Ge- 
meente te  sparen ;  dit  edel  voorbeeld  spore  velen 
iot  navolging  aan. 

T££N£NDAAL  staat   vakant  te  worden.     Zie 
Dec.!846; 


rRIESLAND. 

LEEUWARDEN. 
GOUTUxV   Elf  ZWICHUill    vakant,     Zié  Dec. 

1846. 

GARIJP  staat  vakant  te  worden.  Zie  Dec.  1846. 
HARLINGEN. 

DRONRIJP,  13  Dec.  1846.  Maakte  onze  ge- 
liefde Leeraar,  Ds.  w.  c,  va»  zwaig,  ons  voor  veer- 
tien dagen  bekend ,  dat  hij  eene  eenparige  beroe** 
puie  Baar  de  Gemeente  van  Friei^  Klassis  Aswem^ 
M  ontvangen  ;  heden  mogten  wij  vernemen  ,  dat 
^n  £erw. ,  na  ernstige  overweging,  voor  die 
Woeping  had  gemeend  te  mogen  bedanken.'  De 
Terbbdtenisrede ,  te  dezer  gelegenheid  uitgespro- 
ken, had  1  Thets.  III :  8 ,  ten  tekst.  JTu  Uven 
«■jf,  hditn  g^  [vast)  'êtoat  in  den  Neere, 
W£L$RIJP  ia  BAIJUM  vakant.  Zie  Julü  J846. 
G  3  ARÜM 


,y  Google 


102  KERK.NÏEÜW& 

ARUM  vakant.     Zie  Julij  1846. 

RIED  EK  BOER  vakant.     Zie  Nov.  ig46. 

PINGJÜM  vakant.     Zie  Dec.  1846. 

WOMMELS  Ejü  HIJDAAJR».    Zie  Dec.  1846. 
SNEEK. 

BALK ,  1  0ec.  1846.  Ds.  f.  c.  van  deit  hak, 
%G  F'eenendaal^  aihier  beroepen  op  den  13  Nov. 
j..  1. ,  gaf  ons  bij .  knissive  van  den  17.  Nov.  té 
kennen,  dat  hij  voor  deze  beroeping  bedankte^ 
aangezien  hij  de  beroeping  lutar  Harderwijk ,  had 
aangenomen.  Ten  gevolge  hiervan  kwam  onz9 
Kerkeraad,  op  heden  weder  zaïneii,  onder  voor» 
zitting  van  den  Consulent  i.  van  gifpxn  ,  Pred« 
te  ï^^ckel^om  eea  nieuw  drietal  te  formeren. 
Op  hetzelve  werden  bij  meerderheid  van  stemmea 
gebragt,  de  navolgende  Heeren:  ;•  j.  dusart» 
F  red.  te  Landsmeer,  j.  m.  loois  ,  Pred.  te  ^a- 
,  hyloniëréroek  en  HUI  ^  en  a.  buning,  Pred.  ie 
£e.  Welk  drietal  den  Edel  Achtbaren  Heer  Griet- 
man van  Gaasterlandy  dooi:  den  Kerkeraad  ter 
electie  is  aangeboden. 

DOKKÜM. 
SCHIERMONNIKOOG  ,  den  31  Dec.  1846. 
Hed<»i  avond,  b^  de  laatste  Godsdi«ss^oefei^ingr 
in  dit  jaar ,  werd  ons  kennis  gegeven  vaa 
het  overÜjden  van  den  Wel  Eerw.  xeor  Gel. 
Heer  johannes  snoek,  waarvan  het  treurig  ly&- 
rigt  den  28sten  dezer ,  alhier  was  ontvangen. 
Zyn  Eerw.  bediende  als  Herder  en  Leeraar^  deze 
•  Gemeente ,  van  den  10  Mei  1807,  tot  2  Mei  IdiO, 
vertrok  toen  naar  ^esterniehnd  %n  Saaksnnihui^ 
zen  y  geiyk  vervolgens  Aaar  Huhingh^  ^u  werd 
daar,  op  den  2^ten' dezer,  aan  zyne  door  dit 
smartël^k  verlies ,  diep  bedroefde  Echtgeaoote  en 
verdere  dierbare  betrekkingen  ontnomen.    • 

Onze  tegeawoardigé  Predikant,  h.  w.  HAivDLiir- 


,y  Google 


K£RK-N1EUW&  KH 

•II»,  ons  dii  hm§\  mededeelepde , .  «Uld«  oos, 
oad«r  amderea,  44  pleglige  are,  itMrtn  wjj  aaa 
hflt  sl^t  des  JMrs  waren  bijeeiiveryad^itl ,  ais 
«MO  ar«  Tai  ftillao  wfeiqofd,  Tan  aii^doenlijke 
godaehlenis  aan  h«&  Toor,  die  in  den  loop  des 
i^rings  t ,  dea  oveotap  in  de  eeuwigheid  had- 
den 'moeiêii  doeq.  Onder  desa  behoorde  d»  ook 
an  veder  een  dier  mannen «  die  een^  iiaii  onxe 
htiligste  belangen  werkzaam  waren,  on  ons  met 
geiroQwheid  en  ij?er  het  woord  der  waarheid  ^ 
dfls  leren$  verkondigden. 

Diep  tfpf  dii   t>erigt  vel^n   oiiier,    die  tan  df 

werkzaamlieid  des  nu  Ontslapenen,  mede  in  dept 

Gemeente  ,    waar  hg  zgne  (oopbfiui  begon ,  getni 

gen  ^n  gowee^;  en  niet  te  vergeeft,  i|open  wg» 

werden  wg   opgewekt,   pm  heni  ffae  betai^eljjk^ 

kaUe  te  w^den ,  door  nam^lgk  «tf^s  nog  vaak  te 

gedtnken ,  door  iAi^onderheid  d^  Tan  hem  pntvan«> 

gen  f ermaaiogen  en  leasen  trouw  te  J^war<$n ,  ei| 

te  Windelen  naar  de  voorsehnften  ic^n  dat  Heilig 

Eraagelie ,  hetwelk  schoon   ook  de  Predikers  yan 

kelielre  dien    w^  van  alle  Tlee^ch  moeten  ga^n, 

si«eds  OTQT*  en  onreranderlijk  hetzelfde  blijA*  ja, 

dat  een  ateanpunt  oqs  aaQhMPdt«  Wjuirpp  alleen  wij 

vtiüg  honvent    h§.siQP¥ael  pndermaan«ehe  wissel-. 

Taüigbeid «   ea   dat  A^s  dao  nog ,  aU  de  dood  d^ 

oszan  Tan  ons  «egn««nit  •   o^s  opbeurt  met  dezo 

toespraak:    J^aiig  %ij ,   ii$  in  dfn  H^^  siy^  gc^ 

iUnrvtns   want  zp  ruaian  o^n  iunncn^  arfi^ift ,  en 

iupme  werken  velgen  hen. 

Die  opbeuring  en  yertroosting  bidden  wij  dan 
ook  de  diep  bedroefde  Weduwe  met  de  <iei|ige  hear 
OTergeUevfine  Dpehter,  benevens  bjircm  heido 
Kleinkinderen ,  rijkelijk  en  van  ganscher  bftrte  toe ! 

PAESENS,    den    10   Jm.    18'i7.     De  fred. 

d«zer  Gemeente,  Ds*  n.  ff.  ijvso/ho^s,  heefteene 

G  4        \  be- 


,y  Google 


^  104  KERK-NIEÜWS: 

beroeping  onWangeo  naar  ^elsrtjp^^  c.  a. ,  mdét 
de  Klassis  Tan  Harlingen^  en  in  beraad  gekomen; 

METSLAWIER  EU  NIJEWIER ,  den  Vl  Jan. 
Ten  overstaan  van  DD. '  j.  1>óuwes  en  p.  suïsêha, 
Predd;^  ie  Aalsuim  en  Oostrum^  als  Consulenten, 
is  heden  tot  Pred.  dezer  Gemeente,  door  Her* 
▼orrade  Floreenpligtigen  benoemd,  en  daarop  door 
den  Kerkeraad  beroepen ,  Ds,  c.  j.  srafft  , 
Pred.  te  ff^oudsend^  c,  a. ,  onder  de  Klassis  van 
Sneek. 

AÜGSBÜÜR,  (gezegd  LüTJEWOüDE)  e» 
EOLLUMERZWAAG  staat  yakant  te  worden. 
Zie  NoY.  1846. 

:     HEERENVEEN. 

NIEUW  BRONGERGA,  gezégd  deKNIJPE, 
den  17  Dec.  1846'.  Ds.  a.  maagh  vleïsêk  ,  voor 
de 'beroeping  op  zijn  Eerw.  uitgebragt,  bedankt 
hebbende ,  is  heden  de  Kerkeraad  tot .  het  doen 
ééher  nieuwe '  beroeping  bijeefn  gekonfen ,  onder 
Toorzitting  Tan  den  Consulent ,  <  den  *Wel  £erw. 
Hijer  h.  TERiEf,  Pred.  te  Tjalieberd^  en  heeft 
eerst  dit  zestal  van  Predd.  en  Kandidaten  gefor-^ 
meerd:  •  •,4 

'  Jh.  0^  TEir  cATBy  Pred.  te  ffoornsttfzwaag.  Ds- 
w.  'PApHtiG ,   Pred.    U  Gróotegiaast,  h.  /.  -e.  be- 

KENKAHP  ,     G.     WETSELS  ,    H.   NL  BROUWER  HÜISlIIGA  , 

A.    G.    RtrKENs; ,    Kandidaten    b§  d^   Proviaciale 
Kerkbesturen  van  Groningen  en  Drenthe,   . 

Voorts  werd  hieruit  terstond  dit  drietal  ge- 
for/neerd:  ^ 

'     H.    Jl  C.  BCEENKAMP,    A.  G.    RiJKEffS  ,    W.FAEHLIG, 

•  En  is  hieruit  beroepen  de  Wel  Eehw.  Heer 
xr.  J.  é.  BEEERKAHP-,  Kandidaat  bij  het  Provin- 
ciaal Kerkbestuur  van  Drenthe ,  aan  wien  de  Be- 
roepsbrief  is  •  toegezonden.  Vervolgens  is  bij  den 
Kerkeraad  berigt  ingekomen,  dat  de  beroepene 
,  ,  de 


,y  Google 


R£RJ[-NI£UW5.  I0& 

è»  op  ham  nitgebragte  beroepiodf »  <^*^'  iowMk- 
tiog  der  rereiscnie  approbaiieo  atanain. 

WIJNJETERP  ur  DUURSWOUDE  Ttkant 
Zie  No7.  1846. 

IH}N££RBRO£K  takant    2ie  Dec.  1846. 

HAUL£  111  HAUL£RWIJ£,  Adjaaci-PraiL 
!       TakanU    Zie  Dec.  1846. 


DEVENTER 

D£N£KAHP ,   den  22sten  Nb?.    Heden  heeft 

de  Gonsoleol  der  Gemeenie ,  de  Wei  £erw.  Heer 

i.  w.  BDifkBRs,  Pred.  te  Ootfnarêêum^  de  Lijk« 

rede  (jfehottden   op  den   in   den  loop  dier  week 

overledenen    Leeraar,    w.    «.    mabit,    predikende 

WW  Jok,,   XI:25&.    Omtrent  den  Oteriedeno 

wordt  Wt  volgende  medegedeeld : 

'  Wiuni  ooooriLioos  uua ,    den   3  Jul^  1784 

^rea  te  *s  Grmo^nkage ,  ontving  de  eerste  op» 

kidiog  loi  de  bediening  des   £tangeties*Tan  Du 

AM9B9tw ,  .  te    Ulêen^   en  woonde   vervolgeiis  de 

Mademisehe   lessen   bij ,   eerst  aan  bet  Atbenaenn 

te  JmMterd^m   en  vervolgens  aaA  da  ütrechtsehe 

Hoof^hooi.     Hij   aanvaardde  ajjoe  betrekking-  aJs 

Predikant  te  Otierh  op  de  Fiüuwe ,  den  31  Maart 

1811;.  vertrok  van  bier  naar  de  Hervormde  €(v 

meente   van   Kerkwtrve  op   het  eiland  Sekouwen 

en  JkUeehnd^   den   12    Mei    1822 ;   verwisselde 

dese  standplaats,    op   ded  8  December  van  hel* 

telfde  jaar ,  met  die  van  Oudenkoom  op  het  eiland 

^oorn  en    Putten ,   en  deed ,  den  16  December 

1827,    K^ne   intrede  ab  Leeraar  der  Hervormde 

Gemeente  vaa   Dewekamp ,   waar  h$  den  17  No- 

G  5  vcm* 


,y  Google 


108  KERK-NIEÜWS. 

iFcrnber  19^'  overkden  is*  Ia  dese  hiaiste  Ge*- 
meente  is  hij  dus  bijna  negentien  jaren  in  de  dienst 
des  EtaRgefies  werkzaam  geweest.  Door  gedurige 
toenemende  verzwakking  was  hij  echter  in  der 
laatste  jaren  genoodzaakt  n\iar  een  Hulpprediker 
om  te  zien.  en  het  was  de  waardige  Kandidaat 
c.  RiBBius ,  die  zijn  Wel  £erw.  met  ^ver  oBder«- 
fitèunde  in  de  behartiging  van  de  hoogere  belan- 
gen der  Gemeente. 

KAMPEN. 

WANNEPERTEEN ,  3  Jan.  1847.  Nadat  onze 
naar  Oostwold^  Hqoge  en  Lage  Meden^htvoe^en 
Leeraar ,  Ds.  h.  •  w.  bsmhes  ,  den  '2  Jan,  bero* 
rens,  ia  tegenin^oordigheid  ?an  den  Consulent, 
"Ds.  j.  90Ka,  Pred.' te  (rtVMoom  ^ '  door  Hs,  p.  t. 
▼si;di5,  Pred.  te  Ütiemarkt  ^  hief  toe  door  het 
Klassikaal  Bestuur  van  Kampm  geeommHteerd , 
van  .  zijne  betrekkingen  op  de  Klassis ,  Kerkeraad 
•n  Gemeente  alhier  was  losgemaakt ,  nam  aiïa 
.  Eerw.  heden  afscheid  Tan  ons ,  met  eeB«,  Lea iw 
rede  over  1  'Johi  II :  28.  En  nu  ,  kinierk^ns  i 
^^iifi  ^^  B&in ;  opdat ,  wanneer  B^  zal  geopén^ 
haard  zijn  ^  m\j  tfrijmoedigAeid  kehhen^  €Hw09am 
Hem '  ntèt  beschaamd  gemaakt  wordfn  in  zijmê 
toekemst.  < 

STEENWIJK  vakant.     Zie  Sept.  1846. 

ZALK.     Zie  Dec.  1846. 

VOLLENHOVEN.     Zie  Dec.  1846. 

KAMPERVEEN  sUat  vakant  te  worden.     Zie 
Dec.  1846. 


GRONINQXJf. 

GRONINGEN. 
OOSTWOtD,  LEEGE  eh  HOOOE  MEDElV, 

den 


,y  Google 


KERK-NIDÜWS.  107 

I  deo  Consolent ,  Ds.  a.  sjbbeas  sissirgh  ,  Prod.  te 
Lettelhert ,  werd  onze  beroepen  Leemar ,  de  Wel 
£erw.  Heer  s.  w,,  hsmiies  ,  vaa  X^at^nepervefm 
tot  oDs  overgekomen ,  beden  in  de  H.  Dieni l  on- 
der ons  bevestigd,  door  xijoen  waardiges  Vader « 
deo  Wel  £eriv;  Heer  r.  u.  beuvis,  Pred.  te 
Farmstim ,  met  eene  Leerrede  over  Jok.  XIII:  ZOm  « 
terwijl  de  Bevestigde  des  namiddags  eijn  werk  be«- 
gOB  met  6ene  Leerrede  over  Afati/L  YI :  10a. 
(Jw  hmingr^k  kome, 
NI£HOy£  vakant.    Zie  Nov.  1,846. 

APPINGADAM. 
LOPPËRSUM  vakant.     Zie  Fèhr.  1846. 
H£¥£SK£S  vakant.     Zie  S^^i.-  1846. 
STËDUM.    Zie  Dec.  1846. 
SPIJK.     Zie  Qec.  1846. 

MIDDËLSTUM. 
BSDUMt  deo  14  Dec.  1846.  Onse  Leeraar^ 
A.  V£uuiECs  8i79iiro ,  maakte  ons  op  don^rdag* 
morgen )  den  lOdea  deter,  lot  ons  leedwegen« 
^ïtnèy  de  beroeping  naar  Siedum  ^  oni^f  \ü!* 
vaehiing  der  vereischt  wordende  appnolntiëa,  ie 
iiebbea  aai^nomeo.  Zijn  £erw.  predikte  bij  die 
geleg«nKeid  ov«r  Jss,  LV :  8. 

UÜIZIN6£,  Mn  23  Dec.  1846.  Onte  Ce- 
nteeale  werd  in  rouw  gedomp^  door  het  over* 
Ujden  van  haren  Predikant ,  josAimBs  shock. 

fi^  was  de  zoon  vah  b.  a.  &vo£k  en  nniA  si8« 
6£L,  en  werd  geboren  den  26  Aprü  1782  te 
Oosterwierum  y  Provineie  Fri^^Und.  Be  Over* 
l«deae  ontving  zgne  wetensdiappelijke  opleiding  aan 
Fhealands  Hoogeschool  te  Franehr. 
Het  Leêraarambt  aanvaardde  hij  te  Sckierman* 
'  nikoi>g^  onder  de  Klassis  van  0oHutn,  in  Mei 
1807.  ^  Van  daar  vertrok  hij  in  WUi  1810  naar 


,y  Google 


108  KÉBK-NIÈ«WS. 

fFestérnieïaüd  en    Saaxumhuhen;    hij  Itwain  tol 
ons  over  in  November  1826.  \ 

Overeenkomstig  hel  verlangen  van  deii  Overle- 
dene zal  dit  beknopt »  door  hem  zelven  opgesteld , 
berigt  door  geen  uitvoeriger  gevolgd  worden. 

WESTERWIëLANDbhSAAXüMHÜIZEJV,  Op 
den  25  December  j.  1.  maakte  onze  Leeraar  ons 
bekend ,  dat  de  Wel  Eerw.  zeer  Gel.  Heer  j.  b. 
ssoEK  op  zijne  tegenwoordig^e  standplaats  te^  /^»i- 
,«tff^^,  in  den  avond' van  dem  23  December  1846 
was  ontslapen. 

Dit  berigt  werd  met  aandoening  vernomen, 
daar  zijn  Wel  Eerw.  van.  den  jare  1810  tot  den 
jare  1826  met' rj ver  als  Herder  en  Leeraar  onder 
ons  werkzaani  'was  geweest;  waarom  zijne  nage- 
dachtenis bij  ons  steeds  in  zegening  zal  blijven.        ! 

ÜITHITISTERMEDÉN    (oost  ErHnz) ,    den   3 
Jan.    1847.     Thans  mogen  wij   ons  verblijden  in 
hët  bezit  van  eenen  afzoilderlijken  Leeraar.  —  De 
Wel   Eerw.    Heer  zbzo  foKKEs  v^erd  heden  in  de 
H.  dienst  oÉder  ons  bevestigd ,  door  zijnen  Ambt- 
genoot,   Ds.    jr.    J.  ninsTS,    door   wiens  leer  en 
herderlijk  bestuur  wij  meer  dan  47  jaren  gesticht 
zijn*  — ^Zijn   Eerw.  predikte  uit  2  Tim.lYibd: 
Jiaakf   dat  men  van  uwe  dienst  ten  volle  verze^ 
kefd  zij {   terwijl    de  inzegening,    met  oplegging 
tier  handen,  geschiedde  door  de  Wer  Eerw.' H.H. 
p.  s.  VAH  GBHMP  CH  JT.  BRiAK ,  Prcdd.  te^  Oóster* 
fddand  tn  EfipenhtUzen.  ' 
'    Des  namiddags  verbond  zich  de  Bevestigde  aan 
ons,  met  eene  Leerrede  naar  aanleiding -van  1  Cor, 
I  :23fl.     ff" ij  prediken  Christus,    Dankbaar  voor 
het  groote  voorregt,  öns  door  Z.  M.  geschonken, 
wenschen  wij   hiervan ,   ten  allen  tijde ,    een  heil- 
zaam gebruik   te  maken;  waartoe  de  Heer  zijnen 
zegen  gèbiêde ! 

KAN- 


yGooQle 


KERK-Nl£iIWS.  109 

KANT£NS  vakant.     Zie  April  1846. 
STITSW£RT  vakant.     Zie  Dec.  1846. 


N  OORÜ-BRABAND. 

BREDA. 

CHAlSf.    Zie  \o?.  1846. 

HEÜSDEN. 
SPRANG ,  20  Dec.  1846.     Heden  is  onse  l>e- 
roépan  Leeraar,   de  Wel  Eerw.  Heer  w.  a.  tas 
DU  uiDu,  Kandidaat  bij  het  ProTinciaai  Kerk* 
bestonr  van    Over^sgel^  in  ons     midden    beves- 
tigd, bij  vriendel^ken   afstand    van   den    Consu- 
lent, door  Ds.  9.   KuiPERi ,  Pred.  te  P^flijk  en 
Leemé%y     met  2    Tim.  IY:5.     Bo€   het  werk 
vun  een'  Evangelist,     De  handoplegpng  en  inze« 
geaing  geschiedde  met   den  Bevestiger,  door  den 
Corunlent,  den  Wel  £arw.  Heer  g.  kroeze  ,  Pred. 
U  lo&n  op  Zandy    en  door  l^s.  k,  s,  vabiiiii6a, 
Fred.    te    Raam$donk,     Des  namiddags   verbond 
xicii  de  Bevestigde  aan.  de  Gemeente , '  met  1  Thes»,  . 
II :  4.    Maar  gelijk  wij   van  God  beproefd  zijn 
geweest  y  dat  ons  het  Evangelie  zoude  toebetrouwd 
«orden,  alzoo  preken  wij  niet  als  mensehen  he^ 
hagende ;  maar  God,  die  onze  harten  beproeft. 

Yan  wege  het  Klassikaal  Bestuur  van  Hevsden 
b  aan  Ds.  w.  a.  viir  der  xindev  «  als  beyestigd 
/^redikant  te  Sprang ,  Acte  van  Lidmaatschap  der 
Klasse  verleend. 

ALlttKERK ,  27  Dec  1846.  Nadat  onze  van 
èifir.naar  ^tmdrichem  beroepen  Leeraar ,  Ds.  B.  8. 
lOHHEziJH ,  den  24  dezer  door  ïis,  j.  V4ir  ni/v- 
itjn ,  Pred.  Xt^Sleeuwijky  als  Gecommilteerde.vati 

htii 


Digitizedby  Google 


110  KERK.NÏEirWS. 

het  Klassikaal  Biéstnlir  Yan  Hejusden ,  ia  tegen* 
woordigheid  Yaa  den  Consulent,  Ds.  jr.  ip.  kerk-* 
HOifF,  Pred,  ie  fferkendtmiy  van  zijoe  betrek- 
king op  de  Gemeente  was  losgemaakt ,  nafli  zija 
Eerw.  heden  van  ons  afscheid,  naar  aanleidiDo^ 
▼an  2  Cêr;  VI :  l.  JF»  wt;  (als)  medearhcidende 
bidden  [u]  ook^  dat  gij  de  genade  Gods  niet  ie 
vergeefs  moogt  ontvangen  hebben, 

WOÜDRÏCHEM ,  3  Jan.  1847.  Heden  is  onze 
nieuw  beroepen  Leeraar,  Ds.  b.  n.  boitiiiezijh , 
van  Almkerk  e.  a. ,  onder  ons  bevestigd  ,  door 
i|iiea  vrien<l  den  Consuleoi  der- Geibeeiite ,  Ds. 
1.  VAH  nuuiUEJf,  Pred.  te  Sleeuw^k^  met  cene 
LMrrede  ov«r  2  7*i»b2.  lY;  2.  B'oud  mn^  J^e^ 
namiddags  aanvaardde  onze  Leeraar  zijn  dienst- 
werk onder  ons,  naar  2  (?or.  IV:L  Daarom 
dewijl  wij  deze  èediéning  hebben ,  mar  de  Barm" 
hartigheid  ^  die  ons  geschied  is  ^  too  vertragen 
w^  nieL 

UITWIJK.    Zin  Nov.  1844. 
EMDHOVEN. 

BLADEL.    2i<  Dec  1846. 


ASSEN. -' 
££LDE  vakant.     Zie  Ang.  I84lS. 
¥iU£S.  ,  Zk  Oct.  1846^ 
KOBERWOLDS.    Ikt^  Dee.  1046* 

KOEVERDEN. 

£]HJII£N.    Op  den   14  Dec  j.  L  maalde  onze 

Xieeraar ,  de  W^  Eerw.  acer  Gel.  Heer  s.  c.  TJjr 

jpEE  wooDE^  oma  bekend ,  «dat  zijn  £er\f.  eene  h^ 

xoepiog  had  onivangen  tiaar  de  fifnoeente  Modern 

wol' 


,y  Google 


KERK-WIECrWS.  iU 

Toide;  én  den  25  December  <karöp^olge&dè  moe»* 
ten  wij  vertiemeB,  dat  dit  beroep  door  zijn  £erw« 
iras  aangJBDomea  ,  29odai  *  deze -Gemeente  terkaig 
»Ual  «akant  te  wordeB* 


LIMSÜHG,  en%.^ 

H££RL£N^  5  Jan,  1847.  Op  den  eersten 
dag  dezefi  jaars  werd  onze  Gemeente  in.  diepen 
roHw  gedompeld  door  het  onverwaeht  afiiterveti  vatt 
oozea  -Her^r  en  Leeraar ,  Bd*  u  a.  pkbosskh^ 
Lid  Tom  liet  Hoo^  £erw.  KerkJ»e6tiitir  van  ZtM« 
&ur^ ,  en  sedert  bijna  veerlig  jaren  Predikant  on* 
zer  Geoieente.  De  notabelite  fDgezetenen  hebben 
den  Oreriedenen  mei  trearmii^iek  der  Bartnonie 
teo  graye  gebragt ,  waar  J)».  siOLii ,  Pred.  te 
Vmond ,  in  tegenwoordigheid  tan  Ds.  Riuvjjnr , 
Lid  Tan.  iiet  Kerkbestuur  en  Consulent  der  Ge- 
meente 9  htiMe  '  deed  aan  de  deugden  en  yerdien- 
Hen  ?an  zynen  leermeester  en  weldoener,  en* na 
de  begrafenis  eene  treStiude  Lijkrede  hield  over 
ÏÏehr^  IV 1  9  .  die  op  alle  'aantrezigen  diepen  in- 
^k  ma^aikte. 

Voor  de  'Vednwe  zal  door  den  ïling  van  Éeer" 
it%  \\z\  nnnus  grcuiae,  worden  waargenomen. 

BEEK  2Ü  GEOL  vakanU    Zie  April  1846.  , 


WAUSCBfi  K££É. 
LEIDEN ,    den  3L  Dee.  1846.    HedeA  legde 

OB- 


Digitized  by  CjÖOQ IC 


112  KERK.J!Ï1£ÜWS.  ' 

o|iz8  Oudste  LtersL&t^  de  Wel  Eerw.  teer  Ge\, 
Beer  j.  jb.  moquette  ,  wien  onlangs  het  Emeri- 
taat was  Terleend ,  zijne  dienst  onder  ons  neder ,' 
met  de  woorden  Tan  jacob  »  »ap  uwe  zaligheid 
wacht  ik,  o  ffeerer  (Gen.  X^lXrlS.) 

Het  besluiten  Tan  zijn  dienstwerk ,  met  dat  óes 
jaars  Tereenigd,  maakte  de  laatste  predikbeurt 
des  geachten  Leeraars  dubbel  n^rkwaardig  ;  eene 
talrijke  schare  was 'dan  oók  opgekomen ,  om  dit 
afscheid  Tan  zijn  Wel  Eerw.  te  hoorend  dié  bijna 
38  jaren  onder  ons  het  Evangelie  verkondigde. 

Moge  zyn  Wef  Eerw.  eene  gezegende  rust  Ie 
beurt  Tallen ,  tot  het  den  Heer  behagen  zal  9  zij-> 
nen  getrouwen  dienstknecht  op  te  roepen  fot  die 
onbedriegelijke  ruste,  die  er  overblijft  voor  het 
Tolk  van  God. 

MIDDELBURG  vakant.     Zie  Deo.  1845. 

AMSTERDAM  vakant.     Zie  bec.  1846. 


REMONSTfiANTSCHE  BROEDER^ 
SCHAP. 

AMSTERDAM^  22  Dec.  1846.  Sa  ontvan- 
gene  handopening  ,  ter  yervulling  der  vakalure  , 
werd  op  den  15den  1. 1. ,  door  den  Kerkeraad  een 
zestal  geformeerd ,   bestaande  uit  de  Predikanten ; 

H.  H.  TiH  TZUTZM ,  Theol.  et  Litt,  Doet.  te  Rot- 
terdeotti  jr.  tioehav  ,  Litt.  DoQt.  te  Rotterdam, 
c.  w.  TAir  DIK  pot  ,  te  Zeiden,  B.  bsehskerk  , 
Theol.  Doet.  te  Haarlem,  a.  des  ahorie  tab  der 
HOEVEV,  Jh  ,  Theol.  et  Litt.  Doet.  te  Utrecht, 
en  w.  TAH  ooRDE,  te  Alkmaar. 

Acht  dagen  later  werden  op  het  tweetal  ge- 
plaatst: 

Ds. 


,y  Google 


KERK-MEUWS.  113 

Ds.  TiosHAH ,    van   Rotterdam   en    Ds.  H££hs« 
iiu,  ?an  Haarlem, 

Waaruit    veryolgens  beroepen   trerd ,    de   Wel'  . 
Eerw.  zeer  Gel.  Heer  j«  tioemiji  ,  Litt.  Doet.  en 
Pred.  te  Rotterdam. 

BLEISWIJK,  26  Dec.  1846.  Onze  waardige 
Leeraar,  w.  tf.  vkb  mizijk,  bij  Koninklijk  Besluit 
^:iii  9  Juli)  1.  1.  f  op  zijn  verzoek  Emeritus  ver- 
lau'd ,  salvo  kofiore  et  stipendio ,  nam  heden 
imSAi^  afseheid  van  ons.  Hij  sprak  naar  üan- 
iding  ?an  ffebr.  XIII:  14,  en  herdacht  dan- 
kend de  zegeningen ,  gedurende  eene  Ëvaogelie- 
cinst  Tan  53  jaren,  en  daarvan  50  jaren  in 
^  midden ,  door  hem  genoten ,  waardoor  hij 
'immer ,  gedurende  al  dien  tijd ,  wegens  onge- 
ïldheid,  hulpe  had  behoeven  te  zoeken,  en  thans 
-ijmoedig  mogt  terug  zien  op  zijne  volbragte  taak. 
1'e  Heer  verleene  hem  een  ongestoord  genot 
^aa  lijne  zoo  welverdiende  rust ,  en  vergelde 
^nü ,  meer  dan  wij  kunnen ,  voor  zyne  trouwe  Uefde 
i-gens  ODs ! 

B£R££L  ,  27  Dec.  1846.  Heden  sprak  onze 
"(^geschatte  Leeraar ,  w.  h.  vxir  Mizuic ,  ook  tot 
Q$  een  hartelijk  afseheidswoord ,  bij  het  neder-^ 
^gen  van  zijn  'dienstwerk ,  meer  dan  31  jaren , 
ider  ons  onafgebroken  en  met  naanwgezetlen  ijver 
«aargenomen.  Rebn  IV :  9 ,10 ,  was  de  grond- 
'^g  zijner  toespraak ,  waarbij  hij  onze  begeerte 
'pvekle  naar  de  hemelsche  rust,  welke  wij  hem' 
'éidden,  ten  zaligend  loon  van  zijnen  arbeid.-^ 
^  waardige  Grijsaard  verheuge  zich  nog  lang  in 
'^■^  genot  van  Gods  beste  zegeningen ,  totdat  hij 
'^  vreugde   inga  van    'sHeeren  getrouwe  dienst- 


ROTTERDAM ,  3  Jan.  1847.  Onze  Leeraar 
TiöËiiif,  Lilt.  Doet.,  (i^ar  Amsterdam  be- 
TiOEU.  JAW.  1847.        H  roe- 


,y  Google 


lU  KEliKrNIEüWS. 

roepen  zynde ,  gaf  heden  aan  de  Gemeente  ken* 
nis ,  Toor  die  beroejMng  te  hebben  bedankt.  Kar* 
telijk  verblijden  ivij  ons  in  hel  behouden  Tan 
dien  beminden  voorganger,  die  sedert  15  jaren 
i>nder  ons  arbeidde.  Zijn  Eerw.  verbond  zich  , 
sprekende  naar  aanleiding  van  Coll,  ÏV:17,  op 
nieuw  aan  de  vervulling  van  zijne  bediening  in 
den  Heer ,  in  ons  midden. 

AMSTERDAM,  12  Jan.  1847.  Op  het  be- 
rigt ,  dat  onze  beroepen  Leeraar  i.  tideitah  ,  van 
Rotterdam  ,  geene  vrijmoedigheid  gevonden  had , 
om  deze  roeping  op  te  volgen,  werd  heden  door 
den  Kerkeraad,  uit  de  vroegere  nominatie ,  een 
tweetal  gemaakt,  bestaande  uit  de  Predikanten 
H.  HEEMSKERK,  Theol.  Doct,  te  Haarlem^  en  c. 
w.  vAü  DER  POT  ,  te  Leiden ,  en  vervolgens  be- 
roepen :  de  Wel  Eerw.  zeer  Gel.  Heer  h.  uebms- 
KERK,  Theol.  Doct.  en  Pred.  te  Haarlem^ 

ZEVENHUIZEN  es  BLEISWIJK.  Zie  Dec. 
1846. 

ZE6WAART  en  BERKEL.    Zie  Dec.  1846. 


ErANGELISCH^LUTHERÈCHE  KERK. 
PURMERENDE.     Zie  Dec.  1846. 


BUrTENLANDSCa  KERK-NIEÜ KTS. 

HERVORMDE   KERK. 

OOST^rRIESLANB. 

"'  WEENERMOER  vakant.     Zie  Mei  1846. 

NEER- 

Digitized  by  LjOOQ IC 


K£RK.JVrEi;vVS.  115 

N£ERMO£R  Takant.    Zi«  Sept.  1846 
AURICH  Takaat.     Zie  Sept.  1846. 
RIJSUM.     Zie  Dec.  1846: 
DIJ£HAUS£N    zv    ITEüSTADT     GODENS. 
Zie  Dec.  1846. 


GRAAFSCHAP  BENTBBIM. 
BëNTHëIM  joDgste  Leeraariplaats  vakant. 

XREITS  SYNODE  DUISBüRG. 

GARTROP.     Zie  Noy.  1846. 
VOERDE  vakant.     Zie  Ocl.  1845.  ^ 

KREITS  SYNODE 'JFEZEL. 
EMMERIK.     Zie  Dec.  1846.  ^ 

JB  ELGI E. 

LUIK,  den  19  Dec.  1846.  Op  heden  werd 
in  de  Fakatare  bij  de  Protestantsche  Gemeente  alhier, 
veroorzaakt  door  het  vertrek  van  den  Wel  Eerw. 
Heer  sorssABDy  voorzieja,  en  werd  lot  Leeraar 
en  Herder  der  Gemeente ,  beroepen  de  Wel  Eerw. 
6.  PRADES,  Kandidaat  tot  de  H.  dienst,  welke 
gedarende  eenige  jaren  de  betrekking  van  Hulp- 
H  2  pre- 

Digitized'by  LjOOQ IC 


116  KERKrNIEüWS. 

prediker  4e  IJverdon^  (Kanton  ^aadt  in  Zwii-- 
seriand)  had  waargenomen.  De  Beroepene  heeft 
volvaardig  dit  beroep  aangenomen ,  en  zal ,  nadat 
zijn  Wel  Eerw.  aan  de  Synodale  bepalingen  der 
Belgische  Kerk  heeft  voldaan ,  eerstdaags  in  zijne 
betrekking  tot  deze  Gemeente  worden  bevestigd. — 
Behalve  den  beroepenen  zijn  bij  dit  beroep  in  aan- 
merking gekomen ,  de  Wel  Eerw.  Heeren  meijer. 
Kandidaat  tot  de  H.  dienst,  te  Straatsburg^  en 
p.  H.  E.  scHÜSLER ,  Kandidaat  tot  de  H.  dienst  ie 
Leiden, 

ANTWERPEN,  10  Jan-  1847.  Wij  vcrne- 
men  uit  F^erviers ,  dat  aldaar  weldra  eene  raka- 
ture  zal  ontstaan  Uj  de  Protestantsche  Gemeente. 
De  dienst  tildaar  wordt  in  de  Fransehe  en  Hoog- 
duitsche  talen  gehouden. 


'       CORRESPONDENTIE. 

Het  Ilde  stuk  van  v.  st.  —  gelijk  ook  God 
^nze  Vader  enz.  ziiUen ,  zoodra  mogelijk »  geplaatst 
worden. 

Het  Sonnet  is  liefelijk ,  maar  bevat  nief^  b§- 
zonders. 

Het  Dichtstukje^  van  e.  f.  o.  aan  de  Gemeente 
van  ^. ,   beeft  voor  het  publiek  niets  belangrijks. 


BERIGT. 

Een  Kandidaat  tot  de  H.  dienst,  wenschte  als 
Hulpprediker  werkzaam  te  zijn. 

Adres  onder  Letter  H. ,  bij  de  Boekvet-koopers 
Gebr.  vermande,  te  Hoorn y  Brieven /rancö. 

Naam- 


,y  Google- 


NAAMLIJST  OER  DD.  KANDIDATEN.  117 

Faaml^st  der   DD,  Kandidaten ,  hij  de  Her* 

vmrmde  Kerk^  met  aanwijzing  ^  onder  welke 

der  Provinciale  Kerkbesturen  kun  jSerw*i, 

geëxamineerd  zijn, 

GELDERLAND. 

C.  A.  Moot. 

J.  Troste. 

J.  C/ Romer,  Hnlpprediker  te  Keiendorp, 
J.  A.  K.  F.  RcTd. 
F.  J.  W.  Zimmerman. 
W.  A.  Tan  Diest. 
J.  P.  Sehüt. 
H.  W.  Rombach. 
Th.  £.  M.  Ton  Banmbaaer. 
Th.  tan  6ogh, 
A.  Fockema. 
H.  Fieterse. 

ZUID-HOLLAND. 
6.  }.  C.  Harmsen. 

A.  W.  Yermeg  ,  Holpprediker  ie  Amsterdam, 

E.  fliaJbifik ,  Directeur  van  het  Zendelings-Instituat 
te  Rotterdam, 

B.£lfermk. 

I.  J.  van  Griethugsen ,  Th.  Dr. 

J.  K.  Tan  der  Wulp. 

H.  Berghege ,  Az. 

F.  M^sberg. 

A.  6.  Tan  Anrooy. 

NOORD-HOLLAND. 
A.  R.  Hoetink. 
J.  P.  van  der  Meer  de  Wijs,  Tb,  Dr. 

G.  H.  Dwars. 

A.  W.  Tan  Campen. 

A.  Hage. 

C.  J.  Francois, 

H  3  C. 


,y  Google 


118  NAAMLIJST  der  BD.  KANDIDATEN* 

O.  Giltay,  P.Az. 

ZEELAND. 
D.  Tan  Leeuwen. 

A.   Meursinge ,    Leeraar  aan  de  Koninklijke  Aca- 
demie te  Delft, 
D.  Tan  den  Berg. 
P.  H.  Pottum, 
A.  C.  Bredins, 
,L.  Rietberg. 
G.  Wetsels,  Hulpprediker  Ie  Fredriksoord. 
P.  Kiel. 
J.  C.'Fraissinet, 
H.  P.  Berlage. 
H.  C.  N.  Tan  Amerom. 
M.  H.  Vaas. 

UTRECHT. 

J.  J.  Lepping. 

H.  D.  Bonebakker. 

A.  Tan  den  Ham  Tan  Heijst. 

J.  Tan  Resteren. 

J.  Boele.      • 

C.  H.  Tan  Dam.' 

D.  C.  Pleijte,  Phil.  Theor.  Mag.  Litt.  Hum.  Doet. 
Rector  te  Zalt-BommeL 

P.  C.  Farret.  ^ 

P.  A.  Hajenius. 

J.  W.  Nijenhuis. 

D.  F.  Tan  Bérek  Colenbrander. 

VRIESLAND. 

H.  Tan  der  Helm. 

K.  H.  B.  Haselhoff  Jtoelfs^na ,  Phii.  Theor.  Mag. 

Litt.  Hum.  Doet.  Rector  te  ^evenaar. 
R.  Ens. 

J.  A.  Gratama,  Th.  Dr. 
G.  D.  Steringa  Knijper ,  Hulppr.  te  Ojftjnen. 

W. 


,y  Google 


NAAMLIJST  DU  DD.  KANDIDATEN.  119 

f.  Hoffinann. 

A.  G.  Rijkens. 

1.  N.  Brouwer  Haisinga. 

J.  H.  Dinckgreve. 

e!  BoUeman  Tan  der  Teen. 

P.  Boeles ,  Jr. 

E.  M.  J.  WijbelinglL    • 

J.  Luioiog  Speekman. 

A.  B«  yan  Knijk. 

fl.  Blaauw. 

J.  Abresch. 

J.  Tan  Waniog  Bolt. 

OVER-IJSSEL. 
J.  TaB  Soelen. 
C.  Ribbius. 
J.  £.  G.  Landrë. 
A,  L.  Tan  Woerden. 
P.  J.  J.  Roos  Schregardus. 
M.  D.  de  Bmjn. 
J.  C.  Yeiforeii.  ' 

1 1  Bos. 
L.  de  Visser. 
E.  E.  Tenekiuek. 
ƒ.  H.  Hobns. 

A.  Tan  IJ^endijk. 

B.  C.  Stapert  Kuitert. 
A.  A.  A.  Moihnysen. 
M.  J.  Adriani. 

G.  L.  Talma. 
W,  Tan  Wetering. 
K.  H.  B.  Palthe. 

GRONINGEN. 
£.  H:  Groenman. 
H.  D^kema. 

C.  J.  Abresch. 

J.  Engelsma  Hebius. 

H  4  J. 


,y  Google 


120  NAAMLIJST  dïr  DD.  KANDIDATEW- 
J.  Cromhout. 
F.  J.  Wichers. 
T.  F.  Stuivinga. 
W.  Boekhoudt. 

B.  J.  Riedel. 

C.  Muller  Sissingh» 
H.  van  Allen, 

J.  Alingh  Prins. 
J«  de  Grient  Dreux» 

D.  H.  H.  Tijssen. 
W.  J.  Meijer. 

A.  Maagh  Kniphuisen. 
B*  J.  Broese. 

NOORD-BRABAND. 
fi.  C.  Tan  Doom. 
J.  J.  Boele. 
J.  H.  Coenraadts. 
£.  C.  van  der  Zaag. 

D.  C.  Thomkins,  Adjunct-prediker  te  ^imtffj/ooit^ 
F.  H.  Fynje. 

R.  R.  Hirschig,  Fhil.  Tb.  Mag.  litt.  Hum.  Dr. 
W.  A.  Hirschig.     . 
£.  Enklaar,  Hulpprediker  te  Susfem, 
J.  W.  Lem ,  Hulppredikar  te  Jfumansdorp. 
M.  J.  van  Visvliet, 
J.  Sttringar. 
Q.  H.  Foppe. 
H.  M.  H.  Stroes. 
F.  A.  M.  Faassen  de  Heer* 
W.  B.  H,  van  Tright. 
6.  Kruijs. 

J.  van  Vloten ,  Th.  Dr.  ^ 

H,  A.  C.  Denier  van  der  Gon. 
J.  F.  Corstius. 
H.  W.  Tjderaan,  Jr. 
J.  F.  van  Dora, 

C. 


,y  Google 


KAAMUJST  ott  DD.  KAWDIDATEN.  121 
C.  J.  BadoA  Tan  den  Berg. 
J.  Hooikaas  Herderschee. 

DRENTHE. 
6.  Okken  Dreesmaa. 
A.  Okkea  Dreesioan. 

A.  Le«mhui»,  H.  6.  ü.  Hcrm.  d  Ger.  fr. 
J^  Eemten. 

JE.  W.  Be^emaim,  S.  H.  A.  fil.  Hulpprediker  te 

Dordrecht. 
J.  Taapkens,  P.  fil.  , 

W.  Tan  der  Tuuk,  G.  W.  G.  fil. 
£.  Lasonder. 
W.  Driesman*  ' 
K.  Hofkamp. 
P.  Cremer. 
H.  Yerste^h. 

A.  L.  Gastmann. 

J.  Canneffieter,  H.  G.  fil, 
U.  J.  Hiiber. 
C.  J.  Tichelaar. 
L.  Kjbtra. 

B.  F.  Brugsma. 
/.  Eisveld  Bosch.' 
fi.  Hiddendorp. 

JTaaml^st  der  DD.  Kandidaten,  ander  Het 
ressort  der  V^aqlsche  CommüHe. 
If .  J.  FraBchimont. 
J.  A«  Hoorn. 

P.H.  E.  Schnder.  / 

M.  Sproit. 

J.  H.  Gerlach ,  Abr.  fiL 
J.  G.  E.  Schusler,  Litt.  Dr. 
J.  H.  de  Greef,  Th.  Dr. 
C,  J.  Brutel  de  la  Riviére. 

H  5  Jfaant" 

Digitized  by  LjOOQ IC 


ïia  NAAMLIJST  DER  DD.  KANDIÖATEN. 

Jfaaml^st  der  DD.  Kandidaten  ,  die  in  het  laatste 
vierdedeel  van  het  jaar  1846  tot  Fredikan* 
ten  beroepen  zijn, 
p.  R.  HUGKNHOLTz,  te  Ciilaarshoek, 
K,  BASTBRD  >LE  coüLTRK ,  te  Wormet, 
j.  c.  DE  VIJVER,  te  Zegveld, 

J.  A.  WESTEHBRIHK  MIDDELVEID  ,    tC  Exmorrha  ,    C.  a. 

Ei  TORKES,  te  üitkuistermede  y  (Oosteinde), 

G,  j.  zi/AEir,  te  Zevenhoven. 

F.  w.  J.  KAAKEBEEN ,  te  Het'  CD  Boec<^.   . 

W.    J.    o.   SLUITER,    te    -^fl/A. 

R.  B.  AiTTO»,  te  BladeL 
E.  w.  PETERSER,  te  Jf^oal  en  ICoog  op  7Va:c/, 
w.  c.  MEIJER,  in  het  Retranchement, 
H,    J.    c.  BEKENKAVP,    te   JYieuw  Brongerga  (de 
Knijpe). 

Jfaamltjst  der  BB.  Kandidaten  ^  hij  de  Evan^ 
gelisch  Luthersche  Kerk. 

A.  G.  A.  Gebin^. 

I.  H.  M.  Zimmerman. 
J.  B.  Roll,  dienstdoende  te  Amsterdam. 
J.   J.   H.   Bange,   dienstdoende  in  de  filiaal  Ge- 
meente te  Leerdam, 

B.  N.  Matthes,  Adjunct-Directeur  van  het  Zen- 
delings-Institnut  te  Rotterdam.  f 

J.  R.  Ëilers ,  dienstdoende  in  de  filiaal  Gemeente 
te  Beusden, 

J.  D.  Siegmund ,  Jr. ,  Hulpprediker  te  Del/t, 

J.  H.  Brandes ,  dienstdoende  in  de  filiaal  Ge- 
meente te  fForkum. 

A.  D.  Loman,  Nederduitsch  Hulpprediker  te 
Maastricht. 

C.  Kerbcrt,  Jr. 
P.  A.  Roll, 

JVaam- 

Digitized  by  TjOOQ IC 


HAAMLIJST  o£R  OD.  £AND1DAT£]V.  123 

Fcuxndtjst  der  DJ).  Kandidaten^  hij  de  Her" 
stelde  Evwugeluch  Lutkersche  Kerk. 
H.  Joosten. 
F.  Braakman. 
D.  E.  W.  Wolff. 
P.  Groote.  ^ 

.hamlijst  der  D2>.  Kandidaten^  b0  de  Renton-- 
strantscke    JBroederschap ,    die    in '  het  laatste 
vierdedeel  van  het  Jaar  1846  tot  FrediJtan-- 
ten  beroepen  zijn.  ' 

J'  ?As  LEEUWEN  ,  te  Zegwoard ,  e.  a. 
t,  coflEii  STUART,  te  Zevenhuizen  ^  ca. 


*^aamlijst  der  BD,  Kandidaten  {Buitenlandse he) 
hij  de  Herf>ormde  Kerk, 
OOST-VRIESLAND. 
6.  0.  Dree^nan. 
A.  W.  Driemeier. 
F.  Diddens. 
H.  R.  Wahnback. 
J.  G.  Bülker. 
J).  OijUm.  •  , 

A.  Tan  der  Sluis. 
H.  J.  Hiljer. 

^.  Bolhuis ,  Phil.  Dr.  .  / 

haamlijst  der  DU.  Kandidaten  (Buitenlandsehe) 
hij  de  Hervormde  Kerk^    die  in  het  laatste 
vierdedeel  van  het  jaar  1846  tot  Fredi^ 
kanten  beroepen  zijn, 

B.  G.  EEKHOFF  ,    te  Bijsum. 

^.  UU.S,  te  Dijkhausen, 

GRAAF- 

Digitized  by  LjOOQ IC 


124  NAAMLIJST  dkr  DD.  KANDIDATEN. 

GRAAFSCHAP  BENTHEIM. 
M.  J«  Iken. 
G.  W.  Dreeo. 


NB«  2^00  er  in  deze  Ifaand^st  der  DD,  Kan* 
didaten  tets  abusief s  tnogt  geplaatst  xifn^ 
verzoekt  men  daarvan  opgave  te  doen ,  h^' 
de  Uitgevers  dezes. 


ERRATA. 

In  de  Doekzaal  voor  Dec.  1846  komeii  de 
naTolgende  drukfauten  Toor : 

Pag.  715,  reg.  8  v.  b.,  staat:  f  5,10,  moet 
«S^*«  ƒ  2,90 ,  de  pr§s  der  beide  stukken  is  ƒ5,10. 

Pag» '47,  reg. 5 T. o.»  staaf:  1672,  mc«?*»»«; 
1572. 


Digrtizedby  Google 


LEVENSBERIGT. 


JOHAN  JicoB  XHGELHAEO  KAHast^  laatst  Emeii* 
tos  Predikant  Tan  Midling  en  Mark  ^  werd  den 
21  April  1755  uit  een  deftig  burgerlijk  geslacht 
te  hingen  geboren  en  was  de  jongste  zoon  van 
JOHAH  warukb  xaheel  en  cHiaLoiiE  i>orothca 
fRicoERixA  BXUMA5.  —  Zijne  geboorteplaats ,  des- 
t^ds  eene  Akademiestad ,  was  ook  de  plaats»  waar 
x^ne  Godvreesende  ouders  hem  tot  de  Evangelie- 
dienst  lieten  Tormen.  —  Zes  jaren  lang  bezocht 
luj  daar  de  Latijnsche  sehooL  Drie  en  een  half 
jaar  genoot  hij  het  academisch  onderwijs  in  de 
Theologische  wetenschappen ,  onder  leiding  der 
Professoren  jacob  en  sahukl  hbiliho,  terwgl  hif 
tereos  gebruik  maakte  Yan  de  léssen  van  Professor 
ciHPSTEDK ,  over  de  Metaphysica,  Professor  wit- 
Borr,  over  de  Joodsche  Oudheden  ,  Professor  j.  h. 
Tor  oEVsa,  over  de  Geschiedenis  enz*,  en  van 
Professor  slechtesdaal,  over  de  Logica  en  in- 
zooderheid  over  de  Physica  Expenmentalis»  -^ 
Tirintig  jaren  oéid  zgnde ,  verbond  hij  zich  tot 
liet  waarnemen  van  het  gouverneurschap  over  de 
beide  zonen  van  den  Heer  h.  CRAiixiiooirc(^ ,  toen 
oog  Predikant  te  Ootmarmm^  en  kort  daarna  te 
Volltnhovt ,  in  welke  betrekking  hij  twee  jaren 
liDg  met  lust  en  genoegen  werkzaam  was ,  zoodat 
^  herinnering  daaraan  hem  tot  in  zijne  laatste 
IcTensdagen  aangenaam  bleef.  —  Toen  hij  in  1776 
het  aanbod  kreeg ,  om  zijnen  broeder  JOfiAir  ivd- 
wiG  cfiRisiaPH  KAHftEi  bij  deszelfs  vertrek  van 
^'dlage  naar  /^eenigermoor ,  in  de  eerstgenoemde 
Gemeente  op  ie  T(^geii  ,  kou  bij  daartoe  niet  be- 
slui- 


,y  Google 


126  LEVENSBERIGT. 

sluiten ,  gelijk  hij  tevens  hét  beroep  van  Vreeland 
in  het  sticht  van  Utrecht  van  de  hand  wees.  Eea 
jaar  daarna  echter  weder  te  Fellage  met  eenpa- 
rige stemmen  beroepen  zijnde,  achtte  hij  zich 
verpligt  zijne  betrelcking  te  Follenhove  te  verlaten 
en  het  heilige  werk  der  Evangeliebediening  te  aan- 
vaarden. Geene  beloften  en  aanbiedingen  konden 
hem  nu  terughouden.  Na  eerst  te  Lingen  en 
daarna  te  Emden  geëxamineerd  te  zijn  ,  werd  hij 
om  micha^li  1777  te  Vellage  als  Predikant  be- 
vestigd ,  burgerlijk  door  den  Ambtman  RösiNaH  en 
kerkelijk  door  den  Superintendent  eilshemius  , 
Pred,  te  IFeener,  Hij  zelf  predikte  over  2  Cor, 
11:16.  Wie  is  tot  de%é  dingen  bekwaam?  Na 
twee  jaren  te  Fellage  en  ffalte  met  groot  genoe- 
gen en  zegen  gewerkt  te  hebben ,  werd  kahrel 
in  1779  te  £sclum  beroepen  en  om  michaeli  des- 
zelfden jaars  aldaar  geintroduceerd  door  johahites 
EiLSHBHius  ,  zoon  vau  den  straksgenoemden ,  toen 
nog  Inspector ,  naderhand  Consistoriaalraad  te  Zeer , 
en  KAHRELs  boezemvriend.  De  introdnctus  pre- 
dikte bij  die  gelegenheid  over  2  Cor.  IV :  7.  Wi^ 
hebben  dezen  schat  in  aarden  vaten.  Twaalf  ja- 
ren werkte  hij  hier  en  genopt  in  ruime  mate  de 
achting  en  liefde-der  Gemeente.  In  het  jaar  1791 
vertrok  hij  naar  Midling  en  Mark,  Deze  Ge- 
meente vakant  geworden  door  den  dood  van  D&. 
j.  viëTOE,  had  jcahrel  bovenaan  op  het  twaalftal 
genomineerden  geplaatst.  Alle  twaalf  moesten  over 
dezelfde  teksten,  namelijk  Deut,  XXXI1:2  en 
Ps,  LXyi:16,  volgens  toenmalig  sebruik ,  op 
nominatie  prediken.  -*  Kihrel  werd  beroepen  en 
zijne  keus  om  dit  beroep  aan  te  nemen  werd  vooral 
beslist  door  de  zorg  voor  zijne  gezondheid.  Op 
de  klei  bevond  h§  zich  niet  wel,  en  Midling^ 
gelijk  zijn  ouderlijk  huis  te  Lingen ^  op  een  hoogte 

lig. 


,y  Google 


LEYENSBERIGT.  127 

de,  kwam  hem  verkieslijk  Toor,  Om  mi«> 
chaëli  1791  werd  hij  hier  bevestigd,  door  den 
Jttstiiieraad  holler  eu  den  Inspector  iuijer  ,  ter- 
vijl  hij  voor  het  eerst  predikte  over  Col.  IV :  3,  V 
De  pogingen  der  Esclumers ,  om  hem  weder  te 
verkrijgen,  waren  vruchteloos,  en  bij  gelegenheid 
dat  h^  daar  op  nominatie  predikte ,  verzocht  h^ 
oildrukkelijk  dat  men  op  hem  voorts  geen  acht 
mogt  geven.  Tc  Midling  Weef  hij  53  jaren ,  of- 
schoon hij  overvloedige  gelegenheid  vond  naar  el- 
ders  te  vertrekken.  Had  hij  reeds  vroeger  voor 
Zdlingen  en  ^riescheloo  bedankt,  te  Midling 
ujode,  bedankte  hij  voor  Böhmerwold  ^  Stapel" 
Moer ,  om  Tan  die  Gemeenten  niet  te  spreken , 
waar  hem  het  beroep  werd  aangeboden ,  indiea 
^  zich  bereid  wilde  verklaren,  hetzelve  op  te 
Tolgea. 

In  1827  Tierde  hij  het  jubelfeest  zijner  50  ja- 
rige Evangeliebediening,  onder  vele  eerbewijzin- 
geavan  de  zijde  der  Gemeente,  en  in  1830  vierde 
^  met  zijn  echtgenoote  en  hunne  toen  nog  le- 
vende 5  kinderen  ,  5  behuwdkiuderen  en  9  kinds- 
kinderen de  gouden  bruiloft.  Hij  was  namelijk 
in  1780  getrouwd  met  vrodwke  wi jhhageh  ,  derde 
dochter  van  xoo  wijiiaAG£H,  als  Predikant. te  ^a- 
rUnkoor  overleden  en  grietje  b&echtezehde.  — 
^an  de  zeven  kinderen ,  uü  dezen  echt  gesproten  , 
varen  de  beide  laatsten,  zijnde  dochters,  reeds 
vroeg  gestorven.  —  Drie  dochters  ontvielen  hem 
in  zpen  ouderdom ,  en  in  1841  werd  hem  zijne 
met  hem  grijs  geworden  wederhelft  in  den  ouder- 
dom van  86  jaren  door  den  dood  ontrukt ,  nadat 
H  60  jaren  met  ha^r  in  den  gelukkigsten  echt 
vas  vereenigd  geweest.  —  Haar  te  moeten  missen 
^iel  den  ouden  man  uiterst  smartelijk. 

Den  1  Mei  1844  verleende  het  koninklijk  Con- 


,y  Google 


lae  LËVENSËËRIGT. 

sistorie  te  Aürick  aan  den  GrQsaard  liet  £mefri-« 
taat ,  talvo  honon  et  sttpendio.  Door  toenemeDde 
zwakheid  zelf  Terhinderd  om  afscheid  te  nemen 
▼an  zijne  dierbare  Gemeente,  deed  dit  op  zijn 
verzoek  en  in  zijne  plaats  zijn  eenige  zoon,  Uss 
JOHANBES  wARRE&us  KAHRKL ,  thans  Prcd.  te  Jieit-' 
»umj  c.  a. ,  in  friesland  ^  naar  aanleiding  van 
Jfum.  VI:  24^-26,  op  den  21  April  1844.  — 
Zoo  verliet  hij  nu  Gemeente  en  bediening,  in 
welker  waarneming  hij  67  jaren   was   werkzaam 

feweest ,  in  de  laatste  5  jaren  geholpen  door  de 
[andidaten  uehkss  en  i)REEsiriH«  —  Hij  trok  naar 
Zeer  f  om  daar  bij  zijne  jongste  dochter  en  haren 
man  de  welverdiende  rust  te  genieten.  —  Dan 
reeds  den  19  Febrnarij  van  het  volgende  jaar  ont'* 
sliep]  \d}  zacht  en  zalig  in  bijna  90  jarigen  Ouderdom. 
Kaauwgezet  was  xahubl  op  de  vervulling  van 
zijne  dienst ,  een  getrouw  en  ernstige  zielzorger  — 
maar  daarbij  ook  het  ligchamelijk  welzijn  zijner 
medejnenschen  met  zorgvuldigheid  behartigende  en 
steeds  bereid  om  van  zijne  kennis  en  ervaring  in 
de  geneeskunde  gebruik  te  maken.  —  Voor  ve- 
len ,  zeer  velen  is  hij  ten  Uijvenden  zegen  ge- 
weest, en  de  dag  zijner  begrafenis,  zijnde  den  26 
Febr. ,  gaf  treffende  bewijzen  van  de  liefde,  die 
men  in  zijne  laatste  Gemeente  en  elders  hem  toe- 
droeg. \ 

Het  zaad  des  Evangelies,  door  hem  gedurende 
meer  dan  eene. halve  eeuw|te  Itfidling  en  Mark 
uitgestrooid,  kieme  en  rijpe  voorspoedig,  ge- 
kweekt door  zijnen  opvolger ,  die  een  kleinzoon 
zijnes  voorgangers  is ,  —  en  hij  zelf  geniete  de 
vruchten  van  zijnen  arbeid  in  hoogere  gewesten ! 


LET- 


,y  Google 


LETTER-MEÜWS. 

BERIGT  VAN  INTEEKENING , 

OP  UR   W£RK  ,    6ETIT£I0 : 

GEWIJDE   HARPTOONEN. 

PROIfE  ZEHE&   BBWERKIVG   VAH    HET   POëlIdCU    GE* 
SJ^EVtE  DES    OÜDEH   VERBOBOS. 

» 

HOIXARDSCHE  DICHTMiUT, 

C.  ^.  ABAMA  VAN  SCBELTEBfA^ 
Piediksnt  ie  BoorUm 

Berigt  van  liUeekenifi^, 

K$  h  onte  tyd  aan  werkdadige  poginfren  om  hei 
Woofd  Gods  meer  en  meer  te  verspreiden  ,  en  ¥ooraI , 
om  Jvt  in  alle  standen  der  Maatochappy  beter  te  doen 
iennen  en  waarderen.  Hoogat  loffelgk  U  onte(jenieg« 
ge}gk  het  »treven  ,  om  den  medemensch  op  te  voeren 
tot  liet  volle  genot  dier  heilige  bladen «  waaruit  alleen 
^  fienoeguimen  troost  in  leven  en  «terven  putten 
kttimen.  Als  buUc  eene  poging «  wenaefat  de  Schrijver 
ook  boten  aangekondigd  werk  fe  hebben  aangemerkt. 
Weinig  is  nog  op  dit  gebied  door  ome  Vaderlandsche 
IHchters  i^everd »  en  het  gegevene  in  vele  werken 
lenpreid.  "Wie  zal  echter  wagen  te  betwijfelen ,  dat 
ttie  mder  volledige  verzamaling  van  Bijbelsche  dicht- 
stokken  als  b^xondere  lektuur  en  bij  de  hoiselijke 
6od84ienitoeietting>  welkom  weien  tel ,  zoo  slechts  de 
bewerking  eenigxins  met  de  hoogc  voortreffelijkheid 
nn  het  oorsprofikelgke  in  overeenstemming  wezen 
mag.    Dit   gewigtig  bezwaar   heeft  den  Schrijver  Inng 

BOEKZ.JAW.  18W.  I  roet 


,y  Google 


130  LEITER-NIEUWS. 

met  de  uitgave  sijneir  (iroeve  deea  aarzelen  ,  en  het  is 
alleen  de  goedkeuring,  die  hij  herhaaldelijk  van  be- 
voegde beoordeelaars  outviog  ,  welke  hem  doet  wa- 
gen te  beproeven,  of  ook ,  in  w2jderen  kring ,  zgn 
arbeid  den  bijval  van  hoogschatiers  van  oneen  dier  ba  • 
ren  Bgbel  zal  mogen  inoogstën.  Hij  heeft,  voorge- 
licht door  de  hulpmiddelen  ,  die  ome  dagen  zoo  rniin- 
«cl^oota  aanbieden ,  zich  beijverd ,  om ,  zonder  aan 
het  vloeijende  en  eigenaardige  van  onzen  dichitrant 
te  kort  te  doeii ,  den  grondtekst  zoo  beknopt  en  ge- 
trouw mogelijk  weder  te  geven.  Thana  stelt  hij  zgnen 
arbeid  voor  zgne  Landgenooten  verkrijgbaar ,  hopende 
htinne  deelneming  daarop  te  ondervinden ,  en  onder 
den  zegen  Gods ,  ook  langa  dezen  weg  mede  te  wer. 
ken  tot  stichting  der  Gemeente  des  Beeren. 

De  rij  der  dicbtstukken ,  die  reeds  voor  de  pers  ge- 
reed zijn,,  zun  de  navolgende: 

Het  lied  aan  de.Roode  Zee*     Esod,  XV. 

Uc  negentigste  Pdalm. 

MozBS  laatste  lied.     Deut,  XIX II. 

Het  lied  van  Omoia.     Higt.  V. 

Het  lied  van  Hakha.     1   Sam»  II. 

Het  boek  Job. 

Psahn  XXXilU 

Psalm  LXVUI. 

Psalm  GXVrU. 

Het  Hooglied. 

£en  groot  gedeelte  van  den  Profeet  JmaU.' 

Oe  klaagliederen  van  Jbrwii, 

De  Profeet  HAiAKin:. 
Eene    proeve    vav  bewerking  vindt  men  in  dit  nom- 
Dier   van  ons  Tyd«chrift  en  in  dat  van  de  maand  Sep- 
tember des  vorigan  jiaars. 

Voorwaarde  vutn  InUekefung, 

Bit  werk  sal  in  afle vieringen  van  een  of  tvrae  velleil 
druks  worden  uitgegeven ,  op  fraai  iRtliin  papier « 
roet  de  Ie  tier  van  het  fragment «  aangehaald  in  het 
afaonderlijk  uitgegeven  Prospectus,  a  IA  G«nts  per 
biad«  welke  pri|s  na  geslotene  iiiteektcning ,  met  5 
(Jents  zal  woitlen  verhoogd. 

Jaarlijks   zallen  circa   18  vellen  vcraohijaon  i  welke 

een* 


,y  Google 


LETT£R-N1EÜWS. 


1.11 


een*  bvadel  Biill«n  iiitaml^eiu  Het  ^heele  werk  m1 
oBeereer  drie  inlke  deele«  'bevatten. 

lij  de  derd«  aflererlng  nl  eene  Uiwi  ▼•■  Inteeke* 
Baan  ,  en  bg  elk  deel  een  aierlgke  titel  en  omtlsf 
gratU  worden  a%eleverd. 

Be  TitgeTer  «telt  tevens  de  inteekening  open  op 
eene  min  kottbare  uitgave  in  klein  8®.  k  10  Cents 
per  Tel  droks ,  ook  deze  tal  maandel^ks  vertehgnen. 
In  exosplaren  tot  kindergeschenken  of  tot  schoolge* 
hn&  bestemd  ,  lal  bet  I  ooglied  worden  weggelaten , 
aU  minder  voor  den  kinderl^ken  leefl^d  berekend.  12 
tafien  voor  schoolgebruik  i^n  tot  den  gewonen  ver* 
mindennen  pr^s  verkr^gbaar.  Inteekenaren  die  van  de 
laatsten  verloesen,  worden  versocbt  dit  bg  hunne 
naamteekening  op  te  geven. 

Oe  inteekening  staat  open  tot  uit**.  Febmarg ,  snf- 
leadey  in  geval  van  genoegiame  inteekening,  met  1^ 
April  de  dr|^  eerste  afleveringen  bet  lifht  sien  9  om 
voorts  maandel^ks  geregeld  vervolgd  te  worden. 

De  uitgave  zal  geschieden  door  .de  Irven  Wed.  F.  G. 
Onn  SB  LijiDiv ,  Bgbel-  en  Boekhandelaars  te  Aw^ 
«fercbi». 


Z^it  van  Inteekening. 


BAMES. 

^ooarjLAATS» . 

Oet.  Expl. 
ia  gr.  8*. 

Gel.  iKpl. 
««in.p.p. 

BoekhaA. 

delaar 
]>ywien. 

PS«  Bie  langs  deien  weg  wensoben  in  te  teekenen « 
worden  verzocht  de  inieeken]]|st  uit  dit  nom- 
mer  uit  te  ligten  eo^  aan  hunnen  Boekverkeopec 
toe  te  sende^. 

I  2  BÖ 


,y  Google 


132  LETTER-NIEÜWS. 


By  L.  Schierbeek,   U  Leeu^oarden  ^    is  gedrakt  en' 4o 
bekomen  : 

Des  Christens  roemiaal ,  bij  de'  ondervinding  van 
den  heilrijken  invloed  ,  welken  het  lyden  deies  tgds  , 
onder  Gods  genadigcn  zegen,  op  xgn  hart  en  leven 
uitoefent.  —  Leerrede  naar  Bom,  V :  36—5  ,  door 
F.  J.  Hbssi  ,  Pred.  to  Tjummarum.  Uitgesproken 
den  22  Kov.  1846,  bg  gelegenheid  van  lijne  her- 
stelling uit  eene  iware  krankheid.  Uitgegeven  ten 
voordeele  van  de  behoef tige .  Weduwen  lijner  Gemeen- 
te.    Prijs  30  Cents. 


Door  den  Boekhandelaar  S.  E.'van  Nooten  ,  te  Schoon» 
hoven ,  is  op  hedqn  uitgegeven  en  verzonden  : 

I.  Otereenstemming  der  Evangelislen ,  ontworpen 
door  B.  VAH  WiiiBs  ,  Th.  Dr.  ,  in  leven  Predikant  te 
Lekkerkerhi  en  ni^ar  de  vroegere  Proeve  en  deitnagé- 
laicn*  arbeid  des  Overledenen ,  afgewerkt  door  C.  E.  var 
Kqbtsvbld  ,  Pred.  te  Schoonhoven,  Tweede  Aflev» 
^  75  Cents. 

De  eerste  aflev.  hiervan  verscheen  in  Aug.  1.I«  k  75 
Cents;  —  terwijl  het  geheele  werk  in  2  matige dbelen 
zal  compleet  zijn. 

II.  Bef  gelooft  den  menach  met  zich  zelven  oer« 
zoenende.  Drie  Leerredenen  vttn  C*  E.  Jin  Koitstikd  , 
Pred.  te  Schoonhoi^en, 

Inhoud,  Inleiding  over  het  wezen  éss  geloofs,  uit 
een  wijsgeerig  en  Christelyk  oogpunt  beschouwd. 

I.  De  strijd  om  waarheid ,  naar  Job  XXXVI :  26a* 
II.  De  str^d  om  4eugd  ,    naar  Rom,  VII :  24  »  25a.. 

III.  De  strnd  om  geluk ,  naar  Eebr»  IV :  9. 

136  bladz. /I,35. 


ۥ  W.  van  der  Wiel,    Boekhandelaar  te  Arnhem, 
heeft  alom  verzonden;    . 

H«t  eerste   Tfommer   van    den    Tweeden  Jaargang , 
^  .der 


,y  Google 


LETTER. NIEUWS.  133 

der  laandelgktchc  uitgave  van  Leerrêéentn,  tot  betof" 
dtring  van  EvangeUêcke  kmniê  €n  ChfiêteUjk  léven « 
door  W.  A.  ▼!«  Hbs«bl«  Hoogleeraar  te  L&iden,  Do 
inteekening  .op  deie  Leenre<leneii ,  ook  Tan  den  eersten 
Jaarganu;,  Toor  loo  Ter  de  Toorraad  nog  «trekt,  ataat 
open  bd  alle  aoliede  Boekbandelaren  dea  Rgka>  k  10  Gts» 
en  boiten  inteekening  15  Cents» 


Joh.  Homan    en   Zoon,    te    ZeUt- Bommel  f    hebben 

alom  op  den  15  Janoarij  j.  1**    Terkrijgbaar  ge« 

steld  *  11  <*•  1  Tan  : 

HET  MAANDBLAD  DE  HERVORMING , 


REDERLANDSCHE  HERVOEHDE  KERK. 

tlko  15e  der  maand,  zal  dit  Blad  franco  p.p.,  alom' 
verkrijgbaar  s^n ,  voor  den  geringen  prijs  van  /  J  ,25 
l^t  Jaargang.  Ten  einde  over  den  inhoud  te  kunnen 
oordeelen ,  hebben  de  Uitgevers ,  R".  ]  ,  algemeen  ia 
il'e  plaatsen  van  ons  Vaderland,  ter  image  verkrijg- 
^ar  £;e8teld«     Bet  II ^.  2   «uilen  aij  dit  eveneens  doen. 


^9  W»  Tan  Boekereny    te  Groningen  ^   ia  uitg:egcTen  : 

I.  Tafereelen  uit  de  Levens^  en  Lijdensgeschiedeniê 
'<is  den  Beero  Jomus  Christus  f  door  J.  Clarissb  , 
tweede  druk*  van  nieuws  overgezien  ,  2  dtn.  i  /4,00» 

lU  Chrislelifh  Bandboek  voor  Klanken ,  bejaarden 
'»  stervenden  f  door  J.  Corsticb,  Predikant  te  Am^ 
'terdow,  Troegcr  &  /2,80,  thans  h  ƒ1,50. 

lU.  Tafereelen  uit  de  openbaring  van  Johannes. 
^^  éne  eerste  lioofdstukkeu »  door  ü.  W,  TaooiK  taw 
^uzw,è  ƒ2,40. 


BELANGRIJKE   PRIJSVERMINHERING   OP 
KLASSIEKE  WERKEN. 

I.  Het   berijmde  werk  oTer  de  Algcmecne  Geachie- 
13  de. 


,y  Google 


134  LETTER-NIEinVS. 

Kari  Tan  Prof.  YfW  co  D».  »"«y  •  *  deelen , 
8  «tukken ,  Trocgec  ƒ  a5,45,  iw  ƒ  WiöO. 

orden  en  KlooBiers ,  n«ar  ^et  Hoogduifch  ^o^^^^Ö^^^ 
Vé.    J.    C.  A.  Saüdir,   2.deelcn,  vroeger  ƒ7,90,    nu 

-^  ie  beide  eerste  Werken  «g«^0«r«§  ^ff^** »  *^ 
.lecbts  wegen»  de  vroegefr^j  ko»ti>aarheid  niet  m  alUr 
handen.  Het  derde  is  een  leer  geestig  ,  wel  wat  heel 
scherp  geschreven  boek,  dat  toont  de  Schrg ver  goed 
in  het  door  hem  behandelde  onderwerp  te  hu^  m        ^ 


Ten     revolge    onter    Directé-verbiadingen    met    het 

iHiitenland,  namenüijk:  heilsoorden.  ^,ift//»iM.  geheel 

Duitêchland  en  een  gedeelte  ^an  ïtahê,  noodigcn  wg 

fl    H.  Schrijvers,  Uitgevers,  of  Drukkers  van  Uissbkta- 

'xiM,    OiATiES   en    Pi|0GM««V8,    f9elk9  niet   in  den 

handel   gebragt  worden ,  vooral  godgeleerden-»  natuur-, 

wetenschappelijken-  en  phUologischan  inhoud» ,  hiermede 

beleefdelijk  uit,  ons  daarvan  met  of  londer  berekening, 

voorioopig    een     twaalftal    exempL     franco,    of  door 

Boekverkoopers -gelegenheid,     dadelgk    na    de   uitgave 

toe  te  zenden.  ... 

levens   bevelen    m^   on»    tot  hel   laveren    van  alle 

jr'uids  uitkomende  boek^  of  plaatwerken  miniaamst  aan. 

Amersfoort,  Gbbwmw    Tiit.  , 

Jan.  1847.  Boekierkoai^ers. 


Bit  G    J.  A,  Begerinck ,  Boekhandelaar  te  AmsUf' 

dam !    *gn    te    bekomen ,    de  volgende  werken  te 

Batavia  gedrukt  en  uitgegeven  : 

I  Sjaïr  Bi»A»Aai.  Oorsi^ronkelijkMaleischGedichn 
met  eene  vertaling  en  aanteekeningcn  ;  uitgegeven  door 
W.  R.  VAR  HoêvBit.     In  gr.  8v.    ƒ12.00. 

II  Tifdschrift  voor  Neérland$  indië ,  8e  Jaargang, 
2e  en  3o  Aflev. ,  in  gr.  8vo.  Per  Jaargang  van  i^ 
Afleveringen  ƒ  1.2,50.  j^^ 


,y  Google 


LETTER-JflEüWS.  135 

lidioiMi.  I.  B^dm^cn  tot  de  kennis  ran  de  Gebergte^ 
•ysferoen  ia  bet  Ooftteliik  Jbva»  door  H.  Z«&lis6«a.  •— 
Betfchr^Ting  faa  het  eUaud  Bawean ,  door  J.  Altiio 
SiBfta«.  —  Idea  Tan  Xaré$n ,  BoUang  «n  de  Togel-^ 
nestklippen  aldaar.  —  Geneeskundige  Topographie  yaa 
Samarang  ♦  door  H«  J.  S.  HoLoia  (▼ervolgj.  —  H, 
Bedrage  tot  de  tbf^ekultuiir ,  door  JAcoaeoa.  —  Be"^ 
oordeeling  der  rerhandeling  o^er  het  verbeterde  aui- 
ktrfabrikaat  op  Jata,  dooc  H.  tab  BioaMitTBia;  door 
H.  J,  hi»tis  -«*  Vermeerderde  eu  verbeterde  verhande- 
ling over  het  auikerfabrikaat  •  door  H.  tam  Biom»^ 
BT&ia.  —  Ile  •ngoboom  der  Mólukho*»^  door  denielt- 
de.  —  III.  Geschiedkundig  overzigt  van  het  BatavU 
«iseb  (iê^oootacbap  van  kansten  en  wetenschappen, 
door  8.  A.  BvDDiivcR.  —  Herinneringen  uit  LiUu-^ 
door  G.  BaTSiaiiio  (NB.  de  3»  aflbveriog  is  de  laatste 
die  tot  heden  .t«r  verteuding  iü  ouivangen). 

111.  Tijdschrift  ter  hevordeting  vaH  ChrittMijien^. 
»«•  in  Nrérlandê  Indii,  Onder  medewerking  van  Bee- 
rea  Predikanten  in  I^eérlafèd»  Indiër  uitgegeven  door 
Ör.  W.  R.  VAïi  BtfSvELL , '  lo  Aflev.  ,  in  gr,  8vo,  (Per 
iearganl;  Tan  4  Afleveringen)  / 10.00. 

Inhoudende :  ]>e  Proleliên  dos  Ouden  Yerbonds  ,  in 
verband  beschouwd  met  de  Evangelische  waarheid » 
door  ?.  C.  TAJS  »ia  Maiia  va»  KvriBizA.  —  Gedachten. 
i'5  het  openen  der  versnelde  gemeenschap  tosschen 
Itee'rlandê  ^  IndiS  en  Europa ,  door  llr.  W.  R,  via. 
HoëriM,.  —  Zonde  en  vergeving,  door  denzelfde»  — 
ionge  dooden,  een  woord  aan  treurende  ouders ,  door 
denzoHde.  —  De  Kaletscbe  Bijbel  vertaling,  een  monu- 
ment van  den  Godsdienstigen  sin  onzer  vaderen  ,  door 
donielfde*  —  Oferiigt  van  den  nitwendigen  toestand. 
der  Proteatantsche  &erk  in  Dleérland»  Jndie, 


^  J.  11   C  Meijer «  te  Amsierdetm ,  is  uitgegeven : 

I.  Oe  Knztr  en  de  Bofnar  ^  Historisefae  Roman  uit 
de  eerste  helft  der  13*  £euw.  Naar  het  Hoogduitscb, 
van  HiiiaaaT  Bav.  Het,  gelithographeerde  titels-  en 
vignetten.     Drie  dealen  kompleet,  gr.  8vo.    /9,75. 

kan  Directeuren  van  leesgezelschappen  ,  beveelt  de 
Uitgever    dit    werk  b^sondcr  ter  kizage  aan ,  daar  dit 


,y  Google 


136  LETTEB-NIEÜWS. 

een  der  be«lc  RcM«aiiti*che  Werken  ia ,  die  in  de  laaUie 
jaren  in  Duitsehland  het  licht  hebben  geïien. 

II,  JVa  het  Studentenleven,  Typen.  Een  Tervolg 
op  Klikspaan'»  Studenten-Typen.  In  een  deel  kom- 
pleet ,  gr,  8vo.  /•2,60.  

Iedere  Tyr*e  ia  cohter  ook  Afzonderlijk  verkriigbaar  , 
al8-  N«.  l.  l)e  Proponent  &  ƒ0,50.  W^  2.  De 
Dorpspredikant  h  /0,50.  H«.  3.  ƒ«  Joctor  i  /■0.40. 
Ho.4.  De  Advocaat  en  de  Rector  a  ƒ  0,öO,  en  N  «O» 
De  Ex.Student,  (Jah  Jahse»,  5<fidan<eii/e«ei»)  A/p,70* 


BUITENGEWOON  OOEDKOOPE  ÜITGATE. 

12   DEELTJES    VOOR  ƒ3,60. 

/         B^  alle  Boekhandelaren  is  gratis  te  Yerkrggen  s 
Prospectus  op  een  nieuw  Kaandschrift ,  getiteld: 

DE    VLINDER, 

Kent  van  Historische  en  Romantische  Verhalen, 
Kog   nimmer   »ag   in  ons  land  eenig  werk  zoo  goed' 

koop  het  lichU  .  .       - 

By    elk     Boekhandelaar    kan    men   iioh-  abonneren 
▼oor  een  gcheelen  Jaargang. 


HERDRUK 

VA» 

J,    €.    D  E    W  I  L  D  E, 

DEÜTSCH-NlEDERLaNDISCHES  "^ 

TASCHENWÖRTERBÜCH, 

!•"*   DEEL. 

"Waardoor  deie  nu  aanmerkelijk  verbeterde  uitgave 
in  2  doelen  ,  wederom  compleet  en  ook  apart ,  netje* 
inBcbondcn,  per  dpcl  tot  ƒ3,00,  te  bekomen  is  bij 
BiussÉ  en  van  Braam  ,  te  Dordrecht  en  alom. 

BB- 


,y  Google 


LETTER-inSüWS.  137 

BERI6T  VAK  INTEEKEiriITG 

AAH  uu  GODSDUNSTYinNDKir, 

OF  Xn  WIRCJXy 

«BTITUtt 

DE  CHRISTELIJKE  OüDSHDOM, 

OF 

BEEIBVnZHft   lAH  BET  TZKUDBITI,    Bmnmm 

TjUI  hit  TBGUrWOOROIM  9   IV  aiDACHTUI 

AAI  oi  toikohst; 

SBVBTBSf 

DES  CHBISTSHS  UITZIGTEÜ  IH  DB  XEüWIGniDu 

1I00B 

F.  A.  BOERMAW, 

Emeritas  Piedikant. 

2>tl  fPerJk  waX  hewiaan  tUt  dê  nawd^êndê  têrioogeni 

ZERSTI  AFDEILIlia. 

tterinnering  aan  bet  verledcne, 

1)  ^9dachie  aan  dê  kortheid  van  ons  hvên»  t^Jfiy 

%ijn    ^vn^mdelingtn  op  aarde.    3)   H^ij   hebbom   hi^r 

^eene  hl^vndë  ttad,    4)  Dankbaar  gevoel  voor  God» 

delijio  kÜUp,  O)-  Anderen  weggenomen ,  w^  ioven  nog» 

6)  ffeldaden    Gode.    7)  Redding  uit  krankkeden.    8) 

Smartgevoel   onder  rampen»     9)  Doorgeetane  «toesta» 

10}    Vroegere  dwaasheden.     11)   Ik   ma^  niet  hU^en^ 

12)  M^no  onwaardigheid  en  Gods  goedheid» 

TWEEDE    AFOEILUG.  ' 

JBepetniing  van  hel  tegenwoordige. 
])  GeMogende  ouderdom,  2)  God  hield  mij  inêtond. 
3)  Weinig  gevoel  van  %wakheid.  4)  VervuUing  vam 
Agurê  bede.  5)  Beeeheiden  deel.  6)  'Zegen  in  ««• 
hrooel.  7)  WeHbeetede  rijkdom.  8)  fergenoegdhoidm 
9)  Bode  lot  God. 

DEIDE    ATDEELIIIG. 

Gedachten  aan  de  toekomst. 
1)    Zwakheden   dca  oudcrdoms.    2)  Naderende  onf- 

6m- 


,y  Google 


138  .LElTSR-friJSÜWS. 

Mnding^    Z}  Sietifen^     4)    CnMtkerheid  ttm  éfen  da^ 

deê.d90d$é     6)   Géwi^i  vem  hel  »f«rr«ft«   6>  BuMi  voor 

den^Chtisten,     7)  Élif  voüruitzigt.     8)   ^ erlos^ing  van 

moeite  en  9e¥êrie%»    9)  S^l^eUéze*  nkHgheid 

DES  CHRISTENS,  UilZlGTElf  lü  DE  EEUWIGHEID. 

1)  Eeuwigheid,  2)  Wif.  weien  nog  weinig  van  den 
i^eh^ptenden  eimti»  3)  i^ij  Mullen  daar  aan  JesM» 
'^ijh  %gn,  4)  Wij  VuHen  Éem  iien ,  gelijk  Bij  in. 
5)  Onbegrijpelijk  %al  daar  het  geluk  »ijn,  6)  f^'ij 
snifen  daar.^se  igeüe/det^  wederzien.  7>  Aangenaatti^ 
xai  daar  het  verkeer  met  Jesuê  wezen»  8)  Aldaar 
%al  géén  n^cht  'ayil.  9)  Geene  droefheid  xal  daar 
plaate  hebben»  10}  Volmaakte  Hfifde  zal  daar  wonen, 
11)  Ced  zal  alhs  tv;f#  én  in  allen,  ,12)  Er  zullen 
^iappen  Êifn  iH  de  heertgkhêid,  18)  Aun^tHHaéhu  zal 
daar  het  gezeUchap  wezen,  14)  Jezun  zal  daar  Ber^ 
der  en  Jjeidsman  zijn»  15)  Men  Jtal  daar  in  Jezutf 
heerlijkheid  deelen,  16)  Er  zal  fdets  aan  het  geluk 
ontbreken,  17)  Men  zal  daar  God»  onmiddel^ke  te^ 
^enw&of^gheid  geniHen,  16)  ^e  kooonplaatê  zal  al-^ 
lerheerlijkst  zijn,  19)  Daar  zal  geen  dood  zijn.  20) 
Bier  i$  oit«e  .kennie  nog  gebrekkig  t.  maar  daar  zal 
zij  volmaakt  zijn. 

Vroeger  gaf  de  Eerw.  IMer  Bf»xitaAii ,  en  oiel  zonder 
teg**n ,,  de  navolgeï^e  werkje»  Mj  int^iening  uit  ^  aU  : 

WlNTERLECTCfUR   ter   bt^rdèring   Tan    K^nsi»   ea 
God»vra«htw 

DE  BUBEIif-  0en0  bron  top  Wjgiihftid«  leering  eti 
Bemnedigiag  op  amen  levenswf^. 

.  ^£T  CnHriSTiLPIbOlI,  eene  Godsdienst  voor  miin 
Geloof,  Hoop  en  Wandel,  bcnevpm  de  beloften  Tan 
onsen  Heer  omtrent  de  menigvuldige  woningen  in  bet 
Huis  Zijns  Vaders.  Geschenk  Toor  jonge  lieden  bji  , 
of  na  het  doen  hunner  Christelijke  GeloofiheHidenis. 
V:W^  vTertrottweft  dikt  tbaaa  ook  dit  Werkje,  het- 
wolk  met  de  meeste  lorg  door  desi  Sohr^  ver  bearbeid 
is«  met  uwe  InteekHUBg  tal  vereerd  wordrn. 
.  Hettelve  lal  iii  groet  d<^  worden  ge<itukt ,  en  aan 
Inteekenaren  voor  slechts  /1,00  afgeleverd  worden. 

De  Inteekentng-  staat- epen  t»t..l5  Februar^  1847  • 
bii  den  Uitgever  H.  Lagiawkt  ,  te  Uordref^hl^  en  bij 
alle  andere  Boekhandelaren  in  het  &ijk. 


,y  Google 


INHOUD. 

B0£KB£SCH0UWIN6. 

/.  H,  3PJUVIIVB  4  Ardiaecrfogie  der  mdeaag^ 

schifdenis^  T.aQ  Quzen  Heer  Jvpa  cvlusTPt»  8. 

I.  DKs  AKiirAie  vin  om  HOEtjdr  ^  JEjastola  et«.  19* 

c.  £«  TAn  j(QET9TB^ ,  De  .VricDd  d^F  JKpitiikeD.  20. 

^.  TpoE9Bp«« «  Ciiristelijbo  Or^Nbikiagtn  dw 

doods .•••..*.*,••*•..  21. 

De  Kerkvergadering  van  Trente 23. 

i-  R.  TAK  PELLECOn  TAM  KOATEEHOEF  ,    Gedach- 

tenisTiering  eener  veertigjarige £?ajig.  dienst.  25. 
6.  siEEHHOFF,  £erste  Rede,  over  Gen,  XXII:  1 4^.  26. 
^  r.  VA9  ooROT ,  J.w.z. ,  leis  met  betrekking 

tot  de  Duitsch-Catholieke  Beweging.  .  •  • ,  ^^* 
T'  DE  FE&EAL ,  De  verborgen heden  der  Inqui- 
sitie.    Dl.  I 29. 

V.  KECKEft,    V.  c.  Moons  Nederl.  |U«ÉoriéB. 

DL  II  en  III. .  •  .  35. 

Vrolijke  toone«len  uit  het  levea  van  heimwiis.  41 . 
«.  p«  p.  JAHES , ,  Bijdra^«  tot  de  Jienuii  van  hbt 

mensehelijk . hart.  .  ..«.••.••«.••■  42. 
1.  B.  VA«  HEBRTEE ,  KtaderrBijhel  enz..  . ..  ^ .  44. 
J.  J.  swiKRs»  £eavoudig  onderwas  over  den 

weg  der  zaligheid. •..»•«•   4S. 

0.  w.  TOODEE  VAH  VELZEE  ,  Uw  Koningrijk  kome !  46. 
Beknopte  handleiding  bij  het  kort  begrip  der 

Christelgke  religie 47. 

L  flAZELHOFf ,  Almanak  voor  het  jaar  1847.    50. 

MEKGELWERK. 

K'  P.  fSRBEEK ,  Een  woord  tot  de  Dpornsche 
Gemeente   ter   nagedachtenis   van  joirees 

CLAEISSE.    . 51. 

Ofe» 


,y  Google 


iraouD. 

ihtr  de  betrekking  tnsscben  Kerk  en  Staat  en 
het  Koningrijk  der  Jfederlanden»  Herin- 
neringen ,  Toorgedragen  in  de  Y^rgaderiog 
Tan  den  Ring  yan  Leerdam.  •  «  ^  «  •  •  •    62. 

Be  armoede*  •«««••«.•«•«•••••   67* 

De  zegepraal  van  het  woord  Gods  over  allen 
tegenstand.   •.•«•••••••••••••   70. 

tSevaarlgk  gezdsekap.  •  •  • •  .  •   73. 

Bijbel* Poó'zg.  •  ^  «  «  •  •  « ^  •  •  .  .  75. 


if 


Scfaqol-Nlenws •  •  *  •   79. 

Kjsrk-Nieuws •  • •  .  .  81. 

Correspondentie ««HO. 

Bcrigt ; 1 16. 

Naamlijst  der  DD«  Kandidaten.  .•«'•••  .117. 

Errata • *  .  124. 

LeTensberigt %«« 125* 

Letter-Nieuws.  ..  ...  é  ....  ^ 129. 


,y  Google 


Digitized  by  CjOOQ IC 


,y  Google 


yCfoogle 


Digitized  by  CjOOQ IC 


BOEKZAAL 

-OER 

GELEERDE   WERELD, 
T  IJD  IS  €H  RIFT 

VOOR  DE 

PROTEST AJfTSCHE  KERKEIf^ 

IH  HIT 

KONINGRIJK  DER  NEDERLANDEN. 
Toer  riBRuiRij  1847. 


TE  AMSTERDAM,  sn 
BI  ERVEN  D.  ONDER  DB  LINDEN  en  ZOON, 

op  den  SiDj^el,  tussohen  den  Blaauwbur£;wal 
en  de  Bergstraat,  N<*.  321, 

HDCC6X£yiX* 


De  jfrps  is  30"  Cents. 

Digitized  by  CjOOQ IC 


'■■■  1  .',:     .   .  /,;    . 
.     1    ■•..    .  J 


■7  •  .•    :»•*,  v 


.  ïU 


Digiliz8db,G00gIe 


BOEKBESCHOÜWING; 


Disseriatio  ,  qua  PauH  de  Ckrisii  morte  senten^ 

Ha    exponitur  ,    quam pro  gradu  docto* 

rit  —  in  theolo§ia  —  puhlicO'-eitamini  offert 
V.  G.  REDDiiTGiüs ,  V,  D,  M,  in  fa  go  Don- 
kerbroek ,  a.  d,  XXVIII  Junii  mdcccxlv.  Gro- 
ningae ,  apud  A.  L.  Scholtens ,  Bihliopolam* 
%vo  maiori.     IkS  pag.     Const.  f  1,50, 

Wij  hebben  nogf  al  bezwaar  tegen  dd  keoa 
Tan  het  onderwerp  dezer  dissertatie.  Zal  èese 
dissertatie  iets  leveren  dat  op  den  duur  belangrijk 
is,  dan  moet  het  eene  monographie  zijn  over  een 
gemakkelijk  'onderwerp  ,  dat  meer  geduld  dan  rijp-^ 
hdd  van  stadie ,  eischt ;  een  onderwerp,  waaraan 
h4  te  zien  is  dat  er  de  bibliotheek  der  Hooge<* 
school  gedurende  eenige  maanden  met  taai  geduld 
?oor  gebruikt  is ,  —  dat  er  van  die  schatten , 
daar  bewaard ,  b^  die  gelegenheden  een  gebraik 
gemaakt  wordt,  waartoe  de  Hoogleerarèn  minder 
tijdruimte  hebben.*  —  Onderwerpen  uit  de  hoogere 
spfaeeren  der  studie ,  zien  wij  niet  gaarne  in  de 
pen  van  jonge  lieden ,  eelfs  sd  zijn  zi^  er  voor 
berekend.  Zij  komen  naderhand ,  bij  doorgezette 
studie ,  zoo  ligt  op  hnnne  schreden  terug.  <^  Het 
geeft  zoo  weinig.  Wat  vertrouwen  boezemt  het 
in ,  over  zulke  onderwerpen  ,  de  vrucht  van  eene 
nog  ZQO  jonge  studie  te  ontvangen  ? 

K  3  Ea 


,y  Google 


142  .         tr.    Gr,    REDDIHfiltrsf , 

Ei^  'ten    tweede    bebooren  zy    zooreel  róogelijlË 
nieaw  te  zijn  ;  anders  gaan  ze ,  ten  zij  de  Schrij- 
ver naderhand  eencn  grooten  naam  krijgt ,  in  den 
vloed   der  schriften  zoo  ras  verloren.  -^  Zoo  de- 
den   de    solide  oude  Hollanders ,    zoo    deden    de 
Hoogleeraren  van  de  Groninger  school  zelve ,  toen 
zij   promoveerden.  —  Nieuw   is    waarlijk   dit  on- 
derwerp   niet.     Het  ligt   althans  al  zeer  digt  aan 
den   sints    eenige  jaren  rondgeloopen  en  van  punt 
tot  punt  onderzochten   kring.  —  Dét   wensehten 
wij   toch    zoo  gaarne,    in   hun  eigen  belang,  dat 
de    Groningers,   zoowel  jongelieden,   als  Hoog- 
leeraren,   hunne   studie  toch 'wat  uitgestrekter  en 
veelzijdiger  maakten.  De  dogmatiek  begint  al  fraai 
te    vervelen.     £n   het.  veld  is   immers   nog    zoo 
ruim,    exegese,  kritiek,  kerkgeschiedenis,  kerk- 
regt,   liturgiek,    en  meer!  Dan  zouden  ze  meer 
duurzaam   nut   doen  en    niet    zoo   gevaar  loopen 
van  eene   ephemère    verschijning   te  zijn.    Reeds 
nu  beginnen  zij  overschaduwd  te  worden  door  de 
jonge     Nedcrlandsche  school   van  de  jaarboeken. 
Komen  .bij    die  school  nog  een  paar  fiksche  han- 
den   voor  de  meer  uit  het  middelpuntige  vakken  , 
dan  hebben  zij  alles  in,  dan  ligt  Groningen! 

'  Hetgeen  den  Heer  reodingiüs  verschoont ,  is , 
dat  hij  sedert  twee  jaren  op  zeven  uren  a£stands 
van  de  Groninger  bibliotheek  woonde ;  —  waar- 
van dan  ook  de  voet  der  bladzijden  rijkelijk  het 
getuigenis  draagt.  —  Het  zij  voor  het  vervolg  een 
hartelgk    welgemeende ,    broederlijke    raad ,    aan 

man* 


,y  Google 


OISSERTATIO  ,    STC.  143 

BMDnen',  men  wij  broederlijke  ([enegenbeid  en 
letterkundige  achting  toedragen  ,  voor  eeoen.  va« 
welken  de  genegenheid ,  die  hem  alle  zijne  tijdge* 
Dootea  toedroegen,  in  zijde  hoogere  betrekking 
bij  ons  niet  yerminderd  is.  De  stad  en  de  sehool 
Tan  ifiRicojtA  en  van  gahzitoort  is  er  te  goed 
?oor ,  om  zoo  ephemeer  te  zijn.  Ze  denk  e  aan 
den  aboden  roem  fan  hare  znster'  Franeker ,  de 
Athenae  Frisiaeae ! 

Oferigens  is  het  er  ver  Tan  af ,  dat  deze  disser* 
talie  aan  den  Schrijver,  zoo  hij  in  het  leven  ware 
gebleven  ,  geene  waardige  phiats  zou  verschaft  heb- 
ben onder  het  achttal  reodihcii  ,  (men  zou  er  haast 
ia  verwarren)  dat  de  vaderlandsche  Kerk  met  eere 
dient.  Ze  is  met  een  helder  hoofd  geschreven ,  en 
draagt  blijkep'  van  vl^tige  Paulinische  studie. 

1q  twee  deelen  gesplitst,  behandelt  zij  eerst  de 
oorzaken ,  en  ten  anderen  de  gevolgen  van  chris* 
Tüs  dood.  De, oorzaken  zijn.  drieërlei:  a,  in  den 
meosch ,  de  zonde  ;  h  in  curistus  ,  » liefde  jegens 
de  zondige  mensehen  /3  gehoorzaamheid  jegens 
God ;  c.  in  God ,  liefde  jegens  de  zondaren. 

Het  tweede  deel  is  in  tweeën  verdeeld:  I.  ten 
opzigte  van  het  verstand ,  of  de  leer ;  If .  van  het 
gemoed,  of  de  opvoeding  der  measchen,  In  het 
eerste  wordt  behandeld ,  hoe  de  dood  van  Chris- 
tus openbaart  a,  de  zonde;  5.  de  liefde  Gods; 
c.  de  ware  raeoschelijke  volmaaktheid  ;  d,  de  ge- 
lukzaligheid (namelijk  in  dit.  tegenwoordige  leven). 
De  andere  sectie  past  den  dood  van  cjiaisius  toe 
K  3  op, 


,y  Google 


144  W.    6.    R1ED1>I]IG7US^, 

op ,  a^  d»  vereeniging  der  metiseheo  met  crkis- 
«üs ,  b.  de  yergeviog  der  zonden  en  de  verlossing 
Tan  de  heerschappij  der  zonde,  c.  de  regtvaar- 
digmaking,  d.  de  wedergeboorte,  e.  de  verzoe- 
ning met  God ,  ƒ.  de  stichting  der  Kerk ,  d.  i, 
der  vereeniging  van  de  menschen ,  zoowel  onder» 
ling  als  met  de  hemellingen  (vrij  onbepaald  wie; 
het  schijnt  dat  de  Schr^ver  er  ook  de  Engelen , 
in  Pauir  persona  namelijk,  onder  verstaat ;  zijn 
ook  de  Engelen  leden  van  de  Kerk  ???;  Leert 
TAVLvs  dat?P  Die  theorie  van  Kerk  is  hier  ver- 
schrikkelijk duister ;  capiat  qui  potest ,)  g,  het 
heilig  en  k.  het  gelukzalig  leven  der  .mensehen. 

Geregeld  genoeg ,    ziet  men.  —  Eene  hoofdbe- 
denking die   wi]   hebben ,    is ,   dat  ook  hier  we- 
derom de  Eschatologie  zoo  geheel  buiten  het  too- 
Heel,    achter  den  achtergrond  ligt.     Van  den  he- 
mel slechts  een  fiaaiiw  woord  in  de  beide  §§  over 
de   vita  heata ,   en  i»  die  over  de  Kerk ;  nergens 
in   het  geheel   de    betrekking  van  christüs  dood 
op  onze '  hemelsche  zaligheid !  l  Zelfs  al  meende  de 
Schrijver ,    dat    de  Eschatologie ,    het  hemellèven , 
{)uiten  de  grenzen  der  Paulinische  soteriologie  lag , 
dan    hadde  hij   een   degelijk  caput  moeten  wyden 
aa^    de   verklaring  van  een   zoo  aller  zonderlingst 
verschijnsel.     En    dat   de    Jkpostelen    er  zoo  kort 
en  spaarzaam  mede  zijn  ,  wezenlijk ,  dat  laat  zich , 
uit  de    oogmerken    waarmede  zij   schreven ,    zeer 
goed  verklaren  ;    maar  todt  zij  er  dan  ook,  als  in 
het    Yoorbijgaaa,    van   «eggen,  zgn  capita  fidéi, 

op-  j 

Digitized  by  LjOOQ IC 


GfÊtktiSm  rM  capita,  wier  ontwikkeling^  ua  dmi 
Chrisleiijken  gysiemaüevA  is  oYergdaten.  «—  Gma. 
Eschatologie  I   Het  is  toch  diep  ongelukkig  i  Dirt 
korte,    moegel^ke   leven ,  toor  zoo  menigeen  eea 
LiZAnvs»leven ,  »^  een  le?en,    waar  een  piüivi 
¥an  süriep:  ik  ellendig  menschl  ^  uitriep:  $ftoi 
70  dTo6av€Ïy  xip^pg;    —  dat   löTen  van    dal 
kind,  dat  ddér  in  de  wieg  smoort ,  van  dat  kind  f 
slechts   in   moeders  sehoot  geleeCd  heUend,  maar 
toch  m0n  kind ;  dat  leven ,  hoofdvoorwerp  en  dod 
Ytn  de   Christelijke  y^fcoifs^  ?  ♦—  Neen  ^-.znlk 
eene  yvufpi^^  <—  ik   zou  $e  van  mij  moeten  af- 
stooten ,   ze  beantwoordde   niet  de  eerste  mijner 
Tragen ,  den  eerslen  mijner  wenschen ,  *—  ze  liet 
mij  vragen   bij  het   graf  der  mijnen,  vragen  op 
iD^n  sterfbed ;  daar  wil  ik  weten  s  —  óf  't  is  mg 
OBTerschillig   of  ik  iets  weet;  ' —  < —  waartoe  leef 
ik?  Wat  is  mg  't  leven?  Sehool  voor  de  eeuwig- 
heid om    te  leeren  sterven.  —  Dan  *—  zoudt  ga 
m^  naar  7UT0,.oicbro  of  sekzca  terugdringen* 
Mens  ingenua  Deo  §rata. 


De  onfeilbaarheid  der  jipostelen  in  de  verkoH* 
diging  van  het  Evangelie ,  betoogd  dóór  H,  vaï 
HETKiNGEN  ,  Predikant  te  Meppel.  Te  Utrecht , 
lij  W.  Hi  van  Heyningen ,  1845.  In  gr,  8wo. 
ƒ2,50. 

De    geleerde  van  HsrifürfiEif  zendt    hiermede 
K  4  weer 


,y  Google 


ifbér  tene  proeve  van  iJiaen^Godsdimtiganleiter'- 
arbdd  ter .  wereld  in«     De  rigting  der  weiaischap 
iü  deDi   tegenwoordigen   tijd;  —  het.ge?aar,  dat 
hem  ,  ook  in  ons  Vaderland,  meer  en  meer  .drei- 
gend 'sehijnt  te  worden ,  bij  de  OTerhelliog  tot  da 
J^itsehe  yoorsteUibg ;  r~  zijne  innige  .overtuiging 
él  diep  geTod4e  ?er|^ling  als  £vangeliedijenaar  ^ 
Boopten  hem-  tot  de  zamenstelling  van  dit.virerk, 
UKaartn-  hij  op  eene  korte ,  maar  bondige  (wijxe  het 
0nfeilbaaf  gezag  der   Apostelen   in   de   prediking 
de^-Srangelies,  tegen  de  vijanden  van  Openbaring 
en   Ghnstendom   tiA   gaa»   handhaven  en  b^evesti* 
gen.  —  Hij  doet  dit  in  drie  onderscheiden  hoofd- 
^  deelen-,  vvaarvan  het  ^^rste. de  vraag»  beantwoordt: 
Waf 'leeréndè  Schriften  des  N.  Y.  aangaand^  het 
^èzag   der  Apostelen?    Hierbij  vrordt ^  eertt ^  on- 
di^zdcht  wat   de  Apostelen    zijn  ,   en  welk  gezag 
hnn   behoort  te   worden    toegekend ;  —  daarna , 
Vindt  men    eene  voorstelling  en  ontwikkeling  der 
beloften    van    jezus  ^    aangaande  do  onfeilbaarheid 
der  .  Apostelen  ;   ^-   verder ,   wordt  der  Apostelen 
getuigenis    zelve   aangaande   hunne   onfeilbaarheid 
ojpgegeven  ;    en  eindelijk ,    worden   de   bedenkin- 
gen '  wederlegd ,    die   tegen   de    onfeilbaarheid  der 
ApQstelen ,    uit   hunne    eigene  schriften ,    worden 
ingebragt.  -—  Het  tweede   Hoofddeel  behandelt  de 
vraag:    Welk   gezag   heeft   de  Christelijke  Kerk, 
van  haren  aanvang  af,  tot  in  onze  dagen  ,  aan  de 
Apostelen   toegekend?   Bij  deze  behandeling  houdt 
de   Schrijver  de  tijdsverdeeling  van   den    leeftijd 

der 


,y  Google 


DE   OVTEUAtABOElD  DKR   APOSTEUH  ,   ENZ.    147 

4er    Apostelen  lot  aan  de  Nicésehe  Serkyergade* 
nng ;  —  Yan   deze  tot  aan  de  stiehtiDg  der  Her* 
Tormde   Kerk;    —  van    deze  tot  de  wijsbegeerte 
Tan    KAVJ  ;  —  Tan  dezen  tot  op  stbauss.  —  jHet 
derde  Hoofddeel  heTat  de  slotsom ,  uit  dit  onder- 
zoek opgemaakt;   als:  1^  de  onfeilbaarheid  in  dei 
Terkondiging    des  ËTangelies   is    bepaaldelijk   den 
Apostelen    eigen ;  ^-   2^  die  onfeilbaarheid  strekt 
zich  tot. kunne  schriftelijke,  eyenzeer  alstothanne 
mondelinge    ETangelieTerkondiging  nit;  —  3^  de 
H.   S.    is  volstrekt  noodzakelijk ,  genoegzaam  dui- 
del^k ,  en  gehed  Tolkomen  tot  kennis  der  Chris* 
telijke    Godsdienst;    en    4^    aan  den   Bijbel,  den 
Bijbel    alteen ,   hebben    wy   ons    te    houden.   — 
Waarom    na   en    met   welke  bedoeling  de  Reeen*. 
Jent    in     het    Tijdschrift    baarheid  in   Zie/de , 
1846,    N^.   4,    in    dit  werk   OTeral   verwarring  , 
heefl  'meenen   te    Tinden ,    zoo  zelfs ,  dat  hij  ein- 
digt ,    roet  te  Tcrklaren ,  »dat  de  geleerde  Schrij- 
sfer,  met   alle   Tlijt,    aan   dit  werk. besteed,  de 
»godgeleei:de    wetenschap .  geen   stap   verder  heeft 
»gebragt,*'   —   Terklaren  wij,    niet  in   Ie  zjen. 
Wel  moeten   w0  toestemmen  de  confasie  en  Ter* 
wissding  Tan  B0bel  en  Evangelie ;  maar  de  ver*. 
warring,    die  door  genoemden    Recensent    wordt 
opgegeven ,    bladz»   5 ,    kunnen   wij ,    wèl  doorle- 
zende,    niet  toestemmen.     Het   schijnt   dat   men 
heeft   gezocht  of  gewild^  den  man  belagchelijk  te 
maken  ,    die   niet  (zoo  als  thans  aan  de  orde  Tan 
den 'dag  schijnt  te  zijn)  eene  bepaalde  klenr  heeft 
K  5  aan- 


,y  Google 


148  il.   TAV   HHYMIITGEV,   ElTZ. 

aangenomeo,  maar  in  zijne  oen?oudigiieid  en  naar 
^jne  innige  overtuiging,  den  afgesleten  (maar 
vrij  zekeren)  ouderwetsch«n  weg  bewandeld^s.  -— 
Wij  durven  «ons  Godsdienstig  publiek  de  leziog; 
dezes  werks  gevnst  en  rnimschoots  aanbevelen,, 
en  hquden  ons  verzekerd,  dat  zij  er,  met  «en* 
onbevooroordeelden  zm  ,  voor  hunne  Godsdienstige 
overtuiging  altijd  iets  bij  zullen  witinen. 


ï)e  Oudejaarsavond^  Ernstige  lektuur  voor  de 
laatste  dagen  des  jaars ,.  door  c,  e,  var  koets- 
veld ,  Predikant  te  Schoonhoven.  Tweede , 
herziene  en  vermeerderde  druk.  Te  Schoon- 
hoven, bij  S.  E.  van  Nooten  ,  1845.  Met  een 
gegraveerd  titelvignet,  290  bladz.  In  gr,  8uo, 
De  prijs  is  ƒ  3,00. 

Onder  de  werken  van  welke  te  onzent  een 
goed'  debiet ,  dikwijls  een  herdruk  te  wachten  is  , 
behoort  vooral  die  soort  van  Godsdienstige  lek- 
fuur ,  welke  de  Heer  vak  koetsveld  vertegen- 
woordigt ,  wel  niet  humoristische ,  maar  vrije , 
iosse ,  aan  den  vorm  der  overdenkingen  nade- 
rende en  er  soms  in  overgaande.  Een  goed  tee* 
ken  ,  zoowel  wat  ons  publiek ,  als  wat  den  Schrij- 
ver aangaat.  Zulke  boeken  hebben  blijvende  waarde. 
Het  zijn  boeken ,  waar  vele  geslachten  zich  aan 
verkwikken  kunnen. 

.In 


,y  Google 


CE.    ViH    KOETSVELD,    EKZ.  149 

lo  dézen  tweeden  druk  ,  die '  doorgaans  .  be* 
sehaafd  en  verbeterd  is,  zijn  de  opstellen  in  het 
eerste  gedeelte,  de  portefeuille  van  een*  Dorps» 
Predikant,,  met  drie  vermeerderd.  In  plaats  van 
de  proeve  van  bmjming  van  den  prediker  heeft 
de  Schrijyer ,  en  hij  heeft  er  wei  -  aan  gedaan , 
een  verhaal  ingevoegd ,  getiteld :  het  Kerkhüf^ 
De  bundel  heeft  daardoor  gewonnen ;  het  laatste 
ftn^e  is  levendig  geschreven ,  en  getuigt  van  de 
gave  van  (^merking.     Zie  hier  het  begin: 

ȣr  is  iets  in  het  aanzien  eener  huishouding, 
zoowel  als  in  dat  der  huisgenooten ,  dat  ons  da«* 
ddyk  het  gemis  eener  vrouw  verraadt.  £ene  goede^ 
nauw  in  huis  en  opregle  Godsvrucht  in  liet  hart, 
geven  iets  welbebagelijk»,  bevalli gs  en  welvarends 
aan  alles,  werpen  een  liefelijk  daglicht,  de  eene 
over  den  uitwendigen ,  de  andere  over  den  in^ 
vendigen  menseh.,  een  licht,  dat  de  scherpste  hoe^ 
ken' afrondt  en  de  donkerste  schaduwen  verzacht." 

»Daar  in  die  kamer',  waar  de  kostbare  piano 
torte  in  tegenspraak  is  met  de  dof  z^varte  roestige 
^chei;  waar  een  doodshoofd  u  aangrijnst,  en 
daaronder  bet  spinrag  eenige  rijen  boeken  (vooral 
de  oade  kwartijnen,  die  den  grondslag  der  kleine 
HbUolheek-fdtmaken)  aan  één  vlecht,  waar  de 
overblijfsels  van  hei  ontbijt  op  het  aanrigten  der 
^öffij  wachten  ;  —  daar  ontbreekt  eene  vrouw" 

»Ëii  bij  dien  man  daar,'  die  in  den  geniakke» 
%ett  huisjas  en  met  de  kagchel  tusschen  de  bee*- 
nen,   den    pook   schijnt  ie  willen  gebruiken,  om 

in 


,y  Google 


150  CS.  VAir  coEtsveLD, 

ia  de  iaefat  te  leeren  «cfaermen ;  die  den  Jüif^ 
Errant  juist  heeft  weggeworpen  ,  om  Pickwtcknog 
eens  in  te  zien ;  die  de  sehoone ,  lange ,  zwarte 
haarlokken  achteloos  ter  zijde  werpt ,  en  op  bei 
dertigjarig  voorhoofd  reeds  plooijen  laat  zien ,  zon* 
der  nergens  op  de  magere  wangen  bleekheid  , 
zonder  gebrek;  wiens  spottende  mond  en  fijne 
gelaatstrekken  lagchen  om  den  grooten  humorist, 
wiens  werk  hij  leest ,  maar  lagchen  zonder  vreugd 
de;  wiens  donker  oog,  waarin  het  TUur  nu  eett$ 
plotseling  opflikkert  en  dan  weder  geheel  uitge- 
doofd schijnt  y  te  gelijk  levenslust  en  levenszat* 
heid  uitdrukt;  bij  dien  man  ontbreekt  de  Gods'^ 
vrucht.'* 

Indien  wij  verzekerd  waren ,  dat  de  lezer  niet 
zeggen  zal ,  dat  een  Recensent  altijd  wat  te  vit- 
ten  heeft ,  zouden  wij  wel  willen  vragen :  Hoe 
komt  het  toch  dat  er  altijd  iets  sombers  over  de 
schriften  van  VAir  koetsveld  ligt.  Het  is  hier  even 
als  in  de  Pastor tj  van  MasUanê;  gebeurt  er  daü 
nooit  eens  iets  jolige  en  kistigs  in  eene  dorps* 
pastorij?  Schijnt  er  nooit  eens  eene  straal  van 
blijgeestigheid  en  levenslust?  i—  -—  Ligt  het  in 
het  karakter  of  in  de  omstandigheden  van  vav 
KOETSVELD  ?  *--  lu  höt  Christendom  zeker  niet ; 
(Pkilipp.  IV:  4).  Wij  wiklen  dat  zoo  gaarne 
oók  eens  anders.  Hebben  wij  nog  hoop  op  eenea 
Christelijk  en  hildebrand??  Moeten  wij 'de  hoop 
opgeven  ?  —  Of  zal  een  ander  moeten  beproeven 
cm   het  op    te    vatten?  —  O  met  zulk  een  boek 

zou 


,y  Google 


I  OE  OUDIJIARSATOVD.  151 

«m  zód  f  eel  nat  te  doen  zija  !  Wg  zonden  er  zoo 
Ted  TOOT  willen  geven,  om  het  eens  te  lezen  en 
fe  zien ,  hoe  het  Christendom  de  levenslost  en  de 
blijgeestigheid  heiligen  kan ,  zonder  ze  iets  te  doen 
verliezen.  Wat  zouden  er  duizenden  znlk  een 
boek  aangrijpen ;  wat  zoa  de  SchriJTer  van  dni'» 
xenden  den  dank  inoogsten  ,  en  -^  de  Tmchten  \ 
Mens  ingenua  Beo  grala. 


Preien ,  nUgegeven  om  Evangeliich  lickt  ie  ver' 
spreiden  en  Chri9ieli)k  leven  aan  ie  kweeien^ 
vooral  onder  de  mindere  standen  des  volksl 
Jf<*.  4,  5  en  6.  Te  Koe? orden ,  hij  ï^.  H; 
van  der  Scheer ,  1846.  De  prijs  is  ƒ0,10. 
Buiten  inteekening  /  0^20. 

Volgens  onze  belofte  nemen  wij  spoo^  de 
BOg  overige  bij  ons  ontvangene  nommers  van  deae 
preken  ter  verspreiding  van  Evangelisch  licht  in 
behandeling.  Wij  vinden  dan  als  N^.  4  eene 
leerrede  van  den  Wel  £erw.  Heer  vah  has^eu  , 
Predikant  te  Sneek ,  handelende  over  de  noodza-^ 
kel^kheid  van  onze  verbindtenis  met  izzus  chri^- 
Tvs ,  den  Zoon  des  menseben ,  als  nabetrachting 
%sn  het  H.  Avondmaal.  De  tekst  is  ontleend  nit 
bet  Evangelie  van  joeasaes  ,  het  Vl"  Hoofdstuk  , 
het  53*  en  54"  vers:  » Voorwaar ,  voorwaar  zeg 
ik  ulieden  ,  tenzij,  dat  gij  het  vleeseh  van  den  Zoon 
des   xnenschen  eet  en  Z^a  bloed  drinkt ,  zoo  hebt 


,y  Google 


152  FABKfiif ,  tm» 

gij  geen  kteo  in  il  selTen.  Die  mijn  vleescfa  oei 
en  inija  bloed  drinkt,  die  he/eft  h^^  eeuwige  le?6ii 
eh  ik  zal  hem  op^ekk^a  ten  uiterste  dage/*  £erst 
overweegt  de  Schrijrer  wat  de  Heiland  bedoelt, 
wanneer  Hij  bier  spreekt  Tan  bet  eten  van  hot 
Tléescb  van  den  Zoon  de&  menseben ,  en  hetdria*^ 
ken  van  Zijn  blo«d ;  vervolgens  doet  bjj  erken? 
nen ,  boe  waar  ea  ontwijfelbaar  bet  is ,  dat  wij 
anders  geen  leven  in  ons  zelven  bebben ;  ten  derde 
toont  bij  aan,  dat  het  eeuwige  leven  ons  langs 
dien  weg  zeker  zal  ten  deel  vallen  ;  eindelijk  wijst 
hij  op  bet  gewigt  en  de  kracht  der  belofte,  door 
den  Heer  aan  Zijne  verklaring  toegevoegd :  £n  ik 
sal  hem  opwekken  ten  uitersten  dage. 

De  gebeele  Leerrede  vervult  zeker  de  waardig- 
ste plaats  onder  degenen ,  welke  reeds  ter  ver- 
spreiding van  Evangelisch  licht  zijn  verschenen; 
de  Toordragt  is  duidelijk,  de  at^i  is  keurig,  en 
alle»  is  zooveel  mogelijk  tpt  een  praktisch  gebruik 
aangewend ;  terw^l  aiejk  myader  een  uitmuntend 
gebruik  van  den  tekst  gemaakt  is ,  welks  verkla-* 
ring ,  op  zich  zelf  lang  niet  gemakkelijk ,  ons 
vooral  zeer  beeft  voldaan. 

De  vijfde  Leerrede  is  van  dea  £erw,  •  Heer 
CrOVDscnAAL ,  Predikant  te  Sckeemda^  en  behan- 
delt bet  Koningrijk  der  Hemelen ,  als  gel(jk  aan  een 
zuurdeesem  ,  naar  aanleiding  van  MaUh,  XIH:  33  , 
dus  luidende:  iȣene  andere  gelijkenis  sprak  Hig 
(jEZVs)  tot  hen,  zeggende:  bet  Koningrijk,  der 
Hemelen  is  gelijk  aan.  eeu  zuurdeesein ,  hetwelk 

eene 


,y  Google 


FKBUSr,  Eitz:.  153 

eene  Yroaw  aam  en  verborg  in  dti«  maten  meel, 
tot  dat  het  geheel  doorzuurd  was.*'  £erst  w^st 
de  Schrijfer  op  de  bestemmiflg  Tan  het  zuurdee* 
sem  als  ook  van  bet  ChrisieAdom ,  om  op  de  dee- 
K;n  en  het  geheel  t^d  eene  massa  ie  werken  ,  die 
bekoefte  en  vatbaarheid  heeft  om  veranderd  te  wor- 
den; daarna,  werpt  h§  eenen  blik  op  de  wijze, 
waacop  het  zuucdeesem  op  het  deeg ,  hei  Chris- 
tendom op  den  mensch  en  de  moischheid  «erkl^ 
ttn.  derde  shxX  hy  de  verandering  gade,  die  dooc 
de  werking  ..van  het  znnrdeesem  in  hei  deeg,i.vaa 
kei  Christendom  in  den.menseh  en  in  de  mensch*. 
heid  te  weeg  ^ebragt  wordt ;  terwijl  deze  preek 
met  een  kort. woord  van  toepassing  wordt  besloten* 

Deze  geheele  Leerrede^  heeft  ons  ap  nieuw  mi^, 
montend  Toldaan^  van  den  tekstis ' een  goed  ge- 
bruik genüakiy  de  zaken  zijn  duidelijk  voorgesteld 
en  goed  ontwikl^eld ,  taal  en  stijl  laten  niets  to 
vensehen  over,  zoodat  deze  preek,  met  nut  en 
stiekting  zal  kunnen  worden  gelezen. 

Be  zesde  Leerrede  is  van  den  Wel  £erw.  Heer 
Tix  scHAMK,  Predikant  te  Dwingeloo  ;  z^  hait«r 
delt  over  Gen.  iy.:15,  dus  luidende:  »Ooeh  d6 
Heer  zelfde  ÜDi  .hem  (&4Ï9J:  daarom  al  wie  icam. 
doodslaat »  eal .  zevenvoudig  gewroken  worden  !  £n 
de  Heer  stelde  èen  teeken  aan:  kaïn  ,  'opdat  hem^ 
ud  en  Terslocg  al  wie  hem  vond.*'  Be  Schreven 
beschouwt  f  YoJgens  dezêni  tekst ,  kaïs  als  door  God 
Wregtgesidki  *  of^  atelt  6odf  voor  In  ailes  .wat  H9 
toor  dan  zeoidaar  is ;  verders  vinden  wrj  in  deci 

preek 


,y  Google 


154   '  pREKEff,  carzj 

•preek  geèae-  vetdeelïng.  Na  een  kort  vmord  van 
inleiding »  waarin  'de  misdaad  van  kaïit  bekaadekl 
wordt ,  maar  vi^aapdoor  de  eigen tlijke  tekst  in  hei 
geheel  niet  ««vordt  uitgelegdr,  b»  y.  erw«rdt;  met 
geen  woord  van  het  ieeken,  hetwelk  God  aan 
KAÏir  stelde,  opdat  niemaad  hem  zoade'deiodeii y 
gesproken ,  gaat  de  Sohr^ver  tot  ;i^n  eigenUjk 
ontwerp  over  en  bepeiiist  wat  God  voor  den  zon^ 
daar  is;  God  is  liefde.  Hij  is  onverbiddelijk  om- 
trent de  zonde  \  maar  Hij  behandel!  tevens  disn 
zondaar  verschoonend  en  toI  ontferming,  wa&i 
Hij  stelde  kaïiv  een  teeken ,  opdat  niemand  héni 
zoude  verslaan.  Dit  laagte  wordt  op  ons  toege^ 
past;  wij  hebbea  ook  een  teeken^  namelijk  io^ 
onzen  Heere  jezvs  cuRrsiüs. 

Zietdaar  de  punteai ,  die  de  rfSchrijirer  ontwik^: 
kelt;  zoo  wij  ons  niet  bedriegen,  laai.deze  Leec* 
rede,  uit  een  hooodletiseh  , oogpunt  beschouwd ,« 
ttog  al  wat  te  wenschen  over.  .Wij  hcbbea^ia^ 
dezelve  niet  die  duidelijkheid  aangetk*offen!,  dift 
wij  in  de  vroegere  Leerredenen ,  tot  verspreiding 
van  Uvaageliseh  licht,  zoozeer  moestmi.pdj zon; 
de  stijl  is :  gezwollen  ,en .  duidelijk  bl§kt.  ons  het> 
doel  van  den  Schrijver  om  4e  schilderen^  raoA 
vergelijke  b.  ▼.  bladz.  94  en  95 ;  deiaalJs.iDt*} 
gelijks  niet  van.  aile  onzuiverheid  cTrij.  te  .j^gteQ^^i 
herhaalde  malen  wordt,  de  derde  naamval  wan  d$a 
tegeawoordigen  tijd  in  het  «okelvond  met  eese.  «? 
^speld,  in  pkats  val  met  eene  t^  enz.;  wes* 
haire  wij  deze  Leerede,  niettegensiaiiiide  heigoede 

dat 


,y  Google 


pjKÈKa^  m.  155 

dat  ook  daarin  ver? al  is ,  niet  loo  gnnstig  kiw- 
nen  aasbetelen ,  als  dit  met  de  meeste  anderen  het 
geral  geweest  is.  Met  Teriaogen  zien  wij  de  toI- 
gende  noinmers  van  dexe  preken  tot  ^enpreiding 
van  ETangelisch  licht  tegemoet  en  na  de  onW 
vangst  xnlien  wij  desel?e  spoedig  aankondigen. 

H.    H. 


jdpologie  van  Jen  Bijhei;  of:  ffoe  zal  ik  den 
Bijhei  beschouwen?  Een  woord  voor  denkende 
vrienden  der  Godsdienst.  Te  Amsterdam ,  b^ 
G.  Portie]je,  1845.  Ik2  bladz.  In  gr.  8tfo. 
Be  prijs  is  / 1 ,40. 

net  werkje,  'dat  wij  bij  deze  aankondigen « 
heeft  den  Z^iiserschen  Hoogleeraar  schheixuv  tot 
aatcur,  «^eo  is  oorspronkelijk  eene  voorlezing ,  in 
de  rergaderiog  der  geestelijken  in  het  kanton 
S»  GsJlen^  die  aldaar  om  de  drie  jaren  plaats 
hee&  Met  groot  genoegen  aangehoord,  werd 
het  eerst  ak  redevoering ,  in  weinige  exemplaren 
opgelegd,  later,  in  ui^ebreideren  vorm  aan  het 
groeier  pnbliek  medegedeeld. 

Vooreerst  doorloopt  het ,  na  eene  algemeene  in- 
Iffldnig ,  den  geheelen  «Bijbel ,  geeft  het  standpunt 
ran  elk  boek  aan ,  wijst  er  het  ware,  schoone  en 
goede  in  aan ,  —  daarna  van  bladz.  105  geeft  het 
een  overzigt  over  het  geheel ,  —  over  het  eigen* 
aardig  karakter  en  de  type  der  beschrevene  Gods* 

BOEK.  FïB,  1847,        L  open- 


,y  Google 


15j5  apolooii;  ¥an  /0£n  aijbel. 

daorloopfta4  >  zonder  eQ9%e  aanidjmg  ▼»  iifdei»'^ 
Ung,  gescbrevea  14; ;  dat  l«e»t  aiet  aangenaam. 

Bet  is  de  vracht  van  geaonde  BijMstadie; 
Bijbellezing ,  en  tevens  geene  letterkneciitenj , 
maar  vat  de  besebreven  openbajring  in  haren  hoQ«- 
geren  zin  op.  Op  vele  plaatsen  lazen  wij  hei  met 
uitstekend  genoegen. 

Jtens  iifgenna  iho  grata. 


Zelfverdediging  van  tien*  diep  ^rgui$den  Pro» 
tesiant ,  of  v0^^i  Brieven  mn  m.  X£IIP$  ,  Jr. 
€Mii  de  Meeren  A,  J.  borr^t  ,  Gouverneur  van 
Noord- Braband  ;  h.  c.  dk  jongh  ,  Burgemees- 
ter van  Hedikhnizen ;  a.  hT  v anki  ,  Roomsch 
Pastoor  te  Hedikhnizen  ;  den  Redacteur  van  den 
Noord-Brabander ,  en  den  Redacteur^  van  de 
Catholijke  Nederlandsche  Stemmen  ;  benevens  een 
aanhangsel ,  bevattende  eene  getrouwe  Jiopy  van 
de  in  des  Schrtfvers  werkje  ,  getiteld:-  Redenen 
van  mijnen  overgang  uit  de  Roomseie  tot  de 
B^rvorvide  Christelijke  Kerk^  vermelden  niet 
vermelde  getuigschriften  van  goed  gedrag.  Te 
irnhem,  hij  5.  G.  Stenfert  Krocse,  1S45. 
Daprijs  üfO,1(k 

Ue  la^ge  titel  ontslaat  ons  van  inhoi^dsr^p^^* 
P^  zaak  van  i^eups  is  al  weder,  eene  byf^i^  to^ 
de   l^^nnis   van  den  onchri^teljjlüen  geo$t.  vfia  m- 


Digitized  by  CjOOQ IC 


2£IFrfiA0IorGIllO    KXC.  157 

▼«r^rugzaamlmd  der  R.  C.  Kerk.  Ten  bloed« 
Terrolgt  zg  («q  z^  ie  niet  meer  verbrandea  kaa) 
d^eaea ,  die  baren  seboot  yerlateii.  En  wg «  wal 
doen  w^  dea  dwaaen ,  die  eich  belezen  laat  om 
ait  0D9  licM  tot  Mare  duisternis  over  te  gaan  en 
▼an  Ti^nian  sl^af  te  worden  ?  W§  behandelen  héln 

als eenen   medechristen.     En  —  wij  doen 

er  wel  en  Christelijk  aan.  Doe  wel  en  zie  niet 
öm^    Efót  zal  niet  onvergolden  bljjyen. 

Mens  ifigenua  Deo  grata, 

1 

Be  mensch    in   de  %fereld.     Tafereelen    utt   het 

Huioelijksleven ,  ter  bevordering  van  waar  hui-' 

^  selijk  gelui ,    door  t.  tas  spall.     Te  Schoon- 

.  Wen,  hij  S.  E.  vanlVooten  ,  1845.  Ingr.Süo. 

3e  prijs  i>  ƒ2,75. 

iliet  onder  de  rubriek  van  Roman  inlifne  be- 
hoort wel  het  schrijyen  van  den  Heer  tah  spali; 
en  toch  moet  het  op  velen  van-  het  Nederlaodsefa 
pobliek  eenen  niet  onaangenamen  indruk  maken ; 
want  er  verschijnt  nog  al  wat  van  dezelfde  werk- 
zame hand,  hetwelk  dan  toch  ook  zijne  lezers 
moet  vinden,  Irant  de  Uilgevers  honden  «spoedig 
op,  wanneer  zij  er  hunne  rekening  niet  bij  f  in- 
den. Ifa  hebben  dan  ook  het  huiselijk  leven  en  de 
tafereelen  naar  het  leven  daaruit  ontleend,  iets 
h§zofider'  aanti*ekkeli}ks  in  ons  oog ,  en  eene  waarde 
boven  het  inirigoante ,  piquante  en  ^eRn^nrie 
L  2   ,  der 

Digitized  by  LjOOQ IC 


158  Té    VAH    SFAU,    EHZ. 

der  gewone  romans ,  welke  ziek  beier  kat  geroe^ 
len  dan  beschrijven.  Referent  nioet  rondborstig 
Terklaren  ,  Toor  zich  zelven  het  voorliggend  werk 
tan  den  iJTerigen  Klandertsehen  Kerkieeraar  met 
genoegen  te  hebben  gelezen,  foorai  de  vier  laatste 
stukjes:  ^ugusta;  de  drie  F'riendinnen ;  ket 
Huwelijk  van  ongelijken  stand ;  en  het  gemengde 
Huwelijk.  Ook  het  eerste  verhaal:  mj^ne  eerste 
Standplaats ,   moge  zijne  verdiensten  hebben ;  er 

.  schuilt ,  behalve  hetgeen  Referent  wat  overdreven 
en  eenigzins  gedwongen  voorkomt  (pag.  22 — 26), 
Toor  de  spinnen ,  die  overal  venijn  uit  zuigen , 
Teel  in ,  waaruit  men  aanl^ding  kan  nemen  om 
den  eerwaardigen  leeraarstand ,  die  echter  zoo 
jammerlijk  bezoldigd  wordt,  in  een  nog  hatelijker 
en  belagchelijker  daglicht  te  stellen.  Het  ware 
beter,   dacht  ons,    te   dragen   en  te  zwijgen.  «^ 

«  Het  geheel  verdient  veel  .aanprijzing ,  en  loone  den 
Schrijver  en  Uitgever  naar  wensch ! 

1, 
*H  .     . 

Godsdienstige  Traktaatjes  voor  het  volk  ^  ender 
de  zinspreuk  s  »Ziet ,  een  zaaijer  ging  uit  om 
te  zaaijen;'*  door  eenige  Godsdienstvrienden. 
N<».,1— 4.  T<?  Groningen,  ^j;  M.  Gaasbeek, 
1846.  Jn  Vlvo.  De  prijs  is  5  Cents.  25 
exemplaren  f  1 ,00. 

Wie  zou  de  bedoeling  en  het  pogen  der  Gods- 
dienstvrienden   niet  toejuichen ,.  waar  zij  op  zulk 

eene 


,y  Google 


«ODSDinSTiei   TAAJKTAATJIS.  159 

ctte  gepaste  *als  behadfélijke  wg<e  de  hand  leenea 
aan  zoo  vele  nuttige  inrigtingen  en  instellingen  in 
ons  Yaderiand ,  om  den  lageren  standen  eene  ge* 
schikte  en   aangename   lektuar   te  leveren?   Het 
Hederlandsch  Godsdienstig  Traktaatgenootschap  stelt 
zich  een  bepaald  doel  voor ,  en  traeht  dit  op  z^n 
eigen  weg  te  bereiken ;  de  Maatschappij  M  Ifui 
ffan  'tj^emeen  wijkt  na   en  dan  wel  eens  van 
kare   oorspronkelijke    bestemming  af;   de   Maat- 
schappij tot  %edeiifke   vtrhetering   van  Geèange» 
ntn\  werkt  en   schrijft  Yoor  eene  bepaalde  soort 
Tan   menschen ,    gelijk    ook  de  Jttatigheids'  en 
Jfiekafings^Genootsckappen ;  —  de  Godsdienst- 
Trienoen,  onder  de  bovengenoemde  zinspreuk,  heb- 
ben de  maatschappij   in  haar  geheel  op  het  oog, 
gé^k  de  stand ,    voor  welken  zij  arbeiden ,    niet 
slechts  een  wezenlijk  deel  der  groote  maatschappij 
oitmaakt,  maar  inderdaad   eene    maatschappij  op 
ach  zelve  vormt;  enschijnenzich  —  zeerieï'egt  — 
aan  geen  bepaalden  vorm  te   hebhen    gebonden. 
Beferent  heeft  de  vier  voor  hem  liggende  stukjes 
met  veel  voldoening  gelezen  ,  en  meent »  di^  der* 
zdfer  inhoud   tot  het  voorgestelde  doel  alleszins 
zal  kannen   leiden.     Och !  mogt  het  in  waarheid 
een  zaad   z^n  of  worden ,   dat  eénen  welbereiden 
akker  vinde ,  en  welig  oj^a ! 


ricr^ 


,y  Google 


160  R.    C.    GITTIRMIRN  , 


Vierteljahr schrift  fur  refigiose  und  KirchUche 
Interessen^  zunachtst  fur  die  heiden  Evan^ 
gelischen  Kirchen  Ostfrieslands,  Eerausge- 
gehen  Dr.  r.  c.  gitterhank  ,  Pastor  zu  Eg- 
gelinge.  Erstes  'tieft.  'Emtlen  1846.  Druck 
und  Verlag  van  h.  woortman.  In  kl.  Svo, 
Op  bestelling  te  bekomen  hij  P.  van  Zvreeden  , 
te  Gropingen» 

'  Reeds  in  de  inaand  Junij  des  verleden  jaars 
gaven  wij  in  ons  Tijdschrift  eene  aankondigende 
beoordeeling  Tan  eene  Christliche  Monatschrift 
fur  religiose  und  kirchliche  Interessen  zunachtst 
fur  die  beiden  Evangelischen  Kirchen  Ostfries-- 
lands,  Erstes^  Heft.  Emden  1845,  onder  de 
redactie  van  denzelfden  Kerkleeraar.  Sedert,  ver- 
namen V7^  daar  niets  meer  vaii;  hetwelk  ons  de 
Traag  bevestigend  scheen  te  moeten  doen  beantwoor- 
den,  dat  het  Monatschrift  deor  een  Vt^rtel- 
jahrschrift  zij  vervangen.  En  ziet;  naawweli^ks 
kregen  wij  dit  bovenvermelde  in  handen*,  df  wij 
lazen  er  de  uitdrukkelijke  bevestiging  van  in  het 
Yoorberigt.  De  Redactie  heeft  zich  dri^  hoofd- 
rubrieken gesteld  :  Godsdienstige  voorstellen ;  ver- 
handelingen en  kleinere  opstellen ;  kerkelijke  kro- 
nijk  Tan  Oost- Friesland.  Onder  de  eerste  ru- 
briek Tonden  wij  hier  eene  soort  Tan  preek  over 
JUatth,  XXI :  I  — 9  ,  waaruit  het  thema  wordt  ge- 


,y  Google 


) 


tUELJEUAURSüUhin   U£.  161 

kozen :  cb&istds  ,  beschouwd  aU  Koning  der  kin* 
deren ,    en  wel  als  ban  oorspronkelijke  eo  aange-- 
nomen    ^oning.     Dit    vooretel  is  io   een  geheel 
Dnitsehe  vorm  gegoten  i  en  heeft  ons  maar  in  het 
geheel  niet  willen  berallen.     Beter  ging  het  Re- 
ferent m«t  helgeen  bij  onder  de  kleinere  opstellen 
aantrof,  onder  den   titel  van   jipkorismeny  be- 
treffende   eene  vereeniging  der  nienw^Catholieke 
en   EYangelische  Kerk  tot  eene  Dnilsohe  nationale 
Kerk.    Betgeen  hij  hier  mede  aantrof  o?er  de  in- 
wendige   inrigting    der  Christelijke    Godshuizen, 
heeft  echter  eene  l>1oot  geschiedkundige  strekking , 
en   geeft  üeehïs  fan  verre ,  en  zonder  nadere  op- 
gave van  eenige  gronden ,  des  opstellers  gevoelen 
en  oordeel  aan ,    toen  h^   met  een  ambtsbroeder 
van  de  fiefrormden   eene  onzer  Kerken  te  Gro-^ 
ningen  bezigtigde.     Wij    hadden    dit   onderwerp 
wel    wat  meer  in   bijzonderheden    en    opzettelijk 
witfen  zien  behandeld  hebben.    Ken  daaropvolgend 
opstel ;  Hoe  lang  moet  eene  goede  preek  dnren  ? 
is  aHezins  lezenswaardig.   — >  Over   het  algemeen 
houdt  Referent  het   er  voor,   dat  zieh  dit  Oost-    ' 
vnesehe   Tijdschrift,    bij  genoegzame  deelneming, 
wel  laat  aanbevelen.    De  prijs  is  1  Rth.  4  Ggr. 
liadien   hier   Conventions-Münze  wordt  bedoeld) , 
is  echter ,  Toor  4  stukjes ,  in  vet-houding  tot  ons 
T§dsehrilt,    hetwelk   12  nummers  telt,  onzes  in-« 
zi«BS,  wel  hoog  genoeg  gesteld, 
i  B. 

L  4  Ern^ 


Digitizedby  Google 


162     ERNSTIG    WOORD    ^Aff   FROX£STAIIT£H   £12. 


jEmstig  woord  aan  Protestanten  en  Protestant'^ 
>   sche  Zeeraars  in  Nederland.     Ter  gelegenheid 

van  ■  de  scheiding  van  Rome  door  de  Duitsch^ 
.  £atholieken.     Te   Amsterdam,  hij  Gebr.  Die» 

derichs,    1845«     dO  bladz.    Jn  gr.  8vo.     De 

prijs  w  ƒ  0,30. 

Dit  vlugschrift  heeft  eenigeo  opgang  gemaakt. 
Indien  de  gemaakte  indruk  nog  niet  vervlogen  is  , 
nemen  wij  deze  gelegenheid  waar,  om  er  ten 
ernstigste  tegen  te  waarschuwen. 

De  Schrijver  ruimt  aan  de  Duitsch-Katholijke 
Gemeente  eene  veel  te  hooge  plaats  in ,  en  te- 
vens —  hij  begrijpt  haar  niet.  —  Hij  stelt  haar  bijna 
gelijk  met  die  partij  onder  de  Prolestantsch»  licht- 
Triendên ,  die  wislicenvs  aan  haar  hoofd  heeft. 
Zóó  ver  gaan  zij  dan  toch  bij  lang  na  niet.  Dat 
Toorbeeld  van  die  rigting  wil  hij  hier  in  iPe- 
derland  allen  Protestanten  aangeprezen  hebben.  — . 
Hoe  ver  hij  daarin  gaat ,  blijkt  uit  bladz.  10 , 
waar  hij  het  den  Duitsch-Katholijken  tot  eene  ver- 
dienste aanrekent,  dat  hunne  geloofsbelijdenis  niets 
bevat  van  de  opstanding  en  de  hemelvaart  van 
CHRISTUS.  Hg  wil  dus  de  rigting  onzer  Kerk 
xoodanig  gewijzigd  hebben,  dat  de  historische 
Christus  niet  meer  tot  haar  levensbeginsel  behoo- 
re.  —  De  uitdrukking  van  :  Gods  openbaring  in 
CHRiST^rs,    die  hij  desniettegenstaande  tot  geloofd- 

\  be- 


,y  Google 


EUrSTIG   VronrRD    AAV   TAOrtSTiVTEa  KBZ.     163 

beginsel  wil  geboaden  hebben,  kan  derhalye  in 
zijnen  mond  niets  meer  sijn  dan  eene  nienwerwet- 
sche.y  Toor  ons  gehoor  blasphemeerende  vertaling 
Tan  de  veronderde  uitdrukking:  Jkzvs  ch&istvs 
vas  een  Leeraar  van  de  deugd.  (Waarheid  valt 
natttttrlijk  w^ ;  immers  zijne  opstanding  is  eene 
logen  !) 

Na  y  dengenen  die  dat  leert ,  of  begeert  geleerd 
te  hebben*,  dien  heelen  wij,  met  dien  Apostel, 
die  sTerkondigd  heeA  wat  hij  'gezien  heeft  met 
>zijne  oogen ,  wat  hij  aanschouwd  heeft  en  met 
»zqQe  handen  getast  heeft,*'  (1  Joh.  1:1—3) 
£e  »de  heerlijkheid  heeft  aanschouwd  van  het 
zwoord  dat  God  was ,  en  ?leesch  geworden  is  ,*' 
\Jok,  1:1  en  14)  met  dien  Apostel  noemen  w§ 
al  dezulken :  «antichristen  ;  we  ontvangen  hen 
«niet  in  huis,  we  zeggen  niet  tot  hen:  Zijt  ge- 
»groet."  (2  JoL  7  en  10),  Ze  zijn ,  wat  zij  er 
ook  tegen  inbrengen ,  ze  zijn  geene  Christenen , 
maar  zuirere  Theïsten  ,  die  slechts  met  het  Chris» 
teadom  eenige  punten  gemeen  hebben ,  even  als 
^Ü  ze  hebben  met  het  Mozaïsme ,  met  het  Qluha* 
medaaisme ,  met  menige  secte  Tan  het  Heidensche 
HoQotheïsme.  —  Yaü  oer  hoeven  vergelijkt  hen 
ergens  in  zijne  Jtcademiereis  met  kometen ,  die 
toch  ook  tot  ons  zonnestelsel  hehooren ;  wij  tee- 
kenen  protest  aan  tegen  die  vergelijking ,  of,  ver- 
zekeren van  onzen  kant  dat  hunne  loopbaan  geene 
«elliptische  is ,  maar  eene  parabolische ,  en  wel  van 
«iic  lengte ,  dat ,  eer  hunne  kracht  van  vöorlwer- 
L~  5  kjqor 


,y  Google 


164    EaSSIIG    WOOKO    AIJI    PKOnSTAÜITEff   »z. 

kiDg  o?erwoDiieii  is  door  dts  aantrek kiii<]^  der  Xèn , 
ztj  reeds  gekmnen  njn  binnen  de  aantrekking  van 
een  ander  wereldstelsel  1  Zoo  lang  zij  die  rigtiiig 
Tolgen ,  Terwijderen  zï}  zich  vaa  ch&istus  in  e^ne 
eeuwige  yerw^ering. 

Dezelfde  Sehrijver  Termoedde,  in  zijne  recen- 
sie van  dit  werkje ,  in  den  Gids  van  1845  ,  N*^.  11  , 
dat  de  steller  een  Jood  was.  Wij  hebben  hetzelfde 
vermoeden  ,  niettegenstaande  al  zijne  aanhalingen 
vit  het  N.  T.  Bijster  is  zijne  onkande^  van  den 
geest  niet  alleen ,  maar  ^ook  van  de  instelMngeii 
onzer  Hervormde  Kerk  (om  van  evtn  zoa  grove , 
andersoortige  misslagen  te  zwijgen ,  zoo  als  v§' 
b.  V.  op  de  eerste  bladzijde  reeds  lazen ,  dat  onze 
voorraderen  den  tacktigjarigen  êtri^d  teésn  rovz 
gestreden  hebben  111)  Is  dat  vermoeden  gegrond , 
dan  verwondert  ons  zijne  afkeerigbóid  niet,  van 
d«n  historischen  Christus  der  Apostelen ,  de  er- 
gernis, den  steen  des  aanstoots  der  Joden!  — 
Maar  dan  —  raden  en  verzoeken  wij  hem,  zieh 
Hiet  op  te  houden  met  onze  zaken ,  die  hij  toch 
niet  verstaat.  £r  is  voor  hem ,  onder  z^ne  eigene 
•  BaÜe,  gisting  genoeg  om  zijne  pen  op  te  scherpen. 
Wil  hij  den  naam  aannemen  van  den  chbisti^s 
dien  zijne  vaderen  verworpen  hebben ,  op  wien 
de  profeten  zijns  volks  gewezen  hebben*,  hij  be« 
gtnne  met  zijne  knieën  te  buigen  voof  Jekowa" 
Tsidkenou ,  den  Christus ,  uit  de  vaderen ,  soo* 
veel  het  vleesch  aangaat y  die  boven  allen  is, 
Gifd  geprezen    in   der    eeuwigheid;    —    het  lam 

Gods , 


,y  Google 


XftJiSXi^    WOORD   AAH    PftOXlSlABTUI   UI.      165 

Gods^  dat  door  éént  offerande  voleiwdigd  kêeft 
eiU  dê  offtrt  deor  %ijne  vaderen  vaêr  kumma  sou* 
dêu  gehragt. 

DU  is  hel  püHt^  w^ar  «joeparabolezkhkrom* 
meo  moet  tot  eeae  ellips. 

Met  goedkeariBg  koadigen  wij  daarestegen  aaa : 

Bekftopt  en  naauwkeurig  verslag  van  de  Bande^ 
izngen  en  Besluiten  der  eerste  Duitsch-Kalho^ 
lieke  Kerkvergadering ,  gehouden  te  Leipiig  •, 
op  Fasehen  I84Ö.  Foor^  belangstellende  Hoorn* 
schen  en  Protestanten.  Getrokken  uit  de  oor^ 
spronkelijke  authentieke  stukken.  Te  Amster- 
daifi ,  h^  C.  J.  Borleifs ,  1845.  46  hfadz.  In 
gr,  8w.     De  pr^s  is  ƒ0,40. 

net  is    een    getroow  (zoo  zegt  dé  TerTaait}!- 
ger  in  het  Yoorberigt ;    wij  kunnen  het  niet  be- 
wndèelen^  mndai  wij  het  grootere  werk  niet  Toor 
ons  hebben ;  van  die  getrouwheid  hangt  de  waarde 
▼an  het  stakje  geheel  af  J  uittreksel  uit  het  groo- 
tere werk ,  getitekl :  die  ersie  AUgemeine  Eireken» 
versamndung  der  Demtsch-- KiUhoHschen  Kirche^ 
ahgehaken  zu    Leipztg,  Ostern,  1845.     De  Uit- 
gever   wilde  daardoor   voldoen  aan  het  verlangen 
Van   allen,   die    iets  meer  wensehen  dan  eene  op« 
pervlakkige  bekendheid  met  den  aard  en  den  gang 
der    Daitsch-Katholieke   beweging ,    en   toch   ook . 
ongaarne    die   bekendheid   voor   hoogen  prijs    em 
door    veel  lezens  wensehen  te  bekomen.  —  Het  is 
dus    een   wezenlijke    dienst  aan  het  belangstellend 

Gods- 


,y  Google 


166    BEKirOPT  EX  ipiAUWEEU&IG   VERSLAG  XVZ. 

Godsdienstig  publiek  gedaan.  Zutke  eenvoudige 
ongekleurde  spiegeis  der  waarheid  behouden  hare 
waarde  y  ook  wanneer  de  gekleurde  oogglazen, 
welke  anderen  onjB  geven  ^  die  reeds  lang  verloren 
hebben.  Het  boekske  is  waard  om  gekocht  te 
worden ,  al  is  er  de  eerste  geur  der  nieuwEeid 
thans  reeds  af.  Het  bevat ,  behalve  het  verslag , 
drie  bijlagen:  1^.  Naamlijst  der  vertegenwoordi- 
gers van  de  Gemeenten.  2^.  Besluiten  der  Kerk- 
vergadering omtrent  geloofsleer  9  eerdienst  en  kerk- 
bestuur. 3^.  Reglement  der  werkzaamheden,  zoo 
die  van  den  Kerkeraad ,  als  van  den  Predikant  ^ 
en  den  Penningmeester  (dat  klinkt  wat  heel  koud , 
dat  hadden  we  liever  tot  de  geheel  huishoudelijke 
zaken  teruggetrokken  gezien.  Maar  —  het  is 
zoo  —  ook  in  het  verslag  van  de  eerste  Chris* 
iengemeente ,  in  de  Handelingen  der  apostelen , 
vinden  wij  de  geldzaken  reeds ;  we  kunnen  er  niet 
buiten). 

Mededeeling  van  onze  aanteekeningen  over  de 
Duitsch-Katholieke  zaak  zelve,  zal  men  hier  wel 
niet  verwachten.  Het  boekske  is  goedkoop.  Zulks 
doet  het  grove  papier  en  den  compressen  druk 
(die  hier  bij  ons  altijd  veel  onaangenamer  er  uit* 
ziet  dan  in  Duilschland)  versehooning  vinden. 
Jfcns  ingenua  Beo  grala. '' 


jRooiw 

,y  Google 


EOOMSCJU  HTSZIRUV»  187 


Roomichê  3fy$tmen^  beschreven  door  eenen  oog* 
getuige  y  L.  T.  B.y  Duittch^Kaiholiek.  JSeMr 
het  Moogduiteck  y  door  «.  ymm  h«  ,  Jlongüum^ 
Motto  t  £t  les  Més  regnent  to^jour.  Te 
Amsterdam,  hij  J.  C.  J.  Raabé,  1845.  15 
hkd%.    In  gr.  Stro.     J)e  pr^s  is  /0, 12. 

/donder  Tergelijkiiig  met  het  yoorgaande  j  ver- 
geaoege  ook  dit  blaadje  zich  met  eenvoudige  aan- 
kondigiog.  Het  zijo  stes  bedragen  tot  de  Chroni'' 
^  tcandaleuse  ^an  het  bijgeloof  onzer  t||deB, 
Toor  een  deel  aan  Referent  welbekend.  Wij  ho- 
pen dat  ook  deze  tot  de  voorwerpen  nullen  be* 
Gooren ,  die  Pius  IX  zal  willen  en  durven  aantas* 
^n*  Zou  h§  de  Koningin  der  Hemelen  aan  dur- 
fea?  De  tyd  zal  het  leeren. 

Mens  ingenua  Deo  grata. 


Onar  staüt  geschreven^  of  Schriftuurplaatsen 
ingaande  de  Godheid  van  den  Heere  jezüs 
CH&isT  us ,  uit  het  Oude  en  Nieuwe  Testament ,' 
h^eengehragt  door  a.  capadosk  ,  M,  D.  Té 
*sGravenhage,  b^  P.  C.  Diil.  16  hiadz.  In 
32wo.    De  prijs  is  f  Oylb. 

Ue  Godgeleerde  Bijdragen  hebben   ?an  dit 
^je  reeds  eene  beoordeeling  gegeven ,  bijoa  zoa 

lang 


,y  Google 


I6B  A..  CAFABOCC,    OZ. 

laog  aU  het  boekske  zeif.  Wy  rekenen  (e  kun- 
nen volstaan  met  vermelding.  Wij  zien  die^  zaak , 
OBs  faoo^heili^^y  wel  gaarne  in  aller  harten,  jnaar 
ia  handen  Mev^  van  Y.  B.  MM.  dan  van 
]ft.  BO»  Hier  ten  minste  is  te  veel  kaf  onder 
het  koreii» 
'.  Mens.  ingtnua  Deo  grata. 


Sandhoek  van  den  vroegsten  bloei  der  Neder'^ 
landsc%e  letterkunde  ^  of  proeven  uit  Neder^ 
Jandsche    schriften   der  dertiende  en  veertiende 

'  eeuw ,  met  inleidingen ,  aanstippingen  over  dé 
spradkleer  en  den  stijl  van  dien  tijd  ^  een  klein 
woordenboek  enz.  Door  Mr.  b.  h.  iüiofs  , 
Hoogleeraar  te  Groningen  ,  enz.  Te  Gronin- 
gen ,  bij  J.  Oomkens,  1845.  k2%  bladz,  In 
Svo,     De  prijs  is  fkfiO. 

ijQxy  hebben  wij  dan  wederom  een  werk  voor 
ons  liggen  van  den  in  onze  letterkunde  met  regt 
beroemden  Hoogieeraar  lulofs,  maar  ditmaal, 
Lezers!  van  eenen  anderen  stempel. dan  die  ons 
vroeger  onder  de  oog«n  kwamen.  Het  betreft 
een  vak  %  dat  blijkens  het  eigene  gezegde  van  jre- 
meldei^  Heer^  vroeger  door  hem  niet  bijzonder 
beoefend  werd «  maar  waarop  hij^  zich  in  de  l^tste 
jaren  op  het  loffelijke  voetspoor  van  anderen  met 
vli^  heeft  tóegdegd,  namelijk  onze  vroegere  ^let- 
terkunde.    £n  inderdaad  is  er  een  gedeelte  <M}z«r 

let- 


,y  Google 


B;   1f,    tVLOFJi  ,  .BKZ.  169 

UU^koade,  dai  zoïó  weiaig  beoefend  wordt,  kei 
is  zooder  twijfel  dit,  hoe  hoogstèelangrijk  en  out* 
tjg  het  ook  weten  moge.  Deswegens  prijzen  vl^'' 
écK  Sdbrijver  en  hopen  dai  hg  door  dit  zgn  hand- 
^k  niet  weinig  moge  toebrengen  om  den  reeds 
sedert  eenigen  tijd  opgevektcn  Insii  ter  ónderzoe- 
^Bg  en  oplieldering  oneer  oade  letterkunde  te 
Tenoeerderen.  £erst  vinden  wij  hier  eene  zeer 
beUngrijke  inleiding  o?er  de  NederLindsche  taal  in 
Itet  algemeen  t  over  de  eerste  Nederdnitsehe  Sckrij* 
Ters  en  dea  aard  hunner  geschriften ,  over  de  taal 
in  die  geschriften  heerschende ;  eindelijk  spreekt 
^  Schrijver  over  het  belangrijke  der  bea^ening 
Taa  de  oude  Nederlandsche  letterkunde. 

Nu  gaat  de  Hoogleeraar  er  toe  over ,  om  proe- 
Teo  uit  de  gesehriften  der  oude  schrijvers  mede  te 
Men  en  maakt  eenen  aanvang  met  jacob  vüm 
lAEELinn.  Wij  vinden  hier  uittreksels  uit  zijnen 
&ijm-BgbeI^,  zijnen  Spiegbel  Historiaal ,  uit  zijne 
Hmelyehede  .  der  Hemelycheit  en  ^  uit  zijne, klei» 
«ere  gedichten. 

Hierop  volgt  de  beroemde  helis  stou,  en  de 
Sdir^er  levert  obks  pi^)even  uit  zijnen  B^m* 
Kroo^k ,  waacna  de  Hoogleoraar  Attr  eenige  niet 
UK>  algemeen  bekende  Schrijvers  handelt,  akovec-^ 

'ia    VAN    KEEUa    of  VAU   LESDWfV,    OVer  iOOEWIJif; 
▼IB  VCLTHIM  ,    JkM^D%  CUAC  of  DBKJEBRS  ,    60  maakt 

oos  dooF   eenige    nittreki^k   met  hunne    werken 
nader  bekend,  gdijk  hij  ziilk^  in^g^lijks  d<>et  m«t 


,y  Google 


170  fi«   fi«   tVLOfS^ 

eene   Terzamding  tan   Oad-I'rederlandscb^  zoage-» 
naamde  Aesopische  fabelen,  onder  den  naïim  Tan 
Esopes.  Hierop  behandelt  hij  door  proeven ,  Mid- 
dei-Nederlandsche    Ridder*6edichten ,     of    licTer 
Rijm- Romans ,   waarop  het  dierengedtcht  van  den 
algemeen  bekenden  reihaert   dc  vos  volgt ;  be-> 
nevens    het    Sinte   Gheertradenminne   van    wii:* 
£KU    TAK    HILDE6AE&SBER0 ,    uit  welks    werk   dc 
acht  en  veertig  eerste  regels  wórden  medegedeeld. 
Vervolgens  vinden  wij    hier  proeven  nit  deze4.of 
gene  kleinere  gedichten  ,  i  Romantische  verhalen  , 
Legenden ,  Drama*s ,  enz. ;  terwijl  het  eerste  ge- 
deelte  van  dit  handboek   wordt  besloten    met  de 
mededeeling  yan  een  paar  proeven  nit  Oud-Nedep- 
landsche  Prosa*Schriften ,   zoo   als   nit   het  leven 
Tan   JEZUS   en    uit  den  Delfschen  Bijbel,  gedrukt 
in  1477,  enz, 

Na  de  proeven,  welke  das  de  fioogleeraar  uit 
zoo  vele  Oud-Nederlandsche  schrijvers  geleverd 
heeft,  vangt  een  nieuw  gedeelte  van  zijn  werk 
aan ,  waarvan  wij  insgelijks  een  kort  verslag  zul- 
len geven.  Vooreerst  vinden  wij  de  zoogenaamde 
taalkundige  aanstippingen ,  welke  zonder  twijfel 
de  belangrijkheid  Tan  dit  werk  niet  weinig  ver- 
hoogen,  aangezien  in  dezelve  aan  de  beoefenaars 
onzer  oude  letterkunde  ze^r  nuttige  wenken  en 
leeringen  gegeven  worden ;  hierop  volgt  de  Glos* 
sarium,  of  verklaring  van  meer  of  minmoeijelljke 
woorden  in  de  aangehjialde   stukken ,   terwijl  dit 

werk 


,y  Google 


flAfiJ>BO£K   KHZ.  171 

verk  be$k4eii  wordt  mtt  èeoige  feFbe&erilhgcii  att 
ioeroeg^ds,  en  een  .  nasehrift  orer  maulabt's 
Boec  Tan  den  Houke. 

Uit  de  korte  opgrrt  Tan  den  inhood  van  dit 
werk  kan  men  dos  over  detsel&  belangrijkheid 
oordeelen.  Wat  nu  de  aanmerkingen  aangaat, 
die  men  op  dit  handboek  zonde  kunnen  maken; 
v^  zvUen  ons  tot  het  navolgende  bepalen :  het- 
zdTe.had  volgens  ons  gevoelen  vollediger  kunnen 
zijii)  inzonderheid  het  Glossarium,  waarin  wij 
Tersckeidene  woorden ,  die  ophddering  verdien- 
den, gemist  hebben;  dit  neemt  echter  niet  weg 
dat  w^  b^  ons  gevoelen ,  vroeger  geuit ,  blijven , 
dat  dit  handboek,  eene  belangrijke  bedrage  is  tot 
de,  kennis  en  de  beoefeoing  onzer  oude  letter- 
kimde,  waarom  w§  hetzelve  zeer  aan  de  be- 
oefenaars onzer  letterkunde  in  Nederland  tot  hun 
%èsinSL  aanprezen ,  en  den  Heer  lulofs  onzen 
daök  z^en  voor  den  arbeid ,  dien  hij  besteed 
heeft  aan  een  gesehrift,  dat  zonder  twijfel  kan 
gez^  worden  onze  Nederduitsehe  lett^kunde  tot 
sieraad  te 'Zullen  verstrekken.  '  « 

Gmengde  Taalkundige  Bedragen  en  Bedenking 
^ ,  door  A.  c.  ouDiMANS.  Te  Leiden  ,  hij 
C.  C.  van  der  Hoek ,  1845.  In  gr.  ^%vo.  Dé 
prijs  is  ƒ0,70,      ' 

Dat  onze  Hollandsche  taal  e«ne  schoone ,  rijke 
B0£Kz.FSfi.l847.         SI  taal 


,y  Google 


172'  A.    C.    OUDtHAKS  , 

taal  2ij ,  me  zal  het  betwijfelen ,  die  haar  eeni- 
germate  kent  P  Maar  ook  dat  tij  vaak  jaranieriijk 
misbruikt ,  en  in  stede  yan  aaar  vaste  regeleii  en 
beginselen,  te  worden  gesproken  en  geschreyen  , 
bloot  naar  gehoor  en  willekeur  wordt  gebruikt ,  en 
alzoo  misvormd  en  T^rminkt ,  wie  zal  het  dnrreii 
te  loochenen  P  £n  wanneer  dan  nu  de  Taalleeraars  ^ 
wier  bepaald  vak  het  is ,  geene  taste  regelen  we* 
ten  te  geven ,  waarop  men  zioh  voor  dk  geval.  — «. 
althans  nagenoeg  —  kan  beroepen ,  moet  waarlijk 
het  onderwijs  vrel  alles  behalve  uitlokkend"  worden » 
ab  de  leerling ,  die  eene  taal  leert-,  op  de  vraag 
naar  het  hoe  en  waarom ,  van  zijn*  onderwijaer 
ten  antwoord  moet  ontvangen :  2>ik  weet  het  niét ; 
maar  deze  of  die  Taalleèraar  schrift  het  zoo ,  en 
dien  moeten  wij  volgen/'  Van  ganseher  harte 
juichen  wij  daarom  het  doel  en  pogen  van  den 
Schrijver  toe  ,  als  hij  ,  eerst ,  over  de  spelling  van 
eenige  zamengeslelde  zel&tandige  naamwoorden  het 
een  en  ander  in  het  midden  brengt;  waarbij  hij 
de  weinige  consequentie  der  fieeren  sibobrbebs: 
énéwEiLASo  met  den  vinger  aanwijst ,  en  ten  slotte 
zijne  eigene  denkbeelden  omtrent  dit  moeijelijk 
punt  opgeeft ,  in  deze .  regelen  zamengetrokken : 
1^.  Als  het  eerste  zelfstandig  naamwoord  in  een* 
enkelvoudigen  zin  genomen  wordt ,  zoo  geve  men 
aan  hetzelve  volstrekt  geene  meervoudige  buiging ; 
maar  behoeft  dit  woord  eene  overgangsletter,  zoo 
gebruike  men  daartoe  de  toonlooze  e,  met  of 
zonder  verdubbeling  der  slmtielter;    —   8<;.  in- 


,y  Google 


GKaEHODl   mUUfOlM  BlJOtlftKH  UTX.     173 

£en  in  Jietzdfd«  geval  >  bet  tweede  woord  met  een 
klinker    JtMsgmt,    zoodat  de  iiitepraak  door   eeJB# 
tweede  OTergang^Ieiter  aacbter  of  ?Ioeyender  wordt , 
make  men  daarenboven  gebruik  van  de  letter  s, 
zoQ  aU  in  galgen  aa» ;   —   3^.   slnit  het  eente 
selbtandig   naamwoord  een'  ipeervondigea  fin  in, 
dan  blijft  de  bovenstaande  r^gel  in  voUe  kracht, 
ofKkoon   het  ieder  'vrijstaai,    om  ook  het  eerste 
woord  in   het  meervoad  te  plaalsen  ,  altijd  echter 
de  welluidendheid  daarbij   in   acht   nemende.  — 
Yerder  handelt  de  Schrijver  over  het  gebruik  van 
ket  deelteeken    (:) ;   een  punt,    in  de  taalkundige 
werken  der  Heeren   wsiuuin  .en  sixgxkbuk.  niet 
behandeld,    en   in  des  eerstgenoemden  Woorden- 
boek niet  dan  naar  luim  of  willekeur  opgegeven. — 
Baaürna  gewaagt  hij   van    de   spelling  van  aa   in 
woorden ,  die  verkleind  worden  voorgesteld.    Wij» 
ders  behandelt  hij   de  spelling  van    heir  ^    meir^ 
oir  f  kair  en  air ,  waarbij  eene  aanwijzing  uit  de 
werken  zelve   van  de  Hoogleer  aren  vab  der  palk 
en  Vil  KivpES ,   dat  deze  twee  beroemde  Schrij- 
vers zich  als  Hollaodsche  taalgeleerden ,  door  zui- 
verkeid   van  taal  en  spelling ,    in  hunne  schriften 
niet  zoodanig  hebben  onderscheiden ,  dat  zij  als  man- 
nen van  gezag  souden  kannen  worden  aangehaald  , 
aan  wie  men    een'  besltssenden.  invloed  op  onse 
spelEog  zou  mogen   toej^ennen.     Voorts  geeft  h$ 
eene  en.  andere   opmerking  omtrent  het  gebruik 
van  elkander.    Daarna  behandelt  hij  eenige  onzy* 
dige  werkwoordea ;  eA  geeft  tenslotte  eenige  nieuwe 
M  2  •  af- 


,y  Google 


174  A.    C.    OÜ0EM.45S,    EKZ 

afleidiagea ,  getrokken  uit  hoefer'^  IHsL  de  fa 
ükmte,  —  Wij  zijn  den  yverigen ,  bekwamen  en 
onderzoeklievenden  oifDEmBis  waarlijk  dank  ver- 
schuldigd Toor  zijne  bijdragen  en  bedenkingen ,  op 
znik  een  vasten  en  toch  bescheidenen  toon  mede- 
gedeeld ;  en  hopen ,  in  het  belang  van  onze  meer 
en  meer  verbasterende  schoone  moedertaal ,  dat  zij 
niet  de  laatste  zullen  zijn ,  en  vooral  niet  ongele- 
zen of  onbehartigd  worden  ter  zijde  gelegd. 


Proeve  van  eene  algemeen  bevattelijke  beantwoor- 
ding der  vraag :  Wat  is  de  reden ,  dat  wij , 
op  het  eerste  aanschouwen  van  sommige  men- 
SC  hen  ,  een  zeker  gevoel ,  of  van  behagen  ,  of 
van  mishagen  omtrent  ken  ^  bij  ons  waarne- 
men?  Eene  bijdrage  tot  mensch-  en  zielkundig 
onderzoek^  door  j.  b.  christeheijcr.  Tweede, 
vermeerderde ,  met  aanteekeningen  voorziene 
druk.  Te  Schoonhoven,  bij  S.  E.  van  Noo- 
ten,  1845.  ^Ibladz.  In  kL  Soo.  De  prijs 
'is  f  0,90.  , 

Irij  willen  van  dit,  wel  niet  diepgaande, 
niet  kernachtige  ,  en  zich  door  nieuwheid  en 
frischheid  van  gedachten  ^  evenmin  als  door  die 
levendigheid  van  stijl  en  voorstelling ,  die  de  Schrij- 
ver van:  de  Neef  van  Guadeloupe ^  jaren  ge- 
leden,   getoond    l^eeft    te   bezitten ,    onderschei- 

deü- 


,y  Google 


J.    B.   CtIRXSTEJIEIiER,    VHZ.  175 

(ienck  werkje^  toch  gtiarne  'den  tweeden  drak 
helpen  aanprijzen ,  omdat  het  zeer  nuttig ,  bevat- 
ielijk  en  daidelijk  is.  Wij  z^n  het  met  hem  eens^ 
dat  dat  gevoel  niets  geheimzinnigs  is ,  maar  nit  d» 
eenvoudigste  redenen  moet  verklaard  worden.  En 
zijne  goede  raadgevingen ,  aan  het  eind ,  om  voor-* 
zigtig  te  wezen  met  dien  eersten  indruk ,  zich  er 
ooeh  vóór ,  noch  tegen ,  door  te  laten  innemen , 
naar  den  raad  van  het  gezond  verstand  te  vol- 
gen ,  dat  ons  voor  menige  beschaming  en  teleur- 
stelling zal  bewaren,  is  voor  allen  nuttig,  voor 
Telen  misschien  noodig.  Gezond  verstand  is  in 
den  omgang  met  menschen  beter  leidsvrouw  dan 
pbysiognomie. 

Mens  ingenua  Deo  graia. 


Meester  Paul^  fFaarheid  en  Ferheelding  ^  door 
den  Schrijver  van  het :  Iets  over  Oom  thovas. 
Te  Groningen,  hij  J.  Oomkens ,  1844.  Jn 
gr.  %vo*     De  prijs  t*  ƒ1,40. 

Zieer  laat  kwam  ons  dit  kleine  stukje  ter  hand. 
Wg  kennen  den  Schrijver  niet ,  noch  ook  zijn 
werkje ,  6p  hetwelk  hij  zich  op  den  titel  dezes  be- 
roept. Dit  doet  ook'  niets  ter  zake  voor  hem, 
die  de  spreuk  wil  in  gedachtenis  houden :  Amicus 
Pktto  ^  amicus  Socrates  ^  -eed  magis  amiea  veri- 
tttSm  Hei  boekje  kwam  Referent  dan  niet  te  laat 
ter  baad  om  er  van  te  melden ,  dat  hij  het  met 
M  3  veel 


,y  Google 


176  MEESTSR  PAVL. 

▼ad  genoegen  he4^  gelezen;  dat h$  er menlgen be^ 
sdieideni  nntiigen  en  te  dezen  tijde  gepasten  wenk 
in  heeft  gevonden ,  die  wel  noodig  was  te  worden 
gehoord  of  gelezen  en  herinnerd  ;.dat  bij  hier  en 
daar  de  spranken  Tan  echten  humor  heeft  meenea 
te  kunnen  ontdekken ,  en  het  geheel  gedoseht  vond 
JA  een  behagelijk  kleed,  hetwelk  zich  zeUal  ligt 
aanbeveelt.  B)  do  lezing  dacht  hij  wel  eens  aan 
de  drie  Podagristen,  die  door  Dreni/U  reizen. 
Wie  het  boekje  ter  hand  neemt  ^  legt  het  zeker 
iit«t  onvoldaan  ter  zijdei 

iU 


D#  Flaamsche  landbouw  volgens  vaü  aelbroeck 

en      VAV      IICHTERVEIOE ,     doOf    C«     A.     BERGSHA, 

Hoogleeraar  in  de  Lanihuishoudkünde  te  Utrecht, 
Te  Utrecht,  bij  J.  G.  van  Terveen  en  Zoon, 
1845.  M^  eene  plaat.  121  blad*.  In  gr.  8vo. 
De  prij9  it  J  1,70, 

JHet  is  ons  aangenaam,  door  ons  Tijdschrift, 
dat  in  da  handen  van  vele  landlieden  komt,  hen 
dit  voor  hen  aoo  nuttige  en  gesehikte  boek 
aai|  te  be?ekn..  Hat  levert  eene  voor  hen  zeer 
aangenaHH),  leerzawie,»  en  belangrijke,  lectuur 
op«  --  W^  achten  zulk  eene  beschrijving  van  den 
geheelen  landbouw  in  een  ander  land  voor  hen 
nog  nutteer  dan  theoretische  werken.  Zij  heb- 
ben zelf  gezond  verstand  genoeg  om  hunne  férge- 

lij- 


,y  Google 


C.   1.    BlRttSSA,    ENZ.  177 

iïjkiogeil  te  maken.  Het  ?ervalt  bij  hen  de  pkats  van 
eene  wetenschappelijke  reis,  die  toch  allen  weten 
dal  het  beste,  middel  is  tot  uitbrekiing  Tan  tecbni- 
sehe,  kandigbeden*  -—  Vooral  is  i^laanderen  be- 
langr^k  ,  omdat  daar  de  landbouw  op  eenen  zeer 
hoogen  trap  staat,  en  daar  ook  reeds  de  terbe- 
terde  w^s  van  landbouw  is  ingevoerd» 

Referent  in  eeike  provincie  wonende ,  waar  wei* 
nig  landbouw  is ,  had  voor  zich  zeWen  weinig  gele* 
genheid  tot  yergeiijkiog*  Alleeif  merkte  hij  op, 
dat  de  landbouw  te  zijnent  {Jfotri-Bollcmd)  veel 
OTereeokamst  heeft  met  die  in  de  polders  in  Flaan- 
imn ,  en  tevens  i  —  dat  ook  déar  de  landbouw 
op  lageren  trap  staat  dan  in  de  overige  gedeelten 
van  Fiaanderen.  Juist  zoo  als  hier.  —  Het  is 
das  niet  enkel  de  stijfhoofdigheid  en  gezetheid  op 
bei  oude  van  den  Westvries ,  die  men  doorgaans 
als  oorzaak  opgeeft.  Zoude  vruchtbaarheid  van 
den  bodem  zelf  er  de  oorzaak  van  zijn ;  heft  al  te 
gemakkelijke?  —  Zou  eene  meer  middelmatige 
grond,  die  meer  arbeids  en  kosten  vraagt,  te*> 
Tens  zonder  ondankbaar  te  zijn,  de  voordeeKgste 
tga  voor  de  «ontwikkeling  van  den  landbonw? 

Referent   had  gaarne  de  grassoorten  9  op  bladi. 
^B,  met  de  wetenschappdijke  benamingen  aanfge» 
vezen  gezien.     Zoo   ook  op  bladz.  82  de  hutten^' 
,    ^«t,  hier  onder  dien  naam  minder  bekend. 
Mens  tngüfMa.Deo  giata, 

M   fi  Het 

Digitized  by  LjOOQIC 


176  J«    A.    SCHNEITHER  y    KNZ. 


Het  verslag  der  Staat s^Commissie  ^  benoemd  tot 
het  Examineren  der  aankomende  Studenten 
van  het  standpunt  der  Latijns(:he  scholen  ^tf- 
schouwd ,  door  Mr.  J.  a,  schiteither  ,  Rector 
der  Zatynsche  scholen  te  Groningen.  TV  Gro- 
ningen, htj  W.  Tan  Boekeren  ,  IS^5,  S2hladz. 
In  gr.  8vo.     De  prijs  is  ƒ0,30. 

Op  eenfi  bescheiü^ne  wijze  legt  de  Heer  scrnei- 
'THER  hier  de  gronden  bloot  zijner  bezwaren  tegen 
de  hooge  eischen  Tan  de  Commissie.  Voor  ons 
zehen  zijn  en  blijven  wij ,  ook  na  de  lezing  Tan 
deze  bladen ,  meer  tot  de  hoog«re  dan  de  lagere 
•eischen  geneigd.  Maar  wij  zagen  hier,  duidelij- 
ker dan  het  ons  te  Toren  was ,  dat  alie  bezwaren 
zich  niet  zoo  gemakkelijk  laten  wegcijferen.  De 
Gymnasiën  zullen  Teranderd 'moeten  worden.  - — 
£n  —  de  Hoogescholen  misschien-  ook.  Als  er 
zulke  flinke  Studenten  aankomen,  gelijk  de-  Com- 
mijssie  eischt,  dan  kunnen  de  Hoogleeraren  één 
of  meer  jaren  dierbaren  tijds,  die  nooit  weerom 
Jrómty  uitwinnen. 

De  tijd  ^al  wijsheid  leeren. 

Mens  ingenüa  Deo  grata. 


PlO€- 


Digitized  by  LjOOQ IC 


j.  j.  Lioir  ,.Efiz.  179 


Proeve  van  een  humoristtseb-satyriseh  Woor» 
denèoei  der  ZamenUeving.  £en  pendant  van 
aile  Woordenboeken  en  Encyclopediën.  ■  üü* 
gegeven  door  /.  jr.  1105.  Te  Amsterdam,  hij 
S.  de  Grebber ,  1845.  88  bladi.  In  gr.  %vo^ 
De  prijs  is  / 0,90. 

SSedert  üokkx  zijn  Ironisch-Comisch  Woorden- 
boek uitgaf,  is  er  te  onzent  niets ^ dergelijks  in  bet 
licht  verscbenen.  Het  zijn  ook  van  den  g^est  de 
gemakkelijkste  vrachten,  niet ,  noch  de  vrucht  van 
alle  geesten.  —  Fokkjb  was  de  man  van  zijnen 
tijd,  en  deed  er  in  zijn  tijd  genoeg  lagchen..  Het 
komieke  en  dó  bnrlesque  parodie  warqn  ook  meer 
zgn  genre 9  dan  'de  satyre.  Deze. laatste  is  yecl 
moeijelijker.  Niet  ligt, zal  men  dan  .ook  wokxe 
met  KAESSEK  vergelijken.. 

LioK  heeft  zijn  genre ,  zeer  goed  als  bet  sar 
iyriscbe  aangegeven.  Maar  :  humoristisch  is.  eene 
aanmatiging  van  iets »  dat  hem  niet  toekomt.  De  hu* 
mor  is  oneindig  hooger  en  edeler.  Die  zoo  ware 
karakteristiek  van  den  hnmor :  «een  glimlach  om 
»de  lippen ,  .en  een  traan  in  het  oog  ,*'  .past  op 
z^n  werk  niét.  £n  hij  vergelijke  zelf  de  schoone 
beschrijving  van  den  hnmor,  die  bjj  aan  Saphir 
ontleend  heeft ,  bladz.  33 — 34.  De  humor  leent 
zich  niet  tot  zulk  eene  alphabetisch  gerangschikte 
.M  5  vcr- 


,y  Google 


180  f.  J.  uon , 

Terzamding  vaQ  afg^brokene  geiegden  en  gedach* 

len.     Het  is :  geest ,  vernuft ,  niet  humor. 

Het  piqaante,  aardige,  blijfl  in  zulke  boeken 
altijd  de  hoofdzaak.  Daarover  is  het  oordeel  zeer 
subjectief.  £r  is  veel  in ,  dat  Referent  niet  pi- 
kant, niet  geestig  vindt.  Daaronder  rekent  hij 
vooral  de  quasi  vertalingen  van  basterd» woorden , 
b.  V.  dlt^  hoogzang;  tenor  ^  dnnzang!  (het  is 
van  teneor ,  houden ,  niet  van  tenuu ,  dun ,)  fa» 
goty  diephovLÏ  y  fagottist  y  diephoutwerker  ,  ^wtï , 
zachtroer.  Zoo  ook  de  lange  omschrijvende  ver- 
talingen ,  b.  V.  polka :  knie»hak-enteenenradbraak» 
dansBvanier.  Paruikenmaker :  hoofdsieraadontbre» 
ktngsbedekk^dlEiiBstenaar.  Op  nja  best  kunnen 
zfé  i^yres  djn  op  het  overdreven  purisme  in  de 
taal,  op  het  Hoofdianisme. 

Evc^nwel,  er  z§n  menigte  van  vernuftige  satj- 
riscbe  glossen  in.  hG^id^  is  het  acoentgrave  op  de 
»sjtomme  e.  For4una,is  de  blinde  koe,  die  in» 
ftstinctmatig  den  os  naloopt.  Maar ,  is  de  on»- 
>keerplaats  der  rede  en  het  kreefigai^ingspnnt  des 
»Io£s."  Het  best  slaagt  lion  in  de  langere  stak*- 
ken ,  waarvan  hij  er  hier  verscheidene  geeft ;  «^ 
een  paar  daarvan  ^  namelijk  Spoorw^  en  Zaak» 
waarnemer ,  zijn  lang  ^genoeg  om  tot  kleine  biji- 
dragen  in  een  genootschap  te  dienen. 

Wij  durven  den  Heer:  »hoofdgek-onder*d6» 
gekken-en-modepoppen-en-did-den-toon  der-nienW'' 
ste-modes- aangeeft  i  -  en-gelttkk%^is,  •  wanneer-hij«* 
een-verheven  xbalrokidée  -of-een  e«goddelijke«kunst« 

op- 


,y  Google 


PROSTE  XV2.  181 

opfuliingsphaiilasie^fetiad-heeft."  (Lioir  bfodz.  39) 
wel  rragen  om  meer^  Het  z^n  Truefatmi  die  op 
weinige  boomea  groeien.        ^  ' 

Mens  tngenua  Deo  graia. 


HUEiA  PERCT,  of  het  ftut  der  rampen\  tot  de 
vorming  van  het  mensphelijk  hart.  Een  zede" 
l^ke  Roman  van  hart  bruntoit.  üit  het  E%* 
gehch,  In  twee  Deeien.  Te  Alkmaar,  btj 
H.  J,  van  Vloten ,  1846.  In  gr.  8vo.  De 
prtjs  is  f6,50. 

Vt  ie  kent  niet  deo  tegeaspoed,  en  wk  ir  er^ 
4te  niet  ^  vooral  in  dezen  t^d ,  den  feilen  en  kneU 
lenden  geesel  der  rampen  gefvoeldeP'  Wie,  dië 
èertdytr  heilrijke  strekking  en  nut  darft  te  be- 
tv^felen  of  iooehenesF  Sleefats  dat  onze  iMtihir 
«r  met  geweld  tegen  aandrniseht ,  en  het  kaar, 
b§  dm  bovooroordeelden  blik ,  met  welken  z§  Ül 
het  gewone  leven  de  ding^  pleegt  te  besefaoiiwen , 
alleenlijk  eene  zaak  van  droefheid  scfaijAt  te  zijn. 
£ere  en  dank  das  den  onbevoordeelden ,  die  zijne 
pen  wil  gebr-aiken  om  sijne  mede*stervelingen ,  nit 
een  helder  hoofd  en  welgeplaatst  hart ,  zoodanige 
indrukken  mede  te  deeien ,  als  zijn  waarheidszin 
en  Godsdienstig  gevoel  hem  als  houdbaar  en  be- 
proefd hebben  leeren  kenuen  en  waarderen.  Zoo 
bez^g  onze  Nederlandsche  dichteresse  iucretia  viv 
kerker  het  nut  der  tegenspoeden  ;  en  menig  zwaar 

be- 


,y  Google 


}d2  HART- BRirifTOK  ,    ENZ. 

heproéfd  en  diep'  bedrukt  lijder  Tond  heélèndeit 
l)aisem  Toor  de  diepst  geslagene  wonden  in  baar 
echt*  Christelijke  voorstellingen  van  den  tegen- 
spoed. Ook  de  Engelsche  Schrijfster ,  wier  werk 
hier  Toor  ons  ligt,  heeft  tot  de  vele  goede  en  lof- 
felijke pogingep ,  welke  tot  hét  bovenvermeldde 
oogmerk  reeds  zijn  aangewend ,  eene  loffelijke  bij- 
drage toegevoegd.  De  wijze ,  waarop  zij  dit  deed , 
pleit  voor  haar  hoofd  en  hart ,  en  sta  dan  ook  — 
zelfs  niet  in  hare  eigene  schatting  -^  haar  Roman » 
(bij  lange  na  niet,  op  é^ne  lijn  met  den  f^averley 
van  den  grooten  scoit,  haar  Helena  Percy  zal 
niet  nalaten »  bij  al  wie  wèl  denkt ,  en  prijs  sfelt 
pp  voedsel  voor  verstand  en  hart,  een  weldadig 
gevoel  te  wekken  of  te  versterken.  De  karakters 
van  zekere  Miss  mortimer  vooral,  en  van  Mr. 
MAiiuuto  komen  zeer  goed  uit.  Het  werk  had  b^ 
4e  inkleeding  wel  iets.' kunnen  zijn  ingekort.  De 
Tertaler  heeft  zich ,  naar  ons  oordeel ,  zeer  goed 
van  zijne  taak  gekweten.  Het  geheel,  zoo  ia 
aanleg  als  uitvoering,  mag  wel  aanbevelingwaar- 
dig beeten. 


WJl- 


,y  Google 


W.  r.  KEÜCHEKIUS,  EMZ.  \S.i 

■-      -    r-  -1        -  .  I    ^     .i   I    J    .,        -.-.■■        r.,   T        -r-       j- 

iriLUtt  F&EOERiK,  Prtns  van  OranJe^JVassau , 
later  Koning  der  Nederlanden ,  door  Mr.  w.  r. 
K£DCBEifi0$ ,  Officier  hij  de  ArrondissementS" 
Regtbunk  te  Sneek~.  Te  Sneek  ,  hij  J.  F.  Tan 
Druten  ,  1844.  ///  en  76  blad%.  In  gr.  Svo.. 
Deprtjs  i>  ƒ0,90. 

Het  is  waar ,  wij  gewagen  zeer  laat  Tan  dit 
werkje ,  maar  hebben  ook  weinig  waarde  in  hel- 
zel?e  gesteld,  omdat  het  t rij  oppervlakkig  ge- 
schreven is.  Toor  hen,  die  het  Zeven  van  fFilr 
lm  den  Eersten ,  door  engeererts  gbrrits  ,  ge- 
lezen hebben ,  zal  deze  schets  weinig  bijzonders 
opleveren^,  en  voor  den  geschiedschrijver  is  zij 
eene  te  weinig  beteekenende  bron. 

Xi.    C*    E*    S« 

Bandleiding  tot  opwekking  wm  het  gevoel  voor 
sckoonAeid  en  smaak.  Door  c.  h.  dieckhakn. 
Te  Groningen ,  hij  J.  Römelingh ,  1845.  59 
iladz.     In  kt,  Svo,    De  prijs  i>/0,25. 

Een  klein,  doch  zeer  nuttig  werkje,  dat  Re- 
ferent met  genoegen  gelezen  heeft.  Hij  Termeen  t 
hetzelTe  te  moeten  aanbevelen ;  maar  o&choon  wij 
ui  den  ütel  zonde  opmaken ,  dat  het  een  oor-, 
spronkelijk  HoUandsch  werkje  is ,  zoo  wordt  men 
echter  daardoor  bedrogen  ,  want  het  is  vertaald , . 
ea  wel,  naar  «oze  meening,  uit  het  Hoogduitsck, 
^u,  dit  vermindert  natuurlijk  de  waarde  Tan  dit 

hoeks- 


,y  Google 


m  e.   H«  DXWCEBiSS,   Enz* 

boekske  Qiet,  te  m«er,  daar  de  Vertaler  xich  van 
zipe  taak  yrij  wel  (^kweten  heeft.  Het  kome  iu 
veler  lundea ! 

Jut    C«    E«    S»  o 

JtmhoeiJ€  voor  de  Provi»cie  Overijs^eL  J^oor 
het  jaar  1847.  Door  o.  via  scHaETEH.  TV 
Zwolle.,  hij  J,  J.  Tijl. 

Dit  Jaarboekje  moge  ,  om  deszelfs  verschillende 
opgaven ,  voor  de  bewoners  van  de  Provincie 
Over^ssel  eenig  nal  kebbea ;  Recensent  betwijfelt 
zulks  geenszins ;  maar  dit  is  ook  al  het  goede , 
wat  hij  er  van  zeggen  kan.  Niets  ter  uitspan- 
ning, geen  enkel  blaadje  aan  Mengelwerk  ioege- 
w§d;  foei,  hoe  droog!  Waarom  niet  bet  nuttige 
itiet  het  aangename  vereenigd?  Onvoldaan  en  te- 
leurgesteld legt  Recensent  dit  Jaarboekje  ter  zijde , 
met  den  wensch  ..«»  hierna  heter i 

£•  G.   I.   s, 

Drentscke  f^olks»jihnanak ,  1847.  Elfde  Jü^r. 
Te  Koevorden ,  hjj  D.  H.  van  der  Scheer.  Be 
frije  is  f  1,10. 

Over 'het  4|^ah«el  |^eno»ea^  levert  deze  £lfik 
Jmtfgmng  tig^  den  Drentsehen  yolhs-iilmaiidc  we* 
der  eene  niet  onbelangrijke  verzameling  op;  of* 
schoon,  naar  Reoessente  gevoelen,  er  zich  smn- 
mtge  opstellen  in  bevinden,  die  minder  ia  «OBeo 
Koïke^Almanak  te  huis  behoorea* 

Met 


,y  Google 


ORXVTSCBS  f 0LK9*AnAIAK  TOOft  ICT  JAIK  1847.    185 

Met  genoegen  hzen  wg :  Dwêmg^oo  «n  imdir* 
h$orig9  geknehUn ,  (pag.  1^42)-  door  den  £enr« 
?AB  MHiicK.  Dexe  Terdienstelijke  bijdrage  is  hiev 
wel  op  zijne  plaats,  en  w§  honden  den  £erw* 
Schrjjfer  aan  v^n  woord ,  ons  op  pag.  3%  (in  de 
noot)  gegoTon ,  om ,  in  eaBen  Tolgenden  jaftv* 
gaag,  de  Kerkelijke  Geschiedenis  Tan  Dwmgtioo 
te  lef  eren.  Jammer  maar ,  dat  een  te  groot  aan* 
tal  taal-  en  spelfoatea  dit  stnkje  ontsieren*  Ten* 
bev^ae  dat  'wij  niet  zonder  reden  klagen;  halen 
wij  slechts  de  Yolgende  aan :  pag.  4  staat :  aan  dé 
kiddand^  moet  zijn :  aan  den  leiband  of  /etVf- 
hand;  op  dezelfde  pag.  laauwer^  woor:  lauwer  ^ 
paf.  6  ten  prooi ,  Toor  :  ter  prooi ;  pag.  10 :  beval 
^  dn  Franêche  Geestelijken,  moet  zijn:  beval 
k^  kii  Franschen  Geestelijken;  pag.  11 :  om  dê 
oagtUkkigea  de  vlagt  ondoenlijk  te maben ,  voor: 
on  den  ongelukkigen  de  vlogt  ondoenlijk  te  ma- 
ioi;  pag.  32  (in  de  noot):  pro/i&ocollen ,  voors 
pro/oedlea;  (1)  pag.  36  lazen  wij:  verdreusckt. 
Hoe  vreei&d  uitgedrukt ;  het  moest  dan  nog  in 
all«  gevallen  zijn:  verdreniksckt ;  op  dezel{je 
pag.  lezen  wij : .  eUendeUng ;  is  dit  niet  e(n  ellen«' 
dig  woord  en  ongelukkig  door  dén  Eerw.  Schrij- 
ver gekozen.  Waarom  niet  liever  x  hwaaddoentr? 
Op  fèf^i  42  stnai:    bg  ^den  Beer  Heer  f  waarr 

sehiJA- 

('!)•  £4e  omtfefilt  dit  woord ,  bet  Kunêi'W^ordenb» 
tan  *,  'wiuino ,  pag,  3Jft.         ,  '      .      , 


,y  Google 


186    O&ERT&CHETOLKS-ALHAKiiK  VOaR  H£I  JilR  18^7. 

schijnlijk  eens  te  veel.  Zoo  als  mj  nog  eeni» 
drukfout ,  eenige  bladzijden  verder ,  vonden  (pag. 
83) :  em  voor  ons.  Het  opstel  over  Zand-  en 
F olksver huizingen^  Koloniën  en  Volkplantingen  ^ 
van  pag.  88  tot  128,  is  mede  een  zeer  goed  ge-, 
schreven  stuk,  juist  geschikt  in  dese  dagen» 
vraarin  sommige  ,  onzer  landgenooten  de  trekvo* 
gels  zoeken  na  te  bootsen.  De  eerste  Paasch- 
morgen^  (129-^136)  is  eene  schoone ,  4och 
zeer  ernstige  beschouwing  der  opstanding  en  der 
hope  eens  beteren,  levens.  Recensent  las  dit  stukje 
met  stichting,  doch  de  uitdrukking:  «Heilige 
»morgen  der  opstanding «  wees  ook  mij  gegroet  T* 
begreep  hij  niet;, moest  dit  ook  zijn:  »vfees  ook 
»van  mij  gegroet?*'  (Zie  pag.  135).  .  Maar  be- 
^i^or/  dit  *  opstel  hier  wel  te  huis?  Ten  minste 
moest  het ,  naar  ons  oordeel ,  niet  de  voorganger 
z§n:  van  een  fragment  Uit  het  Handschrift  van 
een*  Schilder ,  dat  ons  veel  minder  beviel.  ;  De 
Gedenkteekenen  in  Drenthe  zijn  van  weinig  be- 
teekenis ,  en  het  Edict  des  Hartogen  van  Gel- 
der is  hier  niet  op  zijne  plaats.  Het  vervolg 
(tweede)  op  eene  Proeve  van  ,  ^en  fF^^orden- 
boekjen  van  den  Drenthschen  Tongval  enz. , 
hebben  wij  met  genoegen  doorbladerd.  Op  de 
woorden  fFiele?  en  ^tV/e  zegt  de  Verzamelaar.: 
Zie:  Welf  terwijl  het  woordje  wel  in.  deze 
Proeve  te  vergeefs  gezocht  wordt.  Recensent  zal 
echter  den  Lezer  te  regt  helpen.  Hij  sla  den  vo- 
rigen  Jaargang  op,   en  zi^  aldaar,  pag.  269 ,  o^ 


,y  Google 


lIBIAHAKKEEr    VOOR   BET    /AAK    1847.  187 

gemeld  woord.    Waarom  heeft  de   Heer  a.  l.  u 
dit  vergelen  aan  Ie  merken  P 

Wij  znllen  daarmede  eindigen ,  waarmee  dit 
Jaarboekje  begint.  De  Redactie  zegt  in  het  Yoor- 
berigt?  De  GesMedkundigé'  herinneringen  hooen 
den  kalender  kehhen  mj  aekterwege  gelaten,  ff^ij 
kunnen  '/  geloof  hut  onderdrukken ,  dat  hiemako 
ZE. IMKER  las,  In  plaats  daarvdn  geven  wij  réad^ 
gevingen,  en  ffermaningen  van  enz.  Den  eersten 
en  laatsten  dezer  drie  volzinnen  hebben  wij  be- 
grepen en  met  deze  rniling  vrede  ;  maar  bij  het 
lezen  van  den  tweeden  haalden  wij  de  schonders 
pp,  en  o&choon  wij  in  een*  vorigen  Jaargang  bo* 
ven  zeker  stukje  lazen :  » Begrijpelijk  voor  ieder 
die  vatten  wil  /'  zoo  bekennen  wij  oprfgtel^k  den 
bedoelden  volzin  wel  te  willen  y  maar  niet  te  kun" 
nen  valkn. 

ïien  sfetle^  betuigen  wij  onze  tevredenheid  over 
de  h&de  vrij  ^el  uitgevoerde  steendrnkplaatjes, 
maar  ooze  ontevredenheid  over  den  zeer  verma- 
gerden toestand,  waarin  zich  dit  jaar  de  Drenthe 
sche  Yolks- Almanak  bevindt.  De  Tiende  Jaar*- 
gan^  bevatte  270  bladzijden  ;  deze  (de  £lfde)  slechts 
198*  £n  4lat  voor  denzelfden  prijs;  het  kan  er 
waarl^k  niet  mede  door !  . 

Echter ,  op  hoop  van  Jbeterschap  te  dezen  op- 
zi^te  ^  maar  vooral  om.  den  wel  lezenswaardigen 
iiihood,  blijven  wij  dit  Jaarboekje  aanbevelen. 

L.  c.  E.   s. 

goEKz.FEB.1847.        N  '  MEN- 

Digitizedby  Google 


MENGELWERK. 


6£SPR£K  OTER  D£N  HEIDËLBËRGSCHfiR 
CATECHISMUS, 

\  ■ 

IX  DMV   TKSSNOSirK&IHG  ;  SMT  KLArXRBLMi. 


AfeérfDifkti  deelde  ik  in  toifïg«  lioitittiel^  ydn 
dit  Tijdschrift  iets  mede  van  de  gesprekkefn  ,  ^i^^ 
tin  en  èxü  in  eeiietir  zéér  beperkfed  vriendenlfriiig , 
bekend  onder '  den  nederigen  naam  tan  hel  Kla*- 
ierbliad',  waren  gehouden  gfeworden.  Mjkbaar 
irerd  hei  u,  dat  zij  zieh  niet  kenmerkten  door 
geleerdheid ,  noch  eenen  diepen  zin ,  maftf  wel 
door  eenen  eentöodigen  Vr^  toon ;  lerwiji  rtien 
er  ten  daideiijksie  ttit  opmaken  k^ ;  dat  het  ge^tn 
der  daar*  spreidende  personen  te  doen  is,  gvêl  ge* 
lijk  fé  hebbenr,  of  zieh  op  dén  voor^roW  té  plaat- 
sen ,  nhiar  Wet ,  om  door  eene  onderling  Triesd- 
sehapp<d9ke  wisseling^  tan  denkbeelden '  tot  nteer* 
dèré  kennis  4é  geraden»  Verheven  boven  de  vrees , 
van  door  dezen  of  genen*,  wier  ziensw^ze  vait  de 
hunne  veiiscbilt,  te  zdleti  wotden  verketteid, 
drukken  ^  steeds  fondboi^stiigf  hünüe  gëvode^» 
uit ,  zónder  zich  te  bekom-rtierèn ,  hoeelmig  aie^fr 
die  wü  opnenien ,  noch  ook  te  vragen ,  of  zt)  de 
tene  partij  ook  vleijen,  en  de  andere  onaange- 
naam 


,y  Google 


BXI0£LBER6SCH£H  ClTKCHIfHUS.       189 

naam  zijn  zonden.  £r  niets  tegen  hebbende,  dat 
fcnnne  zamensplr^kingen  in  wijdleren  kring  Ter- 
spreid  gorden ,  zo6'  wil  ik  daarvan  naar  mijn  best 
ontbonden  een  gedeelte  médedeelen  ;  welligt  kan 
zulks  nog  eene  nuttige  strekking  hebben.  Met  dat 
doei  althans  stel  ik  het' .  gesprek  ,  aan  het  hoofd 
dezes  uitgedrukt,  hier  tef  ned'er. 

BAA&wuk.  (Zich  het  voorhoofd  Wr^Tende).  Ik 
kan  II  in-  waarheid  zeggen ,  dat  ik  vermoeid  ben. 
M^n  wiixEii  (een  kind  van  ongeveer  acht  ja* 
ren,)  hééft  mij  dezen  ganschen  namiddag  onaf- 
gebroken bezig  gehouden.  Bij  moet  by  m§  lijn 
Yraged'  léer«n.  Nu  is  hij  tot  éan  de  SO"  Zon- 
dags-afdeeling  van  d«n'  Cafechlsmns  gevorderd. 
Maar  ,  o !  hët  heeft  wat  in ,  hem  die'  antwoorden 
Ie  doeft  onthouden  ;  doch  ik  moet  ook  erkennen , 
zg  öjn  V0ftr  heta  wat  al  te  uitgebreid. 

ZzfiBAJi.    £i^' daarbij  geheel  onverstaanbaar, 
,  SiiRBEfto.     I>at  moge  zoo  djn  ;  maar  uithoofde 
van  de   nuttigheid,  welke  dat  vragen  leeren  voor 
kinderen  in  zi'cBsiüit,  willen  i)eIaDgsteI]ende  ouders 
zich ,    ten   hunnen  gevalle ,   nog  al  eéiiige  moeite 
getroosten.     Het   ts   toch,    zoo  als  SAtpvo   zéjgt, 
pligt,  hen  vroeg  ,\  naar  den  eisch  huns  wegs,  met 
de   lesseji    der  Godsdienst  bekend  te  maken.     Dit 
doende ,    kan   men    hóbp    voeden ,  .  dat   zij   die  in. 
gevorderden  leeftijd  jjuUpri.  wêteu  in  acht  te  nemen..' 
ZzGBUK.     Hoe  Wïjs',    dat  de  groote  man  er  bij- 
voegt:   7>naar   den  eisck  huns  wegs.**     Beteekent 
dat    tóch  ,    gelijk*  hel'  nfrg  voorkomt :  naar  gelang  ^ 
'     ■  '■  N  2    '   .        .  van 


,y  Google 


190  -  OCSPREK    OTER.    DEN 

van  hunnt  jaren  en  vatbaarheid  ^  dan  is  er  ni^t 
aan  te  twijfelen »  of  salo^o  zou  >  in  onzen  tijd  « 
dat  leeren  yin  de  30^^  Zondags-afdeeling  voor 
een  liiad  van  acht  jaren  afgekeard ,  en  uwen 
WILLE»  van  dien  last  vrijgesproken  hebben.  Hy, 
noemde  dat  gewi«  een  nutteloos  werk,  een  pijni* 
^^n  van  het  geheugen «  waarvan  men  zich  voor 
verstand  noc^  hart  luttel  goeds  beloven  kan. 

Baa&wijk.  Ten  aanzien  van  dtiQ  of  gene  Ca-* 
techismus-les  zou  dit  mogelijk  kunnen  wezen  ;  doch 
dat  hij  ,  ten  gevalle  van  eenige  weinige  uitzonde- 
ringen, het  gefieele  boekje,  ten  gebruike  der 
jeugd ,  ^ou  willen  hebbea  achterwege  gelaten  ,  dat 
zou  ik  bezwaarljjk  kunnen  gelooven. 

Stirbero..  pat  ben  ik  volkomen  met  u  ei^ns. 
Opgesteld  tejg;  dienste  -der  schplen  en  Christehjke 
huisgezinnen,  heeft  men  daarop  ten  al|[en  tyde 
hoogen  prijs  gesteld. 

ZEGHAn.  Wel  verre  van  iets  op  de  waarde  van 
den  Catechismus  te  willen  afdingen,  meen  ik  het 
daarvoor  te  moeten  houden ,  dat  zij  ,  den  tijd  f}«r 
zamenstelling  in  aanmerking  genomen  ,  boven^  ve* 
Ie,  ja,  de  meeste  onder wysboekjes  van  latere  da- 
gen, dient  geschat  te  worden  Met  dit  te  zeg- 
gen, ben  ik  nogtans  niet  van  gevoelen,  dal  er 
tegenwoordig  geene  geschiktere  opstellen  voor 
jonge  kinderen  i  zoo  als  uw  willeh,  zouden  voor- 
bande zijn.  Neen  !  er  zijn  vele,  die  geheel  naar 
de  kinderlijke  vatbaarheid  ingerigt ,  noet  eene  nret 
noemenswaardige  toelichting  door  hun  kunnen  be- 

gre- 


,y  Google 


BZlDElEtRGSCBE»    CATZCflIk|fU5.  191 

grepen  worden ,  en  die  daarenboTen  dan  ook  nog 
alléén  2ttlke  Bijbelwaarheden  in  üch  bevatteü*,  ah 
voor  het  jeugdig  gemoed  belangrij1[  zijn  ^  en  téi^ 
Tormïng  van  hbïteWe  tot  dengdsbetrachttng ,  uit 
het  reine  beginsel  van  liefde  tot  God  en  den*  Za- 
ligmaker, eenen  werkzamen  intloed  kannen  oefe^^ 
nen.    Aan  de  zoodanige  ken  ik  den  Toörrang  toei 

SiARBEfte.  6tj  kenrtf'naar  ik  bemerk ,  d:ln 
tock  den  Üatecliisóias  niet  onvoorwaardelijk  af? 

Zeghah.  Dat  hebt  gij  tan  mij  wel  beter  Ter- 
nomen.  Ik  behoor  niet  tot  dezulken,  welke  al^ 
lééo  uit  nieuvtheidszueht  alles  veroordeelen  , '  wat 
sleehts  den  stempel  der  oudheid  draagt  ^  evenmin 
ab  iot  hen ,  die  naar  uiefs  viragen ,  dan  naar  het- 
geen oud  IS,  en  die  daarin  uitsluitend  eene  ge- 
noevzamft  ,  aanbeveling  meènc^n  te  vinden  ,  zóó , 
dal  zij  er  om  die  reden ,  onvoorwaardelijk  hun 
zegel  aan  hechten.  Beider  handelwijze  kan  den 
ioeti  der  redelijkheid  niet  doorslaan,  en  verdient 
alzoo  ie  worden  afgekeurd.  Heen !  wat  nij  be* 
Ireft,  zoo  ben  ikr  er  zelfs  tóór ,  dat  men  zichdèa 
Cateckbnins  eigen  make ;  ifaimers ,  zoo  lang  hfj 
als  leerboekje  in  onze  Nedertandsche  Kerk  blijft 
standhouden ,  en  mén  dien ,  ingevolge  aangenomen 
bepaling ,  geregeld  en  op  één  Tolkende ;  iedcren 
Zoüdag,  tot  het  onderwerp  def  namiddags- leer- 
redenen bezigt :  maar  hier  ben  ik  tegen ,  dbt  men 
daarmede  eenen  aanvang  maakt  bij  kinderen ,  Vóór 
dat  faun  Verstand  nog  dermsite  ontwikkeld  is ,  dat 
zulke  Gojdgeleerde  voorstellingen,  die  dan  daar- 
in 3  en- 


,y  Google 


192  GUP&JiK,  aVXR   OES 

tlfH\)oye^  aog  dilpw|jk  f oq  yele  m^ii^f^  bphoeyen » 
daariii  kuj)neo  «orden  opgenopien.  J)it  no^m  ik 
(^o4oelmatig ;  tap.  opvullc;!  vaa  het  kinderlijk  brein 
m^t  onverstaanbare  j^lanj^ect ,  ^aajjvan  ^et  getolg 
i$y  dat  de  lust  tot  ernstig  pi}dfr^j9^jk  bij  hen  niet 
seideh  uitgedoofd :  wprdt  f  en  zij  rpe^s  vroj^g  eenen 
tegenzin  verkf(jgen  in  alles ,  lyat  slechts  in  e^jax" 
gerhande  opziet  t(^j^.de  pQdsdien^  in  betrekking 
staajt«  Ja,  hoe  ifi^p  ook  over  den  C^t^ismus 
den)cen  luoge,  dit  (tenzij  ^en  zic^i  geheel , door 
Uinde  vooriugenoineiiheid  bestureA  laai*,)  zal  zieh 
to^h  wei  niemand  willen  ojpdringen «  dat  <^r  sedert 
esn  tijdsy^rloop  van  284  jaifen,,  j[hij  dagteefcent 
ziph  iQ  1562,),eelijk  in  andere  vakken,  v^n  ken- 
nis ,  zoo .  ook  in  dat  van  BijbeLche  uiltegkuiide , 
geene  yporuitgaiigen  zouden  zijn  gesmaakt  gewor- 
den ;  terwijl  men  dit  aannemende ,  h^t  er  wei 
yoor  hpuden  zal ,  flat  de  denkb/tieide)n  pvér-  ge* 
)oo£5pui|tei) ,  piet  dci^f'  9\Iq,  tijden  been  dezalfde 
gpbleven  zijn. 

$TAE3ZA^«  ^90  P^^o.  ik  dan :  topb:  9it..uw  ge* 
^gde  *B  ffioeten  Wuil^n  /  dat  gij  d^^i  Ca]l(5.chi«* 
^us  nog  voor  .verbetering  yatb^ar  k§urt  ? 

ZcGiiAxf.  GiBMfis.  Al^  ,eqn  J)loot  qaensohelijk 
virerk  zal  bij  tpc^  \yel  niet  van-  leeniten  en  gebre- 
ken zijn  vrij  ;  t^;  pleileA,  Door  het  tegendeel  te 
ste)len  f  zou  men  j^em  ^idi^rdaad  tot  ee4  i^^o^der- 
gewrocl^t  moeten  verheffeiv.  Oordeel  f e\f..  Ds  op* 
s(e}ler  ol  stellers  van.  da^  le^rboek^e ,  i^elkemeer 
dan  ;2|    eeM^-en   vóóf   on:>   Ie,efdun  ,   moestea  dan  ; 

niet 


,y  Google 


BZIDELBK^6SCBl;]r   CAtECHISMUS.  IdS 

uid  akchU  de  wijsfcieid  ia  pacht  hebh^n.  beset^n  ; 
maar  itieer  nog ;  %^  moesten  onfeilbaar  geweest 
lijn;  terv^l  voor  hunne  nazaten,  en.  ook  voor 
oos,  ^,dat  licht,  hetwelk  gedurende  zulk  eene 
aanmerkelijke  tijdruimte  over  de  C'hristenwereld 
is  verspreid  geworden  ^  moe^t  zijn  verloren  ge<- 
gaan,  Dit  la^t  zich  met  geene  .mPgelykheid  den- 
ken., in  in  strijd  met  de  ondervinding,  en  zou 
den  me^helyl^en  geest  aUhaqs  tot  geringe  eer 
wrslrekken.  Ik  ga  verder ;  en  meen  hei  er  voor 
ie  moeten  houden  ,  dat ,  zoo.  die  waardige  man- 
nen tot  f nzea  leeftijd,  terugkeeren  e^  hun  werk 
bensien  konden,  ^^  daarin  tea  aanzien  van  vorta 
ea  bepalingen,  nog  wel  een  en  ander  te  verbete-^ 
ren  zouden  vinden.  Dit  komt  mij  zóó  natuurlijk 
voor,  dat  ik  mij  bezwaarlijk  eenig  nadenkend 
mensqh  'zou  kunnen  yertegenwoordige;n ,  die  uit 
<]it  mijn  beweren ,  met  grond  ,  zpu  willen  afleiden  , 
(lat  ik ,  ook  zelfs  in  het  allerminst ,  de  verdien- 
sten der  Catephi;smu$3chnjvers  in  de  s^^haduw  wilde 
stellen.  ' '  ^ 

Baikwijk»  De  woLarheiiy  dit  toch  staat  vast , 
u  eeawig ,  en  alzoo  onveraz^derlijk  ;  daarvan  kan 
fliet3  afgedaan  »  noch  daaraan  toegevoegd  worden. 

