Skip to main content

Full text of "Brutus de claris oratoribus"

See other formats


Google 



This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scannod by Google as pari of a projcct 

to make the world's books discoverablc online. 

It has survived long enough for the Copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 

to Copyright or whose legal Copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discover. 

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from the 

publisher to a library and finally to you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken Steps to 
prcvcnt abuse by commercial parties, including placing lechnical restrictions on automated querying. 
We also ask that you: 

+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrain fivm automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's System: If you are conducting research on machinc 
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of text is helpful, please contact us. We encouragc the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout this projcct and hclping them lind 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in Copyright varies from country to country, and we can'l offer guidance on whether any speciflc use of 
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search mcans it can bc used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe. 

Äbout Google Book Search 

Google's mission is to organizc the world's Information and to make it univcrsally accessible and uscful. Google Book Search hclps rcadcrs 
discover the world's books while hclping authors and publishers rcach ncw audicnccs. You can search through the füll icxi of ihis book on the web 

at |http: //books. google .com/l 



Google 



IJber dieses Buch 

Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Realen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im 
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfugbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde. 
Das Buch hat das Uiheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch, 
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann 
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles 
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist. 

Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei - eine Erin- 
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat. 

Nu tzungsrichtlinien 

Google ist stolz, mit Bibliotheken in Partnerschaft lieber Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse 
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nie htsdesto trotz ist diese 
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch 
kommerzielle Parteien zu veihindem. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen. 
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien: 

+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche Tür Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese 
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden. 

+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen 
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen 
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials fürdieseZwecke und können Ihnen 
unter Umständen helfen. 

+ Beibehaltung von Google-MarkenelementenDas "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über 
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht. 

+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein, 
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA 
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist 
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig 
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der 
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben. 

Über Google Buchsuche 

Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google 
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser We lt zu entdecken, und unterstützt Au toren und Verleger dabei, neue Zielgruppcn zu erreichen. 
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter |http: //books . google .coiril durchsuchen. 



T,Google 



I 










otii^le 



T,Google 



T,Goo(^le 






CICBRCJS) 

BRUTUS 

DE 

CLARIS ORATORIBUS 



OTTO JAHN 



VIERTE AUFLAGE 



AIiVBXD BBBBH&BD 



BEBLIN 

WEIDHANHSCKE BOCBHAHDLÜH« 

1877 



T,Google 



Clfa 
vanl 



T,Goo(^le 



EINlBITUHe. 

Cicfiro bezetchoet an mehrereD Stelleo des Brulus selbst 
deutlich die Zeit, in welcher er diese Schrift rerfasst hat. Es 
war im Jahre 708 (== 46) wahrend des africaoischen Krieges, ehe 
Cato (IIS) und Q. Hetellus Scipio (212) sich in Africa das Le- 
ben genommen hatten. Durch den Sieg des Caesar Über Pom- 
peiuB, in welchen Cicero das Verdeiiten des ^ates sah, war sein 
EinfinsB auf die OfTentlidien Angelegenheiten völlig gebrochen. 
Er benutzte diese Husse fDr litterarische Arbeiten , welche aber 
seine tiefe Veretimmting über die politische Lage der Gegenwart 
nicht heilen konnten; auch im Brutus tritt sie oft zu Tage und 
seine Gereiztheit gegen den, der sie h^roi^enifen, bricht unveiv 
kennbar hervor (2. 4. 7. 16. 24. 157. 251. 266. 281 f. 328 ff.): 
blieb ja doch noch die Möglichkeit auf eine Besiegung des Ge- 
waltigen in Africa. 

Qvaerenti mihi, sagt Cicero de div. U, 1, miälwnque et diu 
cogitanti, qiumam re poisem prodease qaamplwwmis, ne quando 
intermitterem consuiere rei pvblieat, tmUa maier ocearrthat, 
quam si »plimummi ürtium (zu 152) vi'«» traderem meis d- 
vifms; quod compluribtis tarn libris me arbiträr OMecuMm. 
Nachdem «* sodann seine philosophischen Schriften aufgeftlbrt 
hat, heisst es zum Scfalusa : mmqM Aristoteles itemgue TheojAra- 
atvs, exceüenies viri cum svbtilitate tum topia, ewn pkilosophia 
dieentii etiam praeeepta ctmiunxerint, nottri qMque oratorii libri 
in eundem «wmerwm refare^i vidmtar. ita tres erunt de ora- 
tort (a. 55), quarlua Bnütu, ^t'ntus orator (a. 46)1 Wir wissen 
dass Aristoteles, wie er es in anderen Zweigen der Philosophie 
zu thun gewohnt war, so auch der Bhetorik eine historische 
Uebersidit und Naohweisung in der texvtHv mvaytDvr hinzu- 
fügte. Von Theophrast, der sich in sehr umfassender Weise mit 
der Bhetorik hescbiftigte, sind Schriften , welche die Geschichte 
der Beredsamkeit zum Gegenstände hatten, nicht bekannt, doA 
ist Grund zu vermulhen, dass er auch dieee Seite nicht vemaoh- 
lässigt habe. Wenn Cicero in ihnen ein Vorinid s^ , so fand er 
unmittelbar Anregung nad UnterslQlznng, wie er selbst bekennt 
(13 if.) in dem über annalis de« Athens. Diese chrtHiologische 

Bruiiu. 4. AuB. 1 



T,Goögle 



2 EINLEITUNG. 

llebersicht der in der Geschieht« Roms bekannten Manner bot 
ihm das Material dar, sie unter dem für ihn interessanten Gesicbt»- 
punkt ihrer Bedeutsamkeit für die Geschichte der Beredsamkeit 
zu ordnen und zu hesprechen (137 m.]. Es ist wohl nicht zu 
befeweifeln, das« die Schrift des Atticus zum guten Theil die 
historische Grundlage fUr die Darstellung CiceroB bildet, wenn- 
gleich daneben noch ein anderes jüngeres Geschichtswerk, wel- 
ches aach flngirte Reden enthielt, für die Zeit vor den punischeu 
Kriegen beüutit scheint. An manchen Stellen kann man uoch 
recht wohl erkennen , wie er einem solchen annalistischeo Leit- 
faden folgt und an die dort gegebene Aufzählung der Coneuln 
und Magistrate anknüpft, was ihm an Notizen für die Geschichte 
der Beredsamkeit zu Gebote stand. Wahrscheinlich wareu auch 
die gelehrten Studien des Varro, welche Cicero rühmend erwähnt 
(60. 205) , nicht ohne Einfluss auf diese Schrift , in weicher er, 
was ihm sonst ferner lag, historisch - antiquarische Excurae an- 
bringt (4i ff. 57 ff. 60. 62. 70. 72—74). VieUeicht weist selbst 
der Titel dieser Schrift darauf hin. 

Durch Anführungen bei Cicero wie hei anderen alten Schrift- 
stellern steht der Titel Bmtm fest. Wenn Sueton (Caes. 56) 
sagt Citxro ad M. Bmlum oralorea eaumerans, so ist das nicht 
ganz genau ausgedrückt, und gleich darauf (57) citirt er selbst 
Cicero m eodem Brvio; bei Fronto (ad Verum p. 127 Naher) ist es 
ein offenbares Verseben, wenn er sagt: oratores, quos in oralore 
Cicero elogumtiat civitalegrtgatim donavit; vgl. §. 244. In der Hand- 
schrift ist hinzugefügt de cläri» oratoribas. Ein Doppeltitel dieser 
Art — denn Cato de ienetivte, Laelius de amidlia sind deshalb 
verschieden , weil Cato und Laelius die Hauptredner sind — ist 
bei Cicero ungewöhnlich, aber deshalb nicht falsch. Varro hatte 
unter der gemeinsamen Bezeichnung logislgrici eine Reihe von 
Schriften über verschiedeneZweige der Gelehrsamkeit geschrieben. 
Jede derselben führte einen Doppeltitel z. B. Sisenna de historia. 
Curia de cultu dearum, Meteüus de pietate, Messalla de valetudine. 
Der eine bezeichnet den Gegenstand, der andere und zwar der 
Baupttitel ist das cognomen eines Zeitgenossen Varros, und es 
lasst sich in einer Anzahl von Beispielen erkennen, dass Varro 
ihn gewählt hat, weil jene Person zu dem labalt der Schrift 
eine nähere Beziehung hat, um sie dadurch auszuzeichnen: eine 
ausgesuchte Weise der Dedication. Von derselben Art ist Brutus 
de claris oraloribui. Cicero bat diesen Namen gewählt, nicht 
weil Brutus wie auch Atticus am Gesprach Tbeil nimmt, sondern 
weil er ihn, wie er besonders zum Scbluss ausspricht (329 ff. 



T,Google 



EINLEITUNG. 3 

vgl. 51 fi. 120. ist! 324), als den ansieht, auf welchem die 
Hoffnung der rOmiEchen Beredsamkeit beruht. Nicht ohne Ab- 
sicht mochte er diese Bezeichnung fDr eine Schrift wühlen, 
welche ihrem historischen Charakter nach unter seinen Schriften 
ziemlich allein st^ht, wahrend sie den Varronischen ahnlicher ist 

Für uns hat sie gerade dadurch ein besonderes Interesse. 
So weitnmfassend auch die litterarhistorische Thatigkeit der Alten 
war, so Ist uns doch kein anderes Werk eines namhaften Schriit- 
stellers erhalten, das sich ausschliesslich und in ahnlichem Um- 
fange mit Litteraturgeschichte beschäftigt. In mancher Hinsicht 
verwandt damit ist der Dialog des Tacitus, doch schildert dieser 
BOT einen kurzen Zeitraum, Cicero dagegen den ganzen Ent- 
wickelan gsga Dg der rflmiscben Beredsamkeit bis auf seine Zeit.*) 

Er beginnt mit einer Erinnerung an den kUralich verstor- 
benen grossen Redner Hortensius (1 — 9), um auf die gewal- 
tige Veränderung, welche mit der öffentlichen Beredsamkeit in 
der letzten Zeit vor sich gegangen ist, hinzuweisen, und erzählt 
wie Atticus und Brutus ihn aufgesucht, nicht lange ehe 
Brutus nach Gallien ging (171) im J. TOS (46). Nach einem 
kurzen GesprScfa leistet er ihrer Aufforderung Geniige einen 
schon früher gehaltenen Vortrag Über die Entwickelungsgescbichte 
der römischen Beredsamkeit wiederaufzunehmen und zu vollenden 
( — 25). In einem raschen Ueberbhck über die Geschichte der 
Beredsamkeh bei den Griechen weist er nach, wie spat auch 
dort, nachdem die Ausbildung der anderen Künste vollendet 
war, die Beredsamkeit in ihrer praktischen und theoretiscben 
Ausbildung sich entwickelt habe ( — 52). So auch in Rom, Über 
dessen frühere Redner man sich kaum noch eine bestimmte Vor- 
stellung bilden könne; es werden kurz die aufgezahlt, welche 
man etwa als beredte Männer ansehen dürfe { — 60).**} Der 
erste, der nicht bloss als Redner genannt werden kann, sondern 
mit Recht gepriesen werden muss und allen zum Studium em- 
ptohlen zu werden verdient, ist Cato Censoriua; allein er 
ist unbekannt und vernachlässigt, selbst von denjenigen, welche 
sich von den Griechen diejenigen zum Huster nehmen , welche 
dem Cato nahe verwandt sind, wie Lysias ( — 69), denn in der 

*) Vgl. die Schritt von Fr. Blia9 : die griectiisch« Beredsamkeit in 
dem Zeitraum von Aleiandei bis aaf AugnatoB, Berlin ig6&, besonders 
Abschnitt IV: gleichzeitige verwandte BestrebnogeD in Rom. 

**| J. erste Periode: voi^eBebichtliche Zeit; II. geschichtliche Zeit; 
1) von Cato bis 2) GtasBiis u. Anlonius; 3) Aufsteigen znm Böheapnnkt, 
von Cotia n. Slilptcins bis Hortensius and Cicero. ' 



T,Google 



4 DIfLElTÜNG. 

BeredaamkeH ist leider das Interesse für die alteren Entwicke- 
luAgisturen noch nicht so va-breit«t wie bei der bildenden Kasat 
und Poesie <— 76). Hierauf werden die Zeitgenossm Calos, die 
alteren ( — 80) unddiejUngeren, aufgeiähh, unter ihneDSeipio 
AfricanHB, LieliusuBdbesoDdergGalba(^— 90), deren Dodi 
erhaltene Reden übrigens ihrem Rufe nicht entspredien; diesa 
gi(M VerainlaHung von den Gründen in hendeh, weshalb so 
manche Redner nötiger gut achreiben als sprechen (~-93). In 
der nächsten Zeit, ans wacher viele Redner aufgesähtt werden, 
ragen als die bedeutendsten die beiden Brüder T i. und in bVberMD 
Grade CGracchus, nadi ihnen C. Cai-boherTor(— 137);iefen 
erst seigen aitit die Ai^nge einer wahrhaften Beredumkcit, 
Welche in Uirer VidJendong in Antonius und C r a s s u s ersdieint 
(—146). Diese werden ausftlhrlichgeschild(rtniitd«ien, welche 
ihnen zunächst stehen, namentlich Scaevola; dieser wird bei- 
läufig mit Servius Sulpicius verglichen, was lu einer aAr 
anericenttendea Charakteristik desselben Veranlassn^ gi^t 
<147 — 158). Es folgt dann die Anzahlung einer langek BeAie 
gleidizeitiger Redner, die zum grossen Theil aur ron unberge- 
<mlneter Bedeutung sind ( — 172). icnen beiden grossen Red- 
nän .standen am nAchstea Philippus nnd Julius Caesar 
Strabo, die vor anderen ausgcseicbnet werden (—190). Unter 
dem jungerea Geschlecht sind besondert Cotta,Su)piciug und 
€nrio die bervorrsgeodsten ; mit ihnen wird niedemm ei&e 
Igrosse Anzahl von weniger bedeutenden aufgezählt ( — 2S0). Bei- 
läufig wird eine Betrachtung über das Veriiältniss, in welchem 
das Urttäi der Kenner uod des ungebildeten PubUcuma zn ean- 
aader stehen (1S3 — 200), sowie dber die durch Tradition in 
guten Familien sich erhaltende Reinheit des sprachliche« Ä«6- 
drucbs (210—213) mngefiochten. So gelangt er zum Hortea- 
«iuB, der als der bedeutendste Redner, welcher der Vergangen- 
heit angehört, den Schlass macben soll ; denn von den lebenden 
will Cioen> nicht reden (231. 262 E. 269.) Kr legt deshalb don 
Brotus und Atticus die Erwähnung des Cato Uticensis(ll$f.) und 
die Sdiildening desHarcellus und Caesar in den Hund(S48 
*—262), und kehrt se&st zu den Zeitgenossen des HortensiuE 
zurück, unter welchen H. CaelJus und Calidius (273—278) 
und von den jungem Cor io und Calvus ausgezeichnet werden. 
DieErwäbnnng des letzteres führtzueinerumstandlichea, taddn- 
den Besprechung der durch ihn veranlassten, nach Ciceros Urteil 
auf Hissverstündnisa beruhenden einseitigen Nachahmung ge- 
wisser attischer Redner (284—291). Indem er wieder zu Hor- 



T,Goo(^le 



EINLEITUNG. ft 

tensins zurückkehren will, unterbricht ihn Atticus und sucht die 
zu buhe Schätzung, welche Cicero über die Redner früherer Zeit 
ausgeeprochea bat, auf das nach Beiner Meinung richtige Haass 
zurtidüufübrea, worauf Cicero naher einiugehen fllr diesoe Blal 
ablehnt ( — 300j. Er nimmt dann die Schilderung des Horte n- 
sius wieder auf und knüpft daran auf Bfutua Bitte eine nähere 
Darlegung seines eignen Entnickelungsganges und der mannig- 
fachen Studien , welche er durchgemacht hat (304—320). Dies 
fahrt ihn wiederum zu Hortensius zurück, dessen Leifitungen 
nun kritisch gewürdigt werden (—328). Ein Blick auf die trübea 
Aussichten für die Beredsamkeit in der Gegenwart, ntunentlich 
für den viel versprechenden Brutua schliesst diese Betracbtung. 
I>€r endliche Abschluss des Gespräches fehlt in der verstümmel- 
ten Handschrift. 

In dieser Darstellung »t die Erwühpuog so vi^er unheden- 
tender Redner auffallend ~~- obwohl Cico'o mehrfach zur Recht" 
fert^ng bemerkt, er führe deshalb so viele unbedeuteade Redn^ 
an, dunit man sehe, wie wenige es m wahrhaften Ruhm ge^ 
braicht unter 5« vielen die sid) darum bestrebt hätten ^^ 
und sie ist für dieselbe nicht vortbeilhaft geworden. Denn sie 
ist durch ^e Menge gleichgültiger Namen zerstreu«ndt ebne Cü' 
das tieBsmmtbild eatspre(4)end interessante uod Gbarabteristiscbe 
Zage za bieten , und otaeht durch die Anhäufung von Einzeln' 
beiten den Vortrag mitunter scbwer^ig, sowie sie eine öftere 
Wiederholung derselben Ausdrücke und Wenduogea herbeiführt. 
Mitunter hat er diese EinfOmiigkett dadurch zu unterbrechen 
gesucht, dass er ohne strenge Innehaltung der Chronologie 
Gruppen von Redners zusammenstellt, z. B. die Stoiker (117'— 
121), die Redner aus den ProvinzialslSdten (169—172. 271), 
die aeouMiforag (130 f.), die agitirenden Volksredoer (223f.>, die 
HD letzten Kriege gelödteten (265 — 289); was noch in anderer 
Beziehung die Ur^ersicht erleichlert. Auch durdi andtre Betrach* 
tungen (z. B. 70. 255 IT.) wird die Aufzählung öfter unterbrocb^ ; 
doch kann das alles eine gewisse Monotonie mancher Partien 
i»eht verdecken. Atticus verwundert sich einige Hai mit leieem 
Spott über die Leute, welche aufzuzahlen Cicero der Muhe wertb 
finde (176. 244. 269. 297), und dieser entachuLdigt sich deshalb 
wiedeiiioll (137. 181. 244. 270. 299). Auch sagt er in fieziehung 
dwauf im «rator (7, 23) ^ego iiem, ipu in iUo lermone nosfro, fui 
at «ipostftu m Bruto , muUum iriiairm L«twiß > «^ vi hortar^ 
tiiot m{ ^d amarem meOB , recordor ton^ omnibut unum antf - 
ferre Demoidienem'. Man sieht daraus, dass Cicero das Urteil, 



Dpi,7?<iT,Google 



6 EINLEITUNG. 

welches er den Alticus aassprechea lägst, im Herzensgründe tUr 
das richtige halt, und die Menge von Rednern aufzählt und ihre 
Vorzüge in das hellste Lidit etelll , dieils aus dem oft bei ihm 
hervortretenden Wunsch als Römer den Griechen auch auf dem 
Gebiete der Litteratur möglichst viel (181) entgegeniusteUen, 
theila aus dem praktischen Interesse seine Landsleute auf das 
hinzuweisen, was ihnen die heimische Litteratur darbot, und sie 
zum Studium derselben aufiufordern und anzuregen (64. 65; 
112; 132). Am Schlüsse fasst er die aus dem Schwärm hervor- 
ragenden Haoner noch einmal zusammen (333). 

Ueberhaupt ist das Interesse, welches Cicero hei dieser lieber- 
sieht der römischen B^edsamkeit hat, keineswegs allein das des 
Geschichtsforschers, sondern eben so sehr das praktische der 
Belehrung, wie er selbst ^gt (319) omnis hie sermo noster non 
sohtm envmerationan oratorum , verum etiam praec^la qnae- 
dam disiderat. Diese Betehrung wird nun sowohl durch die 
kridsche Würdigung der bedeutenderen Redner, welche auf Ein- 
zelnes eingehl, gegeben, als auch durch die Behandlung verschie- 
dener Fragen, welche sich beiläufig ergeben (z.B. 210 f. 258 ff.)- 

Von der grOssteo Wichtigkeit sind die Andeutungen, welche 
Cicero sowohl Ober seinen eigenen Bildungsgang und tlher die 
Anforderungen, welche er an den wahren Redner stellt, als über 
verschiedene, nach seinem Urteil einseitige und verkehrte Rich- 
tungen giebt, die zu seiner Zeit sich geltend machten. Es ist 
unverkennbar, dass er dadurch die Stellung, welche er unter den 
rOmiechen Rednern einnahm , begründen und gegen mancherlei 
Anfechtungen behaupten wollte. Demselben Zweck dienen aacb 
die beiden gleichzeitigen Schriften, der orator und d« oftvmo 
gmert oratorum, in denen nicht nur dieselben Ansichten wieder- 
kehren , sondern auch dieselbe abwehrende Tendenz hervortritt. 

Was Cicero vom Redner verlangt , eine gründliche wissen- 
schaftliche Durchbildung durch philosophische, juristische, histo- 
rische, litterarische Studien, Kenntniss der vollkommenen Huster 
der Redekunst in der griechischen Litteratur, und die Be- 
herrschung aller Mittel einer kunstmassig ausgebildeten Bered- 
samkeit nach den verschiedensten Seitenhin , um jedes an der 
rechten Stelle gebrauchen zu können , das deutet er oft genug 
an , namentüch 321 f. 231 f. Obgleich er dort sagt nihil de me 
dicam und auf Brutus Frage, ob er glaube, dass du Redner, wie 
er ihn sich denke, schon unter den Römern existire, ausweichend 
antwortet (162), so beweist doch die Uebersicbt, welche er von 
seinem Studiengange giebt (303 ff.), die Parallele, welche er den 



Dpi,7?<iT,Google 



EINLEITüNe. 7 

Brutus zwischen Servius Sulpicius und sieb ziehen lasEt(150ff,)', 
und meucbe andere Aeusserung, dass er glaubte diesen Stand- 
punkt erreicht zu haben. Und zum Beweise, dass auch Andere 
ihm diese Stellung einräumten, lässt er nicht allein den Brutus 
sagen , nie durch Cicero die früheren Redner ia Vergessenheit 
gerächt worden seien (1 23), sondern er führt auch die rahmen- 
den Zeugnisse compet«nter Beurteiler, des Hortensius (IdO)und 
Caesar (254) vor. 

Hortensius hatte als Redner besonders dadurch GlUck ge- 
macht, dass er zuerst in Rom den durch Glanz und Schimmer 
bestechenden asianischen Stil angewendet hatte. Quintilian be- 
merkt über den Unterschied der atiischen und asianischen Bered- 
samkeit (Xn, 10, 16): et antigua quidem iUa dtvisio inter Atticon 
atque Asianos fuit, cum hipressi et integri, contra inflati t'Ut et 
inatus habereiUur, in his nihil superflueret, iüis irtdictum maxime 
ac modus deesset, ^od quidam hoc putant acddisse, guod pauUa- 
tim sermOTie Grraeco in proximas Asiae civitates influente nonäam 
satis periti loquendi facandiam concupierint, ideoque ea, qitae 
prvprie signtai polerant , cirmitu coeperint enualiare ae deinde m 
eo perseverarint. mihi aatem orationis differemiam feässe et dicen- 
tiwm et andientium naturae videntur, quod Attici, limati quidem 
et emunclt, nihil inane aul redundant fereiant, Asiana gens, tumi- 
dior (dioqui alque iadantior , naniore eliam dicmdi gloria infiata 
ett. Noch bei weitem ungünstiger ist die Charakteristik welche Dio- 
nys TOD HaUcamasB, der unter Augustus schrieb, von der asiani- 
s<äieD^i;i:o^txngieht(deorat.ant. 1): aipÖQriTog avaiStiq &ea- 
tfftxfj nal ävaytayog xal ovie q)iXoaq)iag ovt' alXov nai- 
devftaTog ovSevbg fieTetXrjWvta sksv&eQiav , Xa&ovaa v-Cti 
svagaxQovaafiivt] t^v tiSv öxi-iav ayvotav ov fiövov ev ev- 
TtOQlijc xal Tqvqtjj xai fiogw^ Ttlelovi rijg ^rigag öiTJyev, 
äiXä xal jag tifiäg xa'i rag Tt^otnaalag ttäv Tcöleojv, ag 
Udet ir^v <pii.6uo(pov {^ijTOQtTOjv) Uxeiv, elg lavt^v ävtjQ- 
T^aato, xal iry q>aQTix^ %ig Ttäyv xal Sj^tjffä, xal rslev- 
Töiaa naQankrjOlav knoltjoe yevia&ai t^v 'ElXäSa jatg 
rtäv aa wrojv xal xaxodatfiovcov otxiaig. Er rhhmt es 
sdaer Zeit nach, dass sie der Herrschaft dieser prunkenden 
Beredsamkeit ein Ende gemacht und die echte und gesunde 
wieder in ihr Recht eingesetzt habe ; was er dem Einäusse Roms 
zuschreibt (a. a. 0. 3) : alvla if ol^i xal oqxV '^VS tooov- 
Tfjg iieraßoXrig lyivezo rj nävTiov XQorovaa Pojfir}, ngog 
itaitmi ävayxä^ovoa vag olag nöXstg aitoßXineiv. Cicero 
hatte nieran den wesentlichsten AntheiL Anfangs war er eben- 



T,Google 



S EINLEITUNG. 

faUs dem Beispiel des Horteasius gefolgt; aileio aufmerkum ge- 
macht auf sich zuDächst durch GesuDdbeitsrücbsichten , welche 
ihm zu grosse AnslreDgungen verboten , dann durch die Lehre 
des Holo und eifriges Studium besonders in Asien zu besserer 
Erkenntnisi gelangt, verliess er diesen Weg (316). Obglei^ er 
auch spater die asianische Beredsamkeit nicht gane verwarf, son- 
dern das, was ihm gut an derselben erschien, gelten liess (51. 
325f.), so hatte er doch nun die Ueberzeuguag gewonnen,- 
welche auf alle Zeit maassgebend fQr ihn gebb^w ist, dass man, 
um den wahren Stil der romischen Beredsemkeit ainzubildeo, 
die grossen Huster des vollendeten attiariien Stils studiren und 
nachbilden mtlsse. Daher war es vor Allen Demosthenea, den er 
als sein Vorbild ansah; allein auch andere Attiker, besond«^ 
Isobrates und den von ihm hochhewunderten Plato, las er eifrig 
und strebt« danach ihre VonUge zu vereinigen. Wenn gleidi das 
Urteil Quintilians (X, 1, 108) »um mihi videtur M. TwUrus, 
cum se totüm ad naitationem Graecorum amtuiiaet. effinsiae 
vim Bemostitanä, eopiam IHaloim, nietmditatem isoaratü uns 
fibertrieben scheinen muss, m war doch die Ricbtung seines 
Strefoens bei dem Verhlltnisa, in weteheoi die rOmiscbe LiUeratnr 
ZOT griechischen stand , die wahre und der Erfolg konnte bei 
Ciceros rednerischer Begabung nicht aosbleiben. Um nun hei 
dieser Nachbildung griechischer Huster sieb seines Ztuanümeit- 
hangs mit der römischen Bildung und ihren nationalen Elemen- 
ten hewuBst zu bleiben wandte er auch den römischen Bednem 
der froheren Zeit , die man damals ganz vemacblHssigte, ein ge- 
naueres Studium zu. Dieses auch bei seinen Zeitgenossen zu 
erwecken, ist eine Hauptaufgabe der vorliegenden Schrift, in der 
er dem Brutus verspricht ihm spSter auch altere römische Redner 
zu erklaren (300); so wie er nicht ohne Absiebt wiederholt die 
Unerlasfilichkeil und den Werth ein«* correcten Sprache betont 
(210fT. 25S), welche in einer Zeit, wo sie nicht mehr als dao 
natürliche Erbtheil eines jeden wohlerzogenen gellen konnte, nur 
durch wissenschafUiches Stu<Uum (252 ff.), nidit durch willkür- 
liche Vn^uche (25df.), erzielt werden ktHinte; und schärft eben 
deshalb auch den Unlersdüed in der Sprache der ROmer uad 
Provinzialen ein (ITOff.). 

Nachdem es Cicero gelun^n war seiner Biobtung und 
seinen Leistungen als Stilist die allgemeine Anerkennung zu y*f 
s<^ffen, nuditen sich in seinen spateren Jahren in Bom An- 
sichten und Bestrebungen geltend, w^cbe von den seinigtm 
abwichen und ihnen sogar scbroff entgegentraten. Hier ist zu- 



T,Goo(^le 



eiNLQTDNG. 9 

nächst der Eiofluss der alexandrinischeo Poesie und Gramniatik 
bem^kbar, nelche in Rom festen Fubs fasste, und die AosprUcbe 
an eiBB feine, bis ins Einzelnste der poetischen Technik sauber 
aosgearbeitete und geglättete Darstellung, verbundea mit einer 
ausgesucbtoi Gelehrsamkeit in griechischer Hjlhologie und 
LiUeratur als die wesentlichen ErforderuiBse der Poesie zur An- 
erkennang brachte. Die Dichter der früheren Periode, die gros' 
sen Epiker und Dramatiker — in deren Werken Cicero lebte 
und webte — wurden als roh und veraltet bei Seite geschoben; 
nicht Homer, nicht die altisohen Tragiker und Komiker, wurden 
als Husto' für die NadibilduDg angesehen, sondern die zierlichen 
kleinen Epyllien, Elegien und Epigramme der aleiandrinischen 
Dichter. Nicht allein auf die diditeriscfaen Versuche, über welche 
CiüerD wiederhidt mit Geringst^tzung urteilt, erstreckte sich 
dkser Einflnss , sondern auch auf die Kritik , und es bildete sicli 
insner mehr eine Klasse von kritisirenden Kennern aus, wekhe 
ibren Haassstab flir litterarische Leistungen aus den Schulen die- 
ser Grammatiker mitbrachten. Dies sind jene docti, ttmüegentts 
(1S3)^ aaf welche Cicero nicht immer freundliche Seitenblicke 
wirft und denen er das Urteil des P^ddicums entgegenst^t, 
wekiies beim Redner den Ausschlag gebe, Tdsc. II, 1, 3: oro- 
tienes — nas muititudinig nnkcto probari volebamm: poptUarii 
e&t eNtm iäa famUai, et effetOa eiogwenfioe tat mtdtentnm ap- 
probaiio. Die Auseinandersetzang über das Verldltnis^ des 
Redaers nia Kenner und zran Publicum (183 — 193) gewinnt 
didier eine eig«nthamliche Bedeutnng, wenn man sich daran er- 
innert, dass diejenigen, welche dazumal als Kenner und Kritiker 
anitraten, grflsstentheils einer dem Cicero entgegentretenden 
Richtung angehorten. Unumwunden ist dies gesagt de opt. gen. 
orat 4, 11. 

Wir sefaen hieraus auch , in welcher Weise die neue ßich- 
tsng sich auf dem Gebiet der Beredsamkeit geltend machte. 
Allerdings stellte man auch hier die attischen Redn«* als Muster 
auf, aber lur die alteren, vor allen Dingen Lysias, der als das 
Huster des feinen Stils galt; man zog eogar dem Demosthenes 
den Hypaldes vor, und da das Feine, Knappe und Strenge allein 
als die wahren Eigwichaften des guten Geschmacks galten , so 
Uai d«r Stil des Thncjdides (2S7. ont. fl , 30) auch unter den 
Rednern jeoo' Zdt begeieterte Verehrer, wie sie Dionys von Ha- 
Uearnaas charaktoidrt (de Thuc 34): oaot ftiv ovv httedxiv- 
(cünaaiv mrov vnkq %o fiitgiov , äs ftijdiv vmv ^cotpog^- 
Ttäy Statpiqetv, 6iä zo TtX^^oq ioixaai tiäv iv^firjfiaraiv 



T,Google 



10 EINLEITUNG. 

TOVT lax>ixiyai tö tiä&og' ovg iäv diSäaxj] rig iq> i%äavf^ 
tigäyficni nagctriS^elg tbv Xöyov — ävax^Qolvovaiv, ouoiöy 
«( }täayiov%f,g rotg xexQaTTjftivoig v<f>' o%ag drj zivog o^etog 
^'^(üTt fit) Tcoti äftixoyci (iaylag. Es war begreiflich, dssa 
bei dieser einseitigen Vorliebe vielfach Dürftigkeit und Mager- 
keit an die Stelle jener knappen Feinheit trat, die map eigenüich 
sich vorgesetzt hatte; und Cicero erkannte in der ganzen Rich- 
tung nur den Hangel an Fähigkeit ein höheres Ziel zu erreicheo, 
Tusc. II, 1, 3: refperiehantw wmmdli, ^i nihil laudarent msi 
quod se imitari posse conßderent , quemqae sparandi sibi , eundem 
lene dicendi finem proponeraU, et cum obruerentur copta senten- 
liamm atqtte verborum, ieiunitatem ei famem se malle quam 
ubertatem et copiam dicerent; unde erat exorlum gemis Atticorvm 
eis ipsis , qui id sequi se proßt^ntur , ignotwn ; qai tarn conti- 
atentnl paene ab ipso foro irriit. Dagegen mussten sich die, 
welche einer aolchen Richtung angehörten, nothwendig auch 
gegen Cicero wenden, da er ihrer Ansicht nach nicht weit genug 
in der Bekämpfung des asianischen Stils gegangen war und also 
als der Vertreter einer falschen Richtung um so mehr bekämpft 
werden musste , je grosser das Ansehen war , welches er genoss. 
Die wesentlichen Punkte des Tadels, welche man gegen Cicero 
aussprach , giebt Quintilian (XII, 10 , 12) an : Af. TuUium — nt- 
orum homines temporum incessere audebant ut tumiäiorem et Asia- 
nuni.et redundantem et t'n repetitiimibui ntmium et in lai&na 
aliquando /rigidum et in composäione fraclum, emiltanlem acpaate, 
guod procul abstt, viro molUorem. — praedpue vero presserwnt 
eum qui videri Atticommimitatores concupierant. kaec manus, quati 
quibusdam sacris initiata, u[ alienigenam et parum studiosum de- 
vinctumque Ulis legibus ijisequebatw , unde nunc guoque aridi et 
exsucd et exsanges. ki sunt enim , qui suae imbeallitali sani- 
laiis appellalionem , quae est maxime contraria, oblendant; qui, 
quia chriorem vim deqaentiae velut solem ferre non posmatt, 
HitUira magni nominis delilesamt. 

Ein Hauptvertreter dieser neuen Richtung war C. Liciniug 
Calvus (geb. 82), und die auch sonst hervortretende Polemik 
gegen diesen angebheb feinen Atticismus (67 f. or. 23) knUpft 
sich daher ganz natürlich an die Charakteristik desselben als 
Redner (2S3 ff.). Wir erfahren aber auch, daas Calvus besonders , 
zu den Tadlern Ciceros geborte, wie Tacitus (dial. 18) berichtet: 
salis conslat ne Ciceroni guidem obtrectatores defuisse, qaibus in- 
flatus et tumens nee satis pressus , sed supra modum exuUans et 
luperfluens et parum Atticua videretur. legistis utique et Calvi et 



T,Googlc 



EINLEITUNG. 11 

Bmti ad Cicerorum miuos episluhs , ex (ptibm factU est deprdtea- 
dere, Cabmm qaidem Ciceroni visum exsanguem et allritum, Bm- 
tum tmtem otiosum alque dUunctian; rurstaque Ciceronem a Calvo 
^idem male audiue tamguam solulvm et ettervem, a Brmo autem, 
ut ipsius verbis utar, lamquam fradwn atque elumbem. Quintil. Xll, 
1, 22 : troHseo iUos, qui Ciceroni ac Demostheni ne tn eloqueniia 
quidem tatis tribuunt: quamquam negue ipsi Ciceroni Demoslhenea 
videaluT satis esse per fecivs , quem £tTmitare tnierdum dicit, nee 
Cicero Bruto Ciüvoque, qui certe compositionem illius etiam apttd 
iptum reprendvnt. 

Dasa Brutus auf der dem Cicero entgegengesetzten Seite 
stand, war diesem wohl bekannt*) Er hebt im orator dessen 
widerstreitende Ansicht über Isokrates hervor (13, 40), fw' 
praeter ceteros eiusdem generis laudalur semper a nobis, non- 
numqHom, Brvte, Imiter et erudile repugnante te , und deutet zum 
Schluss vernehmlich an (71, 237), dass er auf seine Zustimmung 
nicht zu rechnen wage. Es ist daher von eigenthUmlicher Be- 
deutung, wenn er in den beiden Schrillen, welche durch die 
historische Darstellung der Entwicklung der Beredsamkeit bei 
den Römern (BrUlus) und die theoretische Darstellung des wah- 
ren Redners, wie er ihn sich dachte {orator), seinen Standpunkt 
zu begründen und für seine Leistungen den Maassstab zu ge- 
ben bestimmt waren , sich an Brutus wendet. Er schätzte ihn 
personlich hoch, er wünschte in ihm den Mann zu finden, der 
auf seioer Bahn fortscbritte , wahrend er ihn auf der anderen 
Seite stehen sah, und so legte er ihm vor Allen dasjenige dar, 
was er für sich und seine Ansicht und gegen die anders denken- 
den zu sagen hatte. Wenn man diefie eigenthtlmlicben Verhält- 
nisse im Auge behält, so treten namentlich die polemischen 
wie die principiellen Auseinandersetzungen und Andeutungen, die 
zum grossen TheU ausdrücklich an Brutus gerichtet sind , erst 
in das rechte Licht. 

Die Darstellung ist nicht gleich und man kann diese Schrift 
im allgemeinen nicht zu den stihstisch vorzüglichsten des Cicero 
rechnen. Der Grund liegt hauptsächlich in der Hasse des Stoffs, 
die eine wohl gegliederte, lebendig und mannigfaltig ausgefohite 
Darstellung sehr erschwerte; sie ist häufig abgerissen und hart 
und in den Wendungen einförmig (S. &). Nur wo Gelegenheit 
zu weither Ausführung sich bietet, bei den eingeschalteten Be- 
trachtungen, in der Erzählung nach Rutilius Mitüieilung (S5 ff.), 



*) Vgl. die Einl«i(ang zun arator, bea. S. 26 f. 



T,Goo(^le 



12 EINLEITUNG. 

bei der Schilderung der wirklichen bedeutenden Redner, wie 
AntODius, Crassus, Hortenaius, Caesar u. a., leigt sich die reiche 
Hnd glBoiende DarsteUung des Cic^o im gewohnten Licht uad 
dann gewinnt man auch eine klare Anschauunf^ der Personen 
und ihrer indiTiduellen Bedeutung. 

Die Form des Dialogs ist nait mehr Geschick als sonst benutzt. 
Es liegt in der Natur der Sache, dass die Weige des Dialogs ange- 
wandt ist, welche als die Aristotelische in Gegensatz der Pla- 
tonischen bezeichnet wird, so dass der Bauptvortrag einem Red- 
ner zufällt (quae hts temporibus scripsi '^QiatotfXtioif morem 
habent , in quo sermo ita indudtw ceteramm, nl penes tpgam sit 
prmcipatus, ad Att. XIII, 19, 4); aber die mitredenden Personen 
sind sehr passend angebracht, um manches bervorlreten zu lassen, 
das den behandelten Gegenstand von einer anderen Seite her in 
das rechte Liebt setzt. Cicero trägt, wie schon bemerkt, die Ge- 
schichte der Beredsamkeit von einem einseitigen Standpunkt 
Tor, der ihm die möglidiste VollslAndigkeit in der Aufzahlung der 
Redner und die günstigste Beurteilung derselben gestattet. Das 
Gegengewicht gegen diese Einseitigkeit tnldet nachher Atticns, 
der gast unbeTangen das Urteil ausspricht, das ein wiesenschaft- 
lieb gebildeter Mann, Aer ohne ein bestimmtes Interesse die Ge- 
schichte der ramischen Beredsamkeit verfolgte, uber die fraheren 
Leistungen sich bilden mochte. Heber die lebenden Redner zu 
sprechen, lag aus begreiflichen GrQnden ausserhalb der Grenzen 
dieser Aufgabe , doch weiss Cicero es so zu wenden , das* nicht 
nur Cato (118) beiläufig erwähnt wird, sondern anfeine unge- 
zwungene Weise einige der bedeutendsten Erscheinungeii, Ser- 
viufiSulpicius (150 ff.), MarceHua (248 ff.) und Caesar 
(252 ff.) grOsstentbeils durch Brutus und Atticus naher cbarak- 
terisirt werden. Von seinen eigenen Leistungen zu sprechen 
Iriint Cicero natürlich ab , dodi spricht er auf Brutus Wunsch 
von seinen Studien und Bitdun gsmitteln (304 S.). Auch,versteht 
er es sehr gut, durch einzelne hingeworfene Andeutungen auf 
die Stellung hinzuweisen , welche er selbst unter den rOmisdien 
Redoem einnebme (123. 150. 190). 

Hierfür sind die Theilnehmer am Gespräch Brntm und 
Atticus in sehr geeigneter Weise rerwesdet worden, welche (tbri- 
gens charakteristisch von einander unterschieden sind. T.Pom- 
poniUG Atticus (geb. 109) als der altere Mann, dnrch ge- 
lehrte Bildung und Erfahrung angesehen und langjähriger Freund 
Ciceros, tritt mit einer gewissen Selbständigkeit auf, die mitunter 
nicht ohne einen AnQug voo Heiterkeit ist, wie sie aus vertrau- 



T,Goo(^le 



ElNLEtTDNG. 13 

ten Umgang faeiTonugdien pflegt. Nidit nur in biatoriscbeo 
KDgem bericJitigt er den Irrtiiuin Ciocros (42 ff.) und modiäciit 
in längerer Rede dM ron ihm gegeitene Urteil (292 ff.) , bo wie 
«r die Qiarakteristik dei Caesv entwirft (251 ff.); in einzdnen 
Benerkniigen berjdtrt er mit unigein Spott seine Ubergroeae Voll- 
stAndigkeit (S. 5), und wo er eine Frage aid'wirft, zeugt dteee ron 
genauer Eunde (99) und tiefer Erfahrung (183). Auch iet er et, 
-der gans in Udtereinetioiiing mit der Haltung, welche er wBbreMl 
Beines guuen Lebens beobachtete, die Hede Tom politischea Ge- 
biet fern sn halten ermahnt (11. 157). 

H. luniusBrutuB (geb. 78 : zu 324 E.) erscheint dage- 
gen als der jllngere, wenn gleich durch gelehrte Studien ausge- 
bildet , doch mit der Geschichte der Beredsmkeit wenig vertraut 
und begierig ron Cicero sicfa belehren zu lassen (300), der daher 
seiae Bemeriinngen Tonvgswefse an ihn richtet (z. B. 125. 332), 
«dche dieser mit AeuBserimgen des Dankes und der Verehrung 
(OTridert (23. 52. 74. 123. 190. 232f. 292. 329). In ihm ist ein 
fiiid gegeben von dem Haase der Kenntnisse, welche auch 
tüchtiger gelüldete Rflmer damaliger Zeit von den früheren Lei- 
Btungea in der Beredsan^eit besassen. & bekennt wenig in 
derselben bewandert zu sein (133. 147), und die eigenen Be- 
merkungen oder Fragen über Gegenstände, welche das GesprSch 
bei«hrt (163. 172. 91. 170. 204. 211. 219. 279 f.), oder Hed- 
Ber, welche er selbst kennt (IIB. l&O. 161. 262. 266. 284), sind 
raeistenswenigerbedeutend, mitAuBnahme^waderAeuBsuvngen 
Über Haroellus (248 ff.), und dienen hauptsScblicb nur den Vor- 
trag zu beleben und forttuftIfareB. 

Diese Schrift des Cicere ist nur durcfa eine Handschrift uns 
«"halten worden, welche vor 1423 (nach dem Datum einer Ab- 
schrift) in Loü gefunden worden ist. Dieser 'codex pervettutus 
ronu Wteroi vttuttiores paucttn'mi sctreM kgert' enthielt ausser 
den rhetmica ad Eereimium, de inventione, die fiOcher de oralere 
vollständig, so wie. den Bntut und den »rator. Der Finder Gke- 
rmrdo Landrimto, Biscbef T«n Lodi (1419-~1437), schickte die 
HndBChrift nach Mailasd an Gstparino Barxisai (gest. 1431), 
welcher die Bücher de oratore durch Cosmo von Cremona ab- 
schreiben und verbessern liess , und die Abschrift statt der alten 
Handschrift Land riani übersandte (Barzizii opp. p. 215f.). Vom 
^ Bniitu nahm Blondvx Flavius in Hailand zuerst eine Abschrift, 
' welche rasch vervielfältigt wurde (Blondi Flav. Ital. illustr. p. 346 
Bas.). Von dieser stammen, da der alte codex unbeachtet blieblind 
verloren ging, die in ziemlicher Aiuahl noch vorhandenen Ab- 



T,Google 



14 EINLEITUNG. 

Schriften, welche daher, obwohl mehr oder minder sorgfältig au&- 
gflfDbrt, in allen wesentlichen Dingenmiteinanderttbereinstimmen. 
Man erkennt darauB, dase schon jene alte Handschrift in einem 
üblen Zustande auf uns gekommen ist. Sie war lückenhaft, nicht 
bloss am SchluES, sondern auch an andern Stellen, wo bald eins 
bald mehrere WOrter ausgefallen sind; dagegen sind an nicht 
wenigen Stellen Einschiebsel von spaterer Hand erkennbar, theils 
solche , wo zur Erklärung tlberflOssige und störende Zusätze ge- 
macht sind, theils wo an einer verderbten Stelle, um dieaeUte 
scheinbar herzustellen, etwas eingeschoben ist. Auch an den 
Stellen, welche auf irgend eineandere Weise entstellt sind, stimmen 
in der Reget die Abschriften in der Verderbniss mit einander über- 
ein. Ein nicht unbedeutender T heil derselben istallmiilig verbessert 
worden, doch fehlt es immer nicht an solchen , wo eine sinnlose 
Lesart noch nicht mit Sichertieit hat hergestellt werden kOnnen. 

Die Leistungen der Gelehrten, welche dem Brutus besondere 
Sorgfalt zugewendet haben, zumeist die von Ellendt (Königs- 
berg 1825. 1844), Meyer und Bernhardy (Halle 1838), Peter 
(Leipzig 1839), Bake (scholica hypomnemata III p. 311 ff. Hne- 
mos. VI p. 421 ff. IX p. 215 ff.),!;Kayser (Leipzig 1860 und die 
Recensiouen Hünchener gel. Anz. 1851, XXXIll p. 385 f.; N. 
Jahrb. r. Pbil. 79 p. 843 f.), Piderit (Leipzig 1862. 1875 und 
zwei Programme: Zur Kritik und Exegese von Ciceros Brutus, 
Hanau 1860. 1862], sowie die Programme von L. Trompheller 
(Einige Bemerkungen über Ciceros Brutus, Koburg 1832), 
M. SeySert (Uebersetzungs- und Erklärungsproben, Halle 1837, 
S. 39. ff-), E. Marggraff (obserrationes criticae in 0. Jahnii editio- 
nem Bruti Ciceroniani, Bertin 1855), Campe (Beitrüge zur Kritik 
des Cicero, GreifTenberg 1860) und Kochs krititische Bemer- 
kungen (rh. Mus. N. F. XVI p. 435 ff) sind für Kritik und Erklä- 
rung benutzt worden , welches ich hier dankbar anzuerkennen 
mich um so mehr verpflichtet fühle, da der Zweck dieser Ausgabe 
eine Erwähnung in jedem einzelnen Falle nicht gestaltet. 

Auch haben Beiträge zugesteuert Klee, Aldenhoven, Prof. 
Teuffel, Consist.- Itath Fnnkfaünel, Mommsen, Haupt und BOcking. 



T,Goo(^le 



M. TDLLl aCEBONIS 

BRUTUS 

DE 

CLARIS ORATORIBUS. 

Cum e Cilicia decedeos Rbodum venissem et 60 mihi de Q. I 
Hortensi morte esset allatum, opinione omDium maioreiti.animo l 
cepi dolorem, nam et amico amisso cum consuetudine iucunda 
tum multorum officiorum coniunctlone me privatum videbam, 
et interitu talis auguris dignitatem nostri coUegi demiuutam do- 
lebam; qua in cogitatione et cooptatum me ab eo in coUegium 
recordabar, in quo iuratus iudicium dlgnitatis meae fecerat, et 
inaognratum ab codem ; ei quo augurum institutis in parentis 
eum loco colere debebam. augebat etiam'molestiam quod magna 2 
sapientium cirium bonorumque penuria vir egregius coaiunctis- 
eumusque mecum consilionim omniüm societate alienissumo 



1. Cicero wst im J. 703 (51) als 
Proconsol Dach Gilicieo geeengen 
und kam aof der Reise naeb Rom 
im AotaDg; Aupiet 704 (50) nach 
Rhodos. Die Nachricht von dem 
nahen Elade de« Hortensiaa (301) 
meldete ihm Caelius, epp. ad fem. 
VIU 13, 2: Q. Ilorleiuius, aunt hai 
liltera» tcripH, animam ageöat. 
Vgl. ad Ätt VI 6,2: de Horleniio 
te Carlo tcio dolere, tquidem BJC- 
er^äor. — expi. 147; vgl. 13A. 
— offieiorum, woiu auch gemein- 
same Veitheidigungen gehörten, wie 
die deslUurena, Snlla, Sestiusu. a. 
323 m. 190. — cooptatum. 101. 
Cicero war im J. 701 (53) an P. 
Crassus' (des Sohoes des Triam- 
tItd) Stelle Augur geworden. Phil, 
n, 2, 4; ms augui-em a toto col- 
legio expetitmn Cn. Pompeiut el 
Q. Bortentbu nominaverunt, nee 
etäm lieebat apluribui naminari. 
Die Erginzang der PrieBlercolle- 
^eD geschah durch drei Acte. 
fiarch iwei Mitglieder des Golle- 



S'ums worden die aufzuoebinen' 
:n Mitglieder, wahrGcheinlich drei, 
Torgeschlagen {nominare) ; der Vor- 
scbügende masste dnrch einen Eid 
bekräftigen , dass er den Gandida- 
ten für den würdigslen halte. 
Hierauf erfolgte die eigentliche eo- 
oplatio dnrch das CoUegium, ea ist 
nicht bekannt unter welchen For- 
men. Sie sank za einer Förmlich- 
keit herab, seitdem die freie Selbst- 
ergänzung durch die lex Domitia 
650(104) in der Weise beschränkt 
war, dass das Volk in den Gomitien 
aas den voi^eschlagenen Gandidsten 
wählte. Endlich erfolgte die Weihe 
zam PtiesteramI, inauguraKa, Das 
Verhältniss der Aafpjrn anter ein- 
ander wurde als eia sehr nahes 
und inniges anfgefasst; de orat. II, 
200: pro Tttco lodali, quimiki in 
liberum lo eo more maionna aiie 
debertl, 

2. motetlia^toUicituda Uj die 
Betrübniss lastete auf ihm schwer. 
— tociatale, de or. 1 44 quorum 



T,Google 



16 



§. 2—5. 



rei publicae tempore exstinctus et auctoritatis et prudeatiae suae 
triste nobia desiderium reliquerat; dolebamque quod, non, ut 
pterique putabant, adversariuiu aut oblrectatorem laudum mea- 
Tum , aed socium potius et consoitem gloriost laborie amiseram. 

3 etenim si in leviorum artium studio memoriae prodilum eat, 
poetas nobiles poetaruiB aequalium mort« doliiisse , quo tandem 
animo eius iuteritum ferre debui, cum quo certare erat gloriosius 
quam omoino adverBarium non habere? cum praeserüm non 
modo numquam sit aut illiu« a me cursus tmpeditus aut ab illo 
meuB, sed contra semper aller ab altero adiutus et commuDi- 

4 casdo et DioneDdo et faveudo. sed quouiam perpetua quadam 
felicitale usus ille excessit e vita sao magis quam Buorum civium 
tempore et tum occtdit , cum lugere faciliua rem publicam posset, 
si viveret, quam iuTare, mttque lam diu quam licuit in civitate 
bene beateque vivere: nostro incommodo detrimentoque , si est 
ila necesse, doleamus, illius rero mortis opportunitatem beoero- 
lentia potius quam misericordia prosequamur, ut, quotiedscum- 
que de clarissumo et beatissumo viro cogitemus, ülum potias 

6 quam uoamet ipsos diligere videamur. nam si id dolemus, quod 

trtitiu vettra dieendi i'i'j n« lu- 
nimaquidemtocielattconiungitur, 
coTuilia gehl sof die Politik. — 
toeitu durch geraeinMine Thätig- 
kcit, coniort durch cemeiosRnie 
Sohickssle. Die publtciitigebe Be- 
dentan^ (Bentley zu Hör. c. 3,24, 
60] beider Ausdrücke passt nicht 
hieitier. — g-tor. laborii bezieht 
Mch, wie laudum zeigt, Bof die 
Indien aad die Thitigkeit als 
RtAaei, 

8. ttmorti artat, nie Umiora ilu- 
dia (Galo bO), taedioerat art»i, 
(de or, 1, 6], nach römischer V<w- 
Stellung Kunst (70) , Poeei« ood 
WiBBenechaft im Gegensatz m enwt- 
hafCer d. h. prahtiecher Beachifti- 
gDDg. — po«i, not. Cicero denkt 
wohl beaanders an Sophokles. Vita 
Eerip. 10: i^ovoi nal Sotpoxlea 



s. 31 £■), iondern auf^aa GcföU 
selbst (4 ta.). — cum auch bei 
Cic. nicht aelleu vor dem ReUtivom, 
Eumelet im pl. — cum praei. 190. 
So ganz DDgetiübt war das Ver- 
häKuise zwischen beiden nicht immer 
geweacD. Daag sie in maachen 
VerhaadluDgen einander gegeDÖber 
atanden, wie im Veritnisch<D Pro- 
cess oder bei der lei Manilla, 
trug data kanm etwas hä. Aber 
Cicero gieht ihm mitunter Lautieit, 
ja Feindaeligkeit Schuld, and meinte, 



_ . - 't tvileirriiiat' ffiüpt- 

TiiSijt, avtov ftäv i/taT^qi yoi^ 
n^ehd'iiv, TOf Si xo^öv aal toiii 
VTfOtiQirai aaxeyayiörovs ttaaya- 
yelv 6v Tqi nQoayävi. — rnorU, 
weites hier nicht anf den Ausdruck 
de« GefBhles enkomoit {mortem. 



Zeitlang Ter- 
stimmt (333). ~ favmtdo vom 
tbitlichen Wirken fär jemand. 

4. nuadam, 'ich mfichl« sagen' 
ist wenig tou 'fast' vecsdiieden — 
ftUcilaU. 329. ad fam. 1! 16, 3: 
memini in hoc gtnere gloriari 
totilum gtte famüiar»m nottrum 
Q. horimuium, gaad mtmyumn 
bello eiviii interfiiiuvl. ■~- e tiita 
(SO) und vUa (262) exetdere, aber 
eodare vita sind die regebnlssigen 
Ausdrücke. — viverel: tum oun 
musste, weil allgemein, den COB- 



T,Googlc 



BRUTUS. S 5—8. 



t7 



eo iam frui nobis non licet, nostrum est id malutn: quod mo- 
dice feramus, ae id dod ad amicitiam, sed ad (lomesticam utilita- 
tem reTene videamur ; sin, tarnquaiu iüi ipsi acerbitatis aliquid acci- 
derit, aDgimur, summam eius felicitatem noit satis grata aDimo 
interpretamlir. etenim bi viveret Q. Hortensius , cetera Fortasse 2 
degideraret uua cum reliquis boais et fortibus civibus, hunc aut 6 
praeter ceteros ant cum paucis sustineret doloi'ein, cum forum 
populi Romaai, quod fuisset quasi iheatrum illius ingen.!, voce 
erudita et Romanis Graecisque auribua digna spoliatum atque or- 
batum videret. equidem angorauimo, noucousili, iiou iugeai, 7 
non auctoritatis armis egere rem publicam, quae didiceram trac- 
tare quibusque me agauereceram , qtiaeque eraat propria cum 
praestantis in re publica viri tum bene moratae et bene constitutae 
civitatis, quodsi fuit in re publica tempus ullum, cum eitorquere 
arma posset e manibus iratorum civium boni civis auctoritas et 
oratio, tum profeclo fuit, cum patrocinium pacis eiclusum est 
aut errore bominum aut timore. ita uobismet ipsis accidit ut, 8 
quamquaui essent multo magis alla lugenda, tameo faoc doleremus. 



iuoctiv legieren, Tm.SlBin.; iadi- 
calivisdi wir der Sati gedacht 
poltral, Hlumvivtbat; Tgl. 46m. 
tuet. — inconanodo dureo detri- 
«lantoque genauer besUmmC. — 
ita dl BS dieser Schmers aus Dicht 
bat erspart bleiben Itönneu. — be- 
neuolentia u. müericordia ecblieB' 
seil sich nicht aua : der Gesenaati 
liast im GGnnen die Za friede nh ei t, 
im Hiiieid die Unzufriedeaheit her- 
Tortreteo. 

5. gralo animo, gegeQ die Götter, 
de orat. 111 2, S: « rai pitbiiciu 
emui tecuH mnt, ul mihi non 
arepla L. Craiia a du immorlali- 
but vila, ttd danata laori eua 
videatar, — interpr. 'auSssseQ'. 
PliD. epp. II 199: benefida^ iam 
grata inlarprelatur. Senecs epp. 
81, 25: qtädquiä aeeidit benigne 
interpretanda Uoal. 
■ 6. tma ebenaosehr (in nicht 
hSherem Grade). — boni eivet, 
optumi, fortei o.a., im Griechiechen 
äya&ol, Kaioi niya&oi sind Par- 
teiauediDclie geworden für die 
ArUlokrgtea, und meiateoa in die- 
sem Sinn zu veratehen. — aut oder 

Brutui. 4. tat. 



doch. — fuitiet kann aua dem 
Siane des Horteasini gesagt, aber 
auch durch eiae formale Attractioa 
auf videret eotatanileii sein. 318. 
39 in. 27. 79. 107 E. (T|; zu 8. 

T. Tion egere, Mass sich kein Be- 
dürfnias zeigt', weil die etreitenden 
Parteien nur im Knege Hettaag 
suchten. — didieeram, als der 
Bürgeilirieg begann. — moret und 
leget (ijulilula), ^&tj und röfuii, 
die aicti Terhallen wie yiaie zu 
&ian, galten unzertrennlich als 
Grundlegen desStaatslebeDs; b. de 
or. 1 85. — poltet. Sie ZeltTcr- 
bältnisse waren so, doss ein patrio- 
tischer Mann durch sein Ansehen 
und seine Beredsamkeit die Parteien 
hätte versöhnen k&nnen, wenn man 
nicht unverständiger Weise zum 
Kriege gedrängt hätte, ad fam. XVI 
12, 2. cum — poiiet bezeichnet die 
BeschafTeaheit des Zustandes, aum 

- ett den Zeitpunkt. — atit errore 

- aut timore. Cicero spricbt von 
aeioer, der Pompeianischen Partei, 
der es an Einsicnt und Entschlos- 
senheit fehlte, error Verblendung. 

S. ^uamquaia verbindet Cicero 



T,Google 



IS 



BRUTUS. 5 8—10. 



quod, quo tempore aetas aostra perfUDCta rebus amplUsumis lam- 
quam in portum confugere deberct, non ioertiae neque desidiae, 
sed oti moderüti ati^ue honesti , cumque ipsa oratio iara oostra 
canesceret haberetque suam quandam ntaturitatem et qua»i senec- 
tutem, tum arma sunt ea sumpta, quibus illi ipsi, qui didiccrant 
eis uti gloriose, quemadmodum salutariter utereatur non reperie- 

9 bant. itaque ei mihi videotur fortuoate beateque rixisse cum ia 
cet«-is civitatibus tum maxume in nostra, quibus cum auctoritate 
rerumque gestarum gloria tum etiam sapientiae laude perfrui 
licuit. quorum memoria et recordatio in maYumis nostris gra- 
vifisumisque curig iucunda sane fuit , cum in eam nuper ei ser- 
mone quodam incidissemus. 

$ Nam cum inambularem in xysto et essem otiosus domi , M. 

10 ad me Brutus, u( consueverat, cum T. Pomponio venerat, bomi- 

nes cum inter se coniuncti tum mihi ita cari itaque iucundi, ut 



mit dem,lQdieatiT, wo wie hier ein- 
fach Ana Tbatsichljche bezeichnet 
werden solt. Der ConjunctiT isl 
durch eine AtlrsctiOD tu erkllren, 
welche die Fasanng des Hauptsatzes 
ul ~ daleremui veraa]aBit bat; wie 
Phil. VI 1, 3: haec lanlenlia ita 
jitr Iriduum vatuit, tU, quomquam 
älteaaiio facta non etttl, tarnen 
omnt$ mihi atimuuri eiderentur. 
de or. II 1 erant multi qui, quam-- 
quam — arbitrarentur , lanun — 
praedicareni, Aehnlich z. B. acad. 
II 3, 9: cum eo not pottridia ve- 
niiittnut quam apud Catulum fait- 
lemui n. a. — aetai, 22 g. E. — 
honetli. s. § 9 Z. 8. 9. — iam ans 
rhythmischen Gründen i wischen 
syntalitigch zusammen gehöriges ge- 
slelll; 8. Seyffert, Pal, Cic. p. 31. 
117. — caneie. önint, XI 1, 31: 
neqUBlam planum [oralionitgenua) 
al ereelum et audax at praaaultum 
ttnibut eonventrit, quam preitum 
al mite et limatum, et quala tn- 
lallagi vult Cicero, cum dictl, 
orationem luam eoepiiie eanet- 
cere. — matur. 318. — parfrui, 
'Ha ans Ende geniessen'. 

9. cum . . tummaxumeZW. 321 1 
(um etiam in dieser St^riH be- 
sonders hioAg (15 mal); Tgl. 132 m. 
232; 238; 250 E — tapientia, ge- 



reiftes polilisches Urlheil. — me- 
moria Tom Festhalten, recordatio 
TOm Zarüchrnfen. — Anf diese allge- 
meine Einleitung, welche die Se- 
schichte der römischen Beredsamheil 
passend an die ErwShnimg des 
jungst gestorbenen Hortensina, eines 
der grSssten Redner, anknüpft und 
zugleich Cicero Gelegenheit giebt, 
seine politische Stimmung auszu- 
sprechen, folgt die besoDoere, das 
Gesprtch zwischen Cicero, Brutus 
und AltiCDS moÜTirende. 

10. domi zuSOm.i es gehört zu 
beiden Gliedern inamb. in x. und 
altem ol., nicht znm letzleren 
allein: sonst hätte dies Toransgehen 
müssen, — venerat statt des eiit- 
fach erzihlenden venU bezeichnet 
nicht die dem inamlmlare sondern 
die dem GeSprache vorausgehende 
Zeit. — xyila. Vitruv. VI 7, 5: 
£t'(ftÖc ettgraeca appellaUane por- 
tieut ampla laiiludina, in qua 
attilelaa par kiberna lempora axer- 
ceniur; notlri aulem hypaelhroi 
amhulationetaryitaappellanl.quat 
Graeci xa^aSpo/iiSas dieunL — 
cari wegen ihrer ethischen Eigen- 
schiften, iucundi wegen ihrer 
Liehen s würdigkeil, öfter Terttuaden 
(p, Sest. 6). Com. Nep. Atüc, 8; 
lie M. Bruto utui eil, ut nullo 



T,Goo(^le 



BRUTUS. § 10-13. 



19 



eorum aspectu omni», quae me angebat de re publica, cura con- 
sederil. quos postquam salulavi , quid vos, inquam, Bnite et 
Auice? numquid tandem novi? nihil sane, inquit Brutus, quod 
quidem aut tu audire velis aut ego pro certo dicere audeam. 
tum Alticus, eo, inquit, ad le animo venimus, ut de re publica II 
esset Silentium et aliquid audiremus potius ex te quam te afß- 
ceremus ulla niolestia. vos vero, inquam, Attice, et praeseutem 
me cura levalis et abseuti magna solacia dedistis, nam vestris 
priiuum litterig recreatus me ad pristina studia revocavi. tum 
ille, legi, inquit, perlubenter epistulam, quam ad te Brutus misit 
ex Asia, qua mihi tIsus est et monere te pnidenter et consolari 
amicissume. recte, inquam , est visus ; nam me istis scito litteris t2 
ex diuturna perturbatione totius valetudinis tamquam ad aspi- 
cieudam lucem esse reTocatum, atqiie ut post Cannensem iUam 
calamitatem primum Harcelli ad Noiam proelio populus se Ro- 
manus erexit, posteaque prosperae res deinceps multae conse- 
cotae sunt: sie post rerum nostrarum et communium gravissu- 
mos casus nihil ante epistulam Bruti mihi accidit , quod vellem 
aut quod aliqua ex parte sollicitudines adtevaret meas. tum 13 
Brutus: Tolui id quidem efßcere certe, et capio magnum fructum, 
si quidem quod volui lanta in re consecutus sum ; sed scire cupio, 
quae tß Altici litterae delectaTerint. tstae vero, inquam, Brüte, 

ilU aduleiesTu atquati familiariui 
quam hoc ttne, Titque loiam eum 
prineiptm eontili haberei led ttiam 
in coniiielu. — comederil, ä9 E. 
73 m. — tandtBi rrwartuagsvoll : 
*M ist doch Dicht endlich elwas 
fteschehen?' nämlich in Africn, wo 
Claar Krieg führte. 

lt. moletlia, 2 k. — voi - At- 
tiee. Nicht seKeii weiden mehrer« 



«Diant Verg. Aen. IX 525 (zn 
den MoBCn): otu, o Calliope, pra- 
eor, cupirata canenli. — de rep. 
utel tiltmtäan (157) ganz geinem 
Ghankter gemäss: mehr und meht 
hielt «r sich von dem poliliBCbea 
Gelreibe fern. — epiitutam. Dieger 
Brief, such 330 «w&bnt, war tob 
BrDtnsane Asien fMchiieben, wohin 
et weh 707 (47) begeben hatte, nnd 
betraf nicht den Tod der Tnllia, 
wie man geglaobt hat, da dieser 



709 (4G) erfolgte, sondern die in 
mehr als einer HioBicht nngünaligen 
Verhältnisse GiceroBiinAUgemeinen. 
ad fam. IV 14, 3: niii in reditu 
meo nihilo meliorei res domettieai 
quam rem publicam offetidiaem. 

12. Cann. im J. 53S (216); im 
Beiben Jahr der (kleine) Sieg bei 
Nala; der grössere 539 (215). — 
deincepi 'in einer Folge, eins auf 
das andere'. — catui; quamipem.. 
cum grauet ciXTiniiinfHin tempO' 
ruja tum varii notlri catut fefel- 
Urunt, de or. 1 2. — aUqua: 35 g.E. 
stehen aliquid nod quicquam par- 
allel; ersteres Wort 'irgend ein 
tinzelnes'hatzumGe gensatz 'keines'; 
letzte/es, 'anch nichtdasgetingste', 
dagegen 'ein wichtigeres'. 27 m. 214. 

13. quidem , , certe sind mit- 
einander zu Terbioden, wie oft, u. 
gehören nicht zn id, sondern za 
voluHe/Jicere). 143. — tania, weit es 
BJcfa für Cicero nm eine Lebensfrage 

2« 



T,Google 



20 



BRUTUS. § 13— tS. 



noD modo delectalionem mihi, sed etiam, ut spero, salutem attu- 
leruDt. salutem? JDquil ille. quodaam tandem geniis istuc tarn 
praedanim litteranim fuit? an mihi potuit, inqnam, esse aut 
gratior utla salutatio aut ad hoc tempus aptior quam illiua libri, 

14 quo me bic affatus quasi iacentem excitant ? tum ille, nempe eum 

' liicis, inquit, quo iste omnem rerum noitrarum memoriam breviter 
et, ut mihi quidem visum est, perdiligenler complexus est? istum 

1 ipsum, inquam. Brüte, dico librum mihi saluti fuisse. tum Atti- 
cus: optatissumum mihi quidem est quod dicis; sed quid taadem 
habuit über iste, quod tibi aut novum aut tauto usut posset esse? 

16 ille vero et uova , iuquam , mihi quidem multa et eam utilitatem, 
quam requirebam, ut explicatis ordinibus lemporum uno in cod- 
spectu omnia viderem. quae cum studiose tractare coepissem, 
ipsa mihi tractstio lilterarum salutaris fuit admoauilque , Pom- 
poni , ut B te ipso sumerem aliquid ad me reficiendum teque re- 
munerandum, si non pari at grato tarnen munere: qnamquam 
nihil cum Hluttre jiraetar- 



handelte. — Hbri. Alticus halte, 
darch Ciceros Schrift de re publica 
vennlasst (19), Kioen über inDiliB 
verfisst, in welchem tod Erbsuang 
der Stadt bis zum J. TOO die Ge- 
schichte Roms kurz dargestellt war ; 
synchronistisch scheinen die wich- 
tigsten Ereignisse bei den Nicht- 
römem berührt worden zu s^u. 
Sein Hauptaugenmerk war die Fest- 
BtelluDg der ChroDologie, und hierin 
bewies er grosse Sorgfalt und Ge- 
nanigkeit. Coro. Nep. Altic. IS: 
«ummiu fuit anliquitalii amator, 
quam adeo diliganler habuücog- 
nilam, vi eam tolam in »o volu- 
mine tuipoiuaril, quo magiilralta 
ordinavit. nuUa entm lex n»que 
pax neqiu bellum neque ret illuttrit 
at populi Romani, quae non tu eo 
luo tempore tit nolata; el, quod 
diffieiltimum fuit, lic familianim 
originem mblexuit, ul ex ee cla- 
rorum virorum propaginet potti- 
taut eognoieere. Cic. orat. 34, 120 '. 
cognotcat etiam remm geetamm 
et memorijie velarii ordinem, ma- 
xime iciiicet nottrae eivitatii, sed 
etiam imptrioiomm populormn et 
regum illutlrium. quem taiorem 
nebii Attiei noitri levaeil labor, 
qtii lervati* nolaütqtu ttmpori- 



milteret, annorutn teptingentontm 
memoriam uno libro coltigaeit. 
Cicero nimmt wiederholt darauf 
Rücksicht, 42. 41. 72. 74. — itluc ia 
dieser Sehrirt besonders hiafig. - — 
lalul. Atticua hatte also seine Sehrirt 
dem Cicero gewidmet. 

14. nempe 'doch wohl', mit Be- 
ziehung auf die dem anderea be- 
kannte Vorauasetzung. 21. — itt« 
wie ganz gewöhnlich ohne Neben- 
begrifT von der anwesenden aber 
nicht angeredeten Person. — notlra- 
rtim ist nicht alchere Ergänzung 
nach 19. 44. 

15, aliquid: natürlich nicht den 
Stoff zum Brutns, sondern zu ier 16 
jsrOTnuf — >o/o bezeichneten Schrift. 
Manche denken an die Bacher de le- 
gibus; aber dazu stimmt weder das 
Verbum noch das Tempus leremtu 
(s. zu conditii 16 g. E.]. Vidmebr 
werd en historische Arbeiten gemein! ; 
de leg. 1 5. 6. abeil hUtoria litlvri$ 
nostrii . . quam ob rem . . tuma ad 
kanc rem tempui,quae etl anoiirii 
homlnibut adhuc aut ignorala aiU 
relicta. — tinoit, .at .. faiii«n,248. 

■grata munara. II 



T,Google 



BRÜTOS. S 16— 17. 



21 



illud Hesiodium laudatur a doctis, qnod eadem meusura reddere 
iubet, qua acceperis, aut etiam cumulaliore, si posais. ego autem 16 
Tolimtatem tibi profecto emetiar, sed rem ipsam nondum posse 
videor ; idque ut ignoscas a te peto. nee enim ex DOvis, ut agri- 
colae soleDt, fructibus est, unde tibi reddam quod accepi — sie 
omnis fetus represBus est exustusque flos siti veteris uberlatis 
exaruit; nee ex conditis, qui iaceot in teoebris et ad quos omoiB 
Dobis aditus, qui paene solis patuit, obstructus est. seremus 
igitur aliquid tamquaui iu inculto et derelicto solo; quod ita 
diligenter colemus, ut impendüs etiam augere possimus largita- 
tem tui muDeris: modo idem nuster aaimus efäcete possit, quod 
ager, qui, cum multos annos quievit, uberiores efferre fruges 
solet. tum ille ; ego vero et exspectabo ea quae polüceris , nee II 
exigam nisi tuo commodo, et enint mihi pergrata, si solveris. 



— Htiiodium, Sey. 3i9f-: evjtiv 
/tSTmuf9ai naqa yeizovos, ev 8' 
änoSovvai aiittj/ Ttf uitgifi, xai 
Jm'iov, ai KI Sivtjai. NbcFi de off. 
1 48 ea quae utenda aeceperit 
maiore mentura, ti modo poisU, 
ivbel reddtre Hetiodui igt hier 
vielleicht qaae aeeeparis zuleseD; 
vgl. Z. 5 und ad Alt. XUI12,3.— 
[ilhid Ruiodiuw) quodiubtt, quo 
ivbamur, (illud Hesiodi) qao iubet 
usw. vermittelt die Verbindung des 
vorausgegangeDen subBlsativischen 
Begriffes mit den rolgeDden inf. und 
bleibt imDeutecheo u na usged rückt. 

— doc/i sind besonders die der grie- 
chischen Litteratur Kundigen, 141. 

16. emeliar giebt eS änoSovfat 
wieder. — videor — = Tnild videor, 
wie SoKÜ, 18. 161. — nee enim 
viel seltener als neque enim, 45, 24. 
91'n3. 1T4. 191.285.332. — notPiV, 
zu Z. 7 conditii. — fruotiu, allge- 
mein von dem ganzen Ertrag der 
Ernte, auch bei Cicero nicht selten, 
so wie er aucb fettu nicht hier 
allein von der Feld- und Baum- 
frucht gebraucht. — exutt. ß. Die 
Blüte, welche früher Zufiuss von 
Säften hatte [velvt übertat), ver- 
lechzt, wenn ihr in Folge dei Dürre 
nur spärliche Nahrung aus dem 
Stadbne zQflieast, und verdorrt end- 
lich, exuttut vom Darstj Lucret 
Ol, 917 : quod titii eintraf müerot 



aique arida torrat. Seoeca Agam. 
I9«xim/iu »'fi(Tantalus). Doch ist 
liti veteris ubertatit viel härter als 
z. B. rep. I 43, 66: iiiexplebiles 
populi faucei exaruerunl liti über- 
talit. Vielleicht ist vet. uberl, eine 
Glosse zu flot. — ex conditit, von den 
im Speicher aufgehäuften Vorrithen, 
im Gegensatz zu den neu geernlelen, 
novi (2SS); darum nicht receotes, 
49. Es ist nicht sicher zu ermit- 
teln, welche litterariache Arbeiten 
Cicero hier meint. Man darf wegen 
paene solii nicht an Beden deukeo, 
die er zur Herausgabe ausaibeiteo 
wollte und nun liegen Hess; eher 
an philosaphischeSchrirtenj andere 
sind der Ajiaicbt, er habe die Bucher 
de legibus im Sinne, welche nach 
der Schrift de re publica (zu 19) 
begonnen, aber nicht von ihm bis 
zur HerauaRabe vollendet wurden, 
wozn auGii jetzt die Zeit nicht 
güDstig war. Uit speculativen Ar- 
beiten der Art gaben sich damals 
wenige Römer ab. — impendiit. 
Varro de ling, Lat. V 163: lanra, 
quod in torle (Capital) accedebat, 
impendium appellalum. Hierdurch 
ist xal liä'iov ausgedrückt. — tnodo, 
duoimodo. 64. — ager. Ovid. a. a. 
II, 351 : da roquiem, requielut ager 
bene credita reddit. 

17. exigam von der Sehuldfor- 
derung. ]}m Folgenden wird daa- 



T,Goo(^lc 



22 BRUTUS. § n-19. 

mihi quoque, inquit Brutus, exspectanda sunt eaquaeAttico pol- 

liceris, etsi fortasse ego a te huius volunlarius procurator petam, 

5 quod ipse, cui debes, incommodo se tuo exacturum uegat. at vero, 

iSinquam, tibi ego. Brüte, noo solvam, nisi prius a te cavero, 

amplius eo nomine nemiDem, cuius petitio sit, petttunim. noa 

mebercule, inquit, tibi repromittere istuc quidem ausim; uam 

bunc, qui uegat, video fiagitatorem, non illuoi qiiidem tibi mole- 

stum, sed assiduum tameu et acrem fore. tum Pomponius , ego 

vero, inquit, Bnitum nihil mentiri puto. Tideor enim iam te 

ausurns esse appellare, quoniam longo intervallo modo primum 

19 anmiadverti paulo te failariorem. itaque quoniam hie quod mihi 

deberetur se exacturum professus est, quod huic debes ego a te 



selb« Gkichniu fesIgehaUen, wolil 
Dicht ohne Räck»cbt darauf, dase 
sowohl AtÜcus als Brutus in Geld- 
geschäften wohl erfahren waren. — 
votunlarius procurator ist ein 
scherzhafter Ausdruck, denn pro- 
curalor wird Jemand erst durch das 
ihm ertheitte Mandat, welches Bru- 
tus sich seihst geben will. Indessen 
wurde auch wohl einer als procu- 
rator Torläufig zugelassen, wenn et 
Sicherheit leistete, daas er die Rs- 
tihabition nachher belhriagea werde, 
Gai lostill. IV 84: gui'n eUam 
tunt qui pulant veleum procura- 
torem viderl, cui non »it manda- 
tuTR, ti modo bona fide accedal 
ad negolium el caveal ratam rent 
dominum kabitumm ^ Sicherheit 
leiste, dass der Eigenthümer sein 
VerfahreD anerkennen werde [eavere 
mit inf. wie z. B, Verr. 4 \ 92). 

18. Cicero will durch die Forde- 
rung dieser Garantie von Brutus sich 
sicher stellen gegen Nachforde- 
rungen , wenn er an Brutus zahle, 
ohne dass dieser beanflragt sei. 
Denn da im Recht der Grundsatz 
gilt 'line mandalo exigi pecun 



alitn 



i potetV (Digj 



XIX 5. 5, 4), so konnte Ätticus 
sonst die Zahlung noch einmal ver- 
laogen. Für dominus gebranchl er 
die streng juristische Formel, nomo 
cuius pel. Sit, vgl. Digg. XLVI 8, 
23: in stipulatione cavelur, non 



petiturum tum, cuius de ta r» 

actio pelitiu perteculio til. — SO 

nomine unter diesem Rechtstilel, 
eigentlich unter diesem Kamen im 
(kaufmännischen) Hauptbuch, — re- 
promiCCere von der Gegenleistung 
bei einem Vertrage. Plaut, a^u. 
II 4, 47 f. : verum isluc argentum 
lamen mihi si vis demunerare, 
repromittam istoc nomine solvlam 
rem futuram. Cic. p. Rose, com. 
13, 37 ff. Der Vertrag (Hipulalio) 
geht nur auf eine Verpflichtung, wer 
diese übernimmt, promittit, hier 
Cicero die Zahlung an Brutus; da 
dem Brulus seinerseits eine Ver- 
pflichtung dabei auferlegt werden 
soll, so hat er sie durch einen 
zweiten Vertrag zu Übernehmen 
(i-epromiUil). —- auiim. Diese alte 
Form findet sich bei Cicero, abge- 
sehen von den Stellen, wo er alter- 
thümliche Sprache nachbildet, gur 
hier. — non illum quidem t, mo- 
leslam, 94.136.140.220.227.259. 
304. 305. 177. 178, or. 32 sermo 
est itle quidem melle duleior ; da- 
gegen non infans ille quidem, ted 
tarbulentus 108. 267. 28. 37, 50, 
70. 112, 115. 128. salis quidem 
itle acute, ted parum tragiceltl; 
vgl. 51. — ausurus esse ich glanbe 
es mir herausnehmeo zu dürfen. — 
appellare 'ma'üaiB'. Phil, II 29, 7]: 
appeltatut ei de peeunia, quam pro 
domo - debebat. 



T,Goo(^le 



BRUTUS. 8 ia-22. 23 

peto. quidnam id? iaquam. ut scribas, inquit, aliquid; iam pri- 
dem eaim conlicueruDt taae litl^ae. oam ul iUos de re publica 
libros edidisti , nibll a te saue postea accepimus : eisque uosmet 
ipsi ad Tetemm rerum nostranim memoriam comprch enden dam 
impulsi atque inceosi sumus. sed illa, cum poteris; atque ut 
possis, rogo; nunc vero, icquit, si es animo vaeuo, expone oobiE 2o 
qiiod quaerimus. quiduam est id? iuquam. quod mibi nuper iu 
Tusculano incohaTisli , de oratoribus, quando esse coepisseut, 
qui eliam et quales fuissent. quem ego sermonem cum ad Bru- 
tum tuum vel uoslrum pottus detuliesem, magno opere hie audire 
&e velle dixU. itaque hunc elegimus diem, cum tc sciremus esse 
vacuum. quare, si tibi est commoduin, ede illa quae coeperas et 
Bruto et mihi, ego vero, inquam, si potnero, faciam vobls satis. 21 
poteris, inquit: relaxa modo paulum animum aut plane, si potes, 
libera. 

Nempe igitur hinc tum , Pomponi , ducluB est semo , quod 
erat a me mentio facta, causam Deiotari, fldelissumi atque optumi 
regia, oroatissume et copiosissume a Bruto me audlsse defensam. 
scio, iuquit, ab isto iuitio tractum esse sermonem, teque Brüti it 
dolentem vicem graviter deflevisse iudiciorum vastitatem et fori, 
feci, inquam, istuc quidem et saepe facio. nam mihi, Brüte, iik22 
te iutuenti crebro in mentem venit vereri, ecquodnun curriculuai 
aliquando sit habitura tua et natura ailmirabilis et eiquisita doc- 



19, ul ei eo tempore, qao. 15!, 
305. ad 4lt.I 15,2; ul ßi-undiiio 
profectut ei, nullae mihi abt ta 
ninl redditat litterae. — de re 
p., iiiiJ.70a(G4)Terfasst, aber eist 
702 (52) oder 703 (&1) herausse- 
Bebeo. — ut'pottit, inaofein' das 
KöaDen durch deo ernsten Willen 
bedingt wird. 

20. in Tum. (eipltcabo) aut in 
Cumano aul in TtuBulano ali- 
quando 300; iIeo flodet das Ge- 
■prich an keinem tod beiden Orten 
statt, sondern domi (10) lu Rom. 
— noffrum. ad Atl. VI 2, 7 ; venia 
ad Brutum luum, in 



21. li polaero 'wenn ich mich 
dazu werde in den Stand gesetzt 
haben'. I)er Gebranch des Tut. eiact. 
ieruht auf dner scharfen ünler- 
Icheidung der einzelnen Momente 
einer Handlnog, so dass sogar das 



Können als dem Bandeln voraus- 
gehend aaFgefaset wird. — igitur 
beim Uebergang zur Auarührnng. — 
Deioldrui, Tetrarch von Galatien, 
hatte auf Pompeius Seite gestanden 
und Cäsar entzog ihm einen Theil 
seines Gebietes, welchen Brutus in 
seiner 707 (47) in Nicäa vor CIsar 
gehaltenen Rede ihm wieder zuzu- 
wenden suchte, aber ohne Erfolg. 
Cicero hiell seine Rede für Deiotarus 
709 (45). — feei. Vgl. 331 ff. 

22. irtlueri mit in (26. 253. 331) 
bedeutet eigenllich'dcnRÜckrichten 
auf, mit dem acc. 'bei der Betracb- 
tnng von etwas verweilen'; ein 
Unterschied, der oft verwischt ist. 
— nat. adm. Brutus, dessen An- 
lagen Cicero hier, wie sonst, üher- 
Bchälzl, liatle sich durch aiigestreng- 
ten Fleiss vielfache Kenntoisse er- 
worben und durch geschichtliche, 
philosophische nnd rhetorische Stu- 



T,Googlc 



24 



BBUTCS. § 32—3». 



trioa et siogularis iadnstria. cum eDim in maiimis causis rer- 
Batus esaes, et cum tibi aetas nostra iam cederel fagcesque sum- 
mitteret, subito in civitate cum alia cecideniut tum etiam ea ipsa, 

33 de qua disputare ordimur , eloqueotia obmutuit. Iura ille , cete- 
ramm rerum causa , inquit, istuc et doleo et dolendum puto; 
diceodi autem me nou tarn frudus et gloria quam Studium ipsum 
exercitatioque delectat : quod mihi nulla res eripiet, te prsesertim 
tarn Studioso mei. dicere enim beue nemo potest nisi qui pru- 
denler iDtellegit ; quare qui eloqueiitiae verae dat operam, dat 

34 prudentiae, qua ue maxumis quidem in bellie aequo animo carere 
quisquam potest. praeclare, inquam, Brüte, dicis: eoque magis 
iata dicendi laude delector, quod cetera, quae sunt quondam 
habita in civilale pulcherruma, nemo est tam bumilig, qui se 
non aut posse adipisci aut adeptum pntet: eloquentem neminem 
Video factum esse rictoria. sed quo facilius sermo uiplicetur, 
sedentes, si videtur, agamus. cum idem placuisset illis , tum in 
pratulo propter Platonis statuam consedimus. 

25 Hie ego : laudare igitur etoquentiam , et quanta vis sit eius 

espromere, quanlamque eis qui sint eam consecuti dignitalem 
afferat, neque propositum nobis est hoc loco neque necessarium. 
hoc Tero sine ulla dubitatione confirmaverim , sive illa arte paria- 
tur aliqua sive exercitatioue quadam ene natura , rem unam esse 
dien sorgflllig auBgebildet. — nal. 
doctr. induiir, Anlagen, Bildang 
(namentlich durch tlnterweiauDg), 
Fleiss (besondera in praktischer 
TJebnng). 98. 125. 287. IIS. 2S0; zu 
- 25 A. — max. caui. 324. 230. 

23. itudioao. Cicero fSrderle die 
rednerische Ausbildung- Jüngerer 
durchUebungen, welche er mit ihnen 
anslellCe. Von Uirtias und Dola- 
betla erzählt er dies selbst, ad Tarn, 
IX 16, T, von Pansa Saetonius de 
rhetL 1, und Tom Brulns ist es 
wahrscheialieh. Mit deiHerstetlung 
TOD mei Kc das handschriftliche 
el ist die Stelle schwerlich geheilt. 
— prudenler intellegere herulit 
sowohl auf Klarheit des Denke na 
als anf sachkundiger Einsicht, — 
enim bezieht sich auf ttudium 
ipium exercitatioque. 

24. maxumii in b. ungenauei 
Ausdruck. Je grösser der Krieg, 
meint Brotus, desto grösser wird 
die Masse der KSmpfendea und 



desto leichter entzieht sie sich der 
Uebersicht, der Leitung der pnt- 
denlia; dann fällt die Entscheidung 



und mehr der Gewalt der 
Masse anheim. — aequo onimo mit 
gutem tiewissen, dh. ohoe Schaden 
fürchten zu mQsgen. Die Worte 
fehltCD besser. — nemo est usw. 
nach hGußgem Ist Sprachgebrauche 
in den anhängigen Satz einge- 
schoben; s. z. B. pro Marcello 17. 
~ Plal. Eine Statue Piatons hatte 
Silanion gemacht, von der eine 
Nachbildung auf dds gekommen 
zu sein scheint. Statuen und 
Büsten berühmter SchriCtsteller wa- 
ren seit der Aleiandrinischen Zeit 
sehr beliebt. 

25. expretnere iu anderem 
Sinne als z. B. de or. I 17 omnü 
vi» ralioqne dicendi in eorum qui 
audiunl menlibia aut ledandit aut 
eacitandii expromenda est; vgl. 
or. 125. — siee. Plato Phaedr. 
p. 269 C: et /liv not tiiröpx« 



T,Googlc 



BBDTDS. S 25-27. 



25 



omuium difBcilliunam. quibus eaim ex quioque rebus constare 
dicitur, eanim uua quaeque est ars ipsa ma^a per sese. quare 
quinqne artium coacursus maxumaruin quantam vim quaatam- 
que' dirAcuItatem babeat, existumari polest, testis est Graecia, 7 
quae , cum eloqueDtiae studio sit iuceDsa iamdiuque excellat in 16 
ea praestetque ceteris, tarnen omnis artes vestustiores habet et 
multo ante non inventas solum sed etiam perfectas, quam haec 
est elaborata dicendi vis atque copia. in quam cum intueor, 
maxumemihi occurrunt, Attiee, et quasi lucent Atbenae tuae; 
qua in urbe primum se orator extulit primumque etiam monu- 
mentis et lilteris oratio est coepta mandari. tarnen ante Peii- IT 
dem, cuius scripta quaedam feruntur, et Thucydidem, qui non 
nascentibus Atbenis sed tarn adultis fuenint, littera nuUa est, 

jn ii ff 1 1 ^TOpiKiji elrai, iirij ^T/vioq 
iilöyiuoe, npoaiaßäv iTHarn- 
fn/v TB Kai /teiirriv Srm c' 

Soti. DaWlbe »sgt Isokiates (c 
Boph. 14 E); Cicero kommt in den 
Bachern de oratore wiederholt dar- 
auf zurück. (I &. 14. 96. II 39.35. 
147, 232. n. ö.) arte ^ doetrina 
23, thcorcliBcheKeaQtnigg. Hier ist 
der Zuiatz live natura freilich nicht 
streng logisch, weil darenf dsB rei 
una ojtmium diffieilluma keine Ad- 
wendnngfindet AberCiceromeiat, 
dass die drei Homeate zuBtmmeD- 
wirken müsBen, wenn auch iu ver- 
Bchiedenen MaaBse, und hat «ich 
Dicht Bcharf ausgedrückt. — 71111' 
ft». 2t4r. de invent. I 7, 0: par- 
tet rkalaricat Jiae, quat pitriqua 
dieanl , ineenlio , diipotiHo, eto- 
etttie, mmnoria, protatnUatio. — 
art. zu 152. 

26. Mlhenae tuae. T. PomponiuB 
AtlicDS war beim Ausbrncn der 
SnllaniBcheD Dnrahen nach Athea 
gegasgeD, und lebte dort 22 Jahre, 
beliebt und geehrt und ganz in at- 
tisches Leben eiagewohnt. Auch 
wollte man Ihn mit dem BQrger- 
recht beschenket), welches er aber 
DJebt annahm. Daher sein Zuname. 
(Hcero spielt oft darauf an. — mon. 
tt litl. Verr. IV, 106: eorutat ex 
ORtiquiuumü Graeeorum lillerii 



Es drückt unser 
Litteratur von zwei Terschie- 
denen Seiten heraus; monumtnta, 
was nm des Gedächtnisses willen 
aulgezeichnet (ZB. 52. 62. t81), 
litlerae, was schnfllich äberlieferl 

21. feruntur. Cicero drüekt sich 
vorsichtiger ans, als de orat. II 93: 
tmtiquiaimi fert tunt, guorum 
quidem icripla eonttmit, Pariel«$ 
atque /4lcibiadei et eadem aetal« 
Thueydidet; denn dieSe Reden des 
Pericles sahen für nnteifeBchoben. 
Quint. n\ 1, 12 ; deero in Brulo 
negat, ante Periolem leriptum 
qvicquäm quod ornatum orato- 
riwn httbeati eiut aliqua ftrri. 
equidan non repario quicquam 
tanla eloqumtiae fama dignum, 
ideoque lainut miror, etiequi ni- 
hil ab eo leriplum pultnl, haee 
aulem quaa feruntur ab aliii eae 
eompotita. Hier lag dem Cicero 
daran , das litlerarische Product 
Dicht zu übergehen, welches für 
das älteste galt. — Thuegdidem, 
geb. um Ol. 77,3 <470), gest. noi 
Ol. 65, 4 (387), der Reden wegen 
erwShnt. 287. — netc. — adult, 
Staaten nnd VSlker werden oft mit 
heranwachsenden und alternden 
Heoscfaen Tergllchea. re» p. II 21 : 
mdelim» igitUF, nnim viri eon- 
tüio tum »olum orlum novura po- 



T,Goögle 



26 



BßUTüS. § 21—29. 



quae quidem ornatum aliquem hab«at et oratoris esse videatur. 
quarnquam opinio est et eum qui multis annis aate hos fuerit, 
Pisistralum , et paulo seniorem etiam Solonem posteaqne CU- 

2g sthenem multum, ut temporibus illis, valuisse diceado. post 
hanc aetatem aliquot annis [,ut ex Atticis moDameDtis potest 
pärspici,] ThemiEtocIes fuit, quem coastat cum prudentia tum 
etiam eloquentia praestitisse; post Pericles, qui cum floreret 
omni genere Tirtutis, hac tarnen fuit laude clarissumus. Cleonem 
eliam temporibus illis turbulentum illum quidem ciTem, sed 

39 lamen eloquentem constat Tuisse; huic aetati auppares Alcibiadea 
Critias Theramenes. quibus temporibus quod diceudi genug 



pulum, neque ut in cunabulii i'a~ 
gienltm relictum, led aduttum 
iam il paene paberem? — aliguam, 
12 £. — fuerit, aar DotlidÜTflig 
durch Aas zu 6 bemerkte eDtschul- 



Piaitlratui herrschte Ol. GS , 1 — 
63, 2 {56D-S27). de orat. 111 137: 
quit doclior eiadem iÜit iemporibtu 
aulcuiiutloqueTitialiUeriiiiuiruc- 
tior fttitte Iradilur, quam Pitit Irati? 

— ita eloquentia floruit, ut lit- 
terii dactrinaque prautaret. Du 
Lob der Beredsamkeit dieser Man- 
aei beruht vielmehr autSchlusjen 
von ihrer (Politischen Wirksamkeit, 
als auf bestimmter Ueberliererung. 

— Solan ordnete die Verfassung 
Ol. 46, 3 (&94). de or. 1 5S: Ly- 
curgum autSolonem. . ceniemui in 
ttumero eloqunnlium reponendot, 

— Clitthtnet vollendete nach Ver- 
treibuna- der Pislstratiden Oi. 67,3, 
(510) dievonSoloD begonnene de- 
mokratiache Verfassung Athe 



sonders auQall 
eine Randbemerkung. (Atiici die 
Hsr.) — Tliem- 41. — prudentia. 
Thuc. 1 130 ; koJ ^ö ^/inav «KFriw, 
yiiacae /tiv Svrä/iii, fteLftrit Si 
ßfarinrjtt ic^xtatoi Sri evrot eiro- 
az*«'ö:Ceiv ia Seovra iyiviro. — 



eloquentia. Lys. epil, 42: 



(444-429). Ueber seine Bered- 
samkeit 38. 44. 290. — Cleon, 
nach Pericies Tode Volkaiahrcr 
Ol. 87, 4—89, 3 (129—422)., Ploi. 
Nie. 8 : töv ijii vov ^p/utToe 

ttf Sij/itiyofeiv avcat^Byäv »ai 
ns^ionoiiaE tö Ifiättof xal ziv 
/itigöv naiä^as tiai S^ö/itf forf 
trmi iäyiiv ä/ta x^Oaptvos lipf 
hXtyaqiav tov n^iTtovtos tys- 
noijjOe Toit TtaiiTCuOfievois. 

29. Aleibiadet starb Ol. 94, t 
(404). Plut. Alcib. lH-.eii (ih> 9v- 
varbs ^ EiTleü' Dt 11 mofuHoi 
/xafTvfoZin xai räv ^löpeir o 
SvrBitöiaroB tv t^ xatä MetSiov 
(145) hyiav thv "AhnßiiStiv xal 
Siai&taxov eimtv yeviaS'ia n^ös 

" ' " ■ ' " FpÖ«T« 

iiTsiofisv, —'-''- ■■'- *- — 



OBQVja itat votjaai ^avreov txavso- 
TOTOe ö 'Alxißiädtje, iijTÖv Si pil 
mtvov, a Sa ieyetv, äilä xai lös 
Set tois ovoftaat xal xois ^^fiaaiv, 
ovx tvJiOQ^v Se TtoXiäxis io^itir- 
liBtlt xai fi&ia^ XeyüJv STteffttäntt 
xai SUietne Id^eias SiatpvyovaijS 
avtov ävaXa/ißäviav xal diavito- 
Tiov/tevoe, — Criliat , Mitglied 
der oligarchi sehen Regierung [der 
DreissL^ Ol, 94, 1 (404), ein Mann 
von feiner und vielseitiger Bildung, 
als Dichter gerühmt, wie als Redner. 



T,Googlc 



BRUTUS. S 29. : 



27 



Tiguerit, ex Thucjdidi scriptis, qui ipse tum Tuit, intdlegi 
maxume polest, grandes erant verbis, crebri sentenlija, com- 
pressione rerum breves et ob eam ipsam causam interäum sub- 
obscuri. sed ut intellectum est, quantam vim haberet accurata 8 
et facta quodam modo oratio, tum etiam magistri diceodi multi 30 
subito exstiteruDt. Leontinus GorgiaE, 'Tbrasjmacbus Calchedo- 
DJus , Prolagoras Abderites , Prodicus Ceus, Hippias Eleus aliique 

fiermogen. de form. II 10: tati n. vfi. 8 f) T^oTiacri xai nejioit}- 
aepvöe (icvati^a^Xrialmi r<ff 'Av- /^^'^ ^if. Äristot. rhet. III 2 
Ti^iüvTt Ktd SitiiffUvoi itgoi öyKOV SiiiMit ovöfioai «al jtaTiooj/ievoit 



a noiiä i^tffv äjtoipav , 

xa&afMÖ^sgoi oi i^ A^if Kai 
O-nyne nfia TW fiey^d'ci ical si- 
Kqivjjs. — Theramenei, wegen 
Kines Wankelmuths ö tm^o^vot 
genannt, unter dea Dreissig- hinge- 
FichteL Thucyd. VIII 6S: a^g 
»VT» tiTCEivovTiyvävat aSivarot. 
— Thucydidf, in älterer Zeit häu~ 
fige GeaetiTforni der griechisehen 
Eifennsmen auf w. 2%G.^ipit,bei 
Cie.- nicht et ipte, gleictiraUs. — 
tml. Ton denselbea Mgt Cicero 
4e orat. II 93 : tablUet acuCi bre- 
vet, tenUntiit mogit quem verölt 
abundarttei. — eompreii. Wie ea 
de flu. II 6, 17 heisst eompmn'tu 
logui, 80 hier genauer, da&a Kürze 
durch Zusammendrängen de« wirk- 
licheo Inhalts, der Gedanken, be- 
wirkt wird, iäyos awtaroappivos, 
PlaU ProL 34iE. — grandü ver- 
bil, lapieru lententiit 1 26. ereber 
tmt. 264. de or.ll GG Thueydidet 
ita erdler ett rerum frequentia, 
ul verborum propa numervm (sn- 
tenliarum numero eontequatur; 
8. die Stelle aus Sueton in der 
Anm, in251E vgl. 69. 173; 230; 
32Ü m. ~~ eubobie. or. 6, 30 : ipiae 
illae eontioitei (Thacfdidis) ita 
multai haiejit obteurai abditatgue 
tantentiat, vic ut inlelleganfur. 

30. facta 'bearbeitet', mit Kunst 
Dämlich, wie mau fatbtm argtn- 
tam sagt, und Horaz (sit. I 10, 
It9)Aii'(' f«'*')!' liunsImaMig'. Da- 
her verbindet Cicero (de oral, I 
14, es. III 1S4 or. 1721 faeere 
at polire {omare) orationtm. vgl. 



ÖXiycaaS Kai cityaxoi f,m^iai/. 
Auch quodam ■modo 'in einer ge- 
wissen Weise, die nicht näher be- 
zeichnet wird, die aber ihre be- 
stimmte Eigen thümlichkeit hit, 
zweckentsprechend', ist mit einer 
i hnli eben Prägnanz gesagl, 149.288. 
de or.lllST. ITl. 184: facta etpo. 
Uta quodam modo oratio. Die von 
Cic. genannten Sophiaten alelit auch 
Quiutilian III 1, S zusBmmen, v^l. 
292. — In der Geschichte der gne- 
chischen Cultur und Lilteratur wird 
eine wichtige Uebergangsperiode 
besonders durch sie hervorgerufen. 
Sie verbreiteten zuerst dialektische 
Gewandtheit und kunstreiche Dar- 
stellung in Schrift und Rede in 
weiteren Kreisen , indem sie die 
Anfänge der Sprachforschnng Dnd 
Rhetorik begrnndelen. Aber eie 
haben es nicht über eine blendende 
Vjrtua»llit gebncht, die ihnen Bei- 
fall and Geld einbrachte. Fast alle 
finden ihren Mittelpunkt In Athen, 
und sie bilden daher ein wichtiges 
Element der attischen Bitdung. — 
GoTgiat kam Ol. 88, 3 (427) nach 
Athen ab Gesandter seiner Tater- 
atadt Leootini. Er war Philosoph, 
Schäler des Empedoklea, aber vor- 
zugsweise Redner, und erregle 
durch seine fichmuckieiche Dar- 
stellung ausserordentlichen Enthu- 
siasmus, — Tkratymaehut , als 
Dialektiker und Rhetoriker gerühmt. 
— Caleh. Die Stadt heiast auf 
den MOnien Kaix^Siör, auf la- 
Bchriften ausnahmsweise auch XaX- 
xr/Sär. — Protagorai war ebeo- 



Dpi,7?<iT,Google 



28 



BRUTUS. § 30—32. 



multi lemporibuB eisdem docere se profltebaatur arrogantibus 
sane verbis , quemadmodum causa inferior — ita enim loque- 
bantur — dicendo fleri superior posset. bis opposuit sese So- 

31 crales, qtii subtilitete quadam äisputaadi refellere eorum insU- 
tata solebat. huius ex uberrumis Bermonibus exstiterunl doctis- 
auini viri; primumque tum philüsopbia, non illa de natura, quae 
fuerat^autiquior, sed haec, in qua de boniB rebus et malis deque 
hominum vita et moribus disputatur, inTenla dicitur. quod quo- 
niam genuB ab boc quod proposuimus abborret, philosophos 
aliud in tempus reiciamus, ad oratores, a quibus digressi sumus, 
revertamur. exstitit igitur iam senibus illis, quos paulo ante 

32 diximus, Isocrates, cuius domug cunctae Graeciae quasi ludus 
quidam patuit atque o0iciDa dicendi ; magaus orator, quamquam 
forensi luce canrit intraque parietes aluit eam gloriam, quam 
nemo meo quidem iudicio est postea consecutus. is et ipse 



fallB Philosoph, und sehloss sich 
iD Herakleitos »n. Er erfand die 
!uiyoi ipiatiiioi, indem er zuerst 
behauptete: Sio loyovt elvai jrepi 
jlnvTÖS n^y/iaroi at^ixet/ievove 
äii^ijus, schrieb auch eine rex^ 
i^mzutäv, und fahrte die &iatn 
ein {quaettionei iitßnitai, quae 
remolii pgrtonü al iemporibtu 
et tocit in vtramqtte partem trao- 
tanlur, Quint. III 5, B); auch 
wandte er besondere AufmerltBam- 
keit auf die Sprache {ö^d'oeasia]. 
— Prodicus, berübml besonders 
durch seinen Vortrag 'Herakles hid 
Scheidewege', (Xen. mem. U 1,211 
hatte mehr eine ethische Richtung ; 
doch war sein Vortrag Ttsgi o^^ö- 
itjroeöro/iäraii' gesucht und wurde 
mit 50 Drachmen bezahl t. — ^7pi'af, 
ausgezeichnet durch vielfache, auch 
technisclie Kenntnisse, welche er 
mit grosser Eitelkeit zur Schau 
trug. — in/erior. Arisl. rhet. 1124: 
xai TO Tttf TfTTio XSyov xpeirtta 
naieiv Toi'z' iarlr, xai imäi&»v 
Sixaiat iSvaxiQaivor oi äv^ganot 
ro nQtorayöqOv hläyyBiiaa. iinay- 
YiUta9at = proßUri Z. In. §48) 
Aristoph. Wolken 1 1 3 ff: elvai na^ 
avrole Jlaa^r ä/upto tia löyta, tinr 
x^sttTov' , oOTit iatl, xai tov 
Tjrxova. toitotv thv irifov toW 



ioyoiv, zöv vTtova, vatäv Uyovrä 
ifiafi TaSixtoTcffa. 

31. iTUtiluta xa 119. — lermo- 
nibat, weil die Gesprichsform der 
Sokra tischen Philosophie eigeo- 
thämlich ist. — de natura, haupt- 
sächlich der ionischen Philosophen 
(^eiahyia, b. 44 m.). Tqbc. V 
4, 10: Soeralei primui philoto- 
pkiam devoeavit « caalo el in urbi- 
bttt coUocavit et in domtu etitiin 
rnlrodumit et ooegil de vila et mo- 
ribui rebtuque bonii el malit 

Suaerere. acad. I 4. 15. — haee 
ie uns Jetzt allein noch be- 
schiftigt. — deque hätte auch wenn 
nicht de vor ausgegangen wäre, 
stehen kennen: 277. or. 206u. o. — 

32. hooratei , geb. Ol. 86, 1 
(436), starb nach' der Schlacht bei 
Ghaeronea Ol. 110,3(338). —offic. 
orat. 13, 40: eum docereteoi, q\d 
partim in dicendo parlirn in leri- 
bendo prirtcipet axiliterunt, domtu 
eiui officina fiabita eloguenliae 
ett. de or. 11 22, 94: ouiiu e 
ludo lamquam ex equo Troiano 
yneri prinäpet exiervnt. — htee. 
Die Ausdrücke lux und itmhra, 
vom Kampfplatz ond der Paläslra 
entlehnt, werden häufig auf Schale 
ond praktisches Leben angewandt 
31. — carere wie oft, '»ich ent- 



D,o,i,7.<iT,Google 



BRUTUS. § 32- 



29 



scripsit mulla praedare et docuit alios; et cum cetera melius 
quam superiores tum primus intellexit, etiam in soluta oratiooe, 
dum Tersuin effugeres, modom tarnen et Dumerum queudam 
flportere servari. ante hunc enim verbonim quasi structura et 33 
quaedam ad numerum conclusio nulla erat, aut/si quando erat, 
DOD apparebat eam dedita opera esse quaesitam — quae forsitau 
laus Sit, verum tarnen uatura magis tum casuque nonnumquam 
quam aut ratione aliqua aut observatiooe fiebat ipsa enim na- 34 
tura circumscriptione quadam vcrborum comprebendit conclu- 
ditque seoteQtiam; quae cum aptis constricla verbis est, cadtt 
etiam plerumque Dumerose.. nam et aures ipsae quid pleuum, 
quid inaue sit iudicant, et gpiiitu quasi necessitate aliqua ver- 
borum comprebeDsio terminatur; in quo non modo dedci, sed 
halten , fernbleiben'. — printui. 
Cicero legt hier kein Gewicbt 
darao^ daas vor Isocrates nament- 
lich Thrasymachns ihaliche Be- 
gtrebODgen gezeigt hatte, or, &2, 
17&. — intellexil. laann. Sicel. 
VI p. 165 f.; öiB xtti '/ooKpnnje* 
"oio>s 3f Xöyoe /tri ^yi^ t'at(o, 
^^ov yi'Q, ftTjai /fL/uTpos, xctrcf- 
fiavis yäo, aXlia /tt/iix&ia nai^t 
^»Ii4"- or. 172 m. Arislot. rhet. 
KI 8, 2 pvS'nhi' 3e: V" ")' 
Xöyov, /tiTfov 3i lai, öbersetil or. 
187 e.l tmmtrit atlriclam oraüo- 
nmn eii» dtbere, carera veriibui. 
189. 194. de or. Hl 175 verim in 
oratUme ti afficitvr eonitinetiorta 
verbontm Vitium eit, et tamtm 
eam eoniunetionem simtti vertam 
numeroie cadare (a. Z. 10) . . va- 
lumui naw. ; ebd. 1S4 9: — modut 
ist daaMtass(/(^pov), anf welchem 
der Takt {nvmemt, ^»aöi) der 
kanatmäasig geordneten WOrter be- 
mhl. — lervara, 'in Obacht neh- 
men, beobachten', wie eaeli tigna 
tervare (de div. I 19, 36) und 

33. itmctura , vom BAnen ent- 
lehnt, das Znssmoienfügen der 
Werkatacke, in der Uebertragnng 
auf die Bede damals noch nnge- 
wShnlieh, desshalb quari; 'die 
knnatgerechte Fflgnng der Worte'. 
274. 216. vgl. 118. — coneliuio, 
die Abmndnng la einem Ganzen 



innerhalb ab ersieht] ich «t Grenzen, 
hier die rhythmische Gliederung der 
Periode. 274. de orat. I( S, 34: 
guod Carmen arlifieiota verborum 
coiteluitone aptiai {inoeniri po- 
teil)7 or. 5, 20: horrido oraUane 
negue perfecta neqite conelusa. 
53, 177 ; aliquid conelate apleque 
dieere. Hot. aat. I 4, 40: con- 
cludere verium. — laut. Wenn 
die Knnst zur Natur wird, so hat 
sie ihr höchstes Ziel erreicht; wenn 
aber der Zufall etivas gelungenes 
entstehen läss^, so hat dies auf 
solches Lob keinen Anspruch, weil 
die Einsicht iu das Wesen (ratio) 
nnd damit die gldchmässige Voll- 
endung ifMi{nonnumquam).\\\ A. 
272. natitra meint nichtdas dunkele 
Gefühl des Einzelnen, sondern die 
Anlage dea menschlichen Denk- 
vermögens und der Sprache. 

34. Aefanlich oiat. 53, 177 f. — 
eireumteripHone varb.: sie um- 
debt gleichsam den Gedanken mit 
Worten, welche seinen Wendungen 
folgen n. sich an aie eng an- 
Bchiniegen; so lassen die Worte 
öberall sdne Form genau hervor- 
tretea änd wihrend sie ihn all- 
seitig umfasaen , bekommen sie 
wieder doreh ihn ihre abgegrenzte 
Form. Wir sagen ähnlich: einen 
Gedanken iu Worte kleiden. — 
(pfriftu Umfang (Kraft) des Athems. 
— eomprBheruio. 96. 140. 162. 



T,Google 



30 BRUTUS. S 34—3«. 

8 etiam laborare turpe est. tum fuit Lysias, ipse quidcm in causis 

35 foreDsibus qod versatus, sed egregie subtilis scriptor atque ele< 
gans, quem iam prope audeas oratorem perfectum dicere. nam 
plane quidem perfectum et cui nihil admodum desit Demosthe- 
nem facile dixerie. nihil acute iuveniri potuit io eis causis quas 
scripsit, nihil ut ita dicam subdole, uibil versute, quod ille non 
viderit; uibil subtiliter dici, nibil presse, nihil euucleate, quo 
fieri pogsit aliquid limatius; nihil contra grande, nihil incitatum 
□ibil ornalum vel verborum gravitate vel sententiarum , quo 

36 quicquam eBse elatius. huic Hyperides proxumus et Aesohines 
fuit et Lycurgus et Dinarchus et is, cuius nulla exstant scripta, 
Demades aliique plures. haec enim aetas eiTudit banc copiam; 
274. 32T. or. 3S. 204: in circuilu ermcl. durch limaliui Jat nicht 
illo qvem Graeci nc^ioSav, not völlig genau. In mancher Be- 
tum ambitum tum circuilum tum liehun^ wäre r! er Ausdruck klarer, 
comprekemiotiem aul continua- 
lionem aut eircumicriptio; 
cimui. — defici ec epiritu, nicht 
giDZ gleich mit dgfieere. 

35. Lyiiat, geb. wohl Ol. S4, 1 
(444), starb etwa SO J. alt. Vgl. 
4B. 63 f — non v. er spradi ein- 
mal für sich 403. — DemotlAenei, 
geb. Ol. 98, 4 (385), I6d(ete sich 
*■ 114, 3 (322). 

■■■■ - ' "- ■"■ ■ n prope 






VerhältniSB der Begriffe 
auäeai und facile dix 
durch at if«ro oder »ed 
Ter berro^elreten sein. Tiam be- 
arQndet den Gebrauch tod iam. 
Ganz vollendet kann man erat 
den Dem. nennen und iwar ohne 
alles Bedenken. — nihil adm. zn 
admt. niAi7 210. — nihil Bemer- 
keaswerth ist die Fülle und Fein- 
heit in der Wahl der Ausdrücke. 
— lUbdoU, kein ganz edler Aus- 
druck. Dion. Hai, de Isaeo 4; i/ioi 
yoiv Ol /iiv laalov ^e xai Jitpa- 
a^ivuvi löyoi xai mgl ahj&eiat 

Jl^C tntTBXviiaiioS Ivetia. — quo 
fieri p. al, lim. und quo quicq. 
eiie el. meinen, dem ersten Gliede 
quod nie non vid. entsprechend, 
quam est apud Demosthenem. Der 
Ausdruck entbehrt der logischen 
Schärfe: auch die lusammenbs- 
sende Sleignung Ton tubl. prette 



D dieil anstatt dici stünde. - 
aiiquid. 1 2 E. — verborum gra- 
vitate. 221. 265. 

36. HyperidtM, des Dem. Freund, 
ermordet durch Antipater Ol. 114, 
3 (322). Attchine; des Dem. Geg- 
ner, gieng Ol. tl2, 3 (330) von 
ihm besiegt, in freiwillige Ver- 
bannung nach Kleinasien und er- 
richtete spater in Rhodos eine Red- 
nerschnle, gest. Ol. 116, 3 (314). 
Lycurgui, ein um Athen hochver- 
dienter Ehrenmann , Freund des 
Dem., aest nra Ol. U4, 2 (323). 130. 
In makedonischem Solde etauden 
Dinarchut |er gieng nach des De- 
metrins Phalereus Sturz 307 In die 
Verbannnng, ans weicher er nach 
15 J. dnrcli Theophrast'e Vermlt- 
teluog znrückgeriiftn wurde ; in 
hohem Alter auf Befehl des Poly- 
sperchon getödtet) und der begabte 
aber gemeine i^nnäi/iu (durch An- 
tipater hingerichtet Ol. 115, 3, 
318). — fuit, zu 42. — nutla 
tcripla. Ein längeres Fragment 
unter dem Namen des Semades ist 
auf uns gekommen. — eopiant. 
Quiat. XI, 76: taquiiur oralerum 
ingeni manut, cum decetu limul 
Alhenit una aetat lulertl. Dieser 
Kanon der zeha atiischen Redner 
scheint in den Rhelorenschulen in 
Rom bald nach Cicero fesigestellt 



T,Google 



BBüTiDS. § 36—38. 



31 



et, ut opiuio mea fert, sucus ille et ganguis iocorcuptus usque ad 
hanc aetatem oratorum fuit, io qua naturalis iuesset, non fucatus 
uitor. Phalereufi enim Euccessit eis senibua adulescens, eruditis- 37 
sumus ille quidem horum omnium, sed non tarn anuis institutus 
quam palaeEtra ; itaque delectabat magis AlbenieDsea quam in- 
flammabat. procesEcrat eoini id solem et pulverem , non ut e 
militari tabernaculo, sed ul e Theophrasti doctissumi hominis 
umbraculis. hie primus infleiit oratiooem et eam mollem tene- '^9 
ramque reddidit et suavis, sicul fuit, videri maluit quam graris, 
sed suavitate ea, qua perfunderet animos, non qua perfriDgerel, 
tantum ut memoriam concinuilatis suae, non, quemadmodum de 
Pericle scripait Eupolis, cum delectatione aculeos etiam relinque- 
ret in animis eorum, a quibus esset auditus. .~ 

Videsne igitur, vel in ea ipsa urbe, in qua et nata et alta sit ^g 



zu sein. — ivcta et langitit. ad 
Att. IV 16, 10: amiiimvi omnem 
non modo nievm ac languinem, 
ttdetirtm coloram et tpeciem pri- 
itinae eivitatit. 68. 2S3. Sehr 
häufig wird die Beredsamkeit sIg 
Person und mit einem Körper ver- 
gehen dargestellt and dieser Ver- 
gleich nach den verschiedensten 
S«itMi gewandt. Vgl. 64. An in 
corr. scIilieBBt sieb (qaippe) in qua 
inetiet. Streng genommea kann 
man der aaliu keinen fticalua nitor 
zuschreiben ; Cieero hat den allge- 
meiaen Begriff im Sinne, der in 



37. Dtmttriut ans Phaleron, auch 
soDKt schlechthin Phalerens ge- 
nannt (orat 36, 94) , Peripatetiker 
nnd Redner, verwillele unter Gas- 
gander Ol. IIS, 4-^118, 2 (317— 
307) Athen, wurde verlrieben und 
starb OL 124, 2 (283) in Ober- 
ägrpten. 285. — enim bezieht sieb 
ani das in uiqat liegende 'nnr' 
(nidil weiter). — pal. So sind 
palaeilra nnd forum gegenüber- 
gestellt de erat. I S1. or. 13, 42. 
— lolem. 32. üagegen de legg. 
III 6, 14: a Thaopkraito Phatt- 
reut Uta Bemtlriui mirabUiUr 
doelrinam ex umbraatlit emdi- 
lorvnt oiiogiie non modo in lolmn 
atque in pulverem, led in iptvm 



diterimen aciemque produasil, weil 
er selbst an der Spitze des Staates 
stand. -~ Theophrailue, Schüler 
und Freund des Aristoteles, gest. 
Ul. 123, 2 (287), hat über die 
Theorie der Beredsamkeit eine 
Reihe von Schriften verTasst. 

38. inßexit, 'schwächen', weil 
nnr das Weiche, Nachgiebige sich 
biegen lässt. In demselben Sinne 
Quintilian X I, 80 (Demetriue) 
primui inclinaiie eloquentiala di- 
cilur. — tuavit, gravi* mit ge- 
sncbtem Gleichklang , öfter ver- 
bunden. 186. or. 168 £. de or. 
III 96. — perfimdtre, 'durchströ- 
men', ohne Gewalt, von etwas an- 
genehmen (188). ptrfringer« be- 
zeichnet das Eindringen ins Innere, 
sh dass meistens ein Widerstand 
zu besiegen ist. oral. 28, 97 : oratio 
medo perfringit modo irrepit in 
lentut. Dass anch die tvavitai 
nicht ohne Kraft gedacht werden 
könne, zeigt 44. — tantum ul p. 
Flac. 66: lummitta voce agam, 
lanlum ut iudicei audiant. — 
Eupolii, geb. um Ol. 83, 3 (446), 
hatte in der Komödie Jr,fusi von 
Perikles gesagt (Mein.^Com. Gr. II 
458, 6_); tcgmunoe ovros fydver' 
öv&'QaKtB»' iAyeai' önire ntif£'i- 
■9'oi S', änaeg äya&ol Spofiiji iic 
Sixa xoSrnf >i^i iJyiav zoii! ^• 



T,Google 



32 



BRUTUS. § 3ft— 41. 



eloqnenlia, quamea sero prodieritiDlucun? si quidem anle So- 
lODis aetatem et Pisistrati de nullo ut diserto metiioriae proditum 
est. at bi quidem, ul popitli Romaui aelas est, seaes, ut Athe- 
' DJensium saecia Dumerantnr, aduleaceotes debent videri ; Dam etsi 
•Servio Tultio regnante viguerunt, tarnen multo dintius Athenae 
iam erant quam est Roma ad bodiernum diem. oec tameo du- 

40 bito, quin habuerit vim magnam semper oratio, neque enim iam 
Troicis temporibua taatum laudis in diceado Uliii tribuisaet Ho- 
meruB.et Nestori, quorum aitenim vim babere voluit, alterum sua- 
vltatem, nisi iam tum esset bonos eloqueotiae; neque ipse poeta 
bic tarn ornatus in dicendo ac plane orator fuisset. cuius etsi 
incerta sunt tempora , tamen annis multis fuit ante Bomulum ; 
si quidem non infra Lycurgum fuit, a quo est disciplina La- 

41 cedaemoniorum astricta legibus, sed Studium eius generis ma- 
iorque vis agnoscitur in Pisiatrato demum. huoc proiuiDo 
saecio Themistocles insecutus est, ut apud nos, perantiquus, 
ut ajjud Aiheuienses, nou ita sane vetus. fuit euim regnaute iam 
Graeca , nostra autem civitale non ita pridem dominaUi regio li- 
berata. nam bellum Volscorum Jllud gravissumutn , cui Coriola- 



m^ae. B. raj^f Xdyttt aiv, nohs 8i 
Y' avTini Ttf Tn^e» Htt&oi tiS 

ovTO>e ixijiai, tmi füvol Tcäv ^ij- 
To^iov rö xcvrgov iyxardXst'TtB Toig 

39. quam vom zuBehfiriren Won 
oll, aber nicht notnwendig (s. z. 
B. bi) durch ein Pronomen oder 
die Copnli geUeanl. 23. IIB. 126. 
137. 197. 22S. ^ proditril. Cicero 
mag an eine Jungfrau gedacht 
haben. 330. — «n«, weil sie dem 
Beginn der Stadt von der Gegenwart 
an geiechnet verMItniismäagig viel 
nälier standen alg die gleichzeitigen 
Athener. — Servio TuUio regnante 
176—219 (578— 53ft) Ol. 50, 3—61, 
2; s. 27 E. — iam: 0, Jahn ver- 
rnnthete hm. 

40. ffomenu II, P, 221 ff. äU' 

■9tos Ut, tiai tTtta vu^Siaaiv ioi- 
tcöra x^iffi^t", tnm Sv ihtett' 
'OSvaij'i y' ipiaaiuv ßmxtösSXloi. 
11. J, 247 ff.: Tote. Si Ndatmg 
ijSvutrfi ■ ävi^vai, Xtyvt llviiatr 
ayo^rj^^, tmi xai äjt' ylaiamjt 



ftihros yXmUaiv ^itv aiiS^. — 
MtaL 238. — plan«. 221. 260. — 
lempora. de re p. II 10, 18; Ho- 
msrum, qui miaumum dieurit, 
Lyeurgt aetati trifinte annit an- 
leponunl fera ; ex quo inlilUgt 
potett, permullit annii anta Home- 
mm fuitte quam Bomulu». — 
infra L. In dieser Bedeutung 
höchst Bellen. 

41. regnanU, im Gegensati zu 
Aom. reg. Hb., TOD der Hegemonie, 
EU welcher Atheo durch die Perser- 
kriege gelangte. ~— bellum von 
265 (4B9) an; Schlacht bei Mara- 
thoD Ol. 72, 3, (490). Die Sage 
von Coriolanua ist in später, aug- 
geschmüchter Darstellung auf ans 
(rekommen, weiche den historiachen 
Gehalt nur schwach noch durcb- 
achimniern lis«. Auf Shnliche 
Weise hatte isan auch den Tod 
des Themiatokle« rhelorisch aorge- 
putzt. Abticlitiich zieht Cicero 
zwiacben beiden die Parallele, nm 
aich von Ätticus über das Onhislo- 
riaebe belehren itt lassen, der in 
idneiii iDnaliB die geschichtliche 



D,o,i,7.<iT,Goo(^le 



BRUTUS. § 41-4*. 



33 



BUS exBul interfuit, eodem fere tempore quo Persarum bellum fuit 
simüisque fortUDa clarorum virorum; si quidem uterque, cum 42 
civis egregiüs fuisset, populi iograti pulsus iniuria se ad hoBt«B 
cantulit conatumque iracundiae suae morte sedavit. nam etsi 
aliter apud te est, Attice, de Coriolano, concede tamea ut hujc 
generi mortis potius assentiar. at ille ridens, tue vero , -iaquit, 11 
arbitratu : quoniam quidem concesBum est rhetoribus emeutiri iu 
historüs, ut aliquid dicere possint argntius. ut eoim tu nunc de 
Coriolano, sie Clitarcbus, sie Stratocies de Themistocle flnxit. 
nam quem Thucfdides, qui et Atheniensis erat et summo loco 43 
natus summusque vir et pauUo aetate posterior, tantum morbo 
mortuum ecripsit et in Attica clam bumatum, addidit fuisse su- 
spiGionem veneoo sibi coQScivisse mortem: hunc isti aiunt, cum 
taurum immolavisset, excepisse sanguinem patera et eo poto 
mortuum concidisse. haue enim mortem rhetorice et tragice 
ornare potuerunt, illa mors vulgaris nuUam praebebat mate- 
riem ad ornatum. quare quouiam tibi ita quadrat, omuia fuisse 
Themistocli paria et Coriolano , pateram quoque a me sumas li- 
cet , praebebo etiam hogtiam , ut Corlolanus sit plane alter Tbe- 
mistodes. sit sane, inquam, ut lubet de isto ; et ego cautius post- 44 



des Gehalles fesselt, pikant. — 
Clilarckus, Zeitgenoase Alexanders 
d. Gr., scilrieb in schwülstiger, rhe< 
torisch übertreibender Weise dessen 
Geschichte. — Stratoelet, ein übel 
berSchtigter Redner fn Athen, Zeit- 
genosse Alesanders. — finxU 38. 
B8.79E. 325. de div. 139, 84: hoc 
ratione et Chryiippui »t Diogenai 
et Antipater ufi'/ür, u, Ö. 

43. Thucydidei I I3B: voajiaas 



Wthiheit tücksichllich des Corio' 
lana« geltend gemacht hatte. Ohne 
Zweifel hatte er eine bestimmte 
Vetanlassnng zu dieser hierher we- 
Dig passenden Abschweifnng; viel- 
leicht hatte er in einer seiner 
Schriften, etwa de re pablica, aos- 
fübrlicher die gewfihnliche Sage 
dargestellt, derer auch sonst folgt. 
Andere meinen, Cic. habe diese Er- 
zlhlnng unter dem frischen Ein- 
drack der Leetüre eines Äetnri- 
sirenden (Z. 7) AnnaLslen gege- 
ben. Lael. 42 (später als der Bmtns 
oeschrieben) wo wieder Them. nnd 
Goiiolan zusammengestellt werden, 
heisst es Toorlem tibi uterque con- 
teioit; vgl. ad Att. IX 10, 3 (vom 

J. 40). Wie wenig streng Cicero iukl shivi. cum uiucr^cuTuuciei 
es mit historlBCher DotersuchnDg addetit, nitt quod addidil oder ä 
nnd geschichUicherWahrheitnimm^ '— tangvinem. Die Sage finden 
tritt auch im Scherz hervor. wir bereits bei Äiistophanes er- 

42. argutumvw durch sein Ab- wihnt, /nn. S3f.: ßelrtaxov ^/liv 



Si jeiewi^ 1 



„■ u, 






tioiua9Tp>ai airrol ol itqoarpiotfTBe 
oiHaSe KBi^v<T(it^os ixeivov xaX 
TsfUfliat xfitfta 'A9^vala>v iv 1^ 

L^TTiK^. — addidit locker ange'- 
fü^t statt eines untergeordneten 



dankenkreise, 

der Form oder des Inhalts mehr 

reizt als durch die Gediegenheit 






T,Google 



34 BRUTDS. S 44—46. 

bac historiam attingam te aud&ente, quem rerom RomaMamm 
Buctorem laudare possum religiosissnmum. sed tum fere Peri- 
des, Xaathippi fllius, de quo ante diii, primus adhibuit doctrinam ; 
qaae quamquam tum iiulla erat dicendi, tamen ab Aoaxagora 
P^ysico enidituB exercitationem meotis a reconditis abstrusisque 
rebus ad caueas forenses popularesque facile traduierat huius 
suavitate maxume hilaralae sunt Athenae, huius uberlatetn et 
copiam admiratae , eiusdem vim dicendi terroremque timuerunt. 
la haec i^tur aetas prima A^euis oratorem prope perfectum tuliL 
4& nee enim in constituentibus rem publicam nee in bella gerenti- 
bus nee ia impeditis ac regum dominatione derioctis nasci eupi- 
ditas dicendi seiet: pacis est comes otique socia et iam bene 
46 coDstitutae civitatis quasi alumna quaedam eloquentia. itaque ait 
Aristoteles, cum sublatis in Sicilia tyrannis res privatae longo in- 
tervallo iudicüs repeterentur, tum primum, quod easet acuta illa 



M. ud DJnmt die HDlerbroehne 
Bede wieder auf. 41. — ^na^co- 
gorAi voa Clazornenae, Lehrer und 
vertrauter Freund des Perides, 
wurde von dessen politischen Geg- 
nern als äd'soi angeklagt und mit 
Mähe gerettet ; er starb wenige 
Jahre darauf hoch bejahrt in Lsm- 
psHcus Ol. 79,3 (? 462). Plato Phaedr. 
p. 270A: 7tt(oaneaäv yä^, ol/nu, 
TOiovii^ ävTi 'Ava^nyögef, fteitm- 
goloyiat ifmXijud'elt tad ini ipv- 
aiv vov TS xal äyoia.i änpamfitvoi, 
Biv Si] Jiioi TOT nokiv iiyov inoi- 
eiio 'Äraiayö^as, irrcv^ay crjtmi- 
atv tjii trjf rÖM' iöy€av TBgytjv 
li Ttnöamogov av^jj, reeond,, durch 
Beschäftigung mi't weichen eben 
die Uebung im Klardenken ge- 
Wonnen war. — lerrorem. 268. 
Thuc. U 65. öaäis yovv aia&oiTÖ 
ri avxovi aa^ xai^iivvß^i ^a^ 
aovvtas , iJytx/v sasTe^Xt^aoBP wtl 
10 foßeXa&at, »al SiStbrai av 
ai6yojs avTtxoL&iUTTi jtäXtf ini 
TÖ &a^aeiv. Arisloph. Ach am. 
350f,: ^VTBÜ*n' öpyij iJepixi^s 
m-Xv/iTltof ^axgaTntv, iß^vza, 
Svvttcvxa zijv £!XläSa. 

45. pucu, derselbe nur zum Theil 
lichiige Gedanke de or. I 14. 30. 



U eine „ 
Rhetorik in der Dai- 
steirung der einzelnen Systeme 
(Te-ffat) die Geschichte der Bered- 
samkeit enthielt lyrannit. Thra- 

aydäus wurde von den Agrigen- 
linem vertrieben Ol. 77 , 1 (472), 
Thraaybulua von den Syracusanern 
Ol. TS, 3 (466). — rat rtptUiTt, 
seine Ansprüche geltend machen 
auf friedUchem Wege , was je- 
der Kriegserklärung vorausgehen 
musste; ein technischer Ausdruck; 
de oif. I 36: nullum bellum atie 
iiulum, niti quod rebus rap»litit 
geratur. Hier ist diese Wendung 
gebraucht, weil uuter den Tyrannea 
Gewalt vor Recht ging. — acuta. 
Quint. VI 3, 41 : SictUi, ul tunt 
loMcivi el dieaeet. Cic. Verr. IV 
95: numquam tarn male etlSicu- 
lii, quin aliquid faeete el eom- 
raoäe äicani, II] 20: ila acute, ul 
Sicuiuin tcriptittn appareal. in 
CaeciL.2S: Siculi, ul etl homiruim 
getuu nimii aculum. Tufic. I 15: 
Epicharmi, aeuti nee imulri ho- 
mini; al Sieuli, tententiam tequi. 
Mit diesem scharfen Witz ist die 
Neigung zum Necken und Streiten 
verbunden, wie sie auch in der bu- 



-D,o,i,7.<iT,Google 



BRUTUS. § 46—48. 35 

geoB, e coDtroversia natam artem et praecepta Siciilog Coraeem 
et Tisiam conscripsiase , — nam aotea Deminem sotitum via nee 
arte, sed accurate tarnen et discripte plerosque dicere — ; scnptas- 
que fuisse et paratas a Protagora rerum lUustrium disputationes, 
quae nunc communes appellantur loci; quod idem fecisse Gor- 47 
giam, quem siogularum rerum laudes vituperationesque con- 
scripsisse , quod iudicaret hoc oratoris esse masunie proprium 
rem augereposse laadaitdo vituperandoque rursus adOigere; huic 
Antiphontem ßhamnusium similia quaedam habuisse conscripta ; 
quo neminem umquam melius ullam oravisse capitis causam, 
cum se ipse defenderet, locuples auctor scripsit Thucydides. 
etiam Lysiam primo profiteri solitum artem dicendi; deinde, 48 
quod Tbeodorus esset in arte subtilior, in orationibus autem 
koliscben Poesie hetvortritt, welche stellt. — qice bezeichnet eine Art 
in Sicilieo heimisch ist. — e cantr. ZnsammeDgehorigkeit, wie Z. B; 



nalam : der Text ist nicht sicher. 

— Coraas, Lehrer des Tisias, eoll 
nach dem Stun des Thrasybuius 
in Syracus anfangs den Staat ge- 
leitet, dann eineSchnle der Bered- 
samkeit erSfTnet und zueist eine 
t^xrti Terrasst haben; Titiai, sein 
Schüler, lehrte ebenfalls die Bered- 
samkdt, inerst in Syracns, dann 
in Thurii und Athen; er galt tat 
den Lehrer des Lysias uttdlsocrates. 

— düeripte. de inv, I 49: in 
praaieniia . .pariei argumentandi 
eonfiut et permi^le ditperiimua, 
potl diicrijile et elecle in genug 
quodqtie cautat quid cuiqtte con- 
vtniat, ex hac copia dtgeremui. 

— pleroique 'sehr viele', 58. 133, 

— ter. fitiiie dass es aufgezeich- 
net gegeben hat; S4. vgl, Z. 9, — 
ilhialr. 65. — quae ist auffallend 
StitI qui gebraucht. 69. — comm. 
loci. ont. 126: qui hei eommunei 
appellati lunt eo, qaod videntur 
mutlarum e iäem siie cauiarum, 
ted proprit liTigularvm eite debe- 
btinl. A.t\tei/.\li^:haec argumenta, 
quae tramferri in multai eauiat 
pointnl, tocoi conununsf nomi- 
Tiamvt. Bnspiele daselbst 50 f., 
nntCD 124. 

47. landet vit. eine gewöhnliche 
thetorische Uebang, oft an den ge- 
rin gfügigateo Gegenständ sn ange- 



sque 

augers. Plato Phaedr. p. 267 A: 
Tmiav Se n^tav re iäao/iev 
Endeiv, oi tu Tc OfttK^ fieytxXa 
xai -Ca fuyäht afuKQÖ, ipaiveaSat 
^roiovai Sta ^ä^t]v löyov. Isoer. 
pane^, 8 : tTteioij 8' oi ioyoi loi- 
aitr/v ijrovoi riiP ^aiv, (3ff3'' 
olav r' ävat tä re fieyäXa ta. 
neivä Tioiiiaai koj rots fiai^oXe 
/ifyB^oe nsgid'sivai. — httic, d. h. 
eis quae hie coascripsit. — i4nti- 
phon, geb. Ol. 75, 2 (479), hinge- 
richtet Ol. 92, 2 (411), war der 
eiste Athener, der die sophistische 
Bildung als Lehrer und Redner gel> 
tend machte. — limilia. In dennoch 
ertiflllenen Uebungsreden findet man 
dies augere und imminuere mit 
Geschick gehandhabt. Aach werden 
ihm rexvat zugeschrieben. — Thu- 
cydidei Vlll B8: 'Avxty^ äpiaza 
qmlvBxai räv fix?' ifU>v . . &avä- 
lov Siiaiti anoXoyr/aafitros. Thüky- 
dides wai, als Antiphon sich im 
Hochverrathsprocess vertheidigteOl. 
92, 2 (411), in der Verbannung. 
48. etiam; das hsr. nam kannte 
norbedeuten: denn den Lysias habe 
ich nicht erwähnt, entweder weil 
er eigentlich nicht hierher gehört 
oder weil an ihn zn denken selbst- 
verständlich war; was beides hier 
nicht passt. — profit. 30. — Tkeo- 



T,Google 



36 



BRUTUS. S 4S. 49. 



ieiunior, orationes eum scribere aliU coepisse, artem remo- 
visse. similiter Isocralem primo artem dicendi esse oegavisse, 
scribere autem aliis solitum orationes, quibus in iudiciis uterea- 
lur; sed cum ei eo, quasi qui commiueret contra legem 'a quo 
quis iudicio circumveDiretur' , saepe ipse ia iudicium vocaretur, 
„ orationes aliis destitisse scribere totumque se ad artes compo- 
'g oendas traastulisse. et Graeciae qilidem oratonim ortus alque 
fontes vides, ad oostrorum auDalium ratioDem veteres , ad ipso- 
rum sane recentes. nam antequam deiectata est Atheniensium 



(Phaedr. , 
nennt. — limiliter ä. h. mit ähn- 
lichem Wechsel. Die Worte primo - 
negaviae und autem sind Dicht 
DD veid ächtig: sie durfteasuB einer 
nicht richtigen Auffassung des fol- 
genden artet hervorgegangen sein. 

— icribare aliit aol. or. Pion. Hai. 
IsöCr. 18 : iitiSeU äp-oelv vTtoläßii 
fiTsS' Sri Jrfya^ric Sua^nfit^T" 
UTiSe/iiav ijTo rov norpöe (Iso- 
krates) inö&eaiv fts SatacTriQUni 
j'tj'pmp^ai, ,1«!?' ovi Sea/ias srovw 
noMal dtxavixäv ixiysov '/«roxpo- 
riiiav meiif^^ead'ai tpr,aiv vjio 

TÖV ßißltOTtotXmv 'jigllTOT^hlt. 
ixaviiv Sc T/ytiai/iiivoe elvai t^s 
ohi&eias ßeßatiorijv löv L^3ij- 
vaiov Kfjipiaöäcsfor ■stutTevco, ye- 
y^if&ai iiäyovs riväs 'vTlb tov 
ca^ffÖB eis Sutaar^ia, oi fieyroi 
nollois. — tx eo weist auf das 
frohere larüek. — gaati, weil leo- 
crates Eich gegen ein römisches 
Gesetz nicht vergehen konnte, der 
Ausdruck also nur uneigentlich ist, 
63. Eb ist übrigeng nicht undenk- 
bar, daas quia quati, die hsr. Ueber- 
liererung, trotzdem sie einen schie- 
fen Sinn gibt, von Gic. herrührt. 

— qjio quU iud. circ. sind die 
Worte der lex Sempronia, welche 
von Sulla als lex Cornelia erneuert 
warde. p. Cluent. 5&, 151; kann 
ipiam legem 'n« quit iudieio dr- 
cuTüvenirelur' C. Graechut tulit. 
Wag Cicero hier erzählt, wird nir- 

!;ends bezeugt und lerdankt viel- 
eichl einem MissTerstäadniss dea- 



für einen Anderen vor Gericht re- 
dete, aber nicht dass er ihm eine 
Bede ausarbeitete, die jener dann 
hielt. Quint. II 15, 30: Socralei 
inhoneilam sibi credidit oralio- 
nam, quam ei Lyiias reo compo- 
tuerat; et tum maxime leribere 
litigaloriiai, qtiae Uli pro te ipsi 
dicertnl, erat morii, atque ita 
iuri, quo non lieebat pro altere 
agtre, fraui adhibebalur. — arte*, 
wie fPlut] Isocr.p. 838E: sUfi S' 
Ol xai jixras ovröv }^yovai Ofr^ 
yej'pnytVoi. art, t^x*^, eine Schritt, 
in welcher Anweisung für eine Kunst 
oder Wissenschaft ertheilt wird, ar- 
tet dagegen bezeichnet wohl nicht 
mehrere Buch er einer an, sondern 
epi d ei k tische Beden. 

49. ei Gr. quidem, wieder auf- 
genommen 52, wo der Gegensatz 
folgt ted veniamut ad nostrot. — 
— föntet nicht woraus sie schöpften, 
sondern worans sie gleichsam dn 
Ausfluss waren; eine kähne Meta- 
pher. (Ernesti liest partus mit den 
Hsr. u. felus.) — rationem Zeit- 
lechnuEf. — jfthon. Vellei. 1 18: 
una urbs /tttiea pluribui anaü (T) 
eloquentiae quam univeria Graeela 
opeributque floruit. neque hoc 
ego magit miraCut tim , quam 
neminem Argivum Thebanwm La- 
eedaemonium oratorem aut dum 
vixit auctorilale, aut pott mor- 
tem dignum memoria exittimatum. 
Tac. dial. 40: quem oratorem La- 
eedaemoniwn, quem Cretentem ae~ 



T,Goo(^le 



BRUTUS. § 49—52. 



37 



civitas hac laude dicendi, multa iam memorabilia et ia domesti- 
cis et in belHcis rebus efTecerat; hoc autem Studium noa erat 
commune Graeciae , sed proprium Äthenarum. quis enim aut 50 
Argivum oratorem aut Coriathium aut Thebanum seit fuisse 
temporibus illis 1 iiisi quid de Epaminonda , docto homine , su- 
spicari libet. Lacedaemonium vero usque ad hoc tempus audivi 
fuisse ueminem. Menetaum ipsum dulcem illum quidem tradit 
Homerus, sed pauca diceotem; breritas autem laus est inlerdum 
in aliqua parte dicendi, in universa eloqueatia laudem noa habet, 
at vero extra Graeciam magna dicendi studia Cuerunt , masumi- 5t 
que huic laudi babiti honores illustre oratorum nomen reddide- 
runt. nam ut semel e Piraeeo eloquentia evecta est, omnes per- 
agravit insulas atque ita peregrinata tota Asia est, ut se externis 
oblineret morihua omnemque illam salubritatem Ätticae dictiouis 
et quasi sanitatem perderet ac loqui paene dediscerel. hinc Asia- 
tici oratores non contemnendi quidem nee celeritate nee copia, 
sed parum pressi et nimis redundantes; Rbodii saniores et Atti- 
corum similiores. sed de Graecis hactenus; eteoim haec tpsa 52 
forsitan fuerint non necessaria. 

Tum Brutus, isla vero, inquit, quam necessaria fuerint, non 



cepimua ? — Bhodii guidam, plurei 
Athenientti oraloret exititertmt. 

50. Argivum. Die Kürze der 
Argiver war sprüch wörtlich. Sehol. 
Pindar. Islhtn. V 81 : /laicffoUyof 
fihi üvv ol 'ItovtS, oimofioi Se ov 
fwviyi/ jiäKioves, a}.}a >iitl'j4ffytici. 
SofojtiJlje 'OSvaaeX uaivo/tircp ' 
Tiävr' ola^a, 7(6.in i^\a xävxi- 
xaXftiva.' fivd'oi j'öp 'A^yoluari 
mvT^/ivEiv ßaaxvs- — Epammon- 
dai. Nep. Epam, 5: /k« eHam 
ditertui, tilnemo ei Thebanui par 
tuet eloguentia, negue minu* con- 
einnui in brevitate reipondendi 
quam in perpelua orattone orna- 
ba. Aach Plutarch nennt ihn ^- 
xo^MK (pi^c<:- polit. 26). — Laee- 
daem. Iliiicydides eaet von Bra- 
ddas |1V 88):, t;- oiSi äSivatoe 
töl AuxeSei/iövios etncTv, Home- 
rtu IL r. 213 f.: ^o. /liv Mevi- 
Xaos HiiTifoxäSiir iyöffavev naioa 
ftav, äi^M uäXa Xiyitos, — p. di- 
cendi des Redegebietes. 

51. htiic fa«(fi, derAusznchnnng 



in diesen) Gebiete. — tatubritai 
beieichnet die woMtliuende Wirkung 
einer gesanden Rede auf Andere, 
welche ohoe die ihr eigne tanilat 
j284) nicht herrorgebrschl werden 
kann, orat 26, 90; quidquid ett 
taUum aut lalubre in oratione, 
id proprie Atticoruta ett. — Asia- 
tiei. 325. Qulnt XII 10, 16; et 
antigua quidem illa diviiio inier 
Attieo* atque AiianOM fuit, eum ki 
pfeiH et integri, eonlra inflati 
Uli et inanei habermitur; in hie 
nihil raperßjieret , iltii iudieium 
maxime ae modui deeliel, . . ter- 
tiummox., adiecerunl genut Rko' 
dium, qued veial medium etia 
atqve ex uti-oque mixtum oolunl; 
neque enim Altice preaii, nequa 
Aiiane lunt abundanlei. — qui- 
dem, wohl itli quidem, — celeri- 
tate, wie 53 ctleritat ingeni, von 
der Raechheit im Begreirrn und 
Ecliaden, die datier auch den Aos- 
dnick leicht findet. 