SiARBEfta*  Regt  zoo;  en  nu  de  Catechismuii 
^  op  den  Bijbel  gegrond ,  bevat  dus  ifaarhcid  , 
en  kan  in  dien :  zin  gezegd  worden  ,  boven  den 
iavloed  van  tijd  en  vooruitgang  verheven  te^  zyn. 

ZEfiH^v,     DtiQ  redenering  beef^  veel  schijn  yau 

juistheid ,    maar   meer   ook    niet.     Zij  korist;  hier 

N  4  0^ 


,y  Google 


196  GEfPREK    OVER  nt9 

Z£&ii4A«  Dat  doet  mij  e^n  bif«oiider  geisoe<p 
gen;  mfiar  nu  acht  ik  mg,  ier  voorkuming  van 
misverstand ,  ool^  verpUgt ,  n  mijne  meening  dui- 
delijker te  verklaren.  Ik  ben  y^ór  het  Catechis*^ 
musprekien;  wel  te  verstaan,  wanneer  men  den- 
delven  in  behandeling,  zoo  ai$  hg  daar  ligt,  pp* 
neemt  «n  ontwikkelt,  niet  in  gebreke  bhjvende 
van  aan  te  w^^eii,  wa^^vi^thü  naar  des  Spre* 
fcers  ÏAnig^  overtuiging,  met  de  leer  der  H. 
Schrift  overeenstemt ,  of  daarmede  in  tegenspraak 
mógt  ^yn»  Geschiedt  dit ,  (namelijk  op  eene  be- 
scheidene wijze.,)  ^0  leert  men  vergelijken,  ziet 
l^ne  Bijbelkennis  vermeerderen ,  komt  tot  meer- 
dere, vastheid  van  begrippen  en  blijft  niet  langer 
in  bloot  menscheljjke  uitspraken  berusten,  ^r- 
wgl  men  ?ich  teveiiis  Iti  alUs  ziet  teruggebragi 
tot  de  eenige  kenbron,  de  gewijde  Openbarings- 
4cl^rifte|Q« 

Baarwije;,  Bi?houd/5ös  ieders  vrjjl^eid  ,  Jn  zijne 
wjjzé  van  d^  fifiken  te  be^h^uiyen^  ?oü.ik  ?aor 
my  het  bet^r  Tindejv,  dat  men  4aar,  waar  men 
y4n  deün  Catechismus  meende  te  moeien  verschil- 
len, denzelven  eenvoudig  liet  rusten,  zonder  in 
eenige  wederlegging  te  treden.  Zoo  kon  men  zijne 
gevoelens  .even  goed  kenbaar  make)  ^  terwnl  men 
4e  Zondags-afdeeiing »  (pm  mij  luier  van  de  woor- 
den eens  geestigen  Schryvers  te  bedienen,,)  voor 
niets  meer  bezigde  ,  dan  voor  eenen^  spijker ,  aan 
wellc^  men  zijn  on^lerwerp  ophing.  Deed  men 
dit,    zoo  Z0U   men  4e  ^^laafs^he  voerstanders  van 

d:jt 


,y  Google 


HEIOELB^G^CEEN   CATCC0IS91DS.  197 

dat  leerboekje  minier  oorzaak   iot  ergernis* ^e- 
Ten^  en  me^r  den  ondctrlingen  rrede  bewaren, 

Zsi^ifAflr.  Zóó  ook,^^ren  vroeger  mijne  gedach- 
ten ;  doch  daarvan  ben  ik  sedert  eenigeo  tijd  te* 
rttg([ekomen.  Dus  t(B  handelen ,  vind  ik  niet  op- 
r^t;  het  is  inderdaad  voor  niet  veel  minder  ti^ 
hoaden ,  dan  voor  een  p\nyf  verrai^d ,  dat  aan  de 
waarheid  gepleegd  >vprd^  Gij  kuQt  dit  gemakke* 
Ijik  begrjj|)^n«,  Hy ,  di^  zich  immers  ter  naqiicU 
ii^j^rpêL  begeej[| ,  .  jkpmt  ^r ,  met  o.ogmerk  om  <ie 
Zoadags-afideeling  y  op  bist  bearteabrieQ^  aange- 
schreven, te  boore^  ve^klareii  I  maar  niet  om  zich 
deehts  die  les  te  him  vporle^^en^  opdat  daarna 
bet  boekje  ter  z^^q  g^egdi  en  de  prediker,  pon- 
der d^rop  vefder  acbt  te  ^laaij ,  de  leer  in  de- 
zelve vervat,  naar  vqj^  verkiezing  behandelen 
zoude.  Zulks  kan.  j  in  den  *waren  zin  des  woords , 
een  predikep  ovjbir  ilen  Catechismifs  genoemd  wor- 
den. *  Bovf^ndien  heeft  zulk  prediken  ook  nog  dat 
tegen  zich ,  dat  de  eeiivoudige  toehoorder  er  door 
in  de  grootste  yeirwArring  gebragt  wordt ,  uithoofde 
1^  dikwij^ls  ie|^  boort  beweren «  dat  de  €atechis«> 
mos  opt^^lijk .  wederspreekt ;  terwijl  hij ,  (door- 
dien men  omtr:ent  zulk  een  verschil  het  stilzwij*- 
gea  Iq  acht  i|eemt,)  in.  den  waan  blijft  verkee- 
fen,  dat  de  Lej^raar  hel;  in  zijne  zienswijze  in 
alles  met  bet  onderwijj^boekje  eens  is.  Waarlijk, 
geeQ  .^eer  geschiet  middel,  om  bij  eene  Gemeente 
zai?e|re  IJ.Tangelisj^he  .l^enijis . aa;i ,  te  kweeken. 

SïAR. 


,y  Google 


198  GSSPKEK    OTER  DÈIf 

StAkBBRG.  Ja  y  maar  de  vrede  zoü  er  loch  in 
allé  gevallen  beier  bij  bewaard  blijvéii. 

Zegham.  Dat  geef  ik  u  gewoanen ;  doch  iraar 
bet  mij  voorkomt  op  eene  echt  Jesuilische','ea 
alzoo  op  geene  z'eer  loffelijke  manier.  Neen^  tot 
'zulken  prijs  (daarvoor  beware  ons  de  goede  God») 
mag  er  in  de  Prolestahtsche  Kel-k  geen-  vrede 
gekocht  worden.  Die  daarop  gesteld  is ,  tervocgc 
zich,  hoe  eer  des  te  beter,  tot  eene  kerkgemeên* 
schap  f  waarin  eigen  nadenken' voor  heiligschen- 
nis ,  een  blind  toestemmen  voor  pligt  g^oudén 
^  wordt.  Het  is  didr ,  dat  znlke  slaafsche  zfefeli 
zich  «erst  regt  in  han  element  gevoelen  ,  dewijl 
er  eene  doodelijke  eensgezindheid ,  ten  koste  van 
het  edelste ,  waarop  de  mensch  zich  beroemen  kan , 
zijne  redelijke  vrijheid  namelijk ,  heerschende  is. 

Starberg.  De  Zaligmaker  spreekt  toch  zoo 
nadrukkelijk  het  wee  uit  over  hen  ,  door  wie  de 
de  ergernissen  komen,  dat  zulks  wel  dooróos 
inag  worden  ter  harte  genomen.  ■ '  '.  > 

Zegmait.  Ongetwijfeld ;  schoon  ik  voor  m^  ge- 
loof, dat  het  voor  woordenspel  te  houden  zij,  bij- 
aldien men  daarvan  toepassing  wilde  maken  op 
betgeen ,  waarover  hier  sprake  is.  Zie  'ik  niet 
geheel  mts ,  zoo  komt  het  mij  vooir ,  dat  JÉtvs 
in  het  hier  aangehaalde*,,  dóör  ergernissen  wd 
verstaan  hebbett  ,  alles ,  wat  in  het  werk  geisteld 
wordt  om  anderen  in  hun  geloof  te  doen  WanVe- 
len,    en  van  het  pad  der  deugd,  zoo  niet  geheel 

af 


,y  Google 


HEIDELBER6SCHEV   CAJXCmsiIUS.  1^9 

af  te  trekken ,  dan  toch  den  vooniitgaAg  dairop 
te  bemoe^jelijkexi*  ^ulke  ergtmtuen  moeten  er 
komen.  Zij  zijn  het  oatoarlijk  gevolg,  van  de  in? 
rigtiag  der  zedelijke  wereld ,  terwijl  ook  daaren- 
loTen ,  zonder  strijd  geene  deUgd  bestaat ,  en  ook 
geene  overwinning  denkbaar  is.  Dit  neemt  nog- 
tanj  niet  weg,  dat  hij  zich  ten  hoogste  schuldig 
maakt,  die  daartoe  de  hand  leent.  Het  is  over 
liem ,  dat  *s  werelds  Heiland  het  wet  uitspreekt. 

Maar  er  bestaan  ook  nog  andere  van  deze  on* 
derseheiden  ergernissen.  Zij  zijn  dezulken ,  die 
genomen  worden,  en. aan  welker  getal,  vooral  in- 
onzen  bedilzieken  tijd ,  schier  geen  einde  is.  Ge- 
woon aan  termen  en  zegswijzen ,  welke  men  voor 
alléén  goed  en  geijkt  houdt,  stoot  men  zich  aan 
ieder  andere,  en  gebruikt  die  als  maatstaf,  waar- 
naar \t\  al  of  niet  regtzinnige  eens  Predikants^ 
wordt  afgemeten. 

SiABBtn^,     Maar   waarom  zich    dan^  ook  maar 
niet  aan  die   oude  zegswijzen  ,    welke  \oi\k  gewis 
'  goed  zijn   en   waarjbij  onze  vaderen  zich  zoo  wél 
beronden,  gebonden? 

Zegüax.  In  ZQQ  verre  die  spreektermcn  goed 
zijn ,  en  de  zaken  in  een  juist  licht  voorstellen  . 
ben  ik  bet  met  n  eens,  dat  men  zich  daaraan  had 
moeten  houden ;  doch  ik  noem  die  niet  alle  goed, 
geloof^  dat  er  zelfs  gevonden  worden,  welke  wan* 
Ithük  zijn  en  door  welke  te  bezigen  ,  men  voort- 
gaat ^  r  met  aan  de  schadelijkste  dwaalbegrippen 
voedsel    te  verschaifen.     Is   dat  het   geval ,   dan , 

dunkt 


,y  Google 


200  GESF&Eff    OVER    DEll 

/  dunkt  m!} ,  is  het  de  pligt  eens  Leeraars ,  wie 
daaniit  ook  ergernis  nemen  moga,  deze  aehter- 
wegé  Ie'  laten. 

Baarwijk.  Ja ,  dat  stem  ik  u  loe ;  want'  g^af 
men  zóó  ver,  dat  men  ift  de  Godsdienst  zijne 
innige  overtaiging  aali  den  heerscbenden  smaak 
ten  offer  brengt,  en  méér  prijs  stelt  óp  den  bij- 
Tal  van  menschen  dan  op  de  goedkeuring'  Gods 
en .  z^h  geweten ,  dan  waarlijk  verlalagt  men  d^ 
Godsdienst  tot  een  ^del  woordenspel ,  en  het  is 
èene  'wufte  i^od^,  welke  daaraan  den  toon  geéH 

Zeghajt.  Ongelukkig  de  Godsdienst-leei'aar , 
die  laag  genpeg  is  ,  van  zich  daarnaar  te'  stihik- 
ken.  Hij  m%t  alle  zelfstandigheid,  en  tóont^  van 
de  waardigheid'  zijns  ambts,  gelijk' óok  van  z^ne 
hoogé  verantwoordelijkheid ,  geen  denkbeeld  fe  Heb-^ 
ben.  Hl)  is  weinig  meer  dan  een  tooneéhperer , 
die  met  het  uitvoeren,  van  zijne  rol  niets  anderal' 
beoogt,  dan  den  lof  eh  de  toejliichiiig  des  pti« 
blieks.  En  hoezeet*  hi|  dan  ook  al  tot  stichtinjg^ 
van  andéretf  Spreken  mo^è  ,  in  dlB  schatïin^  tali 
Hem ,  die  lust  heeft  aan  waarheid  in  het  binnen- 
ste ,  is  hij  veroordeeld  ,  terwïjï  hetal  dé.  vrijmoe- 
digheid ontbreekt,  welke  hem  ootmoedig  vertröaw 
wend  óp  dien  zegen  kan  doen  hopen.  Pr^sel^k 
zij  het  inlusschen ,  wanneer  een  voorganger  in  de 
Godsdienst  zich  door  wijze  voorzigtighéid  in  zijne 
redenen  besli/rèn  laat.  llij  bëwyst  daardoq^,  dat 
het.  hem  aan  jg^eené  menschenketfnis  hapert,  en 
opent  zich  vaak  den  weg  tot  het  bevolrderen  van 

on- 


,y  Google 


BEIDELBERGSCHEN   eknCBlSUtJS»  -  801 

enberekenbaar  veel  gotós.  Nimmer  ga  deze  éeh- 
ter  zoo  Ter,  dat  zij 'in  een  dabbelzinnf^  schikken^ 
en  ploo^eit  ontaardt ;  h$  er  lÉieer  in  Tindt,  om 
zich  door  kunstgrepen  ran  de  gnnst  zijoeir  hoor-» 
deran  te  verzerketen,  dan  onü  Voor  de  waarheid  ^ 
zoo  aila  kém  die  door  zijnetti  ééüigen  itfeester  i» 
last  is  .  gegeven ,  getrouw  en  mdii Aaöedig  mi  W 
komen. 

Baahhtijk.  Hoezeer  d%  tijd  wenkt  tot  èitfdi*^ 
gen,  toó  vergtift  mij  nogUna  omtrent  het  voIh 
gende ,  in  kert«  #oorden  nw^  oérdeet  té  tra^. 
Laatst  ter  Kerk  z^nde,  hoorde  ik  eene  ern^igé 
Leerrede  ovef  Hom.  YIUsQ^  Het  doel  detf 
Leeraars  was ,  aan  te  toonen :  dat  hét  kenmerk 
ééns  tsaren  ChfiHene  dê^rin  heetaat ,  dét  hij  er 
zieh  iftéeify  óp  hevl0${gei  om  in  zijn  doen  en 
IttteH^  ia  geheel  zijn  gezind  zffn,  het  ffoorbeeU> 
zijne  Heiltmdê  éé  pofgen.  De  geeet  van  chrïb^  > 
VBS ,  waarvan  hier  sj^aker  i» ,  zeklè  hy ,  heUm^ 
kende  eenvoudig ,  den  heilige^  zin ,  weiken  Jt* 
xüSi  in  geheel  z^n  leven  ^  zoo  als  de  ËvangeHeM 
se1ir§ve#s  oHs  daarvan  berigt  doen,  openbaarde» 
Dezo  moet  by  aan-^  ol  voortgang*  de  onze  zi|n» 
Zonder  denzelveff  iUi&n  wij  tot  hem  in  geener- 
hande^  -  betrekking ,  deelen  wij  niel  i»  de  zegen* 
rijke  vrtftikten  zijner  eioh  voor  deil  tne^nech  eip^ 
offerende  Ikfdéi  Nn  vé^ri^ande  hij. toorts,  illei 
;s1edits  lot  hét  Mdden  <m  dien  geest  ^  maar  vooral 
tol  het  iil  zicti  ëpnemen  tan  dienzelven/  Aail  dat 
opnemen   was  hel^  ftlzondcrheid ,   dat  één  m^ner 

vriea- 

-      Digitized  by  LjOOQ IC 


202.  GESFABK   Or£|l  i)£JX 

yiiendeii  (een  -braaf  Godsdienstig  mensch)  zich 
seheeQ  te  ergeren»  Hij  noemde  dat  eenen  spreek- 
term,  welken  men;  vroeger  van  den  leerstoel  niet 
hoorde ,  en  ook  nuj  klonk  hij  vreemd  in  de  ooren* 
l)peh  daar  zniks, ten  zijnen  aanzien  niets  vópr  of 
tegen  beslist,  zoo  weiisehie  ik  daaromtrent  uwe 
gedachten  wel  eens  te  vernemen.  . 

Zeghan.  Ik  wil  u  hierop  naar  lïiijn  vermogea 
dienen  ,  doch  dan  ook  daarmede  aan  onze  zamen- 
sprekiQg  voor  ditmaal  een  eindestellen.  Uwvriehd^ 
kon  zich  ^  dan  met  het  denkbeeld  4fan  den  geest 
in .  i  %ich  CJP  te  nemen ,  niet  vereenigen.  Waarom 
fiie^?  Omdat  hij.  oroé'^er  van  die  spreekwijze  geen 
gebcnik  had  hooren  maken.  Hierop  merk  ik 
aan:  dat  zoo  een'  vroeger  of  lioCier  gpbruik,  d^jt: 
van  eenig  woord  geo^aakt  werd,. ten  aanzien  vaa> 
deszélfs  «/  of .  niei  gepastheid  zal  inoeten  beslisr 
sen,  deze  goed^  ot  af  keuring  alleen  op  vooroor- 
deel rust,  en.alzoo  niet  geldende  is.  Doch  znlL» 
na  daar  gelaten  ;  zoo  komt  het  mij  (onder,  ve^* 
beiéring)  voor,  dat  de  Leeraar  zich  niet  juister 
uitdjcukken  ,  z$ne  gedachten  niet  beter  en«voile<^. 
diger  onder  woorden  brengen  kon.  Zijn  bidden 
en  werken  niet  van  eikanderen  te  écheiden ,  maar 
moei  het  laatste  de  welgemeendheid  van  het  eerste 
bewijzen  ;  dan  ook  zal  het ,  hoe  noodzakelijk  dit 
anders,  ook  zij,  niet  genoegzaam  wezen,  dat  men 
om  den  geest  fndde  ^  neen  2  er  moet  meer  bijko* 
men;  men  moet  ook  van  zijnen  kant  denzelven 
in    zich  opnemen  en  aan&weeken.     Dit  denkbeeld 


,y  Google 


HEJOSUE&GSCHEll    OAIECHIS.ttUS*  203; 

moge  het  Ujddijke  in  het  Christendom,  dat  nog 
maar  al  te  veel  voorstanders  vindt.,  niet  begun- 
stigen ,  het  doet  iets  beters ;  het  wekt  op  tot  in* 
spajDoing  van  eigene,  ons  door  God  verleende, 
krachten,  en  leert  ons  alzoo  leven  en  werkzaam* 
heid  als  het  hoofdbeginsel ,  als  het  wezen  der 
Godsdienst ,  eerbiedigen. 

Haarlem  ^  j.  d..«... 

lOct.1846. 


k£T  qSBBUIK  HES  TIJDS. 

Wanneer  w^  ons  leven  hier  op  aarde  beschoo- 
ven  als  een  proeftijd ,  en  eeii  oefenschool  voor  de 
eeuwigheid ,  om  daarin  te  leeren  hoe ,  en  op  wat 
wijze  wij  ons  overeenko^nsiig  de  vermogens,  di^ 
God  ons  verleende,  en  volgens  de  voorschriften, 
door  openbaring  en  rede  ons  gedragen  moeten  ; 
a]s  wij  hetzelve  aanmerken  als  een  leertijd ,  waarin 
wij  de  almagt ,  grootheid ,  wijsheid  en  goedheid 
van  God ,  in  alles  leeren  kennen ,  eerbiedigen  en 
bewonderen  ;  hoe  kort  komt  ons  dan  het  tijdpert^ 
van  20 ,  30 ,  40  jaren  voor !  Hoe  gewigtig ,  hoe 
onherstelbaar  wordt,  ons  dan  het  verlies  van  één 
Qtur,  van  één*  dag,  door  ons  geheel  werkeloos 
verbenzeld,  of  in  nietige  vermaken  doorgebragt, 
of  soms  zelfs  aan  onze  rust  opgeofferd!  — -  Wilt 
gij  dus,  o  Sterveling!  u  een  echt  en  waar  begrip 
Tan  de   vlugheid   des  tijds  maken,  beschouw  dan 

BOEsz.FEB.1847.        O  den 


,y  Google 


den  loop  tan  6eit  imrwerk !'  férmsoAeri  en  Aqi» 
geiroileir  dóór  de$2el6  sadks  spoed /zttlt  gj|  be- 
sdkaAmd'  tetiete^  ttitroepett:  yZ<X)>  ènd  T«rvli«gf 
ook  mjjft  kv«tt  ]  het  galat  itb  één  siftKadttwbeeld 
▼oorbij ,  als  eé&  ttadltwake  of  vliseb%e  ^om ; 
én  wal  heb  ik,  adat»  ikwa»,  iiilgarigt  tot  heil  dèr 
menschhdd  ?  Wat  tot  mijno^  toruthrg  voor  wat 
eeuwi'gib^d,  die  ik  met  ieder  schrede  nadere,,  en 
waar  ik  zal  maaijei^  wat  hier  door  m§g«zaaid is?** 
O!  beschouwen  wij  dit  leven aldn»!  (want wie, 
mijne  broeders  en  «zusters  I  zonde  die  Tersehrikke- 
lijke  gedachte  künli^.  Yordtag^tf  ^  eitomaal  bniten 
die  eeuwige  gelukzaligheid  gesloten  te  warden!) 
dl  boe  onbitsptekelp:  dier^r  trordï  ons  dan 
ieder  tijdstip  onzes  levens.  «*•  Hiit  Ie  zuUen  ver- 
schijnen  ;  gfeheél  onToorl>ererd ;  welk  eene  ontzet* 
iénd  schrikbarende  gedachte!  en  dan  ....  afgewe- 
ken te  worden  van  CSods  (robn ,  onwaardig  be- 
tonden te  worden  om  deel  te  erlangen  aan  de 
^eerlijke  erfenis  der  reinen  en  gezaligden ,.  door 
het  bloed  .4es  Lams!  Ach !  wie  kan  zich  dat,i(tt* 
iér  sidderen  en 'toeven  voor  <}en  geest  brengen  P 
'  j|$lerken.wij  den  tyd  aan  als  proeftijd,  en  letten 
wij  gestadig ,  of  wij  ons  leven  en  onze  daden  (zelfs 
ónze  gehéiensié)  naaf  de  voorsehri{len ,  ons  g^e« 
▼en,  ihrigfen ;  wetk  een  reekS'  van. ontelbare  Ver- 
pliglingen  zien  wij  ons  dan  opgelegd  en  aangewe- 
zen ;  waaraan  wij  ▼ölstrekt  hloeien  beantwoorden , 
zal  hét  óns  eens  wèl  kunnen  zyn,  en  wy  002e 
bestemitaifig  beréikeUr    Het  geringste   gedeelte  te 


,y  Google 


HET  «KBROIK   DBS  Tf  IDS.  tOS 

bqwbseB   en  te  beoefenen,  is  overvloedig  toerei- 
keade  (mb  ons  onten  gantelien  leeft^d  iinttig  bfBiig 
U  honden ;  paften   roor  tederen  dtand  ons  aan- 
geweten ;  iKimifciartig  ,  Tergevensgesind  ,  verdraag- 
ttan ,  IgdiaMi  ,  lieftleryk  en  godsdienstig  te  x^n ; 
naakten  en   kongerigen  te  spgzen  en  \é  kleeden ; 
over  ottgelnkUge  yrienden  of  vteetnden   ons'  te 
oattipmen ;    onseknldigen ,   die  om  regt  en  gereg- 
ti^d  kermen  en    sekregeh,  te  verdedigen  je- 
gens hnnne    wreede  cmderdrukkers ,  al  zijn  dese 
Bog  zoo   koog  ia   rang  of  magi;  onwetenden  en 
dwdeadNi    op  den  regten  weg  te  leiden ,  hnn  het 
pad  der  waafheid  te  doen  kennen  en  bewandelen ; 
anderen  aatf  bggeloef  en  ongeloof  te  óntrakken  es 
liei  lickl  des   levens  te  doen  vinden ;  dit  alles  es 
neg  dnuend  pligten  meer  zijn  ons  aankevo^  hier 
ie  doen ,  apo  lang  w^  kunnen  en  no^.  leven ;  ^^ 
es  -  vee  ons    eenmaal ,    zoo  wij  niet  doen ,  wat 
OBte  kaad  vindt  om  te  doen  ;  awanf  in  hel  graf , 
waar  trij  ras  henengaan  ,  is  soch  werk ,  lioch  we<- 
tensekap,   noch   verzinning  meer.**  —  Bat  spot- 
ters ifMtn ,  -—  ongodsdienstigen  lagehen  ,  —  laat 
n  daardoor   niet   ontmoedigen  i   want  die  bij  het 
einde  va|i  dit  leven    kahn  en  vrolijk  kan  terag-' 
bfikken  op  B§n  vervlogen ,  maar  nntlig  doorgebragt 
Ima ,  lacht  éem  het  meeaï ;  terwjjl  het  lagehen  def 
ro^eloozen  in  weenen  zal  overgaan. 

0\   laten  wij    allen  toeh  wel  toezien^   dat  wij 
den  Igd  goed  gebrniken.     Besefi  het,  jonge' lie- 
den l  dat  de  dagen  uwer  jeugd  voorbereiding  moe- 
i  0  2  ten 


,y  Google 


2Q6  HEÏ   C^BaUIK    Ü£S    liJOS. 

ten  zijn ,  om  eens  een  vreedzapaen ,  genoegelijkcii 
avond  des  levras  te  bereiken  ï  Hoe  ras  vliegen  z^ 
daarhenen ,  die  rozendagen  der  liefelijke  jeugd  l 
Ach!  verdartelt  deze  niet,  Gelukkigen!  weest  spaar- 
zaam met  dezelve,  zij  keeren  nimmer  weder; 
koopt  ieder  oogeablik  als  het  ware  uit,  om  ze  te 
besteden  '  tot  waar ,  echt  duurzaam  levensgenot ; 
vliedt  kwade  gezelschappen;  waakt  tegen  verkeerde 
vriendschapsbetrekkingen  of  dwalende  begrippen , 
omtrent  geoorbofde  en  ongeoorloofde  vermaken  , 
vr^hei4  ^  onafhankelijkheid,  rijkdom  en  rang; 
schuwt  wat  uw  geluk  reeds  in  den  kiem  zou  doen 
vjersterven;  ziet  toe,  dat  gij  op  de  vele  klippen  , 
waarop  de  nog  onervarene  jeugd  voor  altijd  red- 
deloos verloren  gaat,  geen  schipbreuk  lydt,  en 
van  de  eenige  ware  vreugde,  die  onveranderd 
voortduurt,  voor  eeuwig  verstoken  blijft 

Zijt  gij  ,  o  edele  jongeling !  bloeijend  schooae 
•nsehuldige  maagd!  niet  het  pronk-  en  mees- 
ter stuk  des  Scheppers  en  der  gansehe  schep- 
ping? begaafd  met  een  redelijken  onsterfelgketi 
geest?  -r-  Zoo  schiep  u  God!  Maar  hooren  en 
zien  wij  u  dartel  en  ligtzinnig  den  kostbaren 
levenstijd  verbeuzeleh  met  nietige  schijnvecma- 
ken ;  zien  wij  u  in  wulpsche  zedelooze  kringen 
rondhuppelen ,  uwen  Schepper  en  .  n  zelven  ver- 
getende ,  ach !  dan  bewonderen  wij  u  niet 
meer!  Wij  beklagen  u,  als  gij  daar  elkander 
vrolijk  en  ligtzinnig  toeroept:  ;» Verheug  u  met 
Ulij;    laten    wij    ons*  lustig    en  vrolijk  maken , 

ter* 


Digitized  by 


Google 


^      .         HXT    G£BRÜIX   DES   TI  iD5.  207 

terwijl  wij  nog  zija,  èn  den  beker  der  wei- 
lüsl  en  der  geneugten  tot  op  den  bodera  toe  ledi- 
gen.** —  Ach  !  dan  zonden  wij  n  zoo  gaarne  toe- 
roepen :  Neen ,  ledigt  denzelven  niet ;  op  den  bo^ 
dem  ligt  Tuüe  tbittere  droesem,  welke  ziel  en 
zianea  bederft,  het  ligchaam  doet  verwelken  of 
oitteren ,  en  a  dood ,  Toór  leven  geeft.  Doodt 
aldus  den  kostbaren  tijd  niet ,  maar  bes  teedt  dien 
lot  Torming  nwer  ziel,  en  tot  verspreiding  van 
ttgea  en  nat  voor  n  zelven  en  de  u  omringen* 
deo.  Ach !  de  beklagenswaardige ,  diep  ongeluk^ 
kige ,  die  niet  hoort  naar  wijzen  raad  ,  beseft  niet, 
düt  overdadig  genot  walging  veroorzaakt,  en  het 
UH)  kostbare  leven  verkort ;  dat  verkwisting  van 
l^d ,  van  gezondheid  en  verstandsontwikkeling  ons 
leren  onaangenaam  maakt;  dat  alle  builensporig- 
beden  in  de  jaren  der  jeugd,  door  het  onnut 
havenden  of  verkwisten  van  den  kostbaren  tijd, 
bier  de  armoede ,  rampen  ,  ellende ,  en  vaak  ob- 
geneeselijke  ligchamel^ke  ziekten  voortbrengt,  en 
soms  den  menseh  geheel  onvoorbereid  eensklaps  tn 
l^t  graf  doet  storten,  waar  geen  enkele  onnnt 
doorgebragte  minnnt  meer  kan  worden  ingehaald. 
Neea  ^  geen  uur  tijds verlies  in  de  frissche  dagen 
d<r  jeugd,  en  gezondheid  der ontwikkeliogskracht, 
^  van  het  volle  levensgenot ,  keert  op  5oete  öf 
Wouw  later,  als  de  krachtsontwikkeling,  doer 
Takch  genot ,  verlamd  en  verstompt  is  geworden, 
iwiner  weder.  —  De  dwaze  sterveling,  aldus 
voortlevende  als  een  slaaf  zijner  kwade  neigingen  , 
O  3  on- 


,y  Google 


206  HET    GEBRUIK   DES   TIJDS. 

<mbe$teiidige  driften  en  ongebreidelde  karistogten , 
vergeet  God,  ziJBën  Schepper;  de  deugd,  z^nè 
leidsTftHtw ;  de  Godsdienst ,  sija*  bescherméligBl ; 
^eo  tijd,  eijnen  wiJAen  raadsman, , het  ware  niir* 
merlü ,  welks  wyeer  hem  naar  de  oenwigfaeid  en 
(pp  het  doel  van  c^e  bestemoÉing  mjaU  «-^  u&oo 
tfcrWaarloosft  h§ ,  zoo  Terwaarlobzea  aUen ,  die  htm 
^el^ken,  wie  wg  odk  z^n  BEM>geBv  tydelijk  én 
eeuwig  geluk ,  eb :  vwgeten  dat  wij  aUen  rek^n* 
-fichap  mjn  Terschnldigd  vaa  begaafdheden  en  ta^ 
leaten  ons  geschonken ,  om  daarmede  te  woekeroi 
da  winst  te,  doen  -—  rekenschap  tan  het  nnttig 
?en  welgebrmkea  des  Mjds  ;  -ea  als  dan  alk  zfelf- 
misleiding  OphoibA , ,  wat  zullen  w§  dan  antwoor- 
dden, als  de  Risgter  der  ^ansche  aarde  aemnaal 
openlijk  naar  waarheid  zal  vragen:  hoe  hebt  gij 
de  dagen  uwer  jeugd ,  hoe  des  meergevorderden 
levens ,  hoe  die  des  ouderdoms ,  besteed  ?  Ik  gaf 
•«  gezofidheij^,  krachtea  en  «en  redel^kea  geest, 
verstand  en  oordeel ;  wdke  wias-t  bragt  dit  a  ? 
Ik  gaf  li  rede  en  begaafdheid,  wisheid  002.  nuttig 
te  aijn;  hoe  hebt  gy  daarmede  gewoekerd?  Ik 
.gaf  u  rijkdom  en  rangt,  om  wekbdigheid  en 
trouw»  aaa  vriendea  en  Tijandtfn,. aan  lijdenden 
.en  onsehddigen ,  sma  dwatenden  ea  gevalleöeo  te 
kannen  bewijzen  r  hoe  hebt  gij  den  tijd,  ug^e- 
ven ,  daartoe  besteed  ?  —  O !  bedenken  w^  dit 
alles;  hoebeschanoond.,  boe  vernederend  zulleïi  zelfs 
voor  de  beste  onzer .  onze  antwoorden  moeten  we- 
zen. «-^  Doen  w^'dan  nog  winst  met  de  minuten 

ons 


,y  Google 


m  6IBftü|K  MS  TUM.  909' 

«9$  to^ewexen :  — *  hoaden  wij  nog  ome  besUin«i 
loiiig  Toor  QOf^  '*^  \M  4U  «Uw  diep  ia  ou 
harte  ^edroki  eUen  m  pne  BPg  ten  goede  leidea-^ 
M  de  igd  onze  gids  eo  ie? egsweUer  wordea  «-« 
ea  lig  naUea  wnmer  Ie  vergeeb  geleetd.,  of  oase 
l)esiefflmiiig  geheel  uit  iiei  oqg  feiiorea  iiebbea« 
iop  Milleii  «9  ^H»  «eeulgk  geU  jMforderen  ^ 
d^  Kfogde  ^eaiMfii»  die  iwuner  «ergent,  et 
Mèr  4e  F^sen  gAteld  wrden ,  die  niei  ie  ? er** 
gw&i  h#»e«  geleeÜ« 
MManmmnAmg.y  d846.  *  r •  a« 


n  EK6£PRAAL   VAH   BET   WOORD   GODS   OTER   ALLEV 
TVGfHSTAIIO. 

«. 

Vflor  ^fai  Janm  Jpd  de  Maira  ven  eea  zeker 
doq)  in  Fr4mkr^k  .eeii^  gesprek  m^t-  een  Bijbel* 
MdEO(DpQr#  jDe  HUine  je^eg  eenigen  igd,  maar 
^en  \fi^  ite  ly^ten  ea  £eide :  de  Bijbel  wa^ 
gO0d  voor  kanderw  .en  oade  W]g?«n  i  meer  niet 
foer  teret^^e  en  oordeelkeeriige  lieden*  .  To9» 
fei%  koorde  jdit  faet  doekierije ,  eed  meisje  ▼au 
eét  jaren,,  ea  daar  ay  gaarne  treten  wilde ,  wfdke 
ickoone  ^geo  in  dat  koek  stonden^  ^eriocht  n^ 
koren  f  ;^,  kaar  anik  •eesn  boek  4e  ,kpopen^,  dat 
ii§  dan  ook  bigdhkeade  deed.  •  J)e  Broeder  tan  den 
Maire,  die  daad>ij  ijOgenwoocAig  w,a«»  en  h^tJAmr 
O  4  mer- 


,y  Google 


210         os  lEQiThKkL  TAK   HEf  WOORÖ   AOÓS 

merlijkste  ongeloof  aan  den  dag  leid^,  wier<fv 
toen  zijn  nichtje  den  Bijbel  in  handen  kreeg ,  zoo 
Terbitterd,  dat  .hij  den  Colporteur  te  lijf  Vilde, 
dat  de  Maire  eehter  belette ,  door  den  Bijbelrer- 
kooper  te  Terzoeken  ,  dat  hij  gaan  zou.  De  Bijbel 
eehter  bteef  in  hub. 

'   Na   het  tertrek   tan  den  Colporteur  geraakten 
de  beide  broeders  in  hévigen  twist  oVer  hét  Toor- 
geTallene.    De  ongeloo?ige  wilde ,  dat  de  Bijbel  ^ 
het  Tuur  gesmeten    zon  worden,   maar  de  Maifè 
begeerde  Y .  dat  zyn  kind  hem  houden  en  Jezeaioa. 
Na  een  langen  en  he?igen  twbt  verlieten  de  broe- 
ders elkander  ^  zweerende  malkanderen  nooit  meer 
te  willen  zien.     De  wederzijdsche  kinderen  even- 
wel  bezochten   elkander    op   den   duur ,  gelijk  te 
▼oren.    Bg   zulke  gelegenheden  sprak  het  meisje 
dikwijls  van   het  boek ,   dat  haar  vader  haar  ge- 
kocht liad ,   en  dat  zoo  aadgenaam  was  om  te  k* 
«en,   zoodat  haar  Neef,   óm  zoon  .van  deii  onge- 
ioovigen ,    nieuwsgierig  werd   en   den  Bijbei  nA 
zijn    nichtje   leende.     Het   lezen  daarvan  vereor^ 
haakte    den   knaalp  zooveel  genoegen  én  vreugde, 
ëai  het  de   aandacht  zijns  vaders  naar  zich  trok» 
iS^ns ,    toen  h§  door  niemand   kon  besfded  wor* 
ێn;  dreef  hem  de  nieuwsgierigheid,  om  daibaek 
'ook  eens  in  te   zten^  waaHegen  hg  ütlttQo'i^ 
uilgelaten ,   en  dat  tasschen  hem  en  zijnen  bree- 
der  zoo  groote  verwijdering  had  veroorz^iakt.    Hij 
las  eenige  verzen,  en  weldra  maakte  dit  zulk  een 
iiidruk    op  hem,    dat   hij   niet   kon  uitscheiden , 

zoo- 


,y  Google 


om  lusi  TMxasTJtiro.  211 

zoodat ,  toen  c§n  soon  hem  om  de  UrvtggkWê  vmi 
den  B§bel  Tersoekt,  h§  allerlei  aitflngten  h^ 
zi^de,  om  iiemte  hehoodea.  Eindelijk  werd  het 
meisje  die  irerontschuldigingen  moede ,  en  klaagde 
kreD  rader ,  dat  men  haar  boek  ,  buiten  hetwelk 
«j  oiet  langer  leven  kon ,  haar  niet  wilde  temg* 
gefea.  Men  kan  begrijpen,  hoe  ?erbaasd  de 
Mn  wafy  dat  de  Bijbel  in  hanèsm  ran  sgnea 
broeder  was ,  die  nog  niet  lang  geleden  op  het 
tiea  daarvan  xich  xoo  woedend  had  gedragew. 
'^M  eerste  gedachte  was  dos,  dat  hij  het  boek 
iaarom  onder  zich  hield ,  om  het  te  kannen  ver- 
-flietigeDp  Madir.  h§  stond  nog  meer  verbaasd ,  op 
iet  Teraemen  ,  dat:  de  fiijbel  niet  alleen  ongo* 
-Gooden  was ,  maar  ook  dat  aijn  broeder  er  in 
•  bs.  Boewei  hij  zelf  niet  veel  waarde  aan  hetrboek 
hichtte,  wilde  hij  het  toch  terug  hebben.  Het  ia, 
dacbl^,  in  allen 'gevalle  mgn  eigendom;  ik  wil 
y  boek  ook  eens  lesen ,  en  niet  gedoogen  ^  dal 
«go  broeder  mijn  goed  onder  xieh  behoodt  Hg 
Kei  het  dos  door  een  derden  persoon  terng  eiachen  ^ 
en  vel  oogenblikkel^k. .  IHaar  te  v^eeis.  Het 
«eheen  alsof  het  boek ,  dat  4>p  iedere  Uadz^de 
waarheid  en  lieide  ademt ,  bestemd  was ,  om  de 
vijaadsdiap  der  twee  broeders  aan  te  stoken ,  want  de 
M«re  nam  voor,  de  zaak  voor  de  regtbank  te  brengen* 
hlnssehen  iiad  de  broeder  den  Bybel  op  den 
door  vlijtig  gelezen  ;  en  den  eenen  dag  na  den  an* 
deren  vielem  hem  de  schellenr  meer  en*  neer  vaa 
de  oogen;  hij  zag -de  dwaasheid  en  goddeloosheid 
O  5  van 


yGoQgle 


213  M   ZB6SP1IAA&  TAir  «BT   WOOB»  «<I9S  EiZ. 

T«D  £$&^iigeloofbQela9^  ZOO  dieper  iD«  eadak^ 
igflsrte  oolwaalcte  in  htem,  lom  xkh  aao  Gais  woonl 
AA  npobod  ^Loovig  te  oaderwerpea*  Toea  idi^  rier*r 
«Bderiog  iu  «ju   ge»Md  fJaate  waad ,  jnoa^  li^ 
iire(j^08  oogesteldkeid  faet  had  honden*    fiij'xoiid 
dm  naar  xiJBiea  broeder ,   ««  iforzoefat  faem  ^  dai 
liij  by  kem  kotten  ea.den  Bijbel  uit  ^sijne  hAodeB 
«otvaogw  aoiL    Er  kad  na  ee&e  aandoeBlijl»  'kfj- 
jeeiikoiQi4  j^buit^»    D«  broiBdar  sprak  cynes  broe«- 
4Mr  aui   ^   eena  srijze ,  die  vaa  zijne  'gemoed»- 
^eranderiöig  en  waaiüjk  Chiristeljke  geMüdheid  de 
4ieerlykste  bewijzen  ^.  De  ?ensoeniagiud;pkiito4 
:eB   zy  fadoefden  elkander  piegüg,  den  Byfaejl  vl$- 
4ig  te  zalien  iezen  en  naar  zjjnea  tnhoiid  jdeh  te 
xuUen  gedragen.    Tot  dat  >eittde  kwamen  :zj(|  ofer- 
j6en,    dat    dit  éene  exemplaar  gemeanacbi^pelyk 
iCtgendom  £§n  zou ,  en  dat,  aranneer  z|  ^  laÉmea 
Biet  in   lezen   konden ,   ied«r   h^t   boejc  op  zijne 
ikéart  zou  bebbea.    Intaaeekea   zoadea   z§    God 
Sadden  ^  dat.  Hij  .  ban  In.  Ae  gelegeidfceid    stellen 
^ogt  t    om  ieder  :eea  jeaesBiplaar  yja  4liit  kostelyk 
J)0ek  ie  kunnen  beautten. , Eerst  iaag  daarna  are«I 
dit  gebied  verboord,  en  «en  Colporteur «  die  daarna 
het  buis  bezocht^  en  van  d^n  Maifeidezegebear- 
ienis  Ternam  ,  wiecd  ^;eke^  aodens.oiitTajÉj^  4an 
.aijnsiroorganger»  aekt  jaren  geleden.     Zij  feodklea 
DU  Bijbels,   niet  dleen  voor  zii^h  iselivieay  maar 
^  ook   voor  de  kinderen  en  de  ovarige  l^uisgeoooten 
;der  beide  faiaUJsn,  ja  zelfs  exemplaren,  tar  uit* 
dceling  onder  de  behoefiigen. 

ZUCHT 

,  '  Digitizedby  Google 


ZUCHT  NIAR  PALESTINA. 
bi  den  inmi  fip  «^kwVi :  JC§mmH  dm  dmê  ktm4 »  •<«• 


&9iit  g{  dat  Imd't  waar  palm  en  oader  bloail» 
Wur  geettr^k  TOcht  in  gooden  druiven  gloeit, 
Wur  de  natuur  ,  bg  eeuwig  lente  tdioon « 
Haar  rjksten  tehat  Terkwittend  spreidt  ten  toon? 
lent  gg  dat  land  f  . —  Baar  heen ,  daar  heen  ! 
lét  Tlugge  widk ,  'In  droomen  van  't  TezleèD. 

Hmt  't  oord  9  waat  ataedt  oen  beldro  hemel  laobl , 
VFau  't  windje  tuoht»  met  ambergeur  betracht; 
'Waar  't  puin  vergr  jat  dier  trotache  Teaapelatad  9 
Dia  't  heiligst  bloed  op  lioli  geladen  bad « 
l^nt  gg  dat  land  ?  —  paar  heen ,  daar  heen  I 
Naar  't  pain  dier  atad,  wier  grootheidaglaoa  verdw«o«. 

Keet  gf  dalt  land  •  waar  Tkaèora  heilgo  kmin 
Zich  ttoat. verheft ,  ver  boven  larela  puin  9 
Waar  cDKisTiia  word  mot  .hemelglana  omaéraafd'» 
Toen  't  tttügipam'  (1)  tot  Hem  waa  neergedaald  t 
leut  g^  dat  lan<?  —  Aaar  heen «  daar  heen 
Ki(t  ik  miin  voeii    Texbealding  1  leid  mjn  aehfolv* 

l>ao  dweept  mfm  g«eat  op  S  beaga  TerhoTen  irana» 
ft  lie  haar  top  gebuid  in  bemelglana , 

God 

(1)  aoiM  en  i>xa. 


,y  Google 


>^4  ZUCHT    21  AAR   PAtESTIJIA. 

God  lelf  i»  dair !  Ik  hoor  die  hemeUtem  : 
»Dese  18  mgn  Zoon,  dien  ik  bemin.     Hoort  Hem/' 
Kent  gpij  dat  land  ?  r—  Daar  heen  «  daar  heen ! 
Dier  kniel  ik  neer  ;  déér  hoort  tirod  nii|n  gebeên. 

Kent  gij  dat  land  Tan  looToel  heil  en  wee* 
Dien  heilgen  oord ,  /het  hof  Gethêefnané  9    ' 
Waar  't  bloedig  iweet,  in '•  Heilands  laataten  nacht» 
Aan  ADAKt  kroost  ten  offer  werd  gebragt? 
Kent  gij  dat  land  ?  —  Daar  heen»  daar  heenl, 
Waar  cHai»Tvs  heeft  den  awaartten  strgd  gestreéiL 

Kent  g^  dat  land  ,  dat  God  aan  abiak  schoók , 
Waar  datibs  Heer  't  »Hotanna!?  tegen  kloni, 
Waar  't  nkruitig  Hem!"  dien  zegeföon  verving, 
Waar  men  God«Zo6n  aan  *ttchand*l:gk  krui»houtbing? 
Kent  gg  dat  land  P  —  Daar  heen »  daar  heen ! 
Déir  trekt  mij  't  hart  ouwederstaanbaar  heen. 

Kent  g]g  dat  land  »  dat »  in  gevrgden  schoot » 
't  Omkleedael  borg,  dat  Almagt's  beeld  omsloot, 
yfj^tiT  *t  JoBg'ren  tal »  voor  't  laatat ,  met  starend  oog 
fienf  zweven  aag ,  tot  Hem  eed  wolk  onttoog  ? 
Kent  gg  dat  land?  —  Daar  heen,  daar  heen! 
Waar ■  Hg  ,  omstuwd  met  majesteit,  verdween» 

Kei^t.gg  dat  land,  waar  xiccA'a  halve  maan 
De.  plaats  verving  van  jvda's  leeuwenvadn ; 
Waar  stuivend  pain  ons  vroegre  grootheid  meldt, 
JBn  hoe  geducht  jbbovab-s  wraak  vergeldt! 
Kent  gy  dat  land?  —  Daar  heen,  daar  heen! 
^é^r^.awe^ft  mijn  ^eest  in  gaalge  droomen  heen. 
Haarlem^  au&üst  uqitard, 

Junij  1846. 


AAN 


Digitizedby  Google 


215 


AAN   LICINIÜS. 


{Jfaar  het  Latijn  van  boratius  ,  Boek  II , 
Ode  X.)        . 


Lffuvivsl  gg  BuU  voorwaar  geruster  leTQit» 
Wanneer  gij,  noch  gettaég  naar  't  rttimetof)  den  tteTftn 
Zalt  wenden,  noch,  door  vreet  voor  «torraien  overniand,  - 
üw  vaartuig  al  te  seer  langt  't  ongelgke  ttrand.. 
Boet  naderen»     Wie  sich  de  middelmaat  ten  baken 
besteld  heeft»  sal  naar  hut  noch  vorttenwoiiing haken: 
&i&r  ia  h^  van  het  stof  der  öudè  stulp  bevrijd , 
flier  van  een  sch^ngelok  ,  door  and 'ren  hem  benyd»  -^' 
Wordt  niet  de  p^nboom  meest  door  winden  heen  en 

"Weder 
Geslingerd  ?  Storten  niet  verheven  torens  neder 
let  des  te  zwaarder  slag  ?  Treft  ook  niet  menigmaal 
Ber  hoogste  bergen  kruin ,  de  feile  bliksemstraal  ?  — - 
lenivètbereid  gemoed ,  hoopt,  bg  desónspoedssragen. 
Op  beter  -«-~^en  het  vreest ,  bg  al  te  schoone 'dagen  , 
Ken  minder  gunstig  lot.  Be  winters  zendt  défiteer, 
Be  barre  winters;  maar  ook  Hij  verdrgft  se  weer. 
Tindt  g^  op  uwen  weg  nu  al  eens  tegenheden , 
Hiet  immer  zal  uw  voet  een  lióbb'Iig  pad  betreden* 
Apollo  wekt  wel  eens  de  Muzen  door  zgn  lied, 
Kn  spant  den  taagen  boog  ,  maar  zonder  rusten  niet. 
Weet  dan,  bg  tegenheèn  u  zelven  moed  te  geven. 
Ban  znH  ge  ook  wgselijk  de  volle   zeilen  reven , 
Wanneer  het-al  te  sterk  soms  voorden  wind  mogtgaan» 
Aordenburg^^  abh.  os  U&iiij  ,  az. 

25.Sept.  1843. 

"  SCHOOJL- 


,y  Google 


SCHOOL-NIEÜWS. 


HooRir; 

Den  8  Sept.  1846.  Hedett  had  de  Prijsaitdee* 
lïng  aan  de  leerlingen  der  Latijnsche  scholen  op 
de  gewone  w§ze  in  de  Oosterkerk  plaats.  De  ver* 
dienstelijke  jongtling ,  c.  psf  db  oboot,  di&  bg.* 
het'laatetd  halfj^arige  Éiamen  aan  Hceren  Curato* 
ren  dezer  schelen  en  den  7den  Augustus  aan  da 
Staaia*Commissie «  in  Gddi^ands  hoofdstad  Ter» 
gadérd ,  voldoende!  proeiven  i^an  bekwaamheid  had 
gegeven,  en  bevoegd  vras  verUaaürd  om  aUSln-* 
dent  aan  eene  der  Hoogeschden  in  Jfederland  te 
worden  ingeschreven »  hield  eene  uitgewerkte  Re- 
devoering: de  JuenopAonte  AtkenUnsi  ^  tn  vv^xd  ^, 
bij  het  verlaten  der  scholen ,  met  een  praemium 
promotionis^begifligd ,  door  den  Rector  toepasselijk 
tpegesproken.  —  Tot  Majores  der  eerste  klasse 
werden ,  met  fraaije  boekgeschenken  vereerd  ,  be-» 
vorderd :  t.  slot  en  j.  l,  o.  w.  de  geld£r  ;  in 
welke  klasse  ook  opgenomen  werd  p.  beets,  on^ 
langs;  van  elders  herwaarts  gekomen.  Tot  de  derde 
klasse  werd  met  een  prijs  bevorderd,  j.  j.  p,  2» 
TERSCHUEE ;  tot  dc  vicrdc  op  gelijke  wijze :  j. 
RiHTUEESTER.  Ohder  de  Novitii  werden  opgeno- 
men :     L.    P.    VAS     DEti    STRiTEir    STOEBROO  Cn  C.   J. 

viK  GREürriNOE.  De  Collégieprijzen  vielen  ten  deel 
aajd  V.  p.  DE  oROöT ,  T.  'SLOT  en  o.  sweerihob. 
CÜLENBORG. 
Den  11  Sept:  1846.  Nadat  op  den  3  JuUj  LI. 
hét  gewoon  halfjarige  Examen  der  leerlingen  van 
het  Stedelijk  G^nmasinm  alhier  was  gehouden  ^ 
in  al  hetgeen  door  de  wet  wordt  gevorderd  ,•  eh 
hetzelve  tot  groot  genoegen  van  HH»  Caratoren 

was 


,y  Google 


SGHOOL-RIEUWa  117 

t»  irfgdloopBiii  had  opf  heden  de  pnnmotife  en 
pripwldeeüog  {^aafs »  ia  liet  kef kgehonr  def  L«* 
Ihersdte  Geneeiite.  Be  Reetor ,  Dr«  b.  masoota  , 
opende  de  nle^tigheid  mei  ees  kort  betoog  o? er 
het  noatUateipke  verband  y  dat  er  bestaat  tut^ 
tchen  de  iesckaving  van  ket  verstand  en  de  oer- 
betering  van  Jut  kari. 

Yenoï^ena  wenschte  de  Spreker  de  naenw  be- 
Boemde  Caratoren ,  Dr.  w.  j.  alfhzrts  ,  Hr.  j.  h« 
YAji  SKTTM  TAir  Dl»  wmm-  ea  Mr.  b.  post  ,  gelak 
met  de  aanTaarding  hunner  gewigtige  beirekJung  y. 
onder  aanbeTeüng  Ya»  al  wat  tot  nut  en  welzgo 
d$r  Latgnscbe  scholen  zon  kannen  Terstrekken.  . 

Ka  betrad  de  Terdienstelyke  jongeling ,  o.  gre- 
fn,  die  met  den  hoogsten  lof  uit  dit  Gymnasium 
was  ontslagen,  es  daarna  op  dao  17  Aagastu» 
door  de  Staats-Commissie  tot  het  aeademiseh  on- 
derwas was  beluvaam  bevonden,  na  met  eenes 
eerepr^  te  z^n  begiftigd,  het  spreekgestoelte,  en 
hield  eene  door  hem  aelf  gekozene  en  goed  be* 
werkte  redevoering :  de  Féricte. 

Hierna  wfrden  met  prijzen  vereerd  en  tot  hoo« 
gere  klassen  bevorderd :  van  de  vijfde  tot  de  vierde 
ilasce :  i.  j.  bsitjes  en  j.  f.  bareüds  ;  van  de 
lesde  tot  de  vijfde  klasse:  o.  i.  van  dcr  sur, 
(Tan  Utrecht). 

Eindelqk  hield  de  Rector  eene  hartelijke  toe* 
v^jvk  aan  den ,  tot  de  Academische  lessen  bevor- 
derden, o*  GRSVEir.  De  Rector  mogt  van  hem 
geta%eh  dat  hij ,  gedurende  de  vier  iaren ,  die  hij 
tet  zijne  voorbereiding  voor  de  Aeaaemie  had  be^ 
steed,  zich  steeds  had  aekenmerkt  door  eene  on** 
vennoeide  werkzaamheid  en  zucht  naar  grondige 
kennis ,  door  een  voorbeeldig  gedrag ,  en  door  der 
geinkkigsie  vorderingen ,  en  aarzelde  niet  hem  het 
mvA  der  school  te  noemen. 

D» 


,y  Google 


»«  S€flOOL-NI£U\¥S. 

De  pU^tigheid  door  eene  aanzianl^ke  schaaft 
?an  toehoorders  en  ioehoorderessen  opgeluisterd  ^ 
^erd  d(^r  orgelmazijk  yporafgegaaii ,  afgewisseld 
en  besloten; 


KERK-NLEÜWS. 


HERVORHDE  KERK. 


GELDERLAND. 

ARKHEM. 
OOSTERBEEK,  den  24  Jan,  1847.  Heden 
maakte  onze  Leeraar,  Ds.  j.  p.  eoeroisg,  bij 
gelegenheid  van  de  bediening  des  H.  Avondmaals , 
aan  de  Gemeente  bekend ,  dat  het  zilver ,  be* 
staande  in  een  Kan ,  een  Schotel ,  drie  Borden  en 
twee  Bekers ,  alsmede  het  Tafellaken  en  zes  Ser- 
vetten ,  hetgeen  voor  het  eerst  bij  dit  heilig  feest 
gebruikt  werd «  aan  de  Gemeenie  ten  gesenenlie 
was  gegeven    door  de   Hoog   Geb.  Trouwe  gijs- 

BERTA      MARIA      CAROUHA ,  '    BarOUeSSe    VAN     SPAEM 

VAH  BILJOEN ,  Douarière  van  den  Hoog '  Geb>  Heer 
anoLF  HENDRIK  Graaf  van  recbterbn,  als  een  be- 
wys  v,an  hare  hoogschatting  in  zulk  eene  zamen- 
komst  onder  ons.  fi^  haar  leven  was  het  reeds 
gereed »  en  wij  hadden  gehoopt ,  dat  zij  met  ons 
het  Avondmaal  zou  hebben  gevierd,  en  zelve  on- 
der ons  tegenwoordig ,   zou  gezien  hebben ,  hoe* 


,y  Google 


K£RK-IfI£UW&  mo 

leer  w^  (Kt  schoonn  ffeschenk  dankbaar  op  prijs 
stelleii.  Na  haar  dood  b  het  by  ons  onlTangen ; 
en  na  zij  niet' meer  onder  ons  is,  wenschenury  Tan 
harfe,  dat  zij  haar  geluk  in  Christus  zalgefonden 
hebben ,  en  in  den  hemel  de  vreogde  smaakt , 
waartoe  het  Avondmaal  ons  kan  opleiden ! 

En  om  a^n  de  -  yerarmde  broeders  en  zusters 
onder  ons  hare  liefde  te  bewezen ,  zoo  Toeffde  zg 
bg  dat  uiimontend  geschenk,  ten  gebrnike  des 
Atondmaals ,  bij  uitersten  wil ,  nog  èene  som  Tan 
T^fdttizend  Gulden ,  zoo  als  het  boTeuTermeld  ge- 
fdienk ,  Tr$  Tan  alle  Suocessieregten ,  welke  som , 
na  de  koninkl^ke  goedkeuring  ontvangen  te  heb- 
ben, door  onze  zorg  op  het  Nationaal  Grootboek 
\a  A«gt^rdam  is  geplaatst,  en  een  jaarlijks  in  ko- 
oien kan  opleTeren  Tan  tweehonderd  Gulden,  tot 
ondersteuning  der  behoefligen.  En  daarmede  heeft 
zij,  zoo  als  zij  b§  haar  leTen  dikwijls  hare  .welda- 
den aan  de  behoeftigen  onder  ons  bewezen  heeft , 
die  nog  na  haren  dood  onder  ons  groot  gemaakt , 
waarom  hare  nagedachtenis  in  de  Gemeente  te 
Ootterheek  sal  Toortduren ,  zoo  lang  het  ATond- 
maal  X^t  gedachtenis  van  jezvs  zal  gevierd  worden ,' 
eo  er  armen  znllen  gcTonden  worden,  die  éooa 
hare  mime  gift  geToed  en  verkwikt  worden. 

SPANKEREN.  Door  het  niet  teregtkomen  Tan 
een  vroeger  ingezonden  berigt ,  wordt  het  naTol- 
gende  eerst  nu  langs  dezen  weg  bekend  gemaakt. 

De  Predikant,  h.  j.  paauw,  door  Toortdii- 
reode  ongesteldheid  daartoe  genoodzaakt,  zijn 
Emeritaat  gevraagd  en  ontvangen  hebbende  en 
in  eene  daartoe  gehou'dcne  vergadering  (den  30 
inn^),  behoorlijk  van  zijhe  betrekking  op  deze 
Gemeente  ontslagen  zijnde ,  is*  de  Kerkeraad  der 
nog  vereènigde  Gemeenten  van  Spankeren^  Die^ 
ren    en    Zoene ,    na  ontvangene  handopening,  op 

fiOZKz.RB.1847.        F  den 


,y  Google 


m  lüSRK-NIEüAVS- 

4ea  24  Sept.  1.1^  vergaderd  to(  het  ^oen.ee^c 
beroeping.  (Jü  het  daartoe  in  eeac  vorige  v^pg^-^, 
deriqg  gemaakte  tw^^lf-  ,ea  ^estal,  waarvan  het 
eerste  bestond  uit  4e  Predd,  ^ousir^  te  JS*^/,;, 
BLAAUW,  te  Otter loOy  vur  dee  laajï  ,  te-Cof/ri- 
^m,  HAALDERiVK,  te  Gee»teren\  Hoa$T,  te^ 
Wahl  y  BVIGE5S,  te  Boogmacfe^  reëel  ^  te  ^Z- 
tnen,  üiXEfiEOOGAi^  ^  te  Z^<?n€fi,  eq  de  E^ndida-^ 
ten  HUGE]!raoLTz ,  KOftukTny  ^  srouhout  en  a^-s 
RooY :   en    het  «é^tal  uit  de  Predd.  blaauqt  ,  va9( 

DER   LAAN,   MAALDERI5K ,   HORST,   den   EaQ^. 

didaat  uvgeivholtz   en    den  Pred.  pollen,    i$   ia 
die    vergadering    beroepen,    Ds,   i,    r.   blaaüis.. 
Deze   echter  zich   yerpligt  geacht  hel)bende  vopr 
deze  beroeping   te  bedanken ,   is ,  nadat  in  êene 
vergadering,    gebQifden  den  7den   October,    het 
navo%ende  nienw^  zestal  gevormd  was,  ^amel^, 
ie    Predd.   HAALm&RXifK,    te   GeesUreu^  barger  , 
te   Jfickteüegt  y  pollev,  ie  £lden,  ter  plegt  , 'ie  . 
Crk^  viiTEE,    te    Jfoevelaken^  en  den  JEjpndidajit 
roKEEKi,    uit   het  daarna  gemaakte  drietal,  be- 
staande    uit-  de    Predd.   vihke  ^    te   Hoevelaken  ^ 
POLLEH,    ie  Eht ,    en   ter    ^legt,    Ie   Ork^    ia 
d^  vergadering,   gehouden   den  4den  Npvemfc^e^, 
het    beroep-    uitgebragt  op    D's.   w.    i^o^lÈji,     te 
JElst^    Daar   echter    ook   deze   zich  verpligt  'vov^d 
vpor  deze    beroeping  te   bedanken,     is   de  Ker- 
keraad  op  nieuw   zamengekornen ,    den  3den  J)e- 
ceraber , .  en  heeft  toen    uit    een  daarna  gevormd 
drietal,    bestaande  uit  de  Predd.  ^erss  ,  te  Rensr ^ 
i^oude ,'  KRAAMWiif KEL ,  te  Pleuten ,  ei^  ter  plegt  « 
te  Ürk^  den  eerstgenoemden  beroepen.     De,  Ü^er-. 
kéraad   heeft    sints   het    berigt  mogen  ontvangen» 
dal  deze  beroeping ,  onder  inwachting  ^er  nöodige^ 
approbatiè'n , '  is  aangenopien ,  en  kan  zich  dns  n^et 
de    Geineente  verblijden  in.  het  v^oruitzigt,  dat 

cer- 


,y  Google 


KEKI-NIEÜWS.  m 

Mrlaii^f  de  vakature  ia  deni  Gemeenit  z^l  verf  hU 

worden.  , 

NfJtf£G£N. 

HERWEN,  A£ADT  EB  PANN£RD£N.  Heb- 
ben w^  Tro^er ,  door  midel  vaa  eea  d^r  «%^t 
getezene  nieav^sbkden  ,•  ter  keania  Taa  beUogstelr 
lenden  gebragt,  dat  de  zaivere  opbrepsgt  v^n  het 
uitgegeyén  iièeetal  Leerredenen  raini  ƒ  15.00  b^ 
dragen  heeft,  than5  kannen  wij  berigtea,  dat« 
Ba  raa  die  som  ƒ1000  afgezonderd  te  hebban 
M  fonds  voor  Organisten-traciement ,  bet  ons 
gdnkt  is,  om  voor  de  overschietende/ 500 »  vesr- 
meerderd  met  de  intussehen  daarop  verloppene 
renten ,  een  Orgel  te  koopen  ,  dat  o^^ne  stoatstie 
wenschcn  Yerre  overtreft. 

Het  is  «en  nieiiw  werk ,  vobr  ongeveer  3  .iiiren 
gebonwd ,  en  10  v<^le  registers  sterk,  ds 3  p^aesr 
laat  8  voet ),  praestant  4  voet ,  boardgii  &  voet., 
viola  di  gamba'  4  Voet,  fluit  4  voet,  octaaf  4 
Toet,  qoiai  3  ^voet,  octaaf  2  voet,  miitaqr  3 
sterk,  tr^uapet  8  voel.  Gemaakt  dooreen  Pro^ 
iestant  voor  eene  Roomsche  Kerk,  mogt  het* 
sekoon  Orgelmakers  en  Organisten  eenstemm% 
^e  getuigenissen  van  helzebre  gaven ,  de  goedr 
kenriag  niet  wegdragea  vaa  den  Geestelijke ,  a«j| 
^en  de  exaRiinatie  was  opgedragen.  Maal;  onder 
het  aaabiddel&jk  bestnar  der  Voorzienigheid  he^ 
deze  rainpspoed  des  makers  ons  ten  zegen  ^f^ 
strekl,  fa  ons,  die  sledbts  over  zoo  UeiA  eeri^ 
som  konden  beschikken ,  .  tot  eigeoaacs  g«maji»kt 
Tan  znlk  een  goed  Orgel.  J 

Reeds  op  oen  13cbn  December  j.  1.  mpglen 
w^  ons  Godsdienstig  gezang,  het  eenst  dpor^& 
liefeifke  en  ^  krachtige  orgeHooaen  hoorea  b«- 
{{eleiden.  Wijzende  op  den  weg,  langs  welken:  itiS 
tot  deszelfs  bazit  waren  geraakt^  leerde  QfMye 
P  2  Lecr- 


,y  Google 


222  KERK-WEÜWS. 

hetTMOf  \  BAftr  aanleiding  van  Fs,  CXXYII:!^ 
ons'  het  Orgel  waardeeren  als  een  geschenk  vim 
God  f  die  door  hetzelve  zich  vernieuwde  aanspraak 
*^op  >onze  dankbaarheid  en  vertrouwen  had  ver- 
yorven.  Werden  daarom  Gode  de  eerste  enhoog« 
ste  offers  onzer  erkentelijkheid  gebragt:  wij  ver« 
gaten  niet ,  ook  dank  schuli^g  te  zijn  aan  hen « 
van  wier  vriendelijke  hulp  en  medewerking  zijne 
•Voorzienigheid  zieh  bediende^  om  ons  tezegenen^ 
Onder  heilbede  werd  gedacht  aan  allen «  die  met 
grootere  of  kleinere  bijdragen  ons  waren  te  htilp 
gekomen,  en. van  welken  wij  met  blijdschap  eeni- 
gen ,  voornamelijk  uit  het  naburig  Lohiih ,  bij 
mz&  gelegenheid ,  in  ons  midden  mogten  zien^ 
Yan  ganscheir  harte  stemden,  wij  in  met  den  dank, 
^betuigd  aan  den  Heer  b.  r.  reinhou)  ,  Organist 
enz.  te  Jf^erk  op  de  Feluwe,  Zelve  der  zaken 
onkundig ,  aehtten  wij  het  een  groot  voorregt , 
om  onze  belangen  bij  den  aankoop  eens  Orgels  met' 
Tolle  gerustheid  en  onbepaald  vertrouwen  over  te 
kunnen  geven  in:  de  handen  van  dezen  vriend 
onzes  Predikants^  die  bij  zijne  meer  dan  gewone 
knnde  de  volle  bereidvaardigheid  paarde ,  om  ojm 
in  dezen  te  helpen ,  te  raden  en  voor  te  lichten  ^ 
en  die  .ons  telkenreize  de  vernieuwde  overtuiging 
gaf,  dat  hij. daarin  met  geheel  belangloozen  en 
onvermoeidcn  ijver  rusteloos  werkzaam  was.  Door 
zijn  heerlijk  kunstvermogen  ons  feest  aplaisteren*. 
de ,  heeft  hij  de  reeds  eoo  groote  verpligting ,  di^ 
wij  aan  hem  hadden ,  .  nog  vermeerderd.  God 
vergelde  hem  het  goede,  dat  hij  ons  gedaan  heefi» 
De  herinnering  sian  dezen  bladen  dag  zal  nog 
lang  in  onze  zielen  leven.  £n  was  er  iets,  dai 
xtü  denzelven  onze  vreugde  matigde ,  het  was  een 
blik  op  den  maker  des  Orgels ,  haffmank  ,  uit 
£n^merikf   dien   wrj  bg  de  stelling  des  Orgds, 

9oor 


,y  Google 


KERK-iriEüWS.  223 

door  iiaderen  omgang,  hadden  leeren  üefhebbeii 
en  achten,  als  een  braaf,  kundig  en  door  eerlijk 
man.  Volgens  eenparig  getuigenis  van  deskundi- 
gen, is  dit  zijn  eerste  werk  met  alle  kunde  ea 
sorg ,  en  zonder  het  *  minste  bedrog  veryaardigd. 
Wij  konden  daarom  niet  anders,  dan  in  zijn  te- 
genspoed hartelijk  deelnemen.  £n  niets  zal  ons 
meer  yérheagen,  dan  dat  vr^  in  de.  hand  der 
Yoorzienigheid  de  middelen  mogen  worden,  om 
sgn  aaafankel^ken  tqgfenspoed  met  volgenden  Toor- 
spoed  te  doen  afwbselen.  Met  alle  gerustheid  be- 
weltn  wij  hem  daarom  aan,  en  wagen  het  vrij« 
moedig ,  Om  elke  Gemeente  te  yerzekeren , '  dat  zi} 
op  zijne  kunde  en  eerlijkheid  mogen  bouwen. 

BORSSEN  vakant.     Zie  Dec.  1846. : 
ZÜTPHEN; 

WEilL,  24  Jan.  1847.  Onze  geliefde  Leeraar , 
Ds.  H.  H.  M.  HORST ,  maakte  ontr  heden  bekend , 
*dat  zijn  Eerw,  de  beroeping  naar  Angetlo  had 
aangenomen. 

ANGERLO,  den  24  Jan.  1847.  Htden  móg- 
ten  wij  vernemen,  dat  onze  beroepen'' Leeraar , 
J^%,  H.  H.  V.  HORST,  de  beroeping  naar  onze  Ge«> 
meente ,  onder  inwachting  der  vereisckte-  kerke- 
l^ke  en  koninklijke  goedkeuringen ,  beeft  aange- 
nomen. 

RVURLO,  31  Jan.  1847.  Heden  maakte 
onze  geliefde  Leeraar ,  Ds.  w.  h.  havsrsorn  viir 
Hj/SBWiJK  ,  Th.  Dr. ,  ons  bekend ,  dat.  hij  zich 
Terpligt  had  gevonden ,  om  de  beroeping  naar  TUI 
aan  te  nem^. 

ZÜTPHEN  staat  vakant  te  worden.  Zie  Oct. 
1846. 

WINTERSWIJK  vakant*     Zie  Jan  1847, 
TIEL. 

Bg  besluit  van  Z.  M.  dd.  2  Jan.  l.I.  N^  67, 

P   3  ^  ZIJB 


,y  Google 


x|n    feèhöëmd  vóór  het  Klassikaal   Beslèor  tw^ 

mi; 

Tot  Seriba,  Ds.  f.  p.  r.  couu,  Pred.  te  EHf 

.  Tot  Seenndtts  y  l^s.  i..  LAKBRxcftrs  ^  Pred.  ie 
Zifinéen, 
,  Tot  Lid^  Ds,  F.  JOOSffiHo,  Pred.  %o  Maurik» 

Tot  Seeuadtts ,    Ds.  i.    iambrecbts  ,   Pred.  te 
JUetuien, 
.  Tot  Lid ,  Mr.  c  e.  uth  db  jeui^  ,  Bar^ 
m^iSsDer  en  Oiid-(HiderKDg  te  Tiel 

Tot  Secandns ,   Dr.  e.  baitoio&t  ,   Hèctor  ea 
.  (^d-OiuderiiBg  te  Cniisnbörg. 
>  Zoodat  het   Klassikaal  Beatimr  van  Tiel  thans 
bestaat  uit: . 

Praeses,  Ds.  /.  otlAuTziir,  Pred.  te  Zoeten. 

Asseasftr,  Ds.  j.  oohecj:,  Pred.  tè  Mèta^i^ 

.  Scriba,  Ds.  p.  f.ap.  cojleu^  Pred. te  JFneAtf». 

;  Secundus  ^  Dsk!A.  i.Aici»usciiTs.>  Pred»  Ie  Lienden.' 

Leden: 
.  Ds.  #i  H.  iAVl»&s ,  Pred.  te  Kest^feH^ 

Ds«  j.  Cé  sspp,  Pred.  te  Bemichent, 
.  Bs«  F*  /oossiJf€^5  Pr^*  te  M'timik.    -■• 

Hr.  o.  <.  Xsi»  iw  JEVDS:^  BnrgenteósAerenfilttd- 
Ouderling  te  Tiei. 

Seeundi: 
r   Ds.   R.  U¥.  BVüHilr&Eji  vAjr  «KLsmtlGfell,  rtld' 
te.  O«9mtfr0iib 
J9si  b.  J.  VAR  KEKPmi ,.  Pred.  te  Suurmakeni, 
93ii  A.  LAKBRECHts ,  Pred.  te  Ziendén, 
Dr.  c.  BALFOORT  ,   Rector  en  Ond^Ouderliiig  te. 
(Meniörg.. 

TI£L ,  den  30  Jan.  Heden  ontvingen  wij  hei 
verblijdend  berigt,  dat  de  Wel  £erw.  zeer  Gel. 
Heer  w.  h.  haverkorn  vav  rijsewijk  ,  Th.  Dr. 
ea    Pr^.    ie  Buwrlo  ^   de  beroeping  ntaf^  oozé 

Ge- 


,y  Google 


KEKK-jriJEüWS.  22i 

Oeme^tè,   Milder   iktwachturj^  der  vereibclii  iror»* 
dntdè  goedkeoriii^ ,  heeft  aangenomen. 
BOMMEL. 
flA£FT£N  vakani.    Zie  Febr.  18^6. 
BEEST.     Tkt  Nov.  Ig46. 

HARDERWIJK. 
HARDDRWIJK.    Ziè  Mot.  1846. 


's  GRAYENHAGE. 

Hel    klassikaal    Bestuur    van    '^  Grovenhage , 
beslaat  yoor  dit  jaar  uit  de  navolgende  Leden  : 

H.  woERVAir,  Fred.  te  Ifeifi^  Pracses. 

ft.  «0LËifKA«l>,  Pred.  te  Delfts  Assessor* 

r.  Bis  wriirocv/  Pred.  te  '«  €havenhag€^  Scriba» 

R.  p.   TiHK^as  ▼iRflotfKi,  Tb,  Dr.,  Pred.  td 
't9rüvenkétge^  Secundus. 

1.  H.  sou  ,  Pred.  te  V  Gravesunde^ 

«.  tilr  8€fiKttB ,  Pred.  te  Loosduinen ,  Sec. 

o.  p«  ï.  PATi/v ,  Pred.  te  F^rhm'gi 

ft.  AüiTiüiscliiio ,    Tb.   Dr.,   Pred.  te  'sGra-^ 
^^mkagè^  Sec. 

w.  s.  yusszN ,  Pred.  te  Deifi, 

u  >•  t.  TAir  «flfCK ,  Pred.  te  Sehipluidên  ^  Sec. 

w.  H.  raAUkj&iiP,  Pred.  te  ZeidscMendmm. 

c.  1.  KLUfKUBEBa ,   Pred.  te  Wassenaar ,  Sec. 

».  DE  fiRdöT,  Lid  Tan  den  raad,  Ooderliag  te 
Mft: 

D.  ¥ah  xottTSTSiD,    Lid  Tan  de  GedepuiefeFde^ 
Statéa  ,  Ouderling  Ie  Dtfft,  Sec. 
ROTTERDAM 

ROTTERDAM,  den  24  Jan.'  1847.    Hartelijk 

betreurt  onEt  Getteente  een  treffend  verlies.   Za* 

P  4  tur- 


,y  Google 


226  KEBK-WIÉÜWS. 

iVLrÓB§  den  83  d«zer,  leide  onte  hoóggesciiaUe 
Leeraar,  Ds.  i.  de  triés,  ticb  ter  rost,  yoof- 
bereid  om  heden  namiddag  voor  ons  op  ie  treden « 
maar  aan  den  morgen  ontwaakte  hij  op  aarde 
niet  meer.  In  den  ouderdom  van  74  jaren  ging 
hij  in  tot  de  rust  van  zijnen  Heer.  Na  in  de 
Gemeenten  van  Foortugaal ,  Streefkerk  en'  Enk' 
huizen ,  achtereenvolgend  'werkzaam  te  zijn  ge^ 
weest ,  kwam*  hij  vóór  40  jaren  tot  ons.  Ge* 
durende  al  dien  tijd  arbeidde  hij  met  onvermoeiden 
(jver ,  en  toegeru&t  met  de  uitmuntendste  gaven 
van  verstand  en  gemoed,  was  hij  door  lèbr  en 
wandel  eene  eere  van  'christus  en  der  Gemeente 
tot  rijken  zegen. 

Het   Klassikaal    Bestuur   van  Rotterdam^  ver- 
liest in  hem  em  iri^end  Lid,  en  het  Nederlan^sch 
ZendeHnggenootsehap    een    van  .  des^elfs     oudste , 
werkzaamste  en  verdienstelijkste  Bestuurders.. 
Onbeschrijfelijk  was  de  verslagenheid  die  op  den 
r  dag     van     zijn     verscheiden ,     in  de    Geoneente 
heerschie,  en  trieffend  was  het,  bij  zijne  ter  aarde 
bestelling ,  eene  tair^ke  schare  yan  harlel^ke  vrien- 
den en   dankbare    leedingen   bijeen   te.  zien.     Hij 
'heeft   gewild   dat  bij  zijn  graf  (met  zou  gesproken 
worden,  maar  de  diepe  ontroering  op  den  Gods- 
akker,    en   de   stille   droefheid  in   de  Gemeente, 
.tras  schöón'er  lo&praak  op  den  waardigen  Dienaar 
yan  christus,  dan  d*  welsprekendste  lijltrede  bem 
■geven  kon.' 

Zonder  uit  te: weiden  in  z^'nen  welverdienden 
lof,  gevoelen  wij  wat  wij  in  hemi  van  den  Heer 
'hebben  genoten;  dankbaar  erkennen' wij  de  voor- 
regten ,  den  grijsaard  geschonken ,  die  bijna  de 
lasten  en  gebreken  des  ouderdoms  niet  heeft  ge-  . 
kend,  en  zonder  de  smarten  diQs  doods  te  heb- 
ben gesmaakt,  tot  hooger  leven  ontwaken  mogt, 


D 


,y  Google 


KËRK*ifI£UWS.  tm 

Da  Gemeen  te  die  hem  zegent  in  sijnen  dood, 
honde  zijo  leven  in  gedachtenis,  en  de  Heer  troo&te 
zgne  eenig  overbluf ende  zuster ,  met  de  hoop  des 
wederziens. 

POOKTÜGAAL,  31  Jan.  1847.  Met  ded- 
neming  Ternam  de  Gemeente  heden  het  overiij- 
den,  van  den  oudsten  harer  vorige  Leeraren, 
den  Hoog  £erw.  zeer  Gei.  Heer  i.  de  vries  « 
Ridder  der  Orde  van  den  Nederl.  Leeuvr.  De 
^er  eerste  jaren  van  zijne  bijkans  v^ftig  jarige 
Evangeliebediening ,  bragt  hij  hier  door ,  en  be- 
steedde alzoo  de  bekwaamheden  en  gaven ,  met 
welke  God  hem  bevoorregt  had,  ten  nutte  ook 
van  deze^  Gemeente,  Hulde  werd  door  onzen 
Pred.  aan  *smans  nagedachtenis  toegebragt,  met 
OQttige  aanwending  en  opwekking,  naar'  aanlei- 
ding van  ^ebr.  XIII:  14.  J^^  hebbfiu  hier  geenM 
Hpende  9tady  'maar  w^  zoeken  de  toekomende, 
Hoe  lang  ook  de  zalig  ontslapene  van  deze  Ge* 
meente  gescheiden  .  was ,  Vergeten  was  hij  door 
baar  niet,  en  dit  te  minder,  daar  hij  zich  nu  en 
dan  in  ons  midden  liet  zien.  De  laatste  reis  was 
dit  geschied  ^  om  het  werk  van  KerJt  visitator  te 
verrigten,  in  Mei  des  vorigen  jaars,  juist  één 
dag  vroeger ,  dan  hij  voor  49  jaren  alhier  zfna 
dienst  aanvaardde.  . 

SCHIEDAM  {  dan  7  Febr.  1847.  Heden  vierdo 
ttn  onzer  geachte  Leeraars ,  de  Wel  £erw.  zeer 
Gel.  Heer  h.  j.  e.  burgerhoudt  ,  plegtig  en  dank- 
baar gedachtenis  /  van  zijne  25  jarige  Evangelie- 
dienst,  door  hem  achtereenvolgend,  in  de  Ge- 
nieeaten  van  IF^meldinge ,  van  Jfoordgouwe , 
van  Haamstede^  en  sedert  het  jaar  1832,  onder 
<«»*  vervuld.  Bij  deze  gelegenheid  werd  de  Ge- 
ineeale  alhier,  door  zijn  ^WelEerw.  bepaald  bij 
bet  ditmtinlend  voorregt  des  Evangelies ,  hetwelk 
P  5  hij' 


,y  Google 


2»  KEKK-NtCUWS. 

Mf  1ia«r«  lAar  aanleiding  van'  B<m.  I:16m, 
yoordroeg  ab  het  krachtig ,  door  €od  verordeuxib 
widM  tot  taligheid  voor  een*  iegelijk ,  die  ge^ 
looft.  Hij  toonde  ons  aan ,  op  welke  gronden  de 
ApÓBtél  Vkvhts  het  als  coodaoig  deed  kennen  aan 
^e  Cremeente  tan  Rtme ,  en  hieid  ons  daarna 
«▼oor /dat  het  steeds  ook  door  ^hem  alzoo  was 
Ijevonden  te  ivjèl  in  den  werkkring^  hem  geopende 
'llarteMjk  nam  do  Gemeente  deel  aan  de  treagdiB 
v«n  de<eii  l^i^en  Leeraar  en  roerganger.  De 
igoede  God  spare  hem  nog  lang  voor  ons  en  do 
^faak  è&s  Christendoms ,  en  zijne  £Tangelieft>edie«- 
iiing ,  MiJT«  verder  gezegond  in  «ms  midden. 

ROTTERDAM ,    (Engelsche   Presbyteriiiansche 
iGemeente).     Zie  ian.  1847. 
LEIDEN. 

LEIDEN ,  VZ  Fi^r.  1847.  Op  den  31  De^. 
des  Torigen  jaains ,  heeft  de  Wel  Eerw«  zeer  Gel. 
~H€er  I.  B»  Y^Sf  VAM  cAinpsir,  door  Z.  ]II«  goed- 
gtinstig  Eméritlis  virrklaard,  salvo  hmore  ètsii^ 
pefidion  on  na  ahoretfs  bcèoodijk  te  zi}n  losge- 
maakt vAn  de  Klassift  en  Gemeente ,  zijn  gewoon 
dienstwerk  onder  oés  neergelegd,  met  Ztic.  XVI:2^. 
'€hef  rèéensekap  van  uw  rentmeesterschap.  Dank- 
(haar  etici^t  de  Gemeente  het  vele  goede ,  gedu- 
rende eene  reeks  van  bijna  30  jaren ,  door  zijn 
'£erw.  onder  haar  gesticht,  en  wenscht  hem  van 
harte-  toe,  dat  hij  nog  menig  jaar  bij  het  genot 
-eenei*  goede  gezondheid,  gespaard  worde,  ten 
-natte  der  'zijnen ,  ten  zegen  van  velen ,  en  dat 
hff  z^h  nog  lang  vorblijde  in  den  bloei  en  was* 
èlm  der  G^eente,  die  hem  hoog  sehat  «n  lief 
heeft^ 

*  Tel*  vervnlling  ^er  alzoo  onder  ons  openstaande 
Leeraarsplaats ,  heelt  de  Breede  Kerkeraad ,  uit 
een  twaalftal  Tan  Predd.,  waarop  geplaatst  waren: 


,y  Google 


DÏK  c.  BOOfiBft,^  U  Jtëk^Sommel.  m.  ft.  .90«x« 
te  /WA  »•  K^2Uf  te  üoréreekê.  m.  «•  /.smx'* 
in^  tê  üamrhm.  i.  i.  oeiBis,  Th.  Dr.  itJUmU. 
F.  H.  O.  ?AN  ITX&80B ,  te  jimkem.  i.  a.  baümib, 
te  Oude  Wetering,  j.  mouiut  ,  Ie  G^uia.  a. 
;.  A.  BOi.9ABii8«  Th.  Dr,  ie  Schieénn.  w»  l*  r» 
K0U2XR,  te  XTaalwgJt.  j.  xoor,  te  Ztm,  ei 
k.  KisaiKiiiA.,  \e'*9  Beeren  Arendskerk^  de 
beide  laatste  bi|  o? entenuning  met  t.  j.  BiftXr 
KOOT,  Ie  M<M9ier^  en  i.  e.  m  mmuiul^  Th. 
Dr.  t«  Amkem «  hel  Tolgeade  lestal  genaakt : 

QOhT,  KOtTiEaf  ie  ^ee/ii^'i^y  tah  naasov, 
ioltze;^,  .ie  Jé^tmrkm^  aaocoaun  ea  MMnmunM^ 

Daarna  dit.  dcieUl  i 

TAi  «Ki^eoii^  oeaT  ea  aaosasuxw 

ywrait  op  den  29  Jaa*  1.1.^  heroepea  is,  de 
Wel  Eerwv  aeer  GeL  Hteer  r.  h.  e.  tam  iTcaeoa , 
Pred.  te  Arnktm^  die  dese.  beroeping,  ia  af- 
ividi^  ?ati  de  no«Kligie  foedheariogen ,  heeft 
aani^enomen. 

LEIDEN.     ^Qei  1846^ 

Z£¥£jmOV£».    Zie  Dee.  184S.     . 
DORD&£CflT. 

b  gefolge  Koaiak^k  Bf^ahni  7aa  2Jba.l8t7« 
N<>.62,  zijn  Toor  de  aftredeade  GeeonaaHtieerdea 
HU  het.KlasBikaal  Bestam'  yaa  üordreciU  W- 
iRMnd  de  Beerea :        . 

tot  Pcaeses^  a.  c.  aoaswuieKfi;,  Pred.  U 
Dardredii. 

See.,  B.  Pija££,  Pred.  te  Dordrecht. 

toi  Seriba,  j.  «.  YKLTHAa,  Pred*  te  fiwdrtehi^ 

See.,  ceiMOfle,  Pred.  ie  Dardreckt-^ 

tot  Leden ,  j.  j.  kam  ,  Pred.  te  Oud  Alblae, 

Sec.,  O.,  u  TAa  die  kittp,  Pred.  XeSiiedreekt. 

e.  e.  Hbarijra,  Pred.  te  Hoornaar. 

Sec^  A.  ATT.  sHETHtAaE,  Pred.  te  Ar  kei. 

Mr. 


,y  Google 


230  ÉERK-IflEUWS. 

'Mr.  tf.  £.  DiGHOHT  vAir  LARK^ERAff,  Lhf  der 
Brovinciale  Stateo  ,  Quderlirig  te  Gcrinckem. 

See. ,   J.  c.  BoonziJER,  Wethouder,  Ouderling 
te  Gorinchêm. 

'  En  tot  Secunfdas  Tan  den  opgetreden  Gecom- 
mitteerden p.  j.  ZAAUteno ,  de  Heer  h.  a.  laait, 
Pred.  te   (Htohnd. 

Zoodat  het   Klassikaal  Bestuur  is  nme&gósield 
uit  de  Heeren : 
•    A.  c.  ROHSWiKCKKLy  Praeses,  Pred.  te  Dcrdrecki. 

o.  PI JZEC. ,  Assessor ,  Pred.  te  Derdrecht. 
.    j.  G.  VELTWA»  i  Scriba  ,  Pred.  te  Bordreckê. 
^    Sec. ,  c.  stHOKs ,  Pred.  te  Dordrecht^ 

B.  HAANOAO ,  Pred.  te  Dubbeldam. 

Sec,  A.  YSRWET,  Pred.  te  Heetjamdam. 
'   ««  j.  EAALBERO,  Pred.  ie  Jfieuw  JSei^erland^ 
,    Sec. ,  H.  A.  CAAM ,  Pred.  te  Ottoiand. 

j.  j.  KAH ,  Pred.  te  Ond  Alblas. 

Sec. ,  o.  t.  VA»  DEK  KüTP,  Pred.  te  SUedreeht. 

6.  c,  HORTiJV,  Pred.  te  Hoornaar^- 

Sec.,   R.  Jl.  E.   SRETHLAAE,    Prcd.tC    Atkól. 

Mr.  w.  L.  DiEHOHT  TAR  LAHftERAK ,  Lid  der 
Provinciale  Staten  ,  Onderling  te  Gorinckem, 

Sec.,  J.  c.  BOORZAJER,  Wethottder ,  Ouderling 
4e  Gorincbem. 

STftEËFKËRK ,  den  31  Jan.  1847.  Heden 
gaf  onze  Leeraar,  Bs.  w,  j,  riesssr,  ons  berigt 
Van  het  afsterven  van  den  Wel^Ëerw.  zeer  Qel. 
Heer  a.  de  vries  ,  laatst  Pred.  te  Rotterdam  , 
die  van  het  jaar  1802  tot  in  1804 ,  alhier  Herder 
én  Leeraar  geweest  is.  Bij  velen  onder  ons  zal 
lijn  aandenken  in  zegening  blijven. 

DORDRëCAT.     Zie  Jan.  1847. 
GOUDA. 
.     OOSTERWIJK,    den   26   Jan.  1847.     Hedea 
wejrd   de    vakalure ,    ontstaan    door  .het  overlijden 

Tan 


,y  Google 


KERK-NI£UW&  S81 

Tüi  Am  Wel  Eerw.  zeer  Gel.  Heer  i.  j.  ya» 
HOOIEN,  in  leTen  Pred.  dezer  Gemeente,  ver?nld. 
Onder  Yoorzitting  van  den  Consulent ,  Ds.  h. 
TAH  sTAYEREN ,  Th.  Dr.  én  Pred.  te  Kedichem , 
is,,  na  rerkregene  handopening,  op  rerioonde 
Akte  yan  Collatie ,  van  den  Collator  dezer  Ge- 
meente, den  Hoog  Wel  Geb.  Heer,  Jonkhr.  Mr. 

P.    A.  BEELAERTS    YAN    OOSTERWIJK  ,    doOr  dètt    Ker* 

keraad  beroepen,  de  Wel  Eerw.  zeer  Gel.  Heer 
B.  w.  ROKBACH ,  Kandidaat  tot  de  H.  dienst ,  bij  het 
Provinciaal  Kerkbestnnr  van  Gelderland. 

De  Eerkeraad  acht  zich  nit  dankbaarheid  ven» 
pligt ,  de  edele  en  echt  Christelijke  handelwijze  te 
vermelden  ,  waarop  Yoór  ditmaal ,  door  den  Heel* 
Collator,  boYen  genoemd,  het  regt  van  collatie 
is  uitgeoefend.  Door  zijn  Hóög  Wel  Geb.  was 
oj^egeYen  eene  alphabetisek  gestelde  nominatie, 
bestaande  nii  de  Wel  Eerw.  zeer  Gel.  Heeren : 

j.  ,^.  BOS,  S.  S.  Miri.  K^didaat  bij  het  Pro- 
vinciaal Kerkbestuur  Yan  Overijssel,  h.  f.  cai> 
KoiH ,  Pred.  te  Schalkwijk,  c.  oitTAy ,  f.  az.  , 
S.  S.  Min. ^Kandidaat  b^  het  PrOrvinciaal  Kerk- 
bestuur van  Kcford' Holland,  th.  vah  ooan,  S.  S. 
Min.  Kandidaat  bij  het  ProYinciaal  Kerkbestuur 
van  Gelderland,  h.  w.  rombacb  ,  S.  S.  Min.  Kandr^ 
daat  bij  het  Provinciaal  Kerkbestuur  van  Gelder^ 
iand,  TH.  bussiii<;h  de  vrïes,  Pred.  te  Bentkuizen. 

Zijn  Hoog  Wel  Geb.  had  voorts  aan  den  Ker- 
keraad  vergund,  nit  dit  zestal  een  tweeiaf  te  for* 
nieren ,  en  ter  electie  aan  zijn  Hoog  Wel  Geb.^ 
aan  te  bieden.^ '  Op  dit  tweetal  werden  gebragt  de 
H.  H,  Kandidaten ,  th.  van  gogh  en  h.  w.  rohbach.. 
Waarop,  gelijk  boven  vermeld  is  ,  aan  den  Kan- 
didaat H.  w.  'rombach  ,  tot  groot  genoegen  van  Ker- 
keraad  en  Gemeente ,  .  de  Akte  van  Collatie  is 
uitgereikt- 

HEI^ 


,y  Google 


.   flRICOP  m  BOECOP.    ZW  Déc.  1»4«, 


ff0a&2^MQlLJNJ[k. 

iMSTERDiM, 

NEDKRHÓRST,  (d^ji  B£RG)  ,  den  ^4  Jan;. 
1847.  Pe  Gemeente  ter  4^zer  pla4tSi  onUin^ 
)ie^eii  Tate  haren  I>eera?ir,  het  berigt  vaa  hei 
afsienren  van  Ds.  e.  04  oa^he.  In  18^5  aanvaardde 
de  (hkUlapenet  in  ons  midden,  zijne  £van^elie- 
bediening.  Drie  en  ee*  h2Ü,f  jaar  bleef  h§  b^ 
OBS,  en  vertrok  toen  naar  (^astricum. 
.  Met  smiartgefoel  Ternamen  wij  fijnen  dood» 
P«  i|we«t«n  onier  hadden  <;;an|ie  gekend,  fi^^^^hi 
^n  lief  gehad.  Wat  ter  herinnering  «in  tot  1<^ 
van  agn  persoon,  e^  van  aijne  werkzaamheid  g«? 
zegd  werd «  heaamden  wij  ni^t  geheel  on$  h^rt. 
Het  deed  ons  te  meer  beseffen,  dat  zijn  yer$ciLei-f 
den.  een  treffend  verlies  mogt  genaamd  worden., 
1  £ven  zoo  steraden  wij  allen  in  met  de  gé))eden 
om  vertroosting  en  versterking,  die  i^oor  de  oa-ï 
gebleven»  betrekkingen  tot  4en  Vader  der  ÜehA^n 
werden  opgezonden. 

HAARLEM.' 

HAARLEM  t  17  Jan.  1847.  ïlei  innig  hed- 
wezen  vermelden  wj  ook  van  hief,  het  ^verli^ea 
van  den  Wel  Eerw,  Heer  c,  p.  cahhk  ,  sisd'ert  het 
luidden  des  vorigen  jaars ,  rustend  Prqd,  der  Ge^ 
meente  Ca&tricwn.  Re^s  in  het  laatst  van  het 
jaar  1845,  had  eene  ongesteldheid ,  die  hem  de 
voortdq rende  waarneming  v;^n  zijn  dienstwerk 
onmogelijk  maakte,  haa».  ^enoopt  zi<i;h  met  te|- 
woon  in  deze  stad  te  vestjgen ,  hopepde  dat  de 
rust ,   die    hij   zieh  hier  voorstelde  te   geniet^fi , 


,y  Google 


hm  tol  9$nê  g,eweB9chU  betevaehajj^  sou  imitKU. 
Dan ,  in  d«e«  hoop  xag  k(i  ikh  t«le«r  getldkl ,  .en' 
igijt  on^esteldbeid  f^erd  UBgSHurhand  van  eriii^ 
tigar  aard  :  doch  zgn  w^kiame  geest  blttrf  nog^ 
taos  levendig.  bfsiangsteUeQ  ia  allet«  walde  p^dn 
geleerde  w^t^ti^ehap  beifof :  en  stceda  betoosdf  h^, 
«ich  een .  ^^^$  imfsUoder  der  openhere  ci^rtt^' 
dieoit,  en  fan  allefi  i«l  vraren  Ghiiftenrüi  kei mti» 
deren  kao,  totdat  het  gew«U  der  i&ekie  iijiM 
reeds  swahke  ,  UgchAamakrachlea  .  geheel  onfar-f 
QJJD^e  en  hem  i»  den  Tfoegen  rnoq^en  van  dcieat 
dag  Of  de  voUi^  ipiddagbo0gU  nja^  mittigeU  k^sm 
inn  grave  sleeiitei.  Gpd  sterke  s^ae  diep  bedroeliU 
betrekkingeii  ea  Terkwikfce  xe  mot  dencelfdea 
troost  des  Evangelies ,  die»  de  Ontslapene  xoo.nMii 
nigmaal  in  4e  gewonde  ha^lea  aijner  «edemen*» 
scb^B  heeft  gostort!  r 

CASTRICUM  ur  BJEËMSEERE.  dea  24  Jm^ 
1B47.  Heden  deddeonze  Lcera^«  Ila.  r»  i.  i^m 
DX&  Uil,  OM  mede  het  OTaflijdea  taa  oaMa; 
ToormalifHi  Xieemai^  en  Txiend ,  den  Wel  Eerw*. 
zeer  Gei.  Heer  c.  d.  gahhi.  ^ 

Van  I!f$4erhor*t  dtn  Btrg  tot  ans  ovef^feko- 
men,  was  by  gednrende  eene  jaeks  vaa  18  jarea. 
met  $tandva$tigea  ijj^er  onder  ons .  werk^am*  Al^. 
geveen  was  de  achting «  waarin  de  Överkdeae 
da^a  mogt  bj  atten»  «Üe  hem  van  aabg  haddea. 
leeren  kennen.  Algemeen  de  deelneming  ia  x^ne^ 
trearige  omstaadighedea ,  toep  bij  ten  T<orige  jare 
ziek  genoodeiiakt  zag,  ten  ge¥a%e  eener  ernsliga 

reldheid*    afin   heilig   dienstwei:k  onder  ons: 
te  leggen. 
Algemeen  was   ook   thans  de  drorfheid  in  de> 
Genpeeate,    toea  d&  mare  vaa   s^nen  dood   t«^t 
haar  kw^im-,  het^n.  inzonderheid  was  op. ie  meiv*- 
keo^  t9^  Miy  ia  ^eae  opzeiiei^ke  Leerrede  ^  naar. 


,y  Google 


234  itERK-NIEÜWS/ 

aanléUKoft  tan/  Hehr.  XIII :  7fl ,  aan  den  ^tórdi- 
gen  OntsLpene  werden  herinnerd ,  aan  zJjfte  v«p» 
diensten  als  Evangdiepredilier  reglraalige  htolde 
hoorden  toebrengen ,  en  onze  Leeraar  ons  op- 
wekte tot  dankbaiarhcid  aartv  God,  voor  het  veel- 
jarig bezit  van  zulk  eenen  kundigên ,  volijveriffen 
en  getrouwen  bedienaar  des  Evangelies ,  dié  inliet 
wezenfijk  geluk  zijner  Gemeente  het  hartel^k&te 
belang  stelde.  ;Waai*g  hij-ons  ook  ten  ernstigste 
vermaande,  om  van  de  vele  lessen ,  raadgevingen 
en  vertroostingen  des  Overledene  een  voor  allen 
wns  en  nuttigi gebruik  te  maken,  en  hem  in  zijn 
onwankelbaar  'geioof  in  Christus  jrjtzus ,  bij  dfen  < 
strijd  dezes  levens,  bovenal  in  dfe  Tire  des  doods, 
meer  en  meer  ria  te  volgen. . 
-  Was  d«  'aandoening  op  aller  gelaat  te  lezen, 
niet  gering  w'erd "de- indruk  dier  aandoenlijke  ure 
verhoogd ,  toen  de  Gemeente  aan  het  slot  liarer 
Godsdienstoefening  staande  aanhief,  en  zij  -  zich' 
daarb§  den  ontslapene  Lèéraar  herinnerende, 'zong 
Ge%.  CLXXXII:4.  Frome,  vroeg  gestorvene' 
vrienden  enz.  '         *  ^ 

Moge  de  Afgestorvene  in  aller  harten  blijven 
leven  en  het  woord  zQner  p«diking  velen  ?oor' 
het  koningrijk  van  christüs  gei^onnen  en  al 200 
ter  zaligheid  geleid  hebben  en  nog  brengen.  Moge: 
de  trooslbronncn  des  Evangelies,  die  hij  zoo  me-' 
nige  bedrukten  aanwees  tot  hunne  vertroosting  bij 
het  leed  der  aarde,  thans  haren  verlroostenden 
balsem  gieten  in  de  geslagene  wonden  van  de  har- 
ten dergenen,  die  zgn  gemis  beweenenl  Moge 
zulks  bovenal  het  deel  zijn  en  meer  en  meeir  wor- 
den voor  des  Overledene  diepbedröefde  Gade , 
hoogbejaarde  Moeder  en  dierbare  betrekkingen , 
en  zy  in  die  Godsdienst  en  in  dat  geloof,  dat  hij 
hun  zoo  lange  raogt  verkondigen,  kracht  en  sterkte 

vin- 


,y  Google 


KERK-NIJEÜWS.  235 

vulden ,  om  met  Christelijke  gelatenbeid  te  berns* 
ten  in  den  wel  Teeltijds  donkeren ,  maar  toch  ai- 
igd  wijzen  weg  der  Goddelijke  Voorzienigheid ! 

WOIIMER.    Zie  Noy.  1846. 
ALKMAAR. 

Het  Klassikaal   Bestaur  van   jilkmaar  beslaat 
thans  nit  de  H.  H.  : 

Ds.  B.  J.  KOJfiAO»  Praeses. 

J^s,  j.  VAA  OER  SLUIS,  Assessor. 

Bs.  J.  Bou>iHaH ,  Scriba. 

Gecommilteerden : 

Ds.  B.  <•  TEHCXIBCK  ,  Ds.  J.  C.  MOHB »  Ds.  J.  ƒ. 
SlOT  ,   Ds.  B.  JL.  TAB  KBTBL  CU  Df.  D.  W.  TAB  LECUWBB* 

EGMOND  AAB  ZEE ,  den  31  Jan.  1847.  Deze 
dag  was  voor  de  Gemeente  bijzonder  gewigtig, 
door  het  dubbelde  voorregt  haar  Terleend.  Wij 
moglen  op  den  gezetten  tijd  den  dood  Tan  onzen 
gezegendea  Verlosser  aan  het  Heilig  Avondmaal 
verkondigen ,  en  daarneTeps  gedachtenis  vieren  van 
het  homderdJQKtg  bestaan  Tan  ons  kerkgebouw. 
Zocht  onze  L Airaar,  b.  j.  tab  der  maboele,  ia 
de  morgen  godsdienstoefening  ons  tot  hartelijke 
blijdschap  te  stemmen  naar  de  opwekking  van  fs. 
CXVm:24:  Dit  u  de  dag ,  dien  de  ff  eer  ge^ 
nuittki  heeft  ^  laat  ons  op  denzelven  ons  verheu'^ 
gen  en  verbied  zpn;  des  avonds  Tereenigden  wij 
ons,  om  opzettelijk  de  goedertierenheid  Gods  in 
de  stichting  en  bewaring  van  ons  bedehais  geda- 
rende  eene.  eeuw  te  Ter  melden.  0£»cboon  zéér 
weinige  berigten,  betreffende  den  oorsprong  en 
<ie  geschiedenis  van  hetzehe  bestaan,  en  slechts  da 
<%  der  inwijding ,  29  Januarjj  1747 ,  bekend  was , 
herinnerden  wij  ons  gaarne  op  dit  gewigtig  tijd- 
stip de  Tele  geestel^ke  weldaden  hier  geneten ; 
werden  daarby  bepaald  en  tcTens  tot  dankbaarheid 
»an  God  en  Tast  Tertrouwen  op  Hem  aangespoord , 

soEBz.nB.1847.         Q  naar 


,y  Google 


235  KERK-MEUWS. 

naar  aanleiding  Tan  ExQd^  XX:24&.  AënM% 
placdsen^  daar  ik  w^ns  naams  geidaektems  itkh*- 
ten  zaly  zal  ik  tot  u  komen  en  u  zegenen.  Dé 
Algoede  verhoore  genadig  de smeekingenmet dank- 
zegging tot  Hem  opgezonden ,  beware  de  Ge- 
meente brj  de  genoiene  voorrcglen,  en  doe  haar 
dezelve  steeds  op  boogen  prijs  stellen ,  waartoe  de 
arbeid  van  onzen  Leeraar  vrorde  gezegetid. 

ALKMAAR ,  7  Febr.  1847.  Heden  werd  aan 
de  Gemeente  het  verbiedend  berigt  loedegedeeld , 
dat  aan  de  Diaéoilie  de  som  Tan/öOO,  trij  van 
de  kosten  voor  de  Saccessiëri,  was  gelegateerd, 
door  VFtjIen  deil  Heer  keympe  lam  vers. 

Wij  hopen  dat  het  gegevene  voorbeeld  velen  lol 
navolging  moge  aansporen. 

WAAL  IK  KOOÖ  OP  TEXEL.  Zie  Jan.  1847. 

CALLANTSOOG  vakant.     Zie  Jan.  1847. 

ZIJPE.     Zie  Jan.  1847. 
HOORN. 

Ten  gevolge  der  benoeming ,  dd.  2  Jan.  dez«s 
jaars,  bestaat  het  Klassikaal  Bestnur  van  Hoorn 
uit  de  'volgende  Leden : 

0.  vAli  TRiciiT  ,  Az. ,  Praescs. 
'  j.  A.  coENEif,  Assessor. 

&.    C.   VAR   BAUN    BLARKER  ,    ScHba. 
Sec.   J,   SROEK. 

Gecofflmitleerdefl : 

e.   G.    S.  BEGEMARR,    SeC.'c.    CLART. 

1.  A.   H.    lI£HSIli<;^A,    Sec.    H. 'P.    VAR    DER   HAAR. 
E.    BOORf    Sec*  J.  F.    VAK  GREUNIROER. 

A.    SCHILf ,    Sec.    J.   S.   VAR    STAVERER. 

«  Ofldefhng ,    p.    var   gelbkop  (overleden) ,  Sec. 

«.   A.   RUaOFF. 

:  SPANBROEK  er  OPMEER ,  10  Jan.  1847. 
Sédén  had  alhier  de  bevesiijjlng  plaais  van  onzen 
beroepenen  Lceraar,   den  Wel  EerW.  Hi^fiir  a.  k. 


,y  Google 


KERK-WIEÜWS.  237 

STénnkT  ItrüEsk,  KaBdiddat  hij  het  Proyinciaiil 
Kerkbestuur  tan  iftreekt^  Bij  afstand  van  den 
Consuleat  dezer  Ge9oe«ufc« ,  den  Wel  Eiorw.  Heer 
D.  i,  FABER,  Pred.  te  Obdém,  werd  dit  werk 
▼errigt  door.  zijrien.  waardijen  Oom ,  den  Wel 
£erw.  Heer  w.  sHerikgh  ,  Ëmariti»  Predikant, 
welke  zeer  treffend^  doelitnatig  en  hartelijk  sprak 
over  2  Fim.  II :  7.  Merkt  op  7  gene  ii  zeg-ge  ; 
doch  de  Heer  e  geve  u  versiand  in  nile  dingen. 
De  plegtige  oplegging  der  handen  geschiedde ,  i>e- 
halVe  door  den  Bev^tiger  en  Consulent ,  diK>r  de 
^el  £erw.  Heeren  ya9  balen  blanken  ,  mensinoa, 

VAR    OER    LINDEN    VAN    SPRANKUüIZEN,    tETIER  ,    MI- 

Rardoue  ,  HussoN  en  vAit  DEti  tAAN ,  Predikanten 
te  ff^ogmem^  Sijbekarspel  ^  Ürsem^  Hifoguwud^ 
AarUwoud ^  Midwoud  en  Castritum  ;  e.  a.  ^-- 
^aarop  des  namiddags  de  Bevestigde  Leéraar  op-^ 
M  en  zijn  dienstwerk  onder  ons  aanvaaHde 
niet  eeoe  Leerrede  over  Hond,  V :  42.  JRn  %ij 
^Uldem,  niet  pp  aile  dagen  in  den  tempel  en  h^ 
de  hMhen  te  leef^n ,  en  Jetns  Christus  te  ber-* 
iondigtn, 

ABBËKERE ,  24  Jan.  Maakte  Ds.  w.  h.  hi* 
Rahooue  ,  Jr. ,  Pred.  te  Aartswoud^  ons  den 
13  dezer  bekend «  dat  onze  Leeraar ,  l.  van  dijk  , 
eeoe  beroeping-  had  ontvangen  naar  Noord" 
*?;;>«,  heden  berigtte  zijn  Eerw.  zelf  ons.,  voofc 
die  beroeping  te  hebben  bedankt ,  en  verbond  zich 
Wederom  aan  ons  ,  predikende  naar  aanleiding  van 
Hond.  XV :  34. 

ENKHÜIZEN,  31  Jan.  1847.  Onze  Leeraars 
maakten  ons'  opmerkzaam  op  het  zacht  en  zalig 
iaslttimeren  tot  de  eeuwige  rast  van  den  Wel 
£erw.  Heef  a.  de  tRiÈs ,  Pred.  te  Rotterdam , 
die  van  1801  to»M804  met  allen  gver  en  g-etrouw»* 
Wid  alhier  im  de  bediening  des  Evangelies  wèvk>^ 
Q  *i  zaam 


,y  Google 


238  KERK^NIEÜWS. 

zaftm  was  geweest,  en  wiens  aaadenkeit  bij  dexe 
Gemeente  in  zegen  was  gebleven.  Zeer  yden 
achtten  dezen . waardigen  man  zeer  hoog;  en  de 
bejaarde  leden  der  Gemeente  waren  steeds  dank- 
baar Toor  het  groote  nut ,  hun ,  onder  zi}n« 
dienst,  geschonken,  .  Onze  Voorgangers  wekten 
ons  op ,  om  dei^  rijkbegaafden  dienaar  yasi  Chris- 
tus dankbaar  na  te  oogen  en.  zijne  lessen  en 
Toorbeeld  in  geloof  en  liefde  na  te  wandelen. 

OPP£RDO£S  vakant.     Zie  Mei  1846. 

B£M1NGBR0£K  vakant.    Zie  (M.  1846. 
EDAM. 

OUDENBUK ,  20  Dec.  Heden  maakte  onze 
Leeraitr  ons  bekend,  het  overladen  van  den  Wel 
£erw.  zeer  Gel.  Heer  skvuzt  la  zaü  ,  in  leven 
rustend  Predikant  te  Oud-Be^erlaruL  In  1803 
aanvaardde  hij  in  onze  Gemeente  het  heilig  dienst- 
■werk ,  en  gedurende  de  vijf  jaren  ,  die  hij  met 
trouw  en  ijver  hier  doorbragt,  won  hij  zoo  seer 
de  achting  en  liefde  der  Gemeente,  dat  ziiss  aan- 
denken steeds  levendig  bleef  en  de  bejaarden  on- 
der ons,  die  hem  in  zijne  Evangeliebediening  ^- 
kend  hebben,  zich  zijns  met  dankbaarheid  herin- 
neren. .•  i  . 
.  De  Heer  vertroostende  bedroefde  Weduwe  en 
gebide  haar  in  zijne  liefde  tot^^het  zalige  we- 
dersien. 


Z  E  E  L  4  ir  D. 

.        MIDDELBURG. 
.  MIDDELBURG,    20    Dec.  1846.    De   zoo- 
genaamde  Niénwe   Kerk  deze;:  Gemeente »  gedu- 
Teode    ruim    zeven    maanden,    gesloten  geweest 

z§ti- 


,y  Google 


KCRK-NIEÜWS.  Ü39 

i^nde,  ieh  gfCToIge  Tan  een  e  grooie  iaweodige 
i^nmdering  en  verfraaijio^ ,  en  de  daanteliiog 
eener  geheel  nieawe  yerlichiing ,  werd  in  de  fTond- 
Godsdienstoeféning  Tan  dezen  dag ,  weder  Toor  de 
Gemeente  geopend.  Een  onzer  Leeraren  ^  Ds. 
j,  BORsiirs  ,  hield  bij  deze  gelegenheid  ^eene  zeer 
doelmatige  rede ,  naar  aanleiding  van  •/bA,.X:22« 
die  met  veel  belangstelling  door  eene  zeer  groote 
schare  werd  aangehoord ,  en  naar  onzen  mrigen 
wensch ,  eenen  blijyenden  goeden  indrok  moge 
aeltterlaten. 

MIDDELBURG ,  6  Jan.  1847.  Heden  over- 
leed alhier ,  na  eene  langdurige  ongesteldheid ,  de 
Wel  Eerw.  Heer  j.  orimz,.  sedert  1  Jnlij  1846 , 
Eméritos  Pred.  vaft  Serooskerke.  Hij  aanvaardde 
ipe  Evangeliebediening,  den  28  Oct.-  1804,  te 
Avpdie  «n  Zuid- Beveland ^  vertrok  van  daar  ia 
1810^  naar  *s  Gravef^lder  ^  in  1817,  naar 
Sqm  wn  Gend^  in  1819,  naar  Zaamslag  ^  in 
1823,  naar  fFeH^KtipeUe  en  in  1^5,  naar 
Sereoskerke.  Op  zijn  verzoek ,  door  langdurige 
ongesteidheden,  Eméritos  verklaard  zijnde,  woonde 
hij  mdi  dien  tgd  in  ons  midden ,  tot  dat  het  den 
Heer  gehaagde ,  een  einde  te  maken  aan  zijn  Uj* 
den,  en  hem  ioi  een  hooger  leren  op  te  roepen. 
God  trooste  er  sterke  z^ne  diep  bedroefde  We- 
duwe en  Kinderen ,  en  zorge  voor  hen  in  Kefde. 

OOST-  EH  WEST-SOÜBÜRG ,  drti  6  Jan. 
1847.  Heden  werd  deze  Gemeente  verblijd,  door 
hetberigt,  dat  de  eerzame  eva  ad  au  se,  Weduwe 
coRXELis  BARBCEii,  Overleden  den  2  Deo.  LI., 
alhier  gelegateerd  heeA ,  bij  hare  uiterste  wilsbe- 
schikking ,  aan  het  Hervormd  Diakonie  Armbe- 
staar  der  Gemeente  Oost^Souhurg ,  eene  'som 
▼an  Twee  en  Vijftig  Guldens ,  vrij  van  Snceessie** 
regten.  Yan  dat  legaat  wordt  daarvan  te  eerder 
Q  3  mei- 


,y  Google 


240  KE^K-NiEÜWS. 

melding  gemaa^ct,  omdat  de  Tesiairice  bvhaotde^ 
tot  den  gewonen  burgersland ,  eQ  dil  haar  liefde- 
\rerk  anderen  tot  navolging  kan  aansporen.  Haar 
naam  zal  daardoor  onder  ons  in  zegenend  aanden* 
ken  blijven.* 

:,  WEi>T-KAPELLE ,  den  10  Jan.  1847.  Onze 
L^eraar «  Ds.  j.  biiuijsweg  ,  deelde  ons  heden  hefc 
Ireurig  berigt  mede,  dat  een  onzer  vorige  E  van* 
^Ij^diei^ar^n ,  de  Wel  Eerw.  Heer  i.  grivs  , 
Emeritus  Pred.  van  Sei^coskerké  ^  in  ff^alcfusren  ^ 
den  6  Jan.  dezes  jaars,  na  een  langdurig  eit, 
smartelijk  lijden  ,  in  de»  pu^erdom  van  67  jaren , 
te  Éiddelbmg  i«a&  overleden.  Zijn  Eerw.  had 
van  6  Julij  1823  tot  24  April  182ö,  M  ^^an- 
g^lie  der  zaligheid ,  met  ernst  en  ijv^r^  onder  oa^. 
verkondigd.  Vele,  die  den  Overledene  gekend ,  of 
o^der  i^jn  dienstwerk  verkeerd  hadden,  verna- 
men met  deelneming  de  tijding  van  dit  trefend 
sterfgeval,  en  allen  vuerden  opgewekt,  om  naar 
die  groote  verandering  te  staan ,  door  paulus  , 
%  Cqr.  y:l7,  voorgesteld,  bij  welke  wij  thans 
ter  gelegenheid  der  nabetraehting  op  bet  H.  Avond- 
i^aal  bepaald  werden ,  als  de  eenige  grond  onzer 
nil^igten  voor  de  eeuwlgkeid* 

MIDDELBURG  %^  VLISSISCEN ,  (Éng4- 
si:heKerk)  12  Jan.  1847.  Met  blij^sqjiap  kunnen  w^ 
berigien,  dat  bet  Z.  M.  onzen  geërbiedigden  Ko- 
nijyg;  bi^haagd  heeft ,  aan  onze  Gemeente  handope- 
mng  te  verieenen  ^  tot  vervulling  der  hier  be- 
staande .  vakature ,  veroorzaakt  door  bet  verUiHKde 
Emeritaat  van  ïis,  g.  iio&xsoif.  De  Kerkeraad  \& 
reeds  werkzaam  ^  om  zoo  spoedig  mogelijk  in  die 
Vakatnre  te  voorzien. 
^  MIDDELBURG  vakant.  Zie  Aug.  1846. 
:  SEaOOSKERKË.     Zie  Dec.  1846. 


ZiE' 


,y  Google 


ZIERIKZEE. 

BftOüWERSHAVEJV  vaUot.    Zie  Scpt.  1846. 

KENESSE  EU  NOOBDWELLE  staat  Fakanf  te 
worde».     Zie  D^c,  1846, 

GOES. 

KATTENDIJKE ,  30  Jan.  1847.  Heden  oat- 
vng^n  wd  4«  treurige  tijdiog ,  dat  onze  ira<H  dige 
Leeraar,  de  Wel  Eerw.  Heer  j«  meebbürg  sna- 
RRSBERG,  ons  douT  den  dood  vas  ontnomen.  Hij 
siierf,  na  een  smarteiijk  Hjden,  ten  huize  vs^h 
zijoe^  Zoon ,  den  Pred.  ie  Kruiningen.  Zijnes 
Vrouw  en  Kinderen  verliezen  in  hern  een«a  brd- 
y^n  Itfai»  en  Yader ;  nijnja  Gemjeente  mist  eenea 
getroawen  Herder  en  Leeraar ;. zijne  Ambtsbro»* 
ders'zién.  ipei  dankzegging  terug  op.sijne  hulp- 
vaardigheid en  hartelijkheid,  en  hei  Klassikaal  Be- 
stuur ,  waartan  hij  sedert  gernimen  tifd  een  werk* 
};iam  lid  was,  denkt  aan  zijne  ijfverige  medewerking. 
Heilig  zij  ons  alzoo  zijne  gedachtenis.  Het  annus  . 
grafiae  zal  door  den  Hing  waargenomen/  worden. 
Ds.  WARNsiKCK,  Pred.  te  Wühelminadorji»  ^  hield 
de  lijkrede,  op  Zondag  7  Fehr. ,  «ver  Behr. 
Xm:7a. 

KAPELLE.  In  de  namiddag- Godsdienstpefe- 
ning^aii  den  17  Jan.  1847,  gaf  onze  Leerjaar 
H.  STEBKBERG ,  ous  het  berigt  van  het  overlyden 
Tan  Ds.  J^  G^ufs  ,  laatst  Pred.  te  SeroosAerke  in 
ff^aicheren^  sedert  1804 — 1810  onze  waardiger 
Voorganger.  Weinigen  herinnerden  zich  nog 
zijnen  nuttige  E vangelie<f> arbeid ! 

WiSSEKEBKE  op  KOOBD-BEVELAND. 
Onze  geliefde  Leeraar  p.  j.  £ahdsjrh£6T  ,  vierd«> 
op  heden  den  17  Jan,  1847,  dankbare  gedachte- 
nis vaa  zigne  gelukkig  volhragte  50  jarige  Evan- 
geliebediening ,  zoo  .  te  Sheuw^h  ais  hier ;  eu 
zulks  naar  aanleiding  van  Hthr,  XIII:  8.  £ene~ 
O  4  zeeE 


,y  Google 


242  K£EK.]!fI£üWS. 


talrijke  cchare  Talde  bij  die  gelegenheid  het 
Heiligdom.  De.  Crodsdienstoefeniiig  werd  door 
yierstemmig  gezang  opgeluisterd ,  en  eene  meni^ 
Cremeen ieleden  gaf  des  avonds  den  jubelenden 
Leeraar,  de  meer  stellige  bewijzen  Tan  liefde  en 
achting. 

's  H££R  ABTS-  en  SIN0UTSK£RK£  Takant. 
Zie  Nov,  1846. 

IJZENDIJKE. 

Het  Klassikaal  Bestuur  Tan  IJzend0ii^  is  Toor 
dit  jaar  zamengesteld  ^  als  rolgt: 

Praeses,    Ds.  j.  t.  yib  roek^  Pred.  te  ^or- 
denburg. 

Assessor,  Ds.  j.  t.  hofvav»  Pred,  te  Jfeuzen, 

Scriba,  Ds.  j.  jl.  janssen,  Pred.  te  St.  Anna 
ter  Muiden. 

Secundus,  Ds.  «.  uattikx,  Pred.  te  Brtêbms. 
Gecommitteerden: 

Ih,    ▲.  BouTKiirp,    Pred.  te    JJfieuwtfUet  ^  «• 
tJlou^K,  te  Sckoandi^ke. 

Ds.  jr.  F.  HBNBT,  te  Sluis  ^  t.j.  jiHssir,  Ond- 
Ouderling  te  Sluis. 
^  Secundi : 

1^%,    w.   60V01  QViAT,    Pred.  te  Zaamslag^  a. 
BAX,  te  Oasihurg, 

J}^.  j.  WAS,  te  fP^aterlandkerkje ^  p.  f.  hxnxx- 
QuiH,  Oud-Ouderling  te  Sluis. 

ZAAMSLAG  ,  den  17  Jan.  1847,  Hedes  bg 
gelegenheid  van  onze  Avond maals- viering ,  maakte 
onze  Leeraar,  Ds.  w.  gouda  quiht  ,  ons  bekend 
met  het  overlijden  van  een' onzer  vorige  Leeraren, 
den  Wel  £erw.  zeer  Gel.  Heer  johames  griiis, 
die  van  dan  jure  1819  tot  1823 »  door  de  bedie- 
ning des  woords  en  des  H.  Avondmaals ,  onder 
ons   den   dood   van  ghristus  verkondigd  had,  en 

wer- 


,y  Google 


KERK-NIEUWS.  243 

Werden  wQ    opgewekt,   om  in  dieft  dood  ook  ons 
leven  en  onze  zaligheid  te  zoeken. 

ZUIDZANDE.  De  Kerkeraad  heeft  besloten  , 
in  de  alKier  bestaande  Takature ,  door  het  beroe- 
pen Tan  een*  Kandidaat ,  te  voorzien. 

Heeren  Kandidaten,  genegen  naar  dezelve  te 
dingen»  worden  nitgenoodigd,  tot  het  bekomen 
van  eene  predikbeurt,  binnen  14  dagen  na  de' 
plaatsing^  yan  dit  berigt ,  zich  vraehtvrij  te  adres- 
seren aan  den  Consulent,  D|.  a.  bix,  Pred.  te 
Oostburg. 

RETRANCHEMENTi    Zie  Jan.  1847. 


ü  T  R  E  C  R  T. 

UTRECHT. 

Het  Klassikaal  Bestuur  van  Utree&i ,  is  thans 
samengesteld  uit  de  navolgende  Leden : 

Praeses,  Bs.  i.  asREirs,  Pred.  ie^ütrteht. 

Assessor ,  \^s.  J.  f.  w£tt«r,  Pred.  te  F'reesufijk. 

Seriba,  Ds.  i.  dibbits,  Pred.  te  Ufreckt. 

Seenndus,  Ds.  c.  g.  u ontij 9,  Pred,  \s  C^treckt^ 
Gecommitteerden : 

Ds.  X.  F.  HÜFFST4DT,  Pfed.  te  Jntphaoê^  op- 
getreden als  Secundus  van  Ds.  wetter,  benoemd 
ais  Assessor. 

Secundus,  vakant. - 

Ds.  s.  H.  EO0RDER9 ,  Pred.  te  Jffaarêsen. 

Seeundus,  j.  appèl,  Pred.  te  Kockengen. 

Ds.  H.  LiiTGENfiERO ,  Pred,  te  Abcoude. 

Secundus ,  Ds.  j.  w.  va»  Rijswijk  ,  Pred.  te 
Barmelen. 

Ds.  K.  B.  RoiiEHT ,  Prcd.  te  Montfoort. 

Seeandus,  g.  j.  brardt  wijshollsr,  Pred.  te 
IJisthlein, 

Q  5  De 


,y  Google 


gi4  EfiilK-NIEÜW^, 

Dg  l|eer  |.  «AifPERscm,  puderling  ie  Utree kL  . 

Secjandus,    a.  jt,  van  fi(ux  scHiiiHOuwEa ,  Om^ 
derling  Ie  (/t recht, 

^  ZEGVELD,  5  Febr.  Het  Armbestuur  der 
Hervormde  GemeeQte  alhier ,  .heeft  met  blij4schap 
en  dank  ontvangen,  eene  gift  van  ƒ  100,  door 
•  w^len  den  Edel  Acütb.  Heer  k  d^  haan,  Iq 
levea  Notaris  te  Woerden ,  bij  uitersten  wille , 
üan  de  Diiakoni^  der  Hervormden,  vermaakt.  Gelyk 
i^j  bij  zijn  leven,  in  zyne  betrekking' tot  deze 
Gemeente ,  hare  belangen  steeds  op  het  hart^ 
droeg ,  ^  zoo  getuigt  deze  gift ,  a]s  ook  die  van 
/5Ó,  aan  de  Gemeente  geschonken,  van  zijne 
opregte  toegenegenheid  tot  de  beVvoners  dezer 
plaats.  Zijn  verlies  w^s  groot ,  en  ook  hier  zal 
hij  bij  ieder  in  dankbaar  en  zegenend  aandenken 
blijven. 

.  HAÜMELEN,  Dec.  184I3«  IrefTend  en  snar- 
telijk  was  voor  deze  Gemeente  het  herigt,  van 
het  overlijden  vaja  den  Wel  Ed.  Geb.  lieer,  Mr. 
A.  vjkN  BEUSKCBEM^  Ambachtsheer  van  deze  plaats. 
Gedurende  eene  lange  reeks  van  j^iren ,  had  hij 
zich  door  zijn  voortreffelijk  karakter^  door  zyi^en 
echt  Christelijken  wandel  en  door  veelvuldige  wel- 
daden,  allezins  onze  hoogachting  en  toegenegen* 
heid  verworven.  Veel  goeds  is  door  zijne  bemoei-* 
jingen ,  dbor  zijnen  invloed ,  door  zijne  hulp 
voor  Kerk  en  armen  ,  alhier  tot  stand  gebrast. 
En  w^  hij  imn»er  onvermoeid,  even  als  in  alle 
de  gewigtige  betrekkingen  ,  waartoe  Aa  Voorzie- 
nigheid hem  riep,  ^o^  ook  in  het  bevorderen  van 
b^t.  welzijn  onzer  Gen^eenle.  werkzaam  geweest, 
ook  nog  bij  de  gedachte  aan  zijn  naderend  ver- 
scheiden ,  bleven  har§  belanden  hem  ter  harfe 
gaan,  zoodat  bij  testament,  door  zijn  Wel  £d. 
Geb.   aan    onze  Diakonie  werd  besproken  een  ka- 

-    pi. 


,y  Google 


KERK-WIEÜWSL  ^  2tó 

|»taal  van  ƒ6000,  2}  p€l.  Werkelijke  Schak) , 
en  aan  onze  Kerk  een  l&apitaal  van  J  8000 ,  dito 
Schold ,  het  laatste  om  uit  de  renten  daarvan 
jaarlijks  ƒ  100,  bij  het  Predikants-traktement  te 
voegen ;  beide  legaten  vrij  van  Successie-  en  alle 
aodere  regten. 

Het  was  dan  ook ,  uit  hoofde  van  dit  alles  be- 
hoefte voor  ons  gevoel ,  om  op  .den  eerstvolgenden 
Zondag  na  zijn  overlijden,  met. onzen  Leeraar» 
naar  aanleiding  yan  Openh,  XIV:]  3  ,  aan  den  Ont- 
slapene als  aan  zulk  een  en  te  gedenken  ,  die  ia 
den  Heere  gestorven  is,  en  ons,  ofschoon  diep 
bedroefd  over  zijn  gemis  hier  beneden,  te  ver- 
heugen in  de  zalige  vervr achiingen ,  welke  het 
Evangelie  ons  omtrent  dezulken  schenkt.  Wel« 
kom  waren  ons  dan  ook  de  opwekkingen ,  di« 
ons  gedaan  werden  ,  om  in  zijne  voetstappen  den 
veg  des  ootmoedigen,  werkzamen  Christclgken  ' 
geloofs  te  bewandelen,  en  zijne  voor  ons  zoo 
dierbare  n^edacbtenis  in  zegening  te  houden. 
Nimmer  worde  het  door  ons ,  nimmer  door  de 
Hervormde  Gemeente  van  Jff armtien  verbeten  y 
^e  en  wat  de  Ontslapene  voor  haar  was ! 
AMERSFOORT. 

VREELAND  vakant.     Zie  "Nov.  1846. 
WIJK. 

Het  Klassikaal   Bestuur   van  ff'yk  is  zanóenge- 
stdd  uit  de  volgende  Leden  : 

Praeses,N  h.    a.   vam  uzr  vjor ,  Pred.  te  Dm- 
hergen. 

Assessor ,  v.  r.  j.  BooiXACKEa ,  Pred.  te  l^ersum^ 

Seriba  en  Quaestor ,  j.  oiesej:  ,  Pred.  te  Rkenen. 

Secundus ,  u»  h.  be&hs  ,  Pred*  te,  JR^^suf^uJe, 
Gecommitteerden : 

H.  n.  BERüs ,  Pred.  te  Rjsfiswonde, 

H,  vERiuER,  Pred.  te  Houten. 

De 


,y  Google 


3«  '  K£RK.NI£UWS. 

'   D«  H«er  i.  j.  db  bevs  ,  Lid  van  den  Raad  ea 
Oaderling  te  ^ijk  bij  Duurstede, 
Seeuodi : 
9,  c.  VAH  DE»  BAH ,  Pred.  te  ^eenendaaL 
W.F.  DE  tEü ,  Pred.  te  M^erA  koven, 
p.  H.  noGHAiB,  Stads  Ontvanger  en  Oad«-Oader- 
ItBg  ie  Rkenen* 

R£NSWOUD£,  20  D«c.  1846.  Onie Leeraar, 
ïit»  u,  ir.  BERVS,  maakte  ons  den  6  dezer  bekend, 
dat  hij  eene  beroeping  had  ontvangen  naar  de  Ge* 
iMeente  van  Spankeren  en  Dieren^  heden  ^erna- 
men  wij ,  dat  hij ,  na  ernstig  beraad ,  zich  had 
Terpligt  gevonden,  deze 'beroeping  aan  te  nemen. 
Y££N£NDAAL  staat  vakant  te  worden.  Zie 
Dec.  1846. 

FRIESLAND. 

L£EÜWARD£N. 

HALLUM.  Op  '  den  24  December  ^<e&  torigen 
jaars  is  alhier  overleden  de  Wel  £erw.  zeer  Gel. 
JHeei*  FRAii^eis  BCffivs ,  in  den  ouderdom  van  70 
jaren  en  3  maanden. 

Na  eene  Evangeliebediening  Tan  42  jarenop 
drie  onderscheidene  standplaatsen ,  'eerst  te  Ef^ 
penkutzeny  alwaar  zijn  £erw.  in  Maart  1802  zijn 
dienstwerk  aanvaardde,  rerv<^gens  te  Middelbert 
en  het  laatst  in  de  gecombineerde  Gemeente  van 
Daniumawoude  ^  Driesum  tn  ff^outerswoude  ^  vras 
zijn  £erw.  in  1843  genoodzaakt,  om  zyne  ver- 
zwakte gezondheid ,  het  Emeritaat  te  verzoeken , 
hetwelk  hem ,  salvo  konore  et  stipendia ,  door 
Z.  M.  onzen  Koning  goedgunstig  werd  toege* 
fitaati ,  ingaande  mat  Jannarij  1844.  Vervolgens 
koos  hij  met  zijne  Echtgenoote ,  giuiske  vaat  sloo- 

TE«, 


,y  Google 


HERK.JriEÜWS.  247 

tKv,  HaJlnm  tot  2$ne. woonplaats,  oin  dair  in  de 
tegenwoordigheid  yan  tea  zijner  kinderen  lijne 
orerige  dagen  in  rnst  door  te  brengen.  Niet  lang 
echter  niogt  hij  van  die  rust  genot  hei>ben.  Een 
op  het  laatst  schielijk  toenemend  verfal  van  krach* 
ten ,  deed  hem  op  den  morgen  ran  den  24  De- 
cember des  Torigen  jaars  bezwijken.  Hij  stierf 
zacht  en  kalm ,  bij  volIè  bêwustbeid ,  en  in  (iet 
Taste  vertrouwen  op  fijnen  Heer  ,  aan  wiens  dienst 
hij  zijn  geheele  leven  had  toegewijd, 

GOUTUM  »  ZWICHUM  vakant.  Zie  Dec 
1846. 

GARIJP  staat  vakant  te  worden.  Zie  Dec^  1846. 
HARLINGEIf. 

OOSTERBIERUM,  den  4  Jan.  1847.  Wij 
hebben  het  verlies  te  betreuren  van  onzen  ach- 
tingswaardigen  Leeraar ,  den  Wel  Eerw.  zeer  QA^ 
Heer  pstrus  cqmraoi  rtofttsoir.  Eene  ziekte  van 
4  weken  rukte  ham  den  27sten  der  vorige  maand 
weg ,  in  het  44ste  jaar  zijns  levens.  Slechts  10 
maanden  mogt  hij  zijne  hem  voorgegane  Gade 
overleven  \  en  reeds  daasfs  na  zijne  ter  aarde  bc!-» 
stellbg»  volgde  hem  ook  de  jongste  zijner  na 
ooderlooze  kinderen  naar  betere ,  gewesten.  De 
God  van  alle  genade  zij  tb^ns  de  nog  overblijvende 
ioi  steun,  ten  beischermer  en  Vader. l     . 

Onze  ont^pen  Leeraar  be(:leedde  roim  20  ja-, 
ren  de  heilige  i  bediening ;  eerst  te  Oostwierum  ^ 
waar  hij  dezelve  in  1826  aanvaardde  en  tot  om* 
streeks  hèt  midden  van  1829  verbleef,  en  sedert 
^en  t^d  onder  ons.  W(j  hadden  in  hem  eenea 
getrouwen  leidsman  en  voorganger , .  een  en  deel* 
aemenden  vriend  en  behartiger  onzer  heiligste 
belangen,  die  zoowel  door  fijnen  eenvoadigcn> 
l^ztmen  en  naauwgezetten  levenswandel ,  als  door 
zgae  bondige  en  welgestelde  redenen  en  toespra- 
ken. 


,y  Google 


2«  EEM  NIEUWS. 

kdn  4  nms  hddft  zieken  ie  ieerao  en  te  siicht^o.-*-^ 
])«  Consttkni  dezer  Gémeetite ,  Ds.  r.  /,  bèssir  « 
Pred.  te  Tjufkmarum ^  gisteren  de. eerste  predik- 
beurt, na  hët  overlijden  van  onzen  Leeraar  ^ 
Tvaarneniebde ,  rigtte  bij  die  gelegenheid  woorden 
Tan  opwekking  en  besturing  tot  ons,  naar  aan» 
leiding  Tan  Jes,  XL: 6,  .7a,  ons  aanwijzende ^ 
hoe  het  sterven  onzes  Leeraars  met  nadruk  onze 
broosheid  predikte,  en  ons  met  levendige  gèdach-^ 
ten  aan  onzen  eigen  dood  moest  vervullen  ;  terwijt 
hij  ons  daarbij  herinnerde ,  wie  de  Ontslapeper 
onder  ons  geweest  was ,  en  ons  aanspoorde  om 
met  zyde  lessen  en  vermaningen  ook  nu  nog  winst 
te  doen  voor  de  eeuwigheid. 

Daar  de  Overledene  drie  minderjarige  kinderen 
nalaat ,  zal  voor  deze  het  jaar  van  gratie  worden 
waargenomen. 

WOMMËLS,  den  17  Jan.  1847.  Heden  was 
h«t  veor  deze  Gemeente  een  aangename  feestdag  y 
dewigi  zij  het  genoegen  had,  tér  verfraarjing  van 
haar  kerkgebouw  en  opluistering  van  de  openbare 
Godsdienst ,  in  plaats  van  het  oude ,  eea  fraai 
mtxvif  Orgel,  deels  uit  vrijwillige  bijdragen  der 
Gemeenteleden,  deels  uit  kerkelijke  fondsen  op 
gerigt ,  plegtig  te  zieu  inwijden. 

Onze  voormalige  Leeraar;  de  Wel  Eerw.  Heet 
6.  FLiEhmoA  ,  HZ. ,  thans  Predikant  te  Hallum\ 
•nder  de  Klassis  van  LeeuUforden  ^  hield  b$  deze 
gelegenheid  eéne  doelmatige  Leerrede,  aanr  aanlei- 
ding van  1  Cor,  XIV  :5,  /.^,.,  alleen ^deze- woor- 
den :  opdat  dt  Gemeente  stichting  mef  vntpéngen. 

Het  Org!el  werd  bespeeld  door  onzen  Onderwij- 
ter  B.  PO$THttfu.s ,  welke  ons  door  zijn  kansltaleni 
op  eene  voortreffelijke  w§ze  de  outt^heid  der  or- 
gelbegc^eidiD^  bvj  hel  kerkgezang  deed  gevoelen. 

De  Orgeli&aker ,   p.   RADeasirA,  ie  J^ieuwerd-^ 

heeft 


,y  Google 


K:ERK-]SIEU\fS*  2'i9 

heefl  dit  Orgel  rervaardigd*  Het  is  naaimleurig 
onderzocht  door  fl.  H.  RfitDsiiJi  ,  Ondermiur  te 
IJsbrechium  ^  welke  Tan  hetzelve  een  voor  den 
ttiaker,  wegens  «ijne  kunde  en  bekwaamheid,  meest 
Tereerend  getuigenis  heeft  afgelegd. 

Het  Orgel  bestaaft  uit  twee  hand  klavi eren  ^  met 
een  aaahungend  pedaal  ^  waarvan  het  manuaal  óf 
onderwerk  de  volgende  r^isters  bevat:  1.  Pres- 
lant  8  vt.  van  tin  in  't  gezigt.  %,  Prestant  16 
Tl.  disic.  vatt  Ü4i  in  *t  gezigt.  3.  Bourdon  16  vt, 
4.  Holpijp  S  tt.  6.  Octaaf  k  vt.  6.  Quint  3  vt. 
7.  Octaaf  2  vt  8.  Mixtuur  3  en  4  sterk.  9.  Trom- 
pet 8  vU  En  het  bovenwerk :  10.  Prcstant  4  vt, 
nn  tin  in  't  gezigt.  11.  Viool  de  Gamba  8  vt. 
12.  Flait  does  8  vt.  13.  Fluit  d'amour  4  vt. 
14.  Fluit  2  vt.     15.  ihilciaan  8  vt. 

De  talrijke  opkomst  der  Gehieente  en  een  groote 
schare  ook  van  elders  zamengekomen ,  was  een 
staogeoaam  bew^s  van  de  belangstelling  in  dit  on» 
Godsdienstig  feest ,  hetwelk  ook  in  eene  geregelde 
orde  en  tot  algemeen  genoegen  is  afgeloopen. 

Met  dankzegging  aan  God  ^  bidden  wij  tevens  ^ ' 
«lat  het  GodsdSebstig  gezang  onder  ons  steeds  moge 
strekken   ter  verhooging   en   veredeling  van  onze 
onderlinge  stichting  en  godsvereering !        * 

ARü.V ,  den  31  Jan.  1847.  Op  den  25  lu- 
gnstns  van  het  vorige  Jaar  is  alhier ,  ingevolge  der 
stemming  van  Floreenpligtigen ,  tot  Pr^ikant  be- 
Toepen ,  de  Wel  Eerw.  Heer  a.  b.  ROiniA  de  bobr  ^ 
Pred.  te  Landweer ,  die  echter  gemeend  heeft  voor 
.deze  beroeping  te  moeten  befdanken.  Nogmaals 
beroepen  op  d^n  W  Oetober ,  is  van  zijn  Eerw. 
helzeUde  antwoord  ontvangen.  Ten  derden  male 
is  op  den  4  December  eene  vergadering  van  Fle* 
reeophgtigen  -belegd,  en  daarin  met  algctneene 
stemmen  benoemd  en^  terstond  daarna  de  kerke- 

lij- 


,y  Google 


250  KERK-NIEÜWS: 

lijke  boroeping  uitgebragt  op  den  Wel  £érw.  H^r 
T.  c.  foCK  BEiLAHVS  VAR  Asssjf ,  Pred.  t6  Lon* 
gerhouw  en  ScheHsns^  die,  na  eea  kori  beraad, 
deze  beroepiog  ▼ol?aardig  heeft  aaogenoinen.- Door 
goedganstige  beschikking  van  het  Ministerie  van 
£eredienst  is  de  approbatie  der  beroeping  spoedig 
T>ntTang[en ,  en  retnls  heden  is  zijn  £efw.  als  Her- 
der en  Leeraar  onder  ons  bevestigd ,  door  den 
Wel  £erw.  Heer  p.  dk  g&xeht  drevx  ,  Pred.  te 
Wii^narsum ,  en  Consulent  dezer  Gemeente.  De 
Bemtiger  had  tot  tekst,  1  jT^^ji.  V:i3,  14. 
Des  namiddags^  aanvaardde  de  nieuwe  Leeraar  zijne 
dienst,  predikende  naar  aanleiding  van  Luh^ 
Xil:13,  14,  15.  Wij  bidden  den  Heer  der  Ge- 
meente ,  die  dezen  dienaar  over  ons  gesteld  heeft , 
dat  Hij  de  woorden  des  vredës,  op  dezen  dag  tot 
de  Gemeente  gespr^en  ,  notet  zijnen  zegen  £l6h- 
tervoige;  en  dat  Hij' ons  opwekke  en  lost  geve, 
om  hem ,  die  onder  ons  zal  arbeiden ,  als  een 
verkondiger  va»  het  Evangelie  des  v redes  te  er- 
kennen ,  en  ^Is  zoodanig  hem  veel  in  liefde  te 
achten  om  zijns  werks  wil. 

W£LSRIJP  BI  BAIJUM  vakant.  Zit  Jttlij  1846; 

RIED  EN  BOER  vakant..    Zie  Nov.  1846. 

PiNGJUM  vakant.     Zie  Dcc.  1846. 

WQMMELS  £5  HIJDAARD.    Zie  Dèe.  4846« 
SM£EK. 

Het  Klassikaal'  Bestnnr  van   Sneek  voor  1847 
is  dos  samengesteld : 

Praeses,   w.   wirsehius,    Pred.  te  Tjerkwerd. 

Assessor ,  s.  f.  va»  Hasselt  ,  Pred.  te  Sneek. 

Scriba ,  i>.  a.  de  gkoot  ,  Pred.  te  Sneek. 

Sec.  F.  VAN  BORSSUM  WAALffEs ,  XtlJ sbrecktum. 
Gecommitteerden; 

D.  A.  KscBER,  Pred.  te  Bovum^  Secandn^  f.  x. 
roLFSBRs,  Pred.  te  Oudega. 


yQoogle 


K£RK-NIEUW&  251 

B.  VAX  BiaKim  9  Pred.  te  ^chum ,  Secand.  i. 
lomftssA ,  Pred.  te  Koudwm. 

j.  r.  na  mxüsui  ,  Pred.  te  Ouéemirdum ,  Seci 
p.  Tk  B.  WAALKSS ,  Pred.  te  IJArechtnm. 

u  Ti»  oirfni,  Pred.  te  IFijekel^  Sec.  t.  jev 
TUK,  Pred.  te  Niêuwhnd. 

H.  s.  TJAUKA,  Ond-Oaderling  te  Sneek^  Sec 
K.  HiHGST ,  Ond-Ouderliag  te  ff^orkum, 

OOST£RWI£RUM  ,  den  10  Jao.  1847.  He- 
den  maakte  de  Leeraar  deter  Gemeente ,  de  Wel 
Eenr.^  Heer  «•  hoewcrda  ,  ons  bekend  met  liet 
aisterren  van  den  Wol  £e.rw.  xeer  Gel.  Heer  p£» 
rv3%  covaiDi  nonisoir,  laatst  Predikant  te  Om^ 
terhierum ,  in  den  ouderdom  van  Ujna  44  jaren 
overleden  ^  en  bepaalde  ons ,  naar  aanleiding  Taa 
dit  Irenrig  berigt ,  bn  1  Petr.  1 :  24 ,  25. 

Ofkhoon  de  ÜTerledene  hier  slechts  drie  jaren 
als  ËYangeliedienaar  werksaam  was,  eii  in  1829 
naar  Ooiterbierum  vertrek,  herinnerden  onder* 
scheidenen  zich  de  getrouwheid  en  den  girer  van 
zijn  heilig  •  dienstwerk «  en  yernaniea  z^nen  dood 
met  smart.  Terwijl  allen  getroffen  waren  ook 
daarom  ,  dewijl  drie  onmondige  kinderen  voor  een 
jaar  hnnne  moeder  verloren  en  na  ook  van  haa« 
nen  vader  beroofd ,  ouderloos  waren  geworden. 

Be  ni^edachtenis  van  dezen  ^waardigen  voor- 
ganger blijve  hier  nog  lang  in  zegening,  tenr^l 
aan  de  liefdevolle  zorg  van  den  hemelschen  Yader » 
de  kinderen  van  den  Ontslapene  biddende  worden 


BALK ,  ém  26  Jan.  1847.  De  Kerkenraad 
op  grond  Tan  de  deetie  door  den  £dele 
iehtb.  Heer  Grietman  van  Gaasterland^  nit  een 
treeger  aangeboden  drietal  van  Predikanten ,  waar- 
op geplaatst  waren  de  Wel  Eerw.  Éeereh:  /.  /. 
öü    SAaT ,   Pred.  •  te    Landsmeer ,    j.    m.    ioois  ,- 

Bont .  FEa.  1 847 .        R  Pr  ed. 


,y  Google 


252  KERK-NIEÜWS. 

P red*  ie  Bühyloüienbrnek  eo  HiU^  en  a^-bvüt^g, 
Pred.  te  Ee ,  den  .28  December  1846  beroepen  ^ 
^  den  Wel  £er^é  ze^  Gel.  Heer  a.  Busma.  Op 
den  23  Jan.  1846  ontving  dezelve  echter  l^erigt, 
dat  zijn  £erw.  voor  hel  op  hem  uitgebragte  be- 
roep bedankte./ 

r  Alzoo  is  de  Kerken  raad  ten  tweedenmale  in 
zijne  hoop  teleurgesteld  en  blijft  onze  Geme^nt^ 
vakant. 

WOÜDSEND,  den  31  Jan.  1^47.  Maakte 
onze  Leeraar ,  e.  j.  kraffi  ,  ons  roor  reertiên 
^agen  bekend  ^  dat  hij  eene  beroeping  naar  de 
Gemeente  Tan  Meêsiawier  en  Jftjemtr  had  ont- 
Tanged,  welke  hy  in  ernstig  beraad  zoja  nemen  ;  he- 
den vernamen  wij ,  dal  zijn  Wel  Eerw.  zich  verpligt 
had  gedoeld  voor  gemelde  beroeping  te  bedanken. 
DOKKÜM. 

DAMWOÜDE ,  den  31  Dec.  1846.  Onze  ge- 
«chte  Leemar ,  Ds.  i,  a.  TièTOR ,  gedacht  heden  , 
ter  gelegenheid  van  de  oudejaarsavond-predikdienst , 
naar  aanleiding  van  2  Sam»  VII :  18 — 20,  het 
kort  te  voren  ter  onzer  kennisse  gekomen ,  zacht 
en  khim  ontslupéa ,  té  liallum  ^  van  onzen  hoog- 
jachten  voorinaligen  Leeraar,  den  Wei  Ëerw. 
zeer  Gel.  Heer  f&aitcois  bekios,  sedert  den  29 
aet.  1843  Emeritus  >red.  der  Hervormde  Ge> 
loeente  van  Damwoude^'  IFouteriwoude  en  Drie^ 
smnt.  Zigtbaar  getroffen  door  de  warmte,  waar- 
mede onze  Leeraar ^  het  laatste,  gedeelte  van  ^ijne 
rede  ,  der  nagedachtenis  van  den  Overledan^  ,  die 
hij  maar  weinig  gekend  had,  wydde ,  ea  hem 
Ae  meer  dan  dertig  jaren  der  Gemeente  alhier , 
httt  Evangelie  des  vredes,  vooral  in  de  jkracht 
^eijns  levens  zoo  volijverig  en  gemoedelijk,  op  ze- 
delijke gronden ,  verkondigde ,  ons  als  eeii  voor- 
beeld  van   zachtmoedigheid  y  verdraagzaam&eid  en 

a!- 


,y  Google 


KERK-NIEÜWS.  2Ö3 

a2geme««e  m6ii9clieiiii«f()e  ^oorsiddi,  beiaiodim 
*sflBans  talrijke  ▼rienden  ooder  on^,  waaronder 
.  ook  yelen  uii  de  Doopsgezinde  Geioeenie  ter  de* 
zer  plaatse,  in  c)il  plegüg  uor ,  wet  oos  opgeko- 
men, deze  hartelijke  toespraak,  Wrwijl  den  ont- 
slapene Vriend  dis  ?redes  door.  velen  een  stille 
traan  werd  toegevvijd. 

E£  ,  4«n  24  Jan.  Maakte  onze  hooggeachte 
en  hartelijk  Iwïminde  Herder  en  Leeraar  abr-  bu- 
sin«,  009  vóór  ruim  drie  v^eken  bekend,  dat  ^ 
xhij  eenc  prettige  en  eenparige  beroeping  iad  ont- 
vangen ^aur  de  Gemeente  v;^n  Solk  i  heden 
moglen  wij  Ipl  onze  innige  blijdschap  hooren ,  dat 
hij ,  na  ernstig  en  rijp  beraad ,  overwegende  re- 
den  had  gevonden ,  om  'voor  dezelve  te  bedanken 
en  Foor  aU  nog  bij  ons  te  blijven ,  predikende  bij 
deze  gelegenheid  orer  Phil.  l :  25.  £n  dit  wr- 
/rötw  en  tireet  H\  dat  ik  zal  blijnem  en  wet  u 
aÜMn  zal  perbHj^en  tot  uwe  bmfordering  en  bliid' 
schtip.  des  gehofs, 

METSLAWIER  eh  NJJAWIER  ,  den  30  Jan. 
DeJFel  Eerw.  Heer,  Ds.  c.  j.  KRArir,  Pred. 
ie  ^oHdsend^  heeft  voor  de  beroeping  tol  Herder 
en  Leeraar  dezer  Gepaee^jle,  na  rijp  beraad, 
hedankt. 

PAESE^S,  dtn  7  Febr. '  Ds.  h.  0.  ,«xo«i- 
m  heeft  de  herqepiog  naar  JFeltr^p,  c.  a. , 
rungenomen.  , 

4ÜGSpi,TÜR  (oflwaD  tüTJEWOÜDE)  » 
KOLLÜMER^VI^AAG  jUal  vak^al  te  worden 
Ik  Nov.  1846. 

HEEfiENVEE». 

GORREDIJK,  den  29  Nov.  1846.  Heden 
werd    ons  door  den    Wel    Ecrw.  zeer  GqJ.  Iker 

R  2  ;. 


Digitized  byLjOOQlC' 


24t  lERK-NIEÜWS. 

j,  c«  riscHSR j  rusteird  Leeraar  Tan  cle  €emee&t« 
Tan  Ureterp  y   bij  gelegenheid  dat  zijn  Wel  £  er  w« 
hier   eene    liefdedlenst   Tervnlde ,    kennis  gegeTen 
Tan  hei  afsierTen   Tan  den   Wei  £erw.  zeer  GeL 
Heer  d.  r.  sibihga  ,«£meritus  Pred.  Tan  Oudega^ 
e,   a. ,  die  gedurende  1787—^1789;  h^t  Evange- 
lie in  deze  Gemeente  Terkondigde.     De  waardige 
Gr^saard ,     die   den   Overledene   m    zijne    onge- 
veinsde godsvrucht  gekend  had  ,  spoorde  ons^  aan , 
om  hem  op  den  weg  van  geloofen  deugd  te  Wgen. 
APPELSCHA ,    den    10    Jan.  1847.     Op  den 
25  Dee.    1846,    maakte  oirze   Leeraar,  de  Wel 
Eerw»   zeer  Gel.  Heer  a.  maaah  hcije&,  ons  be- 
kend ,   eene   beroeping   tot  Herder  en  Leeraar  te 
hebben  oniTangen,  naar  de  Hervormde  Gemeente 
▼an     J^pfMte'rp  ^    Duurswoude   en    Sakkaveen^ 
en   acht  dSigen  later,  op  den  1  Jan.  dezes  jaar», 
dat  aan   zijir   Eerw.   insgelijks   was-  toegezonden , 
eene  beroeping  tol    dezelfde  gewigtige  bediening , 
in   de    Hervormde    Gemeente  te    rriet^   (Prov. 
jDrenihe),     Heden    maesten   wij    Tan  zijn   £erw. 
Tememen ,   dat   zijn   Eerw.  voor  de  eerste  dezer 
beroepibgen    had   bedankt,    maar  ieTens  2rich  ge-> 
drongen   had  gevoeld ,  de  katste ,    naar   de  Ge- 
meente  van    f^riei ,   onder  inwachting   der  ver- 
eischte  ap[)rdNitiè'n ,  aan  te  nemen.     Zoodat    . 
APPELSCHA  staat  Takant  te  worden. 
OLDEBOORN ,    den   15    Jan.    1847.     Heden 
oTerleed   alhier ,  in  den  ouderdom  Tan  87  jaren , 
de  Wel   Eerw.  zeer  GeL  Heer  ;ooot?vs  herijiga  , 
p.z. ,    na  eene   Evangeliebediening  van  52  jaren , 
laatstelijk  rustend  Pred.  van  ^Idehoorn  en  JVes, 

WIJNJETERP  EH  DüüRSWOÜDE,  Nadat 
twee  beroepingen  alhier^  waaronder  die  vaa  Ds. 
a:  haaoh  MEIJER,  Pred.  te  ^ppeUchas  zie  ho- 
Ten  t    TrüchtehM)»  zijn    ge^veest ,   is   onlangs  .eene 

der- 


,y  Google 


KERK^KIEÜWS.  25» 

derde  beroeping  gedaan.  Doch  geeae  heri^Usa 
bij  den  Cor respondent  ingekomen  zijnde ,  kan  er 
verder  .niet  van  gemeld  worden. 

NIEUW  BRONGERGl,  fiM*«ö  m  KNIJPE. 
Zie  Jan.  1847. 

DONKERBROEE  vakant.     Zie  Dec.  1846. 

HAULE  M  HAULËRWIJK,  Adjunct-Pred. 
Takant.     Zie  Nov,  1846. 


OFER'IJSSEL. 

DEVENTER. 

D£iV££AMP  vakant.     Zie.  JaA.  1847. 
KAMPEN. 

ZALK,  den  10  Jan.  Heden  werd  onze  be- 
roepen Leeraar,  de  Wel  Eerw.  zeer  Gel,  Heer 
V.  u  o.  %vi\xuiy  alhier  bevestigd,  door  zijnen 
Broeder ,  ^^  Wel  Eerw.  zeer  Gei.  He^  j*  j. 
sujiTJER,  Pred.  te  Foonchoten.  De  Bevesti«» 
ger  ontleende  zijne  rede  uit  Luc^  .XK^li2&c^ 
Die  voorganger  ia  (zij)  aU  een  die  dient.  De 
handoplegging  geschiedde  behalve  doqr  den  Be* 
Testiger  en  Consulent,  door  de  Wel  Eerw.  zeer 
Gel.  Heeren:  h.  bli  JEafisao , '  van  ^M;p//e.  b«  h. 
ETERS  ,  van  Enschedé. .  i.  w.  q.  r.  schor&e  ,  van 
ff^iitum ,  en  h.  h.  sluiter  ,  van  ter  ^alde.  )}es 
namiddags  hield  de  bevestigde  Leeraar  zijne  intrede 
ooder  ons,  naar  aanleiding  van  1  Thess.  11:4, 
over  bet  beginsel  des  Evangeliedienaars,.a^  «/^re- 
ktnde,  niet  als. menseken  behagende  maar  Gode, 

Beide    deze  voor,  onze  Gemeente  zoo  heugel^ ke 

plegligheden    werden    vereerd,     door   de.  tegen- 

vr^rdigbeid   van.  Mevrouw  de  Baronesa»^  BSifiIncK  . 

roi  .scHooifiifiTCN.,  Vrouwe  van  Zalk  en  Feekaten^ 

R  3  STEEN-; 


,y  Google 


256'  KERK-NIEÜWS. 

STEENWIJK  Vakant.    Zie  Sepl.  1846. 

VOLLEJVHOVEN.    Zie  Dec.  1846. 
'    KAMPERVEEN  slaat  Tatant  te  wordeki.     Zie 
Dcc.  1846. 

WAN NEPER VEEN  vakant.    Zw  Jan.  1847. 


GRONINGEN. 

GRONINGEN. 

NIEHOVE  vakaYiV.     Zie  Nov.  1846. 
APPINGADAM. 

LOPPERSÜM  vakant,    «ie  Febr.  1846. 

HEVÉSKES  vakant     Zie  Sepl.  I848v 

STEDÜM.     Zie  Dcc.  1846. 

SPIJK.    Zie  Dec.  184«. 

BfIDDELSTüM. 

Het  Klassikaal  Bestilur  tan  MUMilum;^  is 
t^or  dit  jaar  'samengesteld*,  iiit  de  Havoljfefide 
Leden :        ' 

Ds.  J.  j.  DAusri,  Praescs,  P^ed.  te  üit^ 
huistermeden. 

Ds.  J.  PH.  RiEbfet ,  Assessor ,  Pred.  te  Eenrum, 

Ds.  J.  R.  VAN  ^ERDE,  l^cfiba,  Pretï.  te  Ober  gum. 

Ds.  p.  N.  CRAHER  ,  Pred.  te  fP'krffUtn, 

Ds.  J.  KEIZER , '  Pred.  ie  fFvfsinghe, 

Ds.  BuscH  KEisER ,  Pred.  te  Mensingeweer» 

Ds.  p.  DAirsTE,  Pred.  te  Onthrdendaw. 

Joiikr.   Mr.  tr.   a.  aiberda  var  hehkbhA  ,  Lid 
der  Staten,  Onderling  te  Uithuixen. 
Secnndi 

van  den  Scriba ^'Ds.  x.  bHaak  ,  Pred.  t»  Ep-» 
penhuizen. 

vkn  de  Gecommitteerden ,  Ds.  j.  f.  i.  ab{iescb, 
Pred.  te  Zandeweer, 


,y  Google 


K£KK-51£UW&  2^7 

Ds,  H.  BVTsiAt ,  Prud.  iê  Pwi0fh^Mm. 

Ds.  J.  F.  Doas^  Pred,  te  HoittUH, 

Ds.  w.  jifl^oHivs ,  Pr«d.  te  Urkwerd. 

van  den  Onderling ,  Mr.  x.  sichtermaü  vim  im 
MAKU,  Proeureur,  Onderliog  te  Oèergum^ 

£PP£MIUIZ£N,  den^  10  Jan.  1847.  Onze 
Leeraar,  ée  Wel  £erw«  Heer  j.  taiirK,  maakte 
eBs  li«deii  roorjen  l^i  overladen  ?ao  onzen  voor- 
maüg^en  Loeraar,  4en  Wel  £erw.  xeer  Gel.  Heer 
^i^is  BKKius ,  bekend.  Zijn  £erw.  was  ia 
ons  midden  werkzaam ,  Tan  den  28  Maart  1802 
tol  den  17  Jnlij.  1804,  toen  h^  van  hier  saar 
Middê/èert  lêrirok* 

Oiseh^on  reeds  vete  Leden  der  Gemeente  zijn 
£erw.  zijn  voornitgereisd ,  loo  herinnerden  nog 
▼erscheidene  der  ondste  Leden  zich  zijns  in 
liefde.  Onze  Leeraar  wekie  ons  bij  deze  gelegen*; 
beid  op ,  om  de  nagedachtenis  van  den  Overledene 
ie  huldigen,  door-  eene  getrouwe  opvolging  der 
lessen ,  welke  zijn  £erw.  gedurende  den  tijd  vaa 
2ijn  dienstwerk  onder  ons ,  met  ijver  en  getrouw* 
heid  had  gegeven^ 

God ,  t>idden  wij ,  neme  njne  .hoogbejaarde 
Gade  onder  z^ne  Heilige  bescherming. 

KANT£NS  vakant.     Zie  April  1846. 

STITSWËRT  vakant.     Zie  Dee.  1846. 

BEDUM  skaat  vakant  te  worden.  Zie  Jan. 
1847.  , 

HUIZINGE  vakant.    Zie  Jan.  1847. 


NQORD^BRABAIfD. 

BR£DA. 
CHAAH,   den   6  Dee.    184G.     De   Gemoente- 
R  4  van 


^gitizedby  Google 


258  JC£RK-jri£UWS. 

9«a  Cktum^  JBoêrle-^aaau  ea  jifpken^^  nogt 
do.  Takatnre ,  veroorzaakt  door  het  vertrek  Tan 
iiaren  Leeraar,  Ds.  e.  d.  j.  squotel,  naar  7V/- 
hurgy  reeds  spoedig  y^eos  haren  wensch  ver- 
vttld  zien.  De  Wel  Eerw.  zeer  Gel.  Heer  i. 
6.  TB  CREUTZBBR^ ,  Tan  MoTSêfiH  ^  hoTwaarts  OTer- 
gekofflen ,  weyd  heden  door  zijnen  Triend «  den 
'CoBsnient  dezer  Gemeente ,  Ds.  p.  roscah  abbibg, 
Pred. .  te  Ginneken ,  in  de  H..  dienst  onder  ons 
hevestigd,  met  Hand^  ¥111:5.  Hij^  predikte 
hun  Christus»  Des  namiddags  deed  de  BeTÓstigde 
«gne  intrede  ,  predikende  OTer  Opetih»  I :  Sm.  ik 
hen  het  begin  en  het  einde ,  %egt  de  Reer.  Den 
volgenden  Zondag  aanTaardde  hij  zijne  bedie- 
ning in  de  gecombineerde  Gemeenten  te  Baarle* 
Jffassauy  des  vooriiuddags  sprekende  over  Zup. 
K:5,  6;  en  to  Mphen^  des  namiddags,  over 
JLuc,  XV:  3-7. 

HEÜSDEN. 

UITWIJK.    Zie  NoT.  1844. 

ALMKERK  Takant.     Zie  Jan.  1847. 
EINDHOVEN. 

BLADEL.     Zie  Dec.  1846. 


DB^ENTHE. 

ASSEN. 
VRIES.  Den  27  Not.  1. 1. ,  werd  alhier  uit 
het  Troeger  vermelde  zestal  Predikanten ,  door  de 
daartoe  Gemagtigden ,.  met  algemeene  stemmen 
benoemd ,  en  daarop  door  den  Kerker^ad  beroe- 
pen, de  Wel  Eerw.  fleer  w.  c  vah  obr  zwaa», 
Pred.  te  Oronrijp^  .die  echter  voor  het  beroep » 
na  eenige  dagen  heieefdeJijk  heeft  hcdaokt,. 

Den 


,y  Google 


KERKNIEUWS.  i&9 

Oen  28  Dec  diounuu^oigende ,  ^n^'êaiermaal 
cenoemde  Gemagtigden  vbyeea  gekonoi ,  9tt  hdb- 
Bea  uit  de  nog  oferige  genomineerden ,  weder 
met  a)ge(Deen«  stemmen  benoemd ,  Ds.  a.  HAian 
HEUSE,  Pred.  Appelscha ^^a  wien  ook  daarop 
eene  Kerkelijke  beroeping  is  ter  hand  gesteld  ge- 
worden y  met  dat  gevolg ,  dat  deielf  e  door  z\[n 
£erw.  op  den  9  Jan.,  bereidvaardig  is  aangenomen. 

ROD£RWOLD£.  Üe  aibief  beroepen  Pred. 
i,  cooLHAAs  VAH  DER  wouDS,  faeefl  het  beroep 
Baar  deze  Gemeente ,  na  beraad  Tan  eenige  da« 
gen ,  aangenomen  «  ooder  inwachling  ^et  kerke^ 
Ujke  en  koninklijke  goedkeuring. 

££LD£  vakant.    Zie  Ang.  1846* 

KOET£RDEir. 

EAIM£lf  staat  valkant  te  worden.  Zie  Jan. 
1847. 


LIMBURG,  ^n*. 

MEERSSEN,  2&  Jan.  1847.  Dezer  dagen  werd 
dese  Gemeente  zeer  verbied.  In  eene  reeds  lang 
gef  oelde  behoefte  mogt  op  eene  voldoender  wijze 
Voorzien  worden.  Het  ▼ervailen,  onbewoonbaar 
ea  vooral  door  algemeene  vochtigheid ,  ongezond 
pastorj-bnis ,  moet  men  vervangen  zien  door  eene 
solide  en  veelzbs  doelpiatig^  Predikantii-woning. 
Men  iieeÜ  luj  den  bonw  van  dat  huis  geenstins 
aiter^en  vorm  en  fraaiheid ,  maar  veel  meer 
degelijkheid,  inwendig  gebr.aik,  en  deugdel^kheid  * 
én  van  bouw  én  bouwstoffen «  op  het  oog  gehad* 
4boo  toch  werden  de  geiden «  daartoe  verstrekt, 
op  eene  ^eréisdite  en  waardige  w§ze  aangewend 
R  5  en 


,y  Google 


ttóö:  KKRK*N1EÜWS. 

dH  iNsMetdw .  Zbodai'  «He  Autoritfflten  ^  die  aan  oize^ 
bi^dscha^p- medewerk tm^  zich  naar  het  oordeel  vaii 
deskillidigea ,    kunneii  OTeriaigd  houden  «  een  we* 
aeniiik  g^ed  werk  ook  voor  de  toekomst  te  hebiiea 
daargesteld. 

Daartoe  alleen  •  uit  eigene  fondsen  buiten  staat 
ons  beTittdende,  foalen  we  ons  aan  velen  duur 
verpliigt. 

•  fteeds  TÓór  dé  komst  Tan  den  Pred.  alhier, 
kgden  eijhe  waardige  Ambtsbroeders,  de  twee 
oudste  Predikanten  ie  Matutrichty  den  grond* 
slag  *Mizer  gemeentelijke  vreugde^,  waar?ooc  zy 
onzen  welmeenenden  dank  bij  deze  wel  zuUen  wülea 
ontvangen.  Dan  inzonderheid  g^eToelen  wij  ontea 
hartgrondiger  dank  aan  Z.  M.  onzen  beminden 
Koning,,  die  ons  de  som  tan/ 1200  uit  *s Rijks 
ka^V  a^an  ^^  fióog  £erw.  Syiiodë,  welke  uit  het 
Fonds  voor  Noodlijdende  Kerken  eene  gelijke 
som,  en  aan  Heeren  Gedeputeerde  Staten  van 
Limburgs  die  ons  /550  tot  dal  gewenschte  doel 
verleenen  wilden.  Terwijl  de  overige  ben'oodigflo 
gelden  gevonden  trerdeh ,  door  de  onderlinge  weU 
willenheid  en  werkzame  liefde  der  goede  Ge- 
meente zelve. 

Wij  vinden  ons  mede  gedrongen,  op<mlijk  io 
Vermelden  ,  dte  '  uitnemende  vserdiensten  in  deze 
Van  den  Heer-iiKAGfin ,  Opzigter  bij  den  Water-* 
étüat,  en  van  den  Heer  ■zstkrss,  Aannenaer  en 
Timmerman  athier,  welke  beide  Hèeren  zich 
voor  hunne  betrekkingen ,  door  dit  werk  ailezias 
hebben  Aanbevolen. 

Ook  hét  £efw^  Kerkbestuur  alhier  heeft  mei 
daladzakto  getoond ,  het  belang  der  Gemeente  té 
kenlfie^  en  te  beseffen. 

Wilt  derhfidfen  allen,  die  in  deze  dringeada 
behoefte    tfio  goedguntlig^  hebt   willes  voortien  » 


,y  Google 


K£RK-Nl£ü\rs.  261 

onzen  openlijken  innerlijkén  dank  onivaHgeta.  Ter» 
w^I  wij  n  in  nwe  onderscheidene  betrekkinge» 
'sHeeren  beste  zegeniïigen  toebidden.s 

De  Heer  blijve  onze  Gemeente  alzoo'begiinsti-< 
gen  en  weldoen ,  en  doe  haar  steeds  toenemen , 
vooral  in  innertijken  bloei  en  wasdom! 

J3££K  EK  GËÜL.  Uii'eene  nommatie,  door 
den  Minister  voor  de  zaken  der  Hervormde  £ere« 
dienst  enz.;  deo  Koning  aangeboden,  en  waarop 
geplaatst  waren  de  volgende  Kandidaten : 

D.  c.  THOMKiHs  ,  Adjunctprediker  te  ^wer^or/. 
s.  w.  B£GEHAMi ,  üolpprediker  te  Üordreeht. 
p.  A.  HAJEHius,  Ie  Doesburg,  p.  c.  aoiHursJÉN^ 
te  Detenter.  ir.  sprüyt  ,  Jr. ,  te  f^laardingen; 
en  J.   süRiHGAft,  te  Maastricht. 

Heeft  Zijne  Majesteit,  als  Collator,  den  Heer 
D.  c.  THOMKiKs  benoemd  tot  Fredikant  van  Betk 
eo  GeuL 

EEEKLEJIf  vakant.     Zie  Jan.  1847. 


WAALSCBE  KERK. 

MIDDELBURG  vakant;  -  Zie  Deo.  1845. 
AMSTERDAl^  vakant.     Zie  Deo.  1846. 
LEIDEN  vakant.     Zie  Jan.  1847. 


REMONSTRAlfTSCaE  BROEDER^ 
SCHAP. 

AMSTERDAM,  14  Febr.  1647.  fig  hare 
Godsdienstoefening  van  24  Jannarij ,  werd  de  Ge- 
meente  verblijfd ,   dóör    het    berigt ,    dat   de  Wél 

£erw. 

Digitized  by  CjOOQ IC 


262  KERS-NIEUWS. 

Eervr.  geer  0eL  Heer  a.  hekhskkik  ,  Theol.  Dr.  ^ 
en  Pred. .  te  Haarlem ,  onder  ons  beroepea ,  dat 
beroep  had  aangenomen.  Heden  ontringen  wij 
liet-  beslait  der  koainki^ke  goedkeuring ,  zoodat 
^ij  eerlang  de  verfuiling  dtr  vakature  te  gemoet 
2ien. 

ZEYENHVIZËN  ek  BLëISWUK.    Zie  Dec. 
1846. 

ZËGWAABT  M  J3£llK£L.    Zie  l)eti.  1846. 


ErANGEJLISGH'LUTHERSGEE  KERK. 

ZÜTPHEN,  1847.  Om  te  ?oorzien  in  de.va- 
lature ,  Terooriaakt  door  het  vertrek  van  onzen 
Leoraar,  j.  c.  schuj^tz  jacobi  ,  naar  Rotterdam  ^ 
heeft  de  groote  Kerkeraad  in  zijne  vergadering 
▼an  23  October  1846  de  volgende  nominatie  vaa 
Predikanten  gemaakt ,  om  daaruit  eenen  Herder 
en  Leeraar  veor  deze  Gemeente  te  kiezen,  be- 
staande (alphabetiseh  gesteld)  nit  de  .  Wel  Eerw. 
seer  Gel.  Heeren : 

BD.  A«  &.  BfiOEHs ,  te  Ihetinekem.  w:  c.  snHfi- 
KAV,  te  Breda.  j.  r.  eiurs  koch,  te  ifildet' 
voÊtk  en  Feendam,  j.  c  rihobrmanv  te  Ed^m, 
D.  c.  EADEHAKEa  ,  te  IFtnschoten  en  c.  ó.  visflor» 
te  Monnickendam. 

Alle  deze  Heeren  uitgenoodigd  geworden  tot 
vraameoiiiig  eener  lieidebeurt ,  hebben  aan  die 
aitnoodiging  voldaan «  me^  uitzondering  van  den 
Wel  Eerir.  zeer  Gel.  Heer  j.  a.  ^eilk&skoch, 
ia  wiens  plaats  toen  op' de  nominatie  kgebragt 
de  Wel  Eerw.  aeer  .  Gel.  Heer  w»  n.  statio« 
woujsM.  f   Pred.  te  Bodegraven ,  die  diaarna  insge* 

lijks 


,y  Google 


KERK-NIEÜWS.  263 

Iijb  op  terioA  ?aa  Kèrkeraad  terne  KdMebMirl. 
is  komeQ  waarnemeD. 

Uit  boTenvermeMe  nominatie  k  in  de  gFcx>te 
Kerkeraadsvergadering ,  gehoudea  8  Janaarij  dezes 
jaars,  een  drietal  geWmeerd ,  bestaande  (alpha« 
klisch  gesteld)  uit  de  WelËerv.  zeer  Gel.  Heerent 

OD.  J.  €•  KlMOmMAW^  W.  o.  SIAtlüS  HUUKK 
en  «.  S.   TIEHOF. 

Uit  welk  drietal  terfolgens  bij  meerderheid  yaii 
stemmen  als  Herder  en  Leeraar  beroepen  is ,  de 
Wel  £erw.  zeer  Geh  Heer  vt,  d.  statius  huiur^ 
Pred.  te  Bodegraven,  die  deze  beroeping,  onder 
inwachting  der  kerkelijke  en  koninklijke  goedkeu* 
ringen,  heeft  aangenomen. 

PURM£R£NI>£.    Zie  Der.  1846. 


BUJTEWLANDSCH  KERK-KIEÜIFS^ 

HERVORMDE  KERK. 

OOST^FEIESLAJfD. 

JEHGÜIH ,  den  I  Jan.  1847.  Was  onze  Ge- 
meente dertig  jaren  lang  verstoken  geweest  Taii 
het  ffd)ruik  barer  kostbare  sefaoonklinkende  toren* 
Uokken  door  het  gemis  ran  een  toren ,  in  hel 
afgeleopen  jaar  is  dat  gemb  eindelijk  op  «ene  ver- 
kiijdende  wijze  hersteld.  Een  nieuwe  fraai  ge- 
bouwde toren  Tersiert  weder  on^  riek  en  kerkge^ 
Ww,  en  onder  het  statig  Iniden  gaat  weder  de 
Gemeente  op  in  het  hnis  des  Heeren ,  gelijk  in ' 
de  dagen  Tan  onds.  Het  westelijk  gedeelte  der 
Kerk ,  aan  den  nieuwen  toren  Terbonden ,  is  te-^ 
vens  vernieuwd  en  verhoogd  geworden,  tarw^t 
Bftea  het  voornemen  heeft ,  om  over  kort  o{  lang 

he^ 


,y  Google 


2§\  KERK-NiEÜWS. 

heisdtlie  aa»,  4e  oTerige  gedeelten  van  hei  aloude 
kruisgebouw  te  laten  doen. 
•  Wat  tot  tl U  toe  door  eenparige  zameowerking 
der  Gemeenteleden,  onder  verstandige  leiding  der 
KerkvoogdeQ ,  gedaan  is ,  gaf  der  G^meei;ite  aan- 
leiding tot  eene  fó^stelijke  Godsdienstoefening  op 
Zondag  den  16  December  a.  p»,  waarbij  onze 
ondste  Leeraar ,  Ds.  u.  herborg,  volgens  Jolu 
X :  22 ,  23  den  ffeere  Jezuf  voorstelde ,  als  ovs 
moorh^eld  hij  het  feest  onzer  iempeivernieumn^. 
Het  welluidend  gehang  ,  bij  wisselende  kooren  aan- 
'geheveq,  verhoogde  de  feestelijke  stemming,  die 
4e  klokkentoonen  te  weeg  bfagten ,  en  wij  hebben 
alle  redenen  ,  den  indruk  ^  dien  deze  j>legtigheid 
op  de  talrijjc  zamengekomene  schaar  nidakte ,  ge-> 
zegend  te  noemen. 

RIJSUM,  den  10  Jan.  1847.  Heden  werd 
onze  nieuwe  Leeraar ,  de  Heer  Kandidaat  eek-v 
BOFF,  in  zijne  bediening  onder  ons  bevestigd.  De 
Heer  Superintendent  meijer,  van  Cirkwenm, 
hield  de  bevestigingsrede ,  naar  aanleiding  van /oA. 
III:  3*4.  Dien  God  gezonden  heeft  ^  die  spreekt 
de  woorden  Gods.  De  plegtige  inzegening,  door 
oplegging  der  haqdeu  •  geschiedde  doof  genoemden 
Heer  Superintendent  en  de  Heeren  koster,  Fred. 
te  JS^an^n^  en  sïrohait,  Pred.  te  i^cltzeteti» 
De  Bevestigde  trad  daarna  op  en  aanvaardde  zijne 
dienst ,  mei  eene  Leerrede  over '  1  Cor.  lï :  2. 
Jk  heb  niet  voorgenomen  iets  te  weten  onder  u , 
dan  Jê^us.  Christus  en  dim\  gekrui.^igd, 

WEENËRMOER  vakant.     Zie  Mei  1846. 

.N£ERMO£R  vakant     Zie  Sept.  1846. 

AURICH  vakant.     Zie  Sept;  1846,  r 

DIJKHAUSEN    vs    NEUSTADÏ     GODEiVS. 
Zie  Dec.  1846. 


GRAAF. 


,y  Google 


KERKNIEUWS.  :2G5 

GRAAFSGffAIf  BEKTBEIK. 

LAGE,  den  17  jait.  18W.  Onze  Leeraar, 
de  Wel  Ecrw.  Heer  siuytkr,  tnaakte  ons  heden 
bekend  ,  dal  Mevrouw  de  Gjavin  van  wassenaar, 
Douarière  van  den  Heer  Graaf  van  wassenaar. 
Heer  van  Twikkel^  /«^^^ ,  en?. .  Grootmee^te- 
resse  van  Hare  DIaJesieil  de  Koningin  der  J\er- 
derlanden^  d^n  13  Jannarij  te  ^ s  Gravenhage  zttr 
zacht  ontslapen  was.  Zijn  £erw.  predikte  bij  die 
gelegenheid  over  Gi^,  ^V;  15.  Gij  zuH  toi  Ufjfe 
vaderen  gam  n^^t  vrede :  gyi  zult  in  goeden  ou^ 
derdom  hegraven  worden,.  De  bekende  weld^^' 
digheid  der  Overleden^ ,  in^elke  neyens  zoo  vele 
andere,  ook  deze  Geioeenlè  zoo  dikwijls  had  mo- 
gen deelen  «  dedeii  allen  mqt  weemoed  as^n  de  Over- 
ledene denken.  Dankbaar  echter^  dat  het  Góct 
behaagd  heeft,  de  edelmoedige  menseigen  vriendin 
tot  eenen  hbogen-  ouderdom  te  bewarut  en  haar 
einde  vrede  te  doen  zijn ,  vertrouwen  wij  ,  dat  z^ 
in  een  beter  Vaderland  de  vruchten  van  haren 
arbeid  zal  genieten  y  terwijl  hare,  nagedachtenis , 
als  de  gedachtenis  eeper  ^egtvaardige  y  hier  in  ze- 
gening zal  blijven. 

B£XTH£L%  jongste  Leeraarsplaats  vakanl. 


KREITS  SYNODE  DÜJSBÜRG. 

GARTROP.     Zie  Nov.  1846. 
VOERDE  yakaqt.     Zie  Óct.  1845. 


KREITS 


Digitized  by  LjOOQ IC 


266  EEUE-NIEÜWS. 

ÈREITS  STNOBE  WEZEl. 
EMMERIK.    Zie  Dee.  1846. 

BELGIË. 

LUIE«  31  Jan.  Op  heden  werd  alhier /in 
tegenwoordigheid  eenpr  talr^ke  schare ,  ónder  ons 
als  Herder  en  Leèraar 'bevestigd  ,  de  Wel  Eerw. 
Heer  g'.  r.  l.'  pradez.  Bij  deze  gelegenheid  opende 
dè  Wel  Eerw.  Heer  s.  vemt,  Pred.  te  Brussel^ 
de  Godsdienstoefening ,  met  dé  in  de  Fransche 
Gemeenten  gebruikel^ke  zondenbelijdenis  en  he^ 
lezen  van  Tit,  I,  waarna  de  Wei  Eerw.  Heer 
r»  OE  FAJJI ,  Pred.  te  Doornik  en  President  der 
Sjnode ,  den  kansel  betrad ,  om  naar  aanleiding 
▼aft   €oL   IV:  17,    zijne   Bevestigingsrede   uit  te 

3 treken.  Daarop  volgde  de  Intrée-rede ,  welke  de 
evesügde*  naar  aanleiding  van  Hehr.  XIII:  18 
lot '  ons  hield ,  wordende  deze  plegtigheid ,  afge- 
wisseld door  toepassel^ke  gezangen,  besloten  door 
het  gebed  en  den  zegen,  welke  door  den  Wei 
Eerw.  Heer  j.  i.  sioop ,  Pred.  te  Antwerps , 
uitgesproken  werden. 

YERYIERS.  Zie  het  berigt  uii,  jintwerpw , 
voorkomende  in  het  vorige  nommer  van  dit  Tgd* 
sbhrift* 

CORRESPONDEKTIE. 

Het  stukje  uit  B.  B.  G.  kan  niet  geplaatst 
worden ,  als  minder  {jreschtkt  voor  het  pdUiek. 

De  beide  nit  het  Franse^  vertaalde  dichtstukjes 
uit  ^sBof^  ons  toegezonden/  komen  ons  voor 
zeer  flaauw  te  «ijn. 


,y  Google 


BERIGTE9. 


267 


BERIGTEIf. 


De  Qaaestor-GeP«r«al  der  Algemeeoe  Synode 
van  de  IfederduiUehe  HerYermde  Kerk,  brengt 
by  deze  ter  kennis  tijoer  Laad-  ei|  Geloofsgenoo- 
ten,  dai  de  algemeene  inzameling  en  bijzondere 
giflen,  teiji  behoeve  Tan  Vopdlt}den<)e  Kerken  en 
Persone»-  orer  den  jare  1846,  yerueerderd  met 
de,  na  het  doen  Tap  vorige  opi;aven,  nog  ever 
1845  ingekonaen  bedni»eB  tot  31  December  i.K, 
dè  50m  Tan  »even  en  twintig  Duizend  drie  Hon^ 
dtrd  ückt  in  %evenfig  Gfd^fn  en  ifs  Cent  ^]' als 
Toigi;  d^r  ondi 
XkMiUle  Bectiij 


rstaai^ie 
piif  ren  Arnhem.  •< 

»    Zmiphën., 


..ƒ 


6Ö7,68« 

429,72 

825,75 

140,34 
S44.a2« 


Bommel ^ 

Barderw^k..»»  # 
'«  fyratenhmg0.  f  1.887,79' 
Boiierdam  . . . «  #  I  «890, 72< 
£eidm '    1,036,^0« 

J^ordreeht f     «wa 


den  ^Hel^mw  * 
4m*terdfim*»*m  » 
B(Uirfmn»,,ff,  0 
Mhmai9r  :.  ••  ^  # 
ffaem ........  0 

Mdomm,  ••,••••  0 

Middelburg....  0 

Ziêrikjt^ ^ 

IJMendifke..».^  0 
Utrecht,^. .^»,  ^ 
Amnr9fopflf,.^,0, 


4^»29f 

9,726  JIO 
1,0^,68» 
IM0488' 

419, 19« 
704«91 
220,68 
178,48 
2C8.54 
l,33ö,73» 
71700 


»oBKz.m,1847, 


dvef  bcengao  /2t,376,33 
S  &1«* 


,y  Google 


268 

BERIGTEJf. 

OverbrcB^st/ 20,576,33 

Klattikaie  Bettaren ,  van 

iffijk *...  # 

264,85* 

Leeuwarden,,,  * 

r       714,26* 

Marlingen » 

409,90 

y 

Sneék .,i 

f  460,65« 
'       315^8 

Vokkum......* 

Beerenveen.,.*  t 

'       327,98 

Zwol 1 

r       414,70» 

Deventer t 

562,11 

Kampen, i 

f      293,48 

Groningen  . . . .  < 

r          027.4:^» 

Winschoten,,,,  t 

'       419.44* 

Appingadam; , 

*       154,57 

MiddeUtwn..,.  j 

f       197,29» 

»       183,30* 

Breda »..  i 

»       369,67» 

Beulden 

^       132,19» 

Eindhoven ,,,,  t 

'       167.39 

Assen ,,  •  # 

165,70» 
r       155,04» 

Meppel - 

64,73» 

I>e  P'rotettanttelie  &emfleiiteu  in  Limbtry  < 

.       122,49» 

Bijzeiidere  giften  bij  den  Qiiae»tor-Gene* 
neraal  ontvangen  ,  aU  yan  :  - 

Ds.  A.  B.  TER  HafiYEN,  alhïej', 
door  Ds.  jr.  VAK  BoófrsTti.TS]r , 
te  Utrecht /     2,00 

Ds.     C.      L.      TAH      1»BN    XROBK  ,    te 

'«  Gravenhfige ,  •  R.  W. .  •  * . . .  f     3,00 

K.  N ,    10,00 

Door  Ds.  I.  PBiNf ,  bet  volgende, 

als  van:  N.  N ƒ  34.76 

D    G.....  0      4,96  ' 
H.  B.  ....  #     6,00 
M*  W.  in  de  Amstétkerk 

albier,  gecollecteerd.  «      1,50 
ïi.  N.   bij  Ds;  c,  ▲.  tab 
LiiBoac  BBoirwBB,    al- 
hier  '. 0   Ö9,S0 


/26,7Ö9,25 


Overbrengen/  ^,00 


/  26,789,30 


,y  Google 


B£RIGT£N.  2/>9 

Overbr«Bgtl /96,00  /  26,789,25 

H.H.  bgB»    B.  Til  BAAK, 

alhier ƒ  25,00/121,00 

/Ï36,0ü 
Van  Kerkvoogden  derGemeeole 

Maamsdonkf  onder  deHUsti» 

Beu»d€n, .0    ?5,00 

Yan  Gemeenten  behoorende  on- 
der   de     WaaUche     Commia- 

sie ƒ342,11 

Yan  de  EngeUche  Ge-  « 

meenie  te '«  Graven» 

lutqe 0   60,52 

^ 0  402,63» 

Hog  na  31  Ang.  1. 1.  ontvan- 
gen, niet  Toorkomende  op  de 
gedrakte  iijaten,  geplaatst  in  de 
Ilandelingen  der  Synode  1846 ,  1 

als  van  de  Gemeenten  waarvan 
de  opgaven  ontbraken. 

Vrk  ,  Klassis  Hoorn, . .  /  2,40  ' 

WetTMlOt  KI.  Deventer,  0   2,47* 
FrteaMte»,  Klassis  De- 

venter >.  ^1Ï,00 

Maamêdonk ,        Klassis 

Meuêden ^9.30 

,   2Ö.17« 

KB.  De  onderstaande  Gemeen- 
ten    ontvangen    toelage    van 

de.  Synode,   of  worden  door 

b^zondere       omstandigheden 

verhinderd  iets  bij  te  dragen, 

als :  Klassis  Leeuwarden^  Gem. 

Bergumerheidey  KI.   Dokkum^ 

Gem .    Schiermonnikoog ,    KK     ^ 

Deventer  <,      Gem.     Wierden^ 

KI.      ^ 8  Bertogenboêch ,     Gem. 

J^ieden,  Gem.  Gennep  in  Lim- 

hurOm 

"—  ^       588,81 

Geheele  ontrangst  op  den  31  Dec.  1. 1./ 27,378,06 

S  2  Om 


,y  Google ' 


270         ,  BERTGTEN. 

Qvèrbren^«t  fllfilHfi» 

•Om  te  «luiten  met  de  Syn« 
Handelingen  van  1846 ,  mo<^t 
bier  worden  afgetrokicen  ,  de 
na  den  31  An^  l.L »  ontvan- 
gen y  342,11,  van  de  W&iiUcliè 
Conimi»«i6n  de  ƒ25,17*  ,  van  ^  ^ 
4  Gemeenten  ,  eii  de  /25  van 
Kerkvoogden  van  RaaHiidöiiil  ^ 
te  ïRmen ƒ  392,2J5« 

Waarvan  weder  moet  af^e» 
trokken  worden,  de  reeds  vroe« 
ger  in  de  Boekzaal  opgegeven 
ds  ƒ  75  van  Samarangen  déyS 

van    Vinkeveeii.. .......*  80,00    0       312,28< 

Waardoor  eenalpidend  is  de  0|*^ave 
in  de  Syn.  Hand»  *»»>*** » »V'  v  ƒ ^7,^5,^7* 

Bi)  deze  bijdragen  toe^é  meh  hetgeen,  tobwel 
door  dje  hooge.  Ryks-Begeriog  én  kneest  alle  de 
Provinèiale  Besturen  in  hei  afgeloopen  jaar ,  zoo 
ifvelv^llend  als  krachtdadig  is  verstrekt,  hetwelk 
eeo  ▼ernieuwd  bewijs  oplevert  Van  bèhmgsteUifig  ^ 
waardoor  de  opbouw  ó^  fa'e^steHtng  van  kerkélijlre 
gebonuen  zoo  belangryk  heeft  kunnen  2§n. 

In  dit  jaar-  (1846)smogt  'dit  Fonds  ontvangen 
de  som  van  JDuvtend  émid^M ,  «fkou^  vaa  pnt 
legaat ,  besproken  door  wijteti  Vr<mwe  sMui  hhi- 
Bftiiu  JOAMHA  «ULG,  Wedtiwe  dèn  Wtd  £d'.  Geb. 
Heer  josua  im»  iua  pooHTiii  'fli  votLEHfibtkir» 
Deze  edele  Geefster  had  sich  ^ê3ttrek4^  haar  le- 
ven toegewijd  aan  de  vtrtorging  Tan  We^«n^  en 
•ngelukkigen ,  en  levei^e  im  Hartn  dood  tiet  ifr^ 
kendste  bewjjs  van,  den  CJhlriste^kén  ii^feld»ra^en 
tin ,  die  haar  bezielde.       ,  ^ 

Ontvangt  Laad*  en  Gèlóofsgenöoten !  uit  naani 
iTMi  idfen  f  4m  ^  deze  vermelde  giften  reeds  be- 
W«kla4igd  %^n «  of  de  bedeeling  daarvan  als  no^  tê 
gemodt    zien;   z^nde    kraehtens    besluit  vamhet 

Hoog 


,y  Google 


B£RIGT£5.  271 

Hoc^  Eerw*  Synode  in  iS46  bereids  on  dersten  niog 
teegewesen  aao  de  Davglgeode  Gemeenten: 
Geldêrlmmd,  Pikrem,  R(»ndwijh  «n  ffesterv&ort  . 

Zmid-BoUand.      Mgltp^ffQrp  \     d$    f^t^tfg ,    J^^pr^éloqê 

en  OudketK 
Noord' ff  oliënd,    Bolijsloot .  Marken  en  Petten, 
utrecht.  Maartensdijk  en  Zoesi, 

Overijnnel.  Tubhergen  e  o  Wanneperveen» 

Groma^sn,  harkstede  en   (Jitkuistermedem 

Soord^Braband.  Baardv^hs  D'uss^,  Helvoowt^  Sfniê* 

Ignd  eii  Qo^erUouU 
Brenthe.  Èeilen.  » 

En  aan  de  vol0ende  toegezegd  : 
Gelderland»  Balgooy  t    ffettouw,    JJ zendoom  en 

Zstmaar» 
Zuid^Bollandf      Jfie^^rf<f^erl^m4  «n  ^t^nivft. 
-Noord' Bolland,    (Jrsem  en  Warder*     , 
Zeeland.  Beinkomzapd* 

Vriesland»  Drachter-Cotnp,  en  Zuifihuiaterreei^ 

OverijnséU  Harêenberg,  Hengelo^  Éuiten,  Stap* 

horst  en   Tnbhêrgen» 
Qfovingei^f  Enu^tU, 

Noord' Br aband,  J)runenn  Veldhoven  en  Mplmondp  -, 

Terwijl     nog   vijf  en  dertig  Gemeenten  eq  honderd  . 
2even    I^oodlpdende   Personen  f    mipV  of  meer  kleine 
toelagen  ontvangen  hebben, 

Be  doelmatige  aanwending  awer  liefdegiften  ,  ea 
k^  not  daM^oor  gesticht  iot  insrtandhoüding  en 
uitbreidiflg  taa  ons  keVkgenoof^bap ,  wdaraan  in 
ëe  dage»  ,  dte  ^^  beteveo  ,  ^«0*  uiterst  vee!  gelegen 
is,  tot  bewaring  van  het  onsehatbaar  pand  der  , 
znivere  ËTiMigeHeieer ,  moge  alle.  die  tol  onifege» 
BieeRflchap  behooren,  en  daanraji  4^  gezegende 
▼mefat^B  geüieien,  ten  spoorsiag  strekken'/ om 
ook '  IB  d^zen  arbeid  der  liefdis  niêM  lé  verflaau- 
weo  ,  maar  veeleer  naar  gelang  van  t^defijk  ver* 
mogen  en  zedelijken  invloed  óp  <Aize  medegeloofs* 
genooleii ,  hunne  ki^achfen  in  ie  spanten  tot  be*^ 
irai^ng  én  handhaving  van  wat  onze  vaderen  zoo 
ëaur  vcn»roV^€n  hebben ,  en  wij  zoo  gaarne  on- 
S  3  ver* 


,y  Google 


272  BERIGTEN. 

Tcrbasterd  tol  onze  kinderen  wenschen  te  siéti 
overgebragt.  £lke  gift  alzoo  uit  deze  beginselen 
uitgereikt,  heeft  hooge  waarde «  maar  Yoeral wan- 
neer die  herkomstig  zijn  van  Kerkgemeenten  zel- 
TB,  welke,  zoo  als  die  van  Rnamsdpnk  ten  Toor- 
leden  jare  ontvangen ,  met  de  daad  willen  toonen , 
dat  zij  den  milden  Gever  erkentelijk  zijn  voor  de 
zegening  van  meerdere  welvaart,  boven  andere 
Zuster- Gemeenten  ,  en  deze  daarvan  door  raede- 
deelztiamheid  wel  een  bewijs  willen  geven. 

Mogt  dit  voorbeeld  niet  voor  andere  meer  ver- 
mogende Gemeenten  verloren  gaan.  God  zegene 
daartoe  den  invloed  van  het  Evangelie  en  vervulle 
alle  onze  wenschen  en  beden  tot  heil  zijner  Ge- 
meente op  aarde. 

Amsterdam^  De  Quaestor- Generaal tfoont* 

ISFcbr.  1847,  p.  j.  Antsnorrl 

De  Quaestor- Generaal  der  Algemeene  Synode 
van  de  Nederdnitsche  Hervormde  Kerk ,  hennoert 
aan  de  belanghebbende  het  volgende ,  meestal  vroe- 
ger vermeld ,  doch  door  het  onderstaande  tot  een 
geheel  gebragt,  sAs\ 

P.  Om  de  brieven  aan  hem  gerigt,  en  onder 
kruisband  gesloten ,  a,  niet  in  den  bos  van  het 
Postkantoor  te  werpen,  maar  te  overhandigen; 
b,  de  binnereep  van  het  kruisband  smaller  te  ne- 
men, dan  de  reep  voor  het  adres;  c.-bij  de  on- 
derteekening  op  het  adres ,  de  kwaliteit  te  voe- 
gen :  d.  dat  alle  brieven  in  zijne  bovenstas^nde 
betrekking  onder  omslag  gesloten ,  en  alzoo  met 
porto  bezwaard  ,  ongeopend  aan  den  post-beambte 
tcriïg  gegeven  worden. 

2^.  Om  de  vroeger  opgegeven  redenen  A.  de 
kollectelijsten  in  te  vullen  naar  volgorde  der  Rin- 
gen en  Gemeenten ,    zoo  als  dezelve  op  dè  quoti- 

>a- 


,y  Google 


B£R1GT£5.  273 

rdtie^sUo  Toorkomen ;  B.  dezé  ïqaien  «an.  hem » 
TÖór  of  op  den  eersten  Aagustas  van  elk  jiar  in 
te  lenden ;  C.  de  later  ingekomen  gelden  op  af- 
zonderlijke lijsten  te  stellen;  zoo  nok  U.  ten  op* 
zigte  van  die  van  vroegere  jaren «  met  opgavo 
dier  jaren  ,  bijzonder  nit  te  trekken. 

30.  Om  (zie  B^ekz^al  Oct.  1837,  pag.  581 1 
nieiDand  op  de  tabellen*  die  tot  onderstand  van 
noodlijdende  personen  aan  hem  ingezonden  wor- 
den, te  plaatsen,  die  niet  regt  als  noodlijdend 
kan  worden  aangemerkt «  opdat  niet  uj ,  die 
waarlijk  behoeftig  zijn,  zich  in  hunne  ver- 
wachting  geheel  of  ten  deele  zonden  teleurgesteld 
vinden.  Voorts  bfjj  de  namen  zorgvuldig  de  be- 
trekking tot  Predikanten  te  voegen. 

4*^.  Dat  de  personele  aanvragen  om  toelage  uit 
het  Fonds  van  Noodlijdende  Kerken  en  Personen , 
niet  aan  den  Q uaestor- Generaal 'moeten  gerfgt, 
maar  hngs  den  ktrketijkim  weg  door  zijne  tu»- 
schenkomst  Ier  Synode  gebragf  moet  worden ,  ten 
«nde;  daarvan  de  benoodigde  lijst  <sip  te  maken.' 
{Boehnal  Nov.  1846,  pag,  695).  Geen  dan  al« 
das  roorgedragene  kunnen  op  onderstand  hopen. 
(Act.  Syn.  1821 »  pag.  120>. 

5^.  Dat  de  roaandelijksche  opgaven  van  de 
Scriba*s  ^r  Klassikale  Besturen  betrekkelijk  het 
Aveiüjden  yan  Predikanten «  en  nit  de  Weduwen- 
beurs  trekkenden ,  verwacht  worden ,  zoo  ab  ook 
de  verandering  van  woonplaats  deraelven ,  en  in 
geval  van  overKjden  der  moeder,  de  naam  en 
voonplaats  van  den  Voogd  of  Curator. 

6^.  Jl^n  de  dadelijke  terngzendttig  ètr  drie- 
TDaandelijksehe  kwitantiën  en  Dnplikaat-kwitan- 
tiëtt  voer  Honoraria  enz. 

AmftUrdnm  ,  Dê  Qu  testor^  Generaal  voorn . 

ISFebr.  1847,  p.  j.  Anesaorr. 

S  4  D# 


,y  Google 


074  BïRlGTUf. 


Geliefde    Brbédets    hn    Etisiefs     in    fEivs 
cHKisiiss' den  Heer  f 

De  Hervormde  Geraeenie  Taa  4)ragten^  (^ing 
Mergum^  Klasftis  fjeeumarden)  girooi  .^800  zi«Ien, 
•en.'  door  één    Predikiani  4i(:dieiid ,  bevat  ook  bin- 
üen  kaf'e  grenzen  eéne  ikitge»trekte ,  in  beToIking , 
'en    aanbouw   steed$  toenemende  Yeen kolonie ,  de 
J)(rtrgtsier^Ci>n^^nte ,  g^^Heeten  ,   dewijl    het  land 
Ma-Ar  ,    eerst    door  .  eene   Compagnieschap  werd 
ofii^QTien.     Dusver   ielt  deze  Kolonie  niet. hoven 
^'4t   400  in,weners ,  meest  arbeidslieden ,  maar  dit 
j  cijfer  is   voor.  eene  groote  veitneerdering  vatbaar. 
Sommigen  JiB&Ber  wouw  op^  één ,  de  meestea  op 
;afidi$rhatf  uur^    eenigen  op  nog  grooteren  afstand 
.v»n  de  Kerk.  /^O&choon  in  het  bezit  eener  eigene 
-jS«h«)ol ,    wepscken  echtelr  d^^e  lieden,  nog  betere 
.voorziening  in  hunne  geestelijke  behoeften,  welke 
.fl\j  door.  4e^  vestiging    eener  eigene  Gemeente  in 
han    midden ,.  mj^  een   eigen  Predikant  en  een 
rigen   Kerfc^^bottw  .verwachten.     Zij   hebben  zich 
daartoe  ten  jare    1844   aan-   Z^  M.  den  KoQi|ig 
^wcrid,  helooveade  tot  het  slichten ^d er  kepkelijke 
^bouwen >    uit   de   zeer  geringe  eigene  m^iddelen, 
•eene  som^^  van  ongeveer  ƒ400  te  zullen  hydragen. 
:0p  hun  adres  is  v«K>r]oopig  een  fialpprediker  toe- 
^geslaau^   die    na  het  ^vertrek  van  den  verdienste- 
lijken   Kandidaats,  b.  van  nea  veeIt  ,  naar  Eer- 
mewou'fe^    W^lke  ie  Oragten  wonende,  ijverig  en 
helangloos  de    pre<Ukdieii£^  i|L  de  School  vaa  ge- 
melde Oompagqie  waarnam  «  ^van  Gouveraements- 
wpgc    hun    geworden    is    in    den   Kandidaat  j.  c. 
.ri^cHKR.    Dof^h  ook.  df^ze  hnn  Herder  en  Leeraar, 
is  onlangs  als  Predikant  naar  C^re^er/»  vertrokken  , 

en 


,y  Google 


SERIGTElf.  275 

en  meft  tracht  eerlang  de  aanstelÜDg  tan  zijnen 
opvolger. 

£r  zijn  thans  bijna  twee  jaren  ▼erloopen ,  sedert 
de  Henrormde  ingezetenen  der  DrapgUr^Compag'- 
nie ,  de  vrncbten  vanr  het  werk  eens  Hulppredi- 
kers gemeten.  In  dien  tasschentijd  heeft  men 
nti  onderscheidene  zijden  gelden  zoeken  te  ver- 
zameien,  tot  het  gemelde  hoogst  gewigtige  dod^ 
Behalre  de  beloofde  y^OO,  uit  de  Compagnie 
zeire^  is  er  ait  het  dorp  Drogen  en  de  Grieieng 
SwaiUnferland  ^  voor  ƒ  1338  ingeschreTeo.,  ter- 
w^l  uit  andere  oorden  van  F^rUsland  ^  es  ook 
reeds  nit  RotUrdam  aangeboden  is.  /'1546, 
Trelke  bijdragen  met '  eene  toegestemde  Synodale 
toelage  Tan  ƒ2000,  ruim  ƒ5000  uitmaken.  Doch 
ook  deze  som  is  ontoereikende  Toor  het  sliehten 
der  gebouwen  ran  Kerk  en  Pastorij ,  die  met  den 
aankoop  van  grond, ^ op  ƒ  10,000  geraamd  zijn. 
£r  bl^ft  dan  wel  niets  anders  over ,  dan ,  om  zoo 
▼eel  mogelijk ,  uitbreiding  te  geten  aan  de  inza- 
meling vaiv  liefdegaven ,  tot  het  bedoelde  einde. 
Terwijl  zulks  op  dit  oogenblik  met  gunstig  g^* 
volg  'te  V tracht  ondernomen  wordt,  is  het  dea 
Kerkeraad  van  Pregttn ,  een  groot  ^ot  de  na- 
men te  mogen  noemen  van  de  Wel  Ëerw.  Heeren : 

PRISS  ,   TERHOEVfV,    ttACZAIJ,    BRfTIJTIER.  en    POST- 

RUBus  HEiJES ,  allen  Predikanten  it 'Amsterdam.^ 
^ier  CJhristelij^Le  liefde  gaarne  inlichting  zal  ge- 
ven over ,  en  giften  inzamelen ,  ten  behoeve  van 
een  deel  der  Bervormde  Gemeente ,  hetwelk  in 
ziJDe  afzondering  smachtend  uitziet  naar  «di  eigen 
Bedehuis ,  om  daar  de'^  geuBsenschap  te  verkon- 
<)igen  en  te  bevorderen  met  den  Heer ,  die  door 
zijn  Evang^ilie  .menschen  zaligt. 

De  Kerkeraad   van   Dragten   beveelt  zich   na- 
mens deszelfs  Medeleden  in  de  Compagnie ,  mede 
S  5  <lan  • 


,y  Google 


^76  BERICTEN. 

ïaan  ,    iet   ontvangst  ran   zondahig^e  giften ,  welke 
de  liefde  vil  offeren  op  het  altaar  des  geloofs.  ' 

Drogien^  D^  Kerker  and  van  de  Her^^ 

16  Jan.  1847.  vormde    Gemeente^  en  in 

i  deszelfitnaam: 

D.    HOLWERDA  , 

I*redikant. 


De  Scriba  en  Quaestor  der  Kïassis  van  B^otier-^ 
cfam  neemt  de  vr^heid f  ora.de  Gemeenten  onder^ 
dat  Klassikaal  Ressort,  welke  zulks  nog  niet  raog- 
ten  gedaan  hebben,  op  te  vrekken  tot  de  spoedige 
vracht  rr|^>  bezorging  der  Klassikale  Quota  voor 
dit  loopende  jaar.  Terens  beveelt  hij  de  Collecte 
▼oor  de  Noodlijdende  Kerken  mot  vriendelijken 
drang  aan,  en  verzoekt  dat  het  bedrag  daarvan  , 
z6o  spoedig  mogelijk,  worde  overgemaakt. 

De  Scriba  en  Quaestor  voornoemd  ^ 

R.    AURIAVI. 


LETTER-MEÜVVS. 


Door  den  Boekhanfleliiar  S.  E.  ▼na  Nooten ,  te  Schoon» 
hoten ,  18  op  heden  uitgegeven  en  verzonden  : 

I.  Otereensiemming  Her  Evangeliêlen ,  ontworpen 
ilonr  B.  VA»  VViiit*  ,  Th.  Dr.,  in  leven' Predikant  te 
t^kkerkerh;  en' nnnr  de  vroegpfe  Proere  én  den  nnge- 
laten'  arbeid  des  Overledenen  ,  afgewerkt  door  G.  E.  tar 
KoKTftviLD «  Prcd.  te  Schoonhoten.  Tweede  Aflev. 
il  75  Cents. 

De  eerste  aflev.  hiervnn  verscheen  in  Aogf.  l.I.  è  75 
Cents ;  —  terwfjl  het  geheele  werk  in  2  ntatig»  ileelen 
«al  compleet  f(jn. 

\U 


,y  Google 


LETTER-*\1£ÜWS.  277 

IL    ffei  tfêlottf,   é^   mmnek  mH  tieh  9tit9n  v«r» 
xoenendê»  Drie  Leerredeneo  ▼«n  C.  £•  f411  KoBT«fi&»t 

PrM.  te  SchoonkorMi^ 

Inhoud.    JnleidiTi|r   over  het  weien  de»  ge?nefs|  olt 
een  wifsgeerig  pn  Christelgk  oogpunt  beschouwd. 

1.  De  strgd  om  wnarheid  ,  nur  Joh  XXXVI  :2Aff« 
11.  De  ttrüd  om  deugd,    nanr  Rom,  VII. «24,  250. 
III.  De  «tryd  om  ii^«>li^k  ,  nanr  Hrbr»  IV :  9. 
136  blads./ 1,35. 


Bij  de  BoekhnnHelffrcn  Joh.  'wnn  der  Hry  en  Zoon  f  t» 
AtHêtertlam  ,  wordt  oitgegeren  : 

L   ORDE  DER  FEEST-  EJT  LIJOENS* 
TEKSTEx\, 

too  uh  desehe  foarlijk»  ^  op  de  ttitmAaiji  en  vótfr 
rtfCBUi ,  in  de  Chrinteiijke  Hervormde  Gemef'nte  ran 
^fNü/rrtfafii  gepredikt  Vordeo.  In  18^  formaat.  Prga 
ƒ0,50.  Hetxeive  gebonden  in  netten  bruin  lederen 
band.    ƒ1,00. 

IL    EEN  WOORD  VAN  HERINNERING , 
BEMOEDIGING  EN  RAAD« 

BIJ    DBH    AANTAK6    VAV   HET   /AIR    1847^ 

Aan  e*»n  ie«1<^r ,  die  het  wèl  met  Nederïamd  meent* 
Door  AiiyaoTiiiivt.     Tn  gr.  8vo.    Prja  /0,C0. 

Ter  perse  t 

IJl.      » LEERREDENEN 

▼A» 

J.  J.  FAN  OOSTERZJËE, 

Theol.  Doet.  en  Predikant  te  Botffrdam. 

Tweede  Druk. 