52. non fae. dixerim, Aensee- 



T,Google 



38 BRUTUS. § 52—54. 

Tacile diierim; iucuoda certe mihi fueruat neque aolum dod lon- 
ga, eed eliam breviora quam Tellem, optume , ioquam , sed re> 
Diamus ad nostros, de quibus dißicile est plus iotellegere quam 

^* quaDtum ex mouumeDÜs suspicari licet quis enim putet aut ce- 
leiitatem iageoi L. Bnito illi, nobilitatis vestrae principi, defuisse? 
qui de matre savianda ex oraculo ApoUinis tarn acute arguteque 
coDiecerit; qui summam prudentiam simulatioae stultitiae texe- 
rit; qui poteDtisauuium regem clarisBumi regis fllium expuluit 
civit^ernque perpetuo dominatu liberatam magistratibus buduIg 
legibus iudiciisque devinxerit ; qui collegae sue Imperium abroga- 
verit, ut e cintate regalis nomiais memoriam tolleret; quod 

U certe effici non potuisset, nisi esBet oratione persuasum. vide- 
mus item paucis annis post reges exactos, cum plebes prope- 
ripam Anieuis ad tertium miliarium consedisset eumque montem 
qui sacer appellatus est occupavisset, H. Valerium dictatorem di- 
cendo sedavisse discordias, elque ob eam rem bonores amplis- 
sumos babitos, et eum primum ob eam tpsam causam Haxumum 



rung der BeBcheidenheit. — neque, 
92 E. Tgl. et non 237. 315. 317 
und 164 g. E, — monum. 26. — 
53. aul; das entsprechende aut 
Ut weggeblieben i was Cicero bin- 
zufQgen wollte aut eloquentiam, 
du drOckt er, weil die dazwischeD 
tretenden Sitie die aagefangeiie 
Gonslrtetion vergessen madien, in 
anderer Weise ans. Ebenso ist 
otat. 69, 229 der Anfang ne aut 
oerba Iraieiamut aperte durch die 
folgende Ausführung in Vergessen- 
heit gebracht, und es folgt (230) 
kein entsprechendes au j. — Auch hier 
ist, wie Cicero selbsl bemerkt, aus 
der poiitiBchen Bedeutsarakeil die- 
ser Männer auf ihre Beredsamkeit 
geschlossen. — Jruio. de orat. I 9, 
37: quid? exaetii regibut, tametti 
iptam Bxactionem mente, non 
lingua perfeclam L, BruH eue 
cemimut, ted deincepi omnia 
nonne plana eamiliortan, inania 
verborum videmutf — prineipi. 
Es ist ein noi diese Zeit geflissent- 
lich verbreiteter Irrthnm, dass M. 
Innios Brutus, der MGrder Cäsars, 
von dem Vertreiber der Tarquinier 
abstammte; dieser war Patrider, 



jener gehörte einer plebeiscben 
Familie an. Die Worte ci'». perp. 
dominatu Hb, klingen wie ein 
Hahnruf an Brutus. — regah no- 
men neben regiutn ist bei Cie. 
nicht ungebräncnlich. — 

54. flaue, ann. IS Jahre nach' 
Vertreibung der Könige im J. 260 
(494) fand die secessio der plebs 
statt, welche durch politische Zn- 
gestSndnisse , namentlich die deo 
Volks Iribunen verliehene Hsdt, 
wohl mehr beruhigt wurde als 
durch des H. Valenns Beredsam- 
keit. -'i>})pe/'afiM tit nichtdamals 
schon (appellabatur), sondern voa 
da an; p. Cornel. 24 p. 68 Weidm. 
monlem illum Irani Unienem, qui 
hodie Moni Saeer ncminaCur, in 
quo armati eomederant, aeUmae 
memoriae cauia eoniecrarunt nSm- 
lich dem JuppiLet, Fest p. 318, 
25, Dion. Bai. 6. 90 u. a. ~ M. 
Falerbu. AnßSIliger Weise wird 
A^rippa Menenius, von dem es 
bei Liv. (11 32) heisst, er sei ein 
facundut vir gewesen, von Cic. 
nlchterwlhnt,weiier in seiner Quelle 
fehlte. ^ ob eam iptam cautam 
de or. I 215; ob eam eauiam, ob 



Dpi,7?<iT,Google, 



BRUTUS, e 54—66. 39 

esse appellatum. oe L. Valerium quidem Potitum arbitror aoa 
aliquid potuisse dicendo, qui post decemviralem invidiam pleDem 
in patres incitatam legibus et coutioDibus suis mitigarerit. pos- 5S 
sumus Appium Ctaudium suspicari disertum, quia senatum iam- 
iam inclinantem a Pyrrhi pace revocaverit; possumus C. Fabri- 
ciom, quia sit ad Pyrrhum de captivis recuperandis missus ora- 
toF; Ti. Coruncaiiium , quod ex poDtiflcum commeDtariis looge 
plurumum ingenio raluisse rideatur; H'. Curium, quod is tribu- 
nus plebis, interrege Appio Caeco, diserto bomine , comitia con- 
tra leges habente, cum de plebe consulmi non accipiebat, patres 
ante auctores äeri coegerit; quod fuit permagnum nondum lege 
Haeuia lata, licet aliquid Ibtiam de M. Popilli ingenio suspicari, 56 
qui cum consul esse eodemque tempore sacriücium publicum 
cum laena faceret, quod erat flamen Carmentalis, plebei contra 



eam rem sagt Ctc. stets ; daoeban 
quamebrem, kanc ob eauilmt{M). 
— L. Galenat PoHhtt , cos. 305 
(449), nachdem die DecemTirn hat- 
ten abdanken müssen , besäufUgte 
die plebs durch neue Zugestiad- 
nisee. Liv. 111 39 ff. 

55. lutpieari, obwohl die Rede 
ftgta den Frieden mit Pyrrhas a. 
475 (279) ertwlten war (61. CaL 
6, 16): denn gerade sie beweist 
nicht, dass App. Cl., worauf doch 
sonst die Ttiatsachen scUiesaen 
ls»Ben, ein bedeuUoder Redner 
war {82 g. E.). — oralor, alte« 
Aasdruck für legatut, absichtlich 
Ton Cicero gewählt, — ponüficum 
commenlarii, AubeichouDgen über 
das Sacralrecht, 156. Ti. Corun- 
eanüu, cos. 474 (280), der pH- 
mut UM profilari coepit d. h. re- 
sponsa ertheilte (Pompon. or. iur. 
35), scheint übei dasselbe geschrie- 
ben zn haben, ex gebort gram- 
matisch IQ videtur ^ Quantum 
ez pont cororo. licet eolli^ere, I. 
ptar. ingenio valuit. WieCicIuer- 
ans den Schtnss ziehen kann, Cor. 
sei beredt gewesen, geht aas den 
Worten nicbt hervor. WahrseheiD- 
lieh stand in Giceros Ijnelle, dass 
Cor. mit seinen Vortr^en sich an 
ein grSsseres Pablieum wandte. — 
* im J. 455 (299). Wenn 



kein Magistrat da war, welcher 
ordnnngsmfissig die Comitien zar 
Wahl der (^nsuln abznhslten hatte, 
wnrde ein interrei dafür gewählt. 
Getetztich durfte aber nicht der 
ünerst ernannte interrei die .Co- 
mltien zur Wahl der Consuln hal- 
ten, sondern nur einer der folgen- 
den. Appius hatte als erster ia- 
teirex die Comitien gehalten and 
in diesen von dem Rechte des Vai> 
sitzenden, einen Gandidalen nicht 
ZOT Wahl zuzulassen (nomen non 
aeeipere), Gebrauch gemacht, am 
den pt^tieischen Bewerber — d* 
seit der lex Licinia 387 (367) einer 
der beiden CoqguId aus der plebs 
gewShIt wurde — auszuBchliesgen. 
üebiigens erregt dieser Berieht 
grosse Bedenken. — lege Maenia. 
Da die Beschlüsse der Comilien nm 
gültig Vi sein der Besiätigung des 
Senats (palmm avctoritat) be- 
durften, so war duich die lex 
Haenia 467 (287) bestimmt woi- 
deo, dass der Senat vor der Wahl 
im Voraus seine Bestätigong er- 
theilen mosste; Liv. 1 17; in in- 
eertmu oomittorwn evenhim pa- 
Irvt aueloret fitmC. 

66. eoi. im J. 395 (359)r das 
nähere nichtbekanot.— Carmenla, 
nach der spitem Sage die Schwester 
des Enandw, war eine Göttin d» 



T,Google 



40 



BRDT0S. ( 56—68. 



patres concitatioDe et seditione nuntiata , ut erat laena amictus 
ita venit in cootionem seditionemque cum auctoritate tum ora- 
tiooe sedavit sed eos oratores habitos esse, aut omnino tum ul- 
lum etoquentiae praemium futsse , nihil saoe mihi legisse videor, 

67 tantummodo coniectura ducor ad suspicandum. dicitur etiam 
C. Ftaminius, ia qui tribunus plebis legem de agro Gallico et Pi- 
ceno viritim dividundo tulit, qui consul apud Trasumenum est 
interfectua, ad populum valuisse dicendo. Q. etiam HaKumus 
Verrucosus oralor habitus est temporibus illis et Q. Metellus, is 
qui belle Punico secundo cum L. Veturio Pbilone consul fuit. 

1& quem vero exstet eloquentem fuisse et ita esse habitum, primus 
rat M. Cornelius Cethegus, cuius eloquentiae est auctor , et ido- 
neus quidem mea sententia, Q. Ennius; praesertim cum et ipse 
eum audiverit et scribat de mortuo: ex quo nuUa suspicio est 

BS amicitiae causa esse ementitum. est igitur sie apud illum in nono 
ut opinorannali: 

additur orator Corneliu' suaViloquenti 
ore Cethegus Marcus conlegae Tuditano 
Marci filius — 
et oratorem appellat et suaviloquentiam tribuit, quae nunc qui- 
dem non tarn est in plerisque (latraat enim iam quidam ora- 



WeiBBBgnng, nelehe ebeofalb der 
Cebnrl Toretand. — laena war, 
nach Servina (zu Verg. Aen. IV 
262), loga duplex, in qua ßami- 
nti tacrificant itifiöulali; und 
zwar musste die üaminica sie ge- 
webt haben. Von dem Vorfall er- 
hielt Popiliias den BetDamen Laenas. 
57. Ir. pl, nach Cicero (Cat. 4, 
11) im J. 526 (228); nach Poly- 

bins (n 21) im J. 522 (232) ager 

Picmus, eiQ Landstrich in Mittel- 
italien, von Umbrien, dem Sabiner- 
und Maraergebiet und dem adria- 
tischen Me» begrenzt. Aus die- 
sem wie dem ag;er Galliens waren 
die Senonischen Gallier vertrieben. 
FlaminiDS setzte trotz heftigen 
Widerstandes durch, dass daa er- 
oberte Land autgetheilt wurde. — 
cot. im J. 537 (217). — ad pop. 
SO. 289, — Maxumm, als Cooc- 
tator bekannt. Plut. Fab, 1 : ^tai 
ti fihi aäfia , . tÖv Si Xöyov 



"«i? 



'.yopaiDt 



ev päXa apenSvrioi 

taxeKoaatutevov. i 

toßaüj/ws ov3a jcevT, 

XC^tfi äkiä vove i'Siov xai n 

zöv iv yvtafioXoyiait «x^fta Kai 

ßä9os t'X''"', QE fiähata rats 

SotiKvSiSmj TtffoaBOtxevac Xeynvili. 

— eoi. im J. 548 (206). 77, Er 
ist der Sohn des Hetteis des Pal- 
ladiums. — exstet. Tnsc. 1 16, 
38: quod liilerii exttet, Pkerecy- 
dei Syrittt primut dixil animot 
ene hominujn lempitemoi. Phil. 
IX 3, 7: ad potteritatit meiao- 
riam pertinere arbiträr, exstare, 
quod fuej-it de koe hello iudieittm 
lenattu. — Cetfiegui cos. 550 (204). 
60. 

58. Corneliu', s. orat. 161. — 
P, Semproniut Tudilanui, cos. 
550 (204), hatte sich schon als tr. 
miiitum bei Cannae ansgezeichnet. 

— non tarn, als zn erwarten 
und 10 wünschen wSre. 174. ad 
fam. VI 7, 1 ; quod tibi non tarn 



T,Goo(^le 



BRUTUS. § 58—60. 



laus eloquentiae certe ma- 



tores, Qon loquuntur), sed est i 
xuma — 

is dictust oUis popularibus olim, 

qui tum virebant hommes atque aevuin agitabant, 

flos delibatus populi — 
probe vero; ut enim bominis decus iageniiun, sie ingeoi ipsius 59 
lumen est eloquentia, qua virum excelleDtem praedare tum illj 
bomines Qorem populi esse dizerunt — 

Suada eque meduUa. 
Het&fä quam vocant Graeci, cuius efTector est orator, baue Sua- 
dam appellavit Ennius, ut, quam deam id Pericli labris scripsit 
Eupolig sessitavisse, buius bic medullam nostrum oratorem fuisse 
dixerit. at bic Cetbegus consul cum P. Tuditano fuit hello Pu- 60 
nico secundo, quaestorque bis coDGulibuE M. Cato, modo plane 
annis cxl ante me coneulem ; et id ipsum nisi unius esset Enni 
testiraonio cognitum, bunc vetustas, ut alios fortasse multos, 
oblivione obruisset. illius autem aetatis qui sermo fuerit ex Nae- 
vianis scriptts intellegi potest. bis enim consulibus , ut in vete- 
ribus commentariis scriptum est , Naevius est mortuus ; quam- 
quam Varro noster, diligentissimus investigator antiquitatis, putat 
' in boc erratum vitamque Naevi producit longius. nam Pläutus 

eeltriUr Über eti reddilui^ igno- 
lee ümori notlro. — phrique 46. 

— it diehut. Cicero hat voo deo 
Worten des Ennhis einiges weg- 
gelassen , worauf es ihm für sei- 
nen Zweck hiec nicht ankam j 
oder vielleicht lautete der Vers 
ursprünglich M. f.; U d. p. ollti. 

— dalibare nnd libare ßorei 
echliesst immer die Wahl des be- 
sten ein : wie libare vam Opfer 
gebraaeht wird , weil man das 
eaXt, reinste spendete. Gic. p. 
S^t. 119: omnet tmdique floicu- 
lot earpam atque delibem. Plin. 
n. h. Vll 37, 123: quot tarnen at- 
Hjigi par lit fiorem hominuta li- 
bantibui, floi hezeichnet wie äv&ot, 
äoiToi nnd unser 'Blüte' das tieJT- 
liebste. Plaut. Gas. prol. 13: floe 
poetarum. 

59. medulla, das Mark, in wel- 
chem die Kraft concentriit zu sein 
scheint, Quint. 11 1&, 4: negue 
enim mihi permiterim eadem uti 



declinalione , qua Enniut M. Ce- 
tkegum Suadae meduUitm vocat. 

— cui. elf. Plato Goi^. p.__453A: 
H Ti ^(B awirjfit, i4yet% ort ntf 
9fnis oijfium^yoe iHTtv 17 ^rjroaix^. 
Önint. II 15, 3: (liocfalei) finem 
artis iemere comprehendit, dieeia 
este rheloricen pertuadendi opi- 
ficem, id eit aeid'ovs Sjifiiov^iv. 

— Suada , bei Horaz epp. I 6, 3S 
Suadela. — Eupolii. 3S. 

60. at eine überraschende That- 
aache einfahrend; 70 m. — modo, 
nur, B. 61. — m» com. im J. 
691 (631 ; »gl. lu 57 E. — Nae- 
vianU 75. 73 E. — nam: denn 
der Zeilgenosse des 'Gn. NaeTiUB 
T. Maccius Piautus starb erst 
570 (184). Erhalten sind von ihm 
20 Komödien. — vet. comm, 72. 
Es lisst sich nicht bestimmen, 
welche der verschiedenen Chro- 
niken artigen Aubeichnangen Ci- 
cero meint. — f^arro, wahrschein- 
lich in der Schrift de poetis. 



D,g,l,7.dT,GOOglC 



42 



BBUTÜS. § 60-83. 



P. Claudio L. Porcio, viginti annis post illos quos ante dixi, coss. 
mortuuB est, Catone censore. 

61 Hunc igitur Cethegum consecutus est aetate Cato, qui annis 
vini post eum fuit conBul. eam nos ut perreterem habemus, 
qui L. Marcio H.' Uanilio cousulibus mortuus est , annis Lxxxn 

lö ipsis ante me consulem ; nee vero haben quemquam antiquiorem, 
Guius quidem scripta proferenda putem , nisi quem Appi Caeci 
oratio baec ipsa de Pyrrbo et nonnullae mortuorum laudatioaes 

62 forte delectant. et bercules bae quidem exstant: ipsae enim fa- 
miliae sua quasi ornamenta ac monumenta servabant et ad usum, 
gi quis eiusdem generis occidisset, et ad memoriam laudum do- 
mesticarum et ad illustrandam nobüitatem suam. quamquam 
bis laudationibus bistoria rerum nostrarum est facta mendosior. 
muita enim scripta sunt in eis quae facta non sunt, falei trium- 
phi, plures consiüatus, genera etiam falsa et ad plebem trausitia- 
nes, cum bomines bumiliores in alienuin eiusdem nominis infun- 
derentur genus ; ut si ego me a M.' Tulüo e.sse dicerem, qui pa- 
tricius cum Servio Sulpicio consul anno x post exactos reges 

63 fuit. Catonis autem orationes uon minus multae fere sunt quam 
Attici Lijsiae, cuius aiiiitror plurumas esse — est enim Atticus, 
quouiam certe Atbeois est et uatus et mortuus et functus omni 



ei. cot. imJ. 569(196). — mo)^ 
bau im J. eOfi (149), b. 108 m,; 
er wu S& Jahr all gewordeo. SO. 
— Kaee ipia , nicht etwa ein Be- 
richt dl rüber oder eine fingiite 
Rede bei eioem Historiker. 55. - — 
mortuorum lauä. Polyb. VI 53 : 
orav /ittaXlöh its Tzof avroie täv 
int^ia/äv ävo^mv, awreitniuivris 
xr,s txtpoitSt KOfti^artu utxa rov 
XotTtov xia/iov n^s Tove xaXov 
/livoiie tftßöhnit tit tijv öyogäv. 
«iipif Si TiavTOS Tov S^/uni aräv- 
tos ayaßäs itti loit ifißölmiS, äv 
ftiv vüt iv ^lixiq HaraijinijTat 



XII, Xdyiit^ Tttfi Ti 



. , ■ ■' */ ff- 
a/no yivotii vnaQ- 
V TtTtXevrrixÖTOs 
\s STtireiniyfidras 
iv r^ t,rpi 7tfä£iit. 

62. exilanl, t. B. des Q. Fabias 
Maxumos nach Plat. Fab. 1, des 
Q. Ciecilius Metellns nach Plin. 
VU 43, 139. — «isnrfo«w. Ut. Vin 
40: vitialam memoriam funebri- 



btu laudibta reor faliitque imo- 
ginuBi tilulit, dum famUiaa ad se 
guaaqua famam remm gattarum 
konorumque fallanlemmdaeio tra- 
hunt. — gentra falta ohne beab. 
eich tigte Hin deatung inrBrulua (la 
53 E.). — ad ptebam iraTuitioti»! 
liiiDen aus poütiechen Gründen Öfter 
Tor, besonders um daaTribanat za 
bekleiden. Dieebenatzteman spSter 
ans Eilellieit, an plebeisdie Fa- 
milien Sät urspriinslicb patricische 
snszngeben. — infttndarmtlur ; an 
ein BÜd von geringerem Weine la 
denken, der in Krüge mit feinerer 
Etikette gefüllt wird, verbietet «uf- 
dem nominii. Es soll wohl inf. 
bloaa die Menge der Eindringlinge 
bezeichnen. — cot. im J. 264 (600). 
Gi.mullae. 66. — D/uii»net.tfaii 
achrieb Lvsias 425 Reden zu, von 
welchen die allen Kritiker 232 für 
echt erklirten; erbalten sind 31 
Reden. — Attteut. Lysiae war Sohn 
des CephaloB ans Syracos, welcher 



D,o,i,7.<iT,Google 



BRUTUS. § 63. 64. 



43 



civium muuere, quamqusm Timaeus eum quaü Licinia et Huda 
lege repetit Syracusas — ; et quodam modo est Donnulla in eis 
etiam inter ipsos similitudo. aciiti sunt, elegantes faceti breves; 
sed iUe tiraecus ab omni laude felicior. habet enim certos sui 64 
studioBos, qui dod tarn habitus corporis opimos quam gracilita- 
tes consectentur , quoa, raletudo modo bonasit, tenuitas ipsa 
delectat — quamquam in Ljsia saepesunt etiam lacerti, sie ut Seri 
nibil poseit valentius ; verum est cerle genere toto strigosior, — • 
sed habet tarnen suos laudatorea, qui hac ipsa eins gubtUitate 



auf Vennlaesniig des P«ricl«B id 
Athen angäwig geworden und wie 
dieaer taatelrß war, Schutiver- 
WBDdter'mil gewissen Begäosti- 
guDgen. Dh voHe Börgerrecbt liat 
er nicht edangl, obwohl er, na- 
mentlich bei der Befreiung Athens 
d DTch ThrS8ybala8,miepatriotigcheni 
Siane die grOggten Opfer für den 
Staat gebracht hat — TVntMtM 
nm Ol. 129, t (264), ein ädiier, 
lang in Athen lebend, hatte in sei- 
ner Geschichte Siciliens (325) Ljraias 
für einen Syrscosaner ausgegeben. 
— gvofi. 4S. Die Itx Idcinia al 
Mueia da ehiibut ragmidU ward 
im J. 659 (95) gegen diqenigen ge- 
geben, welche sich das römische 
BQigerrecht anmaseten. Aacon. i.Gic. 
p. Cornel. p. 60, 2 K. ; eum lumma 
eupiditate eivitatu Romanae Ita- 
liei populi tanaranlur et ob id 
magna pari eorum pro eivibiu 
Rwnanr'i le gerertl, ntemaria 
Um Vita etl, ut in luae jwüfus 
etetlatit iut rtdigtretur. — et - 
ttmil. lo den Reden beider {in ait) 
treten die Heritniale hervor, dass 
sie auch ihrem inneren , wahren 



Menge ihrer Reden. Diese Ver- 
gleicnnng wird dorch die Bemer- 
Jinngen des Atticus2S3f. sehr be- 
schränkt Vgl. PIdL Cato min. T ; 
oitc oJSa ti itiitav&aatv oi rtp Av- 
«iov iöyip fiäiilTTa ipäfiBvot n^oo- 
aoutivaitbv KBtmvos. Cicero treibt 
rie etwas tnf die Spitze, nm einer 
RiclitQBg m begegnen, welche da- 



mals einseitig den Lysias und ähn- 
liche Attiker znni Master nahm, als 
deren Hauptvertreter er auch nach- 
her den CalFus angreift, 2S4 ff. 8. 
Einl. p. 10 r. — ab von Seiten, nick., 
sichtlich. 

64. AhAHki corjjorü. 36. — ;uiini- 
quam. Der Satz ist durch mehrere 
Restriclionen Terschiänkt worden. 
Nach der aUgemeinen Andentung 
der graeililat bemerkt er, da«8 
Lysias dach aneh i>aepa) Kraft 
leige, — so dase er denjenigen, 
welche nnr an der lanuilat Gefallen 
haben, eigentlich selbst nicht überall 
gefallen dUrfle — und beschränkt 
dies wieder doich die Bemerknag, 
dass es nicht sein vorherrschender 
Charakter sei (gan. toto); daranf 
wiederholt er noch einmal be- 
stimmt die Behauptung, von welcher 
er ausgegangen ist |Z. 9. 4). qui 
eomeelaiilw nnd gtiigaudeanllt«- 
■eichoen charaliteristische Eigen- 
thümlich keifen, quoi delaetat ist 
«ne Neben bemerkung. 116 E. — 
laearU, durch gymnastische Uebnng 
susgebildete Muskeln. Quint. TIU 
pr. 19; eorpora lana et integri 
languinir et exercitatiim» firmala 
ex itdvm hit tpeeimit aecipitml, 
ex quibu* viroi, namque et cola- 
rata et aitrieta et laeertit axpretaa 
nmt. — ilrigoiiu, wie ävaXd^ 
eigentlich von Thieren, besonders 
von Pferden, 'mager und dürr*; 
wobei in der Regel auf vemachlis- 
sigte Pflege hingewiesen wird. — t«ä 
nimmt nach einer Cnterbrechoog 
den Sati wieder 8of.Sl.llT.t40.l61. 



T,Google 



44 



BRUTUS. 8 65. I 



17 



a^modum gandeant: Catonem vero quiB nostronim oratorum, 
' qui quidem nunc sunt, legit, aut quis novit omnino? at quem vi- 
rum I di booi I mitto civem aut senatorem aut imperatorem, ora- 
torem enim hoc loco quaerimus: quis illo gravior in laudaado? 
acerbior in vituperando 7 in sententiis argutior? in docendo edis- 
serendoque subtilJor? refertae sunt orationes amplius ceatum 
quinquaginta, quas quidem adhuc invenerim et legerim, et verbis 
et rebus illustribus. licet ei bis eligant ea quae notatione et 
lau^e digna sint: omnes oratoriae virtutes in eis reperientur. 
66 iam vero Origines eius quem Sorem aut quod lumen eloquentiae 
non habent? amatores huic desunt, Bicuti multis iam ante sae- 
clia et Pbihsto Syracusio et ipsi Thucydidi. nam ut herum con- 
cisis sententiis , interdum etiam dod salis apertis cum brevitate 
tum nimio acumiue, officit Tbeopompus elatione atque altitudiue 



65. qui quidem nunc ntnt . . 
quat quidem adkitc invenarim: 
qui quidem mit dem Ind., bei Gic. 
Dicht ebea selten, führt eine that- 
sächliche Erganzuo^ oder Erläute- 
rung ein ; der Coni. laast die Ver- 
ToUslIndiguDg oder Einschränkung 
als eine noihwendige oder dem eio- 
zelnenFall eigenlhümliche erscliei- 
oen. — mitto usw. Plin. n. h. VH 
"ntiad: CalnpriiaittPorciaegenHt 
tres summai in homine r«i prae- 
aliUue rxiitimatur, iit eitel optu- 
Tiatt orator, optumiu imperaior, 
optumut Senator. Qulnt. XII 11, 
S3: M. dato idem rummui impe- 
raior, idem lapieas, idem orator, 
idem hitloriae conditor, idem iurit, 
idem rerum ruilicarum perititti- 

zud rücken: welche Seite gerade 
einem jeden nach seiner Besonder- 
heit zunächst entgegentrilt. — lab- 
lili. 89. —notaUone. Man pflegte 
am Rande der Bücher mit gewissen 
Zeichen das anzumerken, was des 
Tadels oder Lobes werth erschien, 
und machte sich danach dann £k- 
cerpte. Gell. XVII 2: reeeniere, 
quae in eo Ubro scripta eatent 
laudii et ciitpae aSioiamentit 
digna. Seaeca ep. 6, 4: miltam 
tibi iibroi et tmponam nolai, ut 
ad ipta proHnue, quae probo et 



miror, accedai. Fronto ad M. Ant. 
imp. II 5 p. 107 N. : memini me ag- 
cerptiite ex Ciceronii epiatulii ea 
dumlaxal, quibut inestet aliqua de 
eloquenlia vel pkilotophia vel de 
rep, diipulaljo; praelerea )i quid 
eleganter aul verbo nolabili diC' 
tum videretur excerpii, — lieet sie 
können ja = sie müssen nur; der 
logische Nachsatz reperientur a\iat 
et angereiht wie nach dem Imp. 
(68 E.) 

66. Originea in 7 Büchern schrieb 
Cato als Greis kurz .vor seinem 
Tode. Sie behandelten in den ersten 
3 Büchern die Grund nngsgeschichte 
Borns und der übrigen Staaten 
Italiens, daher der Tilel, ysvta- 
loylai bei Dionys; dann die römi- 
sche Geschichte, ausfübrlich die der 
jüngsten Zeit; vgl. 89.90. Es wa- 
ren in dieselben anch vollständige 
Beden aufgenommen. 89. — Pki- 
lielui, Zeitgenosse des älteren Dio- 
nysius Ol. 93, 3—103, 2 (406— ■ 
367), creier acutui brevii, paine 
pueHlut Thueydidet nach Giceroad 
Q. fr. lli 13, 4. Quint. X 1, 74: 
Pkiliiiu! imitalor Thucydidü, il 
ut muüo infirmior, ita aliqualeitut 
lueidior. — Theopompuivoa Ghios, 
geb. Ol. 100, 3 (378), Schüler des 
Isocrates, schrieb die Geschichte 
Griechenlands seit dem pelopoone- 



Dpi,7?<iT,Google 



BRUTUS. § 6 



45 



oratiouis suae (quod idem Lysiae Demosthenes) : sie Catonis lu- 
minibus obstruxit haec posleriorum quasi eiaggerala altius ora- 
tio, sed ea in nostrls inscitia est, quod hi ipsi, qui in Graecie 6T 
antiquitalG delectantur eaque subtilitate, quam Alticam appellaat, 
hanc in Catoue ne Dovenint quidem. Hyperidae volunt esse et 
Lysiae. laudo: sed cur nolunt Catones? Attico genere dicendi 
se gaudere dicunt — sapienter id quidem: atque utinam imita- 68 
reatur, nee ossa solum, sed etiam saaguiaem I [gratutn est tamen, 
quod Toluut:] — cur igitur Lysias et Hyperides amatur, cum pe- 
nitns igQoreturCato? antiquior esthuius sermo et quaedam bor- 
ridiora vcrba: ita enim tum loquebautur. id muta, quod tum ille 
DOD potuit, et adde uumeros et, ut aptior sit oratio, ipsa Terba 
compone et quasi coagmenta, quod ue Graeci quidem veteres 

gischen Kriege in rhetoriECherWeije, 
die viel Beifall und Nachabniiiag 
Saai. — guod~Bem. iet nichtgicher 
acht. — Ittminibua abatruere ist 
der technische Ausdrack Tür den, 
irelcher seinem Kachbar durch ein 
DDinitlelbar vor den Fenstern auf- 
gefahrtes hohes Gebäude das Liebt 
vecbant. de domo 115: cum ille 
id {domam venderejnegaret, primo 
te luminibu» eiut ohilruclurwn 
minabalur. Der aufTsUeude Ge- 
brauch, welchen Cicero hier von 
demselben macht, ist dadurch ver- 
■nfasst, dasa lumert and aläludo 
auf den Stil übertragen werden. 

67. ea slatt id von iTucttia attra- 
hirt: aber das ist geradeso eine in- 
adtla. $»d steigert; nicht bloss 
der grosse HauTe, welchem nur 
der Hedepomp imponirt, weiss 
aiiätte von Calo, sondern selbst 
die, welche nacli Schlichtheit der 
Sprache streben. 

ßB. Aus ihrer Vorliebe für die 
attische Redeweise, welche man 
nur billigen kann, folgt, daaa wie 
Lyiias n. Hyp. gesch&iat werden 
mSssen, so auch Gato nicht igno- 
lirt werden darf. Thun »e es 
dNinoch, was bestimmen sie für 
(kfiade zu dieser laconsequenz? — 
oua, Gerippe. Quint. Ipr. 24: filt' 
rumqtt» illat arlti nimiae lubtiti- 
latü affeetaiiorte frangunt alque 



concidunl quidqtiid est it. 
generoiiui et omrtem luevm in- 
geni bibunl et oiia detfgunt ; guae 
ut eue et astringi nervit tuu de- 
bent, sie corpore operienda tunt. 

— sanguinem. 2S3. Im Blute fand 
man den Sitz der Lebenskraft, 36. 

— tamen, nämlich quamquam cum 
Tion imitanlur, was rtietoriach durch 
utinam im Haren tur auagedrüclitiBt 
61. tOl. quod volunt sc. Atticos 
imitari. — horridut, in dessen 
Aeuaserem man gewählten Schmnck 
rennisat; Gegensatz nilidui. 83. 
26S. Hoiat. epp. II 1, \Vl: tic 
horridus Ute deßuxit numanu 
Saturniui. — aptior, in der eigent- 
lichen Bedeutung, was wohl zd- 
sammengerügt, verbunden ist. orat. 
70, 233; videme, ut ordine ver- 
bonim paulum commutalo . . effi- 
ciatar aptum illud, quod fum-it 
anlea difßuem ae lOluCum. 71, 
73b: apta diiiolBere. 145. — com- 
pone - anleponet , paralaktiscb fBr 
'si composueris, anlepones'. GatU. 
t 8: reeegnotca landem mecum 
noelem illamtuperioram: iamin- 
teilegee, p. Sulla b : recordare de 
cetarit: intellegee, vgl. 295. Spä- 
tere verbinden solche Salze dnrch 
et, Cicero nie (wohl aber be^nnt 
der Nacbsala mit tom oder tum), 
65 E. 298. — quati eoagm, vom 
sorgfälügen Fügen der Baustäcke 



T,Google 



46 



§ 68—70. 



A9 factitaTenint: iam neminem antepones CatODi. nrnari orationem 
Graeci piitant, si Terborum inunutatioDibus utantur, quos appel- 
lant jQÖnovg, et gententiarum orationisque fortniB, quae vocant 
ffX^ftara: dod vensimile est, quam sit in utroque geoere et 

18 creber et distinctus Csto. nee vero igDoro nondum esse satis 
pobtum huDC oralorem et quaerendiim esse aliquid perfectiue: 
[quippe cum itajsit ad nostrorum temporum rationem vetus, ut 
nullius scriptum exstet dignum quidem lectione, quod sit anti- 
quius]. sed maiore honore in omnibus artibus quam in hac una 
dicendi veraatur antiquitas. 

70 Quis enim eorum qui baec minora auimadvertnnt dod in- 
tellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem ? 



entlebnt. (vgl. 23. 33.66. IIS.I or. 
77 veröa enim vtrbU qua*i eoag- 
mentarmBglegal. de orat. IFI 171 
eorapoture tt itruara vtrba tie, 
ulnma asper aoittm eoneufnu naiio 
htuletu til, ted quodem modo caaff- 
ffion/nftu et Itvit. — na - qu. 

199. — /acKfiitianmf stets getti» 

69. irnmut. or. 92 : verba Anniu- 
Uda (aadtM), in qui^tu pro vtrbo 
proprio sjibicilur aliitd, quod idem 
tignificBt, smnptiim eic re aüqua 
eoTUeqvenli. — qtmi und quae auf 
die Tolgeaden Subst. altrshtrt. 127 j 
46 E. ~ non ven't. ett in unge- 
wähnlicher Bedeutung. — [qi^pp' 
—ant.\ nicht [ndeoZuaamiDenhiDg 
gehörige Wiederholang aus 61 lur 
ErläuteruDg von antiquiai. — ted 
im* Gegenaitx zu ntc vero igjioro; 
ich kenne seine Schwächen wohl: 
trotzdem (labe ich ihn so, denn) 
es echeiDt mir unbillig, allein im 
Redegebiet dem Allerlhnm nicht 
iein Bechl werden zu lassen, — 
mai. honare, ungewöhnlich statt 
■n I». A. wegen des folgenden in 
omn, ort., beieichnet die Art und 
Weise des uertari. 

70. tninora. vgl. 3. Eine ober- 
flächtiche Kenntoiss der bildenden 
Rnnst und ihrer Geschichte gehQrte 
schon damals aach bei den ROmein 
ZOT allgemeinen Bildaa^f, In der 
ßhetoiik benntzle man sie gern nm 



durch Vergleichung die Eigenthäm- 
lichkeilen der Tcrschiedenen SUI- 
arten in erlintern. Aach QuintiUan 
giebt eine ähnliche vergieidtetide 
Uebersicht (Xll tO, Tff.), wobei 
er genauere Ansicht verriüi ab 
Cicero. — Canaeliut von Sicyon, 
etwa Ol, 67—73 (512-498), einer 
der ersten Bildbauer, Teiche die 
Kunst ihrer freien Entwickeluag 
entgegenrührten, berühmt besonders 
durch die eherne Slilae des Didy- 
maischen ApoUo bei Milet. Statt 
seiner nennt Quintilian Callon und 
Hegetiai als Reprisen tasten der 
aeginelischen und illeren attischen 
Schale. — tiniYiirt, /ufieia-^ai, 
nachbildend darstellen. — varita» 
bezeichnet nicht bloss natnrgemässe 
Treue im Einzelnen, sondern auch 
Freiheit nnd Lebentügheit. Zeozii 
verlangt bei Cicero (de inv. [I 1, 3) 
die schGnslen Jungfrauen als Mo- 
delle zn einem Gemälde der Helena, 
ut mutitm in timulaorum ew imf- 
mali exemplo (Modeil) verilai 
Irantferatur. Diese verilss er- 
reichten nach Quintiltan erst Praxi- 
teles und Lysippos; bei Callistrstns 
(staL 2) heisst Scopas Srjfuov^yot 
älri&eiat. vgl, 116. Das Frage- 
zeichen ist hinter evn'AiJnn n. nicht 
hinter mfont gesetzt, weil das leiste 
Glied pulekriora - perfeota wegen 
ul mihi qu. videri tolent nicht 
mehr von quit-aon tnlellegit ab- 



T,Google 



BRUTUS. S "">■ 



47 



Calamidis dura illa quidem , sed tarnen molliora quam Canachi ; 
uondutn Hyronis satis ad Teritatem adducta, iam tarnen quae non 
dubites pulchra dicere; pulchriora etiam Polycliti et iam plane 
perfecta, ut mihi quidem videri solent. similis in pictura ratio 
eet; in qua Zeuxjn et P«lygnotum et Timanthem et eorum, qui 
HOB sunt usi plus quam quattuor coloribus, formas et lineamenta 

hingig a 



a kam). — Calamü Ol. 
. _. ._80— 410) bereitete die 
Penode der voUendetea Kunst vor. 
Quint. : iam mirna n'gida Calamit 
feeit. Mit ihm veigTeicht Dionys 
TOn Ualicarnass (de Isoer. 3) den 
LTSias i^s XexTorrjtm Svetta, »al 
iti* Xfli^trot. — Myron aas Elen- 
Itiene, ilterer Zeitgenosse des Pbi- 
dias und Polycletas, Erzgiesser, 
wird sonst seioer grossen Natm*- 
irabrheit wegen gerühmt; msQ be- 
wanderte die Kunst und Lebendig- 
keit, mit welcher er die köhnsten 
KSrperstellungeD wiedergab, aber 
er hatte dabei noch dne gewisse 
Härte und vernachtäsaigte den Ge- 
Biehlssnsdnick. Berühmt sind sein 
IKskoswerfer und die Kuh. — Po- 
luclifiit (IIoi.ixXenos) von Argas, 
Ihätig um Ol. 89 (424), mit Phi- 
dias als Vollender der Knnst ange- 
sehen (296). Dass Cicero diesen 
hier nicht erwähnt, wohl aber 228. 
2&7 u. sonst sehr oft , liegt nach 
0. Jahn darin, 'daas Phidias 
meistens coloesale Götterbilder und 
TempelscutptnreD gemacht hatte, 
nnd sich von seinen Werken daher 
wenige in Rom befanden, während 
PolycIetDS dort Veicber vertreten, 
also *Dch naher bekannt war. Dann 
aber entsprach auch der ruhige Elrnst 
nnd die stille GrBsse des Phidias 
wenioer dem Geschmack der Römer 
als die im Vergleich mit jenem 
mehr annntbige Schönheit des 
Polycletna. Qmntil.: diligtntia ae 
daeor in Poiyeleto mpra ceterai, 
evi quamqttam a pleritque tri- 
httitur palma, tarnen deeiia pon- 
diu putanl. nam ut kumanae 
forma« dteorem addideril lupra 
verum, ita non txplmife dtorum 



auetoritalem videUa'. Da aber 
hier nicht eine vollständige Ent- 
wiekelungsgeschichte der Kunst 
gegeben sondern bloss erwiesen 
werden soll, dass die antiquUai 
in hohem Ansehen steht, so braucht 
die Stufe der absointen Vollendung 
— und als vollkommenes Ideal er- 
scheint sonst Phidias,' wie Pideiit 
bemeikl, immer bei Cicero — hier 
nicht erwühnt zu werden ; dass sie 
es nicht sein soll, darauf scheint 
ut mihi g. vid. t. neben iam pl. 
p«rf. xa deuten. — piclura. Cicero 
hat die Maler weder glücklich g«- 
wiblt noch gut geordnet. Es fehlt 
z. B. Parrhasioa. — Xeuxii ans 
tieraclea, seit Ol. 89 (424) thätig, 
der ionischen Schule angehörig, 
welche durch Genrebilder mit echt 
malerischer Farben'wirknng und An- 
mulh sinnlicher SchSnheit berühmt 
war. Er durfte nicht erwähnt 
werden vor Pulygnötiu von Tha- 
908, bald nach den Perserkriegen 
thätig, Begründer der attischen 
Schote; er war durch seine grossen 
Wandgemälde in AÜien nnd Delphi 
berühmt; die Groasartigkeit nnd der 
Ernst seiner Gomposition und Zeich- 
nung (die Behandlung der Farben 
war ganz einfach ohne künst- 
liches Licht- und Schattengeben) 
machen ihn zu einer der bedeu- 
tendsten Erscheinungen in der grie- 
chischen Knnstgeechichle. — Ti- 
mantfiti aus Sikyon , etwa Ol. 95 
(400), als geistreicher Maler be- 
rühmt, besonders durch sein Opfer 
der Ipbigenia. — quattuor cohr., 
nach HimuB (XXXV T, 32, 9 50) 
ex aibit MeUnum, e lilaeeit Aiii- 
ctan, ex rubrit Sinopit Pontie*, 
ein nigrit atramenlum ; nach Plu- 



T,Google' 



48 



BRUTUS, g 70—72. 



laudamtiB; at in A^tiOae Nicomacho Protogene Apelle iam per- 
lt fecta sunt omnia. et uescio an reliquis in rebus omnibus idem 
ereniat: nihil est enim simul et inventum et perfectum; nee 
dubitari debet quin fuerint ante Bomerum poetae; quod ex eis 
carminibus inteUegi potest, quae apu^iUum et in Phaeacum et 
in Procorum epulis canuntur. quid ? nostri veteres versus ubi 
suut? 

quos olim Fauui vatesque canebaut, 
cum neque Musarum scopulos * * * 
nee doclis Jictis Studiosus quisquam erat ante bunc 
ait ipse de se , nee mentitur in gloriaudo : sie enim sese res ba- 
bet. nam et Odyssia Latina est sie tamquam opus aliquod 
Daedali et Livianae fabulae nun satis dignae , quae iterum legan- 
72 tur. atqui bic Livius primus fabulam C. Claudio Caeci fllio et 



Urch |d« der. orac. 47) Sxf^, m- 
vcoTiit, /lekav, fttjXiäs. Tgl. or. 169. 

— form. Dion, Hil. de Igieo. 4: 

fuxai pev siQyaa/Aivai älitköis xal 
&voBfi£av iv tdis ^lyuaatv ^^ovaat 
TlOiJttXiav, axotßsis Se Talff ypaft- 
fitüs xai TtoXv TO XOC"'' ^ lav- 
ToiB i'ffniaat. — ■ Aetion, 'Airloiv, 
um Ol. 107 (352), auch sonst als 
ausgezeichnet geaanDt, besonders 
dnrcti die VermähloDg Alexanders 
mit Roiane bekannt. — JVicoma- 
chui, susSikyon and der slkyoni- 
Bchen Schnle angehörig, berühmt 
als SchDellmaler, nngeflhr um die- 
selbe Zeit. — Prologsnet tod Rho- 
dus, durch Fleiss und So^alt aus- 

Seieichnet — berühmt war sein 
alysoe, der Heros von Rhodos 

— Zeitgenosse des ApetUt aas 
Kolophon, des Rarsei der Alten, 
der durch AnmuLh and Grazie alleu 
überlegen, Liebliag Alexanders des 
Grossen war. Bekannt ist seine 
Neigung za allegoHicher Malerei. 

71. P/iaaaeum, von Demodokos, 
proc, von Phemios. — quoi. 
Worte des Ennius (Ol. 171) weichen 
vorausging, was 76 angerührt wird: 
leripitre alii rem vortibiu. Zur 
Ertfiuteiung sagt Varra de liag. Lat. 
VII 32: Fauni dei LaUnorum, 



ila ut Faunut et Faurta tit; ho* 
vertibut, quot voeanl Satumiot, 
in lilvttlribtti loci* Iraditum »tt 
loUloi fari fittura, a quo fando 
Siatnoi dietoi. — vatei ist der 
eigentlich rSmische Ausdruck für 
den Dichter, dei dann tar dem 
griechischen poela in Vergessen- 
heit gerieth, spSter aber wieder 
SU Ehren kam. — Miuarum teo- 
puli scheint den Bei^ zn bezeich- 
nen, auF welchem die Mnsen vei- 
weilen, Helicon oder Parnaas, wo 
sie den Dichter in ihre Gesellschaft 
aurnehmen. Vgl. Prapert. III 30, 
27: illie aipiciei scopulii Aaerere 
lororet et canere antiqvi dulcia 
fwta lovU. (matatgue lanermt er- 
gänit Bergk). — itie ret, ita ta 
rat /labet 192. 'rea tarnen sie le 
habet 149. eie enim rat teta habet 
de Ol. II 33. rat (ii tie habet leg. 
136. nuno se res sie habet aäAtt, 
U 22, 1. — n'c dem gesagten ent- 
sprechend. — Odytsla Latina des 
Livius Andrauicus in MturDischem 
Veramass. — Daedalus, der erste 
mythiscbe bildende Künstler , der 
sn Anrang alter Eunsleal wickeln Dg 
steht. Seine Werke wurden daher 
nur aus geschichiiichem Interesse 
beachtet, nicht wegen ihres Kunst- 
wetthes an weh. 



T,Google 



BBUTÜS. i 72-74. 



49 



H. Tu'lano coasulibus docuit, anno ipso ante quam natus est 
Enaius, post Romam condJtam autem quartodecumn et quin- 
geutesunio , ut bic ait, quem uos sequimur. est enim^inter scri- 
ptores de numero annorum controTersia. Aucius autem a Q. Ha- 
xumo quintum conaule caplum Tarento scripsit Livium , annig 
XXX post quam eum fabulam docuisse et Atticus scribit et nos 
in antiquis commentanis invenimus, docuisse autem fabulam au- 13 
Dis post II, C. Coruelio Q. Minucio consulibus, ludis luventaüs, 
quos Salinator SeneDsi proelio voTerat. in quo tantus error Acci 
fuit, ut bis consulibus sxxx anuos natus Ennius fuerit : cui si ae- 
qualis fuerit Livina, minor fuit aliquante is, qui primus fabulam 
dedit, quam ei, qui multas docuerant ante hos consnlee, et Plan- 
tus et Naevius. haec « minus apta videntur huic sermoni, Brüte, ^^ 
Attico assigna, qui me iDflammavit studio illnstrium boininuro 



72. doeere, SiSäeKttv, vom Dich- 
ter, der den Chor und die Schiu- 
spieler einfibt, uod dsDD mit ihnen 
Bcio Drama aaffQhit. 78. 229. — 
hie, nhnlich Attiem. — Aeeivt, 
der berühmte Indische Dichter 
(107. 229), hatte weuigsUns 9 
Bücher didatcalioa in «otadischra 
Versen (frei behandelten ionici a 
maiore) geschrieben, die über die 
dramatische Poesie und ihre Ge- 
achiehte handelten. Ha Irrthom des 
Äccloa war wohl daher entgtanden, 
dam er die BlroberangTarentg Aattb 
Fabina Haximog 545 (209) mit der 
früheren 482 (272) verwechselte, 
and daas et ein im J. E57 (197) 
bei dem Feat der loTentss aufge- 
fQhrles Drama des Uvios fär sein 
erstes hielt Cicero macht nun zur 



meriunm, die dirsus hervorgehen 
wfirden. 1. Es itud nrknndlich 
(est, dus Livins in J. 514 (240) 
schon in Rom aoTgeführt hatte, 30 
Jahr ehe ihn Accins nach Born 
kommen liesi. 2. Im J. 557 (197), 
wo Livins, der erste rOnÜsche Drt- 
matiher, das erste Drama auT die 
Bühne gebracht haben aollle, war 
fimins bereits 42 Jahr alt, der 
notorisch jünger war, nnd PlantoB 
und Naevins (zn 60), von deaea 

Bniliu. 4. AuS. 



dassellK gilt, hatten schon metirere 



abgeführt; Verr. IV S2: tignum 
ptäeherrimum Carlhagine eapttan. 
Caesar b. civ. I 34, 1 : quenx pau' 
eü attta ditbvt Corfinio captum 
ipie dimiterat. — anL eomm. 60. 
73. Seneiui. M. Livius Salinator 
schlug im J. 547 (207) Basdinbal 
In der Nähe Ton Sena Galtica am 
MeUarus. Nach Liv. 36, 36, 5 da- 
gegen hatte S. der luvenlas (Hebe) 
in jener Schlacht einen Tempel ge- 
lobt, dessen Dedication 16 J. spi- 
ter 191 mit feierlichen Spielen 
Bjatlfand. Zugleich berichtet Ut. 
aas demselben J.: ludl ob dtdiea- 
fionem aedü MalrU Magna» faeti, 
fiHU prim ot leamieoi fUUit 
AntiOM falariui ettauetor, M^a- 
Utia appellaloi, wihrend nach Gic. 
solche schon 197 stattgefunden 
bitten. An die im Anfang jedes 
Jahres stattfindenden Opfer an die 
laTentaa ist hier nicht in denken. 
Das «ate Stück des Naevins wurde 
235 aufgeführt — ut, nt potlos. — 
eui.- der regelmisaige Aosdmck 

nähme, fiiil die sieh darans er- 
gebende nothwendige Folge. — 
dedit. TerentEnn.proI.9:<iJ«mJir«- 
naadri natma nutu nuptr deÜL 



T,Google 



50 BBÜTDS. § 7i-77. 

aetates et tempora persequendi. ego vero, isquit Brutu* el de- 
lector iata quasi noUtione temporum et ad id quod iastibtisti, 
oratorum genera distinguere aetatibus, istain diligeotiam eeae 
76 ecconnBodatain pnto, rect«, inquam, Brüte, in(«Uegis. atque 
atinam exstareat illa carmina, quae muhis eaeclie ante sum 
aetatem in epulis esse cantitata a siogulis GOUTiris de clarorum 
virorum laudibus , in OriginibiiB scriptum reliquit Cato 1 nam 
Naevi, Dlins qiuna in ¥«tibus et Pauuis adnumerat Ennias, 3)el' 

76 latn Ponicum quasi Hyronis opus ddeclat. sit Enniss saue, at 
«st certe, perfectior; qui si illum, ut simulat, contemHeret, nou 
.omaia bella persequens primom iilud Puaicum acerrumum bel- 
lum reliquisset. sed ipse dicit, curid faciat. 'scripsere', iuquit, 
'dii rem vornbus' — et luculente quidem scripserunt , eüamsi 
minus quam tu polite. uec rero tibi aliter videri d^et, qui a 
Naevio vel sumpsisti multa, si fateris, vel, si negas, surripuisti. 

77 Cum hoc Catone grandiores natu fuerunt C. Flaminius C. 
Varro Q, Maxumus Q. HetelluB P. Lentiilus P. Crassus, qui 



74. «uati |48), gieichsam Con- 
troUe der ZeiUnfibeu. Die Be- 
handlang eiocr chronotogischen 
Schwierigkeit ist noch keine voll- 
ständigfe nolatio temporum. 

76. carmiHa. Tasc. IV 3: gra- 
vürumuM auelor in Originibiu 
dixit Cato morem apud maiorat 
hwne tpaUriati ftiiue, ut daineept 
qui aecubareal canerwnt ad tiöiam 
elarorum utrsram üntthi atque 
virbUei. Vsrro de vit» P. R, IIb. 
.11 (bei Non. Bssa voce): in eon- 
vH>iü pueri moiUlti ut vaniarant 
eamüna antiqun, in quibuä laudsi 
erani maiorum, et atia (Hg. 
irocken = ohne BegEdtuag) voce 
et cum tibieina. — inec/ff, Hen- 
gdienalter. — illau. Ca. Nae- 
vius hatte in Beineni epiecben Ge- 
dicht beBonders den ereten puni- 
schen Krieg ausfährlich behoadelt. 
Es war im nalioDalen VernnaiM, 
dem Balnraischen, gegchrieberi. En- 
nina, der dnrch Einfühmag des 
Hcxamelers die episcbe Poesie erst 
begründet zn haben glanbte, sprsch 
von seinem Voi^änger deslwlb vet- 
ikhtlicher als Cicero fDr richtig hilt. 
— admtmeral. vgl. 57, 207. p. 



Rose. Am. 89 : ego forntmt proplar 
muUiludiJtem patronomm in grege 
adnwitertr. Övid. trist, V, 4, 20: 
adut le quoqu» in axemplit adttu- 
merare tolet. her. 10, 330: quar- 
tut in exemplit admanerabor ego. 

— Myron. 70. -^' 

76. reliquUttt. 165. Ennias hatte 
in SMoen annalea den ersten pn- 
nisdien Krieg seltr knre beluo- 
delt. 

77. hoc denl«! an, data der 
eigeoilietie Gegenstand des Vor- 
trags wieder anfgenommen wird. 

— C. Flaminiut, Q. Mamtmat, Q. 
Metetbu sind 57 schon erwBhnt. 

— C. Tsranciu» P'orro verlor als 
Gonsnl dieSchladtt beiC*DiweS3S 
(216). — P. ComeUut Lentulus 
Caudinut der Zeit nach wohl nfltit 
der COS. 51S (236), sondern 4« 
Legat des Scipio &U (210), einer 
der tO Gesandten an Philipp v«a 
IHacedonien 55« (Idg). Liv. 26, 4S, 
9 f. — P. Licinitu Cratmu Dltmt, 
ponlirei maiimas, cos. 5M (2M). 
Liv. 30, 1, 5 facunditttmu kmie- 
batur, leu eauta ormda, «au in 
imatu aut ad populum tuadatH 
ae dütuadmidi heut uief; ivru 



T,Goo(^le 



BRUTDS. § 71—79. 



eiüB, 18 qni hunc minorem ^-"^-^ 
i corpore valuisset, in prii 



Scipionem a Paul<i adoptavit 

babituB esset disertuB; indicant cum oratiunculae tum htstoria 
qmtedimi Graeca, scripta dolcissume. numeroque eodem fuJt , 
Sex. Ädius, iuris quidem civilis omnium peritissumus, sed etiam 
ad dicendum paratus. de minoribus autem C, Sulpicius Gallus, 
qni mkxume omnium uobilium Graecie litteris studuit; isque et 
oratorum in numero est habitus et fuit reliquis rebus ornatus 
atque elegans. tarn enim erat unctior quaedam spleadidiorque 
coDBuetudo loquendi; uam hoc praetore ludos ApoUini facienle 
cum Tbyesteu fabulam docuisset, Q. Harcio Cu. Serrilio consu* 
übus, mortem obiit Ennius. erat isdem temporibus Ti. Gracchus 79 

coa. 5SS (166). Memini, erzählt 
Scipio bei Cicero (de re p. I 23), 
TRe adnoduM advletevnttilo , cum 
pater in Maeadonia eomul Mtet 
et eaemiu in caslrü, perlurbari 
exercibtm mulnern religione et 
melu , quod lejtna nocle tubilo 
eandms etplena htna defecitttl, 
tum Ute (Sulpicius Gallo«) kaud 
dubilavitpoiiridiepalamincailrit 
doeert nuUum eae prodigium, id- 
pteeitumfaetltmtueetcerlis tem- 
poribut lemper futurum, cum tot 
ita lofatui fuitiel, vi lunam tiio 
lumine non pomi allingere. Plin. 
h. u. I[ t2 (9) § 53: raUonem de- 
factia {luaae) primui Romani ge- 
nerit in votgum eafulit Sulpidiu 
Gallut, qtii eomul cum M. Mar- 
callo fuit, led tum tribunut mili- 
tum,tollieitudine exereitu tiberalo, 
pridie quam Pernu* rem lupa- 
ralut a Paulo eit, in eöntionem 
ab imperatore produetut ad prae- 
dieendam eclipiin, mosr et compo- 
lito volumine. Dies gebort zd den 
religuae ret. — unelior. Der Ge- 
brauch der Salbeo war fremderLuxus. 
Die Wirkung der Salben ist iplendor 
undni"(or(239). — Dit: iudiJpolH- 
naret, seil 542 (212) mit aceniscbeD 
Spielen gefeiert, wurden vom Prae- 
tor gehalten. — cou, im J. SSÜ 
(169). Ennina starb 70 Jahr alt. 

79. Graeehut, coa. 577 (177) n. 
591 (163); Censor 585 (169), Tatet 



pontifieii perilitntfnui. — iptum 
qnoqne. — nonin/: 9DE. 101. lOS. 
B.16S. — . Atme, deraoa zeillich aiher 
Steht deor.11270. — /Ifiai.CatoSÖ: 

Cm /W( imbecitbaP.Africani fi- 
! quam tenui aut nuUa potiut 
valeludinet quadniilafuiuet, al- 
lerum ilte extiitiiiet lumen civila- 
Ul. ad paiemam enim magnitudi- 
nem animi doetrina uberior accei- 
ierat. Vellei. 1, 10, 3: P. Scipioni, 
P.Afrieani fiHo, nihil ex palema 
maiestate praeter speciam nominit 
vigoremque eloquentiae retinenti. 

— Graaea. 61 Graece. Tiisc. V 
112: Cn. Aufidiut . . Graeeam 
leribebat hiiloriam. 

78. nmn. aodem ohne (n 'von der- 
selben Art'. 94. — Sex. JeHut Caiiu, 
CDS. 556 (198) Grnaor 1 84, verfssate 
Jnristiache Schriften. Pomponius de 
orig. inria 38 : exitat illiut Über, 
qni interibitur tripartita, qvi liber 
velut ineunabvla iurit conlinel. — 
ted etiam, wo man etwa idemque 
erwartet Ütle. quidem hebt iurii 
eiv. per. hervor, und ersetzt so 
einlgemaaaen daa fehlende non lo- 
btm, AelluB war so ausgezeichnet 
in der Bechlaknnde, dass man hfitte 
gUnben tollen, alle seine Leistnngs- 
fiihlgkeit gehe in ihr auf. 166 E. 

— de (wie 83 de mulHi, oft hämo 
de plebe n. i.) minoribue «c. cum 
hoe Colone fuit, entsprechend p. 50 
Z. 2 r. Q. — C. Sulpieiui Gallui, 



D,o,i,7.<iT,Google ■ 



52 



BßüTOS. S 79- 



P. F., qui bis codsuI et censor fuittCuius^est oratio Graeca anml 
BhodioB; quem civem cum grävem liim ebaiti eloquentem coD' 
stat fuisse. P. etiam Scipionem Nasicam , qui est Corculum ap- 
pellatus, qui item bis consul et censor fuit, habitum eloquentem 
aiunt, illiuB qui sacra acceperit filivm ; dicunt etiam L. Lentuluin, 
qui cum C. Figulo consul fuit. Q. Nobillorem M. V. iam patiio 
instituto deditum studio litterarum — qui etiam Q. Ennium, qui 
cum patre eius in Äetolia militaverat, ciritate donavit, cum uirir 
coloniam deduxisset — et T. Annium Luscum, buius Q. FuM 

80 coUegam , non indisertum dicunt fuisse; atque etiam L. Paullus, 
Africani pater, personam principis civis facile dicendo tuebatur. 
et Tero etiam tum Catone vivo, qui annos quinque et octoginta 
natus e^cessit e vita , cum quidem eo ipso anno contra Ser. Gal- 
bam ad populum summa contentione diiisset, quam etiam ora- 

l^tionem scriptam reliquit, — sed vivo Catone minores natu multi 
uno tempore oratores flomenint. nam et A. Albinus, is qui 
Graece Bcripsit hiBtoriam, qui consul cum L. Lucullo fuit, et litte- 



ätt beideo Gncchen, Beueger der 
Celtiberer and Sardea. Vgl. de or. 
I 3S. — einem gehSrte eisenÜicb 
nur in gtavem (95 A.), ist aber viel- 
teicht so vorBUSgMtelltand auf beide 
Begriße bezogen, u)u den Gleich- 
klans c. gravem civem hier zu 
meiden. - Seipio, cos. 592 (162) 
und G99 (15S): Censor 595 (159). 
Er schrieb über den Krieg mitPer- 
seus, an welchem er Theil nahm. 
213. — laora. In Folge einer Pest 
wurde im J. 550 (201) auf BefeM 
des Orakels das Bild der magna 
materldaeavoa Pessinns nach Rom 
gebracht und von P. Gornelins Sei- 
pio, der ßi den besten Mann erklärt 
wurde, feierlich empfangen. — ae- 
eeperit lo 6. Lit. 29, 14, 10: F. 
Comeliut cum omaibiu malronii 
Oitiam ire ivtiua obviam deae, 
iiqtie Bom de nave aceipere et 
in lerram elatam tradere ferendam 
matronü. — L. ComeliUM Lenlului 
Luput, coa. 598 (156). — palre. 
M. Fnivins Nobilior, cos. 565 (1S9), 
führte den Krieg in AetoUen, wohin 
ihn Eanius begleitete, der später 
seine Thaten feierte. Er Iriamphirte 
S6T (IS7), brachte viele Knnst- 



schätze nach Bom und erbauete ein 
Heiligtbom der Musen (Cic. p. Archia 
27). Aach stellte er fast! aus nnd 
erläuterte sie in einer gelehrten 
Schrift. — coloniam ded, Potentia 
(in Picenum) und Pisanrum (Jm Gal- 
licus Bger) im J. 570 (1S4). Denen 
welche die Golonie ded ucirten wurde 
mitunter gestattet nach eigenei 
Wahl einige unter die coloni anf- 
zu nehmen; dies Recht benutzte 
Fulvius la Gunsten des Enniua. — 
Luteum, cos. 601 (153). — i"n- 
ditertum für den plur., 42. 

60. L. Aemiliut Paullai, cos. 
572 (1S2) nnd 5S6 (]6S), der Be- 
sieger des Perseua von Hacedonieo. 
— peraonam. ]65. — prine. eil). 
nat. deor. II 168 le et principtm ci- 
vem et ponlißcem esia cogitat. — 
exeeiiit im J. 605 (149). 61. — 
quidem gehSrt zum ganzen Satz: 
'man denke!' — Galbam. 89. 

81. ted weist auf das frühae 
Catone vivo zurück; der Wechsel 
in der WortsleUaug ist dabei fast 
Begel. 64. 117 m. — Graece, wie 
damals auch andere BQmei schrie- 
ben (77), was ihm den Tadel Ca- 
tos zuzog. — cot. im J. 603 (151). 



T,Google 



BBOTUS. § 8 



53 



ratus et disertus fuit; et tenuit cam hoc locum quendam etiam 
Ser. FuItius et naa Ser. Fabius Pictor, et iuris et litterarum et 
antiquitatis bene peritus; Quinlusque Fabius Lab eo fuit ornatus 
eisdem fere laudibus. nam Q. Metellus, is cuius quattuor filü 
consulares fuerimt, in primis est babitus eloqneas, qui pro 
L. Cotta dixit accusante Africano: cuius et aliae sunt oratioues 
et contra Ti.. Gracchum exposita in C. Fanni annalibus. tum ffi 
ipse L. Cotta Teterator babitus ; sed C. Laelius et P. Africanus in 
primis eloquentes, qnorum exstant orationes, ex quibus existu- 
mari de ingeuiis oratonim potest. sed inter hos aetate pauium 
eis antecedens sine controversia Ser. Galba eloquentia praestitit; 
et nimirum is princeps ex Latinis illa oratonim proprio et quasi . 
legituma opera tractavit, ut egrederetur a proposito ornandi causa, 
ut delectaret animos , ut permoveret, ut augeret rem, ut misera- 
tionibns, ut communibus locis uteretur. sed nescio quo modo, 
huius [quem constat eloquentia praestitisse] exiliores orationes 
Buntetredolentes magis autiquitatemquamautLaeli autScipionis 
aut etiam ipsius Catonis, itaque exaruerunt, vis iam ut appareant. 
aliaa . . et, 122in. — Fanni. 101. 
82. veteralor. ns. 238. 261.— 
C. Laeliui Sapient , der Frennd 
des jüngeren Scipio, cos. 614 (140). 

— Africanja, geb. 569 (18S), cos. , 
607 {]4T) und 620 (134), Geosor 
612 (142), ennordel 625 (129). — 
exiitum. 92. — ingeit. oral, ihr 
Tal«nt als Redner. — Galba S9. 

— praäl., de or. I 40 divinus 
homo in dicendo. — anleeaäere 
zeilUch wird ausser mit dem acc. 
auch mit dem dat. nicht selten ver- 



— Fuloita, COS. 619 (135). — 
Pictor, Ton dessen Schriften nichta 
Näheres bekannt ist, zu unterschei- 
den von dem Anoalisten Q. Fabius 
Pictor. — Laben, cos. 571 (183), 
wird auch als Dichter und Frennd 
des Terentius genannt. — nam, 
48. — Meleliut Maeedonicut, cos. 
611 (143), starb 639 (1I&). 212. 
Vell. I 11, 7: mortui eiui lectum 
pro roitrii lUitulerunl quattuor 
ßlii, unEM coTUularis et cemoriiu, 
alter contulari», terüia contul, 
quartia candidalui cojuuialus, 
quem honorem adepliii eil. con- 
miaret Puenmt also allgemein 'es 
bis zu GonsuiareD gebracht haben'. 

— L. Cotta war von Scipio (poI^ 
eaqaam bit comut et cmuor 
fiürat, div. in Caec. 69) rcpelun- 
damm angeklagt nnd, obwohl schul- 
dig, riMgespiochen; später wurde 
er ConsQl im J. 635 (119). — Ti. 
Gr., sein Aciiergesetz 621 (133). — 
expotita, ihrem Inhalt nnd Ent- 
wicicetunpgaag nach aufgeaom- 
men, wie Gato Reden In seine Ori- 
gines aufnahm 1 in retiulil 89. — 
txpotita elf die Handschrift, viel- 
leicht aua txpotita «a Tcrderbt. »l 



bunden. — princepa mit lä 
deren Verbum als esse, haben', iudi- 
cari u. i. verbunden bezieht sich 
nur auf die Zelt. Gegen die Ver- 
bindung princepi et qu. tegit. operä 
spricht die Zusammenstellung mit 
propria ; es ist opera wohl ntr. pl. : 
200g-E.2eim.— i»ii weist auf^lie 
folgeaden Sätze mit ut hin. — egre- 
derelur. Quiat. IV 3, 12: kane 
partem aaqixßaaw vocanl Graeei, 
Latini egreimm vel egrestionem. 
~- netcio quo modo steht ausser- 
lialb der Constrnctioo. — [q. c. 
eloq. praeitititie] Glosse aus sint 
controvtru'a eloq. praeililit. — 
oratione: 295. — ita exaruerunt. 



T,Goo(^le 



bi 



BRUTUS. $ 83--8&. 



g3 he ipnos Laeli et Scipionis iagenio quamqnam ea est foim, 

ot plurumum tribuatur smbobus, dicendi tarnen laus est in LaeÜo 
iUusIrior. at oratio Laeli de collegiis dod melior quam de mul- 
lis quam voles ScipioDis; non quo illa Laeli quicquuD sit dul- 
uus, aut qno de religione dici possit augnstius; sed malto tarnen 
Tetustior et faorridior iUe quam Scipio et, cnm siut in dieendo 
Tariae Tolunlates , delectari mihi magis antiquitate videtur et lu- 

St beiiter vn'bis etiam nti paulo magig priscis Laelius. sed est mos 
hominum , ut noliut enndem pinribus rebus eicellere. nam al 
ex bellica laude aspinire ad Afiricanum nemo polest, in qua ipta 
egregtum ViriStfai hello reperimus fuisse Laelium: sie ingeni lit- 
teranim eloquentiae sapientiae denique, etsi ntriqne primas, 
priores tarnen lubenter defenint Laelio. oec mihi ceteronun 
iudicio solum ridetur, sed etiam ipsormn inter ipsos cencestu 

85 ita tributum fuisse. erat omnino tum mos, ut in reliquis rebus 
melior, sie in boc ipso bumanior, ut fadles essent iu suum cai- 

22que tribuendo. memoria teneo Smyrnae me ex P. Rutilio Rufo 
audisse, cum diceret adulescentulo se accidisge, ut ex senatus 



sie h»ben so sehrFnache und Farbe 
Terloren, BindsoverlrocknettSnsaBi- 
lliengeschrnnipfl, ds9B maa sie gn 
nicht mehr steht; ohne Bild: sie 
sind so vtrsltel dass kaum jemaad 
sie mehr liest u. sie deshalb fast 
verecholien sind. Doch ist ferade 
Ton Schrift werliea die Wendung 
eigeothümlich. Da sonst bei UMr. 
entweder ein spedelleres Subject 
wie flot 116), /acullai , urbanilat 
u. d. oder ein bestimmender Abi. 
wie vebataU steht, ist hier von 
mehreren tituqut für itaque ver- 
mulhet worden, — aix iam epp., 
122 E. — uf steht regelmässig nach 
vix (173) und überhanptgerne nach 
negativen BegrifTen sowie prope, 
pttme, laaium {3S). 273. 

83. iptcTU gehört grammalisch 
nur zo Laeli u. ist lu Scip. za 
erginzen. Vorher wnrde in ihrem 
Terhältniss zu Galha nur eine Seite 
Ihres Wesens gelegentlich berührt. 
— de colltgiit, gegen den Vor- 
■chlag des Volkstribunen L. Lici- 
nlus CrasBUS im J. 609 (145), statt 
der Selbsterfiniung der Priealer- 
collegien (16S} Volkswahl eintreten 



zu lassen. Laelius war damals Prae- 
tor, und durch seinenEinflnss wnrde 
der Vorschlag zurückgewiesen. — 
illa Laeli. div, in Caec. 36 : cum 
omnit adroganUa odiota tti tum 
illa ingeni . . motesiiiiuma ; de 
or. III 1S4. So stehen beim gen. 
nur nie und hie, ersteres zur Be- 
zeich nun g des bekannten, letzteres 
um auf das eben erwähnte hinzu- 
weisen {Tusc. IV 20). — de mul- 
Ut, 7B. 125.55. 131. I9B. 181. lB9m. 
186. — duleiiu. 295. — horrid. 
6%. — volanlaUt Geachmacksrich- 
tuDgen. '- Laeliui ist wohl Glosse. . 

84. Firiaihui hatte in Lusitanien 
einen geßhrlichen Aufstand erregt 
und wurde ermordet im J. 614 (140). 
Cic. ofi. II 40: C. Laeliui praetor 
firiathum fregit et comminuil fe- 
reeilalemgue eiui ita repprenil, ut 
laeile bellum reliquii iraderet, was 
übertrieben ist. — primai 6c.partet. 
183. 308. 327. priorei 317 ; zu 241 £. 
— Ir. fuiue, 46. 87. 88. 104. 

85. Smyrnae im J. 676 (78), als 
Cicero nach Bhodus und Kleins»eD 
reiste. 315. Rutiliut lebte dort in 
der Verbannung. 113. — *a^» «v 



T,Google 



BRUTUS. § 8 



55 



coDsulto P. Scipio et D. Brutus, ut opinor, conaules de re atroci 
magDaque quaerereBt. nam chu in silva Sila faeta caedes esset 
notique bomines iuterfecti inBÜBularetnrque familia, partim etiam 
liberi societalis eins, quae piearias de P. Coroelie L. Mummio 
ceasoribus redemisset, decreiisM senatttm ut de ea re cognosce- 
rent et statuu'eiit coosules. caasam pro publicaws accurate , ut 8i 
semper solitus esset, eleganterqu« dixisse Laelium. cum coosules 
re audita 'amplius' de consili seBtentia pronuntiarissent, paiu»B 
iaterpositig diebus iterum LaeUwn muUo diligenüns meliusque 
dixisse, iterumque eodem modo a cousulibus rem esse prolalam. 
tum Laelium, imm eum socü d(»num reduxissent egissentque 
gratias et ne deJatigaretur oraviasent, locutum esse ita: se, quae 
fecisset, bouoris eonun causa studiose accurateque fecisse; sed 
se arbitrari, causam illam a Ser. Galba, quod ia iu dicendo arden- 
tior acriorque esset, grarius et vehemeutius posse defeodi. ita- 
que auctoritate C. Laeli publicaaos causam detulisse ad Galbam; 



i05, 3; tn edielo praator hfvihir- 
de familia publieanorum, ted ibi 
nonomntt lami, ud eorpia quod- 
dorn tarvonoR demomlrahir huhu 
rei eataa paralum, hoc eil veefi- 
gaiii cataa. Digg. L 16, 17, 1; 
pubUea veetigaHa inlellegere de~ 
bemui, ex quitui vteftgal fiicut 
eapil, guate ett vtcKgal porba 
vel eenalium rerttm, ibm lali' 
narum et taetallorum et piearia- 
nan. — ceTuoribta im J. 612 (142): 
über dag Asyndeton zu 224 r. E. 
— eoTutilm; sie wurden beauflngt, 
eine Untenncbung eitra ordinem 
■niQstellen (copiotcere) und das 
Urteil xn sprechen {ilatutre). Digg. 
V 1, 2, 6: praeter debet eauia 
eagnila efaluere. Ihnen m Seite 
»tand ein comilittm tod Bechta> 
kimdigea, welches uach erfolgter 
Abstinunnag Min Gatacbten (»n- 
Untia) abgab, nach welchem dei 
Torsitiende MagiBtrat den Aus- 
sprach that {prommliare). 