Van  den    Eor»iên  Dr.uk  zijn  geeü  Exemplaren  meer 
vnorhamltrn.  j 

\TAAfl- 


,y  Google 


378  LETT£R-XI£UWS. 

WAiRHEID   IN   LIEFDE, 

E£!l  «OOUEUëRD  TIJOSCBRIFT  VOOR  aESCflAüFOE 
OHRlSTE.^l&N^ 

VITGIGBVIir    DOOR 

J,    r.  TAS   OOÏlbT,    J.W.Z.  ,     P.  HÓFSTÜbC  DE  GROOT, 

X,»   6.   PAAEAU  ,   J.  SOMiyS  SWAAGUAN  y    W.  UUUA- 

LIlfG. 

Be  Ond^rgeteekende  heeft  het  ^noe^en  het  ptihliek 
te  foeri^ten ,  dat ,  na  de  Toleinding  Tan  het  Eerste 
tiental  Xaargfangen  1887 — 1846'  van  Waarheid  in 
Zie/dé ,  hu  met  1847  eene  nieuwe  ftoekg  begint , 
welke  iiich  in  niterliiken  Torm  eenigtin*  van  de  Troe*- 
geve  sal  onderscheiden.  Den  1  Jan. ,  1  April ,  1  July 
en  1  Oct.  tal  weder  tctkens  één  Stuk  uitgegeten  wor- 
den ,  elk  Toor  ƒ2,00. 

Voorts  sullen  mitggwerkte  Begiêterê  Qver  de  Tien 
tiilkdige  •  Jaargtmgen  9  1837— -18&>  in  een  afzondor- 
4ijk  boekdeeltje  worden  ui^gevon ,  en  daarin  het 
2aak*Begister  %6h  volledig  s^n  ,  dat  het  tpvent  een 
etersigt  'nitmaakt  van  al  het  daarin  behandelde  i  niet 
ftUaen  ten  nutte  van  hen  ,  die  deze  TieQ  tlaarg^i^gen 
geheel  of  gedeelteljk  beiitteo»  maar  ook  ten  nutte 
ren  hen ,  die  zich  nu  eerst,  hei  T^schrift  willen  aan- 
•ehaffen. 

/Op  dit  Begi&ter,  hetwelk  binnen  kqrt  zal  word^ 
nitgegeyen  t^  worden  bp.alle  .Bpekh^ndclaars  bestellin» 
gen  aangenomen. 

Eindeiyk  berigt  de  Oodergpteekende ,  dat  hg  nog 
slechts  één  compleet  exemplaar  van  de  Tien  Jaargan- 
gen bezit*  doch  éei  hg  •  door  het  bedrukken  van  13 
eiemplaren  der  twf>e  eerste  Stokken  van  1837,  13 
'volledige  eiemplaren  van  het  Tgdschrift  weder  zou 
Terkrggen.  Indien  er  zich  zoo  vele  inteèkenaren  daar- 
voor aaiimelden ,  zal  hg  ten  behoeve  dier  13  de  ge- 
noemdi^  stukken  laten  herdrukken.  —  Overigens  zgn 
er  nog  wel  enkele  Stukken  van  dezen  en  dien  Jaar- 
gRng  en  enkele  Jaargangen  overcompleet ,  welke  hg 
aan  de  eerst  aanmeldenden  gaarne  zal  afleveren. 

Groningptt  f  J.  Ooükbits  ,  J.Zooir. 

1  Januarii  1847. 

Bij 


,y  Google 


LÈTTER-NIEÜWS.  379 


Bq  étn  mmfchBndélaar  W.  Wittem» ,    *è  Amêftréam  , 
wofdt  h«deD  uitgUgevc* ,  de  dcrte  druk  Tan  hel 

FEESTBOEKJE, 

of  Bgdrage  tot  de  Godfdicii«ti|;e  ▼ieriii§  tan  Goeifo 
Jrüdag,  5*iö«  Zatutaag  en  Paaseh-Z&ndag  ,  m 
JeeUrèdenen ,  door  H.  ■#  K4a«ijii«  ,  ia  leven  ^red.^ 
ie  Amsterdam.     Pri>/0,9Ó.  ^ 

DER  KINDEREN  GOEDE  TRIJD AG. 

fiedaebtenu  wan  'aHeüand»  dood ,  gebonden  So  de 
liBcLfrkerk  Ae  Baarlem^  door  J.  ▼*■  »«a  EeatT^  in 
lefen  Pred.  aldaar.     Prij»  / 0,15,  4»  12  «tuk» y  1,25. 

BET   BEELD   VAN   EENE   STILLE 
itï  DEN  LANDE , 

•f  trekken  wit  bet  leven  der  Wednwe  van  J.  C  U- 
Tim »  door  fiF.  Gi»aaa ,   tvreede  Tenneerderda  dmlu 

Pnji/1,80.  • 

HB.  ietie  C%ri$iêl^lB  LijdereM  ^  tUê  aan  dm  irooêi^ 
w//f  krcn  wn  Hvb%  Uer^  karen  moed  en  kmre  kraehi 
•nüteni ,  heinigd  nm  dê  lezing  van  dit  hoek :  »Lava« 
lu'i  Weduwe  ^»  ^eke  uifneménde  Chrieiin^  een 
henatm  en  opwekkend  wcnrbeeM  wor  aUe  l^ere: 
de  UiMing  hèoft  ntij  regê  ffoed  gedaan  f  Boe  eac|  k^m 
«  itj  haar  nvg  te  kort.** 

^ —,,'■'■        ■      - 

Bg  den  Bbekhandelaar  J.  W.  Swaan,  te  Arnhem  ^ 
ia  cAt^e^e^n  en  alom  Tertonden: 

Btêtmringen  om  den  dood  hiijmaodig  te  gemoet  to 
infiakft  gbaia «  Voor  alle  Christenen  ^  die  bonnen  wan* 
&I  niitfr  iiet  e«tfi*^ge  trodrd  risten,   ƒ0,20. 

Eennneringen  aan  den  Enigen  Dtf&p.    /0,iÖ* 
ffog  s^n  h^  beio  en  alom  te  liekómeht 

OeerdBnkingen  letrettkelifk  het  lijden  enelervenwm 
*»«  gezegenden    Verlosser  ^   dpor  Tamia,  te  utrecht, 

De'Ujdende  Zoènhorg  in  ^êthsemané  èn  op  Qot* 
goffca,  mei  eeno  voorrede  tan  B.  Hoi«»aa».,  V.  D.  II. 
W'fifoje.    /0,«)U  Bc' 


,y  Google 


380  L|$IX£ft-Sl£UWS. 

l>«   ftoekverkooper   J.  Oomken»,  J.Zuou »  te  Grofiinm 
yen  »  geeft  uit : 

I.'  P«  HofsTftftv  BX  GtnoT ,  Ovêr  de  tegenwoordige 
wrkouding  van  de  Wijêlegeerte  tot  de  Christelijke 
Sodgeleerdheid  in  IVederiand.  £eue  toespraak  sttii 
K^ne  Leeriinj^n,  bij  de  opeiiiiig  der  leMen ,  dea  lOüen 
Septeoiber  1846  gehouden.     fO,^, 

II.  C.  E.  VAX  K.OBTST1L0 ,  Üo  Ckfietelijke  Wereld 
gedurende  de  drie  eerête  Eeuwen  en  het  Joódseke 
Land  in  den  tijd  dee  tfieutpen  yerbonde.  2i^nde  dit 
A<*.  2  ▼an  iMït  Viertal  JUarten  ten  behoeve  vaa  het 
Crpdtfdieuêtig  Onder wj*.    /0,60« 

^9  do  Erven  F,  Bohn  ,  te  Maarlem ,  ziet  het  licht : 

wAarqeid  en  droomen  , 

door  JojATiA*  ,  inhoudende:  1.  De  Uaarlemêche 
Courant»  2  '  Ve^tolg  op  de  Uaarlemeche  Courant, 
3.  Met  Album.  4.  De  Uuieklok.  6.  Mutijk,  6.  Rui- 
ten troef.  7  Het  Schtinp.  6,  Sint  Mcolaae.  9.  Bft 
legaat.  10.  De  Stamboom.  11.  Het  Portret.  12.  De 
Jübliotheek.    .18.  Schrijffouten.    /1,25. 

Joh.  Ronwii  en  Zoon  ,    te  Zalt^B&mmei,  hebben  alom 
veriondeu  ,  N°.  2  hbt  Buvotosii  ,  van 

DE    HER  VORMING, 

MAiROBLAD  TOÓR   J>£   HEDERLAJfD^CHE   HSRVORMDE 

KERK. 
Op    den    ]5«    van  eike  maand  verteken t  dit  Maand- 
blad »    in    folio    schrijf  ,    in    2   kolommen,      Prijt  per 
Jaargang»  franco  p.p.  flf2&. 

De  ÜHgeeere  van  dit  Blad  hebben  gemeend^  aan 
ketMelee  eene  dubbel  nuttige  gtrekking^  en  eene  dub" 
hele  hefangatelting  te  moeten  venekeren^  doot  een 
derde  gedeelte  der  zuieere  opbrengêt  tan  het%elte  ie 
bestemmen  f  toor  de  algemeene  Synodale  Weduwen- 
Beurs. 

«_ —  '  I 

IK. 


,y  Google 


INHOUD. 


BOEKBESCHOITWING. 

w.  &.  RBODixftnrs,  Dissertatio«  etc 141. 

H.  YiH  HETHiJreiiK  De  oofeil baarheid  der 
Aposteleo  in  de  Verkondiging  van  het  £faa* 
^gelie.    • .  145. 

c.  £.  TAH  KOETSVELD,  De  Oadejaarsavood.  .  .148. 

Preken ,  uitgegeYen  om  £t«ngelL»ch  Hchi  te 
ferspreiden  en  Christelijk  leven  aan  te  k«vee- 
Jien^  vooral  onderde  fiiindere  standen  des 
folks.    N«.  4,  5  en  6 151.  , 

A{)ologie  van  den  Bijbel ;  of :  Hoe  zal  ik  den 
Bijbel  beschouwen? 155. 

Zelfverdediging  van  een  diep  verguisden  Pro- 
testant, enz •  •  .156. 

T.  Ja  SPALL,  De  raeosch  in  de  wereld.  .  .  .  157. 

Godsdienstige  TVaktaatjes.   N*'.  1  —4 158. 

R.  c.  ciTTCRifANa,  Yierteljahrschrift  fur  re 
ligiose  and  Kirchliche  Interessen  ,  zunachlst 
far  die  beiden  £vangelischen  Kirchen  Ost- 
frieslands 160. 

Ernstig  woord  aan  Protestanten  en  Prótes- 
taotsche  Leeraars  in  Nederland.   •  ;  •  .  .  162. 

RooiQsche  Hfysteriën. 167. 

A.CAPADosE,  Daar  staat  geschreven  ,  ofSchrif- 
tnorplaatsen  aangaande  de  Godheid  van  den 
Heer  e  jezvs  christus,  uit  het  Oude  en 
Meuwe  Testament 167. 

B.  H.  LüLOFs ,  Handboek  van  den  vroegsten 
bloei  der  Nederlandsche  letterkunde.    .  .  .  168. 

A.  c.  ouDEUAVs,  Gemengde .  Taalkundige  Bij- 
drageii  en  Bedenkingen 171. 

/.  B.   cBRiüTEJixiXER  ^  PrjMve  van  eene  alge- 
meen 


,y  Google 


INHOUD. 

beTtttelgke  beaotvoordiBg  der  ? ra^  : 

Wat  is  de  reden  ,  eos 174. 

Heester  pivl.  Waarheid  en  Verbeelding.  .  .175. 
G.  A.  BEBtisHA,  Dt  YlaaiBsclie  Landbnaw  Tol- 

gm$,  yj^n  «zuMoicK  es  tab  ucbtc&tjsuic,  .  176* 
j.  a.  acHSBiTffi»»   Het  veislag  der  Staats* 

Conuniaie,  eaa..  • 178. 

j.  /.   uoii,    Proere  Tan  een   bnmoristisch- 

aalyrisch  Woordenboek  der  Zanenlefiiig.  .  179. 
■ART  BRiniToa ,  BXUBA  PUCT ,  of  bet  agt  der 

rampen.    2  DL  ^ 181. 

w.  r.  nocanioa,   wiubm  ncMBix«  Prms 

▼au  Oranje-JHautm ,  later  bniiq[  der  ^f?- 

derUndtn 183. 

c.  H.  oiccKKivB ,   Handleiding  tot  opwekking 

Tan  hel  ^eToel  Toor  schoonheid  en  smaak.  183. 
o.  TAV  SC9RBTBH ,  Jaarboekje  Toor  de  ProTi^ 

eie  Overtf9M.  Voor  bet  jaar  1647.  .  «  «184. 
Draatscbe  Yolks-Aimaiiak,  1847. 184. 

MSflGELWERK^ 

il^fsprek  orer  den  Heidalbergsehen  Calechis- 
mos ,  in  dvn  Triendankring :  A^  Xhverblad.  189, 

Het  gebruik  des  i$ds.   .  ^ 203. 

De  aegepraal  Tan  het  woord  Gqda  orer  aUan 
tegenstand.     II.  •  * ,  «  »  .209. 

Zacht  naar  Palestina.    (DieJki^ukfei  .  .  .213. 

Aan  uciuvs«    [JKcèUtuAjg) 215. 


School^Nieaws* .  ..••,. «  ^  .216. 

Kerii-IfieüwB.  .,..;»; 2ia 

Correspondentie ^  .266. 

Berigten .^ 1J6. 

Lettfv-Niettws, , ,  •  , t  .  •  .  .  •  .274. 


,y  Google 


BOEKZAAL 

oia 
GEXEERDE  WERELD, 

TIJDIKCHRIFT 

▼OOE  DX 

PROTEST AITTSCHE  KERKEIT^ 

IH  SET 

KONINGRIJK  DER  NEDERLANDEN. 
Voor  MiART  1847. 


ïE  AMSTERDAM,  bij  ^ 

DE  ERVEN  D.  OKDEft  DE  LINDEN  en  ZOON, 

«p  den  Singel,  tusscfaen  den  Blaaawbur(pYal 
en  de  Bergstraat,  N<>.  321. 

HDCCCXiriI, 


Be  f  rijt  I9  30  Cents, 


•►Digitized  by  LjOOQIC 


Digitizedby  Google 


BOEKBËSClIOCWlNG. 


HH  kuwtlyk  besckouwd  in  kei  licht  du  Chris* 
ttniams.  Een  werk  in  hei  bijzonder  gerigt 
iai  jong  gehuwde  vrouwen ,  </fV  in  de  hoogere  ^ 
kringen  der  maatschajfpij  verkeeren.  Naar  de 
tweede  en  herziene  uitgave  van  Mevrouw  dé 
Grapinne  agèbok  oi  oaspaaih.  Uit  het  Fransck 
vertaald  door  t.  fatoik.  Motto :  Het  huwelijk 
is  eerlijk  onder  allen.  Heh'.  XIII:  4.  In 
drie  Deelen.  Te  's  Grayenhage ,  hij  K.  Fuhri, 
1845.  £erste  Deel  FII  en  447 ,  tweede  Deel 
306  hladz.  In  kl.  9üo.  De  prijs  d^r  heide 
eerste  Deelen  is/bfiO. 

Bl^kens  4en  titel  is  dit  werk  geschreven  voor 
jonge  tronweo  van  hoogere  klassen  fan  de  maat- 
schappij. Wij  yoegen  er  hij  :  van  dr  middelbare. 
En  dan,  Toor  die  beide  klassen  een  allernutiigst, 
aiiernoodigst  onderwerp.  Diir  dringt  ook,  in 
00260  t^d ,  uit  de  Fransche  romantiek ,  de  zede^ 
looize  geest  des  tijds,  en  van  het  S.  Simonbme 
en  Communisme,  maar  al  te  zeer  door,  en 
drqkt  er  zich ,  door  die  Ie? endig  geschrevene  ro- 
mans, als  in  w&eke  was,  maar  al  te  ligteltjkin. 
Daar  dammen  tegen  te  stellen,  en  tegengiften 
Toor  te  ge?en  is  weldadig  en  dankenswaard. 

,  Ta  De 

Digitized  by  LjOOQ IC 


2^4  AóhoR   OE    GASPARflT, 

De  toon  van  het  geheele  boek  is  hoog  ernstig , 
GodsdiüDsiiff ,  gemoedelijke  Zeer  goed  zoo.  Het 
is  daaraan  Toor^  de  lezeressen  te  ypelen ,  dat  de 
zaken  waarover  het  handelt ,  hoogstgewigtige  za* 
*ken  zijn,  die  het  wezenlijke  *geluk  van  den  rneosch 
\oi  'm  het  binnenste  aangaan,  en  dte  nt^t  met 
eene  magtspreuk  of  een  beroep  op  het  gevoel  (de 
gevoeligheid)  kunnen  worden  afgedaan ,  met  ééa 
woord,  dat  het  huwelijk  en  deszelfs  bestemming 
idoor  eene  jonge  vrouw  of  meisje  niet  moet  wor- 
ideiL gekend  en  beoordeeld  uit  eenen roman,  maar 
door  diep  en  ernstig  peinzen. 

Iets  levendiger  had  wel,  naar  onzen  zin,  de  toon , 
slijC  en'  wijze  van  voorstelling  kunnen  zijn;  het 
kost  HU'  moeke  om  het  aehler  elkander  door  Ie 
fezen.  ^Maar,  daar  tegen,  is  het  ook  een  werk 
om,  nog  eens'  weder  te  lezen ,  om  nog  eens  te 
.overdenken ;  —  niet  zoo  als  een  roman ,  die  zel- 
den zijne  tweede  lezing  vraagt,,,^    ^ 

Regt  goed  dat  het  door  eene  vrouw  ge^ehreveB 
is.  Zij  spreekt  tot  hare- zusters»  Zij  hecfl  het- 
zelfde hart,  dezelfde  bdioefte,  dezelfde  wijze  van 
het  leven  aan  te  zjen  als  zij.  Het  is  ^Is  eene  ern- 
stige, voor  haar  geluk  bezorgde  moeder.,  die  zij 
hooren  spreken.  Nie^  een .  streng  man ,  die  het 
Trouwj§lijk  hart  niet  begrijpt ,  die  eischen  doet  te- 
^en  welke  zij  het  sluiten  ,  en  slechts  in  stilte ,  in  he^ 
diepst  van  haar -hart  gevoelen  dat  hjj,  subjectief, 
•ogelijk  heeft. 

Ka  eene  korte  inleiding ,  geefl  de  Schrijfster  eerst 

eeni- 


,y  Google 


H£f    MUM'ELIJff    Enz,  28> 

£«iiige  voorloopiofe  besehouwingen  ,  yoorsteneocle : 
de  Troai^en  en  hare  bestemming  op  aarde ;  **^  het 
huwelijk,  zoo  als  het  tegenwoordig,  helaas!  bij 
f  elen  in  de  hoogere  standen  bestSit ;  — r  onderzoek^ 
naar  een  krachtdadig  (ki^achtig)  middel  tot  yerbe-^ 
tering  ;  hetwelk ,  te  regt ,  gezocht  wordt  in  den 
Godsdienst,    waardoor    de    toon   voor  het  geheeld* 

werk  wordt  aangegeven ,  verder  :  over  het  gewigt 

der  eerste  beginselen  in  het  huwelijk. 

In  het  tweede  gedeelte  beschouwt  zij  de  we« 
zenlijke  en  onmisbare  grondslagen  van  het  hnwe-^ 
lijk.  Zij  gaat  daartoe  uit  van  de  noodzakelijkheid 
van  hel  Christelijk  geloof  bij  de  gehuwde  vrouw  ; 
vervolgens :  de  noodzakelijkheid  van  een  en  het- 
zelfde geloof  bij  echtgenoQten  ,  — (een  waar,  waar- 
achtig woord !  l  Wel  19  de  ongeloovige  heilig  door 
de  geloovige,  maar  de  liefde,  h^nne  verbindtenis" 
zelf  wordt  alleen  geheiligd  door  gemcf^nschappelijk 
geloof).  Vervolgens  die  tcedere  onderwerpen ,  die 
alleen  eene  vrouw  aan  hare  vriendinnen  vettrou*^ 
wen  kan  :  huwelijksliefde  ,  zedelijke  vertrouwelijk-  - 
heid  onder  echtgcnoolen ,  zelfverloochening  van 
den  kant  der -vrouw.  Er  ligt  daa|^  ve^l,  veel 
schoons  en  goeds  in.  Teel  dat  nitgaat  van  dal 
schoone  woord  van  den  Apostel ,  die  het  hnwefyk 
bij  ondervinding  kende:  uw  versiersel  zij  niet  het- 
geen uiterlijk  is ,  maar  de  verborgen  mensch  des 
harten,  in  het  onverderfelijk  versiersel  van  een 
zachlmoedigen    en   stillen  geest,    die   kostelijk   ia 

voor  God. ^     En  -—  — -  voor  den  man  1 1 

T  3,  »Traun, 


,y  Google 


286  AliimOti.   D£   OASPiRII, 

»Traun,  der  Maan  ist  Neides  vrerlh 
3»Dein  ein  solches  Weib  bescheert/* 

dachten  w§  by  Ast  lezen.  Vooral  bij  het  fijne , 
de  yroaw  yan  een  diep  »  rein ,  zedel^k  geyoel  ken- 
schetsende, slot  yan  het  hoofdstuk  oyer  de  zede- 
lijke yertrouwelijkheid ,  op  bladf.  403  en  404. 

In  het  tweede  deel  binden  wij  de  bijkomende 
grondslagen  yan  het  hnwel^k ;  —»  str^d  tegen  som- 
mige bezwaren  in  het  huwelijksleyen ;  —  oyer  het 
bestuur  der  yerbeelding;  dat  wij  met  innig  wel- 
geyallen  lazen,  (bladz.  67),  »Men  heeft  yeel tegen 
de  yerbeelding  geschreyen  —  men  heeft  den  yer* 
keerden^  weg  ingeslagen.  —  Mogen  wij  eene  wel* 
daad  yernietigen ,  welke  God  ons  schonk  ?  Staat 
het  aan  ons ,  ééne  éenige^  zijner  genadegiften  yan 
de  hand  t^  wijzen ,  oindat  onze  zedelijke  yerbas- 
tering  dezelve  in  heilloos  gif  kan  yeranderen  P  — 
Znllen  wij  den  banyloek  uitspreken  oyer  het  ge- 
nie, omdat  een  btrojt,  een  oöthe  en  sommige 
andere  yerheyen  zielen ,  in  welke  eene  Vonk  yan^ 
lieilig  vuur  gloeide,  door  die  yonk,  die  in  lich- 
teloaije  vlam  uitsloeg,  verteerd  werden?  —  Den 
geest  des  onderzoek»  yeroordeeien ,  omdat  een 
Büfrov ,  een  yoLiizy ,  een  chaupouios  (enz.)  der 
rede  geene  yrijheid  geyen  om  zich  zelve  yan  de 
zedelijke  verschijnselen  rekenschap  te  geven ,  om- 
dat een  ^ocite  (P  ! !)  spihoza  ,  covniLtic  (enz.)  dicht- 
kunst, omdat  de  poëzj  van  eenen  «alfilatri  en 
(CüATTJERTOR    doodelijk  geweest  is?   —  en 'nu,  de 

ver* 


,y  Google 


fi€T   HUVrEIIJTK   EIIZ«  287 

Verbeelding ,  de  magtige  en  scheppende  verbeel«- 
ding  verbannen ,  omdat  sub,  balzac,  saro  (enz.) 
Weten  wij  dan  geen  ander  redmiddel  tegen  de 
ziekte ,  dan  dooden  P  —  —  Dit  is  niet  slechU 
o|»-oerig  wederstreven  van  de  Voorzienigheid,  maar 
ook  laagheid  en  werk  vanhet  ongeloof /*  enz.  enz» 

Yenrolgens  over  de  , beminnelijke  deugden,  de 
vervulling  van  sommige  bijzondere  pligten,  en 
over  de  keuze  der  gewoonten  en  Hebbelijkheden 
des  levens. 

Als  proeve,  die  den  geest  van  het  geheel  ka- 
rakterizeerti  nemen  wy  Deel  I,  bladz.  402:  ȣr 
is  ééne  vriendin ,  met  welke  wij  de  gehuwda 
vrouw  ten  allernaauwsie  verbonden  wenschen  ta 
zien.  Die.  vriendin ,  welke  haar  getrouwelijk  ge^ 
leiden  en  hare  herhaalde  aanzoeken  nimmer  moede 
zal  worden ,  *  die  vriendin  ,  welke  naar  geene 
veroveringen  kan  dingen,  omdat  de  troon  haar 
dgendom  is ,  en  wier  rijk  dat  van  den  echtgenoot 
zal  i>esehermen,  is  het  woord  van  God..  Ja, 
God !  —  Ziet  d^ar  den  vertrouwden  vriend  der 
Trouw,  in  droefheid  zoowel  als  in  vreugde.  Ziet 
daér  haar  gids  en  caadsman.  Zelfs  op  de  aller- 
donkerste  wegen  en  in  de  allerhagchelijksie  oogen* 
blikkei^;  ziet  daar  haren  steun  itv  Uren  van  ver- 
slagenheid en  druk,  —  hare  hoop  en  haar  ge* 
lak.  Waar  was  ooit  het  verbrijzeld  hart,  dat 
ootmoedig  tot  den  Bijbel  de  toevlugt  nam  .  met 
eene  levendige«en  onderworpene  overtuiging  bad, 
^  niet  gevoelde^  dat  het  verhooring  vond  en  dat 

^    T4  ;     «ij. 

Digitized  by  CjOOQIC 


AGESOR   DE   filSPARIlf  , 

z^na  smarten  verligt  werden?*'  —  Schoenen  waar 
is  ook,  (Deel  II,  t>ladz.  UO^U^)-  »Waar  isde 
Trouw,  die  niet  zou  beven  voor  het  voorregt  van 
ailes  ie  kunnen  lezen  ?  Waar  sij ,  die  voor  het 
oog  der  wereld  zulk  een  Toorregt  zou  durven  aan« 
nemen?  Ongelukkig,  die  bij  zulk  eene  kenni^« 
making  niets  meer  te  verliezen  had,  die,  zon* 
der  er  lager  om  te  vallen  ^  zich  dieper  in  zulk 
eenen  a%rond  zou  kunnen  wagen.*'  (Zy  spreeki* 
namelijk  van  de  zedelooze  schriften).  pEtrbslecht^ 
één  boek,  in  hejirwelk  hét  kwaad,  in  al  deszelf$ 
ruwheid  e^  naaktheid,  de  gedachte,  welke  het 
ontnroet,  ongeschonden  en  onbevlekt  laat;  da( 
boek  is  de  Bijbel ,  en  de  zonde ,  die  wij  daar 
aantreffen ,  ia  de  tonde  zoo  als  zij  zich  in  het  ooj 
Tan  God  vertoont.  £r  is  in  die  ontmoeting  zoo* 
f  eel  plegtigs ,  de  heiligheid  •  des  Hceren  doet  er 
2ich  zoo  sterk  in  gevoelen ,  de  melaatsheid  der 
zonde  komt  er  in  eene^  zoo  a£s(shuwelijke  gedaantei 
Toor ,  dai  d&  eerbied  en  de  vrees,  die  zich  vai» 
het  hart  der  vrouw  naeester  maken ,  het  voor  elko 
^heilige  gewaarwording  sluiten  ,*'  enz.  enz. 

Iets  hinderde  ons ,  behalve  hier  en  daar  kleine 
.f^pfflerkingen ,  in  den  geheelen  topn  van  het  boek. 
Tegen  éénmaal ;  cü&istu^  ,  lezen  wij  er  tienmaal : 
Bijbel.  Gij  fsaagt  er  ZQO  op  het  oogenblik ,  gij  heb( 
bot  zeker  opg^merkt,  reeds  een  hinderlijk  voor- 
beeld van.  Het  is  zoo  het  beschrevene  woord 
(daarom  nog  geen  Code^muët)  in»  plaats  van  den 
(evenden    lieer   zelf   en    zijnen  Geest.     Dat  geeft 

Digitized  by  CjOOQ IC 


BET   HDWBLIJK   CHS.  289 

999  het  geheel,  ran  de  GocUdiénstige  sijde,  ie^ 
gedrukts  ,  doodigs ,  letterknechtigs.  ^  Mogte  ook 
de  toon  en  stijl,  om  den  aard  des  W6rks,  niet 
levendiger  «n  losser  zijn ,  dat  hadde  er  meer  gloed 
en  warmte  aai|  bijgezet ,  de  Heer  zflf  en  zijn  Geest 
ia  het  hart  zijner  dienstmaagd  levend;  — <  wat 
geeft  PAULUS  daaromtrent  0en  schopne  venk ,  Ephes^ 
V:22-^33t  hoi  huwelijk^  het  beeld 99n.de rereeni- 
ging  Tan  csRisnrs  met  de  Gemeente ;  als  de  yroaw  ^ 
sóo  geheel  in  afhankelijkheid  van  Hem ,  door  Hem 
leeft,  dan  itew^t  zij,  als  Tan  zelf,  aan  den  man 
de  schuldige  gehoorzaamheid  ,  diie  eene  der  eerste 
voorwaarden  is.  van  waarachtig  huwelijksgeluk. 

Dat  is  wezenlijk  jammer.  Vreemd,  dateena 
fronw  dat  niet  gevoeld  heeft'.  .  Ik  dacht  altijd  dat 
ket  in  den  aard  eener  vrouw  ea  harer  levendigeF 
verbeelding  lag,  om  zich  dadelijk ,  OTer  het -be- 
tthrevene  woord  heen ,  tot  chbistus  te  wenden  6a> 
Hem  aan  te  grijpen. 

£11  dan  lezen  w^  Dael  I,  bladz.  145:  »6od» 
» woord  stelt  op  den  Tooiigrond  *-  die  woorden 
^vtrkiezing  ^nkeunê^  welke  men  niet  in  dei» 
»B|bêl  uitgOTonden  of  gebr^gt  Eeeft ,  maai^die  er 
in  zijn.**  Dat  is  toph  te  erg.  Het  wil  zeggen ,  gy 
begr^pt  het,  dat  het  Augustiniaansche  sjsteem  eeu 
echt  Bijbelseh  systeem  isi  Wel  hebben  wij  het  eif 
altijd  voor  gehouden ,  dat  het  Gomaristisch  stel- 
sel, als  men  eenmaal  deszelfs  praemisse  (grond* 
stalling)  aanneemt ,  goed  en  sterk  redeneerkundig 
ï  5  ii^ 


,y  Google 


290  AGiffOR   0E   GASPARlir, 

ia  eilander  sitj  dat,  als  hét  eerste  attikel  aangen^ 
men  is  ,  al  de  vier  andere  van  zelf  volgen ,  maar  -^ 
Bijbelschi  </ó^/ Bljbelsche  theologie?  Wie  die  den 
Bijbel  wezenlijk  heeft  bestudeerd  durft  dat  volhou- 
den 1?  Al  Monden  <er  ook  nog  zooveel  teksten  in 
de  Canones  en  om  derzelver  rand,  Philosophisch 
is  hel,  maar  niet  Bijbelschi 

Pat  de  vrouw  on«  hare  bevinding  van  de 
Godsdienst,  de  gevolgen  van  hare  op-  en  inne- 
ming van  het  Christelijke  element  mededeele,  dat 
ze  over  de  Godsdienst  der  vrouw  schrijve,  w^ 
vragen  niets  liever ;  maar  Godgeleerdheid  -^  dat  is 
slechts  weiniger  mannen-,  laai  slaan  vrouwen'- 
werk. 

Dat  had  patoir,  liet  zich  ook  de  overdreven 
Bijbeldiensl  niet  ^ilwisschen  zonder  een  groot  ge«- 
deelle  om  te  werken ,  dat;  had  h§ ,  die  overigens 
als  Vertaler  fijn  werk  zeer  goed  verrigt  heeft ,  er 
toch  uit  moeten  laten.  Daar  was  hij  mans  ea 
theoloog  genoeg  voor*  £&  zóó  veel  lag  er  toch 
aan  het  autogtaaph  van  die  Fransche  Gravin , 
welke  wij  overigens  van  ganseher  harle,^  ook  voor 
ohze  echtgenoot  en  dochter  danken-,  toch  niet 
gelegen. 

Zou  dit  mijn  schrijven  komen  onder  de  oogea 
van  deze  of  geehe  moeder  uit  de  hoogere  standen  ? 
Moeder  I  het  is  wat  pedant  om  het  in^  de  cor" 
hetlie  uwer  doch  Ier  te  leggen ,  maar  in  het  ver- 
trou weiijk  oogenblik,  tusschen  u  en^iaar  alleen, 
op   den    morgen  van   den   dag ,  dat  zij  haar  lot , 

voor 


,y  Google 


niT  HUWllIJK  Enz.  291 

iroor   altijd,    iq    eene  andere   hand   dan    de   nwe 

iegt, of,    nog  lieyer  en  nog  beter  —  want 

zij  mogt  het,  in  den  eerjsten  roes  der  witte- 
broodsweken ,  in  welke  gij  het  jonge  hartje  toch 
niet  moet  Tragen  zulke  ernstige  dingen  te  lezen « 
eens  reeds  noodig  gehad  hebben  en  zich  dat  na* 
derhand  beklagen ,  liever  en  beter  op  den  dag  dat 
zij  voor"  het  eerst  de  wang  biedt  aan  den  vér- 
loofden ,  nwen  aanstaanden  schoonzoon.  Moeder ! 

over  jaar  en  dag  dankt  zij  het  n  mogelijk  nog. 
Mens  tngenua  Deo  graia. 


Troost  aan  treurende  Ouders.  Té  Utrecht,  b0 
W.  H.  van  Hejrningen ,  18415.  De  prys  is 
f  0,60. 

Met  geestdrift  nam  Referent  dit  boebken  ter 
hand,  ei^  meende  er  in  overvloed  te  zullen  vind- 
den j  hetgeen  de  titel  belooft.  Ach!  hoe  vond  hij 
zich  bedrogen !  Het  is  oppervlakkig  en  flaauw 
al  wat  men  hier  vindt,  en  er  ligt,  over  het  al- 
gemeen een  tint  over,  die  terugstoot,  in  plaats 
van  aan  te  trekken.  Hetgeen  in  e«B  aanhangsel 
wordt  gegeven  van  een  uittreksel  uit  eene  Leer- 
rede van  wijlen  den  £erw.  viü  oer  rozst  te 
Haarlem^  en  de  oyergenomen  diehtstukjes  vaa 
vroeger  en  later  dagteekening ,  bevielen  nog  het 
beste.  Overigens,  meenén  wij,  zegt  het  heel  wat 
anders ,   treurenden   ouders  troost  toe  te  dienen  l 


,y  Google 


!293  n,  1.  jE«THf<, 


Brieven  van  bato  en  gküso  over  Gods  ffeiligr 
heid  en  Liefde.  Uitgegeven  door  u.  a.  jeh- 
TiHK ,  Predikant  te  Harlingen.  Te  Leiden , 
lij  C.  C.  van  der  Hoek ,  }845.  In  gr,  ^vo. 
De  prijsi4  f\,2b. 

De  Heer  jehiiiti:  ,  een  kweekeling  der  Utrecht- 
sche  Hoogesjchool,,  m  een  tijdgenoot  yan  Referent, 
treedt  hier  op  met  een  denkbeelli ,  hetwelk  door 
den  geest  des  tijds ,  pf  liever  dopr  de  rigting  der 
wetenschap  in  onze  dagen  ,  helaas  I  maar  al  te  ve^ 
een  geschilpunt  (althans  een  punt  van  verschil)  i^ 
geworden.  Doch  wij  gevoelen  dat  wij  ons  juisler 
moesten  hebben  uitgedrukt:  het  i^  ge^n  denkbeeld ^ 
maar  een  leersiitky  waarvan  hier  d6;'sprake  is; 
een  Bijbelsch  leerstuk  ,  zoo  belangrijk  in  aard  als 
vruchtbaar  in  strekking ;  een  .leerstuk ,  door  d< 
stellige  uitspraken  der  H«  S.  ,  onzes  inisiens.,  bo» 
yen  allen  twijfel  VjBrheven ,  als  het  beyesligd  mag 
heeten  door  de  onderlinge  y^^rhinding  der  volkor 
menheden  des  Goddelijken  Wezens  r*  tot  de  hoog* 
ste  en  onbegrijpelijksle  éénheid,  —  Wij  scheidea 
m  ons.  begrip  en  onze  voorstelling  van  elkander 
wat  ons  te  boog  en  te-  groot  is ,  ën  onze  sfeer  zoo 
yerre  te  boven  gaat,  als  het  Oosten  verw^dcrd 
is  van  het  Westen.  Maar  daarom  staat  het  onl 
niet  vrij  ,  een  dualisHsck  begrip  of  denkbeeld  ak 
surrogaat  aan  te  nemen  o?  voor  te  stellen,     Bito 


Öigitized  by 


Google 


èRÏEtEN    CNZ.  2193 

én  6RÜ1I0  ,  die  in  hunne  briefwisseling  eerst  ais 
twee  kampioenen  hevig  tegen  elkander  oyer  staan, 
maar  naderhand  van  liererlede  InJTallen  ,  schijnen 
ons  de  besprokene  zaak  nog  altoos  te  eenzijdig  en 
in  het  afgetrokkene  ie  hebben  beschouwd;  waar 
DOS  toch  wel  geene  andere  voorstelling  kan  leiden 
.dan  die  van  den  Heiland  zelf,  als  Hij  God  ib  Hein 
ligt  FaderT^  noemt,  of  van  den  discipel,  dien 
Hij  Jiefliad ,  wanneer  hij  God  beschrijft  als  Liefde» 
Daarin  nu  bestaat  de  hoogere  eenheid ,  welke  men 
in  deze  briefwisseling  bezwaarlijk  zal  vinden  ,  dat 
alle  Gods  volmaaktheden  zich  oplossen  en  zijn  gan- 
sehe  Wezen  zieh  openbaart  in  eene  Heilige  Liefde  l 


Des  Christeni  strijd.  Zevental  Leerredenen  over 
Epbés.  VI:  10 -17.  Te  Leeuwarden,  hij  3,W. 
Brouwer,  i846.  171  blad».  Ingr.Svo.  He 
prijs  is  ƒ  1,50. 

Dit  bundelijq  van  een  zevental  Leerredenen 
is  afkomstig  van  een  en  Predikant ,  wiens  naam 
kier  niet  gei^oemd  wordt,  maar  hetwelk  na  zijnen 
dood  door  eenen  zijner  bloedverwanten  als  eene 
proeve  ysai  de  vruchten  des  arbeids  van  dezen 
Leeraar  op.  herhaald  verzoek  is  uitgegeven.  Wy 
kannen  dit  niet  dan  goedkeuren  ,"want  inderdaad 
deze.  Leerredenen  verdienen  allezins  eene  naauw- 
keurige  overweging,    zoowel   wegens   het  belanfj- 

rij. 


,y  Google 


29*4  DES    CfiftlSXEMS    StïilJa, 

rijke  on(}erwerp  dat  ia  dezelve  wordt  behandeldf^ 
als  om  de  naauwkeurige  uitwerking  en  den  Chris«* 
telijken  zin  ^  welke  daarin  heerschk.  De  bekende 
woorden  wm  paülus  in  den  brief  aan  de  £phesen 
hel  Vlo  hoofdstak  van  hél  10—17  vers  wordeü 
hier  in  zeven  Leerredenen  uitgelegd  en  behan- 
deld ,  alle  betrekking  hebbende  op  den  strijd  des 
Chmiens.  Wij  znllen  deze -zeven  predikaliën  niet 
afzonderlijk  besehoawen  ;  wij  merken  slechts  aan  , 
dat  .vrij  over  het  algemeen  de  behandeling  uitmnn- 
lend  vinden  ;  de  Schrijver  toch  schijnt  de  kunst 
verstaan  tè  heh&en  om  de  Bijbelteksten,  die  hg 
zich  ter  behandeling  heeft  voorgesteld,  duidelijk 
uit  te  leggen  en  van  dezelve  een  nuttig  gebruik  te 
maken, om  zijne  Gemeente  te  stichten.  Wij  vin» 
Jen  hier  eene  hartelijkheid,  eenen  gepasten  aan- 
drang om  de  voorschriften  God»,  in  de  H.  Schrift 
yervi^ty  op  te^  yolgen»  welke  wij  nret  genoeg  kun- 
nen prijzen.  Onder  de  aanmerkingen ,  die  wij 
meenen  ie  moeten  maken ,  belmoren  de  navol-* 
gende:  vooreerst  in  de  zesde  Leerrede  vinden  wij 
eene  zinsnede,  waarmede  wij  ons  in  het  geheel  niet 
niet  kannen  vereenigen ,  omdat  ons  dezelve  tè 
gewaagd  voorkomt,  als  geenszins  kunnende  wor- 
den bewezen.  Van  de  toekomstige  zaligheid  der 
menschen  sprekende  ,  Iaat  de  Schrijver  zich  das  uit : 
»Daar  zal  de  vergadering  der  volmaakt  gefaeilig- 
den  wezen ,   daar  zal  men  omgaan  met  ab&ahah  / 

ISAaC,  JICOB,  DAVID  ,  DANlël  ,  PETRUS,  PAUIUS, 

JOARKES,    alle   sieraden   der  loenschheid   uit  aHe 

oor- 

Digitized  by  LjOOQ IC  ^ 


tftS  CBRISTZIS    STKISD.  29& 

oorden  en  tijden ,  heti^  wij  hen  hier  persoonlek 
kende,  of  hen  slechts  uit  geschriften  van  en  door 
hen  yerraardigd.*'  O&choon  de  stgl  ons  over  hef 
algemeen  goed  beviel,  als  zynde  levendig  en  sul- 
Ter  ,  zoo  wordt  dezelve  echter  ontsierd  door  eenige 
eenigzins  platte  nitdrnkkingen ,  zoo  als  b.  v.  het 
^oord  nniuprent^  dat  wij  dikwerf  aantroffen. 
Ook  vonden  w$  in  de  vierde  Leerrede  een  Griekscb 
woord  €T0tfi»ai»9  hetwelk  is  af  te  keuren. 

Wy  bevelen  overigens  deze  Leerredenen  zeer 
ter  lezing  aan ,  aangezien  wg  ons  overtuigd  hou- 
den ,  dat  dezelve  met  nut  en  stichting^  door  de 
Gemeente  kannen  worden  gebruikt. 


De  weg  der  zaligheid  voor  kinderen;  of:  hóe 
komen  de  kinderen  tot  Jezus,  Jfdar  het  ,En^ 
gehch  van  j.  abboth,  door  k.  h.  hzpfeu,  Pre-- 
dikant  h0  de  Svangeliseh  Luthersehe  Gemeente 
te  *s  Gravenhage.  Met  staaigravuree.  Te  Am» 
sterdam,  btj  G.  Portielje,  1845.  In  kl.  8vo. 
De  jprijs  ie  /  0,90. 

W^  'maken  zwarigheid  om  dit  boekje,  dal 
anders  eene  bydrage  is  tot  een  allergewigtigstr  en 
ons  na  aan  het  hart  liggend  onderwerp ,  ten  alge- 
meenen  gebruike  aan  te  prijzen.  Het  onderwerp 
Is  zóó  belangr^k,  en  behoort,  verbeelden  wij 'ons, 
juist  zoo  tot   de  roeping  van  ons  tijdschrift ,  dat 

wij 


,y  Google 


wij  er  eenige  ruimte  meer  aan  geven  willen  datL 
trij  anders  aan  een  gewoon  kinderboekje  zoudéH 
tlocn.  Welk  ouder,  welk  godsdienst-leeraar  ge- 
toelt  het  belangvolle,  en  tevens  het  moeijeHjke 
niet  van  die  vraag :  hoe  komen  de  kinderen  tot 
JUDS,  welke  is,  hunne  soteriologie,  hoe  moeten  wij^ 
OBs  kind  tot  den  Ëenigen  brengen  ,  in  wiens  naam 
^ligheid  is,  ons  voorsieliende  dat.  ze  misschiea 
in  kinderlijken  leeftijd  ons  door  den  dood  kun- 
ii«B  worden  afgenomen  P 

De  gang,  waarop  abboth  die  vraag  praciisch 
beantwoo/dt,  (waarbij  overigens  zijne  voorstelling 
duidelijk,  en.  voor  kinderen  begrijpelijk  genoeg  is) 
is  deze:  Eerst  leert  hij  h^n  wat  zonde  is,  schetst 
hen  vertolgens  de  rampzalige  gevolgen  der  zonde , 
doet  hen  daarna  gevoekn^,  dat  z^  in  staat 
vaQ  zonden  niet  met  vrijmoedigheid  tot  God  kun- 
nen naderen ;  geeft  hen  vervolgens  eehe  naai- 
hunne  vatbaarheid  ingeriglè  theorie  van  hel  ver- 
band van  XEzus  lijden  en  dood  mét  de  vergifTenis 
onzer  zonden ,  heldert  dit  moeijêlijke  punt  liog 
nader  op  door  eene  wèlgepaste  gelijkenis*,  spreekt 
hen  hierop  óver  hunnen  geddrigen'  Voortgang 
in  geloof  en  heiliging,  en  besluit  nogmaals  met 
een  voorbeeld  van  twee  kinderen ,  waarvan  hët 
eeno  geen  liesef  noch  berouw  van  zonden  kent « 
het  ander  zijne  zonden  belijdt,  ;rergeying  vraagt 
(aan  God  namelijk)  tegen  zijne  zonden  strijdt  ^  en 
daardoor  gelukkig  en  zalig  wordt.  —  Men  ziet 
dat  het  ordelijk  is,   en  dat  vooral  de  voorbeelden 

ge- 


y  Google 


DE   WES    DER    ZALlGBt.IV   TOOR    KI9DERr5.     297. 

g^egenbeid  geven  om  dq  zaak  zeer. helder  te  ma- 
Un,  Maar  tevens ,  dat  hel  dezelfde  orde  en  gang 
is  als  die  der,  volwassenen ,  ee.ne  gewone  solerio- 
logie,  alleen  in  bevattelijker  en  levendiger  voor- 
dragt  ingekleed* 

Den  geest  van  hel  geheel ,  dat  overigens  zich 
zelf  zeer  gelijk  blijft»  ,zien  wij  reeds  in, den  aan- 
hef: »Dit  boekje  is  bestemd  om  aan  te  loonen 
ioe  een  kind  van  de  zonde  bevrijd  en  zalig  wor- 
den kan.  —  Vooreerst  geloof  ik  niet  dat  gij  dui- 
delijk begrijpt  wal  zonde  is.  —  Ik  zal  trachten 
u  dit  op  te  helderen.  —  Kinderen  beginnen  reeds 
te  zondigen,  wanneer  zij  nog  zeer  jong  zyn  ,*'  enz. 

Tegen  dien  gang  nu ,  dien  weg  der  zaligheid , 
bebben  wij  zware  bedenking.  Het  stuit  ons  zelfs , 
ens  gevoel  kpmt  er  tegen  op.  Dal  gehcele  denk- 
beeld van  zonde  reeds,  is  ons  niet  kinderlijk  ge- 
ne^, hoe  duidelijk  men  het  hen  ook  make  ;  wij 
hebben  liever  dat  naen  ze  lang  ,  zoo  lang  als  mogelijk 
is,  van  stonlheid ,  van  ongehoorzaamheid  spre- 
ken. —  Ach!  zij  zuUen  het  eenmaal  wel  leeren, 
wat  dat  vfoord  zonde  beteekept;  wel  eenmaal,  — 
als  zg  zullen  willen  bidden  en  niet  durven.  — 
Och',  maak  ze  zoo  vroeg  niet,  maak  ze  toch  niet 
bang  om  te  bidden  l  dat  komt,  helaas!  altijd  nog 
te  vroeg  voor  de  rust  en  het  geluk  van  den  ster- 
veling. Dan  zal  het  tijd  zijn  om  ook  langs  dien 
weg  lot  JEZUS,  tot  den  verzoenenden  middelaar, 
lot  het  offer  voor  de  zonden  te  gaan.  Die  wpg 
tot  den  Verlosser ,  de  weg  van  het  verbrijzeld  en 

BOEK.  MAART  lfi47.  V  be- 


Digitizedby  Google 


298  J.  iitBOtH, 

l)êa(ig3tigii^  iün  het  genadéjsoékèini  hart ,  tén  het 
toeylugtneroend  geloof  moet  niet  bfideifwezim  >  die 
moét  uit  eigen  bewegitojg ,  uit  eigen  diep  geVoel , 
gezocht  worden. 

,  Er  is  in  de  opvoeding  en  het  öbdiefrwij^ ,  ook 
het  Godsdienstige,  teer  rttl  dat  deit  kinderen 
moei  Voorgezegd  Worden  ,  daft  <e ,  tnin  of  nreef , 
Tan  buiten  leerëtt  ntoeten ;  ni^ar  dat ,  —^  dè  gaiig 
Tan  den  zondaar  tot  bijtten  taiddetódr  bij  tSröd ,  ö  ï 
zorg  toch ,  dat  ddt ,  óók  fn  rijper  jaren  , '  Höoil 
foor  ben  eetoè  van  builen  geleerde  les  ifij,  hat 
toch  dadr  hëeü  het  hoofd  ntet  toomitgaAn ,  éef 
d^t  het  hart  Volgéli  Ican  of  wU. 

Zoo  hard,  zeggen  wij,  hen  reeds  van  toi^  te 
^prekeA,  heïi  tè  Ifeereil!  gij  üöndigtl /  als  gig  in 
de  zónde  sterft  ttjt  gij  voor  eeuwig  verloren  4  2§ 
weten  hog  niei  dat  te  naakt  zijn ,  mbtft  g^  te 
nu  reeds  le&tén  dat  di»  vijgenbkdeft  ëen  tinloê^^ 
keüd  deksel  zijn  P  -^  Énmoèten^zennrée^hodrea 
van  bekeeHïig,  Vkn  strijd,  —  o !  tfftt  bentfeintg^ 
hen  veel  van  dat  otfsckttUige  gelnk^  vati  dien  ^r^ 
sten  leeftijd  —  Wat  rétméÉi  gij,  g§ vader bftntje- 
der  ïÈÏf ,  irróég  hüli  Paradijs ,  gitn  hett  dat  tt>ch , 
dat  te  nddefhand  ién  tninsité  dë  herinnering  lióg 
hebWn  tan  èètitnAAl  óHséhlüdig  en  géiakkig  ge* 
weesi  te  z§n. 

Dat  èvenwèl  de  kitiderên  tröejj  tot  sux^s  ^e- 
bragt  moéten  worden ,  dat  ie  géchristeöd  ttioetèh 
worden ,  dat  wy  tiem  dierbaar  ^an  hun  kinder- 
lijk liart  knóèlen  nfiaken,  dat  Hij  ook  2lel6  reeds 

in 


,y  Google 


n  WEG  A»  tAIICm»   TOOft   llf DERtV.    299 

m  dt  kiiiikren  dar  ffdoongm  lavem  aioel,  dal 
onze  hoixp «  alt  se  Troog  wordaa  wegganomiui  i  ba** 
hoefte  heeft  aan  het  geloof,  dat  ze  tot  mvs  go*» 
bragt  i§B  f  «n  hij  Hem  aijn ,  dat  dét  de  eanigste 
grofid  is  wiordp  w^  kofiiies  hopen ,  hen  een^ 
mal  weder  te  kennen,  bg  Hem,  door  Hem ,  ia 
H«ffl,  w§  sgB  er  diep  Tan  overtnigd.  Wg  Ter<- 
iDMiien  dat  de  Chnslei^ke  tipToeding  door  dat  g^ 
loof  lUeen  kan  iiezwkl  wordea*  Maar  —  andei» 
is  oate  weg*  -«  Wij  «preken  hen  enkel  en  aUeen 
Tan  4e  liefde  van  mva ,  ?an  i^ne  xedeleer ,  fan 
het  foorberid  van  «aditmoedigheid ,  U^Ae,  on- 
derverpog  en  TertroBfren  op  6od ,  dat  Hij  ia 
^wk  dood  gegeren  heeft;  •—  van  sonde,  en 
deiUte  ook  van  het  terhand  van  ajnen  deod  met 
df  terge^g  der  sonde  ^  sw^en  wg ;  en  spreken 
éaar  nkt  eer  van  toor  dat  stj  weten  dat  sij  naakt 
z^tif  net  andere  woorden,  op  den  leeftijd  der 
hnvhscrheid;  ^^  w(g  geleDfen,nit ervaring,  soo- 
wei  als  op  theoreiisfihe  gronden ,  dat  er ,  op  dien 
Ieell§d,  4hA  in  den  geest  eene  merkwaai^dige  en 
snelle  ontwikkeling  en  Teranderiog  plaaU  heeft, 
de  intrede  in  den  rijpen  leeft^d,  het  verlies  van 
de  kindaishlieid.  Xn  ^^  «y  vragen  het  oni^n 
geaehten  medebroeder  af  —  hehben  wjg  ,  wanneer 
ir^  ons  kind  op  die  w^s  tol  ^kzüs  gebragt  heb- 
l)ett,  en  het  wordt  ons  a%enomen,  eer  bet  Hem 
als  middelaar  en  versoener  der  sonde  heeft  leeren 
kennen ,  minder  grond  om  te  vertrouwen  dat  s§ 
zalig  z^n  en  w^  hen  eenmaal  b§  jssvs  wedervin- 
V  2  den, 


,y  Google 


3ÓÓ  J.    ABBOTH  ,    EKZ. 

<l«n,  dan  en  ze 'broeder,  die  Ee  op  den  anderen ', 
die  xe ,  als  kinderen  ;  op  den  weg  der  volwassenen 
geleid  heefl  ? 

Hét  is  om  deze  rede  dat  wy  dit  boekje  niet 
kannen  goedkenren  en  deszelfs  vertaling  betren- 
ren.  Wij  vreezen  dat  hei  meer  kwaad  dan  goed 
zal  doen.  Het  doet  ons  leed ,  want  wij  namen 
'het  met  blijdschap  in  handen ,  ak  eene  bedrage 
tot  de  zoo  moeijelijke ,  door  zoo  weinigen  met 
vrucht  bearbeide ,  zoo  zelden  goed  opgeloste,  en 
toch'  voor  ieder  die  kinderen  heeft-  en  ze  liefheeft, 
zoo  hartsaangelegene  vraag.:  hoe  breng  ik  ze  tot 
mijnen  Verlosser?  —  Wie  onder  onze  lezers  kin- 
deren heeft  f  zal  het  ons  niet  ten  goede  daiden ,  dat 
wij  over  een  klein  boekje  zooveel  gezegd  heb- 
ben? •^  £n,  doen  vrij  kwalijk,  wannéér  wij  hen, 
liever  dan  den  geest  van  den  Engelschen  Schrij- 
ver ,  dien  van  onzen  vaderlandschen ,  zoo  echt 
▼romen  en  Christid^ken ,  en  tevens  kinderi^'lujn 
TAH  ALPnin  aanprezen  ? 

Jüens  ingêMuet  Deo  grata,      / 


CrfERTRViOA  of  dè  stHjd  luMcken  gefoofénUefdt. 
Een  verkaizl  uit  ónzen- tijd.  Met  eèn  gesteen- 
drukt titelvignet»  Té  Amsterdam,  *^  S.  J. 
Prins,  1845.  98  hladz.  In  kh  8»o.  Be  prijs 
it  ƒ0,90. 

^en  boekje,  in  denzelfden  smaak. en  met  de- 

zelf- 


,y  Google 


«MtTMtDA   SRI.  301 

zelfdt  bedoeling  geschreven  als  Hendrik  ên  Amfj9 , 
i)ro  aan  de  mindere  volksklasse  op  eene' aanschop- 
Hel^ke  wijze  voor  te  stellen  de  listige  middelen; 
die  de  Roomsch^  geestelijken ,  zoo  als  mes  er 
een  pp  hét  titelvignet  afgebeeld  ziet ,  gebruiken , 
vooral  bij  de  vrijaadje  van  een  jong  paartje  vit 
die  klasse ,  zoo  als  er  een  daar  voor  hem  staat , 
om  de  Protestantsche  tot  zijne  Kerk  te  lokken.  Het 
oogmerk  is  goed ,  het  laat  -  zich  ook  nog  al  wel 
lezen,  het  is 'niet  overdreven,  vrij  zijn  overtuigd 
dat  er  dikwijls  znlke  gevallen  voorkomen ,  en  Wg 
trillen  het  dus  wel  aanprezen. 

Maar  treurig  is  het  toch ,  dat  vrij  zulke  in  het 
duister  werkende  en  weinig  edelmoedige  wapenen 
noodig  hebben.  Yoor  ons  zei  ren  lezen'  wij  ze  met 
u  eerzin.  Liever  hebben  wij  dat  de  Predikanten 
het  inoi^eling  doen.  --^  £n  zulk  een  schrift  ge* 
looven  w§  dat  men  'niet  zonder  naam  behoort  uit 
te  geven.  Hier ,  zoo  ergens ,  moeten  het  geena 
pijlen  uit  een  donkeren  hoek  zijn-,  want  »in  de 
eenvoudigheid  des  harten**  vrorden  ze  toch  zeer 
zeker  niet  afgeschoten.  De  Sch revers  zouden  er 
zich  vijanden  door  maken  bij  de  Ealholtjken  ?  Ha  i 
wie  wijkt  daarom  ter  regfe  of  slinke ,  wie '  slaat  er 
de  hand  aan  den  ploeg  en  ziet  achterom  ? 

llïénB  ingenua  Deo  grtUa^ 


Y  3  Twee 


,y  Google 


302  IWBI  lAfBTIfl  «M. 


TmBê  Meven  ovêr  dê  Weldadigkeei  in  vmrhand 
met  hei  Armweten «  door  c.  Te  Soeek  ^  If 
▼ap  Dniteii  en  Bleeker,  1846.  ^hbuk.  In 
8m.    De  pr^ê  is  /0,45. 

Tt  ij  vinden  hier  twee  brieven  over  eea  be- 
'bngrgk  onderwerp,  namel^k  de  weldadigheid , 
dat  vooral  tegenwoordige  üitboofile  van  het  toe- 
nemende aantal  behoeliigen ,  zoozeer  de  aandaeht 
tot  zieh  trekt.  £en  goed  geschreven  atukje  cm 
iÏ9  weldadigheid  d^r  nuttige  wenken  aan  te  prij- 
zen en  vooral  gesebikte  middelen  aan  de  band  U 
geven ,  om  dezelve  op  gepaste  wijze  uit  te  oefe- 
nen«  raag  dus  tegenwoordig  voor  niet  overtollig 
worden  gebonden ;  maar  tot  z(jn  leedwezen  moet 
Referent  bekennen ,  dat  de  hier  voor  hem  Üg^ 
gende  bladen  aan  deze  vereischten  in  geenen 
deele  voldoen.  De  Sebrijver  zc;gt  zelf  in  zijne 
voorrede  ^  dat  men  niet  moet  verwachten  dat  bij 
iets  nieuws  zal  kveren>  en  inderdaad  hebben  wij 
in  deze  brieven  ook  niet  veel  by^onders  gevon- 
den ,  dat  niet  reeds  genoegzaam  bekend  wa«  ;  wel 
troffen  wij  eenige  nuttige  wenken  aan  f  die  vooral 
moesten  zijn  aanbevolen  ,  zoo  als  over  kolonisatie 
hier  ten  lande  en  in  onze  overzeesche  bezittin- 
gen ,  maar  dit  alles  wordt  op  eenen  weifelenden 
toon  voorgedragen ,  gelijk  vooral  uit  het  slot  van 
den   tweeden  brief  blijkt,  waar  de  Schr^ver  het 

on- 


,y  Google 


QAra^i^m  achi  in  bysondarjieckii  t^  treden, 
yoodj^t  wg  in  gemoede  moeten  verklaren ,  dat  deze 
twee  )>neyen ,  doe  goed  de  bedoelipg  de^  Schry- 
f «rs  ook  wezen  moge «  weinig  lot  ? erbetering  der 
wdda<|igheid  en  Terwindering  ran  het  pauperisme 
zvSm  kannen  bijdragen.  b.  k. 


Jfmr  ket  BQQgdMt^cA.  Jte$  eene  roqrr^dc 
ven  o.  Hf  f  All  WüWiRwaï,  c.hï,,  Th.  J)r.  ^n 
JPrfdHanl  ip  Grooingen.    Te  Groningen ,  hij 

£en  goedkoop,  allerlie&t,  stichiel^k  boekje, 
in  hetwelk ,  naar  BybeJ^che  uitspraken ,  een  zès 
en  veertigtal  ^eer  korte  en  regt  stichtende  yer- 
topgjes  worden  gegeven,  ^cae  christelijk  welwil- 
lende hand  heeft  de  vertaling  geleverd ,  en  de  uit- 
gave tot  een  weldadig  doel  worde  door  een'  ge- 
wenschten  uitslag;  gekroond!  b. 

JTe^uur»  en  ÉtedeèunSige  Qezondheidileer  voor  den 
heschaafd^n  siéndy  vooral  voor  %wakken  en 
ziekéiifAen.  Boor^  i.  r.  TtiVivivw ,  Med, ,  Chir, 
tt  Art.  Ohstetr,  Doei.  enz.  Te  ikventer,  *gf 
A.  ter  Gunne  ,  1849.  In  kl,  %vo.  De  prijs 
is  ƒ  !,25. 

D^  werkzame  i^^  kimd.ige  Iw^Upsph^  Genees- 
V  4  heer 


,y  Google 


304  '  J.  J.  pjciriiiirK, 

heer  heeft  zich  ,  aaar  Referelits  oordeel  ^  op  nUüif 
bij  ons  publiek  verdienstelijk  gemaakt,  door  liet 
schrijven  en  uitgeven  van  het  voor  ons  Jigge&d 
stukje  ,  hetwelk ,  gevoegd  bij  zijne  door  de  Maat- 
schappij bekroonde  Gezondheidsleer  voor  het  volk, 
een  schoon  geheel  uitmaakt ,  en  hoogst  weldadige 
uitwerkingen  kan  doen.  Worde  het  slechts  veel 
gelezen,  meer  nog  behartigd  en  toegepast.  Drie 
hoofd-afdeelingen  bevat  het  werkje.  De  eersle 
klinkt  in  den  eersten  opslag  al  vrij  zonderlifig : 
over  de  waarde  vin  éen  zwak  en  teergevoelig  ge- 
stel ,  vooral  bij  den  geleerden  stand.  In  bijzon- 
derheden wordt  hier  aangetoond,  höe^eene zwakke 
gezondheid  in  vele  opzigten  dikvêijls  behoud  is  voor 
den  stoffelijken  mensch;  en  uit  een  zedelijk  oog« 
punt  beschouwd ,  vooral  Qeeae  mindere  waarde 
heeft,  r-  Verder  handelt  de  Schrijver  over  de 
kunst  om  wèl  zwakkelijk  te  2ijn  ,  en .  daardoor  het 
leven  te  verlengen.  Hieronder  gewaagt  hij  van 
het  ontstaan  der  zwakke  gezondheid ,  inzonderheid 
bij  den  beschaafden  en  geleerden  stand ,  en  over 
de  middelen  tot  verbetering  eener  zwakke  ge- 
zondheid. Eindelijk  handelt  hij  over  de  zelfl^- 
ding  en  dieet  ^  naar  verschel  van  temperament^  ea 
aanleg  tot  ziekte.  —  Belangrijk  en  opmerkelijk 
-zijn  hier  vooral  d^  wenken  omtreot  de  versehil- 
lendti.  temperamiéntenc  Bij  de  lezing  stuit  meo 
echter  gedurig  op  het  onaangenaam  luidende  woord 
zwakktling  (het  Duitsche  schwachltng).  Op  pag. 
75  ii  «ene  zinstorende  drnkfoüt.    Er  staal  ïjporf 

pran" 


,y  Google 


«iTüüR-    U    XBOKflfXDiei   iSEZÖlfOIIIIOSLEKR.    305 

prttntiium  4iühiê ,  ant  wtUe  passus  merhis ;  med 
leie:  post*  pranéium  stahls  ^  unie  mille  püssur 
ibis.  B. 


Hoe  lang  hinkt  gij  op  twee  gedachten?  [£ene 
ernstige  toespraak  in  eene  ^ereeniging).  Te 
Groningen»  hij  M.  Smit ,^  1846.  Depujs  is 
/0,02i. 

iËen  Uein  Maadje ,  bl(|kkuir  uitgedaan  vH  eea 
Matigheids-  of  Afschaffingsgeoootsehap ,  eo  fan  daaf 
verspreid  onder  het  publiek.  De  ditnsi  ?aB  den 
gruwelijken  Baal  der  Syriërs  wordt  hier  geKjk 
gesteld  met  de  Tiering  Tan  den  jenerer-afgod ,  aa 
de  keuze  yoorgehouden  tusschen  leTen  eé  dood. 
Och,  vare  en  bleef  het  maar  niet,  met  zoo  Te- 
len, eene  stemme  des  roependen'  in  de  woestijnol 

B. 


liRiA  en  MA&TUA ,  lectuur  voor  Christen-vrouwen 
en  moeders.  Jaargang  1846.  N<>.  1 — 6  met 
het  Bijblad:  Moeders  schoot.  Te  Schoonho- 
ven, h^  S.  E,  Tan  Nooten,  1846.  Prijs  per 
Deel  van  6  Nommers  ƒ  2,4Ö. 

Ook  deze  jaargang  Tan  dit  waarKjk  kostbare 

geschenk  Toor  Trouwen  (ook  door  Trouwen)  hand«> 

haaft  ziia*  reeds  guTestigdea  roem,  eu.tr«kt,  éu^ 

V  b  der 


,y  Google 


306  VAEI4  BH  «AJieeEA. 

der  bei  totaur  ckr  200  bekwame  9b  i^^ife  re*> 
4fteti6,  al  meer  eo^  mper  de  aandai^ht  f^a  M  pu.r 
bliek.  Referent  beklaagt  sieh  nog^  maar  alt^^ 
(in  zekeren  bepaalden  zin) ,  dat  dergelyke  dingen 
te  Teel  bet  bepaalde  en  nitsluitende  voorregt  blij- 
ven van  den  meer  gegoeden  en  beischaafden  stand ; 
terwijl  er  tocb  inderdaad  onder  de  lagere  klasse, 
en  ia  menige  istulp ,  witar  meo  cKt  naaawelijks 
soekeü  of  verwaebtea  cou>  meer  Hiaxi's  zin  in 
aanleg  en  beginsel,  wordt  gevonden,  dan  men, 
bg  een  oaaawkenrig  onderzoek,  in  de  paleizen 
4er  grooten  b^  ^lle  aangewende  en  voor  b«n  ver^ 
fcrggbare  kunstmiddelen  weet  op  to  «por^i».  JEn 
M  blijft  de«e  fclgssa  ▼«&  vrouwen  en  «ipisder^  (H)k 
van  dit  miiM  ter  verdere  ontwikkeling  v^nstp* 
keQ,  terwijl  jeq  hare  medezusters,  bovendien,  i^ 
bet  be^it  van  nog  zooveel  andere  voprregten  ziet ! 

Inmiddels  kan,  bet  werk  geene  AApbev«Ung  to 
sterk  ontvangen  ;  en  het  draagt  die  in  zijn*  eigen 
boezem  met  zich ;  éene  groote  zelfvoldoening , 
voorwaar !  voor  de  redactie  en  hare  medefaelpers ! 

In  het  Byblad  meent  Referent  eene  storende 
feil  te  hebben  ontdekt.  Op  bladz.  94  wordt  eene 
charade  opgegeven,  van  hetwelk  ^eeu  under  de 
uitkomst  kan  zijn ,  dan :  zli  ;  tetwijl  nogthons  de 
geheel»  dispositie  en  het  antwoord,  achteraan  op- 
[gegeven ,  op  eiias  duidt.  Waar  staat  het  beschre- 
ven, dat.  uiAê  een  é  te  toegevend  Vjid^r  wasP 
ibuir  iuU^ffm4$d  vap  j^u  de  S^b^Is^^  ,gescj|ied«- 
«is  bM  mswr  4  te  i9drttkw«kkeo4  «9  w4ar«bM« 

wend 


,y  Google 


MAftU  »  «ABIBA.  30Ï 

vftni  heüft  f oboekst^afd !  Doch  daa  dmt  er  deta 
fennd^riog  is  M  worden  gemaakt,  dat  de  chêrr 
ndo  drie  in  plaats  T4a  v gt^  letiers  opgeeft ,  waar* 
«it  kei  do«»I woord  bestaat,  b.  y«: 

Een  naam  in  den  Bijbel  te  leaen , 
Z9I  nn  tot  Cbarade  mij  we«en  ? 
Drie  letters ,  zoo  knnt  ge  dien  spellen ; 
Maar  'k  wil  er  u  meer  yan  vertellen. 
L  3^  kan  den  smaak  u  ligt  streeleo.; 
2»  L  3.  moet  nimmer  vervelen. 
1.  2.  3.  --^  dit  bregt  u  wb  nader ,  > 
Was  een  te  toegevende  vader. 

8. 


f^edtrhndtehe  uiibo^zemingen  van  eenige  gete» 
'me  burgers »  kden  van  den  deftigen  middel^' 
iknd.  Te  Arnhem,  bff  W,  J,  Krujt,  1845. 
32  blad».    In  gr.  Qvo.    De  prijs  i>  ƒ  0,25, 

Een  nietig 'vlugtsehrif^,  dat  ons,  al  is  het 
ook  nog  £00  conservatief,  onaengenaam  aangedaan 
heeft.  De  babbehtol  ?an  defUge  heeren ,  met  ja* 
]K»»i(n  en  laEng^  F^p^n,  daar  is  die  zaak,  devri^ 
gea .  naar  het  steatkondige  lefen ,  naar  de  gronde 
l^nsslen  van  staatsbestuur  en  wet,  te  hoog  en 
t*  eraatig  vgor»  Van  de  aaken  4w  Hervormde 
Etrk,  van  de  onde  klassen ,  €«  de  <Kirzakeo  isnp 
«fceheidittg,  babbelt,  de  Sehri^ver  zonder  er  een 

aas* 


,y  Google 


^308        XkDERLkVésCHE  UlTBOCZEHIlTaEH    £HZ. 

'aasje*  kennis  ^an  te  -hebben.  Op  bladx.  7  lecéh 
'Wij :  J^tf  kennen  de  Grondweê  weinig  of  nieiL 
Bat  zulks  ,  in  ons  '  Vaderland ,  Tan  velen  uit  dt 
deftigen  iniddelsiand- geldt,  is  eene  treurige  waai^ 
held.  Dat  openlijk  te  zeggen  ,  dat  te  drukken , 
is'  roem  dragen  op  z^ne  schande ;  —  maar  —  daa 
nog  oTer  staatszaken  te  ,dnr?en  schr^?en  is  eene 
onbeschaamdheid,  waar  wij  geenen  naam  Toor 
hebben.  Zon  de  strengste  conservatief  in  /Vsfii- 
r0A  of  Engeland  dat  durven  doen  ? 

Ment  ingenua  Deo  grata. 


JTr^oedige  gedachten  over  het  jirmwezen  in  het 
Xoningrijk  der  Nederlanden.  Bedenkingen 
tegen  de  bestaande  wetgeving  en  wenken  ter 
-  verbetering  dier  hoogst  gewigtige  aangelegen^ 
'  heid.  Te  Amsterdam ,  hij  Leepel  en  Brat, 
1845.  67  bladz.  In  gr.  ivo.  De  prgs  is 
ƒ0,60. 

Een  sof^rig  boekje,  waarVan  het  grootste 
Uaderental  niets  nieuws  bevat.  Wij  vinden  het 
goed  dat  men ,  als  men  voor  de  eerste  maal  schrijft 
(zoó  als  hier  het  geval  schijnt)  nederig  en  be- 
scheiden optrede ,  maar  om  zóó  diep ,  di^  oot* 
moedig  -te-  beginnen  —  —  dan  oefene  mea 
'zich  bever  eerst  eenige  jaren.  Het  hoofddoel  is  , 
om  een  idee  van  den  Schrijver  aan  te  prijzen  , 
dat   wel   origineel ,    maar  tevens  onuit? oerbaar  i». 

Ie- 


,y  Google 


TRIJHOEDieE   «KO^eRXCr  ERZ.  ?Oft 

lederg  God^idKOstige  geifiidiieiii' moest  «naittelyk 
rofkomen  vr^  xijn  op  het  stak  Tan  bedeeliiigi 
maar  zooveel '  in  haar  yermogen  is  ,  door  onder-^ 
Tan  hare  leden  ,  naar  hare  eigene  Tast  ite 
Ix^aUngen  y  Voor  kómen  dat  zij.  tot  den  al-, 
g«meenen  onderstajfid  hnnne  toezingt  behoefden  te 
aemen.  — '  ¥oor  het  ÖTerig?  moest  de  Staat  Toor* 
zien  in  de  bdioeflen  Tan  alU  arwen  (da^r  onder 
begrepen  diegeqen:;  welke  de  Godsdienstige  ge* 
zindheden ,  om  wat  reden  dan  ook «  onbadeeld 
lieten)  zonder  op  hnnno  Godsdienstige  gezindheid 
acht  te  slaan,  JU  aar  —  d^ze-  Staatsbedeelden  moes-* 
ten  een  uiterlijk  zigtbaat',  Onderscheidend  kentee^ 
ken  dragen ;  --  opdat  dit  gehand  merk  de  ge;(ind^ 
heden  zoowel  als  de  hulpbehoevenden  noopte  om 
er  zoo  weinig  mogelijk  gebruik  Tan  te  maken.  — ^ 
Ach!  de  Schröver  kent  de  zwermen  niet,  die  er 
geeae  sehande  in  zien,  of  de  schande  vrijwillig 
dragen ,  om  geheel  Tan  de  bedelarij  te  leyeq ;  -« 
wie  eenmaal  het  bedelen  als  handwerk  heeft  opge- 
nomen ,  heeft  ook  alle  schaamte  vaarwel  geaegd. 
:    Mwu  ing€nm  Deo  gr^tc^,- 


PRiEDRiCH    SCHILIER.      Eene  schefsi   vnn    Sir  ïd- 

WARD      BÜLWER      lYTTON     BART.       Vtrinotd    doot 

s.  TissERiWG.  Te  Amsterdam  i  hij  P.  Tf.  van 
■Kampen,  1845.  149  hladz:  In  gr.  Svo,  De 
prijs  t>  ƒ1,50. 

ScsiiLÈR  «n(  i^eiHi ,  Duitsehlands  twee  grooi^ 

ste 


,y  Google 


310  ^VWIKD  BtrtWKR, 

ste  68  geaiaabtfi  dichten,  Tonden  in  hiiMA  iQd 
lig  ott«  weinig  tympttliia*  Schillie  (wat  ont 
rreeind  ▼oorkiwit)  nog  minder  éan  «obtbe,  vail 
wiens  Werther  de  geeet  door  onzen  f  ekb  nog  werd 
overgeplant.  —  Hei  ? alt  in  het  oog  «dl  w§  het 
tergelijken  met  de  sjnpoUiiei  die  de  Franaehen 
hier  h^  ons  tonden^  mn  wie  b*  t.  TanfOLTiiUy 
ftittLUC,  geheele  stokken  ^  «elfs  Tertdngen  fai 
Tertalingen  werden  oveifiebragt. 

0e  Tfaag ,  die  in  ffuitêekkmd  soored  hooldeB 
wurm  gemaakt  heeft:  of  schiiues  en  «okhe zalig 
hebben  knnncn  werdffi ,  xon  bier^  in  een  geyel» 
schap  opgeworpen ,  atter  oogen  w§d'  en  stijf  Tan 
Terbazing  doen  staan,  minstens  voor  eene  per* 
ft^ge »  of  toor  «en  sehouderophafingswaardig  ba» 
wijs  Tan  afgetrdkkenheid  ran  geest  gelden. 

Bg  omzeil  leeftijd  hebben  óë  beide  cni^iiiée^ 
kradiitolie  genieën  begonilen  te  onzent  nieer  be* 
grepen  te  «forden ,  naartnate  wij  met  de  Doilsefat 
Ktteratnur  en  taal  orer  het  aigemeei  meer  ?er^ 
trenwd  worden.  Ofvrbrengingen  van  stukken  uit 
hunne  werken  in  onze  taal ,  worden  ai  blijven 
evenwel  zeldzaam.  Eene  leTensbèsefariJTing  van 
scBiUBR  hadden  wij  in  onze  taal  nog  niet.  Wel- 
JLom  is  nu  die  van  BULWsn.  Hq  is  zelf  diehterlijk 
genie  genoeg  om  een  diehterlijk  ^enie  te  begrij" 
pen.  Tan  hem ,  die  de  vastelandszaken  nit  de 
Engelsche  hoogte,  maar  met  Èngelsche  nuchter» - 
heid  en  historische  kalmte  beziet ,  en  van  geeoe 
apotheose  fan  het  ^me  gevaar  toopt^  Uever  dan 

van 


,y  Google 


scBiunt  zmor.  311 

itB  dweepeade  hndslndea  das  grodien  tWkxns^ 
ak  fivsTAT  scBWAB.  Eh  tan  nitnuotod  liever  eene 
niUixng  als  vaji  den  Heer  Tissmtirp,  die  on 
gfiheel  doei  Telneten  dat  het  origineel  Efigekch  wtf. 

ScÉiLtiüs  lerett  ,  in  Terband  met  ig&e  dichter^ 
I§ke  ontwikkeling,  is  doét  sifttrEn  taafcr^,  en 
Wfcxtf  onderhoadend  en  leTendig  geno^gesehreren. 
Het  ittoet  de  weelderige  pen  tan  den  sdirgver  ran 
Simti  ffiödte  gekost  hebben,  aich  zoo  tot  de 
mre  hisKMrie  ie  dwingen.  Een  enkel  maal  komt 
dè  £ngdsèhe  maiiMwUpriék  ^  die  tooral  nieimin^ 
der  is  ab  de  Stdz  der  YastelandsHniddelpnntbe- 
Woüiièn  wel  eens  nit ,  bbdk.  20«  Hei  is  iets  verkwik- 
kends,  iets  verheffe^^  iets  waarbg  men  ai<^ 
tdte  groöter  gevoelt,  too  de  ontwikkeling  van 
eén  genie,  dat  zidi  door  e%en  kracht  ab  een 
Titan  mi  de  boe$en  heeft  bevrgd,  zilo,  leaende,  tdï 
jtLAt  U  beleven.  «—  Wie  den  autenr  van :  Ftéude 
uiSüé  GêUer  funken ,  Tochttfr  an»  SïtfHum  lief 
heirfi ,  laat  hel  nbt  ongeiexen. 

Het  slot  bevat  eene  waarh^d ,  die  aHe  aèsthetiei 
ifiógen  ter  harte  nemen. 

>£lke  vergeUjhing  insschen  scniitsn  en  ooatitfc 
is,  en  het  kan  niet  anders,  eene  truehielooce 
{)og^&g  'om  te  irergel§kén  'wat  ongelijksoortig  is. 
Wij  willétt  geetten  arbeid  versjnHen  met  te  bo^ 
proevtö  ond  aaii  te  toonen ,  waar  de  een  grooter , 
de  ander  minder  f^root  is.  Broeders  waren  se  ïn 
kón  leven ,  dat  s^  te  «amen  met  gekken  lai^er 
als  twedittgssiarr^li  voor  ons  schitteren ,  de  tm- 

ster* 


,y  Google 


^1*2  ]^pWA9.D    61TLWRR  , 

ster|el§|;«;:I)iofiJ(preiii    Wij  willen  ons  niet  tragca 
.aan.  de  diepzinnige  en  wijsgeerige  redetwisten  over 
iunsttheorie,    tot    welke   reefis  het  noernen  van 
SCHILLER    en    GOKTHE    bij  hunne    geleerde  iandge- 
.nooten    het  sein  is.     Verre   van   ons  die  wartaal 
oyer  «subjectief  en   objectief,    die   slechts  gediend 
heeft,  om  eene  verstandige  kritiek  in  Duitsckland 
te  ■  grotfde  te  helpen,  en  het  oordeel,  des  publieks 
.▼erbystert  door  de  jcritiek,    welke  de  kunst  oiu- 
mer  zal  aannemen.     Want  de  kunst  mag  niet  lot 
eene   wetenschap   bekrompen  en    kan    niet  ia  de 
boeyefi  van  geleerde  pbraseologie  beklemd  worden. 
Wij    kannen    gèene  reeks  van  scholastieke  termen 
Tinden ,    om   met    een    q.    e.  d.  te  bewijzen ,  dat 
dit  gedicht  schoon  moet  zijn,  omdat  het  objectief , 
een  ander  ,  omdat  het  subjectief  is  ,  niet.    (Verta- 
ling stroef,   al  te  kort).    Schoonheid  ontsnapt  aas 
4ille  syllogismen.  De  kunst  om  schoonheid  teifaar- 
dereii( ,  dat  is  (]e  kritiek ,  moet  deti  geest ,  walken 
zij  wil  beoórdeelen,    Tolgen  in  al  zijne  kronkelin^ 
geq,,    en  damte 'en  miltóii  en  sohiller  bewonde- 
ren ,    waar  zij  subjectief  -—  nouEaus  en  shikes- 
PE1RE    en   GOETHE    Waar  zij    objectief   zijn.     »De 
een"   —    zoo   sprak    schixler  zelf  — •'  s>zoekt  de 
zwaarheid  hier  binnen  in  het  (lart ,    een  ander  io 
»de   wereld  daar  buiten  —   door   heiden  kan  de 
» waarheid  worden  gevonden.**  —  Hetzij  de  straal- 
breken  in   de   kleurenmengeling ,    waarin  hij  zijn 
oorspronkelijk    wezen    verjiest,    of  de   onderschei- 
dene kleuren   in   een   (éénen)  «enigen  straal  ver- 

srael- 


,y  Google 


seuiLLMs  Lvitv.  313 

srdeUen ,    alftjd    blijft  het  de   straal  die  leven  eo 
licht  io  de  wereld  Tersprcidt  !** 

JUeut  ingenua  Deo  grata. 


De  beginselen  der  fFetgeving  volgens  h.  tdllivs 
CICERO ,  of  pr0e  vertaling  van  hei  eerste  boei  .• 
de  legtbus,  'Te  Rotterdam ,  bij  H.  W.  van 
Harderwijk ,  1845.  40  Uad%.  In  gr.  %oo. 
De  prijs  w  ƒ0,50. 

Pkaedo ,  of  de  onsterjelijkkeid  der  %ieL  Utt  het 
Grieksch  van  plito  in  het  HoUandsch  over^ 
gezet  en  met  ophelderende  en  beoordeelende 
aanmerkingen  voorzien ,  door  Dr.  o.  burger  , 
Jr.  Te  Amsterdam ,  bij  P.  N.  Tan  Kampeo , 
1846.    In  gr.  Svo.     De  prijs  iV  ƒ  1,80. 

Wij  keuren  deze  ondernemingen  zeer  nuttig. 
Het  is  b§  ons  geheel  anders  dan  in , Engeland. 
Daar  behoort  de  klassieke  stadie  tot  de  integre* 
rende  deelen  van  de  opvoeding  van  ieder,  die  als 
fatsoeolijk  man ,  als  gentleman ,  eenmaal  in  de 
Wereld  verschijnen  moet.  Bij  ons  behoort  het 
eakel  aan  de  geleerden.  In  Duitsehland  enkel 
aan  de  philologen ;  de  overige  geleerden  leeren  op 
de  Academieën  de  oode  talen  missen.  Van  daar 
in  Engeland  zooveel  helderheid,  in  Duitsehland 
zoote^  mystikerij. 
De  klassiekea  zijn  het  degelijkste  voedsel  voor 
BOEKz.  MAART  1847,        X  deu 


,y  Google 


314  ly.   BOROSR,  tvz. 

éen  geest.  Ze  mogen  zicb  zoo  snel  niet  laten  te* 
zen  als  onze  hedendaagsche  , '  fiaeeF  uügedyde , 
litteratuur ,  —  het  is,  er  oek  te  Jternachtiger  om. 
Het  geeft  zulke  positi?e,  zulke  klare  denkbeelden/ 
het  is  zoo  het  fondament  yan  het  gebouw  der 
wijsheid.  Men  grijpt  ze  nog^  eens  weder  en  we* 
der  op ,  en  verkwikt  er  ziefa  aan  als  men  moe 
gestudeerd  en  gewroet  is. 

Daarom  vinden  wij  het  goed  dat,  daar  onze  tijd 
er  naar  streeft ,  om  de  kennis  der  wetenschappen  tot 
algemeen  eigendom  te  maken ,  en  den  slagboom 
tussehen  geleerden  en  ongeTeerd^en  op  it  heffen  r 
in  de  eerste  p^aais  aan  dezen  de  klassieken  worden 
medegedeeld. 

De  Phaedo  was  voqral  eene  l)«ho6fte ,  bij  het 
deelnemen  van  het  groots  publiek  aan  het  ont- 
waakte leren  in  de  wïsge«rige  studii^'n  ia  on5 
Vaderland. 

Bif  beide  werkjes  z^n  eenige  ooten*  gevoegd ; 
en  bij  het  laatste  een  c^verzigt  v^u  de  g^eele  re* 
d^aveling  van  p&axo. 

W^>  bevelen  niet  alleen,  de  onderBeming  aan , 
maar  hopen  dat  ne  door  meerdere  cal  gevolgd 
worden. 

De  vertaling  ii,.  biji  beide,  ia  leer  goede  han- 
den. Enkele  aanteekeningen  ^  b$  het  eeeste ,  door 
ons  gemaakt,  zija  -^  roor  dit  ZiydBehr^  niet 
liesdiikt. 

Mens  tngenua  Deo  grata. 


sn- 


,y  Google 


C.    1.    WILUEIfHA89 ,   fRZ.  315 


spfiitE  ie  Drvsden,  Een  verhaal  uit  het  laaiH 
der  neüentiende  eeuw.  Oii  ket  Boogduiteck 
tan  c.  B.  wïLDKBExaa  ,  Evangeliedienaar  te 
Bautzen ,  door  b.  p.  tirbujc  ,  Predikant  te  * 
Doortf*  In  twee  Deelen,  Met  een  portret  van 
SP£MR.  Te  Utrecht ,  bij  X  G.  Ysm  Terreen 
en  Zoon,  1845.  Eerste  Deei2C6f  en  tweede 
Deei  2SS  Madt.  In  gr.  8vo.  De  pr^  der 
heide  Deelen  m  ƒ4,90. 

»Phu:ipp  iacob  SBtjSEk  IA  b^  Telen  ia  ons 
»laBd  een  vrij  onbekend  persoon  ,'*  zoo  begint  de 
Tertaler.  z§ae  korte  Voorrede  t^  het  eerste 
Bed»  Kogen  w§  dit  niet  zeg«[en  van  bijna  alle 
personen  nit  de.  kerkgesehiedenis ,  als  men  de 
Herroraiers  en  nog  eenige  weinige  namen  uiizon- 
dert?  De  onbekendheid  mei  de  geschiedenis  der 
Kerk  Tan  cbsistüS  ,  bij  besehaafde  en  öb  beschaafde 
standen  in  ons  Vaderland,  is  ongelooflyk.  Een 
aSerdroevigst  Terschijnsel !  —  Van  diaar  toot  een 
d^l  de  afkeerigheid^by  het  ondere  geslacht ,  ora 
de  gesebiedenis  der  Kerk  op  den  predikstoel  te 
booren-  Alle « namen ,  die  op  im  nitgaan  en  hnn 
OBbekend  z§n ,  zijn  hen  als  Heidensche  namen* 
Wat  een»  onderscheid  met  vroegere  jaren.  De  pre« 
dikers  doorspekten  (het  zij  mij  vergund  om  aan 
dit  woord  de  eere  te  geven  die  het  toekomt ;  de 
doorspekte  geregten  zgn  ze«er  smakel^k  en  falsoen» 
X  2  lijk) 


Digitized  by  LjÖOQ IC 


316  C.    A.    WILOEÜHAHN, 

lijk)  huone  leerredenen  met  aanhalingen  uit  aü- 
GUsTiMUS,  BERAAAOus  — <-  zelfs  bij  den  regtzinnigen 
VAN  DER  KEUP  ziJH  ze  Diet  zeldzaam.  Sedert  bet 
begin  onzer  eeuw  is  het  bijna  profanie,  zalke 
zwoorden  die  niet  in  den  Bijbel  staan**  daar  te 
gebruiken. 

Ongelooflijk  en  treurig  die  onkunde.  Waar 
hoort  aien  ooit  jn  een  gemengd  gezelschap,  on* 
verschillig  uit  wat  stand,  een  warm  gesprek ,  dat 
belangstelling  en  kennis  ^an  zaken  aan  'den  dag 
legt ,  over  punten  of  personen  uit  de  geschiedenis 
der  Kerk  ?  —  Juist  het  tegenovergestelde  als  met 
de  vadeflandsche  geschiedenis.  £en  fatsoenlijk  man 
schaamt  zich ,  en  te  regt ,  daar  vreemdeling  in  te 
zijn.  Van  onze  tijdschriften  zelfs  moet  men  een 
goed  deel  ongelezen  ter  zijde  laten  liggen ,  als  men 
op  dat  terrein  geheel  vreemd  is. 

Waarom  is  dit  dus  ?  Zijn  wij  dan  zoo  volstrekt 
materialisten  P  Heeft  alleen  het  aardsche  Yader^ 
land  voor  ons  ecnige  waarde  P  Is  het  Godsrijk  op 
aarde  ons  geheel  onverschillig  P 

Dat  wij  Protestanten  zijn,  kan  de  rede  niefc 
wezen ,  want  de  Roomschen  weten  er  althans  niet 
meerder  van.  —  Is  het  een  teeken  des  tijdsP  — . 
If een  ,  zulke  haters  van  onzen  tijd ,  zulke  we-i 
reMhaters  willen  wij  niet  wezen,  W§  .willen  bet 
honden  voor  een  e  bloote  toevalligheid ,  voor  een  e 
Tan  die  verzuimen  ,  die  ligt  te  herstellen  zijn  ,> 
wanneer  er  slechts  de  hand  aan  geslagen  wordt. 
Men  heeft  slecht  den  pa&r  leiders  noodig ,  en  allen 

ge. 


,y  Google 


J(PX«ER    TX   iJRXSOEir*  317 

geToden  hel,  hoe  seer  zij  ten  achter  sijaenhaa»* 
ten  zich  de  aaogcwezen  rigliog  te  volgen. 

De  oorzaak  ligt  Tooral  bij  ons  Predikanten.  Wi^ 
zijn ,  ambtshalf  e ,  geroepen  om  hier  de  voorgan- 
gers en  de  kanalen  te  zijn.  AU  wij  zelf  er  niet 
van  weten ,  hoe  zal  het  dan  de  Gemeente  l  £n 
juist  bij  ons  staat  over  hel  algemeen  de  kennis 
vao  je  geschiedenis  der  Kerk  nog  steeds ,  onver- 
diend, ten  achter  bij  andere  vakken  van  studie. 
Zie  het  aan  onze  jongste  Godgeleerde  tijdschrif- 
ten! •—  Eigenlijk  ligt  de  oorzaak  nog  hooger,  in 
hi  Academisch  onderwijs.  Vraag  het  aan  Pre- 
dikanten van  60  jaar,  hoe  dat  onderwijs  in  hun^ 
tien  tijd 'wa«.  Onverantwoordel^k  ,  zullen  zij  u 
z^gen.  Zóó ,  dat  zij  er  met  schaamte  op  terug* 
zien.  Z^  zullen  u  verhalen  van  aanstaande  Pro-« 
[onenten ,  die  in  de  week  vóór*  hun  eiamen  aan 
(^Ikander  vroegen ,  wie  'toch  eigenlijk  de  drijvers 
<}er  predestinatie  waren,  de  Arminianen  of  de 
Gomaristen  ,  en  die  zich  volkomen  toegerust  meen« 
(ien,  als  zij  de  zaak  vast  genoeg  in  het  hoofd 
i^den  om  zich  niet  te  vergissen ,  wanneer  hnn , 
na  het  breedvoerig  onderzoek  naar  hunne  kennis 
vao  en  regtzinnigheid  op  de  vijf  artikelen ,  einde* 
l'jk  ook  gevraagd  werd,  wie  nu  het  hoofd  wa» 
geweest  van  de  ketters,  die  dit  sjmbolnm  fidet 
loochenden.  Hinc  lachrymae!  Van  boven  af  moei 
^eze  trap  geschuurd  worden. 

£r  is  reeds  veel  verbeterd.  -«  Het  zal  nog  wei 

beter   worden.     Wij'  hebben  goede  hoop  voor  het 

X  3  vfvU 


,y  Google 


318  CA.   WXUBEAHAinr, 

▼oigende  geelaeht.  Of  bet  op  de  Hoogndidéi  «)$ 
beter  koa,  zou,  voor  ons ^  yernielcl  ajjii  to  be- 
oordeelflü.  Alleen ,  een  Collie  orer  geschiedenis 
▼jm  de  eerdienst  ewidea  wij  op  alle  drie  de  Hoo- 
geseMen  voor  een  oiAoisbaar  ▼ereischto  houden , 
Boodiger  ear  Bu4tiger  dan  de  patristieké  Patris- 
tiek hebben  wij  als  |[eleerdea,  geschiedenis  fan 
de  eerdienst  hebbea  wij  als  Predikanten  npodig. 
Het  is  te  erg,  dat  wij  zeif  niet  weten,  waar  (ttise 
mantel  en  bef  vaB  daan  komt ,  niet  weten  waarom 
het  geloof  en  de  tiea  geboden,  van  ouds  ^óór  i9 
leerrede  gelezen  werden  l 

Het  strekt  dea  grooten  Boaasn  tot  eer ,  dat  h§ 
dat  inzag.  Maar  waarom  is  hij  de  eenigste  ge- 
weest die  ooit  hier  te  lande  p?er  dat  Tak,  Cettegi^ 
heeft  gegeven  ?  Hoe  konoit  hel  dat  de  door  hem 
geopetide  oogen  van  ioelf  weder  digt  gegaan  K^nP 

i>lar  moet  het  beginnen.  £4  Tan  daar^op  de 
Cateehizatiën ,  en  o]^  de  predikstoelen.  Het  oudere 
geslacht  moge  de  schouders-  ophalen  en  zieh  erge- 
ren —  het  jonge  JJftikrUmd  is  sterker.  Intus- 
«chea,  die  kanalen  zijn  niet  genoeg.  ZeË  jmoa- 
den  wij  op  onze  Catecbizatiën  doen ,  wat  op  d^ 
lagere  scholen ,  ten  opsigte  der  vaderlandsefae  ge* 
schiedenis  gedaan  wordt,  >^  wy  kannen  er  veel 
fit  doen ,  maar  er  msd^  doen  niet  veel ,  omdat  wij 
elk  voor  ieder  leerling  maar  één  in  de  wede  heb- 
ben —  dan  moet  er  toch,  voor  het  TArvolg,  voed- 
sel 6H  aamaoediging  bleven.  Zie  het  aan  de  la- 
gere standen ,   waai:  de  op  de  scholen  aangeleerde 


,y  Google 


^phhsk  n  nusou.  319 

leBnis  ia  laleM  jarta  grooleafiMk  weder  ?erIo-> 
rea  gaat ,  h^  ^thrtk  aaa  Yoedsel ;  het  is  alleea 
b^  de  hoogere  staadea  dat  ie  bewaard  bl^ft ;  want 
raaten  ia  roesten. 

£r  anoetea  boekea   Toor  bestaan  ^  en  Taa  tijd 

tol  t^d  aieawe  Tersch^aea ,  Toor  het  groote  leiead 

pvbüek,     too    AMgeigk    voor  beide  de   Uassea. 

Geeae  compenctiëa ,  die  hebbea  wg  reeds  ia  over» 

tked.    Geene  paragiafea   om    Taa  baitea  te  ke^ 

rea^    auar    lereodig    ^esehre?eae,    smaakToife, 

boeiende  monagraphié'a.     Boekea ,   die  des  aoods 

naast  de  larora  op  de  werk-  ea  theetafel  kaaaea 

Egge».    Of  te  geleMia    solka  wordea?   Zie  rca 

HiaB^e  Ktrkgeiekiedeniê ,    xonder  Tigaet ,  zonder 

platen»   ia   ecnToodig  4nislag^    aes  Galdeas  kos* 

tead ,  beleeft  dea  «derden  drak  iseds !  Als  de  ▼orm 

maar  voor  het   paUiek  geschikt   is.  ^^  Naar  de 

stof  hoagerea  'ze  reeds  jdiea«     Die  drie  drukkea 

zfn   eea  teekea  ^es  t^s^  ea  Taa  de  behoefte  des 

tijds.    Be  betere    geeat  is  oatwaakt.    Dal  i)oek » 

ia  alle  hniaea  doorgedrongen  ,  cal  aaar  meer  sma* 

kett.     Groot,   zeer  groot  ^  de  vei^igtiag  wor- 

dea    die   oaze  Kerk   aaa  tk&  haar  heeft.  -*  Het 

£^erkel^k  lêvtn  Taa  xou  moge  niader  boeijead  ea 

gloeiyead ,  miader  sael  te  kzea  s^a ,  wat  het  oa<» 

derw«rp  zelf  onmogei^k    maakte,   toeh  kaa  geea 

Godgeleerde  er  buiten  -—  het  is  TOor  hea  de  stadie 

vaa    staaak   aiet  alleen  ,    maar  ook  ?an  behoefte ; 

fiant    de    leek ,   die  desaelfs  kennis  boyen  hem 

X  4  Toor- 


,y  Google 


^20  C.    A.    WILOEIfr&AHir, 

▼ooruit  heeft ,    ziet  hoog  oTer  hem  heen ,  en  legt 
hem  vragea  voor,  die  leelijk  en  epineus.z^n. 
-    Maar — -dat  is  nu  tot  nog  toe  ook  alles, 

£r  moet  iets  bij ,  met  name  voor  den  beschaaf- 
den iitand.     De   romantiek  is   de  hefboom  ^opzes 
tijds,   de   vorm,    waarin    het   publiek  ook  de. ge- 
i»chiedenis  begeert ;  die  wordt  door  allen  gelezen. 
Schriften  als  dat  van  tb&  eaai^  zonden  overvoe- 
ren.,    én,   alleen   de  Hervorming  biedt  stof  voor 
znlk  eene  bearbeiding*  B^  geheel  onbekende  tijd- 
vakken moet  de  belangstelling «  die  hier  van  varen 
reeds   bestond,  door  den- vorm  opgewekt  wordea. 
Één   degelijke   roman  als  het  Uuü  Zauernesse^ 
werpt  meer  kennis  binnen  den  kring  van  dat  pu- 
bliek ,  voor  hetwelk  dan  toch ,  ten  slotte ,  al  onae 
arbeid    zijn  moet,  want;  nisi  uiile  est  quod  /a-- 
mmus ,    stuita  est  gloria  nosira ,   meer ,  —  dan 
tien   doorwrochte    boekdeden    vol.  geleerdheid*  — 
Om    van    het   buitenland  en  het  van  buUen  ver- 
taalde  te  zw%en ,  wat  hebben  de  Schaapherder , 
de    Boos  van   Dekama^  de  Pleegzoon^  vruchten 
gedragen ,    nog   hoogere  dan    die  van  ledige  uren 
aangenaam    te   hebben    doorgebragt.  —  En ,    hoe 
het   hoogere   publiek   zich  de-  zaak  aantrekt  en  ze 
hiirer  aandacht  waardig  oordeelt ,  zie  het  aan  den 
JLeicester ,  die ,  hoezeer  het  genre  van  de  roman- 
tiek dat  hij  vertegenwoordigt ,  de  politiek-geschied- 
kondige,    het  droogste  van  alle  is,  toch  tot  twee 
prijsvragen   te  gelijk  aanleiding  g<^even  hoeft.  — 

Het 


,y  Google 


spiHiA  n  oaisDtH.  321 

H«t  sal  dao   toeh    wel  g€«Be  pro&Aeriilg  wecoD^ 
ook  de  Kerkgeschiede'Dis  in  dien  Torm  te  gieten. 

Muy  dat  kanaal  behoeft  ook  deze  wetenschap. 
Dat  moet  geopend  worden  en  stroomen «  xal  se 
overal  doordringen  en  blijvende  belangstelling  wor- 
den opgewekt.  Het  is  de  ciseh  Tan  onzen  tijd.  Of 
bij  goed  of  kwaad  is  doet  er  niet  toe.  De  tijd  is 
ma^tiger  dan  w§  en  dan  al  zijne  kindsren. 

De  stof  is  ontzaggelijk  rninu     Menigte  Tan  al* 
lerbelangrijkste ,    leTendige,.  boeiende  onderwer- 
pen.   Vooral  Toor  een  'SchriJTer  die  wat  kart  en 
gemoed  bezit.     De   bakens   aan  weerszij  Tan  het 
pad ,  om  te  waarschuwen  wat  Boomsch ,  wal  Pro- 
testantsch  is ,  zijn  in  onzen  tijd  reeds  wijd  genocig 
gezet  om  niet  meer  .te  hinderen.     Men  heeft  reeds 
regt  offl  subjectief  ie  zijn.  —  Het  is  daarenboTen 
nieuw.    In    plaats   van   platgetreden ,  Tertoont  het 
veld   ter    naauwernood   eenige  Toetslappen.    Wat 
eeoe  nieuwheid ,  wat  eén  rijkdom  yoor  de  stoffe- 
ring in  de  détails  Tan  eeredienst «  Tan  kerkbouw , 
ran  symhoMek   en  mystiek  in  dat  alles ;  wat  eene 
menigte  Tan   nieuwe,   aan  onsen  tijd  byna  onbe* 
kende   drijfTeeren,   karakters  en  sitnatiën..^  Zoo 
een  enkele ,  om  de  liefhebbers  op  te  wekken  . .  • 
zoo  een  Dao^iani,    daar   peinzend  in   zijne   cel, 
Toor  het  doodshoofd :   gravi  me   terrore  pulsus , 
vüae    dies    uUima  ^    «-  en  tegen   hein  over  de 
bedrijvige     man   Tan   de  werelds,   zijn   geestelijke 
Satan,  g&zoo&ios  Yll. 
Dan,    reeds   maak   ik  misschien  te  veel  TÜegea 
X  5  Op 


,y  Google 


322  Cl.  A.  WitMEXSA»  , . 

Hf  dien  «troo]^!  bebttt.  I^ocul  pr^ani !  Hier 
TÓoral  gefloe  middeliiiatige  vaniafteni  en  minst 
Tooral  atiddeltnatigB  kenau»  —  Y^n  alle  genres 
der  romeiitiek  (Siaas  hier  de  eischeA  hel  hoogsi* 
De  kerkhistorische  moet»  met  den  historischen « 
fefens  den  Chmiel^keB  reman  vereeidgen^  wiens 
moeyelijklieid  dnlangs  doier  sïxmwmm^  in  v^oorbeeld 
bewezen  is  i(delik  ook  aan  inREHine  AdMtrC^ 
Ahenttniium  s  FBiniaiicA  breue  is  min  l)6paald 
Chrisid^k).  £aa  h^  die  beide,  het  historische  en 
het  Chri^tjke ,  io  d^  hoogst  denkbare  Tolmaakl* 
held  ge?en ,  die  de  romantiek  toelaat ,  .dan  staat  do 
kerkhistorische  roman  ?err«weg  hooger  boyen  alle 
andere  Takken  van  die  litteratnur.  «^'lUaar,  slechts 
het  edelste  en  nitgelesenete  hier  ten  offitr,  hi^r 
geene  andere  dan  de  edelste  en  heiligste  der  zo- 
nen Tan  de  Christelijke  Clio» 

Het  ekeht  feel  stndie.  Hst  veld  is  nog  aan 
zoo  weinigen  bekend.  De  bronnen ,  door  weinigea 
gelezen ,  tijtt  tonder  het  bibliotheekstof  begraven* 
Meest  aüe  in  het  Latijn.  Men  dient  (och ,  b.  t^ 
Tan  Demiani  zijne  «gene  geschriften  wel  eerst 
gelezen  te  hebben.  -*  He^  eiscfat  behaWe  de  ge- 
wone hist^A'isehe  kennis/  ook' kennis  in  het  nog 
zoo  weinig  beoefende  vak  van  kerkzeden  en  ge» 
brniken.  —  Sn  ««•  boven  alles  —  een  heilige 
Christelijke  zin.  —  Waar  die  ontbrak  -^  >on  het 
ons  ronwen*  ooit  onze  pen  op  het  pafiier  te  hebben 
gezet  om  den  ierkhistorisehen  roman  te  vnigea 
en  attt  te  bevelen. 

Zij  II 


«igitized  by  LjOOQ IC 


-^n  er  hier  te  lande,  oader  oaxe  rcnuaatuche 
genieën ,  van  vie  mea  het  vragen  mag  —  vn^j^en  r-r 
m^  de  spréfttk  in  de  kand  ^  aoo  even  reeds  ge* 
ftoenad:*  nisi  utiU  Mit  gusd  facm^s  ^  stulta  €$f 
glwia  nostraP  —  Mogen  ivij  van  hnnnen  tyd  de 
nren  eischen,  diefde  sludie  vordert ,  welke  hier 
ten  grcmdskg  liggen  moet?  —  OnzeeerstisSehryfr 
sier  -^  dat  ze  er  den  heiligen  zin  ?oor  he»U  ge-  » 
tnigde  haar  Mms  Zamrnesst  -*-  maar  -^  mag 
ook  die  ,  haar  zoo  geheel  nieave ,  studie  van  haar 
gevraagd  worden?  —  Zpu  de  eisch  niet  aan  de 
mannen  van  ons  vak  hehocMren »  onder  vrier  an- 
derhalfdiiizend  er  ligt  toch  één  rijkdom  van  ver- 
heeldingskraeht  hezU^  hy  de  flngheid  der  pen  die 
wekelijks  geoefend  wordt ;  die  zelfstandigheid  ^e-  ' 
neeg  bezit  om  over  het:  romanschrijver  |  mede^ 
lijdend  den  sehoudisr  op  te  halen? 

Wat  een  Toerbereidende  atodie  de.  historisehe 
romaft  eisdil,  weet  niemand;  —  na(ftid$k  Toor 
dengeen  die  met  gemoedelijkheid  werkt,  eii  zich 
ten  hmlig  doel  itelt  een  getronw  beeld  weder  Ie 
geven  van  pers<men  en  tijden»  Zoo  fjjai  het  er 
van  buiten  uitziet»  zoo  vlug  als  die  pen  over  hét 
papier  gegleden  heelt  —  die  romanvorm ,  dien  de 
gewone  lezer  eAugaapt,  is  het  minst  moeilijk; 
hij  ko&i  -^  nu  ja.,  genoeg,  <^  eenige  oren  tatt 
koortsachtige  overspanning,  die  dobbel  geleefd 
zgn  9  en  wier  debet  op  bet  slot  van  de  rekening 
teroggevonden  wordt  ^  maar  *-^  waarvoor  een  ver* 
tronwelijk  gesprek  ,  eene  jolige,  kinderlijke  vreugd, 

eene 


,y  Google 


324  o.    A.    WIEi>EAiilH5, 

eéfltt  verfrissclMBde  reis-rttitstjip  toch  ontspimmDg^ 
ea  Tergotdiiig  geeft,  ^-n  O  ;  dat  uitwendigo  kost  kt 
iiiiast.  Maar  die  voorafgaa&de  stadie  Toor  d«n 
gemoedelijken  schrijver!  Dickens  staat  hoog,  en 
wordt  boog  betaald.  Hij  b  de  man  ^van ,  en ,  zeer 
zeker  yoor  onzen  -  tijd ;  maai*  hij  geeft  wat  hem 
zdven  niets  kost,  wat  hij  om  niet  heeft,  wateene 
gave  is,  in  hem  gelegd.  Maar,  wat  de  waarde, 
de  besteede  arbeid  aangaat ,  hoe  veel  faooger  wal* 
tcR  scoTT.  —  Ën,  voorzeker,  in  ons  kleine  bod 
werpt  <le  arbeid  wel  het  4iiinst  af. 
-  Maar  —  daar-  zetten  wij  ons  over  heen*  De 
gaven  en  ^le  beloon  ing  der  gav^n  icijn  ver:ichilleod 
uitgedeeld.  Als  dat  zoo  jast  evenredig  moest,  wie 
zou  dan  den  ietterpk>eger  beloonen;  wiens  zweet 
aan  iedere  bladzijde  kleeft.  £n ,  is  dan  geld  het 
hoogste  waarnaar  wij  streven?  of  zelfs  wel  de 
roem  en  de  lof  van  den  tijdgenoot  en  der  groote 
menigte?  Is  de  gedachte :  mij nr  schrift  zal,  als 
die  reeds  lang  vergeten  zijn ,  nog  handboek  we- 
zen,  menig  geleerde  op  zijne  SÉtille  studeerkamer 
m^ne  Uaden  op  zijne  tafel  hebben  liggen  en  mij 
danken ,  —  ik  zal ,  door  die  opvolgers  in  de  stu^ 
die  ,  op'  hun  publiek ,  op  het  uageslacht  blijvea 
«rerken  —  is  die  nog  niet  zoeter  dan  gdd  en 
dank  van  den  tijdgenoot ,  nog  iets  hoogers  als  het 
éigi^  monstrari  et  dicier  s  hic  est  ? 

Intusschen  ,  wij  bevelen  het  vak  van  de  Kerk- 
geschiedenis aan  de  romantiek  aan.  Vragen  —  wij 
weten  ie  veel    wat  het  in  hee(i,  om  het  te  dur* 


,y  Google 


SPrülR   TK   I>KFSDR?r.  325 

▼en.  Worden  wij  er  niede'  terrast,  onie  daak 
Eal  dobbel  netan.  —  Vooreerst  das  Terblingen  ;  -^ 
üfschooB  ook  het  buitenland  tot  nog  (oe  weuiig 
▼oor  dit  Tak  geeft.  Wij  hebben  himiddels  bvjioe- 
sc&*s  pr^ek  andtr  Zodew^k  XI F  reeds.  —  Eji 
de  BoekzaaMeter  weet  nn  waarom  wij  Spen9r  te 
Dretien  mot  ingeaoaienheid  aankondigen ,  met 
aandrang  aanbe▼e^en ,  en  den  Heer  virbksk  dan* 
ken  Toor  sijnen  arb^  en  prijzen  over  z^^kense; 
wij  nemen  het  geschenk ,  in  naam  yan  het  lezend 
publiek,  met  dankzeggiitfg  van  zgne  band  aan.  -* 
Speber  zelf  was  een  van  die  personen ,  wier  beeld 
wij  gaarne  levendig  wenschen  gebonden  te  zien  ; 
een  man ,  die  in  zijnen  tijd  nitnemenden  inv|o<-d 
niet  alleen  had  op  zijne  Kerk ,  maar  ook  eei^ 
nieav  levensbeginsel  vertegenwoordigde;  een  van. 
de  lichtende  pqnten  op  het  veld  der  geschiedenis. 
De  roman  is  bijna  geheel  historisch*geloofivaardig 
eo  nit  de  bronnen  gepot. 

De  romantische  vorm  is  wel,  voor  ons,  nog 
niet  datgene  wat  wij  verlangen ,  niet  zoo  levendig 
en  boeijend  als  wij  het  liefst  hebben  en  hier  we^ 
zenlijk  wel  kon.  Toch  is  de  draad  en  knoop  der 
geschiedenis  belangwekkend  genoeg ;  de  karakters 
Miaken  conifasi  genoeg ,  vooral  Ui^eaover  den  een^ 
TOttdig  vromen,  hartelijken  spejicr,  den  man  dez 
volb^  de  manster  suLLtaBRECHfR ,  in  wien  da 
koude ,  onvrnehtbare  theologie ,  waar  tegen  sp£-^ 
iKR  met  z^ne  school  kampte,  vertegenwoordigd 
wordt.     Zonder  te  lagchen   kan  men  h^t  niet  le« 


,y  Google 


326  C.   A»   WtJ^EMMRlf, 

len,  (Uads.  192)  als  de  magister  xijae  pntik  nefi 
«ehaift,  en  Tan  liiefde  ea  wijn  opgewonden «  tol 
s^ne  sehoone  zegt:  alierliefiN»  jonkvronw  ruza- 
bbth!  sajjomo  zegt:  Hintiog  japhah  rajathi  — 
hinnog  japhah!  Einag  jdnim.  Dat  wil  zeggen: 
zie  gij  ziji  schoon ,  mijne  liefste ,  zie  gi}  zijt  schoon  l 
Uwe  oogén  zijn  gelijk  dotrea  oogen!  Eigenlek 
staat  er  in  den  t<^st:  uwe  oogen  zijn  dai?en«  — 
»Qtialis  fios  ssromnk !  qualis  rosa  ▼altii^m  l**  — 
Het  eenvoiidige  practische  BijbelgiebniiJi  yaa  sn** 
HZR  es  de  zynen,  maakt  daar  een  eontrast  mede, 
waarvan  de  historische  waarheid  bijna  ongijooflijk 
en  toch  waarachtig  is*  —  Enkele  min  bekende 
bijzonderheden,  spbrer  aangaande ,  zijn  belang- 
^rijk.  Zoo  b.  ▼.  spevbr's  sjmbolnm»  dat  hij  altijd 
op  albambladen  gebruikte :  Tandem ;  dat  doe  ge^ 
lezen  moet  worden. 

Tb  Aequisi^isti  Kos ,  Domine !  Ex  Mundo« 
Tempore  Accepto  Nobis  Deus  Ezauditionem  Malarat. 
(Gij    hebt  ons,   Beer^  uii  de  wereld  uilverko- 
ren ;   —   op  den   wel  aangeaamea  t^d  heeft  ons 
de  Heer  Terhoord). 

Hoezeer  het  karakter  yan  sfeker  tot  de  kalme » 
stille  behoorde ,  zoo  gelooven  wij  toch  dal  er 
Wel'  eene  pose  ware  te  kiezen  geweest,  die  nog 
kii>endiger,  nog  inniger ,  nog  dieper  geweest,  wa- 
re, —  die  nog  dieper  in  zijn  hart,  iw  zijn  itt«* 
weadig  Christelijk  laveasbeginsel ,  in  den  str^il 
zijns  gemoeds,  in  den  weg  dien  de  Heer  met 
hem  gehouden   heeft ,  hadde  geleid.    W9  hebben 

hier 


,y  Google 


SPXRBR  tt  DRXS0»,  S27 

hier  spever  meer  van  lijne  buitenzede  9  in  zfjnen 
ioTloed  op  de  wereld,  z^ne  betrekking  tot  het 
Hgtzinnige  Dresdensehe  hof  Tan  zgnen  tijd ,  zijne 
werkzaamheid  op  de  Piëtisten ,  zijne  oppositie  te- 
gen de  Godgeleerden  ran  zijnen  tijd.  Het  is  meer : 
SpzsBR  en  zijne  sehool,  dan  sfeser  zelf.  —  Er 
liggen  misschien  in  zijne  levensgeschiedenis  nog  wel 
meer  episoden,  die  voor  dergelijke  behandeling 
ntbaar  zij»;  mogelijk  krijge»  w^  die  t«  «eniger 
^  wel  oii  DukmiUtmd: 


Evangelisch  Onderwijs»  Te  Amsterdam  ,  ^  C.  F» 
Stemler,  1846.    IPe  prtjs  is / 0,20. 

Al  weder  een  Traagboek^e!  Ja,  maar  tocb 
ees,  dat  een  eigenaardigen  vorm  heeft.  Het  be« 
staat  geheel  en  al  uit  vragen  zonder  antwoorden , 
ia  deze  telkens  bij>  opklimnting.  J>e  leerling  kan 
e»  moei  uit  de  daarne? ens^  geplaatste  Bijbelteksten 
èè  antwoorden  zoeken  en  opgeven.  Dat  heeft  ee» 
(bbbel  nnlr  het  oefent  het  oordeel  en  noopt  tol 
Bgbellezen,  hetwelk  helaaa!  bij  de  eaieehisanten , 
Baar  al  te  Taak  wordt  Tergeten.  Qtader  iyelen 
verdient  'dit  boefaje,  naar  het  oordee>  fan  Kefe* 
reai,  feel  onderscheiding. 


Vra" 


,y  Google 


328  G,    ENGELBCRT»  GEKRITS, 


Ftügen  getrokken  en  te  heant woorden  uit*  den 
Bijbel  voorde  Jeug^d ,  door  s.  h.  triNOKaPALM  , 
door  fi.  EAGELBERTS  GERRiTs.  Eetsie  Stuk.  Ie 
Leiden,  bij,  D.  du  Mortier  èn  Zoon,  1846.' 
In  kL  %vo.     De  prijs  ?*  ƒ0,75.  ' 

Blijkens  het  voorberigt  had  de  Heer  cngel- 
BERTs  GERRIT5  de  gewooüte  om  voor  zijae  leerlin*- 
gen ,  ahorens  hen  een  Hoofdstuk  uit  vak  der 
PA  LUS  Bijbel  voor  de  Jeugd  te  laten  lezen  ,  de 
vragen  ,  daaruit  af  te  leiden ,  ter  neder  te  schrij- 
.  ven  ,  en  door  deze  wel  voorbereide  ondervraging 
zich  alzoo  van  de  meerdere  of  miodere  vrucht 
van  het  medegedeelde  te  overtuigen.  Wij  willen 
geenszins  ontkennen  dat  dit  vopr  den  onderwiizer 
en  opvoeder  zijn  veelzijdig  nut  hebbe  ;  en  de  Heer. 
XNOELBERTs  GERRITS,  die  iu  beide  betrekkingen: 
grijs  geworden  is,  zal  wel, dienen  te  weten  wat 
en  hoe  in  dezen  te  handelen.  Referent  zou  ech-: 
ter  al  die  vragen  ten  minste  voor  de  helft  hebben 
willen  ingekort:  het  wordt  nu  tot  vervelens  toe 
versnipperen ,  en  hetgeen  vm  der  palm  —  van 
welken  aard  ook  —  beeft  opgemerkt ,  tot.  op  d^ 
zinsneden  toe ,  ontleed.  Het  ^are  voegzamer  ge-f 
weest ,  zijns  inziens ,  wanneer  de  Heer  eïvgelberts. 
GERRITS  had  kunhen-  begrijpen ,  zich  alleen  tot  het 
voornaamste  te  bepalen ,  en  dit  zijn  werk  uit- 
sluitend   voor   eigen   gebruik  te  bestemmen.     Het 

draagt 


,y  Google 


draagt  toch  de  innerlijke  bewezen,  dat  het  niet 
voor  algemeen  gebruik  bestemd  kan  xijn,  wijl  de 
Schr^Ter  (behalve  de  Schooleditie)  eene  andere 
dan  de  gewone  uitgave  schgnt  te  hebben  geraad* 
pleegd.  Althans,  de.  vóór  Referent  liggende  uit- 
gave (die  van  1801)  teekent,  b.  v.  bij  vraag  2 
Tan  K96ELBXRTS  6KRRITS  :  fFitarom  enz.  bladz.  1 1  ; 
terwijl  hij  opgeeft  pag.  23  en  zoo  vervolgens.  Wie 
dos  van  het  aangekondigde  werkje  gebruik  wilde 
maken,  en  zijne  leerlingen  niet  vertegen  wilde 
laten ,  diende  wel  vooraf  eene  aanwijzing  te  maken 
of  te  hebben  van  het  verschil  der  opgave  van  blad- 
zijden in  de  onderscheiden  uitgaven.  Naar  ons 
oordeel ,  beware  de  Heer  knoelberts  aerrits  het 
overige  der  kopij  voor  zich  zei  ven,  zonder  vrees 
dat  het  publiek  zich  daarover  zoo  Treesselijk  zal 
beklagen. 


Rondleiding  tot  het  ieekenen  van  Landkaarten. 
Een^  onmisbaar  hulpwiJJel  b^  het  onderwas 
in  de  jiardrijkskunde,  Aaar  hpt  Hoogduitsck 
van  EDüARD  RiESE.  Met  twee  platen.  Te 
Amersfoort,  bij  W.  J.  van  Bommel  van  Vlo- 
ten ,  1845.  59  blad%,  In  gr.  6vo,  De  prijs 
isflfiO. 

Wij  fermeenen  dit  werkje  te  moeten  aanbe- 
velen ,  omdat  hetzelve,  in  een  kort  bestek ,  maar 
bouz,iiaartI847.        Y  op 


,y  Google 


330  2OUAR0   RfES£,   £5Z. 

op  eene  zeer  beyaitelijke  wijze,  de  Toornaainsté 
gronden  bevat,'  waarop  hei  teekenen  yan  land^' 
kaarten  berust.  Referent  gelooft  dat  hetzelve,  zoo 
de  leerlirig  maar  eenigzins  met  de  beginselen  vaa 
het  handteekenen  bekend  is,  van  zeer  veel  nut 
Toor  hem  kan  zijn,  omdat  de  Steller  v^an  deze 
aankondiging  het  volkomen  Ikiet  den  Vertaler  eens 
is,  dat  namelijk  eene  kaart,  welke  de  leerling 
slechts  eenmaal  geteekend  heeft,  in  verbeelding  en 
geheugen  beter  blijft  ingeprent ,  dan  wanneer  hem 
diezelfde  kaart  herhaalde  malen  wordt  aangewezen 
en  verklaard.  Ook  de  beide  achter  het  Werkje 
gevoegde  platen  kunnen  ter  opheldering  yan  de 
in  den  tekst  gegevene  ^nderrigtingen  en  aanwij- 
zingen bljzouder  dienstig  zijn*  £r  is  voor  de  vader- 
landsche  jeugd  inderdaad .  een  nuttig  werk  verrigt , 
door  dezen  letterarbeid  in  onze  moedertaal  over  te 
brengen.  Wij  bevelen  nogmaals  deze  Handleiding 
aan  Heeren  onderwijzers  en  hunne  leerlingen 
ruimschoots  aan. 

•    %.  C,   £.    S. 


Goedfcöope  School^Ailas  van  het  Eoningr^^k  der 
Nederlanden ,  in  twee  afleveringen ;,  bevattende 
elke  aflevering  zes  kaarten.  Te  Groningen , 
hij  J.  Oomkens ,  J.Zoon.  Z)e  pr^s  van  heide 
afleveringen  w  ƒ0,90. 

licaRï    waarlijk    zeer   goedkoope  School*AfIas 


,y  Google 


^flOdL-AUiS.  331 

JNsteeH  "sich  aan  door  nelheid  van  uittoering  en 
juistheid  Tan  he't  aanbrengen  der  kleuren  op  de 
omtrekken  der  grensscheidingen.  Deze  kaartjes 
zijn ,  zoo  als  op  elk  te  lezen  «taat ,  voor  de  leer- 
lingen yaa  de  lagere  scholen  bestemd «  en  kunnen 
dezen  een  juist  <|<?ii^hee|d  ge^en,  zoo  Tan  het 
geheele  Koningrijk,  ab  Tan  elke  ProTincie  in  het 
bijzonder.  Het  Terwonderde  ons  echter,  dat  wij 
er  geen  kaartje  Tonden  bijgeTOegd  Tan  dat  ge*» 
deelle  Ta^  het  Groothertogdom  Luxemburg,  dat  ons 
Vaderland  toegewezen  is ,  en  Tan  onze  OTerzeesehe 
Bezittingen.  Mogelijk  had  dit  den  prijs  eenige 
weinige  stuiTers  doen  rijzen ,  doch  men  zon  dit 
gaarne  Toor  eene  kleine  doch  volledige  School- 
jitla*  gegeven  hebben.  De  Uitgever  verdient  niet 
te  min  een  ruim  debiet. 

L.   c.  K.   fl« 


T  2  MEN- 


^igitizedby  Google 


MENGELWERK. 


GOD,  ONZE  TIDER.  --  JEZUS ^  KONING 
IN  HET  TADERLIJK  HUIS. 

XU  tTRIEBDUIJK  WOORD   (OX  AU» ,    OU  fiQ» 

ZUDBBU/K   JuiraiOÓEHi,  BI  OmEKDMMtK  VAS 

va  K0IIIH6  lUa  SEBK  WIUBV  SIJS. 


J.  H.  SOÏÏSTRJZ, 
I. 

kil" 

"( ^  .  OMe  Tador,  in  d«»,  hènel. 


Hel  onze  Vadef  is  het  eerste  gebed »  dsf  onze 
oaders  ons ,  toen  wij  nog  stamelden  ,  in  den  mond 
leiden »  en  al  begrepen  wij  er  weii^ig  Tan ,  dit 
werd  on»  weldra  duidelijk  en  klaar ,  dat  wij  be- 
halren  vader  in  huis,  nog  een  Vader  daar  boven 
hebben ,  die  zeer  goed  moet  zijn ,  omdat  Hy  veel 
geeft^  Het  kind  is  doorgaans  bioohartig  om  van 
epnen  vreemde  iets  te  vragen  ,  maar  zijnen  vader 
vraagt  hij  om  alles.  Dien  kinderzin  tegenover 
God  hoop  ik  niet  dat  wij  met  de  jaren ,  nu  wij 
dea  inhoud  van  dit  gebed  verstaan,  verloren 
liebbeiK 

^  ■  ^  «  Digitizedby  Google    ^ 


.    J.  H.  soHSTftAt»  xjrz.  333 

»Offlze  Tader  ia  den  hemel  /'  xoq  leert  ons  de 
eerste  der  broederen  God  aanspreken,  als  wg 
bidden.  Wat  is  bidden  ?  Wat  verstaan  wij  door 
het  gebed?  Ik  heb  wel  eens  menschen,  die  «eb 
den  naam  fan  wysgeeren  aanmatigden»  het  be- 
delen en  hel  gebed  alzoo .  hooren  bepalen  en  uit- 
leggen ,  fisii  het  voorwerp  er  van  in  het  niet  ver- 
zonk »  en  de  uitkomst  er  van  nul  werd.  £en 
man,  die  in  het  licht  van  zijnen  God  wandelde, 
en  die  vnst  wat  hij  deed ,  als  hi|  bad ,  noemde  het 
gebed  een  gesprek  des  harten  met  God«  Het  ge- 
bed is  de  band,  die  onzen  geest  met  deonzigtbare 
wereld  verbindt ;  het  is  de  omgang  tussehen  den 
mensch  en  God ;  het  is  de  betrekking  tussehen 
ontvanger  en  gever ;  het  is  het  levend  en  spre* 
kend  geworden  bewustzijn ,  dat  wij  zijn  van  Gods 
geslacht.  Bidden  is  verzoeken,  dikwijls  en  bij 
herhaling  verzoeken. 

Het  gebed  is  zoo  oud  ab  de  wereld.  De  Hei- 
deoen  op  het  dwaalspoor  der  afgoderij  omzwervende , 
mogt^n  mistasten  in  het  voorwerp  hunner  aan- 
roeping ,  en  het  stout  gewrocht  voor  de  nog  meer 
verhevene  oorzaak  aanzien,  in  de  w^ze  hunner 
▼ereering  was  de  waarheid  en  de  dwaling  ge* 
huid. 

Het  gebed  was  het  sieraad  in  de  bedeeling  v^n 
het  Oude  ^  Verbond.  Het  is  voor  den  Muzelman 
eene  eerste  vereischte;  en  wat  is  een  Christen, 
die  niet  bidden  kan  of  wil  ?  En ,  helaas !  deze 
tijd,  die  zoo  hoog  roemt  op  zijne  verlichting  en 
Y  3  be* 


,y  Google 


33%  J.    H.    SOVST&AL  , 

besehaVidg,  trekt  den  menstch  af  Tam  God  eil  het 
gebed.  Wij  yerschoonen  het  in  de  Heidenen ,  dat 
z§  het  onmetelijk  starrenheir  roor  de  Godheid 
zelve  aanzagen  ;  maar  moeijel^k  is  de  Terwaten* 
hei(}  te  vergeren ,  die  de  vele  woningen  daar  ho- 
ven aanschoawt ,  en  er  geènen  huisvader  in  wil 
erkennen. 

Die  nfet  bidt ,  Iaat  deo  hemel  los ,  ^  zegt  z§n 
kindschap  op,  verbeurt  zijnlerfdeel  in  het  vader- 
lijk huis.  Die  niet  bidt,  verlaagt  zich  töt  bèt 
dierlijke,  wordt  de  prooi,  een  erfgoed  Van  den 
Satan.  Duizend  gevallenen,  en  daaronder  zoo^ 
menig  een,  die  op  het  schavot  zijüe  gruwelen 
eindigde,  hebben  beleden,  dat  bun  val  zich  dag- 
teekende  van  den  tgd ,  dat  z§  ophielden  te  bidden» 

£r  zijn  ouders',  die  hunne  kinderen  niet  leeren 
bidden ,  zekerlijli  omdat  zij  het  zelve  niet  doen  ; 
en  wat  men  niet  heeft,  kan  men  niet  .geven% 
Misschien  vaUen  deze  bladen  óok  in  handen  vaki 
menscheh ,  dié  daaraan  schuldig  zijn.  Ook  met  a 
héb  ik  een  woord  te  wisselen ,  en  ik  zég  ii  met 
alle  bescheidenheid  en  met  vrtendelijken  ernst:  gij 
verpest  de  ziel  uwer  kinderen,  gij  doodt  de  kiem 
van  het  hooger  levensbeginsel  in  hun  gemoed. 
Haar  gij  bidt  zelve  niet.  Eigenlijk  weet  gij  het 
3:elve  niet,  waarom  gij  het  nalaat;  ik  zal  het  u 
rond  en  ombewimpeld  zeggen :  omdat  gij  vervreemd 
zijt  van  het  leven,  dat  uit  God  is;  omdat  Gods 
liefde  u  niet  doordringt,  kinderzin  u  lastig, 
dankbaarheid  u  een  walg  is, 

Of 


Digitized  by  LjOOQ IC 


GOD,    OUZr.   VADSR.  335 

*  Of  hebigij  ook,?erkeerde  gedachte  van  het  gebed  ? 
Zoo  gij  het  onderwijs  van  jezds  niet  versmaadt, 
znllen  ze  worden  weggenomen.  Maar  neen,  gij 
▼erwerpt  het  gebed  ,  omdat  uw  hart  leeg  is  ;  want 
waar  het  hart  vol  van  is,  daar  loopt  de  mond 
van  over.  Nood  leert  bidden,  blijdschap  lokt  den 
lofzang  nit.  Indien  wij  onze  behoeften  kennen,, 
zullen  wij  ze  niet  weten  te  noemen  ?  Wanneer  het 
ons  duidelijk  is ,  wie  ze  bevredigen  kan ,  zullen 
wij  hem  niet  aanspreken?  Als  uw  kind  met  den 
dciod  worstelt,  is  dan  het  gebed  u  eene  plaag? 
Als  gij  ziek  ligt,  wenscht  gij  niet  beter  te  wor- 
den ?  Als  gij  gebrek  lijdt ,  bidt  gij  niet  om  een 
stak  brood?  Ua^r  als  gy  opstaat,  gezond  en 
frisch ,  dan  bidt  gij  niet ;  want  gij  hebt  —  niets 
noodigl  Als  het  dier  op  het  veld  sjprej^en  kon,  en 
zoo  sprak,  men  zou  het  toegeven ,  denkende :  het 
is  niet  wijzer ;  maar  dat  een  menseh  met  gezonda 
hersenen  zoo  denken  kan ,  .is  de  ongerijmdheid 
zelve.  Zult  gij  dan  zelf  uwe  gezondheid  bewaren , 
uw  lot  regelen ,  u  arbeid  en  brood  verschaffen , 
en  in  dat  brood  de  voedende  kracht  leggen  ? 

Weten  wij  slechts  dat  alle  goede  gaven  van  bo- 
ven nederkome^,  dat  al  wat  wij  hebben  en  ont- 
vangen zullen,  een  geschenk  is  uit  Gods  hand, 
zal  dan  dankbare  hartverheffing  achterwege  bli^ 
ven  ?  •'^  Bidden  is  geen  werken ,  maar  verster- 
king tot  het  werk.  Het. is  de  weg  voor  den  ze- 
gen van  boven ,  en  zegen  is  iets  anders  en  meer 
dan  geluk.  Geluk  kan  men  van  bulttin  zien  aan- 
Y  4  ko- 


,y  Google 


336  7*  H.  sbirsTRAi ; 

komeB ,  zegen  woont  in  uw  eigen  gevoel.  De 
landman  ziet  het  zaad  in  het  aardrijk  gaan ,  en  uit 
den  grond  opschieten;  maar  hoe  de  korenaar  vol 
korrels  komt,  dat  is  de  zegen ,  dien  ziet  hij  niet^ 
maar  geniet  hem. 

Moeder !  leer  uw  kind  bidden ,  en  gij  leert  hét 
eene  taal ,  die  in  den  hemd  wordt  gesproken.  Het 
k  het  goedkoopste  der  opvoeding  en  brengt  de 
r^kste  Tracht.  W|j  doen  een  engelen  werk,  ab 
wij  het  gebed  in  het  hart  onzer  kinderen  leggen. 
Laat  ons  zelve  het  ook  döén ,  en  wij  openen  ons 
gemoed  voor  de  lichtstralen  der  Goddelijke  liefde. 
Jakob  viel  biddend  in  slaap,  en  hij  zag  in  den 
dro<»Q  den-  hemel  geopend ;  en  toen  hij  wakker 
yrerd ,  was  het  nog  hemel  in  zijn  hart. 

Maar  ons  hart  is  dikwijls  zoo  ijdel ,  zoo  inge- 
nomen met  zingenot;  onze  geest  zoo  verstrooid 
in  wereldsehe  aangelegenheden ,  of  gaat  zoo  diep 
gebakt  onder  de  zorgen  van  den  'dag ,  dat  w§  ons 
dwang  moeten  opleggen  om  te  bidden.  Is  echter 
het  hart  zoo  af  keerig ,  hapert  het  ons  aan  zin  tot 
bidden,  het  is  juist  dan  hoog  t^d,  dat  wy  het 
doen.  Ons  gansche  leven  behoort  een  gebed  te  zijn, 
waarvan  het  sterven  eerst  het  joamen*'  uitspreekt. 
Daarom  hebben  wij  te  letten  op  ieder  oogenblik, 
waarin  de  begeerte  naar  omgang  met  God  ons 
ontbreekt.  Wanneer  de  wereld  rondom  ons  dar- 
telt ,  en  hare  netten  ons  over  het  hoofd  speelt , 
dan  is  het  noodig,  dat  de  vermaninp  in  ons  bin- 
nenste weerklank  vinde :   bidt ,  en  bidt  toch !  Zoo 


,y  Google 


GOD,    OHZS   VABEft.  •  337 

1^  er  Biel  toe  gestemd  zijt^  bidt  ten  mimte  am 
in  eene  goeAe  stemming  te^  komen.  Be  eerste 
segen  ran  het  gebed  is  de  ernst ,  dien  het  geeft. 
Het  begint  met  woorden ,  of  zoo  die  aanvankelijk 
ontbreken ,  met  yerzuchtingen  ;  het  wekt  hooger 
geroel  op,  en  de  ziel  wordt  werkzaam. 

Wie  is  nu  het  voorwerp  van  ons  gebed  ?  Tot 
urien  bidden  wi)  P  Aangenaam  beantwoordt  de  Hei* 
ligste  van  allen ,  die  gebeden  hebben  ;  deze  vraag , 
als  Hij  ons  God  leert  aanspreken  ,  als  onzen  Va- 
der in  den  hemel,  ^ie  is  die  Fader  ?  Waar  is 
ff^?jrat  geeft  Mij? 

Wie  is  die  Faier  ?  Dezelfde ,  wien  Natuur  en 
Openbaring  roemen  en  prijzen  als  Schepper  ,  Onder- 
houder en  Bestuurder  van  hemel  en  aarde.  Het 
is  de  Almagtige  en  Algoede ,  de  W^ze  en  Heili- 
gen, die  iedereen  regt  doet,  die  de  starren  aan 
het  gewelf  des  hemels  als  gouden  bloemen  op  een 
axnur  veld  heeft  geplant  en  de  zwaluw  met  vede-* 
res  dekt,  die  de  harmonie  in  zijne  schepping 
handhaaft,'  en  den  wanklank  der  zonde  in  den 
liefelijken  toon  der  verzoening  oplost. 

Hei  is  een  onmiskenbaar  v'oorregt  van  het 
Chrisiendom ,  dat  hei  kracht  en  goedheid  verhon« 
de»  heeft.  De  oude  wereld  bleef  staan  bij  de 
kracht,  en  haar  beginsel  was:  vrees.  Het  Ghrisr 
iesdom  bereidt  zièh  in  Goddeipe  goedheid ,  en 
x^Q*  beginsel  isr  liefde.  Het  indrukwekkende  der 
natuur  en  hare  stoute  verschgnselen ,  dreven  den 
Heiden  tot  God,  en  hij  stond  verbaasd  over  de 
Y  .*>  '     krach- 


byCoogle 


338  •  ^   H.    SOqSTRiL, 

krachten»  die  hem  aangrepen.  Niet  dat  zij  hem» 
eerbied  en  liefde ,  maar  veeleer  vrees  en  bewon»* 
dering  inboezemden*  Het  Evangelie  sluit  de  o<^ea 
ffiet  voor  de  indrukwekkende  majesteit  van  Gods 
werken  ;  iieen,  maar  het  heeft  die  aanschonwiog 
verteederd,,  geheijig4«  veredeld,  God  in  het  midr 
jden  der  menscben  geplaatst ,  en  de  meoschen  ver<- 
eogeld;  zoodat  hemel  en  aarde  één  huisgezin  met 
fiéü  huisvader  is  geworden. 

De  Heiden  wist  den  afbtand  tusschen  God  en 
vmensch  niet  aan  te  vullen,  dan  door  ingebeelde 
tusschenwezens.  Zoo  had  hij ,  behalve  velis  ande- 
ren ,  zijne  huisgoden ,  die  zijn  huis  en  haardstede 
beschermden ;  en  boeseer  een  groot  aantal  Chris- 
tenen, die  tnssehenwezens  der  heidenwereld ,  onder 
*de  vriendelijke  benaming  van  Heiligen,  wederom 
voor  landen  en  steden ,  voor  kerken  en  huisge<^ 
sinnen  hebben  teruggeroepen,  christüs  en  zijn 
Evangelie  weet  daarvan  niets,  Jezus  heeft  nér- 
gens en  nooit  geleerd  eenen  Heilige,  hetzij  hy  of 
zij  iBRAHAK ,  ifoz£s  of  MARIA,  heette ,  aan  te  roe- 
pen ,  of  hunne  bemiddeling  en  voorspraak  af  te 
smeek  en  ;  maar  Hij  stelt  ons  dadelijk  en  onmidde- 
lijk met  God  zelven  in  aanraking,  en  wel  als 
Yader.  Zoo  plaatst  Hij  ilen  Almagtige  ,  voor  wien 
^e  Seraf  knielt ,  die  de  starren  bij  name  roept , 
<en  ons  de  haren  op  het  hoofd  heeft  geteld  ,  ab 
buisgod ,  of  liever  nog  f  als  huisvader  in  het  mid* 
'den  van  elk  gezin. 

Aangenamer ,    dierbaarder  ,   streelender  en  ver« 

trott- 


,y  Google 


GOD,  omzt  viDEh,  359 

tr{»irel§ker  TOorstelKng  ken  ik  niet  dan  deze:  d^ 
Oneindige  is  Yader  in  mijn  iiuis.  En  dit  durf 
ik  beweren  ;  want  Jizus  zelf  heeft  mij  geleerd , 
dat  God  onze  Yader  is.  Dos  niet  de  Yader  tan 
enkele  beroorregten ,  bij  voorbeeld ,  van  eene  ze- 
kere priester- kaste ,  of  hoog  *|geplaatste  personen. 
Ook  niet  van  bijzondere  volken  ^  neen ,  maar  van 
alle  menschen  is  God  Yader ,  Tan  n ,  ?an  mij  ^ 
ia  nw ,  in  mijn  huis ,  overal  is  £rod  Yader. 

Gelijk  vrees  afstand  en  ook  onderlinge  verwij- 
dering 'bevordert ,  omdat  vrees  niet  aantrekt ,  maar 
afstoot,  200  lokt  liefde  alles  tot  zich  en  bewerkt 
eenheid.  Daarom  nam  de  Heer  ook  de  i^fstanden 
weg  ei  bevorderde  eene  gemeensjchappelijkheid « 
waarvan  God  het  middelpunt,  de  liefde  de  band 
nn  vereeniging  is.  De  oude  volken  waren  van 
elkander  gescheiden.  Evenzoo  onder  hetzelfde. 
volk  de  verschillende  maatschappelijke  standjen^^, 
alsof  z§  ieder  een  bijzondere  afkomst  hadden* 
Üven  verwijderd  en  op  eenen  grooten  afstand  ge- 
voelden zij  zich  van  God  geplaatst.  Zoo  al  bij 
iemand,  dan  waren  het  toch  weinigen,  bij  wie  de 
vrgzinnige  gedachte  opkwam,  dat  God  overal twtn 
goed  kan  gediend  worden.  Tot  zelfs  'bij  den  Jood 
waren  bepaalde  plaatsen  aangewezen ,  om  den  Ai- 
vader  aan  te  roepen ;  ten  minste  hij  hield  hei^ 
bij  zijnen  achteruitgang  in  Godsdienstige  verlich- 
ting ,  daarvoor ;  en  de  Jood  voerde  met  den  Sa- 
uaritaaa  eenen   hevigen   strijd  over  de  plaats  der 


,y  Google 


340  .  J.   H.    SOHTRAt , 

4?odsTerheerl|ikiiig , -  of  di^  Jeruzalem,   daa  wd 
fferizim  behoorde  te  zijn.  ^ 

Jezus  plaatste  o«2tfft  .F^ader  noch  in  den  tem- 
pel op  Sion ,  noch  op  den  Samaritaanschen  berg  ; 
want  Hij.  was.  zich  helder  bewust,  dat  Hij  den 
t^d  in  het  iefen  riep,  waarin  de  ware  aanbidders 
den  Yader  in  geesit  en  waarheid  zouden  iianbidden«, 
Daarom,  leerde  h\j  zijne  jongeren  niet  bidden: 
)DOnze.Y«der,  die  te  Jeruzalem  of  op  den  Geri^ 
nim  zijt,  te  Mome  of- in  £gypte  woont,  maar 
die  in  den  hemel  z^t.**  £n  de  hemel  is  oyeral , 
gelijk  de  izon. 

^aze,<God  is  in  den  hemel  en  Hg  kan  doen 
wat  Hy  wil,  en  Hy  wil  als  onze  Vader  ons  ver-; 
zorgen ,  weldoen ,  zegenen ,  yoor  tijd  en  eeuwig* 
'beid  gelukkig  maken.  Is  u  de  gedachte  niet  dier- 
baar en  troostvol  P  Gij  bezit  niet  enkel  in  <le  verte , 
>maar  ook  in  de  nabijheid ,  in  uw  eigen  huis  eenen 
■Yader,  die  veel  heeft,  veel  geeft  en  nooit  ver- 
wijt ,  die  zoo  goed  als  alvermogend  is ;  een  Va- 
der, die  zijne  kinderen  lief  heeA.  )Yilt  gij  daar- 
van proeven?  Hij  heeft  ons  geschapen  naar  cyn 
beeld,  opdat  wij  Hem, gelijk  zouden  worden;  H^ 
heeft  het  vleesch  den  glans,  zijner  heerlijkheid 
doen  aannemen,  opdat  Hy  ons  zoude  heiligen  tot 
een  hemelsch,  kindschap ,  dat  eenmaal  de  zaligheid , 
als  vaderlijk  erfgoed ,  beërven  zal. 

Aan  eenen  Vader ,  die  ons  eene  eeuwigheid  vol  zer 
geningen  waarborgt,  durven  wy  geru:$telyk  eiken 

dag 


,y  Google 


GOD,    ORZE    GOD.  341 

dag  onzes  aardscfaen  levens  aanbevelen.  W9  laten 
aan  de  ingebeelde  wijzen  hunnen  waan ,  alsof  bid* 
den  niet  baat ;  dat  alles  van  toevaUïge  omstandig- 
heden, van  de  wijze,  hoe  wij  zelve  zaken  en  toe* 
standen ,  aanzien  en  aanvullen ,  afhangt.  Een 
Vader ,  die  zijne  kinderen  het  vragen  of  rerzoe* 
ken  om  hetgeen  zij  noodig  hebben;  verbiedt  en 
belet,  is  wreed  van  hart  en  een  despoot  in  zijn 
hais.  Waar  aan  den  anderen  kant  de  kinderen , 
op  eigen  gezag,  meenen,  dat  zij  niet  noöd%  heb^ 
ben  hunnen  vader  iets  te  verzoeken;  dat  zij  alles 
van  zelf  zullen  krijgen  en  maar  voor  het  wegne* 
mèn  hebben ,  déar  is  de  eerbied  en  lielde  in  on« 
beschaamde  minachting  ontaard. 

Welk  regtgeaard  vader  wordt  verstoord ,  ab  hel 
kind  zijne  gunstbew^zen  inroept?  £n  al  moet  hl} 
somt^ds  de  gevende  hand  terughonden,  h^  ver-^ 
toet  de  teleurstelling  met  minzamen  ernst  ea 
vriendelijk  woord.  Zoo  doet  ook  de  hemelsche 
Tader.  Dit  ondervond  mozbs  op  zijne  bede  om 
banaan  te.  zien ,  en  menigeen  zal  zich  bij  het 
onvervuld  blijven  van  hartewenschen  hebben  moe* 
ten  troosten ,  met  het  woord ,  dat  een  groot 
Apostel ,  tot  opbeuring  bij  onvei^hoorde  bede ,  ont* 
ving:  ifLaat  u  aan  mijne  genade  vergenoegen,^* 
'  De  dwazen ,  die  wigzer  dan  wijs  willen  z(|n  ^ 
beweren ,  dat  ons  gebed  de  verstoring  van  de  orde 
ier  natuur  bedoelt ,  en  dat ,  zoo  het  verhoord 
^erd ,  bij  God  eene  verandering  van  wil  ^  han^ 
dden  zou  doen  ontstaan*  Dit  zon  het  geval  mo- 
.  gen 

Digitized  by  LjOOQ IC 


^42  i*    11.    SOAStKAt, 

%Uk  E^B.,  uidieii  ^0  baden ;  maar  niet  als  60 
Christen  bidt  wat  zijn  Meester  hem  geleerd  en 
geraden  heeft.  Neen «  noch  in  de  natuur ,  noch 
in  de  genade  wordt  de  natuurlijke  of  zedelijke 
orde  gestoord ,  als  ik  bid ,  dat  het  Godsrijk  ko- 
me  ;  dat  Gods  wil  gesehiede  ;  dat  ik  d^elijks  mijn 
brood  geniete ,  <in  verlost  worde  van  alle  kwaad.  G  od 
gee»ft  ons  zijne  goede  gaven.  Juist  dit. behoort  tot 
de  onverbrekelpe  orde  in  zijne. werken^  ,  Hij  wil 
duarbij  9^»  Yfider  met  ^ijne  kinderen  in  aanraking 
komen 4  .en  juist  dit  geschiedt  door  het  gebed. 
AUbs  koQ^t  sleehU  daax;op  aan«  ^^t  en  hoe  wi} 
bidden.    }fVo%  leert  het  ons  ah  kinderen  doen. 

»Onze  Vader  in  den  hemel  T*  Vertrouwelijker 
en  aangenamer  kunnen,  wij  God  niet  naderen ,  en 
onze  iiiriBüER  heeft  den  zin  des  Heeren  kinderlijk 
en  daarom  regt  goed  gevat ,  toen  hi|  in  zijn  volks- 
•aderwijs  dezen  aanhef  aldus  verklaarde:  »6od 
vril  ons  daarmede  lokken,  dat  wij  gelooven  zul;* 
ka ,  dat  Hij  onze  r^te  Vader  ^  en  wij  zijne  regte 
kinderen  zijn  i  opdat  w^  gerustelijk  en  met  alle 
ioevoorzigt  H^m  bidden »  gelijk  de  lieve  kindereii 
bunnen  vader  bidden.*' 

Oiea  kinderzm  mivte  jezus  bg  zijne  tijdgenoo- 
ten  en  het  hinderde  Hem,  als  {lij  ze  in  de  Sjr 
nagoge  of  aan  de  hoeken  der  sjtraten  zag  staan , 
app  ds  .ca  werktuigelijk  hunne  gebedei^  opzeiden , 
dia  niet  andere  waren^  da^  een  br^d  huichelach* 
tig  v^toon  V  waarbij  men ,  zalfsr  biddend ,  zop 
H  heeile,  im  bemeUchev  Vader^  uit  \^t\  oog  ver- 
loor, 


,y  Google 


600,  JOUZE   VAOER.  343 

loor,  «n  alleen  ziefa  als  vroom  en  heilige  bij  dé 
wereld  aanbeval. ' 

De  Heiland  begeert  van  de  zijnen ,  dat  zrj  God 
in  den  gebede  naderen,  zoo  als  het  kind  zijnen 
Tader.  Als  vr^  van  kinderen  en  kinderl^kheid 
spreken,  denken  wij  niet  aan  zulke  knapen,  die* 
konne  ouders  met  onverpoosd  dwingen  lastig  val^ 
len ,  maar  dan  ook  wal  zij  der  ouderlijke goedwillig^- 
héid  hebben  afgeperst ,  tot  hun  verdriet  en  hart* 
zeer  misbruiken.  Neen,  als  wij  tot  n,  waarde 
Lezer !  zeggen :  bid ,  zoo  als  de  kinderen  hnnnen 
▼ader  bidden  ,  dan  steHen  wij  ons  een  onbedorven 
kind  voor,  dat  in  de  kinderlijke  wereld  te  hui» 
is.  Het  heeft  zijnen  vader  zekerlijk  veel  te  vra*» 
gen:  kleeding,  voedsel,  middelen  tot  uitspanning; 
maar  ook  daarenboven :  licht  en  raad ,  niet  zelden 
troost  en  opbeuring.  Het  kind  verlangt  van  zijne 
ouders  de  middelen  om  te  -leven  en  het  leven  te 
genieten ;  het  verwacht  van  zpen  vnder  zijne 
toekomst ,  zijn  bestaan  als  zelfwerkend  lid  i^  de  * 
maatschappij.  Hoeveel  inlichting  vraagt  de  weet^ 
gierige  zoon  over  de  (gingen,  die  hem  oniringen, 
ea  raad  bg  i^ne  oefenende  ontwikkeling  voor  het 
volgend  leven,  is  hij  door  zijne  gezellen ,  of  wie 
dan  ook ,  gekweld ',  of  miskend ,  of  achteruit  'gezet, 
bij  vader  of  moeder  zoekt  hij  troost ,  hun  tiaagt 
hg  vertrouwelijk  zijn  leed,  en  in  hunne  troos- 
tende liefde  vergeet  hij  den  smaad,  dien  uien 
bem  tmiten  de  deur  aandeed.  Nu  en  dan  heeft 
h^  een  teeder   aanzoek  te  doen:  vergeving  voor 

be- 


,y  Google 


344  J.    H.    SOHSIAAL, 

begane  fouten ,  en  U^  vraagt  ze  yol  ? ertronwen , 
omdat  hij  het  zijnen  vader  aanziet ,  dat  hij  ziek 
over  zijne  kinderen  ontfermt.  —  Het  bescheiden 
kind ,  dat  door  vele  proeven  tot  de  overtuiging 
gekomen  is^  dat  vader  zooveel  geeft  als  hij  kan 
en  mag ,  laat  bet  hoofd  niet  ontevreden  of  wreve- 
lig hangen,  als  het  zijnen  zin  niet  krijgt;  maar 
berust  kalm  en  gelaten  ook  in  stellige  ,  ja  ook  bij  niet 
vorwachte  weigering;  want,  denkt  het,  vader  moet 
«r  zijne. reden  voor  hebben.  Maar  wat  kij  krijgt 
gebruikt  hij  zoo,  dat  zijne. ouderen  er  genoegen 
van  hebben^  en  hij  zelf  er  nut  uit  trekt. 

£n  wanneer  denkt  gij  nu  dat  een  kind  bet  liefst 
en  het  meest ,  en  het  openhartigst  zijnen  vader. 
met  zijne  vragen,  behoeften  en  wenschen  nadert? 
Als  er  veel  vreemden  bij  zijn,  of  als  het  in  j&pe 
spelen  is  verwikkeld  ?  Neen  ^  in  het  eerste  geva^ 
zou  het  hem  aan  vertrouwen  haperen,  en  zoo 
lang  hij  speelt  is  hij  te  verstrooid ,  on^  aan  wat 
ernstigs  te  denken.  Maar  wanneer  hij  in  dea 
kring  der  zijnen ,  en  nog  het  allerlie&t ,  als  hij 
met  vader  alleen  is;  dan  heeft  hij  gelegenheid, 
dan  voelt  hij  moed  en  kracht,  om  zijn  hart  uit 
te  schudden  en  zijne  behoeften  te  openbaren,  juist 
zoo  als  hij  er  over  denkt. 

De  toepassing  van  hetgeen  hier  gesteld  is,  zal 
wei  geen  e  bepaalde  aanwijzing  behoeven ,  om  gevat 
te  worden.,  £n  zoo  dit  bij.  u,  mijn  goede  Lezer! 
het  geval  is,  wensch  ik  u  geluk;  want,  wetende, 
dat  tiod  Vader  is  van  al  wat  kind  heet  in  hemel 

ea 


,y  Google 


GOD  ,    OHZE    VADER.  345 

en  op  aarde ,  zalt  gij  ook  in  uw  gemoed  roeping 
en  behoefte  gevoelen ,  om  als  een  regtgeaard  kind  , 
eerbiedig  vertrouwend,  vol  berusting  tot  God  in 
het  gebed  te  naderen. 

Wanneer  wij  jezus  volgen  en  tot  God  bidden 
als  ODzen  Vader  in  den  hemel  ^  dan  staan  wij  voor. 
h^m  als  kinderen,  ea  op  dien  grond  mogen  w§ 
billijk  verwachten ,  dat  die  Vader  voor  ons ,  zjjne 
kinderen ,  zorgen  zal.  Bidden  wij  ,  wat  jzzus  oo& 
in  den  mond'heefl  gelegd  j  wij  zullen  -God  met  vrij- 
moedigheid ontmoeten.  Als  gij  sommige  raenschen» 
gebeden  hoort  opzeggen  ,  vergeet  gij  bijkans ,  door 
de  opeenstapeling  van  schelklinkende  titels ,  waar^ 
mede  God  aangesproken  wordt,  het  eigenlijk,  wat 
het  gebed  inhouden  moest.  Jezus  leeirt  ons  God 
aanroepen  eenvoudig,  zonder  omhaal,  als  onzen 
Vader,  en  nu  wordt  het  ons  aan:>tonds  levendig, 
dat  wij  kinderen  zijn;  helder  wat  wij  als  zoodanig 
behoeven. 

Die  gemeenzame  aanroeping  staat  den  eerbied 
niet  in  den  weg ,  die  ons  jegens  den  hoogen  God  be- 
zielen en  doordringen  moet,  integendeel,  z^  ver* 
sterkt  ze;  immers  wij  kunnen  begrijpen  wat  wij 
zeggen  ^  meer  en  beter  dan  in  breeden  aanhef, 
die  ons  doet  duizelen  van  verhevenheid,  doch  het 
hart  niet  treft  en  opvoert  tot  God. 

Ik  durf  eenen  vader  vertrouwelijker  toespreken , 
die  de  hand  uitstrekt ,  dan  een  koning ,  die  dé 
handen  op  den  rug  houdt,  en  hoe  vaderlijk  reiki 
€od  ons   de  hand  toe.     Hij  doet  het,  als  wij  het 

BOEKz.  MAART  1847.         Z  zieu 


,y  Goog  te 


34d  s*  H,  sONStiiAi,  tfrat. 

zien  en  ook  ais  wfj  het  ni^t  zien.  Hij  denkiaan  OAi^ 
ook  wanneer  mj  ileiD  achteloos  vergeten ;  H^  is  hek , 
öie  ofls  van  de  wieg  tot  op.dH  oogenUik  heeft  bewaard 
en  beschermd  ,  lief  en  leed  toegezoaden ,  alles  om 
ons  tot  Hem  te  trekken ,  opdat  w§  zifaen  aaain 
zouden  heiligen  en  daardoor  zelve  heiHg  wordeA. 
Zonden  wij  dan  ons  lot  Hem  niet  kinderlijk  aaii'* 
bevelen*  Eiken  morgen  begiBnen  wij  met  ons  ea 
het  onze  onder  zijne  hoede  te  stellen. 

Een  regtschapen  Mod  schnwt  z^nen  rader  niet ; 
en  zouden  wy  dan  Gods  nabijheid  sefauweft;  Hem 
niet  openhartig  en  vrij  openbaren  wat  oos  op  het 
hart  ligt  en  drukt.  Wij  z^a  niet  op  aarde  ge-» 
plaatst,  om  ie  eten  ea  te  drilden,  dan  waren 
.  wij  zdfe  minder  dan  het  gedierte  de»  velds.  Onza 
bestemming  is  groot  en, edel,  ze  is  tot  in;ee«fwig« 
heid  uitgestrekt.  Zouden  wij  daarover  onzen  Va* 
der  in  den  hemtl  niet  raadplegen  P  Zondes  wij 
Hem  niet  vragen  ,  wat  Wij  doen  moeten  om  zalig 
.  te  worden  ?  Zouden  wij  Hem  niet  geloovig  en 
vertrouwend  bidden:  Schep  in  mij,  o  Godl  een 
rein.  hart^  leer  mij  uwe  regtes;  leid  mij  in  uwe 
waarheid  1  Vader  in  den  hemel!  uw  ri^k  kome 
tot  mij ;  en  als  w^  bet  ruime  veld  viem  den  stqjd 
tosschen  goed  en  kwaad  overzien ,  zuUea  wij  nïel 
voor  onzen  beschermenden  Vader  de  handen  tovh- 
wen  en  tot  hem  zeggen :  Leid  ons  niet  in  vernoe- 
king  ,  maar  verlos  ons  van  >  den  kwade  P 

Nu  ^vij  welen ,    dat  God  opze  Vader  is ,    doet 
het   ons   hed ,    als  wij    ongehoorzaam  zijn  ^    zijne 


,y  Google 


geboden  oTerlreden.  Welk  mensch  f  al  2ich  foor 
onscboMfcf  houden  ?  Wat  zég  ik  ?  Wie  kan  m«v^ 
kflii  hoe  dikw^ls  Hij  feilt  P  Wij  2t)«t  vöMJige ,  schil*» 
dige ,  siraftrsardige  kinderen  ,  en  terdieoen*  dooé 
en  Terd^  met  on 2e  werken.  Haf  geloof  MioadI 
OBs  toor  ter^feling;  Want  het  is  sieh' liewusi « 
dat  jutrs  iA  de  wereld'  k  gekoidefl-  o«  ioadareii 
zalig  te  makea;  en  het  kind  m%i  jchttidgcveet 
dankt  z§h  Verlosser ,  die  Hem  defe  bede  in  hek 
hart  legt:  Onxe  Vadei*  in  deb  heaa^?  feirgeef  ons 
oüze  sdtrideli.  » 

Aan  dien  Teel  fet^jto^eiiden  Vader  ^  die  óns  faa 
schold'  en  strsif  bertijdl ,  klagen  w^-  0Dzen<  nood » 
storten  0as  hart  Voor  Rena  uit ,  ab  de  wereld  on9 
bedadeelf ,  als  het  dbnker  itt'  onze  binnenkamer 
is ,  i£^  dè  ^torm  des  oifspoeds  kmé  m  den.  naeh* 
terschrikti  De  reiaiger  aan  boord  is  tnn  angrt 
beidemd,  terwgl  dè  storm  het^  iianke  «aartulg  d«eft 
de  opgestoven  baren*  Vingert ;  matfr  het  kind  ie 
gernst ;  want  zijn  tader  staat  aan  het  roer.  En 
wat  zonden  wij  bij  's  levensstormen  ? reezen  P  Onze 
Vader  in  den  hemel  staat  aan  het  roer  van  onze 
leyenshnlk.  Beveelt  steeds  al  uwe  wegen  en  al  uMr 
zorg  aan  God ,  en  onZe  lieve  Vader  zorgt  goed ; 
Hij  weet  het  beter  dan  wij.  Kleingeloovige  l  wat 
zijt  g§  bekommerd  P  Zonder  den  wil  van  uwen 
Vadei^  in  den  hemel',  zal  ri  geen  haar' van'>  het 
hoofd  vallen. 

Maar  w^  ontvangen  niet  dteos  waarom  wij  bid- 

(i^Q.     €afet   het   óns    daarom    minder  geedP  Hei 

Z  2  ge- 


,y  Google 


3^3  J.    H.-  SONST&AL  ,    EJfZ. 

gehoorzame  kind  rraagt  wel,  inuar  dwingt  uiaU 
Wij  bidden  om  hetgeen  ons  aangenaam  en  begeer- 
lijk toeschijnt ;  de  Vader  in  den  hemel  geeft  cos 
wat  goed  en  nattig  is;  alioos  het  dagel^kseh  brood. 
Gevoelen  wij  slechts  wat  jjszus  ons  leerde  bidden : 
nw  wil  geschiede  J  dan  znlien  wij  rust  hebben  bij 
ai  wat  God  o?er  ons  beschikt  ,i  en  wjj  laten  hen  , 
éie  nooit  bidden  ,  gaarne  de  klagt ,  over  de  niet 
verhooring  des  gebeds. 

Wat  de  hemelsche  Yader  ons  geve  of  onihoa- 
de,  het  ontvangen  goed  worde  tot  heiliging  van 
zijnen  naam  ^  -  tot  veredeling  van  onzen  onsterfe- 
lijken  geest  aangewend.  Ons  gansche  leven  zy  een 
gebed,  dan  hebben  wij  God  voor  oogen.  Om 
goed  te  bidden  hebben  wij  niet  vele  woorden  van 
n^e,  God  verstaat  wat  er  in  het  hart  omgaat ., 
en  «lie  roensch  is  zeker  niet  ongelukkig ,  in  wiens 
hart  God  lezen  mag ,  bij  hem  is  het  hemel ,  en 
God  f  Yader  in  zijn  huisgezin. 


«ESPIUEK  TÜSSCHEir  EEK  ROOMSCHEir  BEDEVAJLRTGAirGER 

SlAR    TMI£R^    EV   EEN   HEIOEKSCHEH  BEDEVAART* 

«AKGER  SA  AR  SOJIfF* 

De  Beiden.  Waar  gaat  gij  heen ,  pelgrim ! 
De  Roomeche.     Naar  Trier. 
De  ff.  Wat  gaat  gy  daar  doen  ? 
De  B.  De  heilige  rok  vereeren.  Gaat  gy  mede? 

De 


,y  Google 


GtsPMK  tsz.  349 

J>i  ff,  Neeo ,  ik  ga  naar  Home ,  naar  den  Pa- 
latgoschen  berg. 

De  B.  Wat  hebt  gij  diir  te  Tcrrigtcn  P 

De  ff.  Hetgeen  gij  te  Trier  gaat  doen  — 
▼ereercn. 

De  R.  Wat? 

Be  ff^  Den  slok  tan  den  grooten  rotold's. 

De  6.  [Schaterende  van  lagchen),  Den  stok 
Tan  ROHüLVs ! 

De  ff.  (Ontevreden),  Nu  ja,  wat  is  daar  be- 
lagehelijks  in  P 

De  R.  {jiHijd  lagchende).     De  stok   tan  bo- 

HüLirs  \ Een  stok  ^ereeren !  {Btm  naauw^ 

keurig  in  het  aangezigt  ziende).  Laat  mij  eens  zien , 
of  gij  wijs  ziji. 

De  ff.  (Met  drift).  Onbeschaamde !  Het  sUat 
n  fraai  noij  Toor  een  dwaas  te  houden.  Mijn  stok 
is  e?en  zoo  goed  ais  uw  rok.     n 

De  R.  (Zich  driemaal  kruisende).  Heilige 
Moeder  Gods!  Welk  een  lastertaal  hoor  ik  hierv! 
Welk  eene  treurige  ontmoeting! 

De  H.  De  mijne  is  nog  Teel  treuriger. 

De  R.  (Ter  zijde}.  Ik  moet  dien  man  tot  re- 
den brengen.  (Friéndelijk).  Ik  traag  u  ter- 
schooning,  mijn  ijver  heeft  mij  de  palen  der  liefde 
doen  te  buiten  gaan  ;  maar  wees  verzekerd ,  ik 
bedoel  uw  geluk ,  en  ik  wensch  niets  meer ,  dan 
nwe  oogen  te  openen  voor  de  dwalingen  uwer 
Godsdienst.  Yergun  mij  u  te  zeggen,  dat  uwe 
Z  3  pries- 


,y  Google 


350  fifSBREC  EKZ, 

Drie^iters  o  ^isleidiBii ,  wanneer  zij  tob  u  de  ?<r«* 
jBering  van  den  stok  van  boiiui.us  hegeeren.  £en 
stok  t0  Teceecen ,  éen  <st^k  van  ledtfr ,  van  een 
fna^tboem»  of  eikenjK>o^ ,  een  riel  jnissdi^ien.  -r^ 
Jk  beroep  mij  op  uw  ge^sond  verstand ,  of  bet  niet 
de  dwaasheid  seive  is. 

D$  En>  Lk  bewonder  uw  yersiand  op  een  oogen- 
j>lik,  4#t  g^  u  gaiit  nederbnigen  voor  een  bp. 

Bt  R.  (Ernstig).  Ik.  verzoek  u,  44  41:9  niet 
liutc^rt.     Zegen    voor  <len  mk  ?on4<r   n^ad  van 

^EZUS  CHRISTUS* 

lU  Jf.  Hoe  weet  gj ,  dat  bet  egn  rok  is,  en 
'ifK  alls  gevallen  is  de  stok  my  even  t^  dierbaar 
fils  Jk  de  rok. 

Bs  R.  G§  begrijpt  het  onderscheid  niet.,,  dat 
pr  is  iv^schen  eene  ware  en  valsche  Godsdienst. 

Be  E.  W^n  Godsdienst  voldoet  m}  \  '^  ^^  ler 
bij ;  ma^r  ik  b^rijp  niet.»  dat  gy  mj  verwi^tin-. 
.^en  doet  over  vb^%  Tereeriog  van  i^oniri^as  &tok , 
4w  JS^  dion  van  den  H.  Asyoifius  en-dftn^rtaf 
yan  pitrüs  vereert. 

Dt  R.  WaaMT  gg  begrgpt  hetonderacheidnict.... 
.  JDtf  ir.  Ik  ben  niet  dora  genoeg ,  om  4e  be- 
grjp^  9  4^t  iadüen  nwa  fel^ofi^enooten  4en  «iaf 
van  süT&D^,  4ien  xy  voof  4eii  e^vsX^n.  Fans  hoa- 
iden,  eer.aB«  ik  verkeerd  ^on  handelen  &e^  den 
stok  yan  xilen  ^diter  .van  Rome  te  eeren, 

Be,R,  Maar,  peJgjrim  I  gy  b^grypt  niet.., 

Be  H.  Neen,    g^  begrijpt  niet,  dat  uwe  Kj^k 

^  de 


,y  Google 


«£SPREK    ENZ.  35 i 

d6  ?ere«ri»g  der  relikiën  van  mijüe  Godsdienst 
beeft  overgemmieB ,  en  ik  vind  het  vreemd,  dat 
gg  in  mij  Tcroordeelt  hetgieen  g$  ielf  doet. 

Ih  R.  {In  vunr).  Hf  aar  dit  is  hiet ,  dat  gy 
niet  begrijpt. ••«  . 

De  M.  Ga  awen  we^,  dwaie  stijf  kop!  (Hij 
vtrw^deri  ziek), 

Esopirs  beeft  te  regt  gezegd ,  dat  /vnTiR  den 
meMeh  ^ne  dwaasheden  1n  een  rak  achter  op  den 
mg  verborgen  heeft. 


▼«KJAAAGZAAUfiEK)   VAIT   IB&AHIH  .PACHA.      . 

De  Opper-Rabbijn  te  Kairo  was  gestorven ,  ea 
^§ne  gelüolsgenooten  ijirilden  hem  gaarne  de  eer 
aandoen ,  die  tijne  waai^gheid  en  hunne  ver« 
pligting  TorderdéB ,  maar  vreesden  ,  dat  cij  hierin 
door  opgemide  en  onverstandige  muzelmannen 
zouden  gestoord  vrorden.  Zij  verzochten  dus  den 
Gouverneur  van  JKatro  oin  bescherming,  doch 
ontvingen  een  ontwijkend  antivoord.  Zij  besloten 
daarom  zich  tot  ibrahih  pacua  te  wenden,  Dez& 
bevond  zieh  in  de  groóte  raadsvergadering^  Hij 
Ket  de  afgevaardigde  Israëlieten  binnen  komen  y 
en,  na.  hen  géhoord  te  hebben,  sprak  hij  deaan- 
wezenden  dtts  aan:  »Sedert'ik  jS^rapa  bezocht 
heb,  ben  tk  met  mij  «eken  ontevreden.  Wij 
mogen-  liet  niet  verbergen,  dat  w^  nog  veel  te 
doen  kel^n ,  niet  slechts  om  met  £nropA  op 
gtilijk^  boogte  t^  komen,  maar  zelfs,  om  de  baan 
Z  4  Tan 


,y  Google* 


352     T£R0RlA6ZAAUaEIO   ?AJI   IBRAHIK  *FACHA. 

Tan  Tooraitgaog  te  openen.. .  In  JSuropa  ben  ik 
getuige  geweest  van  de  bescherming,  die  menalie 
Godsdiensten,  zonder  uiteondéring  geeft,  en  vaa 
de  achting ,  die  men  haar  toedraagt ;  en  ik  wil 
niet ,  dat  het  in  Egypte  anders  .  zijn  zai ;  all^ 
Godsdiensten  moeten  wij ,  geljjk  wij  de  pnze  doen , 
achten;  wij  belooven  aan  alle  bescherming .,  ea 
het  zon  mij  bedroeven ,  wanneer  het  anders  ware. 
Daarom  zullen  wij ,  in  plaats  van  eenige  soldaten  ^ 
3000  man  geven,  om  den  lijkstoet  te  vergezel- 
len ,  eu  ik  zal  mijn  eigen  wagen  geven ,  om  de 
kist  daarop  te  plaatsen.*'  Daarop  zich  tot  de  af-^ 
gevaardigden  wendende,  zeide  hij :» Hebt  geene 
vreeze  van  te  zullen  gestoord  worden,  wanneer 
gij  uw  Opperhoofd  ten  grave  leidt  Houdt  u  ver* 
zekerd ,  dat  Egypte  een  land  zal  worden ,  waar 
men  vrijheid  voor  elke  Godsdienst  vinden  en  ge- 
nieten zal." 


DZ   ROZKir   nCR   4ARDZ. 

£vA  ,  de  stammoeder  der  sterfelijken  ,  ^randelde 
eens  eenzaam  peinzend  en  -  treurende  over  den 
ontwijden  akker  dezer  zon^ge  aarde.  Plptseïijk 
zag  zij  op  en  ontdekte  van  verre  een  struik,  vol 
schoone  bloeijende  rozen ,  die ,  besti:aald  door  de 
zachte  tint  Van  het  liefelijke  morgenrood,,  hare 
rozenkleuirige  schaduw  over  de  frissche  groene 
bladeren   wierp.     »0  !**    riep  zij  met  verrukking , 

*be-. 


,y  Google 


DE   aOZEH   OER.  A^KDE»  353 

«bedrieg  ik  m^\  of  zie  ik  ook  hier  Ëdens.  liefe- 
lijkste  bloem  ontloken  P  Re^  adem  ik  hare  pa* 
radijsachtige  geuren  van  verre  in.  Wees  gegroet; 
gij  yriendelijk  zinnebeeld  van  onschnld  en  vreug-» 
de  l  Niet  waar  ?  gij  Terkoodigt  mij  ^  dat  ook  tiis« 
schen  de  veelvuldige  stekelige  doornen  der  aarde, 
vobr  0B$  nog  bloemen  van  vreugde  uit  Eden  zul- 
len bloeijen  en.  ons  verkwikken  en  verfrisschen. 
•Reeds  verrukt  mij  de. aanblik  en  de  reine. adem 
uwer  bloesemkelken.'* 

Terwijl  zij  aldus  met.  zieh  zelve  sprak:,  en  op 
de  .volheid  der  heerlijke  rozen  welgevallig  bare 
blikken  vestigde,  verhief  zich  eene  zachte. zefir- 
adem .  en  bewoog,  de  struik  en  de  teedere  takjes ; 
en  zie ,  toen  lieten  zich  de  bladeren  der  volbloeide 
roien  haastig  los,  en  vielen  op  aarde  neder* 
Toen  zuchtte  eva  ,  en  sprak :  «Ach !  zijt  gij  ook 
kinderen  des  doods  ?  Ja  ik  versta  u ,  gij  beeldte- 
nis  van  aardsche  onvolmaakte  vreugde.'*  Nu  rustte 
hare  stille  weemoedige  blik  op  de  reeds  verwelkte 
bladeren  met.  een  droevig  zwijgen.  Spoedig  hief 
zg  echter  dien  weder  op,  en  sprak:  »Nu ,  loo 
wees  mij  dan ,  zoo  lang  u  de  knop  «nog  omslni» 
jert,  vriendelyke  beelden  der  teedere  onschuld.** 
iffet  deze  woorden  boog  zij  zich  tot  haar  neder, 
maar  werd  de  doornen  gewaar ,  die  veeltaliig  haar 
ieogeren  steel  omgaven.  Hevig  verschrikt  riep 
zij  .na.  gansch  mistroostig  uit:^  O!  hebt  ook  gij 
bescherming  en  beschutting  noodig:.tot  tegen^ 
weer?  «—  Draagt  ook  gij  aan  u  nevens  den  last 
Z  5  het 


,y  Google 


354  Ot  mOKEV  BEft   ÜAROS. 

het  ifeweten  P  Cn  i$a  dese  doornen  de  bewgiet 
uwer  srluiAnattt  ?  -^  Wees  jtoch  <laarom  evenwel 
Tin  mg  gagro^t ,  ^  «diooin  ,  leenamn  «innebeeld  \ 
g^  lieMijke  Junderoi  der  lente!  £|n  wees  in^  ah 
een  beeld  van  het  hemebche  morgenrood,  hei* 
welk  d^e  doqrni^e  iHirde  nA\  omstraalt. 

2gi  ook ,  jeugdig»  mtosohen  l  als  een  sinnebeeld 
van  al  "het  onvolma^ikte ,  dat  de  wereldvreiigde 
hiedt  9  en  als  het  beeld  der  onsehuld  -^  en  leert 
èoch  die  ? repgde  der  aarde  findea ,  die  u  een- 
maal het  lietttelsahe  «lorgearood  zal  doen  aan*» 
schoawen. 

•     i^ti  vr§  weriaald, 
Sekiermonniioag  j,  * 

1846,  T,.,.,  A. 


WAAR  AHTWOQRD. 


Zekeren  Regent  fan  een  kictn  Y^ontendom  i« 
J9nitsehland ,  dié  door  zïjae  onderdanen  om  zijne 
goedheid  en  weldadigheid  hoogel^k  vereerd  werd , 
was  het  g»igt  Tan  eenen  dronken  meosch  eoo 
hinderlijk ,  dat  een  dronkaard  in  zijiie  oogen  geene 
genade  rond*  Op  eenen  d^  bemerkte  hij  in  de 
verte  eenen  soldaat,  die  men  konde  aanzien  dat 
hy  met  eenèn  duchtigèn  roes  te  kampen  had* 
Toornig  irad  hij  naar  hem  toe ,  maar  werd  ge>* 
(ijkt^dig  door  deo   soldaai   ontdekt  t    die  dadelijk 

lijn 


,y  Google 


flja  geweer  preseotoeidd  ,eii  Zjoo  goeë'joiagdijk 
eena  militaid^  èoiKÜAgaamiafB. 

»Kerel  ,'*  rwp  d«  Vofst  ii«m  toe  ,  »wat  is  uw 
Tpornemen,  -waar  gaat  ge  heenP" 

»Door|ttehËgheid  f*^  hernam  de  ander  stotte- 
rend, »ik  bragt  juist  een  d^>Bken  arre$t;^nt  naar 
de  waclit/*  en  ging  tuimejend  verder» 


Too  fdtom  Home, 
fiohver  uail  bao^^ 
Töut  <iie  Qlocke 
GnikgeBang. 

ScKlLU», 

't  Wa9  Go64e  Vr^d^g;  —  U  ilokgabpai 
Zvees,  ' —  daar  nipn  lut  Gods  beiligdaia 

Een  yyome  9cbfl«T  %^  JbiUAwaarts  treden 

In  stil  gepeins  of  in  gebeden. 

De  luckt  'Bing  drukkend ;  -^  droef  en  ^n^ 
'Stond  lieél  "^IT atfiur ;  --*  geen  avondzafig 

Klonk  over  't  veld ;  -»  een  ernstig  zwijgen 

Héérsf^^  in  de  dor;re  wilden  tw^ea. 


Op   't  eenzame  en  It^t^ga  p)^  V4iaka  hm 

Bes  teeraars,  stond,  hoog  bo-veii  'f,  wexeldsck  gedrui^ch, 

MufOiiA  in  aandacht  Teïsonken; 
2jy  dacht  aan  .dl»,n  ^d  ^  toen.  de  Heiland ,  ^rods  Zoon  , 
Beschimpt  en  -veraclEt,  ajl  ($m  v-eldoen  teu  loon» 

Aan  't  TloekhfHiit  «oo  wr^  werd  ge|do»ken. 

£en 


,y  Google 


356  ooKi>s  ?RiJb4a^    , 

£^n  b«ilig«  tiddriag  doordrónf  b«re  leen, 
Hu  achter  de  woUen.  het  conlioht  rerdüreeu 

En  de  aarde  al»  met  floers  werd  ontogen. 
Daar  mischt  eene  aoele  en  afmattende  lucht 
Door  *t  bladerloos  bosch ,  —  en ,  meer  swoej^nde  xnohf 

Ifatuur  ónder  rouw  als  gebogen. 

MiHOirA,  de  dochter  de»  Leeraars  |  wa»  rroom; 
Haar  apelende  kindschheid  terrloog  als  een  droom , 

Thans  telde  tg  ceventien  jaren; 
En  ernstig ,  vol  Godsdienst ,  was  't  teeder  gemoed 
Der  jeugdige  maagd  ,  die ,  zoo  liefdr^k  als  goed  f 

De  deugd  in  haar  hart  Ueef  bewaren. 

y         '  ■ 
Daar  stond  aj  vol  weemoed ^  en  «acht  klonk  haar  stem: 
]»Wat  duistere  stilte!  —  zoo  treurde  eens  om  Hem 

sDc  Hemel!"  —  en  —  dieper  bewogen 
Bidt  tij:  sO  mijn  jizust  Gij  Liefde!  ook  in  smart | 
sLeer  Gij  mj)  IJ  kennen;  >«—  en  ,  mogt  steeds  m$n  hart 
•Naar  waarde  uwen  jsoendood  ▼erhoogén!*' 

Ifog  bad  i9>  de  reine,  toI.  aandacht:—*  daar  boort 
De  bliksem  doot  't  luchtruim;. —  en,  rommelend  atocwt 

De  donder  haar  in  de  gebeden; 
Zg  blikt  door  haar  tranen  naar  boven-,  en  ancht: 
»Mij  êtwft!*,,  de  aiel  is  haar  kerker  ontvlugt! 

»Myn  Heiland!  nn  hebt  gg  Tolstreden I*'      -    * 

£n  schriklgker  rolde  de  donder,  bg  't  licht 
'Des  bliksems!  —  HnroiffA.  verbergt  het  gezigt 
En  weent.  —  Ru  drupt  zachtkens  de  regen 
Het  aardryk  verkwikkend ,  -—  daar  de  aVondkli^  kliakt; 
HiNOMA.  ziet  op,  en  vertroostende  blinkt 
D«  zon  nit  het  westen  haar  tegen. 


,y  Google 


6OE0E    VRIJDAG.  ^»7 

»iVi»  M  fcrt,"  —  löo  roept  xg,  —  »nu  is  het  volbragt! 
»G«w<mnen  is  *t  Bgkf  — -  tiit  ^en  ^aisteren  nadit 

«Scliiet  glansrgk  het  sonliclit  naar  boren! 
iJnicli!  JTLich,  m^ne  xiele!  in  utr  Heiland  en  Heer! 
iHem  roemen  de  Heemlen,  —  •wij  brengen  Hem  de  eer 

ïAls  Koning:  —  Dat-  we  eeuwig  Hem  hnrenl" 

En  ^JmenT*  ^oo  klonk  bet  uit  d*  acbtbaren  mond 
Des  Leeraars,  die  nevens  tgn  lievlinge  stond, 

'  In  xalig  gevoel  op  baar  staa^e.  •— 
•Sj  stierf!"  xoo  tucbtte  mihona  —  »Hg  leeft V* 
Zoo  jnicbte  de  Grijsaard,  ^verbeug  u,  —  Hj  leeft! 

Tot  icgen'  en  troost  dexer  aarde." 

Ja  JBZÜS  leeft! 

Geeft  menseben,  geeft 
Hem  de  eer,  Die,  boven  l^den, 

Als  Godes  Zoon  * 

Des  Vaders  troon 
Beklom,  na  bitter  strijden. 

Hallelnjab!    " 

Van  Golgotba 
Kwam  tot  ons  vreugde  en  xegen 

Van  stxua  kruis; 

TJit  's  Vadera  buis 
Stroomt  zaligbeid  ons  tegen. 

Eaarlem,  a,  va»  ojbr  rtsx,  Jr. 

F^bmarij  1847.  , 


DE 


,y  Google 


358' 


D£  ZONDAGS  KLOK. 

Hoort  sfü  wel  ê»A  Uftk  gtflroa. 
Helder  klinken  tan  alomiP 
lUok  l«i  kl<^  wti  sBlfiUf  «toad' 
Klinkt  Tan  docp  tot  doip  ia  't  reifd. 
Hoort ,  Hoe  atalig  „  lieldti^-y  sckiM»  y 
Hoort>  hoe  lieflijk  Uiakt  die  toon. 
't  Cridat  door  *t  rum  der  lucht  coo.  lui^ 
't  Heilig  wofyrd-:  aV  is  Zondag**  uit;,   ' 
't  Is  de  heiige  dag  de»  Heeren^ 
Waarop  g^  Hem  moet  Tereerem 
Door  ^tM^.y  fjebeé  ,  geloof^ 

Menschl  hl^^  voor  die  stem  «i^  doofe 

Treed  met  reinen  godadienatm 

Zijnen  heÜgen  temj^L  ia. 
Waar  u  z^ne  stem  doet  hooien: 

»God  heeft  londaars  uityerkoren , 

»Jkzv8  heeft  \oor  heni^^  leven 

)»In  den  bittren  dood  gegeven. 

» Zondaars  ^  hoe  met  sehuld  belaétn  ,. 

«Wil  God  gunstrtjk  gadeslaan^ 

]»0p  hun  boete  en  waar  berouw 

«Schenkt  H$  hun.cö^.  vadeitroiiw." 

Ikft  dan  dankbaar  't  hart  naar  boven , 

Wilt  Hem  voor  zyn  liefde  loven» 

Och!  verhardt  uw  harteïi  niet, 

Nu  Hij  n  z^n  vriendschap  biedt. 

Legt  de  zonde  en  boosheid  af , 

Voor  gji  neerdaalt  in  het  graf. 

Jezus  -stierf  op  Golgotha ,    | 

God  schenkt  ur  ia  Hem  gena. 

'tXe- 


,y  Google 


i)E   ZÖÏfÖAGS   ÜLOK,  359 

't  teten  w  ü  wew  £f«gerMi , 

Eeuwig ,  eeuwig  Ivüt  gij  leven , 

Als  gij  door  geloof  en  deugd 

XJ  bereidt  voor  hemelrreugd , 

la  u  onT6rdiarfeHjklleid 

En  de  taligheid  bereid. 

Hoort  dft»,  hoort  het  JÜok  gebiiora^ 

't  Leide  u  naar  het  heiU^om.^ 

Booct  hoe  lieflik  en  hoe  schoofi 

Ü  die  luide  kerkklokstoon 

Roept  tot  't  heilr^jkat  giiB»l|(enpt. 

Hoori  naar  deie  stem  Ttn  (iioi, 

SchtermenmkMf  f  i.\^\^  ^^ 

April  1845. 


SGirooi- 


Digitized  by  CjOOQ IC 


SCUOOI^NIEUWS. 


WAGENINGEN. 

Den  15  Scpt.  1846.  Heden  had  alhier  in  tegen- 
woordigheid van  den  £d.  Achtb.  Heer  Bargemees*» 
ter  dezer  stad  en  HH.  Curatoren  der  Lsltijn^che 
school,  de  gewone  Jaarlijksche  bevordering  der 
leerlingen  lol  hoogere  klassen  en  openlijke  prijs- 
uitdeeiing  op  het  Raadhuis  dezer  stad ,  plaats. 

De  Rector  ,  Dr.  vjïRHOOTiif  wei  ƒ  sas ,  opende 
deze  pleg^igheid  met  eene  korte  rede:  Over , de 
wüze ,  waarop  de  studie  der  Oude  LeUeren  moet 
behandeld  en  onderwezen  worden^  zal  dezelve  aan 
hare  bestemming^  ontwikkeling  en  geestbeschaving 
voldoen. 

Daarna  gaf  zijn  £d.  een  overzigt  van  de  lot- 
gevallen der  school,  gedurende  het  afgeloopen 
Cursus-jaar ,  waaruit  bleek ,  dat  gedurende  dat 
jaar  de  school  verlaten  hadden:  j.  c.  siuov  tho- 
HAS  en  na  afgelegd  zomer-examen ,  j.  c.  nootfiNs 
cüiJP£a  EBBEHHouT ;  dat  .daarentegen  door  de  Coin- 
missie  belast  met  het  onderzoek  naar  de  kennis 
yan  die  jonge  lieden ,  welke  de  Latijnsche  school 
wenschen  te  bezoeken ,  zijn  toegelaten :  h.  g.  vaa 

HATTUH    en    J.    P.  F.    DE   VOOUT. 

Ten  laatste  betuigden  de  jongelingen,  die  na 
afgelegd  Examen  van  17  Julij  LI.  door  Hun  £d. 
AchÜK  HH.  Curatoren  met  Prijzen  tot  hoogere 
klassen  waren  bevorderd ,  a.  j.  vaji  zaoeihoff  en 
G.  w.  BOor,  L.z. ,  op  eene  gepaste  en  vrijmoe- 
dige wijze  hunnen  dank  voor  de  ontvangene  boek- 
geschenken ,  zoowel  voor  de  Oude  Letteren  als  ia 
het  vak  der  Geschiedenis. 

Na    afloop  hiervan    bedankte   onze  Rector  den 


H 


eer 


,y  Google 


SCHOOL-NIEIIVVS.  361 

Heer  Burgemeester  en  Bestaurderen  der  school , 
beoevens  de  zamengekomene  Toorsianders  van  we* 
leDschap  en  letterkundige  beschaving  voor  hunne 
tegenwoordigheid. 

ZALT  BOMMEL. 

Den  16  Sept.  Pe  jaarlijksche  bevordering  der 
jonge  lieden  en  de  uitdeeling  der  prijzen  bad  he- 
den op  de  gewone  wijze  plaats. 

Van  de  drie  leerlingen ,  uitmakende  de  eerste 
ïizsse ,  welke  nu  de  school  verlieten ,  om  zich 
naar  de  •  Akademieën    te   begeven ,    zijnde  h.  c. 

RIBBIUS  ,     P.    «.     VIV     ARROOT     CU     F.   C. ''A.    HOOGi- 

vuET ,   iieldep   de   Iwee  eersten  ieder  eene  rede- 
voering. De  eerstgenoemde,  h.  c.  ribbius >  sprak 
CFer  de  geschiktheid  van  de  persoon  van  ARTiftOBE , 
in  het   treurspel    van    sopHociss,   dai  dien  naam 
draagt,    om   het   medelijden   op  te  wekken.     {De 
penona    jintigones   in    Sophoclis  iragoedia  cog- 
nomine ,    od   commiserationem  mooendam  ^    valde 
iionga).     Dit  onderwerp  gaf  hem  aanleiding  om 
te  toonen,    dat  hij  met  vrucht  dat  treurspel  van 
50pflocLEs  gelezen  had ,  en  niet  alleen  aanleg  heeft 
voor    de  studie  der  karakterkunde ,  maar  ook  ge- 
voel voor  het  schoone  der  dichtkunst.  De  tweede , 
p.  o.   viH  AHRooT,  aanvankelijk  een  gelukkig  be- 
oefenaar  der   toonkunst ,    spratr :    de  konore ,  qui 
Musices   studio   oh  antiquis  Graecis  trihuebatur. 
(Over   de  hoogachting    der  oude  Grieken  voor  de 
Muzijk).     Deze  beide  lofwaardige  jongelingen  ont- 
vingen   elk  een  keurig  boekgeschenk,  als  aanden- 
ken aan  hunne  weldoorgebragte  leerjaren. 

Yoorts  zijn  nog  met  prijzen  begiftigd:  in. de 
derde  klasse  :  w«  hijsbero  ,  voor  de  oude  talen  , 
mei  een  getnigschrifl  voor  de  Wiskunde ;  j.  w.  d. 
RoëLL  ,  voor  de  Geschiedenis;  in  de  vierde  klasse « 
met   bevordering  naar   de   derde:  f.  p.  i.  c.  van 

LOERZ.  HAART  1847.  Aa  LIN- 


,y  Google 


362  SCHOOL-NIÈÜWS. 

f 

liNGEX^,  met  eenen  prjs  voor  de  Oude  Talen  étt 
een  getuigschrift  voor  de  Algebra ;  in  de  vijfde 
klasse  ,  met  bevord«ring  naar  de  vierde :  vr,  juii , 
die  eenen  prijs  voor  de  Oude  Talen  en  een  ge- 
tuigschrift voor  de  Geschiedenis  verkreeg.  Ook^  de 
leerling  cler  derde  klasse,  u.  s,  juta.,  Jr.,  vrerd 
roet  een  getoigschrifl  voor  bgzonderen  ijver  ia  de 
VtTlsknnde  en  de  Oude  Talen  begunstigd,  hoewei 
hij  den  prijs  in  die 'klasse  niet  had  kunnen  winnen. 
De  plegtigheid  werd ,  door  den  Rector  Br.  o. 
c.  piEiJTE ,  met  eene  korte  rede  besloten ,  waarin 
hij  HH.  Curatoren  bedankte  voor  de  beosehe 
tl  ijze ,  op  welke  aij  ztjn  verzoek  om  eenen  Colla- 
borator ,  '  sedert  de  laatste  PronK>tie  ingediend , 
hadden  ondersteand  bij  den  £d.  Acbtb.  Raad  der 
stad.  Tevens  nam  h^  een  hartelijk  afscheid  van 
de  naaf  de  Hoogeschool  vertrekkende  jonge  lie« 
den ;  en  naardien  deze  rede  in  het  Holiandseb 
werd  gehouden ,  weed  dezelve  met  meer.  belang- 
stelling aangehoord ,  dan  men  anders  had  kunnen 
verwachten.  Ook  het  orgelmuzijk  droeg  tot  de 
feestelijke^  vreugde  van  dien  dag  aangenaam  b^. 

SYNODAAL  BERIGT. 

Ten  vorigen  jare  werd.  aan  den  Hoog  Eerwaar* 
digen  Heere  i.  j.  derhoitt,  bij  aanleiding  ziyner 
aftrede  als  Secretaris  der  Algemeene  Hervormde 
Synode ,  in  welke  betrekking  hij  volijverig  gedu- 
rende deftig  jaren  was  werkzaam  geweest,  uit 
veler  naam  een  gouden  Gedenkpenning ,  al»  blijk 
van  hoogachting  en  dankbaarheid,  ter  hand  ge- 
sield ,  en  door  zijn  Hoog  Eerw.  met  diep  erken- 
telijk gevoel  ontvangen. 

Op  de  voorzijde  prijkt  de  welgeltjkende  beeldte- 
nis  des  waardigen  Mans,  müt  het  omschrifl> 

I. 


,y  Google 


StNODAAL  B£RIGt.  363 

i.'  I.   DXRMOOT.   FXB.    Vf.    LUSTRA. 
^SIM.    6EH.    ECCl.    RXF.  JUSLO.    AB.    ACT. 

A.  MDCCCXLV. 

Op  de  keenijde  leest  men  : 

▼IRO 

HO^lLISfllHd 

SfW.    EXTKR^DO 

■VLTIS.   aoaiHIBTf 

PEAKCL4R0 

SÖDAIES.  IHICI 

CV|.T<)JUS. 

De  ruime  deelAemiog  heefl  de  gelegenheid  ter-* 
$cliafl,  om,  behalve  enkele  ftilvereo  prese^tr 
exemplaren  ,  eene  aan  zien  elijke  menigte  bronzen  te 
doen  Vervaardigen ,  welke  aan  een  groot  aantal 
loteekenaren  uitgereikt  zijn. 

Om  aan  den  éénen  kant  de  waarde  tan  den 
Gedenkpenning  door  eené  al  te  overvloedige  ver- 
menigvuldiging niet  te  verminderen ,  maar  ook 
aan  de  andere  zijde  het  verlangen  te  bevredigen 
tan  hen ,  die  deszelfs  bezit  op  prijs  stellen ,  heeft 
men  besloteu ,  die  gedurende  een*  bepaalden  tijd 
terkrijgbaar  te  maken ,  en  wel  een  zilveren  eïem- 
plaar  tegen  /lO,  en  een  bronzen  tegen  ƒ5. 

Om  het  vereischte  getal  der  te  munten  pennin* 
gen  tooraf  te  kunnen  berekenen ,  wordt  men  ver- 
zocht, zich  ter  bekoming  derzelve  uiterlijk  dea 
31  Mei  aanstaande  op  vrac&ivrtfe  wtj%e  te  willen 
aanmelden  bij  den  Heere  F.  i .  ahisbopy  ,  Quaestor- 
Generaal  der  Algemeene  Hervormde  Synode  (e 
jémsteriam^  op  de  Reerengracht ,  Hf^,  368,  b$ 
wien  de  verlangde  eiemplaren  venrolgens  tegen 
kontante  betaling  zullen  kunnen  afgehaald  wor^^  ^ 
zoowel,  bij  gelegenheid  van  de  vergadering  der 
Algemeene  ^node ,  te  *s  Grtnenhage ,  van  den 
8  tot  den  22  Julij,  des  Dingbdags ,  Donderdags 
A  a  2  en 


,y  Google 


364  SYNODAAL  BERIGT. 

en  Vrijdags,  yoormiddags  vóór  10  ure,  in  het 
Logement  Ie  Marechal  de  Turenne ,  bij  6.  fdhri  , 
als  vervolgens  te  Amsterdam  ,  gedurende  de  maan- 
den Augustus  en  September,  ten  zijnen  huize- bo- 
genoemd ,  alle  werkdagen ,  des  voormiddags  vua 
10  tot  1  ure. 

De  opbrengst  tal ,  na  aftrek  der  kosten ,  ten 
▼oordeele  komen  van  het  algemeene  Synodale  Pre- 
dikanten-Weduwenfonds ,  welke  hoogs!  nullige  in- 
stelling mede  tijdens  's  Mans  werkzaam  Secreta- 
riaat tot  stand  is  gekomen ,  en  ter  verhoogde  be- 
reiking van  haar  uitgebreid  weldadig  doel  aan 
veler  belangstelling  zeer  mag  worden  aanbevolen. 


RERK-NIEÜWS. 


HERVORMDE  KERK. 


GELDERLAND. 

ARNHEM. 
BIIUMMEN,  17  Jan.  1847,  In  de  voormid- 
dag Godsdienstoefening  van  dezen  dag ,  werd  ons 
de  dood  bekend  gemaakt  van  een  onzer  vroegere 
Leeraars,  den  Wel  Eerw.  zeer  Gel.  Heer  joh 4» 
HCRV4V  HETLiNo,  deu  lldeudezer  in  den  ouder- 
dom van  82  jaren  te  Lingen  oFerleden.  Gedu- 
rende .42  jaren  arbeidde  hij  onder  ons,  en  werd, 
pp  2gn.ver;zoek  I  Januarij  1830^.  salw>  konore  et 

i\  s/d' 


,y  Google 


stfpendio^  Emeritus  verklaard.  —  Door  velen 
werd  dit  berigt  m^t  deelnemiog  Yeroomen ,  ter- 
y^i]\  onze  tegenwoordige  Leeraar  ons  opwekte, 
om  het  £vangelie ,  dat  hij  vroeger  hier  had  go» 
predikt,  en  ons  nog  verkondigd  wordt,  standvast 
tig  te  blijven  belijden,  gelo€#en  en  bejeven, 

HOEVELAKEN,  den  28  Febr.  1847.  Onzo 
hooggeaehte  en  geliefde  Leeraar  ,  de  Wel  *£erw. 
zeer  Gel.  Heer  o.  j.  vimke  ,  Tb.  Dr. ,  naar  Beest 
beroepen  zijnde ,  werd  den  24  dezer  van  zijne 
betrekking  tot  deze  Geoaeente  en  de  Klassis  van 
Arnhem  losgemaakt,  door  den  Gecommitteerdii 
van  het  Klassikaal  Bestuur ,  den  Wel  £erw.  zeer 
Gel.  Heer  J.  i.  shits,  Pred.  te  htnkum ;  ea 
nam  heden  van  ons  afscheid ,  predikende  over 
Hand,  XX :  37fl.  lin  er  'werd  een  groot  geween 
van  hen  alien^ 

HO£V£LAK£N,  den  6  Maart  1847.  Heden 
verd,  op  vertoonde  Acte  van  Collatie  van  de  Hoog 
Wei  Geb.  Vrouwe  vin  hoevslüken,  door  den  ^ 
Kerkeraad  tot  Predikant  in  deze  Gemeente  beroe- 
pen ,  de  Wel  £erw.  zeer  Gel.  Heer  a.  van  ijsest 
DIJK,  Kandidaai  tot  de  H.  Dienst  bij  het  Pro^ 
viociaal  Kerkbestuur  van  Overijsseh 

SPANKER£N.     Zie  Febr.  1847. 

NIJM£G£N. 
HORSSEN  vakant.     Zie  Dee.  1846. 
ZüTPH£N* 

ZUTPH£N  staat  vakant  te  worden.  Zie  Oetw 
1846. 

WINTERSWIJK  vakant.     Zie  Jan  1847. 

W£HL  staat  vukant  te  worden.  Zie  Febr.  1847. 

iNGERLO.     Zie  Febr.  1847. 

RDURLO  staat  vakant  te  worden.  Zie  Febr. 
1847. 

Aa  3  TIKL. 


y  Google 


m  KERK-NIËUWS. 

TIEL. 

HEL.     Zie  Febr.  1847. 

BOMMEL. 

BEEST ,  7  Maart.  Heden  had  dft  Geinoeiite 
)iei  Yoorregt,  de  apeast^nde  Leeraarspiaats  alhier 
ver?i|ld  te  zien,  door  de  overkoiDsl  vao  hareo 
Itieuwen  beroepenen  L^eraar ,  de  Wel  Eerw*  ^er 
Gel.  Heer  <».  j.  vihse  ,  Th.  Dr. ,  van  Mowtta^ 
ken^  Zijn  Wel  Eerw.  werd  bevestigd,  b§  ?rten<!- 
deUj1(0Q  abiand  tan  den  Consulent ,  Bs.  o.  j.  h, 
?Ait  TUsscHEir^ROEip  9  Pred.  te  Rumpt^  door  ^ij* 
Ben  y^der,  de  Hoog  Eernr.  Hoog  Qel.  Heer 
pr.  £.  viMKE,  Hoogle^raar  in  ^t  Godgeleerdheid 
|ian  de  Hoogesphool  te  Üirwht,  Zijn  Hoog  Eerw. 
M  tot  tekst  gekozen,  1 'Cor.  UI:da.  Af^iMU 
^^  e^'fi  Gods  medearheiders.  Des  namiddags  4an* 
?aardde  de  Bevestigde  zijn  dienstwerk  met  1  C7ar. 
il :  2,  ^K«/  H'^  heb  Met  voorgenomen  ieis  te 
weten  onder  m,  dan  Je^nts  Christus  en  dien 
gekruisigd. 

Zrjn  aangevangen  dienstwerk  drage  onder  ons 
yAt  en  goede  vruchten. 

HAEFTEN  vakant.     Zie  Febr,  1846, 
HARDERWIJK. 

HARDERWIJK,  7  M^art.  Heden  werd  onze 
van  iTeenendaal  beroepen  Leeraar,  de  Wel  Eerw. 
^eer  Gel.  Heer  f.  c.  va9  den  ham,  Th.  Dr.,  tot 
de  U.  Bediening  ónder  ons  ingezegend ,  door  tij^- 
Ben  jongsten  Ambtgenoot,  den  Wel  Eerw.  zeer 
Gel.  Heer  g.  /.  h.  taats.  De  Bevestiger  had  ten 
t^kst,  Lnc.  XIV:23i.  Dwing  ze  \  in  te  komen. 
De  Bevestigde  aanvaardde  zijn  dienstwerk ,  pre- 
ilikende  over  Luc  XIV :  17.  Komt ;  want  alle 
dingen  zijn  nu  gereed. 


,y  Google 


KERK-WIEUWS.  367 

ZVJD^ROLIAND. 

ROTTERDAM. 

Het  Klassikaial  Bestuur  vao  üoUerdfim  bestaat 
TDor  dit  jaar  uit  de  Tolgende  Led^: 
Praeses ,  h.  ooat  ,  Pred.  te  üoUerdam. 
Assessor,  ?akant. 

Scriba,  r.  ao&iavi,  Pred,  te  Rotterdam, 
SecuQdnSf  Pr.  f.  h.  HueMupuz ,  Pred.Ui2o/- 

Gecomiaitteerdeo  i 

Ledea : 

j.  orEAVAi «  Pred.  te  Schiedam, 

SU  J.  K.  BUKGBaHOUoT ,  Pred.  te  Schiedam, 
.   p.  A.  TAS  OIR  U0ETE4  9  Pred,  te  Rhoou. 

H.  6.  j*  YAB  DO£SB0RGH ,  Pred.  te  liaUerdam, 

1.  KOU ,   Lid  der  Provineiale  Staten ,  Ouder* 
liag  te  Rotterdam, 

Secundi : 

j.  R.  WERRiiK,  PrttL  te  riuardingen.^ 

R.  H.  GREE?BH ,  Pred.  te  Deifohaven. 

j.  j.  TAH  oRiisi,  Pred.  te  IJ$selmonde* 

j.  (oscHf  Pred.  te  Maoêilttie, 

T.  DE  ifiLUGKiv,  Lid  Yau  den  Raad,  OuderJing 
te  Fjlaardingen,. 

ROTTERDAM.,    (Engelsche   Presbyteriaansche 
Gemeente).     Zie  Jan.  1847. 

ROTTERDAM  vakanL    Zie  Febr.  18i7. 
LEIDEN. 

ZEVENHOVEN,  7  Maart  1847.  Heden  had- 
den wig  het  genoegen ,  dat  onze  beroepen  Leeraar^ 
de  Wel  J^erw.  Heer  «.  j.  zujüejx  ,  p.j,^ir. ,  in  de 
Heilige  bediening  werd  ingezegend,  dopr  zijnen 
Vader,  den  WelEerw.  zeer  Gel,  Heer  p.  j.  zu- 
?fï»,  Predikant  bij  de  Ncderduilsche  Hervormde 
Aa  4  Ge* 


,y  Google 


368  KERK-NIEDWS. 

Gemeente  te  FHstingen ,  aan  wien  de  ConSlileat , 
Ds.  p.  schoehmAkers  ,  Pred.  te  Jfieuwveen ,  daar- 
toe' Yriendelijk  Terzocht  zijnde ,  dit  gewigtig  werk 
bereidraardig  had  afgestaan.  De  Bevestiger  sprak 
'bij  "^leze  gelegenheid  naar  aanleiding  van  Mare. 
XVI :  15  /.  g.:  Predikt  het  £vang^iie  allen  crea^ 
duren;  oyer  de  hooge  voortreffelijkheid  der  Ëvan- 
gelieprediking ,  als  verpligtend  en  aanmoedigend 
voor  Leeraar  en  Gemeente.  De  oplegging  der 
handen  geschiedde,  behalve  door  den  Bevestiger 
en  Consulent,  door  de  Wel  £erw.  Heeren :  j. 
VAN  ocflTEiv ,  rustend  Leeraar  van  Zevenhoven , 
j.  B.  voQüETTR,  Pred.  te  Rijnzaterwoude  ^  p.  ir. 
ziJMiii ,  Pred.  te  Iffr  Neide  aan  Zee  ^  (Broeder 
van  den  nieuwen  Leeraar),  j. lé. böskev,  Pred.  te 
utrecht^  en  l.  h^  lobrt,  F  red,  ie  Zioammerdam. 
Des  namiddags  aanvaardde  de  Bevestigde  zijn 
dienstwerk,  met  eene  Leerrede  over  JfatiA. 
XXVIII:  20:  Ziet,  ik  ben  mei  ulieden  alle  de 
dagen,  tot  de  voleinding  der  wereld;  en  deed  ons 
in  deze  veelbeteekenende  woorden  van  den  Zalig- 
maker, in  de  scheidingsure  tot  zijne  discipelen 
gerigt,  de  liefde,  magt,  den  bijstand  en  trouw 
van  den  Heer  voor  zijne  Gemeente  en  hare  die- 
naars opmerken. 

LEIDEN.     Zie  Oct.  1846  en  Febr.  1847. 

DORDRECHT. 
DORDRECHT,  den  6  Maart.  Heden  over- 
leed alhier ,  na  eene  kortstondige  ziekte ,  in  den 
ouderdom  van  bijna  74  jaren ,  de  Wel  Eerw. 
Heer  p.  ar.  broitwer.  Opgevoed  te  dezer  stede , 
waarin  zijn  Vader  het  leeraarsambt  bekleedde, 
heeft  hij  zijne  letteroefeningen  in  de  Godgeleerd- 
heid voortgezet  op  de  toenmalige  Geldersche  Aca« 
demie  te  Harderwijk  ^  onder  de  leiding  van  de 
Hoogleerareu   scuagut  en   uuwtiiighe,    b$  weUcén 

laat' 


,y  Google 


KERK-JVIEÜWS,  ZSd 

laatsten ,  als  zrjnen  bloedverwant ,  hij  in  huis 
woonde.  Ond^r  het  getal  der  Proponenten  aan- 
genomen,  heeft  hij  de  Evangeliebediening,  eerst 
te  JSeder^Hemert  ^  en  daarna  te  Groote  JLindt  en 
Beer  Önddands* jimbaekt  ,  met  ijver  en  getrouw- 
heid waargenomen.  Na  eene  eervolle  en  welver- 
diende rust  ie  hebben  bekomen ,  bragt  hij  het 
overige  zijner  levensjaren  in  zijne  vaderstad  door , 
waar  hij  in  de  algemeene  achting  deelde.  Hij  was 
een  man  van  veelzijdige  kunde,  die  zich  steeds 
gemeenzaam  maakte  met  hetgeen  in  het  vak  der 
Godgeleerdheid  uitkwam,  en  een  hartelijk  belang 
stelde  in  alles,  wat  de  uitbreiding  en  den  bloei 
des  Christendoms  betrof;  waarom  hij  zich  ook 
onder  de  bestuurders  van  het  Nederlandsch  Zen- 
delinggenootschap liet  opnemen.  Voor  de  Gemeente 
was  hij  een  voorbeeld  in  het  bijwonen  van  de 
openbare  Godsdienstoefeningen  en  van  alle  Chris- 
telijke gezindheden  en  gedragingen.  Diep  wordt 
hij  betreurd  door  zijne  bejaarde  Weduwe  ,  Vrouwe 
s.  w.  Tiv  irESTERER ,  met  welke  hij ,  meer  dan  50 
jaren ,  door  deu  gelukkigsten  echt  is  .  vereenigd 
geweest,  en  door  zijne  kinderen  en  kindskinde- 
ren ,  onder  welke  zijn  oudste  Zoon ,  die  vroeger 
te  Foorhurg  de  Geneeskunde  had  uitgeoefend , 
zich  daaraan  sedert  weinige  jaren ,  hier  ter  stede 
met  goed  gevolg  toewijdt,  hetgeen  den  Overle- 
dene, bij  het  klimmen  zijner  jaren,  grootelijks 
lot  troost  en  vreugde  verstrekte.  Al  de  Predi- 
kanten dezer  Gemeente  hebben  zijn  lijk  naar  de 
grafplaats  vergezeld  uit  hoogachting  voor  eenen 
ambtsbroeder ,  met  wien  zij  eenen  aangenamen  en 
nuttigen  omgang  hadden.  De  nagedachtenis  van 
dien  braven  zal ,  zoowel  bij  zijne  vrienden  als 
dierbare  betrekkingen,  steeds  in  zegening  blijven. 
DORDRECHT.     Zie  Jan.  1847. 

A  a  5  GOU- 


,y  Google 


370  KEEK-NIEUWS. 

GOUDA,  i 
mKO?  EU  DOECOP.     Zie  Dec.  18^6. 
OOSTERWIJK,     Zie  f  tbr.  1847- 


i 

IfOORD^HOLLA!fD. 