86. 'amplitu' erklärte der Tof- 
gitzeade, wenn die Richter 'nen 
Uquet' gespiocbeu batlen, and eine 
Deae Veriiandlmtg nüthig war. — 
hoturit Mrwn coKra, aus AchtiiBf , 
petsfialicher RAckaiebt für «c. — 



e» audivi oum dieerel 305. de or. 
11 144. ISS. — coli, im J. BIS 
{138); IQ 107. — Sila an Beig- 
wald in Brattien, wo l>eaonders 
das berfihmte bruttiscbe Pech ge- 
wonnen wurde. StraboVI p. 26t: 

w/tto*' t^ Bfwniav, ov Siiav 
italevatv, liSavSföi it itai n!v- 
ieoi, jO^MK htxoMoiiiotv median'. 
Smu. Hai. fr. AmJ)T. XX 5 f. (16): 
^ia /lear^ iarivvhjs eis eixoSo/me 
T« Koi fcniTTijyias nai xävtai SXXiff 
xtevaaiatifir ev&izov . .tjSi rtiiÄrnj 
xaiTCurrÖTTi mmni^ehai Mal jtofr 
ifft Ttaaäv bis ia/itv ^/iiis sum- 



hnifiivvv Bpnxiav n^TTav, 
ifi utyaiac o räv 'Pttpalanf Si, 
tm&' Stcaa%ov ivtamhv tu : 



ie äberiiaupt d 



Terpachtet an Staatsp&chter {publi- 
«dt^, mdatens ans den ffitterp, 
welche zn einer loeittai fQr die 
Pachtung {reiimert) znsammen- 
traten. Sie Sclaven, weicht sie Tür 
d«i Zweck ihrer Pachtnng hielten, 
bildeteo ihre familia. Sigg. L 16, 



T,Google 



56 



BBDTOS. § S7. es. 



87 iUam autem , quod ei viro succedendum esset , verecunde et d«- 
bitanter recepisse. aßum quasi comperendiDatas medium dien 
fuisse , quem totum Galbam in cousideranda causa compouenda- 
que posuisse ; et cum cogoitionis dies esset et ipse Rutilius ro- 
gatu sociorum domum ad Galbam mane venisset, ut eum admo- 
neret et ad dicendi tempus adduceret, usque illum, quoad ei nun* 
tiatum esset cousules desceudisse, omuibus exclusis commenta- 
tum in quadam testudine cum servia litteratis fuisse, quorum 
alii aliud dictare eodem tempore solttus esset, iaterim cum 
esset ei nuntiatum tempus esse, eiisse in aedes eo colore et eis 

S8 oculis, ut egisse causam, non commentatum putares. addebat 
etiam, idque ad rem pertinere putabat, scriptores illos male mul- 
catos exisse cum Galba; es quo significabat, illum oon in ageudo 
solum, sed etiam in meditaudo vebementem atque incensum 
fuisse. quidmulta? magna exspectatione plurumis audientibus, 
coram ipso Laelio sie illam causam, tanta vi tantaque gravitate 
dixisse Galbam, ut oulla fere pars orationis silentio praeteriretur. 
itaque mullis querellis multaque misenitione adbibita socios om- 

handlung als die entscheidende 
SchlassTerhandiong ansehen. — 
tuque — quoad, die ganze Zeit hin- 
doich bis . . ad fam. XU 19, 3; mihi 
guidem utque curat erit qaid agat, 
dum quid egerii iciero. — deieen' 
ttüte, nimiich in forum, das in 
der Niederang lag. — aommenlari 
begreift die geistige Thäügiceit, 
durch welche der gesamrate Stoff 
für die rednerische Darstellung Tor- 
bereitet wild, dies geschehe durch 
Nachdenken und Ueberlegung, oder 
Aufachreiben von Notizen, Ent- 
werfen der Disposition, Äusfähning 
einzelner Th eile dbw.j ebenso eom- 
menlaiio (165), iiotnBienlariiu(i6i). 
Uitudo. Varro de ling. Lat V 



ardentior, ansichcrc Bessemng für 
das hat. adortor oder adhorlor. 
87. rscap. 155. 207. de or. U 
101 : nonnulH caiuai dieunt incog- 
nitat. in quo ett ilia quidam 
magna offentio vtl neglegaatiae, 
nuctplü raöut (auf eigene flaad), 
v«l perfidiae, reeepüt (auf Bitt«) 
IL mit Verpflichtung). — eompe- 
rendinalut. Dorch die lex Servilia 
des G. Serviliua Gianda (224 m.), 
war bestimmt, dass nach der Ver- 
theidignng der drittnäcbste (Ge- 
richts-) Tag festgesetat wurde zur 
xwriten Verhandlung, so dass es 
also nicht mehr in der Wahl der 
Bichler stand, ob sie 'ampliut' aus- 
sprechen wollten oder nicht; die 
zweite Verhandlung musste statt- 
finden u. dann der Spruch erfolgen. 
DiescB Verfabren biess eomperen- 
dinalio. Cic. Verr. 1 § 26: Glaueia 
primut lulil, ut oomp»rendinara- 
twreut; anlea veliudieari primo 
polerat val 'ampliut' pronuntiari. 
Eine dgentliche comperendinatio 
gab es also damals noch nicht 
iquaiiiS), aber Galba musste nach 
iweimaligem Anbchob seine Ver- 



161: 



loeui li nuthu relichu erat, ttüt 
dioo qui eitel, dicebatur teiludo 
ab lettudiniä tifnitituditit , ul ett 
in praelorio in catlrii. — aadtt, 
die Vordeniume. 

88. tignificabaf, ganz eigentlich 
Mignitm faeiebal, er schloss. 112. 



T,Goo(^lc 



BBDTUS. S 89. 90. 



57 



nibus adprobantibufl illa die quaestione liberatos esae. es bae ^ 
Raüli narratioue suspicari licet, cum duae suminae sint in ora- 
tore laudes, una subtiliter disjUitaDdi ad docendum, altera gnvi- 
ter agendi ad animog audientiut» permoTendos , multoque plu» 
proflciat is, qui inflamtnet iudicem, quam iile, qui doceat: ele- 
gantiam iu Laelio , Tim in Galba fuisse. quae quidmi vis tum 
maxume cognita est, cum Lusitanis a Ser. Galba praetore contra 
interpositam , ut existumabatur , fidem interfectis, L. Libone tri- 
buno plebifl populum incitante et rogationem in Galbam privi- 
legi similem ferente, summa senectute, ut ante dixi, M. Cato le- 
gem suadens in Galbam multa dixit; quam orationem inOrigines 
suas rettultt paucis antequam mortuns est diebns an mensibus. 
lum igitur nihil recusans Galba pro sese, populi flomani fidem W 
implorane cum auos pueros tum C. Galli etiam ölium Qeas com- 
mendabat, cuius orbitas et fletus mire miserabilis fnit propter 
recentem memoriam darissumi patris. 'isqne se tum eripuit 
äamma, propter pueros misericordia populi commota', sicut 



ad Att. XVI 7, 5: aliud non 
habto, quod ax aii a U vtrbU 
tigrti/ieari ptttam. — Hlentio. Vgl. 
164 E. 

69. GaUd cos. 610 (144) kimpH« 
als Praetor im Jahr 603 (151) un- 
glficklich gegen die Lusitauer und 
tfidtete oder verkaufte mit einem 
BchlDiiliclien Treubrucli die, welche 
sich ihm ergeben hatteo. 80. — 
Irib. im J. 605 (149). Liv. perioch. 
49: CHiB L. Scribomia tr. pl. ro~ 
galionem promuigauel, ut Lun- 
tani, qui in fidem populi Ramani 
dtditi a Ser. Galba in Galliam 
vtttitient, in libertatem reititue- 
renlur, if. Cato acerritne luatii. 
— Privilegium, ein Aagoihaiege- 
Mli, das sich hinfig auf eine «In- 
seehte Person bezieht, bei Cicero 
in dem Slme, dsss es gegen sie 
gerichtet ist. de legg. III 44 : in 
privoi hominet lagt» ferri nolw- 
entnt; id e$t enim Privilegium. 
Oellius X 30: iutta de tingulit 
eoneepta privilegia voeari debent, 
quia veteret priva dtamvnt, qua» 
not tingvla dietmut. — reit, de 
orat. I 227: quam orationem in 
OrigittÜiU tuii expottUt ipee. Li*. 



perioch. 49 : exttat oratio et in 
annalibia ipiiut inchita. — an 
menribui eigentlich eine selbslün- 
dige Frage 'oder waren es viel- 
leicht .. '?i Gic. glaDbleursprÜQg- 
lichj es seien wenige Tage gewesen, 
aber es fiel ihm noch ein, dass es 
aoch wohl Mooate geweaen sein 
könnten (de So. II 104: Simonidei 
an guü aliut. ad Att. XI 6, T. ad 
fam. VII 9,3: Cn. Oelavim ett an 
Cn. Comeliut quidam iutu fami- 
liarit). Er war nimlich angewiss 
ob Uboim Jahr 605 (149) oder 604 
(150) Tribnnwar; ad Att. XI[5,3: 
vide quaeio, L. tibo, ille qui de 
Ser. Galba, Centorinone et Mattilio 
an T. Quinelio Hf, Jailio coti. tr. 
pl, fuerit. Daher kommt auch die 
Angabe, dass Calba jenea Frevel 
als Praetor begangen habe, den 
andere ins folgende Jahr verlegen. 
90. Galli (78) 'propinqui tui 
Quintum pupittum fiHum' , de or. 
I22B. — mire miterabilit iatohat 
Zweifel ein Nachklang ans Cstos 
Origines, welche Cicero toi Angen 
hat. — iique. de or. 1 22S apud 
Catonem teriplum em video, niii 
puerit et laorimit u*ut ettel, poe- 



T,Google 



58 



BIIUTU& 8 00. 1 



idem scriptum reliquit Cat«. atque etiam ipsun LiboBem dob 
infantem vtdso fuisse, ut ex orationibu» eius iotellegi poteBt. 

91 Cum bMtc dixiHem et paulnm interquierissem., quid igitur, 

inquil, est causae, Brutus, si tauta firtus in ontore Galba fuit, 
cor ea nuUa in oratiouibua eiuB appareat? quod mirari uou poa- 

älaum iu eis, qui nihil omaina scripti relitpierusL uec euiin «at 
eadem, inquam, Brate, eausa non scribendi et »od tarn bene 
scribendi quam dixerint. nam Tidemus alio« oratores inertia 
nibü Bcripaisge, ne «kunesticus etiun labor accederet ad forensem 
(pleraeque eDimseribunturorationesbabitaeiam, uonuthabeaa- 



ntu autri daiurum fuiite. — Libo 
hat auch Banales gegchiiebea. — 
non inf. (77) gani eaj TWbnndeo : 
dämm lUam, nicht n« . , quidam. 
91. inquit..ßivlu*.- 204. de oi. 
II 59. UI 226 Bu«i! obtecro , in- 
quil, Cratte, Juliui. p. Quiaclia 19. 
Sieht kein mit inquil Terbnndenes 
einleitendes Wort an der Spitze 
des Satzes noch tritt sonst ein Zu- 
satz zn diesem oder zum Saltject, 
so yr'iri inqtiU mil nBcbtolgea- 
dem ElgeoDBinen oder Pronomen 
in die directe Bede eingeschoben 
(10.74. 123 usw.; über Ausnahmea 
B. Madvig lu Cic. de Sa. ü 4, 11 
und noch de or. II 367 Ute inquU 
gegenüber zahllosen Beispielen von 
inquil ille; eig-eathümlich II 13; 
dagegen 11 232 gebärt hie inm 
VordersBti): in allen anderen Ffillen 
wird inquit allein eingeschoben 
und das Subj. stebl von ibm ge- 
trennt vot der directen Rede (18. 
62. 125 MW.; beide Fälle 260). 
Dana beginnt der Sati xamelsl mit 
(um, vi, ai, hie, hoc hco, weniger 
Unfig mit aiqae, auUm , (ve[) 
u( 'i.B.' oder relativem Anschlags, 
seilen mit deinie, po*l, ted, vero, 
acta, . . quidnn, *i quidem, auch mit 
vix, bau, praeelara, afttw^e, und 
auf dieses Wort folgt in weitaus 
den meisten Fällen unmittelbar 
der Name oder das ihn vertre- 
tende ProDomen, dahinter b1»- 
daaa hinfig noch genauere Bestim- 
mungen darch ein part. (ridem), 
eb adv. (camttor), oder Zwischen- 



sätze (zu 219. 300). Ohne eiolei- 
tendesWortVt cafa, xaiil; huic 
ndrnn Antipho 'baro' inquil dir. 
II 144. p. Plane. 27, 65; (mm 
Dativ vgl. Tusc. V 117. I 104in. 
scad. I 2. div. I 122. Gato 11. tum 
mihi Pilo 'quid ergo?' inquil, 
Bn. V 76, Bcad, II 63; angewfihn- 
licb ad Ätt. V 1, 3E. de re p. I 
b9 g. £.): acad. U 73. nat. d. UI 
50. de re p. I 14. 36. Tose. V 91. 
117. Gornil. ad Herea. IV 63. 65. 
— ea nulla. 106. tl8E. 153E.— 
qnod: der Gedanke ist seltsam >ub- 
gedrückt. Brutus will sagen; wer 
eine wirkungs reiche Bede nicht 
aufzeichnet, spricht damit sein Be- 
gnügen mit dem gegen wirtigea 
Erfolg u. seinen Verzieht auf lit^ 
rariscnen Buhm sos; hei dem aber, 
der sie TerSSentticht , isl man be- 
rechügt, voraueiaeetzea , dasB er 
nicht bloss durch den Vortrag habe 
wirken wollen, sondern auch ein 
literarisches Knnatweiif geliefert 
habe. Diese Erwartung tinscht bei 
Galba. aäm bestätigt die Berech- 
tigung, zwischen den non teri- 
benlet und den non tarn btin teri- 
bantnquaiadix. einen Dnlersehied 
zu machen (non eadtmeauia); die 
erste Klasse wird Z. 7— p.ä9Z.6 be- 
handelt, die zweite am Beispiel des 
Galba p. 59 Z. 6 ff. geschitderU Den 
UebeigBDg bildet qaod , . con- 
lingil: das« sie wirklich beiaet 
sprechen als schreiben ist thst- 
siehlieh (im Ge^eoasts ta pu- 
lar«) der Fall bei p»ring. kom. 



T,Googlc 



BRUTUS. § 92-84. 



54 



tur); atioE n<m laborare ut melioree flaut (nulla e&im res tantun 91 
ad dicendum proficit quautum scriptio); memoriam auteln io 
posterum iDgeni sui uon desiderant, cum se putant satis mag- 
tiam adeptos esse dicendi gloriam, eamque etiam maiorem vitum 
iri, si in existumantiuin arbttrium sua scripta non veoeriot; alios, 
quod melius putent dicere se posse quam scribere: quod perin- 
geniosia faomiuibus neque eatis doctis plerumque cootingit, iit ipsj 
Galbae. quem fortasse vis non ingeni solmn sed etiam aninü 93 
et DBturalis quidam dolor dicentem inceadebat efflciebatque, ut 
et iucitala et gravis et vebemens easet oratio; dein cum otiosug 
stilum prebenderat motusque omnis animi , tamquam ventus, ho- 
minem defecerat, flaccescebat oratio. q«od eis qui limatius di- 
cendi coDsectantur genus accidere non solet, propterea quod 
pnidentia numquam deficit oratorem, qua ille utens eodem modo 
possit et dicere et scribere ; ardor animi non semper adest, isque 
cum consedit, omnis illa vis et quasi flamma oratoris esstinguitur. 
banc igitur ob causam videtur Laeli mens spirare etiam in scrip- 94 
tis, Galbae autem vis occidisse. 

FueruDt etiam in oratonun numero mediocrium L. et Sp.2& 
Mummii fratres, qaorum exstant amborum orationes;simplexqui- 
dem Lucius et anliquus, Spurius autcm nibilo ille quidem ornatior, 
ged tarnen aatrictior; fuit enim doctus es disciplioa Stoicorum. 
multae sunt Sp. Albini orationes ; sunt etiam L. et C. Aureliorum 



Keineswegs wird non «ad«m e. als 
'mehrere Urseeben' durch aUoi . . 
aliof . . aliot specificirt; dano 
hitle es weder enim heissen können 
noch et non t. b. icrib. (sondern 
nur aut non). 

92. tcriplie. 321. de or. I 150 
Caput Btt . . . quam plurumum 
scribere, itilui optumui et prae- 
tlanlUtumui dice/idi effeetor ac 
rnagüUr. — mamoriam geht auf 
beide eben genaoalea Aiteo von 
Bedaern. — exUhtmare, von der 
kritischen BeurleiluBg und Wür- 
digung. S2. 122. 146. 200. 239. 
253. 320. — doctit beieichoet die 
feine künstlerigche Durchbildung. 

93. dolor, aä&os, mit Beziehung 
anf die eigeuthfimliche Anlage des 
Galba, der be^ondera Hilleid zu 
erregen wusste. 88. 90. ~ oum 
preiUnderat, flaeeeieabat, vgl. Z. 



S T. u. — flamma 'Fener' mil Be> 
ziehang auf ardor 'Glut' (2TS). 

94. amborum statt ulriutque, 
weil sie auch in ihren Reden za 
eineai Paar vereinigt werden. 83. 

— L. lUummitu ^chaiciu , cos. 
608 (146), der Eroberervon Corinth. 
Sein Brnder Spurius begleitete ihn 
auf sdnem Feldzug. Von diesem 
erwähnt Uc. (ad Alt XiB 6, 3) 
epütulat vartiealü facelü ad fa- 
miliäre! tuittai a Corintho. — 
attrieüw. 120. 309. — lamm aber 
doch halte er einen Vorzog. — Sp. 
Peittaniia Albintu, cos. 606 (148). 

— L. Aweliat Oretlet, cos. G28 
(126), a. 100: siegreich gegen die 
Süden, Der andere ist unbekannt. 

— aliqtio in num. eise bedeutet 
'bei etwas einigermaasen mitzählen' 
(lOS); statt aber am für» au aeti«! 
'einiges gelten als Redner', verbin- 



T,Google 



60 BBUTtJS. S 95. 96. 

95 OreBtarum, quos aliquo Tideo tu numero oratorum fuisse. P. 
etiam Popillius cum civis egregius tum doq indisertus fuit; Gaius 
vero, filius eius, disertuE, Gaiueque Tuditanus cum omni Tita 
atque victu excultus atque eipolitus, tum eius el^gans est habi- 
tum etiam oratiouis genus. eodemque in geuere est habitus is, 
qui iniuria accepta fregit Tl. Gracchum patientia, eins in rebus 
optumig constantissumus, H. Octavius. at vero H. Aemilius 
Lepidus , qui est Porcina dictus , isdem temporibus fere quibus 
Galba, sed paulo minor aatu, et summus orator est habitus et . 

9S fuit, ut apparet ex orationibus, scriptor saue bonus. boc in ora- 
tore Latino primum mihi videtur et levilas appaniisse iUa Grae- 
Gorum et verhorum comprehensio et iam artifex , ut ita dicam, 
stilus. faunc studiose duo aduiescentes ingeniosissumi et prope 
aequales, C. Carbo et Ti. Gracchus, audire soliti sunt; de quibus 



det maD dieses Subst. eag mit in 
num. •= in eiD[geiii Redners n gehen 
Bteheo. 113. 117. 213. 221. 78- 
aliquma num. oölinebal 115. 243. 
95. P. PopiUitu Laenat, cos. 622 
(132), veifolgte die Anhäoger des 
TL Gracchus mit der äusserslen 
Strenge and Grausamkeit; er wurde 
deshalb durch G. Giscch HS aU Tribun 
im J. 632 (122) verbannt, im Tolgen- 
den Jahr aber zuiückbenifea. 123. 

— egregiut. Cicero nimmt einen 
eineeiligen Partetotandpanlct gegen 
die Gncchen ein, deren Bestre- 
bongen er nicht gerecht benrteilt. 

— C. SemproTtiiu Taäitama, cos. 
625 (129), siegreich gegen die la- 
pifdCB; auch als Historiker geachtet. 

— oita atqua vietu, de legg. III 
32: nobilittm vUa victuque mu- 
tato morai mulari ciailaiuBi ptilo. 
Neb. AIcib. 1, 3: tplmdidtu non 
mimu in vila guam vichi. vita 
iit das allRemeiDe Wort, vieltu 
das physische Leben; in ihrer Ver- 
bindung bezeichnen sie das ganze 
Aiiflreten im öffenUichen nad Pri- 
vatleben, etwa 'Leben nnd Treiben'. 

— fl-egit. 109, — M. Oelaiiiut 
mit Ti, Gracchus Trihnn im J. 621 
(133), inlercedirte beharrlich gegen 
dessen GesetivorschUge, bis er aof 
Gracchus Vorschlag durch einen 
VoIkibeachlnsB Kines Amtes ent- 



selxl wurde. Er hielt Iren zur Sache 
der Optimalen (in rib, opL conti.) 

— Lepidui, COS. 617 (137), s. 106. 
Das Urteü Ober ihn bestätigt Atti- 
cns 29&. 

96. hviiai,lei6r7js, von der Glätte 
und Flüssigkeit des Periodenbanea 
und bei den Dichtern des Versbaues, 
de or. III 171: collocaiionit eil 
componere et itrutra verba He, 
ut neVB aiptr eorvm concurtut 
nevt hiulcut tit, ted quodam modo 
coagmentatat at levit. or. 20: ora- 
tiona leoi et ilmeta et larminata. 

— eompre/ientio. 34. — tiiltu, als 
das Werkzeug, wird, nicht ohne 
Entschaldigung , arli/ex genannt, 
wie maniu artifex. Später ist ar- 
tifex auch das durch Kunst hervor- 
gebrachte, was den Künstler Ter- 
räth, wie artifex motut Qnint. IX 
4, S; ariificei bovei Propert. III 
29, S. — ut ita dleam steht nach 
dem zu entschuldigenden Worte 
noch 12t. 160. 2S5, vor demselben 
35. 129. 203; vgl. de or. III 165 
ti vereare ne paullo durior tränt' 
lafio tue videalur, THolIienda etl 
praepotito laepe verbo; ut ti 
olim it. Catone mortuo 'pupillum' 
»enatum guit relietitm dieeret, 
paullo duriut; ein 'ut ita dieam 
pupillum' , aliquanto miHut. — 
Carbo, 103, — tum, sogleich. 171. 



T,Google 



BRUTUS. § 9 



61 



;<>o iiK-cuüi bj<^as «ni, uum de seaioiitus pauca disero. Q. enim 
Pompeius noo contemptus orator temporibus jllis fuit, qui sum- 
mos honores, homo per se cognitas, sine uUa commendatione 
tnaiorum est adeptus. tum L. Cassius multuiD potuit, uon elo- 9' 
(|uentla, aed dicendo. tarnen; homo non bberalitate, ut alii, sed 
ipsa tristitia et severitate popularia, cuius quidem legi tabellariae 
M. Antius Briso tribunus plebis diu restitit H. Lepido consule 
adiuvante; eaque res P. Africano Tituperationi fuit, quod eius 
auctoritate de sententia deductus Briso putabatur. tum duo 
Caepiones multum clientes consilio et lingtia, plus auctoritate ta- 
meD et gratia sulilevabant. Sex. Pompei sunt scripta nee nimis 
extenuata, quarnquam veterum est similis, et plena prudentiae. ^^ 
P. Crassum valde prol>atuni oratorem isdem fere temporibus g^ 
accepimus, qui et ingenio valuit et studio et habuit quasdam 
etiam domesticas disciplinas. nam et cum Eummo illo oratore, 
Ser. Galba, cuius Gaio filio flliam suam coUocaverat, afßnitate 



iatn ad te radao , sagt znr Gnt- 
fichuldigung einer kurzen Enlfer- 
noDg Palaestrio bei Plautng mil. 
glor. 1020. — Q. Pompeiui Ruftu, 
eoB. 613 (141), führte denKrieg in 
SpaDJeD gegen NnmaDÜa dd glück- 
lich. Er war der erste Pompeing, 
der Consal warde, äa homo noTua. 
263. EttengD spricht Cicero von 
uch GatiL 1 2S: (e hominem per 
ie eognitum, mala eommendatiant 
maiomm; sonst auch homo a ta 
arbu. 175. 

97. L. Cattiiu Langiaut, von 
ehrenfester Strenge, bekannt durch 
seinen Aasspruch 'cni bona V Abcod. 
an Ck. p. Mil. 32 : L. Cattiui fuit 
tuvtmae vir teveritatit. it quoHent 
qwattitor iudicii alietiiut eitel, in 
qua quaereretur d» homine occito, 
tuaiebat alque eSam praeibal iu- 
dieibut hoc, ut quaererelur, cut 
bono fttiMMtt ptrire tum, de cuiuä 
motte quaertbatur. & gab als 
Tribun im J. 617 (137) die lei 
Cassia Ub«l]«ria (106), nach wet- 
cber JD den öSentlicben Geritdtten 
nicht mündlich, sondern durch ta- 
bellae abgestimmt wurde. — liba- 
ralitat von dem , der andere ge- 
währen Ifisst. — Iritl. el M», 29 B. 



— Arrieano. Ch:. legg. lU 37 r 
Cauiae legii eulpam Scipio nttli- 
nat, quo auctofe lata esse ditilar. 

— Cn. Serviliut Caepio, cos. 613 
(141), vvAQuinlut, cos. 614 (140): 
er liess den Viiiathas ermorden. 

— Sex. Pompeiut, wahrscheinlieh 
der Vater der 175 erwälmten 
Brader. 

98. P. JAeiniut Crattue Sfueia- 
niu, von dem es de or. I 240 heiggt: 
fiiil in nttmero ditertorum, led 
par Galbee nullo modo. Er war 
Gonsul 623 (131) und fiel im folgen- 
den Jahr im Kriege gegen Aristoni- 
eos in Asien. Gell. I 13: Crattui 
a Sempronio Atellione et plerii- 
qae aliit kiiloriae Somanae lerip- 
toribut Iraditur habuiiie quinque 
rerum bonarum maxima et prae- 
eipua : quod ettel ditiitimiu, quod 
nobiUsiimui,quod eloquenliirimui, 
quod iurit oonnüHuMutj quod 
ponUfex maximui, — domatt., in 
sdner Familie, als Fsmilienbesiti, 
nimlicb eloquenUa nnd ioris pra- 
dentia. 210. 212 m. 252. — Gaio. 
127. — cuiut Gaio fiUo. p. Arcfa. 
6 aiui Pia fiHo; p. CInentio 25 
eiut Luciun ßlium; nai deor. 
Ol 39 mu PalatHumaM filiutn. de 



T,Google 



62 



BBUTÜS. § 9S— 100. 



aese derinserat et, cum esMi P. Mnci aüub tuni^^^px^ k<j:..»< 
P. Scaevolam, domi ius civile cognoverat. in eo industriam con- 
slat summam fuisse maxumainque gratiam, cum et consuleretur 
gg pluramum et diceret. horum aetatibus adiuncti duo C. Fanaii, 
C. et H. filii, fuernnt; quorum Gai filius, qui godbuI cum Domitio 
\ fliit, unam aratiouem de sociis et DomiDe Latino contra C. G-rac- 
chum reliquit aaoe et bouain et oobilem. tum Atticas: quid 
»go? estue ista Fanni ? nam raria opiaio pueris nobis erat, alii 
a C. Pereio, litterato bomioe, acriptam esse aiebaot, illo quem 
Bigaificat ralde doctum eese Lucilius; alii multos nobiles, qaod 
lOoquitque potuisaet, ia illam orattonem contuüsse. tum ego, au- 
divi equidem ista, inquam, de maioribns oatu, sed numqoam sum 
adductus ut crederem; eamque saspictooem propter baue cau- 
sam credo fuisse, quod Fannius in mediocribus oratoribus babi- 
tus esaet, oratio autem vel opluma esset illo quidem tempore 
srationum omnium. eed nee eiiismo(b est ut a pluribus ooufusa 
Tideatur — unus enim sonus est totius orationis et idem atilus — , 
nee de Persio reticuisset Graccbus, cum ei Fannius de Menelao 



or. I 32S propingtii tut Quinhat 
jmpiUum fikum, — P. Muei, cos. 
679 (175). — P. Seamale, «oa. 
621 (133), nach ätm Tode seines 
Brnden pontifex manmas; als 
Bechtsgelehrler, besonders durch 
seJDe Seaatniss des ius pontifidum 
bef&hint. 108. — conmlertlur, zu 
113 £. rt*pandert. 

99. Cai ßliu*. Cicero war, wie 
am teines Anfragen an Atticas ber- 
Tocgeht (XU b, 3. XVI 13 c, 2) nicht 

Enz im Beinen, wie diese beiden 
fflnius XU HDterscheiden seien, nnd 
UeltdenConBaldegJabrs632 (122) 
filf den Sohn des Gaiog, w&lirend 
eine alte Inschrift ihn als C. FAN- 
NIVS. M. F. COS. bezeichnet. l>er- 
selbe war Tribun mit Tl. Gracchus 
621 (133). Et hatte den Seinanen 
Streba. — qvonan . . aller autani 
101. — de toeiU at nomine La- 
äiM, welchen C. Gracchus dasBäi^ 
ceitecht ZB eitheilea «orgcschlagen 
hatte, während die dem nootea La- 
ÜoDtn angehangen bisher nur in 

JriTst rechtlicher Gemeinsehafl mit 
mBOinern standen, die socli aber 
weder Öffentliche noch pilvatrecht- 



Uche Gemeinschaft mit ihnen halten. 
169. — varia opinio. Dieses Ge- 
rede ist charakleriatigch für das da- 
malige Partei treiben ; sicher ist es 
Ton den AnhGngen des Gracchus 
ausgegangen. — C. I^rtlo. de or. 
U 25: C. LueiUut (der bekannte 
Satirendiefater, geb, 5T4 (180), gest. 
6S1 (103)) diear» tolebal, ea qua« 
teribaret neque oi indaetitrumit 
le nequ» ab doetittumii hgivaüa; 
da qua atiam teripttt 'Partium 
nan eure lagert, hie fliit annn, 

nm homintitn äoeKtnmua. — 
lUlar. SOG. 

100. attat-tttet anfitUig atln- 
hirt für Itai. att — opi. arat. — 
Menafata aas Marathoa in Pfaöni- 
kicn war, wie sonst überliefert ist, 
Lehrer des Tih. und, wie wir hier 
sahen, auch des C. Gracchus io der 
Beredaamkeit — eelarit. Auf C. 
&*ccbiis ISsat sich wohl auch be- 
licbtn, was Plnltrch von Tib. be- 
richtet (Ti. Gr. 6): ai&it *ti' aö- 



T,Google 



BBDTUS. $ 100—102. 63 

Haratbeno et de ceteris obiecisaet; praesertim cum FanniuB 
aumquam sit habitug elinguis. nam et causas defensitarit et tri- 
buDatus eiug , arbitrio et auctoritate P. Africani gestus , non ob- 
Bcunig fuit. alter aatem C. FaDiiiiis, H. flliue, C. Laeli geaer, etioi 
moribus et ipso genere dicendi durior. is soceri instituto, quem, 
quia ab eo cooptatus in augurum collegium nbn erat, non admo- 
dum diügebst, praeeertim cum ille Q. Scaevolam sibi minorem 
natu genenim praetulisset, — cui tarnen I.aeliu6 se excusanB, non 
genero minor! diiit se iUud, sed maiori filiae detulisse — is tarnen 
instituto Laeli Panietium audiverat. eius «mnis in dicendo h- 
cultas ex bistoria qwius non inelegauter scripta perspicJ potest, 
quae neque uimis est inians neque perfecte diserta. Mucius au- 102 
tem augur quod pro se opue erat ipse dicebat , ut de pecuniis 
repetundia contra T. Albucium. ia oratorum in numero non fuit, 
iuris civilis iutellegentia atque omni prudentiae genere praestitit. 
L. [Caelius Antipater scriptor, quemadmodum videtis, fuit, ut 



104. — praattrtim mmt knäpft 
grammatisch nicht an «m^nmaitH-- 
modi ett BD, Bondern bedeht sich 
«uf den aUgemeinen Gnindgedanken, 
dass die ttede dem Fanniiu nicht 
abzaBpiechen se). 

101. C.f'dnnüu hatte in Spanien 
im J, 612 (\A1) tapfer gefochUn. 
Nach der begrändelen Ansiebt des 
Attionti (ad Att. XU 5, i) war 
nicht der Eutoiiker FanniDS, vi^ 
mehr da rorher «wähate Sohn 
des Marens, Schwiegeraohn dei Lm- 
lius. — tibi tadelt QulnUlian (VU 
9, 12) aU zwtideBlig , da es aaf 
sooer und Pannbis belogen werden 
kÖDne: vgL Z. 4 v. a. — (* ttrmm, 
Dämiich ftMUfiiom eum non diH- 

C'«f (eS). Ser^ingeschobeiieMe- 
aatz out vsm. ist nicht eben ge- 
schickt auch mit Umteit angefügt. 



Stoiker, Lehrer und Freand des 
Sdpio, Laelins nnd anderer ange- 
tdMnet ftcMm-, zaLetzt in Athen 
lU. Seine Schrift neal «KV KKi^ 
novTot legte Gloero den Bachern 
de olficiis au (imnde. — hutorüi. 
399. Cicero rechnet ihn (de legg. 
1 6) la den Gcacbichtsseh reiben, 



von welchen er sagt: quid htm 
exiU quam Uli omnei? In den 
Sachen war er zuverlässig, 

102. Q. Mueiut Q. F. Seaevola, 
der Schwiegersohn des Laelius und 
Schniegervater des Redners Grae- 
sus, zum Unterschied von dem pou- 
üfei gleichen Namens (an 145) 
augta- genannt, verwaltete als 
Praetor Asien im J. 633 (121) und 
wurde im folgenden Jahre von T. 
^Uuciiufl3t)aogeklagt, abcifrel- 
gesprochen; Gonanl 637 (IIT). Vgl. 
212. Cicero hatte als Jüngling seine 
TJsterweisong genossen: 306. — 
qaod.lOS. — it in. — prudenüaiat 
mdttensjnriatiache (die iuris coosulti 
beiiMii TOTiogBwelse pradenttt) 
oad politische Einsicht. 101. 112. 
— Antipatar achrieb eine rbelori- 
siiende Geadüchtc des 2. poo. 
Kriegs, qtiaa, vid., weil seine Gc- 
sehichte viel gelesen worde. de 
ont. 11 12, S4: paubUttm tt »r«Bit 
et addidit kittoriae maiortm •«- 
ninn voeii vir optwmu*, Crani 
famUiarit, AntipaUr. leg. I 6.: 
Antipat» patUo inftavil esAanun- 
läa babuilpit virei , agrettei ille 
qttidem aigut korridm, «nu nilore 
ac pataMWt, *ed MflMn admonare 



T,Google 



64 



fiaUTDS, § 102—104. 



temporibus iUis, luoulentus , iuris valde peritus, multorum etiam 

~,ut L. CrasBi, magister. 

103 Utioam ic TJ. Graccho Gaioque Carbone talis meDS ad rem 
publicam bene gereadam fuisset, 4]uale ingenium ad bene dicen- 
dam futt: profecto nemo his' viris gloria praestitisset aed eorum 
alter propter turbulentissumum tribunatum , ad qaem ex inndia 
foederis NmnaDtini bonis iratus accesserat, ab ipsa re publica 
est inteifectus ; alter propter perpetuam in populari ratione levi- 
tatem morte Toluntaria se a Beveritate iudicum vindicaTit; sed 
fuit uterque summue orator. atque boc memoria patrum teste 

tOidicimng; Dam et CartHjnis et Graccbi habemus orationes nondum 



reliquot potuit, uC aecuraläis teri- 
berent. — laeulentut, der die Blicke 
auf Bicb zieht, stattlich. — Cratii, 
U3. 

103. C. Papiriiii Carba verfolgte 
safangB, besonderB als Volkslribua 
im J. 623 (131) die GracchiBchea 
Pline, apstec wandte er sich so, 
J3M er ab Coaanl 634 (110) Dpi- 
mins vertheidi^e', idF deEsen An- 
stiften C. Gtacchns felödtet war. 
Allem im folgenden Jahre klagte 
ihn der JoDge Grawos in (159), 
und trieb ihn zum Selbstmord. — 
Irib. im J. 021 (133). Der Hanpt- 

tunkt seiner Bestrebaogen war die 
•I. agraria, welche die alle Be- 
stimmung wieder in Kraft setzte, 
iaM niemand mehr als GOO ina«a 
vom ager publicuB betitieo sollte, 
d, h. TOD denjenigen Lindereien, 
welche durch Erobening Staats- 
«Igenthnm geworden, und an Ein- 
lelDe snm NieHbraoch aber nicht 
als BgenthoBi flberiassen werden 
waMii; lie enthielt aber mehrere 
BestimornngM), dnrdi welche die, 
welche im Besitze waren, geschont 
worden. Femer bestimmte sie, dass 
-der frei gewordene Theil des ager 

Kublicas, an welchem der Staat sein 
echt nie aofgegeben hatte, den 
BesitiloBen ingewiesen werden 
sollte. Auf diese Weise hoffte er 
wieder einen tQchtigen Mittelstand 
-in b^rQndEU. — lurb. gewöhnlich 
von der demokraÜKhen (28. 108. 
323. 273), boni von der aristokn- 



tischen Partei (6. u. o.) — invidia 
Gebiaaigkeit 127. Der Ausdruck 
stellt die Sache so dar, als habe 
der Unwillen über das fotdui Num. 
sich besonders gegen ihn gerichtet. 
Tl. Gracchna war 617 (137) als 
Qnaestor mit dem Gonani G. Hosli- 
Uns Maneinns (106) in Spanien. 
Vor Numintia gerietb dieser mit 
sebem Heer in eine verzweifelte 
Lage; um der Vemicblnng zo ent- 
gehen, achloas er mit den Numan- 
tinern einen schimpflichen Vertrag. 
Im Vertrauen auf Gracdiua, mit 
dem allein sie unterhandeln woll- 
ten, gewählten sie den Heere den 
Abzug. In Rom aber wurde der 
Vertrag verworfen und HanciBOS 
den Numantinern anegeliefert. Dass 
Gracchna hierdurch tief verLetit 
wurde, ist begreiflich ; aber (liceroB 
AufikMung ist parteiisch. — ra 
publica, ad fara. III 11, 3; te od 
ipia rt publica dafanttim teribi*. 
~ inUrfvelui, in dnem StrasMo- 
anflanfdarch Meuchelmord, —pep. 
rat p. Seat 101. 114: qtd »» in 
populari raUoRviaetarat. de leg. 
111 35: ab homiiu . . ornnw ru- 
muteulot populari ratione aueti- 

104. noM. Ihr Rnhm grflodel sich 
nicht mehr auf nobestimmte Utber- 
liefernog, wir wissen es Ton nuMm 
Vitem^ die sie gehSrt haben; nach 
deren Urteil nennen wir sie nim- 
mot or.; denn die uns erhaltenen 
Reden entsprecheu diesem Bnhm 



T,Goo(^le 



BRUTUS. § 104—106. 



65 



satis aple&didas verbis, sed acutas prudentiaeque pleoissumas. 
fuit Ti. Gracchus diligeotia Corneliae matris a puero doctus et 
Graecis litteris eruditus. nasi semper habuit eiquisitos « Graecia 
magiatros, io eis iam aduiescens Diophanem MitylenaeHm, Grae- 
ciae temporibus illis disertissntnum. sed ei breve tempus iageBi 
augendi et declarandi fuit; Carbo, cui vita suppeditavit, estinl05 
multis iudiciig caueigqDe cognitus. hunc qui audiemat pnidentes 
homines, jd quibus familiariB noster L. Gellius, qui se illi con-> 
tubernalem in cousulatu fuisse narrabat, cauomtn oratorem et 
Tolubiiem et satia acrem, atque eundem et vehemeDtetn et vaide 
dulcem et perfacetum fuisse dicebat; addebat, indnstrium etiam 
et diligeatem, et io ezercitatioDJbus commentatioaibusque muitum 
operae solitum esse ponere. hie optumuB illis temporibus estlOS 
patronus habitua, eoque forum tenente pluni &eri iudicia coep«- 
runt nam et quaestiones p«rpetuae hoc adulescente constitutae 
sunt, quae aiitea uullae fuerunt; L. enim Piso tribunus plebis 
legem primus de pecunÜB repetundis Ceusorino et Manilio cod- 
euhbtis tuht — ipae etiam Piso et causas egit et multarum legum 

nicht vollständig. Das Glied led - 
plen. gehSrt niclil mehr eh nam, 
sondern eothilt eine Kele^^ntliche 
EiDichriDknnf des Tadels. 124. 
Deutlicher lautete der Sati nam tt 
Carb. et Gracehiquas hab.orat, 
AM nondttm tatü iplendldae lunt 
varbii, guamquam acutae tuntpr. 
que pleniiiwnae. — prudenlia. 102. 
— Cornelia, die Tochter dei ille- 
KoSdpio. 211. — in aiM, daaeben 
MoSg in quibui. 105. — Dio- 

f hortet, miyäe tjv MfrvÄtjfaMK 
lat. Ti. Gr. 8. 20; e. 100; er Bei 
mit Tib. Gracchai. 

105. luppeditavil. 124. 245. — 
prudenlet, 'die sich darauf Ter- 
«anden'. — L. Gelliut. 174. — 
eontub»maiem. Von einem Feld- 
zuge des Garbo ist nichts bekannt; 
daher ist eont. not ron elnMn Yer- 
hfiltuiss engen Zuaammenlebeng in 
Teratehen, in welches nicht allein 
jüngere R5iiiei ofl ihrer An^lldong 
wegen lu ausgezeichneten MKnnem 
traten {in eonlubemio eite) , Mo- 
dem welches auch erfahrene M3n- 
ner mit Bekannten naterhlelten, 
welche wichtige and schwierige 



Aemter bekleideten, p. Sulla 34: 
L. Torqaatut, cum etiet meut 
eanlubemalit in comulaiu algua 
etiam in praelura fuiaet, mietor 
aditttor parHcept exititil. Plin. 
epp. X 94 <95) Siielonivm Tran- 
qviÜMVt, probittimaDi honetlüti- 
mvm entdititiimum virwoi, . . in 
eontubemium aitumpii. — acer 
bezieht eich wie die beiden vorher- 
gehenden ÄdieotivH ant den Vor- 
trag, i'ettement wie die lolgenden 
auf die Darstellung. Dies zeigt hier 
atqu» eundam. Aach aonst werdM) 
acer n. vehem. öfter Terbanden 
(107 E. 30, 113. 169. 171.) pto- 
fluau guidäam habuit Carbo et 
eanorum de or. 111 28. ~- dieebal. 
Cicero läsat die Worte hune qui 
audierant ganz fallen ond erwihnt 
nur noch daa bestimmte Urteil dea 
Gelliua. — - exereit 151. — cont- 
menl. 87. 

106. q-aaeit. perpatuae. Seit der 
Repuhlilc richtete daa Volk selbst 
Über alle Verbrechen, welche das 
oaput des Bürgers angingen, ent- 
weder unmiltetlMr oder durch lleber- 
tragung au ein (jescbworeoengerlcht 



T,Google 



66 



BRDTÜS. I 106— lOS. 



sut anctor aiit diesuasor fuit, isque et orationes reliquit, quae 
iiun eraQueniDt, et aanales saue esiliter scriptos — ; et iudicia 
popuU, quibus aderat Carbo, iam magis patronum desiderabant 
(abelia data; quam legem L. Cassius Lepido et Hancino consuli- 

„ bus tulit. 

^ Vester etiam D. Brutus M. ßlins, ut ex ramilisri eins L. 
Accio poeta sum audire solitus , et dicere dod inculte solebat et 
erat cum litteris Latinis tum etiam Graecis, ut temporibus illis, 
eruditus. quae tribuebat idem Accius etiam Q. Haxumo, L. Pauli 
Bepoti; et vero aute Haxumum illum Scipionem, quo duce pri- 
vato Ti. Gracchus occisus esset, cum omnibus in rebus vehe- 

lOementem tum acrem aiebat in dicendo fuisse. tum etiam P. Len- 
tulus ille princeps, ad rem publicam duntaxat quod opus esset, 
satis babuisse eloquentiae dicitnr; isdemque temporibus L. Fu- 
rius Philus perbeue Latine loqui putabatur litteratiuaque quam 



fiiT den einMlaen Fall; durch die 

SaeitioneM perpttuae (ständigen 
riehlshBre) wurde TSr gewisse 
Verbrechen dem Praetor ein für 
■liemil Anflrag' gegeben, Gericht 
lu hallen. Dies geschah lueret 
durch PiioB Gesetz für das Ver- 
brechen der ErpressuDg. L. Cal- 
pwniat Piio Frugi, Tribun im J. 
605 (149), ConsDl 62t (133|, Censor 
634 (120), weshalb er Centorim 
heisst. Seine annales waren ali 
zQferlässig geschätzt. — itagii, 
denn jetzt konnte weit weniger 
durch änsaere BeeiDÜnssang, son- 
dern zuDieiat nur dnrch Einwirkung 
auf die Uebeizeugnng der Richter 
das Urteil l>estiiniDt werden. Der 
Zusatz quib. ad. Carbo ist wegen 
tum überflüssig o. macht durch die 
Beschränknng den Gedanken schief; 
er rührt wohl niclit von Cic. her. 
— legem. 97. — Lepido, 95 g. E. 
Mancino, za 103 iniiii^ia. 

IDT. D. Juniiu Brulu» , Conanl 
616 (13S), ging nach Hispania nlte- 
rior, unterwarf bis 620 (134) Ldsi- 
tania und bekam von seinen Siegen 
über die Gallaeci den Beiaamen 
Gallateut. — Aceäii, geb. 564 
(170), führte im J. 651 (103) seinen 
TereuB kuf. Da aber Cicero, wel- 
cher im J. 648 (106) geboren ist, 



mit ihm noch verkehrt hat, mnss 
er geranme Zeit länger gelebt haben. 
p. Arcbia 2T: D, Bnilut, ntmmm 
vir et imperalor , Acei amieit- 
fumt tut earminibiu templonm 
ae jttOnitmeTitorttBi aäittu exor- 
Ttavit Muorum,- zu 73. — ut, 27 E. 

— Q. Fabiua Maxumui, von dem 
Sieg, welchen er als CodsuI 633 
(121) über die Atlobroger erfocht, 
^i/oftrop'cui genannt; er hielt die 
laudatio fürScipio. Sein Vater war 
ein Sohn des L. Aemiling Paullos 
a. von Q. Fabius Maiimus adoptirt. 

— P. Scipio Natica Serapio, Con- 
sul 616 (138), 622 (132) vom Se- 
nat um ihn ZD schützen nach Klein- 
asien gesandt, das Hanpt der ari- 
stokratischen Partei, ein Mann von 
nngemessenem Ehrgeiz nnd Hoch- 
niath. 212. — vehement ist kein 
Tadel: 'thatkr&ftig'. — oec. eitel: 
das natürlichere wire auch hier 
oee. eil. 

106. P. Comeliut Ltntuhu, wohl 
der COS. snff. 592 (162), priDcej» 
senatns, wurde bei den Graccni- 
scbep Unruhen 633 (121) verwaa- 
det. — ad rem p. für politische 
Thatigkeit. 222. 135. 178 Tgl. 
lt2A. 165 E. 222 E. 345 E. 268 B. 

— Philtu, cos. 618 (136). de or. 
II 1&4: tum lulit ailot haae d- 



T,Goo(^le 



BRUTUS, g 1 



67 



ceteri; P. Scaerola valde prudeoter et acute; paulo etiam copio- 
siuB Dec multo minus pnidenter M'. Manilius. Appi Clandi volu- 
bilb , sed paulo fenidior erat oratio, iq aliquo Dumero etiam 
M. Fulvias Flaccus et C. Cato, Africani sororis filius , mediocres 
oratores; etsi Flacci scripta sunt, sed ut studiosi litterarum. 
Flacci autem aemulus P. Decius fuit, non infane ille quidem, sed ' 
ntvita, sie oratiooe etiam Inrbuleatus. H. Drusus C. F., qni inlW 
tribunatu C. Gracchum coUegam itenini tribunum Tregit, vir et 
oratione gravis et auctoritate eique proiume adiunctus C. Drusas 
frater fuit. tuus etiam gentilis. Brüte, M. Pennus facete agi- 
tarit in tribunatu C. Gracchum paulum aetale antecedens, fuit 
eüim M. Lepido L. Oreste consulibus qnaestor Graccbas, tribu- 
nns Pennus, iUius H. filius, qui cum Q. Aelio consul fuit; sed 
is omnia summa sperans aedilicius est mortuus. namdeT.Flami- 
nino, quem ipse vidi, nihil aceepi nisi Latine diligenter lo- 
cutum. 



vilat . . humanitate poUtiorei P. 
jlfrieano, C. Laeb'o, L. FiiHo, qvi 
leeam eruditiitumot hominet ex 
Graetia palam itmper habuerunl. 
Ei b«schiftig1e eich mit Astronomie 
(de rep. [ 11, 17). — lUieratiui, 
205. — pruienUr, 102, — Sea«- 
vola, 98 E. — Maniliut, coa. 60S 
(149), als jnrisÜBcfaer Schriftstellec 
beluDnt. — Appiut Claudiut Pul- 
eher, toi. 611 (143), Schvriegei- 
Tster des Ti. GricchoB. Er wurde 
nach Ti. Graccbua Ermordung mit 
Flaccus und C. Gmcchns DI vir agris 
dindnodiB and verfolgte dieGracchi- 
schen Pläne aucli als Gonsal 629 
(125) D. wurde mit C. Gracchos 
633 (121) getödtet. — Cato, coa. 
640 (114), übernahm Makedonien 
und fQIirle einen nn glücklichen 
Krieg gegen die Skordigker in llly- 
rien; nachher wurde er wegen Er- 
pressangen verurteilt. Vell. II 8: 
C. Calo comularü, M, Caionü 
n«po$, i4frieani.»ororU filius, repe- 
bmäarum ex Maerdonia damnattu 
eil, com lii «n'iM HS IUI milibui 
aettimarelw; später wegen Be- 
stechung im Jugurthiaischen Krieg 
angeklagt ging er ins Etil. 126. 
— ttudioii UUerarum, also nicht 
des eigentlichen Redners. — P. 



Deciut, Praetor 640 (111), der An- 
kläger des Opimius. 

109. it. Liviu* Drutut der äl- 
tere (9. 222), wie Suelon (Tiber. 31 
sagt, ob exindam adverttu Grac- 
eho$ operam palronui lenatut 
dictut, vmrde als Tribun im J. 632 
(122) von der Senatspartei voi^e- 
achoben , nm durch Geaetzesror- 
Bchläge, welche für denAngenblick 
noch mehr zu versprechen schienen, 
als die des C. Gracchus, diesen und 
seine weiter gehenden Pläne za be- 
seitigen. ConanI 642 (112). — C. 
Drtlii domttm eompleri a eon- 
lultoribut tolitam accepiima, ettm, 
qtiorttm ret enet, lua ipH non 
videbanl, caecum adhibebiml du- 
eem. Tuw. V 38, 112. — M. Iv- 
niut Pennut brachte als Tiiban 
ein Gesetz ein, welches die pere- 
grioi auB Born vertrieb; dagegen 
kämpfte C. Gracchus in einer Rede. 

— CD», im J. 628 (126) ; über daa 
Asyndeton zu 224 g. E. — cot. 
im J. 587 (167). — fuit, nicht re- 
lative ifueral) HOndern absolate 
Zeitbestimmung. — omnia ist adi,, 
mmma suhst 239 ; vgl. 201 E. ; um- 
gekehrt de imp. Pomp. 13. 36. 51. 

— nam 161. — T. QuincHui Ha- 
mininut, cos. 631 (123); 259. 



T,Google 



BRUTUS. 



.TT HU adiuDcti sunt C. Curio H. Scaunis P. Butilius C. Orac- 
chuB. de Scauro et Rutilio breviier lic«t dicere: quonim neuter 
summi oratoris faabuit laudem, etsi uterque i» multis causis ver- 
Batas erat: in quibiisdam laadandi viri [etiam si masumi ingeni 
non CBsent], probabiles tarnen industria; quamquam his quidem 
Bon omnino ingenium, sed Oratorium ingenium defuit. neque enim 
refert videre, quid dicendum sit, nisi id queas solute et suaviter di- 
cere; ne id quidem aatis est, nisi id quod dicitur fit Tocevoltu mo- 

Itttuque conditius. quid dicam opus eese doctrina? sine qua etiam 
si quid bene dicitur adjuvante natura, tarnen id, quia fortuito 
fit, semper paratum esse non potest. in Scauri oratione, sa- 
pientis hominis et recti , gravitas summa et naturalis quaedam 
inerat auctoritas, non ut causam, sed ut testimonium dicere pu- 

l)2tares,cum pro reo diceret. boc dicendi genus ad patrocinia 
mediocriter aptum videbatur, ad senatoriam Tero sententiam, 
cuius erat ille princeps, vel maiume; signiflcabat enim non pru- 
dentiam solum, sed, quod maxume rem conünebat, Gdem. habe- 
bat hoc a natura ipsa, quod a doctrina non facile posset; quam- 
quam huius quoque ipsius rei, quemadmodum scis, praecepta 
sunt, buius et orationee sunt et tres ad L. Fufidium libri scripti 
HO. Curia,. 122 f. — sbt uiar- honorii divitxaruja, eeterum vitia 
gut. 204. 361. — etiam li max. 
inganii Bttanl neben quamq. Kit 
q. non omnino ingenium defuil 
ist andenkbar; der erste Sati ist 
eifit Glosse zu tam«n 'doch we- 
nigstens' (si noD Iltis rebus, attameii 
indostris probabiles). — quid die. 
deor. II 120: prudenliae ett paene 
msdioerit, quid dicandum til, vi- 
dtre; atterum eil in quo oraloriM 
Vit flla diniRH virtutque cemitur, 
eo quae diemda iwit omaie co- 
pioiB varieque dieere. — lotula, 
ns g. E. — eondit. 177. 

111. J/. jtemiiiuj Scaunu, Eoa. 
639 (115), cens. 615 (IQ9), einer 
^er bedeateodsten Vorklmpfer der 
aristokratischen Partei {propugna- 



toT rei p., p. Sest 101), 
flbeibiapt als Haster eines treTDi- 
cben Republieaners nnd ontadetig-en 
Btannes gepriesen; ein Urt«), vrel- 
ches spater allgemeine Geltong er- 
langt hat Anders ecliilderl ihn Sal- 
iDstioB (lag. 15): homo nobilit im- 
pigtr faeHona, aeidui poUntiae 



lüde oceutlaju. lieber ihn 
als Redner sagt Cicero (de ot. I 
214): vir regendae rei p, tcien- 
liinmui . .; qvi quamquani mt 
in dieendo Tninitme conlemnendtit, 
prudenlia tarnen rerum magnarum 
magit quam dicendi arte nititur. 

ted uf der regelmässige Ansdniek 
(82 E. 311.), selten ut non .. lad. 

— diaeret statt dieebat in die Ab- 
hängigkeit TOD putartt mit hinein- 
geiogen. 

112. cuiut, d. i. senatas. 114. 

— tignifica&al. vgl. 88. — prt$- 
dent. 102. — rem, das Wesen der 
Sache, das worauf es ankommt. — 
continebat statt conlinal veranlasst 
durch tignifiaabat. — potiet, das 
imperl., weil dies eine allgemein 
gültige Bemerknng istj modus po- 

tentialifl der Vergangenheit eef*. 

Cic. pflegt sich mit ahnüchen Be- 
merkungen, welche die Beredsain- 
keit angehen, an Bmlus cu wenden, 
der auch in diesem Sinne eelaNi 



T,Googlc 



BRUTUS. § l\% 113. 69 

de Tita ipsius, lectu sane utiles, quos nemo legit; at Cyri vitam 

et disciplinam legunt, praeclaram itlam quidem, sed neque tarn 

nostris rebus aptam , nee tarnen Scann landibns anteponendam. 

ipse etiam FuAdius in aliquo patronorum numero fuit, Rutiliuslts 

autem in quodam triati et seyero genere diceadi rersatus est. 

erat nterque natura vehemens et acer ; itaque cum una consulatum 80 

petivissent, non iile solum, qui repuleara tulerat, accusavit am- 

ktus designatum competitorem , Bed Scaunis etiam absolutua 

Vortrag miliiDter unterbricht. 39. 

114. — d« vila ipHui. SelbBtbio- 

gtaphicD worden Ton äieset Zeit 

■n Mafiger bei den Bömem, eine 

natürliche Erscheinung bei dem 

lebhaften Parteien kämpf nnd der 

sltgemeiner verbreiteten literarl- 

Bcben Bildong. Tbc. Agric. 1: ple- 

riqua tuam ijtti vilam narrare 

fidticiam poHui monim quam 

adrogantiam arbilrati tunt, nee 

id Rutilio et Scauro extra fidgm 

aut obtrectalioni fuit. — Cyri 

»it»m, Xenophons Ki^ov xaiSsia. 

— legunL Cicero sagt davon ad 
Q. fr.llS, 23: qvoi quidem libroi 
non line cauta no4t»r itle Atriea- 
mt» da manibut ponere non tole- 
bat: mtlhtm eit enim praetermit- 
tum in eit officium dUigentit »t 
TuodtraUimparii. Eli er hat er wohl 
beflooder« die Erecheinang im Sinn, 
anfwelclie eror. 32 deutet: naclua 
Itm etiam qui Xenophontit le ti- 
mdem etie cuperet, euiui termo 
eet nie quidem melle dulcior, ted 
a foremi ilrepitu remolfnumut. 

— lam, nicht in dem Grade wie 
Scann» Biographie für römisclie 
TerbältniBse paasend. vgl. 58, — 
tarnen erklärt man 'wenn sie gleidi 
an sich praeclara ist', aber dies 
liegt schon in ted n. gilt eoch Tom 
ersten Glied neque t. n. rebu$ 
aptam : wozu also im zweiten den 
Zusatz von lamen? Dean zu er- 
gfinzen etiamsi apta esset ist sprach- 
lich kinm möglicb. Wahrscheinlich 
liegt ein Verderbniss vor, sei es 
daas tattten dnrch Ditlographie ans 
dem (Tsteo Gliede (tarn) entstanden 
oder dasB es aus einem Begriff wie 



Jan« verderbt ist. — laudea, wie 
laudatio funebrit, die Schiidernng, 
in welcher das Lobenswerihe auf 
sehr natOrliche Weise hervortritt. 
— L. Fujidiut behielt, wie PUnins 
(n. b. 33 % 21) erzühlt, nach alter , 
Sitte BHch nach der Praelur den 
eisernen Bing bei; "eia Mann vod 
altem Schlot nnd Korn, an den 
Scsuras wohl deshalb seine Schrift 
richtete. 

113. P. RutiHw Rufut. 'eil- non 
laeeuli lui, ted omnia aevi oplu~ 
m.iu\ wie ihn Velldus (11 13. 2) 
nennt, cos. 649 (105), ging als le- 
gatus mit dem pontifex Q. Hneiua 
Scaevola nach Asien im J. 655 (9S), 
Hier schützte er die Proviniialen 
gegen die Unterdrückung der pnbli- 
cani , und zog sich dadurch ihren 
HasB zu. Er wurde wahrscheinlich 
im J. 662 |92) repetundsriim ange- 
klagt, nnd verutteiH durch den 
EinäuBB der pnbiicani auf die Bich- 
ter, welche damals aus den eijulles 
genommen wurden, obgleich die all- 
gemeine Stimme ihn für unschuldig 
erkllrle. Er ging nach Smyrna ins 
Exil, das er aucn später anf Sullas 
Zureden nicht verlassen wollte ; 
dort sah ihn Cicero im J. 6B6 (TS). 
Bier lebte er mit dem Grammatiker 
Aurelius OpiliuB in 1 literarischen 
Besciiefiignngea, schrieb eine rümi- 
Bche Geschichte in griechischer und 



Werke mCgen früher vi 
faSBt sein. — una im J.639 (11&) 
deor. il 280. — retpondere, mitn. 
ohne 1153) de itire, ist der eigent- 
liche Ansdrnek von dem ßechtsge- 



T,Google 



70 



BRUTUS. § 113-116. 



Rutilium La iuclicium vocavit multaque Opera multaque industria 
Rutilius fuit; quae erat propterea gratior, quod idem magnum 

UlDiuuus de iure respondendi sustinebat. sunt eius orationes ieiu- 
nae; muita praeclara de iure; doctus vir et Graecis litteris eru- 
ditus, Panaeti auditor, prope perfectus in stoicis; quorum pera- 
cutum et artis plenum orationis genus scis tarnen esse exiie nee 
satis populari assensioui accommodatum, ilaque illa, quae pro- 
pria est huius disciplinae philosophorum de se ipsorum opinio, 

lUfinna in boc viro et stabilis inventa est. qui cum innocentissu- 
mus in iudicium vocatus esset, (quo iudicio convulsam penitus 
scimus esse rem publicam), cum essent eo tempore eloquentis- 
sumi riri L. Crassus et H. Antonius consulares, eonim adhibere 
neutrum voluit. dixit ipse pro sese et pauca C. Cotta, quod so- 
roris erat fllius — et is quidem tarnen ut orator, quamquam erat 
admodum adulescens — , et Q. Hucius, enacleate ille quidem etpo- 
lite, ut solebat, nequaquam autem ea vi atque copia, quam genus 

lisillud iudici et magnitudo causae postulabat. habemus igitur in 



lebrtea, welcher auf Befragen (con- 
tuhr», 9S. 1&&) Auskunft und Rath 
ertbeilt. Dies geecbah xiu Zeit der 
Republilc uneatgelUich und gewann 
daher Anseilen und Gunst. 

114. Panaeli 101. de off. Ul 2, 
10: Potidoniut $eribil, P. Rutilium 
Rufiim dicere tottre, qui Panae- 
Hunt audiarat, ut ntmo piclor eitel 
invenlui, qui Coae feneris eam 
partem, quam Apeltei incohaiam 
reliquiiial, abiolaerel, licea, quae 
Panaetiui praelermisitiet et non 
perfeciiiel, propler eorum quae 
perfeciiiel praeitantiam nemiHam 
perteeutum. — iloieit ist neutrum; 
daraus schwebt zu quorum das 
masc. vor; Tgl. 112cuiut. — exila. 
de or. Ul 66: aeeedit quod ora- 
tionit etiam geaui habent {itoici) 
forlatia civile et carte acutum; 
ted, ut in oraiore , axita inueila- 
tum abkorrens ab auribuj volgi, 
obicurum inane iaiunum. Im Fol- 
geadeo wird dieses Urtül noch 
Daher ausgeführt. — iUa usw. Die 
Stoiker, weichein den ta/iieniden 
iDbegtiff aller VoUkooimenheit fan- 
den, hegten daher 'eine grosse 
Meinung von dem Werth ihrer Phi- 



losophie und derer, welche sie sich 
zu eigen gemacht hatten; RutiliuB 
aber bewjlhrte sie in der That an 

115, eloquent. viriAiZ. — ipta. 
de or. I 229 : cum eatet ille vir 
exemptum, ul scitii, innocenHa«, 
eutaque illo nemo neque integrier 
eiiai in civilate j 
non modo lupplex 
noluil, sed n 
tiberiui causam diel luam, quam 
Simplex ratio veritaiis ferebal. 
Quiat. Xi 1, 12: P. Ruütiui illo 
paene Soeratieo genere defaniionit 
eil usut. — Cotta 202. -- it qui- 
dem, im Gegens~Btz zu Ruülius, der 
zu seiner Vertheidigung die Kunst 
der Rede nicht aufbieten wollte. 

— tarnen auf pauca zu beziehen. 

— Q. Muciui Scaevota, pontifex 
(zu 145),. dessen legatus Rutilius 
gewesen war. de or. 1229: dixit 
eauiam illatn ex parte Q. Muciut 
mor« tuo, nulto apparatu, pure 
eC dilucide. Vgl. 145. — enueleate 
von der Kunst genauer Auseinan- 
dersetzuag. — autem nach quidem 
statt tarnen oder ted i 



D,g,i,7?<iT,Google 



BBUTDS. g 116—118. 



71 



Btoicis oraloribus RutUium, Scaurum io anüquis; utriunque ta- 
rnen laudemus, quoDiam p«r illos ne haec (fuidem in civitate ge- 
nera hac oratoria laude canterunl. volo enim ut in scaena sie 
etiam in foro uon eos modo laudari, qui celeri motu et difflciH 
utaDtur, sed eos eliam, quo» stataiios appellant, quorum sit illa 
Simplex in ageado veritas, non moteBla. ., 

El quoniam stoicorum est facta meotio, Q. Aelius Tuberoi^7 
ftiit illo tempore, L.Paulli nepos, nuUo in oratonim niimero, sed 
vita severus et congruens cum ea disciplina quam colebat, pauio 
etiam durior; qui quidem in uiriralu iudicaveril contra P. 
Africani, avuncuti sui, testimonium, vacationem augures, quo- 
minus iudicüs operam darent, non habere; sed ut vita, sie ora- 
tione durus inciiltus horridiis; itaque bonoribus maionim re- 
spondere non potuit. fuit autem constans civis et fortig et in 
prtmis C. Graccho molestus, quod indicat Gracchi in eum oratio; 
— sunt etiam in Graccbum Tuberonis. [is fuit mediocris in di- 
cendo, doctissumus in disputando]. tum Brutus; quam hocllS 
idem in nostris cpntingere intellego quod in Graecis, ut omnes 



lt6. antigui 'Kiaoer von & 
radheit uad Einfachbeit der Vor- 
fahren'. 94. —per illoi, vis prop- 
ier 'durch ihr Verdieost'. — tta- 
tariot, ursprünglich von den Liniea- 
tTuppeo im Gegensatz gegen die 
Tirailleurs, übertragen auf die Schau- 
spieler. Tonat. zu Ter. Adeipb. 
prol. 24i duo agtndi tunt prin- 
dpalut modi, motoriui et ilalarita, 
ex guibui illt lerlius natcUur 
fuictöt. Ter. HsutoDÜm. prol. 35: 
däte poieitatem, mihi italdriam 
a^ef» ul liesal per tiliitliujn .■ ne 
timper ttrvia eärreni, iratiu te- 
nex, edäx paraiitut, tyoophanta 
auUm hnpudtni, avärtu Uno ai- 
tidue ttgendi iint mihi olamÖrt 
(untfno, cum labare mdxumo. Vom 
Redner auch 239. — q.nt., vonDS- 
gesetzt dass sie haben. — ver. 70. Die 
Naturwahrheil ist Dicht deoli bar ohoe 
Lebendigkeit. — moL, durch lieber- 
tfeibung in einzelnen Kleinigkeilea 
peinUch. 143. 31&. Quint.XlS, 1S3: 
TVprehtnditur pronuntiaäo vot- 
fuoia et geitioulalionibu* mol»*ta. 

117. Tabtro, Gegner der beiden 
Griechen, Praetor im J. 631 (123). 



— durior. Cicero erzählt (p. Mu- 
rena 7 a), wie Tubeio bei dem feier* 
liehen Leichenmahl zu Ehren des 
Scipio Africanus, dessen Schweeter 
Aemilia die Mutter de« Tubero war, 
sich betheiligt habe: Ute, homo 
erudititmtnut ae iloieui, ilravit 
pellieulii haedini* leeUäoi Punica- 
noM et expoiuit veia Samia, quati 
vero eilet Diogenei cynieui mar- 
tuut et non divini hominia Africani 
mori kOTteitaretur. Die laudatio 
auf Sdpio liess er sich von G. Lae- 
lius anfeTtigea, de or. 11 341 ; eine 
andere hidl Fabiua (107). — in 
triittnviratu lässt sich nicht er- 
klären; in tribanatu, wie Schüti 
vermuthet, würde passend sein, weil 
an die Tribunen wohl die Ent- 
scheidung kommen konnte, wenn 
ein vom Praetor erwählter Richter 

— wie hier ein Augur — das Amt 
sblehnle, — led. 81. — korridut. 
68. — II fjiit . . diip. Der erste 
Theil des Satzes w^ir nach nutlo 

ine. horridtu überflüssig und hätte 
nur um den zweiten hervorznlicben 
(:ki Dt . . ita, iwar . . aber) zuge- 



T,Google 



72 



BRUTUS. § 118-120. 



fere stoici prudeDtiasumi in dissereodo siDt et id art« faciant 
gintque arcbitect) paene verbonim; idem traducti a disputando 
ad dicendum inopes reperianlur. unum exciplo Catonem, io qao 
perfectisBumo stoico summam eloquentiam nou desiderem, quam 
exiguam in Faanio, ne in Rutilio quidem magnam, in Tuberone 

llSnullam video fuisse. et ego, non, inquam, Brüte, sine caiisa, 
propterea quod istorum in dialecticis omnis cura consumitur, va- 
gum itlud orationis et fusum et multiplex non adhibetur genus. 
tuuS autem avunculus, quemadmodum scis, babet a stoicis id 
quod ab illis petendum Tuit; sed dicere didicit a dicendi magistria 
eorumque more se exercuit. quodsi amnia a philasophis essent 
petenda, peripateticorum iustitutis commodius ängeretur oratio. 

120 quo magis tuum, Brüte, iudicium probo, qui eorum philosopbo- 
rum aectam secutus es, quorum in doctrina atque praeceptis dis- 
serendi ratio coniungitur cum suarltate dicendi et copia; quam- 



setzt werden können. Dann war 
ab«r diese Stelle und derAnschlusa 
mit U UDgescblckt genug gewählt; 
anders 102. Sie Worte sind, um 
den Zusammeahaag mit pnidenl. 
in iinti-endo heriustellen , aus 
trad. a ditpulando ergänzt; wobei 
abersehen ist, dass die Spitze der 
allgenunen Bemerkung' im 2. Glied 
Irad. ad die. inopea rep. liegt. 

118. ditierendo, 'wissenschaft- 
liche Darlegung". 120. 143. 276; 
vgl. 146. — arte, 'kunstgerecht'. 
— areh. p, verb. , weil sie sich 
meistens der strengen Gliederung 
des SyUogiamus bedienten. 33. — 
Cafo, der Oheim des Brutus (222). 
Plut.C»to min. 5: nal ^ä^ 6 Uyoi 
vsagöv /lev oiSh' ov3i tcapyj/iv 
slxev, oiU Jjv 5^&u)i xal Jtepi- 
na-S^ xal T^axie. oi /tr/v t'Ma 
«Ol xifis äyv^hs okd^c iner^xe 
Tfl ßoajpmjxi tSni yo^/iaTOiv tcai 
ro ^ot airtm KaTa/iiyvi/tBvov 
ifiov^ Ttva tcal ftiMafia rij) 

Quiot. XI 1, 36; hie, qui bello 
eiviÜ le inUrjedl (in Dtica a. 46), 
Cato eioqttmu tenalor faiL 

119. äiaUct. 153. Iop.2,6: cum 
Offmtf ratio diligtnt di»»efendi 
duat haieal partat.-unwm invt- 
nitndi, alUram iudieandi, utriu*' 



qua princepi, ul mihi quidem vi- 
dafür, ArittotelBi fuit. ttoiei au- 
leminattera elaboraverunt ; iuäi- 
candi enim viat dUigenter perit- 
euH mnl ea icienlia , quam Sta- 
itinm^ appetlatit, inutmiendi ar- 
lern, quae xanix^ dicitur, quaeque 
et ad utum potior erat et ordtne 
naturae eerle prior, lotam reli- 
querunt. ~- eagum, 'nach verschie- 
denen' Seiten sieh nlit Leichtigkdt • 
bewegend'. — futum, vom Erigues 
entlehnt, 'fliessend'. — miüuplex, 
'Verschiedenartiges umfassend'. — 
initituta, von der in der philoso- 
phischen Schule ausgebildeten, im 
Znsammen hang ansgeOblm Me- 
thode (fi^&odos xai äcKTiifit), welche 
in ihrer strengen Disdplin eine ge- 
wisse Aehnlichkeit mit der staat- 
lichen Gesetzgebung hat. 31. Qoint 
X 1, S4; iloiei in eoUigendo llol- 
gern) probandoque (erweisen) quae 
inttitutrant, plurimvm oaluenml. 
Daher praeeepta et imtituta (LaeL 
13. de ofF. I 1), icHpta et >')«- 
itituta p/iilotophomm ( de Bb. 
V 7). 

120. lectam d. i. Bcademieonun. 
149. 332. — diu. ratio w^n 
ttiav. die. togische Schärfe in Ent- 
wickeln; dagegen in rat.,die»ndi 
in d« Behandlung der Theorie der 



T,Goo(^le 



BRÜTüS. S 120. 121. 