.HAlALEJtt. 

Het  Klassikaal  Bestuur  vao  Haarlem  is.v^or 
dit  jaar  samengesteld  uit  de  volgeade  Juedea ; 

Praeses,  a.  ƒ.  berkhout^  Pred.  te  JSaandijk. 

Assessor ,  a.  hoffhav  ,  Pred.  ie  Fehen. 

Scriba,  6.  ^cn  w^Bvc,  Pred.  te  Zaandam^ 
fWestzijde). 

SeeuüduSf  v.  w»  tis  4hi|el  wvi/bi^s,  Pred.  te 
Zaamdam^  (Westzyde). 

GecoiQwitteerdea ; 
,  X.  H.  CATS ,  Pred.  te  Haarlem. 

Secnodus,  m.  p.  vkelbooii,  Pred.  Ie  Haarlem^ 

w.  wiNDOETTBftf  Pred.  te  Koog  aan  d^  Zaf^n^ 

Secundus,  w,  w.  yah  ahuel  wEUSBüt  Preid.  te 
Zaandam^  (WesUsijde). 

j.  KOSTER,  Pred.  te  Jtnallendam, 

Secundus,  k.  j,  schröoer,  Pred.  te  Krom-^ 
menie, 

A.  ZELDERs,  Prcd.  te  Uitgeest. 
•    Secundus ,  c.  swaluö  ,  Pred.  te  Zandmort. 
'    j.    s.  WAAROBSR&RG ,   Af ed.  Doclor ,  Ouderiiiig 
te  Haarlefn,  •* 

Secundus,  o.  vah voorst.  Wethouder,  Ouder* 
üng  te  Zaandam ,  (Oostzijde)  reeds  overledeu. 

WOKMER,  7  Maart  1847.  Onze  beroepen 
Leeraar ,  de  Wel  Eerw.  Heer  a.  b.  ut  cqdltrb  , 
Kandidaat  bij  het  Proyiuciaal  Kerkbestuur  van 
(Ftrecht ,   werd  heden  onder  ons  bpvcstógd ,  door 

zij' 


,y  Google 


KKRK-NIEÜWS.  Wl 

f^ien  Yader,  den  W«l  Eerw.  zeer  Gei.  Heer 
/.  H.  u  coutTRi,  Pred.  te  BioAztji^  aan  wien  de 
Consalent  dezer  Gemeente ,  Ds,  h.  j,  vak  «rd^- 
fiK6,  Pred.  te  Ji^  ,  dit  werk  had  afgestaan.  De 
fieresUger  had  tot  tekst,  2  rim.  IV:  1-5.  De 
opleggiog  der  handen  geschiedde,  behalve  door 
den  JBevestiger  en  den  Consulent ,  door  den  Wel 
Eerw.  zeer  Gel.  Heer  carfbhtirr  altiha  »  Pted. 
te  Furmeriand,  De  Bevestigde  aanvaardde  zijn 
dienstwerk  onder  ons,  m«t  aene  Leerrede  over 
mr.  XIII:  8. 

ZAANDAM ,  (WESTzimi)  den  12  Haart  1847. 
Vet  dankbare  erkentenis  vermelden  wij  van  hier , 
dat  door  Mejofrronw  aaoib  «ohiv.  overleden  den 
10  Oet.  1.1. ,  ten  behoeve  van  de  Diaconie» Armeo 
dejEer  Gemeente,  bij' testamentaire  dispositie  is 
gelegateerd  ƒ4000  Werk. .  Schnld  ,  2|  pCt. ,  tot 
aanvaarding  waarvan  de  verèischte  authorisatie  van 
Z.  JU.  den  Koning  bereids  is  ontvangen.  —  De 
in  CHRISTUS  ontslapene,  die  in  eenvoudigheid  en 
nederigheid  des  harten  wandelde ,  blijve  als  eene 
weidüimster  der  armen  in  zegenend  aondenkea  in 
deze  Gvti.naeente,  en  haar  voorbeeld  wekke  hier  en 
eiders  vele  op  tot  navolging ! 

ALKIKAAR. 

CALLANT^OOG,  8  Febr.  1847.  Op  heden 
vergaderde  de  Kerkeraad  der  Hervormde  Gemeente 
alhier ,  om  een  beroep  te  doen ,  in  plaats  van 
onzen  naar  Grootehroek  vertrokkene  Leeraar, 
Ds.  A.  /.  vAir  DER  LEE ,  en  bragt  tot  dat  einde  op 
de  nominatie  de  volgende  HH.  Kandidaten  tot  de 
fi.  Dienst  b^j  onderscheidene  Provinciale  Kerk- 
bestaren  : 

Zestal: 

J.     H.      HOBUS  ,     H.      A.     C,    DEWIeR    VAB    DER    GOÜf  , 


,y  Google 


372  KERK-NJEÜWS. 

P.  KIEL,    A.    HiGE,    G.   D.  STXRIHGA  KUIJPJER  eO  ƒ.  F, 
VAM    OURA. 

Drietal  : 

J.  H.  HOBUS  ,  H.  A.  C.  DEJiflfR  YAV  OER  GON  611 
P.    KIEL. 

En  heeft  daaruit  terstond  beroepen,  den  Wel 
Eerw.  Heer  j.  h.  uobus  ,  Kandidaat  tot  de  fl. 
Dienst  bij  het  Provinciaal  Kerkbestuur  van  Over' 
ijssel ,  die  deze  beroeping ,  onder  inwacbling  der 
noodige  approbatiën  ,  heeft  aangenomen. 

PETTEN,  8  Maart  1847.  De  Kerk araad  der 
Hervormde  Gemeente  alhier  verzoekt  vriendelijk, 
dat  HH.  Kandidaten  geene  aanvrage  doen  om  eene 
predikbeurt  te  mogen  vervullen  in  de  aanstaande 
vakature »  daar  zij  van  een  genoegzaam  aantal  al- 
reeds voorzien  is. 

ZIJPE ,  (hoorder  gedeelte)  10  Febr.  Alhier 
is  beroepen  ,  de  Wel  Eerw.  zeer  Gel.  Heer  p*  ^« 
TE  WIKKEL ,  Fred.  te  l^f^inkeU 

Op  het  drietal  waren  .  geplaatst  de  Wel  Eerw. 
zeer  Gel.  Heeren : 

p.  ^.  TE  wiJXKEL ,  Fred.  te  fFinkeL  a.  b.  schreïï- 
OER ,  Fred.  te  Akersloot^  en  j;  s.  vak  staverejt, 
Pred.  te  Oostwoud, 

HOORN  OP  TEXEL ,  9  Maart  1847.  Op  den 
2den  dezer  overleed  alhier ,  na  een  sm^^rtelijk  lij- 
den van  zeventien  weken  ,  in  den  onderdoin  van 
41  jaren ,  de  Wel  Eerw.  en  zeer  Gel.  Heer  cor- 

HELIS    CHRISTJAAR    GERARO    OFFERHAUS  ,    Ffed.  deZCf 

Gemeente.  Ruim  17  jaren  mogt  hij  onder  ons 
werkzaam  zijn  in  de  dienst  van  het  Evangelie, 
en  ons  opleiden  in  de  kennis  van  den  Eenigen  en 
Waarachtigen  en  jezüs  christus  dien  Hij  gezon- 
den heeft.  Ds,  c.  vreadehberg  ,  Pred.  te  Burg 
op  Texel,  hield  Zondag  T  dezer  een€  Lijkrede» 
])rcdikende  over  Spreuk.  X:7«. 

De 


,y  Google 


K£RK.Nl£yWS.  37:] 

Oe  Overledene  laat  eene  diep  bedroefde  Weduwe 
achter  met  zeveo  oorooodige  kinderen  ,  Toor  welke 
hel  jaar  van  gratie  door  den  Ring  van  Texel  zsil 
worden  waargenomen. 

WAAL  EN  -KOOG  OP  TEXEL.  Zie  Jan.  18*7. 

HOORN.  s 

MEOEMBLiK,  Februarij  1847.  Onze  oudste 
Leeraar ,  Ds.  g.  doedes  ,  heeft  zich  ,  door  aan- 
houdende zwakheid  in  het  hoofd  ,  (waardoor  hij 
zich  tot  het  l)ehoorlijk  waarnen&en  van  zijn  dienst* 
werk  bniten  staat  gevoelde)  verpligt  gevonden  zijn 
Emeritaat  te  vragen  ,  hetwelk  hem  salvo  konore 
en  met  pensioen ,  bij  besluit  van  Z.  M.  3  Febr. 
verleend  is ,  tegen  den  1  Julij  dezes  jaars.  Wij 
betreuren  het  aanstaande  gemis  van  zulk  een 
voortreffelijk  Leeraar ,  die  voor  deze  Gemeente 
zoowel ,  als  in  zijn*  post  als  Scriba  van  het  Klassi- 
kaal Bestuur  van  Hoorn  ^  mei  zooveel  naauwkeu- 
rige  getrouwheid  zich  gekweten  heeft,  docH  mis- 
gunnen hem  zijne  vereerende  rust  niet. 

OPPERDOES  vakant.     Zie  Mei  1846. 

BENNINGBROEK  vakant.     Zie  Ock.  1846. 
EDAM. 

HOLIJSLOOT ,  21  Febr.  1847.  Heden  had- 
den wij  het  genoegen  ,  voor  de  eerste  maal  in  ons 
nieuwe  Bedehuis  te  zamen  te  komen.  Reeds  lang 
had  men  het  met  leedwezen  opgemerkt ,  dat  hot 
voormalige  kerkgebouw ,  hetwelk  naauwelijks  eene 
halve  eeuw  had  gestaan,  in  eencn  bouwvalligen 
toestand  verkeerde ,  en  dat  het  doen  van  eenige 
belangrijke  reparatiën  dringend  gevorderd  werd. 
Toen  men  echter  hiertoe  zoude  overgaan  ,  bleek 
hel,  volgens  eene  vernieuwde  opneming,  dat  alle 
reparatiën  ia  de  gevolgen  onvoldoende  zouden 
zijn  ,  daar  de  murea  in  alle  rigtingen  waren  ge- 
scheurd , 


,y  Google 


^1i  KÈRK-aflÈüWg. 

5cheurd,  tn  bfj  voortduring  werkende  bley^. 
Het  maken,  van  eene  geheel  nieuwe  Kerk  werct 
daarom  raadzamer  en  betrekkelijk  YoordeeÜger  ge* 
acht.  Dewijl  hiertoe  echter  eene  som  van  ƒ  3200 
werd  vereiseht ,  was  deze  Gemeente  niet  in  staat 
om  uit  eigene  fondsen  in  die  behoefte  te  voor- 
zien. JNtet  te  vergeefs  werden  door  Kerkeraad  en 
Kerkvoogden  adressen  naar  Z.  H.  den  Koning, 
de  H.  £d.  6r.  Achib.  Heerren  Gedeputeerde  Sta- 
ten dezer  Provincie,  en  de  Leden  van  de  Synode 
der  Nederl.  Herv.  Kerk,  opgezonden.  Hunne 
aanzoeken  toch  werden  met  dat  gevolg  bekroond , 
dat  hun  uit  de  Rijks- ,  Provinciale-  en  Synodale 
kassen  een  bedrag  van  ƒ  1668  werd  toegestaan  , 
en  wat  na  verder  aan  de  vereischte  som  mogf 
ontbreken,  werd  door  vrijwillige  bijdragen  der 
Gemeenteleden,  en  niet  het  minst  door  sommige 
milde  Gevers  uit  de  Gemeente  van  £roé&  ïa 
Watertandt  aangevuld. 

Men  kon  dan  nu  tof  het  werk  der  opbouwing 
overgaan ,  hetwelk  b^  eene  openlijke  aanbesteding 
werd' op  zich  genomen  door  sjHOJf  oosterhoorh  , 
Timmerman  te  Edam,  £n  zag  men  mei  verlan- 
gen de  voltooijing  van  het  gebouw  te  gemoet, 
niet  gering  was  de  blijdschap  en  belangs^telling , 
toen  I  men  op  den  dag  van  heden  ,  zich  voor  de 
eerste  maal  in  hetzelve  vereenigde*  Gaarne  brag- 
ten  wij  dan  ook  onzen  weigemeenden  dank  toe 
aan  allen ,  die  medegewerkt  hebben  om  ons  in 
het  bezit  te  stellen  van  zulk  een  net,  welgeor^ 
dend  en  doelmatig  Bedehuie.  Maar  bovenal  ver- 
eenigden  wij  met  onze  dankzegging  aan  God ,  de 
vurige  bede,  dat  onze  openlijke  en  plegtstatige 
eeredienst  steeds  in  geest  en  waarheid  moge  ge- 
schieden ,  en  ons  vatbaar  maken  voor  eene  betere 
Gudsverheerlykiug  da4r  >  \rau^  v^  geeu  ifigtbaren 

tem« 


,y  Google 


KIRK-NIEÜWS.  3?» 

tempel   meer  behoe?en  luliea.     De  tekst  toor  dk 
gelegenheid  gekosan  was  Johé  IV:  23. 


ZEELAND. 

MIDDELBURG. 

YLISSINGEN,  7  No?.  1846.  Wij  hebbtfif 
het  genoegen  van  hier  te  konneo  melden ,  dat 
Vroawe  ABRA  TAH  oosTEHViJK ,  Weduwe  Tan  wij- 
len den  Wel  Edele  Heer  Mr.  cuuaous  sriRir , 
oirerledea  den  25  Julij  1.1  ,  bij  testamentaire  dis- 
positie ,  geteekend  Middelhwrg  den  30  Jnnij  1843 , 
eene  som  van  ƒ  500  gelegateerd  heeft  aan  het 
Fonds  der  Kerkvoogden ,  en  eene  gelijke  som  van 
ƒ500  aan  de  Diakonie  der  Ned,  Herv.  Gemeente 
alhier ,  beide  irrij  van  Successie :  tot  aanvaarding' 
ran  welke  sommen  bereids  de  autorisatie  by  Z.  M. 
den  Koding  is  aangevraagd. 

De  nagedachtenis  der  Overledene  blgve  alzoo  in 
'de2e  Gemeente  in  zegenend  aandenken,  en  haar 
▼oorbeeld  van  Christelijke  liefde  vinde  in  hel  be- 
lang der  geaoemde  fondsen,  hier  en  elders  vele 
navolgers. 

MIDDELBURG  vakant.     Zie  Ang.  1846. 

SEROOSKERKE.     Zie  Dec.  1846. 

MIDDELBURG  kh  YLISSINGEN,  (Eogel- 
scfae  Kerk)  vakant.     Zie  Febr.  1847. 

ZIERIKZEE. 

Het  Klassikaal   Bestuur  van   Zterikzee  bestaai 
voor  dit  jaar  uit  de  Wel  Eerw.  seer  Gel.  Heeren : 
Prae.ses ,  c.  0E  vf ssea  ,  Pred.  te  Tkolen. 
Assessor,     j.   o.    sT£rr£AofiGC,    Fred.   te    J^ie- 


riizee. 


Scri- 


,y  Google 


37r,  KÉRK-NIEÜWS. 

Scriba  ,  g.  c.  drooglebver  fortui  Jir ,  Pred.  te 
Zierikzee.    . 

Secandas  ,  j.  b.  éarekbrugh,  Pred.  Ie  Zierikzee. 

Lid ,  D;  J.  D.  DE  vos ,  Pfcd.  te  Bruinisse. 

Secundus ,  b.  ge^in  ,  Pred.  te  Oosterland. 

Lid ,  J.  STEENBERG ,  Pred.  te  Si.  Annaland. 

Secundus ,  h.  menrenga  ,  Pred.  te  Poortvltet. 

Lid,  J.  B.  B.4RENBRUGH ,  Pred.  ie  Zierikzee, 

Secundus ,  d.  nieüwhoït  ,  Pred.  te  Haamstede, 

Lid ,  B.  KAM  ,  Pred.  te  Dreischor. 

Secundus,  w.  e.  ernst  vetten,  Pred.  te  i?tf- 
ne^se  en  Noordwelle, 

Lid,  Mr.  h.  a.  van  ijsselsteijn,  Oud-Ouderl. 
te  Zierikzee. 

Sec.  c.  A.  CAü,  Oud-Onderling  te  Zierikzee, 

BROUWERSHAVEN,  den  1  Maart  1847.  Ter 
▼ervulHng  der  vakature  in  deze  Gemeente ,  ver- 
oorzaakt door  hel  overlijden  van  haren  Leeraar, 
de  Wel  Eerw.  zeer  Gel.  Heer  o.  j.  de  wit, 
op  den  16  Aug.  1846  ,  heeft  de  Kerkeraad  ,  on- 
der voorzilling  van  den  Consulent ,  na  verkregene 
handopening ,  de  onderstaande  nöminatiën  gemaakt , 
waarop  geplaatst  waren  :  w. 

Twaalftal : 

DD.  ƒ.  p.  H.  REiJEps,  Pred.  te  Falkenswanrd, 
B.  KAM ,  te  Dreischor,  a.  h.  blaaüw  ,  te  Zonnei- 
maire.  a.  wanrooij  ,  te  Stad  aan  H  Hori^gvïiet. 

J.     H.      S.     VAN     LAMZWEERDB    SCHüILER ,     te   J^'oord- 

gouwe.  J.  wioERi  aberson,  te  Lage  Zwaiuwe. 
c.  w.  scHutLER ,  te  Elkerzee,  p.  a.  van  der  stok  , 
te  Zuilen,  j,  i.  doedes  ,  Th.  Dr. ,  te  Hall.  a*.  h  . 
MODW ,  te   ffeemse»    c.  peters  ,  te  Slavenisse ,  en 

H.    A.    BI.    HORST,    tC    /f^ckl. 

Zestal: 

DD.     REIJERS  ,    KAM,    WANROOIJ,    WIGERI    ABBR- 

soN,  van  lahzweerde  schuller  en  blaauw. 

Drie- 


,y  Google 


brietal: 

DD.  RSIJKRS,    WAKROOIJ   eo  WI6IRI  ABBBSOff; 

Waaruit  mët  eenparigheSc)  ?aii  stemmen  beroB* 
peil  is,  de  Wel  £erw.  zeer  GeK  Heer  j.  p.  «• 
BEiJÈRS,  Pred.  te  F alkenswaard ^  aan  ivien  dé 
beroepsbrjief  is  toegezonden. 
.Vermelding  en  nafdgingswaardig  is,  dat  de 
Gemeente  door  Trljwillige  bijdragen  den  Kerke- 
raad  in  staat  gesteld  beeft,  bare  beboete  aan  een 
eigen  Leeraar  vroeger  te  rerTnllen ,  dan  ter  zake 
Tan    bet  annu»  gratiae  mogelijk  zon  geweest  zijn. 

RENESSE  EB  IfOORDWELLE  staat  Takantfe 
trorden.     Zie  Dec.  1846. 

GOES. 

's  HEER  ABTS-EBSIIfOUtSKEREE,  den  15 
jan.  1847.  Ter  vertuUing  derTakatnre,  veroorzaakt 
door  bet  vertrek  van  den  Wel  Eerw.  Heer  ^.  q.  jahs- 
sEH,  naar  Onze  Ztfive  F'rouwepolder^  is  albier  op  den 
15  Ja[0.  1.1. ,  ^ader  bei  bestuur  van  den  Consn* 
lefit ,  den  Wel  Eerw.  Heer  o.  KAHEBMiif ,  Pred. 
te  Khetingen ,  met  medestemming  van  Ambacbts- 
heeren ,  beroepen  de  Wel  Eerw.  Heer  i.  j.  j, 
wjnnsijfCK. ,  Pred.  te  fFilhelminadorp ^  die,  na 
beraad,  deae.  beroeping,  onder  inwacbting  der 
noodige  approbatiè'n ,  beeft  aangenomen. 

Op  bet  zestal  waren  geplaatst  de  Wel  Eerw. 
Heeren : 

.  A.  t*  USTÜR6E0B,  Pred.  te  Oosierhesselen,  h. 
tAH  iHOEB ,  Pred.  te  Dalen.  h.  w.  itüEUAn ,  Kan- 
didaat bij  het  Provinciaal  Kerkbestuur  van  Noords 
Brahand,  A.  j.  j.  warbsibck  ,  Pred.  te  fTilhelnii* 
nadorp,  a.  iTiERifEiJER ,  Pred.  te  *«  Beer  jirends-* 
kerke  y  en  j.  iAMJÊRÉAH,   Pred.  te  fTemeldingen, 

£n  op  het  drietal  de  Wel  Eerw.  Heeren  : 

A.  £.  LBSTÜR6E0N  ,  A.  Ji^.  WARHSJHCK  en  H.  W. 
tTDEHAH« 

B0EE2.  WAART  1847.  Bb  sGRA^ 


,y  Google 


81g  KÈËK-NIÈÜWS, 

's  GRAVENPOLDER,  den  17  Jan.  18^. 
Onze  Leeraar,  j.  renier,  gaf  ods  heden  morgen 
in  z^iie  Yoorafspraak  kennis  Tan  het  oveFlijden 
van  een  onzer  TOormalige  Leeraren ,  den  Wel 
£erw.  zeer  Gel.  Heer  /.  grims,  laatst  Predikant 
te  Serooskerke^  Door  alieii ,  die  den  waardigen 
A%estor7eDe  onder  ons  gekend  hadden ,  werd  dit 
berigt  met  aandoening  vernomen.  Van  het  )aar 
1810  tot  1817  heeft  hij  als  een  getrouw  en  ijve- 
rig Leeraar  het  Evangelie  de»  vredes  es  der  za- 
ligheid onder  ons  verkondigd.  Zijne  nagedachte* 
nis  zal  bij  velen  nog  lang  in  zegening  blüven. 

's  HEEREIfHOEK  ,  7  Maart  m47.  BUden  werd 
onze  beroepen  Leeraar,  dé  Wel  Eerw.  Heer  0, 
VAN  OEif  BREA ,  Kandidaat  tot  de  H.  l)i«Bst  bij  het 
Frovineiaal  Kerkbestuur  van  Zeeland^  onder ■««» 
bevestigd ,  'door  den ,  het  Consitlentsehap  waarger, 
nomen  hebbendje  Predikant  tan  Sein%en»%and  ^ 
A.  B.  HAfttir,  met  eene  Leerrede  over  2  Car, 
1:24^..  Onze  nieuwe  Leeraar  aanvaardde  z^ii 
dienstwerk  ondier  ons,  handelende  over  Maith,>, 
XXV1II:20.  De  Heer  der  Kerk  make,  door 
zijne  ondersteuning  en  hulp,  het  werk  van  onzen 
nieuwen  Leeraar  dieaetbaar  aan  de  betordering  Tas 
xnze  ware  blijdschap  en  zedelijke  volniaking ! 

KATTENDIJKE  vakant.     Zie  Febf .  1847. 
IJZÈNDIJKE. 

RETRANCHEMENT.     Zie  Jan.  1847. 

ZÜIDZANfiE  vakant.     Zie  Febr.  1847. 


€  T  R  E  C  R  T. 

-UTRECHT. 
KAMERIK,   Febr.  1847.    Onze  Leeraar,  ^e 

Wel 


Digitized  by  LjOOQ IC 


KÈRK-^NIEÜWS.  ^1^ 

Wél  Eerfr.  Heer  a.  scbotsmah,  op  zijn  ingediend 
▼erzock,  bij  besluit  Tan  Z.  M.  onzen  geëerbie- 
digden  Koniog ,  genomen  den  3  Febr.  dezes  jaars  ^ 
goedgunstig  rerklaard  zijnde  Emeritus ,  salvo 
konore  et  sttpendio  j  zoo  berigt  de  Kerkeraad 
dezer  Gemeente  aan  Heeren  Kandidaten  tot  de 
H.  Dienst,  zich  te  hebben  bepaald^  om  ter  ver^ 
TuUing  ^dezer  vakatore  te  beroepen  een  en  reed» 
gevestigde^  Pr^edikant ,  waarom  alle  aanzoeken  tait 
predikbeurten  nutteloos  zijn  zullen. 

VINKEVEEN  ékDEMMERIK,  19f*ebr.  Her 
den  werd   onze  Gemeente   in    rouw   gedompeld  ^ 
door  het  overlijden  tan*  onzen  hartelijk  geliefden 
Herder   en    Leeraar,    johiitnes  cBHiSTiiJir  wijs. 
Eene  korte ,   dosch  hetige   ziekte  maakte  in  wei- 
nige da^en  een  einde  aan  zijn  werkzaam  en  nut* 
tig  leten  ,  eii  sleepte  hem  ten  grate ,  in  den  jeug-*- 
digen  leeftijd  van  26  jaren  en  drie  maanden.    Op 
den  9den    Noveniber   1845  berestigd  in  deze  Ge* 
laeente,  (dezelfde ,  waar  eenmaal  zijn  zalige  Vader 
zijne  loopbaan   intrad)*  was  hij  slechts  gedurende 
mim  vijftien  maanden  in*  ons  midden  werkzaam. 
Maar  die   tijd  ^   hoe  kort  ook ,  was  laiig  genaeg , 
om  hem ,  door  «jn  ouTermoeiden  ijver  zoowel  als 
door  zijn  edel  en  beininnel|k  karakter,  aller  ach- 
ting en  liefde  te  verwer?en.     Bonker  en  raadsel- 
achtig is   deze    weg   Gods,  wied»  wil  den  jeugdi-^ 
gen^   kraehtToUen   man  te  midden   zijner   dagen 
ontnam    Tan  eene  teedere   Gade ,    die   het   geluk 
bars   le?en    in  hem  vond;  aan  eene  grijze  moe- 
der ,   wier   hoop  en   kroon  hij  was ;  aan  betrek- 
kingen   en    vrienden ,   door  wie  hij  als  om  etrijd 
werd   bemind  en  hooggeschat ;   en  aan  eene  Ge« 
meente ,    welke   zich  zoo  innig  aan  hem  verkleefd 
gevoelde.     Doch  wij  "willen  niet  vermetel  trachten 
door  te   dringen   in  den    raad    van   Hem,   wiens 
B  b  2  ^e- 


,y  Google 


380  KÈRK-NIEüWS. 

wegen  ;  niet  onze  wegen ,  wiens  gedachteni  hitfi 
onze  gedachten  zijn.  Ook  waar  wij  treuren ,  leg- 
gen wij  den  vinger  op  den  mond  en  zwijgen  Gode  4 
overtuigd  dat  wat  Hij  doet  welgedaan  is.  Zulk 
eene  onderwerping  aan  Gods  wil ,  heeft  wijs  ons 
door  leer  en  voorbeeld  gedurig  ingescherpt.  On- 
getwijfeld was  hij  rijp  voor  de  eeuwigheid ,  en  dt 
waarheid ,  welke  hij  hier  op  aarde  zoo  ijverig  ent 
onvelrindeid  zocht,  wordt  thans  zeker  reeds  in 
helder  licht  door  hem  aanschouwd. 

Op  Woensdag  24  Febr.  werd  het  stoffelijk  over- 
schot van  den  onvergetelijken  Leeraar  ter  aardd 
besteld.  In  plegtige  stilte  volgden  betrekkingen 
en  vrienden  d»  Inbaar ,  terwijl  velen  onzer  zich 
om  het  graf  hadden  verzameld.  De  Oom  des 
Overledenen  ,  Jy».  j.  hooijeaas  ,  van  Jffiddelkar" 
nis ,  die  hem  vroeger  tot  de  H.  bediening  bij  ons 
had  in,gelexd,  sprak  b^  het  graf  eenige  korte, 
maar  aandoenlijke  woorden ,  welke  de  uitdrukking 
behelsden  van  hèt  diep  weemoedig  gevoel,, waar- 
door de  Spreker  was^' aangegrepen ,  en  die  een 
diepen  indruk  maakten  op  alle  omstanders.  Des 
Zondags  te  voren  had  de  Wel  £erw.  Heer  1.  sjroE- 
iws-,  Pred.  te  ^averveen^  (die  als  Secundus-^ 
Consulent  de  eerste  predikbeurt  in  de  vakatnre 
waarnam,  dewijl  de  Consulent,  Ds.  f.  smeer,  Jf, 
van  fTilnis  c^,  a. ,  hierin  door  ongesteidhefd  ver- 
hinderd werd,)  aan  ons  verlies  openlijk  gedacht y 
in  eene  treffende  voorafspraak ;  ontleend  aan  JTak, 
IV:14i.  —  A«ht  dagen  later  werden  Wij  echter 
meer  opzettelijk  by  de  nagedachtenis  van  den 
Overjedene  bepaald ,  door  den  Wel  Èerw.  Heer 
E.  CATS  woR ,  Pred.  it  Mydrechi^  in  eene  ge- 
voelvolle, doeltreffende  Leerrede,  naaT'aanleidina^ 
van  Oj>€nh.  XIV:  136.  *^ 

Indien   wij  eene  openlgke  lofrede  op  den  geliefd 

den* 


,y  Google 


KERK-iMEUWS.  381 

<}«n  Leeraar  wilden  schrijven ,  dan  zouden  wij 
vetnig  in  zijnen  geest  handelen.  Onder  de  vele 
Christelijke  deugden  ,  die  hij  beoefende  en  waarin 
hij  ons  voorging ,  behoorde  vooral  zijne  ongekiïn* 
stelde ,  echt  ^  Christelijke  nederigheid.  Wijs  zelf 
scheen  wel  het  minst  te  vermoeden ,  wat  bij  zijne 
toenemende  ontwikkeling ,  de  maatschappij ,  de 
wetenschap  en  de  kerk  met  grond  verwachten 
mogten  van  zijnen  edelen  inborst ,  grondige  studie 
fcn  g^emoedelijken  ijver.  Neen  ,  de  beste  lofspraak 
op  hem  zal  wel  zijn,  indien  wij  wandelen  over-r 
e^nkoimtig  de  Svangehsche  lessen ,  die  hij  ons  gaf , 
en  h'èt  Christelijk  voorbeeld ,  dat  hij  ons  nalaat; 
Heeft  hij  slechts  &ort  onder  ons  gearbeid ,  hij .  zal 
dan  toch  niet  /«  vergeefs  gearbeid  hebben ,  en « 
zoo  de  ^  gezaligden  kennis  dragen  van  hetgeen  er 
omgaat  'op  dit  ondermaansche ,  zal  hij  welligt  voor 
den  troon  zijns  Heeren  zich  nog  dankbaar  ver- 
blijden ,  wanneer  hij  weet ,  dat ,  onder  Gods  ze- 
gen ,  het  zaad  opschiet  en  vruchten  voortbrengt , 
dat  hij  met  milde  hand  hier  uitstrooide.  —  Zoo 
zij  het !  Zijne  nagedachtenis  blijve  in  zegening  en 
zijne  asch  ruste  in  vrede  te  midden  van  ons.  £n 
als  wij  in  vervolg  van  tijd  op  zijn  graf  ^aren , 
dan  wekke  die  aanblik  nimmer  eene  stemme  des 
verwtjts  in  ons  binnenste ,  dat  wij  hem  vergaten  , 
wiens  verlies  wij  thans  met  innige  droefheid  be-r 
treuren ! 

AMERSFOOKT. 
VREELAND  vakant.     Zie  Nov.  1846. 

WIJK. 
VEENENDAAL,  28  Febr.  1847.  Heden  na- 
middag nam  onze  geliefde  oudste  Leeraar,  deWeJ 
Eerw.  zeer  Gel.  Heer  f.  c.  vin  den  hau  ,  TheoU 
Doel. ,  van  hier  naar  Harderwijk  beroepen  ,  nj^ 
alvorens  op  den  26sten  Februarij  in  eene  K^ke-r 
B  M  raads^ 


,y  Google 


38a  KERK-NliBÜWS. 

raads^vergadering , .  door  den  Wel  £erir.  zeerGdr 
Heer  i.  dieskl,  Pred.  te  Bhenen^  aU  Gecom- 
mitteerde van  het  Kiassik^l  Bestuur  van  f^^k^ 
in  tegenwoordigheid  van  den  Consulent ,  Ds.  j.  i. 
fïïs  BOKKEL  HüiNiiiK ,  Pred.  alhier ,  o^  eene  ver^ 
eerende  wijxe'  Tan  zijne  betrekking  op  gezegde 
Klas^is  en  deze  Gemeente  ontslagen  te  zijn ,  een 
}iarteii|k  afscheid  Tan  ons ,  met  eene  Leerrede  over 
Hph.  Ill:14rrr.21.  Om  dete  oorzaak  buig  ik 
fMtjnê  knieën ,  enz.  r —  Zoodat  thaps  de  jongste 
l^eeraarspJaats  alhier  vakant  is. 

RëNSWOUDE   staat  ;irakant  te    worden.     Zü 
Febr.  1847. 


FRIE&LAND^     . 

LEEUWARDEN. 

Het    Klassikaal    Bestqar   Tan   Leeuwarden  ,    is 
Tcor  jaar  1847  zamengesteld  als  volgt : 

Praeses,  j.  b.  de  boer,  Pred.  te  Marrum. 

Assessor,  a.  WAssBHBEnoHf  Pred.  te  Si,  jimna 
Parochie, 

Sfsriba ,  •.  tab  trojbh  ,  Pred.  te  Finlfum, 

Secundus,  a.  wittbvesr,  Pred.  te  Mui%nm. 
.  Gecommitteerden: 

Led^n : 

w.  LBHKB,  Pred.  te  ff^arrega, 

B.  H.  HABBSHA',  Pred.  te  Ooenkerk. 

j.  DÓiir,  Pred.  te  Grouw. 

£.  i.  REODiBGiüs  ,  Pred.  Xe.  Engelum. 

Mr.    B.   ooRuouT ,    Ridder ,    Lid   van  Gedepu- 
teerde Staten ,  Ouderling  te  Leeuwarden, 

Secundi :  •    '^ 

H.  w.  HAZELHorr ,  Pred.  te   Rijperkerk. 

H. 


,y  Google 


IffiRK-NIEüWS.  383 

ir*  A.  NiEiTwoLD,  Pfod.  te  Jehum, 

A.  wiTTEV££ir,  Pred.  te  Huhum, 

L.  PROES,  Pred.  te  Leeuwarden. 

Vakant. 

LEEUWARDEN,  den. 3  Maart  1847.  Heden 
)iad  alhier  in  tegenwoordigheid  van  den  Wel  Ecrw. 
Heer  6.  vak  trojeh,  daartoe  gecommitteerd  door 
tiet  Klassil^aal  Bestuur  van  Leeuwarden  ^  de  los- 
iDaking  plaats  van  on^en  geachten  Herder  ea 
Leeraar ,  den  Wei  Ecrw.  Heer  s.  crommelim  ; 
nadat  zijn  Wel  Eerw.  op  den  16  Fehr.  \X.  zijne 
ETangeliebediening  in  ons  midden,  bij  sehrifte- 
lijke  kennisgeving  aan  den  Breeden  Kerkeraad  der 
Nederduitsche  Hervormde  Gemeente  alhier,  had 
nedergelegd.  Zijn  Eerw.  in  het  jaar  1802  in  de 
H.  bediening  bevestigd  te  Bruten^  en  later werk- 
ipaam'  in  de  Hervöripde  Gemeenten  van  Roozsn-- 
daal y  bij  Arnhem^  Hülegom  en  ZaJlUBommel ^ 
had  op  den  24  Oct.  1824^  fijnen  arbeid  onder 
ons  aanvaard  en  was  alzoo  gedurende  meer  dan 
22  jaren  Herder  en  Leera^f  in  deze  Gemeente  , 
en  in  het  geheel  44  jaren.  Hij  vervulde  ook.  de 
moeijelijkste  pligten  van  zijn  gewigtig  ambt  met 
de  meeste  getrouwheid  en  bereidvaardigheid  tot 
den  einde  toe.  Alleen  toenemende  ligchaamszwakte , 
die  hem  verhinderde  naar  den  wensch  van  zijn 
hart  werkzaam  te  wezen  in  's  fleeren  dienst ,  kon 
hem  doen  besluiten  het  heilig  werk  aan.  eenen 
opvolger  over  te  laten.  De  Gemeente  dankbaar 
voor  het  veeljarig  bezit  van  den  waardigen  man , 
wiens  woorden  en  daden  l^eiligen  ernst  en  harte- 
lijke liefde  adeiiideu ,  blijft  zijns  in  wederkeerige 
liefde  gedenken.  Zij  wenscht  dezen  haren  bemin- 
den en  hooggeachten  voorganger  eenen  rustigen 
avond  des  levens  te  midden  zijner  geliefde  betrek- 
kiut;en  en  Gemeente ,  en  eenmaal  in  den  dag  des 
B  b  4  Hee- 


,y  Google 


3«'i  K£RK'N1£UWS. 

^ee^en  het  {oon  der  genade ,  hetwelk  de  Hmc 
^jnen  geiroa we  dienstknechten  heeft  toegezegd. 

LËEUWARQËiï  is  alzoo  yakant  en  de  hand- 
opening  tot  het  doen  van  eene  nieawe  beroeping 
{■eeds  aangevraagd. 

GOUTUm  £ir  ZWICHUM  vakant.  Zie  Dec, 
}846. 

GARIJP  «taat  vakant  te  worden.  Zie  Dee.  1846. 
HARUNGEN. 

Het  Klassikaal  Bestuur  van  Harlingen  bestaat 
ivoor  dit  jaar  uit  de  navolgende  Leden: 

w.  UEBiüs,  Pred.  te  J acohi  Parochie  ^  Praese^. 

n.  F*  FAKRET,  Pfed.  te  Barlingen^  Assessor. 

H.  u£LL£HA  ,  Pred.  te  Achlum ,  Scriba. 

j.  DU  SA  AR,  Pred.  te  Harlingen^  3eettndu$. 

II.  6.  BOR^^TEiN,  Pred,  te  Bohuf.ar4. 

j.  VAN  DERVEGT,  fnidA&Boisivard,  Secundus. 

A.  n.  KiroTiNERüs,  Pred.. te  Midlum, 

j.  üRViviKfir ,  Pr^d.  te  Fietfir^hiet%m  ^  Secundus. 

w.  o.  VAN  DER  ZH'AAG,  Prcd.  tc  Drotirij/j. 

p.  NOOROHOf  {  Pred,  te  Schalsum,  Secundus. 

p.  ,nE  GRIENT  OREDX,  Prcd.' tc  fFihmrsum, 

^.  G.  jcRVisiNGA ,    Pred.  te  Makkum ,  Secund. 

;.  RODENHuis ,  Burgemeester  en  OudrOuderliag 
te  Harting^n. 

j.  BANGA  ,  Med.  Doet. ,  Ouderling  te  Franehr, 

LQNGERHOÜW  £9  SCHETTENS ,  den  24 
Jan.  1847.  Vernamen  wij  dvn  13  Januarij  1.1. 
van  on^en  Leeraar,  den  Wel  Eerw.  Heer  th.  c. 
KOOK  QEir.ANus ,  (Jat  zyn  flerw.  de  op  den  4  Dec. 
1846  naar  de  Hervormde  Gemeente  te  An^m 
pulvangene  beroeping,  waarvan  wij  den  6  Dec. 
kennis  kregen,  had  aangenomen;  heden  nam  ^a 
£erw. ,  naar  aanleiding  van  £tand.  XX:  36,  van 
ons  afscheid. 

WO WM ELS     EN    HYDAARD,    den   7    Maart 


18  i7. 


,y  Google 


KERK-NIEÜWS,  385: 

1849.  Heden  werd  onze  van  jiugsbuur  c,  a^ 
beroepen  Leeraar ,  de  Wel  Eerw.  Heer  m.  swijor 
HiTizEir  REiGERSBERG ,  in  Zijne  bediening  onder  on$ 
bevestigd,  door  zijnen  Broeder,  den  Wel  Eerw, 
Heer  i.  a.  c.  reigersberg  ,  Leeraar  bij  de  Her- 
vormde  Gemeente  te  Jf^kèrk,  aan  wien  de  Con- 
sulent, Ds,  F,  J.  DETHn£Q.s,  Pred.  te  Cubaard 
^n  Waaxens ,  deze  beurt  had  afgestaan.  De  Be- 
yestiger  hield  de^  voormiddags  eene  I^eerrede  over 
Phü,  II !  29.  Ontvangt  liem  dan  in  den  /feers 
met  alle  hl^dschap.  ï^es  namiddags  begon  onze 
nieuwe  Leeraar  ^ijo  dienstwerk  ,  predikende  over 
£^k.  II:  10  t»;  ^r  Ik  verkondig  u  groots  blijdr 
schap,  s  ' 

WELSRIJP  EH  BAIJUM  vakant.  Zie  JuHj  I8^i6. 
.    BIED  EN  BOER  vakant.     Zie  Nov.  1846. 

PINGJÜM  vakant.     Zie  Dec  1846. 

WOMMËLS  EU  H}JDAARD.     Zie  Dee.  1846. 

OOSTERBIERÜM  vakant.    Zie  Èebr.  1847. 
SNEEK. 

BALK ,  den  12  Maart  1847.  Op  heden  kwam 
^e  Kerkeraad  hier  zamen ,  oiq  uit  het  vroeger 
gemaakte  drietal  van  Predikanten  ,  waarop  ger 
pl^atit  waren  de  Heereq:  /.  j.  du  sart  ,  te  Zand!f« 
meer ,  w.  pollen  ,  te  £ht  bij  Amerongen ,  ea 
A.  vAir  herwaaroen  ,  te  F^naard  en  Heiningen , 
de  befoepiiig  uit  te  brengen  op  den  Wel  Eerw. 
2eer  Gel.  5eer  a.  van  hkrwaardem  ,  Pred.  te 
Fijnanrd  en  Heiningen,  Volgens  missive  van 
den  Ed.  Achtb.  Heere  Grietman  van  Gaaster^ 
land,  d.  d.  10  Maart  1847.  N*».  65,  was  bo- 
▼engenoemde  Leeraar  geëligeerd  en  ter  beroeping 
aangewezen. 

DOKKÜM. 

SÜRHÜISTERVEEN,    den     14  Febr.    1847, 

'Ps,  T.  VAN  DüijfEK  ,  van  hier  beroepen  naar  f^n*- 

Bb  5  j<i^ 


Digitized  by  LjOOQ IC 


386  KERK-Zri£UWS. 

ieierp ,   «.  a. ,  onder  de  Klassis  van  HeeYenveen , 
heeft  de  beroeping  aangenomea.  • 

AUGSBUUR  |6EZE6oLUTJ^WOUD£)  e5  KOI,- 
LUMËRZWAAG,  d^a  28  Febr.  Ds.  m.  swue- 
HVIZE5  E]Bi)fiBRs«EB0 ,  ^an  hier  beroepen  naar 
bommels  f  (C.  a. «  is  den  25  dezer  van  zijne  be- 
irekkiitg  op  4e  Klas^is  ifAn  Dokkum  en  deze  Gor- 
inaente  ontslagen ,  door  Ds.  c.  w.  wuacH&AM , 
Pred.  te  Buitenpost^  ^Is  Gecommitteerde  van  het 
KlasMkaal  Bestnvirf  en  door  ófiiï  Kerkenraad,  bg 
tvelken  als  Consulent  optrad ,  Ds.  p^  c.  ribëeck  , 
Pred.  te  IToifum.  •—  Heden  nam  de  vertrekkende 
Leeraar  van  ons  afscheid ,  predikende  over  Pkii^ 
1 :  27a.     Alteenl^k  ^rr-  geest. 

METSLAWJER  u  NYAWlER ,  den  9  Maart, 
Ten  overstaan  yan  de  {k)nsnlenten ,  Ds.  j.  dou- 
wen, Pred.  te  jéaisufn ,  q.  i^.  en  Ps.  p.  sijtsie* 
HA ,  Pred.  te  OpstrUm ,  c.  ji. ,  is  dpor  den  Ker- 
lieraad ,  ingevolge  de  stemming  vtin  Hervormde 
Floreenpligtigen ,  tot  Herder  en  Leeraar  dez^ 
Gemeente  beroepen,  de  Wel  Eerw.  Heer  h.  cjln- 
HEOiETER,  Pred,  te  Sekengen  en  Slojppeterjt  ^ 
onder  de  Klassis  van  Harlingen, 

PAESENS  staat  vak^At  te  worden.  Zie  Febr. 
1847. 

HEERENVEEN. 

WIJNJETERP  Ew  DüüRSWOÜDE.  Den  19 
October  des  vorigen  jaars  1846  werd  tol  Predi- 
kant dezer  Gemeente  beroepen ,  de  Wel  Eerw. 
Heer  h.  swiJGHvrzsir  beigrrsbeihü^  ,  Pred.  tè  Lut-^ 
jewoude  en  Kollumerzw^ag ,  die  voor  deze  be» 
roeping  bedankte. 

Hierop  geschiedde  den  21  December  éene  nieuwe 
~    beroeping  ,  die  werd  uilgebragt  op  den  Weï  Eerw. 
Heer    a.    kaagh   ueijer  ,    Pred.   te   Appelscha , 
vpor  dewelke  ook  zijn  Eerw.  bedankte. 

,        *  Voopl:* 


,y  Google 


KERK-NIEÜW5,  387 

Voorts  werd  op  deii  4  Febraarij  dezes  jaarti 
'1847  tot  Predikant  alhier  beroepen ,  de  Wel 
£erw.  Heer  i.  van  nmvmr,  Pred.  te  Surhuister^ 
veeuy  die  deze  beroeping,  ,na  eenige  dagen  be* 
raads,  bereidvaardig  en  onder  inwachting'  der 
vereischte  approbatiën ,  heeft  aangenomen» 

DONK£RBRO£K  vakant     Zie  Dec.  1846. 

HAÜLE  EJï  HAÜLERWIJK,  Adjoncl-Pred. 
vakant.     Zie  Dec.  1846. 

.    NIEUW  BRONGERGA ,  €.ESit&D  0e  ENIJPE, 
Zie  Jan.  1847. 

APPELSCHA  «taat  vakant  te  worden.  Zie 
fehr.  Ï847. 


OVER^IJSSEL. 

ZWOLLE. 

Het  Klassikaal  BesUiur  van  ZwolU  is,  voor  het 
jnar  1847,  zamengesteld  als  volgt : 

Praeses,  H.  J.  rohkut  ,  Pred.  te  Zwolle. 

Atisessor ,  t.  van  rken  ,  Pred.  te  Ommen* 

Seiiba,  j.  A.  scHRAOER^  Pred.  té  RaaUê, 

Seeundus ,  i.  vrook  ,  Pred.  te  Zwolle, 
Gecommitteerden : 

fi,  H.  VAB  sEMDJiii ,  Th.  Dr.  f  Pred.  te  Zwolle. 

Secundas ,  h.  bxehekbiro  ,  Pred.«  te  Zwolle. 

p.  E.  X.  VAjr  wEs ,  Pred.  te  Houveen. 

Seeundas ,    a.  nr^^iNK ,  Pred.  te  Dedemsvaart^ 

t.  aosen,  Pred.  te  Uardenkerg. 

Secandnst    ?.   j.  jansbm  schoomrovejl,  Pred.  te 
Gramsbergen. 

Mr.  n.  H.   wicHSRLiNK,  Advocaat- Generaal  bQ 
het  Provinciaal  Geregtshof ,  Ouderling  te  Zwolle. 

Seeundas ,    Mr.  j.  vav  roijeit  y  Notaris  en  Ou- 
derling te  Zwolle, 

DE. 


,y  Google 


DEVENTER. 
DENEKAMP,    den    15den.  Febr.  1847.     Vab 
^e  Heer  en  Kandidaten  bij  onderscheidene  Provioi- 
ciale  Kerkbesturen,  die  hier  in  de  vakature  eene. 
predikbeurt    hebben    vervuld,    werden  door  dea 
Kerkeraad  op  het  zestal  geplaatst  de  HH.: 

J,  U.  01NCK6REVE ,  W.'  HOFFNANlf  ,  C.  RIBBIÜS , 
A.  A.  A.  JtOLaVYSWf  ,  £.  LASONDER  en  K.  U.  B. 
PALTHE.  -  . 

.  De  drie  eersten  verden  op  het  drietal  geplaatst , 
en  bij  de  stemming  bleek ,  dat  de  lieèren  diitcjc^ 
r.REVE  en  HOFFHAUN  gelijke  stemmen  hadden.  Het 
lot  besliste  ten  voordeele  van  den  Heer  j.  h.  dincky 
f&BEVE,  die  daarop  beroepen  is. 

DEVENTER.  '  Gelijk  bij  testamentaire  dispo- 
sitie van  wijlen  ^en  ^eer  i,  a.  ilaaseiibergh  ei| 
;tjne  Echtgenoot  v,  e.  oe  kahoe,  in  1845,  ten 
behoeve  van  de  Diakonie  der  Hervormde  Ge- 
meente, ontvangen  is  een  Legaat  van  ƒ  1000  (van 
elk  ƒ  500j ,   zoó  i^  in  1846  aan  dezelve  een  Ler, 

§aat  van  /lOOO,  vrij  en  zonder  kosten,  gemaakt 
oor    wglen    Vrouwe  e.  duhbar,    Douairière   ac 
iek  moort  ,  te  Zutphen. 

KAx^ïPEN. 

OLDEMARKT,  den  20  Febr.  1847.  Werden 
de .  Diakenen  dezer  Gonieente  eenigen  tijd  geleden 
verblijd  door  een  geschenk  van  ƒ  100  voor  hel 
Diakonie-fonds ,  dQor  wijién  den  jongeling  frans 
BRANPSUA  alhier,  voor  zijn  overlijden  daartoe  be« 
stemd ,  njet  verzoek  aan  dészelfs  Broeder ,  w. 
BRAitDSMA  ,  om  na  zijn  overlijden  deze  som  aan 
fïlé  Diakonie  te  bezorgen,  en  blijft  daarom  de  ge« 
dachten^is  van  dien  anders  ook  Christelijk  gezinden 
jongeling  alhier  in  dankbaar  en  zegenend  aanden- 
jfen,  niet  lang  daarna  viel  bovengenoemde  Diakonie 


nog 


,y  Google 


nof  «f ö   «der  Toorregl  ten  deel,  waarfan  Ihan^ 
oiet  dankbare  btydschap  kennis  wordl   ffcceven 
he»Uande    hierin,    dat  volgens  den   uilgidnikleii 
mi  Tan  wijlen    ph.  iootbira^  en  iijne  huisvrouw 
».  Di/Mini,    m   leven  achtingswaardige  bur^cr- 
hfidcn   in   deze   Gemeente  en  hart^hjk  belangstel 
letfde  m  onztf  dierbare  Godsdienst,    door  hunne 
cenige  erfgenamen,    c.  voermaj  en  .cijne  Echlffe- 
noole  1.  20ÜIBMO ,  aan  hel  Diakonie-fonds  alhier 
zoude  geschonken  worden  een  stuk  HooiJand     lia. 
gcnde    onder    dexe     Gemeente,   tér  waarde   vatf 
J  i  büü ,  ten  einde  van  de  opkomsten  van  hetzelve 
hel  genoemde  fonds  eene  aanmetkeUjke  en  besten- 
dige  ondersteuning  zonde  genieten.   -^   Dit  met 
dankbaar  gevoel,  wegens  de  weldadige  beschikfeini? 
der  Overledenen  aangenomen  zijnde,  is  aan  Z  M 
onzen  gcëerbwdigden  Koning  de  nobdige  verttun^* 
niDg  gevraagd,,  om  dit  geschonken  onroerend ftoed 
voor   de  Diakonie  in  eigendom  te  mogen  nemen: 
op  welk  verzoek  de  koninklijke  toestemming  reedi 
is  ingekomen,  ^ 

Zoo  zien  wij  hierdoor  ons  fonds  voor  de  Diakonie- 
Armen  met  eene  niet  geringe  jaari^ksche  inkomst 
vermeerderd ,  zullende  alzoo  gedurig  de  dankbare 
herinnering  aan  deze  onze  overleden  vrienden 
die  zoo  hefdcnjk,  ook  na  hnnnen  dood,  voor  dé 
Armen ,  welke  zij  in  de  Gemeente  nalieten  wii:^ 
óeü  zorgen  ,  worden  verlevendigd. 

Mogen  deze  voorbeelden  van  Christelijke  liefde 
en  regie  aanwending  der  tijdelijke  goederen,  welké 
voorbeelden  wij  met  blijdschap  in  onze  vaderland- 
sche  Gemeenten  van  tijd  tol  tijd  mogen  aanschou- 
wen ,  steeds  meer  en  meer ,  door  velen  naar  hun- 
nen stand  en  vermogen,  uil  liefde  tot  God  en 
onze  naasten ,  nagevolgd ,  en  zoo  het  geloof  in 
onzea    fleer  en  Verlosser,  van  wiens  leer,  liefde 


de 

Google 


390  KERK-NI£[J\V3. 

de  hoofdzaak  is ,  meer  eo  meer  door  liefde  gwpën* 
baard  worden. 

STEENWIJK  Takant.     Zie  Sept.  1846. 

VOLLENHOVEN.     Zie  i>ec.  1846, 

KAMPERVEEN  staat  fakant  te  worden.  Zie 
Dec.  1846. 

WANNEPERVEEN  vakant*    Zie  Jan.  1847. 


GRONINGEN. 

GRONINGEN. 

NIEHOVE ,  den  13  Jan.  1847.  Ter  eervol-» 
ling  der  Takature,  ontstaan  door  het  overlydeii 
t«B  den  Wel  Eerw.  Heer  x.  jf .  siirKi]i6i» ,  werd  ^ 
na  Terkregene  handopening  yan  het  Departement 
Toor  de  2aken  der  Heryormde  Eeredienst  enz. » 
heden  door  de  Primaris-CoUator ,  n.  j.  sghiti- 
i&i5aA,  in  eene  Kerkeraads- vergadering ,  onder 
voorzitting  van  den  Consutent,  geibrmeerd  het 
volgende  twaalf*  en  zestal  van  Predikanten  en 
Kandidaten ,  hij  onderseheidene  Provinciale  j^erk-* 
besturen,  (alphabetisch) r 

Twaalftal  : 

r.  Kcppiüs,  Pred.  op  den  Ham  en  Franswaï^ 
c.  H.  STTSMA,  Pred,  te  Oldehont^  ei|  v.  j.  AoarA* 

Hl,  P.  BOELtHS,  /•  R,  OIKCKG&IVE,  E.  H.  «ROIf^ 
MAHf  X.  BOFKAIU»,  B*  KREMCR,  C.  HDLIER  SI  55116  ^ 
e.    J.    TICHELAAR  ,     F.  J.    WfCSERS  en   J.  R.  WIIBEt 

uvGir. 

Zestal: 

P.  COPPIVS,  C.  H.  STTSHA,  J.  H.  DIJiCEGREVE  y 
X.  H.    GROEHKAir  ,    K.   HOFKAMP  en  «.   KREHER. 

Hierop  is  door  Zijn  Ed.  de  benoeming  uitge- 
bragt  op  den  Wei  Eerw,  Heer  f.  kofpivs  ,  Pried» 


,y  Google 


KÊRK-NIÊÜWS,  Stót 

dp  Jm  Ham  q.  a»,  en.  deze  daddijk  in  de.  yerga-' 
dering  kerkelijk  beroepen. 

Nadat  aan.  zijn  £erw.  de  beroepsbrief  is  toege- 
zonden en  deze  beroeping  14  dagen  is  in  beraad 
genomen,  ontvingen  wij  den  22  dezer  tot  onze 
teleurstelling  bet  berigt,  dat  zijn  Eervr..  ?oor  die 
beroeping  J)eleefdel^k  bedankte. 

Deh  ham  k9  FRANSUM  ,  den  31  Jan.  1847. 
Maakte  onze  Leeraar ,   J)s.  r.  koppius  ,  voor  14 
^en   ons  bekend,    dat   bij   eene  beroeping  naar 
de  naburige  Geooeente  yan  Jfiehave  ontvangen  ent 
in  beraad  genomen  bad ;   thans  deelde  hij  ons  het 
berigt  mede   van   zijn    bedanken  voor  dezelve  en 
verbond  2ich  op  nieuw  aan  deze  Gemeente «  door 
eene  Leerrede  over  liehr.  XIII:  17. 
APPINGADAAI. 
Het    Klassikaal  ^Bestuur  van  Jfppingadam  is  dit 
}aar,  ten  gevolge  van  het  besluit  van  Z.  JU.  den 
Koning ,  (cl.d.  2  Jan* ,  aldus  te  «amen  gesteld : 
Praeses ,  j.  ncesvAiitr ,  Pred.  te  Süldeburen.   • 
Assessor ,  i.  a.  roueij»  ,  •  Pred.  te  Seharmer, 
Scriba,  x.  H£riii6a,  Pred.  it. Delfzijl. 
^eenndtts,  a.  p.  uovw£kziijl,  Pced.  te  Tjamsn 
weer. 

Gecommitteerden ; 
I.  wARaioLTs,  Pred.  te  fTesierewkdenn 
H.  ooATwiJH ,  Pred.  te  Garsthmzen^ 
I.  OPFBRHAUS ,.  Pred.  te  £eermens, 
H.  H.  B.  GLEvsRiifGA ,  Pred.  te  Ifüwierda^ 
Mr,   j.   j>«   iREaLise,    Notaris  en  Oader&ng  ter 
Sckarmer. 

Secundi : 
e.  H.  cAHiiBGiEiE^ ,  Prcd.  te  Zeer^p» 
F.  HEEf ,  Pred.  te  Holwierda. 
A»  p.  A.  Bip  cienx ,  rredv,  te  Loidorp, 
H.  w.  j.  SABiiES,  Pred.  te  Sckildmolde, 


,y  Google 


39^  lÏERK.NIElJtVÖ. 

tt.  fi.   D£  haan',  Lid  van  Gedeputeerde  Sfafeii^ 
Ouderling  te  Helium, 

LOPPERSÜM  vakant.     Zié  Febr.  1846. 

HEVËSKES  vakant.     Zie  Sept.  1846. 

STEDUM.    Zié  Dec.  1846. 

SPIJK.     Zie;I)ec.  1846. 

MIDDELStüM. 

ZüIDWOLÜE.  Op  den  21  Febif.  1.1.  over- 
leed aüüer  onze  Leeraar  y  de  Wel  Eervr.  «eer 
Gel.  Heer  JOHAiTNEs  scHotsMAH,  geboren  te  Pur-^ 
merende^  den  8  Nov.  1786.  —  Ruim  33  jaren 
heeft  hy  der  Kerk  zijne  diensten  bewezen ,  en 
zulks  in  ze?  onderscheidene  Gemeenten.  Zijne 
eerste,  standplaats  was  Brandlieht ^  in  bet  Graaf* 
schap  Benthnm ,  alwaar  hij  bevestigd  werd  den 
3  October  1813.  Eenen  korten  tijd  slechts  was  hij 
in  die  Gemeente  werkzaam,  .want  reeds  op  den 
18  December  des  volgenden  j«ars  verbond  byzich 
aan  de  Gemeente  te  Jfieuwenkuis  ^  in  hetzelfde 
Graafschap.  Bijna  5  jaren  heeft  hy:  daar  het  Evan- 
gelie verkondigd  en  door  leer  en  omgang  zich 
vele  vrienden  verworven.  .  Toen  verliet. hij  voor 
eene  poos  het  Graafschap,  en  werd  den  5  De- 
cember 181^  in  de  H.  Dienst  bevestigd  te  iTcöflTe  y 
Provincie  Gelderland ;  doch  toeü  ruim  4  jaren 
daarna  de  opzieners  der  Gemeente  te  Emmelefi'' 
^arnp  ^  in.  het  Graafschap.  Berüheim^  hem  .tot 
hunnen  Herder  en  Leeraar  beriepen  ,  verliet  hij 
weder  zijn  Vaderland ,  en  verbond  zich  aan  de 
hésm  roepende  Gemeente,  op  den^l2  Jan.  1823« 
Van  daar  vertrok  hij  naar  Gasselier^ Nieuwveen ^ 
in  de  Provincie  Drenthe ,  den  ,26  Febr.  1826  , 
en  Kwam  eindelijk  den  7  Sept,  1828  tot  deze  Ge- 
meente over.  Ruim  19  j^ren  was  hij .  onder .  ons 
werkzaam  en  werd  algemeen,  Vooral  wegens  zijne 
opregtheid  en  minzaamheid  iu  het  gezellig  ver- 
keer. 


,y  Google 


KERK-NlÈiJWS;  303 

^eer,  bemind ,  en  gaarne  hoorde  rnen  uit  zijnen 
mond  de  yerkondiging  des  Evangelies.  —  Zijne 
huisTrouWy  barjhaniia  wolthera  crauer,  ontviel 
hem  voor  ruim  5  jaren  ^  hem- uit  eem  gelukkig 
huwelijk  nalatende  4  kinderen ,  van  welke  de  oud- 
ste Zoon  ,  nu  ruim  4  jaren  geleden ,  heiu  naar 
de  eeuwigheid  is  voorgegaan,  terwijl  nog  I^  kin* 
der«n  in  hunne  prille  jeugd,  gedurende  beider 
leven,  hun  door  den  dood  zijn  ontrukt  —  Het 
veiües  van  z^ne  £chtgenöote  en  de  daardoor  be- 
werkte huiselijke  omstandigheden  ,  schijnen  ed[itc;r 
eenen  trenrigen  invloed  op  hem  üitueoefeüd  te' 
hebben ,  zoodat  hij  ,  zich  niet  langer  in  staat  ge- 
voelende tot  eene  getrouwe  vervulling  van  zijn 
dienstwerk  y  door  omstandigheden  gedrongen ,  rt'eds 
in  het  vorige  jaar  den  weg  had  ingeslagen  tut  hét 
verkrijgen  van  zijn  Emeritaat,  terwijl  sedert  den' 
15  November  1.1.  de  dienst  ten  zijnen  behoeve  door 
de  Ring-Predikanten  werd  waargenomen.  »-.  Ech- 
ter mogt'  hij  geene  kennis  nemen  van  het  berigt , 
dat  hem  eene  eervolle  rust  was  toegeziegd ,  om 
in  te  gaan  met  den  1  Julij  aanstaande.  De  Al- 
magtige  riep  hem ,  eenige  uren  nadat  deze  tijdiog 
aan  zijne  woning  was  aangebragt,  tot  de  eemvige 
TQsU  —  JOe  Consulent  dezer  Gemeente,  de  Wel 
£erw.  Heer  p.  oamste  ,  Pred.  te  Vnderdtndam , ' 
hield  heden  f  den  7  Maart,  eene  ple^tige  Lijk- 
rede ,  sprekende  naar  aanleiding  van  Gen,  XX  Vll:23. 
ea  ons  daarbij  krachtig  opwekkende ,  om  ons  de 
lessen  en  vermaningen  van  den  Ontslapene  regt 
ten  nutte  te  maken,  en,  ook  door  het  aanden- 
ken aan  zijnen  dood ,  te  laten  bewegen  tot  eené 
getroQwe  besteding  van  onzen  onzekeren  levenstijd. 

KANTENS  vakant.     Zie  April  1846. 

STITSWERT  vakant.     Zie  Dec.  1846. 

BEDUM  staat  vakant  te  worden.  Zie  Jan.  1847.' 

BO£KZ.  MAART  1847,  C  C  HUI- 


,y  Google 


394  KERK-NIEÜWS.  , 

HÜIZINGE  vakant,     Zi«  Jan.  1847, 


NO(yRD-BRABAND. 

HEÜSDEN. 

ALMKERK,  25  Febr.  1847.  Ter  vervulüny. 
dtr  vakature ,  ontstaande  door  het  vertrek  van  > 
onzen  Leeraar,  JDs.  b.  h.  BonMEzuN,  naar  JFou- 
drie  hem  ^  vrerd  op  den  11  Febr.  1.1.  alhier^  on- 
der voorzitting  van  den  Oonsnlent ,  j.  p.  kerk* 
HOFF,  Pred,  te  IVerkendam^  het  volgende  twaalf-, 
tal  van  Predikanten  en  Kandidaten  gemaakt: 

IMi.   M.  j.  I.  T«H  KATB ,  op  hel  eiland  Marken, 
j.  p.  KERKHOFF,  te  ^^rhndütn.   s,  van  dhüren  , 
te    Skeuwijk.    pa.  bogers  van  buuren,  te  Spijk.. 
G,  J.  van  spall,  te  Giesendam.  /.  westhoff  ,  w.z. ,  - 
te   Dussen,    a.   c.    montijn,    te  Zoutelandt.    vr. 
HOFFMAN,   Kandidaat   tot    de    H.    Dienst   bij   het 
Provinciaal  Kerkbestuur  van  Friesland,  j.  f.  tah 
DURA,  Kandidaat  tot  de  H.  Dienst  bij  .ket  Provin- 
ciaal  Kerkbestuur  van    .Noord'^ Brahand,    c.  gil*' 
TAT,  p.AZ. ,    Kandidaat   bij  het  Provinciaal  Kerk-, 
bestuur  van    Noord*  Holland,    m.    van   sta  veren  , . 
Th.  Dr.  te  Kedichem,  g.  alting  bösken  ,  te  fFad^ 
dingsveen. 

Hieruit  werd  geforoieerd  het  volgende  zestal  van 
Predikanten : 

BD*  J«  J.  £.  TEN  KATE ,  J.  P.  KERKHOFF  ,  M. 
VAN  STAVEREN,  PH.  BOGERS  VAN  BUUREN ',  G.  J.  TAH 
SPALI  en  A.  C.  MONTI/N. 

En  op  het  drietal  werden' geplaatst : 

^    DD.     S,     J.     £.    TEM     KATE,     J.     F.    KERKHOFF    eD 

PH.  bogjeIrs  van  buuren. 

Waaruit  terstond  is  beroepen  ,  j.  j.  i*  ten  kate  , 
Pred.  op  het  eiland  Marken, 

Op 


,y  Google 


KëRK-NIEUWS.  395 

Op  heden  ontving  de  Kerkeraad  hel  berigt ,  dat 

zijn    £er^.    het  beroep   had  \ aangenomen ,  onder 

inwachting  der  vereischt  wordende  dispensatie  en 

approbatièn. 

UITWIJK.     Zie  Nov.  1844. 
EINDHOVEN. 
BLADEL.     Zie  Dec.  1846, 

^ 


DRENTHE. 

ASSEN 
EELDE  Takant.     Zie  Aug.  1846. 
VRIES.     Zie  Febr.  1847. 
RODERWOLDE     Zie  Febr.  1847. 

KOEVERDÜEN. 
DMMEN   staat   vakant   te    worden.     Zie   Jan. 
1847. 


LIMBURG,  enx. 

HEERLEN  vakant.     Zie  Jan.  i847. 
BEEK  EN  GEUL.     Zie  Febr.  1847. 


WAALSCHE  KERK. 

MIDDELBURG  vakant.     Zie  Deo.  1845. 
AMSTERDAM  .vakant.     Zie  Dec.  1846. 
L£IDEN  vakant.     Zie  Jan.  1847. 


C  c  2  RE' 

Digitizedby  Google 


295  KERK-NIEÜWS. 

REMONSTRANTSCHE  BROEDER-- 
SCHAP,. 

HAARLËAI ,  24  Jan.  1847.  Onze  ho(%ge- 
schatie  Leeraar «  Ds.  H.  heemskerk,  berigtie  oos 
heden  ,  dat  hij  zich ,  na  ernstig  beraad ,  TérpMgt 
had  gevonden  ,  om  het  beroep ,  door  de  Gemeente 
Tan  Amsterdam  op  hem  uitgebragt ,  aan  te  ne<» 
men ,  onder  in^achting  der  kerkelijke  en  ko« 
ninklijke  approbatie.  Met  het  laatst  van  April  zal 
onze  Gemeente  vakant  worden. 

NIEUWKOOP  Ejf  ZEVENHOVEN,  21  Febr. 
1847.  In  deii  vroegen  ochtend  van  den  10  1.K 
ontsliep,  kalm  en  zacht,  na  zeer  kortstondige 
ziekte,  onze  Leeraar,  cornclis  otto  gerard  de 
RIDDER.  Hij  bereikte^  den  ouderdom  van  ruim  '39 
jaren.  Men  kan  zich  naauwelijks  een  denkbeeld 
vormen  van  de  verslagenheid ,  door  de  oaver4 
wachie  treurmare  te  weeg  gebragt.  Onze  ganschr. 
woonplaats  verliest  in  hem  een  hoog  verdienstelijk 
man.  De  weldadige ;  inrigtingen ,  op  ons  dorp 
bestaande,  danken  hare  geboorte  en  haren  bloei 
grootendeels  aan  zijne  bemoeijingen.  Roomseh  en 
Onroomsch  getuigen  het  uit  éénen  mond:- de 
plaats  onzer  inwoning  heeft  een*  Vriend  en  Vader 
,  verloren.  Toegerust  met  een  vluggen  geest  en 
een  krachtig  ligchaamsge^tel ,  leende  hij  met  on* 
vermoeiden  ijver  zijne  hand  aan  al  wat  goed  is  en 
van  blijvende  waarde.  Onze  Broederschap  betreurt 
in  hem  eenen  wakkeren  medearbeider,  onze  Ge*- 
meente  eenen  trouwen  behartiger  van  hare  mt^  en 
inwendige  belanden.  Ruim  16  jaren  was  hij  ons 
ten  Herder  en  Leeraar ,  en  nog  lang  hoopten  wij 
ons  in  zijn  licht  te  mogen  verblijden.  Dan,  QoA 
heeft   het   audcr;>  gewild   en  ons  een*  Voorganger 

ont- 


,y  Google 


KEüK-NIEüWS.  397 

ontnomeii ,  wiens  plaats  vervuld  ,  maar  wieos  ver** 
Iles  bezwaarlijk  vergoed  zal  worden. 

Op  den  eersten  Zondag  na  zijn  afsterven ,  be-s 
paalde  de  Wel  Eerw.  Heer  Ds.  j,  e.  jehtink, 
Pred.  bij  de  Gereformeerde  Gemeente,  sprekende 
ovér  1  Thess.  IV:  13,  zijne  Gemeente  bij  de 
B^edachtenis  van  onzen  Leeraar.  Beide  de  Ambts* 
broeders., .  één  in  geloof,  en*  innig  aan  elkander 
verbonden ,  deden  de  scheidsmuur  tusschen  de 
alhier  gevestigde  A£deelingen  der  Protestantsche 
Kerk  meer  en  meer  verbrokkelen;  —  in  naam 
gescheiden ,  zijn  ze  één  in  geest.  De  dag  der 
begrafenis  was  een  dag  Tan  diepen  rouw.  Het 
lijki  door  de  leden  des  Kerkeraads  gedragen  «  werd 
door  eene  ta(ryke  schare  naar  de  rustplaats  bage' 
]«id^  Daar  verkondigden  de  Hervormde  Leeraar 
en  de  Predikant  .onzer  naburige  Gemeente  van 
Zwümmerdam ,  Ds.  n«  6.  schelten a  ,  den  lof  van 
den  Ontslapene  I  tot  dat  de  menigte  somber  ei^ 
zwijgend  de  groeve  verliet. 

Op  onze  dringende,  uitnoodiging  trad  heden  de 
eenig  overgebleven  Broeder  van  onzen  Leeraar, 
de  Wel  .£erw.  Heer  Ji$.  s.  HERUAisr  oe  bidder, 
van  fFaddingsveen ,  voor  ons  op.  Zijne  lijkrede 
had  tot  tekst ,  Deut.  XXXI V :  5—8.  Voor  spre- 
ker en  hoorders  was  het  eene  ^aandoenlijke  ure. 
De  ovêrgroote  schare ,  van  verschillende  plaatsen 
zamengevloeid  f  toonde  diep  doordrongen  te  zijn 
van  bet  besef ,  hoeveel  er  verloren  werd  aan  eenem 
man,  geëerd  en  bemind  bij  zijn  leven  .en  bij  zij- 
nen dood  hartelijk  betreurd. 
•  Eene  W*eduwe ,  —  voor  welke  hel  annus  gra" 
tiae  is  aangéyraagd ,  —  tnist  met  t*vee  jonge  kin- 
deren bareir  staf  én  steun.  Zijne  betrekkingen 
▼erloren  ^en'  trouwen  Bloedverwant  en  Vriend. 
Yoor  ons  is  hij  ie  vroeg  henengegaan  —  voor 
C  c  3  he»a 


,y  Google 


398  K£RK-NI£UWS. 

hem  was  hei  sterven  gewin.  Dankbaar  voor  ons 
genoten  voorregt  in  het  besijt  ran  zulk  een  Her- 
der ,  willen  wij  trouw  de  herinnering  bewaren  van 
eenen  man,  wiens  nagedachtenis  bij  velen  in  ze- 
gening zal  bliJTen. 

ZEVENHUIZEN  M  BLEISWIJK ,  28  Fcbr. . 
1847.  Heden  werd  onze  beroepen  Leeraar,  de 
Wel  Eerw.  Heer  u.  c.  stuart,  Proponent  hij 
onze  Broederschap,  in  het  Heilig  dienstwerk  on- 
der ons  bevestigd ,  door  zijnen  Oom ,  den  Wel 
Eerw.  Heer  Ds.  a.  a.  stüart  ,  van  Amsterdam , 
sprekende  over  ,de  hooge  waarde  der  Evangelie^ 
prediking^  niet  aiê  eens  menseken  woord  ^  rnaoj^^ 
gel0k  het  waarlijk  is^  als  Gods  woord  ^  naar  de 
Apostolische  "verklaring  1  Tkess.  11:13.  Bij  het 
bestaan  van  onderscheidene  vakaturen  in  den  om- 
trek, geschiedde  de  plegtige  handoplegging,  be» 
halve  door  den  Bevestiger ,  alleen  door  den  hoog- 
geschatten  Predikant  der  Gereformeerde  Gemeente 
alhier,  die  met  opzet  zijne  morgendienst  in  eene 
avonddienst  verwisseld  had.  —  Dei  namiddags 
aanvaardde  onze  nieawe  Leeraar  zijnen  arbeid 
met  het  woord  van  den  Apostel  pavlus,  2  Coré 
IV:  5.  fF^  prediken  niet  ons  zelve  ^  maar  Chris-- 
tus  Je%us  den  Heer  e  i  en  ons  zelve  ,  dat  w^  uwe 
dienaren  zijn  om  Jezus  wille, 

ZEGWA4RT  ejt  BERKEL.     Zie  Dec.  1846. 

AMSTERDAM.     Zie  Febr.  1847. 


'ErANGELISCH^LUTHERSCHE  KERK. 

PURMERENDE.     Zie  Dec.  1846. 
ZUTPHEN.    Zie  Febr,  1847. 


BlU^ 


,y  Google 


KCRK-NIEUWS.  39» 

BUITENLANDSGH  KERK-NIEÜIVS.     , 
H£RYORMD£    KERK. 
OOST-FRIESLAND. 

.    WEENERMOER  takant.    Zie  Hei  18M. 

NEERUOER  vakant.    Zie  Sept.  1846. 

AURICH  Takant.    Zie  Sq>t.  1846. 

DIJKHAUSEN    »    NEUSTABT     GODEIfS. 
.Zie  Dec..  18^6. 


GRAAFSCHAP  BENTBEIM, 
BENTHEIM  jongste  Leeraaraplaats  TakanL 

KRfilTS  STNODE  DÜISBORG. 

6ARTR0P.    Zie  Not.  1846. 
>  TOERDE  vakant.     Zie  Oct.  1845. 

XREITS  STJODE  WEZEL. 
ESIIIERIK.    Zie  Dec.  1846. 


C  c  4  COR- 

Digitized  by  LjOOQ IC 


,10)  CORRESPONDENTIE, 


CORRESPONDENTIE. 

De  proeven  van  BijhelpoÜzy  des  J¥,  F»  komea 
ons  voor  piet  die  gehalte  te  hebbén,  welke  men 
daarin  verwachten  mogt. 

De  amhtslroedèrlijke  betrekkingen  in  den  Leer- 
aarsstand willen  wij  wel  plaatsen ,  mits  wij  de 
vrijheid  hebben  den  vorm  ie,  veranderen,  en  he- 
.  paaJdel\jk  de.  11  ^ersta  bladenden  terng  te  houden, 
liet  Avondgebed  van  een  kind  .is  i  naar  ons  ge- 
voelen ,  niet  in  den  regten  kindertoon  ;  en  het : 
aan  eene  Moeder  ^  bij  het  overlijden  van  haar 
jongste^  ktfi(j{je ,  fcpvfit  .niets  bijlanders. 

Het  lljkdicht  van  e.  f.  n.  zal  geplaatst  wordeo  ^ 
inet  de  noodige  verbeteringen. 

Het  stuk :  het  Koningrijk  der  Hemelen  enz.  ^ 
is  te  per^soneel ,  om  te  worden  geplaatst  io  ons 
mengelwerk ,  dat  niet  ingerigt  is  om  wederspraafc 
wit  tp  lokken.  Eyen  ^500  denken  wi]  over  dat: 
/Fat'  dunkt  ü  van  den^  Christus?  Voor  zulke 
opstellen  staan  b.  ?,  de  (ïodgeleerde  Bedragen  ^ 
de  Jaarboeken  der  IfFetenschappélijke  TheolQgie 
en  dergelijke  open.' 

Tan  de  vier  gezonden  stukjes  vinden  wij  alleeu 
sch0n  en  zijn  geschikt  ter  plaatsing. 

God  helpt  dengenen  j  die  zich  zelven  helpt  ^ 
nullen  wij  gaafJie  orerneraen. 

In  de  stukjes:  op  de  Zenfe  en  den  tterjst^ 
hebben  wij  niets  bijzonders  gevonden. 

Hét  gedicht:  Onsterfelijkheid^  is  onsi  beter 
bevallen ,  dan  de  toespraak  bij  het  graf  van  mijr 
nen  Broeder^  maar,  om  geplaatst  te  worden* 
zou  het  veel  verbetering  behoeven;  vooral  zoude 
de   regel    zij    zweeft    enz.    met   de    drie  volgende 

moer 


,y  Google 


CORRESPONDENTIE.  401 

moeten  wegvallen ,  ^ Is  behelzende  hetgeen  de  Pro« 
testant  niet  gelooft. 

~  In  den  godvruchtigen  F'eldjfmgeltng  is  de  maal 
%QÓ  geheel  verwaarloosd ,  en  de  inhoud  céó  pro** 
saisch,  dat  w^  het  niet  plaatsen  kunnen. 

Het  opstel :  ia  de  her  der  opêtanding  afkwn^ 
eiig  tran  zoROASTER»  is  meer  geschikt  voor  een 
heoordeelend  Godgeleerd  Tijdschrift ,  dan  voor  ons 
mengelwerk. 

Een  voorstander  van  het  Orgelspel  wenscht^ 
dat  de  be^gten  van  orgelinwijditigen  tevens  de 
opgave  behelzen  van  de  dispositie  en  de  namen 
der  registers ,  gelijk  onlangs  van  Herwen  en  fFov^ 
neU  in  de  Boekzaal  van  Febr.  1847.  Hij  houdt 
dit  voor  de  kunst,  de  wetenschap  en  geschiedenis 
van  Mang, 


BERIGTEN. 

De  Quaestor 'Generaal  der  llgemt^ene  Synode 
iran  de  Nederduitsche  Hervormde  Kerk ,  als  daartoe 
meermalen  aangezocht «  berigt  de  belanghebbend 
den  \  dat  van  de  Kerkelijke  Kaart  vpor  het  Ko^ 
ningrijk  der  Nederlanden ,  in  1824 ,  b§  inteeke- 
niog  vQor  drie  Cr  uiden ,  door  den  Heer  e.  j.  w. 
lEERs  uitgegeven ,  nog  eenige  exemplaren  voorhan'v 
den  zijn ,  en  men  zich  ter  bekoming  van  de  nog 
overig  zijnde ,  kan  vervoegen  bij  de  Scriba*s  der 
Klassikale  Besturen,  welke  die  opgave  wei. zullen 
gelieven  op  te  geven  aan  het  Ministerie  voor  de 
zaken  der  Hervormde  Eeredienst  ie  *«  ffra^enüa^e* 

Amsterdam «  De  Quaestor^  Generaal  voorn^ 

15  Maart  1847.  p.  /.  AMisnoFf^ 


Cc  5  Dp 

*  DigitizedbyCjOOQlC 


402  BERIGTEN. 


De  Ondergeteekende ,  rustend  Predikant  te //f- 
é^lHein^  in  Januarij  ].L  als  Scriba  en  Qoaestar 
Tttn  de  Eiassis  van  ,  Utrecht  afgetreden  zijnde , 
verzoekt  bij  deze  alle  daarbij  hehnghebbenden » 
zich  vocrtaas  te  adresseren  aan  zijnen  opvolger, 
den  Wel  •  Ëerw.  Heer  x*  oibbits  ,  Predikant  te 
47treckt,  de  Medebroeders  en  Gemeenten  bedan- 
kende voor  het  vertrouwen  en  de  welwillendheid, 
gedurende  ruim  29  jareu  hem  in  deze  betrekkin- 
j^en  betoond. 

Met  het  Quaestoraat  Van  de  Klassikale 'Wed n- 
-wenbeurs ,  en  de  correspondenlie  in  dit  Tijdschrift 
-zal  hij  zich  blijyen  belasten ,  tot  dat  hij  zijn  op- 
'Tolger  daarin  zal  kunnen  opgeyen. 

IJssehtein  ,  f.  l.  abresch. 

11  Maart  18  W. 

De  Quaestor  van  het  Klassikaal  Bestuur  te  De- 
venter  verzoekt,  dat  hen^  de  Qupta*s.  derfiemeeo- 
ten  ,  op  den  tijd ,  door  het  Reglement  bepaald , 
'èn  de  Collekten  voor  Noodlijdende  Kerken  en  Per- 
sonen zoo  spoedig  mogelijk  na  de  inzameling, 
vrachtvrij  worden  toegezonden  ,  wat  de  laatste  be- 
treft ten  mibste  de  opgave  van  iiet  bedrag. 

Deventer  ^  p.  c,  juomursEZf. 

10  Maart  1847. 


'  H.fl.  Kerkvoogden  , ,  onder  het  Klassikaal  rti' 
«ort  vam  Jpjpingedom ,  die  het  nog  niet  gedaan 
hebben ,  wonl<Mi  verzocht ,  de  Klassikale  QuoU 
len  spoedigste  vraehtvrtj  t«  bezorgen  aan  den  On- 
dergeteekenden. 

K.   HERINGA  ,    SeTt'h. 

/^*^  LET- 


,y  Google 


LETTER-NIEÜWS. 


fiij  de  Boelifaandelaren  Joh.  yan  der  Hey  en  Zoon  ,  io 

Amalerdam  ,  is  -van  de  pers  gekomen  en  ülom 

Tersonden ; 

JT.  J.  VAir  HEN  GEI,, 

Vijf  Brie  ten  over  Daê  Leb  en  JeêU  ,  kriftisch  bearbei- 
tet  von  Dr.  D,  F.  Sraiuss  t  3^  jiuflage ,  in  ^et  alge- 
meen*, en  oter  een  gedeelte  der  Lijdensgeschiedenis  in 
het  bijzonder.  Tweede  »  Teel  vermeerderde  en  verbe- 
terde druk  ,  gr.  8vo,    ƒ1,30. 


Bij  den  -Itoekhandelaar  A*  L.  SchoUens ,  te  Cronin» 

gen ,  is  uitgegeven  en  mede  alom  verkrijgbaar 

gesteld:  de  eersfe  afletering  van 

DE    BIJBEL  GIDS^ 

UiTLEGKUNDIG  (lUlSBOËR  VOOR  CURiSTËnEIT; 

BOOR 

T.    VAN    D  VI  N  E  ISr , 

Predikant  ie  Surhuielerveen, 

Van  dit  Huisboek  zullen  er  jatfrlijk*  ses  ttfleterii^ 
gen  worden  uitgegeven «  welke  elkander  om  de  twee 
maanden  zullen  opvolgen ,  en  waarvan  de  prijs  tal 
liJQ  ƒ3,00. 


Bij  G.  T.  N.  Suringar,  te  Lecutoarden  ^  is  van  de 
pers  gekomen  en  algemeen  verkri|gb.'iür  gesteld:^ 

DE  YERPLIGTING  DER  DIAKENEN     ' 

hij  de  Gemeenten  der  Nederkindsche  Uervormde  Kerk , 
uit  cvn  kcrkel^k  oogpunt  üeschoutcd  t  door  «^  If.  Rbo- 


,y  Google 


%0*  LETTER-NIEÜWS, 

iBuroiot,  '  Theol»  poot  en.  Predikant  ie  franekep  ^ 
(SchrgTcr  Tan^  de  Leidraad  wor  Armhesiuren^  in^ 
%onderhe%d  voor  Diakenen  iot  aanwijsing  van  het  §e» 
hruik  der  wetten  en  hesluiten »  betrekkelijk  kef  Arm^ 
weien),   ƒ0,40, 


$9  A.  l.  Scholtens ,  te  Groningen^  en  yerder  bij  alle 

BoekhBDdelaren    in    Nederland^    i»  cene  Inteeke. 

oiiig  opengesteld  op  eene  Nedérduitscfae  Ter-- 

tal  ing;  van  het  werk  getiteld  : 

PE  OPENBARING  VAN  JOHANNES , 

TUKtA.Aan   DOOft 

F.   ƒ,    ZVLLIGy 

Th.  Pr.  G.  Q.  Kadensch  Stadt-Pred* 

Uit   te  ^ven   vi   ««•  afleToriogenf  ▼olgena  B^rij^f 
tq^  Jnteekening^  mede  alom  Torkr^ghaar  ge»teld. 


B^  de  Boekhandelaars  A.  Kloots  en  Gomp.,  te  U  Gra» 

ve$ihage^  wordt  uitgegeven  en  ia  alom  yer* 

kr^gbftar^ 

ï. 
3  UB  E  LSCH   D  A  GS  iCH  RIP  T, 

OF  DE  IHTLOKD  DES  CHRlSTENDOirS  OP 

EUISELUK  IN  lAATSCHAPPELUK  GELUK  „ 

19   fiODSDIEBTSTI^IE   OTERDEIfKIllGEN 

OP  JEDEBEff  DAG  DES  JA  ARS  1847. 

In  naandel^kaobe  AfieTevijagen. 

Op  vtU  pap. ,  met  plaatw. ,  bUdw, ,  enz.  h  40  Cti.  p.  afi* 
j»    »      »       Kond.        idem        idem       k^d  »    »'  » 
9  ord.    »         9  »  #         è  20  »    »   » 


,y  Google 


LETtER-KIEÜWS.  èOS 

II. 
HIT    LICHT 

TA»  Hit 

EVANGE,  LIE, 

bOHEERB   DER   WEGEH   VAN.  GOD  ,    IH   HET  TROEGTI JDI» 
AÉSTEI|V£1I    OfIZER   BETREKEIlltiCE. 

Bet  een  fiaatjb  ,  toor»te}lende  het  ongeluk  b^ 
G^rinehêm^  op  14  Kaart  1848. 

gr.  12^  è  ƒ1.20. 

III. 

AAS   ÓVEB 

CHRISTELIJKE   BELIJDENIS, 

N AiR    AANLEIDING   TAN   DEN   EATECHISUUS  ,         " 
TOT   BBYORDERING  VAN   GELOOF   EN 
GODZALIGHEID.  , 

'    BAOa 

T.    VAN  SP  ALL. 

gr.  12*.  ƒ1,20. 

fig  de  Erven  ï.  Bolin ,  te  Haarlem ,  ziet  bet  libht : 
«EN  GOEDKOOPE  D&üK  VAUT 

WAARHEID   Elf   DROOMEN, 

nooa 
JONATHAN,        . 

Inhoiiidende:  K.He  MataUmwli9  Courant,  2.  Ter- 
wlff  pp,  ^9,  BaarUmechê  CouranU  3.  Het  Album  4 
4.  De  kuisilok.  5.  MuBtjK  6.  Rmiiên  troef.  7.  Bet 
Schaap.  8.  Sint-Mcolaoê,  9.  ITef  Legaat»  10.  Z><^ 
Stamboom,  11.  ifef  Portret.  12.  De  BiMotheek. 
13.  Sehrijfouten,     Prijs  f\fi&. 

IN- 


,y  Google 


INHOUD. 


BOEKBESCHOUWING. 

AGÉfTOR  DE  GispARiN,  Het  huwelijk  beschouwd 
in   het  licht  des  Christendoms .283. 

Troost  aan  treurende  Ouders 211. 

u.  A.  JURTINK,  Brieven  Tan  bato  en  gruho 
pyer   Gods  Heiligheid  en  Liefde^ 292. 

Bes  Christens  strijd.  Zevental  Leerredenen 
over  i:j)k.  VI :  10^17.  . 293. 

j.  ABBOTH ,  De  weg  der  zaligheid ,  voor  kinde- 
ren ;  of:  hoe  komen  de  kinderen  tot  jeztts.  295. 

Geertrüida  of  de  strijd  tnsschen  geloof  en  liefde'.  30O. 

Twee  brieven  over  de  Weldadigheid  in  ver- 
band mei  het  Armwezen.  . 3b2. 

c.  'j.  F.  spiTTA ,  Bijbelsche  Overdenkingen.  .303. 

j.  j.  pENNiNK ,  Natuur*  en  Zedekundige  Ge- 
zondheidsleer voor  den  beschaafden  stand, 
vooral  voor  zwakken  en  ziekelijken.  .  .  •  .36|3. 

Hoe  lang  hinkt  gij  op  twee  gedachten  P    .  .  .  305. 

MARIA  en  AiARTHA,  leetuur  voor  Christen- 
vrouwen en  moeders.    . 305. 

Taderlandsche  uitboezemingen  van  eenige  ge- 
ze  l&n  e  burgers ,  leden  vati  den  deftigen  mid- 
delstanij .'....,..  .307. 

Vrijmoedige  gedachten  over  het  Afmwezen  in 
het  Koningrijk  der  Ifederlanden.  Beden- 
kingen tegen  de  bestaande  wetgeving  en 
wenkea  ter  verbetering  dier  hoogst  gewig- 
tlge  aangelegenheid. 308. 

EDWARD  BULWER ,    SCHILLERS    leVCH.    .    .    .^ .    .    .  309. 

De  beginselen  der  Wetgeving  volgens  n.  tul- 
LI  VS  CICERO ,  of  vrije  vertaling  van  het 
eerste  boek:  de  legibus.  .  .  , »^313. 

D. 


,y  Google 


INHOUD. 

Blais. 

0.  BCJRUEK,  Phaedo  ,  of  de  onsterfelijkheid  der 
liel 313. 

c.  A.  wiLDEHH'AHiff  SPEHER  te  Drcsden,  £en 
Terhaal  uit  het  laatst  der  X  VIP  eeuif.  IIDl.315. 

Evangelisch  Onderwijs,  . 327. 

c  SNGELBERTs  GERRiTS ,  Vragen  getrokken  en 
te .  beantwoorden  uit  den  Bijbel  voor  de 
JeUgd  y  door  j.  h.  Tiir  der  palii.  .....  328. 

EDUARD  RiÈsE ,  Handleiding  tot  het  teekenen 
Tan  Landkaarten 329. 

Goedkoope  School- Atlas  van  het  Koningrijk 
der  Jlfederlanderi.    2  Aflev 330. 

MENGELWERK. 

j.  H.  soNSTRAL ,  God ,  ouze  Vader.  —  Jezits  , 
Koning  in  het  Taderlijk  huis 332. 

Gesprek  tusschen  een  Rooraschen  bedevaart- 
ganger naar  Trter ,  en  een  Heidenschen 
bedevaartganger  naar  fïome 349. 

Verdraagzaamheid    van  ibrahiu  pacha.  .  .  «351. 

De  rozen  der  aarde 352. 

Waar  antwoord 354. 

Goede  Vrijdag.  [Dichtsiukje] 355. 

De  Zondags  klok.    (Bkhtstukje) 358. 


School-Nieuws 360. 

Synodaal  berigt.   .  .  .* - 362. 

«erk-Nieuws. 364. 

Correspondentie 370. 

Berigten 37J. 

Letter-Nieuws 373. 


,y  Google 


,y  Google 


BOEKZAAL 

DBB 

GELEERIfE  WERELD, 
rriJDfSCHBlFT 

tOOB  os 

PROTEST ATTTSCHE  KERKEIC^ 

IV  HBT  ' 

KONINGRIJK  DER  NÈDBRLJNDEN. 

Voor  APRIL  1847. 


TE  AMSTERDAM,  bij 
i>B  EKVEN  B.  ÓNDER  DE  LINDEN  Eir  ZOON, 

op  «len  Singel,  tusschen  den  Blftaiiwbur^wal 
,    en  de  Bergstraat,  Hf».  321. 

XOCCCXLTII. 


De  prp  is  30  Cents. 


Digitized  by  LjOOQ IC 


Be  Uitgevers  van  de  Boekïaal ,  nit  openbare  aan- 
koiidtg^ingen  vernenaende ,  dat  een  derde  gedeelte 
der  luiTere  opbrengst  van  het  ^maandblad  f  de  Het' 
vwJf^ing  *  iloof  do  Uiigevera  beatemd  is  voor  de  Al- 
gemeene  Synodale  Wedowenbeurs  ,  hebben  gemeend. 
ook  Tan  hunne  xijde.  een  bewijs  te  moeten  geven 
▼an  hanne  suoht  tot  ondersteuning  van  Synodale 
fondsen  ad  pios  usaa.  —  Zi|  hebben  dus  besloten, 
om  vaii  na  aan  jaarlijks  zoodanig  gedeelte  van  de 
xuiTere  opbrengst  d|sr  reeds  meer  dan  een  en  éene 
hfalve  eeuw  bestaande  Boekzaal  tot  hetzelfde  einde 
af  te  I onderen  I  ^Is  hst  debiet  van  faun  maatfdsebrid 
hun  lal  toelaten  ,  terwijl  zij  het  aan  de  beschik- 
king der  Synodale  Commiaaie  overlaten  voor  welk 
fonds  t  dat  der  Noodlifdendo  Kerken ,  of  dat  der 
Synodale  Weduwenbeurs  ,  de  te  storten  gelden  lul- 
len worden  g'ebruikt.  —  Z^  twijfelen  niet  of  banna 
gift  aal  die  van  de  Uitgevers  der  Hertorming  te 
boven  gaan ,  altbana  indien  men  de  Boéksaal  in 
haar,  door  alle  tijden  bevestigd,  karakter  vah 
maandschrift  VbOr  de  Protestantsohe  Kerk  zal  wil- 
len handhaven  en  tegenover  nieuwere  ondernCHiiD- 
gen  ,  die  haar  trachten  te  verdringen  ,  ondersteu- 
nen l«nbfr  ij  ven  begwnétigen. 

De  (Jitgefoers   rpomoemd^  * 
Dl  EtVEK.tt.  OvM>a  Dl  Lli^DEN  er  Z005. 


,y  Google 


BQERBESCHOU  WING . 


'Dt  Gvvoelshér  vün  •  Dr.  j.  i,  va»  öosterzeè  her^ 
öorieeid  dóór  Mi*,  c.  w;  öpiooteER.  'Te  Am- 

.  st«rdam,'  hij  P.  N.  van  Kampen^'  1846.^  XIX 
en  466  hladz,  In  gr.  Sux),  De  prijs  is  fiftÓ. 

iJé strijd  tusschén  opzoomer  en  vin  oosiisRzef 
'gevqtrd ,  is  bekend  genoeg,  zoodat'  wij  geene  his^ 
torisehe  inleiding  behoeven  ,  indien  wij  een  Verslag 
bilden  geven  van  dit  boek,  welks  voorrede  eienfe 
kor  Ie  polemiek  beVat  tegen  de  kleiüere  tegénsclirif- 
Ich.  (Walarbij  die  tegen  Dr.  kemikic  *  heftig  tik 
scherp).  Vervolgens  vinden  wij  vanbladz.  1  tot' 121 
een  afdrdk  van  de  door  ofzoomer  id  dén  Gid^ 
gegevené  recensie  van  van  oosterzee's  Froe\>t  over 
den  sthnd^der  Apologetiek  in  de  Theologische 
JaArhoeken  :  daarop  56  compt^èssier  gedrukte  blad* 
zijden  mei  aanteekeningen  op  deze  recensie ,  en  ein* 
delijk  283  bladzijden  ,  als*  dupliek  ter  wederlegging 
der  antikritiek  van  Dr.  j.  ƒ.  van  oosterzee  ,  op 
opzoöHER*s  kriliek ,  (in  de  Jaarboeken  ,  Dl.  III , 
Wadz.  53-132  en  211-292).  Wij  hebbéri  het 
Toornemen  gehad  om  éen  gedeelte  van  onzen  tijd 
af  te  zenderen  voor  eene  opletteö de  lezing  vaii 
dit  werk,  niet  zoo  zeer  om  er  in  dit  Tijdschrift 
een  breedvoerig  verslag  of  beoordeeling  van  te 
geVe&,  als  wel  omdat  wij  datgene,  wat'deh  naam 
Dd2^  heeft 


,y  Google 


412     '  e.  w.  opxooacK,    ' 

heeft  TM :  3»sirijd  luMehen  geloof  (GadiiieBsC , 
selfs  Godgeleerdheid  zeggen  sommigeK  reeds)  e»  • 
wetenschap/*  met  ^langstelling  hebben  gadege- 
slagen ;  omdat  wij  opzoohxe  hebben  leeren  ken- 
nen als  een  talentvol  en  scherpzinnig ,  ook  in  zgar 
vormen  bebagelj^k  schr^ver  en  geleerde ;  —  om-* 
dat,  eindelijk,  de  misslagen  Tan  zgnetegenpartg 
ons  niet  zjjn  ontsnapt» 

Wij  hebben  ,  gelijk  men  wel  meer  doet,  het  slot 
het  eerst  opgeslagen.  Wel  mogten  wij  niet  ver* 
wachten,  zoomin  als  ebchen,  dat  ineendoorlocv- 
pend  wederlegschrift  het  slot  het  eindresaltaat  zoa 
bcTaiten ,  maar  toch  wachtte»  wi}  daar  den  gronde- 
toon,  waarin  de  Schrijver  gestemd  is,  den  sIot*~ 
indruk ,  dien  hj)  wenscht  bij  zijne  lezers  achter  te 
hten. 

Met  de  diepste  droefheid  hebben. wij  die  laatste 
bladzijden  gelezen.  Hij  moge  die  woorden  aan 
het  ongeloof  in  den  mond  leggen ,  de  vorm  is 
toch  van  hem  zelven  en  ze  zijn  kennelijk  met 
w^elgevallen ,  met  zekere  welsprekendheid'  zelfs  ge- 
schreven. —  Wij  hebben  gèene  moeite  te  doen  om 
hem  te  bewijzen ,  dat  het  resultaat ,  liat  hij  het 
ongeloof  laat  trekken  uit  de  beide  voorbeelden 
van*  ESAV  en  iikob  ,  en  van'  davii>  ,  op  eene  ver- 
warring van  begrippen  berust  ,*  en  dat  een  onge- 
loof, dat  aan  zulke  tegenwerpingen  hecht»  in  onze 
•ogen  onder  de  wetenschappelijke  no^bodies  be- 
koort ^ —  dat  opzooHER  zelf  zijne  zaak,  doorzulko 
fetuigen  voor  haar  te  laten  optreden ,  in  een  al- 
ler- 


,y  Google 


DS  «ITdIUUlft  f  AM  J.   J.  TiB  OOmRUt.    413 

ieroagniwiigsl  daglicht  plaatst.  Hetgeen  hy  op 
kladi.  364  ea  365  nopens  cimisTvs  en  het  £Tan- 
gelie  door  het  ongeloof  Iaat  idggen ,  hopen  wg 
<!lat  h§  telf  nu  retdt  bélrearen  lal  ooit  te  hebben 
geschreTen.  Die  wond  was  te  diep  dan  dat  het 
slok ,  met  de  aanhalingen  der  woorden  Tan  Bonoui 
en  ?an  ootju,  beide  seer  waarachtig,  ipaar  aan 
dal  loflUt  aangevoerde  geheel  ten  onregte  aange* 
past ,  ze  zon  hebben  kunnen  Terzachten. 

Het  boezemde  ons  afkeer  tegen  het  boek ,  weer- 
zin zel£i  eenigermate  tegen  den  persoon  des  Schrg- 
Ten  in.  W$  hebben  het  toen  slechts  doorgeUa- 
derd.  Wel  troffen  wy  niet  meer  dien  fergifligen , 
maar  op  menige  plaats ,  vooral  in  de  aanteekenin- 
gen  (bladz.  121-^181)  eenen  hoogen,  aanmati* 
genden ,  snijdenden  toon.  Waar  opzoonzR  die 
tegenpersonen  gebruikt ,  moeten  wy  het  met  goede 
oogen  aanzien.  Hij  is  daartoe  geprovoceerd,  zoo 
niet  door  vah  oosTZEzez ,  althans  door  scBOLTEir ,  die 
de  onvoorzigtigheid  heeft  gehad  om ,  even  als  te- 
gen Ds.  oozHKH*,  zoo  ook  tegen  opzookkr,  het  in 
de  schaal  te  leggen ,  dat  hy  een  biaauwen  maandag 
langer  de*  toga  gedragen  heeft,  niet  bedenkende» 
dat ,  wie  liet  vergeet ,  om ,  vóór  h$  in  het  worstel- 
perk  treedt,  dat  gewaad  uit  te  trekken,  zich 
blootstelt  om  bij  deszelfs  slippen  gegrepen  te  wor- 
den, wat  voor  den  toeschoawer  zeer  belagehelijk 
is  om  aan  te  zien  !  Maar  wanneer  opzoonZR  dien 
loon  aanneemt  tegen  het  heiligste  en  eerwaardig-, 
sle ,  iegen  het  Christendom  en  deszelfs  oorkon- 
•  Dd  3  den, 


Digitized'by  LjOOQIC 


kH  c,   W..OPZqOJI£R, 

dep ,  dajtr  wei|deii  wij  pns  met  weerzin  saA  ikw. 
af.  JEn  dal  doen  wij  ook  nu  van  zij ^  werk.  Wij 
willen  voortaan  voor  ons  zelven  nadenken  over 
4a^  verband  van  geloof  tn  welen,  dat  ook  ons 
nog  verre  van  helder  is,  en„  zoo  wij  meenen, 
zelft  aan  de  overzijde  de3  grafs ,  nimmer  volko- 
men  helder  zal  worden.  Dien  leid^mat^  i^topteA 
w(j  af. 

Het  doet  ons  inpig  leed ,  ydai  de  ^aak  zóó  ver 
gekomen  is ,  en  de  strijd ,  aa^  de  z^de  van  opzoo- 
MER ,  die  kleur  gekregen  heeft ,  ofschoon,  het  mis- 
schien van,  den  hi^ginne  af,  er  wel  in  ie  voor- 
zien was.  —  Niet.  dat  wij  strijd  ,düchlen  voor  het 
Christendom,  niet  dat  wij  de  ontwikkeliag  der 
wijsbegeerte  op  onzep  ho^eni  betreuren,  maar  die 
kleur, ,  j^ ,  die.  smart  ons.,  -r  JEn  bleve  hèt  bij 
schrijven  1  Ware .  o^jeoomer  regtsgel^erde  gebleven  l 
]tf aar  hjj  ondervvijsi  aan  de  Hoögèschool  een  vak » 
waarin  4e  Studenten  in  de  Godgeleerdheid  ver- 
j)ligt  zijn  ^yne  lassen  bij  te  wcmeni.  Wi^  billyken 
het  bezwaar  van  .ouders ,  oifa  hunne  s^onen  aan 
zijne;  vojcten  te  zenden.  Het  gddt  hier  :geene  or- 
thodoxie, maar  het  ChristandQm.  ^^ejf-.  — .  Zou 
onzQ  Kerk  die  zaak  stilzwijgend  mQgep  aanzien  P 
Wij  herinneren  apn  den  tegen^tan^,  djen  de  Gro- 
ninger hoekverkooper  bolt  voor,  eenige  jaren  on- 
dervond, toen  hij  eene  vertaling  v^n  stravs»^ 
Zeben  Jem  aankondigde ;  wij  herinneren  ,.  dat  de 
bezadigdste  ^  Godgeleerden  in  Duitschland  zelre 
oordeelden ,  dat   jtraVss  zich  door  d^  uitgare  wa 


Digitizedby  Google      x 


OJt  «XrOELSLE»   f^B    J,    1«   VAH   OOSTIftZBE.   M^ 

dat  werk  dm  katheder  ?oor  altijd  affestotaa  bad« 
Laat  onl  liberaal  zün  jegens  de  wijsbegeerte »  naar 
oak  ?oor  ome  Godadienst,  ?oor  oose  Kerk  frg* 
heid- Tragen.  Zoa  oose  Synode 'verkeerd  bande^ 
I«n,  vanneer 'zij  zocht  te  verkrygen  de  vrijheid 
Toor  Stadenten  in  de  Godgeieardheid ,  om  da 
irjjsgeerige  lesben  tan  Prof.  orzooitca  naar  Ter^ 
kie^iag  ai  dan  nitt  bij  te  wonen  P  — *  Wij  beve* 
leo  Mt  bg.  deze,  eerbiedig , 'aan  de  aandacbtder 
hooge  kerkrergadering ,  die  over  weinige  maaa^ 
den  fèr«[ad^ren  zal. 

Een  daarmede  issteniHiende  maatregel .  soa  als^ 
dan  te  wenschen  ,  wij  hopen  ook  te  verwachten 
siJD  van  de  Curatoren  der  Hoogeschoól,  waar^ 
ia  onzen  tyd,  de  onvergetelijke  scHKÖoea  leer* 
uarde.  De  vrijheid  naroeUjk,  aan  eenen  der  an* 
dere  Hoogleeraren ,  om  ten  behoeve  der  Theolo* 
ganten  ,  Logica ,  Antbropologie  en  Metaphjsica  te 
doceeren.  Zon-  Prof.  bouham  ze  nog  nevens  zgna 
The^hgia  MaiuralU  knonen  plaatsen? 

Eindelijk  Prc^.  opzooher  zelve.  Ook  om  %ij-f 
nen  wil  doet  ons  de  klear,  die  zijne  polemiek 
heeft  aangenomen /diep  leed.  -~  £n  die  polemiek 
zelve  ...  bg  heeft'  nog  bijna  niets  anders  gege- 
ven ,  dan  tegen  da  costa  ,  dan  tegen  scbolteh  ,  dan 
tegen  tah  oosterzeb  ;  ongelukkig  wie  van  pole* 
luiek  loYen  moet,  ongelukkig  ook  voor  zijn  ge* 
moed  ,  zoowel  als  voor  zijne  studie.  Er  is  mis« 
jschien  i*eeds  veel  te  veel  tegen  hem  geschreven  » 
ook  d€»or  onbevoegden ,  wier  zwakheid  hem.  heeft 
Dd  4  doen 


,y  Google 


'416    '  C.   W,    OPZOOKBB,   £M2^ 

ddea  goioóTen  dat  hij  sterk  ws^ ;  • . .  eene  historiscif- 
kritische  verhandeling  over  het  miracalisme  in 
z$Aen  wijdsten  omvang,  lou  die  ook  de  Jujnttr 
fulaiinary  tegen  de  Titanen  onzer  tijden  moe- 
ten zijn  ? 

Tan  wien,  in  DuiUchhnd  of  Ifederlandy  zoa 
die  weldaad  te  wachten  zjjn  ?  Want  dat  is  het  punt  ^ 
waar  het  toeh  maar  altijd  op  nederkomt:  de  mi- 
rakelen en  de  mysteriën,  paralellen',  de  eene  his- 
torisch, de  ander  moreel;  altijd  nog:  ote%*moi 
les  miracles  de  votre.  Évtmgih,  —  De  Toortee» 
kenen  Tan  opzookcr*s  katheder  zijn  niet  gelukkig. 
IV'at  w0  YSLü  hém  verwachten  P  Dat  hij  voortaan, 
eenen  zeer  gemimen  tijd  lang,  allen  twist  ter  z^de 
stelde ,  —  dat  hij  thans  zich  toeieide  om  zich  meer 
zelfstandig  te  ontwikkelen ,  iets  degèlijks  te  geven , 
dat  die  twisten  kiinne  overleven  ,  en,  ééns  vooral, 
het  Christendom  voortaan  ongemoeid  liete..  Daar- 
voor is  hij  \  hij  houde  het  ons  ten  goede ,  oog  te 
jong ,  en  heeft  hij  nog  te  weinig  üjds  kannen  be*- 
i^ieden  aan  (wij  gebruiken  hief  de  door  hem  zel- 
ven  geprezene  woorden  van  borger)  een  moeijehjk 
en  'diep  onderzoek,  zonder  hetwelk  ongeloof  de 
natuurlijke  keus  is  van  het  onbevooroordeelde  ge-^ 
moed. 

Mens  ingenua  Deo  grala. 


naar- 


Digitized  by  CjOOQ IC 


jr.  /.  swiEAs,  i|ix,.  417 


Waarom  is  de  gekruisigde  Christus  %w>  belang* 
r^i  voor  %^ne  Gemeente?  Zevental  lydens* 
preeken  door  j.  j.  swiSAS ,  Predikant  te  Ha- 
Telte.  TV  Groningen ,  hij  M.  Smit,  1840» 
88  hhds.    In  gr.  8w.     Be  prgs  isflfiO. 

Inhoud:    1.)    Inkiding ;   rede  yan  da  l>elang^ 
stelling  der  Christelijke  Kerk  in    het  kroisUjden 
▼au  CHRISTUS.   2.)  Jszüs' gekruisigd  tot  Tergevinfl 
dtT  zonden.  3;)  Hei  kruis  Tan  christos  bet  midf 
dd  tot  ?erzoening  der  wereld  met  God.     4.)  De 
gekruiste  christvs  ons  ten  voorheelde.     5.)  Jezus 
kruis  beschouwd  om  de  liefde  tot  Hem  te  wekken. 
6.)  CuRisTus  kruis  de  betooning  van  Gods  regt* 
▼aardigheid.    7.)  Christus   door  kruis  en  lijden 
tot  onzen   Zaligmaker  gerormd.    De  teksten  zyu 
alkn,   meer  of  min,    (behalve  de  eerste)  nM)tto. 
Uitlegkunde    is   er  over  het  geheel  weinig  of  niet 
in.    Het  is  alles  dog^ati^ch,  met  daaraan  ferbon- 
'^  dene  praktijk.     De  orde  duidelijk ,  helder ,  gielei^ 
delijk ;  even  zoo  de  ontwikkeling,  populair  tcTens* 
St§{  eenvoudig,   ons   wel  eens  wat  al  te  eenvou^ 
dig  en '  nuehter.     Maar  toch  over  het  geheel  uiti- 
muntend  geschikt   voor  eene  eenvoudige ,  belang- 
stellende Gemeente,   gesehikt   om   haar  een  alge- 
meen begrip  en  helder  inzien  te  geven  in  den  om^ 
▼ang  der  hoofd  waarheid  van  het  Christendom. 
Wij  kondigen  dezen  kanselarbeid  van  den  nuili* 
D  d  5  ffcn 


,y  Google 


gen  en  werkzamen  sw^sRsmetaanprgzinij^aan.  Htj 
is  bestemd  geweest  roor  de  morgen^-godsdiensl* 
oefeningen  gedurende  dü  .  lydeinsweken ,  terwijl 
*s  middags  én  *s  avonds  de  lijdensgeschiedenis  bij 
wijze,  van  bijbeloefeaing  werd,  oyerwogen.  -^  Een 
uitstekend  gojed  denkbeeld  en  yoorbeeld  voor  ieder , 
die  werken  wü»  ^n  wel,  eens  verlegen  zit,  als  de 
stapel  lijdeuspreeken  reeds  zoo  groot  is,  om  die 
zeven ,  foof  dea  eerst beginn enden,  ^oo  begeerlijke 
weken,' zóó  door  te  komen,  dat  hij  ook  vóór  zich 
ielve  met '.  belangstelling  en  genoegen  hebbe  kan-* 
nen  werken.  £n  bet  is.regt  goed  voor  de  afwis-» 
seling,  van  welke  veel  van  de  belangstelling  af- 
hangt, zoo  's  middags  (en  wie  er  avondbeurten 
heefl)  ook  's  avonds  geschied^is ,  *$  morgens  de 
dogmatiek,  de  algemeene  jcamenhang  en  overzigt 
wordt  voorgfldragen.  Wien  hei  denkbeeld  nieuw  is, 
die  make  het  zich.  ten  nutte, 

In  het  algemeen  ii  het,. roor  een  plattelands- 
prediker,  een  aanbevelingswaardig  denkbeeld,  om 
een  uitgestrekt  dogmatisch  of  moreel  onderwerp 
als  vervolgstof  te  behandelen ;  nuttige  voor  de  Ge- 
meente, iiuttig  voor  hein  zelven.  Yervolgstoffen 
zijn  anders  moeijelijk.  Geschiedenis ,  dan  .gaat  het 
nog '  al ,  ofschoon  zelfs  onze  van  oek  pilv  bij  het 
zoo  meesterlijk^  door  hem  behandelde  leven  van 
pADLüé,  verflaauwiog  ondervond.  Het  wordt  ook 
zoo  Hgt  taai.  SEft&VfiiER  over  ruth  ,  bohnét  oveè 
DAviD  \  Met  zedeknndtge  boeken  is  het  nog  rce\ 
moeijei)ker.  Homileliseert  men  ze  praktisch,  ach! 

dan 


,y  Google 


ZE?£J!ITJIL   L|J0E«fSP&ËQK£5.  419 

dan  wordi  b^t  aoo  opperTUkkig ,  z<^ ,  plan-  en 
dodloos  .tQveqs ;  of  wel  langdradig  aU  SAfiOi« 
over  de  Phiii{)pen$en ,  eA  ^la^isss  OTer  de  Colosn 
$eo$en^  Het  best  is  dan  pbg,  dat  m^n  minsten^ 
tvee  derde  ?an  deu  tijd  ^mi  graipmatjkale  en  za*- 
kelijke  eiegesje  ivij4t9  «h  zich  ie^  luM>fddQel  sl^Ue., 
de  Cremeenie  te  doen  indriogaa,  met  iedere  preek 
verder,  in  den  geest  des  Schrijvers,  hen  te  lee- 
ren  hijhelüerklar^nr  Ak . -ze  ^één  boek  op-  dre  wgze 
heeft  leeren  verstaan,  dan  heeft  zij  den  slea- 
tel  tot  de^  ineéste  andere,  Toor  de  private  bij- 
bellezing. .^  Maar  'znlk  eene  vervólgstof  als  die 
ran  swiERs  is  nog  beter;  ze  behoudt  tevens  het 
verrassende  der  nieuwheid*  *Zoo  hebben  wij  voor 
een  paar  jaren  eens ,  van .  tijd  tot  tijd ,  de  gescliie- 
denis  der  Messiaansche  verwaohling  opder  het  O.  T* 
in  een  achttal  verFolgprekrn  behandeld  ^  met  he4 
uiterste  genoegen  en.  veel  nut  voor  ons  zalven. 
Het  is  ongelooflijk.,  hoe  men  de  hoorders  daar-v 
door  opschroeft ,  als  ge  maar  oplettend  en  belang* 
)ilellend  luis^teren ,  en  gejond  rerstand  hebl^en.  Het 
is  zoo ,  er  blijven  er.  wel  eens  achter  bij  zulke 
onderwerpen  ,  maar  ach  !  gebeuri  dat  niet  altijd  ? 
£a ,  ze  vangen  toch  ook  wel  een  stichtelijk  woordje 
ui(  de  toepa^ising  op  ;  minstens  hehbon  ze  mede 
Ijebeden  en  gezongen ,  en  dat  'u  immers  het  hoofd- 
doel van  onze.  bijeenkomsten.  Wat. hebben  ze, 
<i«arin  alleen ,  boven  de  Boomschen  vooruit !  £n 
brengen  ze  van  de  eenvoudigste  preek  dikwijls 
wel,  meer   Ic  huis  dan  de  gezougene  verzon?  Jèin 

och , 


,y  Google 


420  J.  J«   SWIEKS,  tttu 

och ,  of  ze  oaze  eeuToudtgste  woorden  maar  ah(|d 
r^  te  hols  bragten.  Zoo  verhaalt  claus  harhs  « 
dat  een  Predikant  in  eéne  leerrede  meermalen  de 
voorden:  »lronwen4  toch*'  gebruikt  bad.  Een 
der  hoorders  had  daar:  »/rMiHff/o^*' van  gemaakt , 
en  rond  dat  een  regt  dierbaar  woord. 

Jfens  ingenma  Dep  grata,     ^ 


J^erfedenen  door  w.  laatskav,  Predikant  H 
Maastricht*  Te  l^aastricht ,  hij  W.  J.  ▼an'B9-<' 
ren  Nonran,  1846."  309  hladz^  In  gr.  ^jfd 
De  prijs  is  /ly^b. 

Twaalf  Leerredenen.  Onderwerpen :  De  gtt^ 
wigtige  en  heeriijke  inbond  van  Gods  getnigenis 
aangaande  zijnen  Zoon  (1  Joh^  Y:!!  ,  12).  De 
kennb  fan  jbzus  chri^us  en  haar  Goddelijke 
oorsprong  (Joh.  VI  {41— 48).  De  taderlijke  en 
kinderlijke  betrekking  tnsschen  God  e»den  menseh 
{Joh.  VIII:  38-47).  H^t  be?el  van  jcaus  aan 
zyne  Apostelen ,  ^om  de  Evtmgelieprediktng  te  be- 
ginnen van  Jeruzalem  (Luc,  XXIV  :4>).  Het 
bezit  van  christus  geest,  het  noodzakelijk  ver- 
eischte  om  Hem  toe  te  behooren  {Rom,  VIII:  9^). 
De  ontmoeting  Tan  juds  met  ZACcmvs  {£ue 
XIX:  1-10).  Het  toekomend  oordeel  (Maith. 
V:31~46).  De  zonsverduistering  en  jczüs  nii- 
roep:  »lll<jn  God,  mgn  God !  waarom  hebt  Gj 
ïfxi)   verlaten*'    (Maith.   XXVII  ;.45- 47).     Gil*- 


,y  Google 


W.  lAATSHiir,   UlAltDimif^  421 

tio*t  onfttTsdulIigheid  {BmÊtLXYIIIillh).  Hel 
geloof  de  wQg  ter  aaaachoowiiig  Tan  Gods  heer- 
lijkheid (Tei.  XI:  40)*  Zscht  naar  eer  en  aan** 
zien  bjj  de  mensehen ,  een  onoTericomelijke  hinder-' 
paal  Toor  de  geloofsgemeenschap  net  jxzifa  cnais- 
Tvs  (Jok.  V:41— 44).  Het  leien  den  Koning 
toe  te  wenschen,  ter  Tiering  yan  's£onings50* 
geboortefeest  {Ps.  LXI :  7—9). 

Hen   ziet  dat  het  meerderdeel  der  oirderwerpen 

behoort  tot  de  bg  uitstek  zeiogenaamde  gtmgtigt 

ploffen.    Stijl :  geiroon ,  doidel^k.    Orde :  eenvou-' 

dig,   helder,  ^handeling:  eenfoodig,  dnidelijk^ 

genaoedelgk,    prakiikaal.     Voorgedragen  met  het 

uitstekende  talent  tan  iiiffSMAir ,  dien  wij  ,  jarev 

geleden ,     eenmaal  te   Uireeki  gehoord    hebben  ^ 

kitnaen   ae  der   IfaastrichCer  Gemeente  goed  be** 

Tallea   en   veel  nnt  doen.   «—  Wij  willen  ze  du» 

eok  wel ,   als  stichtelijke  lectuur ,   aan  die  men-* 

aefaen    aanprezen ,  -  die    bijzonder   graag   preeken 

Inen,    Haar   .«..  voor  den    maik   van  de  weten^ 

aefaap  ujn   te  sdé  allèdaagseh,  zöó  opper?!akkig^ 

aóó  flaauwt  dat  diegeen,  die  zeÜ  preeken  maakt  ^ 

eé   die  het   ongeluk   heeft  van  zjne  oplettendheid 

niet   te   kunnen  bewaren  bij  hei  hooren  of  iezea 

▼an  eene  preek »   waai^an  de  derde  w  Tan  claus 

HARBS     {würzig  ,     kruidig)%  ontbreekt ,    bei   zeer 

zeker   niet  verder  dan  de  eerste  brengen  zal.  •— 

Hier  zouden  wy   onze  aankondiging  bij  laten  be-^ 

jrasteu',  indien  er  niet  eene  by  was,  al  te  wan^ 

staltig  om  ongestraft  te  mogen  Toorbijgaan.    Het 


,y  Google 


422  "fr.    tJlATSMiS,'   LEEIlRÊÖÉKEtf. 

16  de  Q**"*:  »Gitin:o*  trok  zich  géén  van  dJze  dih- 
{jcn  adn  ,**  waardchüv^ead  voorbeeld  t'egért  onver- 
schilligheid omtreht  dè  Godsdienst.  —  Dat  de 
smalle  Geineentè  ,  de  blaau^boékjes  schrijvers  ^  znlk 
een  gebruik  maken  van  dit  gedeelte  dér  Apostel- 
geschiedenis  ,  moge  er  dodr ;  zij  vreten  niet  beter ; 
zij  kannen  grotïus  ,  'Van  der  pUtv  en  dérgelijken 
er  niet  op  nalezen:  mdar  dat  6en  Predikant,  in 
bnzè  tijden  nöof ,'  den  broeder  van  seucca  tot  eenen 
kanselmodél  maakt  ^  dat  isonverschöOnlijk.  <irAtLlo 
handelde  waardig ,  als  Rodiein ,  afs  regter ,  als 
fatsoenlijk  man,  dat  hij  de  Joden  '  wegjoeg  .ed 
PAüLUü ,  ongehoord ,  Van  de  aanklagt  'onthief.  Dat 
de  Joden  «ene  dragt  slagen  opliepen  -,  dat  hadden 
te  dubber  verdiend ,  daaraan  ,  dat  zijden  regter 
zijnen  kostbaren  tijd  waren  komen  t)ntrbovèn,  en 
mét  de  cureele  waardigheid  van  het  'Rormeinsche 
regt  waren  komen  spotten ;  _  een  regter  vah  dat 
aanzien,  een  Proconsul,  had  met  hnnne  wet  nog 
veel  minder  te  maken  ,  dan  met  'de  twistenr  tus*» 
lachen  Stoïcijnen  en  £picQristen,  en  die.  zou  eii- 
£io  zeer  zeker  ook  weggejaagd  liebben ,  als  -ze 
hem  daarmede  aan  de  oorón  hadden'  gereld.  De 
Joden  hadden  eigenlijk  nog  eenë  geldboete  toe 
moeten  hebben ;  gallio  was  wel  zeer  zachtzinnig , 
dat  hij  hen-  daarvan  genadig  Verschoonde;  andefe 
Proconsuls  zouden  wel  'van  'de  gelegenheid  ge- 
bruik gemaakt  hebben. 

Indien  onze  denkbeelden  en  regelen  over  homi- 
letiek öns  niet  huiverig  maakten  voor  znlksoortig 

V         '  Bij- 


Digitizedby  Google 


W.    L.4AT8MAN,    LEZRRF0fM:V.  423 

^ijbelgcbruik ,  zouden  wij  trcl  lust  hebbpft  om . 
eeir^  eene  preek  over  den .  e^on  £oo^  waardigen  en 
verstandigen ,  als  zachtmoedigeti  RomeinsGhen.  reg* 
ter  te  maken ,  en  h«in  ten  vóorbeel  je  te  stellen  , 
koe  de  manrtén  'van  de  ^ei  handelen  moeten  met 
de  Godgeleerde  gdschilf oêrders ,  als  zij  zich  ver- 
stottten  de  overheid  •  lastig  te  railea  met  hunne 
9chooltwisten.  ^m  Wij  zonden  verder  gaan  ,  en  hen 
aairraden  vait,  lich  niet  te  verdiepen' in  die.  twist* 
£ak«n  van  de  dogmatici  (wel  te  onderscheidea 
tan  Godsdienst  |  wij  wenschten  dat  er  een  middef 
bestond  om  te  kannen  voorkomen  dat  mensdien 
zonder  Godsdienst  wetgevers ,  regters  of  pleitbe- 
zorgers wdreB)y  het  is  buiten  hanvak,  en  hun 
meer  niuleelig  dan  voordeelig.  —  Slechis  in  één 
geval  zich  met  de  twisten  moeijen,  natad^k  ak 
de  rook  de  denr  uitslaétl ;  dan  ,  zoo  als  onze  Sta- 
ten deden ,  tijdens  de  Coecejaansehe  en  Yoetiaan- 
sche  twisten  9  en  zoo  als  ze  iü  1619  ook  liever 
hadden  moeten  doen :  »de  Predikanten  gelasten , 
iïch  o^  den  predilititöel  te  onthouden  van  subtile 
en  sediticuse  qucsrtiênen  propoosten.^  —  Wij  zon- 
den nog  eenen  'slap  verder  gaan.'  GAriio*s  waar- 
dige houding  tegenover  de  Godgeleerde  geschillen 
moge  voortgekomen  zijn  uit  zijnen  hoogen  Romein- 
:^cben  zin  ,  zijh  hoog  besef  van  de  -regterlijke 
traardi^heid ;  maaf  zou  er  oérk  de  letterkunde, 
aan  wier  beoefening  h§  niet  vreemd  was,  niet  iets 
aan  toegebragt  hebben  P  Wij  zouden  dns  daar  ai  t 
den  raad  afleiden  aan  de^  mannen  van  de  wet,  om, 


,y  Google 


4i2M  W«    LAAT&VAK,    LEfiftüEDIirfilf* 

^  iadien  zij  ook  de  dogmatiek  wilden  b«oefenen «  er 
de  letterkande  mede  te  ▼erbinden.  £q  nu,  van 
daar,  dog  ë^en  stap,  tot  de  Godgeleerden  zel- 
ven,  om  toch  Tooral  de  ktterkunde  te  btifvea* 
beoefenen,  ook  met  «ftV  oogmerk;  de  letterkunde, 
de  ingenuae  artes  ^  tqn  zoo  #Bldadig;  zïj  wegeii 
op  tegen  den  voor  het  hart  verderfeJ^ken  iB?bed 
yad  de  dogmatiek ,  als  <ij  blo0t  en  alleen  beoefend 
wordt ;  lij  neatraliseert  dien ,  en  TÓórkomt  der 
Godgeleerden  haat;  ig  maakt  dat  bien  mannen 
Tan  alle  klenr  en  alle  geloofsbelijdenis,  als  ze 
slechts  fatseenl^ke  en  beschaafde  me&schen  sijn, 
broederlijk  de  hand  toesteekt ,  zonder  voor  smet 
te  Vreeien  ;  »j  verheft  den  geest  boven  Theologi- 
sdhe^vediltes  en  gu^rilles.  £n  dan,  zouden  wij  tol 
den  tekst  terngkeeren ,  en  de  Godgeleerden  bid^ 
den  het  schoone  voorbeetd  van  den  edelen ,  zacht* 
fncoedigen  broeder  des  grooten  sxirEtA's  te  volgen  „ 
en  i»iich  geen  dezer  dingen  aan  te  trekken  ^^  even 
Eoomii^  als  de  beoefenaars  der  andere  wetenschap- 
pen'hunne  'verschillen  buiten  huttne  scholen'  en  in 
de  camenleviiïg  overbrengen ;  aldus  der  wereld  te 
toonen  dat  oek  de  Godgeleerdheid  onder  de  inge» 

*nuae  artts  behoort,  welke  » getrouwelijk  te  beoefe- 
nen de  zeden  verzacht  en  geene  ruwheid  toelaat.*' 
O !  had  Ds.  xaatsman  in  dien  geest  over  dezen 
tekst  gepredikt,  Wat  zouden  wij  de  andere  pree- 
ken,  niettegenstaande  al  ha^e  oppervlakkigheid, 
met  graagte  gelezeA  hebben. 

Mem  ingnnm  D^o  grata^ 

Ar- 


Digitized  by  LjOOQ IC 


K.   C.    JEIST    RV   Bi    J.    ^,C1T4ARPS  «   ^Z«        425^- 


Archief  voor  Kerkelijke  pesukiedenia ,  mcoii-; 
derheid  van  Nederland.,  Verzameld  door.  H»  c.^ 
KIST  tf«  H.  J.  ROY^ARDs,  Hoogieerarett,  te  Lei-^ 
den  en  Utrecht.  f^ijfUende^  De^.  Of  Neipr^-^ 
landsch  j^re bief  voor  Kerkelijke  Geschiedenis^^ 

.  Vierde  Deel.  Te  Leiden ,  bij  $••  en  J«  Lucl^t* 
mans|  1844.  480  ^W^.  In  gr.  Bvo.,  De 
prijs  is  f  7,00.  .   .  : 

Volgens  onze  belofte .  kondigen  nij  spoedig  dit^ 
vierde  Deel  aan.  Hetzelve  wordt  geopend  xoet  eene. 
sjiu>j)sis  dér  handelingen  van  de  Klassis  van  .i^£^'«/ 
tftegen  van,  het  jaar  1590  tot  166p ,.  te  zfmen, 
gebragt  door  DiVio  hetster,  Predikant  te  Ressen, 
in  Overbetuwe ,  .  en  lut  een  oorspronkelijk  hand», 
schrift  medegedeeld  door  Professor  .kist.  Wij  ijeg- 
geo/gemelden  Hoogléeraar  hiervoor  onzen  dank,, 
waot  wij  ontvangen  door  deze  medpd^eling  eenei 
belangrijke  bgdr^ge  tot  de  kenoLs  der  Ned^rland* 
iche  kerkgeschiedenis  in  de  zeventiende  ^eeuw.  £r 
wordt  hier  voor^er^/ gehandeld  over  de  Kerkten  ^ 
Predikanten  en  Schoolmeesters  van  de.bovet^ge- 
melde  Klassis  van  JVpmegen;  vervolgens,  o  Ver 
verschillende  andere  gewigtige  zaken:  als  over  het 
beroepen  van  Predikanten  ,  de  Nederlandsche  Con-r 
iessie,  de  Sacramenten  ,  de  Kerkorde,  de  zamen* 
stelling    der     Klassis  enz. ;    terwijl   eitidehjk  een 

BOKKZ.  APRIL  1 847.         £  e  naauw- 


,y  Google 


4S5  V.   C.    Kist  tM  H.   J.   ftOtilESr», 

Baaawkecirige  index  van  deze  synopsis  niet  weinig 
het  gebruik  van  dezcWe  gemakkelijk  maakt. 

De  tweede  verhandeling,  die  in  dit  Deel  hij- 
xonder  onze  aandacht  'tot  zich  getrokken  heeft,  i» 
Ynn  den  Wel  £erw.  Heer  s,  bohsius  ,  Th.  Dr«  en 
Piredikant  Ie  Middelburg  y  oTer  BEjavAttsvs  fa^- 
KEUVs  ,  een'  man  ,  votgens  het  gezegde  van  den 
Schrijver,  wiens  verdiensten  in  de  Nederlandscfae 
J^ervormde  Kerk  nog  niet  opzettelfjk  2ijn  in  hel 
licht  gestdd.  De  £erw.  Schrijver  nn  onderneemt 
zulks  door  de  resultaten  van  zijn  onderzoek  mede 
te  deelen  y  waartoe  hem  het  gebrjuk  van  de  pn" 
uitgegevéne  handschriften  van  favkelivs  en  de 
raadplegmg  van  oni^rscheidene  kerkelijke  Archie- 
ven hebben  in  staslt  gesteld,  JSerst  vinden  wij 
dan  hiei"  een  overzigt  der  Toornaam^ste  levensbij-^ 
zonderheden  van  faükeuus,  in  zijne  betrekking 
a1s^  Kerkleeraar ;  hij  was  geboren  te  Brugge  ^  in 
.  Flaanderen^  vervolgens  Predikant  te  Keulen  ^ 
daarna  te  Middelburg ,  alwaar  hij  in  16^5  in 
65  jarigen  ouderdom  overleed;  vervolgens  wordt 
Vmans  karakter  ab  mensch  in  eenige  trekken 
geteekend ;  eindel^k  zijne  verdiensten  als  ge- 
leerde voorgesteld.  Alles  wordt  hier  met  naauw- 
keurigheid  behandeld:  het  eenige  dat  w^  zouden 
hebben  aan  te  merken,  i»,  dat  d6  verhandeling 
Wel  wat  beknopter  had  kunnen  zijn.  De  Schrij- 
ver schijnt  dit  zelf  op  sommige  plaatsen  gevoeld  te 
hébben;  overigens  prijzen  wij  deze  keurige  Ie  vèiis- 
beschrijving ,   die   nóg  door  het  portret  van  fau- 


,y  Google 


ARCHlir   TOOll   KCAKIXI/KE   GÉSahlÓZMlS.    42t 

Kxkiffi  Vrordl  versierd  ^  zéér  ter  lezitig  aan ,  vooral 
ook  omdat  dezelve  eené  belangrijke  bijdrage  bevat 
tot  de  kennis  van  de  grondvesting  der  Hervormde 
Kerk  in  onsiand  ,'  én  tot  die  der  kerkelijke  twisten 
in  het  begin  der  zeventiende  eeuw. 

In    d«  derde   en'  voorname  plaats   moeten  w^ 
gewag  makeó  van   de   sohoohe    verhandeling  van 
den  Hoogléeraai*  Kist,  over  hét  hamorislische  ka- 
l*akter  derChristel^ke  kanst  m  de  Middeleeuwen , 
waÊaiïn    wordt  ilaügetoond  dat  bet  humoristische 
een   eigen»'  en  zelfs  höofdkaraktertrek  i^ ,  zoo  'der 
kunst   als   def  letterkunde  van  het  tijdperk ,  het- 
welk de  Kerkhervorming  der  zestiende  eeuw  heeft 
voorbereid.    £ene  eigenlijke  korte  schets'  van' deze 
belangrgke  verhandeling  laat  zich  moeijelijk  geven ; 
men    moei   haar   zelf  lézen,     om   de    gewigtige 
bijzonderheden,  daarin  vervat,  op  te  merken;  b^- 
mmder:' betiel  on»  hetgeen  hier  zoo  uitvoerig  over 
de  zoogenaamde  doodendansen  gezegd  wordt;  ach- 
teraan  vinden    ^    nog  bedragen  tot  opheldering 
en  uitbreiding  van  hel  verhandelde ,  benevens 'eenige 
lithogfaphischè  platen  ,  welke  bijzonder 'opmeil^ing 
verdienen.  .  •       •  . 

Wg  prijzen  deze  schoone  verhandeling  zeef  -ter 
lezing  aan  ,  vooral  aan  hen  ,  die  de  beoefening 
der  kerkelijke  oudheidkunde  op  prijs  stellen;  zij 
zullen  hier  véél  vinden ,  Öat  niet  zoo  algemeen 
bekend  is , '  en  ïindere  duistere  zakea ,  die  hier 
inei  weinig  opgehelderd  worden. 

E  e  2  De 


,y  Google 


428  ».  €.   Kist   tP  *.   J»  ROTlARÖf ; 

De  tftVre^tf^  voorname  verbandeüng  in  dit  Deel  n 
van  den  WeiËerw.  HtetionfiLtz  jacobi  i  toenPre^^ 
dikant  bij  de  Evang.-Lutli.  Gemeente  te  Zutphen  ^ 
thans  te  Rotterdam ,  OYtr  den  toestand  van  Antwer-^ 
pen  na  de  invoering  der  Hervorming  ,  welke  moei 
strekken  als  eene  toelichting  tot  eene  mededeeting 
in  de  Arehives  de  Ia  maisoo>  d*Qran|e  Nassau  vas 
d,en  Heer  groeh  vav  piiiiisTEiiEa,  Ook  bierin  vin* 
den  wij  belangrij k;e  bijzonderh^en ,  vooral  mei 
betrekking  tot  de  Lntherscfa«n  ;  in  de  noten  n\n^ 
de^  w^  eenige  teregtwijzingen  va»  de  Redactie 
zeivè.  Onder  de  kleioer^  stokjes,, die  wij.  nog  hier 
aantreffen ,  behoort  eei/é  bijdrage  tot  de  opsporing 
van  overblijfselen  der  Dnit&che  Mvtht>}ogiè  in  ff  e- 
derland^  door  den  Hoogleeraar  Kisr\  verder  een« 
proeve  van  tpezigt  op  d«ii  wandel  der  Predikanten 
in  den  aanvang  der  zeventiende  eeuw,  med^e- 
deeld  door  Br.>.  Boasrüs  en ,  allerlei ,  «it  het  l^er- 
kelijke  leven  in  Nederland ^  door  den  Eerw^  Heer 
RÖUER^  Ih.  Dr»  en  Predikaat  to  1>«?»7,  en». 

Zoo  vinden  wij  dan  wederom  in  dit  Dé^  belang* 
rijke  bij,dragen  tol  do  kennis  der  kerkelijke  geschie^ 
(lenis  in  het  algemeen ,  en  die*  van  Nederland  in 
Jiet  bijzonder.  Moge  eene  goede  aflrek  den  ari^eid 
der  Uitgevers  vergoeden  en  hen  aansporen  om  op 
bet  eenmaal  ingeslagen  pad  met  ijver  voort  te  ^aan!, 
zoo  zal  zonder  'twijfel  hun  werk'  niet  weinig 'tol 
aanmoediging  verstrekken  om. de  algemeénè  kér* 
kdijke  geschiedenis    en   de'  yadeflandsche  ■  in  Itêl 

bij- 


,y  Google 


AKCUUr   VOOR   KEIl&BLIIKB   «SACfilSOZlflS.    420 

Mjsao<fer  al  meer  en  meer  te  beodfenea ,  ten  einde 
dezelve  nuttig  op  geletterden  en  ongeletterden  te 
4ioen  werken» 

.  H.   M. 


Voorlezingen  over  de  Geschiedenis  der  opvoeding 
des  menschdoms  door  God^  tot  op  de  komst  van 

JEiZUS    CHRISTUS ,     door    P.    HOFSTEDE  DE   GROOT  , 

Boogleerüar  te  Groningen,     Eerste  Stuk.    Te 
'  Groningen,  hij  K.  L.  Scholtens, '1846:    212 
hladz.     In  Svo.    De  prijs  is  / 2^50. 

.  :  lle  Hoogleeraar  hoisxeos  ob  «root  ;  die  onze 
klterknnde  reeda  Boo  menigmaftl'met  een  nittti^ 
Godsdienstig  werk  heeft  verrifkt,  geeft  ons  iuer 
eene  nieuwe  ^vrucbt  van  Bijnen  arbeid,  door  hel 
uitgeven  van  eenige  voorlezingen  over.  de  gesdiie* 
denis  der  opvoeding  des  mensehdoms  door  God, 
tot  op  de  komst  van  jüzvs  OHRisTUis;  een  be» 
langr^k  onderwerp  voorwaar !  In  de  eerste  voor- 
lezing geieft  ons  de  Hoogleeraar  de  aanleiding  op 
tot  het  honden  dezer  voorlezingen ,  namelijk  om 
besehaving  en  Godsdienstk^nnis  te  bevópderen  b$ 
de  inwoners  zijner  Academiestad ,  welke  door  hunne 
bezigheden  en  opleiding  .geene  gelegenheid  hebben , 
om  de  Godgeleerde  coUegies  ie  bezoeken  of  uii« 
gebreide  theologische  werken  te  be:»tuderên,-  e^ 
welke  toch  gaarne  dieper  kennis  en  helderder  in* 
zigl  wenschen  te  erlangen  in  eenc  zaak  y  die  on- 
E  e  3         *  zen 


,y  Google 


960  g^est  pB  OQS  hajri^h^i  mee^si  ver<l.iQ«t  i>€ix%  te 

Om  deze  voorlezingen  ook  elders  iM^ilig  iedoeo 
xijn,  .bedoot  de  geachte  Schrijver  tot  de  uitgave 
derzelve.  Tegen  zulk  een  schoon  doel  zal  waar- 
schijnlijk wel  niemand  iets  in  het  midden  hebben 
te  brengen.  •  Wij  zullen  om  de  belangrijkheid  vaa 
dit  werk  te  doen  uitkomen ,  een  kort  overzigt  van 
iietzelve  geven ;  vooraf  merken  wij  nog  aan ,  dat 
achter  elke  voorlezing.de  moegeijjkste  punten  na- 
der zijn  toegelicht»  'ïp  dezelfde  eerste  voorlezing 
vinden  wij  eehe  zeer  korte  o|)gave  ,van  des  Sehry- 
vers  plan;  eerst  verklaart  hij  wat  opvoeding  door 
Oodizy  jen  .waxnom  de  «tens«h  een.Toorwet^  zij  dier 
a|)vaiwUilg ;  Jirisrv^eiis  spreekt,  hy  o^er  het  begia 
der .  «i'|p9ro0dixig  ,T9Ui  God  bij.  d^,  e^ste  menscfien : 
plaatsing  jll  m%  Ji^^thpf ;  aan,wijziiig  ^vaa  arbeid  9 
slichÜBg  van  het  huiselijk  leuren  ;  9«agaiig  l^an  God 
po^  heji«  T^  Deze  vier  opv,06dingsmi<Ue{eii  bezigt 
God  n^^  M}  dlle  mens<sh^n«.  Jn  4^  im^^  uotn--^ 
l0ii$^g  wor4t  eerst  he^  b^h^njelde  h^iriap^rd^  ver* 
vjejgeng  wordt  eene  .  tegenwerping  ten  opzigte  der 
0Azekerhei4  van  de  bro^me^beantpvQprdfjendaara^ 
geb^odeld  over  hetgeen.,. Gq4  MO,  dg  >eersie  nai^iir 
ffijnm  4eerde  dpor  Zijoea  omgang;  hoie  de  e^nt^s 
^ensch^n  mi  dien  omga^  leerden,  wie. God,  wie 
de  ^m^nseh  «n.  welke  's  meoschen.  verbindtenis  met 
God,  kt  en  dus  .den  güondsjag  aller  ware  Gods* 
dienst. leerden  kennen ; . dndelijk,  spreekt  de  Schr|ir 
ver  ov^r-de  geloofwaardigheid  vün  Genesis  ea  waario 

wij 


,y  Google 


.     VOOftL££IlfG£II    £!IZ*  431^ 

wij  €od[  hebben   na   te  ^  ▼olgen   b^  de  opvoediag 
onser   kiaderen.     In  Ae  derde  voorlezing  «proékt 
d«  Hoogleeraar  over  den  val  der  eerst(i  menscben , 
de  mogelijkheid   van   den  zelden  en  de  aanleidinf 
daartoe ;  over  de  gev^en  der  zoi^de  y  de  straf  der 
skfig  en  der  eerste  menschen ;  bver  die  straf,  voor 
zoo  verrie  ^liq  bun  eene  weldaad  was ,    en  eindel^k 
pver  dé  bdofte  van  verlossing  van  zonde.    In  de 
tiétde  vo,orU%ing  stelt  de  Schrijver  de  vraagvoor, 
of  è»  sonde   der  eerste  menschen  een  val  of  een 
yoeniiigang  te  noomen  «j  P  I9^a  den  val  begint  de 
taak  der  opvoeding    van   kinderen  voor  aoih  en 
z^né   huisvrouw;  *verdt;r   wordt  nagegaan  in  hoe 
verre  de«  opvoeding  der   eerste  kinderen  gelukte^ 
én  iu  hoe  verre  zij  mislukte ;  vervolgens  wordt  er 
gesproken  lov^i*   ^^  hërdersleven ,   den  landbouw 
ea  de  offers ,  terwijl  deze  afdeeling  besloten  wordt 
met  de  «beschouwing  der  misdaad  van  KiïNènhare 
stta^.    In  de  viffde  voorleiding  wordt  oas  de  op 
voeding  van  kïüs*.s   nakomelingen  door  God  g»» 
schetst,   en  gesprqkén  ov^r  het  ontstaan  en  belai^ 
van  stedeti ,  de  uitvinding  van  kunsten ,  van  m^*^ 
taalbereiding ,    van  toonkunst,   benevens  van  het 
misbruik  des  gezeiiigen  levens  en  der  kunst;  ver» 
volgens  iiehandeU  de  Hoogleeraar  de  opvoeding  van 
stiH's  nakomelingen  door  God ,  het  onfótaan  ea 
}XBkMig    Tan   Godsdienstoefeningen,   den    zevenden 
dag,    het  lang   leven  éer   eerste  messehen.,    de 
wegheming  van  hjehocu  ,  terw^l  dit  hoofstuk'  be^ 
sbtea    wordt  met  het  verbaal  van  den  aosdvloed 
E  e  4  en 


,y  Google 


431  p*  HorsiciiE  oe  aeooi, 

en  de  noodwendigheid  ^en  uitwerking  vab  AemA 
9Mi«  .  Ia  de  2ff«</«  voorlezing  wordt  de  geloof-^ 
waardigheid  der  negen  eerste  hooldütnkkeD  van 
HOZES  eer$1e  boek  aangetoond  en  gestaafd  door 
geschiedkandige ,  natuurkundige  en  wijsgeerige 
'gronden.  In  de  daarop  volgende  voorlezing  keert 
de;  Sehr^rer  tot  de  geschiedenis  terng  en  spreekt 
over  «de.  scheiding  van  het  raenschdom  in  dria 
lakken,  die  van  SEir,  cham  en  JAPH£T,.dft  drie 
Eonen  van  voach  ,  en  handelt  over  de  woon-^ 
plaats t  spijze,  bedrijf  en  samenleving  van  hen ^ 
vooral  van  sbh's  afstamiueUngen ,  oyer  den  ze^ 
delijken  en  Godsdienstigea  toestand,  het  bijge- 
Joof -èq  de  afgoden|,  in  haren  aard,  oorsprong 
'0n  gevoig^n  ;  eindelijk  over  de  middelendoor  God 
luingewend,  om  ize  eemnaal  te  vernietigen*  Daar* 
toe  wfird  ,  volgens  de-  achtête  voorlezing ,  übra» 
SAK  geroepen  als  staoivader  van  één  Gode  gew§d, 
.Teik  ;  want  deze  groote  man  moest  de  gedachten 
er  ia  één  (vod ,  door  hem  begrepen ,  aan  zgii 
hnisgczin  en  hierdoor  aan  het  geheelQ.vdk^  dat  er 
uit .  zottde, voortkomen ,  overleveren  en  .alzóo  in  be* 
stendige  overtuiging  doen.  voortduren*  Wij  vinden 
verder  in  deze  afdeeling  de  opvoeding  van  abra'^» 
HXM.door  God,  de  ondergang  van  SoJom\  de 
uitkomst  van  ^bsahak's  opvoeding  duor  God ,  de 
opvoeding  van  abiiara»*s, nakomelingen  door  God, 
'UAs^k's  leven  f  jakob's  karakter  ,  vorming  ealou* 
iecing,  J0Z£f*s  jeugd  ca  vorming ,  eindelij.k  de 
overeenkomst  van  deze  vier  stamvaders  van  Israël. 

Zoo 


,y  Google 


vooKLLZiiraES  £iiz.  43^ 

2oo  hebben  'wij  daii  kdrtefijk  den  Vooroatnèüf 
inbond  van  dit  werk  opffegeven  ,  en  elk  isai  hierott 
de  belsfngrrjkheid  van  hetzeWe  hebben  kunnen  op- 
maken. Wat  nu  de  aanmerkingen  aangaat ,  die 
ifrij  zonden  knnnen  niaken  ,  dezelve  zijn  ze«r  wet-^ 
Dige ;  eehter  hebben  wij  eenige  nieuwe  gev6e)«nè 
aangelroffen ,  welke  w§  niet  alle  kunnen  goie^« 
keuren  ;  ,  wq  'zullen  dezelve'  kortelijk  mededeèleni. 
i}p  b!adz.  4%  en  45  tracht  de  Schrijver  aan  Ul 
ibonién ,  dat  de  mènsch ,  wanneer  hif  niét  h;id  gt^ 
sondigd,  loch  ook  zoude  gestorven  zijn;  maar 
tonder  dien  pijnlijken  overgang ,  die  nvt  het  stek*** 
Ven  Toor  ons  is ; '  hij  meent  dit'  door  eenige  bê« 
^zen  te  kunneii  stavei^ ;  iftaar  wordt  tlil  gevoed 
len*  niet  ten  roUe  wederspróken  door  hetgeen  w§ 
^eti.  11:16,  17  lezen.  »Eh  de  H^eré  Goid 'ge^* 
1)Ood  den  menseh ,  zegg^de:  Van  allen  bo6m  de- 
'^és  hols  SinH  gij  vr§elijk  eten : 'maar  van  ^eiibóom 
tfes  kenaisse  dei  géeds  én  des  kwaads,  daarvan 
-i^ii  'gg  niet  eten ,  want  ten  dage  ^Is  gij  diaarvan 
eeï  zu/t  gij -den  dv^d  sterven,**  -     * 

'  De  zesde  voorlezing  handelt  over  de'geloofivaar* 
éfgheid  dér  negen  eerste  bcfofdstnkken  Tan'  hozÊs 
'éérste  boek.*  'De  Schrijver  behandelt  dit  ^eheele 
lioofd^nk  met  gi^oote  naauwkedrri^eid  en  brengt 
gewigtige  gronden  bg  ,  om '  die  geloofwaardigheid 
'te  betoogen ;  mifar  Vreemd  kwam  het  ons  vodr , 
'dat  hij  de  ThiopneUÉtie  ai  é^  Goddelijke  ingeving 
e%  hulp  bij  de  schrijvers  eh  verzomchdrs  gelieé! 
£  e  5  en 


,y  Google 


%34i'  F.  BomroE  oe  groot  , 

^a  al    a^terw^gjs  laat ,.  hetwelk  toch  niet  is  g^ed 

f/t  keuren. 

Op  blads.   206  8preekt.de  Hoogleeraar  over  de 
benaauwdhei^   van  jakob  bij  x|jne  aanstaande  onW 
inoetiog   met.  zijnen  broeder   zsav  ;  hij  laat  zich 
4as   uit :  .  x>Hij    (jikob)   bad   en    ha4  weder ,  en 
hoe,  nader  het  ^e^raar  kwaï^,  des  te.i^iger,  des. 
|e  aanlioudender.    In   den  laatste^    nacht,    toen 
ISAU .  met  zijne  vierhonderd  gewapende  mannen 
nabij   was,   zonderde   bij. zich  wederom, af  in  het 
gebefl  en  smeekipg.     Hij  kofnt'ia  geestverrnUung 
«n  hei  as.  alsof  .een  Ei^el^  met  faiem  fror^^lt,   «en 
plaatsvervanger  vtan  God»   Zoo  worstelt  hij  in. den 
g«bede  ^   dat  hg   door  angstvollé  kramptcekkingen 
«elfe  eipeQ  kreupelen  gang  ontvangt-'    Sus.  Yer«- 
Uaart   de  Heer  jiofsteoe  be  Gsopt  d^  gebenrte» 
nis,    voorkomende.  1   JTo»»  XXJEII: 24^^28;' de, 
bewijzen   voor  deae:  yerkl|iring  aai^evoerd,   S09 
^Is  uit  il 09,  Xn:5.,  kniMien  w^Jang  niet  goed« 
lieur^fi ,  en  deze  opvatting  ho^oden  wij  voor  l^n* 
regt>  strijdig  met  het  bijbebch  verhaaL 
.   Hiermede  eindigen  ir$  ;  g«lijk  wy  reeds  ge£egd 
hebben  i  bescbonwen  wijj  4it  werk  als  eene  mtmnn** 
tende  bedrage  tot  de  kennis  van  de  opvoeding  des 
menschdoms  door   God.    Op 'de  taal  en  den  stijl 
valt  niets. aan  te  merken»,  de  voorstelling' is  dnide* 
l^k  en  levendig,  zoodut  wjy  deze  voorlezingen jseor 
aan  oordeelkundige  lezers  kunnen  aanbevelen,    en 
de  hoop  koesteren  dat  dezelve  eenen  goeden  aflrnk 

zuU 


,y  Google 


,V00&UaiJI6Bff  KHZ .  435 

£iilidn  vindeii ,  fooral  ook  uithoofde  van  het  wei- 
ifadige  doel ,  dat  aan  de  uHgave  verbonden  is.  Met 
▼erlangen  uen  wij  het  vervolg  te  gemoet. 


De  Proponent ,  of  het  lev^  9ün  êen  jeugdigen 
Godgeleerde.  Te  Groningen ,  b0  IS.  Smilr, 
1846.  230  iiddz.  In  8vo.  De  pryè  is  ƒ2,40. 

.Ee»t  ,bat  is  rat  dit  werk  in  hndflo  gtffan. 
«ob;  intaMohen  i»' hetzelve  teèds  in  veinsehil*- 
knde  tijdschriften  ongun^  beoordéeid.  B^  éene 
nadere  loting  2§n  -4rij  >  in  dit  ottganstig  gevoelen 
bev^txgd  geworden.  Op  taal  én  stijl  toch  v«ilt 
^inry  wat  aan  te  merken i  de  zaken»  die  behan- 
deld .  worden  ,  zijb  somtigds  niet  van  overdrg» 
'ving  Triy  te  pleiten ,  gel^k'  onder  anderen  bl^kt 
'alt  de  kennismaking  van  den  hoofdpersoon  met 
zgn  meisje ;  de  a£k)op  is  ttonrig ,  zoodat  de  léziaj^ 
op  ons  {g[eenen  aangenamen  indruk  gemaakt  'heeft « 
en  hét  werk,  dat  waarsehijnl^k  eene  navolging 
tnoet  heten  van  de  schoon  geschrevene  Pastor^ 
imn  Muêihndy  km  hienbede  in  geenen  deele 
worden 'tergeieken.  Dit  eeii  èn  ander  in  aanmer* 
king  nemende ,  doet  het  óns  leéd ,  dat-  ook  wij  de 
lezing  van  dit  boek  niet  bijzonder  kunnen  aan* 
lievelea.  * 

Fer^ 


,y  Google 


436  .     ».    A.  ^fcüSHOFF, 


Ver  slag  van  de  oprtgting ,  den  toestand  en  de 
vruchten  der  Xederlandscke  f^êreeniging  tot 
afschaffing  van  sterben  drank.  Te  Amsterdam, 
hij  S.  J.  Prios,  1845.  80  hladz.  In  gr.  8oo. 
Oe  prijs  iê/OfM, 

Moed  en  volharding.     £ene  toe^raak  gehouden 

in    de  derde  algemeene  vergadering  van   het 

GrmdngÊr  (kmksMdmgsgenootMektf  ^  9pdenl9 

.    Ocioker  1845  ,*  dfior  v.  k^.kmmoww^    TeMff^ 

'    Hingen,^  k§  C,Jf*^mBoibiii9tHoits0iiia»  18tö. 

16  blad*.    In  gr.  Stvp.    De  prffê  u  ƒ0,45,  ; 

lEr.  v^ofe^  er  opfler  de  kdeaYJ^i  ons .  9edi«rr 
Jandsch.  AfschaffiQg8g^iM^t8<:bap  YeleQ  eqii;,  din» 
,€▼60  ak  Raferent,.  met  een  weemoed^  gffoal^^ 
den  4<g  "van-  hunne  toetreding  tot  het  geno<49ch9yp 
terugzien..  Z(j  (ladden  ei:  yopr  zich  ^«^fgeene  ,b6«- 
hoefle  aan ;  aij  «loten  zicii  aan  den  kleinen  <kcing , 
in  de  hi>op  fan  mede  aantrejkkingspiiii^ten  ie  worr 
den/  en  4p^  weldadige  cirke)  an^  roqdoapkaidi.te 
.|(uU9n,aien  aangroeyen.  —  IJdel  w«i  die  hoop  j.<i«^ 
Jfog  staai^  zij  alleen  ;  .of  met.  de  ireinigen ,.  die  el«- 
Jkfindf  r ,  tnet  het  oog  op  God ,  ép  hand  toesloegen. 
JHet  ijs  bleef  rondom  iien  gs. 
.  Zóó  gaat  het  den  prediker,  die  jarjBn  lang  dl 
de  warmU  van  zijn  hart  meent  uit  te  gieten  op 
«one  granielreU.     Dan  staart  hij  treurig  terng  op 

hut 


,y  Google 


APscuAmyas-«iFro»TteHAPPur«  437 

Hei^oojenbHk»  waarop  h(j  het  besluit  nam,  aan 
die  roeping^  zijn  leven  en  zijne  krachten  ie  wijden* 

Zóó  zijn  wij  me^sehen.  Altijd  den  zaadwagen 
aehter  den  ploeg  mede  |  alsof  het  graan  daaronr 
niet  wassen  en  ▼rnchtd ragen,  zon,  ai  maaide  het 
een  ander  geslacht  én  eene  andere  hand  dan  de  onzo;^ 

£n  toeh  —  als  wij  maar  rondom  ons  zien ,  ea 
scherp  zien  y  dan  i^  er,  om  ons  te  doen  Tolhou-* 
den  en:  den  ;  moed  te  bewaren.,>  mew  dan  w$  4)p 
onzen  eersten  dag-  zonden  yerwacht 'keM>en  ^  rn* 
dien ;  toen  reeds  het  bedaarde  Terstand  aan  het 
warme  hart  de  waarheid  had  mogen  zeggen.  Moet 
het  dan  ook  idtijd  Toor  <mwTo>eten  liggen?  Jlfoe<' 
ten  w§  dan  j-nisl  oog  of  bmd  wezenF    <         '     < 

De  beide  stukken,  die  Toot  on^  %gen,  zijn  er 
de  getuigen  Tan#  ]De  warmte,  de  iJ!Vfr,i  fael^yer" 
tronwett  dateer  in. spreekt,  zijn  de  getuigen  dat 
onie  broeder»  neg  niet  zoo  moedeleo»  sijn^ala' w9$ 
en  die.  moed  had  AéAt  .niet  konaes  büjTeie  be^ 
staan  i  indien  dair  geen  xegen  en  vrucht  op.  bet 
werk  'geweest  watf.  t^  hït  U  er  geweési,  tij^\ 
meéf  dan  degenen,  die  overoB9»ifaier«E9r^^4tfft'^^ 
des  aebooder  ophalen-,  zien  en  waarderen-  wièUo^ 
Zesli^tt:  torrespondèAlen  en  160  leden  telden -wg 
i*  1843  (v«rskig ,  blad2.  33)  en  in  1844  ^  $3  en 
800,  en  in  1845"  itareiv  de  eelrsteii'd? ,  ^0^  Ie*' 
den  waren  meer  dan:  vertii»towligd  (1800^  Is^ 
het  Hiet  dobbel 'wel  in  twêe  jaren  tgdsf  Wat  wij 
te  min  meenen  t0;  hebbed,  dat  hebben  se  daüp 
gmds '  dubbel.  -  Ea  '  zijn   wi^    oiel  aüen  'led«&  ran 


,y  Google 


438  M.  A.  üvsHArr,  • 

het  ligcliaam  ?  Waii<  M  '<>«  ^"^  .zelréii ;  of  ^^om'ch 
saak ,  dat  wQ  de  liMd  hNlea  P 

Ea  dan  ^  is  er  Éieer  nog  daa  dtf  egfers.  Dd 
weldadige  geTO%eii  f  die  paae  arbeid  das  toch  hief 
en  daar  reeds  heeft  ffA^i^  en  waaraan  mj  allen  ^ 
als  leden  van*  hiet  gekeele  Ugehaam ,  deel  hebbem 
Eene  enkele  slaat  is  in.  het  ferslag  opgegeven*  Tot 
ens  geaoegeh  niet  Telé ,  geene,  pronkergen.  met  da 
goede  werken,  die  mtf  doen;  niet  xdó,  ab  som* 
tgds  ds  Yoor  'het  volk  Joestemde  Maadjés  der  bui-* 
ienlandsche  Zendclinggenooti^chappen  wel  eeis  ge-« 
weest  cijn,  bekeeringsgeschiedmissen ,  waar  de 
f  erstandige  den  schonder  over  ophaalde ,  met  af- 
beeUiogen  der  «fgr^saelykste  Indische  'a%eden  f 
om  den.  eenrolidigen  leier  te  bewegen  tot  het  of^ 
ferea  van  een  ptoningsfce  nit  meewarigheid  ▼oo^'^ 
i^die  armot  Üinde-  Heidenen.*'  -^  ,2ó6  betaamt 
het  ons,  manneiiy  niet,  en  zóó  doet,  iotons  in-» 
nig  genoegen  ,  ode '  óns  hoofdbestuur  niet;  £eit 
^r  Toorbeeldtn  s§n  ons  genoeg;  wij  wéten  dan 
reeds  wat  er»  ook  eldéi^  dan  fe  Zakd^oinrt ^  oti^ 
der  Gods  zegen  kan  plaats  hébben»  -^«Het  is:  ons 
geimeg  ie  #eteni  dat  idaér  het'  terbraik  ra»  ster^ 
ken'  drank  i  'in  dieh  korten  t^d,  reeds  ter  Üêiftt 
TerAiinderd  is ;  dat  tè  Ztitt  de  BroHntweingènié 
geheel  opgefaondéa  héefl'  te  bestaan.'    ' 

Dit  is  er  dam'  toch,  Cod  lofl  geschied.  Dat 
tott,  zonder  de  oprigting  Tan  hèt  Aisehaffings- 
genootschap,  «ie/  geschied  zijni 

HoijieB   w^  ToK    Wij  hebben  nog  geene  rede 

om 


gil^dbyGoOgk 


081  den  idoed  te  laten  Terflai^wen.  —  Zifm  tv^' 
in  iindere  landen ,  overal  gasrt  hei  goed  en  gece<- 
gend  ,  Amerika^  leriand y  Mmaver  —  de  harige 
ten  liggen  TÓór  de  band.  Holland  xal  toch  geener 
uitzondering  op  de  beschaafde  wereld  maken,  •— > 
iodi  ook  de  algemeene  beweging  wel  Tcrfgeh  f  Wij! 
xgn  toeh  ook  menschen  P  Gaat  het  wal  langtaner 
Ing  ons ,  daar  zijn  w^  bedaarde  Hollanders  voor ,' 
'  die  £&S  %t  niet  laten  varen ,  mü  vaider  en  groot*' 
Tsder  gedaan  hebben. 

Daarom  althans*,  om  den  wm^igen  opgang ,  dienr 
«MIS  genootschap  tot  nog  toe  madkkt ,  Mij?e  nie*' 
mand  aehter ,  die  hei  met  on^  meent.  —  £n  w§ 
kebben  nog  iets  hooger»,  dat  ons  staande  hondt; 
4an  de  goed-  of  afkeaHng  Tan  mensthen.  Er 
noge  dut  ijs,  hier  en  daar ^  on»  oMrrti^en ,  -* 
axedemdende  spot ,  ginds  en  elders  ^  ons  ten  deele^ 
mallen ,  dit  weten  w^,  het  i»-eene  goede  en  bet* 
lige  zaa^k ,  hei  is  het  belang  der  mensehheid ,  der 
aedel^kheid  en  der  Godsdienst,  dat  wij  bedoeleur 
Hij ,  die  in  den.  temei  h*  spol  niét  met  ons.      ,  s 

Op  Ikniy  metr  4ftn  op  b^  of  affal  der  men« 
aehen^viaonM  lidop.;geTestigd*  Wil  H(j  heilang^ 
nannt,  fieluk^  ank  hei  Godsryk  .(^  aat^e  gpal 
siiidsL  a6»tee»w«a.  eejM»  gftng,  vattwe^  traag^ 
keid  onze  .wisheid  geene  red^  vi^aei  ln:Tinden*  . — 
Moet  het,  gelijk  daarmede  in  h^i  groot,) zoo  ook 
Biet  onze  zaak  in  het  klein,  langzaam  en  yoei 
▼oor  voet  gaan  !  —  Zoo  als  Hij  het  doel  is  hei 
wel.        In   zulke   soort  vmi  ondernemin^n  geve 


,y  Google 


Qiiii .  het  nfeh^i  aan  Hem  pYtr.  Wij  ▼eriroaweiK, 
imaiêrs ,  meest  Tan  allen ,  niet  op  ons  zelren  of 
op  menselien ,  maar  op  Zijn  welge? allen  ?  —  Hy 
is  wijser  dan  wg* 

Ééne  Traag  sleckts.  De  ▼ooruitzigien  zijn  don*-, 
kerder  missckien  nog  dan  voorleden  jaar.  De  be- 
delarij is,  althans  ten  platten  lande;  gedurende. 
de^n.  9omer ,  op  eene  schrikbarende  wijs  toegeno* 
toen.  B^elar^  ^n  flnbbraik  tan  sterken  drank, 
sijn  gelijkluidend.  Hoe  moet  dat  dan  na  ?  Moetei^ 
4e  offers  der  Christelijke  liefde  in  tlam  ep  yenijn 
Ttrkearen  eQ  op  der  duivelen  altaar  worden  ver-, 
braii4P  Moet  kei)  ook  pn,  gewetenszaak  bliJTen  ^ 
of  bejt  xedel^k  geoorlpofd  zy»  den  penning. der 
Iktfde  .te  werpen  in  dan  schoot  van  diê  armbcstu* 
reni  dU  bet  gebruik  van  sterken  di;ank  dooc 
hiuiDe  bedeelden  niet  metierdaad  hehiien? 

Jlfens  ingemia  Deo  gf^fliQ. 


IFat  moei  het  %wuar$i€  m^^#«»  o/*  wat  is  (U 
JfedeHandieke  Imrger  verplijgt  Q*n  %^n  ttuUr^ 
iand ,  %tjn  kuUgttin  tn  %kk  ^ehen  anUrent  dm 
iandpêrkuiHng  ^  miigtgevfn  tot  nui  en  voor^ 
Uêhling  9an  het  aigemeen^  Te  Deventer ,  hif: 
A.  ter  Gunne.  IS  biad$»  lu  gr.  Bvoi  IPm 
prijs  u/0,20. 

Vóór  wy   ons  volkomen   r^p  gevoelen »  vóór 
wy   n^et  vaste  hand  ons  gevoelen  durven  neder* 

scbrij- 


,y  Google 


WIT   MOfiT   HET   ZWAARSTI    WEfrSlf.  441' 

sehrgren  over  de   zedelijke   zijde  taa  de  landver- 
hoizingf  (de  stoffelijke  gelooyen  wij%  yoör  den  on- 
be?ooroordedd^a ,   wel   be$&t  te   zijn) ,   zpn  wi)k 
hniTerig  om  oaisi  uit  te  kien  over  dit  alle^fgewig- 
tigst  onderwerp,    in   een   i(|dsebrilt  ais  dit,  dat 
juist  in  de  handen  komt  dergenen ,  die  aan  Tér-* 
haizing  het  liieest    denken.    Het  is  bij  zulk  een 
onderwerp,  d^t  wij  de  zwaarte  geroele»  der  ver- 
antwoordelijkheid ,    die   wij   Qp  oms  laaddien  ^  toen 
w^  oos   bereid   verklaarden  om  mede   onze  pen 
aan  dé  Boekzaal  te  leenen.  —  In  elk  geval  zou* 
den  wi}  er  eister  geese  aanleiding  toe  wi&en  ilé^ 
m(ni  uit   dit  winderige  en  oppervlakkige  prullel^e.i 
W§  aarzd^en  bijna  om  te  zeggen  dat  ons  nadenken ,' 
t&i  nog   totf,    ons  tot  dezelfde  resultaten  gebragtr 
h«e&  **^  Dringend ,    dringend  Teraoeken  wij ,  'dat> 
toeh  in  die  zaak.  geene  oo,bevoegdeQ  j  foo  min  'dk' 
btvooroordeeldeii,    aan  het  beste   deel  van   owm^ 
natie  v^cgiM^^^^^^®  ^°^^^^^  medicijnen  ai^h-: 
ten  wij  veiigif ,  als  ze  genezen  is  l}et  toeval)  in  de 
banden  geven*     Zcl£s  d^n  boekhandel  vi>ag^'w1|^ 
ernstig,   daarvan  toch  geeU' voorwierp  vjmspü^eu-' 
latie  \»  maken*  -^  £r  kaq.,  wij  hebl^n  hetondef'^ 
vonden,    er  kan  van^  één  blaadje.  »>o veel, afhan- 
gen.   Wijsheid,  ffederlandsehe  wisheid  moet  hier 
vódr  zitten.     Ons  oog  is  op  het  voorstel  van  het" 
departeoeiil '^Mfi ,  vaii  de  Maatschapp^  tot  If||# 
van  *iAlgemtts.     Moge  het  oordeel   der  béoor^ 
deelaren  onbevooroorde^  zijn. 

i  .    Ji€fis,i9^^nué.  D&o  graittii^    ^ 

:boekz.  april  1847.         F  f  A^flar- 


,y  Google 


4^2  JOAIS    BROHltlKCK', 


Jl^aaraehtige   Pkysiologie  wn  den   Student^  of 
-  het  kieken  in  den   dop,     Eene  oorepronkelyke 
'  schets  door  joris  brokhiiicb:,  schrijver  van  Yiel 
•  Academisch    Legaat ,    Zaebarias  en*.     Met  plak- 
ten   [houtsnee    vignetten).     Te   Deventer,    htf 
A.  ter  Ganne,  1846.     71  bladz,    In  kL  %vo. 
Depris  is  fOfiO. 

Het  kan  zijn  dat  de  aateur  (of  de  auteurs) 
nan  deze  studententypen  eenigen  aanleg  voor  het 
genre  heeft ;  hij  voert  nog  al  ligte  veder.  Wij 
willen  hem  daarom  niet  geheel  ontmoedigen ;  maar 
wij  souden  toch  aan  den  eei^bied  jegens  het  pa- 
bliek  te  kort  doen ,  indien  w^  het  boekske  hoo* 
gare  aanbevelinjif  mede  gaven ,  dan  om  een  veer* 
tieft  dagen  tot  nat  en  vermaak  van  de  sinderende 
jeugd  op  hunne  tafel  tusschen  pijpea  en  glazen  te 
liggiia.  W^  hopen  dat  de  Medicus ,  ab  hij  ouder 
ea  wgzer  zjil  geworden  zijn »  niet  alleen  voor  de 
Godgeleerde  studiën  meerder  respect. zal  iiebben  , 
maar  ook  voor  zijn  eigen  vak »  en.  dan  niet  laja- 
ger ,  op  het  voorbereidend  Ëiamea,  de  JQudisehe 
Studenten  de  eer  van  het  onderzoek;  in  de  k)i^- 
ajeke.  talen,  willen  ontnemen.  Daar  z(jn  de  medi- 
cyaen  een  veel  te  fatsoenlijk  en  te  deftig  vak  toor  , 
om  hanae  linguïstische  propaedeutiek.  tot  het.  la^er 
onderwijs  te  declineren.  Zkn  zouden  zij*  niet  iSbos 
fentaiui  wat  ik  daar.  seknjf»  jlloderae  talen  (Fr. 
.  D. 


,y  Google 


WAARACHTIGE    FatSlOlOGIE   ïkS   DB»  StUD£lllT.    443 

l>.  Kngl)  in  Ae  plaaitsi'  Wet  foei,  die  Terstaat 
immers  een  jongeling  ^  die  voor  wetenschappen 
^geleid  wordt,  op  zijn  Veertiende  jaar  reeds. ge- 
noeg, om  yerder  zonder  meester  voort  te  komen  P 
^^  zouden  er ,  voor  -  alle  faenlteiten ,  behalve 
Theologie  en  Regien  ,  vóór  het  IS*^*  ja^  r  li«* 
Italiaa&sch  bij  eischen.*  ' 

Mens  ingtnua  Deo  graia. 


FJBTER  GOTTHOLDT  ,    of  aïs   de   HOod  kct    koogsfé    iV  , 

is  Gods  hulp  hel  meeste  nabij.  Èen  op  waar'^ 
h'eid  gegrond  verhaal  uit  het  teven  van  een* 
zwaar  beproefde.  Naar  het  Hoogduitsch  van 
FR.  BERM.  LANGGUTH.  Te  Amslerdam  ^  bij  G. 
Portielje,  1845.     De  prijs  is  f  Ö,H. 

£eii  allemnttigst  'boelj&,  waarvan  wij  de  Ie* 

zing  of  hel  ter  lazing  geven  ,  vooral  in  dezen  tijd  , 

waarin   z^o  vele  nitzigten   donker    en   benaanwd 

'  x^n ,  gaarne  willen  helpen-aanbevelen.     Het  is  de 

geschiedenis   van   eenen    armen   daglooner  in  bet 

£rz-gebergte ,   in  de   rampvoUe  jaren  van  1815 

tot    1817 ,    die  regt  gelukkig  en  tevreden  in  zijn 

huis  en   huisgezin    was,    in  zware    verzoekingen 

"viél,    in    tegenspoed   echter   zijn '  gediïld  en    zijn 

irertronwen    óp   Ckrd  bewaarde,   en  eindelijk .  de 

niimsle   stoffe  had  om  te  zeggen:  als  ^  nood  het 

llbogite  is ,  is  Gods  hulp  het  meest  nabij.         ' 

Yan  de  roman  (ik  bedoel  4iteaifdeeliAg  der römaii- 

F  f  2  tiek  , 


,y  Google 


lMk«  ik  zich  Ie»  doel  Mallh^i 
Godsdiewlig  felo(Alev«|ia«niohoaweIijk  voor  U  &\fi-f 
ka,,  TaAdf  Chctttemke roipfiD ,  hebl^ep^  wij «  ij|<m# 
YaderUond  »  meen  ik>  «r  pog  gcepo^  «b  ^.^  adaXii- 
BEBxs  l>ek«iit«iUMi||  vjiii  Tifsftiiixir ,  (qrigipeler  Vtu 
ik  er  gMn)  d#ch  die  is  «le^r  raar  heitwschaalM^i^ 
deel  TAB  het  lezend  pnUiek;  deZfileiner^Tormt?^ 
populair  Terha)d  of  .Boyelle  voor  de  grootere «  weini^ 
ger  lezende  menigte.  De  Godsdienstige  roman  is  de 
eenige  soort  Tan  dit  gesbeht  Tan  Ktteratnnr ,  dat 
op  die  wgz^  den  rniinen ,  nederigen  kring  kan 
bereiken;  en  het  wil  toch  ook /eren  zoo  gaarne 
als  wij ,  door  middel  ^van  ?erbeelding ,  gevoel  en 
smaak  geleerd  worden ;  ze  hebben  dezelfde  orga* 
nen  als  wij ,  alleen  wat  minder  aangesefaerpt.  — - 
Maar  -^  de^e  geschiedenis  is  nog  daarenboven,  zoo 
als  de  Sehrijver  rerzekert,  op  waarheid  gegrond  ; 
en  er  ^  niets^in,  /dat  di0.TBrzd[frin9 inrefdenking 
brengt  .  Dabbete  «anprijzing  d^fh^lYe^  . 

.  .        '  Mem  ingemia.  Deo.  greti».  : . 

.il  I  iM      <        <nii      II      k j  il   'U  • 

Horatii  t^heei' Efietóïa  ttd' Fiionès,  Pis^nit 
j.  d.  oTTEttA.  LeoTardtee,  apud  G.  T.  II.  Sn- 
'rinjjir,  1846.  In  gr.  Sro.  Be  prpt'iê/OyW, 

.  BUjk^M^  de  .inleiding ,  beeft  de  2^  Refer^ 
geheel  unbekonde  .  Op$jb9l)(|r  ee»  toevoeg^^  ,wpll4sn 
Itveren.  acn  het:  omtrent  ditz^Uie  onderweip  4^ar 
den  Hoog  Gel.  hoi fvah  jpfieuxAnr  geleerde,  ^t- 
lo   hoe  f 9jrre  h^.  nn.  dmuntoe  tie?<Kgd,  ftfjiem 

de- 


,y  Google 


ééïé  pbgmj   ïij  ^^èluh ;  inoge  ée  gfölellërde  wè- 
i^d  bejiaiéii  i  'Hêfbrtht >fcf raag  ifit  niét ,  wfjl»  hg , 
h^   èntsleiitèni^  van  '^^hct-  Weifk  des  Höei*en  Èott* 
Étiijs  PKERtKAMP,   niet  kaA  vergelijkeii.     Be  Heer 
óv»:'tf A   schijnt  echtei*  een  sedert  lang  bestaanden  • 
twijfel,    door  'cede   veHeeling  éti  schiTkking  der 
^éi-ken  ,  eh  daartoe  geroégdé  ophéHèring  ,  te  heb-  = 
lren*i«^illen  opheffen.    Het  zij  hem  wél  gelukt,  én 
daardoor  aan   de  wctwisèhkp '  eén   hiéUi^e  steon, 
sM  Howirnra  lof  een  nieU#ié  lauWfcf  toegebrat^tJ 


De'Jjittgénce,  of  de  reis  naar  ie  stad  der  èrf^^ 
nis\  dóór  j.  D%  WEFPE.,  Te  ArJihea).,  ffif\ 
jr.  Az»  Öóijer,  1845,  ïn  gv,  Svo.^  Deprij^, 
is  nfib. 

'  Oiide^  deXfeii  öréritfvéfft  öns  de  vtwrittalige  Ziii- 
plièïisdie,  Eerkieeraar  dèr  Boopsgeitnde  èemeenttf 
(^ens  iifiian  k  éen  ündfek-  opzigt  nog  af  gerucht 
heeft  gemaakt) ,  éene  later  door  hem  uitgebreide 
Voorlezing  op  een  der  Vergaderingen  van  de 
Maatschappij  tot  Nut  van  't  Algemeen.  Dat  nu 
deze  Voorlezing  aldaar  met  een  zeer  verschillend 
oor  zal  zijn  gehoord  ,  kunnen  wij  ons  allerduide- 
lijkst  voorstellen.  Het  was  iets  nieuws ,  iets  vreemds , 
leis  zeldzaanas ;  iets ,  waarbij ,  zou  men  er  iets 
aan  hebben  ,  meer  of  anders  moest  worden  ge- 
daan ,  dan  gewoonlijk  (met  enkele  gunstige  uitzon- 
deringen) ,  door  de  Tóehoorders  op  de  Nuts-Ver- 
F  f  3  ga- 


,y  Google 


44&  J'  ]«  uxFOt»  UZ. 

gaderiogen  gesehiedt.  Pe  Heer  dx  xieedk  tdiyatt 
oos  toe ,  iets  hoog  ernstigs  in  het ;  kleed  yan  leea, 
▼erhaal  te  hi^ben  willen  dosscben ,  en  het  zoo  ,- 
behagelijksheidhalyé ,  ten  toon  te  stellen*  Of  en 
hoeverre  hem  dit  gelakt ,  en  of  dit  wel  eigenlijk 
de  '  weg  zg ,  •  laten  wi)  liefst  aan  zijne  eigene  be->; 
slissing  over.  Ontstoken  van  vernnfk  is  de  Schr^- 
yfir  geenszins  te  achten ,  ai  merkte  men  niets  lin*^ 
ders  op  dan  de  opgave  der  zinstorende  drukfout 
op  bladz.  45.  »ZeUs  zal  de  opmerkzame  lezer  pp 
»bladz.  45  onzin  ontwaren ,  indien  hij ,  tot  het 
» woord  overeenkomst  genaderd,  niet  meer  verstaat 
»dan^h§  leest.  In  dat  geval,  verzoeken  wij  hem 
»in  gedachte  te  houden  dat  er  een  te  veel  is.**  — 
Om  echter  na  dit  boekje  te  havenen ,  zoo  als  dit 
ia  der  tijd  is  geschied  ,^  oiódat  de  UEFDS-het  heeft 
geschreven ,  achten  wij  onbillijk ,  onredelijk  en 
onchristelijk,  en  beneden  de. waardigheid  van  een 
Recensent.  Het  boekje  laat  zich  zeer  goed  lezen  ^ 
en  moge  ook  zijne  lezers  wel  vinden  |  dit  tr  at«> 
thans  geen  kwaad  uit  zullen  leeren. 


Ojr- 

Digitizedby  Google 


P.    VIS   OUGTERElfy   IflZ.  447 


Opmerkingen  omtrent  de  Seestes- gaven ,  inzmk"^ 
derheid  met  betrekking  tot  het  spreken  iff 
vreemde  talen,  bijl  Cor.  XII,  XIII  enXVf  x 
benevens  uittreksel  uit  een  Brief  aan  iden  Wel 
JSerw.  zeer  Gel,  Beer  f.  vav  der  wiLiroiR , 
te  Tiel ,  over  het  spreken  in  vreemde  talen  enz. 
in  het  iT.  F",  voorkomende.  Voor  Gofdgeleer" 
den  en  denkende  Christenen,  Door  f.  va9 
DüeTEREN ,  Predikant  te  Boxtel.  ( Voor  reke^ 
ning  van  den  Schrijver),  Te  's  Hertogen- 
})oscfa  ,  bij  Gebroeders  Muller,  1846-,  In  gr,. 
Bvo,     De  prijs  is  f  iyOO, 

Onder  dezen  titel  ontvangt  het  Godsdienstig: 
geleerd  en  ongeleerd  publiek  eene  niet  onbelang- 
rijke bijdrage  tot  regt  verstand  ran  den  zin  e& 
bedoeling  der  Schriflen  van  vavlvs  ,  en  wel  van 
een  gedeelte  derzelve,  dat  den  Schriftverklaarder» 
ten  allen  tijde  veel  moeite  heeft  gebaard.  Als 
zoodanijg^  das  reeds,  en  mitsdien  als  eene  proeve 
tot  beter  verstand  der  H.  Schrift ,  heeft  het  voor 
ons  liggend  werkje  niet  weinig  waarde.  Boven- 
dien getuigt  het  ^van  des  Schrijvers  lust  tot  on- 
derzoek ,  gezond  verstand  en  rigtig  oordeel ,  bij- 
al  hetwelk  eene  voorbeeldige  bescheidenheid  door- 
blinkt  ,  die  alles  aan  beter  oordeel  overlaat ,  en 
een  strengen  toets  verwacht  en  verzoekt.  Dewijl 
DU  naast  het  héófdoogmerk ,  hetwelk  lich  de 
F  f  4  Schrij-. 


,y  Google 


448  P*    VAN   OUGTEIUUr,    ESX. 

SchriJTer  heeft  TOorgesteld ,  dat  namelijk  »waar- 
»hei<i,  godsyrucht  en  deugd  bij  zijn  geschrijf 
»roegten  winnen  ,**  (pag.  98,  waar  de  ainslorende 
droKfottt  is  ingeslopen:  oogwerk  voor  eogm^rk)^ 
ook  een  weldadig  doel  staat ,  acht  Referent ,  (die 
het  in  i^erlé  opaigte  roet  den  £erw,  tam  ouatx- 
EU  eens  is ,  maar  ook  in  velerlei  ander  zgn  werk 
onbevredigd  uit  de  hand  lag)  het  voor  genoeg  om 
de  lezing  zeer  aan  te  betelen ,  vooral  aan  den- 
(lende.  Christenen,  zoo  als  er,  hoewel  helaas! 
weinige  ,  echter  nog  wel  in  het  Christendom  wor- 
den geionden.  De  Godgeleerden  van  studie  of 
beroep,  zullen  zelve  weten  te  handelen,  en  aan 
hunne  kennis  en  ervaring  deze  opmerkingen 
toetsen. 


Behandeling  van  vtrtehilUnde  vraagsiukien  uit 
..  'het  'Burgerlijk    Wetboek.     Te  Sneek,  b(f  van 
.  Drut^n  en  Ble^eker,  1846.    45  blad%.   In  Svo. 
^   I)e  prijs  ie/O.bO.  ' 

Dit  werkje,  oorspronkelijk  door  dèit  Schrij- 
ver voor  eigen  gebrnik  opgestield ,  is  later  door 
hem  uitgegeven,  hoofdzakelijk  met  het  doel  omi 
daarmede  hun  nuttig  te  zijn ,  die  zich  op  beoefe- 
ning van  het  Notarisambt  toeleggen.  De  hier  be*  ^ 
handelde  vraagstukken  hebben  voornamelijk  be- 
trekking  op  de  gemeenschap  van   goederen,   in 


,y  Google 


▼RlAfiSTUKKIH   UIT  HET  BtJROIKtIJK    WKTBOEK.    449 

^id  Tan  'tén   l^èède  èf  derde'  hüWelijk,  en  op 
Ahétfjéèn'^^i  daarmede  in  verband  staal. 

Wij  hebben  deze  bladeren  met  genoegen  gele- 
ien, en  twijfelen  niét  of  diezelte  zullen  Yopral 
door  toekomende  Notarissen  met  nht  kniinen  ge- 
bruikt w<>rdi)n,  wcshaltè  wij  dit  geschrift  onzen 
landgenooten  aanbeteien.  " 


Bi  K. 


Stjhel  voor  de  Isra'eliitsche  jeugd ^  door  s.  i^ 
UVLDER  ^  ïnspecièur  der  Godsdienstige  Israë- 
litische schoten.  JSerste  Stuk.  Te  Leiden,  hij 
!>•  du  Mortier  en  Zoon,  5603— li843.  In 
fiuod.    De  f  rijs  U  /(),35, 

\tL  de  hkS^t  tijden  ifjn  er ,  zoowei  elders  als  in 
o»s  Vaderiüöd,  onder  do  Israëlitische  Gemeenten 
verschillende  lofwaardige  pogingen  aange^rend  om 
de  tiraKüttichtf  jëégd  htiitig  te  tijn ,  vooral  door 
het  Godkll*nstig  onderwas  te  bevtJrdören.  Hei 
^ërtje,  dat  hier  voor  \k^  ligt,  levèrt  daartim 
wederom  eene  proeve.  De  Heer  hülder,  Inspec* 
tenr  dér 'Gödsdiienstigë  IsraèHlischè  scholen ,  heeft 
2ich  voorgesteld  op  het  voetspoor  van  hetgeen  de 
Heer  Vi»  nxa  puk  voor  de  Christelijke  jeugd 
deed ,  eene  doorlóopende  Bijbelverklaring  ten  dienste 
der  jeugd  zgner  natie  op  te  stellen.  Wif  kannen 
een  dcrgcljgk  flén  niet  dan  goedkeuren ,  m  aan- 
mifrkiDg    nemende   het  groole   nut  dat  vAir  der 

ï*  f  5  PALM 


,y  Google 


450  S.   I.   MVIOIR, 

VèfsM  onder  ons  door  zgnen  arbeid  gesticht  beefi* 
De  Schrijver  stelt  zich  dan  ook  het  voorbeeld  raa 
dien  Hoogleeraar  voor  oogen ,  en  deelt  zelfs  na 
en  dan  uittreksels  van  zijnen .  Bijbel  vóor  de  Jetigd^ 
mede.  Of  Zijn  £d(de  hem,  in  bevalligheid  eii^ 
duidelijkheid  van  stijl  nabij  koiii(,  durven  wij  niet 
beslissen ;  misschien  is  de  Schrijver  zelf  wel  van 
het  tegendeel  overtiigd.  Hoe  dit  zij,  wij  hebben 
dit  eerste  stukje  met  groot  genoegen  gelezen ;  het- 
zelve behandelt  de  geschiedenis  van  het  mensch*- 
dom  na  de  schepping  der  wereld ,  tot  aan  de 
lotgevallen  van  adam  en  kaïn,'  na  den  dood  van 
ABii.  Wat  de  belangrijkheid n  van  dit  werk  ver- 
meerdert,  is,  dat  de  Schryver  van  de  Bybelvèr- 
klaringen  van  beroemde  Joodsche  uitleggers  heeft 
gebruik  gemaakt ;  iets  dat  de  waarde  van  hetzelve 
gok  voor  Christenen  verhoogt ,  omdat  men  met 
bijzonderheden  bekend  wordt,  die  veelal  in  de 
duisternis  zijn  gehuld. 

Bijzondere  aanmerkingen  over  dit  eerste  stukje 
hebben  wij  niet,  tenzij  dat  het  ons  is  toeg^che* 
nen ,  dat  de  Heer  .hulobr  over  sommif e  zwarig- 
heden wel  wat  te  ligt  heenstapt;  misschien  deed 
hfj  dit  echter  omdat  hij  voor  de  jei^d  schreef* 
Ook  kunnen  wij  ons  met  sommige  opvattingea 
niet  vereenigen ,  b.  v.  dat  er  wezenlijk  eene  slang^ 
tot  EVA  zoude  gesproken  hebben ;.  msiar  het  blijl^. 
ook  moeijelijk  over  zu^ke  zaken  een  bepaald  oor«, 
deel  te  vellen  en  de  wezenl^ke  waarheid  aan  hel 
licht  te  brengen. 

Wij 


,y  Google 


BIJBEL  TOOa  0£  IfBABUTISCHE   JBUfiO.      4&y 

Wij  prijsen  inlojscben  dezen  adMid  .,  vaii  im 
Heer  huider  zeer  lea  gebraikQ  aan « ,niet,  aUeea' 
aaa  de  Israelilbchey'inaar  ook :  aan  de,  ChrisU^ 
lijke  jeagd  ;  waat  deze  bijbel  kan  met  nut  gelezen 
worden^  vooral  pok  uitbopfde  van  de  toepasselijke 
aanmerkingen,  die  w(|  in  denzelven,  in  navol- 
ging van  VIN  min  paim.,  .hebben  Aangetroffen* 

Eenige  andere  stukjes,  die  wij  reeds  on l vangen 
hebben,  puilen  wij  spoedig  in  behandeling  nemen 
en  aankondigen. 

Hé  v.  . 


De  F'rijkeid  van  Onderwijs  in  België'.  Waar^ 
schuwtng  voor  Jfoord" Nederlanders,  Te  ITlrechl,* 
hij  L.  E.  Bosch  en  Zoon ;  1844.  76  Bladz: 
In  gr.  Svo.  '  De  prijs  is/Q^O. 

De  sebeU ,  die  one  in  d<sze  weii^ge  Madzijden 
van  de  Frijkeidt  van  Ondirmj^  in  B^igië  door 
iemand*  gegeven  wordt  ^  dia  in  dea  naaK^er  van 
1843  één  reisje  door  f  dé  vroeger  zuidelijke  iTet 
dérlandtn  dee^  »  iV'  imlerjdaad  treffend ,  ;en  ver-r 
dient  in  <  handen  van  velen  oidzer  landgenooten  it 
zijn;  vooral  van  hen,  'die ,. mogelijk  fio^,  vrijj'^ 
berd  van  onderwas ,  namelijk  :  zoo  als  è»  €eesV^ 
lijkheid  zniks  in  België  bedoelt «  begeeren,  £i| 
zijn  er  deziilken  niet,  die,  doop  priesterlist  mis*^ 
leid,  wanen  dal  ds  dierbaarste  belangen  der  jeugd 
uttslnitend    in    bandeii    der  Rioemsche   fiierarebii^ 

bt- 


,y  Google 


452  mri' tlilf  «E»  VI»  oHóEAwiJs  ,it  ntzcië. 
MMrt  ne  tS^'f  ^M.»  Gémsseï^  \-^  O  mo^  het 
leten  der  toot  ^a^  tf{l9e>dé'  bladeir  hén  tocli  dden 
iMMii ,  dftt  li§  dwdèii ;  eü'  dat  Terliditing  eii  bé- 
Mshairiogf  ett  Wi*  fiOg^  f^'itaetfr  zegt;  de  .#aire 
zin  des  ChrisleadóiAs  tfiiiifAer  bedoekf ^  iiiiiimer 
bevorderd  -wordl  d«or  hen  ^  dié  de  'aanbidding  der 
maagd  nkMk  Sévm  ieyteétiüg  èes  Zoons'Gods 
«teTlen.  Dat  dit  in  £elgiè'  den  4iiild<sjretl  geleerd 
trordt ,  legt  de  Schrijr^r  \ê  gotijk  met  de  reden 
waanmif  op  pag.  44.  Dat  de-  GUriMioManen 
daartoe  alle  middelen  ,  alle  listen  te  baat  nemen , 
en ,  roet  dat  oogmerk ,  aelfs  onze  beste  kinder- 
verkjei  verdraaid  en  verminkt  in  hon  Vaderland 
(lebben  ingevoerd  4  meldt  hg  ons  verder  op  hét 
einde  van  den. 3^. Brief»  Wiens  regtmatige,  loom 
ontwaakt  nieti  'wanneer,  .hij  in;  desa  brodinre 
daarran  de  bew$F^  ^o^^  (>>^  ^^  pagr  ^7—^9), 
bijzonder  in  het  door  den  Schrijver  i)ggebragte 
voorbeeld  tea  ot»igte  van  de»  ia  1842  te^  Meeke^ 
Am  in  bet  üebi  v«rsthebeB :  9Jt4kine  Geékkien 
ifêór  'Xind&nn^^^  door»  HiinomvDr  irair  iftnnar  ^ 
ten  gebrnike  der  sdkt^n  van  Befgiën"'  ¥óor 
deznlkiea.  oneer  leamra,  ia  wier.  handen  de  vóór 
lm»  liggende  .^rffkeid  vmn  ünden^s  inMiBlg^ 
nog^niet  mogt  geketmen  tïyn^  schrijveB  w§^gaarae 
de  volgende  regek  met  bet  door  den  Schr^ver 
aangehaalde,  en  door  èm  B%  zoo  schéndel^k 
venkiinkte  verfje  van  den  .atgomean  bekenden' en 
betninden  kinde^iehter  af  r  »Ea  Itttgeen  nog  het 
»ffleeste  ergert  agn  verminkingen ,  ak  in  de  aan- 

»doen- 


,y  Google 


l»doetl$ke  aUaenspraik.  ?i|i  K&d^Et^  Inj  hfl  teaiil 
»TaB  hare  oferlêdeM  moeder: 

»»£er  God,  bemiii  mr  Teder! 
-  ■    n-i^Groei  op  is-dev^  e»  wgeheidy 
»  »£n  wilt  ge  ynd^k  le^en 
»  » Leer  Troe^  de  zondeo  bateii . 
r  y Maer.  hebt  ge  eens  kwaed '  bedreven 
»  vDan  moet  ge  't  moedig  hiuhten , 
^T^En .  God ,  t)p  V  pTiuietê  yvoorden , 
»  »Zal  Q  rergering  sehenken.'*  '* 

»Hoe^  durft  meavAir  AtPBM  «Élke  woorden  m 
dan  mond  leggen?"  z^t  onae  Schry^er ;  en  wq, 
zoo  ook  mei  ons,  Tertro^wen  wij,  elk hoqgsehatT 
Ier  van  den  eenigen  f  ao««irel  in  ons  Vaderland  ala 
elders,  W)o^  Terefird^n  kinderdiehter ,  wij  allep 
zeggen  het  hem  van^  gajpseher  harte  na*.^ 

Het  doet  onsl^ed,  i^iet  eerder  onze  stem  mfl 
die  d^  S^rijfers.vereenigd  te  hebbon ,  da^ir  onir 
atandigheden  ^  9|is  ,  Terhinderden  da^e .  krachtiger 
^aar$€huipitfg  voor  Jf oor  dr  J^tder  lamfers  ^i^ek^n^ 
te  maken  en  Qok  fan  onae  z^d#  te  onderstenneii^ 
Om  kort  tegaaj^,,  .w$  |>rijzen  des  Sehqjfer»  werk  ^ 
w^  w4MMrsehawen  erns,t%  met  hem ,  en  raden  hon  ^ 
die.  blindelings  meergemelde  vrijheid  Tfin  onderwjjs  ^ 
d<H>r  ><?in  zoo  jniat  gescfietst»  verlangen ,  ..dif 
werkje  te  koopen  ;  ten  minste  zoo  zy  wilic^i  da| 
hiin  deoogen  geopend  worden* 

Wy  «indien  ^  mei  dea  Sahn|vers  ,bede  as^n  het 
X  '  «in- 


,y  Google 


4$4    BI  vtii'jHiE^iD  ViJr  oirbÈaVfis  ïN  isEtGiel 
énóê  van  kijn'   9*^  Brief  f  «ie  pag.  59)  oèiTicil 
de  onze  te  maken.  ■'•  ' 

L.   C.   X.   8. 


jilgemeene  Grondbeginselen  der  Aardrijkskunde. 
Door^  u  A*  scHAOuiER  ST£XH]|JETZ  ,  FhiL  Theor, 
Mag,  Ziie,  Hum,  et  Jur,  Utr,  Doctor  ^Prae- 
eeptor  aa^n  de  .Ècii^nsche  school  ie  GronuigeD. 
Derde  vermeerderde  en  verbeterde  druk.  Te 
GroniDgen,  b0  Vf.  ?an*  Boekeren.   XFIII  en 

,.  ^16  bladz.     Jp  gr.  8yo^^  Depris  w  ƒ2,40. 

•  Referent  beveelt'  den  3*»»  dfük  van  deze  Af- 
geneene  Grondbeginselen  der  ufardr0kskunde  ^  in 
1835  voor  het  eerst  in  het ficht verschenen,  roiib- 
schdoU  aan.  Dr.  riedki.  ,  zoo  als  het  Yootberigt 
meldt,  bezorgde  daarvan  in  1839eénen  2^''drttk  ; 
terwijl  deÉe,  na  weinige  j éren  uitverkocht,  door 
dè  voor  óns  liggende  uitgave  werd  of>gév6lgd ;  'die 
eerst ,  ten  deele  door  Dr.  g.  witHttsir ,  en  na 
diens  overlijden ,  'door  ,den  Heer  g.  r.  yooRmjttLhn 
ViH  BOÈkEREif ,  Lili.  Huin.  Candl ,  ahijd  onder 
èf^zigt,'  zoo  WIJ  v€rlronwen','vSifi  Dr.  rIedec,  is 
iiagezien.  Daai"  Referent  de  Wde  eerste  uilgaven 
Aiminer  in  handen  heeft  gehad,  zoo  kan  h(j  dok 
niét  'beoordeelèn  hoe  verre  de  verbeteringen  gaan » 
welke  *  aan  dezen  3^**»  druk  zijn  toegevo^d.  In- 
tosschen  heeft  hij  dit  werk  met  genoegen  geleien, 
en  vertrouwt   dat   élk'  beoefenaar'  der  i^rdrgks- 

kuö- 


,y  Google 


t.    A.  'St^imOEOER    STEIXMCrZ  ,    EH2.  ^455 

;)jCttiide  oit  beUehe  veel  auU  zal  ti'ekkeo.  Znïk^ 
%aB  vooral  het  geval  zyn  met  Onderwazen  aan  dis 
Latijnsche  en  lagere  scholen  in  ons  Vaderend, 
ifiea  de  SteUer  dezes  ten  sterkste  aanraadt  zich 
dit  nuttige  werk  aan  te  schaffen;  hetzelve  zal  afs 
iiandboek  hij  het  onderwijs  dei*  Geograpbie  goede 
dienst  doen. 

Wij  hehbeh  echter^  gemeend  de  rolgëndè' aan- 
merkingen daarop  ié  moeten  mededeelen : 

Op  pag.  294  wordt  het  aantal  inwoners  vah 
Spanje  pp  13  miilioen  hepaalt.  Refetent  ver- 
meent dat  'men  tegenwoordig  dit  getal  wel  op  T5 
miilioen  stellen  mag.  Zoo  ook  op  pag.  295 , 
waar  'het  getal  inwoners  Tan  Maërtd  op  200(196 
wordt  gesteld.  Bit  is  te  hoog  opgegeven.  Vd- 
gens  ^e  laatste  berigten  bevat  de  hJOoSolstad  Van 
Spanje  slechts  160000  inwoners.  '  ' 

£ven  zoo  is  bet  aantal  bewoners  der  Spüansche 
koloniën  (zie  pag.  2d6)  te  laag  opgegeven;  Naar 
naanwkeürige  berigten  ^  bevatten  de  Fhilippijnen 
alleen  ruim  4  miilioen  zielen. 

Qp  pag.  313.  Ingevolge  naaüwkeurige  berig- 
t^f  bedraagt  de  .oppervlakte 'vaa  Jfeikrla^d  ^^ 
O  ,wigkn  ;  misschien,  heeft  de  Schri^ef  Zimh^rg 
siet  mede  gerekeiMl,^  d^t  toch  nooi^g.  was^,  si^in- 
ge^ien  hij^  h^t  onder.de  Ifrovinciën  en  bevolking 
opneecntt    •   .    -  ,   .  *    .  •         ; ' 

De  opgave  van  <£u^mèmfig:^  zie  p^g*  .337  ,  is 
seer  duii>ter :  het  geheele  Groothertogdom  he^t 
£K)g-  gèene    120   Q  mijlen  ia  óppiervlakte;'  en  dat 

g«- 


,y  Google 


456  l.   !•    SCHEOAÜER    STEIIfXETZ ,    £1X1. 

gadeelte,  ketwelk  legeawoordig  aan  d«ii  Kiodlig 
der  fied^landen  behoort «  kan  oamQii^Ujk  305009 
inw^ers  b^TaUea. 

Op  pag.  345,  15*  rag.  ▼•  o.  staat:  Douh^g^ 
moet  zyn:  DuUkwr^^  en  op  pag.  408  aegt  it 
Schrijf  er:  »Zij  (de  drie  af^ondertyke  vrije  S^te|| 
JüfieuW'Granada ,  Penezuela  en  Eeuad^  ,  wamn 
CoA^QiWa  than$  ferdeeld  is)  hebben  ereowel  een 
gezameolyk  Congres ,  .in  Xwf^H^^m^X^  i  en  ee^'  g^ 
meensch^ppelijk^  ]Pr^ident»**  Dit  ia  qnx^isU  Be 
dri^  genoemde  Staten  }i<$Mi«ii.  w^l  dfgelij^  ^eo'  al- 
xonderlijken  President  en  een  afzonderlijk  Cofigr^ 
.  Eindêlyk  ,g^loo{^  l^i^tprent  4at  ^n  aiph^ieMsch 
r«gi^F  ?an  d^.i«ho^d  dfses  bf)laiigr(il^<«..^^^t 
Mhter  h^tcelve  gevoegd,  veel  a^ode  bg^r^gtQ  toit 
een  meer  gemakkeiijlf  raadplegen  van  h^else; 
tervr^l  alsdan  de  I,nhfiUfl^  die  li4;VÓór  h^tM^^ 
geToegd  iSf^  wyn9i:kP^Ü^  '<^Q^  ]|liiuiep .  bekort 
wolden. 

!•  C,  .|5,  A,    ..^ 


<^r«i<MM^Iai  »eo)^  dé*  Jjéerkamer  van  Jonge  lieden 
mt  den  hesekaafden  9tand;  (opgedragen  aan 
derzelffer  Ouders  ^  door  xieoB  norni  Oud  Lid 
der  Phaieel^ke  Schóohonmissie  op  't  Sant. 
Te  Arnhem,  h^  W.  J.  Kruyt,  1845.  154 
Uadu    In  ki.  Svo^.     De  prffs  t>  ƒ  1,10. 

den   gulden  boek$ken ,  ?ol  vrgie  lessen ,  zin<* 

rij- 


,y  Google 


JACOB    ROTZE,    KUT.  ^57 

rijke  spreuk ed ,  treltDeenefidè  raadgeTiogen  en  heil*- 
EaiDé  vermaningen.  De  verstandige  Schrijver  of 
vervaardiger  van  deze  zedelijke  Ornamenten  heeft 
in  dece  weinige  bladen  getoond ,  hoe  zeer  hem 
het  «vaar  behing  der  jeugd  op  het  harte  vteegt. 
Hij  heeft  hiiar  in  ^k  werfje  gewigtige  lessen  voor- 
gehouden,  derzelver  nut  betoogd,  en  haar  op  het 
gemoed  gedrukt.  De  wijze  echter,  «fflflrop  hij  zulks 
gedaan  heeft ,  zon  het  eenige  zijn ;  die  ons  de  aan- 
merking deed  nederschriJTen ,  dat,  zoo  hij  die 
lessen  in  het  kleed  van  onderhoudende  verha[len 
hadde  gestoken ,  dezelve  door  de  jonge  lieden » 
naar  ons  oordeel,  met  meerder  genoegen  zouden 
gelezen  worden ,  dan  thans.  Zij  lezen  zoo  gaarne 
vertelsels,  zop  ongaarne  enkele  spreuken;  de  eer- 
ste behagen  hun  ,  terwijl  zij  spelende  leeren ;  de 
laatste  vervelen  zoo  ligtelyk  en  doen  hen  het  boekje 
te  spoedig  -digt  slaan  en  weg  leggen.  Hóe  men 
hierin  het  nnttige  met  het  aangename  verbinden 
kan ,  leert  ons  de  beroemde  Schrijver  van  den 
Kersavond  enz.  in  zijne  Honderdtallen. 

B9  de  verbeteringen  op  den  rng  van  de  laatste* 
Madz^de  aangeteekend',  is  nog  vergeten :  .van  dea. 
Inllottd.;pag.  II ,^  ll<ï«  reg.  iV;  o.,  staat:  gezéUeg 
di«r;.iete:  gezelliig  dier. 

:    .     '  '•    '     ,  >    '   -  £.   C.  E,  S«    ^ 


.:^EEz.  APRIL  1847.         G  g  MEN- 

Digitized  by  CjOOQ IC 


MENGELWERK. 


GOD,  ONZE  V1D£K.  --  JEZUS,  KOKIIfQ 
Iir  BET  VAOERLUK  HUIS. 

I£M    TRIEHDKLI7K   WOORV  TOT    AUEH ,     DIE    GOV' 

KIRDCailJK  ilRBIDDElf  ,   EV  ORDÉRBIXBV  TAK 

DEN    KOniRC   OER   EEKE    WIILES   XIJIT. 


J.  H.  SONSTRAl. 
II. 

Zioo  dikw(|]is  w^  ,  Ji£us.trieadel9ke  aaB«9M|f 
«eigende »  oniea  Tader  in  den  hemel  aanroepen , 
Udden  wg ,  dal  het  GoJtr^k  kcmel  Wij  dettkein 
4^arfa9  doorgfaans  aan  de  «erspreiduig  Tan  iket 
Eyangelie  over  den  aardbodem ,, aan  de  toebrea»» 
ging  lan  ABRiHAii's  kroost ,  van  Maxelman  en 
Beiden  rondom  de  ontrolde  l>anier  Van  het  krnia; 
maar  denken  wij  daarlnj  wel  aan  ons  zelven  ?  Bid- 
den wij  wel ,  dat  het  Godsrijk  ook  tot  on»  kome  ;> 
dat    wij   er   bargers  Tan  lijn  mogen ,  onderdaneit 

tan 


,y  Google 


J,    tU    SOKSTRAt,    KNÜ.  ^Q 

tan  den  Kojthig  dör  ^iTe?:.L  'jh^üs  Konisg  i^ 
ons  hais?  Geldt  n>  Eïangelié  ais  wetboek  ia  on* 
geztn  ?  Als  wij  bidden,  moet  ods  gebed  iets  bete«* 
kmen.  Gelukkig ,  wisns  gebed  éa  rijkste  beteeke- 
liisheeft* 

Vtt;  rtjk  komel  Ho«  weinig  woerdön,  e^  hd^. 
Tccl  gezegd,  en  waarlijk  in  die  bede  liggen  het 
begin,  de  ?oor%aag  en  de  voltooijing  der  God- 
delgke  o|T©cding  Tan  d«n  mensch.  De  menscb 
il  tot  faooge  «edeKjke  en  geestelijke  Tolkomefiheid 
fcèstemd,  ea  b^  «al  ^§ne  roeping  ^olbragt  beb- 
ben ,  indien  hij ,  naar  Gods  beeld  gevormd ,  Gode 
fcal  gelijk  geworden  zgn* 

Dit  Tonnende,  opleidende  beeld,  hetwelk  God 
den  Bfitfnsch  bij  zijne  scheppiog  in  het  hart  leide; 
is  door  de  zonde  misvormd ,  bijkans  verwoest*  De 
tcmét  is  een  moordaanslag  op  het  geestelijk  Ie* 
rensbeginsel  in  den  mensch ;  zij  verwijdert  ofis  van 
God,  irerbiiodi  onze  oogen ,  verwart  ons  ver- 
stand ,  verwildert  onze  verbeelding ,  verpest  ons 
hart ,  verlamt  onzen  wil »  en  maakt  de  zalighdd 
hier  il amaals  voor  ons  onmogelijk.  ''; 

Mfar  onze  Vader,  dxé  in  den  bemel  is,  WiM« 
*t  bederf  onschadelijk  mak«n,  en  herstelde,  door 
de  verschijning  ¥an  den  cfjanisiüs ,  wat  de  z^de 
bedorven  had. '  God  orittrok  ziek  niet  aan  de  op- 
voeding van  het  kind;  toen  en  omdat  het  onge* 
boorsaam  was  gewordem  Reeds  iii  het  verloren 
pradgs  beloofde  hij  een  zegenherstellend  rroii- 
w'enzaad ,  dat  der  zönden&lang  dwi  kop  zou  ver» 
'  Gg2  plet. 


,y  Google 


460  J*.   R«    SOHSf  RAK  , 

pletteren ,  en  de  roeping  van  ABRitfiM  Was*  «lir 
eerste  steen  van  het  voetstuk ,  waarop  de  trooJi 
van  het  Godsrijk  op  aarde  zou  staan. 
•  Het  rijk  der  zonde ,  door  eene  slang  uitgeroe- 
pen en  met  /  broederbloed  ingemjd ,  breidde  zich 
'  spoedig  uit ;  de  logen  werd  haar  kroonheraat , 
dwaling ,  bij«  en  ongeloof  de  trawanten ,  die  hare 
slav'en  bestuurden ,  haar  adeldom  is  de  schande  , 
hare  soldij  de  dood.  Maar  mus  christüs  is  in 
de  wereld  gekomen ,  om  dien  vijand  den  schepter 
te  ontweldigen  en  de  w^ken  der  duisternis  ie 
verstoren. 