73 



quam ~ea ipsa peripateticorum academicorumque coDSuetuilo in 
ratione dicendi talis est, ut nee peräcere oratorem possit ipsft 
per 8ese, nee sine ea orator esse perfectus. nam ut stdicorum 
astrictior est oratio aliquantoque contractior quam aures populi 
Eequirunt , sie illorum liberior et latior quam patitur coosuetudo 
iBdicionim et fon. quis enim uberior in diceudo Platooe? Iovemi2l 
sie aiunt philosophi, st Graece loquatur, loqui. quis Aristotele 
nervosior, Tbeophrasto dulcior? lectilaTiase Platonem studiose, 
audivisse etiam Demosthenes dicitur idque apparet ex genere 
et granditate verborum ; dicit etiam in quadam epistuta boc ipse 
de eese. sed et huius oratio in philosophiam translata pugnacior, 



Beredsamkeit. 253. — peripa- 
tetici etiam haeeipaa, guaepro- 
pria oivlorian putat ette adiu- 
Toatla atqu» omamerUa dicendi, 
a te peti vineererU oporlere, de 
or. I 43. — perip.acad.Anliachus, 
welchem Brutus folgle, trennte sich 
von der neatn akademischen Schule, 
iodem er zu Plato xarüdikelu'te und, 
von der Ansicht ausgehend, daas 
die peiipatetische , wie auch die 
stoische Philosophie nur Entwicke- 
lungsstulen der platonischen wären, 
bei der Ausbildung seiner Lehre eich 
diesen vielfach anschloss. — attri- 
• elior. 94. — latior. or. 114: Ari- 
itotelti prineipio arHi rheloricae 
dieit ittam ariem quati ex altera 
parte reipondere (avrimpoipini 
slvai.) dialeeticae, ut hoc videticet 
differant inier te, quqd haec ra- 
tio dicendi latior lit, illa loqaendi 
contractior. de fin. 11 17 : qvod 
tatiut toquerentur rhetores, dia- 
lecliei autem eompreiiius. Quint. 
XI, IOC: nie coneludit atlrictius, 
hie latitu. 

121. Flui. Cic. 24r noliä. S' av- 
Tov Kai anOfivTi/ioyevovaiV olov 
jrepi täv niaraivos diaXöyov, röe 
tot) Jiöi, ei löytp xff^a&ai itiipv- 
Kev, trÜTm Sialtyofüvov. Dion. Hai. 
de Demostb. 23: rfirj Tivmy ijxov- 
aa fyä leySyTcoi' <üs, ei xal mapr 
&$ott Stäiexröi iaziv, jj tÖ rafv 
ta^giiiTtiov xiji^ijtat yevoe, oiu 
älleis o ßaaiXeit mv avTäv üiaXi- 
yitai 9eöi ^ ms JIÜtdu'. — enim 



führt zunächst nur lib. et tat aus; 
die Haaplsache quam pat. com. 
iudiciorum folgt erst mit /lacafi'or,- 
diesem ist das erste Glied ikuitu 
. , pugnaeior] logisch iintergeord- 
net (wie . . so . .). — tic aiunt 
philosophi. Die Handschrifleu bie* 
ten He, ut aiunt pkiloiophi. Bis- 
weilen ist allerdings ut aiunt u. i. 
anakoluthisch mit einem acc. c. iuf. 
verbunden, als sei aiunt allein ge- 
setzt; dies ist hier aber nicht zu- 
lässig, weil lovem Torangestellt und 
dadurch die Conslruclion fest be- 
stimmt ist. Vgl, de re p. I 58: ti 
ut Graeci dieunt, omnei aut Graioi 
eaiB aul barbarot, vereor. de oft. 
I 23: quoniam . ., ut ptaeet tloi- 
eii, quae in territ gignantur, ad 
utum komimtm, creari. Andere 
Beispiele sind ganz nusicher oder 
verderbt. — audiviiie. Plnt. Dem. 
5 : "EpfiittTtöi ^aiv äSeHTtörois 
wio/ir^/iaoiv ivrvx^'ii', iv oh iyä- 
y^BTTTo zov jltjfioa&A^v mipeaxo- 
Xaxcvai IIIAtioi>i xai nXcUstov eit 
roiie Xoyove mqiBXrj<r9at. In spä- 
terer Zeit wird dies öfter wieder- 
holt; ob es wahr sei, ist sehr zwei- 
felhaft, de or. 1 89. — ganere 
Wahl. An das allgemeine Wort 
reiht at die besonders hervortre- 
tende Species granditai. 132 molH 
et Xenopkonteo genere aermonit. 
— epiit. or. 4, 15: idem de De- 
tnoilhene exittumari potest, cuiiu 
eas epiitulit inlelhgi licet, quam 
(reqüeiu (iterit Platonii audilor. 



T,Google 



74 



BRüTüS. g 122—124. 



I22"t ita dicam , videatur et. Uloruni in ludieia pacatior. nunc reli- 
quorum oratorum aetates, si placet, et gradus persequamur. 
uobie Tero, inquit Atticus, et TehemeDter quidem, ut pro Snito 
etiam respODdeam. 

Curio fuit igitur eiusdem aelatis fere sane iiluetris orator, 
cuius de ingenio es orationibus eius existumari potest : sunt eaim 
et aliae et pro Ser. Fulvio de iocestu uobilis oratio, nobig qui- 
dem pueris haec omDium optuma putabatur, quae vis iam com- 

123paret in hac lurba uoTorum Toluminum. praeclare, ioquit Brutus, 
teaeo , qui istam turbam volumiuum effecerit. et ego , intellego, 
inquam, Brüte, quem dicas. certe enim et boni aliquid attuli- 
mus iuTeotuti , magniticentius quam fuerat genug dicendi et or- 
natius; et nocuimusfortasse, quod veteres orationes post nostras, 
non a me quidem (meis enim illas antepono}, sed a plerisque legi 
sunt desilae. numera, inquit, me in plerisque; quamquam video 
mihi multa legenda iam te auctore , quae antea conlemnebam. 

I24atqui haec, inquam, de iucestu laudata oratio puerilis est locis 
multis: de amore, de tormenlis, de rumore loci sane inanes, 
verum tarnen noudum Iritis nostrorum hominum auribus nee 



Diese Briefe sind nicht mehr vor- 
handen (deuD im fünften der dem 
Demosthencs beigelegten Briefe 
Bpricht sich diu Hochachtung vor 

Flato aus): übrigens gehörten die, 
welche Cicero iae, wohl zu der grog- 
sen Menge d ulerg es cb oben er, welche 
schon damals iin Umlauf waren. 

121. nimc reliq. or. geht auf 
120E. zurück; das jähe,nidit einmal 
diuch ein etmm (146) oder ted 
vermittette Abbrechen igt um so 
anflalliaer, da eben von ganz an- 
deren Gegeus landen die Rede war. 
22&E. — pro Brulo. acad. 1 33: 
not vero columut, inquam, ui pro 
Attico eliam reipondeam, de or. 
U 27. — C. Scriboniui Curia, 
Praetor 633 (121). Ueber den Pro- 
cesa des Serv. Fulvius ist nichts 
Niheres bekannt. — fere von idmi 
getrennt ist ungewöhnlich; es er- 
scheint so als nachträgliche Ver- 
besserung des Sprechenden. — 
exitl. 92. — puBTu, 129 E. 

123. turbam. ot.\0%: nemo ora- 
lor Hatn muUa na in Graeco qui- 



dem otio tcripiil quatnmulia lunl 
noetra, eaque hane ipiam habent, 
quam probo, varialatem. leg. I 9 
icripiiili plura quam quitqaam 
e noilri4. 

124. alqui knüpft, ohne auf die 
Zwischenbemerkungen Rücksicht zu 
nehmen, unmittelbar an das über 
die Bede des Curia ausgesprochene 
Urteil an, welches in le auetore 



'nemo polett uno aspectu nequ« 
praeterieni in amorem incidere', 
-^ verum . . iol, gehört nicht mehr 
zur Begründung von puenfts; an 
104 sed acutas. — tritut von dem 
was durch häuGgeo Gebrauch geQbt 
wird, sowohl in Beziehung auf 
scharfes Urteil als praktische Ce- 
sctiicklichkeit; unter anderen Um- 
ständen von dem, was abgenutzt 
wird, ad fam. IX 16,4: Serviut.. 
facile dieeret 'hie vertut PlauH 
non etl, hio ett', quod tritai auroi 
haberet notandit generibut paela- 
rum et eontuetudine Ugendi. — 



„Gpogle 



BRUTUS. 5 lat— 126. 



75 



erudita civitate tolerabiles. scripsit etiam alia nonnulla et multa 
dixilet Ulustria, et in ßumero patrononim fuit, ut eum mirer, 
cum et vita suppedilavisset et splendor ei non defuisset, coneu- 
lein non fuisse. __ 

Sed ecce in manibus vir et praestantissuma iugeoio et Qa-i2g 
granti studio et doctus a puero , C. Gracchus, noli esimptitare 
quemquam, Brüte, pleniorem aut uberiorem ad dicendum fuisse. 
et ille, aic prorsus, inquit, existumo atque Istum de superioribus 
paene solum lego. immo plane, inquam, Brüte, legas ceuseo. 
damnum enim illius inuuaturo interitu res Romanae Laliuaeque 
lltterae fecerunt. utinam non lam fratri pieUtem quam patriae 126 
praestare voluisset I quam ille facUe tali Ingenio , diutius si vixis- 
setj Tel pateruam esset vel avitam gloriam cousecutusl eloquentia 

et . . al non. Tgl. 90 E. ad All. U 
4, 6 id et notä erit peritumndum 
el tibi non tane deoium; ad fam. 
XIII 22, I. Für e( Tor wfti wollte 
JahD ei, wohl wegen dea ei bei 
defuitttl; dann wäre aber wieder 
dieses überflüssig. Zum ersten GUede 
ergänzt ei eich aus «um leicht; 
zum zweiten brauchte es gleichfalls 
Dicht gesetzt zu werden, scheint 
aber ausdrücklich hinzugefügt, ein- 
mal um non von ei zu entfernen 
u. nach defuitsel hinzudrängen, so- 
dann um die Gleichförmigkeit der 
beiden Kola tplendor non definiiet, 
eontulem non ftiiue aufzuheben. 
— tuppedilaoijiet, xacb das Können 
wird häufig als etwas vorzeitiges 
hyperlogiacb aufgefasst. 21. 

12£>. in manibus, von denr, wel- 
chem ni^n so uahe gekominen ist, 
dass mau ihn wie mit Händen grei- 
fen kann. ApoUon. Rhod..^lll2f. 
nanu Tlifait} GpjmlrjS ivf xe^alv 
äüe npoittfairez' Üiad'at. Terg. 
georg. U41f.: lege Utlorii oraAt; 
in manibui terrae. Caes. b. Call. 
II 19, 7; hü facile pultit ad (lu- 
men decucurrerunt, vi paentuna 
tempore el ad lilvai et in ftumine 
et iam in ntanibta noitrit holtet 
viderentur. 'Wir und, nach der 
AuMhluDg so vieler Redner, end- 
lich bis EU ihm gelangt, um ihn zu 
betraehlen'. — ing. ttud. doeL S2. 



— C. Graechut war, als sein Bru- 
der getödtel wurde, lIlTir agrii 
dividundts: im J. 628 (126) Ouae- 
stor in Sardinien (28,109): von da 
kehrte er 630(124) nach Rom zu- 
rOA und wurde 631(123) Tribun. 
Tiefer und leidenschaftlicher als sein 
Bruder, verfolgte er dessen Unter- 
nehmungen in grösserem Umfang 
mit fester Gonsequenz. Als in dner 
stürmischen Versanunlung 633 (121) 
ein Gerichtsdiener getödtet war, 
Hess der Consnl Opimius zu den 
Waffen greifen, und C. Gracchus 
fand, nachdem viele seiner An bänger 
auf dem Aventin erschlagen waren, 
selbst den Tod. in^nto tloquan- 
tiaque lange praetlantiorem (halle) 
nennt ihn Velleius II 6, 1 ; beson- 
ders wird seine hinreissende Kraft 
gerühmt, er heisst fortit ae vehe- 
meiu oraior (Gell. X 3), ^oßs^s 
xot jM^nad^ tit Seirtoatv (PluL 
Ti. Gr. 2), — ütum, 133, — rei 
Romanae, wie alles, was den Staat 
angeht; Latinae Ulierae, Latine 
loqui, wo es Sprache und Gultur 
betrifft, — plane; nicht allein lies 
ihn, sondern lies ihn vollständig; 
Cicero spielt mit paene n. plane, 
und braucht dabei pl. in nicht ae- 
wöhnlicher Verbindung. 
126. palemam. 79; a 
alleren ATrieen US. de or. iss cum 
eivilalem vel patemo coniilio vel 



vilam, des 



T,Google 



76 



BRUTUS, f 126. IST. 



quidem nescio an babuisset pirem neminem, grandis est verbis, 
sapiens seutentiis, genere toto gravis; manus eilrema non acces- 
sit operibas eias; praedare incobata mulU, perfecta non plane, 
legendus , inquam , est hie orator , Bnile, si quisquam alins, iu- 
Tentuti ; non enim solum acuere, sed etiam alere ingenium potest. 
27 Huic succesBit aetati C. Galba, Servi iJlius eloquentissumi 
viri filius , P. Crassi etoquentis et iuris perili gener. laudabant 
bnnc patres nostri, favebant etiam propter palris memoriam, aed 
cecidit in cursu. nam rogatione Hamilia , lugurthiDae coniura- 
tionis invidia, cum pro sese ipse diiisset, oppreasus est. eislat 
eins peroralio, qni epitogus dicitur; qui tanto in bonore pueris 



avilü armii ßorentitsumam acee- 
piitenl,iita praeclara gubermaMce 
ciiiitatum, etoquentia, rem p. dilti- 
paverunl, — habuiiiet füi habitu- 
nu funril, weil ntteio an, zur ad- 
verbiellen Fannel geworden, ohne 
Eiotluss auf die Gaustruction bleibt. 
151. 



sKh 



denden Künstler entlehnt, 

teil bildet), kaon auch das Mangel- 
hafle, selbst das Verfehlte, aUre, 
wahre Nahrung zuführen, nui das 
Vortreffliche, das man sich anzu- 
eignen sucht. 

127. netaJi', 226; anders 61 1 Tgl. 
29. 99. 174. — C. Galba, Qnaestor 
im J. 634 (120). 98. Die Wieder- 
holung Ülizu eloquent, viri f. (221) 
. . »loquentit in so unmittelbarer 
Nahe mit dem Wechsel des Super- 
lativs und Positivs ist sehr nnscnön 
Dod war leicht zu vermeiden. Es 
ist wohl elog. viri zu streichen ; 
Servi ilHut sc. Galbae, 89 f. elo- 
qutnlit wäre dann um oratoria 
— der Verwechselung wegen — 
zu vermeiden neben iurisperiti |81) 
substantivisch gebraacht. Craui 
98. — euriu 3. 236. 307.— reg. 
Mamilia. Sali. lug. 40: C. Mami- 
tiui Limelama tr. pl. rogationem 
ad populum promulgat, uH quae- 
reretnr in aot, gnorum myniilto 
lugurtha lenati decreta nrgte- 
gitiet, quiqve ab eo in legalioni- 
but avt imperiU peeuniai acee- 
püitnt, qtti elephantot quique per- 



fvgai Iradidistenl, ilem qui de pace 
aul hello cum hoititui pactiones 
feciitent. — phbea incredibila me- 
moralu ett quatn inltnla fuerit 
quanlaquB vi rogationem iusieril 
decreKerit voluerit, magit odio no- 
bilitalit, cui mala illa parabantur, 
quam cura rei pitbHcae. — qvae- 
itio exercita tupare violenterque 
ex mrnore et lubidine plebii. Dies 
geschah im J, 644 (110). Jene Ro- 
gation gründete sich auf allbekannte 
Thatsachen, die Bestechung war so 
allgemein, als ofienkundig; Cicero 
urleilt daher einseitig vom Partei- 
standpunkt, wenn er nur von der 
ungerechten Leidenschaft der plebs 
gegen trefTlicbe Msnner spricht, die 
ein nncerschutdetes .Missgeschick 

S;elroffen habe. 'Es ist unbegreif- 
ich, wie Cicero sich täuscht; die 
damals fielen, waten gewiss alle 
schuldig. Unglücklicherweise ken- 
nen wir diese Quästionen nicht ge- 
nau : aber so viel ist gewiss, daes 
durch die Anfdeciiung der Scbind- 
lichkeiteti derOpUmaten, diese, die 
für die besten gelialten sein woll- 
ten, einen Schlag erhielten, von dem 
sie sich nie wieder erholten'. Nie- 
bnhr, Vorles. II p. 313. — eoniu- 
ralionii, weil ejn solches System 
von Bestechung nnd Betrug ohne 
gegenseitiges Verabredea und Zu- 
sammenhalten der Einzelnen nicht 
darehzufahren war. — peroraUo 
ist der SdiluBstfaeit einer knnstge- 
miss ausgeatbMleten Bede, 208. 209 



D,o,i,7.<iT,Goo(^lc 



BRUTUS. § 127. 128. 77 

oobis erat, ut eum eliam edisceremus. hie, qui io collegio sa- 
eerdotum esset, primus postRomam conditam iudicio publice., 
est cendemaatus. P. Scipio, qui est in congulatu mortuus, non^jg 
multiim tile quidem nee saepe dicebat, sed et Latine loquendo 
cuivis erat par et oraneB sale facetiisque superabat. eius collega 
L. Beetia 8 bonis icitiis orsus tribuDatus (nam P. Popillium vi 
C. Gracchi eipulsum sua rogatione reetituit), vir et acer et hob 
indiacrtus, tristes exitus habuit consulatus. Dam iDvidiosa illa 
quaestione C. Galbam sscerdotem et quattuor coDsulares L. 
Bestiam C. Catoaem Sp. Aibinum civemqiie praestaDtissumum L. 
Opimium, C. Gracchi iDleTfeclorem, a populo absolutum, cum is 



(Jäher auch bloss vom Schluss 292); 
dann auch die Schlnssrede , wenn 
mehrere Redner in derseibeo Sache 
auftfeteo, 190.217; la perta \60. 
— primut. Dass er der erste aiicer- 
dos war, der durch dn öfTeDllicIiea 
GrimiDal^ericht verurteilt wurde, 
ist begreiflich, wril diese meist po- 
litischer Art waren und die sacer- 
dotes ihrem Stande nach in der Re- 
gel keine Veranlassung' hatten sich 
solcher Vergehen (wie maieitalit, 
repetvndarum , ambitui) schuldig 
za machen. 

12S. P. Scipio Natiea, Sohn des 
107 E. genannten, cos. 643 (Hl). 
212. — L. Calpumiut Bettia, Tri- 
bun im J. 633 (121), berieT Popil-. 
liiK zurück (95). Als Consnl Im 
J. 643 (111) ward er mit der FQb- 
Tong des Krieges segen lugurtha 
beauftragt, Hess aicn aber von ihm 
gewinnen und achloss einen schmäh- 
liehen Frieden. Liv. epit. 64^ bel- 
lum lugurthae indiettm idque Cal- 
pnrnha BatHa eoi. gerere iusiui 
paetm cum lugurtha iniuiia jia- 
puH «t lenatu* feeit. Flor. I 35: 
prtmu) in Numidiam .Calpumivi 
■ B»itia coTiml immillilur ; ted rex, 
expertm fortitit advariut Roma- 
no* aurum am quam ferrum, pa- 
etm smil. In Folge der lex Varia 
(22J) angeklagt, gieng er ins Esil 
im J. 664 (90). — invidioia lege 
MamSlia qtiaeitione ä\« Handschrif- 
ten mit einem BUS 127enlnommenen 
erkürenden Zosati zu illa. ~ Calo 



108. — Sp. Poitutnius illbinus, cos. 
644 (110), liess den Krieg gegen 
den lugurtha hauptsächlich durch 
seinen Bruder Aulus führen , der 
einen schmachvollen Vertrag mit 
ihm abschloss, mit Wissen desSpu- 
rius, der für bestochen galt. — t. 
Opimiut, COS. 6S3 (121), liess die 
Anhänger des C. Gracchus durch 
ein furchtbares Blntbad tödCen und 
setzte auf dessen Kopf einen Preis, 
was auch Velleius lu stark ist (11 
6, 5): id «Jitti» nefarie ab Opvnio 
prodilum, quoäcapiti>,nondieam 
Gracchi, ted civis Romani pretium 
ledalurum idque auro repentitrjtm 
propotuil. Im folgenden Jahr wurde , 
er vooDecius (lOS) angeklagt, von 
Carba (103) verlheidigt und freige- 
sprochen, p. Sest. 140: kuTtc tamea 
■flagranlam invidia propler inUri- 
tum C. Gracchi ipte popubu Ro- 
manus periculo liberavil: ttlitt 
quaedam civem egregium iniqui 
iudici procetla eoertit. In jenen 
bewegten Zeiten hatte bald die eine, 
bald di£ andere Partei die Obertiand; 
es lasst sich begreifen, dass nach 
dem Sturz des Gracchus die Nobi- 
lität die Freisprechung des Opimius 
durchsetzen konnte. ImJ. 642(112) 
wurde er als tegstus nach Nnmidien 

feschicktund liess sich von lugurtha 
estechen. Sall.Tug, 16, 3 : /uf urMii 
dando el pollicitando . .perfecii,uti 
fama fide pottremo omnibui mit 
rabui aommodum regit anUferret. 
Plut. C. Gtacch. 18: mnos xoto- 



D,o,i,7.<iT,Google 



78 



BRUTUS. § IJB— 139. 



contra popUli Btudium stetiseet, Gracchani iuäices suBtulenint. 

UShuius dissimilis, in tribunatu reliqnaque omni vita civis improbns, 
C. LiciniuB Nerra non indisertus fuit. C. Fimbria temporibus 
isdem fere, sed longius aetate provectuB, habitua est sane, tit ita 
dicam, lutulentus asper maledicus: geaere toto paulo fervidior 
atque commotJor, diligentia tarnen et rirtute aDimi atqne vita bo- 
DUS auclor in senatu; idem tolerabilis patronus nee rudis in 
iure civili , et cum virtale tum e^am ipso orationis genere Über; 
cuius orationes pueri legebamus, qtias iam reperire vix possu- 

ISOmus. atque et ingenio et sennone eleganti, valetudine incom- 
moda C. Seitius Calvinue Tuit; qui etsi, cum remigerant dolores 
pedum, non deerat in causis, tarnen id non saepe faciebat; itaque 
consilio eius, cum volebant, homines utebantur, patrocinio, cum 
licebat. isdem temporibus M. Brutus magnum fuit , Brüte , de- 
decus generi vestro ; qui, cum tanto nomine esset patremque op- 



Kcivai axpittnit ijii TffurxtfJois ito- 
UtcuI ratop rfäxxof "ai •^oil- 

äXlä mifiq>^eit tas'IovyovQ&av rov 
NofiöSa Ti^eaßmiT^s Safd'afi) XQV- 
ftaatv uji' avttrü, xai Sixriv hiphav 
oioxiinTiv SafoSonias iv axtfiüf 
xarey^^atrs. — Gracchani. Durch 
das tiesetz des G. Gracchus im J. 632 
(122) wurden die Gerichte den Se- 
natoren genomnen und auf den 
Ritterstand überiragen. 

129. ftuiuj,- Besliae. !Verva ist 
sonst nicht bekannt. — C. Flaviui 
Fimbria, cos. 650(104); Tgl. 168. 
— lueulaituspatrenui a»pCT- haben 
die Hsr. Dass Cicero nicht von ihm 
sagen könne lucuhntus patronut, 
beweist das gleich folgende lolera- 
bilUpalrontu—esraüs»telifcul.ac- 
eutator oder elamator ( 1 82) heissen 
— auch wäie ul iia dicam ganz 
DDptasend. hitulentut 'schmierig' 
ist freilich ein starker und nicht 
edler Ausdruck. Aber Fimbria war 
ein derber, heftiger Mann und das 
allgemeine Urteil über ihn sprach 
dies scharf nnd grob aus ; Cicero 
führt dieses au und mildert es in 
den Ausdrücken, indem er die guten 
Grundlagen seines Charakters bet- 
Torhebt. (Vgl. Hör. serm. I 4, 11. 



ID, 50. ßuit lutulenlui vom Laci- 
lias.) lisss er etwas gemeines hatte, 
beweist auch de or. II 91: Fu/itit 
nemoi in dicendo C, Fimbriae, 
quoi tarnen habuil ille, non atie- 
quilur, orit pravilatem' et verbo' 
rum latiludinam imitatur. (frucu- 
/an/iMTermutbetErneBli.) — liber, 
freimQthig, ohne Scheu; eine Eigen- 
schaft nicht allein seiner Rede nnd 
Ausdrucksweise, sondern seiner kräf- 
tigen und tüchtigen Senk ungs weise'; 
hier kam die oratio besonders in Be- 
Irscht, darum bei dieser (um etiam, 
130. et ing.: die [las. etiam ing., 
«bei Calvinus hat aicbla mit Fim- 
bria gemein. Die Gegenüberstellung 
ist entsprechend der vorhergehen- 
den cum virtute Iam ipio oratio- 
nit genere. Was den Zügen näher 
läge eximio ing. würde eine nicht 
ganz so specielle Bezeichnung er- 
nämlich adelte (non deetie) cautiM. 
— saepe faciebat. 128. 135m. 147. 
237 E. 302. 305. 303. 310. 326. — 
M. Brutut. de off. 1160: duri ho- 
minit vel potius vix haminii vi- 
detur pericuhtm capitii in ferro 
lauttii. id cum pertculotum ipti 
eit tum etiam loraidum ad favtam 
eommitlere. 



T,Google 



BRUTUS. § 13()— 132. 



79 



tümum vinim habuisset et iuris peritissumum, accusationrai fac- 
titaverit [,ut Athenis L'ycurgus. is magistratus dod petivit, sed 
fiiit accusstor vehemens et molestus,] : ut facile cemeres naturale 
quoddam stirpis bonum degeneravisse vitio depravatae voluntatis. 
atque eodem tempore aecusator de plebe L. Caesulenus fuit, 131 
quem ego audiri iam sencm , cum ab L. Sabellio multam lege 
Aqutlia damai iniuria petinsset. non fecissem hominis pacne 
inflmi mentionem , nisi iudicsrem, qui suspiciosjus aut crimino- 
sins diceret, audivisse me neminem, doctus etiam Graecis T.8K' 
Aibucius, vel potius plane Graecus, loquor, ut opiner; aed licet 
ex orationibus iudicare. fuit autem Athenis adulescens, perfectus 
Epicureus evaserat: minOme aptum ad dicendum genus. iam 132 



nere; guod eonligit M. Bmto 
»untmo genere nato, illiut filio, 
qui iurit civilit in, primit peritui 
fiiii. Vgl. zu 160. — iurit periL 
175. 3 Bücher desselben de iure 
civili werden de or. II 224 erwähnt. 
— ace. faci. Tse. bist II 10: qui 
temporibtu ISeronit detationei fae- 
iilaverat, 'ein Handwerk aus dem 
Anklagen luadieD*. or. 147 : velal 
'arlmi pudere prologui quam fae- 
tites'. Quwl. yn 7, iG: medicinam 
factilare. Crasaus sagte in einer 
Rede gegen Brutus u. b. (de or. 11 
226): qaidquid eil vocii ae lin- 
guae omne in islum turpiitumum 
calutnniae quaeilum contuliiti. 
Vgl. Plin. XXXVI 3 § 7 t. Crasium 
oratoitm M, Bruitti in iurgiiife- 
nerem Palatinom appetlaveral. — 
Lt/eurgut. 36. Der Vergleich ist 
unbillig gegen Ljcni^s, der aus 
strenger Rechtlicnkeit in einei Zeit 
der AuflösDDg Über den Gesetzen 
TRchte und jeden Uebertreter znr 
Beeben sc hart za ziehen suchte, 
'wenn er auch dadurch bei Vielen 
nicht beliebt war. Diod. XVI 8B: 
jivKOvpyoi riBv ivre ^rjrö^oH' /le- 
ytarov Sxiav aiiro/ia, ßiov 3' rf^l" 
«liS *Ji «p«T^ neqißörfjov , nt- 
xpöiaroi T/v xaTr/yogoi. — ut fac. 
. . vol. mnss von firutds gesagt 
sein D. also anch ii . . mol. Aber 
unmittelbar nach accuiationem fac- 
tit zu setzen t> fatt acciuator 



vehement u. zwar dicht neben am 
Ende stehenden Lyc, so dass man 
unwillkürlich es damit verbinden 
wird, wäre mehr als gedankenlos. 
Deshalb ist ut , , mot. ala Rand- 
bemerkung ausgeschieden, — 60- 
num, 'unnachsichtige Strenge ge- 
gen das Schlechte'. 

131. davmi iniuria =m de damno 
iniuria dato. Gai institt 111210: 
damni iniuriae acHo conttituitur 
per legem j4quilitt m. — Graecit Nen- 
tmm Blatt Gr. litteria (104. 107. 168. 
169. 175 n.o.) oder des adv. Graece 
desGleichklaugsmitGraecu« wegen. 
— ted stellt dem opinor gegen- 
über iudicare. ■ — T. Albueiut war 
in Athen ganz zum Griechen ge- 
worden und wollte für einen solchen 
gelten, de ßn. I 8: niti qui te 
plane Graecum dici vetit, ut a 
Scaevota eti praelore lalutatut 
Athenit Albueiut. Die Scene, wie 
ihn Q. Mucius Scaevola , da er im 
J. 633(121) als Praetor nach Asien 
ging und ihn in Alben traf, ver- 
spottete, hatte Lncilina in seinen 
Satiren mit Laune geschildert (de 
fin. I 9). Vergeblich suchte ersieh 
durch eine Repetun den klage an 
Scaevola (§ 102) zu riehen, wnrde 
aber selbst 651 (103) wegen Erpres- 
sungen verurteilt und ging ins Exil 
nach Athen. — genut, nämlich Epi- 

d em vorhergehen den Tereteh en muss. 



T,Google 



80 



BRUTUS. S 13i— 134. 



Q. Catulus, non «Dtiquo illo more, sed hoc nostro vel ü quid Seri 
polest perfectiuSj.eruditug. inultae tiUerae, summa non vitae 
solum atqne naturae, sed oratioDis etiam comitas, incomipta 
quaedam Latioi sennoDis iotegritas; quae perspici cum ex ora- 
üonibus eius potest, tum facillume es eo libro, quem de coneu- 
latti et de rebus gestia suis conscriptum moUi et Xenophonteo 
genere sermonis misit ad A. Furium poetam, famitiarem suum; 
qui über nihilo notior est quam iUi tres, de quibus ante diii, 

ISSScauri libri. tum Brutus: mihi quidem oec iste uotus est nee 
illi; — sed haec mea culpa est: numquam enim in mauus incide- 
nint — üuacautem et a tesumametconquiramistapostbaccurio- 
sius. fuit igitur,inquam,inCatulosermoLatiDU8;qu3elausdicendi 
Don mediocris ab oratoribus plerisque neglecta est. uam de 
BODO vocis et BuaTitate appellandarum litteranim, quoniam filium 
cognoTistj, noii eispectare quid dicam. quamquam filius quidem 
ßon fuit iu oratonim numero, sed non deerat ei tarnen in sen- 
tentia diceuda cum prudentia tum elegans quoddam et eruditum 

t34oratiouis genus. nee habitus est tarnen pater ipse Catutus prio- 
ceps in numero patrononim; sed erat talis ut, cum quosdam una 
andires qui tum erant praestantes, videretur esse iDferior; cum 



132. Q.Lutatiiu Catuliu, Conmi 
6&2 (102) mit Mariosj von diesem 
proscribirt tSdtete er eich selbst 
667 (87). 307. Er Tenuchle «cb 
auch als Dichter. 259. ^ anHqao, 
streng altromisch mit Fernhaltung 
von friechiachem Einflnss. — eru- 
ditiu. de or. II 7, 28; {Catulo) 
Grateiipti tolent luaa linguae 
tubUlitatem ehgantiatnqnt eonea- 
dert. — integritai. de or. lü 29 ; 
quid iucundim auribiti noitrii 
tinquam aeeidil kuitu orationa Ca- 
tuli! quae Mt pura tic, ul Latin« 
ioqai fiaen» tolut videatur. ~~ mi- 
Mit, wie wir Zuschrift fSr Widtouag 
Mgeoi Lacilius (rhet. ad Her. IV IS): 
hat, Atli, ret ad U tcriptat mi- 
timu', Luei. — noIU et Xen., t21iii. 
Xen., de or. II SS. or. 32 euitu 
tarmo ett ille quidem matt« dut- 
eior ted a forenti itrepitu remo- 
tittianvi; 62 Xenophimtit vom Mti- 
tui qwui loeutai farunt. — M. 
Firtiu Anlitu tcbrieb ein episebe« 
Gedicht atmalat in wenigstens 11 



Büchern, wobt eine Fottseliong der 
AnnatendesEaDius. — Seauri, 112, 

133. ille, der von dem da so 
eben Bprachest, alatt hie dem 
Uli (den vorhin genannten) eot- 
aprechend. — enim. Die Schuld 
besteht darin, dass er sich um diese 
Litteratnr nicht bekümmert, sondern 
nur das gelesen bat, was ihm zu- 
ßlllgindieHünde gefallen ist. — La- 
tinut.äeht, gnt lateinisch. 126.140. 
143. 1B6. bane Latina 108. 259. L. 
non pttiume loquiild.— laut. 140. 
fterique 46. — tono. de off. 1 37, 
133: Catuii opUme uti Ungua La- 
iina putabantvr. lontu aral dul- 
eii, litterae naqua escpreita* tuqtia 
oppreiiae, ns aut obtcumm tiiet 
tiul puUdum, tina conlenüaitt wKc 
nee languant nee canora. — mp- 
paitara, anssprechen. 2&9. Quint. 
XI 3, 3a : laudatio- in Catulo aua- 
Vit appaHaÜo litterarum. — ^- 
lium. 222. 

134. tanan, weil die Ankoüpfung 
mit quamquatn erwaiteo lassen 



T,Goo(^le 



§ 134—136. 



81 



autem ipsum audires aae comparatioue , dod modo contentns 
eeses, sed meüus non qnaerereB. Q. Metellus Numidicus et eiu8l3& 
collega M. Silanus dicebant de re publica, qnod esset illis viris et 
consulari digoitati satis. H. Aurelius Scaurus dod saepe dicebat, 
sed polite; Latine vero ia primis est eleganter locutus. qnae 
laus eadem in A. Albino fuit; nam flamen Albinus etiam in nu- 
mero est babitus disertonim ; Q. etiam Caepio , rir acer et forlis, „ 
cui fortuna belli criinini, inridia populi calamitati fuit. tum etiamijg 
C. L. Hemmii fuerunt oratores mediocres, accusatores acres at- 
que acerbi; itaque in iudicium capitis nialtos rocavenint, pro 
reis non saepe dixernnt. Sp. Thorius eatis raluit in populari ge- 
konnte, der Vater sei als Redner miui, U. pl. 643 (Ml), setzte es 
sehr viel bedeutender gewesen ale durch , dass L. Cassiug beanftragt 
der Sohn. — audiret modus po- wurde, lugortha nacbR ""- 



tentialis der Vergangeufaeit, nicht 
durch cum veranlasst: jedesmal 
wenn du ihu , . gehört bittest, 
würde er dir wohl . , erschienen 
»ein. — «ine eompar. 173. 

13&. Q. Meteihu Namidicut, Cod~ 
sdI 646 (109), bekämpfte mit Kraft 
Bud Energie den lugurtha, bis ihm 
Mariug den Oberbefehl entwand, 
dem er fortan feindlich gegenüber- 
stand. Er war Gensor 652 (102), 
ging 654 (100) durcb Satarainus 
(224) bedrängt ins Exil nach Asien, 
wohin ihn Aelins Stilo (205) beglei- 
tete. Im folgenden Jahr wurde er 
cnrflckgerufen. — Seaunu, Goasul 
646 (108), — ^. Ptitumiiu MbU 
nw, Consnl 655 (99). Der ßamen 
Albimu ist nicht weiter bekannt 
— Q. Servilita Caepio, Gonsul im 
J. 648 (106), gab durch die lei 
Servilia, welche Crassusvertheidigte 
(tei. 164), dem Senat die Geiichte 
zorück; aufdiese deutet die fnvfdia 
populi. Im folgenden Jahr wurde 
er von den Gimbem vollständig ge- 
BcMagen und deshalb im J. 659 (95) 
von dem Trib. Norbanus maiestatis 
belangt; Grassus vertheidigte ihn 
(182), allein er wurde verurteilt 
und ging nach Smyrna ins Eni. 

136. C. t, Memmii. Diese Zu- 
sammenstellung ohne et ist, nt- 
mentlich aaf Inschriften, sehr bäuSg. 
169. 242. et z. B. 94. — C.JUm- 
BmtBi. 4. Aufl. 



, nm die Untersuchang gegen 
die von diesem Bestochenen kräfüg 
zu führen. Sali. lug. 30: C. .Vem- 
miui, cuiut de Übertäte ingeni et 
odio polenliee nobiHtalii lujira di- 
ximut, contionibut popatum ad 
«indicandum kortari. ledquoniam 
ea tempeitate Memmi faamdia 
Clara poliemque fuit, decere exi- 
itumavi unam ex tarn mulli» ora- 
tionem pericribere. Er wurde 664 
(100) ermordet. — L. Memmlui. 
304. — Sp. Thoriut, Tribun zwi- 
schen den J. 633 und 636 (121 u. 
116). Äppian. bell. civ. [ 27: Jhioi- 
pios Oifiot (die Har. haben falsch 

Bopmc) dij/iagx'^ Hitnjj^Jara vp- 
/utv, xtfti /liv yipi fitjx^i Siavi- 
fteai, äXX' clv(u Tmv ixövriav *al 
tpÖ^Ove VTlif oÜTTiE T^ ^^Vß^ ""• 

tavld-so9at nai täte rö %^nata 
j^QjfsXv ill StavoiiBS' oneq ipi ftiv 
TIC role nevjiai Ttamyoeia Stäxäe 
Siavo/tae, öiptloe S oiSif tie jw- 
hinlti9iav. Durch dieses Gesetz 
wurde also die Ackervertheilung 
der Gracchischen Gesetze aufgeho- 
ben, die Besitzer aber mit eloer Ab- 
gabe belegt, welche unter die Be- 
dürftigen verlheilt wurde; eine 
Maasaregel, welche dem noch popu- 
lär erscheinen konnte, derdieGrac- 
chische tlntemehmung für einen 
blossen Eingriff in wohlerworbene 
RechU hielt. Unsere Stelle igt mit 



T,Googlc 



82 



BRUTUS. § 136-139. 



nere diceadi, ie qui agrum publicum vUiosa et iuutili lege vecti- 
gali levavit. H. Harcellus, Aesernini pater, non iUe quidem in pa- 
tronis, sed ia promptis tarnen et non iaexercitatis ad dicendum 

ISTfuit, ut fllius eius P. Lentulus. L. etiam Cotta praetoriua in me- 
diocrium oratorum numero, diceadi aon ita multum laude pro- 
cesBerat, sed de indnstria cum verbis tum etiam ipso sono quasi 
subrustico persequebatur alque imitabatur antiquitatem. 

Atque ego et in hoc ipso Cotta et in aliis pluribus intellego, 
me non ita disertos homines et rettulisse in oratorum numenim 
et relaturum. est enim propositum colligere eos, qui boc munere 
in civitatfi functi slnt ut tenerent oratorum locum; quorum qui- 
dem quae fuerit ascensio et quam in omnibus rebus diTScilis 
optumi perfectio atque absolutio, ex eo quod dicam exbtumari 

laspotest quam multi enim iam oratores commemorati sunt, et 
quam diu in eorum eaumeratione vereamur, quam tarnen spisse 
atque vix, ut dudum ad Demosthenem et Hyperidem, sie nunc 
ad Antonium CrasBumque pervenimus ? oam ego sie existumo, 
hos oratores fuisse maxumos et in bis primum cum Graecorum 

^gloria Latine dicendi copiam aequatam. omnia reniebant An- 



der des Appian ia Einklaog zu 
biingep, wenn mao erkllrC agrum 
publicum vecligali, nämlich impo- 
tiio (-o per Fectigsl), Ugt inutili 
Itvavil. Diese lex ist die Grac- 
chUche. — vitioia, 'niclitif', weil 
eine we sealliche BedioeuDg dei 
Bechtsktifttskeit Tebll. So viliotui 
coTuul (Cic. Phil. U 33, 8-1), viUotut 
dlctalor (Liv. VIU, 23) weU gegen 
die Auspicien gewählt. So machte 
Cicero wohl das Geseti des Grac- 
chus nenuen, da der dagegen inter- 
cedirende Tribun abgesetzt worden 
war. — Jf. Marcellas focht 652 
(102) unter Marius bei AquaeSeitiae 
tapfer gCRen die Teutonen; im mar- 
aischen Kriege 664 (90) wurde er 
in Aesernia von den Samnilen aus- 
gehungert und muaste sich ergeben. 

— P. Lenlultu Marcellinut, toq 
einem Lentulus adopiirt, war 667 
(67) Legat des Pomp eius. 

13T. ol^UB führt beim Abachluss 
eines Theiles eine aus ihm sieb er- 
gebende allgemeine Bemerkung ein. 

— Colla. 259. — munere, Aufgabe. 



Bei dem Eluilasa der Beredsamkeit 
auf das öffentliche Leben konnte 
es Cicero wohl. als 'muiius' einea 
Staalsbürgen ansehen, hierin etwas 
zu leisten. — quam . , , diff., 39. 
I3S. tpUte, eigentlich 'dicht ge- 
drängt' , wodurch daa Vordringen 
erschwert wird. Nooiua p. 392: 
tpUium aignificat tardum. Tili- 
ntui Gemina 'longut lermo habe- 
tur, j'avortelur tpitta'. Naeviui 
GymnasHco 'al enim /u nimi* 
spül» alque larde innedit'. Ebenso 
spissum Her. — dudum, vorher, 

Sridem, längst. 252. de or. 1 47, 208, 
65, 262 : düci ertim dudum ratio- 
nem alfam eise ioci, aliam leverila- 
iis. Tdsc. 1 T6; quod tibi dudum 
videbatur. Plaut, capl. 478 : nam 
uH dudum hine abii, aceasii ad 
aduleicenles in foro. Vgl. 35. ~ 
Hyper., 36. — die. copia hier wie 
öfter nicht wesentlich verschieden 
von die. facultas. 

139. U. Jnloniui, geb. 611 (t43) 
(Ap. Claudio Pulchro 0- Caecilio 
Metello MacedonicD coss.), verlhei- 



T,Google 



BRUTUS. § 1391 140. 



83 



tooio in mentemi eaque suo quaeque loco, ubi plurumum pro- 
äcere et valere possent, ut ab tmperatore equites pedites levis 
armatura, sie ab illo ia maiume opportunis oratioais partibus 
coUocabantur. erat memoria summa, aullameditatiouissuspicio; 
imparatus semper aggredi ad dicendum videbatur, sed ita erat 
paratus, ut iudices illo dicente nonaumquam viderentur non 
satis parati ad caveudum fuisse. rerba tpsa, non illa quidemiM 
eiegantiSBUmo aermone; itaque diligenter loquendi laude caruit; 
neque tarnen est admodum inquinate locutus [, ged illa, quae, pro- 
pria laus oratoris est in verbis]. nam ipsum Latine loqui est illud 
quidem, ut paulo ante diii, io magna laude ponendum , sed non 
tarn sua sponte, quam quod est a plerisque neglectum ; non enim 
tarn praeclarum est scire Latine quam turpe nescire , neque tarn 
id mihi oratoris boni quam civis Romani proprium videtur. sed 
tarnen Antonius in verbis et eligendis, neque id ipsum tarn lepo- 
ris causa quam ponderis , et coUocandis et comprehensione de- 



digte sich aU Quaestor 641 (113) 
siegreich fegen die Anklage des 
inceetns mil einer VeBlalio. Nach- 
dem er Ö50 (104) die Praelut ver- 
waltet, fühlte er im folgenden Jahr 
pto CDQSule den Krieg gegen die 
Piraten in Gilicien und tiinmphirte 
im J. 652 (102). Später führte er 
die Waffen gegen Saturninna 654 
(100), nnd diente auch im marai- 
sehen Kriege 663 (91); a. 304. Er 
war Conaul 655 (99), Censor 657 

ST), and wurde aU Snllanei auf 
arinB Befehl 667 (BT) getödtet 
(307). Er ^ebSrte der ariatokiati- 
«chen Partei an, ohne eine berror- 



Um I 






Redner uod angeinein beschäftigter 
Sachwalter (207). Cicero cbarsk- 
terisirt ihn hier und ia der Schrift 
d« oratoie, wo er eine der Haupt- 
personen ist. Im Gegensalz zu 
Craiiui (143) erscheint er als auf 
gelehrte Bildung wenig Gewicht 
legend. 214. — omnia. DieBanpt- 
punkte kun wiede[holt215. — im- 
peralore. rbet. ad Ber. ID 10, 18 
von der zweckmässigen Anordnung 
der Argumentation : haee ditpoHHa 
locorum lamguam ijutrueiio miti- 



tum faciUume in dieendo, tieul 
illa4n pugnando, parara poterit 

victon'am, 

140. Wag Cicero über die Sprache 
des Antonius bemerkt, ist wegen 
der (ortwährende D ReslrietioneD, 
welche einander aufzuheben Bch ei- 
nen, nicht vollkommen klar ausge- 
drückt. Man siebt wohl, das« eribm 
das höchste Lob einer för die Be- 
redsamkeit kunstreich ausgebildeten 
Sprache nicht zugesteht, da sie nicht 
so^faltig und mehr nur mil Rück- 
sicht aufNachdruck als aufSchSn- 
beit gewählt war. Indessen will er 
doch die Vorslellnng nicht aufkom- 
men lassen, als habe Antonius den 
gewöhnlichen Anforderungen an eine 
conecte Sprache nicht genügt. — ' 
jed kannte keinen Gedanken an- 
reiben, der im Gegensatz gegen 
die Parenthese sieht und in der 
Construction des ihr Torausgehen- 
den Satzes fortfahrt, (illa te. laude 
carnit; zu betonen ist oralorh). 
Die BeraerkuDg ist nach Z. 13 n»- 
qu» (am — vid. gemacht; isi^wird 
ans IC, entstanden sein. — rfiwt 
133. — tedlamen nimmt die durch 
den eingeschobenen Satz unterbro- 
chene Rede wieder auf, 64. — com- 



T,Goo(^le 



84 



BBÜTCS. S 140—142. 



vinciendis nihil dod ad rationem et Umquam ad artem dirigebat ; 
Tenun multo magia boc idem in sententianim ornamentis et coa- 

141 fonnalionibuB. quo genere quia praestat omnibus Demosthenes, 
idcirco a doctis oratorum est princeps iudicalug. ax^fiaia enim 
quae vocant Graeci, ea masome ornant oratorem , quae oon tarn 
in vert>ia pingendis habent pondus quam in illumlnandis senten- 

SS liis. sed cum haec magna in Antonio tum actio Eingularis ; quae 
gi partienda est in gestum aique vocem , gestus erat non verba 
exprimcDS, sed cum sentenüis congmens, manus hnineri latera 
supplosio pedis Status incessus omnisque motus ; toi permanens, 

142rerum subrauca natura, sed hoc vitium huic uni in bonum con- 
rertebat. habebat enim flebile quiddam in questionibus aptum- 



■preh. 34. — ratio, 'verständige 
Ueberlegcng' , in tod ort, 'sehul- 
gerechler KunatbildoQg', nocb sehr 
verschiedCD, obgleich sie oft das- 
selbe, ja mehr zu erreichen im 
Stande ist. Aal. vermied geflissent- 
lich jeden Schein der Gelehrsamkeit; 
im Erfolg ktm seiD Verfahrea ad 
r. auf dasselbe heraus, alt 
itamqttam) ad artem geneseo. — 
eonform. or. 136: nuüut fere ab 
m toeut line quaäam eonforma- 
tiona senlenliae dicitur. 

141. Dtmotlh.OT. 136: led ten- 
tentiarura omamenta maiara ittnt, 
päbtu quia freguealiiiume De- 
matthenet ulitur, tunl qai pttUnl 

idcirco eita eloqutnliam maxume piendii atlt finiendis. 2TS. ~ 
ette latidabilein. — doctü t^pru- nii^ue und überhaupt jede; wir 
denübtis, denen ein wisgeoschaft- sagen 'and jede andere', indem 
liehes Urteil zusteht 184 f. 186; wir die ergänienden Theile, nicht 



a peclore abieidif, nl cicatricet pO' 

ptilu$ Romanut iudiettque atpico- 

rtnt adverio corpore exeeplat. — 

geiliu. de Qtat. 111 220 : omnatmo- 

< sabiequi debet gBstus, non hie 

rba Bxprimens leaetiicat, ied 

xivariam rem »t sBnUntiam 

n demoiutratiotie sed $ignifica- 

iione declarans, taterwm infiexione 

kae forii ae viriii, non ab leaena 

et Aitlrionibtts, sed ab armii aitt 

etiam a palaeitra. ntanut attt«tn 

minui arguta,- digilii lubteguens 

verba, non eojprintent; brachitai 

proceriut proiecium qaaii quod- 

dam lelum orationis; supplotio 

pedit in contentionibu» aul inci- 



188 f. 198. 199. 283. 320. — ff/^ 
fiaia Uieai! und Siea/oias unle:^ 
scheiden die Rhetoren, 69. 21b; 
Cicero betrachtet die letzteren als 
die bei weitem wirksamer». — 
ilüaa. ar. 136 : neo quiequam ett 
aliud dictre niii oixnra aut certe 
pleraigue aligua ipecie illummare 
tentenüat. — actio. 215. Tqsc. II 
24, 57 : genu mohercuh M. Anto- 
nium vidi, cum contenle pro le 
ipie lege faria diceret, terram 
langer». \tu. V 3 ; (M. Antoniut) 
eauia propa perorata ipium arri- 
puit JU'. viquilium coiuCituilgue in 
oontpcotu omnium iunicamgue eiiu 



wie der Lateiner das übergeordnete 
Game denken. — Dieaafmofiu in 
den Hsr. folgenden Worte cum ver- 
bii lentBnüitqtiB conientient ältd 
nicht allein Oberflüseig , sonders 
durch verbit schief. — permaneni, 
ausdaaernd, im Verlanf der Itede 
nicht sinkend. -^ convertibat, in 
medialer Bedeutuof auch bei Cic. 
nicht selten, x. B. nee in falnan 
e vero praetarila poitunt conver- 
lere, de fato 7, 14. 9, 17. 20. 

142. flabila, nicht 'weinerlich', 
sondern 'klagend, rührend'. — gue- 
iHo scheint nur hier und wahr- 
scheinlich auch orat. 13ä vorzu- 



T,Goo(^le 



BRUTUS. S 142. 143. 85 

qSe cum ad fideiD fäcieDdam tum ad misericordiam commoven- 
dam : ut Terum videretur in boc illud, quod OemostheDem fenint 
ei, qui quaesivisset, quid primum esget in diceodo, actionem; 
qaid secuudum, idem et idem tertium respondisse. nulla res ma- 
gifi penetral in aoimos eosque fingit formal Oectit talesque oratores 
Tiden facit, quales ipsi se videri volunt. 

Huic alii parem esse dicebant, alii auteposebaiit L. Crassum. 143 
illud quidem certe omnes ita ludicabaut , Deminem esse , qui ho- 
rum altero utro patrbco cuiusquam ingenium requireret. equi- 
dem quamquam Antonio tantum tribuo, quantum aupra dixi , ta- 
meo Crasso nihil slatuo fieri potuisse perfeclius. erat summa 
graTitas, erat cum gravitate iunctus facetiarum et urbanitatis ora- 
torius, noQ gcurrilis, lepos; Laline loquendi accurata et sine mo- 
leetia diligens elegantia; in disserendo mira eiplicatio; cum de 
iure civili, cum de aequo et bouo disputaretur, argumentorum et 



kommen. — Demottk. Dieselbe 
Aensserungf erzählt Cicero .auch 
sonit (or. 56. de or. III 213), so 
wie andere. — fingere, vora Be- 
srbelten besonders weiciier Massen, 
wie ThoD, Wachs, die noch ohne 
Gestalt sind ; fermare, eine be- 
Btimnite Gestalt, flectera, eine be- 
stiDimle Richtang- oder Stellung; 
geben. — taLqual. de oraU I1 176: 
>i vero anequatur, ut lalü eidea- 
lur, qualem n videri velil, et ani- 
moi eorum ita afficiat, apud quot 
aget, til eot quoeumque viUt vel 
frakere vel rapere pottit, nihil 
pTOfeclo praelerea ad üicendian 
requirel. 

143. alü. 186. — L. Cratnu, 
geb. im J. 614 1140), 162, starb 
663(91)1 COS. 659 (9a); dieHaopt- 
amstände seines Lebens fahrt Cicero 
nachher 158 fT. 



allelisiren, und weist nicht undenl- 
lich snf sich als den Nachfolget 
desselben hin. 161. ~ facet. 1£B. 
de or. n 220: non enim ferequit- 
quam reperietur praeter Cratium 
in vtroque genere leporit exeeilait, 
et Uta, quod i'n perpstuitata itr- 
monit 1= vrbanilale) eChoe, quod 
in eeteritate atque diclo eil {—• fa- 

cetiit) — , wo dann Beispiele ange- 
fübrt werden. Ebendott sagt An- 
tonius von Crassas (228) : cum ont- 
nium liUiiemuliiiumui et urba- 
TttMsunmt, omnium graviirumum 
et teveriätumum et eiie H videri, 
quod iiti conUgit imi, id mihi vix 
ferendum indebatur. — molett, 1 16, 
— diirer. IIB, 146. nf: — expli- 

catio, das Talent, einen Gegenstand 
klar und deutlich auseinander xn 
setzen. — dixputaretur : dafür ist 
ihl ditputabaturzfileatn. —Was 



illud hBafige Redefüllej s. Madvig den Gegensatz des iui civile und 
■ " " " ■" "" " ■ aequum et bonum (197. 198, i'iu 

und aequum 145) anlangt, so ist 
wohl zu beachten, dass das aequtan 
keineswegs dem was wir 'billig' 
nennen entspricht im Gegensatz zu 
dem, was eigentlich recht ist; son- 
dern das Wesen desselben beruht 
darin, dass durch aorglittlge Erwä- 
gung alter Momente und Voraus- 
setzungen eines Reehtsverhiltnisses 



Wir würden 
'übereinstimmend', idem, erwar- 
ten. — patr. 189. — cuivi- 
quam, zu OTunitqu« 141 E. — 
per/ectiui. Dass Cicero Crassna 
hoher stellte, geht auch aus den 
Bachern de oratore hervor, in wel- 
chen CrsssuB im Wesentlichen die 
Ansiehlen des Cicero vertritt. So 
lisst er sich ISO dem Crassna par- 



T,Google 



88 BRUTUS. I U7— l&O. 

tem, tam ornatum virum tamque eicellens iugenium fuisse in 

l4Snostra re puUka. hie ego, noU, iaquam, Brüte, esistumare, his 
duobus quicquam fuisse ia uostra civitate praestantius. nam ut 
paulo anLe disi, consultonim alterum disertissumuiD, disertorum 
alterum coüsultissumuni fuisse, sie in reliquis rebus ita dissimi- 
les erant iuter sese, statuere ut tarnen dod posses, utrius te mal- 
les similiorem. Crasaus erat elegantium parcissumus, Scaevola 
parcorum elegaDliasumus ; Crassus in sumnaa comitate habebat 
etiam severitatis satis, Scaevolae mutta in severitate non deerat 

t49tamen comitas. licet omuia hoc modo; sed vereor, ne fingi vi- 
deantur haec ut dicantur a me quodam modo; res tarnen sie se 
habet, cum omnis virtussit, ulveBtra, Brüte, vetus academia 

, dixil, mediocritas, uterque horuiu medium quiddam v olebat se- 
qui: sed ita cadebat, ut alter ex alterius laude partem, uterque 

160 autem suam totam haberet. tum Brutus , cum ex tua oratioae 
mihi videor, inquit, bene Crsssum et Saevolam cognovisse, ttim 
de te et de Ser. SuJpicio cogitans , esse quandam vobis cum illis 

tna Bcsdemia geoiäsa der Aasicht 
des firutus geoaiiDt. a. 120. 

Ibd. Ser. Sulpidui Buflu, Prae- 
tor 689 (65), klagte 691 (63) sei- 
nen glücklicheren Mitbewerber oms 
Consalat Hurena mitCato an; cos. 
703 (51). Iq der Politik snchte er 
zu vermitteln, erat zwiechen Pom- 
peius und Caesar, aaf dessen Seite 
er sich zuletzt Btelile, und wie- 
derum nach dessen Tode. Auf der 
Beiae nach Hutina zn Antonius starb 
er imJ. 711 (43). ErwareioMaDD 
von bravem Charakter, als Rechte- 
gelehrter a ach in spaterer Zeit noch 
ungemein hoch geachtet. Von ihm 
BlsBednersBgtQuintJlian (XI, 116): 
intignem non immerilo famam Iri- 
bu4 oraüomtui meruit; Pomponius 
(de orig. [ur. 43) sogar : eum in 
eautii orandit primum locum avl 
pro, eerto pott M. TulHum obü- 
nereL Cicero, der sich nicht ge- 
radezu als den Vollender der rö- 
mischen Beredsamkeit hinstellen 
kannte und wollte, benutilgesciiickt 
die Veranlassung, indem er BmtoB 
die Parallele zwischen sich und Sol- 
picius gegenüber Grassna und Scae- 
Tola io den Mund legt, seine Stel- 



t48. ante, 145. — ut, ita tarnen 
(203), obgleich sie so ganz verschie- 
den voa einander waren, was, wie 
man meinen Mllte, die Wahl er- 
leichtert hätte, waren sie doch wie- 
der nur £0 weit verschieden, dass 
• ., d. h. der Unterschied war qua- 
litativ, nichtquantJtativ. 56, 204 m. 

— eleg.parc. or. 83; Haut in tpu- 
larurn apparatu a magnificantia 
receäens non le parcutn tolum, 
leäeliam eltganttm videri volet et 
eligei, guibui fitatw. 

148. licet 0. h. m. sc. componere, 

— quodam modo, nicht wie der 
Zufall es fQgt, sondern bewusst, be- 
absichtigt; 30, de Ol. III 37: ergo 
haee et agenda tuntab oralore et 
dicenda quodam modo. — medio- 
eritai. Arislot. eth. Nicom. II B: 
/itaijrje Tie^ imtv rj äffsri; ffroj;«- 
(TTm^ ye miaa tov fiiaou. HoraL 
epp. I IS, 9: virtTu eil medium 
vitiorum et utrimque reductum. 
Dasselbe Wort gebraucht Qc. auch 
de oflic. I 25 , 69 : mediaeritalem. 
iüam, quae eil inl^ nimium et 
parvm, qu/le piacet peripaleticir. 
Statt der Peripatetiker, denen diese 
Ansicht angehört, wird hier dieve- 



Dpi,7?<iT,Google 



BRUTUS. S 150—162. 89 

similitudinem iudico. quonam, iaqüam, istuc modo? quia mihi 
et tu Tideris, iaqoit, tantam iuris civilis scire voluisse quantun) 
satis esset oratori, et Servius eloquentiae tantum assumpsisse, ut 
ius ci?ile facile possit tueri, aetatesque veetrae, ut iUorum, nihil „ 
aut DOD fere müitum difTeruDl. et ego, de me, inquani, dicereig^ 
nihil est uecease; de Serrio autem et tu probe dicis et ego dicam 
quod sentio. non enim facile quem dixerim plus atudi quam it- 
lum et ad dicendum et ad omnes bonarum rerum disciplinas adhi- 
buisse. nam et in isdem exercitationibus ineunte aetate fuimus, 
et poBtea Rhodum iUe eliam profectus est, quo melior esset et 
doclior orator; inde ut rediit, videtur mihi io secuuda arte pri- 
mus esse maluisse quam in prima secundua. atque baud scio 
an par principibus esse potuisset; sed fortasse maluit, id quod 
est adeptus, longe omnium dod eiusdem modo aetatia, sed eorum 
etiam qui fuissent, in iure ctvili esse princeps. hie Brutus, ai&152 
tu? inquit, etiamue Q. Scacvolae Servium noslrum anteponis? sie 
enim, iuquam, Brüte, existumo, iuris civilis magnum usum et 
apud Scaevolam et apud multos fuisse, artem in hoc uno; quod 



lung JD der Gesdiichte der rSmi- 
Bcfaes Beredsamkeit aazudeuleo. 
Deau wiB von Sulpicius im Ver- 
hilüiiaa zu Scaevoli gesagt wird, 
pll such von Cicero im Verhältniss 
zu Crsssus. Allerdiage wurde auch 
durch diese Veigleichnng d«s histo- 
rische Vcretlndoiss, nsmeotlich für 
die Zeitgeuossen , sehr gefördert. 
-Zugleich war diee die passendste 
Gelegenheit, die Verdienste des Sul- 

fiicius, dem Cicero auch sonst (Phil. 
S &) ein glänzendes Denkmal setzt 
(wenn er auch sein Gegner im Pro- 
ceSB des Murena war) , auaführlich 
zn erwähnen, wofür in dieser Schrift 
Üüi sonst schwerlich Raum gefun- 
den hätte. — iuiit civ. Cicero hatte 
unter Anleitung der Hucier seine 
Studien in der Jurisprudenz ge- 
macht. 306. Liel. 1,1. Später 
schrieb er au einem Werk 'de iare 
civili in artem redigeado'. Quint. 
Xn, 3, 10: M. Tumu4 non modo 
in agendo iwanquam «it detUUtlut 
Mci^itia iurü, ted eäam oempo- 
tytre aUqwt de to eoeperat. — 
Mf«f, weil er Cicero gegenüber Ton 
dessen damaliger Absicht reden 



kann; potsil, nm den Erfolg von 
Solpicius Bemühung als gegenwir- 
tige Thatsache darzustellen : doch 
wäre poiiet das natürlichere. 

151. Rhodum, im J. 676 (78). 
316. — poitea: darnach haben die 
Hsr. unn, was nicht zn Ute etiam 
passt. — inde: derSatz iel adver- 
sativ : das stark betonte orator und 
aecwnda stehen sich gegenüber, 
or. 141 : ipäi umquam dabitavit, 
quin in re publica noilra primat 
elaquentia tenueril lemper VTbanU 
paeatitqua rebut , lecwidtu iurii 
tcientia ? de off. 11 66 : huic arti 
(inris prudentiae) finituma ett di- 
candi facultai et gravior et oma- 
tior. Ob Cicero an den berühm- 
ten Aussprach Caesars gedacht hat? 
— vi. 19. — principibtu, in prima 
arte. — potuiaet. 126. 

152. ain tu? ain landem? , bei 
den Komikern auch ein uero?, der 
Umgangssprache entlehnt, führen 
ironisch eine Widerlegung ein. — 
enim in der Antwort begründet die 
Inder Frage liegende Aussage. Mao 
kann in der Regel ein 'ja' davor 
ergfmen. Vgl. 24, 9t. — apud für 



T,Google 



90 



BRUTUS. 9 152—154. 



numquam effecisset ipsius iuiis scientia , nisi eam praeterea di- 
dicisset artem , quae doceret rem univereani tribuere in partes, 
latentem eiplicare definiendo, obscuram explanare JDterpre- 
tando; ambi^a prunutn videre, deinde dietinguere; postremo 
habere regulam, qua Vera et falsa iudicarentur , et quae quibus 

]53propositis essent quaeque non e§sent consequentia. bic enim 
attulit baDC artem omnium artium maiumani quasi Jucem adea, 
quae confuse ab aliis aut respoudebaDtur aut agebaotur. dialec- 

ISticam milii videris dicere, inquit. recte, inquam, intellegis; sed 
adiunxit etiam et litteranim scienliam et loquendi elegantiam, 
quae ex scriptis ems, quorum similia Dulla sunt, racillume per- 

154 spici potest. cumque discendi causa duobus perkissumis opersm 
dedisset, L. Lncilio Batbo et C. Äquilio Gallo : Gatli, hominis acuti 



irder atlertbamlichen 



bd Cic. ausser ia der Formel apud 
viilam (zu Verr. IV, 46) und bei 
Stsdlenamen sehr selten, de or. 
III 84 neguB apud hominet ret etl 
Ulla difficilior. — luiu, Kenotnisa 
und pnktisclie Gewandtheit, welche 
bcBondera durch Erfahrung genoD- 
neo wird. — muttoi, zu omnUque 
141 E. — ari begreift nicht bloss 
das, was wir 'Kunst' nennen, son- 
dern auch die Wissenschaft, daher 
es von der Beredsamkeit, Jurispru- 
denz, Philosophie gebraucht wird, 
wie von der Poe«e und bildenden 
Kunst. Es bezeichnet das was der 
WisseDSchaft und Kunst Eemein ist, 
das Verslandniss eines Giuzen aus 
dem Mittelpunkt seines Wesens 
heraus und die Fähigkeit das so 
■nfgeTssste darzustellen; weshalb 
denn bald das Moment des theore- 
tischen Ergründens bald das dea 
formalen Gestalte ns hervorgehoben 
werden kaon. Vgl. 25, 185. — 
ipiiui ■— uuius. — tcienlia ist 
nicht sowohl nnser 'Wissenschaft', 
als vielmehr 'Wissen, Kennbiiss'. 
— tribuere, gew. dätribuert, or. 
16; nee rem de/tnienl/o explicara 
nee tribuere in parlei. — propo- 
ngra, einen Satz voranstellen, um 
Folgerungeo daraus zu ziehen, be- 



sonders vom Obersatze im Schlnaa. 
de orat. 11 215 ; demontlrando, id 
qnod eoneludere Uli vellent, nott 
e/fiei ex propotilit, nac eise con- 
mqueni. Quint. V 14, 1: habtt 
(ein von ihm angeführter Satz) ra- 
iionem et propotilionem, non habet 
eonciusionem ; ita etl ille tmpar- 
fecha tyllogiimui. Allgemeiner ist 
propoiitio oft das Thema. 217.235. 

153. retpondere, 113; agere, die 
gerichtliche Verhandlung führen. 
154;, hierauf bezieht sich i'n utra- 
quB r». — diaUcl. de otM. II 167 : 
videine Diogenem eum flUite, qui 
diearat artem le Iradera bme dit- 
lerendi et vera ac faUa diiudi- 
candi, quam verbo Graeeo SiaXaH- 
racr/v appellaretf Tnsc. V, 72: ta- 
quitur larUa, quae per ovinet par- 
te! tapientiae Tnanal et fimdilur, 
quae rem defiml, genera ditpertit, 
laquentia adiungit, perfecta con- 
cludil, Vera etfalia diiudieal, dit- 
serendi ratio et icientia. — litte- 
rarum taientiam, Vertraatheit mit 
^er Litteratar. Hm. nulla: Koch 
vermuthet volumina mut(a, 

154. ßalbo. Pompon. orig. iw. 
42 : Mucii auditorei fuenml copi' 
pluret, lad praeoipuae auotoritatit 
AquiUut Gallut, Balbut Lueihtu, 
Sextut Papiriut, Gaiu* luvmUu* 
<nS); ea: quibm Gallitm maseitita« 
auetoritatit. apud populum fliitte 



T,Google 



BRUTDS. S 154—166. 



91 



et exercitati, promptam et paraUm in agendo et io respondeado 
celeritatem subtilitale diligentiaque auperavit; Balbi, docli et 
eniditi hominia, ia titraque rc consideralam tarditatem vicit ex- 
pediendis cODficieadisque rebus: sie et habet, quod uterque 
eorum habuit, el esplevit, quod utrique defuit. itaque ut Crassus 156 
mihi videtur sapieatiua fecisse quam ScaeTob — hie enim cansas 
studiose recipiebat, in quibus a Crasso euperabatur; ille se cod- 
8uli uolebat, ne qua in re inferior esset quam Scaevola — sie 
Serrius sapientissume , cum duae civiles artes ac forenses pluru- 
mum et laudia haberent et gratiae , perfecit ut altera praestaret 
Omnibus, ex altera taDtum assumeret, quantum esset et ad tuen- 
dum ius civile et ad obtinendam consularem diguitatem satis. 
tum Brutus, ita prorsus, inquil, et anlea putal>am — audivi enimtte 
nuper eum studiose et frequenter Sami , cum ex eo ius uostrum 
poDtificium, qua ex p.arte cum iure civili couiunctum esset, Tel- 
lern cognoscere -^ et dudc meum iudicium multo magis coufinno 
testimonio et iudicio tuo; simul illud gaudeo, quod et aequalttas 
vestra et parea bonorum gradus et arlium studiorumque quasi 
finituma Ticiuitas tantum abest ab obtrectatione et invidia , quae 
solet lacerare plerosque, ut ea non modo non exulcerare vestram 



Serviut dieil. — C. Aquiliut Galltu 
war mit <^cera Prtelor im J. 6S8 
(66). p. G*«c 7S: ita iiului etl et 
bomii vir , ut natura , non ditci- 
pHna eoniultui eite vidtatur; ita 
peritui ae prudaitt, ut ax iure 
eivili non icienUa tolum quaedam, 
verum eliam tonitat nata videatur. 
155. lapientiii. mit perfecit zu 
rerbioden, wenn Dicht lapientii' 
turne; qui cum xa leset! iat. — 
artet, de off. II 65 : in iure eaaere, 
oontitio iuvare alque hoc leienliae 
genere prodetie quam jilummii 
vehementer et ad opet augendai 
perlinet et ad gratiam. — ftoec 
igitur Optra grata multit et ad 
benefieiit otttringendot hominei 
accommodata. alque huic arti 
finituma ett dieendi faeultat et 
gravier et ornatior. quid enim 
tloquentia praeilahiUut vi admi- 
raUone audienlium vel tpe indi- 
genUum vel eorum qui defenti 
tunl gratla? fiuie ergo a maiori- 
bui nottrii etl in toga dignitatit 



principatui dalui. — haberent 
eUti kabeantjveii ea hier nur auf des 
ServiuB' damaliges Urteil ankomnit. 
166. Sami. Brutus war im J. 707 
(47) nach Asien zu Caesar ins La^er 
gereist (12. 21); auf dieser Reise 
sah er Harceilus in Myülene (250) 
und Snlpicius in Samos. — noilrum, 
Brutus wer pontifex. 212.Tg'l. 65m. 
~ aequalilat, hinsichtlich des Al- 
tera. — vicinitat, Nachharschaß, 
woher man im Allgemeinen den Ge- 
danlieo hat, dass man sich nahe ist; 
finituma bezeichnet schärfer, dass 
die Grenzen an einander stossen. 
or. 32, 113; ette igüur perfecta 
eloquantis pulo . . etiam Vietnam 
atqaa finitumam dialeclicorum 
leienliam aitumere. Diese Nach- 
barschaft aber bringt hfiofig Bei- 
bungen und daher Gehissigkeit her- 
vor: luv. XV 33; intm- finilimoi 
velui alque anliguatimultat. Aehn- 
lieh auch die verwandte Beschäf- 
tigung: ^tiI^T: Si TB yilrofa yeirtov 
(Hewodi o. et d. 23). Vgl. 2. — ex. 



D,g,l,7.dT,GOOglC 



92 



BRUTUS. $ 156-15 



gratiam , sed etiam conciliare videatur, quali enim te erga iUnm 
167 perspicio , tali illum in te voluntate iudicioque cognori. ttaqne 
doleo et illins consilio et tua voce popolum Romanum carere 
tarn diu; quod cum per se doieDdum est, tum multo magis con- 
siderauti, ad quos isla non translala sint, sed nescto quo pacto 
deveneriot. hie Atticus, dixeram, inquit, a principio , de re pu~ 
blica ut silpremus : itaque facianius. nam si isto modo volumm 
üngulas res desiderare, non modo querendi, sed ne tugendi qoi- 
j^dem 6nem reperiemus. pergamus ergo, inquam, ad reliqua et 
institutum ordinem persequamur. 

Paralus igiturTcniebat Crassus, expectabatur , audiebatur; 
a priucipio slatim, quod erat apud eum semper accuratum, ex- 
spectatione dignuB Tidebatur. non multa iactatio corporis, noa 
inclinalio vocis , nuUa inambulatio , non crebra aupplosio pedis : 



uherare, von dem leidendeo Th«il 
des Körpers z. B. ventrem, den- 
Mcem, übertragen aniTaum, auch 
dolortm, hier graliam, insofern 
diese durch die eintreteDde Störung 
leidet. — ea ipas, cum taJis sit. 