Zijne  komst  was  eeuwen  km g  beloofd ,  gewachè, 
verlangd.  Hij  was  die  vrouwentelg,  dat,  alle 
yolken  zegenend ,  abrahahs  zaad ,  die  &Avii>9 
ZOOQ 'en  DAvi&s  heer,  dié  heerschen  zou  van  zee 
tot  zee,  wiens  heerschappij  einde  noeh.grehzea 
zoude  hebben. 

Zijne  verzoenende  en«  heiligende  taak  lag  afgé^ 
sehaduwd  in  Sions  offerdienst.  Zijne  magl  en 
luister  besnaarden  de  lier  van  Israëls  profeten ;  en 
toen  de  tijd  vervuld  was,  zond  God  zijnen  Zoon, 
om  door  lijden  en  dood  tot  heerlijkheid  in  tegaan  ^ 
en  in  het  rijk  van  waarheid  en  geregtigheid  tè 
heerschen  met  alle  magi  in  hemel  en  op  aarde. 

j£ZtJs  was  de  Christus  ,  het  tüoord^  datb^  God 
'was,  het  licht  en  het  leven  der  weneld»  Hij  kwan» 
in  zijn  eigendom ,  de  zachtmoedige  Herder  .d^r 
schapen ;  maar  de  zijnen  namen  Hefn  niet  aan. 
Eenvoudigen  van  harte  ^  armen  van  geest ,  kinde- 
re» 


,y  Google 


StXÜSf   XONIWe   IV   HET    ViDCRLIJK   I^UIS.     Ml 

ren  Gods,  uit  God  gebore»,  «dtaarden  zich  aAQ 
£§iie  zijde  ,  ea  Hij  leerde  ze  bidden :  «Onze  Va- 
der in  den  hemel!  Uw  rijk  komeT'  Achllieneea- 
wenr  heeft  dit  gebed  weerklank  gevonden  ,'  en. het 
wordt  nog  dagelijks  verhoord. 

Het  is  waar:  wijd  en  uitgestrekt  is  nog  het 
grondgebied,  waarop  de  «onde  regeert;  maar  het 
rijk  der  waarheid  wiftt  en  zal  eens  de  volle  heer* 
s<riiappij  beërven.  Heil  ons  I  Wij  zijn  in  het  wa- 
terbad des  woords  verzegeld  als  burgers  van  het 
Godsrijk :  het  is  tot  ons  gekomen ;  wij  wijden  er 
ooze  kinderen  aan  toe ,  en  leeren  hen ,  nog  sta- 
melende, bidden,  s^elve  biddende  met  hen:  j»Uw 
rijk  kome!'* 

Is  het  u,  myn  Christelijke  lezer!  geene  stree^^ 
lende  .zielvjerhefende  gedachte ,  die  het  hart  zaligt : 
ift.  m^u  huis  is  het  G.odsryk.  Immers  indien  gij 
goed  bidt,  wordt  het  gebed  verhoord;  en  als;  bet 
Godsrijk  tot  ju  komt ,  is  het.  in  uwe^  kring.  Het 
G<ïdsrijk  in  huis :  IFaarin  bestaat  dat  BiJkJ 
Wie  is  er  de  Koning  van?  Wie  de  ondeManen^  ^ 
en. waartoe  zijn  deze  als  zoodanig  verpligt? 

Verstaat  g^  wat  gij. leest?  vroeg  eens  fiuppys 
den  kamerling  van  Candace ,  die  op  zijoen  reis- 
wagen  ia  de  rol  van  jesa jas  orakelen  las ;  zoo 
vraag  ik  u :  verstaat ,  beseft ,  gevoelt  gij  ,  wat  gij 
bidt ,  als  de  woorden  van  het  Onze.  Vader  over. 
uwe  lippen  gaan ,  en  die  bed^  uit  uw  hart  4)p-: 
welt :  Ȇw  rijk  kome  T' 

£i}    dit    gebed    denken  wij  bepaald  aan   ecj;io 
*  Gg  3  h^er- 


,y  Google 


hmrsciuapp^  Tao  God,  H«t  kan  «iei.nÈÓstftOiol 
Iwt  heeft  ziJQ  groadsiag  ^  vaan^  liei  rost ,.  z^iitt 
wtiten  V  die  ten  nitiroer  worden  ^egd.  Wij  ziil-i 
loB  OBS  .niet  aan  een  diepzinnig  en  ;afgelrokkeB 
onderzoek  prijs  gey^ ;  maar .  eenvoodig  weg  eir 
i^u  nog  jsiachU  met  enkele  trekken  de  koofd^ 
kestanddeekn  Tan  dit  rijk  aangeieo*  Zij  zijn  9t 
waarheid,  ^eregtigheid ^  vredt* 

In  het  rijk  Goès  is  èi^  waarheid  oij^  haraplaals; 
want  de  waarheid  i&  de  regering  zelre.  De  vd^ 
xdd  is  in  h^t  be^t  van  de  logen.,  daarmede  be^^ 
heerscht  zij  hare  davao.  Wie  uit  de  waarheid 
ia,  hoprt  de  «kewme  Gods;  doch  4^  haar  gehooir 
weigert,  behoort  tot  het  rijk  der  duisternis.  Oe 
waarheid  yerheft  het  Godsrijk  tot  een  rijk  des 
lichts,  zoo  als  de  zon  den  dag  tot  dag  maakte 
Zoofh-a  zij  ondergaat,  Terdwijot  het  licht,  e& 
geen  kunstiipht ,  hoe  schitterend  en  aehpon  ^  kan 
de»  nacht  in  dag  herscheppen^  Het  rijk  der 
doisternis  ontsteke  het  knnsUicht  tan  atenschdijke 
wijsheid  en  fonkelend  vernnft,  het  vergoedt -het 
zonnelicht  der  ifaarheid  niet,  die  uii  God  ïs. 
<  Wij  zien  het  dan  het  vrnchteloos  pogen  der 
menschen ,  die  bnitén  het  Godsrijk  de  w^ssurhetd* 
zoeken  aan  te  wijzeti.  Het  eene  sLeidel  venroes^b 
het  andere ,  het  tv^esde  maakt  het  eerste  tot  dwa« 
liwg,  €n  als  het  Evangelie  er  hij  komt,'  wordien. 
^ij  alle  dof  en  mat,  »l5-eene  brandende  Hehtk roos 
\r^  den  glans  der  middagzon.  .     . 

,  pc  zon  heeft  dqizende  jaren  gesehencH  ,»  eq  ket 

^  is 


,y  Google 


'soes  f  XOHim»  nr  bit  tjuxeeiijk  buis.  4€S 
M  tit^d  dezdfde  ion ,  hetzelfde  licht.  Bti  h^n 
ir^n'  hél  licht,  dat  *s avonds  schijnt,  niet  gezegd 
^drdeii.  Men  xoekt  het  al  prachtiger  iti  Torm  ^ 
tA  sterker  en  sterker  Tan  inhoud  té  maken ;  maar 
hat  trint  daarbij  alleen  in  verblindend  vermogen. 
(Soo  worstelen  de  profelsn  vati  het  rijk  der  duis'- 
lefnik ,  om  hou  kmpHcht  al  heller  ^  beller  gloed 
bij  te  zetten  ;  slagen  zij ,  het  zal  bij  Jil  hnn  licht 
¥»Uig«B  donker  tgn ;  maar  het  licht  van  het 
^ddi^r^lt  is  betzelfde  tran  aoak  tot  op  abraham  ; 
^ifi^voZBB  en  bij  e&Ristvs;  bij  de  Apostelen  en  ih 
•«He  gezfai  y  waar  de  Kon  der  Waarheid  in  de  bin* 
üeniaüner  sehijnt.  Hét  Godsrijk  k  waarheid. 
-  Het  ie  gtregtigheid  teveBs,  Men  kan  dit  niet 
-éan  alle  aaFdsche- beerschapp^ln  zeggen;  want  z§ 
rusten  nret  altoos  ^  waairhéid  en  trouw  ;  dew^ 
aiiBBeadring  des  p^rbooils;  in  de  meeste  gevallen  op 
dén  voorgrond  ^toat.'  De  Iroön  van  het  Godsrijk 
is  '  op  het  ri^t  gevest,  eii  er  géhlt  geen  persoon* 
l^ke'Toorrang.  Hi«r  alleen  schittert  de  deugd^,  en 
bet  teekeU  van  héméhchen  adeldom  wordt  niet  van 
baited  op  het  kleed »  maar  in  bet  hart  gedragen. 
In  het  vorstelijk  paleis  en  in  de  stulp  At&  dag- 
Idoners  wt>rdt  de  kèt!inkli|ke  g«nst  geKjk  ^p  geno- 
ten.    Vrede  beerseht  er  algemeen. 

Fred€  n  het  zegenend  en  hèilvol  kenmerk  van 
het  Evatigelie,  die  zalige  stilte  en  kalmte  d«r  ziet 
als  een  effen ,  spiegelend  meer ,  door  geeiie  stor"^ 
men  beroerd.  Toen  de  elementen  ,  in  onderlin- 
gen  sirgd  ^  in  een  bajert  verward  la^en ,  liet  zich 
G  g  4  '  de 


,y  Google 


464  J.H.  so!istBAJ>v      •      rv   - 

ée  stem  des  Sei^eppers  hooren  ^  en  er  v^as  licU 
«a '  leven  op  de  in ,  rust  gebragte  aiu-de.  Toen.  de 
20odd  de  zedelijke  orde  verstoord,  vijaodsckap  te^ 
-gen  Ged  en  tosicben.de  menschen  onderliog  ge- 
slicht had ,  zond  God  zijnen  Zoon ,  en  ide  vrede* 
^roet  aan  de  aarde  ruischte  verwelkomende  <lea 
Koning,  des  vredes,  op  Efrata's  velden,  uit  dem 
•mond  der  bemelsche  heirscharen,  tegen. 

Vrede  is  het  levenselement  in  het  Godsrgk.^ 
:is  de  reinste  zamensteinming.  De  wU  van  twee , 
is  de  wil  van  één  geworden.  He  menscb  wil  wal 
God  wil  f  «n  allen  willen  onderling  betzel&le. 
G«eiie  botsing  van  belangen ,  geene  strijdige  wen* 
sèheo  kent  <het  Godsrijk.  Geluk  in  huis,  gelak 
in  'de  maatsehappij ,  zaligheid  hier  namaals ,.  zie- 
daar d$  uitkomsten  der  allerhoogste,  regering  ƒ 

Wie  is  de  Koning  van  dit  rijk  der  waarheid, 
jj^er^igheid  en  des  vredes  P.  Wie  is  die  KoQiQg 
der  eere  ^  wiens  rijk  wij  biddend  inwachten,  die 
in  .de  gaufiche  wereld ,  in  ons  midden »  in  ons 
liuis,  in  ons  4iart  moet  op  den  troon  zitten  P  Het 
is  J£zi7s.  cttaiSTUS,  en  Hij. is  een  groot ^eu  gofid 
Koning. 

Met  zeker  trolsch  gevoel  worden  de  Mamboomen 
van  aardsche  Vorsten  beschouwd.^  en  de  eerbied 
yoor  de  regerende  dynastie  Wordt  er  n^et  minder 
om ,  als  hajir  st^io  ^ijne  wortels,  door.  eene  rg  van 
eeuwen  henenslingeri  Maar  wiens  staaiboom  woj^ 
telt  dieper,  dan  die  van  jezus,  die  heeriijkheifi 
bad  vóór  de  grondlegging  der  ,  wereld.     Hij.  was 

niet 


,y  Google 


9tzïïSf  j:oxiii«>  XK  mt  rAoiRiuK  huis.  465 
ftiet  vil  d«  aarde,  die  seg^ea  i»s :  jieer  abiübah 
^jMT,  was  Ik/'  en  het  seide  yoor  Hem  luttel , 
dat  zijne  moeder  vani  Iscaëls  roemrijksten  koniiig 
a&tamde.  Ia  den  hemel  was  2yn  Vaderlaad.  God 
was  zijn  Vader ,  en  Hij  zelf  da  afglans  zijner  heer- 
Ijkbeid ;  God  geopenbaard  in  het  vleesch.  .         / 

Neen ,  onze  Koning  is  geen  meoschettJ(ind  ^ 
"wiens  magt  beperkt,  irtens  rijk* begrensd  ia,  die 
«aas  den  troon  voor  bet  graf  zal  Terwisseleni.  Hem 
ia  gieren  aUe  magt. in  hemel  en  op  aarde. ,  H^ 
beeft  bet  boek  4ier  zegelen  ontzegeld  ^  en  bet  Gods-* 
lijk  aanvaard.  Heel  deze  aarde  is  zijn  r  gebied. 
Me>  dingen  zijn  Hem  onder  zijne  Toeten  gelegd 
Te  Tergeefs  razen  en  woeden:  de  vijanden ;  Hiy  sal 
beersehen  ,  de  jÜmagtlge ,  die  de  wereld  overwon  , 
en  de  Wentelen  draagt  van  dood  en  doodenrijk. 

Doeb  is  de  Konmg  van  bet  Godsrijk  groot. ^ 
zgile  magt  wordt  door  zijne  goedheid  gjeëvenaard. 
Geen*  Vorst  beeft  ooit  zijne  heerschappij  verwor- 
ven ,  zoo  als  JEZUS  die  verdiend  heeft.  /  Metligeeo 
steeg ,  -onder  bet  woeden  van  oproec<,  ten  kostft 
van  wettige  magt,  op  den  troon.  Anderen: baan- 
den zich  met  het  zwaard  ia  de  vuist,  bygelicHt 
door  brandende  dorpen  en  staden ,  ov^^r  velden 
van  lijken ,  een  weg  tot  bun  gezag*  Kiet  alzoo 
onze  Koning ,  en  loch  is  zijn  rijk.  Hem  niet  op 
een  weg  van  bloemen  ten  deel  gevallen.  :Troii<« 
wens  zeide  Hij  niet  zelf  i  moes^  de  cHjusiua^  niet 
zulks  igden  ,  om  tot  z^e  beerlij  kheid  in  te.<gaai|.? 
Zijne  heerschapp^  beeft  Hij  <(chlcr  niet  met  h«t 
Gg  5  bloed 


,y  Google 


466  f.  «-  «oirsiftAiv     *: 

Ibmé  vaa  andweA^  maar  ne^  a^ii:  etgeii:bl«M 
Ttrdteni*  Hij  heeft  tifcb  zdveii  airergtgeTcyti  ua 
dem  smaadvoisteii  lood,  tan  einde  zithreéaTOIk 
ieé  einfcoiom  te  retn^an.  Hij  heefi  zich  zeltea 
ramederd ,  ziiBh  ala  ontkdigd  ^as  smi  er  hèerl$kii 
ia  Hem  «laa  f  vsm  al  wat  groots  was »  waarop  H$ 
aanspraak  had^  Hij  werd  een  mensok,  en.hieldhefc 
Biet  voor  een'  roof  Godt  geUjk  ie  agn:,  maoir 
f<ertooode  aieh  als  dienatkneehti  en  werd  j^shooiv 
zaam  tot  den  dood ,  ja  tot  dén  dood  op  het  kmis ; 
maar  daarom  heaft  God  Hera  ook  Verhoog.,  Mi 
eeBen  .naam»  een  titel  en  waardigheid  gegfOTéa  i 
dte  al  wat  hbog  is  henedan  zich  hat,  zoodat  d 
wat  knki  heeft,  om  te  buigen,  voor  Hem  kaieleft 
aoMMt  en  aile  totijgren  bekennen,  dat  die  diep  ittf^ 
naderde,  en  vei^iade,  der  Gezaifila,  da  Beer  ia  ^ 
ter  eere  Gods  des  Yadan. 
•  Zoo  zijn  weinig  Vorsten  tot  hunnr  waardigfafiul 
gekomen;  maar  dat  j«züs  de  baan  des  fijèsas  koos , 
was  dit  niet  goed  ran  Hem  P  Want  aan  z^nea 
dood  hebben  wij  ons  leven  te  danken*  Bie  goed* 
beid  is  Hem  in  den  hemel  btjgebièrea;  want  H$ 
is  er  oBze  voorspratk  bg  den  Vader  en  bidt  Toor 
eès.  De- hemel  is  de  h^fdstad  van  jsz0s  ko* 
fiin^ijk,  en  de  aarde  een  zijner  ^/«{feieret^ett, 
Rq  slilit  zieh  echter  met  ïh  zijne  hoofdstad  op^ 
Üf  zoii  Bij  vergeten  ^  waarmede  Hij  tan  zipne  go* 
Ironwen  afscheid  nam :  »  Ziet  ik  ben  met  a  alle  dagen 
tot  aan  de  vdeinding  der  dingen.*'  De  Heer  keot 
de  zijnen ,  Bj|  helpt  en  verlost  ze  van  alle  kwaad « 


,y  Google 


tKtrs ,  xoKiKGf  itt  ifMiT  yxmnLiJK  mis.  W% 
Komng.  JMZDA  gteft  Mt  dagseii  .gehoor*  B$ 
doet.  dit  iB  de  £^v  terv^l  er  ter  zijner  yert 
bwevlijkiiig  over  zijne  vcrdiensitQ  gesproken  wordt , 
«i  deJofeaog  der  Gemeente  tot  Hem  klimt.  Hij 
>verkeiit  u  gehoor,  als  awe  kinderen  aan  tafk 
inddea ,  «f  als  gij  in  stxtl&'eatzaamheid  zi^  vrisn^ 
del^k  attngezigt  zoekt.  Hf  keefi  nog  heden  aDee 
Toor  de  zijnen  over,  etf  daalt  zdh  zoö  teftre  ia 
iroorkome&dheid  tot  u  af,  -dat  ais  God  ónza  Va^ 
der  in  nw  geain  is/  H9  de  eerste  der  broederen 
mH  zgn.  '     ^     .' 

•  Is  dil  gee»  goed  Eonüig?  Wie  anders  dan  H$ 
sou  in  ons  huis  regeren  ?  Regeert  Koning  'jbzos 
til  om  hais,  dan  is  hel  iiitgefflaaki,  vêie  zijne  ^ 
onderdanen  zijn»  en  wij  behoeven  met  verse  naiur 
antwoord  te  zoeken»  indien  wij  vragen.^  waartoe 
wg  ab  zoodanig  verpligt  zij»? 

Onze  -Yader  in  den  hemdi,  uw  Hjk  kome!  De 
Bervormer  nü  ^ittenherg  mogt  wél  zeggen ,  dat 
het  Godsrijk  van  zelf  komt»  doch. dat  wij  in  deze 
bade  bidden ,  dat  het  ook  tot  ons  home.  Alsfna 
dit  gebed  met  verhooring  wordt  bekroond  ^  daa 
is  het  voor  <>tts  uilgemaakt»  wie  er  de  ooderda*  . 
nen  van  zgn ;  want  wij  agn  het  «zelfaa. 

Het  koningrijk  Gods  ^  is  dus  in  ons  hnie.  Het  - 
komt  niet  van  bniten ,  van  binnen  bestaat  het. 
J^  onze  geboorte  ontvangen  wij  het  bondaegel 
van  dit  koningrijk  op  on«  voorhoofd »  mi  als  wq 
in  hot  :|iiidden' der  Gemeente  ais  ledematen  beves» 
'    .      '^  tigd 


,y  Google 


4^  #;  a.  SMSTRAC»  -.i 

ii^  wiDrdeB,,  roepen  w$  je£üs  voor  ^onz^  Koidof 
uit  f  Tsrklares  wq  ons  voor  2^ne  onderdanen.  » 
.  Yde  menscben  besefaoowen  die  openbare  daad 
van  huldiging  ds  eene  bloote  piigtpleging., -.maar 
daarom  is  ook  het  afleggen  van  ^loofsbnlijdew 
hnniaalsie  ChrisleHjJbB  ^werk;  maar  daarom  cgn  M 
ook:  geene  onderdanen  vaneden  ^Konii^  der  eere. 
Bie  het  in.  waarheid  zfn  z allen, t moeten  erkenr 
Hen  ,  dat  op  hen.  e^oo  dnre  iTorpligting  rnet.  W^ 
moeteB  ,  smss  als  Koning  tan  het  tot  ons  .|[eko^ 
men  Godsrijk  erkennende ,  Htm  gekoorzamenp^ 
9^ne  liefde  met  lie/dé  vergeUe»  /  em  op  Uam  on9 
vertrouwen  etei/en.    • 

Als  burgers  ?an  .het  Godsrijk  zijt gij  en.uwiQ 
kinderen  het  eigendom ,  het  eigen  üolk  ivan  chrihr 
Tvs^i  Eerwaardige  titel ,  hooge  rang !  Maar  «ann 
neer  komen  ze  u  toe?  Alleen  dan,  als  gy  ui^ 
gehoorzaamheid  ijverig  zijt  in  alle  goisde  w/irken ; 
want  de  ^coote*  Herder  der  schapen  Jcent  en  her- 
kent de  zijnen  daaraan «  dat  .ieder » .die  den  na»m 
van'  GHRisnrs  draagt,  afstand  doet  yan.ongereg.'» 
iigheid. 

-  Als  Mzus  Eonia^  in^  Bw  huis  is ,  moet  Hij  en 
Hij  alleen ,  er<  de  wet  geven.  AI»  twee  heeren  in, 
één  hoia.de.  wet  geven,» is  jer  één  t^  veel.  Mpar 
.wat  is  de  .vret  v^n  .onzen  )Ie«r  ?  Het  .£vangeliu|n^ 
Kfnt  .^.  heiP  JDte  blijde,  boodschip  van  ^Gods  ge* 
made  .spi«eikt  tot 'u  van.  ave  hoogde  bel^pgent^ 
wenashftn  £b  uitzigten.  H^k  leert  u  «  dat  gy  sqhu^t 

di- 


,y  Google 


^tZVS  ,    KOVIKQ  .IN   HET  ▼lOEftLIJK  HVI5.     469 

'd^e  zdudaren  zgt,  doeh  dai.de  eettwigé  Ittiddè* 
•kar  zya  bloed  heeft  Tel^goteIly  om  n  zaiig.ie  ma* 
ken.  H«l^  vermaant  n  ^  om  godzalig  en  eerbaaK 
te  léveu;  Het  opent  u  door  de  dubtere  poorten 
van  het  graf  eea  boT-redigend  uUzïgt  in  de  ge-^ 
westen  der  zalige  bnstetfeiiikheid.  Leest  gg  graag 
in  het  Wetboek  Van  uven  Koning  ?  -  En-  ais  g$ 
daar  niet  in  leest ,  hoe  zult  gij  weten  wat  gij 
^n  moet,  on^  zalig  te  worden? «Hoe  zult  gij 
den  Heer  gehoorzanren  v  als:  gij  ,  zijnen  wiL  niet 
kent?  Men  kan  hét  aan  de  kinderen  bemerken 4 
hhe  wtfinig  de  ouders  van  hunnen  Heer  en.  God 
weten.  O,  dal  wy  onze  verantwoordelykheid  be^ 
grepen  ;  want'  hoe  zuHen  wij  in  hei  gjerigt  «be- 
stiian ,  ai»  de  Koning  der  eeuwen  -iijne  vterschaat 
^pant ,  indien*  wij-  lueV  eens  de  meeite  genomen 
hebben  Tan  het  woord  des  Heeren  onze  aandachi 
te' schesiken'»    ;  .  '   . 

Gij  bidt  en  laat  uwe  kindenen  bidden :  Uw 
r^k  kortiel  Daarmede  erkent  gij  jszus  koningw^ 
sèhapi  Weet  het,  Hij  is  niet  slechls  titulair  Ko- 
ning ;  maar  Hij  zal  uit  zijn  rijk  alle  ongeregtig^ 
heid  wegdoen.  De  Tader  heeft  h%t  oèrdeel  aan 
den  Zoon  gegeren,  en  Hij  i»  de*  Regier  Tan  le^ 
vèndën'  en  dooden.  Het  4s  gansch  niet  hetzelfde  ^ 
hee  wig  in  zijn  rijkleTen,  handelen  en  wandc^ 
len.  Het  *  hoofdbeginsel  Tan  het  Christelijk  wbt<^ 
boek  is:  hebt  God  Hef  boTen  aHe  dingen,  en  de» 
nttaste  ab  n  zehen.  '  Het  Chrietendom  sluit -dus 
liit    wararasKn   de   nyeasch   heft   ergst   is  verslaafd:: 

eigen - 


,y  Google 


«ifeftbaat  eÉ.  trifinehh  Onderieaki  « ,  ^  als  §0 
BMMt  erkesneD,  dat  g^  aiieen  u  fedve  to«ki,  aan 
lm  eigeabelaiig  li#t  beil  Tai  nwra  eTemnenseli , 
en  ét  dienst  Tan  God  prijs  geeft ,  zegt  het  dan 
ttw  geweten »  of  gi^  onderdanen  ma  Koning  iesvs 
sijt  ?  Aeh  ï  w§  moeten  «oo  dikw^k  bloozen ,  ab 
tr^  oBse  kinderen  het  tegendeel  -leoren  bidden.  Yan 
ketgeen  wij  doen» 

Het  koniogri|k  van  iiztrs  heeft  dit.  onderseheï^ 
dend  kemnerk,  dat  zijn  Tolk  ijverig  is  in  ipU^ 
goede  werken ;  en  geen  wonder  ^  want  »de  he&Lf 
aanbrengende  genade,  die  alle  menschen  versohe* 
nen  is,  onderwijst  ons,  dat' wij  moeten terlpoch^ 
BMi  al  hst  goddeloos  doen  en  de;  weraklsebe  kis** 
ten  Y  en  matig ,  regtvaardig  en  godzalig  l^«en  , 
waehtende  op  de  versdiijniiig  VAn  onien  God  eii 
Salignaker,'* 

Zie ,  zoo  moet  het  er  bij  ons  in  hjnis  nilaien « 
als  wij  leggen  znUen :  bei  Godsrijk  is  inqnsmid- 
deni  De  Heer  meet ,  aia  ik .  bet  zoo  mag  uiU 
drukken  ,  de  beste  plaats  in  buis*  hebben.  Waar-r 
faeid ,  geregtigheid  en  vrede  nloeten  de  gróndtponen 
van  ons  bnisefijk  leren  zgai.  Het .  baat  niet ,  of 
men  enkel  de  uiterlijke  pligten  van  de  Godsdienst 
waarneemt,  de  beste  Kelrk:  wordt  inde  binnen«r 
kamer  gebonden.  Cnnisrirs  wet  is  er  de  tekst  e^ 
het  leven  de  toepassing.  Woord  en  daad  b^e 
spreken  het  nit ,  welk  een  Koning  men  dient. 

Die  gehoorzaamheid  wordt  gem^kelijker »  wan- 
nter  wij  doordrongen  zyn  van  eHni.;»isirs,  ]i«fde  ei| 

ze 


,y  Google 


StZtJSy  XO^lKtf  IV  IrtT  TlM&lï/X  Itüis.  kti 
gê^  wiBdt  wederliefila  yergeUeji.  »Oods  geboden 
zijn  mei  awaar /*  zeid?  de  ütfd«?oUe  jobahiis«  y 
en  kij  sprak  bg  eigene  erfario^;  en  ieder  «al  heb 
kern  kaanen  naeeggea^y  wien  hei  gemakkelijk  teil 
Crod  lief  ie  hehbeo  en- dien  H|  geeondeo  '  beeft^ 
^  Hebt  'fpj  md  Hef?  Dit  magt  de  Heer  alle  zijtia 
terloste  onderdanea*  U  keelt  Hg  liefgehad ;:  roor 
Q  keefl  Hl)  geleden  ;-  roer  a  is  Hij  geetorren*  Ai& 
gg  i»  ^e^^tewpafN^  Vem  beangstigd  hoart  kkge^  ^ 
ale  geesel^rietten  zga  onschoidig  Ugchaam  dooc'*. 
ploegen }  als  wg  .fiei»  op  hel  kout  dersc;handeaie» 
Moeden  ;  —  hei  is  Toor  ons.  Om  onae  a:>ndem 
is  Hg  gewonci»  pm  onae  OTertrediiigen  ie  Hg  ge<^ 
slagen ;  ^p  He«i  l^f;  de  straf,,  opdai  w$  Treéer 
aoaden  hekben,  en  nii:  ague  wonden  o^e  g»*> 
nesing. 

Wg  prijzen  en  roemen  een*  aardscben  Torst,, 
die  iff  den  sipgd  toor  het  Yederland  eervolle  won-' 
den  beeft  kebaakl ;  maar  'ivaapmede  snlkin  wij 
Koning  9mmê  mergelden  ,  wat  .Bij  Toor  ons  gew 
daan  en  geleden  bedt*?'  Mei  dankbare  wedermin., 
l^iefde;  tot  Hem  heilige  ons.  wvord,  beaiele  ons 
bedrijf.  Hem  behoore'  one  hart,  toor  Hen»  wijko» ' 
aflles;  'Uit'  liefde  toi  Hem,  wilkn  w«|  kfei%  k^ 
^n  9  den  ix^  zoeken',  de  voknaking^  niyjagen.. 
Jsztrs  deelt  zgn  gezag  mei  geen  ander.  ]>aareui 
de  Bagons  wégigedaan  nit  ons  buis.  De  liefde^ 
tan  cHnxsTos  df^te  en  dringe  ons.,  om  niet  meer 
<rns  zelv«n  te  te^en ,  maar  toor  Hem ,  die  zieh 
toor  ons  heeft  etergegeren.  * 

Zoo 


,y  Google 


Zoo  re9«r«  imxum  in  oiu  huis.  Hjj  begcoMe  ia 
ons  onderdanen »  idie  >  vrggemaakt  door  de  waar-^ 
k«d ,  «ijae  wetten  gehoorzamen  y  z(jne  liefde  xnet 
wedermin  beantwoorden»  Xaat  ons  dan  ook  on-* 
bepudd  op  Hem  Tertroawen.  Waarom  louden  wy 
dit  niet?  .Hy  beeft  irnmen  de  majgi  ons  wd  te 
doen;: en  wat  Hij  kaa,  dat  wil  Hji  ook» 

»Ik  Termag  alles  4oor  christus  »  die  mij  ms^^ 
tig  maakt/*  zeide  eea  getivttw  getuige  van  ^ea 
Heer;  w«it  hg  Tertronwde  op. zijn  woord:  j»Laa|t 
«  m^a^  genade  genoeg  zgn;  wai^  migne  kraditc 
is  in  zwakheid  nagtig."        •     ; 

pit  zeifde  geldt  nog  ons ,  en  jnisl  daarom  ge^^- 
▼en  wij  «ons  van  gansdier  harte  <aao  den  Redder 
oazer  zielen  orer.  Wy  gelooyen  en  verti^ouwen , 
•dat  Hij  ons  zal  verlossen  van  alle  kwaad  en  bren- 
gt, tot:  Ǥn  hemelsch  koningrijlc*  Als  st;eos 
"oaze  Herder  is,  wat.  zonden  wij  dan  vreezen P 
Hij  zal  008  ondersteunen ,  in  den  sir'^d  tegen. 
somde  en  wereld,  tegen  i^leesch  -en  bloed.  Wij 
mogen  Hem  vertrouwelyk 'naderen  in  het  gebed», 
fiij  hoort  ons  en  zal  ook  in  ons  hart  den  geest 
tier  waarheid  «endep.  —  Welke  omstandigheden. 
ons  omgeven  ,  de  Heer  beschikt  er  over,  en  «die; 
üod  liefhebben,  moeten  alle  diagen  ten  beste., 
ilienen^*'  Als  wij ,  op  Hem  vertrouwende ,  in  hel, 
.geloof  wandelen ,  godzalig,  leven ,  wat  kwaads  zou- 
<do» 'W\|  da|i:di:^c}itenf  «Die  godzalig  leven,  heb- 
ben de  beloAe  ,  zoQwftl  van.  deze  als  van  de  toe*, 
komende  wereld." 

En 


,y  Google 


StlVSj    KOHIHG   Iff  HSt   YAftJERLUK   HUfS.     473^ 

£n  onze  Koning  leeft,  ja  ^ij  leeft  van  eeuvrig* 
heid  tot  eeuwigheid.  Zynen  troon  rerlaat-.  Hij 
niet.  Van  daar  zal  Hij,  als  het  paaschdag  in  zijne 
hoofdstad  is ,  en  de  dood  is  te  niet  gedaan ,  de 
krone  der  geregtigheid  toereiken  aan  sd'  zijne  ge- 
trouwe onderdanen ,  die  zijne  Terschijning  hebben 
Hefgehad.  Mogt  die-  kroongave  ook  ons  erfdeel 
worden  op  genen  dag.  Is  dit  niet  uw  gebed  ? 
Terhoord  zal  het  worden,  indien  het  Godsrijk  in 
uw  huis  gekomen  is.  Daarom  beschijne  eiken 
morgen  de  zon  ons  gezin ,  biddende :  » Onze  ^a- 
der  in  den  hemel  I  Uw  rijk  komeT* 

DE   SOPHISTEN, 

DEOGRJBDEJIIABS     T£     ATHSNE     IN    DE   TIERDE   EEUW. 

Eene  g^chiedkundige  h^dretge  tot  de  kennis 
der  zeden  van  dien  tijd» 

{Vervolg  van  Oc/.   1846,  Uads.  490). 

II. 

WeLifürekeBdlieid !  o  ja !  me  kent  .niet  uw  -waardij  , 
G§ .  iet  aan  wetenschap  uw  kracht  en  leven  b^ ; 
laat  de  achthare  oudheid  ons  yerrallen  tempels  tooien, 
Z§  w§ï'  de  pafnaald  aan ,  waar  "voor'ge  Vorsten  wonen ; 
Hen  deW*  paleizen  op,  en  onderaardsche  ttedn, 
Credenk'  der  Heidnen  dienst  en  hunne  plegtigheén.      ■    . 

Anttochiëy  (I)  wordt  ook  wel  jdnthakia  genaamd. 

Er 
(1)  In  lateren  tijd  is  Jntiochië  door  jlbou-obeidagü», 
IfOEKZ.  APRIL  1847.  Hh  Ge- 


,y  Google 


474  DB    SOPHISTEN.  * 

£r  besWiukli  in  ^iè'  meer  stoden »  (Ke  (iie«  Q9vini 
droegen  ev  door  Koiiiqgen  ta9  Si^riè'  gesUqht 
var^n.  ïïovtA  4le  npuaUe  eveqwel  door  schoon- 
|»eid«  ttitgehraidhéid  en  Ulrykh^d  h^irer  bovo- 
ners ,  4e  booA^sUd  <iA  xeiei  Tan  be(  Syrische  r^k 
uit.  Zij  ^erd  óQanml  als.d^  4einde  wereld^i^^d 
lueschou^d.  AvYto<r^<*  v6ldh«er  T^apaii^^pus  ««441 
MACSoöm^,  n^n  nieo,  zij.  hjireifi  Baan^onÜe^, 
kwefi  haar  ge&|ich( ;  sel^cb^  ,  s^|n  sopn ,  hfefi 
^haar  uitgebreid :  ook  bobben  a«4ere  Yor&Un  h%ar 
ielkeiK  vergroot  mk  teri^ierd»  In  die  sUd^dn 
aan  de  grouisie .  xed^loosïbeid  wsm  QvergegA?0!a « 
leefde  eene  vrouw,  die  opmerking  verdiende.'  Zij 
was  noch  jong,.nQch  oiid.  Zij  w^  noch  schoon, 
noch  lelijk.  Zij  was  noch  rijk ,  noch  arm.  Zij 
leefde  ingetogen  en  zonderde  zich  geheel  van  de 
wereld  afs  R»aar  ly  was  e^ne  tefiderhartige  en 
hoogst  zorg^rageiMle  moeder.  Zij  bezat,  in  den 
volsten  zin  des  woords ,  all^e  zorgen ,  liefde,  en 
trouw  voor  haren  eenigen  zoon ,  welke  eene  tee- 
derhartige  moeder  voor  het  eenigste  pand  harer 
liefde    kan    htiifeten.     Die   zoon   itas  h^tM  met 

▼c- 

Generaal  ran  den  Calief  Omar ,  19  638  op  de  Qrt0ken 
veroverd.  GoDEPaoi  de  bouillon  veroverde  haar  op  de 
ArUhieren  in  1097.  Bshdoidar  '  ontnam  haar  stonnen- 
derKand  aan  de  Kniisvaarderx  in  12(58.  Sedert  sbltm 
den  I  is  tij  in  de  magt  der  Turken.  Ter  dezer  stede  Kijn 
veftvkilknée  €oBoiliéB  ol  kerkverg^deruigen  gekoaden. 
Z^  wa«  het  vaderland  van  den  beroemden  en  geleerden 
cnvinmDiio.1. 


,y  Google 


.ȕ  sopBisTtn*  475 

yêe  gr^ftstrermogeBa  en  liet  eiehU  ▼ernii^L  Ikrre 
teederl^ke  wonder  zorgen  Tcriv^deirdd  (^  pand , 
dat  zoo  dierbaar  aan  haar  -  hirt  was ,.  byit6H 
jintioehië ,  tan  einde  voor  te  komen  daV  t^ne 
zedan  m  «yn  $maak  niet  besnet  werden  y  Maar 
zmer  en  onbesm^  zoodan  bewaard  bjijren. 
JSn,  wie  was  die  zoon ,  vopr  wien  z^  zooveel 
zorgen  en  zoo  veel  lo^derlijke  teederheid  beloof- 
de? Het  was  libai^zus  ,  waarvan  w^  thans  zullen 
preken.  . 

LiBANiüs ,  vond  reeds  als  jongeling ,  in  nets 
meer  rernoüak  e«  sjnaak  dim  in  het  bezii  va»  boe- 
ken; ^lle  andere  uitspanningen  en  genoegens  wer- 
den weld^  Toor  heni'  TervelfiDd ;  maar  boeliSen  , 
Tooral  werËen  van  ^maaJc  en  w«ienscbap ,  w«rken 
Taa  dichlkunde  en  welspreliendiieid ,  wassen  voor 
hem  sebMten,  die  hij*  goaDasi^s  ongebnuki  ük 
liggen  a}s  tmtteloozei  sieraden  y  maar  waarvan 
b^  eea  vKjtig  gebruik  maakte^  Eee(&  la^p  nen 
de  MUfli  oïiiwikkelea^  die  in»  hem.  ge|egd  wae^  o«n 
in  heit  vervolg  van  tijd  een  vrncfttbiiré  boom  fó 
wordfin.    (1)     Nadat   l^hIahiu^   zicbi  eenigèn   t^ 

(1)'  Bee  v^  nel  keanis  eii  TCrstand  r^k  begiiaMe 
jotefeHii^eaitf  invttt  men  niet  «aldeB .  <hmI)»  aensehen -tihi 
den  . i^nngf t^n  fttimd  ,  die,  «oo  uj  'm.-è&  g|il«gea])«d  %th  . 
-weest  waren  bun  verstand  te  onlwikl^elen ,  t^  ^eachavea 
en  te  veredelen  ,  sieraden  van  land  en  volk  zouden  ge- 
worden xijn.  Dan  Tiet  gaat  'met  dezen  als  met  de  dia- 
inanten  .  \ranneeT  iy  "^^*  bearbeid  lijn. 

V.    ST. 

II  h  2 


,y  Google 


476  BK   SOFHISTEir. 

ijf«rig  in  boeken  geoefend  had,  kreeg  hij  groo* 
ielyks  behoeften  en  verlangen  naar  mondeling  on- 
derwijs,, ten  einde  met  anderen  over  zijne  gevoe- 
lens en  denkbeelden  te  spreken.  Hij  zocht  alzoo 
naar  een  ieenneester  en  kreeg  er  verschillende ; 
dan  onder  dezen  vtas  er  geen  één,  die  hem  beviel. 
Geen  één  beantwoordde  aan  zijne  gespannen  ver- 
waditing.  Geen*  één  voldeed -aan  zijne  drift  voor 
<de  oude  w^eld  en  hare  wijsgeéren.  Het  wa- 
ren de  werken  van  hoherds  ,  de  meesterstukken 
•van  omosTHEiits ,  de>  geschriften  van  den  wijzen 
piATO ,  «^  waaraan  hij  zijn  dorst  naar  kennis  wilde 
laven. 

Een  inwoner  van  Cappadocië  sprak  hem  van 
Athene^  van  hare  sehblen,  hare  wijsgèeren  ^h 
hare  standbeelden ;  en  dadelijk^  had  hij  het  beilliiit 
genomen  naar  -Athene  te  gaan\  en  daar  z§tfen 
geest  te  laven  met  kennis  en  wetenschap. 

H^  had  een  vermogend  vriend  aan,  het  hof  vaa 
I^onsiantinopel  ^  en  hoopte  door  diens  invloed  jge- 
legenheid  te  krijgen ,  t>ro  met  den  post ,  en  alzoo 
met  des  te  meer   spoed ,    ziëh   naar  de  stad  van 
üunERVA    te  begeven.     Dan   bij   zijne  aankomst  te 
KwutanUfK^el    was    die    vriend   niet  meer  aan 
het  Hof  aaawezig^    maar  naar  elders  verplaatst; 
h$   was   alzoo  verpligt  zieh  aan  boord  te  begeven 
van  een  der  schepen ,    die  zich  aldaar  bevonden , 
en    die,    wel  is  waar,  reizigers  voor  gering  loon 
overbragten ,  maar  wier  vaart  zoo  bijzonder  lang- 
zaam   ging ,   dat  elk ,    en   vooral    een  jongeling 

als 


,y  Google 


als  uBAKius  was ,  daarbij  alle  gedirid  f^rloor. 
Dan ,  wat  zou  bij  doen  ;  te  vergeefs  zegt  oiea 
niet  ^  die  in  bet'  schuitje  zit ,  moet  medefaren ; 
dit  ondervond  ciKuiiirs ,  in  den  Tolsien  zin  des 
woords.  Eindelijk ,  sta  lang  toevens  en  sukkelens » 
bereikte  bij  zyne  zoo  vurig  verlangde  bestem- 
ming. 

Lnujiius  bad  naauweljjks^  vo^t^aan  iand  geset  ^ 
of  bij  werd  door  afgevaardigden  der  w^fsgeerea 
en  door  de  boofden  van  verschillende  genootschap^ 
pen  van  Studenten  omringd,  waarvan, elk  z^tt 
best  deed  hem  aan  te  v^^rven.  üet  duurde  ook 
niet  lang  of  hij  bad  zich  verbonden  ;  doch  helaas  l 
h§  kwam  on^er  devlag  eens  wijsgeers  ,  ,die  geens- 
zins zijne  keuza  was,  die  hij  voor  zich, niet  be- 
geerde. Dan ,  wat  te  doen  bij  deze  o&iaangeiiame 
ontdekking,  daar  hem  kracht  en  moedontbra* 
ken,  om  zich  tegen  zoodanige  hai^^iagen  te  ver* 
zetten.  Hij  was  als  vreemdeling  te  beschroomd^ 
die  keuze  te.  doen ,  welke  hij  voor  zich  de  beste 
achtte.  Ook  deed  hem  de  sterke  aandrang  Ia 
den  strik  vallen.  Hij  gevoelde  spijt  ovef  zijae 
keuze,  doch  was  wij&  genoeg  er  stil  in  te.be^ 
rusten  en  er  zich  mede  te  troosten,  te  meer, 
daar  het  moeijelijk  ^was  hierin  verandpring  ie 
brengen.  Daar  libahius  vóór  zijne  aao komst  te 
Athene  reeds  door  zijne  kennis  eenigermate  gifp- 
siig  bekend  was,  had  hij  brieven  ontvangen-, 
waarbij  men  hem  het  voorzitterschap  in  een  der 
Stttdenten-genootschappen  had  aangeboden,  dan 
Hh  3  door 


izedbyGjOOgle 


478  DE    SOPHISTER. 

(iuor  de  kettie,  die  bij  gedaan  had,  verviel  dit 
aanbod.  Eene  zoo  buitengewone  onderschei- 
ding ,  aan'  eenên  niettiréling  bewezen ,  moest 
noodwendig  de  eigeifltefde  mn  den  jeugdigen  ii- 
BAHiüs  gaande  maken.  Hij^rgeiroostle  zich  intns- 
schen  met  dete .  misl«kki|ig ,  alsmede  dat  h^  geen 
deel  kon  nemen  aan  het  onderwijs  des  wijsgeers , 
die  z^ne  kence  was ;  en  nadat  hQ  rijpel^k  en 
w^sselijk  over  het  voorgevallene  had  nagedichl , 
was  hij  van  achteren  eerder  rerhéugd  dan  be* 
droefd ,  van  zijn  oogmerk  niet  bereikt  te  bebben  » 
aangezien  er  aan  het  voorzitterschap  des  genoot- 
schaps ,  dat  men  hem  had  willen  opdringen  ,  moei- 
jdijkbeden  verbonden  waren ,  die  zeker  on- 
gunstig op  de  oefeningen  van  zetten  geest,  het 
hoofddoel  waaHoe  fasj  n^ar  Athene  gereisd  was,  zou- 
den gewerkt  hebben.  Yurig  bezield  toor  de  Schrij- 
vers der  oudheid  en  de  gedenk  teekenen  van  Grie^ 
kenhmd^  onthield  hij  zich  ten  eenenmale  vah  alle 
jeugdige,  ligtzinnige  en  dartele  vermaken  en  dwaas- 
heden ,  die  lA  die  tijden  —  en  welligt  nog  ^ 
door  de  studerende  jeug4  met  drift  werden  liagd* 
jaagd.  Zelfs  onttrok  hij  tich  aan  bijna  alle  ver- 
keering en  sloot  zich  met  de  Schrijvers  der  ond'* 
heid  in  .  zijne '  kbmer  op ,  om  met  déze  sris  afge- 
zonderd te*  leven.  Intnsscheh  xvas  hij  verjrfigt 
deel  t«  neinen  aan  het  onderwg^  éti  wijsgeers , 
aan  wicn  hij  zich  bij  zijne  komst  Verbonden'  had , 
en  die  volgens  de  zeden  en  gebruiken  van  dien 
tijd ,    te    Athene   op   zijne    «[oedketfring^  en  zijne 

toe- 


,y  Google 


i>£  soifüisTiiijr^  471) 

toejuiciiiiig«fi  aauspraük  hud.  —  -GewiUig  voidtfed 
hij  hieraan  ,  dünheiiotilijk  wreekte  li^  ^ith,  door 
de  bcluigingeti  yth  minachting  ,^die  ratt  hvt. be- 
gin 'di  bij  het  mislukken  Tan  zijn  Toofgt^steld  doei, 
in  iQne  ziel  had  post  getat ,  eh  w^arran  hij  niet 
ophield '  aan  zijn  haiH  vèedsei  ie  'rersehaffen.  Op 
deze  wijze  verliepen  ei^  tier  der  schoonste,  der 
belairgrijksle  jaren  des  letens  Tan  iiftxutüs  en  db 
^iijnet*  geleerde  Oefeningen.  Doch  hij  bragt  ze  niet 
zoo  tloor,  dat  hij  odbekeild  bleef. .  t>e  Landvoogd 
van  Corinéke  had  van  2§iie  loffei^ke  en  uitge* 
breide  ktmdighedesn  hoonfti  spfekett,  en  hierop 
het  besluit  genomen  ,  om  hettt  ¥Dor  def  seholeli  al« 
daar  op  «ene  igunstige  w^zti  te  térbinden. 

LiBinios  had  zich  op  de  gedane  iiitno4»diging 
daartoe,  ü^r  de  hoofdUlad  begettm,  dan  hier 
leden  zijne  wensdien  tn  begeerten  sdripbreok  en 
werd  hij  in  zijne  verwachiingen  teleurgesteld, 
daar  de  voor  he»  beislemde  plaats  IKUI  eeneti 
anderen  —  wen%t- tab  tuinder  bekwajkmhed«n ; 
want  ^00  iets  gebeurt  nog  niet  zetden  ^  onk  in 
onze  ilag«ii ;  —  werd  opgedragen.  DaA  IiUa- 
jitüs,  die  aan  da  teleursteltingeti  zi  eeniger- 
inate  was  gewoon  gewofdeii ,  troostte  zich  ook  iu 
dit  geval.  Het  uras  toen  reeds  ais  thans,  kuüAt 
cU  verdiensten  ontvingen  niet  altijd  den  palm  der 
overwinning,  andéren  van  mindere  kleur  en  ge- 
halte -«^  maar  die  een*  sterken  arm  hebben , 
i^n  wiens  protectie  zij  dealen  —  gingen  lüèt  de- 
zelve strijken ,  tot  onberekenbare  schade  tan  knfi- 
Hh  4  slen 


,y  Google 


480  DE    SOPHISTM. 

sten  en  weteoschappeo.  Koiperg  en  iage>  Tkijerij 
waren  toen  ook  bekende  zaken  ^  die  den  re^- 
sehapen  man  niet  te  baat  kan  en  wil  nemfiA ,  die 
bij  niet  kan  ,  en  wil  huldigen ,  al  is  ket  dat 
zij  hem  schaden  en  benadeelen.  Ook  geven  zulke 
lage  handelingen  in  lateren  tijd  steeds  wrange 
vruchten  r~  en  hoewel  men  alsdan  gaarne  zgne 
rerkeerde  handelingen  zou  willen  herstellen ,  ge- 
lukt zulks  niet  altijd.  --  Jammer  dat  meestentijds 
onschuldigen  in  plaats  van  de  schuldigen ,  van  zoo- 
danige handelw^ze  de  slagtoffers  worden/ 

Na  dezen  voor  libaitius  zoo  oogunstigen  en  na«- 
deeUgen  afloop,  ^ging  hij  naar  Konstantinopel  ea 
opende  aldaar  eene  school,  die  spoedig  tachtig 
leerlingen  telde ;  en  daar  deze  snelle  opgang  den 
nayver  der  andere  wijsgeeren  opwekte,  waf  het 
gereedste  middel  om  hem  te  schaden ,  hem  van 
tooverij  te  beschuldigea ,  hetgeen  in  die  tyden  en 
daar  .ter  plaatse  gereeden  ingang  Tond  ,  en  ten  ge* 
TOlge  had ,  dat  ubarius  uit  JS^onstaniinop^l  ver- 
bannen werd.  Deze  snoode  praktijk  om  iemand 
aan  den  dijk  te  jagen ,  was  geenszins  pri^ehjk , 
hoewel  zij  toen  en  nog  niet  vreemd  i^.  Wat  ' 
men  intusschen  voor  tooverij  uitkreet,  was  slechts 
eene  verkleefdheid  aan  het  Heidendom ,  en  het 
.raadplegen  van  verschillende  waarzeggers»  die 
voorgaven  de  kunst  te  bezitten ,  eene  gunstige  of 
ongunstige  toekomst  te  kunnen  voorzeggen.  Li- 
B4N1US  was  van  het  een  en  ander  niet  geheel  vrij 
te  pleiten ,    en  daardoor  stelde  hij  zich  bloot ,  dat 


,y  Google 


ÖK    SOPHISTM.  481 

zijne  vi)9tiden  op  hem  zegepraaldea ,  en  zulks  te 
gereeder,  daar  men  het  Christendom  te  iTon- 
stantinopel  op  den  troon  wilde  plaatsen ,  en  dit  in 
de  omliggende  provinciën  nog  s^l  tegenstand  voiid. 
Men  strafte  daarom  des  té  gereeder  en  strenger 
hen  ,  die  zich  tegen  de  invoering  van  bet  Christen- 
dom verzetten,  maar  daarentegen  het  Heidend<^m 
Toorstonden  en  begunstigden.  ^ 

Uit  Komtantinopel  gebannen  zijnde ,  begaf  de 
jonge  en  geleerde  Sophist  zich  naar  JVieea^^  naar 
hij  eene  school  ^oprigtte ,  en  waarin  hij  wederom 
gunstig  slaagde ,  daar  hij  toejuichingen  en  aanmoe- 
diging vond.  Het  ging  hem  hier  echter  op  den  duur 
niet*  naar  wensch ,  hetgeen  bij  hem  de  begeerte  deed 
ontstaan,  om  naar  Jficodemié'  te  vertrekken, 
dat  wel  ü  waar  slechts  eene  eenvoudige  landstad 
was,  maar  die  eenige  beroemdheid  bezat,  daar 
DioCLBTiaA5  hier  voorheen  zijn  hof  gehouden , 
en  er  eertyds  eene  school  voor  kunsten  en 
wetenschappen  bestaan  had.  Libanios  deed  door 
z^ne  meer  4an  gewpne  geleerdheid ,  deze  school 
karen  ouden  roem  grooteUJKs  terug  kragen,  en  te 
J^icodemië  was  men  hierover .  niet  weinig  ver- 
bied ,  te  meer ,  daar  men  hoopte  dat  lieahivs 
zich  daar  als  wijsgeer  meer  bepaald  zonde  vesti- 
gen. Ban  de  bekoorlijkheden  van  Athene  had- 
den zich  van  zijn  hart  en  zijne  verbeelding 
meester  gemaakt,  zoodat  hij  den  aandrang  om 
derwaarts  terug  te  keeren  ,  niet  wederstaan  kon. 
Hh  5  Ook 


,y  Google 


482  o£  suPHi2>T£:y. 

Ook  bcheuea  alle  iortuilingen ,  builen  die  Tan  Atke^ 
ne  ,  voor  heiü  Weinig  of  geene  waanle  te  bezillen  ; 
lèu  minste  hij  stelde  deze  boven  alie  atidere. 

LiBANiüs  besloot  ^200  voor  dd  derde  maal  in 
dea  Piraèus  scheeip  te  gaan ,  en  kvrain  na  iveiüig 
iijds  te  Athene  aan.  Dan ,  daar  liij  nodh  eene 
leerschool  van  den  eersten  rang,-  waaraan  eene 
wedde  van  ƒ5000  verbonden  was,  noeh  die  Van 
den  tweeden  rang,  op  een  inkomen  vali  ƒ3000, 
verkreeg  ,  opende  hij  eeile  bijzondere  school ,  Waarin 
zijne  welsprekendheid  zoozeer  schitterde  eü  tijne 
geleerdheid  zooeeer  geroemd  werd,^  dat  hij  alle 
andere  Scholen  in  de  schaduw  plaatste.  Dat  dit 
wedérorti  nijd  en  afgunst  aoti  verwekken ,  Vooral 
aan  de  bewonderaars  van  PnOHKiitsios  ,  wiens  onde 
roem  nog  niet  vergelen  was ,  laat  tich  gereedelijk 
denken.  Libahitts  waè  inmiddels  gedurende  vijf 
jaren  de  koning  der  Alheensche  welsprekendheid, 
de  grootpriesler  van  het  Heidendom ,  de  toor- 
naamslö  persoon  te  jitkene^  die ,  volgens  het  «pu- 
•  voeJen  vah  velen.,  alle  kttn4e  in  zich  ver- 
eenigde  Van  alle  verioopene  èetiwen  en  Van  de 
bcMUerendste  tijden  der  oudheid.  De  teedere  en 
getrouwe  vriendschap  van  arisIeheïus  vers>ijderde 
gelukkig  vaü  dezen  Sophist  alle  vervolgingen  en  on* 
aaugenaamheden,  ivaaraan^  ten  dien  tijde,  bet  oeitade 
en  Welsprekende  inannen  te  Alhuné  blootstond  et. 

Inmiddels  werd   de   toestand    van   LUAÏiit/s   te 
Jthene   als  hoofd  van  het  Heidendom  telken  jare 

moei- 


,y  Google 


DS  kOpuisTcn.  483 

moÊtjehjkcr  en  zorgelijker.  De  Godsdienst  van 
het  HoF  maakte  dagelijks  Toorlgangen  en  bverwin- 
ningen ,  eh  breidde  2ich  uit,  zoodat  i^en  zich  met 
de  gegronde  hoop  voedde ,  het  Heidettdom  geheel 
Ie  verdringen  en  het  Christendom  ovei*al  ingang 
te  doen  vinden.  Libaitius  bij  z^ne  komst  te 
Athene  airede  verdacht  zijnde,  had  immers  geca 
blijken  gegeven ,  om  in  meerdere  gunst  bij  het  Hof 
ie  geraken.  Ook  is  het  waarschijnlijk,  dat  er 
iasschen  hem  en  het  priesterdom  van  £tu^ 
9is^  (1)  dat  nog  niet  van  alle  magt  ontbloot  was , 
eenige  verstandhouding  bestond.  En  de  oor- 
zaak , 

(1)  Elüsis ,  deze  «tad  werd  m  Jitika  door  TftipröiMüs 
{Vestidit,  en  droeg  volgens  «enigd  Sohtyvers  ddn  n&am 
ftijuji  vaders ,  die  ur.susilffTS  heette.  Zij  w««  naast  ^^tkéhB 
de  aauzienlykste  stad  in  Attika  ,  mer]ewaardig  dooi  de 
aldaar  gevierde  Mysteriën  of  geheimen.  Ouder  de 
Priesters  wait  er  een ,  euholpus  genaamd ,  die  een  feest 
instelde  aan  den  landbouw  gewijd.  Bit  feest  en  d^sit  van 
het  graan,  aan  G£BE(  «n  F%osBS]PiKA  geheiligd,  waren  dé 
'voornuiattste  feeeteü  in  Griekenkind.  Pkbicljes  liet  er  eèn 
tempel  bonwen,  die  20  •  30,000.  meiiwh«n  konda  hei- 
vatten.  De  inwijding  in  deze  geheime»  ging  met  vele 
zinnelijke  plegtigheden  gepaard  ,  welke  echter  ten  oogmerk 
hadden ,  om  de  ingewijden  ,  van  de  onsterfelijkheid  der 
ziel  en  de  toekonialige  helooningen  en  straffen  te  OTer- 
luigeA.  Niemand  werd  tot  deze  geheimen  toegelaten , 
t ontij  hij  .  téin  ^  en.  vrij  van  zonden  wat».  Vele  plaatsen 
der  ouden  toonen  niet  onduidelijk  aan  ,  dat  diegenen  , 
welk^  in  deze  .Mysteriën  of  geheimen  waren  ingewijd , 
zich  van  ccn  toekomstig  leven  en  van  eene  vergelding  na 
den  dood  stellig  verzekerd  hielden. 


,y  Google 


kSk  DE    SOPHISTEV.  ^ 

zaak,  waarom  hij  uit  Monsiantinopel  verdreveii 
was  geworden ,  was  niet  onbekend  gebleven.  Hoe 
dit  ook  zij  ^  nadat  libanivs  vijf  jareji  met  den 
grootsten  lof  en  de  grootste  toejuiching  X&  Jthene 
onderwijs  had  gegeven  ,  vroeg  en  verkreeg  hij 
verlof  eene  school  te  Antiochië  ^  zijne  geboor- 
testad ,  OTj^  te  rigtcn.  De  bewoners  van  ^intio" 
chië  hadden  voor  een  gro(Jt  gedeelte  het  Chris- 
tendom omhelsd ;  dan  zij  hadden  er  nog  geene 
scholen  voor  kunsten  en  wetenschappen,  die  bloei- 
den ;  zoodat,  toen  iibanius  de  zijne  opende^ 
hij  leerlingen  van  verschillende  secten  kreeg « 
waardoor  zijn  toestand  te  Aniioehië  noch  aange* 
naam ,  noch  wenschelijk  was  ;  dewijl  hij  voorzag  ^ 
dat  de  vorderingen,  welke  de  nieuw  gewordene 
Christenen  maakten,  vrij  spoedig  heilloos  voor 
het  Heidendom  zouden  kunnen  worden  ,  waaraan 
hij  üog  met  hart  en  ziel  verkleefd  was. 

Dan  niet  lang  bleef  hij  in  dezen  neteligen  toe- 
stand ,  daar  eensklaps  een  Vorst,  die  zijne  gevoe- 
lens deeMe  en  geheel  toegedaan  was,  met, den  ko- 
ninklijken mantel  ^kleed  werd. 

Ju;lianüs,  tot  Keizer  verheven  zQnde ,  vertraagde 
niet  zich  naar  Konstantinopel  te  begeven.  Toen 
hi)  in  lUyrië  was  aangekomen ,  liet  hy  vrijheid 
van  Godsdienst  afkondigen;  doch  zijn  doel  hier- 
mede was,  het  Heidendom  in  al  zijn  luister  te 
herstellen.  ■ 

Welke'  schoone ,  welke  heerlijke  dagen  bleef 
LiBAHius    nu   voor  zijne  zaak  wachten!    De  zon 

van 


,y  Google 


DE    SOPHISTEH.  ^  485 

Tao  luister  en  grootheid  scheea  op  nieaWin  al 
haren  glans  yoor  hem  te  zullen  rerrijzen,  te  meer, 
daar  Keizer  fULiAiiüs,  een  kweekelingder  Atheien- 
sche  schooien  een  bewonderaar  van  libakius,  de 
gevoelens  van  bodcri»,  plato  en  van  de  So» 
phisten  van  dien  tijd,  ten  eenemale  was  toege- 
daan. Deze  Sophisten  riep  Keizer  jüliarvs  aan 
zijn  Hof,  droeg  hun  de  eerste  posten  in  het 
rijk  op ,  en  hexa\  hen  met  alle  zorg  d«  Heiden- 
sehe  tempels  te  herstellen  en  alles  aan  te  wenden  9 
om  de  oude  Godsdienst  te  doen  herleven.  •^—  Li» 
BAHiirs  werd  tot  Opperregter  benoemd,  dan  tot 
zijn  geluk  bedankte  hij  voor .  dezen  zoo  belang- 
rijken post.  Hij  begreep'  te  regt,  .dat  hij  de 
man  niet  was,  om  di«n  regterlijken  post  te  be-^ 
kl^edeo,    (l)   dat  dit   hem  zou  kunnen  beletten' 

om 

(1)  Welk  een  tehoon  en  itaTolgens waardig  voorbeeld' 
l^eeft  LtBAinus  hier  aaa  yelen  van  outen  tijd,  die  zicli 
tot  alles  geschikt  en  >n  sttat  achten,  £00  het  slechts 
Toordeel  aanbrengt  en  aanzien  en  e^r  yerschaft.  Zij  be- 
denken te  weinig ,  boeveel  schade  tij  yeeltijds  aan  hun- 
nen eyenmensch  toebrengen  door  verkeerde  bandelingen. 
Hogt  hel  schoone  voorbeeld,  door  libaniüs  hier  gegeven, 
Toor  dezen  niet  verloren  gaan.  Hij  bevestigde  door  zijn 
gedrag  de  belangrijke  regelen  ,  die  ik  dezer  dagen  elders 
l«0,  te  weten: 

u Bekleed  veeleer  oen  minder  orde, 
))Üan  dat  uw  stand  verbeterd  worde, 
»»Tot  spijt  ran  't  regt  en  d*  eerlijkheid/' 

V.   OT. 


,y  Google 


486  nE  sopifiST£»> 

ofn  :Yr$inodi%  i^  spreWn    en  zijne    wefeprekoiid- 
beid  er    door  2m>  li^ii ,  iiniidn  hijzMi  met  za- 
kan ,  die  hei  blestuar  bfiroffen  ^  en  woarlDe  h^  de 
reigiQ  «tir  ofkintsbare  keAius niet  bezat,  bezig  hielil. 
Ec.z^n  ipeasck^n,^  di«  g.e«ehikt  zija  eene  proTin» 
cift,  ja  l^lfs   6€»   land    te  bastarea;  anderea  die 
«en  leg^  kunneft  gebiedene  dan  H^  rekende  sieh 
bierto^  ^ges^hikt ;  hij.  meende  beUigrijker  zaken 
te  Itnnsen  en  te  zullen  veirigten  ^  als  bij  heb  oade 
Grkkenldmd  kan>'  doen  herleiden.  —  Dan  alle  deae 
sQhoone   terwa^hlingen  verdwenen   in  rook.-  Be 
seboone  hoop  van    jjibaniv^  leed  eensklaps  schip- 
breuk.   £tfiQ   pijl,   door   «en    harbaarsch    rniter 
a%eschoto,    trof  den   Eeizec    ^  de  oevers  Tan 
daii  Sitfiroat. ,   en   benam-   km  hei  levwn ,.  en 
deed  dRardosir  bet  groate  gebou)»,  dat  men  wilde, 
sikhten  ,  in  duigen  vallen.   Het  Heidendom ,  zijne 
schoten «.  sijne  tempels «  zijne  kantten,,  zijne  God-^ 
heden,,  alles   leed  schipbreuk  en   was  z^n  einde 
nabij.  Dat  wij  hier  den  vinger  eener  Almqgt  opmefr*^ 
ken,    die  zegt:    i^Tat    hiertoe  en  ^niei  verekr  ;^^ 
Ti  wiens  gedachten  niet  zijn  onze  gedachten  en  toienu 
wégen   niet   zijn  ome  wegen.**    Hij    fs  bet,    die 
airk^n  ten  allen  tijde  met  wijsbeid  en  liefde  be- 
zuurt«   hoewel  ^Ü    koiitzig^tigf  measchen  dit  niet 
altijd  kunnen  doorzien.    Daarom  is  eene  stille  be* 
rusting   in  Gods  alwijs  bestuur  altijd  goedy  pligt- 
en  prijzenswctardig    voor    den    menscb.     Het  is 
waar ,  de  opvolger  van  Keizer  JlUuaaus  vernietigde 
noch    bel  een    noch  hel  ander ,  maar  veroorloofde 

dat 


,y  Google 


dat  iiüci  io  siaad  ^pude  blijyej»  ;  4an  ^da^r  ii2|  sl^U 
ééq  jaar  ea  %es  maanden  reg-eerde ,  va»  dit  oMUdan 
eeae flikkerlag ,  die dpor  de  maatreg^Lsa ,die tauns 
r«^AilMrtJ&  ei)  thim>im)$iqs.  namen «  geen  glans  kon 
geven,  Z^j  OQr4e«]4«n  alle$  te  moeten  Torni^tigen : 
ai^ng^^itn  snlk^  h^a  geloof  kw^t^te  en,  zi^  al 
deze  dinger)  voor  hnn.ne  staatkunde  hoogst^  s<;hade» 
Ujk  achtten.  Libakius  intusschen.  bleef  de  zaak 
des  H^idendonus  met  ▼nnr  en  kracht  toorstaan  en 
t»9f4eiten;  d^  tf^^n  liet  hein  ong^toord  en  nam 
ge£n  n^itie  van  helgaen  hy  deed  en  verrigtte. 
Men  liet  hem.  aiilU^es  preien ,  zander,  kern  U 
antww^dên ,  ai#  het  gereedsie  middel  om  hem 
den,mo^tA  ie  etappen,  (l) 

K  LiHAXius  deed  Qnder.de  regering  T4#  xucono- 
BiJjs  eene  iaaisLe  en  vrnebt«loo«e  pK>gi«g*  Diin 
sedert  Jjiiig  bad  men  de  üeidensehe  t^mp^s  ge-» 
aktes  ,  de   standbeelden    verbrijzeld  ,  en  de  aüa* 

ren 

(1)  Hoe  verstandig  handelden  hierin  de  ouden,  ènwelk 
eene  belangrijke  les  geven  zij  aan  yerstandigen  ran  dezen 
t§d.  Nieté  is  scladelfjker  dan  TerTolf^ingen.-  Zij  doT«ii 
h«t  ruttr  ftiet  vit ,  maar  biteen  het  aan.  Laat  hetisloebtf 
brandeii ,  koe  hevig  ook  ,  d^s^  te  eeriter  is  V«^  uitg«br^d. 
Zonder  tegen^laiMl  veoieti^a  zich  al  ^  die  schadelgke 
ondervei^ingen.  Voor  de  verstandigen  ep  opmerkzamen  ^ 
is  het  niet  duister ,  dat  reeds  veel  en  spoedig  alles  zal 
schipbreuk*  lijden.  Men  denkc  aan  1  Cor.  111:10-^15. 
Als  dwazen  zal  men  nn  Ǥn  Vaderland' gfian  verlaten  , 
om  bij  di9  vreehnden  als  battibg  om  te  üeolén. 


yCoogle 


488  DE  soPHisTcrr.  ^ 

ren  en  de  afgodsbeelden  omvergeworpen.  Dit  alles 
smartte  iibaniüs  zoo,  dat  hij  voor  den  Keizer 
eene  verhandeling  schreef^  over  de  Beidensche 
tempels^  die  als  hét  laatste  gedenkteeken  der  ware  en 
echte  welsprekendheid  wordt  aangemerkt,  en  te- 
vens als  het  laatste  gedenkstuk^  dat  het  Heiden- 
dom  Van  die  tijden  ons  heeft  nagelaten. 

Na  iiBANius  kwamen  er  andere  Leeraars  ,  en 
Sophisten ,  die  het  Heidendom  aankleefden  ;  ook 
andere  scholen,  van  het  Heidendom,  uithene , 
jRome^  jintiochië  en  Konstantinapel  hezvXtxï  nog 
geleerde  mannen,  die  opmerking  verdienden.  De 
beruchte  schakel  van  UERnss ,  eene  reeks  van  wijs- 
geeren,  die  de  leer  van  piato  voorstonden ,  en 
waarvan  het  begin,  met  de  eerste  Eeuw  aanvangt 
en  tot  de  zesde  Eetiw  voortloopt ,  was  nog  niet 
verbroken.'  Dan  na  den  dood  van  libabivs  ,  die 
in  het  jaar  391  voorviel,  schijnt  het  Heidendom 
zijn  stenn  ontvallen  te  zijn.  Justibiiaiios  sloot 
zonder  de  minste  moeite  de  scholen  te  Athene^ 
waar  men  de  leer  van, het  Heidendom  onderwees. 
Zoo  moest  het  een  na  het  ander  verdwijnen  en  plaats 
maken  voor  de  leer ,  wier  hoofdinhood  Liefde  is. 
Het  was  toch  te  vergeefs ,  dat  de  luisterrijkste  wel- 
spekendheid  van  de  beroemdste  der  Sophisten  van 
dien  tijd  het  Heidendom  verdedigden.  Zijn  val 
en  zyne  vernietiging  waren  uitgesproken ,  en  niets 
kon  het  van  die  uitspraak  ontheffen,  Het  Chris- 
tendom ,  dat  edele  kleinood  voor  den  mensch , 
moest  het  Heidendom  verdringen.     Ook    zal  het 

steeds 


,y  Google 


DE    S0PHISTE5»  489 

sleteds  voor  den  bekwaamste  en  geleerdste  ondoen- 
lijk zijn  en  blijven  ,  de  oude  leer  in  stand  te  hou* 
den  of  te  doen^  herleTen ,  en  de  nieuwe,  leer  te 
weren  of  te  verdringen.  De  tijd  was  gekomen , 
dai  aanvankelijk  de  bede  vervuld  zoude  worden : 
TtOto  koningrijk  kome.** 

Wij  stellen  ons  voor ,  in  een  derde  en  laatste 
artikel ,  spoedig  eenigè  èelangrifke  opmerkingen  uit 
hei  leven  dezer  Sóphisten  te  leveren. 

Marlingen  ^  Medegedeeld  door  * 

21  Dec.  1846.  van  sTssiiDEREir. 


SCHIJN  EN  ZIJN. 

Tan  waar  dat  wij  veel  dwazen  tien  , 
Die  in  de  gunst  der  grooten  IcTen 
£n  Tfijwat  booger  air  zich  geyen  j  •     ^ 

Dan  vAjze  liên?  — *  ' 

Den  fvifzen  is  't  genoeg  —  te  M}n; 

Zij  la^n  dwazen  d'  ijdlen  gck^n. 

£nschoi^  bij  Tilburg^  iBV.  de  iignt^  az. 

18  Nov.  1846.  -     ^ 


j>0E«z.APi^ïF,1847.        li  '     SCHOOL- 

Digitized  by  LjOOQ IC 


SCHOOLNIEÜWS. 


ÉjyKHÜÏÏEN^.  '   ' 

Den  21^611  September  1846,  had  allbier  de  gewone 
jaarlij  ksche  promotie  en  prijsüitdeeiiiig  aan  ck  leer- 
lingen d^r  J^itijnfiehe  scl^eol  in  4«.  K«rk  der  f.a- 
t|her$che  Gemeente  plaats.  De  Rector  aanvaardde 
tlians  openlijk  zijne  sedert  1^  September  begon- 
nen belrekking,  me^  eene Lalijnsche  rede ,  waarin 
de  vmndeden  vs»  dt  beoefening  der  ^mde  f  etteren 
voor  de J4^n§eli»gfn  boven  de  studie  dernie^were 
talen ^  zoowel  om  vorm  ah  inhoud^  kortelij k 
werden  aangewezen.  ... 

Daarna  werden  aan  de  volgende^  leerlingen  , 
welke  zifh  door  Tlgl  en  vorderingen ,  volgens  het 
oordeel  van  HH.  Coratoren ,  die  belooning  waar- 
dig haddfiA  gemaa^kt,  prjyzftn  uitgereikt:  aan  j. 
MOORDiNK,  b^  zijne  bevocdmiig  'lii^  ^  tweede 
orde  der  t^^eede  klasse^  naar  4«  e^$te  orde  van 
die  zelfde  klasse.j.  en  aan  c.  schokker  ,  bij  eene 
gelijke  bevord^fino^.  In  da  tweede  orde  der  derde 
klasse  aan  />  7ii-  pooi,;  Aan  d;,  p,  pool  en  aan 
p.  UOLL,  bij  huiine  bevordering  uit  (ïe  eerste  orde 
der  viercfo ,  Haar  de  tweedft  drde  def  d«r(^  lilasse. 
Eindelijk  aan  p.  a.  j.  vooBbfWC,.  vél ke, uit  de 
eerste  orde  der  vijfde ,  naar  >de  tweede  der  vierde 
klasse  werd  bevorderd. 

Alle  deze  leerlingen  bragten  met  g^aste  vr^- 
ttioedigheid ,  openlijk ,  in  de  Latijnsehe  taal ,  hun- 
nen dank  aan  fiH.  Curatoren.  Orgelmuzyk  be- 
geleidde de  plegiigheid ,  in  welke  een  niet  onaan- 
zienlijk getal  inwoners,  door  hunne  tegenwoor- 
digheid ,  belangstelling  toonde.  Nog  werden ,  bij 
tene  afzonderlijke  gelegenheid  y  aan  twee  voorma- 

If- 


,y  Google 


SCHOOL-NlEüWS.  491 

iigt  Uécünfeïk^  ve}kft  nu  <Mikiifs  door  hun  rer» 
trek'  saar  slderÉ,  tk  school  veplaten  badden^ 
6.  HÓntia  en  M.  van  oiLDEir ,  door  HH.,  Curato- 
ren als  blijk  Tan  tevredenheid  ^  boekgeschenkeit 
üitgereiki.  ' 


KÈRK«NIEüWS* 

HERVORMDE  RERK^ 

GELDERLAifD. 

ARNHEM. 
OtïEftLOO,  20  Maart.  Onze  Leeraar,  i.  ?; 
iijusv ,  naar  de  Gemeente  van  Renswóude  be-  ^ 
ro«pea  sjnde»  heeft  >dit  beroep,  onder  inwach- 
ting  der  yerei^hte  approbatiën .  aangenomen.  — 
D6  J^^rkeraad  onzer  Gemeente  heeft  besloten  in  de 
takatare  door  hei  beroepen  van  een  Predikadt  t0 
xollen  voorzien* 

SPANKEREJ*.     2ie  Febr.  1847. 
.     HOEVJELAKEN.    Zie  Maart  \Sk1.  , 
IfïJMÉGEN. 
HOBSËEN  vakant;    Zie  Dec.  1846. 

•  ZÜTPHEN.  ^  • 

Het    iQa^sikaal  Bestuiir   van    ZutpheH   bestaat 
ftan^  uit  4e  volgende  Leden:  > 

Preses ,  j.  coops ,  Prèd.  te  Gorsstll 
Asseiaotr,  a.  vfnvrix,  Pred.  te  ZtUphtn. 

li  2  Seri- 

Digitized  by  CjOOQ IC 


W2  KERK-iVlfiUW^. 

Scriba,  j.  c.  var  de  vïlde  ,  Pred.  UZutpken. 

Secundus,  j.  g.  yaü  griszuuusen  ,  Pred.  te 
Zutphen,  '         , 

Gecommitteerden : 

H.  M.  G.  KOOLHAAS,  Pred.  te  Deutichem^    " 

A.  H.  VA»  DER  HOEVE ,  Prcd*,  tc  Peppel, 

w.  c.  wAMSLÉVEif ,  Prcd.  tc  Lochem. 

U  w.  BOüWMEEStER  ,'Pred.  te  Winterswijk, 

y.  j.  tfisPELBLOM  BEiJER,  Oud- Ouderling  te 
Zuiphen.^ 

Secundi :  , 

H>  VAN  SU  tl ,  Pred,  te  Zdhf^n. 

w.  lUMiPiK  ,  Pred.  tc  Dt)esharg. 

I.  w,  E.  snEt ,  te  Gelselaar. 

D.  A.  PARÉ,  Pred.  te  Breedevoort. 

Mr.  w.  BLOEHERs  ,  Oud- Ouderling  te  Dot^bur^. 

ZÜTPHEN,  8  April  1847.  De  Breede  Rer- 
keraad  dezer  Gemeente  heeft  heden  ter  vervulling 
det*  vakaiture ,  welke  eerlang  ontslaan  zal  door  het 
vertrek  van  Ds,  a.  rctgers  var  oer  loeff  ,  naar 
Zeiden ,  het  volgende  twaalftal  gemaakt : 

DD,  T.  modderman  ,  A.z. ,  Th.  Dr.  te  Oadkerk. 
j.  soNiüs  sWAAGMAN ,  .  te  Iftcuwe  Slüdskananf, 
H.  H.  siuiTKR,  te  Terwolde*  s.  f.  van  hasselt  , 
te  Sneek.  h.  w.  j.  sannes  ,  te  Schildwolda.  u. 
VAN  STAVEREN  ,  Th^  Dr.  te  ÉCedichem.  o.  j.  jun- 
Gius ,  te  Rijswijk,  w*  verwe?  ,  te  ff^tnschoten, 
t,  A.  BRUNNER,  te  Oude  en  JVieuwe  ff^etering, 
w.  c.  VAN  OER  ZWAAG,  ïe^/Jronrtjp,  s,  keijër, 
Th.  Br.  te  Wolvega^  en  a.  wittevebn,  te  Hui- 
stifff.    De  drie  laatsten  bij  h/srstemming  met  Ds. 

A.  H.  ,VAN  DER.MOEVE,    tC   Keppel, 

WIlïtERSWIJK  vakant.     Zie  Jan  1847. 
W£HL  .staat  vakant  te  worden.  ZieFebr.  1847: 
ANGERLO.    Zie  Febr.  1847. 
.  EUURLOstaatvakant  te  worden.  Zie  Febr.  1847. 

TIEL. 


,y  Google 


KERKNIEUWS,  493 

TIEL. 
TIEL.  .  Zie  Febr.  1847. 

BOMMEt. 
NEDER-HEMERT,  14  Maart.  Heden  maalte 
onze   Leeraar    ons   het  overlijden  bekend  van  den 
Wel  Eérw.   Heer   petrus   uarius  broüwek  ,   die 
van  1794   lot  1797   als    Evangeliedienaar  in  ons 
midden     is  werkzaam   gevreest.     Ofschoon   slecht» 
zeer  weinigen  zich  's  mans  arbeid  en  omgang  kon- 
den  herinneren,    werd  echter  zijd  ontslapen  door 
dezen    met  hartelijke    deelneniing   vernomen^   en 
bet  goede,  dal  hij  hun  heeft  trachten  ia.  te  pren* 
ten,  dankbaar  herdacht.   Zacht  ruste  het  gebeente 
van    den    waardigen    Grijsaard    in  den  school  der 
aarde !   Rijk  zij   het  Joon  ♦   dat  hij   nu  bij  zijnen 
Heer  smaakt  I  En  de, bedroefde  Weduwe ,  zij  scheppe 
inildén    troost  uit  dal  Evangelie ,  dat  hij  getrouw 
heeft   verkondigd  ,^   en    ondervinde  met   de  haren 
Gods  ondersteunende  nabijheid  1 
HAEFTÊN  vakant.     Zie  Febr.  1846. 

HARDERWIJK,  . 
VQRCHTEN,  13  Dec.  1846.  Was  in  delaatat 
verloopene  week  de  lading  van  het  overlgdea  van 
onzen  vorigên  Leeraar,,  den  Wel  Eerw.  Heer 
JACOB  toisE ,  met  droefheid  door  ons  ontvangen , 
welkom  was  ons  het  vertroostend  w^oord,  door 
onzen  Leeraar  vam  deh  wiiliger  heden  morgen ,  « 
naar  aanleiding  van  Jok.  Xil:26^  tot  ons  ge* 
sproken.  Hij  herinnerde  ons,  hoe  de  Overledene, 
gedurende  43  jaren  onder  ons.  werkzaam  in  d^ 
bediening  des  Evangelies,  zich  in  hare  ijverige  en 
naanwgezelie  waarneming,  een  oprcgt.  dienaar  van 
CHRISTUS  had  betoond.  De  trouwe  dienaar  geniete 
nu  bg  zijneii'  Heer  het  loon  voor  zijnen  arbeid ! 
W§  zegenen  dankbaar  zijne  nagedachtenis;  raog^ 
I  i  3  ten 


,y  Google 


^9&  JfERK-MEÜWS. 

tea  zijne  kssen  en  yexmaningen  getrouw  door  ont 
worden  worden  nagevolgd ! 

Q:;;^  Door  verkeerde  bezorging  kon  dit  berigt 
jser^t  QU  geplaafst  ^ordep. 


JfüJDrMQLL4^B. 

ROTTERDAM. 

Optieden  is  dopr  Ijiet  Kla$sikaakBe$tuur  Tan  BotT 
ferdam ,  na  het  ondergaan  'Tan  een  behoorlijk  Exa- 
men ,  en  onderteekening  der  yereisphte  rerklaring  ^ 
}^e?oegd  verkjaard  om  te  staan  naar  den  post  tan 
Catechi$eern^ee5ter  in  de  Nederl^n^phe  Hervormde 
l^erk ,  de  Heer  h.  wajltca  ,  wooïiachtig  alhier. 

ROTTERDAM,  (Eftgelsche  PresbyteriaanscHe 
fJemeente).  Onze  beroepen  Leer^ar ,  deWelEenf, 
Heer  s.  davik^  ,  werd  op  Zondag  den  14<]en  Maart 
tot  de  dien9i  onzer  Qemeente  iqgezegend ,  idoor 
den  Vel  Eerw.  Heer  jr.  niKCJ^rnkto  brown,  Pre- 
^kaAt  bij  de  Schotsche  Gemeente  alhier.  De 
Sfve^tiger  bad  ten  te1^9t  MatUi.  V:13«.  QiJ 
%^t  ket  zoHt  der  a^rée.  Op  den  volgenden  Zeiir 
dag  aanvaardde  de  bevestigde  Leeraar  zijn  dren^- 
werk.  pet  2  €or.  YI :  3.  JSnj£*j  al$  medeitrhn^ 
dende  kidden  t^  ook ,  da$  g^  de  genade  Godeniet 
ie-  vergeefs  moj^gt  ontvangen  heb^n,  £ie  Vel 
£d.  Acbib.  Heer  j.  nQtt  ^  Oiideritng  bij  het  KIfs- 
aikaal  Be^tnur  van  Hoiterdam ,  wa4  als  afgevaar- 
digde ran  hetzelve,  bij  beide  deaè  pl^fighedeq  te* 
genwoordig. 

ROTTERDAM ,  ém  19  Maarl.  Hején  is  door 
den  Breeden  Kerkeraad  der  Nederdoitsche  Her» 
vormde   Gemeente   alhier ,    ter  vervulling  der  va- 


Digitized  by 


Google 


KERfC-MEüWa  495 

kaiiire ,  Oftifilaao  door  hst  oterlijden  van  den  Wel 
Eenrw.  ü.  pk  tjiiEs,  geformeerd  het  fol^ide 
twAalflal  van  Fredikantefi : 

DD.  J.  I.  DOïDBS,  Thi  Dr.  te  Maü.  i,  vjkt 
BAAFTEN ,  te  Jf^megen.  g,  j,  qjb  kierjc  ,  te  ^aar*^ 
hm,  H.  j.  R.  G.  THEEsiffG ,  te  Zevenkut^^n.  j.  p. 
TAN  HA&ESCA&SPSL  ,  te  Leeuwarden,  r.  f;  j.  Boav* 
AC»K,  te  Leersum.  e.  r.  erdbriiIe  ,  ieZutphen, 
c.  CATS  WO»,  te  Mijdrecht,  a.  h.  blom,  Th.  Dn 
te  Jfordreeki,  m.  ».  j-  xoxt^eRv  te  Unarlem, 
C,   s.  ADAKA  VAB  scHBLTEMA ,  te  Hoorn  ^  efi  J.  w. 

HAVERKAMP  BEGEVABB,    te    (r«tfrz^//6^. 

Op  den  24  dezer  ii  door  den  Breeden  Kerke^ 
raad  4er  fl^ederduitsche  Hervomide  Gerneeote  al^ 
hier,  ilU  het  bevoreii«  geoiaakte  twaalftal,  gefor? 
meerd  het  vegende  zeaial  va»  Predikaftten :  . 

DO.    J.   r.  DQBqEs,  Th.  Dr.  ,:Gi  j.  os  kurk, 

V.  F.  J.  BOQBACKBR,  L*  tab  HAAFTEïr,  J.  P.  TAB 
1IARIBCARSPJ£'  60   &   J.   R.   «.   Ta£i;siüO. 

Op  den  daaraan velgeiiden  dag  dit  drietal : 

DD.     1.     I.     DOEDES  ,     G.     r.'  DE    KLERK  CH   L.    TAIf 

HA  AFTEN ;  terw^l  op  de»  29  Maart,  met  bijha 
■  eenparige  atemmeD,  l)eroej>en  is  de  Wel  £erw» 
zeer  Crel,  Heer  j.  ;•  BOEnEs^'ïh.  Dr.  en  Predt 
te  Hall.         ^  •      • 

Qp  Zatiurdag  den  10  April  IJ.  Ternamen  wij  , 
dat  de  Beroepene  de  'beroeping  herwaarts ,  ondet 
iawaehting  ,der  T^reisohte  gtiedkearing ,  had  aan- 
g^aomen. 

IJSS£LlffOND£ ,  den  28  Maart  1847.  Tot 
opwekking  om  het  voorbeeld  van  eene  weldoen^ter 
der  Armen  na  te  Tolgen^  diene  de  openbare  ver*» 
melding  ran  een  legaat,  z^de  een  Certificaat, 
groot  /400r,  To-ij  van  alle  regten,  bij  testamen*- 
iaire  dispositie  leii  behoeve  van  de  Diaconie*  Armen 
dezer  (^emeente^  gemaakt  door  Mejafvronw  dQ 
Ii4  W(?d^ 


,y  Google 


496  KERK- NIEUWS. 

W«d.  J.  KOtLoos  ,  geb/  HiLLENAAR,  oveHeden  dea 
loden  Febraarij  1.1.  De  aanvrage  om  de  Tereischte 
aulhorisatiën  om  hetzeUe  te  mogen  aanvaarden  , 
is  reeds  geschied.  De  Geefster  bOjve  lang  nog  ia 
gezegend  aandenken  bij  deze  Gemeente ! 
.  '  Nog  iels  verblijdends  hebben  wij  te  berigten. 
Bij  de  viering  van  het  H.  Avondmaal  badden  wij 
heden  (den  4  April)  het  genoegen  vóór  de.  eerste 
inaal  gebruik  te  maken  van  een  aanzienlek  ge- 
schenk in  zilver,  ons  toegezonden  -door  onze  ge* 
achte  Ambachtsvroawe  ,  de  Hoog  Wel  Geb.  Vrouwe 
Douairiére  bichon  vin  i/ssELUOirDe ,  geb  coereii  , 
tevens  ter  nagedachtenis  van  haren  overleden  echt- 
genoot. Dit  geschenk  bestaat  in  twee  Offerbos* 
sen,  fraai  bewerkt  en  voorzien  met  het  wapen 
van  de  Ambachts vrouwe  en  van  haren  overleden 
£chtgenoot«  Onze  Leeraar  heeft  de  Gemeente 
opgewekt  tot  dankbaarheid  aan  onze  Ambachts- 
vrouw,  voor  dit  blijk  van  belangstelling,  en  Haar 
Hoog  Wel  Geb.  den  zegen  des  Allerhoogslen  toe- 
gebeden. 

'Bij  deze  zelfde  gelegenheid  zag  men  4>nder  de 
onlangs  tot  Ledematen  der  Gemeente  aangeno- 
mene,  eene  zuster  aan  den  diseh  des  Heeren  toe- 
treden, die  tot  de  R.  C.  Godsdienst  behoord 
had;  maar  geene  rust  voor  haar  gemoed  daarbij 
hebbende  kunnen  vipden,  zich  in  de  gronden  der 
Hervormdti  belijdenis  had  laten  onderwijzen.  iVet 
een  Protestant  gehuwd  zijnde,  had  zij-  al  hare 
kinderen  in  onze  Gereformeerde  Kerk  laten  doo- 
pen ,  zijnde  zelve  bij  de  Doops^  bedien  ing  van  e^ni- 
gen  dezer  tegenwoordig  geweest. 
.  CAPP£LL£  OP  D£H  IJSSEL,  den  Uden  April 
1847.  Werden  wij  voor  eenigen  tijd  verblijd  door 
het  berigt ,  dat  een  onzer  geachtste*  leden ,  de 
overleden  Heer  willcm  i«  *x  hout  ,  aan   ons  Dia- 

ko- 


,y  Google 


KKRK-NIEÜWS.  497 

koniefonds  had  gelegateerd  de  somma  van  ƒ500 , 
vrtj  van  Successie',  tot  welker  aanvaardmg  Z.  M. 
de  Koning  reeds  yrijheid  verleend  heeft ;  opnieuw 
zagen  wij  in  deze  dagen  ous  tot  dankbaarheid  op- 
gewekt y  daar  een  niet  minder  edel  lid  onzer  Ge- 
meente,  welke  gaarne  onbekend  wilde  blijven, 
aan  genoemd;  fonds  ƒ1000  W.  S.  2J  pCL  ten 
geschenke  gegeven  heeft.  Zulke  lofwaardige  voor- 
beelden vinden  hier  en  el(iers  vele  navolging,  op- 
dat bij  de  toenemende  armoede  de  vrucht  des  ge- 
loofs  ,  de  liefde,  des  ie  overvloediger  worde ! 
LEIDEN. 

RIJNSATERWODDE,  4  April  1847.  Onze 
Leeraar ,  j.  b.  moquettis  ,  gaf  on»  heden  berigt 
van  het  overlijden  van  zijnen  voorganger,  den 
Wel  Eerw.  Heer  bastiaan  kieuwkoop,  laatst  Pre- 
dikaiit  te  Bleêkensgtaaf  ^  die ,  van  Jan.  1824  tot 
Aug.  1828,  alhier  het  Evangelie  verkondigde. 
Mugen  de  wenken  en  waarschuwingen,  welke  wij 
hij  déze  gelegenheid  ontvingen,  rijke  vruchten 
dragen ,  en  de  Overledene  alzoo  in  zijnen  dood 
ons  nog  tot  nut  wezen.     Vredezij  zijner  asschel 

KATWIJK  AAN  Zp  ,  den'  4  April  1847.  Onze 
Leeraar  ,-  j  vaji  harderwijk  ,  berigtte  ons  he- 
den ,  dat  hem  in  de  afgeloopen  week ,  namens 
<»cn  onbekende  ,  voor  het  Kerkefonds  /200 ,  voor 
de  Diakoni^- Armen  ƒ200 ,  en  voor  het  Weeshuis 
alhier  /lOO,  te  zamen  de  zoo  aanzienlijke  som 
van  ^500  uitmakende ,  was  Ier  hand  gesteld.  — 
'Door  -  dit  bewijs  van  belan<>slelliog  in  onze  kerke- 
lijke aangelegenheden  en  Christelijke  liefdadigheid, 
zijn  wij  diep  getroffen.  Langs  dezen  weg  wordt 
aan"  den  edelmoedigèn  Gever  of  Geefster  niet 
slechts  kennis  gegeven  van  de  goede  ontvangst; 
maar  ook  tevens  de  innigste  dank  betuigd,  voor 
deze  ons  zoo  hoogst  verWijdende  bijdrage  tot  be- 
ïi  5  vor-. 


,y  Google 


M8  KERK-NIEÜWS. . 

vorderiag  van  den ;  bloM  der  opeirbare  eeredieM^t 
«en  oaderstfiiiaiiig  onzer  armen  en  weesen.  Moge 
God,  die.  in  bei  verborgen  yiet^  ook  deze  zoo 
2eer  van  toegesegeiilieid.  voor  ^nze  Genteen  te  ge? 
tuigende  verborgen  weldadigheid ,  in  het  openbaar 
V trilden;  dit  iiefilewerky  hetgeen  wij  zoo  harte» 
lijk  met  oozen  I^eraar  Kin  Hem  afsmeekten « 
niet  eene  rpime  Hfiaie  van  tijdel^ke  ea  gee^Ujke 
zegeningen  bekroonen,  ^n  dit  loffelijk. voorbeeld 
bier  en  older»  vele  tot  navolging  opwekken! 

LËIDËK.     Zi^  Oet.  1846  en  Febr.  1347. 
DORDI^ECHT. 

]^LESK£NSGKAVE  »  fiOFWEGEN.  Ben 
17den  Maart  laalsUeden  ^  ontsliep  alhier ,  op  het 
onverwachts  ,  OQze  Herder  en  Leeraar ,  hastiaait 
KiEirw^nooB ,  nadat  hij  den/  vorigen  Zondag  ,dA 
namiddagrgodsdienstoefenin^  nog  bestnurd  had ,  ei| 
eene  voorafgaand^  ODgesteldkeid  reeds  nagenoef 
geweken  sqheen. 

'Hij  had  den  oiiderdom  van  72  jaren  bereikt  | 
tvas>  in  het  jaar  1807  voor  het  eersi  tot  het  pre-> 
dikambt  b^ve^tigd  1^  de  Hervormde  Gemeente 
van  Berkérmoude  en  dm  ^chierbr0ek ,  ten  fare 
1324  naar  H^nsaterwoude  vertrokken ,  en  van 
daar  tot  ons  gekomen  den  17dei|  Afigqstus  1828, 

¥an  een  doorgaans  gezond  jipestej »  was  de  Over^ 
ledene  fetronw  en  ijverig  in  zijnen  post,  es  immev 
])ereidvaaFdig  waar  hij  ft§ne  Ringbroeders  van  diensl 
kon.  zijn..  Zyne  nagedafjitenis  blijve  onder  ons  ia 
»egen^  «n  het  woord  door  hem  verjcondigd,  wer^ 
ke  j  ook  nog  n^  zijnen  dood «  tpt  ve)er  duttraame 
sUohling. 

Dewijl  de  Consulent  onzer  Gemeente ,  Ds^  w^  j. 
iriESSsUf  van  i^^r<?e//t^^ ,  .door  ziekte  verhinderd 
werd  de  eerste  predikbeurt  Ie  vervullen ,  werd  dii 
^erk  iraargenomen  door  don  Gons qlent-Secwdns  ^ 


,y  Google 


KERK-NIEÜWS,  49» 

Ps.  f.  «•  KLiAMiAiiBii ,  fan  f^ynga^rien »  d»^ 
Krfe»  wf  fooHoopig  J»^  dit  irefiende  «ier%«val 
Isepaald  en  toi  «ene  Cbristelijke  waa^deeri^g  vaa 
ét  pnsdikiog  des  OvprledeBe  werden  ofi^^Wekt.  Ds. 
%.  H.  «cHotsfliAVy  im  Papendreekt.y  die 'op  Zoa* 
dagf  na  de  be(pn»feiiis  Ycx>r  dece  Ge«>eeiiié  of trad , 
]5  térvolgens,  muir  aanleiding  van  «/«^.XIX:%6, 
den  ontslapene  Leeraar  indaektig  gefi^esit  net 
^ene  opsetUlijk  daartoe  ingerigtt  ^jkpredikatie« 

Dew^  de  AmbachMh^r  deaer  G#n<«nte  etne 
spoedige  medewerking  ons  belopfd  haefty  hebben 
wij  aUen  grond  om  tjs  hopen  dat  de  aüxw  be* 
staande  yakainre  binnen  kort  zal  venrakl  sifn. 

«ROOTE  LINDT  ra  *s  B££R  OUDE-LAKOS- 
AMBACfiT,  21  Maart  1847.  Heden  vóór  Q  da- 
gen maakte  y  b^  afwe^igbeid  yaa  obaen  Leer{iar<» 
de  Wel  £«<#.  If epr  vAf  wuaaAiiM^Kir ,  Pred.  te 
Z^jndreckt ,  ons  bekend  net  bet  afsteryen  van 
een  onzer  vroegere  I#eeraars,  den  Welllerw* 
fiser  (ïd.  Hoer  pcrmv^  Miaius  j^rqitwir. 

In  den  jjire  1797  t^n  JHetUrittnert  t^t  ons 
avergekimen  I  bleef  ^jn  £erw.  alhier  bgna  30 
jaren  in  d^  berderUjke  bediening  werkx^m,  tot 
dat  hij  in  1826  emeritus  ?erkb)Ard,  z$n  ambt 
onder  ons  iMderlegdew  Z^n  £erw.  mogt  filzoo  de 
eervoile  rnii  nog  ruim  20  jaren  genieten,  die  hij 
in  zijne  geboortes4;ld  Dordreckt  doorbragt ,  waar 
bij  den  6  Ittaart  j.  1.  ten  gevolge  eaner  langdurige 
borstottgesteldheid ,  in  den  ouderdom  van  74jarei| 
de  eeuwige  riist  is  ingegaan.  ]Qet  belangstelling 
werd  dit  berigt  door  ons  vernomen ,  daar  velen 
nit  ons  leidden  den  waardigen  Overledene  hadden 
gekend,  z^n  onderwijs  genoten,  en  onder  ztjne 
leiding  tot  lidmaten  der  Gemeende  waren  aanger 
nomen  c  Heden  bepaalde  onze  tegenwoordige  Leeraar 
ons    nogmaals   bij    baren  voornialigeü ,  nu  ontsla? 


,y  Google 


500  KERK-NIEUWS. 

pen  Herder ,  wekte  ons  op  om  hem  in  zegen eöil 
aandenken  te  honden,  zijne  lessen  en  vermanih*^ 
gen  niet  te  vergeten,  en  ieder  voor  ons  zei  ven  te 
zorgen ,  dat  de  Heer»  ons  bij  onze  slervensure' 
bereid  mogt  vinden.  Tevens  smeekte  hij  met  ons 
den  Vader  van  alle  vertroosting,  dat  Hij  de  over- 
blijvende Weduwe  bij  haar  verlies  mogt  sterken, 
haar  in  haren  ouderdom  schragen,  en  naar  den 
wensch  haars  harten  haar  eenmaal  met  haren  ge- 
liefden Vriend  hereenigen  in  het  'Vaderland  des 
vredcs  en  der  eeuwige  gelukzaligheid. 

DORDRECHT.     Zie  Jan.  1847. 
GOUDA. 

HEICOP  E»  BOECOP,  den  14  Maart  1847. 
Heden  werd  onze  beroepen  Leeraar,  f.  w.  j.  kaa- 
KEBEEN  ,  Kandidaat  bij  het  Provinciaal  Kerkbestuur 
van  Over^ssel,  in  de  H.  dienst  onder  ons  beves- 
tigd, door  zijnen  Broedef ,  den  Wel  Eerw.  Heer 
c.  p.  KA.AKEBEE»,  Pred.  in  de  Zier^  aan  wien  de 
Consulent,  Ds.  j.  wigeri  frascois,  Pred.  te 
Leksmond  ^  deze  beurt  had  afgestaan ,  met  «/oA. 
XVII :  20.  En  ik  bidde  'niet  alléén  voor  dezen\ 
maar  ook  voor  degenen,  die  door  hun  woord  in 
rntj  geheven  zullen,"^ 

De  oplegging- der  'handen  geschiedde ,  behalve 
door  den  Bevestiger  en  Consulent,  door  de  Wet 
Eerw.  Heeren  h.  de  vries,  Pred.  te  Oudewater^ 
en  G.  c.  MönTiJM,  Pred.  te  Hoornaar,     - 

Des  namiddags  deed  de  Bevestigde  .zijne  intre- 
de ,  sprekende  over  Mare,  XVI :  15.  En  hij 
zeide  tot  hen :  Gaat  henen  in  de  geheele  wereld , 
predikt  het  Evangelium  aan  alle  creaturen, 

BERKENWDÜDE  e»  den  ACHTERBROEK, 
28  Maart.  Heden  deelde  onze  Leeraar ,  Hs,  g.  tf. 
woLVEKAiHP,  in  zijne  voorafspraak,  der  Gemeente 
het   ontvangen   berigt    mede ,    van   het  overlijden 

van 


,y  Google 


KERK-iNfEÜWS.  501 

▼ao  een'  onzer  vorige  Leeraren,  den  Wel  Eerw. 
2eer  Gel.  Heer  b.  nieuwkoop,  die  van  het  jaar 
1807  tot  1823  in  deze  Gemeente  was  werkzaam 
geweesL  Niet  zonder  indruk  werd  dit  door  de 
bejaarden ,  die  den  Overledene  gekend  hadden , 
aangehoord ,  vooral  om  het  onverwachte  en  bijna 
plotselinge  van  zijn  £erw*s.'  a&terven  ,  en  te  meer 
waren  dan  ook  ,de  harten  geopeod  ,  om  over  het 
sterven  te  hooren  spreken  van  dien  lieer ,  wieu 
ook  de  Overledene  gepredikt  had. 
OOSTERWIJK.     Zie  Febr.  1847. 


NOORD^HOLLAKD. 

AMSTERDAM. 

HILVERSUM,  den  3  April  1847.  Nadat 
onze  Leeraar,  Ds.  e.  w.  h.  uoleaiahs,  ods  ^üxk 
21  Maart  bevorens ,  had  berigt ,  dal  hij  eeoe  be- 
roeping naar  de  Gemeente  van  ^eenendaal ,hnd 
ontvangen ;  mogten  wij  bij  onze  Godsdienstige 
zamenkomst,  ter  herdenking  van  den  dood  des 
Heilands,  op  goeden  Vrijdag  j.1. ,  van  hem  ver- 
nemen ,  dat  hij  na  ernstig  beraad ,  voor  deze  be- 
roeping, had  bedankt. 

ALKMAAR. 

WAAL  EN  KQOG  op  TEXEL ,  21  Maart  1847. 
Heden  was  het  Toor  de  Gemeente  een  blijde  dag. 
Het  verlies ,  geleden  door  het  vertrek  van  onzf*n 
gdicfdeta  (jeeraar,  a.  begeiurn  ,  naar  de  Gemeente 
van  Kolkorn^  zagen  wij  vergoed  door  de  over- 
komst van  onzen  beroepen  Leeraar ,  e.  w.  peter- 
SEH.  Hij  verbond  zieh  aan  ons,,  meteene  Leer^ 
red^  over  'de  heerlijkheid  van  de  bediening  des 
N.  V. .  boven  die  des 'Oude ,    naar  aanleiding   vnii 

2  Cor. 


,y  Google 


dOSi  KERK-.^IEÜWS. 

2  Ccr.  111:6-^11.  Zj^a  £erw.  w«s  in  de  vödr^ 
mkklag-GfidsdiciisUMfeiuig  bij  ^m  idgeleid^  óaot 
den  CoBwloot  p.  BiBstmuK ,  Pred.  U  J^erhnd^ 
die  daarbij  tolgem  ^oi^.  XIX:  19,  gesfNroken 
had,  over  éêtk  invloed-  van  de  overtüigiog  aan 
jtoua  koninkl^ke  waardigheid  op  Leeraar  eu  Gt^ 
nieenie.  God  sc^tfnc  kei  g^prokene,  tol  opbou- 
wing  van  het  rijk  djns^  Zoons ,  in  ons  midden. 
De  handoplegging  neschie^e,  hehalre  door  den 
.Bevestiger  en  Conanient,  door  de  Wel'Eerw.  H.  H. 
C.  WAS  ós«  SOM  en  /.  wibtihk,  Predd«  aan  deH 
JBurg  en  het  Oude  Schild  op  Texel. 

Aan  Ds.   peterseh  is    Act^  van    Lidmaatschap 
der  Klassis  uitgereikt. 

CALLANDS00O«     Zie  Maart  1847. 

HOORN  OP  T£X£L  vakant.    Zie  Maart  1847. 

P£TT£N   ^at  vnkaot  ie  worden.     Zie  Maart 
1847. 

HOORN. 

OPP£RDO£S  yakant.     Zie  Mei  1846. 

R£NNINGBRO£K  vakant.    Zie  Oei.  1846. 

MED£MBLIK   staat  v^ant  ie  worden^     Zitf 
Maart  1847. 


£  £  E  L  A  JtF  Pi 

MIDD£LBUR«. 
lilDDELBURG  vakant.     Zie  Ang.  1846. 
SEROOSK£R]KB.     Zi^  Dec.  1846. 
MIDDELBURG  n   YLISSINGfN,    (£ngel- 
sche  Kerk)  vakant.     Zie  Febr.  1847. 
ZI£RIKZ££. 
RBNESSE  iH  N00ilDW£LL£  staat  vakantie 
ivordon.  '2ieiDec.  1846. 
BBOOWERSHAVEN.    Zie  Maart  1847. 

GOES. 


,y  Google 


KERK-NlÊÜWS.  503f 

GOES. 
.    KATtÉNJOiJKE  vakaat.     Zie  J^n.  JS47. 

*sH££R  ABTS-  £«   SITfOüTSKEBfcE.    Zief 
Müart  lB47j.    . 

IJZËN0IJKE. 
/  RETRANCHEMEJfT.     Zie  Jan.  1847. 
•   ZilDZANDE  ?iüiaBt.     Zie  Febr.  1.$^7. 


^     ü  T  R  £  O  H  T. 

UTRECHT. 
.  SiUEElK  slaat  Yakaot  te  worden,  tu.  Maart 
1847. 

VINKEVEEIf  E»  BEMMERIK  vakaiit.  Zie 
BUaft  1847. 

AMERSFÓOfit. 

ZÜULEN,  SI  Maart  1847.  Verbti^Qd  was^ 
ons  heden  de  herinnering  aan  haar,  wier  oTerlij- 
den  ans  vóór  weinige  dagen  tot  droefheid  wa»- 
geweest,  de  Hoog  Wel  Gth,  lonkvrouwe  j,  m. 
Baronesse  VAif  tuyli  tan  serooskehker  ,  daar  het 
ons  werd  medegedeeld,  dat  door  haar  Hoog  Wei 
Geb. ,  bij  uiterste  wibbeschikking  /óOO  voor  de 
Diakonie-arman  dezer  Gemeente'  waren  bestemd. 

Dankbaar  ontvangt  liet  Armbdstuur  de^c  be- 
iangr^ke  t^ira^e ,  tot  de  b^iitaande  Fondsen ; 
Biet  Trcitgde  brengt  hetzelve  door  deften.,  openlrjka 
Irakle  aan  de  liefde  d^r  Ontslapene ,  en  hartJijk 
wenechl  ket ,  dat  ook  deze  liefdedaad  nieuw  Voed- 
sel mo^  ^t«n ,  coowel  aan  d«  wekiadigh«id  der 
«Hkeii ,  als  aan  46  dankbaarheid  derbeweldadigden. 
.  TRilEXrAND:  i^akant.  Zie  Not.  1846. 
WIJK- 

RENSWOÜDE  ,  19  Maart  1847.    Heden  werrf 
a3hi«r    ter   ? ervuUing  der  vakature ,  zullende  ont- 
staan , 


,y  Google 


504  K£RK:«1£üWS; 

staan ,  door  het  yertrek  van  Ds.  h.  h.  rervs,  irnar 
Spankeren  ,  door  den  Kerkeraad ,  na  verkrégéne 
liahdop^ning  en  verleende  dispensatie,'  beroepen 
de  AVel  Eerw.  zéér  Gel.  Heer  j.  r.  BiiAUtf , 
Pred.  te  O  H  er  f oo,  die  deze  beroeping,  geagreeerd - 
door  den  Hoog  Wel- Geb.- Heer,  Baron  ir a ets  vabt 
AvniONGRi  ♦  Yrijheer  Van  üenswoude  en  Ewtmik" 
huizen ,  onder  inwachting  der  noodige  approbatiën  , 
heeft  aangenomen. 

Op  het  zestal  waren  geplaatst: 

j.  F.  BiAAUW,  Pred.  te  Otierho.  j,  i.  m.  weh- 
siHOA ,  te  SijhecarxpeL  p.  a.  borger,  te  jime^ 
r&ngen,' w.  polieh,  té  JSht.Y,  r.  j.  boon  a  er  er  , 
te  Zeersum^  en  /.  a.  barbas,  te  Bezoijen, 

Op  hét  drietal:  • 

j.  F.  BLAAUw ,  te  Oiterloo:  w.  pollen,  te  JSlsi^ 
en  X.  A.  barbas  ,  te  Bezoijen.  I 

YEENENDAAL  vakant.     Zie  Maart  1847. 


FBIJEiSLAND. 

LEEUWARDEN. 

GOUTÜM ,  den  25  Jan.  1847.  Ter  yerful- 
Hng  der  vakaturë ,  dobr  het  overlijden  van  den 
Wel  Eerw.  Heer  j1  h.  shethla ge  ,  werd  heden 
door  FloreenpHgtigen  gestemd  en  door  den  Kerke- 
raad  beroepen  tot  Herder  en  Leeraar,  iii.de  Ge- 
meenten van  Goutum  en  Zwichum ,  de  Wel  Eerw. 
Heer  a.  wittsveébV  Pred.  it  Huizum,  Ben  14. 
Febr.  berigtte  zijn  Eerw.  ons,-  zicb'na  ernsiige 
overweging  verpligt  te  gevoelen ,  om  voor  deze 
beroeping  tè  bëdanken.« 

Hüf- 


,y  Google 


KERK-NIEÜWS.  505  ^ 

iHJlZUM,  den  14  Febr.  Onze  Levraar,  Ds. 
i.  triTTSvBEN»  die  ons  fOor  i4  dagen,  bekend 
maakte,  dal  hij  eene  beroeping  ontvangen  had 
naar  de  Gemeente  van  Gouium  en  Zwichum , 
verblijdde  ons  beden  door  het  berigt ,  dat  hij  na 
ernstige  overweging  zich  vcrpligt  gevoelde,  om 
yoor  deze  beroeping  te  >  bedanken. 

GiRIJP  M  SÜAMEER,  den  7  Maart.  Onze 
Leeraar,  Ds.  n.  a.  b.  sijpkejis^,  de  koninklijke 
Approbatie  op  hetP  aangenomen  beroep  naar  Sptj^ 
bekomen  hebbende,  en  op  den  3  Mdart  ).  I. , 
behoorlijk  losgemaakt  zijnde^  van  zijne  betrekking 
op  Klassis  en  Gemeente ,  door  den  Gecommit^r 
teerde  van  hei  Klassikaal  Restunr  .van  Leeuwaf 
deny  Ds.  B.  h.  habbema,  Pred.  te  Oenkerki  c.  a., 
in  tegenwoordigheid  van  Ds«  j.  b.  ^,  deüsseh  , 
Pred,  te  Oostermeer ,  ca.,  als  Consulent ,  deed 
heden,  zijne  afscheidsrede,  predikei^ie  over  Bebr. 
XIII :  20  ^  21,  als  eene  zeer  noodige  herinnering 
Toor  de  hem  dierbair  blijVende  Gemeente. 

BEETGÜM,  den  4  April  1847.  Op  den  vo- 
'  ligen  dag  des  Heeren  bad  onze  Laeraar ,  Ds.  /.^ 
TA»  nsR  zwAiio  ,  ons  bekend  gemaakt,  eene  be* 
roeping  naar  de  Gemeente  te  Goutum  eii  Zwi- 
chum  ontvangen  te  hebben,  welke  hy  eenigen  tijd 
in  overweging  wenschlje  te  nemen. 

Heden  bij  oipze  paaschfeest- viering,  onlvin|[ea 
vij  het  berigt,  dat  zyn  Eerw.  zich  verpligt  had 
gevonden  ,>  die  beroeping ,  onder  inwachting  der 
noodige  goedkeuringen «  a;m  te  nemen. 

LEEÜWARDEI^f.  Ter  vervulling  der  vaka- 
ture,  ontstaan  door  den  vrijViHigen  afstand,  van 
den  Wel  Eerw.  zeer  Gel.  Heer 's.  crobimelih,  is 
op  den  24  Maart,  door  den  Breeden  Kerkeraad 
hot  navolgende  twaalftal  van  Predd^  gemaakt: 

Dl^.  j.  BRorj)XLFT,  te  Goudo,  j.  i,  dofoïs, 
'bowz,  APRitl847.        Kk  Th. 


,y  Google 


TL  Drv  te  NalL'u,  i,  aoxr,  H.De^f,  ««  Mtt^ 
i^ERKAiP,  Th.  Dn  te  Oudkerki  u.  tait  «mziiss^ 
Tè.  Dr.  te  Kedichem,  g.  nouirKAHP^  te  Vei/tm 
e.  L%  JusGius  ,  ie  Jiifswijk,  c.  e.  vas  sobïsvisëi»^ 
ie-  Schoonho9eH.  B.  if .  j.  sijiAfis,  te  Sckiidwold€% 
A.  jr.  iiAaiB&sT£&,  Tb.  Dr«teiroorfl^&7t^<k  s^  Hei.xy 
Th.  Dr.  te  Goes^  h.-^  o.  brükvhd  ,  te  ^^ro»^ 
4ifigen.  De  drie  laatsten  bij  herstemmuig  it^en 
M.  uoiJZEas ,  Tb.  Dr.  te  Hieierburem^    ■. 

Daaruit  is  op  dea  34  Maai-t  het  «afOigoari 
gestal  gemaak): 

E*  BOXK,  B.  L.  ai>ftT,  T.  HOBOBaKAN,  If.  TJlH 
^AVBmr,*J'  BmOKl»LCT,   C.  E.   ¥19   KOETSVELD^ 

En  e^Am  7  .April^  htt  aaToJfe&d  drietal: 

Mé0^^  SSAVEaBlf,    I.    HOUi   T*   SOSOiRlfAV. . 

Wfibriiit  op  dea  9  Aprü  tot  Herder  en  Leeraar 
keroepffli^is.,  h.  ?ia  sxAVEasir,  Th.  Dr.  ea  Pred* 
tie  Msdickgmy  êm  wifltt  dfs  benoqpsbrief.  is  loe«* 
ll^oadea. 

HAHLWGEir. 

SCfllNG£N  jrN  SL4PPETERP,  itea  14Maari 
1847.  Onse  Leeraar,  de  Wel  £erw.  zeer  Gel» 
Heer  ü.  cMunaMSTEa,  j.  f.  Eo<m,  inaajcte  oas 
itedea  bekend^  dat  zijn  Eerw.  in  den  loop  der 
Torige  week ,  eeae  beroepiag  had  ontvangen  aaan 
de  Gemeente  van  Metslawi^r  en  Nijawitr  ^  'm  é» 
Grietenij  Owst^  Dongeradeel ^  welke  beroeping  doov^ 
kern  ia  ernstige  overweging  was  genomen.         ..  , 

SCHINGEN  sa  SLAPPETERP,  den  2  Aprtt ' 
1847.  JHtaakte  onze  Leeraar,  Ds*  b.>caiikE6Is- 
laa ,  I.  j.  zooir ,  ons  vroeger  bekend ,  dat  ctja 
Eerw.  eea«  beroeping  had  ootvAagea  naar  da 
Gemeente  van  Jffet^iawier^  c«  a,,  tot  oas  leedN 
wezen  oiocsten  wij  heden  avond ,  bij  gelegenheid 
vaa    het  plegtig  gedadüenis^cest   van   *$fleeren 

»t«r- 


,y  Google 


stemii,  terheüen,  éal  iijtt  Eifrw.  zicÈ  ?erpligt 
èfad  geVéftden,  dat  beroep  aa&  te  nèmeii.  Daar 
dus  'dtise  Gemeente  eerlans  staat  vakant  'te  wol'*- 
óeh  ,  geven  wij  doorvdèïöB  ll.H.  Kandidaten  kennis  , 
dat  men  ^ hoopt,  door  liet  beroep«ii  vstn  e^en 
Predikant ,  in  deze  Valtaiiirö  ie  voorzien ,  waarom 
♦g"heii  vriettdelijk  verzoeken  ^  geene  vergeèfóche 
tsoéite  i  töt  het  Verkrijgen  eenér  predikbeurt  ia 
dett)  Gem«enté  «an  tö  weiideji. 
.  WfiliSRlJP  EN  BAIJUM,  den  Ih  ipril  1847. 
Ota'ze  6eméeAte  reeds  in  JiifiiJ  1846  nka&t  ^ewor-** 
tfèn,  toag  feleb  ^ans  Weéef  in  het  bezit  Van  eeiiéA 
eigefteti  Leeiraar  verblijden.  Na  drie  tmcbfelooée 
liefoepifigeil  (waarvan  de  eerste  en  tweede  Waren 
tiitgebragt  dp  Ds*  #.  ö^  kooi^mans  ,  Pred.  te  Bift" 
éutkageest  ^  en'  de  derde  op  ])s.  lié  vait  eniKTHTTi^ 
"ïElf,  frcdi  te  IJh^  y)  zagen  wg^éindeiyic  onze 
Wensdhétt  -  békrobird ,  daar  de  Wei  'Eerw.  Heer 
tt.  Hi  iJHsoliiOEs,  Prèd.  ie  Fée^ens^  Kiasds  va» 
Dokktm^  op  irién  big  èetie  tierde  befoeping  de 
keuze  was  gevallen ,  aan  dezelve  gehoor  gal,  en 
ikh-  bereid  ^verklaarde ,  om  tot  ens  over  te  ko- 
rnet.  De  téteischte  aprohatfé^  werden  weldfü 
Ifümtig  terïeendl  Op  heden  ,  den  <èl$rsteti  Paaseh^ 
dag,  W€rd  zijn  EerV.  ondef  onts  bevestigd  door 
den  CoAsuleht,  den  Wél  Ëerw.  Heer  n^.  ciNNkoiB*- 
im ,  J.  J.  *Oöli ,  Pféd,  iè  TaU^  ,  die  de  viering 
Vlad  bet  Paaschféest  verbindende  diet  de  beves- 
tiging tun  onzen  bieii#^  Leef  aar »  predikte 
Dtef  2  Tim.  IltSei.  Hond  in  gedtkcktenis,^  dat 
J^ezuê  Ohristits  uitzie  d&oéen  épgew9&t  is.  Des 
ftamiddags  dééd  de  fieVéstigde  lA^M  intrede  ^  prè^ 
dikebde  oVer  PhÜ.  UI-AOé.  Opddt  ik  if^ifft 
Jtenne  in  de  kracht  zijner  opstanding, 

RIED  mi  BOEK  Viikant.     Zie  Nov,  1846. 

P1N<ÏJUM  takaftt.    *ie  Déc.  1846. 

K  k  2  OOS- 


,y  Google 


508  KERK-NIEÜWS. 

OOSTERBIERUxV  vakant.    Zie  Febn  |847.  . 

LONGIilRHOUW  e«  SCHëTTE^S  vakeat.  Zie 
Maart  1847. 

SNEEE. 

BALK.     Zie  Maart  1847. 
DOKKÜM. 

PAESENS,  den  28  Maart  1847.  Ds.  h.  b. 
ïjnsonima^  van  hier  beroepen  naar  ^/^rt;)?,  c.  a  , 
virerd  den  2^  dezer,  van  zijne  betrekking  op  de 
£]a5sis  van  Dokkum  en  deze  Gemeente  ontslagen, 
doof  Ds.  p.  siJTSEKA,  Prcd.  te  Oasirum^  ab 
Gecommitteerde  van  het  Klassikaal  Bestnnr  en 
den  Kerkeraad,  onder  voorzitting  van  den  Con» 
snlent,  Ds.  s.  viv  kleffeis,  Pred.  te  il^&ï,  ca. 
Zijn  Eervr.  nam  heden  van  ons  afscheid,  predi- 
kende over  Jffand,  XX  :  32.  En  nu^  broeders^  enz^ 

MESTLAWIER  eh  NIJAWIER,  den  4  ApriL 
Heden  werd  der  Gemeente  bekend  gemaakt ,  dat 
Ds.  H.  cohsgieter,  Pred.  te  Schingen^  c.  a. , 
de  alhier  op  zijn  Eerw.  uitgebragte  beroeping 
heeft  aangenomen. 

AÜGSBÜÜR  (LÜTJEWOÜDE)  ev  KOLLü- 
MERZWAAG,  den  14  April,  is  door  Hervormde 
Floreenpligtigen  benoemd ,  en  door  den  Kerke- 
raad  beroepen  iot  Pred.  dezer  Gemeente,  Dsi  j^ 
A.  c.  E..  REVEL,  Kandidaat  tot  de  H.  dienst,  b$ 
het  Provinciaal  Kerkbestuur  van   Gelderland,   *- 

SÜRHÜISTERVEEN.  De  beroeping  van  Ds* 
r.  VA»  ouiNRH,  tot  Pred.  te  f^ijnjeierp.^  c.  a.  » 
de  kerkelijke  en  koninklijke  approbatiën  ontvan'^ 
gen  hebbende «  zal  zijn  Eerw. ,  D.  Y. ,  den  1$ 
April ,  van  deze  Gemeente  afscheid  nemen  ,  en  is 
ter  vervulling  der  aanstaande  vakature,  reed& 
handopening  verzocht.  - 

HEERENVEEN. 
NIEUW.  BRONGERGA,  gezegd  bb  KNUPE, 

den 


,y  Google 


KEfHK.NTEüWS.  50^ 

den- 21  Illaart  1847.  Heden  werd  onze  beroepen 
I»eeraar,  de  Wel  Eerw.  zeer  del.  Heer  h.  j.  c. 
BKKEHKAHP ,  Kandidaat  bij  het  Provinciaal  Kerk- 
bestuur Yan  Drenthe^  onder  ons  in  z^n  dienst- 
werk bevestigd ,  door  den  Wel  £erw.  zeer  Gel. 
Heer  h.  terlet  ,  Prcd.  te  TjaUeherd  en  Conso'- 
lent  onzer  Gemeente.  D«  Bevestigingsrede ,  des 
morgens  door  zijn  Eérw.  gehouden ,  was  ontleend 
uit  Matth,  XXI:  9.  Gezegend  is  hij  ^  die  komt 
in  den  naam  du  Meeren,  De  oplegging  der  han- 
den gesehiedife,  behake  door  den  Consulent;  ook 
door  den  Wel  Eerw.  zeer  Gel.  Heer  ü.  w.  kamp  , 
sedert  No?.   1.1.  Pred.  Ie  Zwartsluis^  doch  vroe- 

fer  hij'  onze  Gemeente.  Zijn  Eerw*  sprak ,  na 
e  beyestiging  van  zijnen  opvolger;  tot  dezen,  als 
ook  tot  ons,  djn&  vroeg  ere  Gemeente  ,  een  hartelijk 
en  toepasselijk  woord.  En  èts  namiddags  aan- 
vaardde onze  nieuwe  Leeraar  zijn  dienstwerk,' 
met  eene  Leerrede,  ontleend  uit  Luk.  XIX:42i 
Och  of  gij  ook  bekendet ,  ook  nog  in  dezen  uwen 
dag  ^  hetgene  tot  uwen  vrede  dient, 

OUDE  LEMMER,  c.  a. ,  den  27  Maart  1847. 
Be  Diakenen  dezer  Gemeente-,  achtende  zicK 
hiertoe  verpligt,  'maken  bij  deze,  niet  dan1(zeg- 
ging,  openbare  melding  van  een  legaat,  waardoor 
aan  de  armen  der  Gemeente  Oude  Lemmer  c^  a. 
is  vermaakt  de  som  van  ƒ200 ,  door  wijlen  sakou 
jocHEMS'  «ALT  BosHA ,  oudcr  de  Gemeente  ^o/- 
vega  woonachtig;  tot  het  aanvaarden  van  welke 
som  de  gevraagde  magtiging  reeds  door  Zijne  Jla- 
jesteit  is  verleend.  Eere  zij  den  milden  Gever 
die  het  betodbde,  dat  hij  eén-vriettd  der  armen 
was ,  en  in  het  uitoefenen  van  Christelijke  lieftla- 
digheid  zijnen  lust  vond.  Onze  dankzegging  volge 
;den  regt vaardigen ,  wiens  nagedachtenis  bij  ons 
door  zyne  werken  in  zegening  blijven  zal. 

Kk3  DON- 


,y  Google 


2ilO  9eRK4Ni£UW& 

DONKERBHOEK  vAkanl.     Zie  Q^c.  18M. 

HAUtt;    sjf    EAULJSRVVIJK,   A^iaae^-Fi^^ 
t^anl.  •  Zie  Di)C,  )d46. 

APPELSCHA  4ta»tfakanU9w«j^e|i.  ZUfAr.. 
1847. 

"  WUNJETBKf  f»  IlUÜR§WOÜI)iS.  ZUBfiian 
1947. 


DEVENTER. 

DENEiCAiJlF.     Zie  Maarl  1847, 

^      KAMPEN.       ."  '     ^    . 

KAMPERYEEN,  den  H  Bfwt.  Ibdat  qii«^ 
^aar  f^ollenhope  beroepen  Leeraar «  h.  üoev  icas- 
MAN,  Jr. ,  op  den  12<)eii  U*  door  P$,  j.  j.  rak- 
^onicET,  Pred.  te  Kampen^  al«  GecomnnUeerde 
vaa  het  Klassikaal  Bestuur  Taa  Kampei^,  in  te- 
gen woordigbeid  yan  den  Consulent,  tr.  j.  q.  s^{- 
7ER,  Pred.  te  ZM^  van  zijne  betrej^kin^  op  onze 
Gemeente  wa3  losgemaakte  aam  h^  hed?ot  af- 
scheid van   ons,   pi^edikendè  over  l  Jok,  I:?^. 

KAMPERVEEN,  1  April.  Ifa  yerkrègcne 
handopening  kwam  de  Kerkeraiid  heden  bijeen, 
in  tegenwoQrdighei4  ▼an  den  Consal^nt,.  ten  einde 
|n  de  bestaande  va^aiufe  ^  doqr  l^et  yertrek  vaa 
onzen  Leeraar ,  ^  voqrzien.  UU  §Lt  dertien  al- 
hier gepredikt  hebbende  Kandidaten ,  wa$  het  aar 
volgende  zestal  gemaakt,  de  Eerw,  Qe^ren: 

J.  UOQf  JK4AS  ffSROERSCHJIi:  ,  J.  J.  ^QS  ,  A.  G« 
VAM  AMROOY ,  A..  t.  fJAST^AN ,  O.  y.  H.  T|Jr^SEM, 
Js.  RIETBERG. 

Viertal :  • 

HOOIJKAAS     HERDERSCHEE,      VAN     AjlROOr ,       BOS, 

(ïASTUAN  ,  met  het  lot  tegen  iijsseü. 

Twee- 


,y  Google 


Waaruit  hedeii ,  nadat  beiden  ftod^rin^ai ,  door 
des  Korkeraad  uitgeoü^odigd «  iiUQiie  gavea  had-> 
den  doen  hooren ,  met  eenparige  stemriieo  tpt: 
Herder  èa  Leetear  beroepen  is,  de.£erw.  Heer 
4;.  H(¥)iJSiA$  üCRDCASCH» »  Kandidaat  bijnhet  Pro^ 
▼iftdaa)  Kerkb«»luur  fan  /yo^rd-SraiancL  De 
beroepingsbrief  is  dezen  toegezonden,  ^et  de^én 
uitslag,  dat  m  zieh  bereid  heeft  Tef^laard,  na' 
iawachting  der  ?ereischte  approbatiën ,  tot  qns 
e^ter  te  komen.  ^ 

STEENWIJK  vakant.    Zk  S^pt.  1846. 

¥OLL£NttOV£.    Zie  O40.  1846u 

WiNK£P£JtlV££ir  yakanU    Zie  Jan.  1847. 


GRONINGER. 

III£HOY£  vakant.     Zie  Maart  1847. 
APPINGADAM. 

SPIJK,  den  14  Maart  1847.  Heden  werd 
anse  beroepen  Leeraar,  de  Wel  £erw..zeer  Gel^ 
Heer  n.  1.  n.  $w%sas ,  van  de,  Gemeente  Gar^p 
•a  Smmeer ,  in  Frialani^  t^t  «ns  overgeko* 
men ,  beve&tigd  door  den  CoasuUnt  onzer  6e- 
«teente ,.  den  Wel  £ervf .  xeor  Gel,  Heer  a.  p.  ji« 
9n  CX0UX»  Pred.  te  Losdotp^  met  eene  Leerrede, 
naar  inleiding  van  Tit^  II :  15^»  Spr$ek  dii 
tn:  vermaan  en  -bestraf  met  allen  ernst.  Onze 
ktfvettigde  Leetaar  deed  zijne  intrede  met  eene; 
Ijfserrede,  aaajr  2  Cor.  y:20,  21.  Zoo  zijn, 
w^  dan  genanten  van  Christus  wege  enz. 

Kene    ialröke,  schaar,    welke. ons  k^rkgelioiiiir 
K  k  4  naattw^ 


,y  Google 


M2  KERK-MltJWS. 

naauwtfl^ks  bevatten  konde ,  waii  getuige  iran  dteze 
plegligheid ,  zoo  ongew^)oii  in  deze  Gemeente , 
v^elke  zich  meer  dan  50  jaren  in  de  dienst  van 
den  Wtd  £erw,  zeer  Gel;  Heer  ar.  yas  Lkcvu 
had  verheugd.  , 

ST&DlJAf  ;.dea  28  Maart  1847.  Heden  werd 
onze  vai»  Hedum  beroepen  Leeraar «  ^%,  a»'  w. 
.  ^uaxBfr ,  '.onder  ons  bevestigd ,  door  den  Consa- 
lent  onzer  Gemeente,  Ds.  h.  vah  onsiULEK^  Th. 
J>r. .  en  Pr^d,  te  féeJUns,  -  De  Beisestigèr  had  tot 
tekst  1  Cgr,  VII :  2U.  XTordt  geen  dienstkneek^ 
ien  der  mensehen.  De  Bevestigde  heeft  zijne  in* 
Irede  gehouden,  sprekende  over  Fiii^^  I  ;.8. 
^ani  God  is  fnijn  getuige  ^  hoeze4^  ik  begeerig 
ben  naar-  u  ^dlen ,  met  innerl^ke  bewegingen  ^an 
Jezus  Christus.  , 

HEVESK^S.  Ten  gevolge  der  benoeming,  uit- 
(jfebragt  door  den  Wel  £d.  Gcb.  Wel  £d.  Gestr. 
Heer  Mr.  jouam  rehgc&s  hora  sicciua  vAVFAfts- 
snv,  ivoonachtig  te  Hoogezand^  Uuicus-CoUalor 
van  ffeveskes^  en  de  daarop  gevolgde  kerkel^e 
beroeping  door  het  bestuur  der  Klassis  van  Ap' 
pingedam ,  had  alhier  den  28  Maart  dezes  jaars 
4e  bevestiging  4ot  Herder  en  Leeraar  dezer  Ge- 
meente plaats  van.  den  £eriv.  Heer  t.  f.  sifiivjjr- 
OA,  Kao^fdaat  tot  de  H.  dienst  bij  het  Provin- 
daal  Kerkbestuur  van  Groningen.  •  De  Bev^sti* 
giogsrede  werd,  bij  vrij  willigen  afstand  van  den 
Conittlent,  gehouden  door  den  Vader  dA%^  Beves- 
t-ijden  ,  den  Wel  £erw.  Heer  g»  w.  szi;iviirGA , 
Prcd.  te  ffoojgezand^  sprekende  oaar  aanleidiog 
van  Jer.  111:15,  over  de  vereischten  van  den 
Ey^ngeliedienaar»  om  met  wijsheid  en  verstand  de 
aan  zijne  zorg  toevertrouwde  Gemeente  te  bestu- 
ren. Het  werk  'der  inzegening  geschiedde ;  door 
^!en  Consüienl ,  den  Wel  Eerw.  Heer  /.  eikkma  , 
'  Pred. 


,y  Google 


ifERK-MEÜWS.  513 

?red.  te  i)teriumi  l>e  hafndonleg^giiig  werd  mede 
terrigt  door  den  Wel  £erw.  Heer  j.  i.  viluhs  « 
'Pred.  te  '/  Zandt ,  zijnde  de  Oom  Tan  den  Be* 
Vestigden.  Des  namiddags  aanVaardde  onze  Leeraar 
zijn  dienstwerk  onder  ons,  predikende  over /Taiuf. 
lY:  12.     De  zaligheid  u  in  geen  anderen. 

De  Correspondent  kan  hierbij  nogberigten,  dat 
Weiwert  nd,  volgens  besluit  van  Z.  M.  den  Ko- 
ning, gescheiden  is  ?an  ffeveekeê^  en  dat  die 
Gemeente  ook  eerlang  een*  eigen  Leeraar  zal  heb-  . 
ben ,  daar  diezelfde  bovengenóentde  Unicus-Collator 
bepoemd  heeft,  den  £erw.  Heer  o.  v.  hübcr. 
Kandidaat  tot  de  H.  dienst  bij  het  F^rovinciaal 
Kerkbestai^  van  Drenthe  ,  die  dan  ook'  door  het 
Klassikaal  Bestuur  van  ^ppingedam  beroepen  is» 
en  binnen  kort  tot  Predikant  zal  bevestigd  worden* 

MEEDHÜIZEN,  31  Maart  1847.  W§  kun- 
nen met  innig  genoegen  en  'hartelijke  blijdtehap 
berigten ,  dat  er  op  den  17den' dezer  bij'  ons 
eene  missive  van  Zijne  Ëxeetleiitie  den  Minis^ 
ter  voor  de  zaken  der  Hervormde  £«rediénst 
«nz.  van  den  12den  bevorens,  If^.  7,  is  ontvan-^ 
gen ,  inhoudende  des  Konings  beschikking  van  den 
9  M^art ,  N^.  51 ,  op  twee  adressen,  ^E.rvan  onze 
Ueibeente,  en  ^«  van  oAzen  Leeraat ;  — 'in  welk» 
Zijn  Excellentie  uit  naam  van  Z.  M .r  onzen  ge* 
eerbiedigden  Koning  te  kennen  geeft,  dat  hét  be- 
sluit ,  om  de  ^  beroeping  van  onzen  Predikant 
1.  vissCHER,  naar  Ileveekes^  niet  te  approbereu, 
gegrond  is  geweest  op  motiven,"  waaruit  nieUr.valt 
af  te  leiden  ten  nadeele  van  zijngn  goeden  naam , 
of  van  zrjne  geschiktheid,  om  in  eenige  andere 
Gemeente  met  nut  en  zegen  het  Leêraar«ambt 
waar  te  nemen. 

LOPPERSUm  jongste  Predikantsplaats  vakant; 
doch  daar  is  al  eene  benoeming  gedaan,  ofschoon 
-.  '         Kk  5  (Jen 


,y  Google 


{lU  KERK-NIEUW8/ 

den  Correspoident  geen  legaal  berigt  dtarmn^g^ 
geten  iy. 

eABJa£RWOtD£  liaat  Tabaat  te  wQiden, 
JMIDDELSTÜM. 

B£DÜKI.  Op  dan  14  Maart  heeft  van  des^ 
Gemeente  afscheid  genomen «  de  Wel  £ervr.  Hef r 
A,  wEftVHCirs^Biiiiiv&y   vertrfkVende  fl«ar  Stedt^, 

KAfiTEirS,  28  Maart  1847.  Hedon.nQrgea 
werd  in  hel.  H.  diimstwerk  onder  ans  bef esligd » 
onze  beroepen  Leeraar,  de  Wel  £erw.  Beer  w« 
▼AH  Q£ii  Tüvic,  Kandidaat  by  hetProviQ<^aA)£erk- 
bestuur  yan  Drenthe.  S(j  ?riendelj^ke  sehikkiag 
met  den  Wel  Eerw,  jH^er  i.  i;  dow$,  Pred,  te 
jR^tium^  ^  welke  dpoc  het  Elitti^ifaiiil  Bezuur 
yaii  Jfiddeistum  benoemd  was,  om  provisioneel 
de  betrekking  van  Consulent  dezer  GemeentQ 
waar  te  nemen «  —  trad  fag  di?  f  elegeaheid  y^or 
nna  op  de  Broeder  van  den  Beroepene «  d^  Wel 
Eerw.  Heer  A.  ttni^ni  taii  ^k»  tüvk,  fred.  i$ 
Middelhri ,  welke  tot  ona  sprak  t/  naar  aanleiding 
▼an  Jffh.  XIX  :3M^  over  het  gewiglige  van  den 
dood  Tan  jezvs  cmiKTüs  voor  den  Christen  Leer^ar^ 

De  bevestiging  en  i^pjegging  der  handen  ge- 
sehiedde ,  behulve  door  den  Consuleut  en  den  Ba- 
▼estiger,  med»  door  den  Wel  i^rw«  Heer  j.  r. 
TAV  jEiRDf  y  Pred*  te  Oiergunn^ 

Des  namiddags  aanvaardde  de  bevestigde  Leèraar 
|ijn  dienstwerk  onder  ons,  met  eene  Leerred» 
over  Mahh  XVII:  5  /.  g.     Hoort  Hem. 

STITSWERT  vakanU    Zie  Pee,  1846. 

HUIZINGË  niant^    Zie  Jan,  1847. 

?m»WOtöi:  yakaut    aUe  ÜMrl  1847* 


'  SfOORD^ 


Digitizedby  Google 


HEÜSD^lir, 

UITWIJK,    Zi*  I»of .  1844. 

AJLMKERiC.    Z\»  Jtl4«rt  1847. 
EIIÏÖHOVSN. 

Hel  Kla«^üal  Beskaur  ?»»  Eindk^vtm^  i^  J9&f 
dil  jaar  za«&6qgesteI4  i|i);  de  yolgende  I«edeo : 

H.  poTHOLi  VAN  DQRP ,  VvtA^X».  F^ghfil^  ^Praf9fl9« 

j«  p.  H.  RixJsi^s,  Pred.  te  ^alkenswaard  ^ 
Assessor. 

D.  TH.  VIN  woiLHERiir ,  Pred.  te  Eindhoven  ^ 
Scrioa.  ^      '    \ 

H.  K.  e.  TAT  ooszERZU,  Pred,  te  Oirtehot  ^ 
Secandns. 

j.  T»  BS9TZ,  .7r^«  te  Ifeimond^ 
.  w.  ^«  9fi6^Aiiif,  Pred.  te  Jf^nentn.  . 

]|.  c.  YAH  Haux^A  ,  Fred^  tf  S^rge^k  ^  Seesn^diBfi 
..  j,    miJSAc»    Bijurgemeestar    tn    OuderliK  Mi 

1,  soHiGsv,  Kdetsci^ooIlMmiir*  Oud-Ovderlhig 
l©  i)trsehot,  r 

YALKENSWAAHOi.  de»  21  Me^rt  1847.  He<r 
den  maakte  onze  Leera^r,  D^*  /..  r..H^.j|«ii«ii^, 
aan  de  Qemw^i»  huikeni ,,  dat  h^  n^  beraad »  tot 
tiet  besluit  wa^  gekomea ,  ox»  de  owtyaiDgene  be^* 
roeping  naar  JBrouwershpkvek »  op  te  volgen.         { 

BLADEL ,  den  21  Maart  1847, .  Ifeden  werd 
in  tegenwoordigheid  van  den  Consuieiit»  9^..  vtirps^ 
Predf  te  ffo^g^lqüu^  onze  berQ«»en  Leurder «  de 
Kiyidiidaat  b.  n.  aittoh  |  in  de  H.  Dienst  beves- 
tigd ,  door  zijnen  Vader ,  Ds.  axtioji  >  Pred.  Xi 
Zevenbergen^  mfiit  eene  i^eerred/e  Qter  <7d//. 
lY:  17.  Zie  op^  de  iediening  die  gij  aangeno^ 
men  hebt  in  den  Meer ,  dat  gij  die  vervult.    De 


,y  Google 


Slf  ICRK-NIEUWS. 

Bevestigde  aanvaardde  des  nadeiuiddags  xijn  dienst* 
werk  ,  tot  tekst  nemende  i?om.  X  :  17.  ^oo  is 
dan  het  geloof  uit  het  gehoor^  en  h^t gehoor 
door  het  woord  Gods. 

De  oplegging   der  handen  geschiedde,  bekaive 
door    den    Consulent    en  den    Bevestiger,   door 

DD.    XEJEHER,   Tlir  0O^T«aSS£,    PEAVX,    VIH  WO£L- 

OKKKH  f  BUDDiiTGH  en  flicoiAi  ,•  Predd.  te  ffeeze  ei| 
Zeende^    Oirschot^  £tten^-  £indhoven\  St»  Qe^ . 
denrode  en  Feldhoven. 


DRENTHE. 


ASSEN  '    • 

VRIES,  den  11  April  1847.  Heden  werd 
alhier  bevestigd  ,  de  Wèl  £erw.  Heer  a.  haagh  kei- 
JKK ,  laatst  Pred.  te  jÉppelucha^  wiens  beroep -naar 
deze.  Gemeente  de  kerkelijke  en  koninklijke  goed* 
leuring  mogt  ontvangen.  De  Bevestigings-leèr* 
r^Ae  werd  bij  volvaardigen  afstand  van  den  Con- 
sulent ,  Ds.  J.  HKJisiirci-A ,  Pred.  te  Zuidlaren , 
vilgesproken  door  «ijh  Ecrw,  Vader,  tien  Heer 
/.  MEI JEk ,  Pred^  te  Midwolde  en  dé  Leek ,  naar 
aanleiding  van  Joh.  XX:  21^;  terwijl  de  Beves- 
tigde zijn  werk  en  zending  des  achtermiddags 
aanvaardde,  niet  eene  Leerrede,  naar  aanleiding^ 
van  2  Cor,  Vs20fl.  ' 

RODERWOLDE.      Het   beroep  op  Ds.  cool* 
BAAS  VAN  nEH  wovDE  uitgebragt ,  is  kerkelijk  goed- 
gekeurd  en   opgezonden ,    ter   bekoming  der  ko- 
niikl^ke  approbatie. 
EELDE  vakant.    Zie  Aug.  1846. 

KOEVERDÊN. 
'EHMEN  staat  vakani  te  worden.  Ziêjan.  1847. 


,y  Google 


KERK.NIEUW&  èlïï 

LIMBVRG,  enz. 

HEERLEN  fakant.    Zie  Jan.  1847. 
BEEK  KM  GEUL.    Zie  Tebr.  1847. 


WAALSCHE  KERK. 

MIDDELBURG  vakant.  t)p  den  13  Maart  U., 
ia  aan  den  Kerkeraad  handopeniog  verleend ,  tol 
het  beroepen  van  een  Predikant,  op  eene  Lands- 
jaarwedde  van  J  600*  i 

LEIDEN  vakant.  Den  14  Jan.  I.I.,  is  aan  den 
Kerkeraad  handopening  verleend  ,  met  bepaling  dat 
het  beroep  zal  gedaan  worden,  onder  uitdrukke- 

Ske    voorwaarde,    dat,    bij  het  openvallen    der 
aals   van   den    tegenwoordigen  bejaarden  Pred. , 
Sie  plaats  niet  weder  lÉal  vervuld  worden. 
AMSTERDAM  vakanU    Zie  Dec.  1846. 


RMifOWSTRAJffTSCSS  BROEDER^ 
'         »       SCHAF. 

ZEGWAART  ur  BERKEL ,  14  Maart  1847^ 
Heden  werd  onze  beroepen  Leeraar,  de  Wel 
Eei^w.  Heer  j.  van  keeuwsh  ,  Proponent  bij  ob?^ 
BroederKcJiap ,  in  z^n  Heilig  dienstwerk  onder 
ons  bevestigd ,  ddbr  den  Wel  Eerw.  Heer ,  D5v 
j.  TiDEHAir»  y^^n  Rotterdam.  De  Bevestiger  sprak 
naar  aanleidingvan  2  Cbr.  Til :2a.  Geeft  oiu 
plaats^  Des'  namiddags  aanvaardde  onze  Leeraar 
ziJHe  £v|in|eriedienst,    tot  .grondslag  zijner    rede 


,y  Google 


gekozen  hebbende ,  1  Jok.  1 : 3.  Hetgeen  w0 
dan  gexien  en  géhhord  hebben ,  'dat  verkondden 
Wp  u ,  opdat  ook  G4j  met  ons  gemeenschap  zoudt 
hebben ,  en  de%e  ome  gemeenschap  ook  ty  met 
den  F  ode  f  en  wet  zijnen  Zoon  Jezus  Christus. 

AMSTERDAM.     Zie  Febr.  1847. 

NIEUWKOOP  Takani;     Zie  Maart  1S47. 

HAARLEM  «taai  Takaai  U  Ttoi;deQ.  Zie  Maart 
1847. 


GOUAA,.  98  Ma^t  1841  fié^ii'was  hei 
toor  onte  6eme6iïie  eeb  ple^ligiÊ  en  gewigtige 
Tix^.  Onze  van  hier  naar  I^urmetende  beroepeii 
Leeraar ,  Ds.  c.  AJLKCta ,  nam  tan  ons  een  har- 
telyk  en  zegenend  afschdd,  mtXÊand.X^llViXS, 
ihmtna  nam  h^  afscheid  vandtbtoedeten:  vniar-( 
by  wg  werden  o^pinerkzaam  gemaakt  op  de  herinne-^' 
ringen  \  din  bQ  het  afscheid  v^rdeü  ofifgewekt, 
óp  de  dankzegging  waartoe  het  ons  aanleiding 
geeft,  êH  Qfp  het  wMtrwet  waartoe  het  ons  roept. 
Hartelyk  en  innig  was  de  toon ,  waarop  Jnet  vaar- 
wel ons  toegeroepeir  werd. 

PURMERE^DE;  den  11  April  1847.  Heden 
hadden  wij  het  -geDoegan ,  den  beroepen  Leeraar  ; 
van  Gouda ,  Ds.  c.  bakkêh,  onder  bns  te  den 
bevestigen ,  door  den  Wel  Eërw.  iBteer  h.  o.  Kokiitzt^ 
Pted.  te  Alkmaar ,  bij  vrijwilHgen  afstand  van  dêïl 
Consttle'ni,  den  W^  £erw.  Beet'  jr«  it.  StcHKxSfjit; 
Pred.  te  Hnarlem.  .       ^ 

De  Bevesfiger  fatale  des  voórmiddags , '  üaair 
aanleiding  v&n  JüC.  I':2ft.  Maar  wte  tiet  in  de 
volkom^è  wet  der  vrijheid^  enz. ,  terwijl  de  Bei* 
testlgde    des   njUuidd^  zijiie  itttftdt  dietfd  mei 

Joh. 


,y  Google 


K£tlK-NI£ÜWl  llld 

Jthi  1  j[ :  4.  Ik  moet  wtrkiw  de  werken  dèt 
gtmtn  dU  mij  ^ezondtn  keefi^  md  iang  het  dag  t«« 

BODEGRAVEN ,  11  Apnl  ld47;  Op  hedeA 
hield  onze  ivaardige ,  naar  Zutphen  beroeipen 
'Leeraar,  de.  Wel  £trw«  eeer  Gel.  Heer  o.  vr. 
•STAjius  MVLLER,  zijti  ojpeiilijk  en  plegtig  afscheid» 
met  «en«  rede  over  II  Joh*  vs.  d. 

Qader  het  Consttlentschap  van  öBcen  tertrek*^ 
kenden  Leeraar ,  werd  oniuiddeilijk  na  dien»  sS*- 
«cheid ,  a?ergegaan  tot  het  Terkiezeii  ran  eeaea 
nieuwen  L^eraar ,  en  b  uit  «ene  daartoe  tan  het 
Eerw.  Oonsifitofi»  en  Hetren  Commusarissea  rak 
bet  Liefdefonds  der  Evang.  Lulfaerscfae  Getneêntt 
te.  ^MMlerySmi'  gatfaogenè  nomiiiitie ,  inet.eMi« 
parige  stemmen  tot  Pre^akt  dezer.  Gemeente  he- 
roepen «  de  Wd  £erw.  zeer  GeL  Heer  r.  l.  r. 
tï%  ÉEi JVRE ,  Pred.  te  Pekd^jt^ 

UTRECHT ,  ipril  184t.  ?an  hier  is  y«- 
tJomA.  te  meldeti ,  dal  onae  geliefile  jongste  Leeraftr, 
'Ds.  a.  c.  HiuiEs ,  by  besioit  van  Z.  M. ,  on^en 
geëerbiedigden  Koning ,  van  \i  Jan«:  1.1.,  be* 
noemd  tot  gewoon  Hoogleeraar  aan  het  Evang. 
Lulhersch  j^mlnarittm  te  ^mêterdttm ,  zich  Ver^ 
pligt  keeiL  gevoeld ,  om  die  benoeming  aan  te 
nemen.  God  schenke  den  waardigen  man  gezond* 
heid  en  kraeht ,  om  in  étie  zijne  nieuwe  bêlnek*^ 
king ,  rijk^  f  rncht  te  inrengea  voor  het  rijk  van 
CHRISTUS  en  onze  Kerk  hier  te  lande. 

DELFT  ^  24  Maart  1847.  Heden  werd ,  door 
een  onverwaehten  'dood ,  in  den  ouderdom  van 
mim  68  jaren ,  aan  deze  Geiüopiite  en  zijnet  ver** 
dere  betrekkingen  %  ontrokt,  onze  hooggeschatte 
'  Leeraar ,  dft  Wé,  Eenv»  Heer  o.  o.  t^abo.  Door 
Z.  Mm  Op  '9^  terzoek,  wegens  ligehaamszwak«- 
held  en  (^vordeiüen  o«d«fréoi|i,  Êmeritns  ver- 
klaard tégen^  Mij   e»^  k^    w«rd(hDUi,   door  den 

.  .  AU 


,y  Google' 


620  REViK'mmvfS. 

Albésidiiirder ,  troëger,  betere  ^  de  eeuwige  rd4 
heréd.  --  Sed«rt  bet  jaar  I8i9  aHiml*  Predt* 
kaot;  Étt  in  rroc^erén  Igd  te  dezer  plaatse  als 
Adjunct  werkzaam  geweest  te  zijn ,  laat  de  Ont* 
dapane  de  gedachtenis  na  van  Tobrbeeldigen  ijver 
en  eene  trouw ,  die  niét  moede  is  geworden  in  dé 
dic^t  des  Heere»^  waardoor  hij  zich  dan  ook  dft 
algemeene  achting  roimsehoots  Y«rworfen  had.  'De 
tegenwoordige  Holpprediker  en  eenige  Ambi^enöo- 
ten  des  Ontslapenen ,  hebbdn  in  de  eerste  vervulde 
predikbeurten  de  Gemeente  met  nadruk  bepaald 
bij   haar  geledeii  verlies ,   en  hafSir  opgewekt  den 

Sestorven  Voorganger  in  goede  gedachtenis  te  hon- 
en«  en  zyn  voorbeeld  Óts  geloofs  na  te  volgen. 
ZUTPH£N.    Zi^  Febr.  1847; 


buitenlasdscb  ksrk-^nieows.  ; 
hshtoexdi  kerk. 
oost^frieslanb: 
dijkhausen  zv  neust adt   godens, 

den  24  Jan.  Beden  werd  onze  nieuw  beroepen 
Leeraar ,  de  Kandidaat  aeiCs  ,  in*  de  jongst^  pre- 
dikantsplaats  dezer  Hervormde  Gemeente ,  beves^  - 
tigd ,  terwijl  tevens .  de  Heer  Prcd.  FKïRicus\^'in 
de  oudste  bediening  bevestigd  werd.  De  Heer 
dl.  TRIP,  Prèd.«  te  Letr ^  daartoe  door  het  ko- 
kinklijk  Consistorie  van  Aurich^  gcfcommilteerd 
4§pde ,  hield  d^  bevestigings-i'ede  over  ffand^ 
II:14<r.  Nadat  de  Kandidaat  izus,  door  den 
Bevcstiger  en  zijnf  aanstaande  Ambtgenoot  plegtig 
was  jngczegead ,    werdea   beide   docr  den   Heer 

Graaf 


,y  Google 


Cfaaf  fpir  ^£Au\  aan  de  GeiXieeQl^  als  hart  Pi?^. 
TOPT^^fiteld ,  69  .  door  den  Heer,  Ambtman  siol- 
TEH^oi^.,  l>ur|[erli)i£  geiüstaUeeni.  Nu  betracl  Ds. 
AKiis  den  projikstoel ,  en>a  hield  eene  intreêrede 
over  1  Cor^,  II :  21  Ds.  faerichs^^'  besloot  de  pleg- 
tigheid  roet  eeii  kort  woord ,  naar  aanleiding  Ta|i 
£<m.  1:11,  i2. 

WEENERMQER  vakant.     Zie  Mei  18,46. 
KTEÉilMÖER  vakant.     Zie  Sept:  18i6.     .     / 
AÜRICH  vakJnt.     Zie  Sept.  1846-\   .^ 

GRAAFSCHAP  BENTHËIM. 

BÉNTHEISt  jongste  Leeraarsplaats  vakWt. 

,  KREITS  STNODE  DÜISBV^G. 
€ARTROP.    Zie  Nov.  1B46. 
TOERDE  vakant.^  Zie  Oct.  1845. 

EEEITS  STïïOnE  WE?EJL. 
EMMERIK.    Zie  Dec.  1846. 

CORRESPONDENTIE. 

Toen  het  dichtsiukje :  geesteiffie  mdagtichup  ^, 
ter  plaatsing  gereed  gemaakt  werd,  bevonden  wij 
te  veel  gébrekeii  in  de  maat,  die  w§  niét  kon- 
den herstellen.    .  .  . 

Door  plaatsgebrek  is  het  lijkdicht  van  c.  r*  i)u 
moeten  blijven  liggen  tot, de  volgende  maand.    '  , 

In  het  opstel  van^K.  vinden  wy  niets,  dat  niél 
alreeds,  en  veel  overtuigender  gezegd  isl 

De  doofpreêi  en  toespraak  zullen  snccessivel^ 
geplaatst  worden.  .  > 

.;  BOEK». APïiit  1847.     LI         TTöffw- 

Digitized  by  LjOOQ IC 


532  HAAMLIJST  dcr  DD.  EANDIDATEIT. 

JTmmltjst   der   DD.  JSTandidatm ,  h^  de  Vtr^ 

wrmdê  Kerk^  mei  tumwij%ing^  onder  teMe 

der  Frmfifieimh  Kerkkeetwm  kun  JSerw^. 

geëmamineerd  n§n, 

GELDEBJLAIÖ), 
C.  A.  Moot. 
J.  Troste. 

J.  C.  Hömér,  Hulppr^diker  te  Eekendorp^ 
•F.  J.  W.  Ziflomermaii. 
W.  A.  Tan  Diest. 
J.  P.  Schut. 

Th.  £.  M.  TOft  Baumhaaer.      " 
Th.  Tan  i9o||h. 
A.  Fockema. 
H.  Pictcrsc. 

ZUID-HOLLAHD. 
6.  J.  C.  Harmsan. 
P.  Wynsouw. 

A.  W.  Vcrmeij ,  Hulpprediker  te  Amsterdam, 

H.  Hiehiak,  Difect^ur  ron  hfit  Zfiodeliq^Instituttt 
te  Rotterdam. 

B.  £lferink. 

T.  J.  Tan  Griethuijscn ,  Th.  Dr. 
J.  K>  Tan  dwr  Wulp. 
H,  Bcrykflf^e,  A«. 

F.  M^abei^»  . 

A.  G.  ia»  Anrooj» 

NpORD-HOLLAWD. 
A.  R.  Hoetink. 
J.  P.  Tan  der  Meer  de  W^s,  Th.  Dr. 

G.  H.  Dwarj. 

A,  W.  Tan  €a|ppen. 
A.  Hagc. 

C.  J.  Francois. 
C.  Gillay/P.Ar. 

ZEE- 


,y  Google 


HAAMLIJST  om  BD.  KANDIDATEN.  52^ 

zeeland: 

D.  ran  Leeuwen* 

A.   Meursinge,    Leeraar  aart  cle'Kod}nkl^k«  Aci*- 

demie  te  Delft, 
P.'H.  Poltum. 
A.  C.  Bredius, 

L.  Rietberg*  '. 

G.  Wetsds,  Hülpprediker  ie  PéfedfiJt9ó(frd. 

F.  Kiel  ...   • 
'  J.  C.  Fraissinet. 

H.  P.  Berlage.  * 

H.  C.  N.  van  Amerom. 
M.  H.  Maas. 

ÜTRiBCHT;  f 

J.  J.  Lepping. 
H.  D.  Bonebakker. 
A.  van  den  Ham  Tan  Heijst. 
J.  van  Resteren. 
J.  Boelc, 

C.  H.  van  Dam. 

D.  C.  Pleijte,  Phil.  Theor.  Mag*  Li^.Hiïfc.  Boei 
Rector  te  Zalt* Bommel, 

P.  C.  Farret. 
P.  A.  Hajenius. 
J.  W.  Nijenhuis- 
D.  F.  van  Berck  Colegibranler. 
VRIESLAND. 
H.  van  der  Helm. 
K.  H.  B.  Haselhoff  Roelfsema ,  Phil.  The^.  |fag« 

Litt.  Hum.  Doet.  Rector  td  £»venüar, 
R.  Ens. 
J.  A.  Gratama ,  Th.  Dr. 

G.  D.  Steringa  Kuijper,  Hulppr.  te  Offffién* 
W.  Hoifmann. 

A.  G.  Rijkens. 

A.  N.  Brouwer  Huisinga. 

LI  3  B. 


,y  Google 


«24  NAAMLIJST  mk  0».  KAJSDIDATEN. 

B.  Bolleman  van  der  Teen. 
P.  Boeles,  Jr. 

R.  M.  J.  Wgbeliiigk 

J.  Loining  Speckmao. 

A.  B.  Tan  Kuijk. 

H.  Blaauw. 

J.  Abresch. 

J.  Taa  Watting  Boit. 

OVER-IJSSEL. 
J.  van  Soelen. 

C.  Ribbius. 

J.  £.  G.  Landré. 

A.  L/Van  Woerden. 

P.  J.  J.  Roos  Schregardu3. 

M.  D.  de  Bruyn. 

J.  C.  Verloren. 

J.  J.  Bob. 

L.  de  Visser. 

K«  H.  Tenekinck. 

B.  C.  Staperl  Kuiterl. 

A.  A.  A.  Molhuyscn. 
M.  J.  Adriani. 

G.  L.  Talma. 
W.  van  Wetering. 
K.  H.  B.  Pallhe. 

GRONINGEN. 
£.  H.  Groenman. 
H.  Dijkema. 

C.  J.  Abresch. 

J.  Engelsma  Mebius. 
J.  Cromhout. 
F.  J.  Wichers. 
W.  Boekhoudt. 

B.  J.  Riedel. 

C.  HnHer  Sissingb. 
H.  Tan  Allen. 


,y  Google 


J.  Alingh  Prins.  .       .     . 

J.  de  Grient  Dreuz. 

D.  H.  H.  Tijssen,  Th.  Dr.. 

W.  J.  Meijer. 

A.  Maagh  Eniphuisen. 

B.  J.  Broese. 

IfOORD-BRABAND. 
H.  C.  Tan  Doom. 
J.  J.  Boele. 
J.  H.  Coenraadts.    . 
£.  C.  van  der  Zaag. 

F.  H.  Fjnje.     ; 

R.  R.  Hirschi^,   Phil.  Th.  Mag.  Lïtt.  Hum..  Dp^ 

W,  A.  Hirsehig. 

£.  Enklaar. 

J.  W.  Lem ,  Halpprediker  ie  Aumamdorp^ 

M.  J.  Tan  Visvliet. 

J.  Suringar. 

Q.  H,  Poppe. 

H.  M.  H.  Stroes.  " 

P.  A.  M.  Faassen  de  Heer;. 

W.  B.  H.  Tan  Tright. 

G.  Kruijs. 

J.  Tan  Vloten,  Th.  Dr.  '    " 

H.  A.  C.  Denier  Tan  der  Gou. 

J.  F.  Corstius^ 

H.  W.  Tydeman,  Jr. 

J.  F.  Tan  Dora. 

C.  J.  Badon  Tan  den  Berg. 

DRENTHE. . 
G.  Okken  Dreesman. 

A.  Okken  Dreesman.  .v, 

A.  Leemhuis,  H.  G.  fil.  Herm.  et  Ger.  ir^    .     .^ 
J.  Eemten. 

i£.  W.  Begemann ,  S.  H.  A^  fil.  Halpj»r«dïkeri  to^. 
Dordrecht, 

L  1  3  J. 


,y  Google 


525  JhfJUJaLUSl  i»£ft  OD.  KMDUUtS»» 

J.  Taapkens,  P.  fil» 
£.  Lasonder. 
W.  Driesmao. 
K.  Hofkainp. 
P.  Creiner. 
H.  Versieegb. 

A.  L.  Gastmaflii» 

J.  Cannegrieter ,  H.  G,  fii» 
C.  J.  Tichelaar. 
L.  Kylstra. 

B.  F.  Briigsma» 
J.  Kis  veld  Bosch, 

B.  Jttiddeadorp. 

JVaamfyst  der  J)D.  Kandidaten\  onier  het 

N.  J.  Fraiichimont. 

J.  A.  Hoorn i 

P.  H,  JE.  Schusler. 

M.  Spruit. 

J.  H.  Gerlach ,  Abr.  fil,  * 

J.  G.  E.  Schusler,  Litl.  Dr, 

J.  H*  de  Greef,  Th.  Dr. 

C.  J.  Br  o  tel  de  la  Rivieren 


Jfaandijsi  der  DD,  Kandidaten ,  die  in  het  eertte 
vierdedeel  van  het  jaar  1847  tet  Predikan^  . 
ten  beroepen  zijn,    . 
p.  VAM  OEH  BER6 ,  te  *8  iteetenkeeJL  f 
u.  w.  ROHBACU,  te  Obsterwijk. 
II.  c.  TUOHKNis ,  te  Beek  en  Geul, 
A.  VAN  iJSEHDi/JT,  te  Uoeveloken, 
j.  H.  HOSDS,  ie  Cabsnisoog^  . 
j.  H.  DiHCKGRKVE,  te  I^enekamp, 
j.  A.  c.  r.  RB?S£ ,  te  Atigshuur »  c.  a. 
j.  HOOYEAAS  HERDERSCHEE,  te  Kamperveen, 

T. 


Cj^itized  by 


Google 


ITAAKLIJSr  DER  BD.  MlIFiyiI) ATEN.  537 

T.  r.  sTUiTiiTGA,  te  Heveskes. 

0.  u.  HUB£R^  te  ^eiwert. 

w.  YIN  DtA  TUüK,  te  Eantetu, 

Jfaamiijsf  der  DDi  Kandidaten  ^  B0  de  JEvan^ 
gefisch  Lutkersche^  Kerk. 

A.  G.  A.  Gebing. 

1.  H.  M.  Zimmermaa# 

J.  B,  RoU ,  dieastdoende  te  ^msterdanu 
J.   J.   H.   Bange,    dienstdoende  in  de  filiaal  Ge- 
meente te  Leerdam, 

B.  N.  Matthes,  Adjunct-Directeur  tan  het  Zen- 
delings-Instituut  te  Rotterdam. 

X  R.  SüftTs^  di«BSidoeAifó  ia  de  filiaal  Gemeente 
te  Beusden*^ 

X  D.  Siegnmad»  Jr. 

J.  H.  Brandes ,  ^ensldoeadd^  ia  d&  filiaal  Ge- 
meente te  IForkum. 

A.  D.  Loman ,  Nederdnitseh  Hulpprediker  te 
Maastricht. 

C.  Kerbert,  Jr. 
E.  A.  BoU. 


Jfaamlffst  der  I^D»  Kandidaten^  tij  de  Her'- 
stelde  Mvanfelisch  LfUherede  JSCerS. 
Ji.  Joosten. 

F.  Braaiman. 
p.  E.  W.  Wolf. 
P.  Groole. 

Kwmt^t  der  DD.  Kandidaten  iBvüenknd^ke) 

bij  de  Hervormdei  JLerk^ 

OOST-VRIES&ASI). 

G.  O.  Bceasniaii.: 
A.  W.  Driemeier. 

LI  4  r. 


,y  Google 


528  NAAMLIJST  dul  DD.  KAITDIDATEN. 

F.  Diddens. 

H.  R.  Wahnback. 

J.  G.  Billker., 

D.  Oijlam. 

A.  Tan  der  Sluis. 

H.'J.  Hiljer. 

W.  Bolhuis,  Phil.  Dr. 


GRAAFSCHAP  BENTHEIM. 
It.  J.  Iken. 
G,  W.  Drees. 


19B.  Zoo  er    in  étte  Raamid^it  der  DD»  Kam^ 
didaten  iets   abusief s  mogt  geplaatst  zijn^ 
verzoekt  men  daarvan  opgave  te  doen^  hij 
.  de  Uitgevers  dezes. 


BERIGTEN. 

CURATOREK    TAH^  HET     STOIPIAAKSCH    tEGAAT  aau 

de   UniTersiieit   te    J^eiden^   Hebben    besloten   de 
Bavolgende  vraag  ter  beantwoording  Toor  te  stellen : 

}»Quibns  modis ,  inde  a  remotis  temporibus  us* 
»qaé  ad  hune  <fiein ,  intellecta  est  Dei,  quae  dir 
»citar,  Omnipmesentia  ? 

«Fotestne  ea  sie  cogitari ,  ut  a'ceteris' omnibus 
i^divinis  proprietatibus  distinguatar? 

]»Postreaio ,  nititurne  ea  ejosmodi  argumenlis , 
»^ae  ex  philosophica  Dirinae  nataiie  considera- 
»tione  proficiseantur  P** 

Dat  is: 

«Welke  Terschillende  denkbeelden  heeA  men 
»a^ick   in   vroeger  en  later  tijd  van  die  Goddelijke 

»eig^n- 


,y  Google 


BERIGIJEN.  529 

«eigenschap  gevormd ,  welke  uea  AlomU^êmoooT" 
ledigheid  noemt  ^ 

)i>Kan  men  zich  dezelve  zoo  voorstellen ,  dat  zij 
»van  alle  andere  Goddelijke  eigenschappen  wezen- 
jȟjk  onderscheiden  is  P 

ȣn  rust  zij,  al  of  niet^  op  gronden,  welke 
»eene  wijsgeerige  beschouwing  der  Goddelijke  na- 
stuur oplevert?" 

De  prijs  voor  het  antwoord,  der  bekrooning 
waardig  gekeurd,  is  eeoe  Gouden  Medaille,  ter 
waarde  van  twee  Honderd  en  Fxjftig  Guldens , 
en  Honderd  Guldens  in  geld,  ofwel,  naar  vér- 
kiezing,  de  geheele  som  in  geld. 

De  antwoorden  moéten  in  het  Latijn  of  Ife* 
derduitsch  geschreven ,  met  eene  spreuk  geteekend , 
eQ  met  bijvoeging  van  een  gesloten  billet,  hetwelk 
dezelfde  spreuk  tot  opschrift  heeft ,  en  waarin  de 
naam  des  Schrijvers  en  adres  is  opgegeven ,  voor 
den  1  Julij  1848  vrachtvrg  gezonden  worden  aan 
Professor  o.  sanoifort  ,  thans  Secretaris  van  bo* 
vengemeld  Legaat. 

Leiden,  23  Febr.  1847- 


De  Kerkeraad'  der  Nederduitsche  Hervormde 
Gemeente  te  AmHerdam,  nog  niet  geslaagd  zijnde 
in  de  vervulling  der  openstaande  plaats,  $ls  Hulp- 
prediker  bij  voornoemde  Gemeente,  noodigt  nog- 
maals Heeren  Kandidaten  tot  de  H.  dienst ,  die 
deze  betrekking  zouden  wenscjien  te  aanvaarden , 
om  zich  ten  ispoedigsten  in  persoon  ofmetvracht- 
vrye  brieven  te  adresseren  bij  den  Wel  Eerw. 
Heer  h.  j.  spijker,  op  den  hoek  van  den  Amstel 
en  Zwanenburgwal ,  N«*.  1 ,  Ie  Amsterdam, 

i  \  5  LET- 


,y  Google 


LETTER-NIEÜWS. 


Bi^  H.  Höveker ,  te  Am»ierdam «  i*  vm  ëe  per»  ^efc»*> 
men  eti  alom  ▼«ri«ttden: 

De  Svangeliêche  Ot tangen  4n  de  Gerwfcrmètrde 
Kerk  gebruikeUjh ,  voor  en  tegen  onpéf9§iSg  e*  gêm 
tmtedel^k  beoordeeld.    Vti^JiSJbO* 


INTËEKElilIIG 

o»   IBX 

MBSDBN  DMK 
vu 

L  £  £  &  fi  £  B  Ë  N  fi  N 

VA» 

BORGER. 

TWEE   0EEIZV.  V 

GOEDKOOPE   Ü1T6AVE. 

De  etidefgelmrk«iidot  «igenMT  Ttft  bei  kopijregt » 
meenoaten  aangesoohi  om  .▼«»  fkiM  Icenedenen  een» 
^oedkoope  uitgaee  in  het  licht  te  lenden »  heeft  hOf 
Aioten  aam  dat  Terlangen  gerolg  te  geven ,  in  bet 
vettrouwen ,  dat  dexe  onderneming  cdgémteneH  bgvail 
vinden  ,  en '  eetr  ^M^  élebêet  detf  genngifre»  pri)»  do** 
ler  nitgare  vergoeden  tal* 

Aan  loo  velon  ala  er  door  do  meOfdove  kotibosthetd 
der  grool-oetavo  editie  oog  afceeda  wehlen  terug  ge- 
houden zich  dit  werk  aan  te  schaffen ,  wordt  afioo  de 
gelegenheid  gegeven  zieh  in  het  betit  te  steliifn  rm 
den  bij  het  Nederhindtoh  publiek  boo  hoog  gewaas* 
deerden  kanftelarbeid  des  éénigen  tioiaEis ,  én  tulks 
iiü  de  navolgende 
^  >  VOOH. 


,y  Google 


LETTER-NIEÜWS.  531 

V  O  o  R  W  A  A  R  D  fi  K : 

'Dete  uitgSTe  tal  in  twee  Deelen^  in  het  formwt 
van  de  goedkoops  uitgave  Tan  tah  bh  Palms  Leerre- 
denen f  met  eene  geheel  nieuwe  »  nette  letter  ^drukt , 
en  den  InCeekenaren  berekend  worden  tegen  /It25 
per  Beel  >  betaJbaar  b^  de  aievertng* 

Suiiên  inieeèeninf  wordi  dé  pr^e  op  J  1^90  per 

Doei  gobragi. 
De  inteekening  ttaat  open  tot  den  10  Ju1|(  e.  li^ 
Inmiddels  wordt,  ten  behoeve  dergenen,  die,  aan 
^oier  formaat  en  tetter  de  yoorkeiir  geveade  $  nog 
een  exemplaar  van  den  o^/den  druk  verlangett,  deie 
9^fde  druJc,  gedrukt  en  uitgegeven  b^  den  Onderge- 
teekende  en  voorzien  van  het  door  den  graveur  Lahob 
in  koper  gebragte  afbeeldsel  van  BoiGia,  gedurende 
hovengemelden  iermijn  van  inteekening  (imméts  wan* 
nact  de  veorrand  loo  lang  atrekt)  verkr^^baar  geattld 
tejjjpen  fé^fi^  de  (nree  fteelciu  Ra  dïeo  termijn  wordt 
de  groot-octavo  editie  op  den  prga  van  ƒ  7,20  tesiig 
gebragié 

(  ReateUiBn^n   es   inteekcniflgeB    wordev  aangeaeme* 
1x9    den     Ondeigeteekende  en    veorta   b$  atte   solide 
RoeklMindeliiveB  in  het  Rnk. 
heonwarden^  «.  T.'  R.  SVRIRGAR. 

15    April   i847« 

Bij  den  Boekhandekar  R.  R*  van  Kampen,  te  Amm 
'  etsrdam ,  komt  ven  de  pers  » 

DE   KERKCLIJRE   TIERIRa 

VAV  SSN 

GEDENKWAABDIGEN  DAG, 

1AHG£PR£2£JK    DOOR 

J.  HERMAN  DE  RIDDER, 

Evangeiledieoaar  te  Watidingeveen^ 
Prijs  20  Ceuts. 
Om   hct^  behartigingswaardige    van   het   onderwerp « 


,y  Google 


5aa  LETTER-NIEÜWS. 

en  am  de  Terspreiding  daarvan  des  te  mtH&t  ie  bevor* 
deyen»  achtte  de  Eerw.  Schrijver  het  doelmatiger  t 
dit  kleine  geschrift  afzonderlijk  verkrijgbaar  te  stel- 
len f  dan  het  in  een  of  ander  T^dschrift  te  doen  op- 
nemen. 

Bij  denzclfden  Uitgever  verscheen: 

DE  VIJFTIG  DAGEN, 

OF   DE   GRONDLEGGING  DER  GHRISTEUiRE  KERK. 

Een  feestgeschenk  tusschen  Paschen  en  Pinksteren. 
Gedeeltelijk  naar  het  Hoogduitsoh ,  door  een  jeugdig: 
Evangeliedienaar.    Pr§s/1,25,  in  carton  ƒ  1,50. 


P.  Engels y  te  Leiden,  heeft  uitgegeven: 

Prof.  J.  H.  ScBotTBif ,  Oratio  de  pugna  theologiam 
inlèr  atqu9  philosopkiam  recto  utriuêquê  studio  lol" 
lendn.     Prijs  ƒ0,60. 

Waanchuwing  tegen  en  teregticijsing  van  dé  Bro^, 
chure:  Waarom  %$'  er  #e  Leiden  geprotesteerd  tegen 
het  beroep  van  Ds.  A«  RvTaiis  vav  dim  Lobpf.  ƒ0,25. 

Brief  aan  den  Schrijver  van :  Ben  Wootd  over  de^ 
op  te  rigten  Proponenten»  Fereeniging»  Door  een 
Proponent.    /0,20, 

F.  H.  J.  AuKECBT ,  Bandhoek  voor  de  Philoeophie « 
1<>  gedeelte ,  met  het  2e  gedeelte ,  dat  binnen  eenige 
weken  van  de  pers  komt,  zal  de  prijs  tijn  /2,ö0. 

Portrait  van  Prpf.  J.  F.  vaw  Oobot  ,  J.W.i. , 
Chineesch  papier  /l,80  «  gewoon  papier  ƒ  1,50.  Por* 
trait  van  Prof.  N.  G.  Kiht,  Chineesch  papier  ƒ1,80, 
gewoon  papier  /1,Ö0.  Portrait  van  Prof.  H.  W.  Tv- 
DSM AR  ,  Chineesch  papier  ƒ  1,50.  PórfrosV  van  Prof. 
P.  fi.  Pbbukabp  ,  Chineesch  papier  ƒ  1,50.  ' 


I)e  Erven  Thierry  en  Mensing  ,  Boekbandelaren,  te 
'«  Hage  ,  hebben  uitgegeven  én  alom  verzonden : 

JEZUS  ,    DE  SCHULDBETALEKDE  BORG.     Leerrede 
fc*'    vootbereitÜng   voor  de  jnarl0ktche  lijden^besch'yu^ 

iciftg 


,y  Google 


LETTER-NIEÜWS.  533 

'Heing  van  onzen  Heer ^  naar  MéfTé  Vil: 22,  duor 
!>•  HoiBPAAii  9  Hervormd  Leeraar  te  's  Gravenhaget 
Hidder  der  Ofde  Tan  den  Nederl.  Leeuw.    Prjs/0»2S» 

Bg  dezelfden  wordt  mét  goed  sücoès  gedebiteerd: 

fiST  ZALIG VAKE?(D  GELOOF  ,  in  eenige  overden^ 
kingen  voorgesteld  ^  door  dentelfdén.  In  één  de«l 
compleet.     PrJ»  /3,15« 


Bg    J,  G.  .Tan  Kesteren  ,    ie .  jifneterdam  ,    is  Tertche- 
«len   en   ainm   .verkrijgbaar   gesteld ,  èene  nieuwe 
uitgaaf  van  het   gunstig  bekende  werk ,  ge- 
titeld; 

GRQIIDBEGINSELEN 

VAK    ■ 

2EDEKÜNDE  EN  ALGÈMÈENE  WERELD- 
KENNIS. 

SBlflAZIlfS   VRIJ   BEWEBKT    MAAR    D£    PRINCIPES 
PHILOSOPHIQUES    VAK    DEN. 

j^oionel   DU    1F E  I S  S.      , 

In  twee  octavo  deelen  van  ruim  850  bladz.  Pr^s  /6,00. 

De  Uitgevet  vestigt  de  aandacht  vaü  allen ,  wien 
ware  Zedelijkheid  en  algemeene  beginselen  van  God^ 
dienst  ter  hartf»  gaan ,  op  «en  Werk ,  dat  ter  vorming 
Tan  het  menschelgk ,  vooral  jeugdige  verstanf  en  hart 
cooveel  voortreffefijks  aanbiedt»  > 
'  Verstandige  Ouders  kunnen  hunnen  xonen  bij  der* 
selver  intrede  in  de  wereld  geen  degelijker  boekge- 
•chenk  geven.  Etm  meer  uitvoerig  Iterigt  van  dit  werk 
is  aloai  gtaiie  te  bekomen. 


By  G.  T.  II.  Suringar ,  te  Leeuwarden  t  is  ver* 
schenen : 

Prof.  T.  RootDi  •  Ontwikkeling  van  hei  begrip  der 
Phihëophie ,    tot   inleiding  in  de  bespiegelende  WiJA-* 

be« 


,y  Google 


ii^  LETTER.HIEÜWS. 

begeerte   op  het   tegenwoeriUg   etBndpoDi  der  weieiN 
iekep.  gr.  8ve.    /1,25. 

Sêr  lieaeiAY  Dayij.  Baronie,  Pt  ItraMe <%«« e^ 
effiefi  Wü^geer,  Haar  de  derde  Ëo^elfclie  uitgeaf, 
gr.  8vo.    ƒ3,60. 

JV^.  TeoftVCB  9  B9t  ttêun  e%  4ê  ttdei^kp  im^ed 
fwi»  Ael  Méidemd0m  »  msoader  onder  Griel^en  en  JU- 
meinen,  betehoawd  uit  hei  êtesdpuBt  de»  ChrUtei^ 
donif.  Ifaar  de  uitgave  Tan  Br.  A.  IfsAaDJia,  door 
W.  H.  KvsTiKa  ,  Predikant  te  Leiden,  gr.  8to.  V2y5Q. 

Jfiêkmhriana,  Jjevenssehetê  van  B,  6.  Nibbubk  en 
dettelft  Brief  aan  êwmn  jongvn  Phüelo^g.  uitgege- 
ven en  opgehelderd  dèoff  ^U  K,  «.  Xag*b.  -  Kaar  het 
Hoogdiiittcfa  door  J.  C  G^.  Beer,  gr.  fivo.  /9«20. 

Dr.   7.  V.  EiiBHAaB  »    De  waarde  der  kleinigheden 
in  de  Zedehunde,    Uit  het  Lat^n  en  Heogdutlsch  Tcr- 
iaald »    met    eene    aanpratende   Voorrede   van    Ewaid  ' 
KiftT.    Tweede  drnk  ,  g;r.  8te.    ƒ  a,50. 

Abb.  m  AnoBiB  tab  dbb  Hobvbb  ,  Jr.  »  Th.  Dr.,  en 
Predikïoit  Ie  Uirechi ,  Berinneringen  van  mijne  Ata- 
dmifêU  in  1843.    gf.  8vo.    /2,80. 


IN- 


,y  Google 


INHOUD- 


BOEKBESCHOUWIXG. 

c.  Wi  opzooHER  ,  Dé  Gevoi^fcr  tan  Dr.  s,  j. 
TAir  o«8TXR2R  beoordeejd. 411. 

j.  J.  8WIEBS ,  Waarom  is  de  gekruisigde  cbri^ 
im   zoo  belangrijk  roor  zijne  Gemeente  F  417. 

w.  LAiTSBAN,' Leerredenen.  •  .  .  .  •  .  .• .  .420* 

V.  c.  KIST  en  R,  j.  RCVTAARDS,  Nederlaodsch 
Arcbief  TOOT  Kerkelijke  Geschiedenis.  Dl.IV.  42^, 

r.  HOFSTCDK  ]>K  «ROOT ,  Yoorlezingen  over  de 
Geschiedenis    der    opToeding  des  mensch<* 
doms  iioor  God ,  toi  op  de  komst  Tan  Ji-*   . 
zus  CHRISTUS..    St.  I .  .429. 

De  Proponent,  of  het  lefen  van  een  jeugdi- 
gen Godgeleerde 435. 

Verslag  van  de  oprigting,  den»  toestand  en  de 
Trnebien  der  Nederlandsche  Yereeniging  tot 
afschaffing  van  sterken  drank .  436. 

m*  JU  AHSHorr,  Moed  en  volharding.  £ene 
toespraiak  gehouden  in  de  derde  algemeene 
Tergaderihg  ran  het  Groninger  Onthou- 
dingsgeaootsebap ,  op  den  19  October  1845.436.. 

Wat  moet  het  zwaarste  wegen ,  of  wat  is  de 
Nederlandsche  bnrger  rerpligt  aan  zijn  va- 
derland ,  zijn  bnisgezin  en  zich  zei  ven  om- 
trent de  landverhttizins. 440. 

7.  SROSMiRCK,  Waaraehtige  Pbjsiologie  van 
den  Student  f  of  bet  kieken  in  den  dop.  .442. 

y.  B.    LAHQ6VTR  ,    PETER  60TT1I0IDT ,    of  als   de 

nood  het  hoogste  is ,  is  Gods  bnlp  het  meeste 
nabg 443. 


,y  Google 


INÜOÜD. 

j.  G.  omuA ,   Höntü  Flaeci  Epistola  ad  Pi- 

soaès •  .  .'  «444. 

7.  DB  iiKFoc ,  De  Dffigeflce ,  of  de  reis  naar 

de  stad  der  erCaois. 445. 

p.  VAH   ouGTEUii ,  Opuierkingen  omtrent  de 

Geestes-gaTea ,  inzonderheid  met  betrekking 

tot  het  spreken  in  Treemde  talen.  /^  .  .  .  447. 
Behandeling   Tan    YerschiUende  ▼raagt4ukkea 

uit  het  Bargerlijk  Wetboek 448. 

s.   I.    notoEa,     Bijbei  voor  de  Israèlitische 

,  jeogd.    Si.  l 449. 

De    Yr^héid  van  Ondwwi^  in  B€fgië.  .  •  .451. 
L.  A.  scHROiMR  sT£iaittTz ,  Algemaene  Grond* 

beginselen  der  Aardrijkskunde.  • 454. 

j.  nÓTZB,  Ornamenten  voor  de  leerkamer  ran 

jonge  lieden  nit  den  besijiaafden  sitnd.  .  .  456. 

MUrGËLWERI^. 

jp.  a.  soHSTjtA£,  God,  ónze  Vader. — Juus, 
Koning  in  het  -Taderlijk  hais. 458. 

De  Sophislen,  drogredenaars  te  jithene inét 
▼ierie  eeftw.  (Ferv^lg  vmi  OcL  1846, 
Wei/f.  490) ' .47». 

Schijn  ^n  Zijn,    {Dickutu^fe) 489. 


School-Nieuws 490. 

Kerk-Nieuws. «  •  •491. 

Cmretoondentie. 521. 

Kaanoigit  der  DD.  Eaadidaten 522. 

BerigUn 528. 

Letter^Nieuws. 530. 


,y  Google 


BOEKZAAL 

OER 

GELEERDE   WERELD, 

KI 

T  IJ  D  I»  €,  H  R  I  F  V 

▼OOR   DK   . 

f 

PROTEST ANTSCHE  KEftKEIT^ 

IM  HET 

KONINGRIJK  DER  NEDBRLJNDEN\ 

Yoor  VEI  1847. 


ts  AHSTERDAH»  bij 
DB  ERTEN  D.  OHBSR  DS  LINDEN  fiir  ZOOV, 

op  den  Singel,  tusschen  den  Blaftuwlmrgiral 
en  d^  Bergstraal,  IV*«  321« 

KDCCCXITII* 


De  pr^'s  is  30  C«i/#. 


Digitizedby  Google 


'   A 


Digitized  by  CjOOQ IC 


BOEKBESCHOÜWING. 


teerndBnef;^  ieu  gahrjutie  bi;  de  Gi^dsdienstaefe^ 
'  m%««  op  Z'.  M.  schepetk  van  oorlog  ^  koop* 
vaardij  ^  arn^e  zeebodems ,  benevens  enkele 
biflttgen  door.  &.  c.  vau  balkw  blaskkït  ,  J^re^ 
di&at^  ie  Wognum,  ca.  In  twee  J^eelen, 
Te  Leiden,  bijH.  J.  Couvée,  1846.  Eerète 
Ikel  316,  en  tweede  Deel  320  bladt^  In 
gr.  Soo.     De  prijs  dér  beide  Deélen  is  fbfiO^ 

1  oeö  oAxe  ▼riead  en  ^ab^cig  Ambtgenoot  an*^ 
in  het  begin  des  Yoorledenen  jaars ,  zijn  plan  te 
kennen  gaf,  tot  h^Ji  opstellen  Tan  deze  Leérréd«- 
nen,  hebben  ivij  hem  dat  plan  bijna  binijd.  Bes- 
nijd ,  ja  l  —  Betere  gedachte  heeft  Da.  v^m  balkh 
BLANiccH  nog  nooit  g^ad.  £r  is  aaa  zulk  een 
boek  weijeulijk  behoefte,  dringend*;  behoefte.  Ter 
eige«lij)(e  voojlezing  bg  de  Godsdiensioefening  op' 
40  athq>en ,  bij  w§ze  van  korte  ptectken,  is  er 
wet^  rqqr^n^  j  —  en  wat  er  praktft^ls  toot 
hen  be^t99(t ,  door  den  .Sjchrijven  jn  de  Voorrede  op- 
geft^9l4  i  (waarby  men  voege,  uartihets  handboek) 
i«  rr  va*  ket  i«.^  BTiet  ?eel  eer  voor  on  f  e  natie, 
dat  Z)ïi  SQO  weinig  gedaan  heeft  voor  de  geestelijke 
J^oeft^  van  hare  zeelieden,  zij  wie  de  zeevaart 
de  spier  van  hare  welvaart,  de  bron  van  hare 
opkofiist,  het  laatste  overfelg/sel  van  hare  groot- 
Mm  2  heid, 


,y  Google 


keid«  haar  laatste  drSfmiddel  is.  Eu  de^MedSsr^ 
léDdsche  matroos  is  toch  in  sijn  hart  waarlijk  niel 
ongodsdienstig ;  de  bewoners  <mser  vissehersdoT' 
pen  zijn  het  althans  zeker  niét..  «  t^, 

Later  hebben  wg  wel  weder  eens  gedacht ,  ói 
het  niet  beter  ware  geweest  ^  de  volToeriB^  van 
het  pian  uit  te  stellenii  De. Commissie v  dia  voor- 
leden jaar  werksaam'  geweest  is  aan  de  belanjgett 
▼an  de  Marine ,  heeft  onder  anderen  voorgesteld ,. 
dat  ook  op  onze  oorlogsohepen ,  althans  die  vaur 
grooter  charter ,  Seheepspredikanten  mogien  wor- 
den aangesteld.  ZuUt  een  Ps^dikaal »  diedeeentoo- 
nige  reizen-,  liefst  de  groote  reis,  mede  gemaakt 
had,  die  het  scheepslevenr ,  hefkaiwkter  en  de 
behoeften  van  den  zeeman,'  meteen  fijn  opmei^^ 
kend  geopend  oog  en  hart  bestudeerd  had,  zoif* 
er  beter  voor  berelumd  geweest  zijn.  —  Maar,* 
dan   dachten  wij  ook  al^  weder:   uitstel  is  a&teL 

£a,  wanneer  znl  dat  voorstel  vaè  die  €om- 
miaie  ,  voor  hetwelk  ieder,  die  het  wel  meent  ,• 
hen  mel^  den  hoed  in  de  hand  danken- zal,,  ^me^^ 
neer  zal-  het  uitgevoetd  worden  f  Wij  hebben  in» 
ons  'land  znlk  eene  tnenigtfe  bittore,  al  te  Uitere 
proeven .  van  het  verschil  dat  er  is^  tttssehen  voor»^ 
stellen;  '—  beidniten,  —  uitvoeren ,  — d^t  daar 
sdthans  geen  wachten  naar  is ,  als  er  iets  goed» 
en  nnttigs  moet  gedaan  worden.  En  bovendien,' 
het  schaadt  niet.  Komt  er  later  een ,  die  weér- 
Ik^t  levert ,  welnu ,  aan  een  vak ,  waar  zbo  vele 
anUioenen  mede  heengaan  ,  waar  de  nitiHsting  van* 

ieder 


,y  Google 


tiet   wMp  ioomeu   schats  kost^  kan  ec  Jigt  een 

paMT    Drie^nidens.  Yoor  een    exemplaar   Tan  een 

oieiiw  werk^Terscfaieten^ 

Wg  beginnen  dus  ^net,    en   ket  plan ,   en  de 

werkzaamheid  Tan  ^nzen  Amixtgenooi  met.wezen- 
^l^ke  ingenomenheid  hoog  te  prijzen. .  Werkzaam*- 

beid  Toegen   wij  er   bij,   vant  de  preeken. zij», 
«i^iiiiel^k,  er  alk  voor  gemaakt.     Zij  hebben  hun^ 
'geld^siM  reeds  Terdteod.  ... 

£r  kan ,  aainurlijk ,  hier  geene  vraag  zijn  naar 
.  ^4e  IniBtteiifiefae  «aaisde  Tan  deze  stnkken.  :llet 
'^jcenigete  ie  9  of  ze  tooc  hnn-  oogmerk. geaehikt  zijn. 
*iSu  4ii  t»  beoordeeléH)  dadr  stout  ja  ofrneen.  c^ 
•^e  teifgen ,  ^urTen  w§  *  niet...  Wij .  hebben  geene 
'wmtmmi^  vaa  de  geestel^k^  ^beh^flen  op  zee. .  Qat 
'wH  eersl  bij  het  gabraik  moMen  blijken;    JDdt  zien 

«B  «eten  wij,  dat  de  slyl  Tan.Jh.  T4v.BAXBJf 
^^üinaBir  IMMT  ;|feieyht :  Toor  xnlk  een  o&dcrwerp 

is ;  "^  hij  is  eenroudig  eii  duidelijk.     Men  honde 

in    het' oog,  dat   deze  stukken  moeten,  worden 

voorgel^^um ,  ^kwijls  en  meest  misschles  door  on« 
i^eoefenden  in  de  kunst  der  lezende  Toordragt. 
.Baar  is  em  eefivoiidi^  en   gelijkmatige  s^jl.Tol* 

strekt  noodig  voor.  De  manier  Tan  behandelittg 
;  heeft 'di8cel£d#  dodireifende  en  der  zaak  aangepaste 
/«genschappen.     Den    toon   zouden  wij    oTec  het 

geheel  wel^  wat  gemoedelijker,  Tromer,  pieuzer 
'willen  gehad  hebben;  wat  ipinder  redeneerend 
'ook$   Traomheid   is   toch  de  karaktrek  der  Gods* 

dienst  Tan  den  matroos.    Wij  Treezen  dat  hij  nu 
i         '        "  M  m  3  nog 


,y  Google 


^540  G.    C.    vm   BALEV   8LAHKEV  , 

nog  wol  eoos  nur  zQnéii  oaden  GtkUreMetiShm 
Zeeman  grepen  lal.  Ifaar  ...  wfj  ierkoiiiwn -hei, 
het  woi  hier  moegelijk  ttisaebeu  de  beide  rifleo 
door  te  ieileii ;  het  is  ook  voor  de  Offieieren  be- 
stemd ,  eo  om  den  wille  van  die  moet  er  menig 
woord  uit ,  dat  Janmaat  anders  met  stichting  Wi. 
.  aangehoord. 

£ene  andere  aanmerking,  die  wig  zoo  ligt  niet 
opgeven,  is,  dat  ze  te  büig's^n»  £r  zijn  «r  b^, 
waar  omtrent  een  uur  mede  heen  zal  gaan.  £n 
ee!tt  half  nnr  ;prordt  er  niet  eens  voor  tóege^ah, 
Zg  znllen  diib  bifoa  aUen ,  ü  a%eiraffeU,  óf  ▼es- 
ininkt  moeten  worden.  ^^    Dat  het  niet  'korUr 

'kanP  -^  Ja,  dat  kotait  van  onze  manier  van  pre^ 
ken.  ^*  Dan- zouden  de  Piittsehe  -predikers  er  «^ 
m  toe  zijn,  die  doorgaans  ook  niet  meer  duo 
6«B  half -uur  hebben. 

]&e  onderwerpen  zgn  mèbet  alle  faij  uitstek  go«d 
geTonden.     Om  éen  denkbeeld  Tan  dèrzèlver  ^^t 

'ie  geren,  willen  wij  er  eenige  noemen:  1°  Hèt 
besluit  om  ter  zee  te  Taren,  en  het  werkelijk  in 
dienst  treden  ;  of  hèt  pligtmatige  oin  alle  dingo» 
met  God  te  beginnen.  %^  Se  scheepswetten , 
ki^gsartikelen  en  monstèrrol;  of  ojSwekking  tot 
behoorigke   pUgtsbetrachting.    4^.   In  'volb   zee; 

'de  zee  toonbeeld  ?an  God^  grootheid  en  majesteit. 
5^  De  nachtwake,    beschouwing  van  den  sterien* 

'hemel.  8^  Gods  alwetendheid  eil  alomtegenwoor- 
digheid ,     een   bemoedigend    denkbeeld   voor  'dc^n 

'geeman ,    bij    de  gedachte  aan  zijne  acfatergeiatene 

be- 


,y  Google 


jvaar^obuisriDg^.tegan  het  geloof  |ia9  aUe  pn^rijmde 
cta  l)€|u%dach^ige  roorspellingen  (zeer  nuttig  en 
.noQ^ig)*  ^5°  jpiet  anker;  God  het  anker  der  ^iel, 
,i6®.  .Het  ioiApas;  de  Bijbel  de  beste  webwijzer 
.jp^ar^ohs  eigenlijk  Vaderland.  18°  Vóór  den  slag 
i^r  zee;  de  ware  Godsvriipht,  bron  van <  onzen 
^lioldeinmoed.  19°  De  Q?ervri|iniog ;  de  overwJn- 
,  ;iiifig  is  des  Heeren  j(na  een  yerloren  slag  ipissé^h 
_w5  ,er).  ,2^°.  Storm  en  beveiliging  legen  schip- 
..brepl^  23°  Oproer  en  doodvonnjs;  de  k^ijgs- 
-;Pj|d«  j^i^  Oe  l^ederland^che  vjag*  25°  Konings 
^eboQi^^^ag,  Van  hier  af  tot,  aan  N°.  33  feest-r 
..$loif^.  -3%^  Sterfbe^d  en-de  begrafenii;  eens  reis- 
g0^el3«,  ^5°  De  vaderland^che  reede. 

De   tekstep  .(ijn    veelal .  goed .  gjskosen ,    en  ler 

.mro^dt  in   ^e  preeken   zelf ,  =  diiri  eens  meer ,  dan 

eens   minder   gebruik  van  ^en^aakt,     VoQr  ^enkele 

badden  wij  andere  liever  sehad. .  .Het  verwondert 

on$,   ii4  \^v   n/iLRJx  BLAHKEN  niet  getfapht  )ieeft 

gebruik   te  ïjaaken,    zpo   al  ,niet  van,het.,gehee}e 

.  ^Qopv^ardijljed    £z€ch,  XXVJII  ^    aiihans  va^  (iet 

8**  vers:  •» uwe  w^zen,  o  Tjru^,  die  in  u  waren , 

,  p die  war^n   i\we   schippers ;"  .qnderwcrp ;    liooge 

waarde  der  ,sti^iirj(Danskunst ;  waarde  van  een  goed 

.  stuuri^aq  , ;  ^^rtro!i|,wen ,    naast   (ïod,    op  den  Pi- 

Apht^rqian .  yolgen  eenige  gebeden,  met  ^ene 
inleidiug  oyer  het  gebed.  Daar  zijn. er  veel  te 
weinig   Van.     Slechts  één  gebed  voor  kf anken  en 


,y  Google 


M2  «.   C.   f  AM   llÜUK   BUVKEV, 

stérrendeny  'één  voor  een  sterfenden  hniten  ken* 
nis,  in  het  gebed  sleehts  r2.  'Daarin  hsti'  de 
$chriJYer  Véï  voorbeeld  van  den  door  hém  ekieri 
aangehaalden  '  osïf&VAio  tnoetfen  volgen^*  die-  ia 
xgne  nourritufé  de  rdmïB  zeer  T^<^  l^orte  gabedn 
voör  kranken  geelt.  In  de  uitbreiding  van  bïét 
Gebed  des  Heeren  lezep  wi},  dat  hattbzus  dk 
gebed  volledig  geeft;  het  is  waar,  dat  de  zeeman 
hiet  de  tek3t-kriti.èk  niet  noodig  heeft,  maar  had 
daar  toch  niet  een  andere,  meer  met  de  waar^ 
heid  overeènkomijtige  wending  aan  gegeven  kun- 
nen worden  r*  de  Heer  vaw  bxuh  nxiAnuui  waèt 
tpch,  dat  "de  éangenomenê  Uzing  niet  TcAedif^ 
imaar  ovèrvoiledig  is.'  £n  zou  zgn  Eerw.  het 
durven  térd^d^gen ,  dat  de  Heerexizvs  cnnisïvs 
ditgeblsd  gegeven  heeft  »als  voonehrift,  waamnMr 
»wi9  bnzé  gebeden  hebben  in  te  rigten?*'  Ligt  te 
ïn  tme.  XI :  I  ^iet  dnidehjk ,  dat  het  voor  een 
formmiUr  aithantf  gevraagd  \lf 

'Hoewel  wij  ons,  om  opgegeven  redenen,  óat* 
houden  van  beoofdeeling  uit  het  homiletisehe  oog«> 
j>unt ,  zoo  is  er  toch  ééü  bij ,  die  volstrekt  niet 
passeeren  mag;  hét  is  !N<*,  24,  de  Vlag.  Het 
onderwerp  is  iilld'i^elukkigst ,  en  zóó  iets  moet  de 
zeeman  wel  met  geestdrift  aanhooren.  Maar  , . « 
de  behandeling  I  Be  Schrijver  heeft  het  onweder 
^ien  aankomep,  want  hij  zegt  in  de  Voorrede  t 
4at  deze  »niet  als  ordelijke  Leerrede  behandeld 
»is,  maar  als  een  onderwerp,  dat  aanleiding  gaf 
Hot   vpderlaadsche   en   Godsdienstige  hehnnerin* 

»fl^en , 


,y  Google 


L££JIR£OEKEir»  ifiü 

>gtiki  eii^  ahoo  meer  als  teertame  en  tticitd0Me 

«toespraak.    Van  die  toe^raak  bestaat  het  leer- 

same ,  ait  1^  vjerklariil^  van  den  tekst ,  2f  blad* 

zijder  2^  OQfrsproug  der  Vederlandsche  Tlag».  3j- 

bli^de ;  i^  herinneringen  uit  onie  gfeschiedeais^ 

aan  die  ylag  ferboiide»,  7  bladzgden,  (meest  naar 

iiet  werk  van  den  Heer  Mr,  /•  c*  ox  Joii«i ,  over 

den  oorsprong  der  Il^éderkmikohe  vla^,)   en  \fd 

Mf  dat  de  Heriddisehe.  oorsprong  Tan  »*sPrincen 

'iVan  Oraesgien  paleure  6ftó  ooiearen*' too  naauw«> 

kenrig  wordt  Terhaald ,  dAt  het  blaanw ,  behalv» 

uit  het  Nassansehe  veld,  ook  uit  »de  horens  Tan 

h^  jnrtont    Oranje*'  (!)•  wordt  a%elfiid)«    Het 

^ieitèl^ie ,   ten  slotte ,  beslaat  |  ti^  eeittB  blad» 

tfde,   beginnende  mei:  -die  /rW«ciU|   ons  diev* 

»1kaire  Tlag,**  ^  Er  kan  ni«maad   in  oos  lüd 

as^n  i  die  meer  dan  wg  gesteld,  is  op  'wet<)vschap> 

pelijke  preeken^  daar   pit  en  mei^g  in  zit,  maar 

zóó  meenen  'w$   het  dan  toeh  niet!  £r  was  dan 

tiOch  wd  tml  stiehteljks  Tan  te  maken  geweest, 

en   die  historisehé'  en  heraldische  bijsooderheden 

hadden  dan  afsönderlgk^   df  in  eene^noot  moeten 

zijn.  —  Daar  zullen  de  Oflicieren  celf  i|^le  made 

hebben.  ^  Eenige  kleine  Vapenkundige  bgzonder-" 

he. 

())  Eene  kleine  ,  of  wilt  gij  een  grooie  mUsIag 
van  den  Heer  de  jobos.  De  horens  van  Oranje 
hobben  niets  hoegenaamd  gemeen  mettiet  Rassauscb 
blaauw  ;  het  onderste  veld  van  onze  vlag  is  zuiver 
ffassau,  Qet  is  eene  noodelooze  ccnfusio  eymbohrum^ 


,  Goog  Ie 


9ik        A.  c,  ?▲«  nuMw  9LAVU1,  m. 

lieden,  Truchten  yan  onze  eigene gtudie ,  4ie  i^Hi^ii^ 
wei  meer  den  .heer  9E  /onaK ,  ^«n  den  S^irii^ier 
isangaan,.  ^zoudeii  .wjg  hier  nog  b^bb^j  ^la^.^* 
vap^nkpodige  ««nteekenipgen  in  eeQe  reef nsi§i¥^ 
preeken  ,  zouden  qüzw  KiMid.regf  g^Teniom  .oi^s 
Jatc.  IV :  23  te  gemoei  |e  voereii ;  d^t  4f^  .bg 
(Bene,  andere  gelegenheid  ,.  als  wij  eens  her^l^isqhe 
werken  in  de  ^PiS^;sa(i/ r<icen«eren. 

Het  werk   is  opgedragen^  .aan  Zijne  .I^eiell^tie 

den   Yi^ee-Admiraal  ni/jCj   Uinister  ,X9^  Jttacipe 

eüz.    Evenveel  ;eer  vQor  den  hopgfn  ))^gun^tig6r 

.^Is  voor  den  Schrijver.  Pe  3chryv^r  onde|d^e^t 

.  zich :.  idee  Slinistere  pootmo^iige  diepaar."     Qi^ 

derdamg  ii|n   Wij  jegens  ^Ue.opze  y^  God  ge* 

aielde-  «Hrerheden., .  num:  :QoiAioed.ig  ,«•  ifoor.  Mi- 

..nister,,  noch  JKjwwig,  ^ilielfe  iiielV^m^^  Dat 

alleen  voor  Qeni»  4ie  in  ons  aUen  .§chiü%e  imr 

dareajuet. 

Het  boek  is  .wel  gesehf even  TQor  xeeyarenden , 

.naar  een  lee£^e|else)mp  van  Predikanten,  of. wie 

.^nders   bet  zieh  ,  aansiBhafl; y  zal .  er  geen. berouw 

van  hebben.   Het  is  ^weer  .eens  wat  nieuws  en  wel 

..lier  Iwiaf  wnandig.  ^ 

.  Jfciit  ingenua.  Iho  graH$^ . 


irut 


,y  Google 


UEEBUm  OVfiR  JQM.  'XIII :  17.  5tt 


ifiH  én  'iê  ttfêtenscicp ,  tmar  in  het  werkelijk 
hnem  is  de.  héttrediyiny  enzaiiging  der  tnen^ 
ê€^ken  te  vinden.  £ene  leerrede  over  Jol^, 
XIII  :vl7,  dooru  e.  fkvXêv  ^  utkadewnepredi^ 
^er.  Te  Groningen,  hij  A.  Oomkens,  J.Zn., 
S&  Uadi.    In  gr,  90o.     I>e  prifs  is  'ƒ0,30, 

J)e  waarachtige  enyvdkefme^e  verzoening  pandden 
menscb  door  jrizus  chrisius,  I?oor  w.  vïrwey  , 
jPrediiani  te  yS^imchoien,  /V  Groningen',  hij 
X  B.  Vollers,  1846.  'd2  bladt.  In  gr.  Svo, 
De^prijsisfO\kO. 

^Pitfxiü  e^gi:  de  Terzóesing  <  bevrediging)  4s 
tli  bet  wcitkelijke  le^en.  ^H§'  zéj^  waarheid.    ^ 

VznwST  zegt:  de  'verzoening  19  iib  Jxet  Chrie- 
iëndom.    Hij^egt  heilige  waarheid. 

Oi^zöoMSn  zegt:  de'yèrsoening  is  in  dé' weten- 
j^hap.    Hij  z^gt  hboge  waaï'heid !  ' 

t)pzooiM£iL  'heeft  behoefte  *aan  verzoening  in  het 
werkelijke '  léven  en  door  *  het  Christendbni.  £n 
PAREJWU  en  VXRWET  iïëbben  behoefte  aan  verzoening 
Jn  de  Wi^ensehap; 

Wij  bevelen  de  beide ,  zeer  goed  geschreven , 
etukjeis  den  leek  en  in  de  wetenschap  aan ,  diè  wij 
'daarentegen  de  lezing  der  schriften  van  'Prof.  opr 
zoouER  zeer  afraden. 

'Mens  ingenua  Deo  graia. 

Het 

Digitized  by  LjOOQ IC 


'iVi  €.  B.  ?iji  K^itsnui» 


'ff et  geloofd  den  memel  mei  ziek  ièlven  vérzéê^ 
nende.  Drie  Zeerredenen  van  c.  i,  vmk  koets- 
veld , '  ^rediie^nt  te  Schoonhoven,  Mei  eene 
tnieiding  over  kei  we*en  des  geloef  e  ^  mi  een 
wtjsgeèrig  en  ehristelffk  oogpunt  heeekvuwd* 
Te  SehobtthoTon,  bij  S.  £•  van  Noolen ,  1840. 
In  gr;.  8vo.     De  prife  ie  ƒ1,3*. 