157. Uta, dass eießath eiiheilen 
u. die SliiDme erheben , wag euch 
gebührte, eure Leistungen nndencr 
Eiofln««. — trantlafa, an! geregelte, 
gesetzmiesige Weise. — dixeram. 
II. — re p. Politik. — non modo ~ 
reptriBimu. ad Att. IV 2, 1; ut id 
non modo negtegentiae meae, led 
nn occvpaUom quidan tribuai. X 
S, 2 : r»gtiiim non modo Romano 
homini ted ne Ptriae quidem cui- 
quam tolerabile. de div, 11 9, 23; 
ut ad eiui earpui non modo ami- 
«orum, ttd ne lervorvm quidem 
quiiquam accaderet Ellendt-Seyf- 
fert, Lat. Gr. § 349 A 5. 

15S. eiripeelabalu/; man war ge- 
spannt, de or. f ISO: clarismma 
M'. Curii eaiua . , quo concuriu 
heminttm , qua ejctpectatione da- 
fenta eit? lU 33 : ne . . oratio non 
digna exrpeetatione et lilenUo fu- 
itte videatur. Diese Spannung ver- 
stand CiisSQS gleich vom Eingang 
an zu erhalten, deshalb hörte man 
ihm forldanernd zn , ajidiebalur. 
CiaseDS «agt (de or. ill 33) von 
sich im Gegensatz za Antonios, 



dessen Bewegungen sehr lebhaft 
waren (141): dissimiliiudo intel- 
legi poteit et ex motia mei me- 
dJocritale, et ex eo quod, quibut 
veiligiii primum iniHH, in eil fere 
soleo perorare. Das letztere drnckt 
noch genauer aus, was Cicero hier 
nulla inambulatio nennt motu* 
wird hier Daher durch iactatio cor- 
poris und lupplotio pedit bestimmt. 
— incKnaUo vocia wird von Quinli- 
lian (XI 3, 16S) dem gewöhnlichen 
Ton der Sprache entgegengesetzt; 
tahi lunt iliae inclinationei uocit, 
quai invieem Demoithenet et Ae- 
iObinet exprabrant, non ideo itn- 
probandaej cum enim uterquv 
alteri obitiat, palatn eit utrumque , 
feeisie. nam neque itle per Hara- 
Üionit et Plataearum et Salamini* 
propugnaUtrel recto lono (d. i. non 
inclinalo) iuravit, nee Ute Thebat 
sermone (im Tone des Gespräches) 
defievit. Von deraelben Sache sagt 
Cicero, welchen er vor Augen hat, 
Docii ßexionei [oret. 18, 57), Es 
wird also der Ton der pathetischen 
Bede dadurch bezeichnet, or. 56: 
voUt nie, qui eloquentiae prinei- 
patum pelet, el contenta voee atro- 
eiter dieere et lubmina leniter et 
inctinata videri gravi* et infiesca 
miierabilii. Gewehnlieh seheint es 
aber von dem tiefen Ton der Klage 



T,Goo(^le 



BRllTüS. § 158-160. 



93 



vehemens «t interdum iraU et pleoa iuBti doloris oratio , multae 
et cum gravilate facetiae: quodque difScik est, idem et perorna- 
tuB et perbrevis : iam in altercando inveDit parem neminem, ver- 159 
satus est in omni fere genere causarum ; mature in locum princi" 
pum oratorum venit. accusavit C. Carbonera , eloquentisEumum 
bominem, admodum aduleecens; summam iogeni non laudem 
modo, sed etiam admirationem est consecutus. defendit poatea 160 
Liciniam virgiaem , cum aDuos xxvii natus esset, in ea ipsa 
causa fuit eloqueutissumus, orationisque eius scriptas quasdam 
part«8 reliquit. voluit adulescens in colonia Narbonensi causae 
popnUris aliquid attJngere eainque coloniam, ut Tecit, Jpae dedu- 



gebraucht za sein, ad Her. III 25 : 
in conqueiUone vlemvr voee de- 
praia, inclinato lono. orat. 'ZI : 
cum varo incUnata ululatiliqhe 
voee moi-e Aiiatico canere cob- 
piuetj wofür es an der eben sn- 
gelBhrten Stelle inßexa \i\eaa (vgl. 



S). Hier 



t wohl 'besoodera aa den 



Gegeosalz za der ei gen tbü Di liehen 
Summe desAntoDiug gedacht (141.). 

— tupplotio pedit. 218. — dolo- 
rit. 93 — facetiae. \\2. — idem. 
173.' — iam dient hier, wie ge- 
wöhnlicher iam vero, der Aufzäh- 

lODg. 

169, altttreaiio (164. 173), der 
oratio coniinua oder perpelua 
entgehe Dgeselzt, Bndet glatt, wenn 
in rgacheii Wechselreden die Sache 
geführt wird. — Carboiiem. 103. 

— aduleiceni. de or. III 74 : qui 
omnium mahtrrutne (sagt Crasaus) 

noique nalut unum et viginli no- 
bUiuumtim hominem eC eloquenlit- 
ittMum in iuäieiutn vocarim. Dies 
geachah im J. 635 (119). Später 
soll ibo, wie Cicero (Verr. Hl 1, 3) 
erzählt, diese Anklage gerent haheo, 
wahrecbeialich, weil sie den Carbo 
zum Selbstmord trieb, ad fam. IJ. 
21, 3: C. Carbo accuianle Cratto 
eantharidai lumpiiiie dicitur.yiel- 



nenaische Colon 

160. vii^. Drei Vestalinnen Ae- 
milia, Licinia und Harcia wurdeo 



imJ.640 (114) von einem Sklaven 
Marina als des incestus mit einem 
römucben Ritler schnldig angezeigt; 
das GoUegiuni der pontifices verur- 
teilte Aemilia nnd sprach die an- 
deren frei. Darauf wurde im fol- 
genden Jahr L. Cas^ius (97) auf den 
Antrag des Tribunen Sex. Pedn- 
caeus mit der Untersuchung auaaer- 
ordentlich beauftragt, und nun Li- 
cinia, welche Crasaus verth eidigte, 
Harcia und mehrere andere Vesta- 
linnen verurteilt. — partet. Ebenso 
verfuhr Craaaus bei der Herausgabe 
anderer Reden (164), so wie auch 
andere. Plin. epp. 1, SO, 7 ; leitet 
tujit maltae mullorum oralionet 
ei Ciceronil pro Mtirena (wo 57 
nur die capila 'de Po^tumii crimi- 
nibug; de Servii adnlescentia' ange- 
gebensind), pro f^areno, inquibttt 
brevit et Ttuda qttati subicriptio 
quorundam criminum lolit tiluli* 
indicalur. ex hit appartt illum 
\per\multa dixiite, cum ederet 
omitiite. Tgl. 127 m. — cot. IVarb. 
Vell. I, 13, S: Narbo Martiui in 
Gallia Porcio Marcioqua coii. da- 
ducla colonia eit, im Jahre 636 
(118); deshalb fügt Cicero adulet- 
eeriM hiniu, weil das vorher er- 
wibnle ErngoisB der Zeit nach 
später war. — eaiaae popularit. 
103. de i>ff.n, 18,63: haec benig- 
nitai etiam rei publicae eit uHlit, 
redimi e tervitute caplot, loeupie- 
lari tenuioret: quod quidem volgö 
lolilum fiari ab ordina nottro in 



T,Google 



94 



BRUTUS. S 160' 161- 



cere; etsUt in eam legem senior, ut ita dicam, quam illa aetas 
ferebat oratio, multae deiode causae , sed ita tacitus tribunatus, 
ut, nisi ia eo magiBtratu ceDavisBet apud praeconem Granium 
idque Dobis [bis] DarrariBset Lucilius, tribnnum plebis nesciremus 
161^1)886. ita prorgus, inquit Brutus, aed ne de Scaevolae quidem 
tribunatu quicquam audivisse videor et eum collegam Crasai credo 
fuisse. omuibus quidem aliie, inquam, in magi8tratibus\ sed tri- 
bunus anno post fuit, eoque in rostris Bedeute Buaait Sernliam 
legem CrasBUs; nam censuraui sine Scaevola gesBit, eum enim 
magiBtratum nemo umquam Scaevolarum petivit. sed haec Crassi 
cum edita oratio est, quam te saepe le^sse certo Bcio , quattuor 
et triginla tum habebat annos totidemque aDDi&mibi aelate prae- 
stabat. bis .enim consulibuB eam legem suasit, quibus naü su- 



oraliont Craiii tcriplum copiota 
nidtmia. Auch in anderer Weiae 
zeigte sich dies Bestreben nach 
Popularität, p. Cluent. 51, 140: in 
dUruatione rogatianii tiua, quae 
contra eoloniam Narbonemem fe- 
rebalvr, quanlum polett de auelo- 
ritaia lenalvi detrahit, in luaiione 
tegit Sarviliae (164) tummü omal 
teaatum lavdibtu. Deshalb Hess 
der Ankläger Brutus (130) in einer 
Verhandlung gegen Ciassue eiumal 
die widersprechenden Stellen dieser 
Reden nacnelnauder vorlesen. — in 
eam legem, nicht 'gegen', sondern 
'Ober', wie ji^e. 164- Serr. zu Verg, 
■ Aen. I, 513: Cala in lerem Foco- 
niata, d. i. in euasione legis Voco- 
uiae. de or. tl, 352: cum cenaret 
Simom'dei apud Scopam cecinüiel- 
que iä Barmen, quod in eum tcrip- 
listel. de ofT I, 9, 28: qvod apud 
Platonem eil in philotophos dic- 
tum, ad Att. Vll 1, S: cum i> 

teniiam dixiiiet. Caes. b. G. I, 43 : 
senaliu eoniuUa honor-lfica in eot 
facta. — lenior bezeichnet die dem 
Alter gewöhnlichen Eigenschaften, 
hier wol Reire nad Besonnenheit 
gegenüber sprudelnder Kraft. 327. 
— ut ita dicam. 96. — tnb. im J. 
647 (107). — ß. öfantM», der praeco, 
war seines beissenden Witzes wegen 
berühmt (172), mit welchem er auch 
CrassDB nicht schonle. p. Plane. 33 



ille L. Craiii, ille M. Anloni volun- 
tatetn atperioribut facetiit laepe 
pentrinxit impune. In den SatircD 
des Lucilius kam er oft vor und 
wird iacii von Cicero häufig er- 
wlhnt. — Alf mflaate bedeuten 'ao 
zwei verschiedenen Stellen seiner 
Satiren' (99): aber einmal hätte ge- 
nügt um zu wissen dass er it. pl. 
war; bii ist aus dem Schluss von 
nobii entstendeD. narrare alieui 
wird auch vom Schrlftsleller dem 



chui libi narravil Dar eum ab 
Alexandra eise mperatum. 

lei. ne - quidem. 199. — in 
roitrit tedenle. Die Magistratsper- 
Bon, welche der V<dks Versammlung 

Erjgidirte, aass anf den rostris. — 
ig.Serv. 135. — nam macht mit 
einer den Alten gewöhnlichen Kürze 
denllebergang, mdem einZwiachen- 

fedanke ausgelassen ist. 'In allen 
emtern ist Scaevola College des 
Crassua gewesen mit Ausnahme des 
Tribunals; von der Censur kann 
dabei nicht die Bede sein, denn dieae 
bat nie ein Scaevola verwallet'. Es 
wird dadurch zugleich angedeutet, 
dass derjenige, zu welchem man 
redet, mit der Sache bekannt ael. 
Aehnlich 109. 175. 178. 179. J22. 
32S. 233. 239. — led nimmt den 
Satz wieder auf, we p. 95, 7. — 
ioti. Im J. 648 (106) waren C. 



' D,o,i,7.<iT,Google 



BRUTDS. § 161. 162. 



95 



mus, cum ipse esset Q. Ca^pione consule natus et C. Laetio, trien- 
nio ipso minor quam Antonius, quod idcirco posui, ul dicendi 
Latine prima maturilas in qua aetate exstitisset passet notari , et 
intellegeretur iam ad summum paene esse perductam, ut eo nihil 
ferme quisquam addere posset, nisi qui a phüosopbia, a iure ci-^. 
vili, ab historia fuisset jostructior. erit, inquit Brutus, aut iamjg^ 
est iste, quem exspectas? nescio, inquam. sed est etiam L. Crassi 
in consulatu pro Q. Caepione defensione iuncta non brevis ut 
laudatio, ut oratio autem brevis; postrema censoris oratio, qua 
anno duodequinquagesimo usus est. in bis omnibuB inest quidam 
sine ullo Tuco veritatis cotor; quin eliam comprehensio et ambi- 



Atilius Serranne und Q. Serviliua 
Caepio CodsuId. — cot. im J. 614 
(UO); üb«r die WoitsteHunf 328. 

— Äntojiim, 139. — : potui, 'ich 
habe diese ZeitbeBtimmuag feslge- 
ettÜC. Nicht ohne Selbstgefütilver- 
IcDöpft hier Cicero seine Gebuit mit 
der ia der rOmischen Beredsamlieit 
Epoche nacheaden Rede des Gras- 
ans ; wie er auch im folg-enden sich 
deutlich genug: als den Nachfolger 
des CrassuB bezeichnet. 298. 143.— 
in g. a. B'iDtra. — niti. Dassesdem 
Crassus an gründiichea Kenntnissen 
fehlte, deutet such de or. I T7 E. 
an. — ferme verbindet sich beson- 
ders gern mit negaliren Begriffen. 

— fuiiiet, li fiii yetviTo. — o, 'von 
einer Seite her'. 196. 23ä. 

162. auf leitet nie die Gegenfrage 
ein; es ist auch hier nm eine 
Frage. BiDtus will wissen, ob jener 
von Cicero bezeichnete Tolllfoniiii- 
nere Redner ein Ideal sei, oder ob 
Cicero einen solchen in Wirklich- 
keit für mSglich halte. Ob- er erst 
kommen werde, oder ob er schon 
dasei, ist dabei unwesentlich; dies 
sind coocdinirte Glieder einer und 
derselben Frage. Offenbar nimmt 
Cicero hier diese Wendung, um die 
Beziehung anf sich selbst etwas zu 
TerhüJlen. Grammatisch ihnlieh ist 
Plaut.aul.il 6, 1!f.: cmama cau- 
la aut luae mtretdii gralia not 
noilrat aadet poiluttu eomburtre T 
Auch hier ist keine Doppelfrage, 
sondern die einfache, durch ne an- 



gedeutete: 'sollen wir das Haus 
verbrennen?' dabei werden zwei 
mögliche Gründe angeführt u. durch 
aut gesdiieden. Es ist natürlich, 
dasB der grössere Nachdruck auf 
dem durch auC eingeführten Glied 
ruht, -so dasB man es oft mit 'oder 
gar' übersetzen kann. — coi. im 
J. 659 (95). AU Consul suchte er 
vergebens sich in Gallien Krieger- 
rühm und den Triumph zu erwer- 
ben, in Pison. 26, 62: tpicuUt prope 
lerutatu» ut Atptt, ut, itbi hotHt 
non erat, ibi Criumpki cauiam 
aliquant qtiaererel. Unter seinem 
Consutat wurde auch die lex Lici- 
nia et Mucia gegeben. 63. — pro 
Q. Caep. 135. — defentione iuncta. 
ad Att. J 19, 6: iuncta invidia 
gloria. Vielleicht halte Crassus von 
dieser Vertheidigungsrede nur den 
Theil vollständig bekannt gemacht, 
welcher die laudatio enthielt, von 
der eigentlichen defensio waren nur 
'capita rerum eiposita' (164). Da- 
her erschien dieser Theil gewisser- 
masseu als eine selbstündige Rede, 
was er ursprQnglich nicht war. Aber 
der Aosdnick ist sehr wunderbar; 
wahrBcheinlich sind die Worte ver- 
derbt, defentio pro wäre gegen 
Cicero« Sprachgebrauch. — cento- 
Tit im J. 662 {92). Als Censor 
(164 E.) BchloBs er die Schulen der 
rhetores Latin! als unnütz u. ver- 
derblich fBr acht rQmiscben Sinn 
und Sitte. — oratio. 164. — com- 
prekentio. 34. — aaibiltu, wSrt- 



T,Google 



i 162—164. 

tus iUe verbonim, gi sie ne^loSov appellari placet, erat apud il- 
lum coDtractus et brevis, et in membra quaedam, q'uae xtähx 

tesGraeci ?ocaDt, disperliebat oratioDem lubeDtius. hoc loco Bru- 
tus, quaDdoquidetn tu istoa oratores, ioquit, taotopere laudiis, 
vellem aliquid Antonio praeter illum de ratione dicendi sane eti- 
lem libellum, plura Crasso libuisset scribere: cum enim omnibug 
memoriam sui, tum etiam disciplinam dicendi Dobis reliquissenL 
Dam Scaevolae dicendi eleganliam satis ex eis orationibus, quas 

164reliquit, babemus cogoitam. et ego, mihi quidem a pueritia quasi 



liehe UeberBelzoDK von itsfioSos, 
von Cicero vereudit und nur mit 
EntschuldiguDgen , wie li ita liutt 
ältere (or, 20S), oder ilte guati 
verdamm ambitui (de or. 111 186) 

f «braucht. — membra, rhet. adHer. 
V 19, 26: meabram oralionü 
appellatur ret breiiiler abtolula 
line loHui tanlentiae demonilra- 
lione, quae dentio alio membro 
oratianü exelpilur. QuioC. IX 4, 
123: membrum etl ienrui nutnerii 
eoncliuuM, teä a lato corpore ab- 
ruplu» et per >e nihil efficient. 
or. 211. 223. — tcmU. Älexand. 

n. Itntt. VIII p. 460: KäÜv iaxi 
Tteßuiäov fii^t, o keye^at uev tiad' 
airto, iivTtxal/iwov Si ai^fol n»- 
ffloSov. Soidas: KwAt»' ö anri^al- 
/teviiv twoiav i'x,(ov atlxot. — 
diipertiebal. or. 223: tequiluTnim 
longa, ex duobui enim versibut id 
eitmembrit perfecta compreheneio 
etl) et CrauMt quidem tieplerunt' 
qite dicebal. 

163. aliquid. Antonius hatte keine 
aeiser Beden aiUtgeHicbnet. p. Cl. 
140: komintmingBniotwn,M.An- 
tonium, aitmt aolilum ette dicere, 
ideirco >e niUlam wmquam ora- 
tionem icriptitte, ut, n quid ali- 
quando non oput euel ab n etie 
dictum, potiet negare dixitte. Die- 
ser ämnd igt ecbt advokitiscb und 
niebt Ulirömisch: der einiige war 
es aber wol schwerlich. — liöelUna. 
Antonius Bsgt darüber (de or.l20S): 
ipsa Uta, quae in eommantarium 
nMum rettüli, timt eiurmodi, non 
atiqua mihi daclrina Iradila sed 



in rerum ueu eautijque traetata. 
Tgl. I 94. Die Scbrift war udtoU- 
endet gebliebea. — Scaevolae di- 
eendi eleganliam. Wenn zwei ge- 
netiTi von einem Woit in Terschie- 
denem Sinne abhängig sind, findet 
sich die biei befolgte Stellung selten 
angewandt. 147 m, defin.I14: itta 
Plalonii oralionit ornamenta.T aac 
IV 31; propler animi multartan 
rerum breiii tempore pereuriionemf 
dtoSAASSullaepecuniarumtraiü- 
laiio. Cato 50 quid de Craiti eivi- 
lii iuria itudio loquorT Garn. Nep. 
Eum.10,2. Weniger anfillligEpam. 
a , 5 Jgamemnonii belli gloriam 
u. l. Vgl. p. Plane. 29. Nicht bäufig 
sind auch Fälle wie Tusc. )I 3& 
laboT eil funelio quaedem vel 
animi vel eorporii graviori» ope- 
rlt (ad fam. X3, 3 m. leg. »42«. 
Ven. V 16. p. Ligtr. IZ; ad All. 
IV 1, 2, Cae». b. c. 1 5, 3) und 
IV 14 praetenlii mali lapienUt 
affeelio, div. I 116 aomniorumAtt- 
UpAonlis interpretalio ; vg\. p. Sest. 
16 luperiorit anni rei p. naufra- 
gium (p. Flaeco fr. Ambr. p. SOO, 9 
Tnr.; Caeg.b.G.Ul IS, 6): dagegen 
fin. 111 ül ralionem huiut verbi fa- 
ciendi Zenonii exponere. (Stellen 
wie Tnsc. lU 3S habet formam Epi- 
eitri vilaa bealae, de or. II IT m>- 
rum dignitatii ralionem habet sind 
durchaus anderer Art.) Gewöhnlich 
werden die beiden Genetive durch 
das regierende Wort getrennt und 
der subjecliveateht voran, wiei.B. 
165 Antonigenui dicendi. — Sea«v. 
145. 



T,Google 



BRUTUS. $ 164. 185. 



97 



magistra fuil, ioquam, illa in legem Caepionis oraEio; id qua et 
auctoritas ornatur senatus, quo pro ordiue illa dicuntur, et invi- 
dia concitatur in iudicum et in accusatorum factionetn , cootra 
quorum potenliam populariter tum dicendiun fuit. multa iu illa 
oratione graviter multa leniter, multa aspere multa facele dicta 
sunt; plura etiam dicta quam scripta, quod es quibusdam capiti- 
bus espositis uec explicatis intellegi polest, ipsa illa censoria 
cootra Cn. Domitium collegam non est oratio; sed quasi capila 
rerum et orationis commentarium paulo plenius ; uulla est enim 
altercatio clamoribus umquam habita maioribus. et vero fuit in 16& 
hoc etiam populana dictio excellens; Autoni genus dicendi multo 
aptius iudicÜB quam contionibus. 

Hoc loco ipsum Domitium uou reliuquo; uam eUi non fuit^ 



161. magiitra. 296. 29S. — in 
160. — Ca«p. 135. p. Cluent, 140: 
m suasione legit Senil iae summit 
ernat senatum laudibus . . multa 
in eqtiittt Romanos (welche da- 
miU indices waren) aiperius dicta. 
— populariter. Um gegen die Hschl 
der equites etwas auszuiichlen 
muBBte Crasaua gegen die Unge- 
rechtigkeit ihrer Gerichte und die 
GehäHsigkeil der Ankläger in eiper 
Weise sprechen, dass es der Masse 
seflel; das war unter den damaligen 
VerhUtnissen für den Redner keine 
kleine Aufgabe. — eapila, xtyaXaia, 
'die Hauptpunkte' ; genauer gleich 
Capila rerum, wie (jellius (pr. 25) 
von seinem Inhaltsverzeichniss Mgt: 

capila rerum, quae imique Com- 
tnenlario intunl, expoiuimta hie 

Plin. n, 1 § 3 : Craisui et Do- 
mitiia (fßS) eenntram timul gei- 
tere a. e. u. 862 frequentem iur- 
giit propter äiiiimilitudinem mo- 
rum. de or, II 227 : nee contentio 
tnaior umquam fuit nee apud po- 
pulum gravior oratio, guam kuiui 
contra eoUegam in eeruura nuper, 
nequt lepore et fettioilate eondi- 
tior. Hehrere witzige {faeete) Dnd 
derbe Züge (aspere) sind uns noch 
anfttewahrl. — commentarium od. 
commenlariut ist der Entwarf, wel- 
chen der Redner zn ügenem Ge- 

Bniiiu. 4. Aufl. 



brauche macht, worin die Haupt- 

fiunkte mehr oder minder auEfönr- 
ich aufgezeichnet waren. 164. Gas- 
sius Severus, berichtet Seneca eic. 
controv. IU pr. 6 p. 242 K. sine com- 
mentario numguam dixil, nee hoc 
commentario eonientus erat, in 
quo nudaeres ponuntttr; sedma- 
xima parle perseribebatw actio, 
illa quoque quae sähe dici pote- 
rant adnolahanlur. vgl. Demosth. 



cMid. 130; a 3' Imri 



ficyiir 



«al 



fiällov 

ö' (xeivo noi^aei. ävaynoao/iat 
fiiv vfiiv, <ot iftmvt^ yfypa/ifiai, 
nävta la vjtoftvrjiata- Die com- 
menlarii des Cicero wurden von 
Tiro heransgegeben. — enim so wie 
sie aufgezeichnet ist kann sie nicht 
gehalten sein; das beweist der Er- 
folg eioes im Text gar nicht berühr- 
ten Theiles. — clamoribus, oft vom 
lauten Beifallderanfger^enMenge. 
242. 326, de or. I 152: ftaec sunt, 
quae clamorei et admirationes in 
honis Oratoribus efficiunt. 

165. popvl.2il.— ips., 77. — Cn. 
Domitius Akenobarbus gab als Tri* 
bun im J. 650 (104) die lex Domitia 
de sacerdotiis (zu 1), und wurde 
aus Dankbarkeil zum ponlifex maxi- 
mus gewählt; cos. 658 (961, cens. 
662 (92). Er war heftig und streit- 
süchtig; Graasus sagte ihm bei je- 
ner altercatio, non esse mirandum. 



T,Google 



BßUTüS. § 166-167. 



in oratorum numero, tarnen pono Balis in eo fuisse orationis 
atque ingeni, quo et magielratus personam et consularem digni- 
Utem tueretur; quod idem de C. Caelio dixerim, iodustriam in 
eo summam Tuisse summasque virtutes, eloquentiae tantum, quod 
esset in rebus privatis amicis eins, in re publica ipsius dignitati 

I66satis. eodem tempore M. Herennius in mediocribus oratoribus, 
Latine et diUgeDterloquentibuannmeratusest; qut tamen summa 
nobilitate hominem GOgQBtione sodalitate coUegio, summa etiam 
eloquentia, L.Pbiiippum, inconsulatus petitione euperavit. eodem 
tempore C. Claudius, etsi propter summam nobilitatem et singu- 

167 larem prudentiam magnug erat, lamen etiam eloquentiae quau- 
dam mediocritatem adferebat. eiuadem fcre temporis fuit eques 



quod ahentam barbam haberet, eul 
Ol /arreum, cor plumbeum eitet 
(Satt. Ner. 2). — pono, 'icbnebme 
ID, behaupte'; acad. I, 19: eorpo- 
rw alia ponebanl ette in tolo, alia 
in partiliut. de or. II, S5 tantum 
ego in axceltenti oralort el eodem 
bona viro pono ette ornamenti 
univertae civitatii Tgl. III, Hi. 
in gua valim til itlud, quod taepe 
poiuüli, ul non neeeiie lit con- 
lumere aetalem. leg. 11, 6 Magiau 
Ute noiler poiuil in iudicio rem p. 
noitram iuitütimat huic municipio 
grativi agere poiie. — oratio Rede- 
lihigkeil. 240. — perionam tuer., 
80. — C. CaeUut Caldiu kam als 
homo novus zu den höchsten Ehren 
trotz des Wideretandes der Nobili- 
tät. welche durch die von ihm als 
Tnbun im J. 647 (107) gegebene 
lex tsbellarla erbittert war. Er war 
Gonsul 660 (94), und stand später 
auf der Seite des Marius, de or. I, 

I IT : quii non videt C. Caelio, 
aequaii meo, magno honori fuiue 
homini novo illam iptatn quam- 
eumqve aiiequipotiterilin diccndo 
mediocritatem? — quod. de leg. 

II 6 lantum compteeliiur {Fibre- 
nui) qaod ealii eil ntodieae pa- 
laettrae loci. Tusc. V, 91 eit ad- 
posuii tantum quod satie eiiel. — 
re p. 268. 

166. M. Herenniut, cos. 661 (93). 
—Laäno. 133.— Die Verhindungen, 
welche ADsehen im Staat gaben, 



werden aufgeiShlt: cognatio, Ver- 
wandtschaft; (odoAtiu, Theilnalune 
an Gesellschaften, welche ursprüng- 
lich zu religiösen Zwecken ge- 
schlössen waren und den SÜat 
nicht angingen: collegiiim, Theil- 
nahme an den Priestercollegien, 
namentlich den vier grossen (ponti- 
fices, angures, 111 viri epulones, X 
viri sacris laciundisl. So wird in 
der lex repetundarum, welche ge- 
wöhnlich Servilia genannt wird, 
verboten, dass iudex oder patronas 
werde ein Verwandter, 'queive ein 
(reo) tobrinut lieC propiiaoe cum 
ea eognaUane alUgat, queive eiei 
todalii lief, queive in eodem eoitr- 
legio tief. Vgl. p. Sulla 7: Au- 
tronio nonne lodaiea, non eoUegae 
IUI, non veleres amici defuerunt? 
Q. Cic. peL cons. IG: gut nint 
amici ex eautaitistiorecognationit 
aut affinitatit aut lodalitatis aut 
alicuiut neceinluäimt. Später 
wurden aus diesen Vereinigungen 
politische Clubs, welche wiederholt 
verholen wurden. — Philipp. 173. 

— eod. lemp.; zwei auf einander 
folgende Sätze mit demselbea An- 
fang, der dritte mit fast demselben. 

— C. Claudius Pulclier, cos. 662 
(92). — Taagnui, 'mäcblig, ange- 
sehen'. 175. SalL Cat. &4: Caesar 
beneficiis atque munificsTttia mag- 
nui kabebaiur. ~ iamen ; trotz seines 
festbegründeten Ansehens versäumte 
er die Beredsamkeit doch nicht. 



D,g,i,7?<iT,Google 



operutn , euitoditae in minimis 
quogue reöui (Plin. n. h. 34 § SS), 
argutiae voUut (Plio. 35 | 67); 
n Gesänge der Machtifall tarn- 
HA arlißcei argutiaa (Plio. 10 



- Aß-an 



, gell. 



1 600 



BRUTUS. $ 167. 1 

Romanus C. Titius, qui meo iudicio eo peireuisse videtur, quo 'v 
potuit fere Latinus orator sine Graecis litteris et sine multo usu 
pervenire. huius orationes tantum argutiarum, tautum esem- 
plorum, tantum urbanilatis habent, ut paene Attico stilo scriptae 
esse videantur. easdem argutias in tragoediaB satiB ille quidem 
acute, sed parum tragice transtuUt. quem studebat imitari L. 
Afranius poeta, homo perargutus, in fabulis quidem etiam, ut 
scitis, disertuB. fuit etiam Q. Rubrius Vsiro, qui a senatuies 
bostis cum C. Mario iudicatus est, acer et rehemens accusa- 
tor, in eo genere saae probabilis. doctus autem Graecis litteris 
propinquus noster, factus ad dicendum, H. Gratidius , H. Antoui 
perfamÜiaris, cuius praefectus cum esset in Cilicia est interfectus, 

167. C. TUiu», BODBt nicht haut 
erwähnt, wird von FroDto epp. i 
Caes. I, 7 p. 20 N. mit G. Gracchus 
zosammenfea teilt, wie Ennius mit 
Cb(o. Mscrobius (saturn. III 16, 
14) nennt ihn vir aelatU Lucitia- 
nae und fühlt von ihm eine Bede 
für die lex Fannia sumptnaria an, 
welche im J. 593 |I6I) gegeben 
wvtde; danach würde er also mehr 
der früheren Periode angehören und 
Cicero biet nicht ganz genau seiu. 
Aber auch Velleius |l 17, 1. II 9, 
3) nennt den Afranius , welchen 
Cicero als Nachahmer des Titius 
beieichnet, als Zeilgenossen des 
Scipio, Laelius, Terentias wie des 
Grasana und Aatonins. Allerdings 
fiel ihre Lebenszeit in einem ge- 
wissen Punkt zusammen, aber An- 
gaben der Art sind sehr unbestimmt 
und geben für genauere chronolo- 
gische Bestimmungen keinen Anhalt. 
— Graec. litt. Es ist sehr auftei- 
lend, dasH ein (rsgischer Dichter 
ohne Kenntniag der griechischen 
Literatur gewesen sei, da die ro- 
miache Tragödie nur eine Nachbil- 
dang der griechischen war. -~ ar- 
gulla«, 'Feinheiten', sowohl was 
fein ausgedacht, als fein ausgeführt 
ist; daher das witzige, zugespitzte, 
wie das sauber und zierlich ausge- 
■rbeilele damit bezeichnet wird, 
bald lobend, bald tadelnd. Vom 
Gestus argutiae digilorum (or. 59); 
Ton der bildenden Kunst arguliae 



(154), erwarb sich Ruhm durch 
seine fabulae logalae, deren Hand- 
lung , Personen und Darstellnngs- 
weise dem nationalen Leben der 
Römer angehörte; und zwar waren 
es tabernariae , dem Kreise des 
täglichen Lebens und gemeinen 
Verkehrs entlehnt. Er war durch 
Fmchl barkeit und Talent gleich 
ausgezeichnet und hatte sich Me- 
ns nder als Vorbild gesetzt, den er 
nicht sowohl übersetzte als frei 
nachbildete. So galt er den Kunst- 
richtern jener Zeit fflr den römi- 
schen Henander : dicitur Af>ani 
toga convenitte Mtnandro , Hör. 
ep. II 1, 57. — in fabulii, soweit 
im Drama von eigentlicher Bered- 
samkeit die Rede sein kann. Ein 
rhetorisches Element durchzieht frei- 
lich die ganze römische Literatur. 
168. yarro, Tribun mit C. Grac- 
chus im J. 632 (121), und dessen 
Partei angehörig. — iudieatut, im 
J. 666 (8S). — Gratidiju. de leg. 
m 36: floui noiUr tingviari vir- 
tute in hoe municipio quoäd vtxil 
retHtil M. Gratidio, cuiui in laatri- 
manio tororeT», aviam nostram, 
kabebal, ferenti legem labellariam, 
— cuitii, 245. — Cilicia im J. 
1* 



T,Google 



100 



BRUTUS. S 169- "t>- 



^ia qui accusavit C. Fimbriam , M. Mari Gratidiaui pater. atqne 
etiam apud socios et Latinos oralores habitj gudI Q. Vettius Vet- 
tianus e Marsis, quem ipse cognovi, prudens vir et in dicendo 
hrevis ; Q. D. Valerii Sorani , vicini et familiäres mei, dod tarn in 
dicendo adniirabiles , quam docti et Graecis litteris et Latinis; C. 
Buälicelius Bononiensis, is quidem et exercitatus et natura volu- 
bilts ; omnium autem eloquentissumus extra banc urbem T. Be- 
tutius Barrus Asculanns , cuius sunt aliquot orationes Asculi ha- 
bitae et illa Bomae contra Caepionem nobilis sane, cui orationi 
CaepioDis ore reepondit Aelius , qui scriplttavit orationes multjs, 

noorator ipse numquam fuit. apud maiores autem nostros video 
disertissumum habitum ex Latio L. Papirtum Pregellanum, Ti. 
Graccbi P. F. fere aetate; eius etiam oratio est pro Fregellanis 
Colon iisque Latinis habita in senatu. 

Tum Brutus, quid tu igitur, inquit, tribuis istis esternis quasi 
oratoribus? quid censes, inquam, nisi idem quod urbanis praeter 
unum, quod non est eoruin urbaniUte quadam quaai colorata 



651 (103). — Fimbriam. 129. Er 
wnrde freigesprochen. — Mari. 223, 
169. toc. e(io(.99. — Fetüiis 
ist Tiellricht derselbe, welchen Lu- 
ciliDS seiner Provinzialismen wegen 
verspottete. Quinlü. I 5, 56. — 
Q. D. 136. ~ G. Fat. de or. 111 
43: ex ittit, qiiot noiCii, urbanii, 
in quibut minumum etl lillerarum, 
nemo eil quin lilieratütumum toi 
gatorwn omnium, Q. falarium 
Soranum, lenilate vocii atqve ipio 
orii preiiu et sono facile vincat. 
Er slunmte aus Sor«, nahe bei 
Arpinum {iiiwa vicini), und heisst 
liilerattu (205), weil er, ein Vor- 

f;ärger des Varro, der ihn persön- 
ich schätzte u. mehrfach erwähnt, 
Sammatleche u. antiquarische Stil- 
en gemacht batte; auch war er 
Dichter. Sein Bruder ist uns, nicht 
näher beliaunt, ebenso wenig RutH- 
cetiui (so geben Inschriften nnd 
Münzen den Namen) und BetuHui 
Sarrus, — jiicuti kabiiaa, auf 
welche Cicero kein Gewicht legt, 
und die ihn nicht berühmt gemacht 
haben würden. — Caep. 323. — 
jieliui. 20S. ~ tcriptitavit. 267. 
Vgl. 130. 



ITü, Papirius ist so wenig be- 
kannt, als die Umstände, welche 
seine Beden veranlassten. — Grac- 
chi, 79. — eltam, um das Urteil 
über ihn lU bestäügen. — colottiit- 
que und überhaupt — exlemii. 
Viele berühmte Redner □. Schrift- 
steller waren in ProvincialstädteD 
gebaren und dort erzogen, aber 
jung nach Rani gekommen und aus- 
gebildet; die hier genannten w Sien 
ausserhalb Born gebildet und auch 
in späteren Jahren in ihren Muoi- 
cipienlhätig; 258. — quid eeniet, 
niti, 249. de or. I 131. — qua- 
dam quati, 259. — eoloraia, mit 
einem eolor d. h, nicht bloss mit 
einer auf gestrichenen Farbe, son- 
dern einer Färbung versehen. Ouiut. 
VI 3, 107 : urbanilai ul non tarn 
tit in lingulit diclit quam in toto 
Dolore dieendi. colorari wird be- 
sonders von denen gesagt, welche 
in der Sonne leben und dadurch 
kräftige Hautfarbe bekommen. 



de or. II 6 






bulem, eliamii ego obaliadambu- 
lem, fieri natura tamen, ul eoiorer, 
tie cum istoi librot ad Miienum 
itudiotitii legerim, teniio illorum 



T,Googlc 



BRUTUS. § ni. 172. 



101 



oratio? et Brutus, qui est, inquit, iste tandem urbanitatis coIor?ITt 
nescio, inquam ; tantum esse quendam scio. id tu, Brüte, iam in- 
telleges, cum in Galliam veDeris; audies ibi quidem etiam verba 
quaedam iton trita Romae , sed haecmutari dediscique possunt; 
iUud est maius , quod in vocibus nostroruD) oratorum retinuit 
qniddam et resonat urbanius. nee hoc in oratoribus modo ap- 
paret, sed etiam in celeris. ego memini T. Tincam Placentinum, 172 
hominem facetiseumum, cum familiari uostro Q. Granio praecone 
dicacitate certare. eon', inquit Brutus, de quo mutla Lucilius? 
isto ipso; sed Tincam non minus multa ridicule dicentem Gra- 
nins obruebat nescio quo sapore vernaculo ; ut ego iam non mi- 
rer, iliud Theophrasto accidisse quod dicitur, cum perconlaretur 
es anicula quadam quanti aliquid venderet et respondisset illa atque 

laclü oralionem meam quaticoto- 



171. urftamYiuistbier Dicht, wie 
oft, feiner Witz, sondern bezeichnet 
jenen eigenlhQmllchen , auch von 
Cicero nicht nähet definirlen, Cha- 
takter dei AofRiafinng und des Äus- 
diucks, ja der Aussprache, welcher 
Dor in Bolchen Städten sich bilden 
kann, die ein Mittelpnnkt potiti- 
scher Herrschaft und eines weit 
reichenden geistigen u, materiellen 
Verkehrs sind, wie Athen, Rom, 
Paris. Hier bildet sich eine geistige 
Atmosphäre, welche auch auf den 
geringsten nicht ohne Ein flnss bleibt, 
während selbst bedentende Männer, 
die dranssen sUhen, von derselben 
unberührt bleiben. Den Deutschen 
fehlt mit der Sache auch das Wort 
dafür, de or. 111 42 f.: luanitat, 
guae eaHt ex ore, . , uf apud 
Graecot Atlicorum, $ie in Latino 
ttrmone huiut eil vrbit maxima 
proprio. — erudilitiimo* harairtat 
/iiialicog guivii jilhenienti* in- 
doBbu non verbii led lono voeis 
nee tarn brnt quam luauittr lo- 
gtttndo faeile tuperabil. — iam, 
96. — Gallium. Brutns wurde TOn 
Caesar im J. 708 (46) mit präto- 
riacher Gewalt nach Gallien ge- 
schickt. — retinttit, eigenilich von 
dem starkeD und hellen Klange des 
Melalles. Vgl. QnmI. XU 10, 31: 



plerague no) Uta auati mugienie 
littera cludimus a . . at Uli NY 
iucundaSi et fn fine praeeiptte 
quasi linnienlem illiui loeo po- 

172. Tincam. Quint. I S, 12: 
dual in uno nomine faeiebat 
barbariitnoi Tinea Placenlinut, 
li reprehendenti Uortenaio cre- 
dimui, 'preculam' pro 'pergula' 
dicens. — eone. Die Frage ist 
ganz wunderlich, nachdem eben 
erst (160) der praeeo Graniut und 
sein Verhältnisa zu Lucilius berührt 
worden war; wahrscheinlich ist eone 
. . ipso unächt — ridicule, apaas- 
hafl, 19S. 126. 224. Nsmentlich der 
Spaesmacher Ton Profession beisst 
ridiculus, — sapore. Quinl. VE 3, 
107; äiiixKffils nie redolens Jlke- 
narum proprium saporem. XII 10, 
25 ; Atticus sapor. — vemaeulo, 
'ohne alle fremde Beimischung" ; 
hier nm so geeigneter, weil man 
den vemis, den im Hause gebore- 
nen Sklaven, einen eigen thümlichen 
Witi zuschrieb. Tac. hist. U 88: 
vemacula ulebantur urbanilate. 
— TheopkraHo. Quinl. VDl 1, 2: 
illa Allica anui Tbeophrastum, 
äominem alioqui disertissimum, 
adnolala uniiu affeclalion» verbi 
koipiUm dixit, nee alio sa id de- 
prthendiisa inlerrogaia respondit, 
quam quod nlmium AUict (oqtte- 



D,o,i,;.<iT,Google 



102 



BRUTUS. 5 172. 173. 



addidissct 'hospes, noD pote miaoris', lulisse eum moleste se non 
effugerebospitis specietn, cum aetatem äderet Athenis optume(|ue 
loqueretur. [omoino, sicut opinor, in nostris est quidam urbano- 
nim, eicul illic Atticorum sonus.] sed domiim redeamus. 
^^ Duobus igitur summis, Crasso et AntODio, L. Philippus pro- 
xumus accedebat , sed longo iatervallo t^men proxumus; itaque 
eum, etsi nemo iotercedebat qui se illi antefeiret, neque secun- 
dum taiueu neque tertium diserim. nee enim in quadrigis eum 
secundum numeraverim aut tertium, qui vix e carceribus exierit, 
cum palmam lam primus acceperit, nee in oratoribus, qui tantum 
absit a primo, vii ut in eodem curriculo esse videatur. sed ta- 
meA erant ea in Philippo, quae, qui sine comparatione illoram 
spectaret, satis magna diceret: summa libertas in oratione, multae 
facetiae; satis creber in reperiendis, solutus in explicandis senteo- 
tiis erat, eliam in primis, ut temporibus illis, Graecis doctriais 
institutus, in altercando cum aliquo aculeo et maledicto facetus. 

relur. — ko$pei, ai ^ife, in zo- 
trauliclier Anrede. — pole, sc. eit, 
im täjilichen Verk ehr -ä blich (geblie- 
bene Form. — ticul opinor hat Gvc. 
nie gesagt: aach wäre die 'Wieder- 
holung von ticul hier besonders 
ungeschickt Aher auch wenn matt 
ii'c, uC OD. oder lic ap. liest, bleibt 
der ADgctilnss mit omnino anver- 
stäadlich. UeherdicG wird der Ge- 
.danke 171 E. eiafacb wiederholt. 
Und wie konnte Cicero mit »ed 
domum red. fortfahren, wenn er 
eben nottrü gebraucht hotte? Es 
steht nicht im Gegensatz zq den 
socii et Latin!, von denen vorher 
4ie Bede war. de or. II 43 m. 

173. (ummü subslanttviBch. 151. 
— L. Marciui Philippui, ein geist- 
reicher (Mann TOn grosser Seibst- 
sländigkeit, brachte als Tribun eine 
lex aararia ein, die aber nicht zur 
AusfÜhruDg kam; widersetzte sich 
als Consul 663 (91) den GeseUen 
des Trihuaen M. Livius Drnsns, 
welche den Senat heben sollIeD und 
setzte trotz des Widerstandes des 
fkassuB es durch, dass sie aufge- 
hoben wurden. Im J. 668 (S6) ver- 
waltete eidie Censur und hielt die 
Bede pro Co. Pompei bouis (330); 



im Alter gehörte er zu den SoUa- 
nern. 166. 186. de oR. J lOS: erat 
in L. Cratto, in L. Philippo muU 
tut lepos. de or. II 316. III 4: Ao- 
mini et vehemenli et diterto et t'n 
primii forti ad reiittendum , L. 
Philippo. Eine artige Anecdote von 
ihm erzählt Iloraz (epp. I 7, 46 S.). 
— proxumut. Verg. Aen. V 320; 
pr037umui huie, longo led pream- 
mui inCervallo. Quint. X 1, 53: 
quamwit Antimaeho lecundai fere 
grammalicorum eontentui deferal, 
et a/fectibtu et iummditate et dii- 
poiitione et amnino arte defici- 
tur, ut plane laanifetto appareal, 
quallto sxt aliud proxumum atse, 
aliud secundum. Hör. carn. I 12, 
17; unde nihil maiut generatur 
ipio, nee vigel quicguavi timiia 
aut tteundum: proximal illi ta- 
rnen occupavit Pallat bonorei. — 
t'n quadr., im Wa^enkampf. — li- 
berlat — creber. Eme ühnliclie Frei- 
heil der CoDstruclion 1 14. 156. — 
tolutui, frei und ungezwungen, Ge- 
gentheil von impeditus, attrictut 
(21i). 110. 174. 180. 202. 245. 
280. 337. — ut 27. — doelrinit 
Lehreu, besonders philosophische. 
236. — et mal. tUgt Rayser. 



D,o,i,7.<iT,Google 



BRUTUS. § 114. 175. 



103 



faorum aetati prope coniunctus L. Gellius non tarn readibilis ora-n« 
tor, quamfis Descires , quid ei deesset j nee enim erat indoctus, 
nee tardus ad excogitandum , nee Bomananim renim immemor, 
«t verbis solutus satis; sed in magnos oratores inciderat etue 
aelas. multam tarnen operam amicis et utilem praebuit, atque 
ha diu vixit, ut multarum aetatum oratoribus implicaretur. mul-llS 
tum etiam in -causis yersatus isdem fere temporibus D. Brutus, is 
qui consul cum Mamerco fuit, homo et Graecis doctus litteris et 
jLatinis. dicebat etiam L. Scipio non imperite , Gnaeusque Pom- 
peius Sex. F. aliquem numerum obtinebat. nam Sex. frater eins 
praestantissumum ingeniUm contulerat ad summam iuris civilis 
et ad perfectam geometriae et rerum atoicamm scientiam « « * et 
ante hos M. Brutus ; et pauIo posl eiim C. Billienus, homo per se 
magnus, prope simili ratione smnnius evaserat; qui consul factus 
esset, nisi in Marianos consulatus et in eas petitionis angustias 



174. Gelliui. 105. ~ vendibilii, 
beliebt; 264. Lael. 96; vendibilU 
oratio. Was der Menge gefällt, fin- 
det guten Absatz. So weiden de 
fin. I 4, 12 jurielieche ContrOTersen 
vendibiliora genannt im Gegensatz 
gegen philosophiscbe Studien, wel- 
che dagegen uberiora heissen. — 
nhn tarn (58) — ted. ^ Der Grund, 
weGhalb Gelliug nicht so viel Bei- 
fall fand, ist anakolnthisch mit ted 
angerührt, wbs dnrch die zwischen- 
geschobene Betrachtunf veranlasst 
wird, de fin, II; qm'dam non 
tarn id reprehendunl, HremUHut 
agatur, ted lantum iludiutn tam- 
que mnllam operam pontndaia in 
eo non arbilrantur. 

175. D. luniut Brulitt, Consol 
hn J. 677 (77) mit Mamercut Aemi- 
Hui Lepidta Livianiu. — L. Car- 
tulitu Seipia Atiaiicui, Consnl im 
J. 67 1 (83), wnrde von seinem Heer, 
das er gegen Sulla führte, verlassen, 
später ptoBcribirt und starb im Exil. 
— Cn, Fompeiiu Slrabo, der Vater 
des Pompeias Magnus, war Consnl 
665 (S9|, eroberte AaculDm (b. 230) 
und Iriuinphirte Qber die Marsei ; er 
werde im J. 667 (87) vom Blitz er- 
schlagen. Sein Tater Sextus ist 
wahrscheinlich der 97 erwühnte. — 
nam. 161. 'Ich erwähne nnr den 0. 



Pompeius: denn Sex. Pomp, kann 
unter die Redner nicht gezählt wei- 
den'. Er heisst eruditas homo in 
philoiophia (de or. I 15, 67], in 
geometria (de off. 1 6, 19), und 
wird von Pomponins (de orig, inr. 
40) den ansgezeichneten RecntsKe- 
lehrten zag;ezälilt. — tcientiam. Hier 
ist eine Lücke. In den Handschriften 
folgt ita mintUre oder minuere u. 
ähnl. Das letzte ms^ in iure, das 
vorhergehende vielleicht itrnn heis- 
sen, aber dadurch ist der Sinn nicht 
hergestellt. Denn das was von Bil- 
llenDS gesagt wird homo - euaterat . 
kann nicht auch vom Bnitas ge- 
golten haben, und es ist also ans- 
geFallen, was diesen näher charak- 
terisirte. Darin war denn sach 
das enthalten, worauf sich timiK 
ratione bezog; prope kann nicht 
zu limili sondern nur 7U tummut 
evat. gehören ; da aber dann die 
Stellong anüällig ist, vermuthef 
Bake prope sine Ulla oraiione. 
Welcher M. Bmtus hier gemeint 
«ei, ist nicht anzugeben. — C. Sil- 
Hema ist nicnt nSher bekannt. — 
per te. 96. — magnut. 186. — 
Mar. eont. vom J. 660 (104) aa 
bis 654 (100), — eai, wie sie aug 
diesen Verhlltnissen hervorgeben 
mnssten. 



T,Google 



104 



BRUTUS. $ 176-178. 



176 iDCidisset. Co. autem Octavi eloquentia, quae fuerat aule cod- 
sulatum igaorala, is consulalu multis coatioaibus est vehementer 
probata. sed ab eis, qui taDtum in dicentium numero, uoq in 
oratorum fueruni, iam ad oratores revertamur. censeo, inquit 
Atticus ; eloqueatis enim videbare, non sedutos velle conquirere. 

j". Festivilate igitur et facetiis , inquani , C. lulius L. F. et su- 
perioribuB et aequalibus suis omnibus praestitit oratorque fuit 
minume ille quiilem rehemens , sed acmo umquam urbanitate, 
nemo lepore, nemo suavilatc coaditior. sunt eius aliquot oratio- 
neg, ex quibus, sicut ex eiusdem tragoedii», leuitas eius sine aer- 

176vis perspici potest. eius aequalis P. Cethegus, cui de re publica 
galis suppeditabat oratio ; totatn enim tenebal eam penitusque 
cognorat. itaque in senatu consulariuro auctoritatetn assequeba> 
tur, sed in causis publicis nibil, in privatis satis veterator vide- 
balur. erat in privatis causis Q. Lucretius Vispillo et acutus et 
iuris peritus; nam Ofella contionibus aptior quam iudicüs. pni- 
dens etiam T. Annius Velina et in eius generis causis orator sane 
tolerabilis. in eodeni genere causamm multarum erat T. luventius 
nirais ille quidem lentus in dicendo et paene frigidus, sed «t cal- 

178. P. Corneliui Calhegui worde 
im J. 666 (88) von Sulfa geächtet, 
flüchtete und kehrte mit Cinna uad 
Marius nach Born zurück. Später 
ging er zu Sulla überim J.671 {83) 



176. Cn. Oclaviui, Coasul ira J. 
667 (S7), widersetzte sich seinem 
Collegen Cinna, der den von Sulla 
bergestellten Zustand umzustürzen 
suchte, wahrend dieser dea Krieg 
gegen Mithiidates fülsrte, und ver- 
trieb ihn; wurde aber, als Marina 
und Cinna die Stadt eroberten, da 
er nicht fliehen wollte, getödlet. 

17T. Igitur hnüprt nach der Un- 
terbrechung wieder an. 173, — C. 
luliui Caesar Slraio, mit dem Bei- 
namen FopUcut und Setquieulus, 
Aedilis im J. 664 (90), vgl. 30a, ge- 
langte nicht zamConsulatu. wnrde 
bei der Proscription desMarius und 
Cinna getödtet (307). Er gehörte 
zn den gesachten Sachwaltern (207). 
Ascon. lu Gic. p. Scanro p. 22, 15 K. 
inler primot lemporit tut oralorei 
et Iragicui poela bonui admodum 
habitui eil; huiue tunl enim ira- 
goediae, quae intcfibuntur luli. 
So nennt ihn auch Cicero. — />»(. 
et fac. Deshalb führt ihn Cicero in 
der Schrift de oratore über diesen 
Gegenstand redend ein (II 54, 21 6 FT.). 
Vgl. 216. 



sich durch Scblanheit 
und Gewandtheit bedeutendes An- 
sehen und Eiofluss zu verschatTen 
ein Mann von schlechtem Charakter, 
homo non probaliuumm (parad. V 
3, 40). —M p., 108. — comuL auct., 
obgleich er nur praetorius war. — 
nihil, 144. — veUralor. 82. — Vü- 
pillo ist unbekannt. -~ nam. 161. 
— Q. Lucreliiu Ofella war Befehls- 
haber unter Salla, der ihn tSdten 
liesB, als er 673 (St) sieb gegen 
das Cornelische Gesetz ums Consu- 
iat bewarb, ohne Praetor gewesen 
zu sein. — prüdem, vom Rechta- 
gelehrten. 101. — eiut generii, wo 
es auf piudenlia ankam, d. i. prt- 
YBlia. — malt. caus. 216 E. — T. 
luventiut. Mit den berähmten Ja- 
Tis(enGallnsnndBaibus(l54) nennt 
Pomponins (de orig. iur. 42) auch 
0. luventius, wo der Vorname viel- 
leicht verschrieben und derselbe ge^ 



T,Goo(^le 



BRUTUS. § 178—181. 



105 



lidus et in capiendo adveraario versutus et praeterea nee indoctus 
et magnfi cum iuris civilis intellegentia. cuius auditor P. Orbius,!*!» 
meus fere aequalis, in dicendo con nimis exercitatus, in iureau- 
tem civili non inferior quam magister fuit. nam T. ÄuOdius, qui 
vixil ad summam senecLutem, volebat esse similis horum eratque 
et bonus vir et innocens, sed dicebat parum; nee sane plus (Va- 
ter eins M. Vergilius, qui tribunus plebis L. Sullae imperatori diem 
dixit. eius collega P. Magius in dicendo paulo tarnen copiosior. 
sed omnium oratomm slve rabularum, qui et plane indocti et ISO 
inurbani aut nistici etiam fuenint, quog quirletn ego cognoverim, 
solulissumum in dicendo et acutissumum iudico nostri ordinis 
Q. Sertorium, equestris C. Gargonium. fuit etiam facitis et ex- 
peditus ad dicendum et vilae sptendore multo et ingenio sauB 
probabili T. lunius L. F., tribunicius, quo accusante P. Sextius 
praetor designatus damnatus est ambitus ; is processisaet hono- 
ribus longius, nisi seniper infirma atque etiam aegra valetudine 
fuisset. atque ego praeclare intellego, me in eorum commemo-^^ 
ratione versari qui nee habiti sunt oratores neque fuerunt, prae- 
teririque a me aliquot ex veteribus commemoralione aut laude 
diguos. sed hoc quidem ignoratione; quid enim est quod sciri 
possit de eis, de quibus nulla monumenta loquuntur nee aliorura 
nee ipsorum? de eisaulem, quos ipsi vidimus, neminem fere 



meint ist. — cum kann so nicht 
stehen: entweder ZFigt es den Ans- 
fall eines Gliedes mit Cum an oder 
ist selbst aus »ane verderbt 

179, auditor. Schäler 114. — P, 
Orbiut, homo et prüdem et inno- 
ceru (p. Flacco 76), war im J. 691 
(63t als Praetor in Asien. — nam. 
161. — r. Aufidiu», Quaestor im 
J. 670(34), später ebenfalls Praetor 
in Asien. — */. FergiUui, Tribun 
im J. 667 (87). Denselben meint 

PIplarcb (Sali. 10): Tlagalaßäiv 

(Cinna) t^ öp2^ »ii9ve i^ix^i^^i 
■ta tta&sarÖitit xivüv xai Simjv hti 
■töv SiHav TiaptlKtvaas aal naf 
tiyo^lv tüdartitstv Ois^ylvtov, fva 
limi Srj/iä^x^Biv, ov Ixeivat S/iin^ 
SataairiQiif xaiQCiv Haas iitl Mi- 
^fiSÖTtiv an^ot. 

180. ra^ufa leiten die Alten, wel- 
clie solche Znn gen d rescher mit tol- 
len Handea verglichen, von rabiet 
ber. Cicero stellt or. 4t den deela- 



malor da ludo vndrabula de p»-o 
dem ora/or, wie er sein soll, (gegen- 
über; de or. 1202 den eaiuidieui, 
elamalor und rabuta zusammen, — • 
tolul. 110. — notlrt, der Senato- 
ren. — Sertoria; Plut Sert.^ 2; 
^ttTito fthr ovv jrBpi xas SiMa^ lun- 
vöit Kai ziva Siva/iiv iv rrj Ttökei 
fietoäxtov äväjio zov Uyeir fyx"'- 
Sertorius, der sicli bereits als einen 
(apfern und talentvollen Krieger be- 
währt hatte, verbündete sich mit 
Cinna nnd ging, nachdem Sulla ge- 
siegt hatte, im J. 671 (83) nach 
Spanien, wo er den römiachen Feld- 
herrn unbesiegbar gegenüber stand, 
bis er^92(721l durch Meuchelmord 
Bei. Die weiter genannten Redner 
sindonbelcannt. — in/inna, schwäch- 
lich, aegra, krank. 

181. aut oder sogar, — monu- 
mrnila. 16. — quot ipsi vidimui, die 
Ich gekannt habe, meine Zeitgenos- 
sen; quoi aliquando dicenttt au- 



T,Google 



106 BRUTUS. § 1S3. 183. 

182 praetermiltemus eorum, quos aliquando dicentes audivimus. toIo 
enim sciri , in tanta et tarn vetere re publica masumis praemiis 
eloquentiae propositis omnis cupisse dicere, non plurumos au- 
soB esse, potuisse paucos. ego tarnen ita de unoquoque di- 
cam, ut intellegi possit, quem esistumem ciamatorem, quem ora- 
torem fuisse. isdem fere temporibus aetate inferiores pauIo 
quam lulius , sed aequales propemoduni fuerunt C. Cotta P. Sul- 
picius Q. Varius Cn. Pomponius C. Curio L, Fufius M. Drtisus 

183 P. Antislius; nee ulla aetale uberior oratorum fetus fuit. ex bis 
Cotta et Sulpicius cum meo iudicio tum omoium facile primas 
tulerunt. 

Hie Atticus , quo modo istuc dicis, iaqait, cum tuo iudtcio, 
tum omnium? semperne in oratore probando aut improbando 
volgi Judicium cum intellegentium iudicio congruit? an alii pro- 
hantur a multitudine, alii autem ab eis qui iotellegunt? recte 
requiris, inquam, Altice; sed audies ei me fortasse quod non 



divimui, die ich nurirgead einmal 
habe re^en hören. Da jedoch die 
Hu. statt audivimus bieten ttidi- 
mu>, Bo sehen die Worte eorum g. 
a. dieentet vid. einer Glosse zu de 
eil q. t. vid. sehr ähnlich, u. sind 
Wal mit Kayser za tilgen. 

182. volo sciri, 244 m. — prae- 
miii. deor.I15: erant kuic ttadio 

maxima, quae nunc quoque sunt, 
expoHla praemia vel ad gratiam 
vel ad opet vel ad dignilalem. — 
tarnen gehört zu uno quoque: ob- 
wol nur sehr wenige sich in der 
Beredsamkeit hervorgelha n 
haben, will ich doch eine ganze 
Anzahl besprechen, die nimlich 
welche sich ihr überhaupt gewid- 
met haben; und zwar werde ich 
eoweitaurjedenvon diesen eingeben, 
daas man mein Gesammtarteil Qber 
ihn erkennt. — c/ama(or ist die Be- 
zeichnung für den, der auf keine 
Weise mehr Redner genannt wer- 
den kann, de ar. I 202. II 86. lU 
61. Die hier genannten Bcdner wer- 
den weiter nnlen wieder erwähnt. 
202; 203; 221; 210; 222; 226. 



183. I 






Glied fügt dann nicht mehr das 
Specielle mm Allgemeinen, sondern 
steigert. 294. — primai ferra, ei- 
gentlich wol pari«, 'die erate Rolle 

zuerlheilt bekommen'; vgl. 242. Dem 
griechischen jr^aiTCÜH' und a^m- 
■ceia f^^sa9'ai, dessen Nachbildung 
jener Ausdruck, welcher bei Cicero 
wol zuerst vorkommtjZuseinscheiDt, 
liegt nicht der Gedanke an die Rol- 
len der Schauspieler, sondern an 
die verschiedenen Siegespreise bei 
einem Agon zu Grunde, und in die- 
sem Sinne wird auch der lateinische 
Ausdruck gebraucht; Tacann. XIV 
21: eloquentiae primas nemo lulil, 
red vietorem esse Caesarem pro- 
nuntiatum ; auch beim Gladiatoren- 
kämpf und beim Wettrennen. Ent- 
Bprechend ist primai deferre, 84. 
primas Iritiuere (or. 18|. — inielle~ 
gere wird von dem gesagt, welcher 
durch gründliche Kenntniss einer 
Sache über dieselbe zu urteilen 
befähigt Ist, meistens in Beziehung 
auf solche GegenstEinde, welche eine 
gewisse Begabung von Natur, einen 
angebornen Sinn erfordern wie na- 
mentlich alles knnsllerische. Daher 
entspricht intellegens so ziemlich 
unserem 'Kenner'; intellegere, tn- 



D,o,ii7.<iT,Goo(^le 



§ 181— lee. 



107 



«moes probeot. an tu, tnquit, id laboras, si haic modo BrutoiS4 
probaturus es? plane, ioquam, AUice, dispulationem hanc de 
oratore probando aut improbando multo malim tibi et Bruto 
placere, eloquentiam autem meain populo probari velim. etenim 
necesse est, qui ila dicat ut a multitudine probetur, eundem doctis 
probari. natn quid in dicendo rectum sit aut pravurn ego iadi- 
cabo, 61 modo is suni', qui id possini aut sciam iudicare; qualis 
vero sit orator ei eo, quod quis dicendo efÜciet, poterit inteltegi. 
tria sunt enim , ut quidem ego sentio, quae siut efScienda di-l85 
cendo: ut doccatur ig, apud quem dicatur, ut delectetur, ut mo- 
veatur vehementius. quihus tirtutibus oratoris horum quidque 
efficiatur, aut quibus vitiis orator aut non assequatur haec atil 
etiatn iu his labatur et cadat, artifex aliquis iudicabjt. elBciatur 
autem ab oratore necne, ut ei qui audiuat ila adftciautur ut ora- 
tor relit , volgi asseusu et populari approbatione iudicari solet. 
itaque numquam de ,bouo oratore aut non bono doctis homini- 
bus cum populo disseusio fuit. an censes, dum illi vjguerunt^ 
qnos ante dixi, non eosdem gradus oratorum volgi iudicio et 



letlegenlia ist 'Kennerschaft'. ISS. 
190. 196. 199f. 229. 320. Damit 
wechseln ab, ziemlich in derselben 
BedealUDg, docivi (184), artifex 
(185), lapiem (188). 

184. andentetan, dasadieFrage 
des AtlicDG nicht sclilechthin gethan 
vird, sondern ans dem, was Cic. 
eben gesagt hat, hervorgeht. Das 
«rste Glied der die Erwiderung auf 
die Bemerkung des Cic. enthaltenden 
Doppelfrage 'ist es nicht gleichgül- 
tig, ob du der Menge gefällst?' ist 
unterdrückt, vgl. 24S. de fln, I 2S: 
'ted ad haee, niii molestum est, 
habeo quae velim'. 'an me' , in- 
guam, 'nisi te aadire vellem, eenset 
kaec dielurum fuiuef Tasc,V3B 
*kaudicio; numquam enim cum eo 
contocutut tum', an tu aliter id 
eeire non paleif — docUs. 141. — 

«oatim bezieht sich mehr auf die 
egabnng, iciam auf das Wissen, in 
dieendo a. orator, die allgemeine 
abstracte Regel a. der specielle Fall 
des einzelnen Redners stehen sich 
gegenüber. 

185. fria, de or. II 310: iriÖm 
rebui hominat ad nottram ttnten- 



tiam perduclmtii, auldooendo aut 
coneHiando aut permovendo, u. Ö. 
Qdnt. 111 5,2: tria sunt itemguaa 
praeilare debel orator, ul doetat 
moveat dehelet. Weiter ausgeführt 
wird es IST f., an einem Beispiel 



dieetur die Hsr. — arlifex 
dem, welcher durch aM(152) aos- 
gebildel ist (96), wie 236 näher be- 
zeichnet ist; daher von dem, der 
eine Kunst oder Wissenschaft ver- 
steht, darfiber zu urteilen weiss(186), 
ein Kunstverständiger. So 188. Sen. 
ep.SB,11: oegregiamartem! leit 
rotvnda metiri. tl arüfex es, me- 
tire hominis animum. — cumpop. 
(1681, wie wir sagen: 'mit jemand 
im Widersprach sein', well das ge- 
genseitige Aassprechen eines Gegen- 
satzes nicht ohne eine gewisse Ge- 
meinsamkeit der einander gegenüber 
stehenden geschehen kann : sie müs- 
sen beide auf einem gemeinsamen 
Boden stehen. Tusc. V 23= i'la miki 
cum AnKocko diiseniio fuit- P- 
Bose. Am. 17: erant ei veteretini- 
micitiae cum duobui Roseiis. 



T,Google 



108 



BRUTUS. $ 186— 1S8. 



doclorum fuisse? de populo si quem ita rogavisses: 'quis est 
ia hac civilate eloqiientissumua 7' in Antonio et Crasso aut dubi- 
taret aut hunc alius, illum alius diceret. nemone Philippum, tarn 
suaTem oratorem, tam gravem, tarn facetum, his anteferret, quem 
nosmetipsi, qui haec arte aliqua volumus expendere, proxumuin 
illis fuisse diximus 7 nemo profecto; id enini ipsum est summL 

16T oratoria summum oraturem populo yideri. quare tibicen Anti- 
geitidas dixerit discipulo sane Trigenti ad populum : 'mihi caae et 
Musis'; ego huic Bruto diccnti, ut solet, apud multitudinem, 'mihi 
cane et populo, mi Brüte' dixerim ; ut qui audiant, quid efSciatur, 
ego etiam cur id efficiatur iotellegam. credit eis, quae dicuQtur, 
qui audit oratorem, vera putat gssentitur probat, fldem facit oratio : 

168tu artifex quid quaeris amplius? delectatur audiens multitudo 



186. de populo, we dt plebe; 
milten ans dem Volk heraus, ihm 
angehSrig. t9S. 83. p. Arch. 25: 
poeta de populo. — tarne atitii, 
illum alim, aellene Ansdrncksweise 
statt der gewöhnlichen aliutalium, 
die hier lisum zalässig gewesen 
wäre. Top. 88 $i ein alio fioe, aü alio 
illttd «Rectum ett. — aria Kunst- 
theorie; volumui, siso nicht einem 
unbestimmten Eiin druck folgend, 
sondern mit klarem BewuEstsein 
des Zweckes. — Philippum. 173. 

187. Uli . . ques gelrennt, wie 
oft (6 m. 16 m. 44 A. 117. 132. 147. 
161 E. 209. 218. 219. 224. 232. 
236 m. 273g. B. 33lin.); 20 281 E. 
— AnÜgmidat, Sohn des Diooy- 
sius (oder des Sslyrus) aus Theben, 
einer der berühmtesten PlStenbläser, 
blühte um Ol. 101) (380). — tane, 
'freilich, allerdings'. Der Zuruf wird 
dadurch begründet; mit dixerit ts 
zu verbindet! verbietet die Worl- 
atellnng. — frigtu ist der Gegen- 
satz von eifriger Gunst and Freuad- 
schaft (Hör. sat. II I, 61 f : matao 
maiorum n« quit amieui frigore 
te ferial), und frigere wird sowol 
von dem gebraucht, der sie ver- 
liert (Ter. Eon. 268: biee homi- 
ne» Mgeril) als von dem, welcher 
sie entzieht (Pers. sat. 1 1 0S f. : vide 
aii, n« maioruni tibi ftiri» limina 
rngeieaitl). aJpop., vor dem Volk, 



vor dem es sich hören lieso. — 
Mutii. Ebenso wie Cicero erzählt 

ValerinBMaximnBlI17,ext.2: etwas 
anders Dio Chrysost. TS, 16: iSr/- 
Xoiaev BrißaToe Bil,7jrTje, ovSir/p 
^eatot^ jtaw TtpotTB^rrav tov v<niv 

eaikiiatBii, «ai taZra neoi ä&Xou 
xal vitejfG ayiavi^ö^evoa, aXX cfuas 
oiSi /iix^v ixßrfvai lov ^S'uav 
Toi it^ätovToi irikfoiaBV avz^ 
Sä aal TcrtS Movffat^ avijiv ^'^* 
Aehnlich Symmachns epp. 1X115: 
fidicinit exemplo, qui mdignatus 
conaidenlium lurbam tibi ef Munis 
canhim ciebat. Das stolze Wort 
ist sprüchwSrtlich geworden. — ut 
tolet. Brutus redete also gewöhn- 
lich vor zahlreichen Zuhörern; 
hierin liegt mithin kein Giund, den 
Ausspruch des Antigenidas auf ihn 
anzuwenden. Er soll sich aber die 
Gunst der Menge erhalten ohne die 
der Kenner elnzubüssen. — credit 
- tti. Statt die Sätze durch Parti- 
keln zu verbinden bedient sich hier 
Cicero wiederholt der parataktischea 
Zusammenstellung, um dadurch das- 
jenige, was als die Voraussetzung 
des im Nachsalze Angegebeoen 
gelten soll, um so □acndrDck* 
ficher und lebhalter als factiech, 
als wirklich gegeben hervorzuheben. 
credit — detect, — gaudet usw., 
ISSA. 



T,Goo(^le 



BRUTUS. $ 1 



109 



et ducitur oratiooe et quasi voluptate quadam perfunditur : quid 
babes quod disputes? gaudet dolet, ridetplorat, favel odit, con- 
temnil invidet; ad mieericordiam inducilur, ad pudeudum, ad 
pigendum; irascilur miligatur, sperat timet; haec perinde acci- 
duDt ut eonim qui adsunt meoteE verbis et sentenüis et actiooe 
tractantur: quid est quod exspectetur dotti alicuius scntentia? 
[quod eniin probat mullitudo, hoc idem doclis probandum est.] 
deaique hoc specJmen est popularis iudici [,in quo numquam fuit 
populo cum doctis intellegen tibusque disseosio] : cum multj essen! 18 
oratores in vario genere dicendi , quis umquam ex bis ejcellere 
iudicatus est volgi iudicio, qui non idem a doctis probaretur? 
quando autem dubium fuisset apud psAres nostros , eligendi cui 
patroni daretur optio , quin aut Autonium optaret aut Crassum ? 
aderant multi alii; tarnen utrum de bis potius dubitasset abquis, 
quin altenim, nemo, quid? adulescenlibus nobis cum esset 

men eit. — in quo . . diu, nimmt 
das zu beweisende {qui n, idem a 
d. prob.) vorweg, und zudem nicht 
nur in ungescliicliter Form — man 
beachte hoc ipec. eil poputa- 



18b. ducere, lenken nach seinem 
Willen. — perflmd. evj>Qaivöfnvov 
SiaxBlrcu (PlBlo symp. p. 205 D). 
3B. — gaud. or. 131: eil facien- 
dum, ul iraicalur iudesr, miUge- 
tur, invideat faoeal, conlemnat ad- 
tniratur, oderit diligal, cupiat, sa- 
tietaU afßciatar , sperat meluat, 
iaetetur doleat. — perinde — vi. 
deor.111213: kaec omnia perinde 
lunt vt aguntur. oS. III 121 per- 
inde eril ul acceperü. Terent. 
Baut. 195 : kaee perinde lunl til 
iliiue est animtn qui ea poitidel. 
— tract., 'mit Kunet besudeln'. 
199. 202. Qniat. XI 1, %b: lummui 
nie traeUmdorum animorum arli- 
fex (Cicero). — extpectare, 'ab- 
warten, auf etwas waiten'. 248. — 
tenlenlia, Auaspruch. 86. — [quod 
.. etl] Randbemerkung aus 184 m. 
ISB. — denique um kurz zu «ein; 
hoc, das was folgt — ipecimen, 
das woran man einen Gegenstand 
erkennt, was einen auBchsulichen 
Beweis /Qc seine Nalar und sein 
Wesen giebt. Plin.n. h. 36, 5, (4) 
§ 22: nee maiui aliud FenerU 
PraxileliaB tpecimen quam quod 
inier kaec iolajaemoratur. Seneca 
conlr. I pr. 8 p. 60, 8K.: immua- 
dittumit te excolera munditiit 
noMlrorvm adtileieentivm ipecir 



:h(e hoc spec. eil popula- 
iud., in quo n. t\ popalt 
c. d. dittemio — sondern auch 
in wörtlicher Wiederholung aus 
1S& g. E. Es hätte statt in quo 
mindestens quod beissen müssen; 
de Tautologie bliebe freilich audi 

189. fuitiel: fuil E. F. Eberhard, 
Campe, Kayser. — optio; 143; eli- 
gendi optio statt des allgemeinen 
poleilaa, faeullat, eine Häufung wie 
de fin. I 33 tibero tempore, cum $o- 
lutanobit etteUgendi optio ;&& IM. 
IV 19, 2 hiberna legionit eligendi 
optio. Die Optio bethätigt sich in 
dem eligere. — oplare. p. RoBC. 
Am, 30 hane condieionem mitero 
ferunt, ul oplet vlrum malit eer- 
vicei T, Rofcio dare an per tum- 
mum dedeclu vilam amiltere. — 
aderant, fi standen zu Gebote. — al- 
terum, allemtrum. ad Alt. XI 18, 1 : 
quorum forlaaiB utrumque erit, al- 
terum cerle. Quint. V 10, 69; fU 
eHam ex duobui, quorum neeette 
ett allerum verum, eligendi ad- 
variario polaetat. — eiiel, bei Gic 
hiofig auf dss lunichst folgende 



T,Goo(^le 



110 



BRUTUS. § 189-191. 



Cotta et Horteasius, aum quis, cui quidem eligendi poteslas 
^".esset, quemquam bis aateponebat? tum Brutus, quid tu, iuquit, 
quaerls alios ? de te ipso nonne quiil optarent rei, quid ipse Hor- 
tensius iudicaret videbamiis? qui cum partiretur tecum causas, — 
saepe cnim interfui — perorandi locum, ubi plarumum poUet 
oratio, seoiper tibi relinquebat. faciebat ille quidem , inquam, 
et mihi beueTolenlia , credo, ductus tribuebat omnia. Bed ego 
qua^ de me populi sit opinio nescio : de reliquia hoc al'Qrmo, qui 
volgi opinione disertissumi habiti siut, cosdem iutellegentium 
191quoque iudicio fuisse probatissumos. nee enim posset idem 
Demostheues dicere, quod dixisse Anlimacbum, darum poetam, 
Terunt: qui cum coDTOcalis auditoribus legeret eis magnum illud 
quod novistis volumen suum , et eum legentem omnes praeter 
Platonem reliquissenl, 'legam', inquit, 'nihilo minus: Plato eoim 
mihi unus iustar est centum miUum'. et rectc ; poema enim recon- 
ditum paucorum approbationem, oratio popularis assensum volgi 
debet movere, at si eundem hunc Platonem unum auditerem 
haberet Demosthenes, cum esset relictus a ceteris, »erbum facere 



Sobjecl allem bezogen; 241. de 
OT. [ 262 dubilaTB visus ml Sul- 
pieiui et Colla; verschieden von 
dem Fall 42E; vgl. 227 g.E. al>&- 
rat. — Colla. 202. — Horlen- 
tiut. 301. 

190. perorandi. 127. or. 130: 
etiaiTui plurti dicebamui, perora- 
tiontm mihi tarnen omaes rtlin- 
quebanl. Vgl. 217. p. Sesl. 3 g. E. 

191. Antimachui aus Colophon, 
dichtete zu eioerZeit, wo die eigent- 
liche epische Poesie erloschen war, 
ein Epos ThebSis, welches von 
den Altert als ungemein ausfuhr' 
lieh und gelehrt geschildert wird. 
Dies meint wol Cicero mit dem 
magnum volumen, obwol auch die 
Lyde, ein elegisches Gedicht des 
Änlimachus, dieselben Eigenschaf- 
ten hatte. Es wird allerdings be- 
richtet, dass Plato gegen das allge- 
meine Urteil seiner Zeitgenossen 
die Poesie des Antimachus gelobt 
habe; allein die hier erzählte Anec- 
dote scheint erat später erfunden. 
Nicht nur der Umstand enegt Be- 
denken, dass ganz ähnliche Geschich- 
ten von anderen erzählt werden — 



namentlich eine Reihe von Votle- 
songen berühmter Schriftsteller ist 
erfunden — es ei^eben sich anch 
historische Schwierigkeiten. !Nach 
PlutarcbLys.tS hatte er, schon im 
TorgerQcklen Alter, ein Gedieht auf 
Lyaander gemacht und war damit 
besiegt 01.94, 1(104): auch damals 
soll ihn Plato, noch ein junger Mann, 
getröstet haben. Die hier erzählte 
AeusseruRg könnte aber nur auf den 
älteren, schon berühmten Plato ge- 
hen, was mit dem Alter des Anti- 
machus nicht summt. — miliutn. 
Daa GriecKiAcht eis i/ioi pv^coi, was 
in verschiedenen Variationen beson- 
ders bei den spälerea sophistisch 
schreibenden Griechen häuiig wie- 
derkehrt, führt Cic. ad Alt. XVI 11, 
l an; anth. Pal. VU 12S, 3 ; sis i/iol 
avd'^mnos T^is/ii^toi, (Jacobs ani- 
madv. 12 p. 153 ; Boissonade, Anecd-. 
nova p. 49). ad AU. II 5, 1; Caio 
nie noiter, qm mihi unus eslpro 
centum milibus. — recond, durch 
Gelehrsamkeit dem grossen Publi- 
cum entfremdet. — movere. 198. — 
verbum facere auch nur ein Wort 
sprechen, uerba facere reden. 



T,Google 



BRUTUS. $ 192—194. 



m 



non posset. quid tu. Brüte? possesue, si te, ut CurioDem quoo- 192 
dam, contio reliquisset? egovero, inquit ille, ut me tibi iDdicem, 
in eis etiam caiisis, in quibus omnis res nobis cum iudicibus est, 
Bon cum popuio, tarnen si a Corona relictus sim, non queam 
dicere. ita se, inquam , res habet, ut, si tibiae inflatae non refe- 
rant sonum, abiciendas eas sibi tibicen putet, sie oratori populi 
aures tamquam tibiac sunt; eae si inDaluni non recipiunt, aut si 
auditor omtiino lamquam equus bou facit, agitaudi finis facieu- 
dus est. hoc tarnen interes^ quod rolgus interdum non probau- ™ 
dum oratorem probat, sed probat sine comparatione; cum a me- 
diocrl aut etiam a malo delectatur, eo est cootentus: esse melius 
QOD sentit, illud quod est, qualecumque est probat, tenet enim 
auris vel mediocris orator, sit modo aliquid in eo; nee res uUa 
plus apud animos homiuum quam ordo et ornatus orationis valet. 

Quare quis ex populo , cum Q. Scaevolam pro M. Coponio 194 
dicentem audiret in ca causa, de qua ante dixi, quicquam politius 
aut elegantius aut omuino melius aut exspectarct aut posse fieri 



192. Curianem. 305. — indieare, 
ofTenbaren. 22S, 324. ~ ti retictut 
lim, non queam. Der Fall wird 

Sinz all gemein an genommen ohne 
ücksicbl darauf, ob es walirscheio- 
lich sei, dass er eintrete oder nicht. 
— Übiae. Das Beispiel iat hier nicbt 
wol gewählt (besser 200. de or, II 
33S); deoD ganz anders wirkt der 
Künstler anf die Flöte als der Red- 
ner anf den Sinn des Volkes. Der 
Gedanke, dass der Künstler Töne 
hervorlockt aus der Flole, wie er 
will, der Redner Gefühle beim Zu- 
hörer erweckt, wie er will, hat Ci- 
cero verleitet; er setzte dabei aus- 
ser Acht, dass die Flöte out das 
mechanische Insliiunent ist. Indes- 
sen fühlt er dies selbst, denti er 
konnte nicht, Dachdem er aurei 
populi ai in/latum non recipiunt 
gesagt hatte, mit demselben Bilde 
fortfahren abiciendat eai sibi ora- 
tor puCal, was unsinnig gewesen 
wäre. Daher bricht er ab und greift 
ein anderes Bild auf, — facii, ge- 
horcht, thut was der Reiter will. 
Qvid. un. 1 2, 15 f.: atper eguu* 
durit eon tuntUtur ora lupatis, frena 
tnirtut lenlit. quiiquit ad arma fa- 



cit, — agitandi, antreiben. Verg. 
Aen. XI 770; tpumantemque ag(- 
tabat equnm. 

193. deleclari mit blossem abl. 
bedeutet 'an jemand oder etwas 
Wohlgefallen haben', 49. 83. 287, 
mit a! 'ia einem bestimmteo Falle 
darch seine Thätigkeit erfreut wer- 
den': hier war also die Präposition 
unentbehrlich. — tenet, fesselt. — 

191. cauia. 144. Ein berühmter 
Rechlsfall , aus dem J. 662 (92). 
Boeth. in Cic. top. IV p. 341, 15 Or.: 
cauia Curiana fuit huiiumodi. 
quidam praegnanlem uxorem rt- 
linquenl icripsit heredem pottu- 
tnum eique alium lubtiiluil teeun- 
dum, qui Curiui vocabalw, aa 
eondieiont, ui, li poilumui qui 
intra laemei deaem proximal nat- 
ctrelur mite moreretur quam in 
mam tutelam veniiiel, id eil ante 
obiret diem quam Itstamentum 
iure facei'e poiiet, tecundiu herei 
luccederel. Die Voraussetzung, dass 
die Frau schwanger sei, war irrig 
gewesen, und kein poatumus ge- 
boren. M'. Gorius nahm die Erb- 
schaft für sich in Anspruch, als 
durch das Testament ihm zuge- 



T,Google 



112 



BRUTUS. S 195—197. 



195putaret? cum is lioc prabare vellet, M'. Curium, cum ita heres 
inGtitutUB esset, 'si pupillus ante mortuus esset quam in suam 
tutelam veuisset', pupillo noa nato heredem esse non posse : quid 
ille iiOD dhit de testameutorum iure? de antiquis formulis? 
quem ad modum ecribi oportuisset, si eliam filio Don nato he- 

196 res iustitueretur? quam captiosum esset populo, quod scriptutn 
esset neglegi , et opinione quaeri voluntates, et interpretatione 

197 disertorum scripta simplicium hominum pervertere? quam ille 
multa de auctoritate patris sui [,qui semper ius illud esse defen- 
derat]? quam omuiuo niutta de conseiraudo iure civili? quae 



sprochen. M. Goponius Atm Erb- 
lasser verwandt, behauptete, äts 
Teslameut kamine nicht in Betracht, 
da die darin festgeatellte Bedingung 
nicht eingetreten sei und verlangte 
den Nachlasa ala.Intestalerbe. Cic. 
gibt de or. 11 141 die quaestio so 
BD: cum teriplutn ila lit ^ti mihi 
fiUnt ggnitw itquB priut moritur' 
etctiera, 'tum mihi illa lil herei' : 
II natut füita non til, videalume 
ii, gut filio mortuo inrlitului heret 
lit, kerei tite. 

196. ita, 'unter der BedinKung'. 
Diese kann' auf Terechiedene Weise 
ausgedrückt werden, durch u( (Verr. 
IV 150: ila tarnen laudenl, u( Heiui 
adnl, der häufigste Fall}, durch 
cum (222), oder ti (Quint. X 7. 12: 
seä hie utut ita proderit, n art 
antaceiteritj. Ebenso tic, top, 10, 
44: tic heredei instiluti, li fiHta 
tuttut ettet. — in suam tutelam 
vmire{l%1) oder luae tulelaa fieri, 
'mQndlf werden'; dies geschah mit 
Eintritt der Pubertät, welche nach 
einigea Juristen kabitu eorporit er- 
kannt, nach anderen mil vollen- 
detem vierzehnten Jahr angenom- 
men wurde. — formula, diedurdi 
Vorschrift bestimmte Fassung, bd 
welche die rechtliche Gültigkeit ge- 
bunden ist. Daher setzt Seneca (de 
dem. H 7, 3) die formuta dem 
aeqwan et bonwn[ii%) entgegen: 
elmtmtia liitrum arbitrium habet, 
non tub /brmula, ted ex aequo et 
bono iudical. — oport.: velul hoc 
modo.'TiUut/ilius meut mihi heret 



etto. ti filiui meut mihi heret non 
eril, live heret erit et jiriut mo- 
riatur, quam in tvam tutelam ve- 

nerit, Seiui heret etto'. quo catu 
ti quidem non exttitaril heret fi- 
Hut, tubiUlutut patri fit heret: ti 
vero heret extUlerit filiui et ante 
puberlalem deceiieril, tpii filio fit 
/leret tubtUtutut. Gai inst II 179. 

196. captiotiit verfänglich und 
dämm geHihTlich; capUo von dem 
UQ rechtmässigen V ortheil, welchen 
jemand über seinen Gegner beson- 
ders dadurch gewinnt, dass er ihn 
durdi spitzfindige Auseinander- 
setzung, erschlichene Gründe u. dgl. 
bethSrt, 197. 198. — populo, de« 
Laien. — opinio, die auf Keiner po- 
sitiven UeberliereniLig, sondern auf 
Voraussetzungen beruhende Ansicht 
eines einielnen, — icriptum uud 
veluttlat oder lenlanUa einander 
entgegengesetzt, 197, 198. Vgl, 145. 
— voluntalat, weil verschiedene 
Menschen verschiedene Absichten 
haben. — Hmvlex, einfach ohne 
künstliche Bildung. — neglegi — 
pervertere. Ein gleicher Uebergaog- 
vom inf. pass, zum Inf. act. ae,aä 
UDpefsänlicIien Ausdrucken findet 
sich auch sonst; s. Madvig zu de 
fin, II 7, 21 : quid attinet luxurio- 
tlt ullam exceptionem dari out 
fingere aliquot, de or. II 177 : pro- 
poni oportet quid ad/erat, etquare 
ita tit ottendere. 

197. patrU. 98. — defenderat: 
der ind, verrsth die Glosse; indem 
ist illud ganz unklar. — omntno, 



T,Google 



BROTÜS. § 197. 198. 



113 



quidein omnia cum perite et scienter, item breviier et presse et 
satis ornate et pereleganter diceret, quis esset in populo, qui Qeri 
posse quicquam melius putaret? at vero, nt contra Crassus ab68 
adulescente delicato, qui in litore ambulans scalmum repperisset 
ob eamque rem aedi&care navem coDcapiviaset , exorsus est, si- 
militer Scaevolam ex uno scaimo captionis centumvirale iudicium 
bereditatis effecisse : hoc ille initio constituto multis eiusdem g«- 
neris sententiis delectavit animosque omnium qui aderant in fai- 
laritatem a severitate traduxit: quod est unum ex tribus, quae 
dixi ab oratore efSci debere. deinde hoc voluisse eum, qui testa- 
tnentnm [fecisset, hoc sensisse i quoquo modo filius non esset, 
qui in suam tutelam veniret, sive non natua sive ante mortiius, 
Curius heres ut esset: ita scrihere plerosque et id valere et va- 
Juisse semper. haec et multa eiusmodi dicens fidem factebat: 
quod est ex tribus oratoris offlciis alterum. deinde »equum bo-198 
num, testamentonim sententias voluntatesque tutatus est: quanta 
esset in rerbis captio cum in ceteris rebus tum in testamentis, 
si negle^rentur roluntates; quantam sibi potentiam Scaevola 
assumeret, si nemo änderet testamentum facere pogtea nisi de 

im allgemeinen. ~ iure ein. 143. 
— peritt et teigntw geht auf seine 
Kenntniae und Erfahrung, das was 
folgt auf die Form der Rede. — 
item. 158. — brev. 145. — etat 
nach n»mo »rät; modus potentialia 
der Vergangenheit. — qui. Damach 
atehen in den Handschriften die 
''Vittir.attteaitpeetartt aut, welche 
«Qs dem Vorigen (194) hier einge- 
flickt sind. — ut, ei qno, von dem 
Aogenblidc, da. 30. — nmiHter 
ateU ohne ric; vgl. 59, 213. — 
eonlra, in der Erwiderung als An- 
walt der Gefenpartei. — daUeatui, 
■venrähat, verzogen, der »tets »ä- 
nta Willen sa bekommea gewohnt 
ist*. Varro de ling. Lat IX 10: 
Ji f uia putrorWH per äeliciat pa- 
it«t mala poittre cOBperit. — teel- 
um*, mcal^, das Holz, an wel- 
ches die Kader mit einem Riemen 
befestigt wurden, der Dollen. Vltrav. 
X %, 6: rtmi eirea icalmoi tlro- 
phii religaü mambUt impelluntur 
et redueuntur. Elym. m. axaX/iol- 
tä fvJlo, atv itiSiovxai ai KÜTtai 
Vföt Tttv eifeaiav, — eent. iuä. 
Bruiua. 4. Kau. 



144. — lioc ille in. conit. nimmt 
den durch ut - exortui eit einge- 
leiteten Vorderaatz in anderer Form 
wieder auf. Graaaua hatte mit die- 
sem Anfang sich gleichsam einen 
Boden gegründet. — hilar. de orat. 
11221: haec perpetua contra Seat- 
volam Curiana defmiio lola re- 
dundavit hHaritate quadam elioeo. 
1 213; hilarilatit planum iudieittm 
ac laeHliaa fliit. — dia^. 185. — 
lemitia, das sei seines Herzens Mei- 
nung gewesen. — Curiut heras ut 
anal gestellt wie 198 m. 148 m. ; 
Tg). 217 m. — at multa, zu 141 E. 
omnitqua; die Verall gemeinerang 
liegt nicht in a(; s. 200 E. atiquo; 
272 E. 

198. aaquum bonum. 143. Dass 
die copnla weggelaaun, ist nnge- 
wdhnlich, doch nicht nnerhSrt. Digg. 
XXI 1, 42: qumiti benum aeqtlufn 
iudiei videbitur eondamneim: — 
pot. Die eigenen Worte des Craa- 
aus fOhrt Cicero de or. II 0, 24 an: 
nam li, Scaevola, nullam aril t*- 
rteta faetum, n.i»i ptod 
mai ad t« cive* 



T,Google 



114 



BBÜTOS. § 198—200. 



illius seDtenlia. haec cum gra*iter tum ab exemplis copiose tum 
varie tum eliam ridicule et facete explicans eam adcoiratianem 

' tkssen&ioaemque csninovit, disisse ut coatra nemo videretur, 
hoc erat oratoria officium partitione tertium , ^enere maxamum. 
bic iUe de populo iudei: , qui sepftratim altenim admiratus esset, 
idem audito altere iudicium suum conteameret ; at vero iDtelle- 
geas et doctus audiens Scaevolam seotiret esse quoddam uberius 
dicendi genus et ornatiu». ab utroque autem cauBa perorata si 
quaereretur, uter praestaret orator, numqiiMD profecto sapientis 
iudicium a iudicio volgi discreparet. 

^ Qui praestat igitur iatellegens imperito ? magna re et difQ- 
cili; si quidem magaum est Ecire, quibus rebus elflciatur amitta- 
turve diceado illud quidquid est, quod aut efßci dicendo oportet 
aut amitti dod oportet, praestat etiam illo doctus auditor indocto, 
quod saepe, cum oratores duo aut plures populi iudicio proban- 
tur, quod dicendi genus optumum sit intellegit. nam illud quod 
populo Don probatur, ne inlellegenti quidem [auditori] probari 
potest. ut enim ex nervorum sono iu ädibus, quam scieuter ei 
pulsi siut intellegi solet: sie ex animonim motu cernitar, quid 

300 tractaudis bis perflciat orator. itaque inteUegens diceudi existu- 



«uiR tabvlit ueniemus, omnium 
tettamenia tu icribei vniM. — de 
ill, sent. B6. — ab. 161. ~ exempi, 
top. 10, 44: ut Crasnu i'n cauia 
Curiana axemplia plurutnit uaui 
eii, qui leilamenlo ric Aeredet 



tlitu 






enaf 



K decem rumtibut itqtte mortuui 
pritu quam in luam tultlam vt- 
niaset, /leredilatem obiinerenl. — 
ridic. 172. de or. J 243: muUo 
maiorem partem tenitntiarum lale 
tuo et tepore et poliUiavTnii fac»- 
tiii peUtxiiti, com et illud nimiuwi 
aeuvten iUuderes et admirarare 
iTigenium Scaevelaa, gui excogi- 
laisei natci priut oporlere quam 
tmori: ev-mque muita eoltigvrti el 
ex legibtu el ex tenatui contuttii 



modo acute led «Main ridicule ac 
faeete^ tibi li verba, non rem tt- 
queremur, eonfiei nihil pottel. — 
d« psp. 1B6. — audimu Sc. im 
Gegeosalz zu audilo alt.: gleicb 
hdm Auböreu de« N^ten Reänera. 
— 'Mt. U6. — ab utr»qKe, ic. 



iadice, dem de populo nod dem 
intellegeiu, ist zu verbiadeD mit 
quaereretvr. — ntfm^am.'Toadem 
spedellen Fall ausgehend, mäeste 
der Gedanke sich versllgemeiaert 
haben, tltwae klarer wäre niu^umn 
= Dulla in re; doch ist wohl n«- 
Ktiquaia au schreiben. — lapiem, 
wieprudeniperitlu tnlellegens der 
Sachkenner. — peror. 127. 

I9ä. etiam illo ; im ersten Gllede 
handelt es aicti um eigene Ausübung 
der Beredsamkeit, im zweiten um 
die BearleiluDg anderer. — ne . . 
quidem, 'aucb nicht', wie häofig 
ohne Slelgcrnng. 6ä £. I18E. 16t. 
271. 27:^. vgl.ltem. deiiat.deor. 
lli 26, 6S : huic ut icebie sie ne 
ratio quidem defiiil. Tusc. I 6, 12: 
SI igitur non tunt, nihil pomtnt 
ttte; ita so miteri quidem rnnl. 
Für [auä.] sdireiben andere omtori 
oder exiitumatori (200). — puln, 
'angeschlagen'. — tract. IS8. 

200. exitlum. 02. Bier gcbiebt 
Cicero dern inlellegeTu exittutna- 
tor eine von dem biaher^D tbt- 



Dpi,7?<iT,Google 



BBDTÜS. § JOO. 



115 



imtor DOB aBSidene et attente Emdiens, sed uiw aspectu et prae- 
terieDH de oratore saepe iudicat. videt oscitantem hi^tcem , lo- 
queotepi cum altero, DODnumqnam «tiam circalantem, mittentem 
ad horaa, qua«sitorein ul dimittat rogaDtem: intellf^ oratorem 
in ea causa noa adesee, qui possit aitimis rodkotn admoTere 
oralionein lanquam fidibus manum. idcm si praeleri«ns aspexe- 
ni erectos iDtneotrs indicee, q1 aiit doceri de re idqiie eiiam volta 
prob»« videantur aut, ut avem cantu aliquo, sie illos viderft 
oratione quasi suspensos teneri aut, id quod maiume opus est, 
mieericordia o^o motu aaimi aliquo perturbatos esse vehemeD- 

echM^Mie Bedeutmg unter; ws» 
jetil aogeiahrl wii'd zeugt von prak- 
tifcbem Blick und Erfahrung aaf 
demFonim, nkhtYon wifsensehsft- 
lidi auagebildetem Urteil, and auch 
einer tU popvla konnte sehr woht 
diese Beobachtung machen. Vg-). 
29», -- cireulert, sich in drculis 
rmeminein d. i. in Groppien, wie 
sie mÜBBig uinberech«nde zd btfdeiv 
pflegen um slen tu unterhalten 
oder etwH9 xn bctrachtcu, das ihre 
Neugierde r«M. (iaes. b. ctv. 1 6t: 
totU v«ro eaitrii miHlet eirtulart 
et dolert, hosten ex manfbui äi- 
milti. — ad ktfrat. Da man keine 
Tmchcmibren kannte, musste man, 
an zn erfahren, welche Zeil es sei, 
zu den an AtfeniHchen Orten wie 
an Privalhliusern anfgestelhcn San- 
nen- oder Waseenihreii schicken 
Hncl nachsehen lassen. Hart, VIH 
61 : k»TM guinqna puer nondtim 
ÜU nuntiat. — qtiaen'ler ist der 
Ifagistrat, welcher dn^m hue Ge- 
schwornen fivdictt) gebildeten Ge- 
richte aber einen Cnmioatlhll vor- 
sitit, wohd es gletetigüllig iet, ob 
er dies kraft sernes Amtes z, B. als 
PnetoT Ihut, oder fOr den l>e9on- 
deren Fall ernannt ist. Vgl. Sen. 
conti. VH'2S,1, p. 364, 12 K.: Hl- 
(ju quam tatit de reo tabeUam 

den jmttabit prmuAtiationem (86) 
(woffi. — dimittat sc. evnnütim, 
die Geacbfforaen, S6; dieszuthnn, 
■bnd dem Voraitzendcn Trel. — 
enele: 290. acad. B 4, 10: emi 



ad audfendum 
Macrob. sat. 1 3 : 
cum amnet paratoi ad midiendum 
erecloeque nidissel. — intuenle», 
weil sielt die Aufmerkaantkeit in 
demacharf nnd Test auf den Richter 
gewendeten BBek verräth. — do- 
ceri. 185. Es werden hen'orge- 
hoben die Wirkony auf den Ver- 
stand durch den Inhalt, auf das 
künstlerische Empfinden durch 
die Form, auf das Gefflhl (die 
Leidenschaften)' durch Darstellung 
und Vortrag- (SS). Als zweites 
Glied zu vt aut hätte man erwartet 
ut avit . . sie Uli or. g. suspemi 
t. . . perlurbati e..- ober es hat 
sich Tivier entwickelt, ata wäre es 
dem Bedingungssatz ti jff. atpe- 
xerit nicht untergeordnet sondern 

Erallel (rriderlt). - caalue, der 
ckgesang des Vogelstelkrs oder 
Lochvogels; ttifgvo der ihm noch 
unbekannt ist d. seilte Neugier er- 
weckt, Andere wollen avis ala 
gen.: aber dann hätte fortgefahren 
werden müssen »/c oralimte iihs 
vid.j die betonte Stellung Ton ilht 
fordert ein Object auch im ersten 
Glied. — qttod alte Verbesserung 
tOr cum (=■ qnorn). Jahn schrieb 
qUo; aber dieNeutrader Pronomina, 
welche ein Sabal, vertreten, stehen 
belOTiufimNom., auch dann, wenn 
das Relativum sich an ein Demon- 
alralivum anlehnt. — aliquo, ra 
fflK((fll97E. — stuptmoi, in einer 
Spannung, welche sie alles andere 
TergesMB ISsst. — perturbari, Ton 
8* 



T,Google 



U6 



BRUTUS. 9 200. 201. 



■ tius: easi praeteriens, utdixi, aspexerit, si oitiil audiverit, tamea 
oratorem versari in illo iudicio et opus oratoriam fieri aut per- 
rectum iam esse prorecto intelleget. 
Ql Cum haec disscniisaem, uterque assensus est; et ego tam- 
quam de iutegro ordieos, quando igitur, iuquam, a Cotta et Sul- 
picio baec omnis Öuxit oratio , com hos maixume et meo iudicio 
et omnium ex illius aetatis oratvrifm» dixbsein probates, revertAr 
ad eoB ipsos; tum reliquos, ut institui, deinceps persequar. 



jeder leideDschanlichen Erregung 
des Gern üthea. Tusc. 1VE>, 10: ^une 
Graeci nä&^ vocanl, nobü ptr- 
turbationa appellari raagii ptacet 
quam morbot. — il, tarnen c>. elsi. 
263. p. ScmTO 41: quae n erunl, 
tammi tibi erttU gaudeant et mi- 
renhir. Verr.IV 11; ti haee contra 
ac dico ettent omnia, tarnen itlum 
kaee vendilurum non fuiiie. Deiot. 
25: quod ille, ti ettet tibi inimi- 
I, ntinquam tamtn dixitiel. 



de 



T. I { 



Naclidruck geaagi. — opai. 62. 214. 
— profecio bei sicheren Schlüsaea 
eolsprieht hiaGg unserem 'masi': 
leg.) 1: titnanetillaqitereiu, haec 
eil profecio. — Die ansrahrliche 
Oigresgion über das Verhiltnias, in 
wdcbem das Urteil des allKemeinen 
Pabllcums nnd das der Kenoer zu 
einander sieben, ilnft darauf hinaus, 
das« in der Hauptfrage, ob jemand 
ein guter Redner sei oder nicht, 
lieine Verschied eaheit des Urteils 
zwischen beiden denlcbar sei, da in 
der Wirkung auf das Publicum der 
einzige Maasaatab gegeben sei. Alier- 
dJDgs ist zu beachten, daaa der 
Redoer auf das Volli wirlien will, 
und dasa das Vaih, welches im 
Alterthnm das Pnblicnm bildete, 
von dem der modemen Zeil sehr 
Terschieden ist. Aliein ein Unt«'- 
schied in Urteil der ialellegentti 
und der indoeti igt auch von Cicero 
anerliannt (283). Nun erltllrt er 
aber die toi popoli recht eigent- 
lich zar vox dei nnd die Kritik der 
Kenner soll ütier das, was diese 
offenbart, nicht hioaasgeben, aon- 



dern nur die Gründe aaaflndig 
machen, weshalb sie wahc sei. Da- 
her giebt er den Unterschied zwi- 
schen dem PubiJcam und dem Ren- 
ner dahin an, dasa dieser sich zum 
Bewnsstsein bringe, wie und wamm 
der Redner die Wirkung hervor- 
bringe, welche jenes bloss empfinde. 
Die Möglichkeit, dass auch ein 
sclilechter Redner beim Publicum 

f rossen (224), ein guter gar keinen 
indruck mache (2&4), konnte Ci- 
cero sich nicht verhehlen. Dies ver- 
steckt sich hinter der Bemerkung, 
dass das Publicum, weil ihm der 
sichere allgemeine Maassatab fehle, 
den der wissenschaftlich gebildete 
Kenner besitzt, erst durch Verglei- 
chnng das bessere erkenne; wo diese 
fehle, leicht dnrch 'das schlechtere 
sich genügen lasse; vgl. 13J. 

201. aitmutu atl und auetuit 
hat Cic. gebraucht. — quando, 'dt, 
weil', mit einem gewissen Nach- 
druck, der mitunter dnrch ein hin- 
zugefügtes 'doch' ausgedrückt wer- 
den kann , wie im Lateinigcfaen 
durch quidem. Tose IV 34: qvan- 
do, ut aliit loeit dt virtute et di- 
ximw et tatpe dietndum eril — 
quando igiiur virttu eil a/faetia 
animi eomtant eonvenientque. de 
Bb. V 21 : quande ad maiora natt 
tamtu ; 67 : quando igitur ittett 
in omni virtute cura quaedam. 
— igitur. m. — rfÜB. 183. — 
max, - dix. unsichere BeBtemng 
für das bsr. maxmue iudicio illo^ 
rum kominum el illiut aelatit di- 
xittem. •— ex i. a. or. gehSrt m 
deineept, 12. — at- 



D,o,i,7.<iT,Google 



BBCTÜS. § 201—20». 



117 



qaoQiam ergo oratorum bonorum — hos enim quaerimuB ->- 
dHo geDera sunt, unum attenuate presseque, alterum sublate 
ampleque dicentium ; etsi id meUus est, quod spkndidius et mag- 
nificenliuB, tarnen in bonis omnia quae summa sunt iure laudan- 
tur. sed cavenda est presso illi oratori inopia et ieiunitas, ampto20i 
autem inflatum et corruptum orationis genus. inveniebat igitur 
acute Cotta, dicebat pure ac solute ; et ut ad inOrmitatem laterum 
perscienter contentionem omnem remiserat, sie ad virium im- 
becillitatem dicendi accommodabat genus. nihil erat in eius 
oratione aisi eincerum, nibil uisi siccum atque sanum; illudque 
maxumum, quod, cum contentione orationis flectere animos iu- 
dicum vix posset nee omnino eo genere diceret, tractando tarnen 
impellebat, ut idem facerent a se commoti, quod a Sulpicio con- 
citati. l'uit enim Sulpicius vel masume omnium, quos quidem203 

tmatare, d. i. t«nue facere. 263. 
Das senuB diceadi Unue steht dem 
gnnde gegenüber. — tumma allee 
in Beioer Art voUendelC' 

202. preiio, Tom Redner, de or. 
H t3, 56: Thucydidei Ha varbit 
etl npfuj (145) etpreifut, — cop- 
rupUtm, dorch das Uebennaass, 
gltichBam aargeplttzl. — C. Aare- 
Utu Cetla (115), geb. 630 (124), 
Tgl. 301, bewirb sich im J. 663 
(91) nm das Tribunal, wurde aber 
nach der lex Varia de maiestate 
(221) -verurteilt, und ging im fol- 
genden Jahr ins Exil (305). Hit 
Sulla kam er 672 (S2) nicb Rom 
zurück (311) und wurde Gonsnl 679 
(75). Aflcon. zuCic. p. Com. p. 69, 
31 K.: ColCa legem lulit (als Con- 
sul), ut Iribtmü pIMi iieerel po- 
itta alioi magUtratiu capere, quod 
leg« Sulla» eit erat ademplum. 
Darauf ging k nach Gallieu (318) 
und starb wenige Tage vor seinem 
Triumph. — tolule. 173, 317, — 
ad nach Maaasgtbe, in TJeberein- 
'Slimmung. de fin. 16, 19: d»eH- 
tmHo ad libidüiem fingitur; ähn- 
lich 1 9, 30 : quid auf ad naluram 
tit aut contra. — laterum. Wir 
neDDen dafür die Bmst oder die 
Longen. 22t. 313. 316. — ti( . . ra- 
miterat, accommodabat, die Tem- 
pora des WiederholnngsHtiea. — 



genut. or. 106: nihil ampte Cotta, 
nihilleniler Sulpieiui. — rie: Z. 3 
T. u. ist omnino zugesetzt. Nicht ^- 
firm. tatanivirium im Aec. stehen 
sich gegenüber, sondern contenlto 
(vom iaaseren Vortrag) und die. 
genas (toh der Form der Bede, 
welche er ausarbatele). — tince- 
rum, durch keine Iremdartige Za- 
tbat entstellt. — tiecur, von einem 
Körper, der von überflüssi gern Feit, 
von allem schwammigeu und auf- 
gedunsenen frei ist; daher gesund 
(de opt. gen, orat. 3, S: rani et 
licet), aber auch mager, knapp, so 
dags es zum Tadel werden kann. 
285. — tract. 188. 

203. P. Sulpietut Rufiu, geb. 
630 (124), vgl. 30t, hatte sich als 
Legat (304) im marsiscben Kriege 
auegezeichnet und wurde Tribun 
6G6 (S8). Er hatte bisher anf der 
Seite der Optima ten gestanden, 
wurde aber von Manns gewonnen - 
und setzte drei Gesetze, dasa die 
Verbannten zurückberufen, die Ita- 
ler und Liberlinen in die alten Tribns 
aofgenammen, und Marina mit dent- 
Oberbefehl gegen Mithridales be- 
kleidet werden sollte, mit offener 
Gewalt auter Blutvergiessen dafth. 
Sulla, welcher Consul war, flüch- 
tete mm Beer nacb Nola, nnd zog 
mit diesem siegreich in Rom eini 



T,Google 



iie 



BHUTUe. 5 SOS. JD*. 



ego ankUverim, graadis et ut iu dicam iraficue orator. von cimi 
magoa tum suavig et spien Jida; gestus et motue corporis ita 
venustus, utlaiaea ad forusi, non ad scaenam inslitntuE videre- 
tur; üicilata «t volubilis, dcc ea reUuadaoe tamen nee circumflu- 
eus oratio. Crastum hie voleb^it imitari, Cotta malebat Antouium; 

204Be<l ab hoc vi» aherat Antoni, Crassi ab iJlo lepoa. o magnam, 
iaquit, artem ! Brutus: si quidem istia, cum Eummi ee»ent ora- 
toree, duae res masumae altera alleri defuit. atque , iaquam , in 

fifibis oraloribus tllud animadverlenduni est, poss« ease summos 
qui inter se sinl digBimÜeB. oibil enim tarn dtssimile quam Cotta 
Sulpicio, et uterque aequalibiu suis plurmnunj praestiliL quare 



Sulpicius wurde gfächlet und ga- 
tödlet(30T), und sein Haupt sn den 
Toalris Bafge«tc::kl. Yeil. II IS, S: 
diserlus aeer, opibiis gratia ami- 
ciliis tiigore ingenii atque animi 
Celeberriraiis , . gutui pigerel eum 
virUUum tuarum . . »uliilo fravia 
et prafcept. — trogicut, wie man 
in du Tragddie 7U liQren pflegt. 
Seine grauiltu wird gerühmt de 
barasp. resp- 1^, 41. de or. lU S, 
31. — tplendida, von der eicht- 
bareo ErecheiQung auf die Stimme 
übertragen. 239. Cato 2S: canocum 
illud in voce tplendeicU etiam in 
leitectule. Sa auch im Gegenlheil 
/iuea vox (Su«L Net. 20), ficUf 
^myri/ia (Dio Caas. LVl 20). — 
gestui. de or. I 13J: neminem nee 
motu corporit aequt ipso habita 
atque forma apiiorem nee voce 
pünior-em aut tuaoiofem mihi vi- 
tUor audiste (aia Sulpieius). — iU— 
ul tarnen, 148. — forum - tcae- 
tuxm. Obwohl iti« ßedoer die HüiTe 
der SchauBpiekr, wie Cicero des 
Ro«cius, bei de( AusbHdun« im Vor- 
trag nicht vergeh mälii es, »o wurde 
doch streng twischea deai unter~ 
scltieden, was Bich für den Redaet 
uad was fär deo Sdiauspiel«r 
•chicife; die Beieichauag mit tcae- 
nicui war (wie bei uos tbeatri- 
ÜBch) eiaTadd. de or. I 59,351: 
quii ntget oput aira oraleti in 
ioe oratorit raotu liatuque ßaici 
gBtIum etvenu^laiem? Uiaeu it«mo 
.tttuttrit Uudioti* dieendi aduta- 



in gealu äiscendo Ai'- 
more eioborare. Beson- 
ders vor dem luviel balte mau «kh 
lu hüten. 303. — incit. de or. 11 
21, 8S: Stüpiciuwi privium mcmi- 
sa paroula aduietcenbilian audioi 
oraiione eeleri et eoneHata, qu»d 
erat itigeni, et «eriii effarBercem- 
tibut et pMulo ninium radundan- 
tiiut, quod erat a^laiis. — cir- 
eumßuent, rings umher Liberflie»> 
send. DioQ. Hai. de Semoath. 18 : 
i} 'laox^zove kiiu ■ .vmria (lupina) 
iaji xal iTtayioytKi! icai as^ip^ 
ovaa TDie vo?!fiaaiy. — Craiivm. 
AotoDius sagt vom SuipiciuE (de 
or.tl 21,89): eumiwn cohortatu*, 
lUmagiitrum quem veüel eÜgei-Blj 
ffie quldein ti audirel, L. Craitutn,' 
quod itte adrlpvtl et ita tete fae- 
tvrum ecnfiraiavit. 

204. inquil .' . BruHu, 91. — 
■^fuit. de oS. I 41, 147: ul pie- 
loret il qui ngna fabricantur at 
vero »liam poelat nmta qltitque 
oput a popuio oontiderari vott. 
Suet. Caes. S9 : dmmnali onmai alitu 
«lia eata periU, — alque, und 
dana. ~ ponaenaiumm. or. 103: 
qua» eaempla lelegiiunt, niii ml 
aoia eiiB arbiträrer vai poue eli- 
gere qui qttaertrent. — Sulpieia. 
Gic. aetzt regclmäacig, wa bei eia«r 
Aehnlichkett foa MeBBchea uad 
(«atteni die Rede ist, den Ueoeii«; 
in anderen FSllen wechselt er mit 
4em Geneliv usd Daüv. Virileitiit 
iäsat stell der tatir kalten, wo «a 



T,Google 



BRDTBS. 8 204. 305. 



119 



hoc doctom ibldlegcntiE est ridere, quo ferat natura sua quem- 
qoe, et ea duce utestem sie tnslituM«, ut Isocratem in {tcernimo 
iagenio Theopompi et leaissunio Ephori dixisse traditum est, 
alleri se calcaria adhibere, alten freoos. Sulpid oratioaes quaeSOS 
feruntur, eas poet mortem eius scripsisse P. Caautius putatur, 
aequalis meus , bomo extra Dostrum ordinem meo iudicio disn^ 
tisBumus. ipsius Sulpici nulla oratio est; saepeque ex eo audui, 
cum se scribere oequc consuesse aeque posse diceret. Cottae 
pro se lege Varia quae iuacribitur , eam L. Äelius scripsit Cottae 
ragatu. fuit is omnino vir egregius et eques Romaous cum pri- 



Dur um ein« Aehnlichkeit in 
Dl bcsliminten Gebiet handelt. 
r. III 47: Anioniiu mihi le jt- 
1 diieit; acad.lIU»: Dt- 
moerilut httic in hoc limilit, Jibe- 
rior in eeUrii. Vgl. de or. Itl 31 : 
aee« praetentet duo prope aequo- 
le* Sjitpieiu» et Cotta. quid tarn 
inier it dittimiU? quid tarn in 
ato gentre praestatu ? -~ et, xaiTOi. 
— ferat: flieseibe Vorschrift de or. 
lU 35. — lua qttemque ist von ifUO 
wohl zur VeimeiduDg de» dacly- 
li*äwii RhythmDB getrennt; beid« 
Allen der Verbindung JOS. — Ito- 
eraleai. ^32. Suid. ». t. 'Bfopot- 
ä yovv 'lautftenis tov fiiv Btö- 
mpTMv i^ xahvv« itlad'ai, TOf 
8i 'Bfo^ kA^^. Cicero er- 
vlbat dieselbe Aeusserung des Igo- 
CKle« de or. III 36. ad AU. VI 1, 
12; auch vod anderen wiid sie er- 
ziblL Diog. Laert V 39: k^era, 
3i In' avTOv i&ioyiMinov) is kuI 
X.aliliir^ivovi to o/ioiov lijtity 
'jiqtUTiytähjv omonAaiaira ^aaiv 
tÜfBUl hfl T( Sivoti^vovs xai 
oAreiv Tovtov, ms t^ /lev )^:tiv[rij 
iiat, t4> Si itivT^ov. Tktov. 66. 
BpAorui *l>i Kjme in Aeolis, nm 
iW, vcrftSBU die erste UnivermU 
gescliiehte. 

205. CanutiM heisst p. CtBcnt. 
10,39: k«mo fiaquantiiiumut. 18, 
&0: hemo inprimii ingmtionu «t 
üt äitenäo «ewrcilattu. — notir. 
ord., der Senatoren. 180. — au- 
äiiii. Cicero war häufig mit Hmi 
mamtnen. 306. — cum. S5. — l«g» 



Varia. t29. Tnsc. IT 57 : ewm con- 
tenle pro le ipie lege Varia di- 
oarel, Ceber das Geaeti aelbst s. 
221. — L. AbHus oognomine rfw- 
pliti ftiil; nam et Praeconinai, 
quod paler eins praeconium feee- 
rat, voeabatur et Stilo, quod ora- 
Hunts nobiüinma cuiqjie leriber» 
tottbat (16Q). SuetOD. de gramm. 
3. Er stammte MsLanuTium: über 
sein Leben ist wenig bekannt; den 
Q. Melellas Numidicus begleitete er 
im J. 654 (100) ins Exil (135) und 
war später noch der Lehrer des 
Varro nod Cicero. Er isl der eigent- 
liche Begründer der grammalischen 
Studien anter den ROmern, in dem 
Sinne and Umrang, wie die Alexan- 
driner sie auegebiidel hatten. Von 
der gtoischen Fhilosophie ausgehend 
schrieb er über die Grammatik, er- 
klärte die wichtigsten DenkmiW 
der lateinischen Sprache, die car- 
mina Salieria, Xll tabulae, und be- 
schäftigte sieb mit den mannigfach- 
sten PisgenderLitteraturundAller- 
thümer. Wie gross sein Ansehen 
war, be wei 9 1 die Achtung, mit wel- 
cher Varro Ton ihm' redet, und der 
Dichter Lucilios in seineo Satiren 
ihn anspriehl. — cum primii. 324. 
de or. II 22t: tapieru homo cum 
primii nottrae einilatii. Verr. II 
1,9137: CMutUut, »quei Rema- 
niu, publieimui, Aom« cum primit 
hontiiut. Dort ist koniutut etien- 
ftills TOD d« Rittern gesagt, wie 
es auch sonat neben den gewöhn- 
Ikheo .PrädIcateD denalben iplen- 



T,Google 



120 



BRUTUS. S 30&. 



mie honeBtus, idouque eruditissimius et Graecis litterie et Lati- 
uis, aatiquitatisque uostrae et in inventis rebus et in at^e sciip- 
torumque veterum litterate peritus. quam scieDtiam Varro noster 
acceptajo ab illo auctamque per sese, vir ingenio praeslaiiB om- 



didui clanu sich findet. Meistens, 
doch nicht immer, bezieht es sich 
' wohl auf den guten Ruf ia Ge- 
schäftsverbindungen, die JB zum 
wösslen Theil in der Hand von 
Bittera wiren. Caes. b. c. I 61 : 
erant complarei honeili aditles- 
cenHt, lenatonttn fitii et ordinu 
eqaeilTÜ. — Utterit, im allgem^- 
nen Litleiatiu. — mventit. de 01. 
I 247 quoi amora patriae eeniei 
not noitrorutn maiurum iituanio 
tuui» debere, non videt velerm 
leget aut iptat tua valutlate coti' 
tenuitie aut novit legibut etse tub- 
iatat? Es lag in der Anschanungs- 
weise der Alten, wie in der Natar, 
so aach im geistigea Leben der 
Menschheit, in Wissenschaft and 
Kunst, im äßen (liehen und Privat- 
leben, eine jede Erscheinung als die 
Tbat einer bestimmlen Persönlich- 
keit aulzufassen. Diese schuf ent- 
weder der poetische Sinn des Vol- 
kes, oder der ebslratiiiende Ver- 
stand des Gelehrten erfand sie; es 
gab eine Reihe von Schriflslellern 
nsoi sv^/iäroM', welche für alles 
ond jedes den Erfinder anzugeben 
wussten ; auch von solchen Dingen, 
deren Ursprung gar nicht nachzu- 
weisen ist, die vielmehr im Volke 
allmälig wie von selbst heranwach- 
sen. Hier sind den ret actae, den 
Thalen, der äusseren politischen Ge' 
schichte, die ret itiventae als lo- 
begrifi alles geistigea Lebens in 
Einrichtungen, Sitten, Wissenschaft 
und Kunst entgegengestellt 1 beides 
macht den Inhalt der anliquitat 
aas, insofern diese den Gegenstand 
wissenschaftlicher Forschung sb- 
giebt. — litlerate ist hier streng 
Ton wissenschaftlicher Kenn tniaa der 
Uterstnr znTeistehen, wir könnten 
sagen 'philologisch'. lOS. Suet. de 



gramm. 4 : Cameliut Sepoi lilte- 
ralot quidttn volgo appellari ail 
BOt, qai diligenler aliquid et acute 
teienterquB poiiint aut dicere aut 
teribere; CRferunt propria tie ap- 
peltanäoi poetaitim interpreba, 



nentur. ad Her.lV4, 7: »i de tra- 
goedüt Enni velit tententiai eU- 
gere aut de Paeuvianit nuntioi et, 
quia plane rudit id facere nemo 
polerit, eiern fecerit, le litteraiit- 
tuiaum putet, ineptut lit, propte- 
rea quod id facile faeiat guivit 
mediocriter mteratitt. Cicero drückt 
sich hier wmtläufiger aus, weil ihm 
sonst litleralut aucii den gebildeten, 
namentlich den litterarisch gebil- 
deleu bezeichneL — M. Terentütt 
Farro, geb. inKeate 638 (116), be- 
fehligte unter Pompeius im Firaten- 
kriege die Flotte 667 (67) und stand 
anclt nachher auf Seiten des Pom- 
peius, söhnte sich aber dann mit 
Caesar aus und lebte zurückgezogrea 
in litterarischer Thaligkeit. iJerFro^ 
scription des Antoains im J. 711 
143) entging er glQcklicIi ond starb 
beinahe 90 Jaht alt im J. 726 (28). 
Seine Gelehrsamkeit umfasstc den 
ganzen Ereis damaliger Wisiea- 
scbaft, und war in zahlreichea 
Schriften niedergelegt 1 in seinem 
sieben und siebzigsten (Gell. III 10, 
IT; nach Jahn im 47,) Jahre hatte 
er 490 Bücher verfasst, die Ge- 
sammtzahl derselben betrug etwa 
620 (nach Jahn über 700). Et war 
als Dichter, Historiker, Philosoph, 
Grammatiker thätig, ganz besonders 
aber war es das Leben des römi- 
schen Volkes in allen seineu Äeaasc- 
nujgen, im Staat, in der Religion, 
in Sitten und Gebräuchen, in Wis- 
senschaft; Kunst und Utteralor, 
welches er mit Gründlichkeit oitd 



T,Googlc 



BRUTUS. § 206. 207. 



121 



nique doclrina , pluribus et illuBtrioribus litterie explicaviu se(l20ft 
idem Aelius Stoicus esse voluit, orator autem nee Btuduit um- - 
qatxa nee fuit; scribebat tamen oratifloes, quas alii dicereat, ut 
Ö- Metello* F., ut Q. Caepioni, ut Q. Fompeio Rufo ; quamquam 
is etiam ipge scripsit eas , quibus pro se est psus , sed Don sine 
Aelio, bis eoim [gcriptis] etiam ijwe iaterfui, cum essem apudlOT 
Äelium aduleECeQS eumque audire perstudiose aolerem. Cottam 
autem miror, summum ipsum oratorem miuumeque ineplum, 
Aelianas levis oraliunculas voluisse existumari suas. bis duobus&7 
eiusdem aetatis adnumerabatur nemo tertius; sed mibi placebat 
Pomponius maxume vel dicam miuume displicebat. locus erat 
qmniDO in maiumis causis praeter eos, de quibus supra dixi, 
nemiui: propterea quod Antonius, qui mazume expetebatur, fa- 
ciUs in causis recipiendis erat, fastidiosior Crasaus, sed tarnen 
recipiebat. horum qui neutrum habebat, coafugiebat ad Pbilip- 
pum fere aut ad Caeeareffl ; rarius Cotta et Suipicius expetebantur. 
ita ab big sex patrouis causae illustres agebantur; neque tarn 
mutla quam uostra aelate iudicia fiebaut, nequ6 hoc, quod nunc 
fit, ut causae singulae defendereutur a pluribus, quo aibil estvi* 



{•triotiachem Sino erforschte und 
arateUle. Seine Werke sind för 
die späteren Zeiten die Hsuptquelle 
geworden, und auf Vaiio ist ein sebr 
Ktoseer Theil deasen, was wir von 



lückzufiihreD. — lillerit, Schriften. 
206. led, wegen der Zwischen- 
bemerkung über Varro. — MeUlla, 
* F.; wenigatena ist der Name des 
Vaters auagefallen, wahrscheinlich 
auch noch ein anderer Name, da 
ein Metellni ohneAagabe dea Bei- 
Damens schwerlich mit .Sicherheit 
kenollich eeweaeu wäre. Vielleicht 
iat es Q. Metellue, der Sohn des 
Balesricns, cos. 656 (9S), oder auch 
Q. Metellua Celer (3Ü5). — Caep. 
169. 223. — Q. Pmnpaiut Rvfut. 
304. Er widersetzte sich als Consul 
666 (88) dem Suipicius Rufua, dem 
er früher befreundet war: man nahm 
ihm dsa Amt, und er floh ina Lager 
bei Nola. Nach Sullas Sieg BoUte 
er Italien bewachen, wahrend Jener 
gegen Mithridates zog; er wurde 
aber von den Soldaten ermorJet. 
— ü.' genauer hie. 205 m. 



207. [tcriptii]: doch höchstens 
icribendil , u. auch das ist nicht 
wahrscheinlich ; teriptit ist wohl 
Erklärung zu hU aus leriptit, — 
audire, alsScbuler inßbetorik ond 
Grammatik. — ineptum, 284. inar- 
tmn liest Campe. — Pomponitu. 
221. — tief dicam, oder vielmehr. 
24tj. p. Cael. tb : qua ex uita, vel 
dicam quo ex termont , emertit. 
Philipp. II 30: ted ituyorem ho- 
tainii vel äieam pecudii attendile. 
de fin. I 10. ad Att. IX 7, 1. ad 
fam. IV 7, 3 : a pleritqu» vei di- 
cam ab omaibiu.^Caasarem.lTl. 
rariui fehlt in denHsr.; aber von 
Cotta und Suipicius, welche den 
letzten Rang einnahmen, konnte so 
aehlechthiQ weder ej^pelebanlur 
noch eietpeetabantuT (158) gesagt 
werden; es musate angegeben wer- 
den, -von wem oder unter welchen 
Umständen sie aufgesucht wurden. 
— aeque tarn m.i und dies war 
möglich, denn es fanden damala 
Oberhaupt nicht so viele Procease 
statt. — ulurib. Ascon. in Scaur, 
p. 18) 6K.I defendamal Seaurum 



T,Google 



122 



BQÜTÜS. f 209—311. 



aiBtioaius. respODikinus eis quo6 dod attdiTtmui: in qn« priiDuin 
' sMpe aliter est dictum , sliter ad nos relatum ; deinde magai iii- 
torest coram Tidere me, quem ad nioduni adrerearius de qtuqse 
re asseveret, maxume autem, quem ad modum quaeqne res au- 
diatur, sed oibii vitiositis quam , cum unum corpus debeat esse 
defeusioDis, nasci de int^ro causam, cum sit ab altero perorata. 

20Qomnium eoiia causarum nnum est natural« priBcipium, iina per- 
araüo; reliqtiae partes, quasi membra suo quaeqne ktco locats, 
suain et vim et dignitatem teaenl. cum autem difficile sit is 
longa oratione non aliquando aliquid ita dicere, ut aibi ipse non 
conveniat : quanto difficilius carere, ne quid dicas, quod oon con- 
veniat eius oratioDi qui aote te dizerit? sed quia et labor multo 
maior oet totam causam quam partnn dicere, et qyia plures in- 
euntur gratiae, si uno tempore dicas pro pluribus , idcirco banc 

. Q consuetudinem lubenter ascivimus. 

310 Erant tarnen quibus videretur illius aeUtis tertius Curio, 
quia splendidioribus fortasse verbis utebntuf et quia Latine non 
pessume loquebatur usu , credc, aliquo domestico. naen litlera- 
rutn admodun) nihil sciebat; sed magsi interest, quos quisque 
audiat cotidie donii, quibuscum loquatur a puero, quem ad mo- 

211 dum patres, paedagogi, matres etiam loquantur. legimus epistu- 



tex patroni, cum od fd lempvi 
raro qttüquam pluribua quam qual- 
hior utgrehir; at poit beüa civi- 
lia aatt legam luliam ad duoda- 
noi palronos eil pervmtittm. — 
iju» nihil elf vitioiius wiederholt 
sich 5Zeilen 8pä(er20S; dockma^ 
es von Cic. faerrühren. 

208. masmma Superlativ za mag- 
nfmiM-M(;EH.-Seyffert§l5i, 2E, 
— audiatar, ab andientibus acci- 
pislur. — eorpia im Gegensatz 
gegen die einzelaen Theile {mem- 
bra, 209), welche in ihrem noih- 
wendigen untrennbaren Zitsammen- 
hang dieses Ganze bilden. — 
naiei, von Anfang an beginnen. — 
ptror. 127. 

209. principium, Eingang, Ein- 
leitung. — ipee, qoi dicil, ans di~ 
eere zu ergänzen. Tusc. IV 17 b»( 
aemulatio aegritudo , ti eo quod 



gleicher Zeit, sondern in derselben 
Zeit, welche man sonst aufwenden 
wQrde, um fOr einen dienten zu 

210. lamen im Gegensati m c. 
57 in. — C. Seribonivt Curio, Sohn 
des 122 erwähnten Curio, war Tri- 
bun im J. 6G4 (90), wo ihn das 
Publicam während einer Rede ver- 
Hess (192. 30S). Er diente unter 
Sulla im Milhridaiischen Kriege, war 
Consu! (217) im J. 678 (76), ver- 
waltete darauf 3 Jahre lang Maee- 
donien, während welcher Zeit er 
zuerst bis an die Donau Tordrang, 
und triumphirte Über die Dardoner. 
63S (66) trat er für die ler Maailia 
ein: et starb 701(53). Sein Sohn: 
218. 280. — dome3t.S%. Vgl. 213, 
— admodum nihil hat von nihil 
admodum (35) keinen grösseren 
Dnlersehied als 'geradezu nichts' 
von 'so gut als nichts'; Tgl,213E. 
de or. II 8 : cum, aller non mulhan, 
aller nihil admodum icriptl rali- 
quittet. — paedagogi, «'probte 



D,g,l,7?<lT,GOOglC 



BBOTUS. I 3U. 212, 



123 



las Corneliae, matris Gracchorum : apparet, fliios non lam in gre- 
DBJD educatoB quam in sermone matrig. auditus eet uobis La«liae 
C. F. saepe senao : ergo illam patris elegantia tinctam vüjimus 
et ßlias eius Mucias aiubas, quarum sermo mihi fuilaatus, et 
neptes Licinias , quas uog quidem anibas , haue vero Scipionie 
etiam tu, Brüte» credo, aiiquando auilisli lotiueateoa. ego vero, ac 
lubenter quidem, iaquit Brutus; et eo lubentius, quoü h. Crassi 
erat filia. quid Crassum, iuquaui, illum c«iises, istius Liciiuae3l2 
fiiiuiD, Crassi teeUmento qui fuit adoptatue? sumnio iste quidem 
(liciUir iugeuiQ fuisse, inquit; et vero hie Scipio , collega meug, 
mihi sane beae et loqui videtur et dicere. recte iaquam, iudicas, 
Brüte ; etenim islius genus est ex ipslus sapieotiae stirpe gene- 
rauim. nam et de dunbus avis iam dixiinuE, Scipiooe et Cras&o, 
ei de tribus proavis, Q. Hetello, cuius quattuor illi Slii, P. Sci- 



Sklaven, deren Anrsicht man die 
Knaben übergab. 

311. legiauit, Perfectum. ~ epi~ 
atttUt. Quint. I I, 6: Graeckorum 
eloquentia» mullum contuiUse ac- 
eepimtu Corneliam mab-em, cuiut 
äoctUtimut lenao inpoiieros quo- 
que etl epiitulit Iraditui. Bruch- 
Stücke dieser Briefe, welche Nepos 
in einem seiner Werke angeführt 
halte, iiad noch erhalten. — Com. 
104. — ffremio. Tac. dial. 2S: tuui 
euiquefilitu tu; caila parente na- 
tut (in) grmnio ac linu malrit 
tducabatur. ~*ic Conteiiam Grac- 
ckoruin, lic Aureliam Cae>aTi$, sie 
AUam kvgtuli malrem praefuüte 
eduealioaiiui ac produicUtB prior 



der Dativ behält dann die Beden- 
•a. Madvig zu Cic. 
- lioeliae, de or, 
lU 4ä : equidem cum audio tocrum 
meam Laeliam (eagt Grasaus) — 
faciUuM enim muliertt ineorrtip- 
lam antiquitatma eomtrvant, quod 
nuUorwa termoni» experlot »a 
iarttttl Mtmpar, qtias prima diiii- 
cenmi — *ed tum lic audio, ul 
Plauium mihi aut Naevium vidaar 
audire, Quiot. 1 l, 6: Laeliared- 
didiitB tn hqiundo peUernam ele- 
iganUam dieilur. — eleg. 86. ■— 



Mvciai. Von zwei Töchtern der 
Laelia und des Augar Q. Mucins 
Scaevola (102) war die eine mit 
dem Bedaer CrasiUB vefmählt; voa 
ihren beiden Töchtern heirathete 
die eine P, Sctpio Nasica, den Sohn 
des 12S erwähateji und Enkel des 
Serapio (107. 213). OJeae halten 
zwei Söhne, welche beide gleich 
erwShnt werden. — Seipionii tc. 
uxotem. So die hiachrift anf den 
berühmten Grabmal (capo di bove) 
bei Rom; GAECILUE. Q. CltETia 
FILIAE. METELLAE. CRASSI. und 
beiVergilius (Aen. IH319); Ä«to- 
rit Andromache. 

212. L. Lieiniut Ctaiim Scipi»^ 
Sohn des eben erwähnten Scipig, 
wurde von aeinem Giossvater adop- 
tirt — eeiiiei ec qualem oratorem 
Iltisse. — Q. Caeciliiu MeteUiu 
Piut Soipio, COS. 702 (52), der 
Bruder des eben genaanten, ron 
Uetellus adoptirt, ein habsüchtiger 
nod scbwelgerischer Meoach. Als 
Schwiegervater des Pompeiua ub- 
teistütxte er dessen Plaue und stand 
Caesar auch als Feldherr gegenüber; 
er tödtele «ich im abicanisclien 
Kriege 708 (46). — colUga, aU 
Pontifex. — laqui et diaert, wie 
unser 'sprechen' und 'reden' aatei- 
schieden. — lapienlin*, weil Lae- 
liuB Sapimt hiew. — Seipitnu, 



T,Google 



124 



BBÜTUS. $ 212—214. 



pioDe, qui ex dominatu Ti. Graccbi privatus ia libertatem rem 
publicam vindicaTit, Q. Scaevola augure, qui peritissiimus iuris 

aididemque percomis est habitus. iam duorum abaTOrum quam est 
illustre oomen, P. Scipionis, qui bis conaut futt, qui est Corcu- 
lum dictus, aiterius omnium sapieutissumi, C. Laeli. o generosam, 
inquit, stirpem et tamquam in unam arborem plura genera, sie 
in istam domtim mullorum iositam alque ioDatam sapientiam 1 

Msimiliter igitur suspicor, ut conferatnus parva magDis, Cunonis, 
etsi pupillus relictus est , patrio fuisse instituto puro senuoDe 
assuefactam domum ; et eo magis boc iudic» , quod Demiaem ei 
bis quidem, qui aliquo iu numero fuerunt, coguovi ia omui ge- 

2l4Bere houestarum artium tarn indoctum, tarn rüdem, nullum ille 
poetam noverat, uuUum legerat oratorem, nullam mcmoriam 
antiquitatis collegerat; non publicum ius, uon privatum et civile 
cognoverat. quamquam hoc quidem fuit etiam in aliis et mag- 
ais quidem oratoribus, quos parum bis iustructos artibus vidi- 
mus, ut Sulpicium, ut Autonium. sed ei tarnen uoum illud ha- 
bebaot dicendi opus elaboratum; idque cum constaret es quinque 

128. lUeUllo, 81. P. Seip., 107 E. 
213. Coreaium, 19. — plura gt- 
ntra. Plin. 17, 16 (26) § 120: toi 
modit iTiHlam arborem vidimus 
ivxla Tiburlet luHioi (die Casca- 
telleD) omni pomorum gentra onu- 
itam, alio ramo nueibut, aiio bacd, 
aliunäe vitepiri» ftcii pvnictima- 
iortimgue generibut, Ein solcher 
Baom hiesB eataehanna. — insittu 
alque innaiut werden oft verbun- 
den , um das wag seinem Wesen 
nacb nnprOnglich und fest verbun- 
den ist anBzudrScken , x. B. Veir. 
IV 46, 106: ita periuatum eil ut 

natum ette videatur. Gegen inii' 
lia (eingepQanzl) bezdehnet innn- 
(lu {eingeboren) eine Steigerung, 
z. B. de fin. 1V2,4: kabert eSam 
intitatu qaandam vef poliut inna- 
tarn cupiäilalem icientiae. Wie 
das dnrch Inoculation eingefägte 
Reis (inMita) mit dem Stamm zn- 
sammenwachsl, so dass beides eins 
vrird nnd gem einsame Fruebt bringt, 
so vrird die ans verschiedenen Ge- 
sehlechteFB einer Familie einge- 



pflanxte Weisheit den Sprüsslingen 



derselben eingeboren, 
die in der Familie beobachtet« IHeci- 
plin. 119. 
214. publieum tas, privatum et 

civile. Das i«> publicnm begreift 
die Rechtsnormen, welche den Staat 
und die Angehörigen des Staats im 
Verhältniss la demselben angehen, 
das itfr^jn'uafum die Rechtsnormen, 
welche die einzelnen Suhjecte als 
solche angehen. Das iut ciuile aber, 
eine Abiheilung des tut privatum 
(dämm et, nicht aui), bezieht sich 
anf die cives, auf die römischen 
Bürger, und ist nur für diese gültig. 
Digg. 1 1, 1, 2: publieum iui eit, 
quod ad ilatum rei Romanae ipec- 
lat, privatum, quod ad lingn- 
lOTum utilitatmt. privatum iut 
tripertitum ert; collectum elenim 
eil ex naturalibui praeceplit aut 
gentium aut civilünu. — koa die- 
ser Mangel. — Sulpielum attrahirt 
anf quoi. Verr. IV 31 : ki runl ilH 
quibut referl dediiie, Graecü pie- 
toribut. p. Ligar. 31: tpe» ett 
poHla . , iit eorum itadyii qui a 
te pro Ligario petunl, tut neeei- 
larii. — oftu; die Aufgabe, sc 



T,Google 



BRUTUS. § 214—216. 125 

notissumis partibus, nemo in atiqua parte earum omnino nihil 
poterat : in quacumque enini una plane clauderet, orator esse non 
posset. sed tarnen aliuB in alia exceUebat niagis. reperiebat quid 215 
dici opus esset, et quo modo praeparari, et quo loco locari , me- 
moriaque ea comprehendebat Antonius, eiceUebat autem actione : 
eranl<]ue ei quaedam ex bis paria cum Crasso, quaedam etiam 
superiora; at Crassi magis nitebat oratio, [nee vero Sulpicio 
neqne Coltae dicere possumus neque cniquam bono oratori rem 
uilam ex illis quinque partibus plane atque omnino defuisse]. 
itaque in Curione hoc verissume iudicari potest, uulla re una2I6 
magis oratorem commendari quam verborum spleadore et copia. 
nam cum lardus in cogitando tum in struendo dissipatus fuit. 
reliqua duo sunt, agare et meminisse: in titroque cachinnos irri-60 
dentium commovebat. motus erat is, quem et C. lulius in per- 
petuum notavit, cum eo in utramque partem toto corpore vacil- 
iante quaesivit, quis loqueretur e lintre, et Cn. Sicinnius, bomo 



weit sie sicli (den Theit der Auf- 
gabe des Redners, welcher sich) 
aar die Darstellung bezieht. 200 E. 

— oonttaret. Obgleich dies ein Satz 
von allgemeiner Gülügkeil ist, wird 
es hier doch, anf jene Männer an- 
gewandt, Bis ein Homent der Er- 
zfihlung (poteral) aufgefaset. — 
guinqut, 25. — ali'gua war hier 
wie bi schon wegen des positiven 
Sinnes nolbwendig; Tgl. 12E. — 
wnd zu quaeumqu« hinzugefügt 
hebt noch schärfer hervor, dass 
irgendwelche dieser Eigenschaften 
immer nur eine einzelne von den 
fünf ist, die in einer Geeamnitheit 
vereinigt sein sollen. — quaeungut 
vertritt dnen Bedingnogasalz (p. 
Seat. 27 m.); wenn in einer der- 
selben, gleichgültig in welcher . . . 

— etauierel d. i. oloudieartt (227). 
Tdsc. V 8, 23: btatam vitam, 
etiam ti ex aliqua parle clauderei, 
lamen «x muÜo maiore parte ob- 

21&. praeparari mnsa die Anf- 

Jabe der etoeutio bezeichnen, wie 
98 nbrige aufgezählte die der an- 
deren Tier Aufgaben des Bedners'; 
viellricht ist elaborari (312) dafui 
au lesen. — rem uliam, 'gar nichts 



von jenen partes', ist starker, als 
wenn rem fehlte. — [nee — defaiiie\ 
wiederholt die eben Toraosgegan- 
gene aegatiTe Beatimmung idqiia — 
poltet 214 E; sollte aber auch von 
Sulp. u. Cotla hier die itede sein, 
ao muaste, wie von Craitut u. An- 
toniut, poaitiT etwas jedem specidl 
eigenthümliches ansgeeagt werden ; 
wie dies bei Curia gleich der ftXV 
ist. itaque 'und so', den eben aa- 
gefuhrten Beispielen zu aliu» in 
alia magit e^Ece/faeaf entsprechend. 
216. nulla una. 'Knne einzelne' 
von jenen fSnf, wo una in dem- 
selben Sinne zu nulta gesetzt ist, 
wie 214 ZD quieumque. VtNrher 
(142) schien Cicero der actio einen 
ähnlichen Vonng zu geben, ad Her. 
111 II, 19: not quidem ununt de 
guinqueretiuplurumum polte non 
facile dixerimut. — «fruem/o, Ver- 
bindung der einzelnen Gedanken tu 
ein^n Ganzen, wie von der Ord- 
nnng der Wärter zu einem Satze 
(33). — each. irriäeHtium, Hohn- 
gelächter. — Juliui. 177. — quit: 
Tielteicbt ist quid mit Beibehsltnng 
dea hsT. eum ex eo t\i lesen. — 
neque — quieg. ist viel hirler ila 
241 nee alla re ulla probabiliif 



T,Goo(^le 



126 



BRDTDS. § 2ia— il8 



impnrus, sed attmodam ridiculus, neque aliud ia eo oratoris si- 
älTmile quicquam. is cum tribunus plebJs Curionem et Octavtum 
eoDSules prodnsisset, Curioque multa dkisset seAnte Cn. Octa»io 
collega, qui deviuctus erat fascits et mnltis medica&ienlis propter 
dolorem artuum delJbutus, 'numqitatn' , inquit, 'Octavi, coll^e 
tuo gratjam referes: qai niai se suo oiore iaclavisset, hodie te 
istic muscae comedisEeat'. memoria aiitem ita fuit oulla, ut 
»tiquotieas tria cum propoeuieset, aul quartum adderet aat tertiam 
qnaerCTel : qui io iudicio privalo Tel maiumo, cum ego pro Titi- 
nia Cottae peroravissem, ille contra me pro Ser. Naevio dfceret, 
Bubtlo totam causam oblitus est idque TeneQciJB et cantionibus 
StsTitiniae factum esse dicdrat. magna haec iimnemoris ingeni 
Signa: sed nihil turpius, quam quod eliam in scriptis oblivisceba- 
tur, quid paulo ante posnisget: ut iu eo libro, irbi se exenatem e 
senatu et cum Pansa noslro et cum Curione fltio colloquentem 



zudem iat der Orl zn dieser Be- 
merkung wvnig geschickt gewählt; 
fiel besser schlösse sich (i cum 
g-leich an ridiculus. 224 n. — « 
Untre, '«Is ob er in einem schwan- 
kenden Kihn stiode'. — On. Si- 
eitmiiu, tr. pl. 67S |76). Plot. 
Crags. 1 : ö yoiv nielaia n^y/taia 

aapairxtöv toJc xb&' atror nj- 

Xovdf xal d>i/iayayoU ^atiwiot propoi 
ngöa rbv ei^ivTa, ri S^ färvov oh zn pernrai 
aitaQärret röv Kmaam', äXlc 
Tttwifjat, xöptov ainov ^xetv ipr^aiv 

kjti rm> xioatos. (Hör. sal. J i, 
34: fentan habet in eomu, lange 
füge l) eitä^tmav Si 'fto/iaZot rov 
jtTjpftTffrTfl Teif ßornp vai^ toi 
tpvXönTetS&nt -Tovs ivTvyxät'ovtrtS 
röotip nepiciiaoEU' rb Ktpos. — 
ridif. 112. 