Mfd  ^verige  wxn  Koirrau» ,  wwa  uvm  A 
{•eeréar  cjb  Selur^w .  lioogsl  fiii»%  bdbeid  fllaA^ 
lieeft  gemuMid,   ui  dta  he^Uii  sirgd;  i&  PnL 

imm  iH^^^Mv  'Wst$d%  me/i  ba^fw  vék,^  liSm^ 
gm&  imdioiBWOT  io  atogon  $eèngem»    Wd  in»- 

.  IimtI  hf  niet  ondsr  4ie  TerMUerdo  JmmpjlDon^ii , 
Sr  d&k  Frofesior  links  «n  'r«gts  q»  hst  Igf  Tat- 

.  U^^  of  tot  de.  (]adel$ko  .tcfmehrg^m?  of  jia«  on 
na-  naplttizers  van   den.  Heer  obxo^hbr  i,  on^er 

>  «relli^  legioen  «itters  soo  menigeui  Ie  vinden  is^ 
die  .TjiA  w^sbeg^erte,  haar  doel  en  strekking  of 
biiar.  verJKMid  en  baar  invloed  met.  en  op  het  den- 
leen  en  welen,  aooveel  kennis  hebben «aU  eea^s- 
,van  d«m  Bijbel ;  en -van  eene  redelijke  Godsdienst, 
j^üot  welke  zich,    in  een!  gezonden  zin,  de  wys- 

\  })/eg^rte  ^zoo  geleideigk  laat  vereenigen ,  het  min* 

ste    of   geringste    denkbeefd  bezitten.    DIaar   in 

weerwil  daarvan,   was   de   Heer   yam   koitsveid 

'    tocb  van  oordeel ,  zijne  stem  in  de  Gemeente ,  in 

wcl- 


by  Google 


trelfce  hg  arbtidt,  te  laten  uitgaan,  en  haarde» 
strijd  te  doen  kennen,  die  in  den  mensch,  op. het 
rerschiliend  grondgebied  van*  waarheid ,.  deugd  en 
geluk,  wordt  gevoerd ;  een  strijd,  zoo  als  de 
Sehrijver  dien  te  regt  noemt,  wel  zonder  blpe^^. 
maar  iriet  zonder  trani^n ;  zonder  gerucht ,' maar 
ttiet  zonder  geweld  ,•  heimelijk  ,.  maar  ontzettend  ;^ 
een  strijd ,  waarvan  het  slagveld  i»  --^  *s  menscfaen 
binnenste}  daar,  waar  tegenstrijdige'  gedachten ^ 
aandoeningen  en  wenschen  elkander  bekampen  en 
den  armen  menseh  slingeren  als  een  reddeloos^ 
schip,  ten  speelbal  der  winden.  -^  Tot  dat  o(q^> 
merk  hieM  hij  drie  achtereenvoigeade  'Lëerredeneir 
over  dii  onderwerp,  en*liet  j&ij:  zich  door de-spre^" 
kende  bewijzeit' van  algemaene  belanlgstellin^  over-> 
halen  otii '  oök  thans  met  hetzelfde  woord  in  ^iew 
nHmeren  kring:  op  te  treden  ,v  die  hem.  reedde 
onerfloakn  met  toegenegenheid  hoorde;- 

In  eene  nitvoerige  inleiding ,  in  welke  de  Sehi^^ 
Ver  van  agn  plan  en  de-  aanleiding  tot' desaelfe 
nHveering^  benevens  deszelft  bedoeling ,  rekent 
sditf.  doei,  geeft  vm  K<MB!raviu)i  ettrigke  belang)*^ 
rjjke  opmerkiAgën  omtreBt/geiooven  én'  wtie»i^ 
'hn  het  verband  tnêsehen  deze  lieide ;  Welke  laatst^: 
gemdde  door  heor  zeer  eigenaardig  hét  iSir^'^^o^. 
felü  der  nieuwere  wgsbegeerte  wordt  genóemdU 
Reeds  deze  ■  inleiding  op  zich*  ztAft  beschouwd  ^ 
heeft  iii  het  oog  van  Referent  zeer  höoge  waarde*^' 
om,  van  het  standpunt,  waarop  onze  Schrgver 
rich  heeft  gesteld  en  onvenn^deI$k  stellen  moeste,. 

ee» 


,y  Google 


548  '   e.  £.  f  iü'  K0£t5irit2]i « 

een  meer  gelijdeltjk  oviérzigt  OT^r  dezjü  ko^^ 
a&ngelegede  zaak  te  Ter&Jtijgea  ;  gdijk  /  naar  hei 
insieii  raa  Referent ,  ook  hier  weder  liieaW  g%^ 
iaigeaissen  Toorliggea  van  des  S/chrijvers.  gejonde 
begrippen  en  jiiiete  manier  van  voorstellen ;  yol- 
gen»  welke  hei  gehoif  hij  hem  i^  het  ii)iddel.i 
Tfaardoor  de  w^sgeeir  de  waarheid  zoeH  en  de. 
Christen  dié  aaHnemt ;  h»i  geloof  den  wijsg<;er 
Christen  en  den  Chriatea  wiji^geer  maakt*  Alleen-» 
l^k  meent  Referent  nc^  van  onzen  SchriJTer  te 
moeien  i^erschillen  aangaande  den  Schr^tei?  vaii/ 
den  Btièf  aan  de  Hebreiën.  -—  In  de  eefste  Leer*, 
rede  schetst  de  SchHjver  den  strijd  om  waarheid  ^ 
naar  Joh  XXX¥l:2l6d,  en  hoe,  in  dien  inwen<> 
digen  str^d,  het  geloof  overwint  enden  me^sch 
nset  'zich  zei  ven  vertoent.  Levendig  ee  juist  is 
de  sehiJderij^  welke  dè  prediker  da^irvaa  he^ 
gemaakt,  als-  h^  dien  strijd  del  verMands  om 
waarh^d  \  zoo  heet  als  hagchelijk ,  in  alle  jtijd^ 
perken'  der  ^cbiedenis  êtf  der  m«nscfaheid  of  des 
Christendoms  terug  vindt  >  en  dien  alleen  voldii^* 
gend  bèsliat  door  hetgeen  de  vrpme  Her.deryorst 
als  de  sloèsom  van  zijoe  eigeoe  veeljaiig^  navor- 
sehiagen  liitspreekt  in  dea  behandelden  tekst;  >r- 
In  de  t wedde!  Leerrede  gaat  de  Sdir^v^r  ons  den 
strijd  Sóhetsén  om  devtgd^  naar  ./Km».  VIIt:24,. 
2da;  w«lkè  aposAoliséhe  uitspraak  in  lamenhaog 
en  zin  wordt  rerklaard ,  en  naar  aanleiding  daar- 
van ,  volgens  de  gewgsden*  der  geschiedenis  en  on- 
dervinding b^  gehede  volken  of  afzonderlijke  per- 


,y  Google 


ihttii<,   door   alle  ti)deil  keen,  die  algemeéne  en 
bange  strijd   (Mn  deUgd ,  naar  waarheid  geschetst ; 
terwijl  &&  Schrjter    daarna   over   den   vrede  der 
terzoening  door   het  geloof  gaat  spreken ,  en  we) 
zoo,    dat  hij  Tooraf  nog   eens  tot  het  wezen  Tan 
genctemdën   strijd  doordi'ingt ,'  eir   daarna' '  nit  het 
gevoel   tah   behoefte  aan  verlossing  en  verzoening 
bij  ^t  wit  menach  mogt  ktfeten ,'  en  ^üav ^eigenlij- 
ken  aard ,    tot  haar  faooge  waarde  be^loit.  i—  De 
derde  en    laatste  Leerre^le  heeft  ten  opschrift:  de 
strijd    om    geluk,    van    welke   beschoowi'ng   ten 
gr(^ndslag    ligt    ffebr,  IV :  9.     Eerst  doorloopt  de 
prediker   de  tijdperken  van  's  ménschen  leten ,  in 
welke  alkn   h$  zjjnen  hoorders  of  letrers  de  tk^el* 
kèfn    geeft ,    aün    welke   keer  in  dezen  zijn  eig^n 
beeld   kan    h(frk (innen.     Dttartfaar  tracht  hij' dolor 
hél    geloof  dien    strijd   voldOeAde   op  te  loss'en  tn 
het  gemoed ,    dat  haakt  naar  nifH; ,  tot  Vrede  ea 
terzoening  te  leiden.     Hél  een  en  and«?r' verraad! 
de  meejteifhand ,    die   zijn  béwnkzijn  weeite  kiê-^ , 
zéti'  en  té  schikken  ,  xoodht  'hdekstten  en  kamtee- 
üngen ,    gebiftéte  en   siera^iEh,    eHr  bp'  zijne  be- 
stéJMe  plaats  #brden  gesml  y  kn ,  bij'  ntels  orer- 
Migs,   too'  min  mogelijk ^^ebrekkigi^i ,  niWir jillcs? 
töf  tJeid  9éhóbh  ^éheè!  hk  ck%  ét  hartie  ;boéit«   Iti* 
defdaad,    iti^é  l^ttseh^eAsnèn  waren,  dotiki  óns, 
vtitgebreidéfr  en  mtgeletene^r  kringen  alhréins  waar* 
di^.     Intnssehen    mag    zich  de  Schoonhoyensche 
Gctbeeftte  Vim  harte  gelufc  trcnschen ;  «rfk  eew 

Leer- 


,y  Google 


580  C.   I.   VJLR    KÖITSTKUI,   SKJt* 

LiBMiuir  ie  betit^eo ,   op  wiens  bezit  2(j  waart(^ 
wit  hoogen  prijs  mag  blyvea  stelJieD* 


ZAri  Sgmhotiei  Ecèhnne  reformatae  Jfeerlan^ 
dicae^  tdidit  hekr.  ègè.  vruKC,  TAboL  Poet. 
et  in  jfcad.  Uhemh-Thject,  Prof.  ord.  Tra'" 
Jeeti  tf<f  RHeÉum,  apud  J.  G.  Yan  Tetreen  0% 
til  \'  1846.  CJTf  et  498  pagg.  In  8vo  wtf* 
jon\    De  pri}$  (s  f  4^90.      - 

IT  §  hebben  neer  <)ai(  e^ene  rede  om  de  ver- 
scmnis^  ,?aa  dese  ii%«af.  ooaer  fortnulieren  van 
een^fheid  met  bUjdse^  te  begroeimen  danfcbs^ir 
aan  te  nemen»  Vooreerst ,  omdat  ons  lot  nog  t4>e 
cMpe..  stÉttdaard^uitgaaf  ontbrak  ^  en  de  waardig-' 
beid  oMer  Kerk  1  tegenp?er  hrtgeeo  in  fiuiück^ 
/«nrf^foor  de  Symbnliitcbe  boeken  gedaan^is;,  «nife 
dfiiieBd  begon  te  ▼order^n»  £n  ten  twe#e« 
«ipdat  «e  in  bet  Lat||n  b»  .Wy  rekenei»  4}^  wel* 
nmsdflA  ten  b^hoere  der  bmten}«nd«r6«  ma^^t 
«nderdeek  hemen  w§  «het  aan  als  eefif).,  wel.f;m,* 
boieeh  oitge^rukte,  maar  to^  leer  dilide^jka^ 
opeti^^  irerkbrtng,  van  de  agdevandenLeerp»|^; 
der  dogmatiek  aan  onze  Utreehtsebe  HoogeachocJ-^ 
dat  de  fomnlieren  voortaan  tot  de  geschiedenis 
behoor».  Jtmin  van  ganscher  .harte.  •  Hogen 
er  voortaan  ge«ne  HoHsndiobe  ttitga?en  meer  van 


,y  Google 


vvigen*.  —  Ais  bt'oniiefl  Toor  de*  kisforio  dogman 
turn  i  bepaald  in  dat  genootschap  der  Cbrótelijke 
Kerk,  waartoe  wij  de  eer  hebben  te  bebooren^ 
stellen  wij  oYerigens  hoog  belang  in  de  formalie* 
ren  en  derzelrer  sliidie,  en  ivij  kunnen  niet  zon* 
der  wetenschappelijke  schaamte  op  onzen  aeademir 
schen  tyd  t^rjigzien^  toen  gern  derde «  en  mis- 
schien geen  tiende  van  de  Kandidaten,  de  forma* 
lieren ,  die  zij  onderteekenden ,  te  voren  ooit  ge* 
lesèn  hadden  é  Wtj  zeken,  hadden  ze  pas  kortte 
voren »  bijna  ala  f  jpographische  zeldzpatnhéid « 
aangekocht ,  -^  gelezen  ^  en  —  de  Dordsche  Ca^ 
nones  althans , .  —  niet  begrepen. . .  £n  Joch  iva« 
rea.  wij   n<^.  niet  van   de  sleehtste  der  geëxami* 

neerdeft.  i ,      i 

Dit  Corpns  .docirinae   toont  1?  de.  Nederland* 
seh^  geloofsbelijdenis,  in   vijf  coj^'n  i.  a.  deLFranr 
sche  vfm  1 566 ,  ..met > teksten:  en  de  .verbelerMgen;, 
die  .dp   Dojdaebe  Synode,  vaiii  J^OQ.er  is  heeft 
gebragt;  b.  en  c.  de  twee  Nederduitisehe  van  1564 
eti   1582,    beide  met  teksten    en  varianten  ,*  do 
eene.  van  de  editie  van  1563 ,  de  andere  van  die 
van  .1^19.;.  d. .  en   e.   de  Latijnsdie^'  de  tienemt 
de  Ui.GwèffeAn  1581  uitgegeven  Hacmt^nia  Goa^ 
fes3ioiiam ,  rjde. and^ce  die  uit  de.I>ord«dhe  AeteH. 
De.. allereerste   uitgaven,'  de  Fransche  Tas:  1561 
e» .Ne^erdnitsche  van  1562,   heeït  deHooglneraar 
vinxiE  niet  kunnen  bekomen  ^  ofsdioon  z^  Ho^g 
Gel-,   zoo   als  ,wij  vermoedeii,   %Qfik  wal.grcute 
moeite  i;al   gedaan  hebben  om  het  exemplaar  van 
B0ES2.  KEI  1847.        N  n  de 


,y  Google 


fi.  s.  tiiftïïf 

de  iaatstgenoem«le  te  kinjjgen ,  dat  dooi'  ctoii  tmvn^ 
kéurigpén  bibliograaf  hEnmM  bezeten  en  gebru&l 
is^  Het  is  Treemd,  dat  er  meer  zidto,  «is,  tfaao» 
zoo  hoogst  gewigtig  toorkomende  doeumentcB  uii 
dien  tijd  uiterst  zeldzaam  niet  alleen,  maar  ge* 
keel  verlor^  sehjynen  te  z^n.  Rede  té  ineer^ 
om  de  vele  lezers  Yt^  dit  Tijdschrift,  ookdeèaaid-* 
bowoners,  opmerkzaam  ie  maken  op  de  waarde, 
fsegge  geldswaarde »  ran  de  kleine  boekjes  mt  Itel 
laatst  der  zestiende  eeuw.  Wie  weet  waar  ze  hier 
of  daar  nog  sehoiilen.  Brengt  ze  sleehts  by  uwen 
Firedikant^  goeïe  menschenl  die  zal  wel  zorfes 
dat  gij  er  meer  voor  kr(j^t,  dan  ze  u  waard  zijn% 
Toor  ff.  is  geplaatst  de  opdragi  aan  Koning  hb«*- 
xips,  Toor  h,  hare  Terdtiitsching ,  en  na  ^  d« 
yrermaning  tot  de  ov^erheden  enz.*' '  Jbnrmer  dat 
den  Schrijver  de  bronnen  ontbroken  hebban ,  om 
er  ook  den  brief  aan  Keiler  haxikii/iaa»  ,  en  de 
redevoering ,  op  den  Angsburger  rgksdag ,  bij  ïer 
Toegen. 

'     Vervolgens  bevat   het   dén  Heidelbecgsdieli  €a- 

•techismns,    Duitsch  en    Latijn,    naar   een   in  de 

IJtrechtsehe.   Bibliotheek   bewaavd   exemplaar  ^ran 

den  aoer   zeUzsmen  ,ttFeeden  idxmk  van  het  |aar 

1568.    Het  verwondert  ons ,  ^at  de  fioogleeraar 

^ér  .  geen   Nederd^itsehe    eopy.  bijgevetegd    heeft  ^ 

ketnj  die  van  vav  d£R  iiErofiir>  ivan  1680,  ^farel 

^;de.  ailereevsté,    van    1^063,   oiodai  tadi  ja»oa«s 

'  ffistoriseh  verhaal,  waam  dez.e  cop^  afyedraktis, 

teeda  vr9  ^d^^m  begint  te  worden,   l^rts  njn 

ar» 


,y  Google 


LI6RT    SYJIIBOtlCI    ECCLESIAE    ETC.  5^3 

•r>  b^hsiUt^de  tek^teOf  ook  de  varianten  der  uit- 
g«v^'V&ti  xvQrVSii  en  nntvrtUEK ,  en  van  ^e  Ant-^ 
w«rp«e&#  ediiio  viiai  1&84  bijgevoegd. 

Sadd^ilg^  ^^  de  Dorische  Cünones,  in  het  La-^ 
tg.1» ,  ««1^  da  Voori^ede ,  d«  sesitenite  en  de  appro-^ 
bftU^.,  afgerukt  uit  de  oor$pronk«iMjkB  editie  der 
iLpt^,:  rvap  1620  h$  Cotiin*  len  slotte  een  re* 
l^i^Qi? :  viiQ  SflMTfftttiirplaatsen  (onses  inziens  over* 
toUige  r90eitd)  «ne^n  tan  zake^. 
.  Indien  dit  «}les  naauwkenrig  en  zonder  drnk* 
feilen  is ,  verdienen  Schrijver ,  Zetter  en  Corree^ 
tor  allen  dank. 

flm^  Voorrede,    de  letterklindige  geschiedenis 
der  formaliareit   bevattende^   gaat  vooraf.     Zij  is 
^ort ,    sakelijlc  eo  naauwkeurig.     Het  yerhaal  ras 
de  Synode  van  Btkrdt ^   13  bladzijden  bevattende, 
bad,   dankt   ona,  korter- konnen  zijn.     Wij  hard-" 
de»  die'  raiiBte  liever  ingenomen  gezien  dooreene 
korte  inleiding  over  de  geschiedenis  vao  het  for** 
iBuladsmus  in   de  Christelijke  Kerk  ^  viraarin  zich 
eea  200  interessant ,  door  too  weinigen  opgemerkt , 
punt  voordoet,  het  groot  verschil  namelijk  van  de 
vrijie  vtaalr^    de  sjmbolen  in  de  oude  Christen- 
kerk ,  ^n  waarop  die  van  ohze.  Hervormde  Kerlt 
x^ift   eotstaan ;    -i<«  benevens  des  Hoogleeraars  ge*» 
dtlditen  over  het   nut   en    de  verbindlfjkheid  vatt 
leepfornraUeren  in  het  algemee»; 

Eenige  kleine '  aanmerkingen  mogen  ten  bew^ijze 
strriiLhefi  van  de  belangsteNende  aandacht ,  waar- 
mede wij  de  Voorrede  gelezen  hebbeii. 
/  •      Ifn  2  ^  PajT. 


,y  Google 


dj4  H.   K.    MnViti 

Pag,  YII.  j»De  bron  waarail  de  Hoogi<»«raréif 
»der  Godgeleerdheid  de  leerstellige  GodgeUeréheid 
)»der  Jfederhndseke  Hervormde  Kerk  h«bben  te 
^putten  is  tweeërlei,  de  Formulieren,  en  de  H« 
«Schrift,  vooral  die  des  Nieuwen  Testaments.*' 
Wij  gelooven  dat  de.  bedoeling  zeer  goed  is »  maar 
wij  twijfelen  of  de  uitdrukking ,  die ,  kort  als  z§ 
ifff  niet  nalaat  Tan  hoog  belang  te  wezen  in  den 
mond  eens  Hoogleeraars  in  de  Godgeleerdheid, 
wel  juist  is ,  althans  ze  wijkt  af  van  het  spraakge- 
bruik in  de  hisloria  dogmatum ,  het  gewone  spraak-* 
gebruik.  Uit  den  Bijbel  put  men  Bijhelsche  Göd^ 
geleerdheid;  uit  de  belijdenisschriften  die  tan  elk 
Kerkgenootschap;  die  der  Luthersefae  K^k  'uit 
het  Conciliën-boek ,  die  der  Roonftsche  nit  den 
Trentschen  Catechismus  en  Canones,  uit  de.  bul-* 
len,  enz.  De  Bijbel  is  aller  algemeen  e  bron , 
maar  nieinands  speciale.  £n  zeer  zeker  is  het  geen 
speciale  karaktertrek  van  de  Herrormde  lüed^r^ 
landsche  Kerk,-  dat  z^ ,  bekaloe  haar  Corpus 
docirinae  der  ibrm  ulieren  ,  (A)k  den  By  bel  als  ken- 
bron  harer  leer  opgeeft. 

Pag.  XLII.  De  moeite ,  besteed  aan  hei  bewijs 
dat  de  zoogenoemde  12  artikelen  nfei  van  de 
Apostelen  zijn,  is,  dunkt  ons,  in  een  zoo  be-. 
knopte  letterkundige  geschiedenis,  vrij  o?ertoflig. 
Het  ware  genoeg  te  verm«lden,  dai  deze  bewe-* 
ri^g  niet  vroeger  dan  bij  RUFinriJs  vóqrkm)3k 

Pag.  .XLIX    hadden   wij   gaarne   met  een  paar 
woorden  des  ,|Ioogleeraars  gevoelen  over  den  dog^ 

ma- 


,y  Google 


IIBRI    SYHBOJJci    KOCLESIAE   ETC.  .  555 

^atischen  oorsprong  van  hei  symholum  quicunque 
gevonden.  Velen  namelijk  oordeelen ,  dat  het  eene 
Cooipilcitie  is  uit  de  schriflen  van  xveusrinus.  Wij, 
haddeq  den  naam  van  vigiliüs  b.  v,  thapsus 
Idnde  der  vijfde  eeuw)  dien  quesnel  en*vele  met 
hem  voor  den  auteur  hielden  ,  ook  ^el  vermeld 
willen  hebben.  Eindelijk  haalt  de  Hoogleeraar  met 
goedkeuring  de  woorden  van  vossiüs  aan ,  die  dit 
symbolnm  in  de  tijdeu  van  pepijn  of  karel  dei\ 
^jhrooten  plaatst,  Civs  had  dezelfde  gedachte,  ea 
)»diiM^  het  toe  aan  theoouif  b.  7an  orleans  , 
ppastreeks  794.  Maar  bzhghak  l^aalt  (Origin. 
Meel,  Tom  lY.  p.  117)  met  regt,  het  Concilie 
Tan  j^Uun  san\  (670)  ten  bewijze  dat  het  reeds 
toen  algemeen  aangenomen  was. 

Pag.  LXXL  Uit  het  in  ons  bezit  zijnde  werkje 
yan  voh  alpeit  ,^  Gesch.  und  Litter.  des  U,  Ga" 
teek.  y  dat  wi|  reeds  als  een  der  beste  over  den 
Catechismus  bij  ervaring  kennen ,  en  waar  wij 
na,  daar  het  Prof.  viiriCE  niet  ter  hand  heeft 
Tuogen  staan ,  te  meerder  prijs  op  stellen ,  teeke- 
Den  wij  aan ,  dat  niet  hiemeijer  ,  maar  vo5  ai- 
PEW  zelf,  zoo  als  Prof.  vinke  te  regt  vermoed 
heeft  (S.  22)  de  v^fde  editie  van  den  Catechismus 
ten  onregté  voor  de  vierde  gehouden 'hééft ;  de 
oorzaak  daarvan  was,  dat  hij  dié  van  1565  niet 
kende* 

Eindelijk»     Wij    hebben   dé   woorden:  noncisci 

non  potui   (ik  heb  dat  boek  niet  kunnen  krijgen) 

herhaalde   malen  hier  gelezen.     Niet  dat  wij  zulks 

Nn  3  ter 


,y  Google 


556  A.  E.  viaKE ;  «te. 

ter  verkleiniog  van .  de  waarde  van  ées  Ho^leeraars 
werk  willen  ^lanvoere»;  waiii  wij  weten  lelf,  bij 
ondervinding,  koe  inoeijelijk  dat  soms  is.  M^af 
w(j  lazen  het,  voor  ons,  tnet  ^n<iegeni  Wij 
knorren  wel  eens ,  in  ons  zalven ,  als  het  ons 
overkotiit,  en  toudeh  de  yleugelen  wel  wiUemaA»* 
schieten  ,  om  teto  mifts^e  aan  het-  station  van  dett 
spoorwej  te  zijn.  Maat  ais  w§  ïoo  Eien,  dat  het 
dadr ,  aan  Jélm&e  Matris  borsten  al  «ven  «oo  \s\ 
dan  troosten  wij  ons  al  weder',  en  zeggen :  c*est  * 
tont  cotrime  thee  nous,  en  -^  scht^vèa  er  friseli 
op  los.  IH^  xfqiil  woonden  ,^*  daar  zeilen  w^  dali 
maar   too  wat  om  heen.     J^é'  Juppiter   quiièm 

Dank,  hartelijk  danrk  itj  overigens  aan  'den 
fioogleeraar ,  nit  naam  der  Kerk  éTi  der  Theolo* 
gfsche '  wereld ;  en  aan  den  .Uitgever  uit  naani 
onzer  Bibliotheek. 

Mens  ingenua  Beo  gritki.        ^ 


JSijhel  voor  de  Israëlitische  jeugd  ^  doors^i,  MOt- 
DER ,  Inspecteur  der  Godsdienstige  Israëlitische 
scholen.  Tweede  Stuk.  Te  Leiden,  hif  D.  du 
M9rlier  en  Zoon.  111  bladz,  In  duod,  De 
jfrijs  is/0y35. 

Volgens  onze  belofte  kondigen  wij.  spoedig  het 
tweede  stukje  aan.  Hetzelve  bevat  acht  Hooftt- 
stukken  /  eenen  aanvang  nemende  met  het  geskeht* 


,y  Google 


&    I.    llOLDEft,    £HZ;  557 

regkier  tan   adah   tot  op   voica,  en  «Ddagend» 
met  de  nieuwe  l)evoIking  der  aarde ,  na  den  zond- 
vloed.    Dit   tweado  stukje   hebbei^  «ij   op  nieuw 
xDet  groot  genoegen  gelezen  en  verwijzen  naar  de 
iyeoordeeling  van  het  eerste  deeltje ,  waar  wij  eenige 
algemeene    aanmerkingen   gemaakt   hebben.     Met 
gr^te!  jKkauwkenrio^heid  wordt   vooral   de  groote 
WAtervloed  beschreven,   ea  met  goed  gevolg  heeft 
de  Schrijver,   volgens  ons  gevoelen,  dp  bed^nkin- 
gen    daartegen    ingebr^t^    opgelost.     Ziet    hier 
^eaige  aanmerkiingen ,  die  wij  gemeend  hebben  te 
iD;9dteii   oiake^ ;   o^chpon   wij  insgel^ks  den  zelf- 
moord zeer  afkeuren  |    zoo  meenei^  wij  toch  dat 
de   Schr^ver  tén   onregte  het  verbod  vap  denzel-. 
^en,    Creii.   IX:5,    zoekt,    en  dat  de  uiilegging 
aan  de  woorden:  wm  de  hand  van  al  het  levende 
zal  ik  het  eischen ,    gegeven ,    dat  de  zelfmoorde- 
'  naar  aan   zijne^  onsterfeÜjice  ziel  zal  gestraft  wor- 
den ,  geheel  en .  al  vaheh  is  (bladz^  82) ;  men  ver- 
gelijke VAV  DER  PA  UI  ter  aangehaalde  plaatse,  Yer^i 
▼eigens  hadden   wij    wel  gewensckt,  dat  de  Heer 
BiULDiB ,    die   op  sommige  plaatsen  toch  zoo  be« 
knopt  niet  is,   de   moeijelijke  woorden.,    voorko- 
mende Gen,  IX :  24«-28  ,  niet  zonder  eene  korte 
opheldering  ware  voorbij  gegaan.     Eindelijk  komt 
hei  ons  voor,   dat  de  Schrijver  op  bladz.  105  wat 
al  te  stellig   de  Hebreeuwsche   taai  als  de  oudste 
aaüfteemt,  en  dezelve  beschouwt  als  dsgeae  waar- 
van Gen,  X! :  1  wordt  gesproken  ,  daar  zulks  no^ 
geenszins  is  bewezen ,  en  dezelve  ook  zeer  wel  een 
Nn  4  tak 


,y  Google 


558  s.  I.  iiuLüfa,  oz. 

Uk  van  die  al^meeoe  taal  xijn  kan.  Hiermede 
«indigee  wij  ei^  hopen  spoedig  de  aankondiging 
Tan  esDtge  andere  de^lje$  te  doen  volgen. 


.fiijdrage  tot  regt  verjttünd  van  Luk.  XVI:  1—9, 

"  de    gelijkenis    van   den  'zoogenaamde n  onregt^ 

ttaardlgen   rentmeester  in  verband  gehragt  inel 

Luk.    XV  en  Luk  XVI :  1 0—31.     JSene  voor* 

lezing^'  gehouden  in  de   vergadering  Van  den 

/èiHgvan'sUerioQenhoschf  den23:/ipfillSiS^ 

"  dobr  A.  A'.  T.  HoinrifcR;  Predikant  bij  de  fFaai-* 

êche    Gemeente  '  add&ar^     Té  *s  Hertogenbo^h  , 

:  hij  Gebroeders*  Muller,  1840.     52  blad%.    In 

^r.Svo.    De  prijs  is /0,eO. 

Dpze  geJijk^nis  is  eene  van.  de  n^odijelijkste. 
Dr  jEijn  mpnig^te  verklaringen  vaó.  MouNien  beeft 
Iteproeiü  ze  te  verklaren  met  behulp  ?an  de  ge* 
:^hiedenis  V  dpor  9e  in  verbalid  te  brengen  mei 
de  tijdsomstandigheden  en  de  peraonen  tot  wdk« 
de  Heiland  sprak.  Doorgaans  de  b«ste  inetfaode^ 
Meestal  geeft  de  historie  den  waren  draad^  Da 
»ryke  menseh*'  is  bij  hem  een  schraper ,  die  meer 
g/e)dvyan  zijn  land. wil  trekken  dan  regt  is*  4ïa 
die ,  opgestookt  door  vijanden  van  gijn*  re]iitm<Mis^ 
teft,  hem  dadelijk  wil  afzetten,  en  daaipom  rekè-i 
liing  eischt,  om  met  hem  voor  goed  af  te.reke- 
liijji^  Ha  rcfilfneesler  Iaat-^e,hmirder«  hunne  con-» 

trac* 


,y  Google 


A.  i;  j.  hoüwier;  bwz,^  5Ö9. 

traetisn  verlagen  ,  deels  uit  ^Telberekendé  zorg  Voor  ^ 
2\jn6  eigene  toekomst ,  deels  uit  meqscfaeltjkheid 
en  billijkheid,  Ttetende  dat  zij  sedert  lang 'te hoog. 
aangesbgen  waren ,  olK^ivófcOi;  rijg  £iiKixg ;  vs.  8 
vertaalt  hij ,  «rentmeester  over  de  onregtvaardig 
x> verkregen  goederen."  Van  de  parenthesis ,  vs.  8," 
ï^de  kinderen  dezer  wereld**  enz,  is  de  zin  een«v 
Toudig:  leert  in  geestelijke  zaken  even  zoo  wijs 
«ijn,  als  in  tijdelijke.  Ys.  9:  »Uit  (f;c)  den  mam* 
»nion  der  onregtvaardigheid /'  hetvékent;  naar 
aanleiding ,  door  middel  van  de  omstandigheid « 
dat  onschuldige  menschen  vérdrakt  worden  door 
anderen^  dte  op  onregtvaardige  wijze  deii  mam- 
inoB  verkrijgen  of  vermeerderen  ,  <iat  ^  is ,  door 
ken  «ven  zoo  mensekel^k  te*  vbehandelMi ;  als  dia 
rentmeester  gedaan  heeft.  Vs.  11  slaat  op  irsn  S^. 
Getrouw  beteekent  billijk  ,  deugdzaam ,  zoo  als  de 
rentmeester  jegens  de  verdrukte  pachters  gehan- 
.  ^eki  had,  ^-^  Door  deze  pachters  \^ordenr  de  «tol* 
«lenareo  en  zondaren^*  afgebeeld ,  door  den  renl^ 
meester'  de  discipefen  ,  door  den  rijken  ooregt*» 
vaardigen  de  Farizeen»  Het  geheel  is  'eene  leer 
aan  de  discipeilen ,  om^  den  moed  te  hebben  om: 
dè  verdrukten  te  verdedigen  ,^  en  de  Fariz^è'n  on* 
der  de  oogen  te  zien. 

Wi}  hopen  de  bedoeling  dts  Heeren  uoimicii 
goed  opgegeven  te  hebben,  want  zijne  manier  van 
Jvoorütelling  laboreert  aan  onduidelijkheid.  Dè 
verklaring  komt  ons  niet  enkel  zeer  vernuftig 
voor,  maar  ook  beter  dan  eeoé  der  nu  tot  nog 
>'  n  5  loe 

Digitized  by >CjOOQ IC 


to«   bekende.     MouBxn   heeft  veel  moeite  ^tdasft: 
om    29  waarsdiyilijk    te   makea.     Het   stakje  zy 
oanbevolea. 

Ment  imgenua  Dio  graéa» 


Tafereelen  uii  de  Openbaring  van  /ohannet ,    de 

drie  eerste  Hoofdstukken,     Door  n,  w.  tuooes* 

'vAif  ?£L2eir.     Te  Groniogeti,  hij  W.  vdn  Boe- 

kercü,    1848.     XII  en   312    bladz,     IH  gr, 

^va.    De  prijsis/2,kO. 

y/V^  cijn  mei  dit  boek  eenigermate  telaurgo* 
fitekl  ia  oose  Terwacktiag..    Zoodra  ak  wij   mcA 
^iiLLi«s  verkbriog  van  ie  Apocalyps»  bekead  wa«* 
ren ,   bebbea  vij  tdl  ^r  aaa  gedacht ,  om  er  Taa 
te  geveo  oift  eeae  vartaliog,  miuir  «eiiei  verkorte , 
populaire  bearbeidiiig  t   inet  weglating   van  veel « 
dat  aileea  voor  de  geleerden  belang  heeft,  die  het 
zelf  tn  het  Duitsch  knnnen  lesen.  Daar  zoa  gro6t 
au^  mede   gedaan    t^n^   want  ook  hier  te  landie 
vordt  de  profetie    des  N.  T»  op  eene  missel^ke 
wijs   door  geleerden  ^n  ongeleeirden   misverstaan 
en    misbrnikt^    en   Qok  hier  b(j  ons  is  er  menig 
sEBALous   NOTUANKER,     die   er   zijn    verstand  aan 
waagti    £n ,    tÜLLiB  had   volkomen  regt,  om  op 
den  titel  van  zfjne  verklaring  te  Ketten :  %um  ers^ 
tenmal  trklari;   «^    het    is  volkomen  waar,  dat 
bij    de  Oedipus  is,  daar  zeventien  eeuwen  op  ge- 
wacht hebben.    Wij  hadden  echter  toen  zelf  ander 

werk 


,y  Google 


Ü.    \7w    IfiODEN    VAK    V£I.ZXN,'££f2l.  Ml' 

mwk  «oiderhandeii  o»  hoopten  dat  e^n  ander  bel 
opvatten  eou.  Bit  dachten  wij  in  deze  Taféree^ 
hn  'te  zuMe»  TiQded.  -  Dre  titel  zeif  deed  het  ont 
Térwéebten.  Manr  bij  in«age  vonden  wij ,  in  i^aats 
Iran  korte,  léTendige,  üitlegkuxïdige  tafereeien, 
laB^e  bijbeloefeningen ,  door  elkander  elk  36  blad-^- 
Kijden  lang.  Nu  willen  wïj  eyenwel  gaarne  het 
hoek  aanprijzen  voor  stichtelijk  fauiselgk  gebrüfiki 
^is  proeve  dat  ook. met  de  Züliigsi^e  verMariiilf 
de  Openbaring  niet  oAbmikbaar  wordt  yoot  siteh«- 
iing,'  er  gaarne  biji^oegep ,  dat  het  *t  beste  boek 
van  dien  aard  il,  dat  er  tot  nog  toe  te  onzent 
over  de  Openbariog  bestaat,  omdat  het /t  eenige 
is  dat  op  goeden  exegelischen  grondslag  rust. 
J^Iaar  tochi>  als  men  zi<»t,,  dat  €r  qy&t  d««sdrie 
eerste  Hoofd«tukkeii  alleen  3QP  b^zpen' gevuld 
ziy^n^    behoeven   wj   niet  te .  zeggen,  d^t  bst  met 

.  langnat  gekookt  en  opg^schl  is..  Zel£i  dr.  46 
eerste  bladzijden ,  die  eene  inleiding  en  algemeen 
óverzigt  op  de  Openbaring  biehelzen,  zijn  van 
langdradigheid  niet  vry  te  pleiten.  — '  Hoe  dè 
Öchrijver  het  inet  de  overfge  17  Cdpittels  maken 
^al«    indien  h(j    daar   althativ   het  vbornemen'  toè 

, heeft,  zien  wij  niet;  wezenlijk,  diiar  zon  het  dan 
toeh  al  te  jammei'  van?  zijn  ,  om  dié  zoo  te  vèr* 
sopperen.  Wij-  zouden  den.  Schrijver,  als  hij  er 
ïich  natóelijk  sterk  genoeg  toe  gevoelt,  afèlnradeff, 
óih  geheel  van  pïan  te  verandereö  ,  hét  stichte- 
lijke,  als  hel  er  volstrekt  by  moet,  zeer  kort  af 
te   doen  ,    de   dilaih    der    exegese   afzonderlijk  te 


,y  Google 


geven ,  en  dan  de  tafereelen  zeWe  geheel  als  aes* 
Iheiitfche  Leerredeneq  te  bebaodeleo  ,  als  wezeiir 
Jijke  ia/ereeien.  Ett  dao ,  de  preeken  den  tek«t 
waardig.  Wij  zouden  daar  nog  al  wj^t  tegen  op* 
^ien«  THoDur  var  Vklseh  lie?er  dan  wij»  Wg 
hope»  niet  dat  het  gras  weggemaatd  zal  z§n  Toor 
de  vertaling  van  zvaxiG$  Conunentaar ,  dien  wij 
aangekondigd  gezien  hebben/  ^iside  Uitgever  er 
oog  niet  aan  begonnen  was,  zouden  wij  hem  têx^, 
.eeae  verkorte  bearbeiding  raden.  V^el  nuttiger . 
tm  waarschynlijk  veel  voordeehger  voor  hem  zelyen. 
Mens  ingenua  Deo  graia. 


Jh  Frijmefselaar,  Een  boek  voor  vrije  en  niet 
vrije  MeUehren ,  naar  j.  b.  jtermiiig.  Te 
AmsterdaiD ,  h^j  J.  C.  van  Kesteren ,  1^5. 
Inkl.Svo,     De  prijs  it  f\,m. 

iVel  is  het  waar,  hetgeen  de  Vertaler  of  fae* 
werker  van  dit  bnitenlandsch  prodact  in  bei  be- 
gin zijner  Voorrede  schrijft:  ade  VrijmetseJarif , 
» eerbiedwaardig  en  verheven  in  haren  aard  en 
;» bedoelingen,  staat  in  het  openbare  leven  onder 
»de  instellingen  niet  op  de  hoogte  geplaatst^ 
jiwaarop  zij  aanspraak  mag  maken.  Zij  zelve  kan 
»daarvan  de  schuld  ni^t  dragen.*'  —  In  de  op- 
gave der  redenen  voor  het  bovengenoemd  ver- 
schijnsel ,  misten  wij  echter  -  ongaarne  Aqz^g  ,  dat 
uien  den  grondslag  voor  den  tegenstand  tegen  de 

Of. 


,y  Google 


Orde  niet*  tooteer  hebbe  te  zoeken  in  Harett  ssrd 
of   hare   bedoelingen;   ook  «niet   in    den  sluimer, 
waarmede  -hare    vormen    en  cerémoniëii  bedekt 
worden    gehouden ;    maar  meer  en  meest ,  ja  ait<» 
èlaitend  aan    het   niei  omzigtig  kiezen  der  voor* 
Werpen,   -welke  men    tol  hare  inlijïring  kiest,  .^ 
en   die  —    zoo  als  dit ,  bij  sommige  werkplaatsen 
der  Orde    althuis »  tot  eene  sehandelijke  hoogte  ift 
geklommen,   —    zonder   verdere  navraag,  nage- 
noeg ,  als  brnikbare  steenen  aan  het  groot  gebouw 
worden   geplaatst,    waar  zij  den  eerslen  grondslag 
er  van ,  door  hunne  zandige  en  onzelfstandige  ge- 
iiardheid  ^   komen   te  ondermijnen.     Geefte  andere 
verdienste   (indien  dit  al  dien  naam  mag  verdie- 
nen),  hebben  of  kennen  velen  hunner,  dan  eene 
hoogst  toevallige ,  maar  luid  ktinkende ,  die  van  — 
gdd     tft  bezitten  ;   waar   zij ,    overigen» ,    zonder 
eenig  het  minste  verdere  nadenken,  alles  beider- 
ven ,  en   een  kwaad  gerueht  over  eene  iii  begin- 
sel en  aanleg  waarlijk  goede  zaak  brengen,  waar- 
door anderen  worden  terug  gehouden  om  tot  haar 
to&  te  treden  en   haat  te 'bevorderen.     De  Vrij^ 
meEsehir^  heeA  dit  met  het  Christendom  gemeen, 
dat,  sehéott  dit  laaiste  buiten  twijfel  op  de  hoogte 
sta^  -  op    welke   het  staan  moet ,  en  van  waar  het 
nimmer  kan  worden  terug  ge^tooten,  beiden  eeh- 
ter  niet  die   achting  in  woord  en  daad  genieten  ^ 
noch  ook    van  beide  dat  practisch  gcèruik  wordt 
gemaakt ,  hetwelk  nogthans  de  aard  der  Zaat zelve 
e»  bet .  welbegrepen  eigenbelaiig  f  vai^  elk  redel§k 

in- 


,y  Google 


$6t  i.    Bi    t(ER9I96, 

indiyi^tt   ^biedend  seh^i  te   Yorderen.    OU  nu 

ligt  -^  coo  ad$  tan  z^%e  spreekt  «-<•  aiet  inidèii 

aard  der  beide   instellingeo ,    roaar  in  derzelver 

beo^rdjeeïiog  en  ioeyaasiog.     Ifiev&aod  oo^er  lezers 

ergere  iSieb   toeh  aan  dese  gel^ksjleUing  ^ap  b^d^ 

Inst^ngeA,   wiar  ^>  «opder  nainen  of  Uteb  i^ 

Qoeiaen    of  te- 7efdedigeii ,  inderdaad  gelgjc  staan  , 

en  Vryn^eisdiar^  iiiderdAad   eei)  Kijsgjierig  Chvi^f 

tAndoffl  mag  heeteiij  t^rv^jjl:,  oiDgekeercf,  elk  re*- 

deljik:,  goed  praictisch  Christen  een  ^ht  Vrijmet* 

aelaar  i&,  al  kende.  Mj  vo^rd  nodi  telken  9f  sj.ns-r 

booL    Yan  dait  allfts  »  intoasohen  —  inzonderheid 

in  den  laatulen.  tijd  ***^  d^or  de<en  om  die^  door 

geo^n  om  eene  and^e  rede,  door  allen  echter  met 

geaae  byzönder  prijüd^ke    bedoelingisa ,    van  Ue«« 

Terlede  zooveel  aan  het  lit^ht  gebragt,   dat  me* 

nich  bijna   moet  f er,wonderen «  .hoe  niet  al  d:|de- 

l^k  ie(£iand ,  die  ia  de  Orde  zal  worden  ingelijfd, 

begint'  met  woord  en  teeken  te  geven.    Waarom 

toch  zooyeel  gescbr^f  over  de  Orde?  Waartoe za4k 

een    aantal    en    met   zulke  sterke  utfasgrede^en 

omkleede    aanpr^singen»    ^aar  «zij   stoffe   genpeg 

in  haren  ^igen  boezem  bezit  om  zich  zelve  aan  te 

bevelen  P   Beferent  voor   zieh  acht  dat  alles  meer 

dan  -pverbpdig ;   gelijk   de  oiidertinding  heeft  ^ge^ 

leerd   dat   er    meer   schade  dan  voordeel  door  is 

Qangebragt4    Zou    ook  hier   misschien   het :   ^ui 

ieM¥s^.  s'cciiuse  in  aanmerking  kqnnen  kom^n  P 

Hij  v<¥)r  zich   zou  volatrekt  geene  .  Leden  meer 

wilten   aslnwinoeni  dan  die   de   onbedrifgelfksie 

-  .  kc?)- 


,y  Google 


w  rsiinDÊtstLAAZ,  m 

tefiifiêrkeé  «tl  faoedwigliedeii ,  bij  dehechist  mort 
^érfktr  waarborgen  bezaten  en  deden  bügèen,  dat 
men  voer  ben  altban*  ftene  trees  beb^fdé  ië 
koestaren ,  dat  tij  het  OTergeblerene  goede  nog 
loodeii  bederren  of  ferstorea.  £m  tofsh ,  xoad^r 
▼an  be^^eae  <  wij  omtrent  bet  opeAl^r  Mhr^ven^ 
aangaande  de^e  Orde  aeide»,  iets  terug  te  nev- 
men,  verdient  bet  Toorliggvnde  werkje,  onzes  iir- 
ziens,  in  allen  opzigte  eene  aandachtige  Leetonr. 
Bet  wordt  verdeeld  in  vief  hoofda£[lee^ïngeB.  Bfe 
eerste  draagt  ten  titel c  Inleiding,  en  stelt  den 
lezer  op  het  standpont ,  -van  waar  de  Schr^ver  wit 
dat  bij  ^n  werk  zal  overzien.  Het  tweede  deel 
draagt  het  opschrift:  de  Yrijniefselaat ,.  en  5teit 
dien  in  betrekking  tot  de  maatschappij  ;  —-  terwijl 
het  derde  deel  het  stellige  der  Vrij  metselare  iii 
oogensehouvY  neemt ,  en  het  vierde  nog  drie  f)la- 
den  uit  hc|  Meesterboek  aan  dit  geheel  toevoegt.' 
Het '  bewandelt  een  geheel  eigenen  weg ,  en 
kkedt  bet  onderwerp  inr  een  alleszins  behagélij%efa 
dosch.  Bet  geheel  bevat  de  geschiedenis  van  hét 
leveft  en  de  lotgevallen  van  zekeren  rchtèaudt'; 
een  man  van  verstand  en  gevoel,  die',  na  het 
smartelijk  terHes  van  vronw  en  kind,  éemfth 
gaat  ondernemen,  op  Welke  hem  zijn  stand-en 
vermogen  in  staat  stdlen  om  in  aanraking  te  ko- 
men met  de  uitgelezenste  personen  en-  kringen  ^ 
van  welke  eerstgenoemde  velen  Vrijmetselaars  wa- 
ren ,  die  hem  gaarne  in  de  Orde  zouden  hebben 
opgenomen   gezien ;    waarin  hem  echter  zijne  aan* 

den 


,y  Google 


666  3,    B.    KRBÜING.,    EÜZ^ 

den  Deken  ,  die  '  zjjne  overledene  echtgeMoote  iA 
hare  jongste  oogenbükken  had  bygestaan,'  afge- 
legde gelofte^  en  z^ne  door  onderscheiden  ge- 
tprekkén  eo^  ondervindUig^  ppgi^dqiQQ  en  v^sterkte 
orerUigittg  /  iserhiQdert;(.  totidateene  merjc waar- 
dige correspoJiden^  tusschen  den  -.  Hoogleeraar 
KQCKMAp  en  den  .Deken  de  .uilkomst  heeft »  dat 
•RBjKHAiioT  Taiiv  lijn  «oord  wordt  pnUlageo^  en, 
.naar  de  keuze  zyqS' hai^teni  en.  in ,  de^  zin  dm 
woords ,  in  de  Orde  wordt  ingelijfd. .  Waren  alle  , 
Yrijmetaelaars  zoo  sfls  hij ,  ^e  naaaischappy  def 
inenschen  me^t  wel  'ten  reie  'gaan ,  en  de  Ordp 
zon  zijn  wat  zij.  kan  en  behoort  te  zijn  -<-  een 
ware  zegen  der  menschheidi 

Wie  denkend  Vrijmetselaar  is,  zal  het  onder- 
houd tusschen  reiituard  en  pkcordt  ,  of  tu$schen 
eden  eeffitgernelden  met  rkirer  kliivkhof  ,  «ikper, 
en  RucKMAir,  des  ie  beier  weten  te  vatten  en  te 
waarderen  ;  en  die  geen  Vrijmetselaar  is ,  maar 
het'  wil  worden  f  durven  wij,  ten  einde  niet  on* 
voorbereid  of  onbedacht  tot  zijne  inwijding  te  be'^ 
sluiten ,  de  lezing  ten  ernstigste  aanraden ;  en  ge- 
ven, hem  bij  roorraad  de  verzekering ,  dat  hij , 
tenzy  van 'gezond  verstand  en  oordeel  geheel  ont- 
Uopivhet  bockske  niet  onvojdaan  zal  uit  (]ehand 
leggen,  -i-  Referent  wenscht  het,  om  vele  rede- 
ueo,  in  veler  handexk  . 

•    .    .     .  B.    - 


£éne 


,y  Google 


tXffK   STXV   DIT   OOSt^lJIOlëi  56? 


Mene  item  üü  Oost-Iddië.  -^  De  diécUssièn'^vef  » 
de  zaait  vun  den  Eoog  ÉerwcBiesmhèj^tK^ffi 
{Per  (hértand'Mail  Uit  NedeHaUds^h-Ilidië 
t>n!tvaagén ,  ter  fferepreidiHg^  in  het  Fnderland)i 
Te  'i  CrrA^eahègé ,  hij  de  Krvén  I>oormaii  ^ 
1846.    In  gr.  Öw*     De  ptijs  i»  f^2b. 

ySfdX  heeft  niet  de  ver^rjyviüjf  taa  dit j[ee9- 
iei^k  Opperhoofd  uit  Xfeériaeds  oversee^ehe  Ya^, 
ikittilkgea ,  al  opuens  gebaard  èü  gésiihreeaw  ttit* 
griokt,  als  ware  Z.  £mia.  een  waar  l&artelaat^ 
der  waarheid,  en  beklageiijk  slagtoffer  der  autrö- 
leatié  en  willekeur  geii^orden ,  eii  zijn  verbluf  it 
Indiëbei  to  be  or  Hot  io  be  der  R.C.  Kerk! 'lil 
Jndiê  scfajni  me4  geheel  Anders  te  iien  en  té 
üordéeléii  in  desen ,  dan  bij  öns  te  lande ;  waar , 
-trotti^en^,  de  last  eh  veerkracht  ^  dóór  altérltl 
liiiddètcin  eh  om  allerlei  redeneh ,  iioo  wat  Verdoofd 
•n  ▼erlamd  zijn,  uitgenomen  wannéér  hei  zekere 
•^rkij;  geldt,  die  »eh  o?eral  wil  doea  gelden,  eH 
in  ailes  den  'bo?eiltoon  hehben  en:  honden.  De 
ivel  onderngtft  en  naar  bet 'ons  toesijujnt,  oa«* 
purl^dige  Schcyter  deaeiT  broehore,  Vjerdedigt  in 
korte  wborden«  en  naar  hel  ons  ▼oorkv«n,:Tati 
ket  standpunt^  waarop  1^  lieh  stelde,  opt  eene 
irfdoendè  w^ze  ^  de  door  den  Gonvemear-.Generaal 
ge&omeiin  maatregelen ;  zonder  teit  opzigte  der 
.xaak  tAj^  van  den  Heer  oRo6FF/iü  eenige  ik^ 

ltoniis,mBil847.         O  o  ta* 

Digitized  by  LjOOQ IC 


&68  *m  sTBH  üir  oost'-imlf. 

tails  te  treden.  Door  de  plaatsing  van  den  fii9' 
schop  naar  de  West-Indische  bezittingen ,  achten 
wi^  dan  ook  hier  hel  paneteun  f^esteld ;  en  wei^ 
Hhea  Taa  ganschcr  hnrte,  dal  Z.  Emin*  daar, 
door  kei  hedeokén  «  beharligen  der  les  des  Hei- 
latads ,  JÊfMtik^  JXII :  21 1  nch  lelve  en  zy nen 
9aderhoerigen  die  mst  en  dal  genol  verzekcre, 
waarop,  ia  eene  welgtordende  llaatachappg^  en 
hij  een'  op  ChnsteHjke  grondsbgen  gevesteden 
regeringsrorin ,  een  iegélyk ,  dre  het  goede  Wtl  en 
dóét ,  de  regtfliiat%ste  aanspraak  heefl. 


Schetsen  van  de  Friesche  Geschiedenis  in  het 
algemeen  en  volgens  het  Straf regt  in  het  h^^ 
zonder.  Door  Mr.  daah  rocKznA ,  Lid  mh 
Wetenschappelijke  Genootschappen^  Te  Leeu- 
warden ,  hy  J,  W.  Brouwer,  1845,  Derd^ 
Deel^  eerste  Stuk.  378  blad%.  Jn  gr.  8ik»'. 
De  pr^s  is  /3fiO, 

AaDgezittt  de  teg|«rwoordig9  •  Keeeaaent  èe 
Vroegere  deelen  tan  4it  Werk  Htü  gelezen  heeilt, 
maar.  kteh  heeft  moeten'  vergandi^en  aftel  de  «daiar*- 
ffzA  ^el«vord<  heoordeeüivg  in  dit  Éiiitendwark  na 
ie  slaan  ,  cao  heafl  hij  het  JHBle  f  ebordaeld  zich 
hij  eene.blóota  aankofidiging  Irbe^ideoh  ^  t^ 
^aditft  Sehr^fw  vertoigt  éêé  üjne  Sahettent^ai 
iè  Friesehe  ^etehtedenis  en  tui  hai  Strafregl  vm 
kei   iaar   ll50^1Hi.    H  <dé   aereta  e^eéis^ 

••;  fin- 


,y  Google 


ifilnAen  wij  de  geestelijke  geschiedenis  met  betrek- 
kit^ op  Fn^kmd;  bekingrijke  JnjzondeFheden , 
toöral  -batlgaaiMe  de  ^loostèts  ^  irorden  hier  aan- 
g^poi^nt  ^De  'tweede  afdedltt^  heshüLï  het  groot- 
ste gedeelte  TAin  ^ii  eerste  >stKk,  en  is  aan  de 
istaatkaodige  ig^(?liied<;Ais  gdwijd';  het  bevat  njf 
ftöolüN^k^eifl  'm  '^en  Vervolg.,  >w^ai*in  trij  de  na» 
tolgende  gebeurtenissen  rinden  ontwikkelde  Foot" 
eerst  Aé  voortdurende  rust  en  weitaart  in  Fries^ 
land^  van  1150^1300;  vervofgens  wordt  ei*  ge- 
sproken ovet-  de  Schieringers  efl  Vetkoopers ,  en 
de  aanvallen  van  Willeh  IY  en  albrecht  iü 
Friesland y  van"  1301— 141 L  Het  derde  Hoofd* 
stuk  betat  het  v^ijan^ig  woelen  der  Groningers  en 
der  Beijefsche  Torsten  tegen  de  Friesen  ^  bene- 
pens de  tussiihenkomst  van  Keizer  siGisirimD^ 
1411>-1443.  Het  vierde  Hoofdstuk  behandelt  het 
hdndhaven  der  vrijheid  door  de  Friesen ,  niette - 
,genstaand6  ^de  moeij«Iijke  omstandigheden  waarin 
zij  zich  bevonden,  van  1443  —  1478.  Het  vijfde 
Hoofdstuk  i  de  worsteling  der  Friesen  tegen  ver- 
inifi^rdei^e  uitwendige  èa  iiiWedd^e  dtfbéilen^ 
wmirVaii  let  tg«v6l|g  is ,  dafl  huiine  .virifheid  verlo- 
-tén  %M.^  ^Ii  '1479—1498 ;  Itt'w^l  etruhlijk  4e 
f$^rinj^  der  Htft^geh  t^n  <^ajc;«9ivan  Md8-- 1515 

ÏDiüdttfig  i^  dëinhoad  van  dit  «enste  ^k  d^ 

óetéekdëéf;  'ëigénlpè  aanmerktnjren  heeft  Kefe- 

tetki  üilfe^  iWaï^   hét  niet  dat  de  'S^d^ijvér  steeds 

-  dttfti '  j^  'i^H^i  "vvii  értüaf  ktBvhècm ,  m  plaats 

O  o  2  van 


Qigitizedby  Google 


570  DllV   FOCUKA»  Zff«. 

Tao  Hetiogy  welktn  tiUl  gemride  Voirst  if^% 
hetgeen  hij  ter  loops  meent  te  moeien  opmerken  $ 
oferigens  Tereenigt  bij  zich  met  de  gunstige  be^ 
oordeeiing  van  dexe  SeheUen ,  doof  den  vro^ge^ 
ren  Reeenseot  in  dit  maandwerk  medegedeeld  ^ 
en  ziet  met  verlangen  het  tweede  stak  van  dit  deel 
te  gemoet,  hetwelk  hij  dan  meer  opzetldgk  td 
nagaan. 

9^ 


J)€  moordenaar  kuürd  pisKiilts  tak  dija:.  £en 
nieuw^  toonbeeld  van  dé  Hef  de  vlan  jczir^  cnnis'* 
tos ,  die  zich  nog  heden  ten  dage  in  de  bekou- 
denis  van  verforen  zondaren  wil  verheerlijken. 
Leerrede  naar  aanleiding  van  l  Tim,  1:16^ 
Door  s.  r.  thomoi  Vin  txuur,  Tk.  Dr.  en 
Predikant  te  Leenwarden.  Te  Leeawarden; 
hij  G.  T.  N.  Suringar,  1846.  24Wfltt/«-  In 
gr.  %vo.     De  prijs  is  fOfiïf» 

Wij  begrijpen  volkomen^  wi)  gem>eieji  ael^ 
geheel  mede,  de  gemoeds&temjning ,  welke  deze 
Leerrede  heeft  ingegeven.  Ook:w§  zouden,  wa^ 
liever  wij  geroepen  waren  tot  dat ,  van  alle  imifi 
ambtspligten  ontroerendste  werk  ,.oai^eeilen  menseh, 
die  de  wereldlijke  geregtigheid;  met  zyaen  dood 
verzoenen  moet,  tot  zijn  sterven  ; voor  te  foetréi- 
den ,  en  mee^nden  eenigen  vrucht  «^p  dje^.  arbeid 
jM»g  aan    deze  zijde  des  grab  te  ontwaren,  vol» 

©ver 


yGopgle 


S.   K.   mOBIH   VAH    VKIZcir,   EtiZ.  571 

MCt  vol  Tan  harte  zijn ,  en  'het  niet  hebben  kun* 
«en  laten  ^  om  yan  die  gemoeassteniiDiiig  gebruik 
te  maken  en  der  Gemeente  een  zieündringend  en 
Ikoog   ernstig  woord   toe   te  spreken.     Wij  geven 
«chter  onzen  hooggeaehten  Ambtgenoot  in  beden- 
king, of  het  niet  al  te  sterk  was,  en  eenen  min*^ 
der  aangenamen  indrnk  op  de  Gemeente  gemaakt 
hebhe,  niet  alleen  om  den  naam  des  gehangenen, 
anderdaags  na  zijne  schavotstraf ,  openlijk  op  den 
predikstoel   te  noemen ,   maar  ook  om  een  groot 
éed  der  Lecfrredè  te  besteden  aan  «en  verhaal  van 
«gne  lérens-  en  kerkergesehi edenis ,    beginnende 
jnet  »hoeréry ,    hierhaalde   diefstal  en    gruwelijke 
Yfflóord,    met  Tele  verzwarende   omstandigheden 
jirergezeld  ,*'   efi  eindigende  met  van  den  predik- 
stoel de   laatste  woorden  te  herhalen  ,  die  bij  van 
bet  «ehavot  aan  de  sehare  der  belangstellende  toe- 
aehonwers   heeft   toegesproken.    Onvoorzigiig  zelfs 
€i^n   klein  weiniu,  om  met  zooveel  zekerheid  van 
ét  opregte  bekéering  des  rampzalig'en  te  spreken. 
Wij  voor  ons  zonden  althans  liever ,  in  het  alge* 
meen ,  maar  met  ld  ^ie  aandoening  en  dte  ki^aeht , 
welke  hét  gevoel  van  het  loogenblik  ons  in>hethart 
gaf,   hebben  gesproken  over  den  rijkdom  der  ge- 
nade Gods;   op  den  ongeluk kigen  zonden  wij  alle 
toespeling  vermeden  hebben  , .  en  slechts  in  de  verte 
der  Gemeente  hebben  doen   zien  ,   dat  zelfs  ook 
dié  heeft   kunnen   zalig  worden.     Al  meenden  wij 
onzen   treurigen   kerkerarbeid  ook  nog  zoo  geze* 
O  o  3  gend  ,• 


,y  Google 


^eiids    wij  soqdeo  aooU  ^^imp.  XJm^:43  ïoLUkê^ 

Wij  sloegAa  i|^  deJesing  da«r  .bijdrage,  totrho- 
«liletiiik  eo  pastoraal ,  h^t  goud^n-bg^kje  van  b&9je&  , 

over     U.     R.     JI|»PIJI&     (JlkfK     B^DXMKL&iiHr),   l^Og 

eens  op,  dat  m^  aan  4iMiiblgeiiootea ,  tot  diiui  iriMi'^ 
rigen  pligt  geroepao^  nog  altijd  aanbevelen  aU  een 
der  beste ,  hoe  kprt  het  ook  is »  dat  er  over  dat, 
punt  bestaat,.  Da^q  lazen  wy  wat  de  wij^e  maa 
^eide,  bladx*  63;  »I&  dit  (ipag.iaea^vili^en)  we|. 
i»anders  dan.  «ene.  getttigenis  vaa  har«  btkeering , 
i»van  h^4i\  opr^gte  boelvaariSghëid  en.  haren  v.tr« 
»ander40a.  ziii,?  ilWn ,  Lezer!  het  i^het  nift^ 
»eii  i'^  ver^^k  ernstig,  om,  M»  daatwor  miet.  te. 
iihouiUn.  -r  ik  onthoude  my  volstrekt  van  te 
^.oordeelen  over  de  waarheid  en  standvastigheid  van 
>.ean  berouw ,  hetwelk  op  geene  proef  gesteld  is 
^geworden  van  tijd  en  verzoekingen.  iMleea ,  ni§n 
^tu^rt  strekti  ziqh  met-  vurigexi  wensidi ,  en  te  ge- 
y.l^lQ  met  ^enigen  moed,  naar  de  kfipe  uit,  dat 
MJQV  npg  ViOOf  dan  djig.  v^in  sfibifting,  en  oogst  ^ 
y^binnen  den  zaait^d ,  e^n  gqed  aaad;>'  in  haar 
:ï>gevaUen  zy ,  hetwelk  de  Barmhartige  qm  jjczu$ 
jlwU  (ik  w^et  niet  faoe  ^  «n  Imt  büt  gaarn«  over 
»'d9J^  Zijne  wijsheid  en  genade)r,  hetwelk;,  de  Vader 
sivan  aila  barmhaiftigljteid  moga  aankweeken\  oui 
pBti^s^  onder  de  hpog^r  ejk  aanzisinlyker  planten, 
y ten  minste  een  strnii^^c  te  worden  tpt zijne. e(Br/* 
Wij  'h«bben  ook  e^ne  leveni^wchiedenis  fan^raLs 

.  biJir 


,y  Google 


m/x  a#J9gek<)ndigd  ^wq.  i^^4  Imor  no(g  dan  ide^ 
Iie^rr«de«  B^i^ra^  tol  d^  pas4«dp«al  ,j  saüj^  -r-  inv 
de«k  ^Bi^  van  ^I^OKs.  Ook  vak  T%jxm  oaidervindft: 
effi|.|%aaU  ^9  d<|  ^^«iviigheid ,  d«t  9^11  acbeië  nkti 
gf)li4l4  ijM  is  gewoesi  ia  deit  Hoev. 


Tahéh  Synoptica ,  qf  èehwpt  ;*  volledig  en  Bére-i^' 
'dane&rd  Ov^rzigi  v^n  den  géheéen  omvang  der' 
WUkunde.  Do^r  j,  b;  eoCüKRE*  int  la  mo-^ 
.fiiV]£RE«  Ffe  Ainsiwdi>m  ,  h0  M^e^iogb  en  Vftii' 
dèrffaait,  l^ê.  $6^  Uédz.  In  gn  S90.  IM 
ptijêi  ififOfilè,  > 

Vr  ij  kondigen  deze  Tabula  Synoptica  der  Wis-, 
knqde  van  deii  Heer  coc^^r^  d^  I4  n^i^fjqri^i^, 
aaQ  in.et  de  aanmerking ,  cUt  wij  gaar^iQ  %0|ud^. 
gezien  hejbben  ^^  dat  zijn  Eerw,  m^^i^er^  uitge- 
breidheid 9^n  dit  geschrift  en  teyen^  meerdere, 
duidelijkhaid  aan  zijne  defipitien  geg^yeu  l^dde,. 
Zoo  zegt  de  iSqhrijyer  b.  v. :  de  optelling  (additia) 
leert  de  som  viiideii  van  twee  qf  in^erder^  getal- 
len ,  die  onderling  van  elkander  Terschillen.  Is 
dit  joist?  Waarom  niet  geantwoord  op  de  Traag; 
Wat  leert  de  optelling  ?  De  som  vindeq  yqn  eenige 
geiij|ksoörtige  grootheden.  Zoo  ook  omtrent  dé 
aftrekking  (substractjo)  geeft  de  Schrijver  de  be- 
paling ,  dat  zij  het  overschot  of  de  rest  opgeeft , 
g^naap  mejf  een  kleiner  getal  van  een  grooter 
O  o  4  %veo[- 


,y  Google 


^74      i*'  B.   €(>eBEUT   Oft   IA   «eHmiÈU  ,'£111, 

wtgneemt.  .W«iir«tn'ii|ti  liever  eeiiYoudig  dns-fe* 
96^  Ir  At  aftvekkiiif  leert  hei  ▼«rscbil  ▼inden  iiis*> 
when  twee  gelijkiportige  grootheden.  En  loo  iott-> 
den  wij  wei  meerdere  vragen  kunnen  doen ,  doeh 
tgd  en  plaats  verbieden  ons  sulks.  Van  enkele 
drukfonien  t  welke  wg  in  dtt  werkje  aantroffen , 
gullen  w^  iKortel^k  gewag  ipekeii ;  onder  anderen 
finden  w§  reeds  in  het  begin,  pag.  il ,  9«regd: 
a  -h  ^,  a  —  bi  ah  en  J,  welk  laatate  waar** 
itehynlyk  ag|i  pioet:  \\  nok  pag..  12»  reg«  13.T.b, 
vonden.-,  yi*^  de  natc^eAdeunmede :  In  deie  on» 
derseheidiiig.der  deeiMi  Tan  de  wiskunde  kandd 
nog  eene  al  te  groote  versclieidènheid  en  yers^S^ 
iki  moet  QngMwijMd  keerscktm  enz;  tgn.  Andere 
pnnaauwkeurigheden  of  driikfeilen  gaan  w§  9ÜU 
fwijgend  voorbij.  Inmiddels  heeft  dit  werkje  we? 
^enlgke  waarde,  en  iemand  die  eene  aeer  be- 
}rno{»te'sèhets  van  den  gekeelen  omvang  der  Wis«? 
kunde  tot  'handleiding  verlangt ,  aai  hetzelve  ge-^ 
reedel^  ^kunnen  gebruiken ,  aoo  hij  tieh  bet  Qia» 
ken  van  vele  uHbreidingen  getroost.  In  dit  op-s 
^igt  iMvelen  wij  dese  Tabub  Synoptici  den  beoefe-^ 
fiaari^  der  schotone  Wiskunde  aeer  aai|. 


jKieine  Geheden  vóêr  JÊtinderen^  e^n  geschuk  van 
Moeder.  Fe  Groningen ,  bif  P.  van  Zweeden^ 
In  duod.     De  pri^s  is  5  Cents, 

'   J&AP    alierliefèt    bundeltje   gedichten,  seer  ge» 


schikt 
Google 


4feliikt  f  oor  kinderen ;  wg  hadden  wel  geweatelit 
duarin  wat  meer  stof  te  vindxmf  want  men  vindt 
4r  ntt  sleiehts  vier  gedichtjes  tn ;  wg  prijzeA  dea* 
aelb  gebmil  aeer  aan. 


pe  Fa^ili^  ucnoix.  JSen  verhaal  nH  de  tijden 
der  Èerkk^vormif^.  Door  4.  vak  ki/swi1i^. 
Te  Amsterdam ,  ifjf  I).  H«  Fikkert;  1844^  '1% 
Carton\    mei  gelith.  titel  en  Mignet.    349 

,  blad».    In  gr.  8m,    Dé  f  rijs  ir  f  d^W. 

'■  Delt  Terdiehta  ifeMhiedenis  vali  xekera  fami<« 
He  itCAotx  ons,  in  een  romantisch  klaed,  in  dft 
werk '  Toor^estetd ,  Toorger^en  in  een  der  be* 
hngr^kste  t§dstippen  der  vadeiiandsche  gescUe* 
denis ,  te  .weten ,  ?an  omstreeks  den  a&tand  nui 
xjLEXL  T  tot  aan  het  einde  des  bestanrs  van  den 
Hertog  tm  jki^ta,'  den  wreeden  dienaar  Tan  phi- 
UFS  II ,  KAKÉLM  zoon  en  opvolgei^,  is ,  wat  do 
manier  ¥aa  besdu^TBn  aangaat,  niet  geheel  xon<* 
der  Terdienste ,  en  kan  in  ledige  oogenblikken , 
een  schadeloos  nnr  van  uitspanning  TerschaSen } 
.ikiaar  of  deze  lectoar  Teel  nnts  zal  stichten ,  meent 
Referent  te  moeten  betwijfelen.  Ten  minste,  na 
dit  werk  eenmaal  gelezen  te  hebben ,  heeft  hij  het 
op  zgde  gelegd »  om  het  niét  weder  in  handen  te 
nemen,  dew^l  hij  er  niets  in  vond,  woit,  alkonde 
het  slechts  strekken  tot  cene  mibder  algemeen  be<« 
O  o  5  S^en» 


,y  Google 


Jmifi.  bedrage  xoor  de  gpsédei^w  der  ^po  beil- 
rf k^   Kerkf^ervQrmiög ,   i^te  niQUSt&t^  i^Ubdf^^g^, 
rJQJks  opleverde.    J^p,  wal  de  das^ria  Tiermldfs  tf«r^ 
trigues  der 'Roomsche  GeesUmkbeid  ?aai^  dü^  4%"^ 
gen    (nJQ  ze   in   onzen  tijd,   o&ehoon  dan  meer 
bedektelijk   gepleegd 9   wel  minder?)  belangt,  om 
Qv  Btev  ürsn so iteitucii'  wr  Tvur.ucir  stnjfi  somsf  cv 
zwakke  navolgers  der  leer  Tan  iüther,  zwihglius 
eik  CkVfiin  te  bedrièjo[en ,  te  blinddoeken  en  alkdaa^ 
onder   het  jak  Tan   Romers   §zeren   schepter   te 
brènjfen ,    en    voor   hen  het  Kcht  te  dooven ,  dat 
ét'  Goddelijke  Stichter  des  ChHstendomis  terbiedt 
onder   eene    korenmate  te  verbergen;  de^e  listea 
zjjn  pv.ergejw>eg,  beke)i?Ki,  en  in  «ideï:e>,  ^ft  ro- 
m^ti^che  ges^chriften  «  oitg^ebreider  vQprgii^têhidsuii 
im  he.t  vóór.  onp  Uggende  boek:  n^aarom  ^y  don, 
Qok  het;;elve ,   bijponder  te  dezen  opztgte,,,  miad«r 
gqnstïg  kunnen!  a^nprijeen»    Hiérinede  genoeg  be*. 
I^ekk^lij^  deszelfjsr  inhoud, 

]^Kefende  t«;ai  en  spelling ,  he^iüg^,  |lef(ireii^ 
Qver.  bet  algemeen  a^iji^e  t^Trede9bei4*^>  ,0|M>pgf^ 
merkt'  vermag  hij  echter  de.  volgende  fpiiten  niei 
laUn,  waarvan  scwtmigej  zinstoi;i^de.,  andere  ta^iUi . 
^^sr^l&Uten ,  enkd.e.  5  WJiai^schijnldk  4riUcfeUen  zga  i, 

■  Op  pag*  B  beviel  hemni9ihetwoari'v$r^aj$ê^ti£ 
i^eter :  wordt  S^ans^.  of  Spaanse&gezituf^ 

'  0p;  pipg,   24,  stitót;    Zij  «yn.  vam  vreMgd^  qt^p, 
l^t  welgekkken  enz,;  moetzgn.:  «o/ vreugde eniL 
-  Op  p9.g-  37.  staat:,  alle  aapleidipg  tot  opwekking 
4por  driiJleB  ;  moet  zijq:  der  dci|tep» 

Op 


,y  Google 


BK  FAMUU   LKC&Oiy.  '      577 

Qp*mh:^h.^W>'  stoiiAha  op  uU'^ufi  leg^r- 
isl^f:  l^t9r:«aj^.  zijne  legj$r,sjtede. 

Op  pag.  ISksfofkU  Jlemmififfini   vopr;   /«m-» 

pp  ^s^f  199  s^9t^;  heflmfamwoordi  deze  za^' 
aienstelI|ogt  beTJiel,  ons  ^yenwii^  ah  verspaansc&t.  . 
'  0p  P^gff  208.  ^%t:  (bqyÉin»t«  recfel)  sckynhare' 
^pbaamte ;.  moet  dil  niet  zijn ;  ügthare-.  schaamte  P. 

Op  pag^,  208  staat:.  (3.  regeb  la^er)  >««  nii^-r 
dadigd  ;  voor :  ^tf9Sf  mi^^adige. 

Op  pag.  ^17.  en  314  vond  Referent:  grootst^^ 
de^Uj  dit  moet  zijn ;  grootendeels^  of  beter:  groo'^ 
teHjks» 

Op  pag.  Z%k  en  op  maer  bladz. ;  ituVtfitf'^A  ; 
Toor:  hitten  *siands^  zoo  alfedit  womrd  oppagi^ 
226  en  elders,  goed  gespeld  is. 

Op  pag.  ?39  staat :  he kandelen ;  voor ;  kandêkn^ 

Op  pag..  242  staat ;  wandtelde  bij,  pnisteld  over 
èti%  óoitmoeting ,  docb  met  vrolijken  tred  door 
de  4a[4.  S^«??  Rrfjsrai^  g^voeto»,  R4»il  a^^Ulte- 
nu^  en  vrd^fsifiH  slecht,  g<;pa«rd ,  wa«t  zon  df 
eerste  de  JaatsM  oiei  doen  verdwijnen  ,  althans  in 
bei  g^val,  M?aarvaA  4?  Schrijver  spreekt? 

Op  pag.  ^96  i^ta^.;  4cb!  mo^t.b^t  ^od?  beba*. 
g^:  .ip^09^  zijn:  mo^l  het  Ggd'^  bqhagen> 

X,ermi  wjj|.  op  vQle.  i^aatjiexL  vonden:  ontlasie", 
'  4^f  %fMited^i  rusteden  i  mi*  \  voorj  ontlastte^  ^ 
:sa^JUten»^msiien  en%^    Wis^  de  Conrector  zulks 
niet' beter?  —  Gi^wi^.,!  —  JttcA  «e  slechts  óp  pag. 
31   en  elders ;  hij  ^chr^ft  daAf  uitrustten  /  waar- 
door 


,y  Google 


^78  A.  'VAH   aifSWtJS  I   SHZ. 

door  h§  ons  tan  de  moeite  ontsIuA  li6tt  :far  os- 
derrigten «  waarom  men  b,  t.  zeiteJen  tus  sébe§» 
f  en,  maar  nimmer  rtur/ei^'f  enz. 

.  LaaUlelgk  Termeenen  wjj  den  Sehr^rer  te  moei- 
ten oodèr  het  oqg  bren^n »  'dat  een  wer^\  sok* 
der  Voorberigt  of  Voorrede ,  in  het  tieht  Ie  ge*^ 
ven,,  naar  one  geroelen,  eiren  lomp  ^omtrent  hel 
Publiek  gehandeld  is,  «li  wanneer  iemaUd  een 
ralsoeoU|k  geselschap  'UnnffK  treedt,  aoodo'aidi 
Ie  Torvaardigea  bet  te  groeteit. 

- 1;  ۥ  s.  s.    ' 


Jb  Mtruhêêl.  Tyi^irifi  voor  ^weeUimgm, 
JSerste  jtmrgmig.  JSorMe  Siuk  1343^  #fwwfe, 
Jerde  en  vierde  Stuk  1844.  Te  Goriadiem« 
h§  J.  Noorduyn  en  Zoon,  1844.  J^III 'm 
29%  biatk.    De  prfjs  per  jaargong  t#  ƒ2,00. 

üVg  hopen  dat  de  vele  aankomende  Onder* 
wijzers  der  jeugd  in  het  beat  mogen  zijn  Tan 
deze  nuttige  Leerschool^  waarin  zij  vét  kuodig- 
heden  kunnen  opzamelen,  die  voor  het  gewigtige 
Ééroep,  waartoe  tij  zieh  voorbereiden ,  nood«ake* 
lijk,  ja  onmisbaar  zijn.  Men  Tindt  in  dlezelre 
belangrykè  lessen  voor  c^oeding  ^ 'onderwas, 
ziel-  en  zedékunde,' taalkunde,  geschiedenis,  zoo  . 
algemeene ,  ab  ?adériandsche  eh  Bijbelsehe  f  aard-^ 
1^1^-  én  rekedkünde ,  enz.  enz.  enz.  Alleen 
jiiibtisn  Wij  daiirin  eeuige  Tragen  of  opstelietf  owr 

de 


,y  Google 


6È  UKkiCBo^U  Sf79 

40  Aeorie  iar  loonkuost,,  bfzp&cUr  dkf  am§h 
ksati;  of  is  cbse  laatste  geene  y^rcjschte  ?oor 
de  Onderwijsers  der  jeugd >  Tooral  tea  plailepp 
ladde?  Jlecense&t  meent  ja:  daarom  *  {jfeiopfl^  h^ 
der  Redactie  fan  dese,  Zeersckooi  eeneiig  ,te  konr 
nea  aanraden ,  om  ook,  eenige  bladsijde^  hiervoor 
open  te  konden;  sy  zal,  gelooft  h$,  wel  medef 
werkers  vinden.  ^  Voorts  pryst  hy  deze  ieerr 
9chool  eiken  Kweekeling ,  eiken  jeugdigen  .Onder« 
wijzer  aan  en  wensckt  der  Red^etie  va^  dit  Tjjdt 
sdirift  vele  knndige  en  werkzame  medearbeiders 
en  den  nitgeveren  een  rnim  debiet  toe. 


Mkt  üitktmglcTA  JBen  ttfhmd  voor  ik  Jfédér^ 
iandseke  Jeugd,  Mét  pItUen.  Te  Haarlem  ^ 
èif  h  B.  van  Logfikemv  1845.  93^  bütd».  /ü 
iL  8w.    De  jtrys  ie  ƒ  0,79^ 

Na  dit  kinderwerkje  m^  genoegenr  gelezen  Ie 
ti^benr  aeht  Referent  het  Ak  ten  pligi,  het^ 
zetve  (hiden  en  Onderwöaere.  der  jeugd  aao  te' 
bevelen.^  l^iUen  i^  aan  jhff^ne  lievefingeH  eene 
e&derlioadencFe.  en  nuttige  litspanniDg  verschaf* 
fen  f  dat  z§  haa  dan  dit  boekje  ter  lezing  in  hax^ 
den  geven  9  en  onder  Gods  zegen  zal  Hetzelve  in. 
de  Harten  der  j^dige  ieasers  bet  goede  zaad  strooi- 
j^  en  doen  ontkiemen ;  het  zal  hun  jtn  deze  weif 
niga  bladeren   liser«n.r  d«ii  godsvmdii  en  onderr 

Bef- 


,y  Google 


liêfiie   ook  teelltjds   r«ed$  üp  nrde»  tpLéigik  ifê^ 
loolid ,    '^    dügtkoótzHilÜiiiiid  -en  ISJg^Uïhm^jbM « 

idioa  'Tcr#erfi «  InaSit'  dat  io^bafódigfieid  dh  to|w 
iia):'diiig[  in  het  kwade «  een  tef schrikkel^  einde 
te  gemoet  snelleii,  iRtfferent  feal  van  de  enkele  hiel:' 
'èh  daar  ^etofndoAe  UaK^  «n  speLfottiers  hiét  "g&wi^» 
'gjOk  f  alleen  taioèl  h^  te  di\i^  ^£i^e  tfatofnéfken  ^ 
dal  Vet  een  koor  {ym'tatgërsh.'ir.y^fëieëktAit 
tn  dns  dat  te^énUM  HH^amtn  (ó]p  eéne  kèritois', 
tie  bUdz.  46)  inei  4(iinnén  4»estaan  ;  dezelfde  fotft 
trof  by  -fK>k  aifn  op  bladz.  48 ;  alsmede ,  dat  koord 
en  schilderif  Tan  het  Tronwelijk  geslacht  z^n ,  en 
dos  dat  men  niet  schriJTen  moet  het  koord ,  hei 
schilderij  4  maar  tfe  koord  ^  «ff  schilderij.  Hij  be- 
slait  nret  de  aanmerking,  dat  hij  de  plaa^es'wel 
wat  ^rof  bewerkt  heeft  betonden  ,  magrr  dat  «Fe-^ 
rigens  papier  en  prijs  aanbeveling  rerdienen. 

i«  e.  s.  s. 


GIETER  sïw^tLé     £en  if  er  haal  voor  de  jeugd  ^  van 
■   FjiAHt   HorFaiANic.     Te  Groningen ,   iy  JT. 'ftö- 

melingh.     Met  vier  plaatjes.     l!20  lladx.     ïfe 

prijs  is  f  0,1b. 

Reker^  betuigt  iE^ne  tevredcink^  (^er  dit 
UtilU^è  èn  fv^elgèsehretétae  lündéfw^rkj^ei.  eittn^h 
tel^k  'bèfeelt  hg  het  ouders  en  kei»me^li*s  iAik , 

die 


,y  Google 


tié  liam^  Ktvelhigeii  -een  httikftitéh^iA'fi  ^itt^ 
^Y«h,  dat  dén^hwl  lot  "üitspadMM^  ëli  ^<èVMib^ 
ióX  %Wï&i  '«iedëii  kim;  Dë  kitaVJ^t-f^'^Meif  iMft 
IMet  Vetfh^   lé^éti  ^    eit  d^droit  -Rët  iiShoMle  iiet' 

jéagdigen  lezer  zulk  eenen  trouwen  ithtik^<0- 
wensdit-,'  afb  i^icTZR  sihfki  in  terkiitiüs  o^brieit 
bezat.  —  Het  is  intassehen  jammen ,  dat  sommige 
▼reemde  nitdrnkkiogeo  ^  alsmede  taal-  ett  spelfou- 
ieftx»  aoo  ook  €fnkel«  dfok<^iIeii,  dit  indi^fdaad 
toeTa)hg«  kisderwerJ^  4Aikier«ii«  Waarom.  z{>r|[t 
mea  toeh  niet  iwter .  toor  éene  MatowiMttHge  <H>r- 
rectie ,  die  eok  in  werJtjes  w^M  de*  j«l|gd  t^Uftkl 
niet  mag  Terzninid  wordea! 

't.  'c.  k.  s. 


Mandieiding  tei  .  Praklische  ïtaahefening  in  it 
lagere  siehden,,  l^ .  Stuk  ^  aanvankelij%  of 
voorlereid&mi  onderwas.  Te  t)elh «  hij  H.  Kos- 

,  ter,  1045^.  F  en  il  biadz.  ïn  gr,  »va.  De 
prijs  w/0,5ö. 

Ofëèhl^n 'Refej^t  "éTe^  jPi^aktiêéie  T^oéffi^ 
^%  'hie|  bi^'att ,  léfkeüt  htj  Volgaathis  dló  ^èé^b 
%cdoeiinjg«li  fihi  Mtehér  Opstefters^.  Hij  *wen!?étil 
'Inin  d^t'cïn  "reA  ieg^  op  Immieh  arlkicl  tnVi: 
want  ofschoon  hy  in  gevoelen  met  hen  vëtsthn 
en  eete  leei^wi}ze  niet  toegedaan  is ,  die ,  zijns  in- 
ziens, die-  Tniehlen  niet  zal  opleveren  »  weJke  zij 

daar- 


,y  Google 


M2  kAunuiou^^  ^té 

daarnft  ««rwaditen,  i<m  ïtü  echler  cwliiilyli  tgü 

]iwiii0  iK^giageii ,  aUeeo  slrfkk^mk  om  Ondarwg- 

a«n  «B  leeiiiagea   «otiig  te  s^n «  af  !•  kevren  i 

of»    ail  filBOcktt  waarvaa  hg  een  vgaiid  is,  iit 

ba  oog  Tan  «ndoroii  ia  oea  oogvst%  dit^dii  i# 

loftoOoB. 

ti  C*  E«   $i 


AeiehMitige  Ontleding  <  fen  dienste  nóör  Seko^ 
ïen.  FersiB  Cnrtuê.  ft  Amersfoort^  hg  W.  J. 
tan  Bommd  van  Viotaii ,  1844.  I^  en  24 
hlad9.    In  gr.  QvOi    De  prifi  is  ƒ  Otl5« 

Referent  heeft  dit  werkje  met  genoegen  dooi> 
Uaderd ,  en  gelooft  dat  hetael? e  voor  menigea 
Onderwijzer  eene  goede  ^Handleiding  aal  zijn \  ot 
]ie?er ,  reeds  Teel  nuts  zal  gestieht  hebben ;  want 
hg  erheat  met  leedwezen  ^  dat  deze  aanbetéling 
Wat  Iaat  komt,  h§ 'hoopt  maar  niet  /e  laati  daar 
omstandigheden ,  van  htoi  tninder  af hankelgk ,  het 
jbazien  Tan  dit  leerboekje  tèrhinderd  hebben,  ttel 
Terlangen  ziet  hg  den  twseden  Cnrsns  tegemoet, 
nm  d«  Schrijven  denkbeeMea ,  ook  omtrent  hel 
neer  moegelgke  der  hgisciê  ontisding  ^  te  keii's 
aen.  Is  deze  tweede  Cursus  aog  niet  in  'liet 
lieht?  -^  Zoo  ja!  -^  Dan  terzoekt  hg  dien  tef 
iasage« 

I.  c;  B.  Èi 


,y  Google 


MENOELWEaK. 

VEEIITIEN  DAGEN. 

E^%  verhaal ^  uit  den  jare  106  ««  J.  €. 


Daar,  waar  'de  tempel  des  Heeren  eertijds 
stond ,  zaa^t  ge  hier  en  ginds  'nog  eenige  over- 
blijfsels Tan  muren  en  on tbloole  fondamenten.  Het 
profetisch  woord  was  ten  volle  vervuld  geworden , 
en  geen  steen  van  het  meesterstuk  van  bottw- 
kuDst  was  op «  den  anderen  gebleven.  Hier  en 
daar  droeg  de  grond,  no^  de,duidelyke  kenteekens 
van  de  verschrikkelijke  woede  des  vuurs,  waar- 
Toor  ailes  bezweken  was.  De  alomme  verspreide 
steenklompen  en  puinhoopen  getuigden  dat  de 
geessel  des  oorlogs  op  eene  geduchte  wijze  gezwaaid 
en  een  algeheel  verdelgingsvonnis  uitgesproken  was 
over  het  voormalig  erfdeel  des  Heeren.  Het  was 
of  eene  stemme  des  vloêks  was  uitgegaan  nit  den 
mond  van  Hem,  die  zijne  Godsgerigten  van  tijd 
tot  t^iti  Kondt  en.  zijne  vierschaar  spant ^  opdat  è% 
volkeren  der  wereld  geregiigheid  leeren. 

Jeruzalem ,  eertijds  de  stad  des  grooten  Ko- 
nings ,  joeg  u  eene  huivering  door  de  leden ,  als 
gij  het  zaagt  ontmanteld ,  uitgeplunderd  ,  verwoest 

BOitKZ.  MEI  1847.  Pp  «n 


,y  Google 


&j94  tE£RTlER  Ditfnr. 

en  Toor  h«t  ^  meerdferdeftl  -^Itóftt  als  het  w». 
Waar  eerlijcls  bij  den  rook  der  offeranden  het  da- 
Terend  Halldoja  opsteeg ,  en  het  heilig  zangkoor 
<§ne*  feestliederen  aanhief,  ^aér  heerschte  eene 
stilte  als  die  des  gra&,  a%ebroken  door  hel  ge- 
kras Tan  een  i^ndfladderende  raaf,  die  ^nog 
scheen  te  aien  op  •  eenige  buit ,  «f  mh  Teq[aétte 
aan  de  lochl  des  bloeds ,  dat  hier  TÖór  eenige  jt» 
ren  den  grond  doorweekt  had. 

Aandoenlijk  was  het  om  te  zien,  hoe  een  fech- 
tigjarig  grijsaard  een  jongeling  in  de  eerste  lente 
des  leTens  dè  ptaats  aaswees,  waa^  wdeer  de 
Hoogepriester ,  éénmaal  ^sjaars  in  plegi^  leesi^e- 
waad  het  heiligdom  ingetreden ,  Terzoening  ieei 
Toor  de  zonde  des  geheelen  T<dks.  Traneit  ^!e^- 
den  uit  ajne  oqgcn  en  Tielen  op  den  zitTerwitteit 
baard  neder,  toen,  h§  dën  jongMan  zèi :  lAsavt 
AAROH !  g$  hebt  hem  niet  gekend  dien  lempd ;  gj| 
hebt  ze  nooit  gezien  é^  heilige  priestersekaar  Ter- 
zameld  om  het  altaar;  g§  hebt  ze  niet  zien  op» 
stijgen  die  fookzailen  ab  kti  otet  was  offlst^ea^ 
gij  hebjt  ie  niet  gehoofd  die  Goigemjfip  zangen 
en  dat  jubelend  Hosanna !  MaAt  hei  is  yobrh^  1 .0 
mijn  zoon;  mijn  zoon!  als  ik  er  nog  aan  denk 
hóe  wij  Tan  heinde  en  Terre  opgiiigen.  x>m,4^ 
Beereifeest  te  Tieren!...  Zijne  tranen  en  smidsen 
beletten  hem  Toort  te  gaan.  In  diepen  rojftw , 
ten  leeken  Tan  zijne  droefheid,  sehenrde^  i^n 
opperkleed,  bukte  zich  TooroTer,  greep  eon  hinij* 
Tol   sio£»  Tan   dèn-  grond  en  strooide  hel  óp  z^tt 

héo» 


,y  Google 


vttitïtft  OAGtN.  585 

iioofd  en  over  zijn  bkztA,  »Èü  toch/*  giog  hij  na 
«eÉ   (M>gl9tibHk    zwijgens   6p   een   meer  bedaardeïi 
toon  róbti^  itén  tóüh,  zoo  kn^  ik  leef  Èalikhier 
g«dnri^  kéttMA  en  aanbidden."  ZoodHt  had  hij  ^it 
niét  g«^eg0,  of  h$  haalde  een  Uéiii  pakje  dit  zijn 
iioezeDd  root  dèit  dag,    ineenen  hemeU  blaaaweii 
li^en -d^^wikkeld,  dat  hij  hngzaam  en  tbör- 
t%iig  l<i8   ihaakte.     In    hetzett^   bevond'  zich' de 
arha^éaf^hèè  ^  èeri  klein  tierkaül  ïapjé,  dat  iVieft 
Voor  dVfef  éë  b6r«l  en  achteFffröfam  oVei*  de  schou- 
ders  hèftgi ,   én  aaü   de  net  höèken  tnet  franJK^ 
#an  #^U0É  /di^adeè  toèrzien  iar.     Alen    noemt  zè 
%iiiBis  6t  sDO^ireii ' der  wét,  zij  begaan  uit  dcht^ep» 
iwtérnéer  dnbbelë  d^en  vah  miUi  trol ,  die  d6t$t 
tijf  l^èd^én   zijn   zanhfengeHrlochten ,   tér  heririnii- 
1vM§iaidée  v^ 'bereken  Tan  libï^Sy  tef  lengte  ta'ii 
h^hk   een  hatf  cl.     Defê  '  dradeh  diéneh    6m   dé 
hoo^zitèlgkheici  taÉ  éèn  heüigeiT  ikhitètl  te  landen 
te  brertgto  ék  dé  Terpligting  iéieie^  oiü  de  gèt^- 
de^  GéfiH  Aiet  te  Têr^eteh.     ÉeVbiedig  kuste  h^ 
hèt  éff  Iring   het  z\^   om.     DafSaro^  ttim  hij 'de 
ThephiHm    óf    gèdenkèedeh   uit   pètkament  ge- 
snMst    en    In    kWértè    kallMederë'n  do(Mje$  be^ 
waard,     k^oite    zé,     bón'd  ééé  dTielr  d'Oósj'es    aaft 
ééü  ttttketami  en   êém   op  hèt  TOOrhoofd,  zoódat 
hét  'jttist  td^hen  de    bèfde  oógen  aan  het  einde 
tèÉ  den'^diedèl  ht^  i  mü  zoitiA  Üjtre  f erzacfhtin^etk 
éi   ^«l^étt,  oAder  hy$t  itofrfen  fatt  men^^  traan 
teit  hediel.' 

Ofschoon   hij  ern^it^'  éh  hattèi^k  gebeden  had , 
Pp  2  was 

Digitized  by  LjOOQ IC 


586  TMRriEjr  djlgts. 

was  hei  echter  zijne  aamdachi.  niet  ontgaïsn ,  óai 
de*  twintigjarige  aaroit^  zijn  voorbeeld  niet  was  ge- 
volgd ,  Jmaar  zich  teeleer  eenige  voetstappen .  had 
verwijderd  en  de  ruime  vlakte  of  sommige  pain^ 
hoopen  van  eeaige  verwoeste  huizen  had  be- 
schouwd met  een  oog,  dat  minder  nieuwsgierig- 
heid of  verbazing  uitdrukte ,  dan  wel  een  eerbie- 
dig berusten.  Naaowelijks  had  de  oude  euezsr 
zijn  gebed  geëindigd  en  de  voorwerpen  in  dea 
zijden  doek  gewikkeld,  of  hy  begaf  zich.  Jiaar 
AAROH  en  zeide  hem;  jongeling!  gij  hebt  niet  roede 
aangebeden.  Of  liever ,  meent  gij  ^  de  houding 
niet  aangenomen  van  iemand  die  bidt,*'  gsj  deze 
hem  ten  antwoord.  »Gij.  weet,  ixiEzsRlik  houd 
niet  yan  uiterlyke  vertooning.  ITe  .  hoeken  der 
straten  z^n  niet  de  plaatsen  des  gebeds ;  vooral 
daar  wij  omringd  zijn  van  de  Romeinen»  Waartoe 
zal  men  ergernis  geven  en  spotlust  opwekken? 
Toor  wien  in  geest  en  waarheid  aanbidt  is  elke 
plaats  heilig ;  en  hot  harte  kan  niet  vrijer  ontlast 
worden  dan  in  de  stille  eenzaamheid ,  als  men  de 
deur  zijner  binnenkamer  gesloten  heeft.*' 

»0  myn  zoon!  gij  hebt  Jeruzaiem^  ontheifigd 
als  het  nu  is  en  geteisterd  door  den  gruwel  der 
verwoesting ,  niet  gekend ;  en  nooit  hebben  uwe 
voeten  de  voorhoven  des  Heeren  betreden ,  ^ 
zoudt  anders  zoo  niet  spreken.  Ik  heb  het  ge- 
kend in  zijne  pracht  en  luister :  ik  heb  voor  niet 
geen  zeven  en  tachtig  jaren  met  den  pelgriinsstaf 
in  de  nu  ontvleeschde  én  rimpelige  hand  het  hei- 

li- 


,y  Google 


▼EEAII£ff  DkSEK,  507 

iige  land  dc^r  vaderen'  doorwandeld ;  il  heb  op 
die*  plaats  daar  daizèndmalen  aangebeden  en  feest- 
gevierd. •  O  mijn  harte  hangt  er  aan  en  ik  roep 
er  zoo  giürne  nog  den  naam  van  der'  vaderen 
6od  aanr."  Diep  zuchtende  gingen  beideit  lang- 
xaam  voort ,  om  de  jspotzieke  blikken  té  ontgaan 
van  een  paar  Komernsche  kr^gsknechten ,  die  hen 
'0p  korten^  afstand  reeds  genaderd  waren  en  naar 
het  scheen  den  inhoud  van  han  gesprek  hadden 
veriroiDèn. 

Be  lezer  zal  reed^  vermoed  hebben, ,  dat  do 
onde  ttikztSL  tot  dê  secte  der  Fiajizeën  behoorde ; 
<tt  'ZOO  is  hét.  'O&'ehoon  niet  regtstreeks  tot  den 
aaniieühjken ,  althans  voormalig  aanzienlijken  stand 
êer  wetgeleerde  \»  z^n  opgeklommen ,;  zoo  wa» 
hij  echter  geheel  en  al  van  den  geest  van  het 
F^izè&me  doortrokken.  In  de  schoot  van'  ga- 
MAUëz  opgevoed,  was  hif  een  ijverig  en  opmerk- 
zaam leerling  geweest  van-  dien  beroemden  ge- 
kerde,  die  zich  in  de  dagen  der  Apostelen  van 
een  meer  gunstig»  zijde  dan  zijne  overige  alnbtge*- 
nooten  in  den  Grooten  Raad  had  doen  kennen  , 
voor  ^00  verre  dit  de  zaak  der  Piaz^reners  betrof. 
'JDie  zelfde  zucht  tot  inschikkelijkheid  en  verdraag- 
zaamheid omtrent  deze  lieden  had  xiizzza  met 
's^n*  grooten  en  edelen  meester  gemeen ;  ja ,' wat 
riiieer  b  ,  zij  was  met  de  jaren  toegenomen..  Vooral 
was  dit  meer  het  geval  geworden  sedert  hij  den 
wandel  der  Christenen  ,  zoo  als  deze  lieden  se*- 
dert  de  laatste  jaren  geno«jGad  werden ,  opmerk*- 
P  p  3  zaam 


,y  Google 


4<M|,  l^^^thij  bij  zjy^a^  Ljc^l^\aqiie  (ploofsbroedeFs 
pver  jjp^t  jilg^pdti^^  TrucKi^loits  ge;cqcl](^  had;  ewft.- 
dr^g^  ^a  gpcjïiyruclit.  Q^clioo^  iu^J(  l^t  hjoii  ge- 
tal ^e^Qpreiide ,  achtte  )iij  ^e  bo^.  Ifoffit  ||^d 
hg  h9:(  kannen  (foe4keur«p ,  (^t  9^en  hen  \e  ^iiQjr 
cjDL;t«i  ?w^4  yer¥olgd«,.  ol  ais  misdadi^w  ler<^ 
f  lelde^ ,  OïÉ^rijga^s  ^a*  hji  fteA  Fari»i?e«w  ^  eichti^ 
ixi  dfif  goedea  219  t^m)  dat  ivoord,  Hij  was  ^^ 
man  van  strenge  grondbeginselen,  maar  die»  "^^ 
.eeas  me(  i^Jif^  f^yefi  ingnpQ^pe^i ,  joiiej:  if^ipig 
roiw<i?  'op  ?öfle  fijp4§%J?i«*ia*iei4f  Ha  vist,  «^ 
gq^dj.  (Jift  4^  jonge  A^^pjy  tot  de  <?^rj^te^(i  1^ 
j(i9,orde,  ef^  dt^qr  4s?e.  j^s  e^ej*  vit^eipiead  Taj;?r- 
be.el4:  van  ^ehte  g^^ch|  hopggfisehat  weciL 
Jlffia^  pfscJtip.pn  hfj  het  eerstq  gaafAe  .^nd^rii  ^ezijtsn 
ha^l,  zoo  had  hel  h^ip  niffjiq^jr  Immm  ^e*  Jht* 
slttit^  om  d^  t\^d^,  v^  l^eqb  af  te  trelfkw*  J?ö 
dat  to  ^ipA^f ,.  ,df ar,  ^ij  ^  den  §tery^n4|i  JQjïV , 
Ai^cj/fs  v^d^T  •:  plögtig  bejiqofd  h^d  yopr  zijn  a^n 
U  zuUen  zojfg^u.  Z^  jaif^n  .%g  1^  h^  dit  q^et 
de  fierste  flaiMiMrg|?|Eglheid  eiji  li,ef4e  ge^jaii,.  En 
toen  Af^mn  hei»  yoor  een  p^f  103^4^1^  ^9^ 
bofstig  b^fl^den  had  dat  hij  ais  £vamf}i^  sras 
bei^oemd  e^  werk^aag^  wild^  zijn »  ^a4  h)  }y^ 
di(,  loin^e/  ttit  Goils^ien^tjfia^t  dan  w(^l  ^t  ▼j^fi«i 
voor  zijfl  Ifiven ,  ar^^tig;  afg$r^<ïn,  »4S;eIppf  i^g, 
mijn  zopft  !*•  Ziside  hö »  f4e  tijde|^  zy?  boos »  ep  g^ 
ilriflig  en  voortvarend  ais  gij  zijt»  ziiit  %t?|ftk, 
.door  y  ver  en  ontijdige  hervormingi^uehi  v<?|Ov^d , 


,y  Google 


tt  Wfj^tu,  i«  \^  tpr^xt  storten."  Se4ert  hij  e<shUr 
lupg  d^t  lAi^KH  va^t  ki^^im  M  wh  geheel  «laa 
het  wer|p  4e9  ^eere^  toe  te  vrijdew,  viel  hij  hem 
nkt  langer  lastig ,  wel  OYertHigd,  dajt  te^eoj^taixji 
^^  riJDQ  zi|de.  ui^  ^ders  dan  aajupQ^diging  was 
f OQ^  syil  dierbju^  jple(^«.Q0a ,  oni  op  de  ii\ge- 
flbgeae  bane  voort  te  gaaa.  lüete  ephte.r  vas  hem 
aumgenamer  ,^  dsg^  d^it  de^e  ^piptyds  met  h|sm  ging 
]|^ir  de  pladis ,  wa^  eerijjdii  d^  t^mp^I  gestaan 
b^Ai  <^  ^!^  4e V  ^^  4er  Ts^erep  ^^o  te.  bidden. 
])|g^lr  oosk  dan  Mia^  het  dat  1^  wel  eens  e,en*  aaii- 
iff^^im  Vf^^^t  ^^^  H  4ie^  9P4t  h^ni  deeldfB  in 
9^  (^4s4!iei|4oe|;e^ing,  Qoii  dit  had  m  pl^at^: 
ofschoftq  h^t  «ifi^T^er  «QQJfeM  n^deeligei^  ia^Io^d 
oe£iHi(jLe  op  t^ï^  liefde  ji^RS  d^l^  jongmiji^. 

j^Jk^  ^  i|L  dii^P^'  9l^lle  oetti^.4  ^flAdsi  eirk^Qr 
^  wavej^  Tobrt|,ega9P  ^  hi:dk  de.  oude  hiotstilzwg- 
gfa  fij,  ;^^til  ij^  op  uw^.  yroardfo  let  /'  Ti»g  hjl 
^chtlf^fl^  awi»  «ea  pp  we  h^pttding  hj[  miji^  ge- 
\^^  d49  #  8^  i|?iog(  ff^^h  VLW  g0hee(e.  hart  de 
jEaak  der  Christea^n  toegedaan/* 

*Zpe.  k  hrt|"  heraaoi  AA^iojsr  ii^t  vi^ir ;  »i|iet 
vinder  da^  tociu  ifc  <sr  my  plegtig  io^  verbond/* 

i^Ggi  spreekt  m^  vuup>'  hervatte  de  oud^; 
»maar  die  geestdrift  kan  verkoelea*  fiij  hebt  nog  niet 
bewoond  wat  mijne  Qpgen  ;;agen.en  mijne  ooren 
hpprdan^  3Qei  en  kerkesr ,  zwaard  en  wilde  die- 
ren, een  geeseling  met  de  sporea  eii  het  marte- 
lend kruis  voor  de  zaak ,  die  gij  met  hooge  inge« 
9omeiiheid  voorstaat ,  kent  gij  nog  niet.  De  God 
P  p  4  der 


,y  Google 


590  TÈkfiTICM    Ditfli. 

der  taderen  behoede  u!  maar  er  leten '  er  onder 
de  ónzen ,  die  voor  een  handvol  gonds  de  grootste 
gVuweldaden '  rerrigten  en  de  onschuld  verraden 
zonden  en  onze  Stadhouder .... 
'  »ik  bid  u  zvrijg  ,'*  viel  de  jongman  hem  in  de 
rede,  »het  is  hier  de  plaats  niet  om  over  ziilke 
onderwerpen  te  spreken.** 

Nog  ter  goeder  ure  had  aaroii  den  grijsaard 
het  stilzwijgen  opgelegd.  Dé  béide  kr^gsknëchten 
bij  de  puinhoopen  van  den  tempel  waren  hén 'On- 
merkbaar gevolgd ,  en  inderdaad  kort  ^enoejg^  ach- 
ter hen ,  om  het  aangevangen  gesprek  te  knnnen 
beluisteren,  liet  bleek  ook  dat  zij  het  zöo  niet 
geheel ,  dan  toch  hoofdzakelijk  verstaan  hadden. 

»Hebt' gij  lust  den  edelen  sergivs  te  leeren  ken- 
nen P  ellendige'  grijskop !"  riep  een  hunner  hem  in 
het  voorbijgaan 'toe  9  »volg  ons  dan  maar  f'  Joist 
was  hij  gereed  hem  een  slag  In'het  aangezigt  te 
geven ,  toen  de  ander  dit  'Vèi^inderde ,  door  aan 
te  merken  I  dat  een  Jood  te  eenehmaal  onwaardig 
was  dat  een  Romein  hem  zóó  aanraaktel 

»Er  zou,"  voegde  hij  erbij ,  meteen veeibedlii- 
denden  blik  op  de  beide  Jéruzalemmers  gevestigd : 
iev  zon  misschien  welhaast  gelegenheid*  zyn  öm 
jladere  kennis  té  maken.**  \ 
'  JËene  ijskoude  rilling  ging  den  oude  door  de 
leden,  terwijl  AARöN'zachlkens  uitriep:  de  wil  des 
Heèren  geschiede ! 

''  Ofschoon  TRA jFAWiTs,  die  sedert  hel  jaar  98,  na 

den 


,y  Google 


TEESTIEir   DiGCK.  ^1 

één  dobd  Tan  herva  ,  den  Romeioschen  troon  be* 
kloni ,  den  roem  van  een   minzaam    Vorst  inogt 
erlang«n , '  was  hij  echter  niet  zoo  liefderfjk  gezind 
omtrent  de  Christenen.    Wel  is  waar,  hij  was  af- 
keerig  van  eene  bepaalde  vVrvolging  dezer  lieden  ,- 
en   hiid  uitdrukkelijk  verboden  iemand  hunner  op 
te    sporen  ;   doch   dit  nam    niet   weg  dat  zij  yan 
tijd  tot   tijd  Teel'  van   zijne  ambtenaren  te  lijden 
hadden*    Immers  datzelfde 'keizerlijke  bevelschrift 
hield  .  in ,    dat  zij ,    die   van   getrouwheid  en  ver* 
kteefdheid    aan     deze  secte  werden    beschuldigd , 
in'et  den  dood  moesten  gestraft  worden.  Zoodoende 
^tond;  den  vijanden  van  het  jeugdig  Christendom, 
hétz§   Jood  of  Romein,    altijd  den  weg  open,  om 
bg   den  gèringsten  haat,   dien  zij  koesterden,    de 
belijder»  des  Heeren  doödel^k  te  treffen.    £n  dat 
-  te  meer,  omdat  de  wispelturige  en  muitzi^ke  Jo« 
den    gedorig  nieawe  beroeringen    vervirekten ,   in 
wier  rampzalige  gevolgen  ook  de  Christenen  noiaar 
kl.'te  "zeer  deelen  moesten.     Groot  bovendien  was 
dè  afkeer  der   Romeinen  van  een.  secte ,  die  hei 
tijet   van  zich  kon  verkrijgen  he^t  hoofd  van  den 
Romein&chen   Staat    eet) e   bijna  afgodische   eer  te 
bewijzen.    Zoodanig  iets   was  in  de  schatting  van 
een   Romein  niets  minder  dan  verklaarde  en  be- 
wezen wederspannigheid  tegen  de  bestaande  orde. 
Voeg    hierbij  ,    behalve  .  andere    bijzonderheden , 
het  geheimzinnige   hunner  bijeenkomsten ,  dat  de 
beschuldiging  van  zamenzwering  tegen,  den  Staat 
meer   voedsel  moest  gev^n :  en  gij  zult  gemak k«^ 
'  Pp '5  Jfj. 


,y  Google 


4%  ▼1»liY»i(  P^AW-, 

lijkfr  kiiniMii  bflgnjipeii,  jioe  JtfUN^  met  U^ 
oof^n.de  peerdtifo  uiit^r^i^iog  4^  Clijri«(eii<l(iQis 
^fl^f  eA  s|N»edig  m  i$efijg«  aaAklaij[t.  een  dooi- 
Yoiinis  pv«r  dea  b^cbuliligde  werd  Q^t|f^yrQk^l!^ 
Zelik  de  xQei^sehkm^^ift^  ^'  ^^1^  I<9ifi/dvp<^  ry* 
«lys  d«.  /cMye  )ia4  a^  ^j^ep  keisfifl^kfi^  wef- 

qi#  4en  4^  to^:  in  ^  st<^|i,  dorpen  eq  Ti<d^* 
k^  ir«f(  iij  «e  99fif  vaa  alleriisi  sUml^  vi^dt  ^^ 
êr  ond^^r.*'  Wmw  H,  het  raad^aaiii  zekVke  kj^^ 
iiif)t  in  lerensgf^fjiiii^  (a  brepgeii  ^n  te.  doodeii, 
ms^r  y^^Wer  mM  j^a^li^d  1S9^^  iii;i4:;|iiU^jkbei4  tli 
h^ndetw,  *w  aMeii»  4^*9*  M  ^«i4e^do||l 
vildeii  temgkeftr^i  yolko^e^  T^gifffni^'  tft 
«ohe^keii.  n«^e«c  |M4  4iWM^99r  h«t  1<4  4<ïr  C^rii- 
|««e«  roi|^<Mr  |KW«9X(Mpw^f|rdig  Wfs  4^ii  Qnd^ 
>«40  #f^  j^«iii^«v|t  was  M  Qcht^  bj^  i^e^ 
Y^rre  nf  ^aft  bq|i^<]#i|iiF^r4ig  ^  l^u«imi  hjseto. 
K«MgMii  bM  iii  dfl  laitftf^  d^en  q[q«  Mpe^ 
•i»r  nMt.  4«ir  «ftvtildood  f^h^t  M^^^^a  >w«i 
#nd(^  d^  ]«%r§mlijk)4e  fo)t«^9(«ii  tn^xw^kfii  M 
liad  ciï9  kf  M  «»  kat  ksvk  (j^pdq^  JDet  mm 
$$^  jte  t#piwt|k  diait  for  d^te^  Qpha#4««  wa»!:«ii 
v««  ettQvdft  «ft  fttttw^i,  4wr  ^  w«4^rüii  s^rf M 
wa>  d^i  «ene  ftiewü  f0gil«  |o»  wfl^r4««  ia  M 
verJfi  d^cildk)  ^«1  «enig»  Rm4<4eff^  W  jli#|  qi^rl^ 
tend^m  Me^rd,  i^idiNr  V4  b^  ^e^dei^jis^m  over 

tnebl  mgAi  g«toov«A »  ^  aMwdeii  ^k«iig«r«  m^ifcr 
regel^B  wcu-dca  |eiM»Hieii ,  daq  t^  keiies  &9cUei 


,y  Google 


oen ;  Tooral  nu  $K&«xu{f  tot  S.litdhoiHkr  ïm  Jmif^ 

ir^S  I||^lgestfl4.       Gci^fl  WiQ^P  .C|^,     4at  III^KZj^E, 

yiili  d^^  l^^tfte  wqor(J«tt,  idoor  e^  4iör  (IpiAW" 
%^  kfyg.s)(ii^qhtei(i  jjut^^^rokeij^.  ^suuto^üs  xee^ 
het  Termoedezi  bij  hen  0|>,  dal  ^g  ««oe  ^r^ii^ie  • 
«ftïWr  .ïfifö<ilïriHe^jk^  'y9;^isf^^ynjm  h^Am  Q^t- 
yfköjgiy^,  #,  hu^^  4«  y^wtVHÏf  ir#  ^«in  Jhj^n  i^^^ 
\ix^\A^  en  ji^bij^i^fl  y^iiderf.  1^^  was  ^n,  h/^ 
jirjAst,  d^t  men  vit^Ü  ^i^z^W  üi^  'y<rii];i§i4  w<»itl ' 
gesteld,  als  men  ?oor  ca  jus  hiqzk  den  regt#r  waf 
«P^a^^     ^oq4   g«^  Cï|»rislW  Wftf   Wj  hem  feet- 

jelgjk  y4fil  aaji^e  i09j^vri^q9M4.^n  ^l^^iinf  hAf 

d^t,  t§  ^<>m4^j.  ^jfto.hü  i{fi«.  4^  iii»4«w>g4^i» 

»9d9».  des  geiftBrs.^ftpsfifeijying  ^fi^g»  pm  ||J«(( 
i«vi^e??<3jgs|x%,   pEMiaf  sleghte  \\t9^  jter  dp^  |^  breiiir 

gen,  jtfe  aVf  t?l«riste4^ii  xiwr  Jwé: t V4«t^i»4«w 
M>  ^««ig^rdw  4e:4kmt  4iMr  Qg^e  sm^WiA«ai^ 

fiyEHshM^n.AMll  J^0¥n4»    IQo    Wr4  J»Ë   4«^  Wf 

luftd-  .«A  ^  ifik>o%gtK^f^cip  mm  mM.%  tNr  .b|i 

€(||«^iH44f^lÖ^lAl¥«W.9^JtlJiflf»CW«D»04p^^^ 

,4i«  4^&f^^«Htt)^/^T|^.#l4i^^4uri4«p«[^|«A» 
-    flfld^r  :  v,i^schilJ^«Mi^  gewaa^fvofd^g^  ?e(tfS(ii;Kg 

oier  ImHdf  iipim-  '  ZpA4«/li«tg^  HfiM^Xm  T^^U^ 
bg  heo  op,  «§rdil9i|g#n;  Qf  krui^Un  <4bo4en  1^» 
niet  voor .  d^t  meii  £u&«ciiJ^;  ^oojpg:  ia  de  .W^ 

Jfam» 


,y  Google 


d9k  VEERTIE5   DAGEfT. 

kammersstraat  bereikt  had ,  brak  de  oude  ket 
stihwijgett  af.'  '  •'      ■   i       . 

»God,  mljoer  TadtBrenr*  riep  hij  ttit,  ierwij!  hg 
de  handen  ten'l/eHsei  hief,  »wal  zal  er  Tan  Israël 
worden  ?  Verbrgteld  als  een  pottebakkersrat  is  uw 
Tolk,  o  Heer  dér  heirichareoi  én  er  is  geéne 
gedaante 'of  héerKjkbéid 'ain  ons.*' 

»De  profetie  is  venruid/*  ritl  aabon  hem  ind« 
rede,  0  Jeruzalem  is  Temederd,  en  de  tempel  ^.•.. 
geen  steen  daarvan -bleef  op  den  ander;  De  pro-» 
feÜe  is  yerTuld:    Ziet  qw'  hots  'wordt  u  wiotesi^  ge-» 


» Geloof  mij  aahoii  !  niet  aoozeer  om  m^  ,  maar 
om  uwenwille  ben  ik  bedroefd*  M.^nt  dageA  ü^b 
weinige  meer ,  én  mijn  kraeht  is  vergaan.  Wal 
men  mij  ook  zal'aandoea ,  ik  zal  spoedig  bezw^-: 
ken,  en  inijne  ziete  zal  ras  uit  mij' geweken 
zijn. ;  Maar , '  o  mijn  zoon  !  m$n  hart  hangt*  ^er 
li,  en  een  zwaar  hoofd  heb  ik  voor  u  lot.  •  £a 
dat  te  meer,  daar  jgij' bekend  staat  voor  een 
Christen,  voor  een  ijverig  voorstander  «n  ee» 
^ste  steunpilaar  voor  menigeen  van  iiwen  aan- 
hang.  Al  zrjn  woede' zal  ci/us  op  u  doen  aan* 
ioopen  en  zijn  gloeijenden  haat  in  aw  bloed  koelen,** 

yVreesniet,  eliezer!**  voegde  deze  bem  toe, 
t^rees  niet  voor  mij.  De  Heer^  dien  'ik  aan- 
hang', 'beeft  beloofd:  » ik  zal  met  u  zijn  alle  da* 
gen ,  tot  de  voleinding  der  wereld.  G0en  muschje 
vaif  'Op  aarde  tegen  den  wil  des  hemeischen  V»- 
diers.**    Mijn  Ueer  is  mij,  voorgegaan  en  velen  der 


,y  Google 


^if^eii  hebbem .  hunoe  belijdejois  met.  t^un  }>l^4 
Ja  niet  hun  ie^e.n  bev^tigd.  Ik  vreese  met  ai  zoli 
ik;  .gaan  door ,  evn  dal  dur  ackaduvirea  des  ^doods* 
Die  ,Heer  is  mijn  herder ,  my  zal  het  aaa .  niets 
ontbreken/*  v         .   ;  '     . 

'  »}k  bewonder  uwen  moed  ;  een  geest  der  helden 
leeft  in  en  spreekt  uit  u  ,**  zeide  e£I£zer. 

j>Neen  eliezm  l  het  i&  de  Geest  des  Heeren ,  die 
mg  bekwaamt  en  sterkt^  ,  £n  het  is  juist  daaraan 
dat  ik  zijne  getrouwheid  herken.  Geloof  mij  , :  ik 
sidder  niet:,  ik  bekommer  er  mij  niet  om  hoe  hel 
met  mij  gaan  zal  als  de  naam  des  Heeren  chaistus 
slechts  door  mij  yerheerl^kt  wordt.  Die.Verdrukr 
king ,  waarin  ik.  komen ,  kan  ,  is  spoedig  voorbij « 
en  weegt  niet  bp.  tegen  de  heerl^kheid,  die  weg- 
gelegd is  Toor  allen ,  die  volslandigj  bleven  totdea 
einde.V  .   '    .  ... 

«Gij  zondt  mij.  haast  kunnen  overhalen  om  een 
«wer  te  worden.  Maar  het  is  het  vuur  der  jeugd» 
het  is  de  kracht  en  gloed  der  geprikkelde  verbeeir 
diog^,  mjjn.zöonr' 
.  »Qet  zij  zoo!**  gaf  aaron  hem  tien  «intwoord. 
»Maar  zegt  niet  de  Profeet :  ik  zal  uilsiorten  van 
mijn  geest  op  alle  vleesch  /  en  uwe  zonen  en  dooh- 
toren  zullen  profeteren  ?'*.  ;  , 

»Hg  zegt  het,*'  viel  de  oude  hem  in  de  rede.» 
tarwijl  h^  diep.  zuchtte  en  striik  voor  zich.  he» 
oen^zag».  -.  -      .    i 

>^En  o  tot  de  onzen  ov^r  te.h^en?:  O  gave  de 
God    en  Vader  onpes  Heeren  chiiistos  mij  dat  «è 

zien 


,y  Google 


606  rx£ATIBJI  DtatM. 

^sien  en  dat  ie  hooreii ,  dal  gij ,  bèleaneadlf  defl 
ii«aiB  éto  ZMiis  Godsy  doof' den  J)oDp  ohdlét  onn 
*inNl  idgdifid.  Dat/*  t^p  hij  toi  Tèmdtlclil^  uit, 
»da!l,  M)  he^ttet  Jfaijir  ktM  fé  ]A)open'#i»,  liad 
ik  er  voor  over ;  want  Teel ,  seer  veel ,  hét  ft  ft 
aedert  «i^ns  fÉdéfê  dood  ferpfltgt.*^ 

»Zw9f  hiertan  taaoirl  ik' Toïbrügt  wftt  ik  be« 
KNtfd  hai;  OfeêhdtM  dè  taan  een  Glnlifi»  wl» , 
hi$  iras  laijn  rrfend}  e»  lijn  iooil  UtfnÉ  ik  «ail 
ab  •  mijn  kind.  Wtd  de  tiiend^l^p  tttssdiélt  ii# 
VAder  «H  lAij  niét  kon  terbi'ek'éft,  heeft  vi^  oök 
nooit  «kitrèVi  (kn  eöéti  Minder  gnéÈ^  gestéftfd 
doéo  a^ll.  Bet  te^SiiAil  <Mt«^  e>0dj^riM  iTas  niÉiii 
Bi#  OM  Wnikelbfek  «|r  cüM  t^td.*^ 

SenaUapt  werd  b^  lè  t^Qo  i«de  gfttAit,  doot 
het  bèrfgt  dat  iematïd  éf  déH  l^iMNtthof  wAi»hi4 
tende  waa  op  den  Evangelist  aaaoit.  £en  9<tèr^ 
rende  toibea«ihto  #iep  lijiié  kMlp;  eA  ^«AATbedé  in. 
£eirig<)  ooifénliMkkoii  kM  #as  aa^oiT  mft  dén  bod» 
of^wegi 

Aaaov  waa  de  zoon  Tan  den  Diéfceft*  ïózïït  eft 
Tan  j^uiai^A.  Zgne  móéder  stierf  lil  hét  krate* 
hed.  IM  éé  uiitersté  lO^gTüIdigheM  4féird  hij  doof 
zQft  Tiidfef  t^TOéd  éH  lMk«Md  g»tWiaAtM«t$Hiim 
Tüs  den  Heer ,  als  clen  2aii^taSakef  f^t  ibüdafrèl)^» 
délt  Mi^as  der  tfédöl^ii^.  £eaë  béitëtigew^ne 
a^i^innlghéid ,  tlug  opdeel  tfii  kv«idi^e  m^ 
rige  verbeeldiDgakracht ,  waren  hem  Tan  dëf  jeagd 
it  eigiefn ,  zoodat  h§  in  kidltoi^ken  leeftijd  reed» 
éënt  h•J^pi^^%»  ^9ie:  jug^ns  d«n  Htwr  ai  onbe^ 

schrg- 


,y  Google 


tix&tiM  0A6tir.  597 

i«lilr$fett}kê  ilijf6&dmefih6id  «ét  iijii^  zaak  UetbKj- 
bft:  Bij  dut  é\m  ttMft  )l§  dègél^ké  ioe  in  de 
^HHié  def  SthViflefl,  kim  kélfii,  dai  ^èeti  t^ét 
♦èm  {[ëVbi^dèl^d  kidktdtelhliBMëii  inét  tiettt  gelijk 
hA  gerekend  wordè)a.  Wé^  het  wd  te  terwort- 
d)èf(ll,  d^  liij  dé  Hèvdhig;  ttkt^hsdits  zijns  Vaders; 
iumt  d&k  nn  de  {[tohèéle  Jef  dziiléttiiefati  tieuieéiite , 
«A  V^<^t  1^11  deli  ééAen  IKsilshtop  siiiÉ6ii  'ii^d^ , 
die  Sèdtsfi  fètls  j^ït'èli  ^aü  het  hbofd  der  itiüëdet'- 
kl^k  ie  J^l'tt^tftfm  ktoiid.  0|l  bet  dilTe^vraèhi^ 
^ieti  ÜB  9¥!ftr%è  éft  ^in'ehfip  ^oisr  bp^rëróe- 
})feiÉ  'dm  'kfjii  kdonr  te  fèirfaièïi.  Op  teketèïi  nacht 
li1t)&W&èfts  ké^eüdë  ran  èëli'e  ChtistenVet-gadeHiig ; 
Wetd  h^  iiièt  Terré  tan  l^ne  #Miidg  dbor  èeiïige 
ha^tiiVfffi  Jódéiï  MiBj^eVatiett  len  dèrittMé  hilsüan'* 
Md ;  dai  hij  Wèmt^è  tff  dl  hiV<f^  aan  de  "^^ol^éh 
dét  isWüi^è  }fl^  éftt  bitWèn^ge  w6ndeti  etl  kn^mrïir^ 
gim  t(tèr^e<^.  I9^p  xQil  doadlrëd  h^d  lÉtïtilW,  6f^ 
schoon  geen  Christen ,  geiijk  wij  reeds  vroeger 
Ternaftién ,  iiiaar  'eeik  hartelgk  en  dedfnémepd 
ïrrieöit»  Ihm'fAè^ig  )tel<^,  'i^  z0oh  (ötzichtë 
zïiltêh  nèdied  eli  Vóór  t^  ftft^dére  oj^ioéding  té 
köi^gén.  ila  iêtft  ioë^e  dézé^r  kij :  nuw  ^ooti  U 
d^Hsien,  Vhijii  Vrietid!  itiailir  wees  gériist,  ik  t)A 
bëlsi  d&^i'om  niéi  ttilidèr  foetnbnen,  en  nooit 
èéÉig'è  pingen  ftaüWëndèh  btb  hèM  (61  hef  ge- 
loof dW  Viidêrdii  OVeir  te  hidcfn>  £»n  Vhrigé  hand- 
éi^^  eÉ  ^iè  ^tertènde  intki  óvergegiftjin  ilaarkt 
^héet\ini  dër  0kll»'teriêKjfc«ift  eb  gez^ligden.  tah 
dWn  ï^  ti  Ui  mum  "tiks  nh  ém  ]61lgeKn^  tè 
'     ''  kos- 


,y  Google 


^'J8  ^  V^ERTIEW    DAGEIf., 

kosle  gehuil  wat  in  zijn  vermogen  slond ,  om  2^<ie 
opvoeding  meer  te  volmaken.  Nooit  haid  hij ,  zfAfs 
van  ter  zijde  niet ,  beproefd ,  hem  tot  de  vader- 
lyke  Godsdienst  terug  te  doen  keeren  en  afvall^ 
te  maken  van  het  Christendom.  Zijne  GodsdiiBn- 
stige  vorming  werd  door  Jeruzalems  Bisschop  be- 
hartij^d/  die  onderscheidene  malen  aan,  ELiEZEa 
reeds  verzocht  had  hem  den  jongeling  af  te  staan  « 
opdat  hij  hem  in  zijne  vronii^g  bij  zich  name  \ 
doch  op  dit  punt  bleef  de  oude  onverzettelijk. 
Sedert  twee  jaren  was  hij  ,tpt  de  volle  gemeen«7 
schap  dèr  heiligen  toegetreden,  en  van  toen  af 
belast  met  hei  onderrigt  der  jongere  Eatechumé- 
nen  in  de  leer  des  Christendotns.  £ershalve  had 
men  hem  in  den  laalstan  tijd  den  bijnaam  gege-r 
Ten  van  Evangelist,  ofschoon  hij  tot  heden  nog 
niet  ingezegend  was  lot  het  werk  der  bediening. 
Het  aanstaande  Paaschfeest  was  hiertoe  bestemd. 
'  ■  — — ■ 

Als  gij  oostwaarts  rao  Jeruzalem  het  dal  ^0- 
zaphat  doorgaat  naar  gindsche  be^k,  Kedrw  ge-^. 
heeten ,  en  een  eind  wegs.  verder. izi  een  iioorde* 
lijke  rigling  djen  steenen.  brug.  overloopt  en  den 
prachtigen  Olijfberg,  beklimt ,  dan  z^t  ,ge  > aan 
deszelfs  helling  aan  de  regterzijde  twee  aHerliefste 
en  vriendelijke  vlekken.  Van  tijd  tot  tijd  werdea 
de.  nette  woningen  door.  het  dicht  geboomt^  j)e- 
schaduwd  en  achter  hetzelve  verscholen  zigtbaar. 
De  gruwel  der  verwoesting,  die  Jeruzalem  teis» 
terde ,    had  ze  niet  getroffen.    JNog   waren  .ze  ^ 

eeni* 


,y  Google 


QêBtge  kMne  Tfrranderiogeu  daargelaten ,  eten  zoo 
ab  do  He^r  se  Teriatenhad.  £n  die  Hef  e,  vriende* 
l§ke   plekjes  met  dereeher  slalig  féboomie  waren 
M0tkf^e  en   £eihante.     Wij  willen  het  laalstgic-* 
noi^nide    biaüen treden ^     Aanzienlijk  was  hét  oiet^ 
ea  ^(^idsche  pracht  eo  luister  heerschten  er  eren- 
mUiVr  Maar  wat   het    was  ^' het   was    vol    heilige 
berimiering  aan  Rem ,  het  licht  der  wereld. .  De 
grond  daar,  was  heilige  land.   £n.  iir  dat  Bet  kante 
stond    een-    hnis ,    raim^  «n    smaakvol    gebouwd  ^ 
voorheen  de  woning  van  karxa  én  martha^  welke 
laatste   sedert  haar  huwelijk  met  jezvs  gahla  er 
dagen   van  stil   en  huisdijk   gelnk ,   geheiligd  en 
verhoogd   door   het   geloof  in  den  Heer,  gesleten 
had;  De  tonge  bewoners  waren  sedètt  lang  ovcr^ 
leden;    en   op    zijn    sterfbed    nederliggende ,   had 
JS20S  «Aii£A  het  ten  geschenke  afgestaan  aan  den 
vromen '  en  ~  overigen   Bisschop  siiiiEOii,  den  zooii  - 
van  KLEOPAS.    Oad' als  deze  was,  en  niet  meer  in 
staat  ver  te   gaan  \   (hij  telde  honderd  en  twintig 
jaren,)  hield  h^  er  sedert  de' laaliste  twin lig  jaren 
iiJQ  terbUji    .Vooral  daar  hij  zoo  döénde  zonder 
groote  UgchaamsveriDo^ing   aligd  de  vergaderin^- 
l^es'ên  Godsdienstige  bijeenkomsten  der  Christenen 
geregeld   kon   bgWonen.     In  deze  woning  bevond 
ziek   een   onderaardsehe  gang,  die  door  de  gra^ 
spdioak rtiiQ  xazarits,  weleer  dèor  dén  Heiiand  ott 
den ^dpèd  opgewekt,    naar  de  vei*gader[daats  dèr 
iH^edereii  heiien  leidde»    Tot  nog  toe  durfden  zij 
het^^  niet   Wagen   in  eeb  voedzaam  bedehuis  b^eéii 


,y  Google 


60Q  TKfRTiev  Dietff. 

iê  komen.  £r  bleef  huti  alcoo  niets  smUts  Ofer,r 
▼ooral  sedert  de  Gemeeiile  <lageli|ks  meer  ea  meer 
toenam ,  soodat  de  woningen  ongeschikt  werden^ 
tot  Godsdienstige  vergaderplaatsen,  (bn  dfe  toe* 
?lugi  te  nemen  tot  de  kolen  «  spelonken  ia  ket 
gebergte  Tan  Jméeê.  Hier  waren  xij  tot  dos  ▼«rao 
Yeilig  geweest  tegen  de  naspormgen  kttnuer  v^ftd- 
deh ,  en  onyerrigter  zake  waren  deEe  immer  te** 
ruggekeerd,  welke  pogingen  nj  ook  aaagéwoid 
hadden  om  hen  te  oTermeesteren.  Een  en  ander 
was  de  reden  dat  sixeov  «jn*  bnjs  te  Jeruzalem 
Terlaten  ,  en  aieh  hier  met  ter  woon  gevestigd  had* 
Gij  treft  hem  aas  in  dezelfde  opperaaal ,  waar  de 
Beer ,  na  menig  moeiterelten  dag ,  een  geneege-» 
lijken  avond  in  vnendschappeli|k  verkeer-  9i  meni- 
gen  nacht  in  stille  en  innige  gemeensehapseefenuig 
met   zijn   Vader  sleet.    Men  had  'cr  een  fHim  en 

'  lieerl^k  mtzigt  ep  den  omtrek,  waar- de  Kedron 
ftb  een  niverklenrige  riang  in  dikizende  kronke»* 
iingen ,  kkr  en  daar  door  het  donkene  bver  der 
veelvukiige  dadel-  en*  VQ^beomen  zigibaar ,  harr 
^olf^  aaébtkene  vo(»^aarts  repte.  Op  een  een*- 
^roudigen  rastbank  in  een  ndim  everkieed  aoader 
«eenige  weids^e  pracht  of  |Mraalvarleoning ,  ut.de^ 
rnzaletn»  Kerkvoogd  neder.  G^'kondt  krtliem 
aanzien ,  dêt  de  eeaigiins  voorover  gebogen  aan 
.van  kokssaktt  ligchaansbonw  was^  ><Be  brmne . 
-tint,  over  gekiat  en  handen  uitgespreid^ 'Wanen 
genoegzaam  aan  dat  zij  aan  de'  blakerende  Émmt- 
etraieii   irareif    bhx>lfesteld  geweest.    0&olioon:de 


,y  Google 


V££RTIO    DAGEir.  601 

ijjii  i:org    en   kommer  divpe  torens  in  hoo^  ea 
jMingei^igt  geploegd   hadden,    stond  er  eene  wekere 
kalmte    ea  vastberadenheid    op  uitgedrukt ,  die  u 
mei   eel-bied  Tervullen  zouden.     Levendig  en  hel- 
der vonkelde  bei  gitzwart  oog  tusscheii  de  breede 
^yse  wimpers ;    zijn    kioge   vlaswitte  baèrd  hing 
T^rre  over  de  borst  neder  en  r  dik  te  bijna  aan  den 
gordel»     Hei  hoog  gewelfd  voorhoofd' verried  ma- 
j<Qsteit   en   erosl,    {erw»ijl  het  glanzend  wit  hoofd- 
haar  golvend   langs  de   breede  schouders  neder» 
liivg.     Nevens  k&^  stond  een  lange  donkerbruin^s 
sUSf    die    hem   op  ^ij<ie  handelingen  töt  stenm 
diende*    Op  .  eeli  •  kleinen    afstand  lag  een  viert^ 
ii^jig^  knapen  y  wier  oadere  om  de  ge»^  belijdend 
waren  onagébrogt^   en   in   eijne  woning  opgevoed 
«B  verpleegd  werden.    Onbezorgd  ais  de  kindseh^ 
iieid    ia,    vermaakisn    zig   sieh  mei  eemige  kJeine 
voorif erpen,   of.  hieven   van  tijd  tol  tijd  «en  dier 
kUiae   lofiangeli    aan ,    ter  eere  van  het  kind^kts 
JMZV:^  ai  speleada  door  siKEOif  hen  geleerd.    Hoe'* 
;se^r   het  woord  dea  Heeren :    wees  dan  niei  be«- 
-  ;9orgd.  iegeil   den   morgen  !   in  k^ofd  en  hart  ge^ 
IMTfint  wals  |,  en  by  in  den  drang  en  hitte  der  ver* 
volgkigi,   waarin,  dè  Gemeente  aan  s^ne  iorg  toe^ 
f ef tfAHwd  r  van  tijd  tot  tijd  W4is  hlootgestald  ge^ 
wreesl^  jltyd  goedsmoeds  was  geblevm,  zoo  kondt 
gy  ,het  h«m  aanftién «  dat  bem  eesig  bezwaar  drnkte; 
J^en  iang  had  hij  met  roem  zijne  eervolle  maaf 
PAO^y^lyka  bfitcekking  bekiaed.    Door  de  heili^sf^ 
•n.  iia^d^ste    banden  was.  hi}  aira  a^n«  hem  dinr" 
Qq  2  ba- 


,y  Google 


602  VEERtlEN    DACÊlT. 

.))ar6  Gemeente  verbonden.  Zij  achlte  hem  fcoo^ 
en  zij  had  hem  lief  als  een  vader^  In  zoel  es 
zuur  had  zij  een  trouw  en  waardig  leidfeQsan  ,  eeA. 
deelnemend  vriend,  een  zorgend  vader  aan  hem 
gehad.  Nooit  had  hij  haar  verlsrten  ;  zelfs  bij  de 
laatste  vervolging ,  waaronder  velen  waren  omge- 
brajjt,  Jbad  hij  kloekmoedig  iedere  bede  en  elkea 
voorslag  om  zich  voor  eenigen  tijdje  terwgde^ 
.ren,  afgeslagen.  Waar  de  kudde  is,  'moet  de 
herder  zijn  ,  was  zijn  antwoord.  Hoe  meer  ge- 
vaars  haar  bedreigt,  te  noodiger  b  zijne  tegen* 
woordigheid.  Maar  hij  gevoelde  het,  zijn  einde 
naderde*  De  last,  die  zijne  schouders  dntkle^ 
werd  te  zwaar  voor  hem ,  en  de  staf  ontviel  btjera 
de  magtelooze  hand.  Lang  reeds  bad  hij  nitgezien 
naar  een  gesthikten  medehelper  of  opvolger  ,^  mnar 
tot  heden  had  hij  dien  niet  gevonden.  Onder  de 
^omeinsche  Christenen  in  den  omtrek  zou  er  wel 
'iemand  zijn,  geschikt  om  dien  herderlijken  last 
met  hem  te  deelen  of  zijn  stuf  op  te  nemen ;  troia<» 
.wens  het  was  hem  bewust,  dat  de  broederen  uk 
de  Joden  ongaarne  zulk  een  opperhoofd  zagev. 
£n  de  eenig^  persoon  onder  hen,  dien  hij  instant 
keurde  tot  die  taak ,  was  een  jongetmg  van  naau* 
welijks  twintig  jareh.  Hij  wist  «at  er  verebetti 
werd  om  staande  te  big  ven  ,  vooral  in  de  iégev^ 
woordige  dagen  én  omstandigheden ,  omringd  van 
vijandige  Joden  en  vleijende  RomeümA,  die  al* 
lerlei  kunstgrepen  aanwendden  om  de^  CkrisijD«Mr 
afvallig  te  maken  ,   en  beefde  terug  op  de  aiikalé 

g«- 


,y  Google 


TCERTIEIf   DAGO«  G03 

l^acifU ,  r  dat  hij  iemand  op  dien  leeftijd  aan  zoo 
vele  geTaren  zou  blobtsjtellen.  £r  kwam  bij,  hij 
kende  AAR&ir,  want  deze  was  het,  hij  kende  hem 
ais  eea.Turig,  iJTerig,  voorUarend  jongman,  en 
ktiJd  zich  overtuigd,  dat  hij  ligtelijk  door  zijne 
onbepaalde  zucht  ter  uitbreiding  van  het  rijk  der 
tKaarhsid ,  zi<;h  bloot  kon  stellen  aan  moedwil » 
▼^raad  of  vervolging.  Immers  sedert  hij  met  al- 
§esEieeB  goedvinden  der  oudsten ,  op  de  laatste 
T«rgaderiiig  vrijheid  had  verkregen  om  voor  een 
gedeelte  het  werk  van  een  Ëv'angelist  te  verrig-^ 
tAO  en,  behalve  het  onderwijs  der  Katechnmenen  , 
faenr.  èei  bezoek  der  krenken  en  de  zalving  met 
^e  was  opgedragen «  terwijl  de  inwijding  tnet 
battdoplega|ing  uitgesteld  bleef  tot  het  naderend 
Paasehfeest,  was  het  aantal  der  geloovigen  aan» 
zienlijk  door  zijne  onvermoeide  pogingen  vermeert 
derd^  zelfs  zóó,  dat  de  vijandige  Joden  en  vele 
Romeinen  er  reeds  openlijk  hunne  ontevredenheid 
ever  aan  den  dag  begonnen  te  leggen  ,  ja  er  reeds 
sprake  was,  hoe  nuttig  het  zijn  zou  om  den  ver- 
deren voortgang  te  stuiteïi ,  dat  men  zich  .van 
hem  ontdeed. 

t  'Juist  hechtte  zioh  een  muschje  aan  ihèt  tralie«r 
venster.  De  beweging  van  het  diertje  trok  de 
iwndacht.der  kinderen  tot  zich.  De  oudMe  hun<* 
ser,  ■'  een  vriendelijk  jongske  vaii  zeven  jaren  ^ 
eetder  Yader !  heeft  niet  de  Heere  fEziss  gezegd: 
geen  muschje  valt  op  ^arde  zonder  den  wil  uwi 
b»|]éebchen  Vaders P...  ■       * 

Qq  3  .  De 


,y  Google 


604  VCK&ÏJEll    DAGCV.  . 

De  stem  des  kleinen  scheei  smtOM  ait'ji^ne 
mijmering  op  te  wekken ,  en  terw^l  hg  het  knaapje  , 
dat  inmiddels  naar  hem  toegeloopen  was,  asm  het 
harte  drukte ,  gaf  hij  hem  ten  antwoord :  Ja  da- 
MiëL !  Hij  beeft  het  gez^d.  O !  ging  h$  voort » 
terwijl  hij  zijne  oogen  ten  hemel  sloeg:  ik  djank 
u,  Heere!  dat  gij  den  kinderen  deze  dinges  hebt 
geopenbaard.  Alsof  een  £ng«l ,  ja  ,  alsof  de  Heer 
zelf  tot  hem  gesproken  had »  zoo  weldadig  werkte 
die  vraag  op  zijn  gemoed.  'Neen ,  ging  hij  voort , 
ik  zal  niet  vreezen,  de  Heer  zal  mij  niel  begeven 
of  verlaten.  Hy  zal  zelf  voor  zyae  Cl eme«ate  zorgen. 
De  poorten,  der  lieUe  zullen  haar  mei  oftnreldigint. 

Terwi^  hij  nog  sprak,  trad  een  vreemdeüiig  bia* 
nen ,  die  op  zijn  dringend  ver&oek  <mi  den  Bb'* 
s^op  afzonderlijk  te  spreken ,  daar  hij  hoogst  g«« 
wigtige  zaken  bad  mede  tedeelen,  in  zijne  te- 
genwoordigheid werd  gebragt.  .  Met  smsoH  aHaen 
gelaten  zijnde,  ring  hij  aldu^aao:  Ëen  versdirtk* 
kelijke  slig  heeft  den  broederen  ^  ^Moekéë  f^^-, 
trofien.  Floros  corbeuus,  eca  Romeiffi«h£iM* 
man  en  voortreffelijk  Ouderling  if  on^  oninomeB. 
Op  het  laatste  feöst  aan  lupiTEft  CABtxotlires  ge<* 
wijd ,  is  hij  in  hel  amphüeitter  ie  Mome  voor  de 
leeuwen  geworpen*  Ik  wil  geen  tafereel  der  mar^ 
lelingen ,  Jiem  aangedaan ,  ophangen ;  ik  zal  niet 
spreken  van  de  gmwelyke  fblteriagen ,  om  hem 
afvallig,  te  maken  van  de  zaak  des.Heeren;  neen 
broeder  sskEOA !  aieis  v«n  dit  alles.  Dit  alleen 
zal  ik  n  ineldon  ,  dat  één  zijner  beulen ,  niet  lan^ 

ger 


,y  Google 


g0r  ia  staai»  2$n  aüsebuvroHjk  foiierwerk  ten  uit^ 
voer  te  brengen ,  aan  de  voeten  Vj^n  florvs  ne«> 
derviel  ea  hem  vergiffenis  smeekte*  Deze  hief  zijn  , 
door  schroev^  en .  koorden  ontvleeschde  en  ge-* 
kneusde  arrmen  segenend  over  hem  uit  ^  en  zeide 
dia|>  iMWiDgen  en  vol  vrengde  tevens:  Geloof  in 
dim  Beere^  chjüstvs  1  alles  is  u  vergeven,  ik  heb 
faêi  nitdea.  mond  van  den  Romein  zelv^  verno- 
men,  die  thens  te  Antiochië  is,  en  du  binnen 
vdaige  éagen  hel  teeken  zijner  tdenadf^rii^g-iot 
dea  Beec  en  zijne  Gemeente  in  den  Doop  zal 
o«tv«4igen-  |a  bet  amphit«al;er,  tertriji  de  beide 
Itenwen  ^  dié  op  hem  losgelaten  waren  én  hem 
reeds,  deerlijk  .vermink:t  hadden,  riep  hij  uitr 
Beeri  vec^eef  het  hun  ,  ontvang  mijn  geesi!  Het 
laalste  .  woord  had  hij  naauwelijks  g^nit,  of  een 
der  leeowen  vjel  op  hem  aan,  wierp  hem  ter 
aarde  en  scheurde  een  gedeelte  van  zijn  hoofd 
van  het  ligchaam  af.  Hiermede  nog  niet  tevre- 
4ea ,  heeft  de  Landvoogd  strenge  bevelen  uitge-^ 
vaardigd  tegen  de  uitbreiding  van  de  Gemeente 
ea  verklaard ,  dat ,  wie  .aangeklaagd  werd  van  be- 
gunstiging der  heilige  zaak ,  en  geen  a£stand  deed 
van  zijn  g^of,  voor  (ie  leeuwen  zou  worden 
geworpen.  Ten  gevolge  daarvsAi  zijn  in  de  laatsle 
'  dagen  door  eenige  vijajidige  Joden  en  Romeinen 
sommige  der  broeders  aangeklaagd  en  in  hechte- 
nis ^eaomieti ;  terwijl  nékr  het  'gerifchf  dé  gansche 
Ohristenh^td  onder  Romers  gebied  door  eené  vei^- 
t<^igiflg>  Ap  last  van  den  Keizer ,  zon  bedreigfd 
Qq  4  wor- 


,y  Google 


^o^en;.   waarom  .eenig[«    onzer   oudsten  malden 
la&t  hebben,  opgedragen  a  hiervan  keimis  ie  geven  \  ■ 
ten  einde  jn  tijds  zulke  maatregelen  te  nemen  ak 
noodig  zullen  zijn  in  h^t  bekog  der  |foede.  zaak, 

Ik.  dank  u,  was  het  antwoord ,.  toot  uwe  be- 
IjUigsteUing.  £n  ofsehoon^  mij^  het  berigt  van  het* 
uiteinde  van  florus  on«en .  broeder  treft ,  ^oci 
verhfiiig  ik  niij. daarover  met  onuitspFekelijke  blyd«i 
üchap ,  dat .  hij  de^  smaadheid  ,om.  den-  Heer  heeU 
gering  geaeht  en  diens  naam  mei  zign  bloed  ver^ 
heMijkt,  heeft.  :  J^a  eenig  stiizirijgen  riep, hg  ziJA> 
huisknecht  tot  ^icb  en  zeide:  JoviiHAn.]  toor»e 
<i«zen>  broeden  van  het  npodige ,  hij  beeft,  rost  ea. 
verkwikking  oo9iig.  Ga . morgen. ,  zoo  TroegmoN 
gelijk,  naar.  de.  stad.,  ten  huize,  i^itzcna»  en  z^ 
den  broeder  A4RQ»  »,  diat  ik  hem  f^trlaiig  ie  spreken. 


EENE   TOESPRAAK  VOOR  DE  ?EJ)IENI«G 
PES  DOQPS, 


Onder  de  dingen,  die /ui^irs  sirachIH,  XXy:9, 
10)  als  zalig  prijsj,,  noemt  hij  vooral  fienmenê€k\ 
4ie  verhengd  ivordt  dopr  ^    oJf  vriPMgde  beleeft  4|a« 


ztj- 


,y  Google 


T0e«PR4iK   VOOR   BC   B£DIEXIfi6    DIS  OOOPi.   607 

»ijne  ifndeiren.  O ,  'vreugde  van  rijne  kiodereo 
té  beleren  ,  dit  is  ook  inderdaad  hoogst  begeertijk ;.' 
dat  niag  men  als  een  groot  gelolr  roeinien.'  Dan 
ioch'ivordt  vervuld:  dé  zoele  hope^  welke  goede, 
ouders  ia  bnnne  harten  koesteren,  —  vervuld  de 
vromV  gebeden  ;  di^  sij  zoo  dikwerf  tot  den  Ai^* 
magtige ;  opconden  ;  vergeten  zijn  dan  fié  moeite 
e»  dé  zorgen^»  w:eike  het  onderhoud  en  de.opvoe* 
ding  van  kinderen  veroorzaken^  Hoe  trónvr  en 
zorgvuldig  sloven  en  zwoegen  de  ouders  vdop 
hunna  kinderen  en  hebbfln  steeds  derzelver  lig- 
ehamelijke  en  geestelijke  belangen  op  het  oog ,  en 
maken  d«rzelver  heil  eto  geluk  tot  het  doel  van 
al  hujtnê  bémoeijtngen !  Hoe  gaarne  nemen  ook 
ét  ouders  het  zwaarste  op  zich ,  schnwen  geened 
arbeid,  geen  nachtwaken  en  sparen  geepe  kosten, 
om  het  welzijn  hunner  kinderen  te  bevorderen» 
En  voor  dHT  alles  verlangen  zij  nieis  dan  vreiq[de 
van  hunne  kinderen  te.  beleven..  Indien  hnnne 
moeite ,  zorg  en  trouw  maar  niet  te  vergeefs  zijo , 
dan  honden  zij  zich  daarvoor  toereikend  beloond« 
)Oen  menseh,  die  vrengde  vap  zyne  kinderen 
heeft ,  hoeveel  ongemak  vergeet  hij  deswegens  l 
Wanneer  ook  zijn  hart  door  mènigen  kommer 
:bedroefd,  'zijn  geest  door  menig  uttzigi  indedon^ 
kere  toekomst  neergebogen,  zijne  opgeruimdheid 
ëoor  menig  l^den  gestoord  wordt.,  dan  b  hij  toeh 
niet  geheel  ongelukkig,  niet  zonder  troost v  •*- 
ja  ,  dan  is  toch  ilog  een  vréugdvbfeker  hem  op  de 
Jiand  gezet ,  wanneer  slechts  zijne  kinderen  hem 
9^  ^  *»«Mjf- 


,y  Google 


606   TOESPRlLilC   T(n>S    ]>C   BEB1S51V0   fïtê   BOOM«  : 

vrèogde  terfchafTeD.  Om  huanen  wil  zal  ketle** 
ren  hem.  altijd  dierbaar  blgven;  koe  woï  lijden 
h«t  ook  voor  hem  is;  \n  hon  iiiiddeD,^-  htA 
aanschouwen  van  hon  gfedijen  ,  ▼an-  hnnne'  wgs^ 
heid  en  godsrrudit,  Toelt  hi^  neh  Tersterkt^  AjH' 
▼er trouwen  op ,  zijne  dankbaaoiieid  aan  God-  rsr- 
l^vendigd;  want  h$  ziet  dat  God  oek  hen  at^fc 
▼erlaten  zat.  Worden  vele  van  zijne  ▼erwaditi*-- 
gen  teleurgesteld  >  wordt  hij  fan  bekenden  en 
irrienden  zonder  bijstand  gelaten «  kampt  b^  mei 
gebrek  en  armoede,  hij  versaagt  niet;  jBooder 
angst  ziet  hij  de  toekomstige  dagen  zijns  levens  ie 
gemoet ,  en  betreedt  wel  te  moide  zijnen  weg. ; 
want*  hij  verwachi  ran  zijne  kinderen  bnipi  eit 
beieh^rming.'  «<^.  Zg  zuilen  de  steah  van  zijnen 
'  ouderdom ,  ^ '^>^0'*8^>'S  ^^^  ^9°  zwakligchaam , 
de  beschermers 'tegen  zgne  vijanden  zijn;  Gernsl 
sidkt  hij  eens  den  deod  in  de  armen  <  want  lu§ 
seheidi  met  een .  dankbaar  vrolijk  gemoed  van  de 
zijnen^  voor  welke  h^  niet  bezorgd  is^  Mei  aijne 
kinderen  gaat  ket  ^oed ;  zij  gedragen  tieh.  wel ; 
ag  vreezen  God,  heblien  den  Heere  ibzvs  lief, 
en  beoefenen  de  Gediakgheid ,  die  de  belefte  heeft 
van  dit  en  volgend*  \mm  ;  -^  bij  «tet  hen  in/de 
woningen  d«r  ri^tvaardigen  weden  Daar4)fli  werpt 
hij ,  aatt' hei  einde  zijner  aardsche  reize,  getsoest 
•enen  blik  op  het*  leven  4eri|g,  in  hetwelk  h^ 
vreugde  van  zijne  kinderen  had;  hij  gaai  wel  te 
moede  over  in  het  zalig  ge wes|(  der  Geesten  ^  wer- 
Wji»rts  vroeger  of  lator  ook  de  zgii«n  hom., volgen. 

Vreug- 


,y  Google 


*  ¥rèii^<}é  van  2|ii6  ktDCleren  te  belevéh ,  dit 
behoort  tol  dd  stuklLen  of  éingea»  die  hoog 'zijn 
te  prifzefii  Adi !  hoe  vele  ouders  mèelfen  deze 
vreugde  miKMii;  hoe  menige  vmler  tr«urt  en  hoe 
KHStiige  moeder  irrtngt  jaoimerend  de  handen  over 
de  ontaarde  dochter «  over  des  verloren  2oon  I  — 
Hoe  vele  tranen  worden  over  ongehobrssame  kin- 
deren geweend!  JSen  dwaas  zoon  ,t»gi''sAt6uo 
[Spreui,  Kil)  U  tijne  moeder  i&i  droefheid. 
En  niet  allijd  hebJien  ouders  schuld  daaraan.  Hoe 
dikwerf  leert  de  ^ondervinding  «  dat  slechtgezinde 
6ttder»  verwachtingvoHe  kinderen  hebben,  en  de 
fégtschapeh  vader  en  inpeder  door  alle  hunne 
Termanangeih  en  wa'arschuwiWgen ,  door  han  goed 
iroorbeeld  en  hunne  'zorg  hunne  kindoren  niet  op 
d^li  weg  der  deugd  houden  kunnen.  Jakob  was 
een  vroom  man  ,  die  God  diende ,  en  toch  be* 
'droefdén  hem  zijne  zonen  zóó,  dat  hij  ontroost- 
baar was,  en  zéide:  ik  zAl  in. droef keid ten grave 
Mèn.  Verbeeldt  n  zulke  vaders  en  moeders ,  die 
öttr  hunne  kindéren  treuren  moeten  en  gij  zult 
het  toestemmen.  Het  is  een  benijdenswaardig  ge ^ 
1uk|  vreugde  .va^  zijne  kinderen  te  bebven.  Wié 
met  dit  gfroot  geluk  verwaardigd  is ,  o^  die^er^ 
'geie  niét ,  den  Genen  met  een  geroerd  hkrt  blijde 
te  danken ,  van  wien  alle  goede  gaven  tot  ons 
afdalen.  Zulk  een  gelukkige  heeft  vooral  reden 
txn  ék  erkentelijke*  betuiging  af  te  leggen:  »De 
t^èet^H  vriendelijk  en  zijne  goedertierenheid  duurt 
»eeuwiglijfc/*  Mogten  toch  ook' de  ouders  van 
.  '    '    •  dit 


yGocfgle 


dit  kiad  de  bl$de  hope  ▼enruld  mn ,  die  in  hiuia« 
borst  opwelt!  Mogten  ty ,  dit  wenschen  w$  aiiefe^ 
vren^e  Tan  hiw  kind  belefeo.  In  yertrouwht 
dei  God  opieeB  wenseh  rerruUen  sal'i  vrilJea  wij 
4it  tind  doopan  tn  het  verpUgkn  aait  de  leer  va» 
IMZV9  «ieeda  ie  ydanfctfn  en  niet  te  veif^w ,  faea 
Tele  vr«iigde  /uos  aan  zyn»  uwliia  varseliallv  «n 
hoe  Hij  bij  a\}a  opwassen  loegeffonen  indOt  ia 
wgaheid  en  in-  genade  bij  God  en  nienaehea, 

Hemeleahe  Vader!  Laat  ook  dit  kind  toeneaiea 
in  wysheid  «Q  genads  bij  n!  Wek  en  verteyendig 
door  Dwaa  Gpest  eene  aynen  geest,  opdat  hei  ak 
Christen  de  booge  Terhevene  waarheden  versta  ^a 
begrypa «  die  uw  Zoon,  ons  heeft  verkondigd ,  op^ 
dat  het  door  4er«elyer  gewigtige  erkentenis  voor 
^1^  dwaling  beveiligd  xy!  B^oed  iijn  hari,  op» 
'dat  de  liefde  toi  u  en  uw  woord  bet  staeda  di(fi^> 
baar  a(j !  Hn  wanneer  het  dan  met  y ver  w  naar 
streeft ,  u  door  eeneii  vronien  wandel  te  vereen 
ren ,  soo  aeg en  ook  isyn  leven  ^n  belooae  hei  si^ 
tijdelijk  gehik !  V  bidden  wg  mei  kmdertlk  ver* 
trouwen,  laten  niet  te  vergeefs  xyn  de  vermanbi* 
gen ,  die  syne  onders  hei  geven  auUf n  .  *r  .ikM 
te  vergeeft  sgn  de  moeite  en  de  aargen ;  die  i$ 
ann  zyn  hari  eo  leven  besiaden»  Laten  zij  de* 
vceogde  genieten  in  hetzelve  eeaen  ;godvrQeh%ei| 
voor  de  wereld  broikbarea  mens^h  en  eeaea  voor 
den  aaligeia  henfl»l  geschikten  inwoner  opgenied  ia 
hebben.  Hoe  blgde.znlien  cij  en  wij  U  d^ui  eens 
dankfa,  dai  G^  om  gebed  verheovdei.     ^iBaa!  - 

r  f  f  i 


,y  Google 


:6M 


9  9   9'  f 


Aangenaam  was  mij «  en  waarschijifHjk  Yeleft 
met  mij,  de  uilaóodiging,  van  hek  geëerbiedigd 
en  hooggeaeht  Eerste  Lid  der  Christelijke  Kerkii 
.  ens  Vaderland.»  tot  kei  houden  van  eei^n  plegii> 
gen  jGefiédedag,  om  opeidgk  en  gemeensehapfM«« 
^k,  in  on;Ee  bedehttiseny  den  z^gQü  des  h^émelê 
over.  het  gewas  tan»  dit  js|»r^  tn  afwending ;▼&& 
hel  yreessel^ke  ofihetf  dat  sich  boven,  onxen  ge^  ^ 
i^teinder  Twtoontf  af  te  smeekeu^  Sehoon  bvi* 
tendien  geea  éóü  GodsdienM^leecaar,  Toordi,  niert 
dt#  ten  platten  lande  en  in  de  tandbottweode  proi^ 
fflKdd'ttv  hel  ügl  TerraimeQ  24!»  om  bïj  iederift 
nme^konKl  daaraan  te  gedeBkes^t  —  Myn^  gevoet 
^an  de  afhankel^fchmd  tan.  den  menseh,  a^a  ptt. 
loof  aan,  de  Ali^agtf  en  deiiefie  deft  Albestiuir*! 
de^s ;  en  Urtm  sijne  broederlijke  liefde. jegens:  do 
Boodtgdende  medemeoisGhen ,  die  bniten  het  be^ 
i«%  y/va  tijsfe  helprade  hand  c$n ,  mt  Ie  druk«» 
ken,  to0  zien  wijtoeb  in^inlk  esoes^  op«elle}i|è 
tot  plegtige  emeekingea  en  TOoi^nddingeoiToofal 
bestemden  •  dag,  een  Godsdienstig  begioselv  hetf 
wdk  -  wg  hopen  dat:  (waer  nati»  nimmer  geheftl 
begeve  ,>  en  h<^we&>  aUeea  dr  geest  ras  oagodediesf 
aügbeideii  mfttèrialisme  loettden  nanm*  van  l%e«^ 
leri»  4tt  InrheHike  kleingeesligheid  besteni^fii  «ab 
.  jp^  tt  meer  ^émartte  ooé^  eene  •  torbij  ons  i^óor-f 
pjkamm  om^m^l^^  ^  die  e«s(  te  gewigt%dMkl 

te 


,y  Google 


6i2  ?  ?  ?  r 

ttt  wezea  ,  om  ze  niet  TiFp  êene  beicheideae  wgze 
ter  openbare  keuilis  Ie  i^teri|^n.  Mogt  er,  wij 
hopen  dat  ze  lang  moge  uitgeateld  bliJTen ,  aan» 
Isiding.  opkomeft  tot  bét  lutscbr^y en  Tan  eisen 
bededag ,  dan  wemchen  wjj  dat  deie  onze  opnler*- 
kin^  ikarbfj.  beharligd  worde.  Nainelnk:  de  aaté 
▼an  eenén  bededag  brengt  het  mede,  daise  *s.Zoa-» 
dngste  Toren,  Tan  den  kaïtfel  of  bet  altaar^  aM 
de  Geneente  worde  befaend  gstBMnfaft,  ende^iuU 
noodigiflg  daartoe-,  febeel  of  gedeelleigk  worde' 
toorgeieaen ,  dee  noodig  geooodedd  irordendh» 
nader  worde  «erklaacd  of  *  aangedrongen.'  Mtax 
nu  »  door.  m»,  en  aekar  velen  aaei  ons ,  die 
rBiddagibridT'  veel  toelaat  ontvanfen  ont  «ilka 
te  kannen  doen»  Wij  hebben  hem  eeitst  onivaii^ 
gen  op  Woensdag  éen^  28^«'»  iprlL  .De  op  den 
vortgen  Znndag  gemaakte  sehikkingen  nopens  de 
mrigting  van^  de  eecéolieBsi,  op  Zondag  2.Meii 
(bedieainig  des  'IL  Ayondioaals)  maakten  het  <mi5 
daarenboiMO  «nmogelgk,  Qm.o|>«^den  bedè^H  dff 
eerdienst  tóó  in  te  riglen/afel^l  xnttca  wenscUnn 
en  gevoegelijk  oordoelenfcr:  Itx  dat  geval- snUen  mA 
miBsebiett  meerdere/ bedienaars-  v«n  de  GiMfadienal 
b$  de  Proiëiitanten  .be^nbden  Jiebbèn* .  "*>  Um 
moet  iv  snkke'  of  dargel^'ke  gevallen-de  eilrmdaitras 
minsiéns  veertien  dageé  te  voren  alaaiden.  A£end 
week.  moet  men  ten  minsten  rikaneni . voiw  de 
eorresfiondenlie  ten.  platten  lande.  Zotte  ;^i8.  altbi^M 
ten  onsénthetgevaK  Ëklers  missdnen  Mf  meefdsr. 


L'o 


,y  Google 


??  ?  \  «3 

"  En  dii  geeli  nuj  iev^eiiB  gekgefthcid  om  hng» 
dezen  gebroiMgken  weg  een  beschcfdoi  Terzoek 
asm  de  èevo^de  magt  Ie  riglen,  nopens  de  cor* 
res|ik)ndentte  ten  platten  lande.  Ik  weet  niet  of 
ket  in  andere  Frovineiën  eren  eoo.is.^  maar  in 
de  m^e  {Aoêrd^Xfê/iand)  is  de  torraspondentie 
iMigeleoifjk  gebrekkig  en  adilerlfk*  Zonde  de 
stedeling  wei  witten  gelooten ,  dat  een  brief,  op 
Zaturdag  «orgen  nit  jÊmUerdam  Terzonden ,  nif 
•p  den  volgenden  Trgdag  bezorgd  kwi  worden  {, 
sonder  >  d*l  «r  iematid'  van.  nabiiglMHd  te  beieiint- 
digen  i&  f  Geboven  dat  1119  dat  zeer  dtkwyb  g^ 
èfnrt  P  Si»  dat  niettegenstaande  et  in  m^jne  Gtt- 
iDéeiite  e«ie  isegelmatige  brierenbesteiik^  beiiaatf 
Bel  bezwaar  dal  n^  zalks  gei^  by  de  eorreetie 
^M  drokpnoeren,  Toonl  voor  periedieke  werken;^ 
isr,  ja,  een  ezeeptioned  geval,  nuar  dergel^ 
wordt  toch  door  «lenig  ander  ondefYOiideir.  ÏAtr 
teud.  elge&»;eB  lai^  de  -TCTzeacKng  Tan  den  bid> 
ilag^brief.  <  ¥oe^  danr^ ,  dat  de  beeorgmg  vato 
aedeven  brreC,  van  het  naaste  postkantoor  v  de  pont 
'met .  10  Cent»  vieriioogt>  dz^  oen  brief  f  m  een 
nab^  geiegen  dorp^  regeboatig  per  pest  .rerzpifr- 
"déi ,  behahè  dzt .  fag  ^  ae^  dagen ,  even  gelijk  <# 
•Amstêrdaouehe  brioren,  onderweg,  kaa  zijn  «  3^ 
'Cenl5  .  aan>>  port  koet :,  betgeen  bij  .eene  eenigziw^ 
«itgebreide 'eovtea|MMideatie  nan  de  buitendien  zop 
;luarignl)ezoMigde.i]ifettelands  anbUa^re»  g««n  0ftr 
ring  bezwaan:  o|)leirert:!  •,         >  .v  <    ^  >, 

£r  iwflcdiiooieei  gedaan  om  de' eorrc^^fKMideA* 

tW 


,y  Google 


«14  P  ?  f  l 

iie  Ittttdièii  'de  steden  te  i>e^poecl%e&  eü  tmwAet 
fiostbaar  té  mikken.  Ach!  dan  is  het  voö  pijalijlr^ 
'dat  w^,  die  ten  platten  lande  wonen  ^  daarbij  ge- 
heel Tergetcn  worden^  Ik  2,^6  niet  khg«d  «  want 
ik  mag  niét  gaarne  khgen  over  zaken  ^  die  toick 
tiiet  te  veranderen  zijn ,  lïiaar  &ehi  het  wijzer  ei» 
beier  odi  zieh  daar  stil  in  te  schikken  en  de  be- 
staande orde  Tan  zaken  zoo  goed  te  gebruiken  als 
men  kan  ;  niei  klagen  zeg  ik  f  wanveer  ik  nii^t 
volkomen  overiaigd  was  dat^  wanneer  er  in  onae 
Provincie  goede  wil  en  werkzaamheid  bestond^ 
wanneer  de  Gemeenten  de  handen  iif  elkander 
sloegen,  en  waar  het  noodig  iras  het:  Frcrtincia^l 
'Bestosr  hen  te  hulp  of  te  raad  kwam,  de  cor^ 
respondentiet  iee^  gemakkelijk,  veel  vei^b<iei:^ 
mtk  kunnen  worden*  De  midd^en  daartoe  ver* 
zehillen  natuarlijk ,  naiu*  de  verschillende  ligging 
en  gelegenheid  der  plaatsen  én  wegen.  'Op  ie  ge» 
-i^ti  welke  ik*  daartoe  dieostig  zon  oordeelen , :  af^ 
Ik^  niei  Tan  deze  jllaais.te.  weisen;,  te  miSer,;daar 
'de  belanghebbende  BestoreU  zelve  bevoQgder  b^ 
'Oordeebars  énkenners  van  deze  zalk  ü)tu  \  GiiedB 
wil  editer  etv  activiteit ,  zoo  .ak  die ,  wdUce  ör  <op 
de  groote  gemeensdiap&niëa  bestaai  y  zal  .wel  hel 
eérsle  wezen ;  zonder  ^oze  zal  knen  de  nuddel^n 
noch  zoeken,  noch  vinden*  Hei  is  deze,  welke 
ik,  door  aanwijzing  der  behnelte  tft  door  ^n  be«- 
scfaèdden  beroep  op  de  open^ire  tipinio  in  bn^ 
Prfivincie,  heb  ioel;eQ  op  ié  wekken. 

AKA- 


,y  Google 


AKADEMIE-NIEÜWS. 


PROGRAMMA 

•    '        •  -  '  '  * 

CERTAMINIS  tlTERARII, 

.IH 

AGADSXIALUGDÜNO-BAtAVA 

DIR   yill    FEBRtTARlI    A.    1IDCCCXI.VII. 

IffDICTl. 


ORDO  DISCIPLIMARITM  MATHEMATICA» 
RUM  ET  PHYSICARÜJtt 

Academiarum  hujüs  regni  civibuii  et  Atheoaeo^ 
rüm  alumais  (]uaestiooes  pröponit  séquedtes  : 

£X   ASTROItQVIA. 

Quum  cógnitum  sit,^  orbitam  Cometae  a  CL  db 
ir  ICO,  d.  20  Fehr,  IS\6  detéètt  ^  a  fórmii  tnere 
parahoHca  ntultutn  dijkerre  j  néque  ver  o  orbitaè 
eUipticae  elementa  rite  innotuerint  ^  aut  ea  qua 
par  esi  eura  y  sint  towputata^  de  hoc '  ectifetm 
nova  inêtituatur  disquisitio.  Postulat  Ordo  ut 
hujus  Cometae  orhiia  elliptica  accurate  definia'- 
.  iur  y  hahita  raiione  omnium  ohservationum  ido* 
iÊeoTHm ,  quas  diarii  astronomici  exhiheant ,  qua^ 
rum  Catalogum  Academiae  JPedelii  scriptarihtêe 
postulantibuf  indicabunt. 

E  BOXANICA» 

Quaeritur  vegetationis  plantarum  qquatictrruift 
«OBK.  MEI  1847.         Rr  cum 


,y  Google 


616  AKAD£JII1£-1«1EUWS. 

cum   ea.  étrruinêm    compar^tnt  hntoria ,  ipsius 
oucloris  Qccwratu  observatiümbus  confirwuUa, 

ORDO  JÜRECONSÜLTORÜM 

d.  IX  M.  Fehr.  a.  hdcccxiti  proposaerat  qoaes- 
tioBem,  qaa  rogabatur: 

»Histona  Juris  Gratiae  in  patria  noitra,  inde 
»a  Carolo  Y  ,  ad  legem  Iraperiianni  1798.'* 

Ad  hane  qaaeslionem  dnae  allatae  sunt  Com- 
meotationcs,  nna  notata  sjmboio: 

Honos  alit  artes: 

altera  rerlas  qeelii: 

Eigen  onderzoek  heeft  ait^d  iete  bevredigende. 

In  priore  apparet  laboris ,  andique  materiem 
coBgerentis  assidaitas»  desiderantur  autem  notio 
accurata  et  lacidus  ordo.  Altera  aptius  ei  magis 
perspicue  est  conscripta ;  sed  auetor ,  in  prolego- 
menis  diatius,  qaam  par  erat,  occapatos,  ipsam 
rem  brevias  et  lerios  tractavit ,  nee  fontes  jarb 
ejus  aetatis  de  qna  agitur,  satis  novisse  videtar. 
Hinc  neutri  praeininm  tribaere  Ordo  potnit. 

Jam  d.  Tin  m.  Febr.  a.  voccccxivii.  Ordo 
Jareconsultorum  qaaestioneoi  proponii  seqnentein  : 

Jn  JnrispnideBiia  inieriMtionali^  jwr«  dicitffr^ 
roneiitnemda  Jureeonfidti  emtêri  euiinde^  nee  tm» 
menemtie^  reepicere  soUni  JCtonum  Bdgicomm 
de  eoiÊÜjrofsefMis  ^  e  eitatutomm  in  Tegiombusmoi'- 
iris  diversitttte  oriundis ,  di^nhUimee^  Ood^ 
der^t  igitür  ,  FacuUae «  ut  laeue  iiie  e.  «cyr^o- 
-ribue  Belgicie  diligenter  exponatmr, 

Ad  qoaestionem  ab  Ordine*  Jnreconsuttoram 
propositam  certameft  non  itteunt  aiü  qai  jam  hoc 
tpso,xq«9^pro9ml»r  quaesUo^  tempore  mt  Gan- 

di- 


,y  Google 


AKiD£MI£*i^IfrDWS.  .  617 

di«Uti  ^uris-,  «el,  id  alk  l*aeiiHale  itudiosi.,  ier-r 
iinm  eiH*riculi  aeadenici  ammm  ingressi» 

Commentationes ,  Latina  oratione  conficiendaje 
filiaqne ,  cpiam  auctoris ,  mum.  d«seribendac ,  pro 
Ordioe.  Piscipliiiartim  M^ihemafticavuHi  et  Fliysi'' 
caram  a»te  dien  1  Becembrië  hnjiis  anni  mit- 
laator  ad  Vir.  Cl.  p.  &.  nu  Kar;  pro  J^reoooftttl* 
torura  Ohlioe  ante  diem  1  Novembris  hnïus  anm 
ad  Tir.  CL  th&rbecke  ,  Ordinimi  Actuarips ,  fiati- 
qae  höc  praeter  Ordiaum^expensas.  Singulae  kniir 
mate  inscribanior ,  adjufigfantor^ue  schedulae  obf 
sigaatae ,  aüctornm  aomiaa  et  praeaomina  coali^ 
nentes ,  eoderoque  eztriaseciw  feaugsate  disjioctae. 

Ordinom  de  acceptU  CommeatatioiMbua  Jadicia 
pabliee  proauntiabttatar ,  optimaruaiqae  Respoar 
sioaam  auctoribus,  ezamiae  aate  iastituto,  prao- 
mia  tribaentur,  die  Acadeiaiae  aatali  mi  Fifcbr. 
a.  HOCCCxLyiri. 


KÈftK-NlËÜWS. 


HERVORMDE  KERK. 


GELDERLAttD. 

ARNHEM. 

HALL,  12  April  L847.  Mffiikle aaza  Leeraar , 

Bs.  j.  I.  DOB0CS,  Th.  Br.,  oari  dea  2den  Aprils 

l^a   de    aToad-godsdienstoeleaiag,    bekend,  dat  hg 

Rr  2  naar 


,y  Google 


618  KERK-NIEÜWg. 

naar  Rotterdam  wa»  beroepe/i ,  den  Uden  deefife 
hij  ons  zijn  besluit  mede ,  waaruit  oos  bleek ,  dat 
bij  die  beroeping  beeft  aangenomen.  De  Eerken- 
raad  zal  door  de  beroeping  Tan  een  Kandidaat  tot 
de  H.  Dienst  in  de  aanstaande  vakature  voorzien. 

SPANKEREN;  den  2  Mei.  Op  beden  bad 
bier  de  bevestiging  en  intrede  plaats  van  onzen 
beroepehen  Herder  en  Leeraar ,  h.  v .  jIerns.  De 
bevestiging  ge:ichiedde,  bij  afstand  van  dén  Con- 
sulent, door  den  Vriend  des  'Beroepenen,  den 
Hoog  Eerw.  Hoog  Gel.  Heer  Wé  holl,  ProK  aan 
bet  Atfaenaeum  te  Amtterda^^  met  eene  rede 
naar  aankiding  van  Joh.  XIII :  20.  Zoo  Ik 
iemand  zende  \  enz.  De  Bevestigde  deed  des  na- 
middags zijne  ;  intrede , .  met  eene  rede  over  Col. 
1:28.     Denwelken  enz. 

Begunstigd  door  eenen  scboonen  voorjaarsdag, 
liep  deze  plegtigheid  naar  genoegen  en  in  gewenschte 
orde  af,  terwijl  wij  bopea  dat  over  dezelve, 
gelijk  over  de  *  gebeden ,  die  elders  op  dezen  da«[ 
in  ons  Vaderland  werden  opgezonden,  en  waar- 
mede ook  de  hier  aanwezigen  werden  «itgenoodigd 
zich  te  vereenigen ,  Gods  zegen  zij. 

HOEVELAKEN.     Zie  Maart  1847. 

OTTERLOO  staat  vakant  te  worden.  Zie  April 
1847. 

NIJMEGEN. 

HORSSEN,  21  April.  Na  verkregen  bandope- 
ning beeft  de  Kerke  raad  der  Hervormde  Gemeen- 
te ,  op  vertoonde  Acte  van  Collatie  van  de  Hoog 
Wel  Geb.  Vrouwe  Douarière  boowzbs  vah  hors- 
SEN ,  met  eenparigheid  van  stemmen  tot  haren 
Herder  en  Leeraar  beroepen ,  den  Wel  Eerw.  ' 
Heer  k\  a.  a.  hólhui  jsek  ,  Kandidaat  bij  bet  Pro- 
vinciaal Kerkbestuur  van  OvérijsêeL 


21TT- 


,y  Google 


KERK-NIEÜWS.  619 

ZÜTPHEN. 

ZÜTPHEN ,  15  April  1847.  De  Breedc  Ker- 
keraad  dezer  Gemeente  was  hedeo  bijeenrergaderd 
tot  'het  maken  van  een  zestal  uit  het  bestaande 
twaalftal.  Daar  het  berigt  werd  medegedeeld,  dat 
Bs.  VAN  STAVEREN,  Th.  Dr.  te  Kedichem^  de  be- 
FOepi&g  naar  Leeuwarden  had  aangenomen ,  is 
het  twaalftal  aangevuld  met  Ds.  a.  h.  van  der  . 
HOEVE,  te  Keppel^  en  daarna  dit  zestal  gekozen: 

DD.  T.  HODDERnAN,  AZ^ ,  Th.  Dr.  te  OiMerk. 
H.  w.  j.  s AHNES,  te  Schildwolda.  s.  f.  van  Has- 
selt, te  Sneek.  a,  witteveen  ,  ie  Nuizum»  h.  h. 
SLUITER,  te  Terwolde^  en  j.  sonjits  swAAOHAjy, 
te  Nieuwe  Sf^dskanaal. 

Hiernit  is  ^en  22sten  April  het  volgende  drie- 
tal benoemd: 

.    DD.   HODDERKAir,    SANRES ,    SOHIirS    SWAAGMAK. 

.  RÜÜRLO,  18  April  1847.  Onze  naar  riW 
beroepen  Leeraar,  de  Wel  Eerw.  zeer  Gel.  Heer 
w.  H.  hAverkorn  van  rijsewijk,  TK,  Dr. ,  nam, 
na  behoorlijk  van  zijne  betrekkingen  op  Klossis  en 
Gemeente  te  zijn  losgemaakt,  door  den  Gecom-  ' 
Tiiitte&rde  van  het  Klassikaal  Bestuur ,  Ds.  w.  o. 
'wANSLEVEN,  Pred,  te  Lochem^  in  tegènwooi^dig* 
heid  van  den  Consulent,  Ds.  h.  kahpheuve  gre- 
viHo,  Pred,  te  Forden^  heden  van  ons  éen  pleg- 
tig  en  hartelijk  afscheid  met  Phil,  1:27. 

De  Heer  der  Gemeente  make  het  jrerk  ,  dat 
hij  z4o  ijverig  zes  jaren  onder  ons  ^verrigtte,  rijk 
ia  heerlijke  vruchten,  en  stelle  den  ons  lief  ge- 
worden ^  Leeraar  in  zijnen  nieuwen  werkkring  tot 
eenen  overvloedigen  zegen.         ' 

WEHL,  25  April  1847.  Onze  geachte  Leeraar , 
de   Wél  Eerw.   Heer  h.  if.  m.   horst,  van  hier 
beroepen    naar   Angerlo^  nam  heden  van  ons  af- 
scheid ,   naar  aanleiding  van  1  Joh.  11:28.     En' 
Rr  3  nu 


,y  Google 


«20    .  KCRK-NUrUWS; 

n»,  Hndtrkentf  bitjft  in  Mem,,  ene.  Zijn  Eerir. 
vrerd  daarna  in  eeae  vergadering  des  Kerkeraads , 
in  tegenwoordigheid  Tan  den  Consnlent  deaer  Ge- 
meente ,  Ds.  o.  j.  auLDBH ,  Pred.  te  Didam  ,  van 
ai|ne  betrekking  op  deze  Gemeente  losgemaakt , 
door  den  Gecommitteerde  van  het  Klassikaal  Be* 
stuur  Tan  Zuiphen^  den  Wel  Eerw.  Heer  a.  h. 
TAV  DER  HOiTx ,  Pred.  te  EefpeL 

ANGERLO,  den  2  Mei.  Heden  haddea  w§ 
het  voorregt  ide  openstaande  Leeraarsplaats  alhier 
Ter?uld  te  zien ,  door  de  overkomst  ¥an-  onzen 
nieuw  beroepenen  Leeraar ,  de  Wet  Eerw.  leer 
Gel.^  Heer  h.  b.  ü.  horst  ,  van  ^ekl.  Bg  vriea* 
delijken  a&tand  van  den  Consulent,  Ds.  h.  «.  i. 
Bccxxira ,  Pred.  ta  Latkum ,  werd  z^n  Wel  Eerw. 
bevestigd  door  zijnen  Zwager ,  den  :  Wel  Eerw. 
zeer  Gel.  fieer  a.  vkewef  ,  Pred.  U  Jhapbm^ 
die  daartoe  tot  tekst  gekonen  hal  Hand.  X:^». 
JFfjT  %^n  dmn  Me  nn  hier  tegenmoordig  voor 
Cod\  om  ie  hooren  al  hetgeen  u  van  God  bevo^ 
hn  iê.  Des  namiddags,  aaaraardde  de  Bevestigde 
ajn  diepsiwerk'  onder*  ons ,  met  eeae  i^eerj^ade 
over  Matth.  XXTIII:20.  JSiet ,  ik  hen  met 
uHetkn  aiie  de  dagen  ^  M  dt  voleinding  der  «w- 
reid.  '  * 

WISTERSWUK  vakaat.    Zie  Jm  ISkff. 

TIEL. 

TIEL»  dea  9  Mei.  Hedea  werd  oaze  van 
Rnurlo  beroepene  Berder  en  Leeraar,  Ds.  w.  a. 
aav^BaoM  vak  aiJ^BwiJx ,  Ih.  Dr. ,  ah  zooda- 
nig onder  ons  bevestigd,  do4r  zünen  amb^eaoot 
alhier.  Ds*  t.  /.  #•  a.  nmiv^^  Th.  Dr. 

De  BevSstiger  sprak  v  Q«Ar  aanleidiag  vaa  PhiL 
II  :29,  over  de  geündheiden\  w^armüe  het  eone 
Chritie^^   Gemeente  hetoamt   den  dienaar  van 


,y  Google 


Ckriêius  $è  0nttfangen.  De»  af  pndi  hield  i%  Be?^ 
vestigde  zijne  Iiitreé*<rede  ^  iiiqr  aanieidiog  vaa 
Hand.  I:8&.     M^  gij^  zuil  mi^m  getuigen  zijn. 

BOMMEL.     ' 
HA£FT£N  Vakant.     Zie  Febr.  1845. 


ZUlD-ttOLLAN  Ü. 

Op  den  5deii  Mei  zijn  door  het  Proyinciaat 
Kerkbestuar  van  Zuid- Holland^  da  gehouden 
Examen  ,   tot  de  predikdienst  toegelaten  de  H.H. : 

aiISBS&TUS    QE    WILOEMAJr    VAH    XAK^EVKU)   KELLEK- 

HAK  en  coRBEiis  uARtmirs  AoftiAinrs  jacobus 
voRSTHAS,  Kandidaten  in  de  Godgeleerdheid  bij 
de  Hoogèschool  te  Leiden. 

's  GRAVENHAGE. 

DELFT  ^  18  April.  Wij  hadden  heden  hef 
genoegen ,  om  een*  onzer  Leeraren  ,  üs»  il  woer- 
VAff ,  openl^k  gedachtenis  te  hooren  vieren  van 
zijne  25  jarige  Evangeliedienst,  eerst  te  ffedpr* 
korst  den  Berg ,  vervolgens  te  Barlingen ,  daarna 
in  ons  midden.  Naar  aanleiding  van  £uc*X:\lai 
J)e  zeventigen  keerden  m«der  met  hlijdsehap  i 
sprak  zijn  Eerw.  tot  ons  oveF  de  blijdschap,  die 
den  EvangeMedienaar  bezielt  bij  dot  teF«gbl^  op 
een  belangrijk  gedeelte  njner  loopbaan^  én  getuigde 
hij  ,  dankbaar  aan  zijnen  Zesder ,  dat  zulk  eenè 
blijdschap  nn  ook  de  zijne  vae.  De  Gemeente 
dankte  mei  hem  «n  bMlt  voor  dezen  waardigen 
Voorganger ,  dat  de  Heer  ben  steeds  nab^  zij  tot 
ai  zgn  vrerk «  hem  spfere  tet  in  lengte  van  dagen  ^ 
en  de  rijkste  zegen  op  zijnen  arbeid  voorveleo^ 
R  r  4  *'R 


,y  Google 


622  K£RK-N1£ÜWS. 

ea   ook  voor  hem  «elven,  de  bron  «g  der^saiigste 
blijdschap,  die  blijft  tot  in  eeuwig^ieid. 
ROTTERDAM. 
ROTTERDAM.     Zie  April  1847. 
LEIDEN. 

LEIDERDORP,  18  April  1847/  Heden,  in 
de  namiddag-godsdienstoefening ,  vierde  onze  Leer- 
aar ,  Ds,  G.  o.  VAN  nBN  BROECK  ,  gedachtenis^  der 
▼er?ulling  van  zijne  25  jarige  Evangeliebediening , 
in  de  Gemeenten  Klaaswaal^  Boskoop  en  alhier, 
predikende  bij  die  gelegenheid  over /^eftr.  XIII;  8. 
Je%u8  Christus  is  gisteren^en  heden  dezelfde  en 
in  der-  eeuwigheid, 

LEIDEN  ,  9  Mei  1847.  Heden  had  alhier  de 
bevestiging  en  intrede  plaats  van  Ds.  i.  rütgers  van 
DER  LOEFF.  De  Bb? cstiger ,  Ds.  j.  tichler  ;  Th.  Dr, , 
hield  bij  die  gdegenheid  êene  Leerrede  over  £fez. 
IV:  11,  12.     En  dezelfde  heeft  gegeven  sommi-- 

J^en   tot  ^jpostelen ,    enz. ;   terwijl   de  Bevestigde 
des  avonds   zfjn  heilig  dienstwerk  aanvaardde  met 
iuc.  11:10  wi.  ^.  Vreest  niet!  want  ziet  ik  ver  • 
iondig  u  groote  blijdschap, 
LEIDEN.     Zie  Febr.  1847. 

DORDRECHT. 
DORDRECHT ,  den  9  Mei.  Heden  werd  de 
van  hoorn  tot  ons  beroepene  Leeraar ,  de  'Wel 
£erw.  zeer  Gel.  Heer  j,  p.  sirl<óK£R,  Th.  Dr., 
onder  ons  bevestigd  door  zijnen  Ambtgenoot,  den 
Wel  Eerw.  zeer  Gel.  Heer  w.  r.  veder  ,  Th.  Dr. , 
ten  tekst  hebbende   Luc,    X:21a.     Te  dier  ure 

.verheugde  zich  Jezus  in  den  geeet ,  en  zeide: 
Jk  danke  u ,  f^ader  1  Des  avonds  deed  de  Be* 
vestigde   zijne  intrede  met  lland^  YIII :  5^.     En 

predikte  hun  Christus, 

BLES- 


,y  Google 


KERK-NIEUWS.  643 

BLESKENSGRAVE  e»  HOFWeGEW- vakant. 
Zie  April  1847. 

GOUDA.  - 

OÖSTERWIJK.     Zie  FeBr.  1847. 
BRJELLE. 

PIËRSHIL  ,  1  Mei.  Met  genoegen  mogen- wij 
ber^gten  ,  ddt  door  wijlenonze  Gemeente- Assessor, 
B.  6R0E5Ej!rBER«H ,  aan  de  Diaconie-Armen  dezer 
Gemeente  is  gelegateerd  eene  som  van/ 500 i  vrij 
vs^t  k.  Successieregted'^  en  dat  tot  aanvaarding  van 
dit  legaat  bereids  autorisatie  is  gevraagd  aau  Zi  M. 
den  Koning, 


.  Door  het  Provinciaal  Kerkbestuur  van  UToord^ 
.Hallanpl  zijn  in  de  vergadering  van  den  5  en  6 
Mei  1847  geëxamineerd  en  tot  de  openbare 
predikdienst  toegelaten,  de  Heeren:  o.  ovebhast, 

B.     H.    OVERMAir ,     H.     YAV     AUETDEK     VAK    DUIlt     en 

H.  D.  OÜWERSLOOT ,  Kandidaten  in  de  ^  Letteren  en 
Godgeleerdheid  aan  de  Hooge^chool  te  Leiden, 
ALKMAAR. 
RIJP,  April  1847.  De  Diakonie  dcf- Her- 
vormde Gemeente  alhier  gevoelt  iick  genoopt, 
door  middel  van  dit  Tijdschrift ,  te  vermelden, 
dat  aan  haar  gelegateerd  is  eene  som  van  /  2000, 
en  aan  de  Kerk  eene  som  van  ƒ1000,  beide  le- 
gaten vrij  van  Suecessieregi ;  tevens,  dat  zij  eene 
t)UB  de  vijf  Corporation  uitmaakt,  die  benoemd 
zijn  tot  erfgenamen  eener  nalatenschap,  waaruit, 
bij  testamentaire  beschikking,  eene  maatschappij 
tot  bevordering  der  nijverheid  alhier ,  moet  wor- 
den opgerigt,  als  zoodanig  ook  deelende  in  de 
♦        Rr  5  win- 


,y  Google 


624  KERKlNIItrWS^ 

wiosten,  die  jaarlijks  uit  die  op  te  rigtene  maat- 
schappij uiogten  voortvloeijen.  Dit  alles  werd  haar 
alzoo  beschikt  door  den  Hoer  jan  boojt,  Jr«» 
Reeder  en  FAhfikaat«  lid  van  de  Doopsgezinde 
Gemeente  te  dezer  plaats ,  die  op  den  31sten  Maart 
ia-  den  hoogen  ouderdom  van  89  j.aren  oTerieden 
is:  Zacht  ruste  zijn  «to&lyjk  overschot!  Zijn^ 
werken  volgan  hem !  Z^ae  edele  bedoelingen  wor- 
den met  den  zegen  des  Algoede  bekroond !  Once^ 
|«eeraar^  Ds,  j.  saffrib,  beeft  op  den  11/^ 
4^pnl,  den  Zondag  na  4e  b<^rafenb  raii  den 
Overledene ,  die  de  belangen  van  de  plaats  zijner 
inwoning  zoo  zeer  toonde  te  bedoelen ,  eene  ge- 
dachtenisrede  cfeHouden ,  naar  aanleiding  van  2  Cor. 
IX:9~1L 

CALLANTS006,  den  2  Jtfei  1847.  Heden, 
werd  onze  beroepen  Leeraar,  j.  h.  hobus  ,  Kan- 
didaat b^  het  Provinciaal  Kerkbestaur  van  Over- 
pssei^'m  de  H.  Dienst  onder  ons  bevestigd ,  door 
zijnen  Vriend,  den  Wel  £erw«  Heer  j.  p.  de 
Ksi  jsilft ,  Pred  te  F'arttevjsld ,  aan  wien  de  Con-* 
sulent ,  l^B.  w.  j.  VAR  rijkov  ,  Pred.  te  Petten , 
deze  beurt  bad  a%estaan,  m'et  Ezech.  III:  17.. 

De  oplegging  der  handen  geschiedde ,.  behalve 
door  den  BeVestiger  en  Consulent ,  door  den  Wel 
£erw.  Heer  a.  j.  vah  der  .  ue  •  Pred.  te  Groote^ 
broek,  Bes  namiddags  deed  de  Bevestigde  zijn» 
intrede ,  sprekende  over  I  «/aA«  1: 2k 

Aan  zijn  £erw.  is  Acte  van  Lidmaatschap  door 
de  Klassis  van  Alkm90tr  uitgereikt  geworden. 

HOORN  or  X£XEL  vakant.    Zie  Maarl  1847. 

P£TI£N  staat  vakant  te  worden.  Zie  Jfaart 
1847. 

HOQRJK. 

ll£D£MBLIK ,     12  Mei.     Heden  varga4er4e 
alhieü   de  Groote  Kerkeraad  en  maakte ,  ter  ver- 
vul- 


,y  Google 


idinilig  der  vakaUire ,  welke  tegen  den .  1  Jalij. 
dézes  jaars .  oatsjtaan  sal  ^ .  door  4iet  guoisiig  Terr 
leende'  Emeritaat  yan  dea  oudsten  zeer  geliefden 
Leeraar ,  g*  doedss  ,  het  nayolgend  twaaifial  Pre« 
dikanten:  - 

H.  lOSËXS ,  Th.  Dr.  te  ffe^mstede^  c.  boon, 
Th.  Dr.  tö  Sassenkeim:  u  vam  dijk,  te  jihhekerk^ 
p.  a.,  D.€^Esc^R,  Th.  Dr.  \t  Wagemng^n,  ü,  p. 
fiOB:i>3CUAA£  ,  te  Scheemda.  n.  WJFtms  ,  te  Broek 
in. ^  Waterland,  p.  a«  van  ber  eaah  ,  te  Catiri* 
0tm.\L.  J.  VAH  DWi  WE*  te  Grootebro^.  j.  a.  M. 
«EirsiNGA,  te  Sijhei>arspiL.  g^d*  /.  scqoxei;,  Th.  Dr. 
te  Tilburg,  e.  cais  wok  ,  te  Mijdrecht,  ©•  e.  w.  i>^ 
WIJS,  te  /S'ci^i^M^off^f» ,  tejpwijl  Ds.  Bi^Airn  wus- 
MVifLER,  Pred.  te  IJsselstein  door  herstemming 
13  afgevallen.  —  Hieruit  zal  den  30  Mei  een  zes« 
\)al  worden  geformeerd. 

OPPERDOES  vakant.     Zie  Mei  1846. 
*   BENBINGBROEK  vakant.    Zie  Oct,  1846.   ; 


ZEELAND. 

MXDDEtBüRG. 

MIDDELBURG  vakant.     Zie  Ang.  18404 

SEROOSKERKE.     Zie  Deo.  1846. 

MIDDELBURG  ebt  VLISSINGEN,    (Engels 
sche  Kerk)  vakant*     Zie  Febr.  1847, 
ZIERI^ZEE. 

RENESSE,  28  Maart  1847.  Heden  heefl  de 
Wel  Eerw.  zeer  Gel.  Heer  h.  e.  ER«st  i^eitebt  een 
zegenend  .afscheid,  van  de  Gemeente  .genomen , 
naar  aanWding  van  Hand.  XX:  32»  dit  woord 
A^  Apostels  overnemende ,  als  de.. uitdrukking  van 

op- 


,y  Google 


626  KKRK-NIEUWS. 

opr«glè  Triendëcbap,    Tan  kirtetijke  bélangstemag 
en  Tan  den  wensch  lot  een  lalig  wederzien. 

Te  flenesêe  en  No^rdwelU  is  tot  Herder  en 
Leeraar  beroepen,  de  Wel  Eerw.  zeer  Gel.  Heer 
w.  F.  HEMZEi,  Theol.  Doet.  en  Pred.  te  Borselen. 

BROUWERSHAVEN.    Zie  Maart  1847. 
GOES. 

CATS.  Onze  Leeraar ,  Ds.  /.  h<  wart/ovw  , 
heeft  zieb ,  door  yoortdnrende  ongesteldheid  ,  yer- 
pligt  gevonden  z^n  Emerilajit  te  vragen ,  hetwelk 
hem  mIvo  hovore  et  stipendio,  bij  besluit  van 
Z.  m.  ?an  3  Febr.  is  fcrleend  tegen  1  Julij  de- 
zes jaars. 

*  De  Kerkeraad  besloten  hebbende  in  deze  vaka- 
inre,  door  het  beroepen  ran  een  Kandidaat,  te 
voorzien ,  worden  Heeren  Kandidaten ,  die  eene 
^  predikbeurt  wenschen  te  vervailen  ,  verzocht ,  zieh 
vracktvrij  te  adresseren  aan  den  Consulent,  ï^s. 
j.  s.  VAH  DM  BEOV££,  Pred.  te  Cortgeen. 

KATTENDIJKE  vakant.     Zie. Jan.  1847. 

's  HEER  ABTS-  bh  SINOUTSKERKE.  2e 
Maart  1847. 

IJZENDIJKE. 

RETRANGHEMENT  ,  den  25  Apri!  1847.  He- 
den werd  onze  beroepen  Leeraar,  de  Kandidaat 
w.  <^  nziJEn»  in  de  H.  Dienst  bevestigd,  door 
den  Consulent ,  Ds.  h.  j.  janssbn  ,  •  Pred.  te  Kat^ 
iumd^  met  eene  Leerrede  over  Mark,  'KSl-Abh, 
Predikt  het  \EvangeHe,  De  Bevestigde  aanvaardde 
des  nademiddags  zgn  dienstwerk,  tot  tekst  ne- 
mende 1    Cor.  11:2. 

De  oplegging  der  handen  geschiedde,  behalve 
door  den  Bevestiger,  door  de  Heèrén  Predikan- 
ten :   J.   A.    JARssEir ,  te  Sti  Anna  tér  Muiden , 

J.    F.'    HEHRT,    te     Sluis  ^    J.   V.   O.  VAH  ^OÈJL  ,     te 

jéardenburff    w.   vah   ribt,    te   S^»  Kruis   en 

A. 


yGoQgle 


KERK-JSI£ÜW§,  627 

A.  BAX  ,  ie  Oo^iburg^  —  Naar :  de  bestaande  ge» 
WooDte  in  de^en  Ring  9  werd  na'  de  verrigting 
dezer  plegtigheid ,  de  hand  y^n  'Broederschap , 
namens  den  Ring  van  Sluis  ^  m^i,  eene  hartelijJk^ 
toespraak  ,  aan  dep  Bevestigde  toegereikt  door  den 
Wel 'Eerw,  Heer  w.  vi»  riej.       .. 

Aan  Bs.  meijjer  is  Acte  van  Lidmaatschap  de^ 
zer  Klassis  Ier  hand  gesteld.  .  ,  ,  • 

ZIJIDZAN DE  Tak,anU    Zie  Febr.  1847. 


(]  T  R  E  C  ü  T. 

Door  het  Provinciaal  Kerkbestuur  van  utrecht 
£ijn  den  5  Mei  tot  de  predikdiensj;  toegelaten ,  ^  de 
Heeren:   berkaiu)   jakob  adriani  en  /a«:orj£R£7 

JIIAS    RICHARÖ.  ,..,.; 

,    ÜTRECIÏT. 

KAMERIK  staat  vakant  te  worden.;  Zie  Maari 
1847.  ^  ' 

VINKEVEEN  e»  DEMME&IK  vakant.  Zi^ 
Maart  1847. 

AMERSFOORT.  ■:..,..., 

VREELAND  vakant.    Zie  Nov*  Ji846. 
WIJK. 

VEENENJDAAL,  18  Maart  1847.  Door  b«^t 
fertrek  van  Ds.  f.  c.  va»  öje»  ham,  Theol.  Doct-^ 
Baar.  Harderwijk^  de  tweede  Predikantsplaats  al- 
hier vakant  zijnde,  zoo  werd  heden  door  den 
Kerkeraad  het  volgende  twaalftal  van  PredikapteA 
geformeerd: 

J)p,  t.  w.  h.  MOLEM^irs , .  te  Hilüersum,  9. 
BiMissjtR»  W  Str^ev.  j.  c,  EfiKMA?i ,  te  Jfunspeet. 
j.  p,  VEfiFF ,  te  //ierden.  w.  o-,  vaw  db»  bhojek!» 
ie   V  Gr^plduin  Cap^lk.     w.    por.iür  ^   te   £isf. 


,y  Google 


628  *  KERK-WiEüWS. 

B.     L.     VÜLLCR ,     te    BMWnik,     C.     B.    L.    BaHtSR  ,    ÜB 

Ede,  R.  SLOTHOUBER ,  te  JStttzen.  j,  h.  a.  c.  ha*- 
KBWiiKSKEL ,  te  Buvesfeiit.  j:  leyos  ,  te  Hoogrlcon 
efi  S\  D.  BEVAR  BROviTER,  te  W^ntrder. 

Van  dit  twaalftal  TerToIgenis  de  a?r9/e  se»  o{> 
ket  zestal  en  de  eerste  drie  op  het  drietal  gebragt 
E^Q.de,  zoo  is  aanstonds  met  eenparige  stemnaea 
tot  Herder  en  Leeraar  deszer  Gemeente  daarttü 
beroepen ,  de  Wel  Eerw.  -zeer  Geh  Heer  e.  w;  h. 
HOUEHAHS ,  Pred.  te  Hilversum ,  aan  wien  de 
beroepsbrief  is  toegezonden. 

VEENENDAAL ,.  12  April  1847.  Nadat  de 
Kerkeraad  alhier  den  I  April  Tan  Ds.  voLEHAjfs 
het  berigt  had  ontvangen ,  dat  zijn  Wel  Eerw. , 
na  ernstig  beraad ,  zich  verpHgt  had  gebonden , 
om'  Toor  de  op  zijn  Wd  Eerw.  nitgebragte  be^ 
roeping^  te  moeten  bedanken ,  zoo  kwam  dezelve 
heden  weder  bijeen ,  om  het  beroepingswerk  tè 
hervatten ,  en  na'  daartoe  op  het  bovensta^pde 
twaalftal ,  in  plaats  vaii  Ds,  KOLEHAirs ,  de  Wel 
]Éerw.  zeer  Gel.  Heer  j.  ».  toois,  Pred.  te  Btt* 
hylonienhroek  en  den  Hill  gebragt  te  hebben  ,  ~ 
zoo  werd  ook  weder  aanstonds  daaruit  ^ezt^ée 
Ds,  loois  ipet  eenparige  stemmen  beroepen,  «n 
aan  zijn  .Wel  Eerw.  de  beroepsbrief  toegezonden. 

RENSWOÜDE ,  18  April  1847.  Heden  ^am 
<wiïe  naar  Spankeren  eft  Dieren  beroepen  Leer- 
<Rar  «  R.  M.  BERirs ,  Tan  ons  Afscheid ,  predikende 
over  ff  and,  XI:23d,  waarop  zijn  Eêrw,  door 
den  Gecommitteerde  van  het  Klassikaal  Bestnur 
van  ^§'^,  H.  A.  VAK  DER  VEK ;  Pred.  te  iWe- 
hergen^  in  tegenwoordigheid  van  den  Consulent, 
Ds.  p.  A.  BORGER,  Vteè.  \q  Amérongen ^  van 
zijne  betreklsing  op  deze 'Klassis  en  Gemeente  is 
onislagen  geworden. 

YEENENDAAL,  5  Mei  ISVt.   Op  hedèjk  oni- 

viog 


yGoogk 


K£RK-]!fI£U\VS.  629 

▼iag  de  Kerkeroad  vaa  Ds.  üoois  ,  Pred.  te  Ea^ 
hylom^nhfotk  en  den  Üiü^  he(  berigt^  dat  «ijw 
Wol  Eerw*  de .  op .  hem  uitgebragte  berpepipg  tot 
Herder  en  Leeraar  dezer  Geimeeute,  na  ernstig 
beraad ,  en  in  afwaebUng.  der  ▼ereisehte  approba- 
ti^n^  bad  aangenomen;  zoodai  hierd(x>r  eerlang 
de  tweede  Predikantsplaats  weder  staat  yer?uld  te 
wordea.  . 


rniESLAND. 

Door  het  Provinciaal  Kerkbestuur  van  Vritz^ 
land  ajtt  den  5deu  Hei.  l.h  tot  de  predikdienst 
toegelaten,  de  .Heeren :  ikx  lesvquis  en  vbik» 
ptTER  OKKEH,  Kandidaten  in  de  Letteren  en  Doe* 
toren  in  de  Godgeleerdheid  aan  de  Hoogeschooi 
te.  Groningen, 

LEEUWARDEN. 

GOUTUM,  den  25  Maart  1847.     Heden  werd 

tot  Herder  en  Leeraar  dezer  Gemeente  door  Flo- 

reenpligtigen  gestemd  en  door  den  Kerkera^d  be<- 

rpepen ,   de  Wel  Eerw.  Beer  i.  tam  jder  zwaa«  , 

'  Pred.  te  Beetgum^ 

Dea  3d0a  Apnl  werden  w§  verbhjd  door  het 
herigt ,  dat  zijn  Eerw«  deze  beroeping  ^  (mdeir  'mr 
wachting  van  de  kerkelölre  «n  koninklijke  appnor 
batiön ,  had  aangenóm^, 

GAEIJP  SS  SUAMEER  vakant.  Zie  April  1847. 

BEETGUM  stafti  vakant  t«  worden.  Zie  April 
1847. 

LEEUWARDEN.    Zie  April  1847. 
HARLÜWiElV. 

EXaiORRA  ts.  ALLIIÏlirA^WJER,  den  12M($i 
1847.  Diep  trof  ons  het  aandoenlijk  berigt  van 
...  ~  d«D 


,y  Google 


630  KERK-NIEÜWS* 

den  dood  Tan  onzen  waardijen  en  >geKefdeii  heer» 
aar,  Ds,  j.  ik.  wj;st^nbrink  uiddeiteld ,  op  den 
27  .'April  1.1.,  ten  huize  zijner  Onders,  aan  <^ 
Lemrfier^  in  den  bloei  zijnes  ie vens,  o?erIedeii* 
'  Tq  JFolvega  geboren  den  21  Nor.  1820,  ett 
vervolgens  zoo  te  JFraneker  als  te  Groningen  tot 
de  dienst  des  Evangelies  opgeleid ,  en  alhier  be- 
roepen, werd  zijn  £erw.  door  zijnen  Vader ,  den 
Wel  £erw.  Heer  w.  uiddelvelo^  Pred,  aan  de 
Lemmer ,  in  zijne  betrekking  als  Herder  en  Leeraar 
onder  ons  plegtig  bevestigd  óp  den  8  Nov.  des 
Foorgaanden  jaars. 

Slechts,  bijna  een  haif  jaar  lang  mogt  hij  het 
goede  zaad  des  £vaiig«)tes  onder  ons  uitstsooijea ! 
Zijn  Heer,  die  hem  ons  zond,  nam  hem  van  ons 
en  tot  zich ! . . .  Wij  zwijgen!  • .  •  Moge  het'  door 
hém  gezaaide  ontkiemen  en  v^e  vruchten  foort*» 
brengen ,  door  den  zegen  van  >  Hcdet;  die  ded 
wasdom  geeft!  Moge  de  God  aller  vertroosting j, 
de  Ouders  en  betrekkingen  van  den  Overledene, 
eni  ook  haar,  aan  wie  hij  zich  dobr  £chlsvereeni* 
ging  verbonden  \\yA  ,  vertroosten  en  sterken ,  om 
met  efarisielijke  {gelatenheid  te  berusten  in  zijne 
b^schik^king !  Moge  ook  ons  vérlies  te  zijner,  tijd 
op  de  beste  wijze  worden  vergoed!   ^  l 

<)p  den  9'Mei  heeft  Ds.  c.  /.  c.  vebbma  ,  Pred. 
te^  fP'ons  -en  eerste  Consulent  dezer  Gemeente  .| 
de  nagedachtenis  van  den  Overledene  gevierd  ,  en 
getracht  dezelve  dienstbaar  te  maken  ter  onzer 
stichting ,  naar  aanleiding  van  Pred,  IX :  12a.' 

J)aar  het  voornemen  is  een  Kandidaat  te 'be- 
roepen ,  en  men  ,  zoo  spoedig  mogelijk ,  daarlde 
wenscht  o?er  te  gaan  ,  worden  de  H.  H.  Kandi- 
date^ ,  uitgenoodigd  ,  om  ter  verkrijging  van  eeqc 
predikbeurt ,  zich  onverv^ijld  bij  den  Kérteraad 
aan  te  melden. 

RI£D 


,y  Google 


KËRK-NIEÜWS;  ë3i) 

Ried  «iv  boer  vakant.     Zie  Noir.  1946; 

PINGJÜM  vakant.     Zie  Dec.  1846. 

OOSTERBIERÜItt  vakant.     Zie  Febr.  1847. 

LONGERHOÜW  i»  SCHETTENS  vakant.  Zie 
Maar'l  1847.  n  ' 

SCHINGEÜf  Elf  SLAPPETERP  itaat  vakaöt  té 
worden «     Zie  April  1847. 

■-.SiXEÈK:.  ;  '' 
.  BALK,  deii  14  Aprij  1847;  Voar.de  derdie^ 
maai  werden  wij  alhier  in  het  werk  der  Vervui-<; 
iing  dezer  vakature  teleurgesteld ,  .  door  het  be-^ 
danken  van  den  beroepenen  Lèeraar ,  a.  vak 
HERWüJiRDEBr ,  Pred.  te  Fijnaard  en  Htiningeni 
Heden  formeerde  de  fierkeraad ,  onder  voorsiiling 
v^n  den  Consulent,  l.  vah  ^itrcir ,  Pred.  .  te 
Wijckel^  het  volgende  drietal:  j.  j.  j>u  sart» 
j'red.  te  Landsmeer ,  W.  poilkh  ,  t^red.  te  ÉUt 
bij  Amerongen^  vti  on  vah  oeit  broek  ,  Pred.Jet 
'#  Grevelduin  Capelle  en  f^rijhoem\  en  tverd  dit. 
drietal  den  £d.  Achtb.  H«er  Grietman  van  Gaja»^ 
^e//ffite/.  toegezonden,  om  fén- uU  hat:^elve  te  eli^, 
gere|r    en .  den  Kerkenraod   ter    beroeping  aan  t^. 

Op  den  3  Mei  werd  daarop  de  door  gemeldei 
Heere  -Qrietinan  geèHgeerde^  Predikant,  w.  o^ 
VAir  0EII  BROElc ,  kerkelijk  beroepen  en  de  beroeps^ 

h^f  aan  zijur  Eerw.  toegezonden !  ' 

DOKKÜM. 

HOGEB^liftÜM ,    den    2  Mei  1847.     në({eiï 
Werden  wij  door  onzen  Leeradr ,    den  Wel  Eerw. 
Heer   'i,    sinttf^A ,    na^r 'aitnfeiding    van    Makd. 
XIII :  36a ,  bepaald  bij  het  afsterved  van  den  Wef 
Gèb.  Heer  cnnisTrAiii  wE^f ^NR^ko ,  in  léven  Rid^'* 
dér  van' de  Orde  van  den  Ne^erlandsehen: Leeuw  'i> 
Owt-Grteittfan  vaA   ftrtóntdürédut ,    ^n   tof  aow 

è5kki.iisi1847.         S»  '    ti^^ 


,y  Google 


832  EERKHIEÜWS. 

ggoeD  doêd.ioe  EerkTOQgd  ran  £1^  ea  on  4^9- 
geèeiniUM. 

Hoewel  hg  sedert  eeoige  jarea  niét  iMer  onder 
•ns  woonde ,  aoo  Heef  echter  de  Gemeente ,  waar 
hg  een  groot  gedeelte  Tan  zijn  leTèn  had  doorge** 
krafft,  hena  dierbaar^  Yan  zijne  bekende  miM- 
dadigheid  mogt  ook  deze  Gemeente  de  weldadige 
erfaring  hd^)«a,  toen  hg  onder  ons  was,  en  ook 
noff  oa  zgn  rertrek  Meef  hij  Toor%aan  in  de  be^ 
oefening  ran  Christelgke  liefde  ,  waarran  ~  Telen 
nit  ons  midden  de  verfolgdende  Trachten  gepinkt 
hebben ,  of  nog  plnkken.  2^ne  gedachtenis  u\ 
in^  Telen  in  en  buten  dete  Gemeente  in  zegeniog 
hlgTen. 

SURHÜISTERYEEN,  den  18  April.  Ds.  t, 
Tin  Dvivzv ,  Tan  hier  beroepen  naar  fi^tjnfeterf , 
f.  a.,  nam  ^lieden  Tan  ons  een  hartdijk  af^<^eid, 
predikende  OTer  1  Süm.  Xil:23a.  Zijn  Eerv. 
18  Tan  zijne  betrekking  op  de  Klassis  Tan  3okkwm 
en  deze  Gemeente  behoor^k  ontslagen ,  door  den 
Gecommitteerde  Tan  het  Klassikaai  -BèstMir'  Tan 
Dökium^  Ds.  b.  r.  r.  rocKrars,  Pred.  te  TVc^- 
se/,  e.  a. ,  en  den  Kerkeraad  onder  Toonitting 
Tan  den  Consident,  Ds.  e«  kik,  Pred.  te  Dro' 

METSLAWIER  tv  NUEWIER.  Zie  Annl 
1847. 

AU6SRUUR  (LUTJEWOUDË)  tB  KOLE^- 
HERZWAAG.    Zie  April  1847. 
.  PAlSEffS  Takant.    Se  April  1847. 

HEERENTEEir. 
.  APPELSCHA,  den  »  April  1847.  iTadaf  on» 
beeraar,  4e  Wd  JBerw.  Heer  a.  HA46ir  kbi^r, 
op  den  29  MMrt  1.1.  Tan  sjne  betrekking  opde^ 
Gemeente  en  op  de  Kb»8)a.Tan  ff^ertnoe^i^  door 
éin  GeeommittiiMrde  Tan  het  Uassikaal  B^slnur 
-    .  Tan- 


,y  Google 


taoï  ffeerenveen^  deo  Wel  Ëei^.Heer  c.  n*  vav 
SEawEKPKir,  Theo},  Dool.  en  Pxed,  te  Peetster'- 
twaag,  in  tegenwoordigheid  Tan  den  Consohntf 
den  Wel  Eerw*  Heer  a.a.  vav  rijwbh  acBoxTEiia  ^ 
Predi.  te.  Ooslcrwolde^  wad  ontslagen;  nam  sijn 
Eerw*  heden  tan  ons  afscheid «  nei.eene  Leer* 
rede  ojer  Sebr.  XUI:2a,  21.  De  God  nu  des 
vredes^  die  den  grooten  Herder .  der  eokdpen 
door  het  tloèd  jie»  eeuwigen  Testaments  uit  de 
dood^Bn  heeft  tpedetgekragf ,  mmehjk  omen  ff  eer 
Jezus  Chrtetue  ^  die  volmake  uin  alle  goed  werk ^ 
opdat  gij  zijnen  wil  moogt  doen ,  werkende  in 
u  hetgeen  voor  Hem  welbehagehjk  is ,  door  Je^ 
zus  Christus  ^  denwelken  zij  de.  heerlijkheid  in 
ülie  eeuwigheid*     Amen,-    Alzoo  is 

APPELSCHA  takant.  Voorts  kan  gemeld  wOf- 
den ,  'dat  bij  dispositie  van  Zijne  Eicellen tia  d(^ 
Minister  der  Hervormde  Eeredienst  enz.,  den 
d.d.  8  April  U.  N''.  22,  krachtens  Z«  M.  be- 
schikking yan  den  %  dito,JV^.  5,  aan  SteakgC'* 
regtigden  ie  Appelseha  tot  de  prediksmtsterkie-» 
zing  zyn  opgegeven  hel  navolgend  ae^tal  Kandi- 
daten: .  . 
.  4,  cAHiMCfiimR,  te  Meuwwpldih  j.  caaKHovTi 
te  Brummen*  J.  xv^eisma.  axBiüs ,  te  St,  Joeóli 
Parochie,  j,  a.  «•  f •.  nivxL ,  te  Otudkerk^  b»  #. 
Eiso£i ,  te  Eenrum ,  en  J.  tiAPKiiis ,  4e  Bolde. 
.  WIJïrJETE»P  iH  DÜÜRSWOÜM,  don  25 
April  18^7.  Heden  werd  on^e  bero«^.en  Leeraar « 
de  Wel  JEerw.  Heer  t.  vak  üüijixji,  in  <$ne dienst 
bij  ons  bevestigd , ^bij  afstand  van  ct<sn  Consulent, 
den  Wel  £erv.  Heer  o.  tjka  caïi  ,  Pred.  te  if dom* 
surzweiag^  door  den  Wel  £erw.  Heer  «•.zwiJ-a- 
HVJt^m 'REi«BRSBKnot  Pred.  ie  i^om^sls*  Zijn 
Eerw*  ifebraikte  tot  tek^woorden  2  Tim.  lYzd. 
1^0»  h^t  werk  wan  een'  JSvafig^ist,  Ons^e  bevee^ 
S  s  2  tig- 


,y  Google 


CM   ^  KERK.5IEDW9. 

«tifde   L»rmr  tamrwaiéée  x§«  diaMlvcrk  1^  iM# 
'mH  de   bcde«   JTcIlA.    ¥1:10.     Um  lomimgw^ 


HAULE  M  HAULERWiJK.  Door  Z.  IL  4w 
Koaisg  is  tot  AdjoBd-Predikaat  allncr  bcMMid  , 
de  Wd  Eerw.  Heer  h.  tav  kvua ,  Kaadida^  b^ 
bel  Provioeual  Kerkbesfnur  vao  Grmumgem ,  »r 
wieo  daa  eek  de  kerkelgke  Jbenicpief  is  tocise« 
aoadea. 

DOHKERBROEK  Takaat    Zie  Dee.  1846^ 


OFER^IJSSEL. 

Het  ProTineiaal  Kerkbestnar  ▼flta  4 
ia   deszelis   Tei^pdering  van   5   Mei  il. ,    tol  dr 
'predikdienst  toegelatea  :  a  oei  aids  coaaBUscAMEK* 
/laa,  Kaadidaat  ia  de  Gedgdeeidbeid  Xt^Utreekt. 
DETENTEB^ 

ENTER.  0)>  den  2flston  Blaart  overiM  aP 
bier  ,  in  den  oaderdom  van  62  jarfn.^  oaxe  htmt^ 
aar  f  de  Wel  Eerw.  Heer  «•  h.  laainjc.  Ha  om- 
geleid to  sijti  tol  de  Evangdiedienst  aaa  de  Hoo« 
gesebool  to  ^refit«jfefli,'werd  i^n  Eerw.  bier  in- 
gezegend in  hel  jaar  1807 ,  en  was  dos  gedareade 
40  jaar  in  ons  midden  werkzaam»  tot  dal  bèr" 
baalde  aanrallen  ran  asanwberoerten  een  einde 
maakton  aan  zijn  Ieren.  De  Consalenl  onzer  Ge* 
meento,  den  28ston  de  eerste  vacatiiurbeart  waar* 
nemende ,  gedaehi  daarbg  synen  overledea  Ambla-' 
broeder;  diende  ons  een  woord  der  vertroosting 
toe  en  leidde  obs  op  tof  de  r^e  behartiging  van 
de  Erangeliediensl ,  door  onzen  Leeraar  zoa  vele 
jaren  bij  ons  Terrnld.  Yoor  'z§ae  Wednwe  »  die 
mc%  zgae  *rerdère  betrekkingen  ^  zjtfa^'ddtftf  be» 
'  •  treart, 


,y  Google 


KÉRK.NIEÜWS.  «3^ 

^airt^^   ld  itet  nnnus  graiiue  worden^  waarje- 

DENÜKAMP.    Zie  Maart  1847. 

KAMPEJr. 

YOLLENHOVË,  den  21  Maart  1847.  Heden 
.werd  d^  tan  ICamptrveen  tot  ons  overgekomene 
lieeraar^  Ds.  h.  vdsv  hasjIa»,  Jr.  *  in  de  H. 
^IHensi  onder  ons  bevestigd ,  door  zijn  Ambtge- 
noot, Ds.  B.  jr.  DiBBSTz/  De  Bevesiiger  had  tot 
tekst ,  Hand.  XYIII :  9 ,  10 ,  terwijl  de  Bevestigde 
tioh  aan  de  Gemeente  verbond  met  1  Jaki  l :  3. 
:  STEENWIJK,  28  April.  Op  beden  beeft  de 
Kerkeraad  der  Hervormde  Gemeente  alhier^  ter 
"vervnlHng  der  openstaande  tweede  Predikants* 
plaata,  bet  volgende  twaalftal  van  Predikanten  ge* 
fornieerd: 

1.  ^iBtssz,  te  F'aüsien,  b.  a.  putfPtR  vm 
%AtJM  ,  te  Blokzijl,  s,  >.  HiRTHAir ,  te  Blanken'^ 
Aam,  'k.  Wé  JiAKp;  te  ZiOartsluis.  i.  d.  v.  BROür 
^BR-,:  te  J^tMrder,  n,  w.  iibzb^  te  f^eessen^ 
'j,  iuriiiBRS ,  te  MüiAinga,  ƒ.  c»  van  scbermbeek^ 
te    JrVw.    b.  cats  wor  ,  te  Mijdrteht,   Jé  Si,  vjlm 

rO0ÉtMEKBiÊÊki^KK  ^     té  ElapBet^      S.    B.  JEBTIBK,     to 

kifiêmifkoop.  A.  t.  KiERS,  te  Oldêkoitpade. 
WABTMPERVEEN  vakant.     Zie  Jan.  1847. 
KAMP£R¥EEN.    Zie  Apiil  1847. 


GROWIJTGÈir. 

GRONINGEN. 

ZEVSNHÜIZEN ,- 10  Mei  1S47.  Op  den  1  Mai^ 
S$  3  werd 


,y  Google 


636  KERK-UIEOWS, 

werd-  oiub'  GomeeQte  is  lUepes  r»dw !  j^ottipelé^ 
door  het  afiiierreB  ▼en  outm  innig  geliefden  Uw* 
der  en  Leeraai* ,  iBRniirflüs  uatnÈx^iÉUB  seöt.  .  In 
weinige  dagen  maakte  eene  korte ,  dpêh  zeer  in 
lievigheid  toenemende ,  «tekfai  een  einde  aan  ^ije 
Toor  ons  soo  dierbaar «  en  onder  ons  zoo  werk^ 
'vaam  en  nnttig  le?en ,  in  ckn  kraehtróUen  leeflgd 
▼an  38  jaren  en  e^nige  dagen.  •*-  Sedert  fagas 
•12  jaren  had  hif  met  nMuwgcietbcid  en  onyei^ 
moeiden  gter  het*  Smngetie  der  saHgheid  in  deae 
Gemeente,    wier  eerste  l^eera^r  fa^  was ,  wtrkoa^ 


Onze  Gemeente  ▼erliest  in  hem  een  man  ?aa 
een  edel ,  eeht  Christefijk  tacakter ,  -!-  «eneo 
Herder  en  Leeraar,  die  mei  é#ne  heidere  firan- 
géheTerkondiging  eenen  ihardigea  wandel  paar- 
den«  «^  dip  bfl  ^Uen^  die  kern  headisr,  gèacki 
en  bemind  werd.  —  Z^ne  diep  bedroeile  Gade 
▼erlieil  in  hem  den. ^eefcrgelieilden  Echtgenoot, 
die  hel  geihk  lan  haar  leren  was ,  en  tgne  rewh 
faoogbejaarée  Ifoeder  hntreurt'  in'  hem  Jtaren^eng- 
•ten  dierbaren  Zoen ,  die  m^t  «Qb^^b  eenignntene^ 
der,  de  cenigste  mtmaakten^  die  Z9  ven  hare  tien 
iunderea  in  leTen  öiog^  befarwdoii^ 
'  Zijne  Hadehroeders  in  d<i  H;  AaeKeaiiig  hebne«<> 
ren  in  hem  èenen  n^acMtn  Dfediabri^edhBr  ^  êkén 
^Bg  allé  liefhadden  ev  boogsüShtillen  f  aan  wien;  zij 
door  zijnen  miiMamen  xwigODg.^  ^t  hnlpraanüg- 
heid ,  zachtheid  en  nederigheid  zich  alle  rerbonden 
gevoelden* 

Op  Dingsdag  4  Mei  werd  sgn  stoifei^k  over-^ 
sehot  ter  laatste  •  rustplaats  gebragi.  Zgne  bloed* 
▼erwanien  #n  menden  volgden  Irenrende  de  Igk- 
baar,  —  en  velen  onzer  TerzAmvlden  zich  bij  z(|n 
raf,  'ten  einde  de-  laatste  eër  aan  hunnen  over* 
idenen  Hprdeir  én  l^eeraar  te  bewi^én. 

De 


Digitized'by  LjOOQ IC 


K 


'9e  Cdfisülènf  deserGetneenl^y '08.  s«  vavboi> 
Mis,  Prid,  te  Tolherty  gedardbi tien  Tolgendea 
Zondag  i[9  miei)  ópenltjk  aan  ons  treffend  en  treit- 
lig  ?erliè$.  ons  naar  aanleidiiig  Tan  Gtn.  III  ^19^ 
bepalende  mj  onse  sterfelijkkeid^ 

Z^n  arbeid  onder  ons  en  onrermóeide  vl$t  worde 
nimn^er  vergeten  ,  ndaar  drage  -  onder  ons ,  door 
fiod  gezegend ,  rijfce  rrachtea.  Z$ne  nagedach- 
tenis blipire  in  onzer  aUer  harten  Ieren.  De  Heere 
God  vertrooste,  ons,  znne  treurende  Gade,  hoog 
bejaarde  Moeder  en  ^eriurre  betrekkingep  -  met 
zijne  vertroosting ,  en  sterke  haar  op  haren  Ie* 
vensweg! 

NIEHOYE  takant.  Zie  Maart  VèVl. 
APPINGIDIM.^ 
'  WESTER*EttBD£N,  den  U  Maart  1847. 
Heden  inogten  wij  ons  op  nienw  verheugen  over 
de  ontvangst  van. een  zilveren  Bord,  ten  gebruike 
bij  het  B.  Avondmaal,  ten  geschenke  gegeven 
door  fAv  wRixzKRl  botteha  ,  lanAouwer  alhier. 

LOPPERSUM,  den  24  Maart  1847.  Nadat, 
rogevolge  Besluit  van  Z^  M.  onzen  geëerUedigéon 
Koning ,  onze  jongste  Leeraar ;  ^,  w,  j.  wx* 
cBzaTs  ABRsscB>  met  den  1  Januarij  dezes  jaars 
den  overledenen  Leeraar ,  th.  p;  üitcnrs ,  ab  oud^ 
ste  Predikant  cfezer  Gemeente  was  opgevolgd, 
verbond  zgn  Wel  Eerw.  zich  door  het  houden 
eener  opzettelijke  Leerrede  ^  naar  aanlètding  van  • 
3  Joh,  VS.  4 ,  dp  Zondag  den  10  Janüary  bij 
voortduring  aan  ons;  en  op  heden  is,  na  verkre* 
gen  handopening  van  het  Ministerie  van  Eere» 
dienst,  door  steiflgeregtigde  Cottateren  alhier,  ter 
vervulling  der  bestaande  vakature  van  de  jongste 
Leeraarsplaats ,  de  navolgende  nominatie  van  Pre^* 
dikanten  en  Kandidaieii,  alphabetlsch  gesteld,  ge? 
fbnneerd:  - 

Ss  4  ƒ. 


,y  Google 


^.  coksTius,  Prcd.  ip  Tkesinge  ^e.  j.cKAttKt^ 
VP9  BAui^6ART£9«  fv^d,  te  ten  Bffct  ^  H,  yküHES" 
sjiLER,  Th.  I)n  en  Pred.  te  Lellens,^  a.  jcbrovt 
irjER  HUiziiiGA ,  A.  iJJif  0E7JUI ,  Pr^d.  Ic  Gasselt 
ter^Jfieveen ;    3,    Ri£0£t  ,4.    q,   j^UKEns.^    c.  /, 

T^CHCLAAil  en   F.   J.    IfJCHKflS. 

£n  is  daaruit  t^iet  voUtrekte  meerderheid  v^n 
klemmen  benoemd.,  ile  H^er  m.  j.  adi^iani  ,  Kaur 
didaat  hij  Het  PfQvjaciaal  KerklH'^ta^r  Tan  Oi^r^ 
ijsstiL  Zijn  Efurw,  daarop  diiior  4*^^  Kerkeraac) 
beroepen  zijnde  , ;  is  er  bereids  herige  oniri^ngen^ 
dat  deze  beroeping,  onder  inirachïing  der  Ter- 
ei^chle  kerkelijke  en  koninklijke  approbaliën^.üi 
'  aaugenofuen. 

-VrilIWSftT.  De  25  April  1.1.' WM*?0or  4eze 
Gemeente  een  bij^ond^r  })elangrijke  4ag .  daiir  zy  , 
\v.elke  sedert  den  jare  l$i4  prpv.isipne^  ipet  het 
nabttrige  ■B^ve^'kes  pijnde  gecombineerd  geweest , 
zich  wederom  verheugen  mogt  een'  ^ig?n  Herder 
^n  Leeraar  in  h^^r  iniddei^.  (e  zien.  Ten  gevoilge 
van  het  Beslujt  onze$  geëexbiedigd^n  |([onings, 
091  niet  alleeii  f^nw^rt  yan  Jlev^^k^^  te  scheir 
den,  tfiaar  ook  het  If^nds-iirf^tement  (i(l/296i( 
hetwelk  se4ert  181^  was  ingehouden.,  jaarlijks 
weder  te  dqen  nitbeti^len ,  wa.s  de  Wel  £d.  Geb^ 
W^^el  Ed^  Geslr.'  Heer  .^ïr.  jo«;  REActERs  hora 
^ICCAUA  VAN  ^ARMsuM,  te  ffaotgf^zjmd  woqnachtig, 
^Is  Ünipu^-Cojlatgr  van  ff^&fwefi ,  in  de.  gelegenr> 
held,  ook  speciaal  voor  die  Gemeente  eeneii  Pre- 
dikant te ,  bettoerneif ,  zoo  «ils.  Hij  dam  ook  zijne 
Collatie :  uitbragt  op  t|en '  Ëerw.  Heer  u.  jr.  huber  , 
Ktindidaat  tqt.  de  H.  Dienst  bij  hei  ^Provinciaal 
<Eerkbei$tui|r  van  Drenthe  ^  w^ik^  'penoemlng  het 
Bestuqr  ()tii*  {Classis  yan  ^/7i>^tf«f«m  tqt.een  l^er* 
jteiijk  beroep  heefl  geniQ^kt,    D«  Wel  Eer if,  Hete 


,y  Google 


1^ '  órrtRRiU<  ,  Pre4«,  te  Leennens^  Opm  des  Be? 
v£8tigdeQ,  hield «  bu  fr^villjgen  a&tfnd^faD  dei| 
Consulent ,  de  Wel  Eerw.  Heer  j.  eckema  ,  Pxed^ 
U  Oterdum^  de  Bevestigingsredp »  tot  4ékst  heb- 
l)ende  ffebr:  XIII :  17*  Het  werk  der  inzegening 
irerd  rerrigt  ^qot  den  Consulent;  de  hs^ndqpleg- 
ging'  geschiedde  ali»ede  door  den  Bevestiger  ea 
de  9'H.  TB.  f.-  STP|?IS(^ ,  Pred.  te  ffeveske$  eq 
X.  BSi^iifGA,  Pred.  te  DeIJzijU  Vie^  ndtm^Aa^ 
aanyaardde  l)is»  hvkcr  ^ijn  diepstwerk  onder  ons « 
sprekende,  naar  aanleiding  van  Jac,  i:21^,.o?er 
de  gesteldheid,  eener  Chrüielijke  Gemeente ,  voor 
ipie  tan  hef  werk  des.  JEivang^Hediennarf  ge^ 
wen^kte  vruc^hteft  te  kopen  ^ijn^ 

CARM£RWOLD£.  Deze  Gemeente  staat  ^qr 
kant  te  worden  door  het  aanstaande £mentaat«aq 
JPS.  p.  lUBJBS»     De  handopening  is  reeds  Terzocht, 

,     .  i«idpï;lstuj\|. 

,  ONDE^DENDAÖJ,  25  4pril  1847.^  fledeii 
leed  defe,  fieiiieente  eeq  trefsnd  yerlies,  door 
het  9  sints  korte  è^tu  slechts  gevrepsd ,  afsteryeq 
yan  onzen  wagrdigen  Leer^iar ,  dei^  ,Heer  pieiei^ 
liikiisTB.  Juist  1 4  «dagen  bevorens  was  hij  nog  iq 
de  roargendienst  opgetreden ,  rerliet  den  predikt 
!t(oel)  sigthaar  door  koorts  afinge({fpn ,  waarns^ 
zrjne  tocs^nd  di^gelijks  verergerde. 
:  Qp  den  24  Mei  1802  te  üitkui^^rmeden  gebo- 
reü»  uit  hel  buweiyk  raa  dpn^Wel  lilerw.  Hee^r 
lOQAHfiEs  JACOBUS  OAMSTi «  üQg  heden  Predikant 
aldaar,  en  wijlen  Vrouwe  aERWP  büj ss ijïp ,  wer4 
hy  door  zijnen  kqndigen  vad^r  .qpg^voed  en  on<? 
derweizeil  in  de  vporbfsreidende  wetenschappen  voor 
het  ho<)ger  onderwas,  hetwelk  hü. vervolgens  ge» 
noot  aan  de  Hoogeschool  te  Groningen,  ^Jtt.i823 
w^erd  hij  Kandidaat  tot  de  H.  ^xtr^sX  eq.in  dit 
idide  jii>r  beroepen  iot  Pit^ika(^t  te  £//4«n^  iq 
Ss  5  *     het 


,y  Google 


640  KERK-KIEÜWS.* 

het  Grkafftehap   Benth^tm^' euhvi[wèt  6p'itn^9^ 
Decemler  roet  Mejufvrouw  EöjsLiirA  soklf  obbés 

DE   J09fSÉ. 

In  1827  TérlrA  hij  taö  Uhmmikaw  ^eMnJ^kt^ 
en  Sauwerd^  onder  de  Kiasds  ran  Jfiddeisium^- 
van  waar  hfi  tot  ons  OTerkjram  in  1829.  «^ —  Op' 
den  Uden  Mei  1839  verloor  hij  z§ne  dièrhattê: 
Gade ,  hem  hdlatendie  séven  toéh  nég  zeer  jóteg«^ 
linderen,  vaè  vrelke  than^  de  bèidé  oudsten»'^ 
reeds  sjnts  eeiiigeiï  tijd ,  het  Académiseh  öndet*Wiji- 
met  vrucht  g^eiiietèn.  '     -        . 

In  Ï842  trad  hij  in  een  tweede  haweixjit  fnel 
Mejufvrouw  toutjèh  crouhoüt  ,  bij  wdké  hy  twtf^ 
kinderen  verwekte ,  wier  jongste  8  'dagen  tooth 
den  Tader,  en  zonder  dat  deze  daarvan  k^oèis 
heeft  gedragen ,  is  overleden.  '    ' 

Eenè  troosteloqze  Weduwe  ;en  aeht  ckrértó^rgiv- 
kinderen  stuan  als  verplet  bij  zijne  doodbaar,  en 
étorten  met  eenen  hooghejaap&n  vad«r ,  vele  vrièi* 
den  en  zijne  Gemeente  bittere  tranen  <tm  ziJÉi  ge^ 
mis.  —  £n  wie  hilHjki  niet  deze  tranen  ï  die  be* 
denkt  dat  de  Overledene ,  zonder  van  mènilebel^ke 
*  zwakheden  en  gebreken  vri^  te  z^n  gewejest ,  veie 
uitmuntende  hoedanigheden  en  uitstekende" be- 
gaafdheden  in  zich  vereenigdeP  Al»  eehtgenoot  en 
vader  '  immers  leefde  hn  geheel  voor  eehtgènoote 
en  kroost,  — ->  hnn  weizijn,  hun  genoegen,  de 
vorming  en  opvoeding  zijner  kinderen  naar  ver- 
stand en  hart ,  lag  hem  zóo  na  aan  het  harte , 
dat  geend  opoffisring  hem  te  groot  was ,  om  daar- 
aan ten  offer  té  worden  gebragt,  **  als  vriend 
betoonde  hn  zich  steeds  hartelijk ,  dimistvafardig  en 
welmeenend,  -^  als  iLeeraar  ondefsdieidde  h§ 
iicfa  do6r  siei^lijkheid  yin  voordragt  en  intvoe- 
Hng,  --^  dóór  eentf  welsprékeitdheid  hem  eigen, 
door  hnogen  ernst ,  duidelijkheid  en  van  alle  nien- 
-  sche- 


,y  Google 


m!M^)ie  ihttktüf^n^  afkéeplgé  üitléggiHjjf  én  iöt^ 
pkssing.  fietttigda  hitt  deeinemeti  adn  de^sljitigé 
Ceif'  aarde  bestelling  Tan  bet  Itjk  tan  het  geTbef  van 
^teer  ireteo,  <oo  in  als  buiten  de  Gemeente  wö** 
neadefiiiet  weinig  werd  faet^^e  Tèrhoogd  dooir 
de  treffende,  korte «  doch  kraehtige  toespraak  taa 
i^iafen  aiiibid)roed6r  en  vriend ,  den  Heer  i.  &• 
TAV  BEBns,  Pted.  te  Obêrgum;  bg  het  graf  ge<- 
lioiiden,  en  de  troè^^tvolle  rede,  op  Zondag  dei 
9  Heit  j.  L  ^ktor  denielfden  Leeraar,  n^ar  aan« 
leiding  van  J0k.  XI vdb y'  Jezui  weende^  tot  de 
weduwe «  kinderen ,  na^tbesiaanden  ,  vriehdëü  en 
tol  de  Gemeente  gerigt.  —  Moge  de  troost  van 
het  Evangelie ,  door  den  htÊU  nu  ontvallen  Leeraair 
terkondigd  en  beleden ,  in  rnifise  mate  op  zijn 
gezin  nederdalen  r  en  de  zgnen  sterkdh  iü  den 
méei^el^ken.  weg  van  .Gods  voorzienigheid ! 

Door  de  Ring- Pi'edikantén  tal  bet  annUê  graii 
Haé  worden  waargenomen, 

STIT&WËRT  vakant.     2ie  Dee.  1846. 

HUJZINGË  vakant.     Zie  Jan.  1847. 

ZUIDWOLDB  vakant     Zk  Maart  1847. 

BEOIJM  vakant/   Zi^  ApriK  1847. 


NOORB-BRABAN  n. 

HEÜSDSN. 
DUSSEN.  JAH  BEifOERiK  VAK  DuaTtMH  werd 
in  Junij  1763  geboren  te  I^oor»  ,  waar  zijn  va- 
der Schout  erf  Seèrctaris  was.  -i-  Na  door  Ds.  a. 
LEMBOEB,.Phit  Dr*  en  EuienPredi  te  Hiuns' 
irwht ,  tot  de  Academische  léssen  te  zijn  opge- 
Tbid  ;eff  te  Vtrtékf  «ijne  sludiën  te  Hebbeti  ïrol- 
trokken,    werd  bij    op  dea  2*  Julij  1786  alhier 

•        be- 


,y  Google 


bevestiyd  «n  howde  mei  MejjiifVn  Ciró.  tuzU. 
l^oDwicsE,  oit  welk  howselgk  nog  vigf  kiDderen  ia 
leTen  2911.  Vadal  ^ijtt  Wel  £erw.  roor  meer  dad 
een  beroep  uv^r  etderi  bediiiikt  had,  Tpnd  hij-mb 
ia  1827  toirigü  le«dwezett,  aithoofde  Tao' Hg*- 
^haamsgelIrfkeB ,  gMOodia^k^,  «d/i^^  ilo»9r^  4$ 
^tipendio^  EtnerHus  (e  worden,  giog  eerst  te 
Ueuidtn ,  dsarnai  te  BóxUI  ,  teo  hiiize  van  %^ 
pen  z4»on.  Ds.  p.' r*v  dücttsBic , -^onen  ,  verloor 
aldaar  in-  18^  zgne  Gade ,  «q  atieri  op  den  18 
SepteBiber  1846  zaitht  en  kliltn  ia  het  g«Ioof  aiui 
z^en  Heer  ^0  Zaligmaker.  •  • 

Ofschoon  xijo  Wel -Ëerw.waFe:  van  léftnitSsgM 
was,  kannen  en  mogen  «Wj  un^h.  irain  heoi  %é^ 
gen,  dat  hij  £f angelifich  daèhl  én  predikte,  met 
^ynen  tijd  SebK>rl$k  TOOTtgéng;  nbff  te  UemdeUk, 
uit  Triendsdlap  imierm}^%  gaf  in;  de  begtnselea  deê 
OMtendid  lettteAnndo  «n  tot  kort  vóór  zijn  ster- 
ven ia  het  onderzoek  der  H.  Schrift  en  Oodge<^ 
berde  «eUa^happ^  tbo  gaarne  bezig  waa.' 

ITITWW«.    Zie  NoT,  1844. 

iLXKEfiK.    Zie  Haart  18il 
EINMOVEN. 

TULKENSWAIRJ)    Maat  vakant  te 
«ie  Jpril  1847, 


DREK  TH  E. 

"      '  'ASSEN 

SeLDJE  valwttt.     Zie  Ang.  1846. 
«ODËRWOLBE.     ikt^  Aptil  1847, 

EOfiVERDEIf. 
^jBWlfEir  ilHt  tairiat4»^oir4env  2ie  Ain«  l«l^ 


,y  Google 


LIMBO RG,  ^fü.  ' 

EISDEN,  24  Èpnl  1847.  Oiife  wafartfig«f 
Leeraar,  a.  j.  wierts  fMV  coKtrooRil ,  w«rd  on» 
op  den  21sten'  1.4. ,  na  eéoe  zeer  kortstoitdiger 
^kte,.  door  den  dood  oritoometr.  Sedert  36  ja* 
ren  Predikant  te  JKisden  en  JJalAem ,  had  h^ 
zkh  door  alle  die-  doiigden>  welke  den  Christen- 
leeraar  rersierepy  de  boogaelftin;gf  tan  allen  >er-<. 
#orteir^  stoodal,  ttieUegeostaanJe.  hei  gemeen- 
^ehappelijk  gebrufk  Tan  ééw  kerkgebouw  door  dé 
Hervormde  en  Roomsdi-Galholieke  Gemeenten; 
steeds-  de  meest  mogeUjke  eensgezindheid  Ie  dezei' 
plaatse  onder  beide  Gemeenden  «rehcerscht  heeft^ 
f>e  alg^meeile  hoogachtittg,  d'ie  men  dea  Overle* 
dwm  toedroeg,  bteek  dttideli^lt,  toen  de  Heef 
I>r.  sci^SGAlt,  ten  aanhoore  eener  tairljlee  me-^ 
nigie ,  die  oia  hei  graf  geschaard  stond ,  ons  op^ 
trekte  om  dien  waardige»  Leeraar  steed»  in  dimir-* ^ 
baar  aandenken  Ie  honden,  om  dé  w^oordeir  d&r" 
hem  gesproken  t  te  bewarei^,  om  ^n' voorbeeld 
tM.  t6  rolgen ,  tit  iè  zien  op  bet  heerlijk  loon , 
dat  die  getrouwe  di^nsikaeeiht  door  de  gènadtf 
zijns  Heeren  gewis  reeds  ontvangen  beeft. 

Yoor  de  Weduwe  zal  bet  annus  ^rttiiag  wor-* 
cfcn  rervuld.. 

SJEËK  tüf  GEUL,  2  Itfei  1847.  UéU  dag^ 
Wtt  Voor  d^  Prote^tantsche;  Gjera.eente  alhier  eenr' 
blgde  feestdag ,  welke  baa^r  met  stillen  ootmoedr* 
gen  dank  yoor  God  en  den*  Heer  vertuldSe. 

De  Wel  ]|erw.  Heer*  n.^c.  ttiainriH^,  laatsf 
Hulpprediker  te  AfMrsfftprt ,  d^or  Z.  Af.  onzen 
geliefden  Koning  tbt  Predikant .  derer  Gemeenie 
benoemd  en  jcerkelijk  berpt^pen,  niogt  htd(Bii.iéij.nir 
H.  ETaogeliebedienióg  piegtig  aantaardev. 

O* 


,y  Google 


De   Consulent,  J)s.   tar   oer  mbulkji,  leidde; ^ 
naar  doelmatig  landsgebtaik^,  den. Wel  £ecw.  Heer 
TsoHKiNs   tot   de  Gemeente   in,   door^de  ple^ig-» 
(leid    te  besturen  en  te  oftepeo  oqtei  eeqe  faartelyke 
toespraak ».  waarvan  grondslag  ,was ,  2  Con  Y :  14^ 
/)e  liefde  van  Christus  dyingt  onsé^  .  . 
.   De    handoplegging   geschiedde  ^  behalren   door, 
den  Consulent,   ook  door  de  Wel  Eerw.  Heeren^ 
r All  LAAK ,    svtiinoAR ,    FULUNK  eu  sioLis  i  Pre^ 
dikanten  te  4^ao*^r2c/^^ ,  Gulpen  en  Urmonjij  e.  a. 
.    Ook  de  Proponent  soRiiroAj» ,  die  gedurende  dg 
vacature  alhier  de  Iiefdebeur(en  onafgebroken  ver- 
tuide ,     en   ook   het   onderwijs   der  jeugd   leiden 
vvilde,    aan  wien  Kerkeraad  en  Gemeente,  j|i  oo)t 
de  broederschap  der  Aing-Predikanten  ,  zoogroote 
Terpligtingen  in  deze  hadden,  wilde . dejse  plegti^«» 
heid  wel  paede  bijwonen.  ,  De  Heer  beloone  zyn 
£erw.   dat  getrouw  liefdewerk,  door. hem  spoedig 
in  zijnen  w^ngaard  eene  pkuts  toe  te  schikken! 

De  Wel  £erw.  Heer  TuoHKiirs  aanvaardde  daarop 
terstond,  als  Bevestigde  ,, zijn  H.  diens|werk.,  met 
liet  houden  eener  Leerrede ,  waarvan  hoofdinhoud 
was  i  Tkeis.  III :  IQ.  £n  U  volmaken  ^  hetgeen 
aan  üw  geloof  onthreektt 

Werd  deze  plegtighejid  door  gewenscht  w^er 
begunstigd ,  ze  werd  mede  verhoogd  door  de  te- 
genwoordigheid van  een  aantal  belangstellenden 
uit  de  omliggnnden  Gemeenten,  ook  uit  de  Room* 
sche  bevolking ,  .welke  zaamgevloeide  schaar  blijken 
g;if  yau  eeufsn  Christelykeu  aun* 

Was  deze  plegtigheid  genoegeUjk  en  gedeuk- 
ys^ardig  voor  Leeraar  en  Gemeente,  zü  levere 
vooral,  ryke  vruchten  voor  het  Goddelijk  Aük  des 
Lichts,  en  der  W^iarheid,  v^p  resine  werkzami; 
liefde  en  hooger  leven! 

HE ËRLE  vakant.    Zie  JaQ.  1847, 

WAAL- 


,y  Google 


;  WAALSCHE  KERK. 

GRONINGEN,  den  23  Nor.  I84&  Hedéit 
vierde  onze  Leeraar,  D«»  i;.  d.  poixariv ,  ge* 
dachtênis  zij.ner  Tijfeniwiniigjari9e£y.ang6liedien&l 
in  deze  Geiueeate,  met  eene  Leerrede,  naar  aan- 
kidiog  van  1  Thess.  11:1,  3,  4.  ^ani  g0 
weei  %ehe  —  mücr  God  f  die  ou*e  harten  he^ 
Jiroe/t. 

LEIDEN,  den  14  Maart  1847.  Heden  werdl 
door  dei^  Kerkeraad  als  Herder  en  Leeraar  be^ 
roepen ,  Ds.  r.  e.  i,  Jiv  «okhs  , .  Th.  Br.  ea. 
FnMlikant  te  RoUerdam, 

Op  het  te  Foren  gemaakte  drietal  ivaren  ge«»^ 
plaatst  geweest  de  Wei  Eerw.  Heeren: 

r.  c.  jp^  vAir  ^0T»s ,  jy  k,  jav  Hxnsi;  én  f,  /. 
■Anccs ,  Predikanten  ie  Eotterdam ,  Haarlem  ea 
Delft. 

Wij  mogfen  naderhand  vernemen ,  dat  de  Be*» 
roepene  dit  beroep  heeft  aangenomen. 

AMSTERDAM  vakant.     Zie  Dec.  1846. 

MIDDELBURG  vakant*    Zie  April  1847. 


MEMO Jf  STB ANTSCRJ&  BMOBDER- 
SCHAP. 

.HAARLEM,  18  April  1847.  Heden  nam  i«i« 
Leemar,  Dfl.  h.  B£xirsx|SRK ,  Vi9AT  Amsterdam 
beroepen,  afseheid  van  ons,  |)redikei|de  wti 
Maitk.  XXyiII:2a  Ziet,  ik  hen  met  uUeden 
af  Ie  de  dagen  ^  M  de  voleinding  der  wereld^ 
Hierdoor  b 

HAAHLKM  vakant.        ^ 

AM^ 


,y  Google 


«46  umtL^mmmA 

A9fST£jai)AM,  9  mélSfkJ.^^Oaze  butoëpèü 
Leeraar,  Ds.  H.  HEfiusirefiK ,  -  Wef^  op  den  25f 
April  j.  1.  tol  ons  ixigeieid  en  in  de  H.  dienst 
Irij'deze  Qemfkaië  btyM^d,  'doei* den  Höogleerèar 
Ai  DES  AMORiE  yAV  D$B,  HCfMf&H  y  die  bij  dezcf 
gelegenheid  toi  Uiiig^0ttahttdJoh.Xllii2O6s^ 
£ioo  ék  iemand  zendé^  wiê-cUen  onltttmgi-^-'die'^ 
i^ntvèmgi  miji  .De  -Bevestigde  -hield  heden,  zyaef'^ 
ifilrede  (w«lke  op  den  vómgeiT  Zondag  %o\k  hebbeo* 
plaats  gehad ,  doch  uithoofde  vwk  den  invallendeiTv. 
Biddïig  werd  uilgesleld)  met'^a/;  lV:l9.  M^ne 
kinderJtenSy  die  ik  wederom  arleide  te  Wtny 
tüt  dat  Chrislu9  éen-  gtHtLhé-in^u -krijgt.  *  ^       ^ 

Deze  Gemeente  inag  zioh  alïoo  iNerlteugfen  «  iia(- 
de;,yaeatnre ,'  'dódr  het  oveHijdeii  van-  Ds;  str^RT 
ontstaan  ,  thans  weder  is  veFvuld.  I 

'NiECWKOOP  irAkant/    Zie  Maart  1847^ 


ÊFAiTGEUSCH^tVrHÈMSqaË  KÈRjK^ 

HARltlNC^Mv  28  Maart  1849.  Onze  LèeüÉar 
deelde  ons  heden  het  treffend  berigt  qede  van  het 
overlijden  van  een  oneer  voormalige  Herders ,  éen 
Wel  Eerw,  zeer  (? el.  Heer  a.  o.  LAirD«  van  1804 
tot  18^05  t/eèraar  dezer  Gienieènle«  Olsdioóii'  tWe 
leden  onzer  Gemeetile  de^ta  hunnen  Leeraar 
reeds  waren  vparg^egaan  ^  enkele  herinnerden  zich 
itdg  dén  bnt^eii  Ontslapene,  luauf  aÜen  géroAHbn 
öok  na  het  voorrègt  den  Christen  ^oöi*  het^B^v««J 
gelie  «kik  in  het  eterVen  gi^ehonkeit;,  todH  .<m>e^ 
ttog€»woordigé  Predikant ,  de  Wel  Eerw.  zeer  Gel. 
Heer  h.  i*.  BinsicitSf  oqjb  nta  de  berigtgeving; 
voofyng  in  ^e  beschouwing  tan  de  bede  des  Heé^^ 
ren^    £mc«  XXIII: 4$;   ^en  gebed  ,  Waarin, -^ie 


tn 


,y  Google 


in    CHRISTITS  g«l(M»fi,  zijofin  H«iland  éénmaal  tol- 
geft-  Wg..  .  '  '    "z'^'   , .  .'.:. 

PEKEL-A,  den  25  April  1847.  Op  den  18 
j,  1.  maakte  oiizg  L6erav,"J..  Cr.' Wmeijere, 
ons  bekend ,  eene  beroeping  te  hebben  ontvangen 
.naar  de  Evaitgdi^cte-Lttlïitoéhé:Gétirt!enle  te  Ho- 
degraven.  Op  heden  moesten.  Kerken  raad  en  Ge- 
in^enJl«  met:  leedii^zen'Tei'irciifen,  dat  z^  Ëefw. 
na  rijp  fiefaid^'  déze  beroeping /had  a^ingénomén  , 
onder  inwacUiibg;  d^  Tisnei&hte:  goêdkeanng«n.V 

UTRECHT ,  10  Mei  1847.  Onze  als  benoemd 
Hoogleeraar  aan  het  Evangelisch-Luthersche  Se- 
minarium te  Amsterdam  Van  hier  vertrekkende , 
geli«fde  jitogste -Leeraar ,  Ds*  h.  c. Wtui^,  zich, 
door  tndeïijke  ongesteldheid,  voor  het.  oogeoblik 
Tërhinderd'  isiénde  in  het  hóadèti  zijner  afscheias- 
rede  9  werd  znlks,  van  zijnentwege  én  volgens 
zijne  vriendschappelijke  opdragt,  gisteren  in  de 
Toorroiddag- Godsdienst  voorloopig  voor  hem  vraar- 
genomen  door  -zijnen  ouderen  ambtgenoot ,-  Ds» 
j.^BECKXR  ziMHERMAK,,  predikende  tevens  aTs  ter 
inleiding  op  den  aanstaanden  Henielvaart^dag , 
over  de  belofte  dés  Heerèii^  J7>A/XIV:'lfti,  li 
%al  'u  gèéneweeieh  laten»  **Gdd  yerlécne  den  Verr 
irekk%ndë-  'gezondheid  éii  kinëHtén  ^  dit '  hij  inët 
last)  moed  en  vrucht  tijne  niëüwèl'' taalt  aautlar- 
ie\  en  wij  hem  nog  Taak  op  onxen  kansel  mogen 
terimÈien! 

21ITRHE».  ^ieJebr.  l«47-vt        r 

GOÜDA  vatant/  Zie  April  Ï847.  '"" 
.     BODEGRAVENv    Zie  April  1847. 

JpÉLFÏ  Tabmt:    2Se:ApralB«. 


.:...4 


Mi^V^nlSVr.         Tt  £11/^ 


,y  Google 


649  KERK.NIED1^9. 

BÜITEWLANDSCH  KERK-NIE9ira. 

■  EBTORMOB    lERK. 

OOST-rRIMSLAlTD. 

WEENERHOER  vakaati    Em  Mei  184C^ 
HEKRMOER  Taku|t.    Zie  Sipt.  i84f. 
AURICH  Taknt    Zn  Stpk  1846. 

QRAAFêGBAP  BEXTBEIM^ 
BENTHÉIM  ivo^  LMrur^lMto  vakaat» 


KRÈÏTS  snr»DE  BCjasVRé. 

DÜISBORG.  A  Üa^JiM-edilniF  ü  atbitr  Im» 
■eepende  Kaniichat  Buwmn*  ,L 

GARIROP.  Be  «pcBctaaDde  pre^ïlanfaiplaat» 
ia  alhier  Temild  (bor  <■«■  Kandidaat  xaoiA'ctxut 

VtïËRBJB  «afaat.    Zia  0«U  184»^ 


EREiri  ISTirjOBE  fFEZÊl, 

EMHEBIJB:.    tut  VeniilUiitt  a«f  i^gUÜÓlMi* 
fredikaotsplaab  ik  aHiiilic  htrM;^  fle  BayMaat-     i 
muHHARD,    uil    Jf«umi«d,  die  dit  beroep  aa^ge-     i 
heeil. 


iTMEiTS 

,  Goog  Ie 


KËAK-lli£lHV3«  640 

KR£1TS  SFJVODE  MEURS, 

BÜDËRICH  BIJ  WE2EL.  De  vacaiuré  is 
alllier  Vervuld  door  het  beroep  van  Ds.  tïREirEfr,' 
die  reeds  sedert  eeoigen  tijd  alhier  bcirestigd  is. 

KÉRRrriEÏIlf  s. 

KAG£KOM£N  B£RIGT£Jfi 


t)ELFT ,  9  Mei.  De  ervaring  ^  dat  velen  óh* 
ler  veraroKle  Geloofsgenooten  zëBr  i^cbaars  onze 
h«iligdoiii/m6iL  bezoeken  i  deed  ^^  deft  Kerkeraadl 
het  plan  tot  rijpheid  komen,  om  eene  gel^enkeid' 
ter  Godsdi^nntoefeniog  (  voornamelijk  ten  behüere 
der  bedeelden ,  open  te  stellen  ,  waarby  de  ^(^^ 
won  e  TeroQtsdxulaigii^^  en  bezwaren  d^r  ^iri^eii 
zouden  wegvallen.  Heeren  Kerkvoogden  betoofideii . 
de  meeste  bereidvaardigheld 'om  hét:^oodige  daar- 
toe te  beramen i  en  door  de  overtuiging  geleid^ 
dat  enlks  in  de  bestaande  Kerken  niet  wel  koü 
geschieden ,  besloten  zij  de  oprigting  van  een  af- 
zonderlijk geboQw  tot  dit  doei  ie  beprooveii*  Ve- 
len ia  de  Gemeente  s<ihonk«n  bi[j  ioschrijving  en 
collecte  hunne  milde  «iften ,.  en  in  de  hoof^  o^ 
verdere,  bijdri^en  werd  de  <^boow  ran.  ecfne  ^e» 
heel  nieuwe  Kerk  «aangevangea'  en  vtdevndigd.' 

Dit  op^rigte   Bedehuis   be«nt#ool*«U  Totfeot^eH 

aan   de    verwachting.     Het  eenvoudige  is  met  hèt 

Ss  2   '  wel* 


,y  Google 


6iO  KSRK-WIÏÜWS. 

welvoegelijke  in  het  uitwendig  «anxien  geliiJLkij 
Tcreeoigd.  Het  inwendige  ,  van  flenofsgzame  raioi- 
te,  net  gestncadQ,ord  eo  geverwd,  van  behoprliyke 
zitbanken  voortien ,  met  een  welgeplaatst  kabinet- 
orgel verMerd,  B^^^^  eenen  gepasten  indruk  van 
de .  bestemming  dezer  plaats;  £en  ruha  Tertr^ 
is  aan  de  achterzijde  aangebouwd  tot  hei  houden 
Tan  Catechizatiën  voor  de  behoeft igen. 

De  Ge^aeente  mag  zich  alzoo.in  eene  r^ke  aan- 
winst voor.  hare  noodlijdenden  verhangen^  Dank 
zij  den  Kerkvoogden ,  die  geene  moeite  ontzagen 
en  aan  allen ,  die  medewerkten  ter  bereiking  van 
het  gewenschte  doel.  Daar  onder  niet  het  minst 
aan  de  Heeren  Regenten  der  Kamer  van  Chari la- 
ten, die  op  onderscheidene  wijzen  hunne  beiang- 
stelling  toonden.  Met  dank  zij  ook  de  bereidwil- 
ligheid vermeld  der  HH.  Organisten  van  de  Oude 
eii  JS^teuU>€  A>rX:éft ,  die  zich  aanboden,  oni  kos- 
teloos hlintfe  diénsteu  in  deze  Kerk  te  bewijzen, 
Urwijl  gelijke  gezindheid  ook  bij  onze  Voorlezers 
niet  ontbrak. 

Heden  werd  de  eerste  Godsdienstoefening  in  dit 

'  nieuwe  Bedehuis  gehouden-.  Ds.  oort,  wien  deze 
beurt  ten  deel  viel, «sprak  daarbij  over  2  Cbr. 
VIII:  9. 

Men   behoefde   slechts    de.  schare ,   die  hier  ter 

.  aanbidding  was  zamengekomen  ,  te  overzien,  om 
zich  te  overtuigen  van  de  behoefte  aan  zulk  eene 
inrigttog,  en  van  het  nut  dat  zij  onder  Gods  ze- 
gen kdn  te  weeg  brengen.  Als  de  nieuwheid  der 
zaak  zal  geweken  z(jn ,  moge  de  belangstelling  zijn 
Terhoogd  bij  hen ,  die  ^anders  onze  onderfio^c 
bijeen kOm'Mén  op  den  dag  des  Heeren  vérwaar- 
loosden.  Wij  bidden  daü  onze  Voorgangers,  ook 
tot  dit  werk  de  meeste  huipe  toe,  ea  smeeken 
den    Heer    der    Gemeente,    dat   Hij    door   zijnen 

Gwst 


,y  Google 


iieesi  '  Je  prcdikii^g  zijner  genade,  ook  in  dit 
iiieuw  gebouwde  Bedehuis,  heilige  aan  de  harten, 
opdat  vele -kruien  naar  de  wvreld  daardoor  rijk 
worden  voor  de  eeuwig *^  '' 


CORKESPO.\bESTIE. 

*  Noch  de  Onihoetemittg  ep  een  Lenteniorgen  ^ 
noch  de  Avond  beantwoorden  aan  de  belangrijIT- 
heid  van  hét  onderwerp. 

Ook  de  Flugtige  Gedachten  raten  veel  te  wen- 
'schen  óver,  en  behelzen  bovendien  niets  bijzonders. 

Wij  hebben  in  de  Bede  iti  de  Lente  van  1847  ^ 
noch  in  de  twee  daarbij  gevoegde  stukjes  iefs  ge- 
vonden ,  dat  op  plaatsing  aanspraak  maakt. 

De  Ontboezeming  op  Biddag  dén2  Mei  IS^  , 
is  voor  deze  maand  te  laat  ingekomen,  en  zou 
ook  vrij  wat  verbetering  behoeven ,  eer  zij  kon 
geplaatst  worden. 

Op  de  bekomen  vergunning ,  die  wij  niet  uiC 
het  zwijgen  konden  gissen ,  zullen  wij  het  stukje 
van  j.  I..  1.  zoodra  mogelijk  plaatsen. 

Het  f f^ oord  hij  het  Graf  van  l.  is  te  Iaat  in- 
gekon^cn  ,  om  in  deze  maand  geplaatst  te  wor- 
den,  en  de  bepaaMe  ruimte  van  het 'mengel^werk 
heeft  pp  nieuws  geene  plaats  overgelaten  voor  hef 
Lijkdicht, 

Voor  het  overnemen  vab  hèt  uittreksel  uit 
tuTHERs  verklaring  van^  het  Onze  Fader  'vindea 
wij  geene  reden. 


^£RRAÏÜ3L 

.In  dié  Boekzaal  voor  April  1847,  pag.  422,  reg.  10 
V.  b.  staat:  kans^hnodél ;  lees:  kènselmöoHk. 

Ss  3  LE- 


,y  Google 


L^VENSBEBIGT, 


QOST-,rRlESLAfD. 

pe  (ii^aars  uu  »ul}ea  b|iakeo  «b  d« 
gUo«  dpi  latopanfloli,  ca  die  er 
▼clua  rftgiTMrdigen  ,  g<£jk  d«ttarr 
rou,    «Uoof    «»  ceuwi|^k.     iM». 

DIJKHAÜSEN     E«      NEUST  ADTrGOnEKS, 

JViet  zelden  worden  de  getrouw&le  arbeiders  ia 
den  wijngaard  des  Heeren  yroeg  —  naar  ons  bc* 
jcroiopen  bugrip  U  vroeg  --  tan  hier  wegroe- 
pen en  naar  Kqoger  werkkriog  verplaatst,  terwijl 
er  Toor  ons  ,  die  over  hun  vertrek  treuren  »  niets 
overbluft  dan  kinderlijli  te  berusten  ii»  liet  on- 
doorgrondelijk ,  maar  stee4s  aanbiddel^k  bestuur 
der  Voorzienigheid  ,  en  hqn  geloof  na  te  Tolgen> 

Zulk  een  i^terfgeval  had  er  wederpo)  pUats  op 
den  14  Maart  1846,  al§  wanneer  de  floogdnitr 
sche  Ifervonnde  Gemeente  van  fi^khatusen  eu 
Jfiustadt'Güdens  iii  den  diepslen  rouw  werd  ge- 
dompeld ,  door  bet  overlijden  van  haren  Qnd9ten 
Leeraar,  Jf,  cerh.  augener  ,  j»inls  dön  lÓ  Oclo- 
bcr  1830  met  edelen  ijver  ^  zeld«au?e  iroawin 
baar  midden  werkzaam.  Hij  was  geboren  XtBre^ 
men,  den  14  Sept.  1804,  volbragt  zijne  tbeoK^r 
gische  st^di^  öp  de  Hooge«fïbakn  te  Berlijn 
(alwaar  b^j  bijzónder  veel  prijs  stalde  Qp  bet  on- 
derwijs van  Dr.  a.  keawder)  en  te  Bonn. 

It^  1834  trad  hij  in  het  huwelgl  met  a.  j.  vo^ 
üet.  Zelden  trof  men  gelukkiger  bnwelijk  aan 
dan  dit  wa«.  Een  viertal  kinderen  uit  hetzelve 
gesproten ,  is  nog  te  jong  om  bet  verlies  v^n  jolk 
eenen  vj^dpr  eeuigzins  te  beseffen. 

De 


,y  Google 


LEV£NSB£RI6T.  65S 

]>6  OaUhpeno  opittaé^üdio  lich  door  eeu 
lioogst  bemionelijk  ,  nederig ,  yriendelijk  ,  opregt , 
fachtaardig  en  rast  karakter  —  door  eene  ernsti» 
ge  9  onpartijdige  9  evangelische  denkwijs  —  door 
een  onvermoeid  en  onbaatzuchtig  pogen ,  om  den 
rijkdom  Tan  curistus  een  ieder  aan  te  prij- 
ken en  deszeifs  rijk  zooree!  mogelijk  uit  (e  breiden. 

Inzonderheid  lag  hem  de  bloei  der  Hervormde 
Kerk  }n  Oost' Friesland  n^  aan  hel  hftri;  ea  ïn 
hoever  hij  in  de  hand  aes  Ifeerea  e^o  gezegend 
werktuig  geweest  is ,  om  in  en  buiten  zijne  Ge* 
jneente  het  goede  te  bevorderen ,  dat  zal ,  zoo  al 
niet  hier  op  aarde «  dan  toch  tegen  den  dag  des 
algemeenen  oogstes  openbaar  worden. 

Dé  Bijbel- ,  .  Z^ndelings-  es  Matigheidegenoot* 
schappen  vonden  in  hem  eenen  warmen  voorstan* 
dtr,  <lie  flieh  noch  door  mensehenvreas  ^  noch 
doop  zwarigheden  van  allerlei  aard  liet  afschrik* 
ken  van  op  het  een9  betreden  pad  manhüflig  voort 
te  gaan. 

Wfil  mt^i  dH«  MA  Yvmd  (in  a«a*  brief  aan 
de  s«faar  bêpfoeMa  Weduwe)  op.  den  Overledene 
toepassen   de  woorden  van  den  godzaligen  dichter 

fkUl   OEftHARDT: 

WobI  dlr,  4u  Kind  dor  Treue. 
Bu  bast  «ii4  trSfi^t  d«ivQp 
Ilit  Ruhin  nnd  Bankêe*phi«ie 
ft<5m  Sieg  uo4  ^hrénli«on*i 
Gott  giebt  dir  selbst  die  Palmen 
In  deine  recbte  Hand» 
Und  dtt  êingêt  FreudeapealiBeii 
I)em  ,  der  dein  leid  gewandt. 


S  8  4  LET- 


,y  Google 


LETTER-NIEÜWS. 


De  Erven  Tbierry  en  Hensiqg ,  te  *8  Gravenha^e  , 
bebbeo  ui(jg;egeTen : 

Bet   NaamregisUr   van   Predikanten  «^eianderd  ^e» 
▼erbeterd  tot  Mei  1847.     Prij»  ƒ  1,80. 

Dexè   uitgave  U  nog  verraeerderd  met' de  aanwiisinf . 
waar  'eo  wanneer  de  Predikanten  Propouent  of 'Ka^ta^- 
didaat  tgevrOrden  sijn.  .  ,    •  ;    i  .  .      .      . 


THEOLOGIE, 

B^  den  Boekhandelaar  C.  Campagne  ^  Ie  Xiel> 

,     .         •'   rr   ■    '  •  vc^  Jiet , licht :     {....,.      .      . 

X  B^poêgeel  tot  het' fi^belsch  Hand WoordenÜoe^vftD 
cedel.;p:e  •  voorbeelden  en  onderwerpen  i'  ontleend  uit 
de  Schriften  des  0.  en  If.  Verbonds,  b^een verzameld 
■door  B«  'IJsBaBtiK  ;  leeraar  der'  Doopsgezinde  Gé* 
meente.te  Alkmaar,     Prijs  / 2,75.   '.  .  * 

r  NB.  'V»n  Ikèi'^Bijbèheih  ' Béndttóardefièé^  s^'n  no^ 
aleohts  weinige  'Exemplaren -tegen:  den  pr^è  iran  ƒ4,90*' 
veffkr^gbaaf.' 

'tU  Proeée  eenér  vérMoening  -van .  de  Terzoenende 
Wysbegeerte  en  het  Terzoenendo  €bri8tendom ,  door 
CflRisT.  PaospBfLUs.  Prijs  50.  Cepts.  .  , 
'  Over  dit  beiangr^k  geschrift  leze  men  de  ganstigo 
aankondigingen  ia  Prof.  ,  Opzopssa*»  ^uedevOeriin^ » 
Voorrede  voor  den  2e  druk ,  en  in 'het  laatst  uitgegQ- 
veil  Nommer  der  Jaarboeken  toot  fVeiémckappelijkt 
Thectogie^      ?    .;   .    . 


De  Boekhandelaar  A.  van  Beverwijk,  i/c  Kampen^ 

heeft  heden  yoor  den  ▼érnimderden  -prgs  yan 

25   in    plaats    van  40  Cents  terkrggbaar 

gesteld : 

pAMS  ,    J^iuty  ae  ware  Zondaar etriênd  ^  naar  hei 

l  '  '»        '        '  Hoog» 


,y  Google 


LETTER  NI  E13[WS.  65r5 

•iuk    uit   de   ▼tyorgaande  -  Eeuw.     Vernieuwde   ait£;aT« 
1844 »  42  bludi.  ,  irt  gr.  8to. 


Bij  W«  van  fioükeren  is  gedrukt  en  alom  te  be* 
komen ; 

Hei  MütisipfliiDalt  of  het  WenieM  der  Yefeenigda 
Staten  Van  A/otfrd  Atneriha^  bevatt^Mide  eeOe  HeUnaar 
en  door  de  Vereenigde  Staten »  eeue  iiesciirgving  van 
de  tot  liet  JdissiêipjpirPa^  behoorende  Geweaten ,  be- 
nevena  Wenken  en  Raodgtfintjtn  voor  hen  ,  diB  êieh 
aldaar  wilien  veêtigtn*  :Door  Fa.  Aiisoa  (de  geleerde 
ÜóofatQnvne  Schriiver  van  de  JVatnHrkundtye  Gesckiê» 
denSs  dar  I^oorditekusten),  Uit  het  Hoogduitsofa  door 
U.  &X1FHUIZBB.  Üe  Uitgever  biedt  dit  werk  a  ƒ  1»80» 
io  plaats  van  /3,00  aan. 

II.  Ta/êreelen  uit  de  Openbaring  van  Johanneê. 
Door  U.   W.  Tboobr  vas  Vaiisir.    è  /2,40. 

Oe  Schr^ver  der  Tafereelen  uit  de  Openlaring  van 
Johanneê  heeit  in  de  bewerking  de  bette  resoltalen 
der  exegese  van  het  werk  van  ZutLi«  geraadpleegd  en 
gebjruikt  $  maar  de  resultaten  t  welke  minder  overeen* 
koo^stig  acliè)ien  te  sijn  met  de  hooge  waardij  en  ge* 
loofweardigheid  der  H.  Schrilten »  niet  in  agne  behan- 
deling overgcnémen  ,  ook  daarom  •  dewgl  deselve  niU 
vloebelé  geacht  moeten  worden  «an  de*  Uuitsche «0y* 
|)orcritiscbe  EKcge«e.     . 


Deer  .de   Vos  en  Van  ftoe  1^   Boelbandelaara  en  Pitgn* 
.    %era  fe  Dordrecki ^  ia  uitgegeven: 

LANDBOUWERS   ZkKBOEtLJE, 

VOOR   OAGEUilTsCflE   lAKTlXKElrilfGlUI  » 
tkOOK 

A.    GELUK,    J.    Ae. 

iaudbouv^er  te  Tholen, 

l>*t    werkje  'Steii  iederen    Landaaan  en  aUen  dte  by 
Ss  5  *>«- 


,y  Google 


056  LETI£B*N1J(UW& 

4«iS^^'l  ^^^^  weckcQ  iü  de  gel^tenhciA  >  om  «p 
«0110  gomakkelöke  wijta  b^ek  to  houdeii,  om  bj  eew 
goefie  aanieekening  hei  werk  of  d^  dagaa  d|e  ^  k?!»^ 
ben  Inwerkt  iclve  te  weteb ,  altoo  men  niet  behoeft 
te  Treeden  ran  in  hanne  opgaven  bedrogen  te  sullea 
worden ;  na  de  wekelijk«che  Igtten  TÏndt  men  eene 
maandelykscbe  rergaderiqg  «q  daarna  eene  jaarlgk- 
acbe  t  a]to«  kan  juen  na  het  opmaken  daarvan  tpoedi; 
lien  het  bedrag  wat  in  eene  maand  en  in  eeo  jau 
Bên  de  werkdoenden  ie  uitbetaald  geworden. 
•  Het  Voorlierigt  maakt  den  leaer  bekend ,  kee  het- 
leKe  moet  worden  ingerold  *  ei»  geeft  van  alkt  eent 
doMelijkc  inlichling^  Hetielv»  wordt  niet  din  op 
ftarnio  aanvrage  in  eommiMie  gesonden  eih  kofl  m 
perkament  gebonden  /1»30,    en  in  beel  feer  terguU 

En  debiteren  by  voortduring: 

AANTE£K£NiNGBO£KiE 

▼♦« 

OST^ANGKMË    KM   TEAZOSOEIVS    BOEnV 
roOA 

LEESGEXELSGOAPPEll. 
Zesde  drnk.     Pr^»  ƒ  0)30. 
'      AAWlEBKOIHGBOKRn  VOOR  UITCEUEliW 
BOEKEN» 

Ba  klagten »  di«  aanhoudend  worden  gehoaii  ow 
bet  verroi»sen  tan  Boeken ,  door  nitleehing  f«row' 
saakti  tollan  bg  eene  goede  aanteekeniniT  >n<I»<  ^^'^^^.^ 
lederen  argever  telken»  berinnaren ,  waar ,  >«»  ^"^ 
en  op  walken, datum  het  werk  i|  qitge(e«id  ge«*pr- 
den  ,  en  lioh  dut  voor  't  soek  raken  daar»»»  *•"' 
boftgen.  ,  '  ■' 

De  prij»  in  netten  linnen  band  Jt/if2*. 

•  DE.  SCHOOLBQDE. 

Vijtf e  Jaai^ng.  ^ 

.  Eon  weekblad  voor  Opvoeding  en  Ondcrwij» ;  ^'^ 
geregeld   eïkfïn    Oonderdag  vertonden,     ^'^ff*  / ^»    |,j| 


,y  Google 


USTTER-NIEÜWS,  «57 

b^  half  ja»r.  Adrerleutiën  van  Boekwerken  koêteii 
10  Cents  de  tegef,  ea  andere  60  €eaU  de  Adftr- 
tentie»  Exoepl  bet  «éffelre0t.  AUe  loet^dioffcn  of 
««nvragen  ineelBn.  franco  seiohieden* 

Om  biervon  feC$  f oi  aapIpr^xiDg  of  aanbof elini^  h^ 
i»  Toegen  loiide  geheel  overbodig,  tgii ,  daar  dit  ajob 
lelven  door  eene  goede  prootiaobe  mrigUng  «n  ge^ 
Irouwe  berigten  bet  vertroawen  meer  eo  meer  waafv 
dig  niaakl. 


W«  Tan  Qoekeren  beeft  uitgegeten  en  alom  ' 
verxufl4en: 

*  I.  Mr,  A.  W.  Ergilsv  ,  Wandetingen  door  Gelder 't 
tand  en  aangrenzende  Noord- Brahandsclie  ,  Limburg' 
éche  en  Pruisische  Gevesten,  met  platen  ,  & /*3,50. 

II,  Praag  en  C&netane ,  HistorisQb-Bomüntfsch  ta« 
fereel*  door  Lu  o  wig  Kösua  >  3  Peelen  ,  met  vignet, 
i  ƒ9,40. 

III.  Chriêielijke  Mengelingen  voor  géett  en  kart 
XJii  de  achriflen  van  Lavatir  veriameld,  door  U.  P. 
GovpscpAKi  Pred*  ieScheemda,  met  portret  k/I,80« 


AANMERKELIJKE  PRlJSVERMIIfDERING 
VAIf  Pï  WEÏlKElf 

'TH0M4S   SÜOTT, 

in  Uten  Bedienaar  des  $9angeliums. 

Onder  de  mee«t  gcioohte  wcrlpen  *  welke  vooral  in 
Mngeiand  berhdaMcIitic  worden  gedrukt  en  herdrukt  , 
betlaan  die  van  Toom  4  s  Scnv-t  eene  eer»4c  plaata.  Om 
ifriet  van  xgne  Bgbelverfclaring  lé  gewagen ,  die  in 
fngeland^  jÊinerika  an  Frankrijk  in  TeracbiUendo 
formaten  wordt  gebruijct ,  loo  worden  ook  aijne  ove* 
rige.  wrrkffn  met  tulke  gretigheid  bcgeerdt  daf  ta|- 
l^o/e  opfngön  elkander  onephoudelfk  verTangen* 

H0(5- 


,y  Google 


658  LETTER-NiEÜWS. 

••  BwkéiT'  deie  foortrcrffelijk^  Godgeteerde  ooit  iii  Ifhsr^m 
dtJfiaUd  door  zyne  Kraèht  der  Waarheid  t'  trivegcir 
r(*«dt  uttg^geyen »  en  door  de  belaUfprgke  BrieTen  van 
NiwTOff  aau  Sgott  v  voorkomende  in  de  al^meen  be^ 
kende  Cardiphonia  •  eenijjitins  U  .  bekend  geworden  » 
«00.  i^n  B^ne  overige  ge«chriften  in  IfedeVland  nog 
niet '  zoo  algemeen  verspreid  a!»  der  zei  ver  inhoud  ver» 
dient;  -oui  dit  doel  ook  van  -zijne  «$de  door  evne 
goedkoope  uitgave  te  bevorderen ,  is  de  Ui!«;ever  te- 
rade  geworden  om  voor  eenen  bepaalden  tijd  de  door 
hem  uitgegeven  werken  van  dezen  Schryver  tot  eene 
aanmerkel^ke  pry«vermindefittg  verkrijgbaar  te  stellen ; 
waardoor  tevens  een  ieder  »  wnike  de  geschriften  van 
Hiwtoh  bezit»  eene  goede  gelegenheid  wordt  aange- 
boden, om  z^ne  collectie  te  completeren,  aangezien 
de  vyerken  van  Sgott  in  zulke  naauwe  verwantschap, 
luet  het  leven  en  de  Schriften,  van  Newtoa  ^taan  , 
dat  dezelve  te  zameii  inderdaad  kunnen  gezegd  wot^ 
den  één  Jffp'^eel  ^^}  **?  inakcn, 

Imniers  daar  Newtoa  ,  aan  zijn  beginsel  getrouw  — 
«nijiie  w^ze  van  de  waarheid  te  verdedigen ,  is  de 
waaiheid  te  verkoudigeu"  —  geen  eigenlijk  Godge» 
leerd  zamcnstel  von  waarheden  aanbood ,  niaar  voor- 
namel^k  den  invloed  en  de  kracht  deed  kennen  ,  welke 
de  verkondiging  des  Evangelies  uitoefent ,  indien  .de- 
zelve met  bet  hart  wordt  aangenomen  ,  wa»  Tbomas 
ScoTT  de  man,  welke  als  scfaerptlnnlg  Godgeleerde  de 
mee»t  belwiüte  Geloofitpunten  .in  het  hi'Ider»(e  licht 
stelde  9  en  een  geregeld  'overiigt  van  die  waarheden 
gaf,  welke  bij  vroeger  miskende,  maar  die  later  de 
grondslagen  waren  zijner  zekerste  overtuiging  en  za. 
ligste  verwacbting. 

I. 

De  Kracht  der  Waarheid  ^  gebleken  in  de  Bekeer in^ 
fftn  den  Eervaarden  Heer  Tookas  $c«tv  ,  in  Men 
Predihani  ie  Wcston ,  Underwood  en  Raveitotone.  èm 
Engeland  ,  aan  wien  eenige  der  belangt^^te  Btie^un 
tan  Nzwroa  in  Mijne  Cardiphöma  eijn  geriqt  ya»- 
ioeeêi,     Ifrieuwe  uitgave,     fri;s/l,40. 

De    Grond   en    de    Natuur    tan    hvt  Geloof  in  i/rjs. 

live* 


,y  Google 


LETTER-NIEUWS.  r>59 

BetTt  Cbiistvs;  f^  Oftk^dtring  der  verêeküiêfuh 
B9denhing9%f  Ut  hêi  onvoorwaardelijk  oattmtwiên 
van  Godê  Geinigéniê  worden  i^gengesleld  ^  door  Ti«- 
■Aft  ScoTT.     275  pagina^ê «  yr.  %90,    J  2,50. 

m. 

Bewhouwingon  ovér  de  Gewigiigête  Waarkeden  der 
Chrialetijke  Kerk^  door  Tbokas  éoojr  9  in  leven  B_^ 
dienapr  de*  Evangelium* ;  nii .  het  RngeUch  door 
H.  J.  CBiTAtLifti.  2  Deelen ,  gr.  évo  ,  600  pagina' e. 
Prijs  /4,80. 

Dete;  Werkcil  worden  gexameiilijk  aangeboden  Toor 

Fier  Gulden. 

-    'Ben  uil  f  oer  ig  Proeteeiue  hiervan  ie  ahm  9r<^i« 
.  verkrijgbaar, 

H.  HtfVElLfiR. 


IN. 


Digi'zedby  Google 


ÏNHOÜD. 


BüKKBESCllOlTWlï^G* 

».  c,  tin  hiXMK  Bi^mnr,  Leerreikoen  ieii 
ffebruike  bij  de  Godsdi^nstoèfeniiigéti  op 
Z.  M.  sctiepen  tan  oorlog «  koöptaardg  en 
andere  zeebodems.    2  DL  .  «  « 5?7. 

L.  6.  pAiUEAtr,  Leerrede  otcr  Joh.  KUhll.bhb. 

w.  VERWKt,  Oe  fvaaracktige  en  Tolkomene 
▼er^oening  tan  den  men^h  door  iizos 
CBRISttJA.    •«•••«.«».»...»  .  .M5. 

c.  E.  VAU  KOETsvELO  f  Hel  gietoof ,  den  meosch 
mei  zich  zelf  en  terzoetiendei    .  ^  ^  .  .  .  .M 

B«  E.  Tiim , '  Ltbri  Sfmbolicl  Ecclesiae  refor- 
malae  NeeHandicae 550, 

s.  I.  MULDER,  Bijbel  f  oor  de  Israèliliscfae  jeugd. 
SI.  11.  ...*;.. 556 

A.  A.  t^  MOUAiER,  Bijdrage  tot  regt  verstand 
tan  Zuk.  XVI:  1-- 9,  de  gelijkenis  van  deii 
^ogeaaamden  onreglvaardigen  renimeestef 
in  Terband  gebragt  met  Zuk.  XY  en  £uki 
XVI:10-31 .  ..5* 

\j,  w.  THODÈü  VAR  Velzer  ,  TafereeieR  uit"  de 
Openbaring  van  joharhes,  de  drie  eerste 
Hoofdslukken .560. 

I,  B.  KERRiNG ,  De  Vrijmetselaar «,  •  *  *  .  .  «562. 

tlene  slem  uit  Oost'-lndië.  .  4  .  .-é  i.  .  .  '^ü/' 

&AAH  rocKEBA  ,  Schetsen  van  de  Friesche  Ge- 
schiedenis in  het  algemeen  en  volgens  het 
Strafrcgt  in  het  bijzonder.     DU  III,  St.  I*5w. 

B.  K.  THODER  VAR  TELzER «  De  moordeoasr 
R1TURD  PASKiERs  VAR  DIJK.     Leerr^e  over 

1    ritn.  1:16 .  .570. 

f' 


,y  Google 


IHHÖÜD. 

$,  D.  coüübMt  0x'la  MORimiRt,  Tabiila  $ƒ• 
noptica,  'of  beknopt,  Tolledig  eo  berede- 
)ieerd  Overztgt  Tao  deo  geheelen  omvang 
der  Wiskunde  .  .  * fy73. 

Kleine  Gebeden  Yoor  Kindecen^  .  .  .  ^  «  .  .574. 

4.  TA»  RIJSWIJK,  De  Fanrilfe  lecroix.  £en 
Yerhaa)  ort  de  tijden  der  Kerkheryormtng.  575^. 

De  Leerschool.  Tydséhrifl  voor  Kweekeiiir- 
gen.     9t,  1-4.    .    •    ..........  .578. 

Het  Üitbanebord.  Een  verhaal  voor  de  Ne- 
derlandsene jeugd.  , .579. 

r.  HorFMAirir ,  fieter  sivraL  ,  een  verhaal  voor 
de  jeugd.r    .   ^  ,  ,  ,  ,  ^ 580. 

Handfeiifittg  tot  Praklisehe  Taaloefenin^  iiir  de 
lagere  schol em    SU  I.    «   .....  .^  •  .  •58J. 

RedekunsfigeOntleding ,  ten  dienste  roor  Seho- 
leBr   Eerste  €i>rsi»s.  .  .  •  .  •  .^  •  .  .  .^  *  «582^ 

•  MENGELWEKK. 

teertien  d'agen.  £««  verhaal  ait  den  jare  106^ 
na  JEZUS  cuRisfusr  .^  .........  •  .  583# 

9.  c.  voBft,  Eene  toespraak  toor  è^  bedie- 
ning  de»  Doops .r  ...  .  606v 

?  ?  ?  I ^  ...  V  •  ....  .611. 


itkademie-lTieuws;   ....  .^  ••.•••..  •  61 5. 

Kerk-Nieuws. • •  .  .647^ 

Ifagekomen  Jferigten. r  •  •  .64^. 

Correspondentie .»..•••  .^  .  •65K 

IrratBm.. 651. 

Lerensberigt.    .    .  ^  .  *  • •  •  i  652* 

ik.«UeF-Nieuws •  •  .  •  .  65'i# 


,y  Google 


,y  Google 


BOEKZAAL 

GELEERDE  WERELD, 
*  t» 

VUB  ÜCH  ttir  T 

tOOR   D* 

1 

PHOtËSTAITTSCHE  KEAkBIf^ 

m   HKT 

KONtNGBtJK  DER  NÈDERLjéNDEN. 

Yoor  jwij  1847. 


tK  AMSTERDAM,  BI/ 
fi£  EH  V£N  D.  ONDKR  DE  LINDEN  uk  ZOON, 

o[i  cl  en  Singel,  tttMchen  den  Blaaawburgwal 
en  da  Ber{j^«trattt,  N^.  82]. 

■  DcecxiTJi, 


JDé  priji  iM  30  CtnU. 


'Digitized  by  CjOOQ IC 


l'  l.     ...     ,,;    ' 


Digitizedby  Google 


BOEKBESCHOÜWING. 


P^handelifig  otrer  de  waarde  van  de  HtijfideUn^ 
gen  der  Afostélen^  door  j.  jr.  vak  oostebzee, 
Tk^'Dr^  en  Predikant  te^xyiieróüm.  Bekroond 
hij  hei  Raagsche  Genootschap  tot  Ferdediging 
van  de  Christelijke  Godsdienst^  Ook  ondeir 
den  titel  i  t^erhandelingen  van  het  ffaagsch 
Genootschap  ,  sedeH  deizelfs  50  jarig  bestaan, 
bevende  JIJeeL  Te  's  G ravenhagc  ^  hijèe  Er- 
ven Thierry  eft  Mensing  ^  1846.  524  blad». 
In  gr*  8vö»     De  prijs  is  fkjb, 

JSeti  Leven  van  jezüs  ,  door  j.  j.  vaw  oosterjeee, 
Predikant  te  Rólterdam.  Eerste  Deel*  eerste 
Stuky  de  Inleiding,  Te  Utrecht,  htj  Kemink 
eo  Zoon ,  1846.  IX  en  256  bladz^.  In  gr, 
%vo,     b e  prijs  isf2,bO, 

Wij  voegen  deze  twee  trerrVen  bij  elkander, 
schoon  het  tweede  slechts  een  begin  is  van  een 
grooter  trerk.  '  Ze  zijn  ^an  denizelfden  Schrijver 
niet  alleen ,  tnaar  behooren  ook  tot  denzelfden 
kring  van  ondervrérp ,  en  ,  in  de  wetenscfaappelijl^e 
-  ontvfikkeling  des  Schrgvers  zelven  ,  is  het  eerste 
hem  eene  inleiding  en  voorbcrefding  tot  het  tweede 
geweest  Ze  vergelijkende,  ziet  men  hoe  spoedige 
en  groóte  vorderingen  de  Schrijver  gemaakt  heeft , 
en  tioe  zijne  groote  werkzaamheid^  hem  wéten- 
Yy  2  schap- 


,y  Google 


464  J.    J.    TAM    OOSTERZÉE, 

schappelijk  ontwikkeld  en  gevormd  héefl.  Hel 
tweede  is ,  bij  veel  grooter  rijkdom  van  zükeo , 
▼eel  beknopter ,  veel  soberder ;  een  bewijs ,  indien 
het  uil  zich  zelven  niet'  zeker  was ,  dat  men ,  om 
kort  te  zijn ,  niet  alleen  tijd ,  roaap  ook  oefeovog 
hebben  moet.  Waarlijk  een  gi  ooie  lof  voor  XJ^a  oos- 
T£RZ££^, .  dat  hij  ,  in  plaats  van  te  ver\^ateren  ,  als 
menig  veelschrijver  ,  integendeel  kerniger  wordt , 
hoe  verder,  hij  voortgaat. 

Het  eerste  is  met  het  gouden  eetmetaal  be- 
kroond. Worde  het  ook  overschenen  door  het 
tweede,  toch  wil  de  kritiek  er  gaarne  ook  haren 
lauwer  bijvoegen.  De  opgegeVene  vraag:  » Welke 
» waarde  bezitten  de  hauddiogen  der  Apostelen , 
»zóó  in  het  algemeen  ten  bewijze  van.  den  ge- 
>schie(}kundigen  oorsprong  des  Chrislendoms,  als 
»in  het  bijzonder  ter  afwering  van  de  aanvallen 
»door  Fr.  n.  r.  straüss  en>  anderen  cjaarlegeft 
^gerigt?'*  is  geheel  en  volledig  beantwoord.  In 
twee  hoofddeelen  geplitst,  bevat  hét  eerste  den- 
grondslag,  in  de  vraag  niet  verai.eld,  maar  door  vAjf 
oosTERZEE  tcrcgt  voor  noodzakelijk  aangezien ,  d«: 
»handhaving  van  de  echtheid,  de  ongeschonden- 
heid  ,  het  historisch  .  karakter ,  en  de  geloof wa^ir- 
digheid  van  de  IJandelingen  der  Apostelen,'*  Als 
Schrgver  van  de  Handelingen ,  handhaaft  bj  {.v- 
6AS ,  tegen  degenen,  die  ze  suas  of  tiuotmevs 
hebben  toegeschreven.  Zijne,  bronnen  zgii',  de«ls 
eigene  aanschouwing,  deels  schriftelijke  oorkoa* 
den ,  deels  mondelinge  overleveringen ,  schoon  bet 

noei- 


,y  Google 


•VÈRHAKDErjJTG    EWZ.  665 

«oeijélgk  is,  vooral  in  het  eerste  deel  der  Hande^ 
ling^en,'de  bepaalde  bronnen  aan  Ie  wijzen.  Bij- 
;5onder  verwijlt  oosterzee  ook  bij  het  gewigtJge 
onderwerp ;  » historisch  karakter  der  wonderverr 
halen ,  in  de  Handelingen  voorkomende  ,"  (bladz. 
111  —  143)  waar  hij  vooral,- in  hel  algemeen,  op 
Iset  wijsgeerig  en  metaphysisch  slandpiint  oifbr  de 
mogelijkheid  der  wonderwerken  handelt ,  bepaaN 
delijk  tegen  de  Pan theïstischev  school. 
~  Op  dezen  grond  bouwt  hij  ,  in  hel  tweede  deel , 
Jiei  antwoord  op  .  de  vraag,  in  twee  hoofdafdee*. 
lingen:  Vooreerst  ten  opzigte  van  de  myihische 
▼cr-klaring  des  N.  V.  door  de  school  van  strauss 
Bsweerd;  —  en  ten  behoeve  van  welk  hoofddeel 
aijner  verhandeling  de  opgenoemde  §  In  het  eerste 
Deel -over  de  wonderverhalen  zoo  uitvoerig  ge^ 
weest  was.  H^' toont  daarin,  aan ,  dut  de  Han- 
delingen zoowel,  een  aitweodig  ais  een  inwendig^ 
beivijs  leveren  voor  de  onmetelijkheid  van  Mythen 
in  het  N.  T. ,  een  bewijs  tevens  voor  het  önvol- 
doiJDde  der  kenmerken  van  het  mythische  en  on- 
thistorische,  door  straüss  vastgesteld. 

Eéne  kleine  vraag  of  bedenking,  omdat  ookoii;s 
die  vraag;  historisch  <ff  w^^^/j?^^ ,- levensvraag 
oiL^es  geloofs  is.  Ik  las  in*  het  Leven  van  jezus 
bladz.  68:  )»de  ontslapenen  in  huone  graven  wor- 
jftden  bewogen  bij  jezüs  dood  en  opstanding." 
Wat  is  dan  Malhh.  XXVI1I:52,  53?  Mythö 
of  Oostersche  grootspraak  ?  Wij  hopen  de  weg- 
neming  van  dezen  Steeën  ,  daar  wij  op  dit  oogen- 
Vy  3  blik 


,y  Google 


666  J. -J.'  VA9    OOilTERZÊE  , 

bük  nog  övèr  struikelen ,  ie  «eniger  tijde  iü  kei 
Le?en  tan  je^ïj«  tfr  Tipden.  'Wij'  ^oor  on»  s{jii 
orer  de  myihfen  in  den  Bijbel  nog  niét  geheel  faeeo  ^ 
ttt  treezen  >vel ,  dal  er  te  v^él  bewegen  word^     . 

In  hét  tweede  hoofdütuk  van  het  tweede  deel 
l¥ordt  de  waarcle  ?an  de  :Hand«lingen  der  Apofi^te- 
leb  in  betrekking  tot  de  gek)efwaikrdighei4  der 
evangelische  geschiedenis  meer  'speciaal  behandeld; 
als  bewijzende  i^  de  grootheid  en  verhevenhój 
van  den  persoon  des  Heeren  f  2^  de  geloofwaar» 
digbeid  der  wonderverhalen  in  de  £?aBgelisektt 
^esbhiedeliis ;  B^  de  geloofwaardigheid  .van  vela 
uitspraken  ^e&  Heeren  in  de  Kvangelische  geschiet 
ilenis  voorkokende ;  k^  geloofwaardigheid  van 
Verscheidene  andere  bijzonderheden  uit  degeschie-i 
deiïis  onzes  Heeren. 

'  Eindelijk  wordt,  in  een  derd«  hoofdstuk,  de 
inhoud  van  het  tweede  deel  gerecapitiileerd ,  en 
hét,  antwoord  op  de' gegeven  e 'vraag  tot  kort  re- 
sultaat gebra|}t ,  en  alzoo  de  Handelingen  gevifi- 
dtceerd  als  apologie  der  Evangelische  geschiedenis 
en  bewezen  dat  de  Schrijvers  '  vau'  êtoze  geene 
>kunstig  verdichte  fabelen  z^n'  nagevolgd.'* 

Moeten  wij  van  den  «tijl  een  woord  xeggen , 
liet  zij  dan  dit,  dat  hij  uiloemend 'helder  is ,~ 6n 
dat  het  óns  verwondert  dat  van  oostsr^ié  bij  eén  «oo 
'dor  en  streng  wetenschappelijk  otfderwcrp  ,  hom 
nog  zoo  levendig  ,  o^  sóintnitje  piailtseto  selfs ,  m 
'spijt  vah  het  onderwerp  ,  echt  hotfiiiléti^b  ,  krach^ 
tig  en  olu^tjend  heeft  weten  ie  houden. 

H«t 


,y  Google 


7  H«t  itveede  d^r  onder  ééft  hopld  door  oiis  ««»• . 
gekandigde  verkea  is  de  Mgaag  Tan  eea'geboHyr^. 
dftt.  even  hechtten  veldoortimmerd ,  eren  gemfjc*  < 
vol  en  aan  eüê  behoeftie  voldoende ,  «Is  pf^ehtig  en^ 
Tijlc  belooA  te  worden ,  indien  het  Aan>  ^ijne  poorV 
zal  .beantwoorden.  Óin  conder  poëej  te  «preken^ 
bet  ie  Tol  van  zaken  ,  op  de  hoogte  van .  den  tijd  ^i 
ket.bjewije  dragende  dat  de  auteur  veel,  zeer  veel 
heeft V  gelezen  ,  geniaal  geschreven  »  schitterend  vaa 
iÜ^l  «p  menige  plaats,  helder  van  voorstelling^ 
met  Wi  woord»  «ene^inkidiag  lot  een  leven,  van 
luusy  ioo:  ak  wij-  die  voor  onze  beschaafden 
Christalgke  lezers  niet  beter  ^venschen.  Sinds. hel 
vele  dat  er  in  dé  jongste  tijden  io  DuiUeklani 
'm  dit  vak  g'edaan  is ,  werd  het  eene  .behoeft^ 
voor  ons  pnWiek,  een  Leven  van  jszus.te  b^^^ 
tan,  op  ; HpUandsdien  Jsest  geschoeid 9  wel  m^fc 
dankbare  ./o?ern:einuig  yan  hetgeen  in  DuiMh^ 
land:  geleverd  is,  maar  .als  in  Hollandsehe  keukea 
toebereid,  en  mei  weglating  van  veel,  t^af  alleen 
ia  Muitêckland  behoefte  i$.  £n  is  de.  eerste  yraig 
onzes  tijds;  ae«theiifiehe  jorn^en  ,  niemand,  er  d^H 
beter  voor  beretkend  dan  v^n  ^o$%eslue» 
.  De  orde,,  waai^in  Jhy  de.  ^^ke  stof,,  die  bij  i$ 
behandelen  .had ,.  gerangschikt  beef^,  iad^a^t  ^M 
k^  in  hei  .eerste  boofdsiuk '  ^U  lezer  oen  de|ikt 
b«eld  geeft,  .van  den  aaird  des  iJiHderw.erps,  desselfs 
belangc^kheid ,  worijelykbeid,  «ipg,elijkheid  en  tijr 
digh«id, ,  Waarviui.TQi>ral  het  tfr.eede  eh  het  laatste 
V'v  4  le- 


,y  Google 


levendig  -gdScKetit,    nUtiaUen  ualaUn  d«n  leaer 
ia  ie  neiiien  toot  4en  Schrgver. 
-  Het  tweede  Jtbofdstak  is  toegewijd  aan  eene  be« 
sehqnwiog  ,dcr  «bronaen  van  de  lefeo^dschiedenis 
Van  JBa08 ,  door  ?aii  oosi eiubei  Terdeeld  io  broiiiie& 
%An  deo  eersten  en  tWeeden  rdog^  Oader  de  eerste 
begrijpt    hij-  de  vier  Evangeliën;    in    de   andere 
pangsehikt  .hg  de-  Handelinjjen  der  ipo&telen ,  met 
en   beaevebe  de    oude   Christelijke  Schryvers,  de 
Jöodsche,    Mohatoedaaotfche    en  .Heidensehe.geiai-^ 
genisfien  aangaande  caaisiss  ,  aaa  welke'  drie  laat- 
ste  nagenoeg   a^Ie-  wiurde  wovdt  onlxegd,  ea  die 
das,    mei   der    daad  >   eigenlijk    tot  eenen  derden 
rang  van  bronnen  voerden*  —  Huogni  belangrijk  , 
bet  spreekt   van    zelve,  is  voor  den  Ckri^telijken 
foier  de  beschouwing  der  eerstgenoeaide  vier  bron* 
aea.    De  tweede  §  van  dit  hoofdstak:    agewis  de 
yaliereersie  bron  ,-'  n.  1.  eigen  schrift  vaa  Jtans, 
door  VAH  oosraaz» ,  200  hetsehijnt)  eenigermate be- 
treurd I   hadden  wij  liever  aehterwege  gelaten  ge-< 
%m}   ze  is,    iniasteas ,    ovèrtoillg.     Wij  hebben 
SB  niet ,  wij  kunnen ,  wij  moeten  ze  niet  hebben , 
daar  houdt  het  mede  op;  ^  ia  de  ses-  voJgeade-  §  § 
ivordt   de  echtheid ,   oageeehoadenheid  en  geloof- 
waardigheid der  sjTnoptifiche  fivangeliëa  en  van  dat 
van  -io&aimss  behandeld.    Dat  van  hatthsus  aal 
«Kirspronkelijk    Hebreenw&ch  -  geweest  zijn  ,    maar 
yeeds^  vroe^  in  het  Grieksphjfoearbeid.     De.  over* 
^nkoimt  der   drie   s;^noptici   laat  zich,    volgens 

•'    .   •   ■  ,       VAS 


,y  Google 


tKRHAÜDELlIYG    RNl. 

vitf  oosTERZEE  ,  genoègzaam  rerkiaren  door  aaane* 
ming  van  eene  mondelinge ,  door  de  gedurige  herh^i* 
Hng  Tasten  Torm  gekregen  ffebüeade  Evangelie- 
prediking,  ^of  everleveriog,  zijnde  deze  de  ge-^ 
tneensdiappèlfjke  bron  der  synoptici;  Dat  van  Jo« 
HAKHES'  is  gesproten  deek  iiit  eigen  herinnering 
des  "Apostels,  deels  uit  aanteekeniogen  ;  en  hftr 
s^tenid  voor  Christenen ,  die  met  de  dg^nlijke , 
gewone  Evangeliepredlking,  door '  de  sjji optici  reeds 
bekend  waren.  In  dezen  vorm  is  de  individualiteit 
des  Schrgvers  sterk  merkbaar.  Yan. daar. het  on-* 
derscheid  tusscheA  zijne  aanschoHiring  van  den 
cHRisiDs  en  dien  der/synóptioi.  Aan  ben  'm  het 
bijzonder '  wordt  bij  het  schrijven  de  hdp  des  H. 
Geestes  toegekend ,  (bhidz.  141)  iets  waaromtrent 
wij ,  ilidien  wij  ons  niet  met  opzei  van  danmer- 
kingen  onthieklen ,  wel  eenige  vragen  zouden  te 
doen  hebben;  het  is  ,' dankt  óns  ,  een' der  zwakste 
punten  van  var  oosterzee  ,  dal  hij  óf  te  veel,  óf 
te  weidrg^  van  de  «Goddelijke  ingeving**  gewaagt, 
«De  bronnen  van  den.  tweeden  rang  zijn  zeer 
kort  behandeld.  Te  regt.  Ze  geven  weinig.  Vooral 
jiiet  de  Apocryfe  en  Otiehristelijke.;  Het  lezen  van 
hetgeen  vak  oosterzee  over  de  -Apocryfe  en  éé 
-Joodsche  getuigenissen  zegt,  heeft  ons  ecfat^  be* 
-vésUgd  in  onze  gedachte,  dat  men  tot  nogftóe  het 
regte  gezigt  op  déze  zoftdërlinge  en  om  harezQ»* 
'dérÜBgheid  .merkwaardige  stuÜen<  nlet^  heèfi ,  nn 
het  ons  doen  betreuren ,  dat  de  daarover  uilgi^ 
schreven  prgsvraa^  van  htt  Haagseh  Genootschap 
Vv  5  i<»t 


,y  Google 


fff  o  J.    J[.    VAK   00SIJaR2tV  , 

tot    Q03;    toe   ecpp   v«rgeef$che    uiinoodigiag    ge». 
weest  is^ 

Onder  het  veelvuldige  sishoonc  en  goede,  ddt  dit 
böofdstiik  aanbUdt ,  lasen  T\tj  vooral  de&zelEs  slot 
tmi  het  ttilBemendste  genoegden.  De  Godgeleerde 
bijdragen  hebben  eene  .fijae  keus  gedaaa ,  om  heli 
h)4  proeve  over  te  nemen.  .  Wezenlijk  /  het  is 
schoon,  liel  is  overschoot.-  Die  bQeid$praal(  van 
dien  tempel,  in  >velks  binnenste  heiligdom  zich  da 
^aarAeid  en  genade «  -hei^  levew.  d^r  menscken_ 
openbaart , . « . «  meeftterlijk  aitgevQer<l  al$  «e  ijs , 
leeküAt  den  man ,  die  bevoegd  is  om  aan  dfi  aeslhé^ 
tische  eiscfaan:  0nzes  tijde  te  voldoen. 

Ib  h^t  derde  hooftjstuk  verhaalt  rxs  oostsrz£« 
èhs ,  wat  er  ioi  heden  .door  de,  Christen^chrijvert 
geleverd  is ,'  o^er  da  bidgrapbie.  van  de6  Hail^adf 
Zijne  verdeeling/  daarvan  :  1^  ,  geloovi^  maar  oni 
Crilisch,  3^*  wti«cb,  .maar  oKgelopvig^  3^.  ge- 
loovig  en  criliscfa ,  moge  niet  vrij  van  leemten  tv^e*- 
zen  y  zoo  nis  Dr.  boed£s  heeft  aaageleekend ,  te 
h  geniaal  en  verhttAig,  en  in  dan  grond  zeer 
Dvaarachlig.  '     .  • 

'  Het  vierde  hoofdstuk  eindelijk  legt  de  beginse^ 
len  en  het  piain  bloot.^  volgens. welke  4e; Schr^vt^t 
iiei  Leven  van  jezij^  bescbr(|ven  zaL  Zijne  be- 
^t^selén  Eullen  JheïsUseh  ^  Christologisch  en  his«- 
torisch  we9»o^)  welk  lasiiste  hij,  met  eenige  uit- 
«veerigheid?  tegen»  de  mythische  opvialüag  verdt-  ' 
'digtv  «a  waarvoor  overigens  zijna  verhandehog 
>ver  d»  H^ndeliogen  der  Apo^en  aanvidibg  Ie- 
i  verf. 


yGoogJe 


TCRffAND£LI.\a    KJfZ.  67 1 

iwrt.  Ecne  korte  opgaaf  van  oogpunt ,  inrigtifig 
ea  ^öe/  maakt  het  bu:>iuU  de^er  Inleiding  tot  hef 
lieren  van  jezus*  .       .    i  j    . 

'.  Wij' kebben,  na  «eaij  nadenken,  besIoteÉ ; 
tnns  )e  ontbonden,  on»  de  Juer-en  daar  gemaakte 
oanttekeniogen  breeder  te  oinkleeden  en  hier  mede 
M  deelen.  Het  ge  wig  t>  der  zaak  is  M  dubbel 
9iraard  ;  maar ,  wij  zouden ,.  om  vuor  het  publiek 
•dea  schijn  van  ritliist  te  inijcico ,  dan  ^ok  de 
«oortreffelijkheden  van  bet  bo&k  it^eer  in  het  biji- 
^onder  hebben  moeten  aanteekenen^ 

£elle  der  hoofd bedenkiQgen  70u  geweest  z^n  , 
op  hetgeen  vAür  oosTEitZEfi  nopens  het  «Biraeulis^- 
inus  id  het  N,  ï.  te  beidde  bi^engt,  uitvoeriger  in 
-het  ieerste ,  korter  in  het'  tweede,  Moeten  wij  het 
cgnl  zeggen P  Wij  gelböveö  üiet,  dat  er  nog  veel 
mede  gevorderd  is.  'Heeft  tAir  oosierzce  het  regte  . 
standpunt  wel  gekozen?  h  het  me tapb^jrsische ,  d6 
'mógeiijkheid  der  wonderen  U' priori  hét regte  wel? 
«Als  de  Pantheïst  u  zegt:  »A1  zag  ik  uweniEz^s 
voor  mijne  oogen  ten  \ktïÈ3fi\.  -  V41  «a ,  dan  zou  Ik 
het  üog  niet  gelooven  ,'*  —  'is  het  niet  de  ver*- 
keerde  weg ,  om  dièh  menseh ,  a  priorij  ie  wiN 
leri  <over tuigen  ?  Is  niet  het  historische  standpunt 
•het  eenige  wareP- — »  Ed  ,  dit  punt,  hét  miraeu<>' 
4i5mus,  ^  i«  zoo  hoogist  ^Uelangi^jk  in  onzen  tijd'. 
Het  ii,  zoo  wij  i wel  zien»»  de  «pil,  waar  de  strijd 
<dp  draait,  van  «POLEOjiiirs'  Nkn^ttkvt  en  ^ujtf- 
lAAii  af ,  altijd 'aanvallen  op  de  wonderea,  en  de 
eerlijke'  twijfelaar  vraagt  u^ao]^  uUijd:  j»neei^ 
•     '  -    »mfi 


Digitized  by  LjOOQIC 


672  *   J.    J.    VAÏI    OOSTERifï, 

«Ulij  de  woncterwerken  uit  uw  Ëvangeiie  we^  tn 
i> iedereen  20!  k^i  gelooveQ.*'  Qnzes  inziens  zya 
de  wonderen  en  de  verborgenheden  parabeten , 
de  eene  in  de  geschiedenis,  de  andere  in  de  leer 
der  Openbaring;  de  eene  het  speciaal  karakter  der 
Christelijke  leer ,  de  andere  het  speciaaLkarakter  van 
deszelis  historie.  Beide ,  de  steenen  des  aanstoots 
voor  den  hoogmoed,  die  te  hoog  is  om  te  wiilen 
gelooven  ,  beide  de  proefsteenen  ,  waarvan debron* 
nen  der  kennis ,  waaraan  de  gehoorzaamheid  gekeard 
wordt ,  het  gqnot  van  den  levensboom  afhangt. 
Wie  dat  eens  deed  ,  dat  kostelijke  geschenk  aan 
de  Kerk,;  eene  gansch  Volledige  historie  van  het 
miracülismns ,  in  de  geheele  Gods  openbaring ,  hei 
Code  zoowel  als  Hot  Nieuwe  Verbond  ,  toegerust  met 
al  de  hulpmiddelen  van  natuur-  en  gfeneeskundig'e 
wetenschappen  ,  op  de  hoogte ,  waarop  ze  tegenv- 
woordig  staan,  —  vergelijking  met  het  miraèulis* 
mus  buiten  het  Christendom ,  en  lafer  binnen  de 
Kerk,  en  dan  onbevooroordeeld  en  onafhankelijk, 
mythen  erkennend,  waar  ze  duidelijk  tastbaar  zi)n  , 
niets  te  veel  bewijzend ,  .  opofferend  wat  niet  te 
houden  is ,  den  zonnewijzer  van  acuaz  en  de  zoa 
en  maan  van  jozua  ,  zoowel  als  het  spreken  yan 
den  ezel'^an  bileau  (daar  niemtind^  bij  geweest  is 
dan  die  bedrieger  zelf) ,  mij  dunkt  ^  zi^lk  eea 
.werk  ware  Iets  meer  dan  eene  medaille .  waard. 
Maar  een  reuzenwerk!  Misschien  dat  wjj  het  uit 
J^uitsckland  krijgen.  Thoiück  en  lakge  zijn  ten 
minste  op  den  weg. 

/  Aan 


,y  Google 


.    T£RHlMÜELI?fG    EWZ*  673 

* '  Aan  TAN  o^TERZEJE  zeWen  slechts  een  paar  wenken 
b^  deze.,  als  ten  bewijze  dat  wij  ons  niet,  op  dia 
manier,  ji>vaa;de  zaak  hebben  willen  afmaken/' 

Hij  erkeol ,  in  zijne  Ferhandelivg^  over  de 
Jiandelingen  der  JfosieUn ,  dat  de  jongeling;  t» 
Troos  niet  dood  is  geweest.  Maar. wat  weten  wij 
Tan  ooACAS  meer ,  dan  dut  luen  haar  voor  dood 
hield?  Hoe  komt  het,  dat  de  opwekkingen  van 
gestorvenen  »  in  het  O*  en  N.  V«  beide ,  altijd 
zoo  kort  na  den  dood  plaats  hebben  P.  £r  is  geen 
een  onthoi^de  bij,  dien  het  hoöJd  weder  opgezet 
wordt.  '  . 

a.  w.  bladz.  4^  spreekt;  van  oosts^rzee  met 7UO' 
LÜCK  het  woord  magnetismus  uit..  Tholück  is  op 
dit  punt,  in  eene  onlangs  vertaalde)  verhandeling! 
verder  doorgegaan.  Regt  zoOr  01  dat  woord  niet 
uitbreken  ,  óf  het  magnetisme ,  de  ph jsiologie , 
de  neurologie  enz.  tot  speciaalstudie  maken  en 
zien  hoe  ver  zij  ons  brengen  in  de  aanwijzing  vaa 
hel  medium y  van  hef  punt,  waarop  zich  de  won- 
derkracht rigt.  ,— *  Zoo  iets  h^efl  VAK  oosTERZEK  ook 
gevoeld ,  bladz,  427 :  »Wij  onlkonnen  het  gewigt 
»van  het  bezwaar  niet ,  door  strau*s  tegen  doo- 
»denopwekkingen ,  in  het  algemeen  beschouwd ,  in-^ 
^gebragt.  Immers  bij  genezingen  van  kranken  i^ 
jter  alt^d  iel^  in  het  voorwerp  d^r  wondermagt  < 
» waaraan  zich  de  kracht  des  wonderdoeners  Jcoa 
^aansluiten :  rtder  Gestorhene  aber ,  weichem  Ze- 
y>  »ben  und  Bewtuiseyn  entfiohen  ist  ^  ^c^d  den 
»  ï^letzien  Anknupfin§$punkt  für  die  ^inwirkmg 

» f»des 


,y  Google 


674  J.  J.  vikN  d(rstcfc2iri:, 

Ti  ï^deiT:,  if^ófuUHhater^  verlof êU^'*  lAiOJt  ra^ië. 
» andere  üjde  traden  w^  ;  wie  2al  bepaléaf  of  snik 
}>cen  a«AsluitiB(*sptt»t  gohcfel  «Nrezig  is ,  <  opk  daar ^ 
»w9ar  ket  ODOiogeliik  blijft  aatf  sch^dood  tedea- 
»keB  P"  —  Maar  aeer  oaweteiiSflhappeii^c  r  zeer 
OBfhysiolo^isch  is  weder  het  gezegde  vaa  fiA5K^ 
dat  hij  hier  dadelijk  op  iaat  volgea :  9>die  Tren-i 
hnung  der  Se^ie  vom  Léibe  'und^  die  dadürek 
nhedingie  Fdlendnng  dés  Todes  hleiht  immer  ein 
GeheimnUê*^ 

Gekeimniee  ?  Eén  ^makkelijk  woord  ,  eon  oor^ 
kussen.'  der  luiheid  ,  een  Alexanderz waard  voor  des 
Gardiaan  seh  e  11  knoop  ;  al  w^et  men  v4órait  -dat 
meji*  de  geheele  eplossinn;  nooit  vindeii  «al ,  dan 
moet  men .  toch «  als  het  zalke  zak^n  geldi*,  niet 
sehroomed  er  zóó  diep  ia  te  dringen,  als  de  Tdr»  > 
dsringen  ,  welke  de  weténéckip  gemeakt  heeft  \ 
ttMtar  eenigsifis  toelaten»  Daarofu  vooral  moet  d« 
ïheolbog,  in  onzen  t^d,  bpai  in  aHe'  wetén^ 
schappen  ervaren  zijn. 

Maar  wij  gevoelen  dat -wij  f  zoo  vk)drtschrijven<* 
de,  een  mes  in  de'handcti  van  kinderen  %fy(kA9m, 
geven*  Zulke  zaken  moeien  niet  -  negaiiverw^s  , 
bij  wijze  van  kritieke,  maar  stetfend  en  apologe^^ 
tisch  behandefd  worden.  De  4ezer  zal  het  ons^ 
hoop  ik,  ook  d  dar  om  dank  weten  ^  dat  wij  obze 
aan-leekeningen  terug  gehouden  hebben. 
~  Ëéne  slechts  otn  aan  recensie-gebruik  te  vel^ 
doen.  Eene  s  die  zelfs  aan  van  oosterzee  geen  kwaad 
kf^n  ,  en  die  w^^  in  onze  i?oe^saa/bij^deze  ten  besla 


,y  Google 


^HcfteB.  .  Vak  ;oasTKRX££  rti«ent  (Lev«Q  iim.  'juivsi 
JaI«  lOd)  dat  «erV/^^tf  ligt  in  dfi  Jagende  der Rjoom-r 
Mche  Kerk,  di»  i^ücas  tot  een  schilder  mai»kW 
Wegens  het  l^tekldige  en  aansehonwelijk/c  tsn  ü^u 
ËTaiigeUe!»  alsmede  dat  oi^  dezelfjef  rede  de  ojide 
Christelijke  symboliek ,  Jiet  kenmerkende, yoh  jaj^ 
CU  door  T^de  mensehengéstaUe  beeft  uitgedrukt/' 
Wat  heï  laatste  betreft ,  wel  weten;  wij  , ;  dat  de 
oude  KerkTaders  TérsèhtUen  in  da  toepa^ing  der 
tier  symbolische  dieren  uüt  de  ppenbariog;,  (zie 
•nje  Verecring  Tan^nAiuüty  DeeUU ,  bUd^:.  308) 
maar  zoo  yer  wij  wètea  is  de  menschengestalt^ 
«ooit  aan  lucjks  géëlgeild^  en.»  aoo  :sy  het  ook 
nog,  dan  is.  dit  niet  geschied,  om  iets  k^mm^r^ 
kends  van  lucas  utt  ie  drukken;,  «vaar  ee^TOi^dig 
«mdai  elk  di«r  vier  dier^ti  loeh  Jen^  plaatsr  hebir 
ben  moesL  WanAeet  wha^i^  >f^jnet  dejn 
niensch  lücas  bedoeld  had,  dan  w.arê  het  jeta  an« 
ders,  Maar  zelfs  ook  hij  6opi09rde<  slechts,  MZJir 
GHiëL.  £tt  wat. hei  eerjsie  aAHgaai,  vooreerst -be^ 
Ibort^de  legende  niet  aan  dè  {«atijnsiiher,  maac^^atr 
de  Griekseke  Kerk:  Déém  wOrdt  xvexs  aliïjd  ab 
schilder  a%eb«e]d/  Hoe  hij  gekomen  is:  aan  ditt 
attril^ttut ,  dat  bij  Schrijvers ,  200  ver  wij  weten  < 
het  eerst  bij  TflEm>oftirs  lector  voorkomt  ?  Ik  gis^ 
op  deze  wijs:  In  de  vijfde  eeuw  begeerde  men 
portretten  van  de  Moeder  Gods  en  vond  er  der- 
halve ook  een ,  dat  aan  *s  Keizers  zuster  jeudqxc  % 
werd  aangeboden  en  door  deze  uit  Jeruzahm  naar 
jPulcheria  te  Konstantimpd  werd  gezonden.  Het 

moest 


,y  Google 


676  J.  Ji  iris  öósteutt;'  tvt, 

luoe^t  drigiaeel  zijnl  Maar  wie  was  ntt'de  naaslar 
okn  het  gemaakt  te  hébbeii  ?  Ifatuiirlijk  lvca9| 
dift  zooveel  van  njiRiA  ge^direveó  heeft  -—  Yao 
daur  dat  de  schilderij  alif  Wélk<e  hij,  by  de  <}neH 
ken ,  wel'keaëe  wordt  Afgebeeld,  altijd  ^en  viria- 
portret  is.  •.;....;      ) 

£n  nu ,  —  gfoöt  zal  dé  dank  tijn  ,  dted)  obi« 
Kerk  aan  van  oöstekzeb  verscliald^gd  zal  we^ea ', 
indien  hij  z^nf  weVk  zóó  zaïl 'vaieihdTgd  hebben, 
als  «dieze  inl^din^g^^ljtflooft.  Die '  weef  wat-  het 
schrij^A  Wan  een  •  L^en  n  van*  jEzur:  in  otrzeii 
tijd-'  in  heeft,  tal  de^wsarde  van-  zijnr arbeid  doer 
de  aanii}$rkit%eii  (  der  '  kritiek  beir^keHjk  slêehl^ 
2eèr  weitrijl  ^Yêrminderd  ^.oèfrdeden.  ?  i  Hei':zal  -een 
wet%^«§n  y  diti  in  de  biblrötheek  TanTgeeaen'  Ne^ 
dérfaftcischen  Leeraar,  van  geeneii*  bëschliafdeB 
Christéhj  ken 'leek*  behoort  te  onibreken;    '         .  -.^ 

OaJse  dank  aan'  den  hooggeachién  MedeëFoedtr 
is:'  dé  beder,  dat  er  ;hero  tijd,  kracht-  en  geest 
tan  «boven  toe -verleend  tnoge  fjorden',  en  hel  door 
hem^  geWotfschte  getaigedis :  van  thoma^  aqvisa? 
hem  eens ,  als  de  heeriijkste  bélóoning  voor  oenen 
ChrtsttöSchrijver,  moge  te  beuH.  vatten./  % 

'       Mens  ingrenuaPeit  gr'ata,    '*'• 

...     .......     V"    .  -.:    :•  ->Y  :.;    »     .^  •  ♦.  .5 

'  '       •      ••    •       }  f    •  ■•>   vi    r^'ff    '     ')    ♦  "1 

■    ■••  '■       .   T  '    :  .•    ;  ■>   rv.f     r-       ••  .  ' 

■; .  '       'i    '  f'-  ; 


DigiTlzed  by 


Google 


bfefiHtlJtW^s  FlftJ^spHtttr* ,  tut.  61  f 


Proeve  eéne^  vet%t>eniHg  vah,  d^  ifèrzoÜtendé 
0^'0shégeérte  én  het  verzbeiiend  Christendbin  / 
door  CHRistiAéus  rtsroM»HiLirs.  Té  IM/ttf 
C.  CaHQpagne  ^  194Ö.  In  gr,  9w>i  Pép'ttfé 
t>  ƒ0,50; 

•  i 
Ottdèr  ^éieil  itUl  ttbr^fl  ée»  waarkeidliof^ftd 
tiiMiil  deé  lichts  oor8proitkeK|k  V6or  zieh  ttlte»  f 
tett  einde  ^  qa»*  2ija  eigen,  gekiigfeois,  een  tastèl^ 
grond  i^op  ticb  xelfen  ie  lieUbeii  ^  op  weiken  li% 
h^Hobottir  van  «^  welefi ,  liop«&  en  rerwack^ 
te«  'COtt  kiMio«B  optrékkü».  Bij  heeft  toór  zitib 
Ml?6n  öe  «T«rUiigiDg  erknigd  ^  dai  lyü  Ghmtél^ 
geloof  door  liet  i^ijsgeéHg  weten  iiiela  tan  'ti|M 
kf  acbt  of  waarde  soa  iwhoeven  te  rerüeieB ,  w«i<« 
Mfü  hij  r  "Misthoftlttid  aaii  dat  geloof,  iliei  aalr^» 
teit^  Mn  de  kani  der  W|gbegeerte  op  ie  klim*» 
men  tot  de  h<N>gte  dei  YMem,  cöe  a(j  aahw$tl«' 
(Zie  Yoforrede).  Eb  waarom )0«k  niel^  Hm.  laok< 
zou  iemand,  die^  aalis|nraBk  aal  willed  niak«a  op 
eeiiig  gezond  Tersiand,  kannen  of  trillen  tewaMi 
dat  iBcft  alle  gebef  op  een  seier  weten  alchiÉt  i 
en ; .  èoTen  ëlles ,  one  allef  keilijgsi  üfariaièKjk  go» 
loof  een  red^k  (f^^  ^aiag  wonleli  fM«Bmd  t* 
'  Zoo  vorderde  het  de  Goddelijke  Heiland  van  xijna 
aanhangera^  too  eisdiien  ket  de  Apostelen  tan 
die  knane^  Ëvangeliepf^iUuffg  hoorden ;  zoa  alleen 
en  hij  uitalyiiiog  is  er  waadom  en  Trncht  te  wadi- 
aona.  junu  1847.        Xz  ten. 


,y  Google 


ftTH  nrRisTiAffiis  phasphilus  e>z* 

ifiD.  De  onbekende  Schrijver  wijst  eerst  aan,  wat 
door  vertoeDing  in  het  algemeen  en  in  het  bij- 
tonder  wat  dqor  de  verzoeniog  der  wysbegeerle 
en  des  Christendonas  zij  te  verstaan ;  —  daarna 
ftdt  h(j  de  wenschelijkheid  en  noodzaj^elijkheid 
dier  Terzoening  van  den  mensch  met  zich  zelven 
Toor;  om  niet  alle  geloof  aan  menscheQ%v aarde  op 
losse  schroeven  te  stellen,  en  van  wege  's  men- 
sehen rast»  zijne  opleidbg,  zyoe  uitzigten  en 
Terwachting:  — eindelijk  haifddl  hij  over  demo* 
gelijkheid  dier  verzoening  vao  den  roensch  roet 
zich  zelven  en  over  de  Wijsbegeerte ,  die  a^t 
dezelve  te  schenken.  Onzes  inziens  heeü  de  Schrij- 
ver niet  kwal^k  gezien  en  geoordeeld ;  gelijk  wy 
meeneii  dat  zijne  brotohore  alleszins  verdient  te 
worden  gelezen  en  behartigd  ;  terw^  wij  ons  van 
ganseher  harte  met  zijn  wensoh  .en^  les  ver.eeaigen , 
dat  de  Wijsbegeerte  aan  hei  Christendom  de  band 
des  yredas  en^  der  verbindtenis  teike , ;  en  zoo , 
lereenigd  hand  aan  hand',  Christendotó  en  Wijs- 
begeerte, gelooven.  en  welen,  mofea  gaan;  elk 
10  zgnen  kring  en  op  zijne .  wijze ,  maar  mei 
ééneii  zin  en  tot  één  doel  werkende.  Geiyk  wij 
luet  hém,  holde  brengende  aan  de  Wijsbegeerte, 
de  eere  en  den  voorrang  blijven  toekennen  aan 
het  eenvoudig  en  redel^k  geloof  in  ckbistüs. 

B. 


Drie^ 


,y  Google 


I£EABEOE.TKJy.  (jf^ 


Drietal  Leerredenen  van  u  s.  p.'MEtBooM,  T*;^. 
Dr.  en  F,  D.  M.  te  llf^megeti.  Ui/gegeven 
ten  voordéele  van  de  jirmen  dey  Hervormde 
Gemeente.  'Té  UTijmegen,  Ji;D.J; 'Haspels  , 
l%i^.  /ol    Madz.     In  gr.   Svo.     Be  prijs  is 

Tweeiait  Gelegenheids* Leerredenen,  Afscheid  op 
de  Gemeente  O.  L,  Frouwepolder  en  Intrede 
té  Colijnsplaat ,  door  j.  vaw  ieeüw£5.'  Ten 
voordeele  eener  werkinrigting  te  Colijnspiaat. 
Te  Middelburg,  hij  E.  Hendrikse,  1846.  60 
htadz.     In  gr.  8üo,     Be  prijs  is  f  O  ^bÖ. 

Vijf  Leerredenen ,  A\e  wij ,  zoowel  wegens  bit 
liefiiadig  doel  waarmede  ih  zijn  nitgegei^en ',  isÜB 
wegens  den  ernstigen  engewigllgfen  iiifa^d ,  gaar^tte 
wiUen^ aasprijzen.  -De  drie  eerste  hefobèd^i^lle  bë» 
itekkia^  op  de  Hervorming,  op  wier;  gelenkfefest 
de  eerste  Tan  dit  drietal  is  o  itgesproken ,  behan*> 
delende,  naar  1  Fetr.  II:  15,  16,  dé-r^ping 
der  Christenen  tot  Trijbad.  >  N^.  2.  D&  hopéé^r 
▼eripssing  Van  het  diep  en-  veelornvaltend  bederf 
der  zonde,  die  in  CHRistvs  is ,  Volgens  de  we- 
gens hare  moeijelijkheid  l)erachtè>  jjlaats',  Bom. 
VIII:  19— 24a;  en  N«.  3.  De  nieuwe  dag  des 
Christendoms,  naar  Tit.  11:11 — 14.  De  uit- 
werking van  het  beeld  eener  opgaande  zon ;  naar 
het  eerste  tekstrers:  »de  zaligmakende  genade 
Xx  2  .     joGoóü 


,y  Google 


6SQ  utRftBotai^. 

»6ods  is  verschenen  («Vf^^vJf),    is  zeer  frami^-^ 
wij    twijfelen  echter  of  ze  eehter  exegetisch  genoeg 
g[eregt?aardigcl  is  i   en  of  het  niet  heter  b  oia  hi^ 
de  Terlaliiig:   verschijnen  ^   d.  i»  %ieh  veriw^nen^ 
te  blijveo  ;  waorhj  zeker  de  kraeht  Tan  liet  woord 
£7rt0»iya  eiseht  ^    dat  wij  aan  eeae  laister^ke  eir 
schittereQde  Tersehijning  denken;   sU|l  u  dn  de 
» zaligmakende   genade   God#*'  voor  als  eea  engel, 
in  schitterend  gewaad  en  aanschijn  nit  den  hemel 
komend ,    ora   de   meoseheii  te  onderwazen.     Op^ 
deze  wijze   blijft    er   eenheid   in   het  beeld ,  dat, 
door  de   andere  verklaring ,  noodzakelijk  in»  twee 
tropen  moet  opgelost  worden.     Deze  laatste  is  al- 
thans  niet   sterk    en    vast  genoeg  om  er  eene  ge- 
haele  Leerrede  orer :  i>den  nieuwen  dag  des  Chris^ 
t«n»/'   op   ie  bouwen,,   wier  Terdeelkig  deze  is: 
l^  Hoe  is  di0  nieuwe  <^«^  aangebroken  ?  2^  Boe 
meet  men  in  denaelT«ii  wendeUa  F   3^  fLw.  kan- 
men    datP  Dat  wfudelet^  staai  .oek  i^iet  in.di»' 
leksi    £r  staat  eenrottdif :  leven*,  W^  zondstt.de 
aanmerking  hebben  terng  gehonden  op  devn  preek , 
waarin  o?erigeii9  ^r;  ?eel  fraais  en .  w^alg^ncgd  is, 
indien  het  geea  gebrek  «ae  dat  wiJL  in  den-  t^^fN^ 
woordigen    ^jd   b$   Telen  onaer .  eersk  pmdikers 
fl|>mérkei^»    d^t   ntf  om^  tena  Teünuftige;  tekal^ 
opi9tting   i^gen^pffies.^  daarejr  eene  gehtek:  pineck 
bouwen.    Wij    ktUin^K   daar   «iejt  H  enpstig  /tm 
FeUneénend    brpfdeflük  genc^g  teg^  waariebtt^ 
ven;.    Simplex  veri  sigilfumi  £0  op  onsen,  pee-* 
ükatoel 'ttieta  a«ders  dan 'WiKirMi. 

De 


,y  Google 


iJseftKfiO£fir£jr«  68t 

.Bê  ooderw^rpoii  4w  twee  laaUle  zyn :  uHejt 
tfU^tttii  in  0fiAiis»7$^  de  beilaaübrei^eiide  g€6teld-> 
»heicl  eeoer  Geitte^litie /'  naar  l .  Job.  11:28; 
jBkt^  »itzus  emusTVs  in  de  toewijding  zijkis  lev«Q$ 
D^ada  de  uitbreiding  van 'Gods  koaiagr^k ,  v^or 
jidén  Leeraar  het  gepaste  ?oorbeeld  i»  zijne  if>r^ 
}»roor  d#  Gemeiöttte/'  i»ar.>t/<>A.  IV:34t— 37>     i 


over  de  bewegingen  dès  tijds,  Fitr  Academie* 
preeken ,  gehouden  te  Haile  in  den  tonder  van 
i8'l5  ;  door  l>r.  k,  ïkorücK.  Vit  fiet  tfoóg- 
iuiisch  vertaaldi  '^V  Rotterdam ,  i/)'  van  del* 
Meer  en  VerbruggBö,  1846.  64  hhdz,  In 
gr.  Svo.    De  'ptp  iè  ƒ0,50.  ' 

rl  ndieU  vti^  dit  bo0bj«  ia  do  haaden  van  vele , 
fW3f  Predyiniteii  als  Gemeealeiedèn  ^  w^nschea, 
is  kei  mei  oixidat  wij  deszelfs  groote  gebrekea  niet 
hebbe»  eqjgemerkt.  Vooreerst  i&  het  magügoverr 
dreven.   Ola  den  der  vele  voorbeelden  te  noettien; 

Biadz.  18  «rat  tu<;^lu6e  daar  zegt,  over  de  her 
deadaiagsehe  onwetendheid ,  »vaD  jong  ea  ^ud^ 
•vaia  '6f  erhcdéü  en  onderdanen ,  van  Fvofes$opea 
»en  staderenden  /^  ais  dat  tegenwoordig  in  Duiischr 
iand  200  erg  is,  tal  het  er  wel  aliijdzoo  geweeat 
sija.  fietii  ook  veel  lOeBr  o^ :  Bmisohland  i  dan 
o|>  OBö  laad  toepasselijk.'  Eiadelijk  bea»i woord* 
het ,  ja ,  aan  zywcii  titel  ,■  maar  »l^ehifi  zeer  vü» 
X  X  3  ver. 


,y  Google 


6I$2  1.   TflOLUCK, 

v«rre ;    het    zijn    meer    woorden  naar  oanieiding 
van  zekere  omstandigheden ,  die  in  onzen  tijd  zieh 
opdoen  i    Ook  op  den  inhoud  hebben  wij  gewigtige 
aanmerking.     Zoo   b.  ▼.  het  thema  van  de  eerste 
preek:   »Diar  is  de    waarheid   het  zeldzaamst  te 
»Ti&den ,   waar  de   menigte  het  grootst  is.**     W9 
nemen  het  op  ons ,  om  OTen  goed  het  nox  pojm^ 
li^   vox  Dei  (de  stem  des  Tolks  is  de  stem  Gods) 
te  verdedigen.     Het  wordt  sophisme  tegen  sophis* 
me  ;  eigenlijk  gezegd  :  redeneeringen  ,  die  tot  geen 
resul.Uat  leiden    en  vrij  nutteloos  zijn.     Als  tso- 
XDCK  gesteld  had :    nitt  ailpd  is  de  utaarheid  hij 
de  menigte ;   ah !    dat  is  wat  anders.     Maar  dan 
was  de  stelling   wel   flaanw  ^noeg  om  er   eene 
preek  van  te   maken.    £n    wanneer  tholuck  dat 
thema  baseert  op  de  uitspraak  des  Heeren :  Gaat 
in  door  de  enge  poort  enz.  (Matth.  Vil:  13, 14) 
dan«' zien' wij  in  2Ulk  zijdelingsch  gebruik  (ii|  onze 
«ogen    mishruik)    van  den  tekst  slechts  een  over* 
'hlijfsel   van    de  treurige  geTolgen  ^  die  het  behou- 
den  van   de   Epistel    en  Evangelieteksten  voor  de 
predikkudde  in  Duiieehlaftd  gehad  heeft,  -f-  Bezt 
groote   gebreken  nemen  echter  niet  weg,  dat  het 
woorden  van  kracht  zijn,  die  wij  gaarne  hooren, 
eri  die  wij  «van    thokock  gewoon  zijn.    -En  wan- 
neer  wij   dit    boekje  in  veler  handen  wèaschen 
en  er  den  wensch  bijvoegen ,  dat  er  nog- eens  irat 
m6er  kanselwerk  van  iflOLOCK  vertaald. worde ,  dan 
doen   wij  zulks,   omdat . wij   geloo?en ,   dat  erin 
de   prcekmethode    van    tholvck,  die  in  Duitsck- 


,y  Google 


OVJER    DE    KEWEGIKüElSr    DES   IlJbS,  68^ 

land  inderdaad    weldadig  werkt,    ea  er  éea  eind 
maakt    aan  dat  fiaauwe  verhandelen  en  moraliseo- 
ren  9    ook  voor  onze  homiletiek  elementen  liggen  « 
voor   ons  brnikbaar   niet  alleen ,    maar    zelfs   bij 
den    gang,  dien   z&  thans  te  onzent  neemt,  bijna 
noodzakelijk.    *-    Zijne  methode'  in  haar  geheel, 
zoo   als  ze  daar  ligt,  is  onbruikbaar,  en  zou  da 
degei0iheid  iran  een   Hollandsch  gehoor  beleedi- 
gen.  ^aar  toch',  zijne  stoute  ,  aangrijpende  Kraft- . 
sprache,   zijne  gewoonte,  om  zich  als  naast  en  bij 
den    toehoorder  te  plaatsen ,  gelijkvloers ,  luet  als 
wij,    wier  homiletiek   zich    oieer  en  meer  begint 
te  eothurneeren ,  —  vooral  ook  zijn  gebruik  ma- 
ken  van    de  geschiedenis  des  lands  en  der  Gods* 
dienst ,  en  van  andere ,  bij  ons  wat  al  te  veel  van 
den   predikstoel  geweerde  zaken.  —  W9  hebben 
óp  dit  oogehhlik  een  tiental  bundels  Leerredenen^ 
deels    reeds  gereeenseerd ,   deels  nog   wachtende  ^ 
TÓór   ons;    daardoor  is  het  verschil' ons  misschien 
zoo   in  de  oogen  gevallen  ,  en ,  daardoor  rekenen 
wij    ons  tevens   bevoegd  om   ie  oordeelen  ,  en  te 
wenscfaen,  dat  en,  van    i^olvcx,  ook  van  H^avs 
en   dergelijken ,    nog   eens  wat  in  onze  taal  worde 
overgebragt,     om   eens   aual^ing    te    geven    om 
hunne   methoden    te  bespreken,  en  er  het  goede, 
wei  gedigereerd,    uit   over    te    nemen.     Beproeft 
alle  dingen ,    behoudt   het  ^oede.     £n  zoo  v^rdï 
ons  publiek    er  ook  wat  aan  gewend.     Wij  ont- 
houden ons  van   meer  over    dit  gewiglig  onder^ 
werp    te   zeggen  ,    omdat  wij    de  schets   van   een 
X  \  't  hc>- 


,y  Google 


68%  A.  -THO|.rCK,    EMZ. 

hfuniletifche  recensie  reeds  gerf^ed  tiebben ,  wturiii 
wy  er  op  tefiig  ^ffUeo  inoelea  koaioDT 


fn  Kinderjprteken  van  v.  i.  tan  xh^rabts, 
F  red,  <tf  Roeianje,  (ihanM  te  Oost-^fuA^affi). 
Te  Schoonhoven  ,  èij  S.  E.  van  ïfoo»en  ,  1846, 
Pe  prijs  van  ieder  fV/P,12J. 

De  Heer  vav  i;uAaA9TE,  die  {ik  Sphi-ijver 
feed»  eeae  gqns^ige  bekendheid  verkreeg ,  door 
\it%  leveren  viin>  epn^erseheiden  l^ijdrageii  in  vele 
onier  l^UerkiIndige  ||6si:hriften ,  levert  ipet  óai^ 
KiiiderpreeJEen  eeii^  nibiiWe  pro«ve,  hoe  4«  leer 
OBxer  ge$egei|de  (God^llieQflt  ook  voor  ki^der^n  op 
eeQe  Mingen^nie  eii  boTattelijke  wij«e  zij  vour  te 
dragen.  Dit  ^estM ,  waarvan  elk  op  ziffa  ^elve 
aUat,  en  afzondorljjk  is  iii4gege?#n ,  ^aadelt 
an4njr4«  i|k  een  yoor|)eel4  ^iin  vroegego^yniclit, 
«^ar  1  K^.  XVlil :  12^  (  —  de  M^tei  jQi^luir 
fenmoea,  wi^r  ö^^»  XJfV:33A;  —  #£Mr5»^toen 
Hij  twaalf  jaren  on^wasi  n^ar  Zf»c.  II :  42-^49 ; 
)i«k  verlceerde  ^fedrag  van  den  l^roeder  tan  den 
Tti^loren  4009 «  naar  Z«<7«  ](V:^,  29;  —  de 
endei)gen4«  kinderene  v^in  BKT««tL,  dofMr  God  ge- 
itr^ft ,  na^r  8  I^an,  II :  23 ,  24  ;  en  de  beseheir 
fienheid ,  eep?  sieraad  der  jeugd  ^  n^ar  PhiL  (Y :  5a, 
Referent  kenl,  zoo  hij  meent,  het  bo()gst  mócije- 
Mjke  -om   in    bet  Godadieostige  den  kindertod^  ia 

fref- 


,y  Google 


9}    A.    VAN    CBARAMF.  ,    E9^.  ffi^ 

li^éii  eft  ie  ])6war6Q.  A  inde  f jf  reeken  behoor  ei^ 
{dan  ook  tot  het  min$t  giswoQ<! .  werk  des  Gods* 
(iienstl(»eraar$  (  vaar  ephter  de  opleiding  r^n  kin* 
deren  eenie  der  gewigiigste  bej^igheden  van  Hj^bdib 
heilige  biediening  uitmaakt.  Over  het  alg^meeif 
h^ft  de  3phr^yer  ^lek^  osk^r  het  oordeel  van  Ke* 
fer«Qt ,  zeer  goed  van  ^yne  taajc  gekweten ,  .|bi| 
verdienen  icijne  optellen  in  veler  kinderen  handen 
^  zijn  ;  waar  hij  ^e  d^n  ook,'  ter  bevorderii;^  vaii 
den  yWaren  godsdienstsin ,  en  ter  aankweekitog  vaii^ 
ad  die  deifgden ,  welke,  den  gpeden  '  burger  en 
e<ehten  C^hristen  vormen-,  hartelijk  weascht.  He^ 
piinsi  bevielen  l^em ,  in '  dispositie  ea  gang ,  da  ^ 
0p$teUep  over  Gen.  ^X\ :  33^  en  £ue.  II :  42^^ , 
ia  welk  ^erstgemelde-  hy  iqeende  d;^ ;  hpt  woord 
kufanselen ,  hoezeer  bij  kinderep  pn  in  den  dag^? 
)gkschen  spt^ek^rant  wel  bekend,  minder overeen-r 
komstig  met  den  aard  der  deftige  kaneel welspre-* 
k«Adheid  zou  mogen  heeten.  Q?erigen$  mogen 
zich  Sphrijver  en  Uitgever  over  een  rnim  debiel 
verbl0fden,  en  ook  dH  )iinderwoord  ten  waren 
zegen  ged^en  !  9, ;    .. 


Smkken  ^hetr effende  de  beschuldigifig  iegin  de 
kef  en  de  heroeping  van  Dê.  a.  i^UT^Eaa  va9 
nEK  Lotr^ ,  ^.  D,  M'  te  Zutphen ,  ingeleuêrd 

'  btf    het    Klaerikaai    Bestmtr   van  L^iden;  en 

migegiepen    ten   w^rdeelè   der   JBuitzitien^   en 

Diaconie' jérmeH,^"^,  i.  Te  Leiden,  htjJ.W. 

Xx  5  Broq* 


,y  Google 


686  STUK  REN  Esrz. 

Brouwer ,  1846.     39  hladz.     In  gr.  8»o.     De^ 

prijs  is  ƒ0,25.  '        ^ 

fFaarsckuwing    tegen    en    teregtw^zing^van  de 

brochure ;    fVaarom   is  er  te  Leiden  geprotés-  . 

teerd  tegen  het  beroep  van  Ds.  a.  rütgers  van 

OER  LOEFF?    Te  Leiden  ,  bij  P.  Engels,  18^7. 

23  bladt.     In  gr.  8w*     De  prijs  is  /0,25. 

In  zoo  verre  als  de  Lèidsch^  zaak  eenig  be- 
.  lang  heeft  voor  de  geschiedenis  van  onze  Kerk , 
kan  ook  de,  serie  van  stukken,  waartoe  N^.  1 
behoort,  eenige  waarde  hebben;  het  bevat  l^*  de 
beschuldiging  tegen/  de  leer  van  Hs.  rdtgers  vak 
OBR  lJeff;  2^  de-  uitspraak  van  het  Klassikaal 
Bestuur;.  3^  de  memorie  van  hooger  beroep  aan* 
het  Provinciaal  Kerkbestuur  van  Zuid^ Holland, 

Het  andere  is  èene  apologie  van  sommige  dier 
punten  der  leer  van  de  Groninger  school ,  welke 
aan  Ds.  ruiger s  viir  oer  loeff  ais  afwijking  vaa 
de  leer  des  N.  T.  in  de  Kerk  zijn  te  laste  ge* 
legd;  voornamelijk  betreffende  de  Godheid  van 
onzen  Zaligmaker  en  heeft  gcene  waarde ,  dan  al-> 
leen  voor  die  leden  der  Leidsche  Gtmttnie^  ói^ 
onbekend  zijn  met  'de  bewijsvoering  der  Groninger 
school  op  deze  punten.  Verder  willen  w§  ons , 
althans  naar  aanleiding  van  deze  hrochares,  met 
(Ie ,  als  teeken  des  tijds  zeer  merkwaardige  Leid- 
üche  zaak ,  niet  inlaten.  Om  echter  den  schijn  niet  ió 
hebben  dat  zulks  geschiede  uit  vrees  of  zucht  om  eene 
der  partijen  te  ergeren  of  te  belteven  ,  voegen  wij 


,y  Google 


STUKKEN    ERZ.  687 

èr  b§,  dat  wij  op  de  twee  eerste  der  geincrimi- 
neerde  punten,  de  Godheid  des  Heeren  juvs 
cHRisTiTs  en  de  kracht  en  betrekking  van  zijnQü 
dood  tegen  rutgkrs  va»  der  ioeff  zijn ,  op  hel 
derde,  de  persoonlijkheid  yan  den  H.  Geest,  niet 
|[elooTen  dat  die  uit  de  H.  Schrift  genoegzaam 
bewezen  kan  worden.  Zoo  er  dus  om  onreglzin- 
nigheid  ihoet  afgezet  worden ,  dan  is  zulks ,  waaé- 
schijnlijk  met  meer  dan  negen'  tiendedeel  onzer 
ï'redikanten  ,  ook  het  lot  van 

Mens  ingenua  Deo  graia,    * 

\Bijhel  voor  de  Israëlitische  jeugd ,  door  s.  i, 
HOLDER,  Doctor  in  de  fFijsbegeerte  enlnspec 
ieur  der  Godsdienstige  Israëlitische  scholen, 
5604—1844.  Derde  en  vierde  Stuk.  Te  Lei- 
den ,  hij  D.  du  Mortier  en  Zoon.  In  duod. 
De  prijs  van  ieder  Stuk  •>  ƒ  0,35. 

Wij  hebben  gemakkelijkheidshalve  en  om  de- 
zen Bijbel  spoeÜiger  aan  te  kondigen,  twee  stuk- 
jes tè  zamea  genomen.  Het  derile  stu^'e  bevai 
de  geschiedenis  der  aartsvaders ,  tot  aan  de  lotge- 
vallen'van  JACOB.  Ook  dit  gedeelte  hebben  wij 
wederom  met  groot  genoegen  gdezea ,  en  d«  be- 
langrijke gebeurtenissen,  die  hetzelve. bevat ^  zijn 
door  den  Schrijver  op  nieuw,  met  naauwkeurigheid 
behandeld ,  en  naar  de  be|ioeften  der  israèiitische 
jeuigd,  ten  wier  gevalle  dit  wtrk  is  uitgegeven,, 
zeer  goed  ingerigt. 

ira- 


,y  Google 


.^tteigeea.  <I<S  Sehrijyer  in  'het  eerste  flooföiiiili 
HMi^uan*^  i^R^SiK  isegt ,  en  vooFal  wat  beitrek-» 
kiog"  heeft  op  4e  tien  beproevi&gen  ,  die  hy  toU 
l^s  file  overlevertQg  moest  doorst^iaa ,  hadden  w^ 
Héver  gew0Qsel|t ,  dat  Mj  achterwege  had  gekten , 
ffaogezjen  vftl  hi^fyai  ia  Qods  woord  liieU  vin- 
den,  en  het  ook  veelal'  te  ongerijrnd  is  om  ge* 
Umfd  te  ir^dèr>4  In  bet  achtste  fibo^tuk  ht* 
handelt  de  Heef-  Hfri.iicA  Het  verkoopen  van  &sib*s 
eerstgebQOrteregt ,  met  ceic^re  kortheid  ,  en  vreemtl 
^wam  het  on«'  voor,  dat  over  het  gedrag  vai| 
41CQB  niet  rueer  was  uitgeweid ;  de  Schr^yer  gaat 
dft  met  stilzwijgen  yoorby.  Hij  sch^nt  sacobs 
handelwijze  niet  ^f  te  keilen  ^  gelijk  zulks  .toch 
wel  noodig  scheen ,  en  yergoelijkt  alles  door,  zich 
te  beroepen  op  de  vroegere  Goddelijke  voorz^- 
ging,  dat  de  oudste  den  jongste  .moest  dienen. 
Het  vierde  stukje  bevat  de  gèheele  belangrijke 
geschiedenis  vi|n  josspif ,  benevens  den  dood  t^q 
^en  aattsvadep  ja<job. 

Tftn  hetgeen  wij  tbf  hi(ff  IO0  TAtt  den  fieéirsnn.^ 
pvtk  gelezen  heèbem,  lieef|  Kfit  deeitje  oo^  het/ baste 
roldaan  $  h<et  leven  vati  iosl;|è[  toch  Wötdi^'hiér 
mét  zooveel  naanwkeurighdd  behandeld  *  en  too 
dmdeiijk  vaorpesleWv  dat  wij  den  llchrjiyw  de»- 
wegens  niet  genoeg  prijken  kunnen.  Wg  hebben 
slechts  ééne  aftiygerktivg ,  nsmd^i  dal  ée  voor- 
stelling meer  practisch  liaé  kuimen  z^'  6bds 
Toordenighéid,  die  ioo  duidelijk  in  dnaè  geftdhée- 
denis    uitblinkt,    had    ineer   J!Qt»#teii   iritkom«iF, 


,y  Google 


i 


ÈiJftEt.tööfR  B^  iskiëtiristnt  jeügjü. 
.to(yrAL»et  betrekking  tot  de  bektémmirrg  tan  iiel 
Israëlitische  yolk,  dat  door  Gods  leidiog  godn- 
rende  raim  vier  eeuwen  in  een  freemd .  hnd 
ra^esft  wonen ,  om  eenmaal  wederom  tkaar  het  be^« 
loofde  land  Kètnaan  terng  te  trekken ,  na  daartoe 
tooraf  ^  meer  g«tormd  te  afijn ;  dit  e(eit  e^  andeif 
badde»  w§  wd  ^^enscht  dal  meer  ware  nit^eiÉ- 
gmt  geworden.  Spoedig  hopen  wij  wederom  eigf^ 
paar  éeeU)es  aan  te  kondig^n^ 

A.  Sf.       ^ 


f^bor  Jófigetiitg^  lijióndef  ttït  dH  ieit:%aafdé 
standen,  Twaafftal  redeooeringeü  door  JOAif-» 
ites  cLARisar£.  Tweede  druk.  Te  ^tn^rferdam/ 
^^•P.  !f.  van  Kampen,  1846.  279  bladi.  In 
AL  Svo^    i?e  >/§>?>ƒ  1,90-  ''    ■     : 

De2re  redevoeringen  tan  den  Ho«>gTeeraa#  eiA'-' 
nrsst  waren  reed»  troeger  in  twee  op  elkande/ 
Volgende  bandieFs  mtgegeven ;  bet  goede  ontbaaf 
dat  dezdiVen  raogt^n  onderbinden  etf  de  herhaabK^ 
aandrang  van  zijne  vrienden,  noopteti  deil  ge^' 
feerdeii  Cf^aiefier  ze  op  nieuw  in  éénen  fonnde^^ 
en  waar  2ulks  noo^  scheen  verbetetd  -Uit  tie* 
gtfcn. 

Wij  bunnen  d^  i^ef  andei^s  dail  goedkeurein  ^ 
4mtloudeii  ons  fan  eede  opseitelijke  bi^rdeeHüg  ,- 
eettttd^üb  omdat  ieuiks  ^tèds  yh)eger  fceeft  ^aaffir 
gehad,    anderdèele^  «mdat   h»t-gunsi%e-g«roe^il 

over 


,y  Google 


C90  j.  cunissE,  .oz. 

oTer  deze   redeToerijigeii    alle  verdere  «a^pr^zing 
arerbodig  maakt. 

£éa  diag  wenschen  wij ,  dat  deze  oieawe  ea 
nelte  uitgaTe  yao  den  helaas!  na  reeds  ontslape- 
nen HoQgleeraar  niet  minder  dan  de  vroegere 
eenen  ruimen  aftrek  •  moge  yioden  en  nog  steeds 
veel  moge  toebrengen  tot  leiding  en  vorming  m 
jongelingen  op  hel  vooral  in  den  aanvai^  zoo 
moeijelijke  pad  des  levens. 


Z>^  j^eneas  van  vir«ilivs  uit  een  kr^gsiun£g 
oogpunt  beschouwd^  door  n.  >.  der  boer  foor- 
TüGAit,  Zid  vttft  de  ^Maatiohappij  van  let- 
terkunde te  Leiden,  Ridder  enz.  Te  Do«s< 
borgh ,  b^  A.  F.  H.  van  Troosienbarg  de 
Brnyn ,  1845.  36  bladz.  In  gr,  %oo.  De  pr^s 
is  ƒ  0,31 

Uit  stukje  was  oorspronkelijk  .bestemd  (oieeiie 
voorlezing  voor  de  kadetten  aan  de  militaire  Aca- 
demie te  Breda  f  hebbende  daar,  voor  1830  bet 
plan  bestaan ,  om  van  tijd  tot  tijd  door  koone 
Leeraren  en  Officieren  zoodanige  voorlezingen  ie 
honden.  £en  goed  en  loffelijk  plan.  Een  Officier 
lender  litteratunr,  die  in  zijn  vak  ingesloten, 
buiten  aanraking  roet  de  beschaafde  wereld  Urjn, 
is  in  vredestijd  een  akelig  wezen.  Klassieke  sio- 
dien'  vooral.  Liever  dan  romans.  Dat  is  dcge- 
li|k,  gezond,  diQ  geest  verkwikkend  ea  versie- 
rend 


,y  Google 


D.    J.    DEN    ROLR    F00aTUGA£L  ,    EftZ.  C91 

Ytad  voedsel.  Daar  hebbeik  de  grootste  irddheeren 
zich  bij  den  nakomeling  dubbelen  lauwer  dóoi^ 
▼erworTen.  Dit  goede  doel  doet  ons  voor  de 
xvrakke  zijde  van  dit  stukje  de  oogen  sluiten.  Taai 
en  styl  zijn  het  zwakst.  Aeneas,  Toor  Aenets; 
Burgemeester  cicero  (Br* !  met  eéne  .ailonge* 
'pruik  op) ;  dewelke,  denwelken  ;  dezelve ,  den- 
zelven  ;  voor :  die ,  aan  wien  ,  hem  ,  zijne ;  -^ 
Trojanen  ,  en  Troijanen  ;  «hetgene  dien  held  be« 
»jegent,  alüorens  dtij^elfê  landing  in  Italië  \'' 
«Cybille,*!  voor:  de  Sybille;  hun  ziende,  voor: 
hen ,  enz.  Hoe  toegevend ,  kunnen  wij  dat  toeh 
Biet  doorlaten. 

Mens  ingenua  Deo  groiét. 


De  drie  Zuilen  des  Tempeh :  Schoonheid ,  Wijs- 
heid en  Kracht,  ff'aar  het  HoogduUech  van 
j.  B.  KREBS  ,  doer  4.  w.  K.  Te  Gorinchem , 
hij  H.  Horneer,  1846.    Tn  gr.  Soo. 

De  vele  geschriften  over  de  Yrijraetselarij 
Honden  welhaast  den  regel  wettigen  dat  ook  zij 
zich  eindelijk  behoort  te  buigen  onder  de.  beer^» 
sdiappij  der  Drukkunst ,  om  door  dit  middel ,  ten 
einde  niet  ten  dotte  naaüwelijks  meer  dan  eenè 
.  kvenloozé  mummie  te  worden ,  hare  zaak ,  die 
voor  het  menschdom  zoo  veel  groots,  nuttigs  en 
yerhévens  bezit ,  aan  hét  4icht  te  brengen  en  hare 
"•  tem- 


yGoOglj^ 


éQi  i.  B.  KREüs  ,  tai* 

tempelen  te  ontslaiten ,  ten  einde  geheel  jé  mëntük'^ 
heid[>  faaren  'arbeid  teóge  aansehouwen.V  T«h  di^ü 
Èielregtl  istihtjnt  ook  yóoral  de  Vertaler  ras  éLÏr 
kleine  geschrift  te  t^ü.  nitg^aan ,  toen üt^  ]iesii»ot; 
om  de  rertaling  vaü  het^  v^etk  Tan  srebs  toof 
èige»  rekening  uit  té  ge,Ten.  W^  kttfiBén  ^  mrsil 
ons  'betreft ,  dien  regel  echter  niet  zoö  ^(Akeél  en ' 
al  OttToOrtraardelijk  toestemmen  of  toepassen;.  lii^ 
tnsschen  moeten  iiHj  verklaren^  dê.'Toprüfgende 
lelingen  I  die^  naar  bet  s«bijnt,  haaroursproÉi^ 
aan  gehoudeie  Instraètie<-|iOg«s  y«rsehuldjgd  z^n,< 
iea 'Tolté  .aanprgsen,  als  betattendé  da  aaiveré 
waarheid  en  de  hechtstë  grondslagen  om  bei  pu-» 
bliek  d6n  gunstigsten  dnnk  in  te  boezemen  voor 
«ene  Orde,  die  waarlijk  ten  onregte  by  zoo  Telen 
in  de  Tertloeking  is. 


Èürigten  omtrent  Indlè' ,  gedurende  eén  tienjarig 
terhlijf  aldaar^  door  z,  h.  röttger/^64i^* 
tingsprediker  in  dienst  der  Jfedertandsche  zen* 
ding  te  .Riöuvf  ."^  ffaür  hét  Jffoogduitsck.  Met 
eené  fcaart  en  plaat  {heifte  van  Rioaw).  Te 
Deventer,  bij  M.  Ballot',  1846.  2SÖ  6Ws. 
In  gr,  Svo.    De  prije  is  ƒ  3,P0.. 

£«tt  zeer  belangrijk  werk  ;  oorspronkel^k  ais : 
Ëriefé  ueber  Hinter  Indien  (beter:  de  IndisdM 
eilanden)  uitgegeten  ,    bezit  het  eenen  leTendigen, 

on- 


,y  Google 


onderhoudenden    Torm   van   gemeenzame  brieven  , 
vaarin  het  den  Schrijver  te  doen  is ,  om  den  le- 
zer geheel  in  zij.ne   nabijheid^  en   als  vlak  bij  de 
2aken  te  plaatsen*     Zoo  ver  wij  weten  bezaten  wij 
in  onze  taal  nog  geen  zoodanig  werk,  door  eenen 
Zendeling  geschreven ,   en   de  zaken  uit  een  zen- 
delingsoogpont   beschouwende.     Het  bevat  van  al* 
les  wat  in  den  Indischen  archipel  merkwaardig  is « 
land^  «n   Toikenbeschrijving ,  plantkande  ^  vooral 
zeden,   gewoonten ,   (J^odsdi^nstige  denkbeelden,  ^fiö 
'plegtigheden;    De.  tooneelen   zijn  Java  ^  Celebes^ 
de   Molukken ,    Riauw  ,  Indragirie ,  Palembangi< 
en  Banca.    Vooral  is  röttgeb  uitvoerig. omtrent i 
zijne  standplaats  jRiouw ,  een  klein  maar  voor  on»^ 
zeer   behingrijk  .  eiland ,   niet  ver  van  Singapore^. 
dat   tot  nog  toe  hier  weinig  bekend ,  en  ter  wi)|e^ 
▼an  de   grootere  posten  vrij  veronachtzaamd  was. 
Wij   prijzen  het  aan  als  eene  zeer  aangename  en 
ieve^  zeer  nattige  lezing,  voor  degeoien  die  lust 
of  behoefte  hebben  om  met  d^n  grond ,  dien  onze. 
Zendelingen  bearbeiden  ,  van  nabij  bekend  te  wor» 
den.  Eene  proere  deelden  wij  er  gaarne  juitmede;. 
om  ruimte  te  sparei^  verwijzen  wij  die  echter  dit- 
maal naar  hei  mengelwerk. 

Mtns  ingefif^a  Dto  grata. 


svEKz.  JU2IIJ 1847.        Yy  £<n. 

Digitized  by  CjOOQ IC 


694     Exv  vKÈntscB'GiM%t»tE''isstssfrti  ttï. 


Men  Drentsch  Gemeente- Assessor  met  zijne  iwee 

neven ,  op  reis  naar  Amsterdam  ,  in  het  voor* 

jaar  van  1843.   J^erste  Deel  ^  met  platen.    Te 

'Groningen,    hij   C.  M.  van  Bolhuis  Hoitsema, 

1845.     In  gr.  %vo.     J)e  prijs  is  ƒ  4^90. 

Srin  eansoudig«,  eerlijke  DrestkeBAae»^  wt«€ 
a%elegeiiheid  ea  siiefmoederJ^ke  faedeeÜKg  ia  ket- 
gden  de  msAtoehappelijke  beschanng  eo  Tcrfijnde 
weeide  allervege'  g«ed»  en  kwwds  ien  geroige 
had,  hen  min  of  riteer  aekteiiijk  eaTerl^en  moet' 
doen  staan  ,,  wanseer  2ij  in  de  zoogesaaiiide  geroete 
tpereld  'zoHen  tenschijnea ,  -  komen  op  den  inval 
om  eec»  een  togtje  n^ofr  Holland  -^  (Het  vette 
Jfoihtni^P^P^^P)  —  te  gaaa  ondernemen,  welk 
plan ,  trots  den  tegenstand  van.  ddn  desaangaande 
Inlegden  familieraad ,  straks  worél  ten  ukvoer 
gelegd.  Tan  hanne  ontmodlingen  ea  epranogen 
schijnen  nj  zorgvuldige  aanteekeniagen  te  kdÜieB 
gehouden ;  en ,  bijaldien  deze  verspr^de  btjzon>- 
derkeden  door  hen  zelve  of  een'  hunnwr  tet  eea 
geheel  zijn  gebragt,  in  de»  vorm  en  inhoud,  zoot 
als  irij  ht^t  kier  w^r  ons  hebben ,  moei  Referent 
verklaren  dat  zij  ,wel  gezegd  kunnen  worden ,  op 
hetgeen  men  hunnen  landaard  doorgaans  pleegt 
na  te  geven,  eene  alleszins  gunstige  uitzondering 
te  maken.  Ongemeen  onderhoudend  toch  en  met 
kennis  van   zaken ,  is  bet  werk  opgesteld ;  gelijk 

hei 


,y  Google 


het  (Joorw^Ten  is  met  geestige  inyallen  en  puntige 
gezegden ,  die  Toor  de  scherpzinnigheid  en  het 
Savoir  titre  tan-  deto  Schrijver  of  cle  Sehrijt^er» 
pleiten.  JViet  onaardige  proeven  vonden  wij  fnede> 
hier  en  daar  van  het  Drentsche  dialect  ^  dat  zich 
ia  de  contersatie  of  correspondentie  zdo  eigen- 
aardig uitdrukt.  Referent  houdt  het  er  iioor  ,  da* 
er  bij  het  lezen  tan  dit  werk ,  hetwelk  ons  al 
aanstcmdii  aan  de  reis  der  drie  Podagri&ten  door* 
Drenthe  ett  deszelfs  omstreken  doel  den^ken  ,  me- 
nig aangenaam  oogei^blik  op  de  onschuldigste  wijz# 
kan  worden  gesleten,  en  mrenigeen  reeds  met a er* 
langen*  mar  het  tweede  Deel  zal  doen  '  uitzien. 
Schrijver  en  Uiigeirer  moge  het  da^irU^e  bij'  het" 
tezeltd  publiek  aan  geene  aaomne^ging  ontbreken^ 


Geschted"  en  Begtskundig  cVeflei^  door  Mr* 
p.  J.  wAtRAVEir.  Te  Amersfoort,  hij  Gebroe- 
ders Taats,  1846.  .141  hladz.  In  kl  %vo. 
De  jfrp  is  flfiO. 

Uit  deze  opgave  van  den  inhoud  van  dit  \«crkjé 
blijkt  reeds  duidelijk  dat  hier  verschillende  'zaleü 
behandeld  worden  <  en  inderdaad  tinden  w§  hlei^ 
geheel  vreemdsoortige  onderwerpen  voorgeitekf .  Het' 
grootste  gedeelte  tan  deze  bladen  wordt  gewijd  aan' 
eene  verkorte  geschiedenis  der  Jfederlanden  tart 
t7i3 — 1795.  Vervolgens  vinden  wij  eene  pi*ocve 
T  y  2  eener 


,y  Google 


C96  P.    '•    WAtRAVEJf^ 

eaner    regte^lykc    organisatie    en   eeae  proeve  van 
het    eerste   boek   eens  strafwetboek» ;   daarna  iel5 
over  het  inkomen  van  de  kroon ,,  en  eindelijk  ar  er 
de  inkwartiering.     Over   het   doelmatige  om  der- 
gelijke Treemdsoortige    zaken   in  één  werk  te  be- 
handelen,   wil  Recensent  liever  zijn  gevoelen  niet 
uiten  ;  hij  laat  dit  zoowel  aan  den  Schrijver  als  aan 
den   Lezer  zelven  ter  beoordèeling  over ;  alleenlijk 
meent  hij   vooraf   te  moeten  zeggen «  dat  hij  zich 
Tooral    iatt  het   eerste  gedeelte  van  dit  geschrift  $ 
Bamelijk   de   korte  geschiedenis  der  Nederlanden  « 
lal  bezig  houden ,  eensdeels  omdat  hij  dit  met  de 
ipeeste   naauwkeurigheid   heeft    nagelezen,  ander- 
deels dewijl  de  overige  zaken,  die  hier  behandeld 
worden ,    minder   tot   zijn   vak ,    als  zijnde   geen 
^Regtsgeleerde,  behooren.  Wat  nu  het  tijdvak  aan- 
gaat dat  de  Schrijver  ter  behandeling  heeft  geko- 
zen, namelijk  Tan  1713 — 1795  ,  hiervan  eene  af- 
zonderlijke  beknopte   geschiedenis   te  geven ,  kea- 
rén   wij   volkomen  goed ,  want  inderdaad  dit  tijd- 
vak 18  zeer  belangrijk.    ICa  den  gednchten  sacces- 
sie-óorlog,  was  de  Republiek  toch  tot  haar  hoogste 
toppunt  van  magt  gestegen ;  zij  had  in  êü^nzeUden 
•prlog   eene   magtsbetooning  ontwikkeld ,  waarvan 
men  iu  de  geschiedrollen  van  zulke  kleine  Staten 
b§na  geen  voorbeeld  kan  aantreffen :  en  in  Vl^b , 
dus   82  jaren  daarna,   is  datzelfde  maglige  Ge« 
iseènebest   «oo  goed  als   uit  de  rij  der  onafhan- 
kelijke  natiën    gewischt,   |ds   zijnde  geheel  ouder 
Treeroden    invloed   gekomen.    Gewis  een    opmer- 

kens- 


,y  Google 


GESCHIED-    IM    REGTSKUHDie   ALLERLEI.        697 

Menswaardig  verschil !  Of  de  Schrijver  nu  over 
dit  belangrijk  tijdvak  een  nienw  licht  verspreid 
en  de  daadzaken  in  een  helder  daglicht  gesteld 
heeft,  zoodat  deze  beknopte  geschiedenis*  eentf 
nieawe  bijdrage  voor  onze  letterkunde  en  geschie-^ 
deilis  kan  genoemd  worden ,  en  er  dus  geen  over» 
bodig  werk  geleverd  is?  deze  vragen  kan  Refe- 
rent niet  b,evestig^nd  beantwoorden ,  en  dit  zal , 
meent  hij,  nader  blijken  uit  de  aanmerkingen, 
die  hem  bij  de  lezing  zijn  voorgekomen ,  die  niet 
konde  achterwegen  gelaten  worden,  en  welke  hiji 
nu  zal  voorstellen.  Vooreerst  dan  is  reed^  de  ti- 
tel onjuist;  de  Schrijver  kon  niet  spreken  vaa 
eene  verkortte  geschiedenis  der  Nederlanden  van 
1713  —  1795,  aangezien  daaronder  zonder  twijfel 
het  tegenwoordige  België  moest  begrepen  zya  \s  én 
daar  dit  zijn  plan  niet  was ,  zoo  had  hij  moeten 
schrijven:  » Geschiedenis  der  Fereenigde  Neder^ 
landen^**  in  tegenstelling  vsinBe/gié,  dat  toen  den 
naam  van  Oostenrijksche  Nederlanden  droeg.  Wij 
werden  '  te  eerder  lot  deze  aanmerking  geleid , 
omdat  de  Heer  walraven  zelf  in  zijne  inleiding 
steeds  van  de  Fereenigde  Jfederianden  gewag 
maakt.  In  bet  begin  van  zijn  werk  schijnt  de 
Schrijver  het  niet  goed  te  ken  ren ,  dat  de  Staten 
vroeger  zoo  vele  millioenen  schats  verspild  heb- 
ben ,  om  de  heerschappij  van  België  aan  Frank" 
rijk  te  ^  onthouden ;  maar  moest  men  dan  de 
Franschen  zonder  verzet  zich  tot  aan  onze  greit- 
zen  laten  uitbreiden.  Voorwaar  Nederland  was 
•      Yy3  d.m 


,y  Google  ^ 


698  P.    J*    WALRiVEf  , 

dan  reeds  eeaige  j*ir4Jii  vrcmger  onder  FranscSwar 
ilivloed  gekomen  of  zelfs  overweldigd!  Odk  be« 
^huldigt  de  Meer  walrayzv  den  grooten  Slaats*^ 
iaftn  xoHAK  OE^  wiTar ,  dat  kij  «d^j  laiidio£i|^  te  T«el 
verwaarloosde;  en  zi^lks  Ie  regt:  ms^r  ii)  had  er 
moetea  l»jvoegeii ,  dat  geadelde  Staabunaa  ctil 
eeaigsififi  v^goedde  door  het  tekiteu  van  U-actatéa 
mei  vreemde  wdgeadbedea ,  die  ,  met  ^eki  onder-» 
jiteund,  ons  hulptroepen  lererdon ;. hierdoor  werd 
ons  land  ia  den  oorlog  van  177^  van  den  onder* 
gang  '  gered «  daar  <ie  vijand  nu  geaoodraakt  werd 
hetzelve  te  verlaten  ^  op  vreemden  bodem  te  gaao 
oorlogen,  Op  hladz.  45  vinden  wij  dat  Bergen 
op  Zot>ni  dooF  het  iaffa  gedrag  van  den  ouden 
Generaal  caoNsiKOAf  door  de  Ftanschcn  werd  ixi^ 
g^oz^eu;  dit  was  eeht^ir  het  igeiai  niet ,  want  de 
stad  werd  door  verrassing  ingenomen  ,  en  wij  heb- 
ben nooit  gelezen  ,  dat  -de  G«iieraal  CKORsmojt  ziek 
h/  heeft  gedragen ;  integendeel  werd  aan  de  be* 
peiling  en  hare  bevelhébben»  alle  eer  gegeven  we^ 
gentf  de  verdedigiB|[ ,  ofschoon  het  waar  isdat^u- 
«£u  IV  niet  ver*landighandeldedo€ir  de  verdediging 
va»  zulk  eene  belangrijke  ye&ting  jian  eenen  g ruwaard 
van  zeven  en  taqhlig  jaren  op  te  dragen.  Op  bladjL  OT 
aegt  de  Sehrijver ,  dat  hj)  niet  in  betzeVde  gebrek  wil 
vervatlea  van  den  HoogLeeraar  vajt  aaupeii»  in 
9^ne  verkorte  geschiedenis  d^c  JVederianden^  door 
breedvoerig  melding  te  maken  van  de  oorlogen 
én  omwentelingen ,  nlie  in  Melgü'  en  Fmnkrijk 
voorviüi«;n  ;   maar  d#ze  aanmerking  is  geheel  on- 


,y  Google 


GESCHIED-  X»   REGTSR«r»DI&  ALLERLEI.        099 

'gefosi,  wadt  de  Heer  vin  sahpem  beschreef  de 
)g;«icliiedeQis  via  al  de  Jfederiantlen^  .  ett  Idob 
^üs  'ée  gebeurtlNiiseii^  die  in^  Bwïgie  ktk  1786 
))lira(9  haddett,  niet  mc(  stiliwiggefl  y^rbijguo,' 
éfi  wak  meis  ^<^^  in  Frankrijk  pkaUhad,  onaan^- 
l^eroetd  laten ,  want  dan  ioudeii  deJezers  nieb  op 
'hét  slandpant  komea ,  wasirép  ik  ScbriJTer  beo  wiJde 
jiiaftleen ,  en  skh  geeo  denkbeeld'  konnen  foritieQ 
-v^li  hetgeen  -oaiftiddelijk  loei  di»  g[ro<He  otnweit- 
Ulihg^  in  verbatid  ^toad. 

Tot  éus  yerre  hebben  urij  eenige  aaaaierkingea 
«^  de  behanéeiiDg  der  zaken  zeke  gemaakt.  Veel 
^eer  echter  voékn  w§  om  genoopt  «m  op  taal 
«n  »tyi  het  een  eft  aader  in  het  midden  te  brea«- 
|>tQ.  Be  tad  toc^  is  ^  onddfak&  den  ij  f  er ,  dien  4e 
ëcbtijvei')  U^keA^  de  Voorrede ,  beeft  aingei^elid 
om  dezeWe  te  verbeteren,  nog  aki^  onzniTer^, 
4enzij  m«B  dü  aan  de  eorreetie  wijte.  Op  bladz. 
^6  .b.  ^é  ^tkè^XÊ  wf  ^  dal  Jfeéeriand  ^slechts  4ieet¥' 
tigdüizvnd  ma»  nioest  . levéren,  :faetivelk  ; zonder 
tw^fbl  viercksix^ind  mtLU  z^n  moet.  '  Op  bkdz^  21 
ietetï  trij  Oostindischè  i  hetwelk  OsUadistke  maat- 
•sdiiappij  «9n  moet ,  daar  dezelve  te  Osiendê  in 
*B0tf^  werd  apgirigt^  ena;  Ook  de  panctnatie  is 
^p  vele  plaatstfl  niet  juist  ^  men  vergelijke  bladz.:  4. 
Maar  koveiial  hebben  w^  op  den  st^  aanmerking 
gen  4  die  dikwerf  oiidttidel^k  is  en  veekl  door 
dUfigfeÉaaUd^  tdsschenradéAen  ontsierd  wordt;  een 
vdörbefekl  aij  Wêr  genoégaaapöi. 
'  Op  Madfv  89  i«esrt  iMeii  het  ffavolgende ;  )>D«ze 
Ty  4  krachts- 

Digitized  by  LjOOQ IC 


tnX)  F.    i.    WltKATO,     ... 

'krachbinspanjiiiig  bad  eTenw«l  (bmI  alev^,  zoo 
tils*  Mej.  A.  L.  «•  TO0SSAIIX :  segt  in  pUaU  tui 
«leTenwel  /  fv^mt  vooreerst  vindt  (vind)  ik  het 
.woordje  al  overbodig,  en  ten  anderen  ben  ik  van 
«evoelen ,  dat  door  het  woord  alevd  de  beteekenis 
ivan  alevenwel  niet. jttbt  uitgedrukt ,  «n  ten  nnnste 
iiiet  door  een  ieder  b^epien  wordt)  ten  gevolge 
dat  een  vijfentwintigste  penning  *.  nitg^afchreven 
werd.*'  Wij  vragen  het,  b  eene  dusdanige  taal- 
knodige  aanmerking  als  tossckenzin  niet  geheel  en 
al  ongepast;  ten  hoogste  aoude  z^  in  eene  noot 
kannen  goedgekeurd  worden  f  Andere  dergetiike 
lange  tusschenredenen ,  die  niet.  aiiders  dan  on- 
duidelijkheid  veroorzaken ,  vinden  wg  op  Uads.  4 
en  vooral  aan  het  éoi  van  .dece  geschiedenb  op 
•Madz.  95  en  96 ,  waar  laatste  linshedeni  b§na 
.Oli^erstaanbaar  ign. '  .:jv     . 

'  Ziet  hier  hetgeen  wijf  oornameiijkop^ezegesdHe- 
^nis  der  Yereenigde  Nederlanden  van  1713— 1795 
hebben  aan  te  merken;  veel  goeds  komt  daarin 
voor  r  vooral  hebben  w§. Hoofdstuk.  II  en  ID  met 
genoegen  gelezen,  maar  toeh  knnnen  wy  dit  werk 
niet  wmhepaald  goedkeuren  en  aanprezen  ,  bgzoa- 
•der  wegens  de  gebreken  van  taal  en  stijl ,  die  het- 
lelve  maar  al  te  zeer  ontsieren ,  weshalve  v§  wel 
«ouden  wenscben  ,  dat  de  Schr^ver  zijnea  arbmd 
nog  eens  nazag  en  verbeterd  op  nieuw  uitgaf. 

Over  de  andere  stukken  zullen  w$  kort  i^a , 
wegens  bovengemelde  rede.  Zyne  proove  eeuer 
ragterKjke  organisatie   hebben   w^    met  genoegen 


,y  Google 


/ 


GESCHIED-   E9   REGT^KVRBI»   ILURIII.       ^i 

gelezen;  alleenlgk  kwam  hei  ons  voor,  dat  er  bij 
<le     regteriijke    magt    nog    meer   koa   beattinigd 
^worden,   dèor  niet  alle  pro?inciale  Hoven  te  J»e- 
liottden;    ook  scheen   ons   de    bezoldiging  van  de 
iedcn   van  den  Hoogen  Raad  te;wein!g  toe.    Vol- 
gens   he\  plan  van  den  Schrijver  Eonde  de  Presi- 
dent van  zulk  een  achtbaar  collegie  slechU /SOOO 
genieten  ,    hetwdk   zeker  niet  te  ved  is.     Op  ^ 
proeve  van  het  eerste  boek  eens  slrafwetboeks  heb* 
ben  wij  niets  aan  te  merken.    Met  den  Schrijver 
'z^n  vrij  het  eens,  dat  een  inkomen  van  anderhalf 
millioen  voor  eenen  Komng  è^tt  Nederhndtn  xktX 
te  Teel   is,    maar   vrij  kunnen   niet  met  hem  in- 
stemmen,    dat  men  het  aan  de  Koningin- Weduwe 
ea   den    Kroonprins  toegelegde  inkomen  moest  slf* 
schaffen;  immers  gaat  het  niet  alt^  door;  dat 
dergelijke   personen    van    zich  zelve   geld   gend^ 
hebben ,   om>  volgens  hunnen  stand  te  kunnen  le- 
ven,  (Duitsekland  biedt  daarvan  voorbeelden  aan) 
tft  wat  zouden   zij   dan  beginnen ,  wanneer  zg 
nit  «igene'  mtddeien  hunnen  ataftt  niet  kunnen  op«- 
tioidenP  Over  het  laatste  :Stlik^   betrekkelijk  de 
tttkwartiering',  volgens  art.  210  der  Grondwet, 
laten   wij  ons  niet  uit,   en  wif  eindigen  met  den 
wensch ,   dai4ti  gesehiéd^  en^  regtskundig  allerlei , 
nietlegeBstaande  de  gebreken,  die  w$  meenen  dat 
in    hetzehe  i^vonden  worden,  door.  het  publiek 
gunstig  worde  opgenomen  $n  een  ruim  debiet  den 
arbeid  van  den  Heer  walra^kh  beloone* 

<  ^ -  •  •     •  •    H.-  ».  •  . 

Yt  5  na 


,y  Google 


709  HBaiftfBT   RAU,    T4fg^ 


ih  É^êittr  em  tifn  Hofnttr.  ffiêioriache  rdM« 
uit  de  eerste  helft  der  dertiende  Eeuw.  JüeMr 
het  tioogéidtick  ttin  HSRiBERt  «av.  IndHe 
fieehm.  Met  gelithogf.  titel  en  vignetten.  Te 
AtDsterdMQ ,  hij  },  M •  £.  Meijer «  1846.  Eerste 
Peel  334,  tweede  Deel  3^i4  en  derde  Deel 
351  b^ddz,     Jn  gr,  t^i     De  prijs  is /9J^. 

I 

W\|  hebben  telkens,  wanneer  historische sta- 
éièn  ons  voerden  ift  de- eerste  helft  der  dertiende 
.eeliw,  te  yneï  het  gewigt  gevoeld  van  dit  aan  ge* 
twurtenissen  soo  rijke  tijdiak  der  Saropesche  ge- 
schiedenis }  wanneer  ie  ons  in  de  nabijlieid  hrag- 
Urn  van  Keiausr  fhkaerik  II,  te  Teel  opgezien  tegen 
4e  kolossale  historische  figuur  van  dezen  kamp- 
▼echter,  tegen  de  in  sijnen  ti|d  op  haar  toppunt 
staande  hiërarchie  vnn  B<me ;  te  reel  ingenomen - 
heid  gevoeld  met  deaen  H0H£irsf  KAUf  |«n  ,  die  sijnen 
tijd  twee  eeuwen  voorait  was,  —  dan  dat  wij 
niet  eejteii  historischen  roman ,  die  ons  zijn  woe- 
lig leven,  vad  tijnen  kruistogt  af  .tot  aan  s^nea 
dood^ioe,.  aanschouwelijk  voor  oogen  stelt,  zydan 
ook  desselft  aesthetische  waarde  niet  hooger  dan 
middelmatig  ta  rekenen  ,  met  e^nig  genoegen  en 
belabgstelling  loud^n  ten  eind#  gelezen  hebben.  -^ 
Wij  willen  hem  gaarne  aanbevelen #  Hij  is  onder- 
houdend genoeg  geschreven»  Kleine  histoprische 
^en  ,   b.  V.   het  karakter  van  WREDEtiiK ,  dat 

hier 


,y  Google 


H£BIB2RT    RAir ,    £N&  TOS 

hier  als  bij  uitnemendheid  kuisch  wordt  geschil- 
derd (huil  hml  daar  iiebben  wij  ^wel  eens  andi^s 
vttQ  geleden)  zullen  den  g«woj;ieil  lezer  niet. kin* 
deren. 

De  ,i}eer  hcuek  lale  de  pToeTon:  ^an  iiet/w^rk 
van  4iBii.  Vertaler,  dien  h^  yoor  éjBsen  arbeid 
gebruikt  heeft ,  door  een^o  deskiiiidigQa  nog  eens 
nazien,  «er  ze. ter  perse  gaan.  Op  de  100  eerste 
bladzijden  hebben  wij  aangeteekend :  t)ladz.  34 
"omgeving  (ümgebung);  bladz.  37  een  aafizien- 
lijk  geslacht  VAir  TflUEis&Kjr ,  Yoor ;  üü  Thurin^ 
genl  bladz.  44  van  af  den  helm  vertoonde  zich 
«en  pahtserhemd ;  bladz.  57  wrevelda^d  ('zoo  als 
Fteoelthat  hier  altijd  vertaald  Wordt) ;  bladz.  83 
schifrlaken  buizen,  voort .  wambuizen  ;' bladz.  87 
twee  ongeslachte  handlangers  ( Ungeslac'bt ,  onbe- 
schoft, lomp);  bladz.  88  brandende  kienspanen 
(Khn^dney  sparretakkeü ,  pijfiboom-spanen) ; 
hladz.  93  en  allerwege  :  betrachtingen ,  vólor :  over- 
denkingen ;  bladz.  98  hij  schreef  een  opstel  {au/" 
saiz)  aan  (Éeü  Sultan ,  voor :  brief;  blad^.  99 
suoodaardige  ontwijding  baars  ligchaams.  Toea 
verdroot  ons  het  caoographie  verbeler6n„  Oeze 
Vertaler  moet  ook  de  vrijheid  niet  meer  hebben 
om  er  noten  bij  te  scbryveu.  Ze  ziju  naar.  Druk 
eu  papier  gewoon.    ^Vignetten  leelijk. 

Jletéê  ingenua  Deo  grata,  . 


Isa-» 


,y  Google 


^04  H.    W.    HlRBERt  ,    EJrZ. 


ls.VBiM.iA, '  eeH  Gesckieikhndige  Roman ^  door 
H.  w.  'HERBEtiT.  ÜU  ktt  Engckck^  In  twee 
DeeUn.  Met  gelitkogr.  titel  en  vignet.  Te 
GroiiingeAv  hij  W.  van  Boekeren ,  1845.  Eet^ 
sic  Deel' 176,  tweede  Deel  270  bladz.  In 
gr,  ivo.    Dêj?njs  is  fb^SO, 

Ook  dezen  vertaalden  geschiedkundigen  r<v- 
luan ,  die  ons  in  het  woelige  tijdvak  der  JFronde 
(schoon  het  ons  daar  nooit  regt  in  heeft  willeii 
bevallen)  aan  de  .zijde  van ,  hazariii  ,  cohdé,  or- 
LEfirs ,  turehiie  ,  verplaatst ,  willen  wij  gaarne  oiize 
aanbeveling  voor  leesgezelschappen  en  leesbibliothe- 
ken medegeven.  Zonderling  yinden  wij  het,  dat 
op  den  titel  niet  vermeld  is ,  dat  het  b^ek ,  be- 
halve den  opgenoemden  roman.*  nog  drie  kleine 
stukjes  bevat,  de  St.  Bartholomeus*nacht ,  de 
Landheer,  en  de  dood  van  soto,  beslaande  de 
laatste  115  bladzijde^  van  het  tweede  deeL  Is  het 
oin  te  beproeven  of  de  Recensenten  Jiet  boA  wel  ^ 
geheel  doorlezen?  De  druk  bevalt  ons  beter  dan 
die  van  den  voorgaanden. 

Jfens  ingenu9  Deo  grata. 


AvuERLK,  o/  ingeland  on^er  kirel  II.  li^aar 
het  Engelse h,  In  drie  Deelen.  Te  Amster- 
dam,  hij  P.  N.  van  Kampen.,  1845.  Tezamen 
819  hladz.     In  gr.  8oo.     De  prijs  is  ƒ9,40, 

Inaieh  het  eeaè  verdienste  in  eenen  faistorischen 


,y  Google 


AtiaEKf-Rf    Of   £»€ÜSIiJ<Oi   OStlEB    KARF.L    II.     "^03 

roman  is.,  dal  -dieszelfs  .vorioea  ia,  oyeriïeiuitjeiii- 
miog  zijn.  met  de  slof,  daa  behoort  deze  onder 
de  verdienstelykste.  Verbazend ,  wat  eene  woelige , 
wat  «lene  den  lezer  in  onopbondelijke  spanning 
houdende  voor^tellinor ;  w§  maken  bijna. zwarighioid 
om  hem  aan  lezeressen  aan  te,  beirelen  ,  die. wat 
zwak  Tan  zenawen  zi^n ,  of  aan  jonge  menschen , 
die^  het  tijdperk  nog  niet  te  boven  zijn  ,  dat  ze  er 
's  nachts  niet  Tan  slapen  kannen.  £n  jnist  dat , 
getrouwe,  maar  al  te  getrouwe  spiegel  van  het 
tijdvak  der  Engelsche  geschiedenis  onder  kirel  II , 
inet  het  f  ransche  Conspiralie-tijdvak  der  FROnioe 
eenigermate  te  vergelijken,  maar  op  veel  bre^deir 
schaal,  wat  meer  deelneming  van  de  Volksmassa, 
en  oneindig  meer  gespannen  tevens,  door  de  te* 
gel^k  onder  dat  alles  tegen  elkander  in  gistende 
en  borrelende  elementen  tan  Papisme  én  Jesui- 
tisme,  en  het  Protestantendom,  van  naar  dispo- 
iSsme  strevende  .sbuvereinileit,  en  de  onder  ka- 
KKi,  I  ontwaakte  republikeinsche  zin. 

(Geheel  het  tegenovergestelde  daarenboven  im 
d«  gewone  Engelsche  romans,  waar  de  lezer  wel 
eens  lange  plaats-  en  tooneelbescbrij  vingen  ,  hoe 
belan^ryk  ook  voor  den  geschiedvorscher ,  onge- 
duldig overslaat ;  hier  is  integendeel  al  de  kracht 
op  de  personen ,  karakters  en  actiën  oyergebragt ; 
er  komt  daarbij  eene  levendige,  aanschouwelijke 
schildering,  gocd^  stijl,  niet  poëtisch  en  over- 
laden ,  maar  ook  niet  droog  of  taai. 

f  indelyk  ,   awo  ,  vejr  wg  aJihaDs  hebben  kunnen 


,y  Google 


705  AOitËiiit,  ot  ÈUBKum  ónBkn  KAütttti 
contraleréa  t  w«t  historische  waark«4d,  zoow^  itf 
tk  grootere  omtrekkw»^  d^z»keiK  eit  kf«kt«rs^ 
aU  k  d«  kleineftf  deUils»  Vooral-  i$  hét  karakter 
ea  dö  gesiihiedeak  faii  ALOERivoir  syd»»t,  den 
naFtelaap  toojil.  £iigelao(ts  i^^beid^  wieo»  eer  te 
li#fsteli«ii  aene  der  eerste  regf»rin^dadeH  tsafi  on- 
Aen  wnLBM  III  was^.  met  evenveel  tru4iw»)s  Jielde 
geschilderd.  Ook  op  howar»  ,  de  seh^tndvlek  des 
jidels ,  JAiFüBts  de  eerloose  regter ,  HïjsiRLiJ  4  mmh^ 
AooTNv'eB  Jt^aEi  II  zelf  ^  zal  e?eiiinin  de  ge- 
schiedkeilAer  als  de  roinMii^t'  veel  aftn  te  merkeo 
hebben» 

Voeg  er  na  hij  eene  goede  overii^ttflig',  waar- 
tan de  Vertaler ,  in  z^no  Voorrede ,  het  f  egt  had 
om  te  zeggen^  dat  hij  2e  ecm  autore  b&wörkt  had  < 
en  wij  behoeve»  niet  Ie  2«ggen  dat  mj  dezen  ro^ 
man  aan  hevelen  als  een  der  heaie  ^  die  in  den 
jongs^ten  tijd  ingevoerd  zija.  Onze  aanteckfiniageD 
.  op  de  vertaling  Waren  > uiterst  weinige.  Pen  Ver- 
taler schijnt  hel  te  ontgaan  dat :  €t  wêll  'm  het 
Ëngelsch  niet  alléén  eene^  put  kan  beteekenen^ 
löaar  zelfs  doorgaans  die  beteekenis  hecfft.  Vooi* 
het  door  hem  onvertaald  gelaten  CkewV'X  dt Fnse 
(IIÏ:  26)  heeft  onze  kr^gsknndige  taal  den  kunst* 
nasrnr:  Spaansche,  oèh  n^l  Friesche  rvtter» ,  zehJ- 
ïame  storm-'hwpek  Daar  «e  echter  x^voot komen 
als  op  de  borstwering  der  muren  zigthaar ,  zijn 
er  missc^hien  door  bedoeld «  •  en>  hstd  het  moeien 
vertaald  worden «  palisi»adeo.  Ooit  vwt- Jairiei^ 
(f II,:  43)    behbén   yi'i^   immterS;     toovergodinB*»' 

^  Eene 


,y  Google 


AUAI£RLK,    Of.  ^HG«tA4]l.,0l*D£li   KABÊt   II. >   707* 

£«iie  zaniierliBge  figuur  makbii  daxr  de,» bubbel-' 
«paarcUn'*  bij  den  h^psmiaaioei  vslb  »fairus  ^  Hé 
»if  Fs ,  iDênschexL  met  ezekkoppea  ,  liobbt^lpaatdeA  ^ 
ixeAz/'  JË^et  z«d  eeofi.  der  aftdere  heieekepisjsen 
lean  . AAiiy<-^r««  moeten,  w^eii ,  n.  .1.  stokpajii;^ 
den<;  ik.  tiermoed  ^  eene  desüjck gdbcntkeUjke  kw'a^r 
mift-reriiiDinikiin^  ^  waarscbijnl^k  mei  nmp^lm^ 
op^b&t  Didibtkende. .spreekwoord:  Hvery  fpol  hk-. 
own   hohhy,  her  se*    Iedere  j»>t  b«eft  i^^iK  eigea 

Yignetten  goed.  JXrnk  nelj/ès. .  M^ar  wdaricuir» 
nUi  by  zoo  een  smaakvoUen  roman  <  d^t  eeuMfifgf 
rood  .kiewits  ?  £b  konden .  de  randea  w\i  teei 
smaller?  Znit  ge  daa  nooti  van  uwe  n?ibnr0i»  Ufn 
ren,  mijoB  Hcèrea  UilgeT'ersF  >        . 

..     t  .  Ment  iv^nua  Oe^^  grq$<^        , 

-  ■      1  ■  .  ■       I ■  : ;; —» ' TT—. 

Spróo'kjés  uit  de  oudè  doos ,  op  'rijm  géhrugt 
door  j.  p.  HEI  JE.  L  Pood  Kopje,  2.  t)ê  ge<^ 
laarsde  Kat,  3.  Klein  Duimpje,  Wet  ge^ 
kleurde  plaatjes  elk  75  Cent ,  zonder  plaatjes 
J'S  Cent»  f^oor  schoolgehruik  en  tér  uitdeeliii^ 
aan  kinderen  uit  de  behoeftige  volksklasse  f  < 
%ondér  plaatjes  a  / 1,50  per  12  exemplaren* 

Al  Jftow^  dci  di^bt^r,  de?e  r^rsjes  ^sproo^je» 
wkr  deoadft  dooa»*'  wij  onttingen  ?e  daarom  met 
niet  minder  genoegen  en.  danj^ün  liem ,  dat  hi| 
ziyne  wek/BTJ^ned^n*  pm,.  %»  tijd  en  ziJB,geni<| 
heeft  gewijd  aan  de  bearbeiding  dier-  bij  ^eleijf 
veraehte  kindecsprookjt»  ^    die  echter  in  de  oogen 


,y  Google 


706  >.    r.   HIIJE,   fiJIZ. 

tas  «rieodea  d«r  jeagd  eea<t  waarde  hebben  voor 
het  aankomend  geslacht,  welke  de  verkeerde  be- 
grippen van  dwazen  dezelven  niet  kannen  ontrooven. 

Beter  toch  is  het «  de  aankomende  jeugd  door 
diergel|jke  onscholdige  verhaaltjes  te  vermaken , 
Tooralf  wanneer  ze  door  eene  zoo  voortreffel^ke 
hand  zijn  omgewerkt  en  in  een  bevallig  kleed  ge* 
stoken ,  dan  haar  boeken  in  handen  te  geven ,  di« 
oorspronkelijk  voor  andere  dan  onze  NederUndsebe 
kinderen  geschreven,  ook  niet  altijd  den  toets  vaa 
^rodsdienst  en  zedel^kheid  kannen  doorstaan,  en 
veeUl ,  doordien  ze  nog  boven  het  kinderlijk  begrip 
verheven  zijn ,  op  de  nog  niet  genoeg  ontwikkelde 
denkvermogens  eenen  verkeerden  indruk  nuken. 

Wij  danken  nogmaals  den  H^eer  heue  yooc  dit 
geschenk  aan  de  lieve  kleinen ,  en  voegen  er  nog 
hg»  dat  het  ons  verheugt,  dat  hij  niet  zoo  veler 
YOprbeeld .gevolgd  heeft,  en  Sprookjes  enz,  ^  maar 
niet  Sprookjess  enz.  geschreven  heeft. 

W^  laten  gaarne  ieders  gevoelen  in  waarde, 
maar.  wij  voor  ons  zijn  op  die  menigte  a*s  niet 
gesteld ;  het  geeft  eene  stgf  heid ,  die  onsa  sckoone 
moedertaal  waarlijk  ft^iiaa  nienwen  inisler  bgzet, 
althans  in  ons  oog. 

Wij  hopen  dat  de  diehter  tfp  het  uigedd^en 
spoor  zal  voortgaaa  en  deae  SprooJ^'eê  door  no; 
velen  zal  doen  'volgen.  Onze  lezers  mogen  van 
die  volgenden  pp  goede  gronden  een  even  |^ns% 
verslag  verwaeblen,  s,  s^ 


ME.X- 


,y  Google 


MENGELWERK. 

VEERTIEN  DAG  Elf. 
JEm  i^rkaal  u{t  d^njare  106. na  /.  C, 
.     .         (Vervolg  Yao  bladt.  606)« 

In  eeo  ruim  etf  smaakvol  iogerigt  aekurvet^* 
trek  9  op  een  gemakkelijk  rostbéd ,  lag  eeo  maii 
in  de  kracbt  des  levens.  Zijne  diepgezohkeo  oogen  ^ 
ingevallen  en  vermagerd  gelaat «  de  korte  en  p^n» 
lijke  ademhaling,,  eene  van  tijd*  tot  tjd  afgebroken 
kueh  t  waardoor  een  ligt  rood  op  aijne  wangen 
ontstond  4  terwijl  het  zweet  in  groote  druppels  van 
zijn  voorhoofd  op*  den  korten. rosaehügèn  baard  ne» 
derviél ,  alles  deed  u  genoegzaam  zien  dat  hij  hel 
einde  des  levens  nabij  was.  Yan  l$d  tot  tijd  hief 
hy  de  gevouwen  handen  omhoog  en  sloeg  hij  zynn 
matte  oogen  ten  hemel  I  alsof  hij  bad.  Zijne  vrouw  , 
aan  het  hoofdeinde^ zijner  legerstede  neergeknield  | 
wisehte  iiem  gedurig  het  zweet  af,  en  hield  hem 
eenige  verkwikkende  en  verfrissehende  oliè  onder- 
den neus.  Ofschoon  diep  bedroefd^*  was  zy  zeeif 
bedaard  en  sprak  den  *  stervende  een  woord  yan* 
bemoediging  en  troost  toe,  dat  deze  met  ee/i 
zwakke ,  afgebroken  stem  beantwoordde.     Hij  wa% 

BOiKz.iUHi/18i7.        Zz  nie- 

/ 

Digitizedby  Google 


710  YEERTIEII    DlGElf. 

niemand  anders  dan  dé  iolleo^aaf  Ufcios ,    die  mét 
zijne  vroUvr    flora   voor   eenige    maanden   tot  d& 
gemeenschap   der   beiHgen  toegetreden  was.     £eir 
Toorbeeld    Tan' inbaligheid  'eii    knetelarij,   als  hij 
was ,    vroeg  hij    naar   rcgt  noeh  wet ,  en  was  op 
niets,  ander»   bedacht   dan   om  njne  geldzucht  te 
Toeden.     Menige  zucht   en   menige  traan   had  hij: 
afgeperst.     Wat  lag   er  hem  aan   gelegeiT  of  een' 
behoeftig    huisgezfn   in   ellende    wer^   gestbr^,    o# 
eene  arme  weduwe  geen  brood  Toor  hare  kinderen' 
had,  omdat  zij  den  laatsten  penning  hem  had  moe- 
ten afstaan.  Er  komt  bij ,  zijn  hnis  was  éeü  tem-' 
j$el  der'  ongebondenheid  en  vefrégaénd(^i^edelöos* 
beid.     De  Jood   haatte    en   Vloekte ;   cle*  welden- 
kende Bomein  is&hnwde  hem.    Eü  fo^b  Miaaldé  die 
beat   en  afkeer  niet  bij  di«n^  welke  mth  jegens' 
bem  koesterde  ,   sedert  b^  wlw  oyérgegaaii'  tot-  het 
Cbrislendöm.     Van   toen   af  tdde  hi]  hnéér  zijne 
yróegefe  bekenden  eA  dcèlgénrootlön  *ijtter  Id^üw 
èigbeid   geen   enkelen  triend  niee^.     Éét  scheen , 
óf  aller  haat  op  hem  aabliep,    en  van  alle  kanten' 
éljn  ondergang  besloten  ^sis\     Yoo^  weinige  Gron- 
den terugkeerende  van  eéne  vergadering  óïit  broe- 
déren  nabij  de  Schaapspoort  ^  was  bij  onverwacht» 
doof   eenige   personen   aangerand ,   dr^,  nadat  ti^ 
hem  deerlijk  hadden  mishandeld  ,  hem  id  déb  Vyver 
•  Bethesda  hadden   geworpen.     Hij    zoè   geii^^lfjk 
iijn  omgekoMen »  waren  niet  twee  der  htoeieftdr^ 
die  eénigentifd  na  heni  de  bewuste  iroiiing,.iraar 
Éien    vörgnderd  gewefcst  ^a»",   veriateh'  hadden , 


,y  Google 


J 


Hierl^aaris  voorbijgaahdé ;  hém  op  aijit  gekcr^ftt  tó^ 
hnJpc  giJsrteld.  Zij  hadden  hem  zoo  ^o^d  itt'd^l§1c 
Haar  tljhb  wohiiig  gebragt ,  viÉ*r  hfj  hiet  Wh^ 
daarna  in  één  'iwaré  koorts  riel,  die ,- uit  aan^- 
Tnerking  tafi  den  sbhrik  èH  vroegéb  iiiïé^'éiiehde 
levenswgze ,  dérinate  «ijöé  kl-achied  ititgèpjit  hald  ^ 
9at  atle  hoop  op  behodtl  Vfei-vlogeh  ira^i  Oftëhboïi 
lig  Yeèl  leed  ,  én  hël  gebeurde  tan  -troegêffe  êè^^ 
hem  nog  wel  tètè  nederdrukle,  wai  ifjn  g^loW 
in  4en  Heer  én  «ijn  vèrlrouwen  'op  de  ^éfradb 
Gods  tast  genoeg  om  haïh  tebrep  wanhoop  eh  iët^ 
twijfeling  te  bevetl%en.  Hij  getbelAj  dat  «ijh  'éibéê 
naderde  en  Tetpkngde ,  naar  hét  Épöstolisth  p^ 
hroik ,  een  der  olpaiénerd  öf  Efailjgfelistfeti  bij  tiék 
te  hebben.  Zijner  ken»  vid  öp  aaroIt  ,  die  Hem 
bnderrigl  gegeten  Mtd  niet  alleen  iii  de  leei^  dit 
zaligheid^  maar  é&!Sft  wién  h^  iAn  dén  ddoIi^g| 
was  terng  gebröglf,  jttist  tofeh  hij  bezig  ^S  éene 
arm€  ytmir ,  die  de  geWoöé  kèfzeHijfiê  sehattib^ 
niet 'kon  bèfaleni  haar  öppéffkléëd  te  dntnëüiét?* 
Een  kort  en  ernstig  woord  laé  den  jéögdr^èfl  miü 
deed  hèto  afoien  tarir  zijii  tóoi^fiemêh  kü  béfèüih 
eön  heilzamén  intteed  nrt  ©p  hèiA  éh  zijne  vrouw; 
die ,  '  ófsèhoori  niét  ioö  dkp  gëionifcn  iÖs  haat 
inan^  op  térre  na  niet  Vrij  waé  Van  de  misdaden; 
welke  deze  bedreef. 

Juist  trad  aaro»  de  ziekenkamer  binnen  ,  toen 

lïoRA  tot  den  stervende  zéide  :  het  bloed  des  Zdóds 

Gods   reinigt  van  alle  zoïidèii.     Biedtórd  nadèrdfe 

de  jongman   hel  ruslbéd  Waar^  tftt  itèrVèiidé.  tté> . 

Z  z  2  der- 


,y  Google 


tèt  fXEATIIA    DAGSft.  * 

jétrlig,  die  sijne  oogeo  met  onbesejbrijfelgfee 
treugde  op  hem  sloeg ,  de  beide  haodep  naar  hem 
ttiblrekte  en  eene  zwakke  poging  deed  om  zied  op 
Ie  riglen. 

» Vermoei  n  nief ,  cvciüs  !* '  voegde  i  i^ROir  hem  loe^ 
terw^l  hij  diens  hand  deelnemend  drakte  f  »pal  uvt 
'  krachten  niet  noodeloos  nitr  Gy  lijdt  om  den 
Mam  des  Heeren.  Wees  goedsmoeds!  De  Heer 
is  ons  foorgegaan:  óêze  korte  verdrukking  gaat 
haastig  Toorhij  en  leidt  tot  de  uitnemende  heep» 
mkheid  onzes  Gods^  Dank  God  en  den  Heer 
outisTirs ,  die  n ,  daar  gij  dood  waart  in  zonden  ea 
misdaden,  heeA  levend  gemaakt  en  vernieuwd  dooF 
«jnen  Geest ,  om  z^n  beeld  gelijkvormig  teworden.*' 

»Och^"  stamelde  de  stervende,  »tk  h«bvêel. .. 
Ik  heb  lang  ...  zwaar  gomd^d.'*  Een  breede 
Iraaen vloed  besproeide  zijn  vermagerd -gdaat. 

» Indien  wij  onze  *zood«Q  beladen,**  hervatte 
A1R09 ,  »God  is  'getroaw.  dat  Hij  ze^  «[orgeve  en 
regtvaardig ,  waarom  Hij  on»  reinigen  zal  vaojalle 
ongeregtigfaetd*  Wij  hebben  ,**  ging  h^j.  met  hoofe 
st^gend^lgeestdrift  voort*^  »wiy  hebben  een  vsor- 
spraak  bij  dèn  Vader,  fzzus  cofiisius  den  r^^ 
vaardige.  Hij  is  eene  verzoening  voor  onze  «»< 
den ,  en  niet  slechts  voor  onze  zonden  ,  maar  «i>or 
die  der  geheele  wereld/' 

Ter^wijl  hij  daar  stond  en  sprak ,.  sehcen  hij  een 

JEngel  in   het  kleed  des  stof  bewoners ;  hemelgtan* 

jtrtfalde  van-  hein   af  en    ÉDaje&teit   stond  op- zijn 

4Utngezigt  uitgedrokt,   £n  toen  bij ,  na  eea  oogeo - 

'  .  blik 


,y  Google 


jbMc  ctvifgens ,  de  regterhand  ten  htmel  iiief  ea 
uiifiep:  »Lvcivsl  geloof  in  den  Heer  en  g^  tvAi 
zalig  woeden;  want  wie  in  Hem  gelooft,  heeft èel 
eeuwige  leven/*  toen  was  het  of  de  Heer  zelf 
^ihir  -  stond  aan  de  sponde  eens  baetvaardigen  tol* 
tenaars  ^  en  hem  de  bl^mare  der  verzoenmg ,  «t 
den  hemel  meégebragt,  hoören  liet. 

'»Ja!-*  riep  tvcius  diep  bewogen  uit,  »ik  ge« 
loof;  Heer!  kom  m^n  ongeloof  te  hulp!  wees  m^ 
zondaar  genadig/' 

-  Toeif  ïniefde  de  edele  aarov  bij  den  stervend* 
neder ;  in  een  hartroerend  gebed  droeg  hij  den^ 
boetyaardigen  broeder  op  aan  Hem,  die  de  werldd 
zoo  liefhad,  dat  Hg  zgn  Zoon  gegeven  heeft., 
opdat  een  iegelijk ,  die  in  Hem  gelooft ,  niet  ver* 
derre ,  maar  het  eeuwige  *  leren  erlange.  Nadat 
dit  geëindigd  ivas ,  nam  hij  een  kleia  albaatei» 
krofk}a ,  dat  h§  tussehen  zijnan  gordel  droeg,  in 
de  regtefhand,  goot  eenige  droppels  op  het  hooM 
ran  ivctvs  en  sprak :  »ifl  den  name  des  Hèere^ 
canisTus,  ga  henen  in  vrede  T'  Daarop  legde  hij 
z^ne  handen  'op  zijn  hoofd,  zeggende:  »D6  ga» 
itade  van  onzen  Heer ,  de  diefde  Gods  en  de  ge* 
meensebap  des  H.  Geestes  zij  met  u.**  'Né  een 
'hartelijk  afiieheid  veiHIiet  hij  de  woning  der  rouwe. 
Cer  de  zon  ter  kimme  ondergegaan  was ,  wai 
'iXfCïXfs  zacht  en  kalm  ontslapen. 

Met  een  helschen  glim laeh  op  het  gelaat ,  wa^tta 

een   man  In    armoedige  kleeding   in  den  binnen* 

Z  z  3  Toor- 


,y  Google 


7H  VEMXjrV   DA4»I.V 

fgoirbof  rai| '  pAjps   iii&ca*s  waniofn  hei  fK^enUil^ 
1^  dat  dqi^  ^.oroeintche  rcgWr  k^ifi  te  ivooi^i  wilde 
ftf^n.  ^ij  kood^  het.  be«K  e^i^sieo,  dat  by..cIescfao? 
\wt  der  miidM4  in  «llerlei.  ^qrnen  doorgeloape^ 
|ia4  «n  -volleerd  ^as  in  wat  sno(KUieid  heet.     Hjj 
|r^  wat  men  in  I^t^re  4ag^ «  Qnder  ^aderen  he? 
mei  y^  wel  eens  noie^ide  een  lii^b^r^V  eilendeliiig , 
dien  B^qn^ter.    Jttqzss  b^d  hy  T^rMakU  pHfti^os 
^ad  hij  Yerlopcl^end ,  /({(uweV  pplylhefsine  belaeinte 
hij.     £n   toch   diende  hij  B^ne ,  boe  hg  het  ook 
411  sgn  hfirt  T^£peide.  en  floej^te.    Hg  |vas  een 
.4ier  i|%huwemM  bandUngei^ ,  óit^  4e  Qhmtene^ 
fipq[K>OFd$   fp  s^nkr^igt,  t^t  weinig  waar.>CAJü$ 
fieh   vei^   (^eqde  pii^  4^1^  g«H^^   Godsdienst- 
«feta   fan  den  jiapdbqd^  t<^  Y^rbannea  en  uit  Ie 
roegen.  If ie(  hn^  4eed  P44ps  jfifJfM  op  zich  wacb- 
Um,     »Volg  my  1**    rjep  hy  df|i  be^chrefea  per- 
4Pop  tpet   op  eeuf  lij«e,  4ie  trols-t  ^o  gemeenr 
>ljiq»h^4   ^vene  a^n  ^  4ag  legde.     »Volg  uu| 
4QI14  r'    riep   C4 J((ft  nqgv^aaif ,  Uieu  4^e  oobewe- 
0lijk   alaj|n  bl^f ,    akof.  hij :  nienaaitd   gezien  of 
gehoKürd  had ,   »of  staf^i  gg  in  twee^tr^d  of  ge  qv 
xwarte    zie)   'yoorlaafi     w^l.    nfi^r   zi||t  hezoede? 

3| Wraak,  f«ir?|9ckie  fcon4!"  iQQi|ip«;kie  hy  bia- 
{leps^on^^r  (ervyl  hy  p^^es  yqlgde^  naar  de.bftr 
kende  kleinls  benedenzfial.  yJly  «poeien  siUen  terr 
ga.an!**  riep  hij  overluid, 

ft  Wie  ,^'  was  4f  ▼r.fHg  ^n  cijci^. 

l»Kd«lf    CAius,"    antwoordde   jtoita,   j^die  aan- 

h»ng 


,y  Google 


hiag  wan  den  PTazarenerv    en  allea  die,    eved^  jils 
zij ,  het  land  beroeren  ea  ten  val  br^engea^'*.  j 

:  j» Wat  bebi  gij.no  weer. r' 
.  .»Ik  beb/'  vervolgde  JQIA  9  »ik  heb  eeol  bels^ngff 
K^k  geheim  ontdek!  !*/ 

»Nu,  spreek  op!  Jood!*'  .    . 

.  .j>Wat  verdteei  .xova,  'als  hij  u  hét  hoofd  dier 
vervloekte  Christenea  in  handen  levert ,  als  Mi 
een  hnnnor  voornaamste  steunpilaren:  hier  brengt^ 
als  hi}  U-de  beide  moordenaars  van  den  tolbeambte 
Kvcivs,  noemt ,  ab  hjyu.  een  man  Israëls  aanwijst 
en  des  gevorderd  bier  henen  leidt,  die,  ofschoon 
Israëliet,  een  Christenhond >  een  afvallige  in  zijn 
hais  herbergt  en  verpltegty  di«  tegen  den  Ke^r 
niet  alleen  ongunstig  gestemd,  is,  maar  zfih  ten 
aanhoore  van  .twee  geüiigon,'  ongansüg  van  hem 
spcakP-*..,.  . 

:» Zwijg,  Jood!  ^rijf>  mijn  geduld  niet  tot  h^t 
nitefstd,   wsuir  en  wi^  z^n  ze;  apreds,op,  noem, 

z«  ipij  r  ^ 

»Maar  het  geld !  edele  cuus  2  het  i&  e^n  gcoot^ 
vangst.  Hebt  ge  in  lang-  schooner.  buit  gehad  ? 
let  w«l  edele  regter!  ^an ,.  iweov  •••.  vijf^  tij/ 
personen  en  dajk  van  beteekenis.  Wat  geeft  gij  P  Jla 
gij  kunt  ze  schroev^  ,  geeselea ,.  pai^^en,  bran- 
den,  kruisigen,  ja  al  wat  ge  maar  wilt.**    • 

.»Waar  zijn  ze^  noein  ze  myP^Vfi^p  cajos 
woedend  uit. 

»Geldr'  riep  de  Jood  mot  o^escbr^elijkei 
koelheid,  »voor  dezen  en  de  vorigen.'* 

.  Z  ^  4  »Spreek 


Digitized  by  LjOOQ IC 


^  Inspreek    op,   lage  verrader !**    sohreeawde  4«i 
regier,  stoiopvoeteBde  va^  kwaadheid. 

»6eld!**  herhaalde  joaa  dof.en  somber;  en  dat 
woord  klonk  afachawel^k  en  huiveringwekkead. 
»6eld  alleen  is  het  middel  om .  aw  doel  te  bereiken  i^ 
magtige  en  regtvaardigè  regterT',  .  ..- 

'  »Spreek  !*'  riep  cAJuis  met  .een  donderende  stem » 
i^of  ik  zal  het  a  leecen.  Eenige^  spoorslagen  «n 
eeo  kruis,  en  gij  zolt  Tan  toon  veranderen»^* 

Eer  CAJus  wist,  waar  hij  bleef,  had.ioHA  alch 
pijlsnel 'Verw^derd  en  de  r^erl^ke  woning  ver^ 
laten.  . 

'  Den  volgenden  dag  aien  ^ij  ^lenaelfden  persoon 
b§  den  stadhonder  skroius,  die  hem  honderd 
gouden  Denariê'n  (ruim  vierhonderd  Guldens)  be? 
loofde,  indien  dé  zaak  goed  afliep.  InmiddeU 
moest  htj  met  den  regter  cajus  in  den  laten  avond 
van  dien  dag  teragkomen ,  ten  einde  eenig  plan 
te  beramen  om  de  bedoelde  personen  gelijkt^dig  en 
aonder  veel  beweging  magtig  te  worden. 

•  Terwgl  dit. voorviel,  was  ion atiuii  met  aabov , 
^Ken  by  bij  het  oveiigaan  van  de  Xedran  ont- 
moette, siMioas,  wonin(|f  monengetreden.  In  wei*- 
»ige  woorden  deelde  de  waardigp  ^isschöp»  kei 
berigi  van  den  Ji>n>eder  nii  JttUioekië  mede ;  ter- 
wijl hij  er  bijvoegde,  dat  hrj  vreesde  dat  ook 
in  Jt^a  nienwe  vervolgingen  ophande  waren ; 
fvaarera  hij  het  judMèmt  keurde  om  met  AAnovi 


Digitized  by 


Google 


fkisegeniii0  «Is  E7aogeHsl  niet  langer  te  waditea  ^ 
Blaar  dit  üoy  op  denzAfê^n  svond^  ühdeh^oQ^e^ 
,  ren  bijeengekomen  war^  >  te  doen  plaat9  hebbea- 
Bat  h§  bovendien  bij  diezelfde  gelegenheid  op  eei|. 
medehelper  ia  het  Episcopaat  zou  «andringen^  cK9 « 
ia  gevalle  hij  kwam  te  sterven  ^  ia  zgne  pda^ts 
optrad  en ,  zoo  lang  hij  leefde ,  hem  behulpxaam  was 
ki  zijde  manigTdldige  en  gewigtige  bezigheden,  ^ 

»Mij  dunkt ,  AiRON  rV  ging  hgTport,  »déHe#p 
x«l  inij  eerla'ng  tot  zich  roepen." 
•    «Dat  Qw   eindQ    z^cht  ^y,"  sprak  ^Aaoffdièp 
jetï-offen. 

»Het  zal  allhans  zalig  zijn ,"  hernam  de  oéde, 
T^wailt  /*  ging  >hi}  voort,  »ffiijn  leven,  was  chris'* 
TOS  èn  mijn  steHren  zal  mij  gewin  worden.  .  Za) 
inen  mij  alvorens ,  even  als  .d.en  broeder  f&orvs  , 
oproepen  om  van  dén  Qeer  getuigenis  te  geven. 
Het  zij  toot  Hij,  die  rog  honderd  en : twintig 
jaren  heeft  g^id  en  stbif  was,  lal  ia  die  ure 
zijn  ouden  dienstknecht  ook  niet  verlaten.  Hy  is 
de  Heerl  B§  doe  wat  goed  is  in  z^ueoogen/V  . 

Be  laatste  stralen  der  ondergaande  zon  wareii 
uitgedoofd.  £en  flaauw  rood  kleurde  de  kimfQiiQ 
en  was  de  voorbode,  van  den  naderen  Aacht.  ll[an 
t^d  -toi  tijd  zag  uien  door  hei  dal  J^apkatê  eenige 
lieden  over  de  Ktdron  henentrekken.  Sommigen 
links  af  naar^e/^'^maiié,  anderen  regts  af  n^ar 
Seihphage  en  Bethctnië ,  om  late^  laiigs  een 
kronkelend  met  digt  kreupelhout  bewaj^en. voetpad 

zz  5  m 


,y  Google 


7 IS  VEEanSJC   OAI^KK.r 

]}ij  LAZA&vs  graf  bij  een  ie  koipen.     Hier  was  4«| 
ingang   tot  dn  ?ergaderplagt^  der  Cliristef^p ,  di«. 
in    ««n .  4ér  yettWuIdige    en    vnuBe  spelonken   eut 
grotti»B    vaii   Juéea's  gebergte,    veilig   j^en  de 
nasporiügen    en  aao?aUea  blinner  vijiinden,   dea 
geftf  diendeit  in  WvofQdigiieid  des  harten.     Dese 
grafplaaii  Ijig  dermate   in.  het  geboomte  .?«rscha-, 
len,  dai  fijt    al    wa«  men    haar  nabygekcMnen^, 
pkerst    móeijelük  \e  ontdek)ten   was.     Voor  dea 
kleinen  ingang  was  een  deur,  die  met  een  springt 
reder  geopend  werd.    Slechts:  kruipende  .was  mea 
in   staat  er   tiinneii  te  komen.     Veertien  st^tea 
trappen  leidden  niia'ï^.  béiiedèn.    De  grot  selfe  vas 
vrij    ruim  ^  het  mid^enpnnt  van  vier  kruisgaair 
jl^,    di-o   naauweKiks   aoo    breed  waren  dat  één 
persoon  er  kon  docijrgaan.     £r  heer^^fate  volslagen 
dnisternis.  'Kén  ^ttv  gangen  voerde,  n^  onder^ 
seheidene   kronkelingen,  naar  een    ttieiiwe  grot, 
flaanw   verlieht  door  een -kleine  Ifimp  aan  het  ge- 
welf Tast  gém^iikt ,  niet  verre  van  een  kleine  trap , 
uit  e^ige  ^aamgevoegdè  stt etiklompen  vervaardigd* 
Ook   hier   waren   ondersf^eidene   gangen :  sledits 
'  die  ter  tijde  van  den  steenen  trap ,  Jeklde  naar  eea 
paar  kleine  kronkelingen ,  onmiddelijk  tot  de  plaats^^ 
des  gebeds*     Zij  wits   eenn   rnime  hoog  gewtlfd<i 
ftpelonk,    geschikt    ^a   ten    minsten   tweeduizend 
personen  te   bevatten^,  en  werd  verlicht  door  on« 
derscheidene  '■  staande   en  hangende  lampen.     Mea 
vondt  er  een  aant;t1  zitplaatsen ,  aan-  de  eene  zijde 
voqr  tp^nnéq  ei|  aiaq  den  anderen ^bmt  voor  vron* 

•  wen  ^ 


,y  Google 


I9r«a,  alUn  zQodafiig  gepla^iist,  dat  meu.mel  he( 
^aogeugt  oofttvraarU  heneii  zai.  Tegeopver  den 
^fiWe  ;Wa$  de  eenigjsins  ?erheven  sitpla^ts  van  dei| 
Bisschop  s|BiXQ«.  £«n  oipdwegis  verder  zag  neu 
leeae  laDgjO  tafel,  met  ri^we  hoi^ten  ^ankea  ^r. we« 
4er^ijde ,  waarop  brpo4  «9  wijn  geplaatst  wareoi 
Meer  op  den  achtergrond  npg  sprpBg  een  ^nteiii| 
idie  hai^r  water  in  66n*groQte  steen  en.  doppvoD^ 
fieérsiorttQ ,  orn  he^  door  eeoige  sleuren  in  .4en 
jgrcKid  yiw  MJte  ontlasten.  Hier  en  daar  brandde 
inen  ia  eenyp^dige  .koperen  sphalen  wierook  v^ 
andere  j^peceryeii,  om  den  jnvloed  der  vochtig- 
heid onschadelijk  te  r^ake^.  .  BaiteBgewoon  talrijk 
ivas  de  menigtci ,  die  aic)|  |ii^r  verzameld.  h|id ,  en 
pet  veikhaUend  verlangen  dp  \^t^\  van  den  hgqg- 
geachten  en  beminden  Biss((ibop  verbeidde.  J^aogr 
saam  trad  hij «  in^t  de  ee&e  hand  leiinende  op 
4AR0V,  lerwiji  hy  met  d^  an^eri)  op  2^9  staf 
fnsite,  de  vergaderpIaaU  biniieQ.  )Iet  ^^auwe 
schijnsel  ^^  een  b^vea  baya  h^ng^nde  lainp  deed 
e^e  bniteogewQn^  werkiQ9ï  Het  n^^.  pf- elke 
vore  en  rimpel  pp  vporhoplfl  ^n  afingezigigeëffen4 
wareii.  Qooge  eriift  en  majesteit  stondea  er  op 
uitgedrukt,  terwyl  ^%  vriendelijke  glimlach,  flie 
om  'zijne  Uppen.  ^ee(de ,  ajui  eei|  dier  w^^ns  ujt 
hppg^re  gewesten  ^t^  dénjj^en ,  dje  ^i^r  op  aarde 
J^unii^  gevallen  broeders  ^q  aust^rs  zoeken  op  te 
hefTeii  en  te  zaligen  49or  den  troost  der  geaade 
en  vefgifTenis.  Aller  opgen  ^i;aren  op.  hem  gevesr 
ügd,   eiji  ieder  staarde   hem   lan  m/et  eerbied  qq 

bc- 


,y  Google 


730  TIERTIEy   Dl  CM, 

bewondering ,  afsof  men  ieU  vreetnds  9«h  hèttt 
opmerkte.  Zoodra  hij  eenigzins  van  tgiie  ver^ 
fRoeijenis  was  nttgerust,  rigtte  hij  zich  l^gtnatm 
arereïnde ,  hief  z^ne  drmea  o?er  de  menigte  uk 
ea  sprak:  »Geoade  zij  b  en  vrede  van  Ged  on- 
sen  Vader ,  door  Christus  den  lieer.*'  Allen  hie- 
f  èn  )i«t  loflied  ;  Lof ,  eèr  zij  God  op  hoogen  toon « 
▼an  nu  tot  in  alle  eeuwigheid  /'  gemeenschappe(^k 
»an.  Roerend  en  zacht  klonk  het ,  en  aangenaam 
weei^almde  .  het  door  de  geweUen  en  gangen  Tan 
het  gebergte.  Daarop  las  siukon  niet  eene  hel** 
dere,  welinidende  stem  dat  gedeelte  tan  de  foeff- 
predikatie  des  Heerén  f  oor,  dat  later  bekend  ge-* 
worden  is  onder  den  naam  ^an  zaligsprekifigen. 
Met  ernst  en  nadruk  bestrafte  hij  de  onder  hen 
bestaande  gebreken  ,  en  spoorde  hen  aan  ,  ons ,  ter- 
wijl zg  treurden  over  hunne  zonden,  zfeh  tester* 
ken  in  den  Heer,  om  door  zijnen  H.  fieest  bei*' 
lig  en  onberispelijk  te  wandelen  in  de  liefde; 
daar  rainen  van  hart  en  zij  alleen  Hem  zien  zou« 
den.  Onbeschrijfelijk  was  hij  éAngedaan  ,.  toen  h^ 
sprak  oTér  de  woorden  :  » Zalig  die  vervolgd  wor«> 
détt  om  der  geregtigheidswiUe ;  want  hunner  is 
het  kottingHjk  der  hemelen.  Zalig  zijt  gij  als  zij 
11  smaden  en  Terrolgen ,  en  liegende  alle  kwaad 
tegen  u  spreken  om '  mijnen  wil."  Tranen  rolden 
nit'  zijne  oogen  ,  en"  er  verliepen  eenige  oofcn^ 
blikken  ,  eer  hij  in  staat  was  voort  te  gaan.  »K!d- 
derkens!"  riep  hij  nit;  }>mijne  aandoeningen  over- 
meesterden m§.     Ik   gevoel  het ,  menig  onzer  zal 


,y  Google 


TEERTlEH*DAGt.t-  ^31  * 

r|;ero9pea  woMeo  ora  te  lijden  en  Xe  sierHïk.  voor 
den  naam  dtis  Keer^n.  Mijn  h^ri  bloedt  ak  üc 
4eAk  om  utve  .kinderen ;  ^ant  de  dagen  ziga  op** 
bande,  dat  hei  vuur  der  vervolging,  dat  weder 
kjnng^azen  wordt ,  in  iicble  kaije  vlam  zal 
ontbranden^'  Sterkt  u  in  den  Heer  onze^  God^ 
Zalig  hij ,  die  vervolgd  wordt  om  der  gerêgtigheid 
wille,  bij  toeb  is  een  onderdaan  van  het.  rijk  der 
hemelen.  Anderzins  toeh  zonden  de  kinderen  der 
wereld  hem  njet.  aanvallen ,  maar  besehermen. 
Zalig  hij  ,  die  om  des  Heecen  naam  gelasterd  en 
belogen  wordt*  De  Heer  heeft  ^elve  dien  beket 
geledigd.  Zalig «  die  om  en  met  Hem  lijdt ; .  wanl 
hiy  behoort  tot  de  zijnen*  Vreest,  niet  voor  den 
mond  van  leugen  en  bedrog:  de  Heer  kent  u  h»* 
i^r.  £n  zijne  vrijspraak  is  meer  en  dierbaarder, 
dan  wereldroem  en  menseheneer.  Strijdt  den.goe; 
den  strijd:  behoudt  h€[t  geloof;  hebt  li^f ,  die.u 
haten:  bidt  voor  u  zelven  en  voor  allen,  vriend 
of  vijand  ;  .  gelijk  de  Heer  ^Af  deed ,  toen. Hij  Qni 
«nzen  wil  aan  iet  kruis  verhoogd  werd/.'  * 

K'Hoort  mij,  mijne  geliefden  T'  ging  hij  na  ^en^ 
klein«  rusle  yoort,  »hoc(rt  .mgl  De  tijden  zya 
boos;  en  omringd  gelijk  wjj.zijn  van  velaen  veler-» 
}ei  vijanden,,  i^  het  noodig.  uit  ie  zien  .naar  een 
bekwaam,  inan,  die  mij  ,  behulpzaam  is  in  mijit 
werk  ,  of ,.  die  na  mijn  verscheiden,  mijn  opvolger  _ 
«al  z§n  ;  want  ik  wil  bet  niet  verborgen  vooi;  u 
houden,  ik  geloof  vastelijk  eerlang  geroepen  te 
worden^,  om  voor  den  Heer  te  verschijnea,,   £r 

b 


,y  Google 


72Ü  V£fiRfi£»    DACEtr« 

is  BC^  \è\s  dat  4nii  swaar  op  hel  lunrte  w«^»  6g 
aildo  kent  onée»  broeder  AA&tfir.  0^^  weet- 1^"  is 
mij  «ea  geliefde  lóon  ïé  cüristvs  }  hartelijk  Ter«- 
laag  ik  hem  in  het  «èrk  der  £fa«gëliehedie«jig 
net  eigen  hond  in  Ie  xegeoen.  Hét  naderead 
Paaichfeett  Wae  el*  toe  bestemd,  maar  één  don* 
ker  Terffidedefl  eegt  ati^,  dat  ik  dan  niet  caeer 
in  u«r  midden '^al,  cijn.  Ik  zal  ia  deaen  avond 
aög ,  terwijl  eeie  tob  groote  en  talrijke  menigte 
aanvresig  ie ,  datgene  f errigtéa  ,  wat  eefst  later 
aoo  geschied  agn;**  Nieiüand  der  Oudsten  bragt  ieb 
kier  tegen  lui  Allen  Töirklaardén  niet  slechts  he^ 
tod  te  sgn «  maar  t\ék  hértelijk  te  Verheugen  dea 
«erdienstelykén  broeder  door  gesamenlijke  bede  ea  ' 
haadopleggidg  tot  zijne  roejnng  in  te  wijden. 

aAARoa!  zoon  tas  oniiea  ontslapen  broe<ier  jö^ 
atv,**  riep  aiaeoir  met  luider  stemme ^  »gg  hoort 
de  keaze  en  het  terlaagen  der  broedereh ,  keat 
herwaarts  tot  ons.**  Langzaatn  ,  maar  met  vastea 
tl^ed.,  naderde  hij  den  zetel  van  dén  Waardigen 
Grijsaard.  Op  t^n  staf  gelennd,  rigtte  deze  ziell 
è?erein*de  en  vroeg  hem  plegtig  af,'  of 'hij  zich  ia 
Staat  gevoelde  om  z^ne  lüoeijelijke  en  gewigtrge 
l*oeping  te  aanvaarden  P 

aMijne  genade  is  a  genoeg ,  mijne  'kracht  wordt 
in  zwakbdd  vel  bragt!  dat  is  de  sterkte  mijns  ge* 
toofs  'en  de  staf  mijns  vertrouwens  ,'*  aniwoot-ddè 
hij.  aZeg  het  ons,  hebt  gij  den  Heer  lief ,  Kef 
tot  in  den  dood  ?**  vroeg  siazoa  hem. 

aGetreuw   tbl  ia  den  doodl**  riep  h$  met  on^- 

be- 


yGopgle 


(fffscli rijfetij ke  geestdrift  en  krachtTol  iiit,  i^lDijöéf 
liHite  iSn  kétte  Mijft  in  leVeii  en  Merréh  r  chris-' 
•lus  ;  want  de  zaligheid  is  in  grenen 'onderen/* 
'  Door  eèn  der'  Oudsten  ondersteund ,  terltet  sï-*- 
IIK05  zijn  teriieTen  zelèl,  ^  Al  de  aaniiezige  'Oad- 
«ten  traden  né  met  hetn  toe,  namen  den^Gr^s-» 
«ard  en  ürRox  iH  hun  'midderi  en'  knielden  eer-^ 
biedig  röndoin  ben  neder.  Een  zaéht  gernisc))! 
Kei  zich  hoor^n ,  want  de  geheéhi  Gemeente  volgde 
het  Toorbeeld  hare^  opzieners  «n  '  bdog  dé  knieën 
toor  den  JMIerhoogsl^.  »Wie  een  opzienërsambf 
Begeert  y  Tcrlaflgt  eén  ^'dot'lfèffélijk ,  aiahr  mbeije^ 
Kjk  werk.  O  mijn  zoótf!  rirïjn  zobnT!  wees  stdnd-* 
▼astig ,  onbezwefcen  ,  Tolijverig  in  het  werk  detf 
fieeren,  sprekeiidè  niet  otn  menisehen  Ie  behagen  . 
itaaar  tfdorden  van  gejond  veHiiud  in  een^^oadig- 
leid  des  harteil:  rrees  niet  dit  ontzet H  niet!  dê 
Méér  zal  inet  u  zijn.  Wiè?  Hl*m  bcigdl  toór '  déf 
«reischeni-  zal  Hij  ook  belijden  roof  zijnen  Va-» 
der  in  de  hemelen.  Ziet  op  de  uitnemendheid  de^ 
It)on^,  watrt  wie  eenszondaar  bekeert  vun  dedWa-' 
Üng  zijns  wèg'si  redt  eene*  ziel  fan  den  dood- ett 
Bedekt  eene  menigte  fan  'overti^edingen.  fiondf 
aan  in  den  gebede ,  strijdt  dën  goeden  strijd.** 
'  Toen  drnkte  hij  hem  een  küs^,  het  téekeif 
fan  -de  gemeenschap  der  heiligen  ,  op  het  ?oor- 
ftoofd ,  deed  hem  nedefknielen ,  leidde  zijne  beide. 
Randen  op  hem  en  spfak  een  kort  en  krachtig 
gebed  uit.  Hfet  vaderlijlij'  deèlrfeming  en  liefde 
droeg  '  hij  hem  op  a«^n  dïeü  Heer',  diö  Hem  reed* 
•  •    '  "  zo<^ 


Dig^tized  by 


Google 


f2ï  fEEftTieil   OiGCf. 

too  ?|oeg..¥etiiiaardigd:eo  b«kvrttiD  geaiaakt  btct 
OOI  f  ijn«D .  Jiamn  de»  volke  t«  f  erkondigen*  :  flcl 
plogtig  Amen  ,  door  aU«B  herhaald ,  getsigde  Tatf"- 
da  belaDgsieliing ,  die  hen  beüelde.  Daarop  rtgtten 
tich  allen  ovarcind  eo  hicrren  staande  hét  feestlied 
aam  »Uw  Heilige  (Geest  ?er?ut  zijn  hart!''  terwijl 
inmiddela  al  de  Oudsten  hunne  armen  zegorend 
OTer  den  broeder ,  die  nog  knielend  nederlag  < 
nitbreidden.  Zoodra  de  feestzang  geëindigd  was/ 
reikte  simkoü  den  knielenden  brDeder  de  hand, 
teririjl  hg  hem  onder  het  opstaan  toeriep :  »rigi 
lóó  vele  nedergebogenen  en  boetfaardigen  op,  en- 
leidt  hen  zóó  zacbtheps  en  liefderijk  tot  de  ge' 
meenschap  der  HeiKgen  ;  terwijl  de  Heer  zeU e  r 
als  gg  hier  voleindigd  hebt «  11  zoo  binnenieide  in; 
de  woning  des  Vaders !"  Toen  sloot  hij  den  diep 
bewogen  broeder  in  syae  armen  en  drukte  heny 
aan  zyn  hart.  Al  de  Oadsten  reikten  *  hem  de^ 
band,  ten  teeken  ?an  broederliefde  en  Tricnd*. 
Mhapstrouw. 

Nadat  deze  plegtigheid  was  afgeloopea ,  begaTen 
tich  allen  naar  den  aoh tergrond  -en  namen  plaats 
aan  de  tafel  des  Heeren  ^  om  bij  brood  en  i^'n 
aan  Hem  te  gedenken*  Inmiddels  zamelden  de 
Diakenen  de  liefdegaven  in  ten  behoeve  der  ar- 
men..  Zoodra  ieder  zijne  plaats  had  ingenomen, 
smeekte  sikeojt  den  zegen  des  Heeren  over  deze 
-  plegtigheid  af ;  en  deed  brood  en.  wijn  onder  een 
korte  toespraak  i  ter  opwekking  van  liefde  jegens 
en   tjTOUW  aan  den    Heer  zyner  Gemeente,  rond 

dee- 


,y  Google 


VBKRTIKV  DAevm  729' 

(isdétt.  Na  dt  viering  d«s  Jkvoddnfaals  keerde 
sinoH  terug  naar  tS^np  gewoüè  zitplaats ;  allen 
Toigden  ciJB  TdorbeeU.  Zoodra  de  orde  lierstetd 
tras,  en  eene  eerbiedige  stilte  in  de  vergadering 
heersckte,  teide  hg:  ^Mannen  broeders!  óu  viiU 
len  w§  overgaan  om  öit  de  ondstën  iedüand  te 
benoemen  t  die  mij  tot  holp  en  na  mijn  verschei* 
dein  van  hier  tot  opvolger  zijn  zal.  Maar  ziet 
vooral  op  éen  man  Van  kloek  beleid,  ongeveinsde 
en  bekende  godsvrueht^  dié  in  de  are  dès  ^e« 
vaars  geschikt  is  om  vrijmoedig  dén  name  van 
cra^isTirs  getuigenis  te  geven;** 

Toen  hief  jojjloji  «  een  der  Oudsten ,  zich  over^ 
einde  en  sprak:  » Geliefden  in  den  Heere!  dit  zg 
m^  vergund  en  laat  mijne  woorden  ingang  vinden 
in  uwe  ooren.  I>e  kouze  is  móèijelijk'  en 'de  ti|» 
den  aijn  boOSi  Wie  zal  in  staat  zijn  om  dien  last 
op  d^n  schouder  te  Aemen?  Bedrieg  ik  mij  niel 
óui  is  niemand  beter  daartoe  in  staat  dan  de  bloeder 
AAEOV.  Van  kindsbeen  aan  dpgevoéd  in  de  le«*e 
en  vermaninge  der  schriften.  iJs  kiiid  oil  ChnV 
ten  onders  geboren ,  heeft  h^  ticYi  later  tot  op  de^ 
een  dag  met  de  uiterste  zorg  bevHjtigd  ona  de , 
eer  de^  Zodaa  Gods  te  handhaven.  Wij  kennen 
liem  als  den  vriend  der  armen  ^  deji  lieveling  dét 
Ciemeente ,  zoowel  als  van  onzen  broeder  sihboit* 
Dal  hij  belast  worde  met  èene  taak,  die  ik  voor 
in^ne  schouders  te  zwaar  r^keui'*  ; 

Haauwelijks   had    hij   geëindigd ,   of  ten  teekeh 
imiinér   algemieene  goedkeuring  bogen 'al  dé  Oud- 

UUiK.  JüiriJ  1847.     A  a  a  sten 


,y  Google 


726  vfiERTiEir  Dictir. 

sten  hunne  hoofden,  terwijl^:  op  eenige  .yreinigs^ 
'  na,  de  geheele  Gemeente  ;di e^  luni ze  ^' >  door.  zidi 
overeind  te  rigten>,  goedkeurde.  Zij  echter,  .die 
niet  zóó  dachten,  onttrokken  zich  niet  uit  naijver 
of  partijdigheid ,  maar*  uit  Treeze  ?oor  zijne  jon^* 
heid»  Toen  hief  fiiMBajü  zijns  oogenen  gevouwAn 
handen  hemelwaarts*  «On beschrijf eiyke  vreugde  was 
op  zijn  aangezigt  te  lezen.  )>Heor !  nu  laat  gij  uw 
dienstknecht  .in  vrede  gaan!'*  •Bpi%ik'*hij  in  hooge 
verrukking.  »Het  is  mij  genoeg.  •  Wat  gij  én 
nu  over  mij  brengen  zült ,  ik  beni  bereid ,  o  toijtt 
dierbare  Verlosser  l" 'Wat  ik  niet  durfde  hopen  en 
200  vurig  trenschte;  is  geschied.  Die  zaligheid 
is  te  groot  voor  de  aarde.  Yreess^IIjk  zal  aij  ver" 
stüord  worden  r  mdar  geen  nood  !  ^  wi«  •  itóé  dêir 
kelk  des  heils  hier  beneden'  reeds  mag'  ledigen  f 
mag  ook  wel  een  bitteren  teug  smeken.'  Heere 
lEzus  !  hier  ben  ik,  uw  wil  geschiede  1^'  ^   r 

Zdik-  een  feestüur  had  h^  nimmer  in'dezei^uime 
gewelven  gevierd,.  Yrol^ker  j-ubeltoón*  heeft  ervoor 
ef  na  dien  lijd  nimmer  in  < geklonken.  Onbesehnj^ 
felijk  was  de  blijdschap  en  Jwaijdeoswaardig  de 
eendragt  en  liefde ,  die  er  op  dat  oogenblik  heersehte. 
Allen  verzamelden  zich  £»ii  den  lieldemaait^d  als 
kindei^en  van  hetzelld^  gezin,  door  ^dezaehie  ban* 
den  der  imiigste  teuv  hartelijkste  liefde  aan  één  ver^ 
honden.  Ook  de  ^afwezigen  en  knankeh  wei'den 
aiei  vergeten.  Tan  den 'xniiaen'  evervloed ,*  door 
de  meer  gegoeden  der  €hrisienen  aangébragl.,  werd 
hnn   deel   ter  z^de  gelegd,    om    het  afan  hnnne 


,y  Google 


.troniogeii  te  bezorgen  ,  opdat  ook  zij  niogten  dee-» 
Jen  in  de  goede  gaven ,  door  de  hand  der  (iefde 
der;  reine  onbaatznchtige  .broaderlieWe  bijeenge-' 
bragt. 

Na  het  uitstorten  vart  turigc  gebeden  en  dank-* 
zegging  Toor  'slands  Overheid  èn  voof  de  Ge* 
ineente  des  Heèren ,  ging  de  vergadernig  behoed- 
zaam ait  een  ;  eikander  vermanende  om  getronvr 
te  zijn  aau  een  Heer,  die  hen  zoo  onuitsprekelijk 
]ïef  en  zooveel  Vreugde  bereid -had.        ,.     '  '   •- 

nO  Goden !''  klonk  de  stem  tafi  eea  ïh  ztjii 
Romeinsehen  manipel  gewikkeld^n  persooff ,  die  ^ 
ran  zijn  vijftienjarigen  slaaf  Voorafgelgaan  ,  gereed 
stond  den  hoek  dor  straat  om  te  slaan  ,  die  naar 
zijne  woning  geleidde,  .terwijl;  hij  achterwaarts  tev 
aarde  zonk,  Yerschirikke.I^k  rstraomde  het  bloed 
nit  eene  wond^  hem  loeg«brAgt  mét  èen  korten 
breed  zwaard',  dat  door  de.borst  henea  gifag  en 
tussehen  dé  schouders  uitkitffam.  £en  mannen* 
gestalte  zweefde  onder  een « vre^sselijk  hcwngelaeh 
hem  voorbij.  Het'  was  joni,,  die:  eenigen  tijd 
vroeger  dan  de  regter  cues  bét  sladlonderlgk 
paleis  terlatcn  eiv  hem  daar .  opgewacht  had»  De 
ongelukkige  was  dood^ 

{ff fit  vervolg,  en  sht  hierna)^ 


Aaa  2  TWEE 


,y  Google 


na 


TWEE  CHINESCHE  eOOSDIENSTIOË 
FEESTEN. 

{Overgenomen  Uit  BerigUn  omtrent  Indic  en%^ 

door  E.   B.   &ÖTT6XR)    (1)^' 


Het  Zoyff-feeH  wofdt  hier  en  daat  on^er  ê^tktii 
anderen  naam  gevierd.  ^Van  het  wooird  Loye 
koorde  ik  ondersefaèidene  uitleggingen  ^-^  lo'-ta 
moet  ,een  leerling  tan  xong-ho-^zs  (cönfücius) 
geweest  fijn «  die  het  oude  hieroglyphenschrifl  af- 
sehifte  en  de  tegenwoordige  schrijfwijze  invoerde 
ea  in  vele  opsigten  de  tweede  tfervoritier  van 
€hina  genoemd  wordt,  'die  dén  Eeirei"  dikwijfs 
É^nen  pligt  herinnerde  en  het  volk  tot  gehoor- 
saomheid  Termaande.  Het -is  een  der  Treesselïjk- 
ste ,  duirelachtigste  feesten ,  waartoe  zich  de  Chi-^ 
Bezen  uit  alle  deelen  der  distrikten  van  Hiouw 
begeven.  Het  wordt  doorgslans  in  de  maand  Mei 
op  de  volgende  ^^ze  gevierd.  Eenigen  d\M*  ^^U 
ste  roènschen ,  welke  op  dezen  feestdag  de  mar-^ 
ielaarsrol  spelen  ,  worden  Loya  genoemd.  Reeds 
op 'den  dag  voor  het '  feest  worden  deze  lieden  , 
met  vliegende  haïren  ,  onder  muzijk  en  vanen  door 
de   straten  naar  den  tempel  QtXti&.     Zij  zijn  dil^ 

w|lf 
(I)  Zie  Boekhnokouwinjp ,  p«^  693^.  ^  * 


,y  Google 


^  tirra  cfiiREscHE  nóüsmtjfsrtêt  fwesW».  "^M 
wijls  Eès  of  zeTen  in  g«tal.  '  Als  razenden  vallen 
z§  neder  en  bidden  de  zon  ann,  springen  op,  en- 
houwen  onder  ipseifjl»  gebaren  een*  wjtten  baan « 
als  teeken  van  onschuld,  den  kop  af,  slaan  met 
hunne  blanke  zwaarden  op  de  steenen ,  strooijea 
Teel  rijst  en  i'igten  eenen  langen .  paal  op ,  dia 
geheel  beplakt  is  met  bont  papier,  waarop  hunne 
geluk wenschen  geschreven  zijn.  Worden  de  Zoya'tf 
in  de  overige  dagen  van  het  jaar  om  hunna  slecht* 
heid  niet  ^ens  als  geldige  getoigen  aangenomen « 
zoo-  staan  zij  toch  op  dezen  feestdag ,  wanneer  z$ 
znet  €od  in  nadere  verbindtenjs  zijn  moeten,  ia 
zulk  eene  achting ,  dat  een  Chinees  alles  doet  en 
gelooft ,  wat  de  Loya*s  zeggen.  Tegen  den  avond 
ko^en  de  Chinezen  bij  duizenden,  en  nu  begin- 
nen de  schrikkelijkste  loóneeien  in  de  stad.  £eFsi 
bestrooijen  zij  eenen  langen  weg,  twintig  tot  vtjC 
en  twintig  schredan  lang  en  een*  halven  voet  hoog , 
tnet  gloeijende  kolen ;  hierover  loopen*  de  Zoya*s 
barvoets  ondef  .schrikkelijke  mnzijk  eenige.malea 
heen»  Verbrandt  zich  een  van  hen  de  voeten , 
dan  zeggen  de  Chinezen ,  dat  hij  een  zondaar  is 
en  met  geenea  goeden  geest  in  gemeenschap  staat ; 
(het  is  wezenlijk  zelden,  dat  oen  zich  verbrandt). 
Na  regelen  zich  de  stammen ,  elk  met  bijzondera 
vanen  en  lantarens ;  de  lantarens  zijn  met  doorf> 
zigtige  zijde  overtrokken  en  'zeer  helder;  zy  dra- 
gen ze  aan  eenen  langen  staakt  £lke  atam  heelt 
zijne  eigene  muzijk  eA  zijne  eigene  offertafel  en 
vormt  eenen  hijzoaderen  trein.  De,  offertafel  wordl 
A  a  a  3  voor- 


,y  Google 


730'   TWgE   0Uf4i^SC«i£   GaDi»9if!IST»&|E    W^StE%f. 

voorop   gediragen ;    daarov  volgt  e«Q  Zoya  ,  die  ^. 
op  eeóe  plaok  vol  scherpe  ^spijkers  liggende  -^  op 
twee  'sdierpe  'swaardeo  *  zitUade  -r^  op  bei  hoofd 
|»laande    -*—  'in   zUlk    eene'  martélaarsgedaante  opi 
tfenèn    9ioel     wordt'  rondgedragen^,     De  processift 
gaki  oader  bestendige   mil^ijk  drie  malen  om  den 
jieuvel ;    zoo   dikwijls   zy   i^oorbij   den  tempel  ko* 
med ,   vuren  'zij  kanonnen  en  steken  zij  vuurwerk 
^f.     Ifa    de    pr^ceüéie,  'die  ongeveer  twee   areQ 
duurt,  klimmen  de  Zvifa's  van. hunne martelaars- 
»tellaadje  af  en  gaan  naar  eenea  'grooteo  ketel ,  ia 
welken   midden    op  de  straat  elie  gekookt  wordt  i 
waarmede   zij  zich  begieten  en  wasschen.     Boven^ 
dien   ontvlee^ohèu   zjj   hun   aangezigt   met  messen 
en  priemen  ,   dal    het  bloed  over  bofst  en  schou- 
ders  vloeit.    Op  dezen  dag  kukinen   zij  om  niet 
^00   veel    opium   rooken ,   als  zij  willen ,  en  het^ 
geen  zij  bedelen  wórdt  hun  gegeven.  Zulke  Zoyci'«, 
die  er  als  door  den  Satan  bezield  uitzien  en  onder 
liet   ^el^een    'waar    Satansbeeld    in -menscliclijke 
gedaante   zijn ,    kannen  op  dézen  .dag  het  grooUte 
oproer   (Ti-fikot)  stichten  ,  want  alles,  wat  wi^ 
zeggen,    gelijk  boven  gemeld  is,  doet  de^jjgeioo*» 
vige   Chinees   bij    dit'  feest.     Daar   in    1841  eeae 
groote    sóhaar    naakte    landveHiuizers^  uit    China 
kwaéi  en   in  de  gambir-  en  peperplaiitaadjes  niet 
terstond  werk  Vond*  ontdekte  men  nog  tijdig  ge* 
noeg  *6eA6  zamenzwering  onder  hen.     Hel  ieftken 
der  zameagczworenen    bestond  in  een  klein  net* 
staafje    van    een*    voet  lang,   nttt  eén  rood  zydea 

band* 


,y  Google 


TWEEc  CUJNESCHfi   G0]>^DI£J!ISÏ1«£   FCCSTCtf..    731: 

bandje  in  :het  midden^,  lietgean  zij  in  den  uaottWi 
droegen  en  velkandar  bij  bet  groeien,  vertoonden.» 
Door  de  beter  gezinden. werd  de  zaak  ontdekt;  ik. 
deelde  bet  aan  de  O  verbeid,  mede,  en  zoo  gingen, 
op  dtü  avond  van  bet  Zo^^i-f eest ,.  toen  bet  Tif* 
ti^hot  zoude  uitbarsten  ,  patrouiljes  fioJiand;$cba 
soldaten  met  scherp  geladene.  geweren^  door  dea 
volkshoop  van  duizenden  ,  waardoor  bet  plan  ver-^ 
ijdeld  werd.  —  Ik  beb  bet  telkens  als  eenogroote 
Terdraagzaamheid  van  de  regering  >  aangezien ,  dat 
zy  aan  auik  een  schandaal  met  eig«n  gevaar  vrijen 
loop  laat.  Het  zou  baar  slechts  een  woord  kos-i- 
ten,  om  het  sdiandeli^ke ,  dui^elsche,  afschuwe- 
lijke feest  te  verbieden «- -Maar ,  helaas  1  vele  amb* 
tenaren  vinden  juist  behag«n--in  dezen  gruwel  en 
zitten  tot  middernaeht  oor- den  -  Chineschen  tem<^ 
pelj  en  ziea  onder  iiet- gebr&ik  van  goeden  w^it 
en  bter  de  Sataofswerken  met'  last  en  vreugde  aant 
Het  'Gtaëh'-Pod*kesii  (halve  maand)  hééft  den 
naam-  van  den  tijd  ^  dewijl- bet  in-  de  helft  vail 
hunne  aebtste  .maand  gevierd  wordt.  De  Maleijers 
noemen  \  bet  ^tt^2f^-a»- feestje  jOp'  dit  feest  wordt 
aan  de  booee  geesten  geofferd  en  de  duivel  ver>» 
brand.  Yoor  hanneo''  tempel  bon  wen  sij  «ent 
stellaadjè-,  40  •  tot  *  50  voeteb  boog ,  en  daart^ 
zetten  zij  eene  gedaante  van  10  tot  12  voeten-, 
gemaakt  •uit'  bamboesslaafjes  en-  papier,  meteen 
zwart  gèngt,  roode  oogen  en  een  groot  zwaard 
in  de  hand.  Rondom  deze  gedaante  worden  ob<- 
dèrscheidene  levensmiddelen  ,  yruchten ,  cónfitii- 
A  a  a  4  ren 


,y  Google 


TSZ    TWU  CiUSSftCIU  ftOOIiOIUISIIAJK  .fflESUl. 

r«Ê   eas.  g«pla#Ui  eaf^^vancavan  bcMUpapifir 
«pgMÉokia.-  fiof  tn  op  de  stellaadie  wqtAï  era  stuk 
lüuosa ,   AO   a    50  ellen .  Uog  , .  asingesfójkerd  en 
beiiedeo  op  den  grond  aan  palen  gebonden ,  mt 
welk    itak     tele   swarte   dfrarssirepen  gelrokkcR 
si^n«   helgeeii.  de  trap  vpor  de  geesten  moet  ver- 
beelden.    Bonedeii  aan  de  rier  palen  fan  é»  siel* 
laadje  maken   i$  dikke  .pilaren  van  6t§f.|«kooik 
«jjfti»  waartoe  ieder  Giuneesliel  zgne  brèagk.  Eeoir 
gen  .  brengen  sflfit  gan^ehe  zakken  raakwe  lijil 
De  Chinezen  s«gg«n  mij  ,  dut  dit  offisr  maar  al* 
leen  voor  den   duWel  van  Bi^êw  i$  enoietteB 
éénige    duivel   van    Sii^n^re  daarvan  «ten  tm- 
Behalve  deien  voorraad  van  epijii  brengen  tij  hüi-: 
zen   van   bamboesetaaQes  en  papier  gemaakt ,  an* 
deren  brengen  vaartaigen,  in^galyks  van  papier, 
en   plaaUeii  het  naaat  den   geest  op  d«  stallaadjü 
ten   tQÖn.    Te   twaalf  nnr  des.  naclila  begint  op 
eena  hvao^   het  oor  i>e)eedigende  «Majjk,  huane 
tromp^iteo  worden  n^r  den  toon  vim  dea  koors 
eens  koeharders  geblyten,  hunne /on^/^^i  pai^' 
ken    en   hekkens  gesfagen  ,   en   midden. oqder  dil 
vreessolijk   geraas  en   geschreeuw  wordt  M  (ioi'd 
in  volle   vUm   naar   beneden   gestoten  en  9^^  ^^ 
papieren  huiaen   verbrand.    Velen  der  aaii)(bou- 
wers   wachten  op  deze  daad  en  elk  heeft  te  voreB 
reeds  bet  oog  op  den  buit  gerigtt  vsi»rifadt^ 
.hij   het   verbranden   des    duivels    weg  loopt.   ^P 
dtzen  dag  worden  ook  de  geloften  ^opr  dea  tem* 
pel    iug^zameld ,    want    ieder   Chinees  beleeft  b^ 


éi 


,y  Google 


fié  eene  of  andere  onderneming ,  Mjtonder  ««v*» 
^eer  hij  eepice  win$t  heef| ,  den  Ta^ltonf  {iiifjoé\ 
li^9.  Déae  gelofte  sehrgvea  ^  op  rood  papier 
^  ^iiakea  hef  in  den  tempei  met  het  onderschrift 
van  J^unneii  naani  eo  wc^npliats  Tasfl.  Dikwïjb 
gebeuri  *het,  dat  hg «  welke  reel  Roofde,  weinig 
in  het  jaar  won;  dit  wordt  echter  nietr  als  eeó 
^  font  van  den  TapHtong  aangezien ,  maar  ieder 
moet  neh  xehei^  de  sehuld  geren ,  dewijl  h$  de 
gelofte  met  een  twijfelend  hart  afleide ;  maar  wie 
pp  het  Guëh^PoêfTkeaX  afijn^  gebofte  in  het  gehee) 
Üiet  hetaalt  i  wordt  als  leer  roej^eloo^  ep  ^[cidde*- 
jqc^  aan^ezfef).  ~     - 


Aa;iS  |(Etf 


,y  Google 


73r 

££jr  WOORD  BU  HET  QKkf, 

▼AK    WULEN 

GKBAnBlJS  GEORGE  LAND,  (1) 
lp  löven  Leeraar  bij  de  Evanjf.Iuth.  Gemeente  te  fle/^ 
UITGCSPEOKCH  DOOR   Z|JflE^   VRIEÜD  BJI  iDJDKCr, 

/    D.'SIÈGMVND,    Jr. 

proponent  bij  bet  Eirang,  Luth.    Kerkgenootêehip. 

29  maarV  1847. 


Bloedverwant  van  hem  ,  wiens  stof  in  dae 
oogenhlikken  aan  de  aarde  s^al  worden  terug' 
gegeven  /  Mannen  broeders  J  gij  die  belang 
stelt  in  den  Overledene  ^  en  Gij  allen  ^  die, 
door  uw  gevoel  gedreven , .  op  den  Gods- 
akker aanwezig  lijt  ^  geliefde  Grienden  I 

Van  waar  die  sombere  stilte ,  die  ernst  op  ons 
gelaal,  die  treurigheid  in  ons  oog  P  Is  het  alleen, 
omdat  wij  op  den  akker  des  doods  ons  bevinden, 
omdat  wij  den  indruk  gevoelen  van  hel  denk- 
beeld,  nabij  het  slof  ie  zijn  van  zoo  velen,  die 
hebben   geleefd    en   gevoeld  als  wij ,  en  die  thans 

roer- 

(1)   De    Overledene    was    eerst   in    den  jare  1804 

Predikant  te   Ilarlingên ,  toen  adjunct  van  dwi  Wel 

_?crw.  Heer  i,  j,  écaLüssM  te  Delft ,    van  1804  lot 

•?  ■   .  '  181Ï; 


,y  Google 


MKM   WO0RD   BIJ    HET.  GRIF    VAü    O.    G.    LA50.     Y3& 

roerloos  en  dood  ia  de  groeve  zijn  neergelaten , 
^jMk  wie  ook  wij  eenmaal  gelijk  zqUen  zijn  ?  Isdai 
^ileen  de  oorzaak  van  onzen  ernst  eq  van  onzt 
Ireurighöid?  Immers  neen!  IU)uwe  leeft  er  io  onze 
zielen  in  dezen  oogenblik ;  de  jongste  dagen  ont« 
naipen  ons  een  hartelijken  raadsman  en  vriend  ^ 
en  wij  staan  hier  aan  den  graf  kuil  bijeen ,  die 
vreldra  zijn  omhulsel  zal  hevattten.  Aan  zijne  ziel 
is  het  aardsche  reiskleed  als  ontgleden,  en  zijn 
gemis ,  de  bewustheid  dat  wij  weldra  aan  de  aarde 
gullen  terug  geven ,  wat  wij  zoo  gaarne  nog  laur 
gen  tijd  zouden  hebben  behouden ;  ziedaar  wat 
ons  tot  ernst  en  droefheid  stemt ;  dat  lokt  ons 
tranen  uit  dé  oogen ,  tranen  ,  die  het  luide  schij- 
nen te  klagen:  »^ader  iabd  wordt  begraven  *** 

t^Fadèr'  labo  wordl  hegraven  i**  Die  gedachte 
immers  is  het,  die  ons  gisterea,  toen  wij  ons  ter 
ruste  neér?leiden  ,  verontrustte  ,  die  gedachte  heeft 
misschien  bij  velen  uwer  in  dén  afgeloopen  nacht, 
als  aan  uwe  legerstede  gewaakt ,  en  mij ,  gelijk  reeds 
bij  het  eerste  morg  enk  rieken ,  tot  dien  ernst  en  die 
Ireurigheid  gestemd  ,  die  zij  ook  hier  bij  ons.  verwekt, 

lail;  later  van  1812  tot  1819  Predikant  te  Pur^ 
«tffftfiK^ ,  en  laatstelijk  van  1819  tot  lijnen  dood  te 
Delft,  —  Zijn  dood  was  «eer  onverwacht  ,  in  den 
naoht  tusschen  23  en  24  Haart  dezes  jaurs.  •— 
Bulpprediker  van  den  waardigen  man  ,  mijnen  vav 
derlijken  Vriend,  mogt  ik  zign  ,  van  den  'oogen- 
blik (December  1844)  dat  hem  hulpe  noodit;  werd  > 
tot  aan  t^n  sterven  in  ruim  68  jarigen. ouderdom*» 


,y  Google 


tttl  ni  wooAO'  BIJ  an  «air  jam  s.  «•  X4»; 
.  ^Faitr  tum!"  Ziet,  ak  wg  dat  wo^rdhier 
vilqnraken ,  daa  ataal  de  waardige  en  onver* 
moeide  dienaar  vao  cfiaisnis ,  de  goede  liartelgke 
Triend  als  voor  ons,  aoo  als  fa$  ia  v%Jk  ietea 
onder  ons  omwandelde  en  dien  eerenaam  Ter^ 
diende  bg  meer  of  minder  in  jaren  fevorder- 
den,  fafj  kinderen  en  bg  grijzen!  -rr  dan  staak 
liij  roor  ons,  200  a)e  wij  hem  kenden,  ia  ▼!««> 
men  eenvoud  ,  hatelijke  Uelde  koesterende  Jegesi 
allen ,  en  voor  hen ,  dife  aan  sijne  hoede  warea 
toevertrouwd ,  xoa  regt  vaderlijk  gezind  \  Hist 
wordt  ons  behoefte  dien  naam  nog  eenmaal  foovcQ 
■sijn  .  graf  nit:  te  spreken  ,  eer  dat  graf  gesloiea 
irordt.  W^  zouden  wensehen ,  dat  het  weerfaif 
men  kon  en  gehoord  worden  door  -hem,  in  de 
eiige  klni^ ,  die  zijn  slof  bevat >  opdat  hij  nog 
eenmaal,  voor  dat  ook  het  laatste. spoot  van  a^a 
ligchamel^k  ^nzgn  van  de  aarde  verdwijnt ,  uit 
den  diep  weemoedigen  toon,  waarop  het  wordt 
ttitgesprol(0n ,  ion  mogen  opmaken,  hoe.litf  wi| 
hem  hadden. 

Maar,  Broeders!  hoort  dan  ook  z^n  oor  dea 
toon  >  van  onze  stem  niet  meer ,  omdat  de  vemie- 
•lende  magt  des  doods  zgn  stof  beheerscht ,  toeh 
leeft  de  herinnering  aan  alles  wat  hem.  dien  naam 
verdienen  dee4 ,  in  onze  ziel,  en  dekt  er  dan  ook 
jeene  prachtig  gebeitelde >erk zijn  gebeente,  wordt 
dan  ook  geen  gedenkteeken  daar  bov^  opgerigt; 
die  herinnering ,  welke  ons  zijnen  naam  altijd  met 
eerbiod  ,   aehtiog   en-  liefde. zal  doen   uitspreken. 


,y  Google 


xQ  is  meer  dan  hei  M^oooste  grafiefarift,  dan  het 
juiacliiigst:  lijhfe&teente ,  a§  is  de  eere ,  sdiooatr 
dan  de  aarde  er  geene  gefeii  kaïr;  '  • 
,  En.daafom!  leve' die  herinnering  in. ^hze  eie-' 
bal  £n  üpu  21)  dat  niel?.  Waarom  spreken  .wij 
den  ./^«(fj^rnaam  met  zoofeel  aandoening  uit,  Mer: 
aan:  bet  graf  rm,  onzen  afgestorven  Vriend  ?  hi 
het .  niet  otndal^  irij  hem  gekend  hebben ,  xoo  $üs 
0p ,  hem .  ten  r(Mt.  het '  woord  toepasselijk  was :  »  ff  ij 
ifi;  etne  jure  vmn  Chrisim?'\  Is  het  niet  omdai 
wy  «g^en ;  arbeid  mogten  zien  en  genieten  P  om* 
dat  wg  in  s^ne-  liefde  mogten  juichen ,  en  omdal> 
wg  hem  hier  ten  graf  e  zien  dakft ,  plotselinge 
weggerukt  van  orfze  zijde?  -^  £n  zou  dsin  die 
herinnering  niet  in  onze  zielen  leven  ?  —  0V 
d|il  ware  ondank  voor  zijn  leven  onder  ons,  dat 
ware  ;  minachting  voor  zijne  storgen,  dat.war<^ 
sinaad  op  z^nen  naam  geworpen ,  en  daarom-,  zij 
kve.l'  ,  •  • '  '   '     - 

En  dat  dre  heriirnering/iioo  heèrlr^k'  en  jSóo^ 
Schoon ,  zoo  rijk  en  zoo  vedl/cteekenend  is  en  bij 
óns  leven  kan,  dat  is  immers  onze  dank&tof  aad 
God  voor  zijn  bezit,  ons  zoo  lang  geschonken, 
ónze  troost  bij  zijn  gemis ;  dat. is  'de  troost,  diem 
w^'  in -het  klaaghuis  zijneo  trearende  betrekkin-' 
gen  in  de  ziel  willen  'storten ,  ée  troost  waarmede" 
wij  ons  zfelven  troosten  ,  otridat  wij  hel  weten  en 
er  op  vertrouwen  en  bouwen  kunnei|,  dat  hij 
.rust  van  zijnen  arbeid,  dat  hij  stierf  Ji^  den  Heer , 
«Ut  z^ne   werken  heoï   navelen,    dart   hij;  ieven 

té  f 


,y  Google 


tal ,  omkleed  met  het  irrtte  kleed  der  hemelliiiffeff  ^ 
en  nlig  kg  rijnen  God.  Dat  is  o&ze  troost  aan 
cijn  graf,  dat  rij  ons  eeoe  krachtige  aansporing 
terent^  om  rijne  voetstappen  te  drukken,  om 
esRisTVS  lief  te  hebb^,  geijjk  faif^ -om  geloof  en 
leer ,  xoo  ab  bi|  ^  in  onsen  wandel  te  bevestigen*  — 
Ziet,  kan  dat  nog  rijne  nagedachtenis  bij  on» 
▼erwekken  ,  dan  zou  de  turigste  wenseh  yan  den 
gestorT^b  Leeraar ,.  onzen  Vriend ,  zijn  rerrold  ,  hel 
zon  de  schoonste  kroone  op  ztjn  ijverig  werken  rijn  l 

.  £n  andermaal  dringt  rich  de  treurige  gedachte 
aan  onze  uelen  op :  » F  ader  kxsd  wordt  htgra' 
WH/"  —  m«ar  over  zijn  gf af  ziet  ons  ooginaar 
den  Hemel  <  en  smeekt ,  met  kaft  en  mond ,  voor 
Fader  lahd,  eene  eereplaafs  daar  boven. af.  Reeds 
hebben  wij  op  gisteren  ( I )  in  de  woning  dtöt  aan- 

bid- 
(1)  Zondag  ,  28  Xaart  j,  !• ,  teren  ik  Daar  aan- 
leiding van  Joh,  XI:  116  e0ne  rede  te  aijner  ge- 
dachtenis ,  tot  troost  en  opwekking  syner  Ge* 
.  meente  hield.  Zoowel  toen,  als  hg  de  ter  aarde 
bestelling ,  op  den  volgenden  dag ,  waa  er  eeae 
groofe  sehare ,  sonder  onderscheid  van  gefoofébe- 
Igdenis  ,  opgekomen  ,  went  de  waardige  -Orerledene 
Ikad  de  liefde  sijner  Gemeente  en  de  achting  'van 
al  a^ne  atadgenooten  yerdiead  en  genoten.  £n 
too.  huidige  hem  dan  nog  eenmaal  bet  woord  ,  dat 
mi| ,  die  onder  sijn  dak  heb  gewoond,  en  in  aijn 
geiia  een  tweede  ouderlijk  huis  mogt  vinden  ,  aan 
t^n  graf  uit  bet  «m  lyn  verlies  bedroefde  hsrt 
H  gevloeid  1 


,y  Google 


Ètn    WOORD    BtS    HET    GHkf  iVAJH'  ft,    ti.    UHD.    f3^ 

bidding    elkander  g«tr<K»t  en  verblijd  mei.de  hei- 
pe,   welke  2ich  aan  die  gedachte  Térbond:  i>Onz€ 
F'riénd  slaapt  /"  welke  zich  aan  de  gedachte  ver- 
bond ,  ook  ondanks  de  treurigheid ,  die  zij  bij  on» 
opwekte^    Wij   faerbalei^   hier  dat  ■  waord  des  Hee- 
ren:  ;»Onze  P^riend.,  slaapi,'*  ..U^   die  gedachte 
zij    de   onze  ook    hy   zijn  graf^  ook  als  wij  bttis-« 
vaarts   keeren ,    sohaber    en    treririg  gestemde  — 
O !  mijne  ziel ,  den  man  zoo  dankbaar  voor  zijne 
genegenheid ,  zoo  verkleefd  voor  zijne  liefde ,  riep 
hem   de  afscheidsgroet  reeds    toe ,    toen  ik  zijnen 
laatsten   snik  hoorde ,  toen.  ik  later  boven^  hem  de 
laatste  woning  sluiten  zag ,  die  hij  in  dit  land  der 
vreemdelingschap  :  betrekkefi.  soo»   -i^  Ik  .wU  die 
kier  herhalen,    voor  zijne   bloedverwante^ ,  voor 
zijne   vrienden,    vbör   ijijne    Gemeente:  p Goeden 
nacht  ^  vader  land!  slaap  zacht  en  rust  iniireda 
in  uw  graf  f  en  ontwaak  in  zaligheid/''' 


ZiLIGHËiü^; 

Zalig ,  die  bier  lijden  en  vepdragen^  f 
Wordt  hun  lot  door'velen  niet  benyd  y 

God  wil  op  den  bangea  weg  hen  schragen  f 
Zal  hen  krooaen  na  den  faeeten  atryd^ 

Zalige  9  die  hier  voor  de  waarheid  aiarven  ^ 
Weig'ren  ap  het  kromme  pad  to  gaan , 

Wat  t^  op  bun  weg  ook  mogen  derven, 
Hemelblijdftohap -lacht  faun  nu  reeds  aan. 

Z*. 


,y  Google 


TW  nUQHEID. 

ivkviM  «ijfn  o^  't  eoga  p«d  der  dengd^ 
Vroon  feo  hwi  pn  vroom  In  al  hun  vündel^ 
Saekee  ig  de  wdre  lieieTreaK^i 

talig  9  die  %drltfiking  tot  het  kwade 
Vlieden  9  eii  getrouw  aan  huitneh  Gó'd 

Strgden^  net  het  oog  op  Zgri*  geiftfdei 
.Heeriykheid  ia  teker  eeni  hon  lot, 

Kaltg  ty  9  die  Onder,  kra ia.  en  lyden  < 
it  '4  ook  iaat  een  halfgebroken  hart ,    . 

iioli  TerirouWend  aan  den  Heere  wgdeftf 
En  deA  bkltfem  vinden  in  hun  imarté 

tili^,  die  barmhafUl  ia  op  aard« 

*  Weldoet «  tegant  en  de  tranen  droo^ « ' 
Hooit  TerKeit  ty»  liefde  hare  waarde,      .    . 
Sindloot  wordt  door  haar  s^n  heiï  verhoogd. 

Zalig  9  die  hier  jv^rig  't  goede  laaijeft, 
Kweeker»  tyn  van  reine  liefde  en  deugd  1 

Welk  een  oogst  ia  eens  voor  hun  te  maaien  f 
Eer  hg  God  en  eeaw'ge  hemelvreugd  I 

Schiermonnikoog^  t,l..  A« 

Oct.  18444 


9CBMI- 


,y  Google^ 


SCilOOL-NlEUWS. 


DORDRECHT. 

Den  9  Dec.  1846.  Nadat  op  den  11  en  15 
November  te  Voren  het  gewone  halfjarig  Exafneit 
aan  het  Gyran^sfuni  alhier,  in  tegenwoordigheid. 
van  H.H.  Curatoren,  geliouden  was,  had  heden 
in  de  Waa^che  Kerk  de  bevordering  der  leerlin- 
gen en  de  uitdeelin^  van  prijzen  en  gtJluigschriF- 
ten  plaats.  De  .plegtigheid  werd  geopend  door. 'den. 
onlangs  bén  oenaden  Rector,  Mr.  J»  d.  van  HOf^r 
vKLt ,  die  fhans  zijne  nieuwe  betrekking  openlijk 
aanvaardde ,  door  het  honden  eeuer  redevoering  i 
ds  Litterarum  Antiqwxrum  S^tndio  noHrae  edfint 
aetati  perquam.  utili :  d.  i.  :  over.  het  groote  nut 
van  .de  studie  der  Oude  Letteren ,  vooral  q^ 
voor  onzen  leeftijd. 

Hierna  ontvingen  een  prijs  voor  gemaakte  vor* 
deringen  in  .de  Grieksche  en  Laiijnsahe  Letteren 
en  werden  bevorderd:  van  de  tweede  naar  de 
eerste  orde  der  vierde  klasse  :  w.  p.  sunts  ;  van 
de  tweede, nïiar  de  eerste  onde  der  derde  klasse: 
A,  DEW  BARDT ;  vau  de  eerste  orde  óer  tweede 
klasse  naar  cfe  tweede  orde  der  derde  klasse:  a.w. 

VERWKY  ,     J.     A.     VAM     DKR    SCHEER  ,    J.    DE    KOAINO  \ 

van  de  tweede  naar  de  eerste  orde  dier  tweede 
klasse:  3.  i.  vah  oeh  kiebooü  ;  van  de  eersteorde 
der  eerste  klasse  naar  de  tweede  orde  der  tweede 
.  klasse:  J,  vaw  den  brahdeler  en  a.  lipjes;  van 
de  tweede  naar  de  eerste  orde  der  eerste"  klasse : 
r.  J.C.  DE  QVERTEiiHONT-,  F.  sTAU  *,  Van  de  eerste 
orde  der  nieuwe  leerlingen  naar  de  tweede  orde 
der  eerste  klasse:  b.  van  deK  elst  ;  yan  de  tweede 
iofiKi.  rüwiJ1847.         Bbb  ^       naar 


,y  Google 


742  SCHOOL-NIEÜ^S. 

naar    dt  eerste  orde  der  uieawe  leerlin^n :  j,  e'. 

9B  KOHmO  ,    J.   CKIHERS    CD  B.   TIHII£RS  TEai9ErElff. 

Deze  met  preien  d^giftigde  leerlingen  zeiden 
honne  Graiiarum  jictio^eê  met  gepaste  yrijmoc^- 
digheid  en  beTalligheid  op^       * 

Terfolgens  werden  loffelijke  gdoigseiiriften  oit- 
gereikt :  op  de  Tierde  llasse  wegens  uitstekende 
Torderingen  in  de  Griekscbe  taal  aun^w.  p.  shits; 
▼oor  de  Oude  Geschied- ,  de  Girieksehe  Oodbedea 
en  Leltcrknode ,  de  Nededandsche  taal  en  Let- 
terkunde en  de  Wiskande  op  de  Tierde  klasse  aan 
w.  p.  SHITS,  op  de  derde  klasse  aan  J.  0C]f  bardt; 
▼oor  de  Oude  Geschied-  en  Aardrijkskunde,  de 
Komeinsche  Oudheden  en  Letterkunde  ,  de  Alge- 
bra en  Hekenkunde  op  de  tweedeklasser  aan:  ji.  w. 

TERWZr,     /.    ▲.    TAH   OER  SCHEER,    J.    DE    KOVUrft    en 

j.  TiH  OEN  vicBOOM  ;  op  de  eerste  orde  der  eerste 
klasse  aan  J.  Tin  deit  BRJurDBiER,  ett  Toor  de 
Oude  Geschied-  en  Aardrgkskunde',  de  Algebra 
en  Rekenkunde  aan  a.  lipjes;  Toor  de'Ifienwe 
Geschied-  en  Aardr^kskunde ,  de  TadeHandsche 
Geschiedenis  en  de  Fabcükiinde  op  de  tweede  orde 
der  eerste  klasse  aan:  f.  j.  c.  ore  quertenmont  en 
j*.  stAif ;  op  de  klasse  der  nieuwe  leerlingen  Toor 
d^  nie,ttwe  Geschied-',  de  Taderlandsehe  Geschied* 
én  de  Fabelknndfr  aan :  b.  TAir  oer  elstt  en  j.  c. 
nz  Koif iHG ;  TOQr  de  Nieuwe  Geschied-  en  Aard' 
rgkskunde,  de  Taderlandsehe  Geschiedenis  ea  de 
Fabelkunde   aan    /,   CRiitERs  en'^,  TinHEJts  ter- 

JÉOEVEJf. 

Deze  ptègtigheid  téerd  door  órgelinftzijk  roofa^ 
gegaan  ,  afgewisseld  en  bestolen. 


K£ÜK- 


,y  Google 


RER.K^NIEÜWS* 


HËRVÓRHDE  K.ÈKKi 


HOEVELAKEN,    den    sV  Mei' 1847.-  Hedeö 

-  ivas   roor    ölis  6eh  dag  taii  blijdschap.     Onze  be- 

toépen   Leeraar,    de   Wel   Eer#.    zeer  Gel.  Heef 

X.  yüii  IJSE9DIJK ,  Kandidaat  lot  de  H:  Dienst  bij 

iiei  l'rovinciaal  Kerkbestnur  van  Overijssel^  werd 

^ onder  ons  bevestigd,  Aöov  ^iijnen  Vader,  den  Wei 
JEerw.  zeer  Oei,  Heer  h.  e.  vaii  lismDiJK  ^  Pred. 
ie  Mdrliiigen ,  bij  Triendelljken  afstand  van  den 
Consulent,  Ds.  p.  h.  g.  ]KAHDrs,'Pred.  te  «9éAer- 

joenzeei^  met  een  er  Leerrede  over  Co/.  I:7d. 
( Epaphras)  dewelke  een  getrouw  dienaar  van  Chris*' 
tus  voor  u  is.     De  oplegging  der  handen  is  gé-^ 

'schied,  'behalve  door  den  Öevestiger  én  den  Con- 
sulent, dóór  de  Hoog  en  Wel  Eerw.  Heereü 
viMKE ,  Hoogleeraar  te"  Utrecht ,  en  de  Predikan- 
ten viuke  ,  te  'Beest ,  laan  ,  Eroeritni)  te  Aïnersi^ 

'foort^   ^DIBBITS,      te      ütfechty     VOLLEHHOVtir    VA» 

JDAAUEN ,  ie  idüaassluis  ,  t£R  wee^e  ,  te  Zaandam , 
ooftPER ,  te  Alkmaar ,  van  spAll  ,  te  Giesenddm , 
c.  :i. ,  LE  couLTRÊ,  te  fFormer  ^  en  tj^NGRUiiNi»^ 
te  Jisp^  —  's  Namiddags  aanvaardde  de  bevestigde 
Leeraar  zijn  dienstwerk ,  predikende  over  2  €or^ 
1 :  24^     ^^'  2^'n  medswerkers  uwer  blijdschap, 

OTTERLOO  staar  vakant  te  worden.  Zie  April 
'1847.^ 

Bbb2  HALL 


byGoógle 


744  KERK-NIKÜWS. 

HALL  slaat  vakant  .te  wordoa.  \Zie  Mei  1847, 
«IJMEGEN. 

HORSSKN.     Zie  Mei  1847. 
ZÜTPHEN. 

SïE£NI>ER£N,  dea  20' Mei.  Heden  irerd 
onze  Gemeente  in  diepen  rouw  gedompeld,  Onse 
hooggeachte  en  getielde  Leeraar ,  d«  Wet  Eerw.. 
«een  Gel.  Heer  w.  o.  s*  LIx•^RAA,V£lf  ,  o?eiJee(l  na 
een  smartulijk  en  langdurend  lijden  in  deil  bloei 
en  kracht  van  zijn  leven,  hebbKode  slechts  daa 
ouderdom  van  42  jaren  bereikt.  JD e  Gemeente 
vernam  mei  groot  leedwezen,  de  trearigc  marevaa 
tiet  groot  verlies ,  dat  haar  trof  in  het  getnis  vaA 
eenen  Leeraar  en.  Vriend  ,  dien  zij  liefhad.  Zijne 
hoogbejaarde  Moeder  treurt  oV*jr  het  verlies  van 
eenen  teedergeiieiden  .Zoon  ,  die  haar  steun  en 
kope  was  in  den  laten  avond  van  haar  leven. 
Zijne  Echtgenoot  en  zes  kinderen ,  allen  nog  on- 
verzorgd,  plengen  tranen  van  bittere  droefheid 
over,  het  afsterven  van  eene»  dierbaren  Echtte- 
noot  en  teedergehefden  Vader. 

Acht  jaren  en  ruim  zes  maanden  megt  zich 
onze  Gemeente  in  het  bezit  van  haren  ^aardig^o 
LiX'RiiAVEfi  verblijden  efi  het  genot  smaken  van. 
zijne  ernstige  en  getrouwe  £vangefieJien5f,  ^' 
mede  van  *smans  nuttig  en  aangenaam  verkeer. 
11i^  ruste  in  vred«  van  zijnen  arbeid  en  zjjne 
werken  volgen  hem !  Zijne  gedachtenis  ^^  oogf 
lang  onder  ons  in  zegening  blijven.  Wij  wensehea 
den  Heer  te  zwijgen^  en  aanbiddend  in  zijaea 
steeds  wijzen  en  goeden  wil  te  berusten. 

Onze  overleden  Leeraar  aanvaardde  zijne  Evan- 
geliebediening in  de  Gemeente  tan  Zoenen,  W^** 
.sis  Arnhem  ^  ten  jare»  1836  ,  van  waar  hij  jn  het' 
najaar  van   1838  tot  ons  kwam*   Önae  Consu/ent* 
de    Wel  Eerw.    Heer   j.  u,  vaw  disst,  f  red.  !« 

Hen-, 


,y  Google 


KfJRK-IVIEüWS.  745 

J/en^eio  ^  maakte  ons  op  dwi  eersten  Pinkslerdag 
Toarioopig  mei  het  overlijden  van  onzen  Leeraar 
bekend,  en.  hieW  vervolgens,-  op  den  '30  Mei , 
«ene  opzelleÜjke  Lijkrede,  toepasselijk  op  's  mans 
vroègl\)dig  ouUlapen ,  over  Luk.  II;  29,  Nu  laat 
gij^  Heer!  uwen  dienstknecht  gaan  in  vrede  naar 
uw  woord!  God  wake  met  zijpe  y aderlij ke  liefde- 
zrarg  voor  de  bedroefde  Wednwe ,  Hij  neme  haar 
Meed's  in  zgne  almaotige  hoede!  Hij  omriuge  huar 
vaderloos  kroost  met  zijne  goedertierenheid  en 
Iroa'we  leiding,  opdat  het  voor  zijne  dienst  en 
verheerlijking  gevormd ,  «enmaal  'm  eenen^  ge- 
wenschten  stand  moge  geplaatst  worden  I 
'  Het  annus  gratiae  zdX  door  de  Predikanten  in 
den  Ring  van  /?oe*W^  voor  de  Weduwe  wor- 
den waargenomen.  **  , 

De  Kerkeraad  van  Sleenderen  en  Bronkhorst 
maakt  door  dit  Tijdschrift  aan  belanghebhen^len 
bekend  /  voornemens  te  zijn ,  in  de  bestaande  va^ 
kature  door  het  beroepen  van  eenen  Predikant  te 
voorzien. 

WEHL,  31  Mei  1847.  De  Kerkei-aad  der 
H'ervorihde  Gemeente  alhier  heden  w-ettig  bijeen- 
gekomen zijnde,  om  onder  voorzitting  van  é€h 
Consulent,  Ds.  n.  j*  gulden,  Pred.  te  Didam\ 
na  verkregene  handopening,  'eenen  Herder  en 
Leeraar  voor  dez«  Gemeende  té  beroepen  ,-  heeft 
geformeerd  het  volgende  twaatf- »  zes-  en  drietril 
vati  H.H.  Kandidaten  tot  de' H.  Dienst,  bij  ver- 
schillende Pro  vinéiale  Kerk  besturert :  ; 

Twaalftal:  .;  >  .  ~ 

W.  VA»  WETERING  ,  H.  PIETERSK  ,  J.  J.  BOS  , 
Q,  H.  POPPE,  W.  HórniAN,  T.  ƒ.  VA»  GniETHlTl- 
4tfc!l,  Th.  Dr.  ,  P.  A.  M.  EAASSEN  DE  HEER,  p.  a. 
RAJENiOS  ,  L.  DE  VISSER ,  Hl  A..  C.  DESIER  VAN  DEK 
GON  ,    P.    J.   U    ROOS    SCURKGARDUS',    G.  'KRUIJS. 

B  b  b  3  De 


,y  Google 


746  J^üRk-MIEüWS. 

'  De  zes  eei'steii  werden  op  hel  z^ial ,  it  èrU 
eersten  op  hel  drietal  geplaatst,  uit  welk  drietal 
met  eenparigheid'  fan  ^temmen  Inroepen  is,  de. 
^ei  Eerw.  Heer  w.  TAiKWCTEBiirG ,  Kandidaat  bij 
het  Provinciaal  Kerkbestour  *yan  Overijssel,  door 
wien  deze  beroeping  is  aangenonoên. 

ZUTPHËM,  8  Junij  1847.  Uit  het  yroeffer 
gemaakte  drietal»  is  op  den  18  Mei  1.1.  door  deu 
Breeden  Kerkeraad  tpt  Herder  en  Leeraar  van 
flete  Gemeente  beroepen,  de  Wel  Eerw.  zeer  Gd, 
Heer  r.  vodderhan  ,  '  az.  ,  Th.  Dr.  en  Pred^  te 
Ouikerk.  —  Nadat  déze  beroeping  door  zijn  £erw. 
eenige  dagen  in  beraad  was  geüomen ,  ontfiageo 
wij  heden  berigt ,  dat  hij  zich  verpligt  had  geacht 
Toor  detelve  te  bedanken*' 

Te  Ruurlo  is  beroepen  Ds.  spfiVRiFro ,  Pred.  Ie 
if^ijk  aan' Zee,  Het  berigt  is  nog  niet  ontvangen. 

WINTERSWIJK  vakant.     2ie  Jan  1847. 

RUURLO  vakant.  Zie  Mei  1847  en  hierboven. 
TIEL. 

ERICHEH,  16  Mei  1847.  Heden  was  onze 
geliefde  Leeraar.,  ^s.  p.  p.  r.  cqrcll,  gedachtig 
aan  zijne  25  jarige  Evangeliebediening  in  ons  mid« 
den ,  vet  eene  Leerrede  over  Matth.  XXVIII :  19^. 
Leerende  hén  onder hot^den  alles ,  t^at  ik  u  gebe* 
den  heb,  Eene  talrijke  «chare,  vraaroader  verr 
scheidene  Ambtsbroeders,  woonde  de  plegtigheid 
bij.  De  Gemeente  deed  den  geachten  Yoorgapger 
hare  toegenegenheid  door  qnbekromptne  geschen- 
ken blijken.  Aandoenlijk  was  het  den  Spreker, 
onder  anderen ,  voor  a^ijne  Gemeente-  te  hooren 
getuigen ,  dat  hem  ttiem;ind  zt^n  werk  ooit  moei- 
ielijk  had  gemaakt ,  en  dat  hij  niet  het  hare , 
>naar  haar  had  gezocht ;  getuigenissen ,  welke 
ieder  toehoorder ,  roet  Leeniar  ea  Gemeente  be- 
kend, moest  beamen.  De  taal  óes'  redenaars, 
'"  •  falyk- 


Digitized  by 


Google 


KERK-NIEÜWS;  7/f7 

Wijkbaar  uit  den  grand  des^  harten  opg^we^d ,  zal  / 
vertrouwen  wij,  diepe  indrukken  nakttn.  Bat^ve 
God  I  \Eb  BOg  Teie  jaren  verheuge  zich  Èri^ 
ehents  Gemeente  io  het  bezit  van  haren 'waardiger 
opziener! 

TI£L  ,  den  26  Mei«  Aa9  Ds.  w.  h.  if4yER- 
KORif  VAK  RïJSBwix«  ,  Tb#  Dr.,  berestigd  Predi- 
kant ülhier,  is  A<ïte  van  Lidmaatschap  der  Klassis 
uitgereikt. 

BOMMEL. 
BRAKEL,  2a  Mei  1847.  Heden  maakte  onzé 
geliefde  Lee^aar ,  i,  j.  buis  bj^llot,  onsein  zijne 
voorafspraak  bekend  met  het  overlijden  van  zijnen 
JSwagcr,  den  Wel  Eerw;  Heer  tt*  o,  s.  tix- 
RA A VEN ,  Pred.  te  Sieewderen  en  BrónkkorH  \ 
(overleden  20  Mei)  die  sedert  1827  alhier  bijna 
jaarlijks  heeh  gepredikt,  door  de  Gemeente  zeer 
geliefd  werd,  wien  zij  ook  gaarne  hoorde  blijkens 
eene  bijzonder  talrijke  opkomst ,  'wanneer  hij  voor 
haar  optrad  ;  waarom  dan'  ook  dit  berigt  met  aan-» 
doening  en  belangstelling  werd  vernomen.  • 
HAEFIEN  vakant.     Zie  Febr.   1847. 

HARDERWIJK- 
VAASSEN,   12  Junij.     Onze  Leeraar,  Ds\  k 
s^BLESz ,    van  hier  naar  Steenwijk  beroepen  zyn^ 
de,  heeft  dl^  beroeping  in  beraad  genomen. 


ZÜID^ROLLAN  n. 

's  GRAVENHAGE. 

'8  GRAVENHAGE ,    13   Junij    1847.     Heden 

voormiddag  vierde   onze   Leeraar,    n.  jnoLENAAR^^ 

in    de  Groote  Kerk  ,  gedachtenis  van  zijne  35  jar 

,     Bbb  4  ri- 


,y  Google 


TMH  KJt?RK-NIEüVVS. 

rigd.  Ëvaiigeliebedienionf  in  deze  Ganit^nU.  De 
kden  van  den  Breede^  Kepker aad  ,  die  ter  feest** 
viering  w^en  opgekomeA,  geleidden  zijn  £erw. 
naar  den  leerstoel.  .  £ene  talrijke  schaar  hoorde 
hem  spreken  o?er  2  Cor.  II;l4->i7.  £n  Gode 
%^  danky  die  om  a//en  tifd  doet  .tfiumfereH  in 
Christus  en  den  reuk'  zijner  kennis  door  o^ 
openbaar  muakt  in  dUe;  plaatsen ;  want  wij  z^n 
(rode  eeA  goede  reuk  van  Christus  in  .degenen  y 
die  zalig  worden  en  in  degenen  \  die  verloren  gaan ; 
voor  dezen  wel  een  reuk  des  doods  ten  doode ,  maar 
if oor  genen  een  reuk  des  levens  tenteven,  £n 
foie  is  tot  deze  dingen  bekwaam?  fFant  wij  dro' 
gen  niet^,  gelijk  velen  ^  het  woord  van  God  te 
jfoopy.maar  ais  uit  ojfregtkeid^  maar  'als  uit 
God\  in  de  tegenwoordigheid  van  God ^  spreken 
wij  .het  in  Christus:  met  welke  aposlolische  woor- 
den hij  zijne'  gevoelens  en  verwachtingen  uitdrukfc; 
ea  zij  vereeoigde.  zich  gaarne  in^  blijde  dankzeg- 
gingen met  hem  tot  den  ^God  zijns  levens  .en 
zijner  weldadigheid ,  en  ki  ernstige  gebeden ,  dat 
ook  nog  zijn  volgend  werk  voor  velen  zij  een 
.    reuk    des    levens   ten   leven. 

KOTÏÊRDAM,     .. 

GAPPËLLE  OP  OCH  IJSSËL,  den  Uden  Mei 
-  1M7.     Hebben  wij  onlangs  medegedeeld,  dat  aan 
ons    Diakooie-foods    was  gelegateerd    de  sora  van 
/500,     en    daarna   geschonken  ƒ1000,    W.  S- 
2\   pCt. ;    fhaos  m^^gen  wy ,  onder  betuiging  on- 
zer   hartelijke   dankzegging,    hiet  nog  bijvoegen, 
dat  ons  ten  ^behoeve  vau  hetzelfde  foncb  ,  uit  naam 
van   een    onbekende    is    Ier   hand    gesteld  de  som 
van/ 500.     Hij,  die  'm  het  verboi^én  iiêt,  ver- 
gelde  mk   dil    werk  van  Chri&ldijke,  weldadigheid 
.jjeainaaL  in  het  openbaar  en  bu»g«  hij  voorlduritig 
H-^  fiicf 


,y  Google 


KERK-iMEUWS.  T49 

kier   %h  -*  elders  *  veler    hurten    toi   «d«ie  aAVoJoin^ 
ifao  zulke  lofwaardige  vdbrbceldéta.    .       i  r      ■ 

.  *  ROTTERDAM.  Zie  Apr«  1847. 
LEIDEN. 
iElDEIl,  den  6.Juny  1847.  Heden  had  al- 
hier de  bevesliging  en  intrede  plaats  van  den  Wel 
Igtjrw.  zeer  Gel.  Heer  r.  h.'  o.  vaw  ïterson  ,  van 
Arnhtm  'tol  ons  overgekomen.^  De  Bevesliger, 
Ds^  c.  kKABBE ,  hield  bij  die  'gelegenheid  'eeue 
Leerrede  .  over  ilTfl///*.,  XIII:  33.  Hene  andera 
gelijkenis  sjtrak'  flij  tot  Aetr  [zegg^ende^  •  hei  ko- 
ningrijk der  heinelen  is  gelijk  een  zuardeessem  , 
enz. ;  terwijl  de  Bevestigde  des  avonds  «ijh  heilig 
dien^itwerk  aanvaardde  met  eene  Leerrede  over 
/iehr,  XIII  f  17.  Zijt  uwen  voorgangeren  ge- 
hoorzaom  en  stjt  «e  onderdanig,  ^Fant  zij  WU" 
ken  voor  uwe  zielen ,  als  die  rekenschap  gevén^ 
zullen :  opdat  zij  dat  doen.  mogen  met  vreugde 
en  niet  üï  zuchtende,  f^dnt  dat  is  ü  niet  nuttig  ^ 
DORDRECHT. 

BLESKEiVSGRAVE  E»  HOFWEGEN  vakant. 
Zie  April  1847, 

GOUDA. 

OOSTERWÏJK,  den  30  Mei  1847.  Op  he-' 
den  hadden  wij  het  genoegen  de  hier  beslaande 
vakalure  vervuld  te  zien;  De  alhier  beroepene 
^Lceraar ,  de  Wel  Eerw.  Heer  h.  roubach  ,  Kan^ 
drdaal  lot  de  H.  Dienst'  bij  hel  Provinciaal  Kerk- 
bestuur van  Gelderland y'  werd,  blj'afsland  van 
den  Gonsulent  dezer  Gemeente,  Ds.  h.  vabt  stA- 
vjSftEif,  Th.  Dr.  en  Pred.  (e  Kedichem  y  onder 
ons  bevestigd  ,  door  «ijnen  Vader ,  den  Wel  Eerw. 
Zücr  Oei.  Heer  c.  a.  rombach  ,  Pred.  te  Leer- 
Jroek.  De  Bevesliger  had  tot^^tekst  1  Cor.  IV :  l. 
jéhoo  fiouik  ons  een  iegelijk  mensck  als  dienaren 
'■ '  "  _  B  b  b  5  vtfft 


• 


,y  Google 


750  KERK-üIEüWSj 

vém  Ckruiuf»'  l>e  BcTesliffde  de^d  de&  D«tiud-'. 
dags  x^M  intredt  met  2  Cor.  XII :  9a.  Mijne, 
genade  ie  u  genoeg.  De  pplegging  der.  handen 
geschiedde,  behalve  dooc  den  ponspleni  eo  Be- 
vesligcr,  door  de  Eerw.  Hecren:  DD.  fifiXERi(,YAV 

Y>B  KiSniU,    BIIDEHDIJIC,   VlM   DÜIL  ,    BOERS  4    YAI 

PAM  en  8Kiiiï*BWB^,  raepecHfe  Predikanten  te 
Sckoonrewoerd ,  Jf^ésrveid,  Jeperen^  ü^ie^ 
ium,  Jfieulaud,  Boog*  Blokland  tn  Gellicwn  ^ 
Bhenoy  en  Jequoai. 

HAASTRECHT,  6  Jnnij  1847,  Onze  Leeraar, 
Ds.  J.  J.  w.  Of  BJiOBX ,  gedacht  heden  met  dank- 
baarheid aan  rijne  nu  rervuldc  vijfeiitwïntigjarige 
ETangeliebediening  onder  ons,  terwijl  hg  nog 
ruim  zeven  jaren  havendien  m  de  Geioeenien  te 
Bleekensgraaf  en  Hof  wegen  ,  en  te  Jfumanselorp , 
gezégd  de  BuUenshis,  inogt  werk^aj^m  zijo..  Hf 
sprak  bij  deze  gelegenheid  tot  ons ,  naar  aanlei- 
ding van  Pe.  CIII:2,  en  dankte  God  hartelgk 
^or  de  aan  hesn  yerleende  iretd^d^n, 


NQORB^aOLLA^B. 

AMSTERDAM. 
Het  Klassikaal    Bestjior  van  AmeUrdam  Heeft, 
in  zijne  Vergadering  van  31  Mei  1847  .geëxami- 
neerd en   tot   het  geven  van  .Godsdienstig  onder-r, 
wijs  in  eene  Gemeente  bevoegd  verklaard :  chkis- 

TOJFEL    VOLKERS     en     HICHAèt   WILLEM    AAIHëL   VAI 

HID.DELHOVEN  ,  beide  woonachtig  te  Amsterdam. 

MUIDEBBERG ,  2  Juny.  Onze  zeer  geHefde 
Lecraar,  B.  h.  cirp,  eene  beroeping  ontvangen 
hebbende  tot  Predikant  bij  de  Engelsche  Gemeente 
v;in  Middelb%rg  en  VHseingen  ,  heeft ,  na  ernst^ 

be- 


,y  Google 


liefaaci,  dezelve,  on^er  iopruphi^iig  der  iia0di^« 
approbatiè'n ,  doch  tpl  ons  leedwesen^  aa^genor 
raeii.     Zoadat 

BfUIDERBERG  vakapt  «taat  té  worden.  H.Q, 
Kandidatisn  f^lieven  pnder  het : oog  4e  hoiiden  ,  da( 
fdeze  (rerpeente  hehoori  tot  die',  waar  ^faktionink-^ 
Ujie  Coilata  is  ,  en  dat  das  de  aa&rrage  om  eené 
predikbeurt  nie^:  hg  den  ^erkeraad,  giescbier 
den  moet. 

HAARLEM. 

WIJK  AAZf  ZEE,  den  6  JiiifQ  1847.  Onze 
Leeraar,  Ds.  ji.  f^  «phduribo  ,  gaf  heden  raorr 
geQ  hg  ^!^  ^odsdienstoefemng  aan  dé  Gemeente 
bcrigit,  dal  zijn  Wel  ï)erw.  eene  beroeping  ont- 
yangen  had  naar  de  gemeente  ?ad  Buurio ,  en 
bij  sgn  besluit  deswege  bede»  p?ef  14  dag49n  aan 
pns'  hoopte  mede  te  deelen^ 

ZAANDAM,  (wf:sTziJi>E)  den  13  Junij  1847. 
Diakihen  der  Henrormde  Gemeente  albier  rekenei^ 
het  zich  tot  een  aangenamen  pligt ,  om  weder  ' 
dankbare  mcldiqg  te  mogen  m^ken  tan  eeneen- 
zienlijke  gift  TOor  de  armen  dezer  Gen^eente.  He^ 
den  morgen  werd  hy  de  ooenbare  Godsdienst  in 
een  der  armenzakje^  g«poUefileerd  een  brie^e^ 
waarin  eenig^  3ank-  en  Munlbiljcltei|  gesloten, 
waren,  \^r  waarde  van  ƒ  1130.  De  onbekende 
gever  of  geefster  ontvange  to(E>r  dit  treffend,  bewijs 
Tan  Christelijke  barmhartigheid  ficn  groot  loon  in 
dan  Hemel',  en  vindè ,  naar  bet  ▼erraog^n  on^ 
door  Gods  liefde  gesctenken  ^  Wer  en  e}der»  vele 
navolgers,  l  -'. 

A:LKMAAB, 
DRIEBUIZEN  m  ZülDSCHERMER,  Op  den 
30  Mei  werd  door  den  Wel  Eerw.  zeer  Gel.  Heer 
sr.oT ,     Pred.    te    Sckermerkorn ,    die   ónder   ons 
eené  liefdelieart    waarnam,    het  oYedijden  bekend. 


,y  Google 


^^2  KElia-Nii:LW& 

gemaakt  van  onsen  g^aaehten  Leeraar  ,  a.  \v.  jabüek 
wosv  ,  ^ie  ter  •  herstelling  sijner  gezQodheid  vóór 
cHostreüks  3  maanden  naar  zijne  betrekkingen  te 
Leiden  vertrokken  inras.  Hij  orerleed  aldaar  aan 
<le  gevolgen  van  eene  uitteerende  ziekte ,  in  den 
jcogdigen  leeftijd  van  ruim  25  jaren ,  na  een 
kortstondig  verblijf  onder  ons  van  anderhiftf  jaar. 
Ofschoon  dit  berigt  niet  onverwacht  was,  trof 
hetzelve  ons  nogthans  zeer,  omdat  wij  in  hera 
iemand'  tot  voorganger  hadden  t  die  voor  onze 
behoeften  berekend  was  y  en  aan  de  vereischten 
van  eenen  getrouwen  Evangeliedienaar  vblkoraea 
b4*antwoordde.  Gedurende  zijn  kort  verblijf  on- 
der' ons  was  zijn  leven  aaif  chaistus  toegewijd , 
tti  op  grond  van  de  beloften  des  Evangelies  mo" 
gen  wij  'dw  vertrouwen ,  dat  zt|n  sterven  voor 
hem  gewin  zal  wezen.  Hét  aandenken  aan  hem 
»l  nog  lang  bfj  ons  levendig  blijven  ,  en  z^ne 
nagedaehtenis*  door  Aiet  weinigen  van  ons  vereerd 
worden. 

De  Consulent  dezer  Gemeente,  de  Wel  Eerw. 
zeer  Gel.  Heer  a.  vah  sinvBRSir,  Predl  te  Graft-^ 
dijk^  trad  den  daaropvolgenden  Zondag,  den  6 
Junij ,  onder  ons  op,  en  bepaalde  ons,  naar  aan- 
leiding van  Joh.  V :  35  :  U^  was  eene  brandende 
en  licktendè  kaars ,  en  geiteden  hebt  u  voor  een 
korten  tijd  in  zijn  licht  willen  verhftugen^  op 
eene  waardige  en  roerende  wijze  bij  de  verdiensten 
van  onzen  ontslapen  Leeraar,  die  zijn  Wel£erw, 
schetste,  en  hieruit  aanleitfing  nam,  om  onze  ver* 
pligting  jejTcns  den  Overledene  ons  voor  te  Iwiudcn. 

HOORN  OP  TEXEL  vakant.    Zie  Maart  1847. 

PETTEN    staal  vakant  te  worden.     Zie  Maart 
1847. 

HOORN. 

ME  DEM  BLIK,    den    30'   Mei    i«47.     Uit  het 

te- 


,y  Google 


iê  yèren  geformeerde  twaalf U*l  \zi&  Bonkzaal  van 
Mei)  is  (Ht  zestal  door  den   Kerkeraad  gemaakt: 

DD.  BOOfi ,  te  Süüsenktim,  ?a«  huk^  \t  Ab-^ 
beker k^  c.  a.  vah  der  lee  ,  te  Groólebroek,  jie»- 
slNGA  ,  te  SijbeearspeL  ,sghotel  ,  .Ie  Tilburg,  cat» 
waR ,  te  Mijdrecht ,  en  ,  door  her&lemmiog ,  r« 
afgevallen  l>s;  u.  p.  oo^dsohaal,   te  JSektmndü^  \ 

HOOKM.  Alhier  is  hel  aaAgenaam  bcrigt  ijt*- 
gekoiueu  ,  dat  de  beroepen  Léei  aar ,  Ds',  oe  blaa uw  , 
tie  beroeping  herwaarts,  onder  inwachting  fan  de 
Tererschte  approbalièn  ,  heeft  aangenomen. 

OPPERDOËS,  den  31  Mei  1847.  Ter  iFer- 
TtilHng  der  takature  alhier ,  ontslaan  door  het 
overlijden  van  Ds.  j.  sciiakoam,  is  heden  alhieV 
het  volgende  twaalft;ri  geformeerd  van  KandidattHi 
bij  óndeirscheidene  Provinciale  Kerkbesturen  : 

J,    P.  .  SCHILT,     A.    W.    VAM   CAMFEÏT ,    C.    J.  •PRAll-*' 
COfis  ,    H.    C.   If.    Va»    AMEROM,    1.  RIETRERG,    G.  WET- 
9ELS,     B.     C.     S.     £171T£RT;     S.    C.      VAJf     l>Eft     2JIA«  ^  , 
3,   W.  XEMy    H.    n.   H.   STROES  ,    P.   A.   JtT^   FAAS^EA   OB 

liitfk  en  j.  f.  caRsnus.  .... 

£n  daaruit  dit  zestal: 

-  irUtTEH?  ♦      "V^If     AMEROir  ,     lEM  ,     SCHILT-,  •  FRAW-' 
eOtS^en   ▼Aüt    CAMPEN. 

•  Vervolgens  dit  drietal  ; 

tXiTt^t^    fRAKCOÏS    en  VIN   CABPEJf. 

URS£N£ ,  den'  6  Junij  1847.  Hedeft  had  «nz« 
Leeraar,  j.  s.  van  der  linden  van  spra.vkhüi-' 
zsN,  het  genoegen  openlijk  gedachtenis  te  vierêi» 
van  zijne  25  jarige  Evangeliedienst  in  ons  Riid-' 
den  ,  naar  aanleiding*  van  Jeb  X  r  12«.  beneven» 
het  leven  ,  èiebt  gij  ioeldadigheid  aan  mij  gedaan, 

OPPERDOES ,  den  1 4  Janij  1 847,  fledm 
werd  alhier ,  uit  het  te  voren  opgegeven  drietal , 
lot  Predikant  beroepen ,  de  Kandidaat  bij  het  Pro*- 
vinciaal    Kerkbestiiur  van  Jfi^ordt^hééhnd;  a.  w. 


,y  Google 


1b\  KERJt-lflEüMrA. 

¥am    CAKPca  I  hg  herstemoiiDg  tegen  de  béide  id^ 
dere  genoiniiieerdea  suxTEftT  en  fftmcois. 

B£Nlf  ING  BROEK  vakaot.     Zie  Qei.  1916. 
£DAM; 

ElLAIfD  MARKEN,  den  3(^en  Mei.  Oozé 
Leeraar ,  Ds.  J.  /.  £*  tèh  KAte ,  van  bier  be- 
toepen  naar  jHmk^k\  c.  a^,  oam  hedei^ afscheid 
ian  ooi,  met  eene  Leerrede  over  OpenbAll.^h. 
Gtdtnkt  dan ,  koe  gij  hét  ontüangein  en  gehoord 
hebi^  en  beweert  het  en  bekeert  U.  Yertolgcos 
irerd  t^n  Wel  Eerw.  /  dodr  déa  ^el  £erw.  en 
teer  Gel.  Heer  a.  /.  BC0SÉA«iff ,  daartoe  door  het 
Klassikaal  Restoor  Tan  Edam  gecommitteerd ,  in 
tegenwoordigheid  van  den  Consplen^t^  Ds.  J.  '• 
vijrckuis,  Tan  «^ne  klassikale  én  ierkeiijk^  be- 
trekkingen, onder  hartelgk^  s^énweoscben ,  ont- 
slagen; 

Deo  Oden  Jodij.  Ooder  ▼c^orziUer$^  tas 
deo  Consulent,  hé^ft  de  Kérkeraad,  hjutèppesiBg 
«erkr(»gefl  hebbende,  gemaakt  bét  voigeod^  drie- 
tal van  Heeren  Kandidaten ,  geè'XaiDiiieérd  ^^  os- 
derseheidène  Provinciale  Kerkbesturen: 

DD.   Ki   C.    tin  4Un  ZAAft,    B.    CffiU  SYAl'&BtKÓI- 

f£RT  en  p.  jKict. 

En  daaruit  terstond  beroéfieii ,  den  Wel  £erv; 
èn  teer  Oei.  Heer  n.  tiia.  siArxai  voyi^t ,  aan 
wien  de  teroepbrirf  is  toegezonden. 


Ê  E  £  L  A  JÊf  3. 

iktlDDELBÜRG. 
;  MIDÖÈLBÜRG.     Mogt  het  CoUegrie  vaii  Dia- 
kenen   der  Nederdoitsohe    Hervormde  GeimeeBte 
alhier  eenigcA  t(jd  geleden  aMigenj»ia  fsrrasi  v<"^- 


,y  Google 


éljü  i  door  het  berigt,  dat  Mfijlen  de  I{oog:Ëd.  Geb. 
^roawe  süzahwahiria  hialópcit  ,  g«b.  scijorer  ^ 
.  alhier  overleden ,  by  uiterste  wilsbeschikking  aan 
de  Diacopie-arnoen  had  g^egateerd  èené  som  van 
ƒ500,  zoo  werden  zij  kort  daarna  andermaal  vf^i^- 
büjd  V  door  de  iiiedede«liüg  dat  w^leii  de  Wel  £d. 
Ge&tr.  Heer  jijh  adriaavi  moz»,Si  iH  teven  Oud  Vic<^- 
President  bij  de  Regtbank  alhier,  aan  dezeli^^ 
Diaconie-armen  bij  olographiseh  teéiament  had  ge-» 
maakt  eèhe  som  van  ƒ  1000,  beide  yrij  van  het  régt 
tan  Soeèessie  ,  tot  welker  aanvaArding^  bereids  doof 
Z*  M.  auihorisatie  is  ^verleend. 

Dankbaar  ontving  het  Armbestuoir  beijdle  bè" 
langrijke  bijdragen  tot  de  bestaande  fondsen  $  mei 
vreusdè  brengt  hetzelve  door  dé?e  o|>enlijke  hulde 
aan  de  litfde  der  Ontslapenen  ,  enharteHjkwensdit  y 
ket,  dat  ook  deie  liefdedaad  nfenvr  voedsel  ^naogë 
(fetrea»  zoowel  aan  de  «weldadigheid  der  rijken , 
a^  aan  de  dankbaarheid  der  beweldadigde^it. 

MIDDELBURG,  l_J«nij  1847.  lÜT^t  ter 
tervjillittg  der  yakatuce,  Veroorzaakt  door  liet 
overlijden  van  den  Wel  KeT!W.  zeer^  Geh  fieer 
B.  VAN  ncR  7BEK,  doo^  den  Breeden  Kerkecaad 
der  Nederduitscbe  Hertormde  G^oeeffte  alhier  «- 
op  den  iéen.  Vkei  |;  l.  het  volgeod  twaalftal  vf^ 
samengesteld: 

DD.  c.  A.  HA»  f  ie  Om- en  Wesi^oub^rg. 
jf«  if,  0ËAS£BROE|Cv  i^  Breda.  j.  r.  nz  Aruinz^  te^ 
ytisHngen,  t,  rLBifi , '  te  Ifieuwenkoorn,  r.  a*- 
S0£0»R009  PiccARpT,  Th.  Dp.  \t  Pijnakker.  mv 
BROjf ,  ie  Gouderak,  h.  t,  oort  ,  te  Delft,  a, 
9i|SEVElJfR  ,  te  V  ffeer  jirendskerke,  j.  broeoie* 
ie»^  te  Oouda,  a.  s,  h^pstko&,  te  Gorintbem^ 
x;  VO^  4  i^hi  Dr.  te  Goes  en  h.  &ajxs  ntK ,  te 
yii$êingm,    formeerde  .  men  «daariiit  op  den  2 f 


èki  zes-  en  drietal: 


Zes**" 


,y  Google 


?56  KERü  xMEUWS. 

Zestal: 

DD.     H.     J.     II(>F>TRDE,    C.    A.    KAK,    J»  F,  EASf." 

Biroy.R .  J.  R.  DR  eniritre,  /.  pletts  en  h.  l.  oort. 

f>D.    RASeRllOEK,    DR    BRtTiNE    en    PLF.TTf!. 

Op  Zondag  dan  30:»! en  Mei  werd  hieroit  be- 
roepefl  ,  de  Wel  Eerw.  «eer  Gel.  Heer  /.  k.  dë 
BH  UIA  E,  Pred.  te  J^'Ussingen'^  die  de  2e  beroeping 
in  ernsliije  orerweging  genomen  heeft. 

GAPINGE,  23  Mei  1847.  Ome  Leeraar, 
Ps.  R.  T.  OR  RtAAtTW,  maaklc  ons  op  den  9den 
de£er  bekend  ,  dat  hij  een  e  beroeping  naar  d« 
Gemeente"  Tan  ff  oom  ontvangen '  had.  HedeD 
moesten  wij  v;m  hem  vernemen ,  dat  hij  «ich  ver- 
pligl  had  gezien,  onder  in  wachting  der  rioo(Hg« 
anprobattën  ,  die  beroeping,  aan  te  nemen. 

WIDOELBURG  £r  VLISSINGEW,  k^H^"^: 
s<ïhe  KerkK  JXadat  ter  verTulling  der  vak/iture  1»J 
de  Engelsche  Hervormde'  Gemeente  alhier,  door 
den  gecouibineerden  Kerksraad,  ónder  voorziüing 
der  Consulenten,  F)f).  a.  slotiïskkrr  ,  of.;  «« 
ft.  ».  Bonvm,  Predikanten  te  Jlfitldeihtir^  eu  Xou' 
dekerke^  hel  volgend  drietal  van  H.B.  Predikan- 
ten geformeerd  was:  DD.  b.  h.  carp  ,  Ie  i^»^" 
derberg  s  i.  ▼.6.  var  hoe  ir,  Ie  jécrdénburg  en 
E.  c.  (jhoekeveüd  ,  te  AMvdwijk  ïwmi^***  ^^ 
daarop  op  II  'Mei'-  eénpnWg  beroepen V  <^*  . 
Eerw. 'xeek- Gel.  Heer  B.H.  caJbp  ,  Pred.  te  il^»'^'^ 
derherg-,  die  dezer  dagen  tot  ottte  blijdschap  deze 
beroeoing  herei<|vaardig  aannam.    •  - 

SEROOSKERKE.     Zie  Defc.  1846. 
ZI£R1KZ£E 

RENESSE  ^R  NOORDWELLE ,  7  Mei  1847. 
Aeden  werd  in  eeite  Kerkeraads-vergadering»  <^"* 
der  voorzitling  van  den  Consulent,  c.  m.  vaj»/»^''' 
wEYDE ,  cz. ,    en    met  médeslemmiog  van  dft  Am- 

hachls- 


,y  Google 


KERK-NlElfVVS.  757 

bactitsv rouw  van  Ren€sse\  vertegenwoordigd  door 
den  Ed.  Achlb.  ,Heer.  r.  smur^.  en  vau  JenWel:  * 
Ed.  C eb.  Heer  m.  hooökkboom,  Ambachlsheer 
van  j\ oordwelle  ^  tot.  Herder  en  Leeraur  bero»- 
pen,  de  Wel  Eerw;  zeer  Gel.,  Heer  w.e.  mew- 
zfi£,  Th.  Dr.  en  Pred.  ie  Bo^ssele ,  Eïhnd  ^uid» 
JSeveland,  •.        -,      .         .. 

Op  het  twaalftal  waren  geplaatsjt  de  Heeren :  -    .^ 

A.  F.  GERLACH,  O.  HIEUWtfOF  ,  C.  W.  SGHOI.I.Ba-, 
C.  H.  VAH  DER  WEÏBE  ,  CZ.  ,  R.  PEAÜX ,  W.  BEZE-^ 
MCE,     T.     BUSSIRGH     DE    VRilfS  ,     C.    SWALÜE ,     W.    F*. 

MiuiZSL  ,  Th.  i)r. ,  v.  f;  /.  Boofr,ACKS|i ,  a.  h.  moüw 
«n  B.  TER  woar,  Pr«dd.  Ie  Phüipsland^  Haam^ 
stede ,  Elker^ee ,  Serooakerke ,  JStUn  in  d^  i5foé*. 
ven^  Berlicum  en  Rosmalen ,  Bent  huizen  , ;  Zand»^ 
vQort  i  BorsseUy  Leersum  ^  Heemse  en  Uoei  üon 
JVevfien, 

Het  zestal  bestond  uit  de  Héfl. :      ^       .   . .      i 

KCirZSL,  P*A1?l^,  niXÜ^HOF,  C*  Vf.  SCflütUR, 
BOOH ACKEB  en  SWA£ÜS* 

£n  het  diietal  uit  de  Beeren^:  ,  ... 

HElfZEL  t    SWALVE  en   BÓOHACffBR.      , 

Den  30  Mei  werd  de  Gemeente  verblijd  met 
het  herigt,  dat  Ds.  HEiizEL  de  beroeping  bereid'- 
vaardig  had  aangenomen. 

BRülJWEilSHAVEN ,  6  Jaiiij  1847.  Beedi 
op  .beden  mogte&  wij  ons  verbidden  ^dai  dè  va^f 
kalare  in  deze  Gemeente,  door  hel? overlijden  van. 
oDZëo  voormaligen  Predikant y  Ds.  ö.  j.  oif  ^;ïx.i 
op  \6  Augustus  LI.,  veroorzaakt',  werd  .'veryild* 
De  Wel  Eerw.  Heer  j.  p;  h^.reijers,  tot  Her- 
der en  Leeraar  dezer  G^meenle.  ysm-  J^alkens^ 
waard  beroepen  en  tot  ons  overgekomen ,  werd 
bij  de  vooru)iddag-*godsdienstoefening  van  heden 
in  deze  belrekking  bevestigd ,  door  zijnen  Broe- 
der,'den  Wel  Eerw.  Heer  u.  c.h«  rei jers  ,  PVed. 

BOEKz.JvniJ  1847.         Coc  te 


,y  Google 


7b8  KERK-NIEÜWS. 

te  Diepenveen^  aan  men  de  (/onsaküt ,  Ds.'l.^. 
BLAiuir ,  Pred.  te  Zonnemaire^  hel  werk  der 
beYestiging  op  Yerzöek  had  a^estaao.  He,t  on- 
derwerp ,  hetwelk  de  BeTesliger  Tolgens  I  Peir. 
11:9  behandelde,  was:  de  verkandiging  van  de 
groote-^  voorregten  def  Christenen  ^  welke  de  Ge- 
meenten door  hare  Leeraren  ontvangen  ;,  dat  van 
den  BeTestigdén  ,  dié  des  namiddags  zijn  H.  dienst- 
werJc  onder  on»  aanvaardde  ,  naar^  aanleiding  itan 
Mom,  I:J5.  De  Evangelieverkondiging  een  werk 
van  hooge  ingenomenheid. 

Met  dankzegging  tot  den  Algoede  ,  die  de  mid- 
delen tot  eene  spoedige  verTulliog  der  rakature 
aangewend  ,  heeft  willen  zegenen  ,  aehteii  wij  hei 
pUgt  ook  hier  openlijk  en  dankbaar  te  Yermeljeii , 
dat  zoo  velen  in  deze  Gemeente  door  eene  vrij- 
-  willige  geldelijke  inschrijving  en  bijdrage  kel^n 
toegebragt,  dat  de  vakature  vier  maanden  tóér  het 
^inde  tan  het  jaar  ^^n  gratie  kon  woidtn;  i^r- 
Tuld ,  terwijl  het  traetement  tan  den  Predikant 
yah  den  lande ,  aan  deze  standplaats  verbonden , 
uit  deze  bijdrage  gedurende  die  vier  raaaaden  aan 
den  nu  bevestigden  Predtkant  zal  wórden  uilbdaald , 
en  de  Weduwe  des  overledenen  Leeraars,  welke 
tot  het  einde  van  het  jaar  van  gratie  in  het  genok 
van  het  lands-traetement  bliyft ,  voor  de  vromere 
verhuizing  uit  de  pastorü  is  schadeloos  gesteld. 
GOES. 
WILHELMINADORP,  24  Mei  1847.  He- 
den, bij  het  einde  van  ons  Christen- Pinksterfeest, 
nam  onze  |[eliefde  Leeraar,  de.Wel  Eerw.  Heer 
g.  j.  J.  WARHSIRCK,  afscheid  van  èsze  zijne  Ge- 
meente. Hij  nam  daartoe  ten  tekst  PhiL  1 : 6. 
Onmiddel^k  hierna  werd  hij  door  den  Wel  Eerw. 
zeer  Gel.  Heer  e.  b.  swalve  ,  Th.  0r.  en  Pred. 
te  Goe^y  V4ia  dexe  zijne  betrekking  dnilLtgeq. 

.'1-  De 


,y  Google 


KERK-NIEÜWS.  959 

De  Heer  der  Gemeente  vergezelle  hem  op  zijne 
ilienwe  standplaats,  en  doe  dezen  waardi<xen  roan 
veel  DU t  slichten  hi  zijne  Kerk. 

's  MEER  ABTS-  kn  SINOÜTSKERKE  ,  den 
30  Mei  1847.  Heden  werd  ónze  l?^eroepene  Her- 
der ea  Leeraar ,  de  Wel  Eorw.  Heer  a.  j.  j[ 
iWiRpisiBiCK,  yan  fFilhelminadorp  tot  ons  over- 
gekomen,  onder  OM  bevestigd,  door  den  Consu- 
lent dezer  Gemeente,  den  Wel'Eerw.  Heer  ö* 
KAH£R.v.4ir ,  Pred.  te  JS^hetingen ,  met  2  (7or* 
lV^:5a.  ff^ij  prediken  niet  ons  zeiven ,  niaokr 
Okristus  Jezus  den  Hner,  Onze  nieuwe  Leeraai» 
aanvaardde  zijn  dienstwerk  onder  (ins ,  met  Uand. 
XXIV:  24,  25.     En  na  sommige  dag^n  enz. 

KATTENDIJKE  vakant.     Zie  Jan.  1847. 

CATS  staat  vakant  te  worden.     Zie  Mei  1847* 
IJZENDIJKE. 

ZÜIDZANDE ,  den  12  Mei  1847.  Ter  ver- 
valling der  vakature ,  door  het  overhjden  van  den 
Wel  Eerw.  Heer  j.  jf,  h£?(rij  ,  werd  heden  door 
den  Kerkeraad,  uit  een  vijftal  Kandidaten,  tol 
Herder  en  teeraar  beroepen ,  de  Wel  Eerw.  Heer 
-4.  Hiot,  Kandidaat  bïj^  het  Provinciaal  Kerkbe- 
stuur van  Noord-Holland.  Den  14den  berichtte 
zijn  Eerw.,  deze  beroeping,  onder  inwachllng 
der  vereischle  approbatiën,  aan  te  nemen. 


UTRECHT. 

ÜTREClïT. 

UTRECHT,  den  9den  Junij  1847.  Heden  voor 

25  jaren    aanvaardde   onze  oudste   Leeraar,  Ds. 

L.   mcRENs ,  de  Evangeliedienst  in  de%9  Gemeente. 

Sthoon    het   bekend  wa3,  dat  zijn  S er w.  juist  op 

Ccc  2  ■       de- 


,y  Google 


760  KERK-NIEÜWS; 

dezen  dag  de  Woensdag  beurt  moetende  vervuH'elA'i 
geene  opzettelijke  feestrede  zou  houden  ,  daar  no^^ 
niet  lang  geleden  de  ged;ichtenisTieriDg  der  25  ja- 
rige Evangeliebediening  in  onderscheidene  Ge- 
meenten had  plaats  gehad  ,  zoo  toonde  echter  de 
voor  de  weekgodsdienst  buitengewone  opkomst  d«r 
Gemeenie,  dat  z^er  velen  begeerig  waren,  om 
niet  den  Leeraar  zich  te  vereenigen  in  bet  daO' 
ken  en  bidden  ,  waarin  deze  der  Gemeeitle ,  met 
betrekking  tot. het  voor  haar  en  hem  zoo  gewig- 
tige  tijdstip,  zou  voorgaan,  I>e  tegenwoorcygheïd 
¥an  de  leden  des  Klassikalen  Bestuurs  verstrekte 
ten  bevrijd,  hoezeer  ook  deze  deelnamen  in  hrk 
zegens  waarifi  hij  zich  iqogt  verhéttgen,  die  ge-^ 
durende  vele  jaren  van  dat  hSsstuur  Praesês>  is  ge- 
?^eest.  God  neme*  een  genadig  welgeTaJlen  in  de 
dankzeggingen ,  en  verhoore  de  cebedèa  ,  die  zijn 
ontboezeitid !  Hij,  beware  alzoo  ofen  Leéraar,  kan 
het  zijn  i  nog  vele  jaren  t  bij  de^  vourregtei)', 
waarin  hij  zieh  thans  naag^  Terheugeu ,  en  stelle 
hem  met  zijne  Ambtgenooten  nog  een  langen  tijd 
tot  een  zegen*  voor^.de  Gemeente  l  u    * 

KAMERIK  staat  vakani  te  worden.  Zie  Maart 
1847. 

VINK£VEËN  EK  D£^MI»I£RIK  vakant.  t\t 
Maart  1847, 

AMERSFOORT. 

WESTBROEK  ^  den  3  Mei  1847.  Bij  nitersle 
wilsbeschikking  is,  door  wijlen  de  Hoog  WelGeb. 
Jonkvrouwe  /.  u.  Baronesse  vji»  tüijll  vah  sz- 
ROOSKERKEif ,  aan  de  Diaconie -armen  alhier  gele- 
gateerd geworden  eene  som  van  ƒ500,  vrij  van 
alle  Successie- regten  ,  tot  .  aanvaarding  van  welk 
legaat  de  vereischte  authorisatie  van  Z»  M.  den 
Koning  is  verzocht  geworden. 

Mogen    wy  de  waardige    Overledene  niet  meer 

kun- 


,y  Google 


KERKNIEUWS.  761 

kiinflen  dacik«i] ,  ^are  Chmtelijk^ï  weldatHgheidzal 
echter  onder  ons  in  gtixegKnd  aandcAken  blijven. 
Zackt  ri>&le.  haar  asch  tol  den  rnot^en  der  op^ 
standing  !  Haar  geest  juiche  in  ide  onmiddelijke 
^«jóaeenschap  van  harea  Zaligmaker!  Haar  edel 
voorbeeld  vinde  vele  navolgers!   's 

ZOËSI,  2  Junij  1847.  Heden  werd  in,  een  e 
Kerkeraads-vergadering ,  daartoe  belegd  en  in  te* 
genwoordigheid  van  den  Wel  £erw.  Heer  h.  j. 
VAW  HOORN ,  Pred.  te  jémersfoori ,  als  Consulent 
d^zer  Gemeente,  door  d«n  Gecommitteerde  van 
hei  Klassikaal'  Bestuur  van  jimérafoort ,  den  Wel 
£erw.  Heer  c.  speelman,  Pred^  aan  de  Bilt ^, van 
xijne  kerkelyke  >  betrekking  op  de  Klassis  van 
Amersfoort  en  van  deze ':G  eraeen  te ,  ontslagen, 
onze  geachte  Leeraar ,  a.  a.  c.  bonnet  ,  als  op 
zijn,  verzoek  wegens  ligchaarasongesleidheid ,  bij 
besluit  van  Z.  M.  van  1.0  Febr.  1.1.  Einéritus 
.verklaard.  Met  een  toepasbX'l ijk  woord  had  z§n 
;Wei  Eerw.  op  den  voorgaanden  Zondag  van  de 
.Gemeente  afscheid  genomen.  Onze  beste  wen* 
schcn  vergezellen  zijn  Wel  Eerw.  De  hem  eer-. 
.vol  v.erleende  rust  zij  bevorderlijk  aan  het  henstel 
zijner. gezondheid ;  zijn  leven  worde  in  Gods  gitnsl 
verlengd  6n  veraangenaamd  door  de  herinnering 
van  het  nut,  hetwelk  hij  door  zijn  arbeid  en  ver^ 
keer  in  ons  midden  heeft  gepoogd  te  dichten. 

VREELAND  vakant.     Zie.Kov.  1846. 

WIJK. 

RENSWÖUDE,  30  Mei'  1847.  'Heden  werd 
onze  van'  0/^tfr/oo  tot  ons  ov^rgekomene  Leeraar, 
j.  F.  BLAAüw ,  bij  afstand .  van  den  Consulent, 
P.  A.  BOROUR ,  Th.  Dr.  en  Pred.  te  Amerotigen  ^ 
in  zijne  bediening  onder  ons  bcivestigd ,  door  zij- 
nen Vriend,  den  \Vcl  Eerw.  zeer  Gel.  Heer  j.  c. 
C  c  c  3  vfR- 


,y  Google 


762  KfiRK-NlEÜWS,     ' 

YiRHOBFF,  Pred.  te  Etden^  luet  eeae  Leerrede 
over  Ephes,  V :  18^.  -Des  aamiddags  aanvaardde 
de  Bevestigde  zijne  dienst  met  het  kouden  eener 
Leerrede  over  1  Cor,  IV 1 20. 

Aan  syn.Ëerw.  is  Acte  van  Lidmaatschap  door 
de  Klassis  v^n  fTtjk  uitgereikt  getrorden. 

VKENE.NDAAL,     Zie  i»ei  1847, 


FRIESLAJTD, 

LlifiüWARbEN. 

BËETGUiV,  den  6  Junij  1847.  Nadat  onze 
naar  Goututn  en  Zufichum  heroepen  Predikant, 
de  Wel  Ëervv.  zeer  Gel.  Heer  j.'van  obr^waag  , 
op  den  4den'  dezer  was  losgemttakt  van  zijne  be- 
trekking tot  deze'  Gemeente,  door  den  daartoe 
Gecommitteerde  uit  het  Klassikaal  Bestnur,  dén 
Wel  f^erw,  zeer  Gel.  Heer  e.  lubeley  reddiKt» 
filus ,  Pred.  te  Engelwh ,  en  in  tegenwoordigheid 
Vail  den  Consulent ,  t.  müntiNgke  ,  Pred.  te  Sfe- 
néldumy  nam  ziju  Wel  Eer w.  heden  van  ons  af» 
scheid ,  naar  aanleiding  van  MaUh.  XXIII :  lOb, 
ÊFant  één  is  uw  MeeHet  [namelijh)  ükrlstus, 

GARIJP  EN  SÜAMEER  vakant.  Zie  April  1847, 

LEEUWARDEN.     Zie  April  1847. 

GOÜÏÜM.     Zie  Mei  1847, 

HARLINGEN, 

RIED  BV  BOER  vakant.     Zie  Nov.   1846. 
PINGJÜM  vakant.     Zie  Dec.  1846. 
OOSTERBIERWL  vakant.     Zie  Febr.  1847. 
LONfiERHOüW  EüSCHÉTTENS  vakant.  Zie 
Maart  1847. 

SCfllJV- 


Digitizedby  Google 


KERK-NIEÜWS.  »63 

.  SCÖINGEN  M  SLAPPETERP  staat  fakant  te 
worden.     Zie  April  1847. 

EXMORRA  EN  ALLINGAWIEB  vakant.  Zie 
Mei  1847. 

SNEÊK. 

BALK ,  1  Jonij.  Nadat  Ds.  w.  g.  tav  mm 
BROEK ,  van  '*  Grevelduin  Capelle ,  voor  de 
beroeping  naar  hier  bedankt  had,  kwam  de 
Ketkeraad  heden  zamen  en  formeerde  het  navol- 
gende drietal;  j.  j.  du  sart,  Pred.  te  Landsmeer  , 
vr,  poLLE»,  te  ElÉt^  a.  pi^eb,  te  Genèmutden^  welk 
drielal  dën  Heere  Grietman  van  Gaasterland  ter 
electie  is  aangeboden. 

DOKKÜM. 

METSLAAHER  em  NIJEWIER.  Zie  April 
1847. 

AÜGSBÜÜR  ( LUTJE WOUDE)  en  KOLLü- 
MERZWAAG.     Zie  April  1847. 

PAESENS  vakant.     Zie  April  1847. 

SüRHÜISTERVEEN  vakant.    Zie  Mei.  1847. 

HEERinVVEEN. 

DONKERBROEK  vakant.     Zie  Dec.  1846. 
HAITLE  EN  HAULERWIJlt.    Zie  Mei  1847. 
•  APPELSCHA.     Zie  Mei  1847. 


OFER^IJSSEL. 

DEVENTER. 

DENEKAMP.     De    beroepen   Kandidaat   J^  h. 

DiüCKGREvz,    is  dën    6   Junij   als   Predikant  van 

deze    Gemeente  bevestigd ,    dpor  den  Consulent , 

A.     w.    BütKERs,    Pred.    te    Ootmarsum  ^    welke 

Ccc  4  des 


,y  Google 


7C«  K«ERK  KIEIUVS. 

des  f oormidda'gs  ,  D9tr  «/ail.- XXI;  16,  spnk 
over  de  liefde  tot  Jezus ,  als  ten  waarborg  van 
dê  troum  des  Evangeliediemaars,  De  Emerilos 
Predikant  b$  deze  Gemeente,  n.  £.  bour,  en 
de  Predikanten  van  Ensthedé  en  Tln^r^ei,  h. 
fia  BOiu ,  ns. ,  en  n.  battikk',  leiden  met  dei 
Consulent  de  handen  op.  De  Berestigde  handdde 
de»  naipiddajus  oter'  de  ipêderkeerige  betrekking 
ff«ii  ^^üaugelif  en  (temeenée^  nuar  /'it/,  li  ;  12è,  13, 
füTüft  vAaut.     Zie  Hei  184?. 

KAMPEN. 

STEEXWIJK.  De  Breede  Kerkeraad  der  Her^ 
Yunode  Gemeente  alhier  heeft ,  nit  een  te  Torea 
gemaakt  twaalftal  van  Predikanten ,  het  rolgeade 
zesr  en  drietal  geformeerd;', 

ZesUi;  , 

DD.  J.  siBLisz ,  te  ^ëtusen,  n.,  i.  ^zvtt, 
VAM  Bkia ,  te  BioH^L  a.  w.  kahp  ,  te  ^mrt- 
sluis.  H.  w.  LISZB9  te  ^eessem.  j.  j.  nAKTHii, 
te  Biitukenkam.'    J.  c.  tav  stimnBEBK ,  te  Ehi. 

DrieUl: 

J.     fULBSZ,     B.     A.    FLSMPBB    TAB   BAiBB»  1.  *• 

KAHP. 

Hiemit  is,   op  Jen  lOden  Jnnij  U.,  beroepen , 
Ps.  J.  siBLBsz  ,  Pred.  te  Kamssen, 
WANNEPERVEEN  vakant     Zie  Jaa,  1847. 
KAMPERVEEN.     Zie  April  18%7. 


groningen^ 
gromxgenI 

KIEHOYE  vakant.     Zie  Maart  1847. 
ZEVENHUIZEN  Takant.     Zie  Mei  1847. 

WI5- 


,y  Google 


KERK-NIKUWS.  't^S 

WINSCHOTEN.  ^ 

OUDE  SCHANS,  den  18  April  1847.  Heden 
vierde  onze  geachte  Leeraar,  k.  hovwerzijl, 
plegtige  gedachtenis  van  zijne  vervulde  25  jariger 
Evangeliedienst  'm  de  GeïneenU  Mouriange  en^al* 
hier..  Zijn  Eerw'  had  lot  tekst  1  The$9Al :  19  ,20. 
Wtlke  -  iV  ome  hoop  of  bl^dschap  enz.  'Door 
eene.  talrijk  opgekomene  menigte  ook  van.  elders  , 
^erd  d^ze  feestrede  aangehoorde  Ds.  j.  srKtiiNOHB 
DAMSTE ,  Pred.  te  BeUingwoUe  ^  sprak  aU  Ge» 
committeerde  van  het  Klassikaal  Bestuur  van  ff^in^ 
schoten^  onzen  Leeraar  toe,  hem  mede  namens 
Os.  J.  F.  scuÖNfELD,  oudsleu  Predikant  van  Bel^ 
iivgWQlde  ^  insgelijks  bij  deze  plegtigh'eid  tegenr 
woordig ,  gelukwenschende  met  het  voorregt ,  Hem 
onder  het  bestuur  der  Goddelijke  Voorzienigheid 
te  *  beurt  gevallen  * —  De  Hemelsche  Vader  spare 
den  waardigen  man  nog  lange  ,  tot  h§il  der  Ge- 
meente,  der  zijnen  en  van  allen,  welke  eenige 
betrekking  op  hem  gevoelen»  ^ 

APPINGADAM. 

GARMERWOLDË  staat  vakant  te  worden  dbor 
het  aafkistaande  Emeritaat  ^an  Ds.  p.  uess.  Da 
handopening  is  reeds  verzocht.  ^ 

LOPPERSÜM.     Zie  Mei  1847. 
IttlDDELSTÜM. 

ZUIDWOLDE ,  den  20  Mei.  Heden  is  alhier, 
ter  .vervulling  der  vakature ,  ontstaan  door  hel 
overlijden  van  den  Wel  Eerw.  Heer  J,  schots- 
KAS,  Op  vertoonde  Acle  van  Collatie  van  den  Wel 
£d.  Geh,  Heer  Mr.  h.  sicHTeRMAs  vaut  debrake, 
tot  Herder  en  Leeraar  benoemd,  de  Wel  Eerw. 
Heer  J.  R.  v»»,  eerde ,  Pred. 'te  Ober^um ,  die 
op  den  2êsten  daaraanvolgende  door  hel  Klassi* 
kaal  Bestuur  van  MiddeJitum  y  doetide  hetgeen  des 
Kerkeraads  was ,  met  eenp<irige  stemmen  is  berdepen. 
Ccc5  De 


,y  Google 


756  KERK-NIEÜWS. 

Dó  Beroepene  h;  efl  rerUiürd  die  beroeping  aaa 
Ie  neoien  ,  oüd$t  iowachtisg  der  vereischte  goed- 
](eHrtn(y. 

OBËRGUiH,  dea  30  Bei.  Onee  geachte  Leer* 
aar  ,  i.  a.  vaw  urdc  i  maakte  ons  heden  by  di 
Godsdiensloefeniag  bekene  s  dat  h^  ziek  verfiigt 
had  gevoadeo ,  de  Toor  weinige  ^aigtB  ontTangene 
beroeping  naar  de  Gemeente  van  ZnidwoUe  ^  on- 
der inwaehtiog  der  vereischte  approbatiën,  aaa  te 
nemen. 

STIT5W£RT  rakant.     Zie  Dec.  1846. 

HU1ZI]VG£  vakant.     Zie  Jan.  1847. 

BEDUiH  vakant.     Zie  April  1847. 

ONDERDËNDAAf  vakant.     Zie  Mei  1847, 


noord^rrab  and. 
heüsden: 

BABTLONI£NBRO£K  xn  der  HILL,  den 
2  Mei  1847.  Onze '  Leeraar  ,  Ds.  /.  M.*töois, 
maakte  ons  voor  veertien  dagen  bekend  eeoe  beroe- 
ping naar  de  Gemeeiktete  fl9ene«i/aa/ ontvangen  te 
hebben.  Heden,  vernamen  wij  met  leedwezen, 
dat.  xijn  £erw.  na  ernstig  beraad,  lich  Terpligt 
gevonden  bad ,  dit  beroep ,  onder  de  verêisclite 
goedkeuringen »  op  te  volgen. 

's  GREVELDÜIN  OAPELLE  sir  VRIJHOE- 
V£ ,  den  23  Mei.  Onze  Lceraar ,  Ds.  w.  tj.  vah 
nair  broek,  gaf  ons  den  9'dèier,  berigt ,  dal  hij 
eene  .beroeping  had  ontvangen,  naar- de  Gemeente 
van^  Balk  in  rrieslmnd ,  en  hedeii  moglen  wij 
vernemen  ,  dat  hij  besloten  had  voor  dezelve  te 
bedanken, 

kUl- 


,y  Google 


.  ALMKERK  eu  EMMICHOVEN,  d«n  13  JuDij, 
Heden  werd  onze  van  hei  eiland  Marken^  her^ 
Maarts  i)eroepen  Leeraar ,  ï^s.  j.  'j.  l.  tcn  kjcte  , 
onder  oos  in  zijne  H.  bediening ,  bevts\k%^ ,  door 
-z^iièïL  Vi^iieiid  b.  j.  h.  iaats  ,  Pred.  te  Harder-* 
w^k ^  jKin^^iep  de  Goatolent  onzer  Gemeente, 
Ds.  /.  p.  KEBKHOSTF,  Pfèd.  Ie  if^erktniütn  ^  de^ 
laak  welwillend  had  afgestaian ,  m«A  eene  Leerrede 
over  Mare,  XVI ;  1 5a.     Predikt  het  Emvgelie, 

Pe  Bevestigde  verbond  zich  aan  de  Gemeente' 
met  1  Cor,  1 ;  23«.  Z^ocA  w»y  prediken  Chri^^-^ 
ius  den  gekruisigden. 

UITWIJK.     Zie  Nov.  1844, 

EINDHOVEN, 

VALKEN8W4ARD,  den  24  Mei  Heden  Werd 
onze  Leeraar,  Ds.  jr.  p.  Hr  rxi/ers  ,  van  hier 
naar  /brouwershaven  beroepen  ^  van  zijne  belrek- 
;king  tot  deze  Gemeente  «n  de  Klassis  van  £ind- 
hifven^  op  de  gebruikelijke  wijz«  ontslagen ,  door 
-den  Gerommitieerde  van,  hel  Klassikaal  Bestuur^ 
Ds.  D.  TH.  vAir  woELDEfttw  j  Prcd.  te  dCindkoven , 
nadat  hij  vooraf  «en  iegedcind.  afscheid  had  geno>- 
imen  vati  de  Gemeente,  predikende,  over  Hand. 
XX :  32*  £n  ^»,  Broeders  /  ik  hev^^ie  u  Gode  en 
den  woorde  zijner  genade ,  die  ^fAfgtig  is  u  op  f^ 
houwen ,  ^en  een  erfdee{  te  geven  onder  alle  de 
'geheiUgden. 

VALKENSWAARD,  den  i  Junij  1847.  Tur 
rervulling  der  bthiaande  vakature.,  werd  hedeU 
riüor  den  Kerkeraad-,  ih  tegenwoordigheid  vanden 
Consulent ,  Ds.  m,  c.  vaw  nouTEw  ,  Pred.  Ie  Berk- 
eyk ,  de  volgende  nominatie  ^an  H.  H»  Kandidaten 
geformeerd :    * 

Zestal : 

G.     J.    C.    UARUSEK,    Tik.  V^K   GOaH  ,    AEM.    tV.    BE? 

OE- 


,y  Google 


760  K£aK*Nl£ÜWS. 

OIMAVV  ,     W.     B.     H.     WMB     TtLlQBt  ,     P.     S.     J.    ROOS 

scBMttAJioos  en  c.  ribbius.- 
DrieUl: 

HARHSKR,    TAB    «06H  ,   BCGKKAIIB. 

Waaruit  oiiniiddalijk  mei  eeoparigheid  ? aii.stem* 
men  werd  beroepoR,  de  Heer  a.  j.^-«.  harmseb, 
Kandidaat  tot  de  H.  dienst ^  bij.  het  Profinciaal 
Kerkbestuur  Tan  Zuid-iloUani: 


DRENTHE. 

ASS£N. 

ROD£RWOLD£^  den  13  Jang  1847.  ;jVa 
bekoraeïie  approbatie  Tsn  Z.  Div,  op  het -beroep 
van  de|i  Wel  £erw.  zeer  Gei.  Heer ,  Ds.  s.  cool- 
HAAS  TAB -DER  wocoB ,  vróeger  Pred.  te  Ewmen^ 
in  deze  Profincie,  vérd  zijn  Wel  £erw»  heden  ak 
Herder  en  Leeraar  bij  ons  ingeleid  en  onder  ons- be» 
resligd ,  door  zijnen  iaatsten  toorganger  alhier^  Ds. 
R.  B.  JAftssoBius,  Th.  Dr.  en  Ihans  Pred.  te 
Arnhem^  wien  hel  bij  yrieDdeiijken  afstand  van 
het  werk  der  berèst^nig  ^  door  den  Consulent :,  Ds. 
j.  L.  xoneÈEiTs ,  Pred.  teJ^Wse,  eene  aangenamis  taak 
was  t  zijnen  opvofger  in  dé  H.  bediening  Jilhier  in 
te  leiden,  vooral  omdat  de  Gemeente  zulks  zeer 
▼erlangde.  De  Bevesliger  had  tot' tekst  g<^ozen 
1  Cor,  III  :8o.  £fi  die  piant  en  dié  nat  maakt  ^ 
%ijn  een.  Des  achtermiddags  aanraardde  onze 
nieuwe  Lceraar  zijn  werk-  onder  ons,  met  eene 
Leerrede ,  naar  aanleiding  van  Hand.  lY :  32«. 
En  de  menigte  dergemen ,  die  geloofden ,  wus  één 
hart  en  eene  tiet, 

£ELD£  vakant.     Zie  Aug.  1846;  - 


,y  Google 


KERK-NIEUWS,  lm 

KOEYËRBËN. 

ËIKIMEN  staat  vakaiit  te  worden.  Zie  Jaiiv  1847. 


LIMBURG,  ent. 

AEERLE  vakant.     Zie  Jan.  1847. 
EISDEN  vakant.     Zie  Mei  1847. 


WAALSCHE  &EKK. 

lflIST£RI>A!tt  vakant.     Zie  Dec  1846. 
MIDDELBURG  vakant.     Zie  April  1847. 
LEIQEN.    Zie  Mei  1847. 


.  REMONSTRANTSÜHÊ  BROEDER^ 
SCHAP. 

AMSTERDAM,  4  Ji»nij  1847.  De  Groote 
iTergadering  der  Remonstrantsche  Broedenehapy 
ep  den  1 .  en  2  deser  maand ,  te  Botterdam  ge- 
konden ,  keeft  tol  Caratoren  haper  &week$elu>ol 
kenoemd  f  in  plaats  van  V^len  th,  ir.  swürt  ,• 
Ds.  if.  M.  STJMtëBcr ,  Pred.  te  AmsUrdam ,  en  in. 
plaats  van  w^len  D».  g.  jbravdt  biaas«  D».  c.  w. 
VAH  nsR  POT,  Pred.  te  Zeiden,  zoodat  het  Col'-, 
legie  van  Professor  en  Curatoren  van  het  Semi- 
narium,   thans  op  de  volgende   wijsie   is    zamen. 


Prof.     A»    DES    AVORiE     VA»    pER  BO£VE»..Ds.   J. 

TiBBHAR,    Litt.    Doet,   en    Pred.    te    Riktterdam, 

Ds. 


,y  Google 


110  KEllK-NIEüWa 

Ds.  H.  B.  iriv  teuTCMf  Lilt.  fit  Theol.  Doet.  en 
Pr«d.  M  Boiterdam,  D^,  a,  Av  ^W»T»  Pred,  te 
AmÈterdam.  Ps.  9.  w.  yih  der  pot  ,  Pred.  t0 
Leiden, 

IflEüWKOÖP  vakant.     Zie  Maart  1847. 

HAARLEM  yakaot«     Zie  Mei  }847. 


EFANQELiSCH^LVTRERSGRE  KKRK. 

•ö  GRAVEJVHAGE  ,  1847.  De  Negenentwin- 
tigste jaarlijksche  Yergadfriiyg  .c(i^  Evangelisch. 
Luthersche  Synode  |  is  alhier  geopend  den  26  Mei 
dezes  jaars*  .     ,  '      '. 

Tot'  dezelje  war^n  b^ngekomen' :  van  d&  I^^en 
Predikante  o  zyilde »  JD^.  /.  jf«  jl>  roll  ^  Pr^d^  te 
Amsterdam;  Ds*  J.  6.  b.' p.  roBTnEUER,  Pred« 
te  Rotterdam;  Ds.  Q..  i,.ttJiTTHEs ,  Pred.  te  Zei- 
den; Ds. 'j.  DECKER  EinMÊRirAN^  Pred.  te  f/7r'ec^/; 
Ds.  J.  G.  LiERSiuiy  Pred.  te  Haarlem^  eo  Ds.  j. 
K,  ziLERS  KOCH,  Pfod.  \%  WUdcrüank  en  Feenr 
dam.  Van  de  Leden  uit  de  Gemeenlen  waren 
tegenwoordig  ,  'de  Heeren'.H..  f,  eijbeü,  Jonkheer 
H.r.  I.  nx  BOSCH  kbiiP£R,  en  /.  t.  ^oeleii,  van 
Amsterdam;  de  Heer  c.  i.  t.  sahoer  ,  >an  ^ol- 
terdam ;  de  Heer  J.  p.  houd;  iwdl  " s  Qwavjenhag*; 
de  Hcer-J.  «.  orsbk,  van  ^^rec^^ ,  en  de  Heer 
ir.  BACBER,  vao'  Oosterheek.  Ifog  waren  tegen- 
woordig de  Hoog  Eerw.  Hoog  Gdl.  Heer  r.  j. 
DO»ELA  viEUWEfiHuis,  Hoegleerüar  .aan  *t  £van- 
g^lii^ch  Lnthersch  Seminanim  te  Amsterdam^ 
ats  Praeadviseop ,  Ds.  /.  c.  lovab,  Pred.  ie  Am-- 
sterdam y  als  Secretaris,  en  Ds.  r.  t.  r.  rêodler^ 
Pi  cd.  te  *s  Gra9êmhmg9  ,  als  Secundns-'Secretajris, 
Bij     Koniakiyk    Beslnit .  van  .  15    JanuAr,yr    deifes 

jaars, 


,y  Google 


KERK-RIEtWS;  11  \ 

|aars,  N®.54,  waren  f  oor  deze  Vergadering  be- 
noemd ,  tot  President :  Ih.  /*  dcckeu  z^mtiERHAir, 
tot  Vicé- President:  Ds,  h.  Jé  mattbjss ^  tot  Se- 
qi^ndas-Viee-President:  Ds.  J.  M.  L.  ROLL. 

Ten  dage  bovengemeld  kwam,  nadat  de; 
Leden  allen  vereenigd  waren  ^  ter  Vergad^tring 
«ijne  Excellentie,  de  Minister  voor  die  zak^n  der 
Hervormde  Eerediensl  /  linz.,  benevens  *de  Weï 
Ed.  Geslr.  Heer  Secretaris^ Generaal  én  Adviseur 
bij  deszelfs  Ministerie. 

Nadat  de  President  de  Tergadering  met  het 
gebed  had  geopend^  heeft  gemelde  zijne  Eicellen-, 
tie  in  eene  trei3<inde  aansprauk  de  Vergadering  it| 
jiaam  des  Konings  geoppnd  verklaard  ,  welke  aan- 
spraak door  den  President  op  gepaste  wijze  werd 
beantwoard. 

Hierna  zijn  der  ^erkzasinheden  begonneti  ian 
toortgezet  tot  den  4  Jlinij,  wanneier  de  Verga-; 
dering  door  zijne  ExceHentic  voorffotjind ,  ra^t 
eene  aanspraak ,  en  daarna  door  den  Presideal 
inet  dankzegging  en  gebed  geslo.ten  is. 

GOüDA,  8  Jiinij  1847.  Onze  waardige  jong-» 
$ie  Leera^r ,  &.  bi^anqt  vaas  ,  is  in  den  Mroegei» 
VQorgen  van  Zondag  d^n  30^tèn  der  VDrrge  maand  f 
na  hmgdurige  ,  doch  in  d^Q  laagten  tijd  spel  toe-^ 
gemende  verzwakking,  in  den  ouderdom  van  59, 
jaren  overleden. 

In  den  jare  i809^\tot  Proptme^ït  bij  de  Broe- 
derschap bevorderd,  volgde  hij  weldra  zijnen  Va* 
der  op  in  de  Evangeliebediening  bij  de  Gemeenten 
van  Zwammerdam  en  ff'oerden ,  en  verbleef  al- 
daar, totdat  hij  in  Mèi  1829,  tot  ons  overkwam. 
Gedurende  achttien  jaren  heeft  hij  onze  Gemeente 
door  léer  én  wandel  gesticht ,  ^lijk  hij  roede  se-* 
dert  1837 ,  als  Curator  van  wi  Seminarium  der 
Renionslrantsehe   Kroed^irschap ,   voor   hsMre    alge« 


,y  Google 


772  KeUK-iMeWs. 

tx^ne  belaogen  ijverig  Wei'kzttam  was. '  bij  tras 
een  zaéhKnoedig ,  vredelievend  en  weldadig  man^ 
die  door  eene  reeks  van  treurige  lotgevallen  be- 
proefd ,  eindelijk  onder  hét  leed  bezweek,  eene 
ongelukkige  Weduwe  achterlatende ,'  voor  «elke 
faet  annus  grdtiae  zal  worden  aangevraagd. 

Onze  oudste  Leeraar,  'Ds.  d.  van  uialoöpe» 
lABBEKTOü »  deelde  der  6eraeenJ,e  hei  treurig  be- 
rfgt  op  den  dag  des  overltjdens  mede ,  ên  hee/l 
op  den  6  Jnnij ,  naar  aanleiding  van  Hand, 
XliZktt,  Hij  wa9  een  eoed  wan  ^  aan  zijnen 
tinUlapea  Ambtgenoot  gedenkende,  den  zaïioen 
troost  dds  Kvaligdiies  in  aller  harten   Terlevendigd. 

UTRECHT,  8  Junij.  Ter  vervulling  der 
vakalure,  ontstaan  do^r  het  vertrek  v.in  oi»2eh 
jongsten  Leeraar,  Ds,  h.  c.  millie*  ,  benoemd 
als  Hoogleéraar  aan  het  Ëyang.  Lntheri:che  SemJ- 
ndrium  te  Amatetdèm ,  *  maakte  op  gisteren  de 
groote  K&rkeraad  onzer  Gemeente,  'het  volgende 
twaalftld  (alfabetisch): 

DB.  C.  BAKKCn,    W.   t,  BAEBfERS,    A,    U.  DROEAS, 

p.  i,   v«  nvssEAir,  o.  j.  aoLizAPFFet,  j.  b.  nc' 

nt,     J.     C.     XllfDEAIIANlr ,     J.    R.    EitERS    KOCH ,   ^' 
D.     STATIirS     llÜtUER,     C.    RJCJUUT ,     A.    J.  SCfiRÖOZA 

en  c.   n.    vjehoff  ,  Tredd,  respectivelyk  te  Z'»^* 
merende^    iiatiinffln  ^  Doetinchem  ^    Sckiedumt 
0^oerden ,  leiden ,  JSdam ,  fFitderwmk  en  ^^' 
dmn,  Zuipken^,  £aüni9m\  4rnkm  en  Mq^^^'^ 
kendam. 

Waaruit    terstond    daarop^    geformeerd    i^  h^^ 
ZB^ai:         ' 

SCnaÖDER  ,   EILERS  i0€H^   yïZB!0ir\^S%1iWkiUkWfi 
STATXÜS  MULLER   en   RICKElf. 

Heden    kwam   de  Groote  Kerkeraad  weder  za* 
men  ,  en  plaatste  óp  het  drietal : 

Si^HRÓDER,    EILERS    KOCH ,    VfEHOFF. 

Waar- 


Digitizedb)/ Google 


KËRK-NIËUWS.  773 

Waaruit  dad«Ijjk  werd  beroepen ,  met  yolle 
eenparigheid  Tan  stemmen ,  Ds.  i»  j\  sohröobr, 
te  jirnhem. 

De  stukken  aan  den ,  Beroepen  e  opgezonden 
zijnde,  is  volgens'  daarna  bekomen  antwoord,  het 
beroep  door  dènzelven  in  beraad  genomen,  é  • 

BOD£GRAT£N,  13  Junij  1847.  Onze  van 
PekeUA  herwaarts  beroepen  en  gekomen  Leisraar, 
de  Wei  £erw.  Heer  j.  i.  f.  de  heijere,  hield  in 
het  avonduur  van  heden,  zijne  openbare,  plegtige 
intrede  in  de  Gemeente ,  met  eene  rede  over 
1  Cor.  IV :  1  ,  2.  De  openlijke  Bevestiging  en 
▼oorstelling  aan  de  Gemeente ,  i&  des  voormiddags 
▼an  heden  geschied ,  door  den  Hoog  £erw.  Heer 
j.  c.  LOM  AH,  Pred.  te  u/m4/«r<i{<»K ,  die  bij.  deze 
gelegenheid  predikte  over  1  Theis.  Y:  12,.  13. 

ZÜTPH£N.     Zie  Eebr.  1847. 

GOUD  4  vakant.     Zie  April  1847. 

D£LFT  vakaint.    Zie  April  1847. 

P£KEL-A  sUat  vakant  te  worden.  Zie  Mei 
1847.  r  ; 


BÜITENLANDSCH.  fJSRK^NJJSOfFS. 

H£RVORMDE    KERK.  \ 

.  OOST-VRIESLAWD.         ^ 

WEENER9I0ER  vakant.    Zie  Mei  1846. 
NEERMOER  vjikant.     Zie  Sept.  1846. 
AURICH  vakant.     Zie  Sepi.  1846. 


BOEKZ.  Jtriiijl847.    Ddd  GRAJF- 

Digitizedby  Google 


774  KBRK-NIEUWS, 

QR44F&CE4P  BüjrTSEJM. 
BENTHEIM  joogsU  Leoriharsplaat^  vakant. 


EfiEITS  srjirODJS  DÜISBORG. 
V0]ÈR1)£  vakant.     Zie  Ócl.  L845. 

G0RRESPOIfi>£NXI£. 

Het  opatel  owr  k€t  verschil  imn  gewtltns  -' 
vmtrmU  dé  khederdragt  zuUan  W^  plaatsen. 

Op  het  stukje:  %^  bidt,  zijd  te.  teehaaniöer- 
kingen  te  maken,   om  het  te  koonen  avcrnemfn. 

Het  komt  óns  voor  ^  M  de  dichtregclea:  t« 
den   J^mer,   J^..  weinig  degelijkheid  .raflia'»<>öd, 

tot  referein  moesten  hebben  :  niet 

O  meosch!  geqiet,  geniet  1 
maar 

O  mensch !  aanbid  I  >, 

In  de  tt^epTMk  h^  het  graf  van  ^iï^^^?S^:. 
der,  en  in  de  dichtregels  op  de  ensUrfeli^ktieta 
▼inden  wg  Ae  verbeteringen  niei,  die  op  plaat- 
sing aanspraak  maken. 

Het  S***  stlïk  <)vet  dit  ^ep  kijft  én- komi  ons  voor 
niel  te  bevatten  wat  het ,  naar  des  Schrijvers  <)p- 
gave ,  bevatten  J50u :  opmAkingen  uit  het  lev^^ 
der  Sopkuïen.  De  laatste  opmerking  allcctt  J^ 
van  dien  aaf*-  Het. stuk  ta!  dus  eene  omwerking 
behoeven,  om  aan  het  doel  te  beantwoorden. 

De  Biographie  van  Jüwiflius  is  «eer  eenziim- 
Zij   stelt    's  mans  haat  tegen  het  Christendoin  ^t« 


,y  Google' 


CORBJESPOJSöKNÏIi;.  llh 

veel  in  d«  scfaadaw  ea  mist  dte  juistheid  en  groa* 
digheid^  die  meA  ia  zulk  e«Q  srtuk  mag  dschen. 

Van  de  Gedachten  eii  Opnterkfngen  uit  het" 
Dëgboei  2aIIèn  l;rg  ran  tijd.  tot  t^d  gebruik  naaken., 

De  dichtregelen  bij  het  Graf  van  Ds.  isa  KOtö 
zijn  te  laat  ingekomeH  om  in  deze  iliaaftd  ge* 
plaatst  te  worden ,  en  bevatten  borewfien  niets, 
wat  niet  bij  het  graf  ran  iederen  ChrMen  gezegd' 
kan  worded. 

Jak,  V:13  beveelt  zièh  door  niets  bijzon*' 
ders  aam 

£r  wordi  geklept,  In.  het  gedieht ,  met  dit  op-' 
schrift,  heerscht  iets  zeer  gedwongens-  en  daardoor 
duisters ,  waardoor  het  2ich  minder  aanbeveelt. 

Het  vertrouwen  en  een  e  gel^kenis  zijn  te^laat 
gezonden ,  om  in  deze  maand  geplaatst  te  wor-> 
den«     Z^  ziJA  meer  sti^ïhtelijk  ,  dan  dichterlijk. 


LEJtTER-NIEüWS. 


KERKELIJKE  WETTEN. 

B9  den  uitgever  Pé  N.  vaiT  Kimnir»  te  AmH9rdêtm 
en  s^oe  Correapo6d«nteB  ii|«  «  op  aanvrage  T«ot  re- 
kening »  te  bekemen-  &  60  Ceatc «  eesige  af«ttnder- 
lïjke  overdrukken  Tan  de  in  de  Gidê  1647  M*'.  6 
Toorkomende  Recensie  van  het  weck  v»n  De.  HtonmB , 
door  Dft.  j«.  At  M.  VmMaAA ,  onder  den  aficonderI$«-' 
fcefi  titel  &  Óver  géhreket  en  verbeteringen  in  hei  6e~ 
stuur  en  de  organiêalie^  der  Pfederlandetke  Bereankde 
Kewh, 

-..  ■  ■ 1.       ,  i — e    i'  ■  '         '  '       <    •      ■  ■  '■*"  ■      ■■"       •    ■     —        ■    ';  ' ' 

Véé   l^raten  eti  Bleekei^te  5ft0èA^    hébben  ailrgfégéVen 
en  Tértónden :      ■  • 

I.    L«o  ,    (Uf.    G.    I.)    Beknopte    Geechiedeni»  der 
Ddd  2  Chfi9^ 


,y  Google 


776  LEXr£R-NlÊÜWS. 

CkrUitlifkê  Kerk.  Vr§  bewerbi  nnar  ée  derde  Hoog- 
duiUohc  uitgaaf,  .door  H*  ta»  fiuuDM  ,  Predikant  te 
Wotsum  in  WeHhem.     In  kl.  8vo.    ƒ0,40. 

II.  BgivuH ,  (H.  TA»)  Emvoudig  F'raaghoekje  over 
d9  geêchiêdeni»  der  Chrhtelijke  Kerk»  In  kl.  8yo.  ƒ0,15.' 

De  Vhgeren  nemen  de  Trijheid  de  aandachl  van 
H.  H«  Predikanten  b^ionder  te  vestigen  op  de  uitgnaf 
▼an  deie  Mde  ~  werkjei «  vermeenende  dat  zij  daar- 
mede in  eene  weienlyke  behoefte  Toorsien  ;  het  I«at- 
ste  b  zoodanig  ingerigt ,  dat  het  ook  bij  Lbivoiot 
kan  worden  gebmikt,  tijnde  de  paragraphen  van  dat 
werk  onder  iedere  afiieeling  aangewezen. 

III.  -^EwAiD,  (J.  L.)  Christelijk  Zondagehoek  ^  m 
•tiohtelijke  OTerdenkingen  op  iederen  Zondag  des  ja«ir«, 
naar  het  Hoogduitsch  door  B.  Vkawxt.  Op  nieuvr 
nagexiene  én  verbeterde  uitgaaf.  Jn  gr.  Bso.  Eer$te 
aflevering  /'0|26. , 

Dit  boek  sal  in  tien  of  twaalf  afleveringen  compleet 
xijn ,  zonder  dat  den  In  teekenaren  meer  dan  tien 
in  rekening  zullen  worden  gebragt*  en  het  colnpleete 
werk  alzoo  den  pr^a  van  ƒ  2,50  in  geen  geval  «al  te 
boven  gann  ;  nadat  hetzelve  compleet  zal  zgn «  zal  de 
prijs  mot  20  pCt.  worden  verhoogd  ,  vejrbindende  de 
ifitgevers  zich ,  na  dien  t^d ,  geen  Exemplaar  daar 
onder  te  zullen  afleveren. 

Prospèctas  en  eerste  afleveringen  zijn  in  eiken  boek- 
winkel voorhanden. 


De  Bockhandelnars  J.  C»  Sf»p  en  Zoon,  f  e  AMster^ 
dnmy  vestigen  de^  aandacht  op  de  door  hen  niig^,?^' 
v«ne  Btrinneringen  uU  het  Leven  van  een  Hulppf^^' 
her.     Prgs  ƒ1,20. 

Hen  «ie  desaangaande  d4  Reoenstën  in  de  -Tijdip*^' 
gel.  Maart  1847,  Vaderlandsohê  LeUeroefening %  April 
l»47è  en  N<».  19  van  het  Godidtenttig  Weekblad  o^ 
Merkelijke  Courant ,  waar  gezegd  wordt : 

» Jeugdige  Ambtsbroeders,  en  gij  allen,  die  u  tot 
df*  Evangelieverkondiging  voorbereidt  ,  maakt  u  ten 
nutte  de  Berinneringen,  Gy  zult  er  niet  slechts  bet 
portret  van  db  Wfifra ,  eene  yergelgking  tusschen 
VAa  Dsa  pAtK  en  Borori^^,  proeven  van  schriftverkla- 
ring  tmden ,    maat-    gy    zult  er  in  of  uit  learén  »  ook 

-  in 


,y  Google 


JLETTERNIEÜWS.  n^ 

in  de  homiletiek  ,  Jf.  G.  tot  uw  model  te  riemen  ^  tao 
yvr  ambt  geen  handwerk ,  geene  koatwipniiig  te  ma«- 
ken ;  en  y  met  Caaisjcvs  in  u,  niet.  alleen  voor  de 
ttchool,  maar  ook  en  voornamelijk  voor  het  leven  te 
werken.  Een  man  ,  die  sedert  ettelijke  jaren  Tam  de 
pastorale  geschriften  tijue  |tudie  gemaakt  heeft  >  ver- 
zekert tt  ,  dat  dftze  IlerinneHngen  nnast  het  Ièi§  over 
fnijne  Leerredenen  van  REiaaAaD  ,  Iets  over  de  Kan* 
selwelsprehendheid  van  STEXuMEUia ,  de  vriendel^kv 
vraag  van  Egblisc  ,  de  homiletiek  tan  Paleee  ,«  eene 
plaats  in  nwe  bibliotheek  verdieuen ,  neen !  op  de 
tafelen  van  uw  har|  moeten  geschreven  worden »  ten 
eiude  u  te  behoeden,  ü  zelven  te  prediken  en  luije 
dienstknechten  te  worden.** 


Mrs.  ÜREF  DE  BOEZEMVRIENDIN, 

2    deeien ,    in   gr.    Svo  ,    naar   het  Ëngelsch  met  twee 
Ijelithogr.  vignetteil..    I'rgs  ƒ  6,60,    . 

Dit  werk ,  waarvan  men  in  de  Letteroefeningen 
1847,  ^^»  4,  eene  ailergunstigsfe  beoordeeling  vindt « 
■*Vordt  met  taoces  gedebiteerd  door  de  uitgevers  do 
'Wed.  L.  VAK  Hulst  mn  Zoon  ,  te  Ameterèam ,  en  is 
verder  alom  verkrijgbaar. 


De  Boekhandelaars  de  Wed  L.  van  Uulst  en  Zoon  ,  te 
Amsterdam ,  debiteren  met  goed  suuces : 

BLIKKEN  IN  DE  WERELD  , 

in  gr.  8vo,  met  vignet.     Prijs  /2.90, 

De  Recensent  1847,  N*».  5,  geeft  van  dit  werk  eene 
allezins  aanprijzende  beoordeeling ,  waarin  onder  an« 
deren  gezegd  wordt :  »Zeer  gaarne  voegen  wij  er  hg  , 
dat  deze  verhalen  allen  van  eene  heilzame  strekking 
en  meest  allen  ' voortreffelijk  zijn."  £n  een  weinig 
verder :  «Trouwens ,  de  Schryver  heeft  den  cegte^ 
»Iag  van  belangwekkend  ,  aangenaam  en  oudefiioudeud 
te  Terhalen." 

D  d  d   3  Door 


,y  Google 


778  LETTKR-NIEÜWS. 


Door   de  ▼©«  en  T»n  Kpo  ,    BockhandelaaM  en  Vlige^ 
▼ert  te  Dofdre€%i ,  h  uHgegcven  j 

LANDBOUWERS   «AKBOEKJE, 

fOOE  OAGSU/KSCmc   AAHTEEKEHIHGra  , 
DOOK 

J.    GELUK,   J.   M. 

Landbouwer  te  TkfA^m, 

Pit  wecJge  ttelt  iedeien  Uodmen  en  allen,  die  bij 
dooelden  laten  werken ,  in  de  gelegenheid ,  om  op 
eene  gemak^e^ko  wtjte  boek  te  houden ,  om  bij  eene 
limjiy  „.^^^fciinSiig  het  werk  of  de  dagen  ,  die  scj  Ucb- 
benKewerkC,  leWe  te  weten,  aUoo  men  niet  behoeft 
te  TOcaen  Tin  In  hanne  opgaven  hedrp^en  fa  suUen 
worden ;  na  de  wekelijkacbe  üjtten  rindt  men  eeoe 
iMandeInkaohe  Tor^adering  en  daacaa  eene  jaariiik* 
•dbe ,  aiioo  kan  mes  na  hei  opmaken  daarran  «pacdig 
•ien  het  bedrag  wat  in  eene  maand  en  in  een  jaar 
aan  de  werkdoeadcn  ti  uitbetaald  ^wordaa^ 

Het  Voorberigt  maakt  den  leier  bekead ,  hoe  het- 
«elve  moet  worden  ingevuld,  en  geeft  van  alles  eene 
duidelijke  inüohling.  HetteWe  wordt  niet  dan  op 
ftamco  aanvrage  in  oommissie  gesondcn  en  kost  in 
perkament  gebonden  ƒ1,30,  en  in  heel  leer  verguld 
ƒ1.80. 

^  Kn  debiteren  by  voortduring  t 
AAKTEEKENlIfGBOEKJE 


ORTfABesaK  M  TERZOBOUE  BOEKEH 

vooa 
LSfiSGSZKLSClAPPEH, 

Zesde  druk.    Frgs  ƒ0,30. 

AAinB&BHlKGBOSUE  VOOR  UTGUEMAfi 
BOEKElf  t 

De   klagten  ,    die    ajinhoudend  worden  gehoord  orer 

hei 


,y  Google 


LETTER-JVIEÜWS.  779 

het  vermiMen  van  loek»^  ,  4(M>r  ;  aiileening  veroor- 
zaakt *  sullen  bij  eeoe  goede  aanteekening  ia  dit  werkje 
iederen  afgever  telkens,  herinneren ,  waar ,  aan  wie 
en  op  weiken  datum  het  werk  is  uitgeleend  gewor* 
den  V  en  ticfa  dus  TOOf  't  loek  raken  daarvan  wtfar^ 
borifen. 

Be  pr^'s  in  netten  linnen  band  is  ƒ  l,2ö« 

DE   SctfbOLBODE. 

V^fde  Jaai^ang. 

Een  weekblad  toor  Opvoading  en  OBd«rw|s ;  w«>rdt 
geregeld  eiken  J)Qnderd0g.  ▼erkenden.  Prijs /2,40  in 
het  half.  |aar,  Advertentiên  van  boekwerken  kaï'tei^ 
10  Cents  de  regel,  en  andere  ƒ60  Cent^  de  Adver- 
tentie, Excepl  bet  tegelregt.  Alle  toezeodii^en  of 
aaüTragen*  moeten  franco  getchieden.  • 

Ottv  hiervÉO  iett  t«t  aanpt^sïng  ^bf  aahbevetin^  b^ 
te  Yoenen  saiide  f eheei  aTecbodig  zijn ,  daar  dit  aioli 
v^hmn  door  eene  goede  practi^che .  inrijgtiiig  cm  ^e- 
troufre  berigtea  )iet  veicUpnwf»  meer.  en  jiqeef  waat- 
dig  maakt. 


Ddd4  IK. 


DigilizedVyGoOgle 


JNUOUD. 


BOEKBESCHOUWING. 

4.  j.  viv  003TBRZEK,  Yerl|andeliD(jf  over  de 
waarde  ran  de  Handeliacen  der  Apostdea. 
Dl.  VIL  De  Yerh.  van  het  Haagsch  Gen.  .663. 

1.  I.  ikM  oosnazUy  Het  LeTen  tan  mus. 
Dl.  I.  St.  I .  ..663. 

G.  PHOSFHiLirs ,  Proere  eener  verKoening  ?an 
de  verzoenende  Wijsbegeerte  en  het  verzoe- 
nend Christendom 677. 

L.  8.  p.  HBTBooii,  Drietal  Leerredenen.  .  .  .679. 

#•  TAV  usuwBM,  Tweetal  Gelegenheids*Leer- 
redenen.  •...••. .  .679. 

k.  THOLUCK,   Over  de  bewegingen  des  tijds.  .68). 

ii.*i.  viH  cHiaAHTB,    Zes  Kinderpreeken.  .  .684. 

Stukken  betreffende  de  besehuldiging  tegen  de 
leer    en   de  beroeping  van  l^s*  i.  rotgus 

TAB    OBR   LOEBF 685. 

WaarscKawing  tegen  ett  teregtwijzing  van  de 
brochnre :  Waarom  is  er  te  Leiden  gepro- 
testeerd  tegen  het  beroep  van  Ds.  a.  rdt- 

«ERS  VAH  DBR   LOBFF  ? ^  ,    .   ,^.  .  M^ 

8. 1.  MULDBR ,  Bijbel  voor  de  Israëlitische  jeugd. 
St.  III  en  IV .687. 

j.  cEiRissB ,  Yoor  jongelingen  bijzonder  uit 
de  beschaafde  standen.  Twaalftal  redevoe- 
ringen  •  •  .  .  • «689. 

D.  J.  utx  BBBR  pooRTUtfAEi,,  De  Aeneas  van 
viROiLius  nit  een  krijgskundig  oogpunt  be- 
schouwd  690. 

ƒ.  B.  KRBBS,  De  drie  Zuilen  des  Tepspels: 
Schoonheid,  Wijsheid  en  Kracht 691. 

E. 


,y  Google 


INHOUD. 

E.  H.  RÖTTGER ,  Berigten  omtrent  Jndië ,  ge< 
dagende  een  tienjarig  verblijf  aldaar  .  .  .692. 

Een  Drentsch  Gemeente-Ass^sor  inel  zijne 
,  twee  neven  op  reis  naar  Amsiefdcem. ,  in 
het  Toorjaar  van  1843.     Dl.  I.  .....  .  694. 

p.  j.  wiLRivEir,  Geschied-  en  Regtskundig 
allerlei .  .  ;695. 

H.  RAu,  De  Keizer  en  zijn  Hofnar.     3  Dln.  702. 

H.  Wf  HBRBERT,  isiBEUA ,  een  Gesehiedkun- 
*  dige  Roman.     2  Dln.  ..........  .704. 

AuMERLE,  xA Engeland otL^txKkixLW,  3  Dln.  704. 

j.  p.  HEiJEj  Sprookjes  uit  de  oude  doos.  .  .707. 

MENGELWERK. 

Veertien   dagen.     Een   verhaal   ait   den  jare    ' 
106    na    JEZUS  Christus.     {Vervolg   van 
hladz.  606) 709. 

Twee  Chinêsche  Godsdienstige  feesten.  (Over« 
genomen  uit  Berigten  omtrent  Indigo  em. 
door  £.  H.  röttger) 728. 

j.  D.  siEftuuim ,  Een  wodrd  bij  het  graf  van 

wijlen  GERARDDS  6E0RGE  LASD,  ,  \    .    .    ,    ,    .734. 

Zaligheid.     {Dtchtsiuije). 739. 


'School-Nieuws.  ..*.,..".... 742. 

Kerk-Nieuws.  .   .  .....  ,  .  .  .  .  ,  ,  *  .744. 

Correspondentie 774] 

Letter-ffieuws.  . 775] 


Ddd5  RE- 

DigitizedÖy  Google 


REGISTER 

DEK 

YOORNAAMSTE  ZAKEN, 

voorkomende  inde  BO£KB£SCflOUWINO  van  de 

JIOXKKAIL  DEa  «ELKBHOS   WfaSU»  ,  Cl  TlfPSCH&iFT 
VOOR    DK    PROTESTAIITSOHK   »&»!!   IM   HIT    KO- 

^iiTCRiJK    D£fi    irEOERLiSDEii ,    voor  dü  zes 
eerste  maanden  des  Jaar s  1847. 

A. 

Aardrijkskunde ,      (Algemeene      grondbegiaseJeii 

der)  454. 
Aeneas  (De)  van  tirgiuus,  690. 
Allerlei  t  {Geschied-  en  Reglskandig)  695» 
AoMERLE ,  of  Engeland  onder  karei  II ,  704. 
Aüsfiofr,  (IH.  A.)  Moed  en  Tolharding,  436. 
Apologie    van    den    Bijbel;    of,    hoe    zal  ik  den 

Bijbei  beschouwen  ?  155.- 
Apostelen'^  (De  onfeilbaarheid  der)  145.' 
Amhaeologie  der  Lijdensgeschiedeiris ,  3. 
Archief  voor  Kerkelijke  geschiedenis ,  425. 
Armwezen  y  (Vrijmoedige  gedachten  over  het)  308. 

B. 
BiLBV  BLiUKBS,  (G.  C.  vah)  LeerredeB60 ,  537. 
Beer  Poortuoael,  (D.  J.  den)  de  Aeneas,  690. 
Beegsmi  ,  (C.  A.)  De  Vlaamsche  Landbouw,  17^. 
Beriglen  omtrent  Indië^  692. 
Bewegingen  (Over  de)  des  tijd»,  681. 
Brieven  van  bato  en  oauffo ,  292. 
Brieven  (Twee)  over  de  Weldadigheid ,  302. 
Brohhinck  ,    (Joris)  Waarachtige  Physiologie  van 
^    den  Student,  442. 

BfiiJif- 


,yGoogle 


REGISTJER. 

BrUüTOR  ,    (Mttfï)'  HVlBirA  PSRCT,    181. 

iBóftéisft,  0.)   Aaedo   of -de  Oiwtérfeiaklwid  der 
Ziel,  313. 

JSurgwl^k  Wetboek  ,    (Behaodeting  van  verschil- 
lende Vraagstukken  uit  het)  448. 

Bijhei  (ff 9i^%n  ,  getrokken  uit  den)  foorde  jeugd, 
St.  1 ,  328.    • 

■  Toor    de   Israëlitische  Jeusd  ,    St.  ï  ,  449. 

St.  II.  556,    St.  III  en  IV,  687; 

Bijdragen  (Gèmetigde  Taalkundige)  itl. 

» —  tot  M«nseh-  en  Zielkundig  onderzoek , 

(Ecne)  174.  \ 

tot  regit  verstand  van  Luc.  XVI:  1—9, 


558. 

Cr 

G^fmo^y  (4-,)  Paitr  $taat  gesehrev«j;i ,  ens.  167. 
CH4.RAIITE,    (N.  A.  vAJx)  Zcs  Kind^prekeo  ,  684. 
Ch&istxusijbr  ,  {J,  B.)  Proeve ,  en?. ,  174. 
t7Am/^w  strijd  ,  (Des)  293. 
Chiusttjs  zoo  belangrijk  voor  z$ne  Gem^  (Waarom 

b  de  gekr.)  417.  •  ^ 

Clarissb  ,  (JoANNEs)  Twaalftal  Redevoeringen,  689. 
CoomcRET  DE  IA  MoRiiijÈRE »  ( J.  B.j  Tabula  Synop- 

tiea,  573. 

D. 

UiECKHANN,  (C.  H.)  Handleiding,  183. 

DiligenQü^  (De)  of  de  reis  naar  de  stad  der  Erfe- 
nis» 445.  ' 

Dissertatie.     Zie  repdiii«iüs. 

DuaTEREH,  (P.  var)  Opmerkingen  omtrent  de 
Geestesgaven ,  447. 

E. 

Emgelbbiits  Gerrits,  (G.)  Vragen^  St.  I,  enz.  328. 
Epistola,     Zie  van  her  Hosveir. 


;  Google 


REGISTER. 

fwmiUê  (De)  mjê,  Ckoix,  Eea  Verhaal,  575. 
FmtAL ,  (V.  m)  De  Yerborgenhedeii  der  loqnisi* 

tie,  Dl.  I,  29. 
FocKBtfi ,    (Dl ah)   Schetsen  tan  de  Eriesche  Ge- 
schiedenis, 568. 
FftiEOUBB,  (J.  H.)  Archaeologie,  enz.,  3. 

G. 
Gbskti^vida  ,    of    de   Stryd   tosschen   Geloof  en 

Liefde,  300. 
Gebeden  (Kleine)  Toor  Kinderen ,  574. 
Gedachtenisviering  eener    40'  jario[e  Evangeliebe- 

diening,  25. 
Gedachten?  (Hoe  lang  hinkt  gij  op  twee)  305. 
GeUgenheidS'Leerredenen  ^  (Tweetal)  679. 
Gemeente-jissessor  ^  (Een  Drentsch)  enz.  694» 
GePoeUleer  (De)  van  Dr.  j.  j.  tanoosts&zee,  4X1. 
Geloofd    (Hel)  den    mensch   met  «oh  zehen  ver- 
zoenende ,  546. 
Gezondheidsleer^   (Natunr*  en  Zedekondige)  303. 
GiTTKRUAXV,  (Dr.  R.  C.)  Vierleljahrschrift,   160. 
GoTTHOLDT ,  (Pctir)  of  als  de  Nood  het  hoogst  is, 

is  Gods  hulp  het  meeste  nabij ,  443. 
H.' 
Handboek  van  den  vroegsten  bloei  der  Nederiand- 

sche  Letterkunde,  168. 
handelingen  der    Apostelen,   (Verhandeling  over 

de  waarde  van  de)  663. 
Handleiding   (Beknopte)    bg  het  kort  begrip  der 

Christelijke  Religie,  47. 
^ .«_   tot  opwekking  van   het  gevoel  voor 

Schoonheid  en  Smaak,  183. 

.., . tot  het  teekenen  van  Landkaarten ,  329. 

tot  Praktische  Taaioefening,  581. 


HiZÊiHorr,  (A.)  De  Tijdkorler,  50. 

if ekendorp ,  (Eerste-  rede  in  de  Kerk  te)  26. 

HeRBERT,    (H.    W.)    ISABBILA,    704. 

Hfr- 


,y  Google 


R£G1S1ÜR. 

HsiiB,    (J.  P.)  Sprookjes  aii  de  oade  doos,  707. 
HsiJffiJiGSir ,  (H.  tan)  De  onfeilbaarheid  der  Apos« 

telen,  145. 
HoKYSir,  (M.  0£S  Ahorlb  var  osa)  Epistoia,  18. 

HoFFUANlf  ,    (FrANZ)   PI£T£R  siupkl  ,    580. 

Muwelijk  (Htit)  beschoawd  in  het  licht  &es  Chris- 
tendoms, 283. 
Hofstede  jde  Groot,  (P.)  Voorlezingen,  429. 
HooFTs,  (P.  C.)  NederL  Historiën,  01.  II  en  III.  35. 
Horaiii  Flaeci  Epistoia  ad  Pisones,  444. 

I. 
Iets    met   betrekking  tot  de    Duitsch-Caiholieke 

beweging,  27.      "  .  ^  ' 

Inquisitie^  (Re  Verborgenheden  der)  Dl.  I,    29. 
Isabella.     Een  Geschiedkundige  Roman ,  70'{. 

J. 
Jaarhoekje  "HooT  ^t  Provincie  Over^ssel^lSk, 
James,  (G.  P.  R.)  charles  ttrreix,  42. 
jEüTiffK,  (M.  A.)  Brieven,  292. 
Jezus  Christus  ,  (De  waarachtige  yerzoening  van 

den  mensch  door)  5^5. 
Jeztj0,  (Het  Leven  van).  Dl.  1.663. 

K. 
Ketter  (De)  en  zijn  Hofnar ,  702. 
Kehps,  Jr. ,  (JVI.)  Zelfverdediging,  en^.  156. 
Kerkvergadering  (De)  van  Trente  y  23* 
Kbrnino,  (J.  B.)  De  Vrijmetselaar,  562. 
EEUCHEHiirs ,     (Mr.    W.    F.)    willeu  freoerik  , 

Prins  van  Oranje,  183. 
Kinder^Bijhel  6i  Bijbelsche  Verhalen  voor  jon^e 

kinderen  ,  44. 
Kinderpreeken  ^  (Zes)  684. 
Kist,  (N.  C.)  en  RorAARits,  (H.  J.)  Archief,  42.7. 
KÓETSV££o,    (C.    E.   vah)    De   Vriend  der  Kran* 


ken,  20. 


Koets - 


,y  Google 


R£GiSI£R. 

*  KoRSfiLO ,  (C.  E.  wkw)  D«  Oudtjaansa^mid,  lk& 

Htt  Geloof,  €111^546. 

Kmiingrijk  (Uw)  kom*,  46. 

IToHingr^k  (Goedkoope  Sdwol^^AÜ»  vaa  hét)  dsr 

Jftderionéêfi,  330. 
KuBS ,  (J.  B.)  De  drie  Zaiieii  des  Teo^iele,  töl. 

Laaysmiv,  (W.)  LcerredcttéB,  420. 
Lundbouw^  (Ue  Ylaansoke)  176. 
LiHeeoTH,  (Fr»  Hmk,>  »>»&  «ottbold«,  44S« 
Leerreiienen  ten   gebraike  bij  de  Godsdieastoefe- 

niog  op  Z.  M.  Schepen ,  537. 

— (Drietal)  67*0. 

Leerschools   (De)  Tijdschrift  voor  Kweekelingen , 

578. 
LixuwEff,    (J.    vah)  Tweetal    Gelegenheids-Leer- 

redenen,  679. 
Lihri  SymboHci  £<!c{esiae  refbrflialde,  etc*  550. 
LiiFOK ,  (J.  M)  De  Diligence ,  445. 
LiOH,    (J.    J.)   Proere  tan  een  Hnmorietiseh^Sa- 

tirisch  Woordenboek ,  179. 
LuLors,  (Mr.  B.  H.)  Handboek,  enz.  16i. 

M. 
Maria   en   haktsa,   lectnar    voor  Christenvrou- 

wen  ,  305.  ■   . 

MEEiirxff,  iWed.  A.  B.  ?ab)  geb..  schiiéBehoo»t  , 

Kinder-Bijbel,  44. 
Meester  paoi.  ,.  Waarheid  em  Verbaeldiqg ,  175. 
J|f«tMe4  (De>  in  da  Wereld  ,  157. 
Meppen,  (K.  N.)  Dé  Weg  der  Zaligheid,  296. 
HEimooHs  (L«  S.  F.)  Drietal  LeerredèhcB,  €79. 
Moed  en  Volharding.     £ene  toespraak,  436» 
Moordenaar  (De)  ruuro  paskibrs  tab  mjk  ,  570. 
MouBiER,  t^-  ^  ^-i  Bijdrage  ens.  558. 
MüJU»ERy  (S.  L).  Bijbel  voor-de  Israëlitische  jta^, 
St.  I,  449.  II,  556,  III  en  IV,  607. 

Müt- 


,y  Google 


REGISÏJIR. 

.  Mysteriën  ^  (Roomscbe)  B«s&lureTeii  door  eeo  oog- 
getuige ,  167.  , 
N..     •' 

I\ft(krhndaeh9  Hi«toriea ,  iM.  II  en  UI »  35.    . 
O.       *  , 

Onderwijl  ovtv  den  Weg  der  Zalighheid  (Een* 
voudig)  45. 

Onderwijs  y  (Evangelisch.)  327. 

Ontlading  ^  (Redefcun&tige)  fSt, 

OoRDT,  J.w.2. ,  (.1.  F.  ¥am)  lels  met  betrekkiog 
toi  de  Daitsch  Catholieke  beweging»  27. 

OostEftZEE ,  ( J.  J.  van)  Verhanddfibg  enz.  663. 

■  Het  leten  van  jÈztTS,  Dl.  ï, 

663. 

Openbaring  van  joharites  ,  (Tafereelen  nii  de]  560« 

Opmerkingen' omireni  de  Geestes  gaven/ 44/. 

Opzoouer  ,  (C.  W.)  De  Gevoelsleer  van  Dr.  oos- 
terzee,  411, 

Ornarfienten  yooT  de  Leerkamer  enz.,  456. 

Ottema,  (J.  G.)  fforatü  Flacci ,  444. 

Oudejaarsavond  y  (De)  148. 

OfTDEHANS ,  (A.  C.)  Gemengde  talkundige  bij- 
dragen ,171. 

Overdenkingen  des  doods ,  (Christelijke^  21, 

Overdenkingen  y  (Bijbelsche)  303. 

Pareau,  (L.  G.)  Niet  in  de  wetenschap ,  eoz.&45. 

P4TÓIR,  (L.)  H»*  fiB^9^  en».  283. 

PcLLECOM  VAN  KöRTEiTHOEF^  (i.  H),  vau)  Gedach- 
tenisviering, 25. 

PEifiHNK,  (}.  J«)  Natuur-  en  Zedekundige  (|re- 
zoftdheidsker ,  303»  . 

Perct,  (Helena)  of  het  nut  derjrampen,  181. 

Phëedoi,  of  de  onsterfelijkheid  der  mei,  313. 

Phosphilvs  ,  (CiiRisTiAirvs)  Proeve  eener.  Yisf zoe- 
niiig,  677. 


"Google 


REGISTER. 

/'AyW^^jfe  (Waarachtige)  Tan  den  Sludent,  442. 
Pinn  sivpu.    Een  verhaal  Toor  de  jeogd ,  580. 
PrakiiMclu  (Handieidiiig  tot)  Taaloefeniög  581. 
Freek^^  uitgegefen  om  ETangelisch  licht,  te  vei* 

spreiden,  151. 
Proponent  ^  (De)  of  het  leven  van  een  jeagdigen 

Godgeleerde,  435. 

Q. 

QuAHT,  ( J.)  Christelijke  overdenkingen  des  doods,  21 . 

R. 
Rav,  (Hkribirt)  De  Keizer  en  zijn  Hofnar ,  702. 
RsDDZiioiBrs ,  IW.  G.)  Dissertaüo,   142. 
Rede^  (Eerste)  Uitgesproken  in  het  nieuwe  bede- 
huis te  Mekefidorp  ,26. 
RedekunHige  ontleding,  582. 
Redevoeringen  (Twaalftal)  voor  jongelingen,  689. 
Ritst,  (Edvird)  Handleiding,  329.  . 
RöTTOBR,  (E.  H.)  Berigten  omtrent  Indië,  692. 
RoTzi,  (Jicob)  Ornamenten  voor  de  Leerkamer, 

456. 
RiJswiiK,/  (A.  VA»J  De  Familie  tt  cRorx ,  575. 

S. 
Schetsen  vzn  de  Fri«»che  Geschiedenis  enz.  568. 
Schiller,  (Fried&ich)  Eene  schets,  309. 
'  ScHj^iTHER ,   (Mr.  J.  A.)  Het  verslag  ^der  Staats- 
commissie, 178.  ' 
ScHRBvtff,  (D.  VAir)  Jaarboekje  voor  de  Proi^i'^ 

Overpssei^  ,184. 
Schrifiuurplaalseneni.  (Daarstdatgeschfeveiir  ©O 

167. 
ScHROEDER  sTEiNUETz ,  (L.  A.)  Algomedue  jg^roB^' 
beginselen  ,  454. 
-  Spall,  (!•  vAN>  De  Menseh  in  de  Wereld,  157. 
Sp^er  te  Dresdeuy  315. 
Spitta  ,  (C.  J.)  Bijbelsche  Overdenkingen ,  303. 

Spf9o^' 


,y  Google 


REGISTER. 

Spróokjè9  uit  -de  oude  doos ,  707^  -         ' 

Steenhofp,  (G.j  Eerste  Rede,  26. 
Sttm  (Eene)r  uit   OoH-Iktdië ,  567. 
Stukken  betreffende  de  beroeping  op  Ds.  rütgers. 
VA»  MR  LOfeP^,'  685.     • 

SwiSRS,  (J.  J.)  Eenvoudig  onderwijs-  enz.  ^. 
, I~.    .'  '■-  (Waart>m  Is  d<*  gekruisigde  «hr'is-' 

Tus  enz.  417. 

'-'T. 
Tëhula  Synoptica ,  573,  *  . 

Thodk»   va»    Veizen',     (ü.    W.)   üw    Koningrijk 

koroe  ,46.  '  ' 

'    -^ ■'     "         Tafereelen  uit  de" 

Openbaring  van  -  johahnès  ,  560.  ^ 
: r-  (S.  K  )  D«  Moordenaar ,  enz.' 

570. 
Thölitck,  (Afc)  Orérdft  bewegingen  d^ss'tijdsv  601. 
Tooneelen    (Vrolijke)    uit    het   leven   tari    hkIide- 

'wi/s,  41.  .  .  r 

7Vac^aa(;tf*  (Godsdienstige)  voor  het'^Todk »  158. 
Troost  aan  treurende  Ótfdert,  291. 
Tijdkortefi    (De  vdii  •  ouds  •  bekeUdfe   hiitti|j[e  eB^ 

aangename)  50. 
Ttrreu,    (Charles)   Bedrage   tot  de  .kennis  van 

het  mébscHefijké  hart,  42.    '        , 
ü.  ■ 
Viihoeii^rngén ,  (Vadèi^laridsCfhe)  Wfl^ 
uithangbord^  (Het)  Een  Ve^hdai,  579. 

fershg   (Beknopt  én  naauwkeurig)  van  de  flfan- 
delingen    en   Besluiten   der  'Duitscfa-Katholieke 

-  Kerkvemderliï^ ,  .1*5.       -       . 

Ferslag  (Het)  der  Staats- Commissie,  178. 

van  de  -ópii^Él^vd^  4w^ö<ï'e»ï^-  <*«»^ 

Tïed.    Vereeniging    tot    afechafling   van  sterken 
drank.  436. 
.  iMKz.  JU»iJ  1847.     E  e  e  -  Vkr- 


,y  Google 


R£GiST£R. 

YiawiT »  (W.)  De  waarachtige  en  Yolkomene  ver- 

zoening  enz.  545. 
F'ernoening  (ProeTe   eener)  van   de   verzoenende 

Wysbegeerte ,  677. 
f^ierteijahrschrt/t    far     religiose    und   kircUiche 

Interessen ,  160.       ^ 
ViMCK,  (Hkhr.  £gb.)  Libri  Symbolici,  550. 
VissK&iNG ,  (S  )  Friedrich  Schillsr  ,  309. 
Volkt  jitmanak  ^  (Drentsiche)  184. 
FoorMngen   over   de   Geschied^e&is   der   Opvoe- 
ding, 429. 
Friend  (De)  der  Kranken  ,  20. 
Frtfkeid  (De)  van  ondervijs  in  Belgit  ^  451. 
FrUmHiikbar ,  {  De)  562. 
W, 
WaanelMwing  tegen  en  teregtwijzing  van  de  bra- 

duire :    Waarom  is  er  te  Leiden  gepiptesteerd 

«<iz. ,  686«        . 
WiLRAVBNi  (P.  J.)  Geschied-  en  Regtskundig  al- 

lertei,  695. 
Weg  (De)  der  zaligheid  voor  kinderen  »:;295. 
fFegen^^  (Wat  moet  het  zwaarste)  enz.,  440. 
Wetgeving  ( De  be4»inselen  der)  vplgeiis  h.  TULtius 

ciciRO,  3L3. 
WiLOzRiiiH^,  (C.  A.)  SpBiiiR  te  />resd^u,  315. 
WiixzhFrzdbrik,  Prins  van  Oranje-Nassau,   183. 
Woord  (£rnstig)  aan  Protestanten  en  Protestant-r 

sehe  Leeraars  in  Nederland  y  162. 
Woordenboek  (Proeve  van  een  Humoristisch  Saij-- 

risch/.der  Zamenle.ving,  179. 

Zelfverdediging  van  een*  diep  verguisden  Protes- 
tant enz.  1.56. 
Zuilen  (De  drie)  des  Tempels,  691, 


R£. 


,y  Google 


REGISTER 

DER  ' 

VOORNAAMSTE  ZAKEN , 

voorkimende^   in    k€t   M£MG£LW£RK    van  dé 

BOEKZAAL  DER  GELEERDE  WERELD  ,'    EN  TIJDSCHRIFT 

>ÓOR     DE    PROTESTAKTSCHE   KERKER^»   ÖET  KO- 

KIVGRIJK    DER    HEDBRLAHDEJEf  ^     VOOT    de    %98 

eerste  maanden  des  jaar ê  1847. 

•  A. 
Adaha  tah.  ScBELTtüA ,   (C.  S.)  Isrsëls  lied ,  75. 
Antwoord,  (Waar)  354. 
Armoede,  (De)  67. 

C. 
Catechismus ,  (Gesprek  over  den  Heidelbergsthen) 

188.  ^ 

Chinesehe  (Twee)  Godisdieostige  feestéfl»  728» 
Clarisse  ,  (Bij  den  dood  Tan  J.)  51.  . 

D. 
Doop,  (Toespraak  bij  den)  6O64      ' 

E. 
Elst,  (A.  tar  der)  Goede  Yr^dag,  355; 

F.       •  .      . 
Feesten^  (Twee  Chinesehe  Godsdienstife)  728. 

G. 
iSehruik  {liti)  des  Tijds,  203. 
Gesprek  over  den  Heidelbergsche  Cateehismos ,  188. 
Gesprek  tusschen  een  Roomsch  Bedefaartganger , 

enz.  348. 
Getelsckap  ^  (Gevaarlijk)  73. 
God,  onze  Vader,  332,  458, 

I. 
Israëis  Lied  aan  den  oever  der  Roode  Zee ,  75. 
£  e  e  2  J. 


,y  Google 


REGlSTfiR.     . 

Juüs ,  Kooiag  ia  het  taderiijk  huu ,  kbS, 

Kerk  ((her  de  betrekkii^  liisseim)  en  Staal,  61 
Klok,  (De  Zondags)  358. 

Lajio,  (£en  woord  bn  hel  Gr»f  van  G.  G.)73i 
Lkoh4RD,  flvGüsr)  Speht  naar  PaUftina^  %\^, 
Liom'j,  (Abv.  de)  Aao  tieiiritrs ,  t\b, 

'- — ^ Sdnjii  e*  £ii«l ,  489. 

M..  .  ■ 
MusiHOA,  (J.  A.  M.)  P?P,  611. 
MoHE,  (J.  C.)  £eDe  Toespraak,. 606^, 

F. 

Pal€siium^  (Zucht  naar)  .21^. 

R,      .      , 
Jtoztn  (De)  der  Mrde,.  353. 
S.      . 
Sciifn  en  Zija ,  (Diehtstukje)  489. 
SiKoftvBD^  in,  ^J.  D.)  £é»  woord  l>ij  Hel  Grifr 

ana.  734 

SossTmAL,  (J.  H.)  God.^  obzo  Vader,  332,  458. 
Sopkiêien^  (Die)  door  ra»  siBKnKU»t  ^^ 

T.      ' 
f^eertie» dafen^  een  Yerhaid ^  563^  70^^ 
YxABsu ,    (R«   P.)-  Een  woord  tol  de  Doornsehe 

Oaloeoatiij  51. 
yerdroagtmtcmheid  ran  lÈRiaiH  facha,  351. 

Frijdag^  (Goede)  354. 

W.  ^ 

JPoorrf  tK^a)  tolde  Doornsehe Goamatei  éuL  5K 

bij  het  Grrf  vaa  o.  •.  LMb,  J3i 

Z. 
KMgkeid,  (Diehkstiikje)  740, 
^e^<^nro/(D«)  Tan  het  wobcd  Gods ,  oniu  70, 209. 

'     "^  HE- 


,y  Google  '^ 


REGISTER 


AKAD£Afl£-,  SCHOOL-  bn  KëRK-NIëUWS  , 

voorkomende  in  de  AQkKZAAi.  i>Kii  QEtEiïRoe  wereld  , 

EU    TIJ0S€HitfJPT   VO<m  BB   MLOT^StAJna€HÉ  KEHSBll  * 
IN    HET  KOAINGRIJK  DBR  REDERMRDEH,    VOOr  de       ' 

zfs  eers Ie  maanden' des  Ji^qri  i$k7.  \ 

Abr^sch  ,  (W,  J.  WicifEiji)  joiigsle  Pred.  te  Z<jp- 

perium  benoemd  tol  oudsten  Fred.  jild.  637. 
jddmüete    tot   ({«   H*   Di^st  van  g.  «^  wiLDEnriif 

TAH     LAKERVfelD     KELLERHAIV ,    ^/m.^.    ƒ.    yoaST* 

.   MA»,  621.  #,  oyERUAir,  b.  h.  pte^hait,  h.  vau 

AH£YOEIf  ?A«  DUIM,  H.  D.  OJTW^RSLOOT  ,  623. 
B.  J.  ADRlfN]  •  J.  J^RjCHllIP,  627.  J.  LEEK^ 
HüIS  ,    ff.-  P.  QKKEIf  ,    629.    A.  C.  KAIHERMAV  ,    6^4.  ' 

^üRiAjri,    (M.   J.)  Kaud.  ber.  iot  jongsl^ep  Pred. 

ti    hopperfum^  6^8. 
4.&ii.^,   (...)    Kiki^d.  bevf  ^ft  ipir.  tjp   Ifijkkdmen.^ 

ca.  52Ö. 
AiTfpir,   (B.   R»)  Kajt^*    bfi?.    en   intr.  te  \/9?a^ 

tó,  515. 
Aii^emi^'-^i^HUfi  rm  Zn^en,%  6lp. 
Allen,    (H.    tah)    E^nd.   bêr.    als   i*dj.' Fred.  te 

As5^,   (T. 'C,    Hoe^    BEfLApys  VA»)    Fréd.   té- 
J^pgerka^w  ^  e<  «..  i)er.  ta  ^r^m  «/afsch,  384. 
bev.  en  intr.  250.  ^ 

i<T»EiifR,   (J.  ^ .)'  ïfoogd.  Prc4.  tt'  /^pkkausén.^ 
oferL  652.  ,  ^ 

£  e  e  3  B. 


,y  Google 


REGISTER. 

B.     - 
BiKoa ,    (C.)  Luth.   Pred.   te    Gouda ,    ber.  U 

Purmeronde^  afsish.  ber.  en  iatr«  548. 
BfCKHAHP,    (H.    J.   C.)   Eand.   ber.    te  Nkuw 

Brongergu    [de    J^ntipe)   104.     ber.   en    inlr. 

509. 
BsKius,    (F.)    Emer.    Pred.  te    Dantumawoude  ^ 

ff.  a   overl.  246,  252,  257. 
BxK«,  (D.  TiR  OEM)  Kand.  bev.  en  intr.  te  *« /Te^- 

renkoek^  378. 
BuRs,    (H.   M.)   Pred.    te   Renswoude  ^    ber.  te 

Spankeren^    220,    246.    afsch.    628.    beT.    en 

inlr.  618. 
Bliaüw,  (J.  f.)  Pred.  i&OUerioo,  ber.teSpam^ 

keren,   bed.   220,    te  Jiemw<mde ,  491  ,  504. 

bev.  en  intr.  761. 
Biiiüw,    (H.   T.  Dl)  Pred.  te  Gapingey  ber.  te 

Hoorn ,  753  ,  756. 
Bleibtriu,    (...)  Kand.  ber.  tot  Hulpprediker  te 

Outehurg,  648. 
'BóBR,    (A.    B.    Bokha    de)  Pred.  te  Limgweer, 

ber.  te  Amm ,  h^,  bij  herhaling .  249; 
BoÉMiziJi,    (B.   H.)   Pred.  te  Alm  kerk ,  b«r.  te 

fToudrichem ,  a^sch.  109.  bey.  en  intr.  1 10. 
BovNET,  (A.  A.  C.)  Pred.  itZoéêt,  Emer.  aisch. 

761. 
BoRE ,    (C.    vjih)   Pred.  te  fFinterswijk ,  oterL 

83,  96. 
Brofk  ,    (G.   G.   f  AR  der)-  Pred.  te  Leiderdorp  ^ 

ged.  Tan  25  jar.  Erang.  dienst,  622. 
Broek,   (W.  6.  vir  deR)  Pred.  te  "s Grevelduin 

Kaprfle,   bèr,  té  iB?o/*,  631.   bed.  763,  766. 
Brouwer,  (P.  M.)  Eniier.  te  6^rod/e Ztiicfó ,  overL 

368  ,  493 ,  499. 
Bruire,  fJ.  R.  de)  Pred»  te  FHssrngeu^  ber.  te 

Middeièurg,  756. 

Bü. 


,y  Google 


REGrSTER, 

BuKiRo,    (A.)   Pred.    te  Z'« ,  ber.  te  i?a/i ,  Jbed. 

252 ,  253. 
BujiiflG,   (A.  W.).Pred.  te  Bedum,  ber.  ie  Ste^ 
'    dumy  107.  aftch.  514.  bev.  en  in tr.  512. 
BuBGERHOODT,    (H.  J.    £.)   Prcrf.   te  SehUdam^ 

gcd.  Tan '25  jar,  Èfang.  dienst,  227. 

Campem,   (A,  W.  vAfi)  Kand.  ber.  te  Opperdoeê  ^ 

753. 
Caupen,  (J.  e.  Vo£tvA]!i)Pred.teZetV<?«i,  £aer. 

afsch.  228. 
'Ca»me,  (C.  D.)  Emer.  Pred.  te  Castricum  ^  e.  ». 

oterl.  232 ,  233. 
Cahnegieter ,  (H.)  Pred.  te  Sckingen^  c.  a.  ber. 

te  Metslawier\  c,  a.  386  ^  506,  508. 
Cabp;    (B.    H.)   Pred.    te   Muiderherg\^  her.  U 

Middelburg   en  ^/w«»^»  (Eog.  Gem.)  750,. 

756. 
CoRELi,  (P.  P.  T.)  Pred.  te  Eneh^m,  ged.  va» 

25  jar.  Evang.  bed.  746. 
Cr£0T2BEK6,  {h,  G,  ÏHi)  Pred.  te  ^or^ff^n ,  beV. 

ea  inlr.  te  Chaam  en  BanrU-NoMaWy  258. 
Cbohmelim  ,  (S.)  Pred.^te  /rtfcw «parafen ,  legt  zijne 

dienst  neder ,  383. 
CoüLTRE,  (A,  B.  xe)  Kand.  bev.  ep  intr.  te  ^of« 

met ,  370. 

D. 

DAHSii,  (P.)  Pred.  U  Ondcrdendam ,  overl.  639. 
DaVies,  (S.)  Pred:  ber.  bij  de  Eng.  Presb.  Gem. 

te  Hotterdam ,  87.  bev.  en  intr.  494. 
'Dermöüt,    (I.    J.)  Pred.  te  's  Gravenhage ^  afge- 
treden   Secretaris   der    Her?.    Synode.     Berigl 
aangaande  eene  niedaille  te  zijner  eer,  362. 
DiKMOBt^    fJ.   J.  W.)  Prèd.  tè  ^öflf^r^cA^,  jed. 
van  25  jar.  Evang.  dienst ,  750,    > 

E  e  e  4  DiKfc- 


Digitizedby  Google 


R£G1ST£R> 

BmcKOEfVB ,    (J.  <U.)    K^^d.    ber.  te  Denekam^, 
385.  be?.  en  intr.  763. 

Dococ»,  (G.)  Pfed.  te  M^demhlik  ,  Emer.  372. 

boEOES,    (J.  I.)  Pred.    te  /lali ,  beF.  te  RolUr- 
ii^m ,  495  ,  617. 

Jhagtêter^Campagnie  ^    (Uitaoodighig    ter  onder- 
steuning van  de  Gemeente  te)  274. 

DtrcTEREN  ,  (J.   H.  vak)  £iDer.   Pred.   te  Dussen, 

,    ttverU  641,.     ..... 

Duinen,    {T.  van)  Pred.  4e  Surhuisterveen  ^  ber. 

.     4^   Xf^iinjttérp,    38>,    337  .   ^QS.    afecl»;  633, 
.bev.  en  intr.  633.  • 

ÜKh^,  <L.  f^wh  Pred.  te  Ahhekerk^  c,  a.  Ijer.  te 
KQord%ijpt  ^  96.  bed.  237. 

.•    T.  •  .■  'E. 

Eekhof  » (H,  (».^  Kaï^d.  bev.  en  intr,  te  R^»m,  264. 

Eerde,    (J.  .R>    vau)    Pred.  tej  oW^ï«« ,  bür.' ^^ 

,    £uij0qU€,nó,  766. 

JSgmond  aan  Zee  y  Gedachtenis  van  het  100  ^{irig 

,    bej^taan  tan  M^^9rkg«^>oavp,  23^. 
F. 

JFju#RigoN,  (P.  C.)  Pred.  te  QpsterHerum^  overl. 
247,  251. 

.      fi.. 

Geschenken    aan    de    Gemeente    te .  Haoji^ «  ^^' 

.  JftjkBr.i^.dp.de   ^elutiH! ,' m.     ^oerdeii,   88. 

Bergen  y  94.  ZaamUag^^l.   y^meiOf^en.lOl 

Oosterbeek,    218.    -^«m^ar,  238.    ^öir^  *^^''- 

-  ^urg,  ZZ9i,  Zegveld,  244.  /iami^e»,  2kk, 
We9i-2aandam ,  371,  751.  >f7iViWn,  375. 
/>evfffi^^r ,  388.  6>/(/eïï/arM,388,  /Jsselmonde. 
495.  (7<7?tf//e  <V9  (/««  /y*a^/,  496.  748.  i'a^- 
ttf^'/t  (ïaw  ^^tf,  497.  ^ity/ffn,  ^03.  Oude 
Lemwer,  509.  Piershil ,  623.  iffi)>,  ^23. 
fi^ester  Emden.miy  Middelburg ^Ibb,  ^'esh 
brotk,  760.. 


,y  Google 


R£GIST£fi. 

GoKRs  ,    (F.    C.   J.  VAU)  Waal&ch  Prini.  U  Mo4^ 

Urdam^  her.  U^ 'Meiden^  ,645. 
Gaims,  (J.)   Einer.  Prei.  it  S9r<k$$1[uke .  ov£rl, 

239,  240,  241,  242,  378_ 
Gaoiiihgeii,    (A.   P,    fAii)    ?T9dL,  \t  Ridderhrk  ^ 

ged.  van  25  j|ur«  £vaiig.  diisiist,  88. 

.  H. 

ÜAtif ,  (A.)  jKaqd.  ber.  te  Zuii^nd^,  759. 
jim.,  (F.  C.  VAU  o^Ji)  Pred.  te  reemndaal  y  ber» 

t6  Ifaik^  bed.   102.  te  ffardetrwijk  j^fsoh.  ^81. 
.    be»..  en  .inlr.  366. 

Harmsbit,    (G.'J.    G.)   Kand«    ber.  Xt  f^alk$tu^ 
'.    wQ4{fdy  767. 

HuMSKERK,    (H.)    Rem.  Pred.  ie  Haarkm  ^  )»er« 
.te   Ampterdam,    114,   262,  396.. 'afscb.  64f^, 

bev.  en  ink,  646. 
UciiHEs,   (H.  W.|  PrÉid.  te  fTanneppTPeên^  ber, 

te  OoHwold  c.  a.  afsch.  106.  bpv.  «n  inlr.  1^7. 

HEAOERJiClil^,    (),   iloOfJEf^s)    Kaf^.    1)^^  te  ^«191^ 

peroèen^  511. 
Heringa,  (J.)  £mer.  Pred.  te  Oldeboorn^  orerL 

Hervfaardes,    (A.   yah)  Pred.  te  Fijnwrd  ^  ber, 

te   nalfe,  385.  bed;  fiM. 
HoBüs,  <J.  H.)  Katid.  ber.  te  CaUani$oQg\  372. 

be^.  en  in tr..  $24^ 
iioRST,'  (H.    H.    M.)  Pred.   te.  ^«i/,.  ber»    te 
.    jing^lo,   83,  9^1  22?.    «fsoh    619,    bev.  en 

inlr.  620.      ^  . 
HoüvTERZi^t,    (fi.j  Pri^.   te    (^We  (S'f Aan» ,  ged, 

ran  25  jar.  £vang.  dienst  ,765. 
HuBER,    (0.    U.)    Kaod.   ber   te  fT^iwert ,    513. 

bev,  en  inlr.  638,  639, 
HuGEttüOï^Tz,  (P.  H.),Kand.  ber.  en  intr.  ie  (7t?* 

laar s hot k  ^  90. 

Eee  5  1. 


,y  Google 


REGISTER. 

I. 
IvviiiK  ,  (G.  H.)  Pred.  te  EfUer ,  overl.  634. 
Itersov,  (F.  fl.  G.  tar)  Pred.  te  Arnhem;  ber. 

te   Leiden ,  229.  bev.  eo  ioir.  749. 
K. 
KkAKEBtMti',  (F.  W.  J.)  Kand.  hev,  en  inlr.le  /?«• 

cop,  500. 
Kate,    (J.   J.  •  L.   teh)    Pred.  te    Marlen^    her. 

te  Ahmkerk^  394.  afsch.  754.  bev.  en  inlr.767. 
Kerk^    (Stichting    eer» er  nienwe)  te  Dieren^  82. 

Hof^iloot,  373.  ▼oor  de  armtfit  te  J9<f{/3?,  649. 
Kerkvernieuwing   te    f^averveen  ^     99.    Middel- 

burg ,  238.  Jemgum ,  2'iB3. 
Koppius  f  (F.)  Pred.  op  deo  /ferm  ,  c.  «» ,  ber.  te 

Jfiehove,  bed.  391. 
KRAfft,    (Ci   J.)    Pred.  te    ff^eiuffsénd ^    b^r.  te 

Metsiawier;  104.  bed.  252,  253. 
Kroess,    (H.   Stbbpxrt)   Kand.   be^.     en  inir-  U 

Spanbroek  y  e.  a.  236. 
KüiTERT,   (B.   C.   Stapirt)  Kand.  ber,  U  Mar- 
ken, 754. 

L. 
Li   Lau,    (S.)  £mer.  Pred.  te  Oud-Betjer/t^d, 

overl.  89,  238. 
Lahbrechts,    (A.  J.)    Pred.   te  Jhtgerh,  Emer. 
'   afsch;  84. 
LiHD,     (G.    6.)  Loth.    Pred.   te  Dei/l\   oyerh 

519,646.       • 
LAVDStrstGT ,    (P.  J.)  Pred.  te  i^ieeekerke ,  %^' 

van  50  jar.  Evang.  bed.  241. 
I.EK,  •  (A.  J.  VAK  der)  Pred.  te  Calatttsoogy  ber. 

te  GrooUbroek ,  afsch.  94.  bev.  en  inf r.  96. 
L)^'£ewEir,    (J.  VA»)    Kand.  bev,  en  in  Ir.  te -^<^" 

waard  en  Berkel^  (Rem.)  517. 
LiHDEN ,  (W.  A.  TA»  der)  Kattd.  bev.  en  ifll«*'  '^ 

Spraffg,  109. 


,y  Google 


REGISÏER. 

LiBDiir  VAN  SpRAiiKHUi2Kii ,  ( J.  S.  VAN  d£r)  Pred. 
Ie     ünem^     ged.*  van    25  j,ar.   £vang«   bed, 
aldaar,  753.         ^ 
Lix    Raaven,    |W.    G.^AVttè.\t  Ste9nderen, 
«    overl.  744 ,  747. 
LoÊFF,  (A.  RuT&Kus  VAN  o£r)  Prcd,  te  Zutpk^t»^ 

ber.  te  Leiden^  bev.  en  intr.  622. 
LoHSE ,  ( J.)  Emer.  Pred.  te  ForgUn^  overl.  493. 
Loots,    (J.    M.)  Pred.  ie  Bahiioniënbroek  ^  ber. 
<    te  Feenendaal,  628,  629,  766. 

M. 
UtAAs,  (G.  Brandt)  Rem.  Pred.  te^oWa,  oveff. 

771. 
Mann,   (W.   G.)  Pred.  te  Denekamp ,  overl.  81, 

105. 
Mashann-,  (H.  üdbn)  Pred.  Kt  ICamperveen^  ber, 

te  f^ollenhove^    afsch^  510.   bev.  en  intr.  635. 
Mazijk  ,    (W.  H.  van)  Rem.  Pred.  ie  Bkisw^ 

en  Ber  hl ,  £mer.  afsch.:113. 
Meerssen ,  (Vernieuwing  der  pastorg  te)  259. 
MEESy  (P.)  Pred.  te  Garmerwolde ,  Emer.  639. 
Menzei,  (W.  F.)  Pred.  te  Borsehn,  ber.  te  i?«- 
■     nesse  y  757. 
MÈrens,    |L.)  Pred.    te  Utrecht^  ged.  van  zijnè 

25  jar,  Evahg.  bed.  aW.  759. 
Meijer,   (W.   C.)  Kand.  ber.  te  Rettanchement ^ 
'  99.  bev.  en  intr.  626. 
Meijer,    {A.    Maaoh)   Pred.  te  Jppélscha  ^  ber, 

te  fTynjeterp,  bed.  254 ,  386.  te  rries  ,  254  , 

259.  afsch.  632.  bev.  en  inlr.  516. 

Meijere,  (J.  L.  f.  de)  Lulh.  Pred.te/^tf^tf/--^, 

'    het Ae  Bodegraven^  h\^,  647.  bev.  en  intr,  773. 

'Metling,  (J.H.)  Emeri.  Ie  Brammen  y  overl.364. 

MiDDEivEU),  (J.  A.  Westenbri»«)   Pred.  Ie  jFar- 

m^rrha ,  overl.  630. 
MiLiiEs,    (H.   C.)   Lulh.  Pred.  \4  Utrecht ,  ber. 

tot 


Digitized'by  Google 


REGISTEfir. 

tot   Hoogl.   aan  htl  LiUb.  Setfiinariiim  U  ^^* 
Herdam,  5)9,  aisfih.  6^7. 
HoooERHAii,     (T.)    Pred.    te    Ouift^rt  %   )l9r-   te 

MoLEHAHit,    (£.    W.    H.)   Pre4t  te    Milfnw*m^ 
ber.  te  Vttn^m^^l,  b«d  öÓl ,  628. 

.Molenaar,    (D*)    Pred*   te   ^$  Gravenhage  ^   ged. 

.    v^n  25  jar.  Evimg*  dienst  al^.  T^^T. 

Jf  ouiüi/stv ,  (A.  A,  A.)  Kan4*  b^r.  te  jfforéisen ,  618. 

Moquette,    (J.    Q.)    Wjiabdr  PinicI,    U^    /.ifid^n, 
Emer.  afsch.  112. 

MouEa,  (W,  ©.  SfAtiu»)  Lfrth,  Pred.  ie  JPodf- 

graven  y  ber.  te  Zutphen,  263.  afsch.  5J9. 

». 

JfiEüWKOOP ,  (B.)  Pred,  te  Bhskensgravt  y  Of«rl. 
497,  498,  501. 

Nomnütitn  te-  Jng$Ho  y  64.  T^V/ ,  85.  *"««' 
>«i  Kóogop:Té^el,  9S.  J^üorduj/^ ,  95,  ^^ 
^a/^,  102,  .»51,  5W,  631,  76d.  £ieuw 
B¥eng$tgQy  {4$  Anifpe)  104.  Am^Urdam  |Keu}.) 
112,  114.  /;«(*,  116.  .Vy?««-fce«<n,  ijaO.  ^W- 
dm,  229..  Oêfiterwpfk,  231.  BeefenJlfef^^ 
261.  ^ufpken  (Luth.)  262.  Calhnt^oog ,  37/. 
Brouwershaven ,  3716.  '*  Betten  ^btS'  en  &'- 
muiskerke  ^   311 .  :  Bf^eicfmip ,  399.    i'pf^ove  ^ 

.  390:  .rf/iM^r*,  394.  Zutphfn,  *92..  ^19. 
BoUerd^m,  495.  Hevismuda  ^  bidk.  üeuipur^ 
den^  50Q.  Kemperneen  ^  510.  Medemhfii^ 
625,  753.  Feènendaed,  627.  ^t^^c/ii» ,  633. 
Steenwijk,  63.5,  763.  Zoppersum,  .638,  -j^*' 
é/01»  jWaalsch)  645.  A^e^/,  745.  Opp^tioef^ 
753.  MMdeihurg,  Ibb.  ald.  Eng.  Gem.  73€' 
Benesse ,  7  57 .  Falkenswaard ,  767 .  Vir^^ » 
(Lttth.)  772^ 

JVoodlijdende   Kerken   en    Personen   (Vei'sUg  ^**^ 
Callecl*  voor)  ijl  1846 ,  267. 

0. 


,y  Google 


r      Ö.  ^ 

overl.  372. 
Orgelinwijding  te  Herwen^  22 1« 
Orgéhetniéumng    té  Beééfwük  ^  9i.  !9^61tmel9  i 

246. 

•..•'-'  P-  — 

Faidw,  (IJ.  ;ï.)  Pfed.  Ie  Sp^mheren^  tmtT,^9. 
I^xtKRstÜ  ,  (E.  yf\  Kati^.  her.  té  ^oa/  en  Koog 
-^  iixei^  94.  bet. 'e»  iétr.  501*  '^ 

PoiTETiir,  (L.  P.)  Pred.  bij  de  W^ébishe  Gim. 
ie  Vr^ingén ,  ged.  vutt  2S  jart  tËTajftj^.  be^^' 
645,  ' 

Pöi.|UEir,.(W.)  Pred.  te  jEist  bij  Jtmemngen^  het, 
-^  Sijpankéreh^  bed.  fc2Ó.    *  : 

Fraves,   (G.    R.  L.)  Kait4.  bén  te  Ztl^i^,  H5. 
-  ^f.  €*<,iïrtf:  26©.  .   •  ' 

jp&iu»s£ii,  (L.  j|.)  Pred.  te  HeerU  ^  oterL   UL 

0.  ■-•..■.-,  . 

i^maestor^  Generaal    der    Her?t   %iKHfe^  -(fic^gt 

irsm  ifóa)  272. 
•        .    /.  .  -11..      ,.     .1.  .     :  .  ^ 

Keigersber«,    (M.  SwiJfifiuizE»)  pred.  te  jéugS" 

bént^   €i  ai.  ,•  ber*  te  fPfikjéter^^  b#d.  396,  til 

J^ammels ,  e.  a.  ^  afseb,  386^  ber.  eH  intr.  385r.r 
RïfÉHitRos  f ..}  Kand^.  beti  f^  Emmerik^  648v 
RsiiXRs,    (J,    P.    E.)  FreéF'a/Aènswaard^  bter. 

te'  èrofètffét^s^ai^M ,  'v3tf  j^ ,     M  &i    aftéh-*    767^. 

bey»  en  intr.  757. 
Atvki,    (J.   A.  €•  P.)irt[aiid.  ber.  té  Jtug^mir ^ 

e.  a.  5(W,  i 

Rmsik^   t^.  o;  ^.  'm)  Rem.  P^ed^  t«  JSfiêww^ 

k^tf  f  e.  a.,  overl.  39^. 
RöHB^eir,    (H.  W.>  Kand.  ber.   té  O^Herw^k^ 
^  23  V-  *>«v.  en  ialr.  74ï^.  


,y  Google 


REGISTER;. 

Muurlo,  ber.   it  Tiêi,  8$,  223,  224.  afsch. 
619.  be?.  en  intr.  620. 

S.         ^ 

SchoiIakib,  (T.,G.)  Pred.  te  Ufoordz^pe^  £mér.95. 
Sckool'Jfieuwsi:iB  Doetinchem^   79.  lioorn^  216. 

Culenborg,     216.    F'ageningen  ^     360.    Zah- 

Bommel^  361.  Enkhui^en,  490.  Dordrecht,  74i. 

Schotsman,  (4.)  Pred.  te  ICamertk  ^  £mer.  379. 

ScHOTSMAir,   (J.)   Pred.  te  Zuidwalde  ia  Gronin' 

gen,  overi.  393. 
ScHpTHOAsr,  (G.  J.)£iner.  Pred.  te  ^^e>  overl  82. 
ScHaöoia,   (A.  J.)  Luth.  Pred.  te  Arnhem,  ber. 

te  Utrecht ,  772. 
ScHuaiH»,  (H.  P.)  Pred.  te  i^tjk  aan  Zee,  l>en 

te  Ruurh,  746,  751. 
SiBiRGA,  (D.  F.)  Emer.  Pred.  te  Oudega,  overl. 

254. 
SiBUsz,  (J.)    Pred.  te  Faaseen^    ber.  te  Steen- 

i^è*,  747,764.  , 

StöT,  (H.  H.)  Pred.  te  Zevenhuizen,  o^erl.  636, 
StuiTia,  (W.  J.  O.)  Kand.  ber.  en  iotr.  te^A 

255.  . 

Sjiaexiibkra  ,  (J.  MBsaBOAo)  Pfed.  te  Eattend^^^in 

oterl.  241.     "  • 

SfioiK,  (J.)  Pred.  te  HuUinge ,  overl.  102,  107, 

108. 
StAVBRBH,   (M.   vak)  Pred.  te  Kedichem^  her.  ^e 

Leeuwarden,  506. 
Stbickeb,  (J.  P.)  Pred.  \%  Hoorn,  her.Ui  Bord- 
recht ,  89.  bev.  en  intr.  623.  ^ 
Stvart,    (M.  CoHBü)  Kand.  bc?,  en  intr.  te  ^«• 

venhuizen ,  c.  a.  (Rem.)  398. 
SiüiviHeA,  (T.  F.)  Kand.  ber,  te  Meveekee,  b*^' 

en  intr.  512. 
Synode  t  (Vergadering  van  de  E  vang.  Lulli.)  «74* 


,y  Google 


R£<ilSÏEK. 

SiiPKSRS^  (R.  A.  B.)  Pred.  te  ^arij^p  ^  c.  a. , 
ber.  te  Spijk  in  (rroittir^n,  afsch.  505.  bev. 
en  intr.  511. 

T.       - 

Thoukins,  (D.  C.)  Adj.  Pred.  \t  Amersfoort  \ 
ber.  te  heek  en  Geul  ^  261.  bev.  en  intr, 
643.         ,  ' 

TiBEiuir,  (J.)  Rem.  Pred.  te  Rotterdam^  bér.  te 
Amsterdam  y  bed.  113,  114. 

ToAKEs,  (E.)  Katfd.  bev.  en  intr.  te  UUkuUier'^ 
meden ^  [Oostzijde]  108.'     . 

TaosiPEXTEB: ,  (...)  itand.  beh  te  Gartrop  ^  648. 

TüüCK,  (W.  VAir  der)  Kand.  htv,  \q  éCantens  ^ 
bev.  en  intr.  514. 

;  •  •     v.    '    '  -  \.  ^ 

Veiiea,    (N^  e.  £rkst)  Pred.  te  Renesse^    ber. 

te  Serooskerke ,  ^fsch.  625. 
ViNKB,    (G.    J.)   Pred.  te    Ho£^\$iaken  ^    ber.^  t« 
^   Beest  ^  afsch.  365.  bev,  en  intr.  366. 
YisscHER,    (A.)   Pred,    te    Meedfiuizen,     Missive 

ten  aanzien  zijner  beroeping  naskTffeüèskes,  5i3,. 
Vries,  (A.  de)  Pred.  te  Rotterdam,  oyerl.  226, 

227,  230,  237. 
Vijver,    (J.   C.  de)  Kand.  bev.  en  intr.  te  ^/yr- 

veid,  100. 

W. 
WiRifsiHCK,    (A.  J.  J.)  Pred.  te  ^HhelminapoU 

der ,  ber.  te  *s  ffeeren  Abts*  en  Sinoutskerke , 

377.  afsch.  758.  bev.  en  intr.  759. 
Wart  JOUW,  (J.  H.)  Pred.  ie  Cals,  Emer.  626. 
Weterir»  ,   (W.  VAW)  Kand.  ber,  te  ff'ehl^  746. 
WiERTs  Vilt  CoEHOQR5,  (A.  A.)  Yt^At  Eisdsn  ^ 

©verl.  643. 
WiKKKt,    (P.    G.  te)   Pred.  te    fFlnkel ,  ber.  te 

Jfoordziipe ,  373. 

WlT- 


,y  Google 


REÖISTER* 

WtrttLfO» »  (ie.)  Pred,  te  Bm%mm ,  ber.  te  Gou^ 

turn,  bed.  504,  505. 
WoBRHiv,  (H.)  Pred.  té  D&fJÏ^  ged.  fan  25jar. 

Evniig.  dieM  f  62  L 
WoBli ,   (A.  W.  TAJr  otft)  Pred:  te  Drieiutzen  ^ 

e.  a.  overl,  75 L 
WouDB^  (S.  C.  CooiflAAs  VA II  der)  Pred.  te  JÉm* 

mem,   Ur*  ie  Roderwolée,   110,   259,    516. 

bav.  en  intr.  768. 
Wiw »  ( J.  €•)  Pred.  te  rinkeveen ,  wari.  37^. 

IJ. 
IJtaoiiOBs,    (ff«  H.)  Pred.   te  Paesentj  ber.  ie 

^eitr^p,  lOa,  253.  afech.  508.  bey.  en  intr. 

507. 
IJsKnoillr)   (A.  tak)  Eand.  ber.  te  Hoevelaken^ 

365.  beT*  eo  iotr.  743.' 
,  Z. 

ZwAAv,    (J»  TAV  mn)  Pred.  te  Seetgum,  ber.  ie 

e^üfi/»m,  505,  629.  afsch.  762. 
ZwAMê ,  (W.  C.  TA»  der)  Pred.  teDron/tfp ,  ber. 

te  Kries^  bed.  101,  258. 
Zijrmir,   (6.    J.J    Kand.   be?.  en  inir.  te  Meeren- 

keven  ^  367. 


/ 


,y  Google 


,y  Google 


,y  Google 


,y  Google 


,y  Google 


JAN  1 3  1938 


i 


Digitized  by  CjOOQIC  ; 


^    1 

■ 

ta 

■  . 

■ 

1 

■ 

b 

3