217. Oe^.,222g.E. —iteutn .. 
inquit ohne Tetbinderde Partikel 
oder relativen Anschlass auch Sn. 
V 94, D. d. III 83 (vgl. de or, H 
219); zn91.' — jf«.. ntrf/ar fuam 
. . nanäum 228, quam' non mutU 
270, wie oHquam nihil (vgl,2ö6), 
quam non (faeite), ita non. — 
prod. Die Tribunen konnten alleiD 
ID den Versa mmlungen der plebs 
das -Wort geben, sie konnten aber 
auch die Magistrate vor die Ver* 
Mmmlnng rufen, um von ihnen Aus- 



kunft zu erhalten ; beides ist pro- 
ducere. — doL arl. Sallust. hisL 
fr. II: Cn. Oelaofta komo miiii et 
eaptuaptdibu$. Von seinen heftrg'en 
Schmenen spricht Cicero auch de 
fin. II 28, 93. — se iaetari, sich 
brn und her bewegen , sonst mei- 
stens in der Bedeutung *sieh in die 
Brust werfen , prahlen^. 133. — 
Collae ist Dativ 
— üh stau ipie 
Gegensalz ^n ego ohne Rück- 
eicht auf qui; vgl. zu »0; Phil. 
13, 44 qsl, niH ante etus advmt- 
lum rei p. poena» äederit, ille 
hui«» betii feret pHnetpatvm; de 
domo 109 qui, quaemaCoreinorlri 
rotigiimibui tuta nobis et tancla 
eite vokierunt, ea iste . , enerlit; 
Verr. 3 § 15B; qui, qvod nullo in 
lunnine fßesrunt . ., hi nunc ue- 
niunt. — canHonei, tTto^Sai, Zaa- 
berformeln und Lieder, or. f29: 
nobit privala in eausa magna et 
gravi ettta taepistet Crtrio pafer 
rmpondere, tubilo atsedil, eutti tibi 
venenis i^aqfiäxois, Zanbermillel) 
ereptam maneriam dieeret. 

21B. obttvlmeretur schrieb Ma- 
mitius, — posHirset 219. — ftfirc. 
Dieser Dialog ist siclit niber be- 
kannt. — C. f^ibiut Panta, Caesa- 
rianer, von Glcen} mit mehreren 



T,GpO(^le 



BRUTUS, g 21B— 220. 



127 



facil oninisque ille sermo ducitur e percontaCione fili, quid ia ee- 
uatu eeset actum[. in quo multis verbis cum inveheretur in Ca,rr- 
sarem Curio, disputstioque esset iater eos, ut eet consuetudo 
dialogorum cum sermo esset institutus seuatu misso], quem se- 
natum Caesar coqguI hsbuisset , reprehendit eas res , qnas idem 
Caesar anno post et deioceps retiquis annis admioistraviEset in 
Gallia. tum Brutus admirans, tantamne^fuisseoblivionem, inquit,^ 
in scripto praesertim, utne legens quidem umquam senserit, 
qnantum flagiti eommisissetT quid autem, inquam, Brüte, stultius 
quam, ai ea vituperare volebat quae vituperavit, non eo tempore 
instituere sermonem, cum illanim rerum iam tempora praeteris- 
sent? sed ita totus errat, ut in eodera sermone dicat, in sena- 
tum se Caesare consule non accedere, et id dicat ipso consule 
exiens e senatu. iam qui hac parte antmi , quae custos est cete- 
farum ingeni partium, tarn debilis esset [ut ne in scripta quidem 
meminiaset, quid paulo ante posuissetj, huic minume mirum est 
ex tempore dicenti solitam elQuere meutern, itaque cum ei nec22 
ofScium deesBet et fiagraret studio dicendi, perpaucae ad eum 

Tnane ineeplo detülar« viciam ? — 

/[affi/iUBi, was Schande bringt, des.. 
Ben nisii sich ichämt, nicht bloss 
Ton Verbrechen. Terent. Hanton- 
lin. y22 : nontiv id llagitium'it, 
te dliit coniiliüm dare forit wi- 
ptre, tibi non pötie atimlidrier? 
Hör. sat. II 4,81 f.: vilibutinico- 
pü, in map/iü, in teobe quanbit 
comiiHI tumpliit? negUetit /lagi- 
Hum irigvns. ~ errara, verwirrt 
seiu. — cuitof. de 0(. I 18; quid 
dicam de Ihesauro renimomniUBl 
vtaraoria? qua« niti euttot inven- 
Hs cogitalitqve reliui et vtrbU 
adhibeatur etc. ad Her. III 28. 
Wäteu die Worte «l . . pontütet 
lebt, so würde dem Ciceio selbst 
begegnet snd, was er an Curio 
218 A. 219 A. tü^. —■ effluvTB, vom 
VergesBen. ad tarn. VU 14, 1 : ante 
qttaJtt jilaiu ea anäno tuo effluo. 
afßuere bätigl von lotitam (««b} ab. 
220. ofliciam bezeichnet die 
Büdüichten undAubnecksamkeitea, 
welche man einem befreundeten, 
besondere ei aem hähersteh enden er- 
weist, undfassthierdifjenigenPet- 
eonen in eiaen CeaammlbegrilT xu- 



«1 



anderen in der Beredsamkeit unter- 
richtet (23), fiel alsConsttl mitHir- 
tiua bei Mutina 711 (43). — Curio 
filiut, 260. — faeit. Hierauf folgen 
indenHaqflscbriften die Rani über- 
flüssigen, aus dem folgenden heraaf- 
t^ommenen Worte cum, aenalum 
Cawar eonml kabuiiiet,— duetut. 
21. — habuüiet weil lu dem gan- 
zen Gedanken vorschwebt 'wiewohl 
er doch wissen mnaate . .'. adtni- 
niilravit4el auflallig statt admini- 
slravit aus dem Sinn des Curio. 
219. admir^Tu , sieb verwun- 
dernd. 234. de DBl.deor. 1 10, 24: 
Admiraber sanim iarditatsm. Ein 
bestimmender Zusatz /u inquit mit 
Belnelu Sohjeete tritt regelmässig 
•n dieser Stelle ein (42. 201. 266; 
lu 91. 3001: abweichend de or. I 
74: tum riänu Scoevoia 'probat' 
ötquiL not. d. III I. de re p. VI 
12; de or. U 229. div. I 47; vgl. 
de re p. I 14. n. d. 1 15. III 50. 
Tusc. V 35. ad fain. I 9, 9. — Cart- 
.tenne fuiue, hiafig in der leb- 
haften Frage des Erstaunens oder 
Unwillens, ad Att. IX 13,. 8: (<n« 
haee po$ieferr9t V«g, Aen. I 37; 



T,Google 



128 



S 220-222. 



causa deferebantur. orator autem a suis aequalibus prDxumua 
optumis nuinerabatur propter verborum bonitatem, ul ante dixi, 
et expeditam ac profluentem quodam modo celeritatem. Jtaqne 
eius orationes aspiciendas tsmen censeo. sunt illae quidem lan- 
guidiores, verum tarnen posaunt augere et quasi alere id btHtum, 
quod in illo mediocriter Tuisse boncedimus; quod habet tantam 
vim, ut solum sine aliis in Cunone speciem oratoris alicuius effe- 

_cerit. sed ad instituta redeamus. 

221 In eodem igitur numero eiusdem aetatis C. Carbo fuit, illius 
eloquentissumi viri flltus. is neu satis acutus orator, sed tarnen 
orator numeratus est, erat in verbis gravitas, et facile dicebat, 
et auctoritatem naturalen] quandam hab«bat oratio, acutior Q. 
VariuB rebus inveniendis nee minus verbis expedilus; fortis vero 
actor et vebemeDS et verbis nee inops nee abiectus, et quem plane 
oratorem dicere anderes Cn. Pompouius , lateribua pugnans, in- 

222citans animos, acer acerbus criminosus. multnm ab bis aberat 
L. Fulius, tametsi ex accusatione H'. Aquili diligentiae fructum 



sammen, welche dem Cario solche 
znleistcD verpflichtet waren. luven. 
X 44; praecedenHtt longi agmi- 
nii o/^exa. — a ,uit: die H8T. 
vivit eiu>. 230. 204. — <Kx(. 210. 

— tarnen, trotz der Mängel, die 
Bich aits dem vorher geaagleo er- 
geben. — alere. 126. 

221, C. Papirdit Carbo, Tribun 
Im J. 664 (90), vgi. 305, oder nach 
anderen im J. 66:^ (S9), Praetor 669 
(85), warde 672 (82) dnrch Dama- 
sippus ennordet fdlt). Erwarnach 
Cicero (ad fam. IX 31. 3) der ein- 
zige seines Namens, welcher civil 
e re publica genannt werden konnte. 

— illitu. 103. — ffrow. 35. — Q. 
F'aHtit, Hybrida wegen seiner Her- 
kunft benannt, *ub äuero in Spa- 
nien gebürtig, vattut hämo alqtie 
foedui nach Cicero (de or. I 25, 
ItT), aelzle als Triban im J. 663 
(91) die lex Varia de maieatale 
durch. Sie verhängte Unteranchnng 
gegen diejenigen, welche durch ihre 
Schuld den BundesgenoaBen krieg 
herbeigeführt hatten, nnd brachte 
eine Menge der angesehensten Män- 
ner vor Gericht nnd in dieVerban- 
nnnr (1S2. 304). Im J. 065 (39) 
WBrde er selbal nach derselben ver- 



urteilt und verbannt (305), nnd 
starb dann eines achreckliclien To- 
des. — Cn. Pomponiui, Tribun im 
J, 664 (90), vgl. 305, kam im SoJIa- 
niBChen Kriege um (311). Vgl. 207. 
Von ihm, wie von Fufiua heisst es 
de Orot. 11113,50: ila eonfuia a*l 
oratio, ila parturbata, nihil ul lil 
ftrimwn, nihil ut tecundttm, lanta- 
que imotenlia ac turba vorbormn, 
til oratio, qua« lumen adMbant 
ntiiu debet, ea obicurilaiom «t 
tmiebrat adferat atqu» ul quodam 
modo ipti tibi in dieendo obttra- 
pare videantur, — lateribut , mit 
kriftiger Lange. 202. — abitetuM, 
ohne Schwung, 233. 295. 227. — 
plane or. 40, — auderti statt au- 
deai in der Vergangenheit. 

222. aberal, er erreichte sie bed 
weitem nicht liP. Aquiltui cos. 
663 (101) beendigte tapfer den 2. 
Sclaven aufstand in Sicilien ; 666 (S8) 
von Mithridatea nach vielen Miss- 
handlungen graoaam get^Sdlet, Ihn 
belangte 656 (B8) L, Fufiut repe- 
tundaram, unterlag aber der Kunst 
des Verlheidigers Antonius (Verr, 
V 3). de off. II 14, 50: in aeev- 
tando ». A^Ho Fufi indv- 
ilria eognita »il. — tamebi ist 



T,Googlc 



BRUTUS. § 222. 



129 



ceperal. nam M. Drusutn , tuum magDum avuaculum, gravem 
oratorem ita duntaiat cum de re publica diceret, L. autem Lu- 
cullum etiam aculum , palremque tuum , Brüte , iuris quoque et 
publici et privat! saue peritiini, M. Lucullum M. Octavium Ca. F^ 
qui taatum auctoritate diceDdoque valuit , ut legem SemproDiam 
frumentariam populi fi-equeotis suffragiis abrogaverit, Cd. Octa- 
vium M. F., M. Catonem patrem, Q. etiam Catulum filium abduca- 
mus ex acie et in praesidits rei pubUcae , cui facile satisfacere 



für tamtn wegen des plpf. eeperat 
feachrieben: wenigstena ii oder gut 
lamen hätte es heisscn m Oasen. — 

— nam. 161. — M. Liviui Dratut, 
Sohn des 109 genannten, Tribun 
im J. 663 (91), eolBchiedener Ari~ 
Btokrst, beireundet mit dem Redner 
CriBsas, ein aitllich wie eeisüg 
gleich hoch über der Mehrzahl sei- 
ner Parieigenoeeen slehenderMann, 
sachte durch vermittelnde Reformen 
die entgegenetehenden Parteien zn 
Teraöhnen. Er verdarb es aber mit 
beiden Parteien und lieas aich darauf 
mil den durch seine Vorachläge auf- 
geregten BuDdesgeuossen in gc 
heime Verhandlungen ein. Allein 
ehe es lur Ausführung kam, wurde 
er ermordet und eeiue Geeelze auf- 
gehoben. — magn. avunc. Seine 
Schwester Livia war mit Q. Ser- 
viliuH Caepio (223) vermählt; ihre 
Tochter, Servilia, war die Matter 
dea Brutoa (240). In zweiter Ehe 
war Livia mit M. Cato vermählt; 
ihr Sohn aas dieaer Ehe war Cato 
Ulicensis (118). — ila~oum.\%h- 

— dutnlaxat bedeutet auch hier 
nicht 'nnr', sondern 'wenigstens'. 
108. — i. LieiniUM LucuUtu Pon- 
ticui, zeichnete aicti schon im mar- 
«ischen Kriege 663—666 (9I~8S) 
aus, und erwarb sich im Kriege ge- 
gen Mithridates in Asien nnd Grie- 
chenland 666—670 (S8~84) Ruhm 
unter Snllag Oberbefehl, dem er 
Iren anhing nnd persönlich nahe 
befreundet war. Nach seinem Con- 
nilat im J. 6S0 (T4) führte er bis 
688 (66) mit Umsicht und Erfolg 
dea Krieg gegen Mithridates nna 



Tigranes, nm dessen Früchte ihn 
Pompeius brachte. Des Triumphea 
den L. zu berauben , gelang ihm 
nicht, wohl aber ihn bis 691 (63) 
zu verzögern. Nachher lebte L. 
meistens zarückgezogcn im Gennss 
der WissenacbaR und Kunat, wie 



voll und fein gebildet, der grie- 
chischen Sprache wie der Matter- 
sprache Herr. — JH. laniut Bruhu, 
Anhänger des Marina, Tribun im 
J. 671 (83), wurde durch Cn. Pom- 
peios 817 (77) getödtet. — J*. Lu- 
cullus, von H. Terenlius Varro 
adoptirt, cos. 661 (73), weniger be- 
deutend als sein eben genannter 
Bruder. — M. Od. de off. II 72 ; 
C. Gracchi frumenlaria lex magna 
largilio (der Scheffel Weizen wurde 
monatlich zn6'/a As abgegeben), ex- 
kauriebat igitur aerariam: modica 
M. Oclavi et rei pablicae tolera- 
bilit et plebi neeenan'a, «rgo et 
civibtu et rsl p. talulari: Das 
nähere ist nicht bekannt, auch die ' 
Zeit nicht. — Cn. Oct. , cos. 678 
(76). 217. — patrem, nämlich des 
Cato Uticensia. Er war Tribun und 
starb, als er aich um die Praelur 
bewarb. — Cat. fil., von der Re- 
stauration des Gapitols Capitolinus 
genannt; coa. 676 (78); mit Bor- 
tensius Gegner der lex Meuilia 6S8 
(66); starb 693 (61). 133. - ex 
acie. de or. 1 32, 147 quaa agenda 
lunt in foro, tamquam in acie. 
3*, 157 in eeiem forentem.^- prae- 
tidÜM, von der Schanze, die es durch 
Vertbeidignng zu behaupten gilt. 



T,Google 



130 



BRÜTIIS. § nZ. 2i4. 



323possiDt, collocemuB. eodem Q. Caepionem referrem, nisi nimis 
et)aestri ordiai deditus a senatu dissediseet. Cd. Carbonnn Bf. 
Hariani et ex eod^u genere complures, miDumedignos elegantis 
conventus aaribua, aptissumos cogaovi torbulentis coDtioDJbus. 
quo in genere, ut in liia perturbem aelatum ordinem, nuper L. 

IMOuinctius fuit; aptior etiam Psiicanus auribus inipcritorum. et 
quoniam huius generis facta menlio est, seditiesorum «nntum 
poBt GracchosL. Appuleius Saturninus etoqueutissumas vigus e^ ; 
magis specie tarnen et motu atque ipso amictu capiebat bomiaes 
quam aut diceodi copia aut medtocritate prudeotiae. looge au> 
tem post Datas homlDes improbissumus C. Seirijius Gtaucia, sed 



323. eodem, nicht an denselben 
Platz als Redner, sondern in pras- 
tiäiü rei jiuöHtae, wo nach Gicerog 
Ansicht nur die Paitei des Senats 
steht. — Q. Servilivi Caepio, Ge- 
mahl der Livia (222), Grossvaler 
des Brutus, mit seinem Schwog^i 
Drasus Terfeindet, Gegner des Sa- 
turninns, liiagte M. Scaurm {tH) 
an und fiel im Bundesgenossenkiieg 
im J. 665 (89). Vgl. 169. 206. — 
eg. ordini, den Financiers. — Cn. 
Papiriut Carbo, Anhänger dea Ma- 
rius und Cinna, Consal mit dem 
letzteren 669. 670 (85. S4) und mit 
dem jQngeren Marius 672 (B2), 
suchte sich in Oberitalien gegen die 
Sullaner tn halten, flüchtete dann 
nach Africa nnd Sidlien und wurde 
hier durch Cn, Pompeios getQdtet. 



poiiet creicere usw. Er war Tri- 
bun 6S0 (74). — M. LoUint PaU- 
coTiuj, sagt Salluet (bei Qninl. IV 
2, 2), kmmli loco Pieant, loquax 
magit quam famndut, eine Nach- 
ahmung Tom Worte des Enpolis 
überPhaeai; kakclv äffHTroe, ä9v- 
vardraroe iJyeiv. Er war Tribun 
683 (71). 

224. L. Appaleiut Sahtminus 
setite in seinem zweiten Tribnuat 
654 (100) aeine lex agraria, fru- 
meutaria und andere mit Gewalt 
durch, anfangs von Marius, der Con- 
snl war, unterstützt. Als er aber 
den Q. Metellus (135) misshandelte 
und ins Exil trieb, denCMemmius 
(136) ermordete, wurde er getsdict. 

— ipmi'e, seine äussere ErscherDunK. 

— amicht. Der kunslgerechle Fat- 



M. Marita Gratidianut, S. des tenworf der Toga ^alt namentlich 



M. Gratidius (16S), vom Bruder des 
C. Marius adoptirt, hatte sieh als 
Praetor 668 (86) dnrch eio MOnz- 
gesetz beliebt gemacht; er gehörte 
der Marianischen Partei an und 
wurde im J. 672 (82), wo er lum 
zweiten Mal Prätor war, von Cali- 
lina mit empörender Grausamkeit 
ermordet. — lurb. 108. — L. 
Quinclia» pretieral lurbutentü 
eorttionibm Cluenlitim, Quintil. V 
13, 39; assfühTticher Gio. p.Glven- 
tio 77 : L. Q., homo maxuma po- 
pvlarit, qtä omnet nanorwm et 
eontionum venlos coUigere con- 
tuattat, oblalam tibi faeuHalem 
putavil, ul ex invidia tenatoria 



beim Redner für ein ErfordernisB 
des äussern Anslandes, wofür Quin- 
tilian (XI 3, 137 ff.) Regeln giebt. 

— mediocr. : es Iritt gleich das 
specielte Wort anstatt des copia 
eutsprecbenden all gemeinen 'Um- 
fang' ein. — poiC nai. hom, Lu~ 
cilins IUI IS (b. Non. s. v. compo- 
nere): oplimii mullo patt hrnniriet 
natoe gladiator qui fuil unut. p. 
Mil. 26, 69: unius poH komine* 
natot fortiimmi viri. — improbta, 
unverschlmt, wer sieb vor nichts 
scheut, weder in Wort noch Thal. 

— C. SerKilitts Gianda war 654 
(100) Praetor, machte mit Salurni- 
nns gemeiDssme Sache und wurde 



D,o,i,7.<iT,Google 



BRUTUS. § 224. 



13t 



{wracuIuB et callidu's cum primisque ridiculus. is ex sutmois et 
fortunae et vitae sordibtis ia praetura codsuI fsctus esEet , si ra- 
tionem eius haberi licere iudicatum esset, nam et plebem teoe- 
bat et equeslrem ordioem beneficio legis devinxerat. is praetor 
eodem die, quo Saturnioos tribunuS plebis, Mario etFlacco coo- 
sulibus publice est iDlerfectus; homo simillumus AthenieDsis 
Hyperboii, cuius imi^obitatem veteres Atticorum comoediae aota- 

Gicero und die voran gusteiscben 
Schriflsleller verbinden bei Zeitau- 
gaben die HamcD der CodsuId mit 



Impunu, led lamtn aeutut. — cum 
pr. 20&. — nAc, 172. — «ilae: 
die Schuld lag nicht bloss an den 
äusseren Umständen, sondern auch 
an ihm. ^ ralionem nun habere, 
TOD dem dessen Bewerbang nicht 
inerliaDnt wird. — licere, weil nie- 
mand, während er ein Amt beklei- 
dete (l*7( praetura), aich um ein 
neues (hier das Cousulat Tür das 
folgende Jahr) bewerben durfte. — 
tt rat. - ivdicatum ettet ist 
sachlieh so unrichtig a. so ver- 
schwommen ausgedräcki, daaa es 
gewiss nicht TOD Gic.hercQhrl. Aber 
eonivl factoi tuet konnte für sieb 
nicht allein steheti ohne eine An- 

Sabe des Verhinderungsg rundes. 
un ist der Ansehluss von ii prae- 
tor . . nach ii . , in praetura so 
liederlich dass er dem Cic. nicht 
zugetraut werden darf (anders Z36)j 
auch der Zusatx Ir, pl, zu Salur- 
ntnut, Ton dem eben so wie ge- 
schehen die Rede gewesen, erweckt 
Bedenken. Lautete nach Tilgung 
von li - ettet der Satz ted eodem 
die quo Sat. Mario et Fl. oan. 
publice et! interfeetut , so wOrde 
nicht viel dagegen einzuwenden 
Min; da aber ;)rit«(orn. fr. p(, sich 
gegenseitig stützen und anschei- 
nend vom Verfasser der Bemerkung 
mit ^wleht gehraucht sind, wird 
man aas der Form der ADknOpfung 
j* praetor vielmehr darauf scnliea- 
sen, dasa i>- interfectUM eine GloHse 
ist. VieUeicht hiess dann der erste 
Sati in praetura paene eontal 
factui ett. — legii de pecuniis 
repetnndis. 87. — Mario et Ftaeca. 



et, V 



n Na- 



I genannt werden (106. 161.224), 
unne copulalive Partikel, wenn des 
praenometi in Verbindung mit einem 
weiteren Namen angegeben wird 
(60. 61.73,78. 109.229: dies auch 
sonst bei Verbindung von Gonsul- 
namen nicht selten). Werden alle 
3 Namen angeführt, so ist das Asyn- 
deton nothwendig, fehlt das nomen 
oder cognotnen, so findet sich big- 
weilen et (72). Vgl. 85 de P. Cor- 
nelio h. Mummio cenioribtu re- 
danittel; kurz vorher P. Seipio 
et D. Bruiut eontule» quaererent; 
328 m. vgl. 258 m. — L. Valeriiia 
Fiaeeut, — publice, p. Babirio per- 
duell. reo 20: fit lenatut -eoniul- 
Itim ut C. Mariua L. faleriur con- 
tulet . . operam darent, ut Impe- 
rium pop-iili Romani maieitatqu» 
eorutrvarettir. Phil. VIII 15: C. 
Mario L. falerio contulibut lena- 
ttu rem publicata defendendam 
dedil, L. Satitmimt* Ir. pl. , C, 
Gtaucia praetor ett interfectiu. — 
Hyperbötut, ein unverschämter und 
nngebiideler Mensch , war zumal 
nach Kleons Tode Ol. 89, 3 (422) 
ein ungemein einQnssreicher Dema- 
gog. Allein Ot, 91, 1 (416) wurde 
er exoetrakisirl und OL 92, 1 (412) 
in Samos getüdtet. — eomoediae. 
HuLAlcib. 13: xö^sKa/undUofun. 
I* jtöiri Surr^ißTjv ort onurtTOfi»- 
vos iv fdii ff'aeTfOK na^lxev. 
Enpolig im Maricas, Uermippns In 
den ämo^tiiiSes, Plsto im Hyper- 
bnlns hatten ihn als Hauptperson 
angegriffen. 



T,Google 



132 



BRUTUS. § 225—227. 



22&Teniat. quos Sei. Titius consecutus est, homo loquas sane et 
satis acutus, sed tarn solutus et moUis in gestu , ut sallatio quae- 
dam nasceretur, cui saltaüoDi Titius Domen esset, ita cavendum 
est ne quid in agendo dicendove facias , cuius imitatio rideatur. 

KSsed ad paulo Euperiorem aelatem revecli sumus; nunc ad eam, 
de qua aliquantum sumuE locuti, reveilnmur. 

S26 Coniunctus igitur Sulpici aetati P, Antistius fuit, rabula 
sane probabilis, qui multos cum tacuisset annos neque contemnl 
solum, sed irrideri etiani' solitus essel, in tribunatu primutn con- 
tra C. luli illam consulalus petitionem extraordiuariam veram cau- 
sam agens est probatus; et eo raagis, quod eandem causam cum 
ageret eins collega ille ipse SulpiciuE, hie plura et acutiora dice- 
bat. iiaque post tribunatum primo multae ad eum causae, deiode 

327omQeg masumae quaecumque eraut deferebantur, rem videbat 
acute, componebat diligenter, memoria valebat; verbis non ille 
qutdem ornatis utebatur, sed tamen non abiectis. espedita au- ~ 



deren kunstvolle Eatwickelong der 
pantomimuB war. — eaet auf no- 
teerebtr attrahirt. — ita. Epipho- 
nem. Liviua u. die Späteteo brau- 
chen dri'Qi mit Vorliebe adeo, Cic. 
noch tie und luque eo. — rid. 
belacht wird. 

226. Sulpici. 203. — P. Anli- 
i/iu«(lg2|, der Schwiegervater des 
Cn. PompeiuB Mag-nus, wurde 672 
(S2) von Ii. Damasippng ermordet 
311. 308. — re^ula. 188, — pro- 
babilie, in seiner Art. — tribunatu 
im J. 666 (88). — C. luH, der, 
ohoe Praetor gewesen zu sein, sich 
ums Consulat bewarh. 1T7. - — oera 
eaiita ist di^enige, welche in der 
Wahrheit begründet ist, inata. de 
imp. Pomp. 53: tt plm auctorilat 
tua quam ipiiut populi Romani 
talut et Vera cauea valuiiiel. de 
off. 11143: lanlum dabit amiciliae, 
lalil. 



iib. Sex. Titiai, teditiorat civil 
et lurbulenttu (de or. II 48, vgl. 
265. de leg. II 14), brachte als Tri- 
bun 655 (99) eine lex agraria ein, 
gegen welche Antomu» auftrat. 
Später wurde er aEs Aohänger des 
Satuminus verarleüt. Val. Max. 
VIII t, damn. 3: erat innoceni, 
erat agraria legt lata gratioiut 
apuä populum; tamen quia Sa- 
turnini imaginem dotai habuerat, 
tu/fragiii eum tota eontio opprea- 
til: letzteres nach Clc, p, Itabir. 
perduell. r. 9, 24. — loquax 'mnnd- 
fertig' ist nicht nolhwendig tadelod, 
sondern bezeichnet einen der Red- 
ner, quibut ßumen verborum vo- 
lubilitaique cordi eit, qui ponunt 
in orationii eelerilate eloqumUam 
(or. 53). Ganz ihalich ist tolutii- 
tumut in dieenda 180. — lolutu*, 
• dittolutui, schlaff, Quint. 



XI 3, 146: . 



hu- 



I ab imo reieere lolutum i 
delicatam eil. Vgl. 274. ~- lal- 
taüo bezeichnet wie ö^xn"''' "ich' 
allein die rythmische und zierliche 
Bewegung der Beine und Füsse, 
sondern auch die ausdrucksvolle 
und geiällige Bewegung der Arme 
und Hände, überhaupt des ESrpers; 



— hie auf Antistius bezogen ist 
durch den G^eneatz zu ille klar. 
229 E. ~ dicabati das Impf, scheint 
nicht zu bezeichnen 'im ganzen 
Verlauf der Bede', sondern den Be- 
stand, die Dauer des Urteils (^°> di- 
cere videbalur) auszudrücken. 
227. rem, den Sachverhalt. 239. 



T,Google 



BBUTÜS. S 227—229. 



133 



tem erat et perfacile currens oratio ; et erat eius quidam tamquam 
babitus non inurbanus ; actio paulum cum vitio vocis tum etiam 
ineptiis daudicabat. hie temporibua floniit eis, quibus ioter pro- 
fectioDem reditumque L. Sullae sine iure fuit et sine digoitate 
res publica; hoc etiam magis probabatur, quod erat ab oratoribus 
quaedam io foro solitudo : Sulpicius occiderat , Cotta aberat et 
Curio, vivebat e reliquis patronis eius aetatis nemo praeter Car-^ 
boaem et Pomponium, quonim utrunique facile superabat iii--228 
ferioris autem aetatis erat proxumus L. Sisenna , doctus vir et 
studiis optumis deditus, bene Laliiie loqueus, guarus rei publicae, 
non sine faceliis, sed neqne laboris multi nee satis versatus in 
causis; interiectusque iuter duas aeiates Hortensi et Sulpici nee 
maiorem consequi poterat et minori necesse erat cedere. htiius 
omnis facultas es historia ipsiug perspici potest; quae cum facile 
omnis vincat superiores, tum indicat tarnen, quantum absit a 
summo quamque genus boc scriptionis nondum sit satis Latinis 
litteris iliustratum. nam Q. Hortensi admodum adulesceutis In- 
genium ut Pbidiae Signum simul aspeclum et probatum est. is239 
L. Crasso Q. Scaevola consuUbus primum in foro dixit et apud 

rum mihi libero ore loeutaa vide- 
lur. de leg. 1 7 ; Sisenna omne* 
adkuc noitroi teriptorei, niti qui 
forte nondum ediderunt, de qulöui 
exiitumare non poiiumut, faeile 
tuperavit. it (amen neque orator 
in numero veilro umquam eil ha- 
bitua el in biitoria puerile quiddam 
conieclalur, ut unutn Clilarchutit 
(42) neque praeterea qaemquam de 
Graeeii legitte vidaalur; eum ta- 
rnen Veite dunlaxat imilari; quem 
li aitequi potiet , atiquanlum ab 
optumo tarnen abettet. — maiorem, 
der Zeit nach. 329 E. %yi. — quam 
nondum, 217 m, — Lal. Uli. de 
nat. deor. I 4, T : rei tarn gravet 
lamque praeelarai Latinit etiam 
lillerii contineri. Tusc I 1, 1 : 
koc mihi Latinit Ulterit illiutran- 
dum putavi, de ä'n. II 2, 5: Ul 
Graecit de pkilotophia lillerii non 
egeanl. — namkaflpft an dasTor- 
hergehende 'minori necette erat 
eedere' an. 161. — Hortenii.301. 
— Pbidiae tignvm, als BeUpiel 
voUkomaieoer, reiner Schönheit; zu 
70. Ph. starb Ol. 87, 1 (432). 



303. — babittu, Haltung, de or. 
III 53, 199: II habitum oralionii 
et quaii colorem aliquem requi- 
rilit. — ineptiii 284. — Svlla 
■war \om i. 667 (87), wo er gegen 
MitbridateH zu Felde zog, bis zum 
J. 67! (82) abwesend, wo er nach 
Besiegung der Marianer in Rom 
dniog. — ab oral. p. domo 22, 
58: inopi ab amicii. p. Flacco 
23, b4: orba ab optimatibui fuit 
Uta Bontio, wie öfter nudui. Vgl. 
161. — Carb. et Pomp. 221. 

228. L. ComeUut SUenna 'uai 
im J. 676 (78) Praetor und starb 
als Legat des Pompeios im HrtiteD- 
kriege in GreU 6S7 (67). — itudiii. 
opt. ErTerfasBte snsser seiner Ge- 
schichte einen GotumeDtar mm Plaa- 
tns und übersetzte einen Bomsn des 
Aristidee. — Laäne. 2G9IT. 108. 
— eaurir. Er rertheidigte mit Hor- 
teasius den Verres 684 (70). — Ai- 
tloria, eine DerstelliiDg des msrsi' 
sehen und Sullsnischen Krieges. 
Sali. Ing. 9G; L. Sieanna opttane 
et diliganCitiume ovinittm , qui 
Sullae rei dixere, pertteulve pa- 



T,Google 



134 



BRUTUS. 5 229. S30. 



ho3 ipsos quidem consules, et cum eonmi qui adfueniat, tum ipBO- 
rum consulum, qui omnis intellegeittia ant^ant, iudicio disces- 
sit probatus. uadeTigiati annos Datus erat eo tempore, est aut^n 
L. Paulo C. Marcello consulibus mortuus: ex quo Tidemus, eum 
ia patroDorum numero annos quattuor et quadraginta fuiase. 
[hoc de oratore paulo post plora dtcemus; boc autem loco volui- 
mua eius aetatem in dispaKm oratorum aetatem includere.] 
quamquam id quidem omnibus asu venire oecesse fuit , quibus 
paulo loDgior vita contigit, ut et cum multo maionbua natu 
quam essent ipsi et cum aliquante minoribus compararentur ; nl 
Accius isdem aedUibus ait se etPacuvium docuisae fabulam, cum 
230)lle octoginla, ipse triginta annos natus esset, sie Hortensius ixm 
cum suis aequalibus solum , sed et mea cum aetate et cum toa, 
Brüte, et cum aliquanto superiore coniungitur: si quidem et 
Crasso vivo dicere sotebat, et ma^s iam etiam vigente florebat 
Antonio, et cum Philippo iam scue pro Cn. Pompei bonis dicena 
in illa causa, adulesccus cum esset, princeps fuit, et in eonim, 
quos in Sulpici aetate posui, numerum facile perrenerat, et siioe 
i&ter aequalis H. Pisonem M. Crassum Cn. Leutulum P. Leutulum 
Suram longe praeslitit, et me adulescentem nactus octo annis 
minorem quam erat ipse multos annos in studio eiusdem laudis 
eiercuit et tecum simul, sicut ego pro muttis, sie ille pro Appio 
Claudio djxit paulo ante mortem. 



229. com. im J. 659 (96); *. 
161. — mert. im J. 704 (&0); e. 
}. — de or. Von ihmalsRedaer 
zu sprechen Bchiebl der Verf. auf: 
bierbalerihn nnr sdaer Lebens- 
zeit nach io die B edn ebener« tio- 
nen ei nordoea wollen. Und zwar 
ist die für ihn in Frage kommende 
Periode eine diipar d. h. weitaua- 
elnandergelegeoe Zeilen umspan- 
nend. (231 A.) So zu verstehen 
ndlhigt das folgende: aber der Ge- 
danlce ist niclit scharf, der sprach- 
liche Auadrnck nicht frei van Be- 
denken und der ZosammeBhang wird 
Keatört. — Jcciut, wabrscheiu' 
ßoh ja den didaacalicia. 72. Acciua 
war im J. 684 (170), Paeuvia, im 
J. 635 (219) geboren (2&S)< die Auf- 
rsbrung fand im J.614(140) statt 

230. bonü. Dw Vater dea Pom- 
peius Hagntia (176) war beaehuldigi 
worden die Beule der eroberten 



Siadt Asculom sich zugeeignet zu 
haben; nach seinem Tode wurde 
der Sohn belangt sie aus der Erb- 
schaft zu ersetzen. — Phil. 173. 
— poiui. 182. — PUonem — Lettt. 
236; 233; 234; 236. Die Accuss- 
tive sind nach aegualii coDStruirt; 
praeilare regiert in dieser Bedea- 
tuug bei Cic. u. Caesar nie den 
Acc. der Peraon. — neclus. mit 
mir . . zusammentreffend. — e^erc. 
p. Arch. 2S: quid eil quod in Aoo 
tarn exiguo vitae curriculo tantit 
Hat in laboribui eiBefceanmt ! Tust. 
V 1, 3: caiut, in quibus m« for-. 
tuna vehementer exerauit. — tieul 
af« . ., WctVJe. 217. Die durch einen 
Cegenaatz (ego) veranlasste Wieder- 
aufnahme dea Subjectes in Ver- 
gleich ungssätzen l)ei sie durch iUe, 
Ute, Ai'c findet sich nicht bloss nach 
Relativen (de leg. llf 5 Pialo Ti- 
laaum s genere tlaluil eot, qui vt 



T,Googlc 



BRUTUS. § 231—233. 



135 



Vides igitur, ut ad te oratorem, Brüte, perrenerimus tam23i 
multis iater nostrum tuumque initium dicendi ioterpositiB orato- 
ribus; ex quibus, quoniain in hoc sermone noslro statu! Demi- 
nem eorum qui virereot nominare, ae vos curiosius eliceretis ex 
me, quid de quoque iudicareiu, eoa qui iam sunt mortui nomi- 
nabo. tum Brutus, non est, inquit. ista causa quam dicis, quam 
ob rem de eis qui vivunt uibil velis dicere. quaenam igitur , in- 
quam, est? vereri te, inquit, arbilror, ue per dos hie sermo tuus 
emanet et ei tibi susceuseaut, quos praeterierie. quid? tos, in* 
quam, tacere uon poterilis? nos quidem, inquit, facillume; sed ta- 
rnen te arbitror malle ipsum tacere quam tacituruitstem nostram 
experiri. tum ego, vere tibi, inquam, Brüte, dicam. non meS32 
existumavi in hoc sermone usque ad hanc aetatem eese veatu- 
rum; sed ita traiit ordo aetatum orationem, ut iam ad minores 
eliampervenerim.interpone igitur, inquit, si quosyidetur;deinde - 
redeamus ad te et ad Hortensium. immo vero, inquam, ad Hor- 
teosium; de me alii dicent, si qui volent. minume vero, inquit 
uam etsi me facile omoi tuo sermone tenuisti, tarnen is mihi 
lon^ior videliir, quod propere audire de te; nee vero tarn de vir- 
tutibus dicendi tuis, quae cum omnibus tum certe mihi notissu- 
maesunt, quam quod gradus tuos et quasi processus dicendi 
studeo cognoscere. gerelur, inquam, tibi mos, quoniam me233 
non iogeai praedicatorem esse vis sed laborig mei. verum inter- 
ponam, ut placet, alios et a H. Crasso, qui tuil aequalis Hortensi, 
eKordiar. 



Uti caelettibiu, lic jU oduerttHtur 
tnagiitralibiu ; de or.'II 130) sod- 
dera aaeh wie hier; de or. II 257 
Nummium divitorent, ut Neopto- 
lemum ad Troiatn, »ic ilium £n 
caxipo Marlio inuetu'm; 310 re- 
liquae dime {rat), »iouU languU 
in eorporibiu , lic illat , . futat 
tue debebunt. Tusc. 1 40 reliquae 
duae partei (tülemeDte), u( illae 
ruperiorei ia medittm loeum mvuäi 
gravitate farunlur, lie hae rur- 
tum reclü lineü in eaeteiUm lo- 
oum tubvolant; IV32i 64 «ifne- 
lut ul aegriludo ■praeteHtU, lic 
illfi fufuri malt. fin. V 71 {quem 
ad modttm . . tio ülat) ; vgl. oben 
189. — Claud. 267. 

S81. nottr. inil. Cicero trat lu- 
«rat als Redmr im J. 673 (81) für 



P.Qoinetiasauf (311). VomBralna 
wissra wir ea nicht — exper., 
auf die Probe stellen. 

232. tainorei, 238 m. ~ li quoi 
iaterponwe tUü vidntur; placet. — 
quam quod. Mit einer leicht ver- 
etindlicben ABskoluthie fällt Cicero 
hier in die obice Conslniction qnod 
ptvfero znrück, als ob nicht Hit 
n«c vere tarn an seHwländig-er Sati 
hegoonen wäre, in welciieRi quam 
tiudeo den zweiten Theil bildet. 
— prooettui. 272. 

233. luborit. 318 E. Lesain^r in 
der Hamburgiachen Drama luraie 
'seines Fleiaaea darf sieh jedW 
lühmen'. — M. Liciniut Cratttu 
kimpfte unter Snlla mit Änsaeich- 
nnng im J, 672 (82) und beendigle 
den gelälirlichtD Krieg gegen Spar- 



Dpi,7?<iT,Google 



136 



BRUTUS. S 233. 234. 



M la igitur mediocriter a doctrioa iastructus, aogustius eliam 
a Datlira, labore et induslria et quod adhibebat ad obtioeodas 
causas curam etiam et gratiam ia principibus patronis aliquot an- 
noB fuil. in huius oratione sermo Latinus erat, verba coa abiecta, 
res compositae diligeater, nuUus flos tamen neque lutnen ullum, 
animi magoa, rocis parva contentio, omnia fere ut simiüter atque 
UDO modo dicerentur. nam huius aequalis et ioimicus C. Fimbria 
non ila diu iactare se potuit; qui omnia magaa voce diccDS ver- 
borum eaite bonorum cursu quodam incitalo ila furebat tarnen, 
ut mirarere tarn alias res agere populum , ut esset iusano iuter 

331disertos locus. Cn. autcm Lentulus multo maiorem opiDionem 



lacus6S3 (71). Durch seinen Reich- 
thum, welchen er durch die äalla- 
nischen PraseiiplioneD begründete 
und spitet auf alle Weise ver- 

. mehrte, wnrde er einflussreich, ohne 
je SD der Spilzc einer Partei zu 
slehn. Er war Coniul mit Pompeius 
iinJ.6S4 (70), Gen8(ir6B9 (65) und 
verband sich im J. 694 (60) mit 
Caesar und Pompeius lum Trium- 
virat. Im J. 699 ibö) wurde ei zum 
zweiten Mal mit Pompeius Consut, 
ging im folgenden Jahr in die Pro- 
vinz Syrien und unternahm den 
Krieg gegen die Parther, in wel- 
chem er 701 (53) fiel, über 60 Jahr 
alL — a doelr. 161 E. Ueber die 
Dreitheüung 22: 236. 240. 243 — 
induilr. PlaL Grass. 3: itaiSeias 
T^s neffi löyov /läXiaja pir lö 
ijjtogixöv xai x^ti^Ses elf noXkovS 
^anriai, xaiVBvöftEvot Setyoe nTttiv 
ev tote ftätiata 'Pmuatiav htipa- 
XeiH xal Ttövi^ rovs eiifvtaxärovs 
VTitfißaXev. oiSeuiav yaf m^io 
SinTiv ipaai fiixigav ovo eixma- 
ippovijTO»' VBvia^ai, jipöe ijv äiro- 
faanevot i/i&tv, alla nai üofi- 
tttlhv TtoXioMS iievovvTOe xai Kai- 
aa^e waoT^ai xai Kucigiavos 
Ixtivos avenhi^ov tijv HwTjyOflm'. 
Mai Sta Tovro ftäXXor rpsaxtv cäe 
ini/Ltlifi xal ßotj&tjriHoe. Das Ur- 
teil Plutarcha ist gewiss zu gflnaüg ; 

' Cicero sagt allerdiogs (p. Slur. 23, 
48): vir tumma dignilate et dili- 
gentia et faeuttata dicendi, M. 
Cratrutf aber in seiner Gegenwart 



— obtin., stegreich verlbeidigen. 
ad fam. I 4, 1 : causam frequenä 
lenatu oblinebamut. — cum be- 
liebt sich auf die Innere Theü- 
Dthme, iaduilria auf die Sorgfalt 
der Ausarbeitung. Plul. Grass. 7: 
anoyvois jols nole/tixoii iSuri^ 
oaa9at n^s ixsivoti {Ilefaiffiov) 
vitiSviTO irp' itolittiav OmoväaiS 
ital iniv^yoeiaie xai Saviur/iole, — 
graliam. Besonders durch seioeu 
Reichthutn verpflic titele er sich 
viele. — haut- haiut: derartige 
Wiederholnagen finden sich in die- 
ser Schrift sehr viele. Einl. S. 11 
g. E. ^ ßoi - lum. 66. — nam 
knäpfl, ohne auf die dazwischen 
liegenden Bemerkungen Rucksicht 
zu nehmen, an die Worte in prin- 
cipibutjiatron.il aliquot annos fuil 
an. 22B. — C. Flavita Fimbria, 
Anhinger des Marins und Ginna, 
wüthete in dem von diesen veran- 
atatteten Blutbad im,J. G6T {87>. 
Elr ermordete in Kleinasien den God- 
sul L. Valeiius Fliccus, dessen le- 
galuB er war, und tödlete sich 
selbst, da sein Heer zu Sulla über- 
ging, im J. 670 (84).— iäct. 217. 

— tarnen, mit Bexiehung auf verbo- 
rum lane bonorum. 114. 115. — 
atiM ret ag. als die Banptaaebe, 
d. h. gleichgültig n. in Folge davon 
□rieilslos sein. — iruano. Asinins 
Pollio gebrauchte dafür den Aus- 
druck fimiriare. (Juinl. VIII 3, 32. 

234. Cn. Comeliui Lentulus Clo- 
dianut, COS. 682 (T2), wurde toq 



T,Googlc 



BRDTUS. § 234—536. 



137 



üicendi -actione faciebat quam quanta in eo facultas erat; qui cum 
esset nee peracutus, quamquam et ex facie et es voitu videbatur, 
nee abundans verbis, etsi fallebat ia eo ipso, sie intervaltis exda- 
mationibus, voce suari et canora, admiraudo irridebat calebat in 
agendo ut ea quae deerant non desiderarentur. ita, tamquam 
Curio copia nonnulla verborum, nuUo alio bono, tenuit oratorum 
locum , Bio Lentulus celerarum Tirtulum dicendi mediocritatem 
actione occullavit, in qua excellens fuit. neque multo secus P.!3S 
Lentulus, cuius et eicogitandi et loquendi lardilatem tegebat for- 
mae dignitag, corporis motus plenus et artis et venustatis, vocis 
et RuaTJtas et magnitudo. sie in boc nihil praeter actionem fuit, 
cetera etiam minora quam in superiore. H. Piso quidquid habuit ba-^^ 
buit ex disciplina maxumeque ex omnibus, qui ante fuerunt, Grae- 
cis doctrinis erilditus fuil. Iiabuit a natura genus quoddam aeumi- 
nis, quod etiam arte limaverat, quod erat in reprehendernjis 
verbis versutum et Bollers, sed saepe stomaehosum, nonnumquam 
693 (61); Giceros Gegner in vielen 
Singen. Ascon. zu Cic. Pison. 62 
p, 14,2: Pupiui Pilo eisdem tem- 
poribua, quibus Cicero, ted ianlo 
■ ■ ■ ■ idulescenlutum 



Spartacua geschlagen; Censor im 
J. 684 (70), und im Piraten kriege 
leeBtu3de3Ponipeius6S7. 686 (67. 
66). — inlernallis. Durch Pausen 
and AuanirunEen versteckte er den 
Mangel an Redefluss. — admirando 
irridtbat. Schwer verderbte Worte. 
In eaUbal bat Erneeti wahrschein- 
lich richtig ua/a&ui erkannt; vorher 
mOcÜte man an admirando irri- 
dtndo denken: aber diese Worte 
passen nicht recht zu dem übrigen; 
namcDtlich gehflren beide nicht zar 
actio als solcher. — Ctirio. 210. 
220. — bono gate Eigenschaft. — 
oratorum statt oralorii nm die 
GattoDg zu bezei ebnen. 

235. P. Cometiua Lenlultu Sura, 
COS. 683 (71), wnrde im folgenden 
Jahr wegen seiner ün Sittlichkeit 
BUS dem Senat gestoeeen und he' 
kleidete, nm den Eintritt wieder zu 

K rinnen, 691 (63) von neuem die 
etut. Als Theilnehmer an Att 
GatillDarischea Verschwörung wnrde 
er hingerichtet. Catil. III 11: in- 
gmium Ülud 0t dicendi exerci- 
taSo, qua temper ealail, (eum de- 
foeil). — J7iffg7ii7urfo Umfang. 203. 

236. M. Pupint Pito Calpurnia- 
nut verwaltete pro coneale Hispa- 
nien und (riumpliirteS85 (66); cos. 



Ciceronem pater ad eum deduce- 
rei, quod in ea et antiquae vliae 
litnililudo et ■mutlae erant litterae; 
oralor quoque melier quam fre- 
quenlior kabitus eit. Gemeinsame 
(Jebungen im Beden erwähnt Cicero 
240. 310; gemeinschaftliche« Stu- 
dium der Philosophie in Athen de 
fin. V 1, I. Er war Peripateliker 
nnd nimmt als solcher in der Schrift 
de BnibuB am Gespräche Theil. 






«/./■. 



statt 'im Vergleich mit . .', die be- 
kannte Vermisch ong zweier Weisen 
zu denken, wie Thnk. [ 1 sagt»p- 
i^/iov a^tohyyiätatov riäv n^o- 
yeyevri/idvan' und Tac. hist. I 60 
vom Vespasian lolui omnium ante 
$e prineipum in meliu» mulatut 
e»t. — fuerunt nicht relativ (/>*- 
erani), sondern einfache historische 
Angabe. — erud. de nat deor. III 
29, 3; omni doclrina erudtba. p. 
Arch. 7, 15: ittane doclrina ei-u- 
dili ftterunt ? — doctrim'i, 173 E. — 
etiam weist auf variutum et lol- 
leri, nicht unSfrigidum Eurnck. — 



T,Google 



188 



BRÜTDS. i 23ft-l38. 



rrigidum , iDterdum eliara faceüim. is laborem rorenaem diutius 
DOD tulit, quoti et corpore erat infirmo et bomiaum iiieplia& ac 
stultitias, quae devoraDdae Dobis sudI, üdd ferebat iracuDcUusque 
respuebat sive morose, tit puUbatur, Etve iogenuo liber«que 
faslidio. is cum satis flaruissel adulesceas, minor baberi est 
coeplus postea ; deinde ex virgimuD iudicio magoaiD laudasa est 
adeptus et ex eo tempore quasi rerocatus Id cursum teauit lo- 
cum tarn diu quam ferre potuit laborem ; postea quantum detraxit 

337 ex studio, lantuui amisit ex gloria. P. Hureua oiediocri in^enio, 
Bed magno studio rerum vetenun, litterarum et Studiosus et non 
jmpcritus, mullae industriae et magni laboris fuit. C. CensoriDus 
GraecislilterJB satis doctus, qiiod proposuerat explicans expedite, 
noD iuTenustus actor, sed iners et inimicuB fori. L. Turius parro 
ingMiio, sed multo labore quoquo modo poterat saepe dicebat; 

23eitaque ei paucae centuriae »d consulatum defuerunt. C. Macer 



laborem. Hierauf folgt in den Haod- 
Bchriri«n quati curtum, eia aus 
Z. 7 hierher genommener slören- 
der ZuMli. — ditiUut, wie cititis, 
ooiut, wo wir den Positiv setien. 
Der VereleicbuDgspuDkl ergiebl eich 
immer leicht aus dem Zusammen- 
hang, wie wenn man sagt: 'er 
konnte es nicbl länger erlrafea'. 
Der Ausdruck der Bede wird da- 
durch lebhafter, drängender. — de- 
vorare, mit Bngt verscblin^n, Dm 
es rasch zu beseitigen; wir sagen 
'hiDUrschlucken'. 283E. — morot« 
aus übler Laune. — it cum; tfu- 
que cum E. F. Eberhard. — poitea, 
post adulescentiam, wai* nach flo~ 
mittet nicht nothig und dient der 
Redefölie. Uebrigens steht es am 
Salzichluss bei Gic. wohl nor hier, 
&Sler antea, aiite,j/ri>u^-~ virg.iud, 
Ohue Zweifel ist dies die virginum 
abtolulio, deren Cicero Cat. lU i, 
9 als 10 Jahre vor seiueni Gonsu- 
Ut, also im J.68I (73) erfolgt, Er- 
wätiDUOK thuti sonst ist nichts 
darüber bekannt. — reeocaim, von 
den Snielen, in welchen daa Publi- 
cum den heiTorruft, der wieder 
auftreten soll, besonders vomSchau- 
spieler, der wieder auf die Bühne 
gerufen wird, um etwas zu wieder- 



M. 127. 



quanUivt 



deir. 247 E. 

237. magno tludio und lilt. el 
tiuäiotut so zusamraenges teilt ohne 
wenigstens ein ileia o. ä. würde 
auf grosse Fluchtigkeit des Verf. 
deuten, zuuial da die Erweiteruug 
des 2. Gliedes durch el non imp. 
dem magno ituäio des 1. einen 
concesaiven Sinn gibt (ul magno ' 
erat studio rer. vel. ila exigua sane 
peritia). Mao kann darum zweifeln, 
ob nicht lilt. - imp. ein m. ilud. 
r*i; vet. erläuterndes Einschiebsel 
ist. — P. lAelniut Murena kam 
im J. 673 (Bl) um , wie C. Mar- 
ciut CentoHnat. (311). PluL Suil. 
5 : ävaxiaoijqavxt (aus CÜicien im 
J. 663 = !tU air^ (2iXl<(\ Simiv 
t'Xaxe Siä^o/v KtivataffTvos cät noh- 
^ Xf^/tata mveiioxtrzi Tloft täv 
vcuov ix fiiifiC xai avftfiöxov ßor 
aiXeial. oi tt^v an'jVTTiasi/ ini 
T^ x^atv, äXif' aaiaxi] t^ xatn- 
yofiat. — propos. 152. 217. — L. 






Turin* ist unbekannt, ■ 

eeiiat, 130. 

238. C. Lieiniui Macer wurde 
als pcaeloriufi im J. G8S (66) hü 
Cicero (damals Praetor) repetunda- 
Tum tngeklaat, verutleilt und starb 
eines plötzlichen Todes. Er achrieb 



T,Googlc 



BBÜTOS. 5 238. 239. 



139 



auctoritate semper egsit, aed fuit patroDUS propemedum dili- 
gentissumus. huius si vita, si mores, si vohus denique non om- 
ttem commendatioiiefli ingeni everteret, matus nomea in pa- 
troDis fuisset noQ erat abundans, non inops Umen, non valile 
nitens, dod plane horrida oratio; vox gestus et omnia actio sine 
lepore; at in iDveniendis componesdisque rebus mira accuratie, 
Qt non facile in ullo dttigentiorem maioremquc cognoverim, sed , 
eam, ut citius veteratoriam quam oratoriam diceres. hie etfii 
etiam in pnblicis causis probabatur, tarnen in privatis illustriorem „. 
obtinebat locum. C. deinde Piso atatarius et sermonis pleDiiS23g 
orator, minume ille quidem tardua in excogitando, verum lameD 
voltu et Eimulatione multo etiam acutior quam erat videbatur. 
nam eins aequalem H'. Glabrioaen bene inatiluliHU avi Scaevolae 
lüstrala deleclant, — von; gashii, 
die beiden apecielltn Begriffe, wer- 
den zusammen durch tt mit dem 
atlcemeinen omnia nc^io verbunden; 
anders 23S. — ulla uUiun ulli 
stehen biewellcD substantivisch ; der 
plnr. uUi vertritt Aea TehleadMi 
plur. von quUquam ; wie nutliiu 
nulli (neben nemini) nulto und 
selten der plar. n.vlU für die ent- 
sprechenden Casus von nemo ein- 
treten, — eiKas, 'eher', de or. I 
174 t citim i>, gui duoritm teal- 
morum navieulam in poriii ever- 
lerit, fij Euxino ponlo Argonau- 
tarum navemgubemarit.'Sf^. unten 
264. 265. — vtter. 82. — etiam 
gehört nstöriich nicht lu elsi (neben 
welchem Worte es übrigens nur 
ganz vereinzelt sieht): probabalnr 
Tton solnm in privatis, sed eliam 
in publicia, in his tarnen minus 
quam in illls. 

23fr. C. Calpurniut PUo, cos. 
667 (6T), vertrat die NobüitSt, in- 
dem er sich den Vorschligen des 
A. Gabinjna zu Gunsten des Pom- 
peius und des C. Cornelins gegen 
MissbräBche mancherlei Art lebhaft 
widersetzte. Nachdem er fiallia 
Harbonensis verwaltet hatte, wurde 
er 691 (63) repetundarnm ange- 
klagt und von Cicero erfolgreich 
vertheidigt. — tial. 116. — term. 
pleiau! er wnsste den Umgangston 
zu trelftn. — «aw. 161. — W. 



annales, die Cicero ihres Stils wegec 
hart tadelt (de leg. I 7); andere, 
weil er nicht immer der Wahrheit 
treu blieb und die Zeitfolge nicht 
gehörig beachtete. — propemo- 
dum dil. steht jedenfalls im Sinn 
von prope mimnmi dil. oder {n 
paironit propamodum. dil, — ootn- 
mendationem ingeni, die Empfeh- 
lung, welche durch das Talent, das 
er wirklich besass , ihm sonst zu 
Theil geworden wäre. — evErierBt. 
40. p. Mil. 45: quam contionem, 
tdti ad cogilalum fätinut appro- 
perarel, nicmquam retiquUlel. de 
Of. II 93; 224 nitipjiberem Uiam 
kaberet, qwartiim librum compo- 
suiitel. 267 G. Tnsc. I 27 (vgl. S9|. 
Lael. 4, 13. p. ßoscAm. 16. CaUl, 
II 3. Liv. 39, 42, 7: ne fratef qui- 
dem, si tum censor etsel, poluisiet. 
Das hypothetische Imperfectum be- 
zeichnet dann ein Factum, das in sei- 
ner Dauer während dessen, was 
durcli das Plosquamperfectum aus- 
gedrückt wird, auftafassen ist ; ein 
ansserordenllich weit reichender u. 
mannigfach verzweigter Gebrauch. 
Madvig Lot Gr. § 347 b, 2. — 
horr. 88. de or. III 51 : de horri- 
dii rebui nitida . . ett tua ora- 
tio, parad. pr. 3 nihil tarn horri- 
dum, tarn incuHum, quod non 
tplentteicat orationt. or. 36: in 
picturis aKoi horrida inculta opa- 
ca, contra atior nitida laeta cot- 



■,C,oo^\c 



140 



BRDTUS. S 239—241. 



diligentia eocors ipaius natura neglegensqne tardaverat etiam 
L. Torquatus elegane in dicendo, in existumando admodum pru- 
denü.totogenereperiirbaaus. meusautemaequalisCn. Pompeius, 
vir ad omoia summa natus, maiorem dicendi gloriam habuisset, 
nisi eum maioriB gloriae cupiditas ad bellicas laudes abstraxieset 
erat oratione satis amplus, rem prudenter videl»!; actio rero 
eius habebat et in voce magnnm splendorem et in motu summam 
, 340 dignitatem. noster item aequalie D. Silaaus, vitricus tuus, studi 
ille quidem habuit non multum, sed acumtDis et orationis satis. 
Q. Pompeius A. F., qui BithynicuB dictus est, biennio quam nos 
fortasae maior, summo studio dicendi mullaque doctrina, incre- 
dibili labore alque induatria. quod scire possum; fuit euim me- 
cum et cum H. Piaone cum amicitia tum atudtis eiercitationibus- 
que coniunctus. buius actio doq satis commendabat orationem; 
34Un hac enim satis erat copiae, io illa autem leporis parum. erat 
eius aequalis P. Autronius, voce peracuta atque magna nee aKa 
re ulla probabilis , et L. Octavius Reatinus , qui cum muitas iam 
causas diceret, aduleacena est mortuus, — is tarnen ad dJcendum 
veniebat magis audacter quam parate — ; et C. Staienus, qui se 
ipae adoptaverat et de Slaieno Aelium fecerat, fervido quodam 



lu> rerum tuarum narralor. Plu- 
tarch (Pomp. 1) hebt die ni^avä- 
ttis Xöym: hervor. — omnia tumma. 
109. — rem. 227. — tplend. 
303. 2S0. 

240. D. tuniia Silanm, cob. 692 
(62), mit Servilia nach dem Tode 
des M. Brutus (222) Termiblt. — 
orationii Redefertigkeit in Folge 
derPrsxiB. 165.265. — ß.Ämpeii«, 
Bithynicii» KenanDt, weil er das 
von Nikomeaes den Römern durch 
Erbschaft htaterlassene Bithyniea 
znr Provisz einrichtete, wurde mit 
Gn. Pompeius in Aegyplen im J. 
706 (48) getödtet. 310. — M. 
Pit. 236. 

241. P. Autronitu, Theilnehmer 
an der ersten Ca liliu arischen Vet- 
scIiwSrung, wurde als Bewerber um 
das Consulat we^en ambitus verui- 
teilt im J. 689 (65) und ama ins 
Exil. — L. Oelaviut Ist unbekinat. 
— C. Siaifiut hitle sich willkühr- 
lieh den Namen C. Aelias Paetus 
StsieuuB beigelegt, also sich in die 



Aoiliut Glabrio, cos. 687 (67), der 
schlflfTe Nachfolger des Lucullus im 
Mithri dal lachen Kriege; auch als 
Vorsitzender Praetor imPiocess des 
Verres 664 <70) liess er Energie 
vermissen. — Scaeeola, wahrschein- 
lich P. Scaevola pontifex. 98. — 
L- Manllui Torqualut, cos. 689 
(6S). Nep. Attic. 1 : {Allicus) inci- 
tabat omnet {condüeipulot) itudio 
tuo; quo in nunuro fuerual L. 
Torqualut, C. Mariut filiut M. Ci- 
cero. Als forlinimut eoniul (p. 
Sulla 30. in Pis. 78) zeigte er sich 
der ersten Ca tilioari sehen Verschwö- 
rung gegenüber. Er blieb dem Cic 
ein treuer Freund. Sein Sohn 265. 

— exislum. 92. — aequalis, io 
demselben Jahre geboren, 64S (106). 

— Cn. Pompeiut Magnut, der Tri- 
umvir, Imperator zuerst 671 (83), 
triumpbirle zum ersten Hai 674 (80), 
meist Coosul GS4 (70), ermordet 706 
(48). Vell.ll 29,3: lanctitate prae- 
cimut, eioquenCia tnediui. Quiat. 
XI I, 36: Pompeiut abund» diter- 



T,Google 



BRUTUS. § 241. 242. 



141 



et petulanti et furioso genere dicendi; quod qnia multis gratum 
erat et probabatur, ascendisset ad hosores, nisi io faciDore mani* 
feato deprebeDSus poenas legibus et iudicio dedisset. eodem^ 
tempore C. L. Caepaeii fratres fueruDt, qui multa opera, igooti 
homiaes et repeoüni , quaestores celeriter facti sunt oppidano 
quodam et incondito genere dicendi. addamus buc etiam, ue 
queni rocalem praeterisBe videamur, C. CoBConium Catidianinn, 
qui nullo acumiDe eam tarnen verborum copiam , gi quam habe- 
bat, praebebat populo cum multa coucursatione magnoque cla- 
more. qood id^n faciebat Q. Arrius, qui fuit M. Crassi quasi 
secundarum. ie omnibus exemplo debet esBe , quantum in hac 
nrbe polleat oboedire tempori multorumque vel honori vel peri- 
gens Aelia dngedringt, in die er 
DUT darcli Adoption bitte kommen 
kdoncD. p- Cfuent. 72: quid tu, 
in^tit, Paelaf hoc enivi sibi Staie- 
nut eognomen ex imaginibiii Aelio- 
1 delegeral. — man. depr. Er 



r aU Richter ti 



BtocheD worden, 
entdeekt wurde, die Aufseilen er- 
regte, top, 75: vt Slaieno ntiper 
aocidii, qui ea locuttu ail bonii 
viris lubatucultantibta pariete in- 
IrrpotitOf quibut patefacHi in iu- 
dieiitmgue prolatit ille rei capi- 
talU iure damnatui etl; p. Cluent. 
78. — leg. et iud. bäa&g verbno- 
den; de fin. I 47: taepe eUam 
Itgwn iadiciontmqut poBnii obli- 

242. C. L. 136. Die Brüder wer- 
dcB als homitiu indmlrii, atqu« to 
animOf ul guaeeumque diemdi po- 
teiUa eilet data, in honore atque 
in beneficio ponarenl erwihnt p. 
ClnenL 57. — repentini, 'plStzUch 
zum Torschein gekommen, anfge- 
ttncht'. LiT. I 34, 6: in novo po- 
puto onaiii rcpmüna alque eo! 
virtuU nobmtai. — oppidano, 
.im Gegensatz zd urbano, 'klein- 
etidtiacli'. — vocalem, der dne 
Stimme hat. — Coiconiut ist nicht 
niher bekannt. — eam, ti quam. 
398. div. in Caecil. 4E>: eumAUie- 
'nut tiC ea faeullaCe, *i quam habel, 
tiliquanfum dtlraelwui Mit. — ela- 
more. 164. — Q. Arriut wurde 



alB Praetor im J. 6S1 (73) Ton 
Spartacus geschlagen, nachdem er 
den Skia Vena nfühier Criius besiegt 
hatte, und 695 (59) bei der Be- 
werbung um das Consulat abge- 
wiesen. — Crasii. 233. — ■ Jec. pari. 
Oppianicns be- Das Griechische n^artaytoviarifi. 



Sevte^aytovuitijt , i^n. _ 
geben die Römer wieder dardi 
aetor primartim, lecundarum, ier- 
liantm partium (305; zu 84). Der 
zweite Seh anspiet er gpielte nicht nur 
weniger bedeutende Rollen, aondern 
musate den ersten durch sein Spiel 
hervortreten lassen, div. in Gaec. 
48: ul ü» aclaribtu Graeeit fieri 
videmut, taepe illum, gui ett la- 
amdarum aul lerliarum partium, 
cum poait aäguanto clariui di- 
cere quam ipie primarum, muitum 
tubmillere, vi ille princepi quam 
maxume excellat. Daher helHoriz 
(aat. I 9, 45 ff.) : haberei magnum 
adiutorem, poael qui ferre tecun- 
dai, kuna homtnem velles ii tra- 
dere. Plnt. de adnl. 10: ö xoiU£ 
«Uli /ivijiiovtva»' loS TO Seürega 
Xiyetv vflaiai ■^ öpotOTqri irje 
iaorijros, tjrräa^ai ^avtaxov OfUi- 
ioyöiv. Da Arriua wie Grasans alle 
nnd jede Sache Obernahm, musste 
er mit diesem, der natürlich die 
Banptrolle epidte, oft zuBammen-' 
treffen. Vor tempori haben die Kar. 
meist noch mullorvm: dann wBrde 
aber einerseits das folgende .genau 
dtaselhe besagen, andrerseits tem- 



T,Google 



142 



BRÜTUB. § 243—245. 



343culo Eervire. bis eoim rebus iDfimo loco natus et honoreit et pe- 
cuDiam et graliam consecutus etiam in patrononim — stDe 
doctrioa, sine ingeDio — aliquem numerum pervenerat. eed ut 
pugiles inexercitaEi eliam si pugnos et piagas Olympioniiu cupidi 
ferre possuDt, solem lamen saepe ferre uoa possunt: sie üie, 
cum omni iam fortuna prospere functus labores etiam magnos 
excepissel, illius iudicialis anni seTeritatem quasi solem oon tulit. 

244 Tum Atticus, tu quidem de faece, iaquit, hauris idque iam 
dudum, sed tacebam; hoc vero non putabam, te usque ad Slaie- 
nos et Äutronios esse renturum. non puto, inquam, eiistumare 
te ambitione me labi , quippe de mortuis ; sed ordinem sequens 
in memoriam notam et aequalem necessario incurro. rolo autem 
hoc perspici, omuibus conquisitis, qui in mutlitudine dicere ausi 
sint, memoria quidem dignos perpaucos, [verum] qui omniuo no- 
men habuerint non ita muitos fuisse. sed ad sermonem institu- 

jjgtum revertamur. T. Torquatus T. F. et doctus vir ex Rbodia 
disciplina Molonis et a natura ad dicendum satis solutus atque 
eipeditus, cui si vita auppeditavisset, stiblato amhitu consul factus 



poribta dB9 richtige gewesen sein. 

— ttrvire: weno deren Ehre (die 
zu wahren ist) oder ilire Gefahr 
(die abgewehrt werden mussl es 
gebieten : wag beides znsommen eia~ 
treten haon [uet . . uel), — Olymp, 
cupidi bedeutet zunächst nur 'be- 
gletia nach der Theilnahme an 
den Olymp. Spielen'; in /nva poj- 
tvnl liegl f. didicerUTtt. 

243. solem. Olympia war der 
Hitze wegeo verrufen; das Pest Bei 
in die heisse Jahreszeit und die 
Ringer und Fauatlcäniprer traten um ' 
Mittag auf, /uaovmii t^c rj/iiqai 
(Paus. VI 24, 1). loann. Chrys. de 
nom. mul. V. p. 851: ovx opÖT» 
Toifi 0),vfi7tta>anis a&Xr^äs eis /ib- 
aov vov d'ea'toov sei-vwTfti ^ jue- 
atjpßfiif fiiari , Ha-9'd'n6ff iv xofti- 
Vfg ti^ mcä/i/uni, Kai yvfiv^ i$ 
aaitmi xti* äxiiva Saxofi*'">ai 
labortt tieeepinet tamquam piagas. 

— iud. anni, 324. iBVBTitalem, 
weil es nur 3 Stunden dem Redner 
gewährte und darum die PQielit 
Bo^fältigster Vorbereitung aufer- 
legte. ~ quati lofvni'fehjle besser. 

244. rf»,288. — incBPro,'liinein- 



geralhen'. 251. — moW. 57 E. 231. 
— aeg. 31d.deleg. I %:iptB aequa- 
lem aeiatit tuae memoriamäe- 
posnil, ut ea compleelaltir, qtiibtu 
ipiB interfuit. — aeq. steht mit 
nDfam nicht auf einer Stufe; logisch 
enthält es den Grund dafür, volo 
im Gegensatz zu neBeuario. — va~ 
ruTTi Itann nicht Adiectivum sein, 
da u. nomen nicht wie vtra gloria 
gesagt wird; auch wäre die Steiloiig 
ohne Beispiel nnd die Steigerung' 
verkehrt, Ais Coniunction aber wire 
uenim im Gegensatz zu qmdetn 
in dem Sinne wie hier unerhört: 
denn omnino meint 'auch nur'. — 
persp. 182. 270. 299. 

246. T. rorgualut ist nicht näher 
bekannt. — Molon. 316. — tolu- 
tut. 173. — CUI- contul f. e. die 
regelmässige Ausdruclis weise. 168 E. 
{anders iOl. de or. 1 IS^E.». p. 
Arch. 25 : gusni txea in contton» 
vidinnu, cui tum Ubellum malut 
poeta de poptilo tubieeütet, ttatm 
iuttil omne pretium tribiii. (das. 
Stürenburg p. 138 f. der lel. Ausg.) 
de olT. II 2ä, 89: ammum pepuUt 
eiut, cui cum tn'fum eael uHliut 



D,o,i,7.<iT,Google 



BRUTDS. § 245—248. 



143 



esset, plus facultatis habuit ad dicendum quam vohintatis. ita- 
que studio huic non aatisfecit, olficio v^o nee in guorum ne- 
cesaariorum causis nee in seateatia senaloiia defiiit. etiam H. 246 
Pontidius musiceps noster mullas privatas causaa actitavic, cele- 
rtter sane verba Tokens nee hebes in causis vel dicam plus 
etiam quam non hebes, sed efTervescens in dicendo gtomacho 
saepe iracundiaque vehementius; ut non cum adversarjo solum, 
sed etiam, quod mirabile est, cum iudice ipso, cuius delenitor 
esse debet orator, iurgio saepe contenderet. M. Messalla , minor 
natu quam noa, nullo modo inops, sed non nimis oroalus 
^enere verborum ; prudens acutus , minume incaulus patronus, 
in causis cognoscendis coaiponendisque diligens, magni la- 
boris, multae operae multarumque causarum. üuo etiam He- UT 
tetli, Celer et Nepos, nonuihil in causis versati, nee sine ingenio 
nee indoctt hoc erant populäre dicendi genus assecuti. Cn. 
aotem Lentulus Marceltinus uec umquam indisertus et in 
Gonsulatu pereloquens visus est, non tardus seutentiis, non inops 
veri)is, voce canora, Tacetus satis. C. Memmius L. F. perfectus 
litteria , sed Graecis , fastidiosus sane Latinarum ; argutus orator 
verbisque dulcis, sed fugiens non modo dicendi, verum etiam 
cogitandi laborem , (antum sibi de facultate detraiit , quantum 
imminuit indu Striae. 

Hoc loco Brutus, quam vollem, inquit, de bis etiam orato-24g 



«o/um quam cum alltro regnare, 
fratrem interemü. — antbitu, 
durch das strenge Gesetz des Pom- 
peiBS vom J. 702 (52); s. 324. — 
fac. 303, 

246. PonUdiut ist picbl bekannt. 
— acut 139. — vole. 280. — vet 
die. 207. — M. Vaitrlu» Metialta, 
COS. 693 (61). — cogno»c., indem 
er den Hanplpunkt zufliiden wneete; 
eompon. , indem er die eautae so 
znrechtlegle, sie von der Seite be- 
handelte, wie es seinem Zwecli sm 
fflDStigslen war. 

247. Q. Caeeiliiu MeltlluM Celer, 
diente unter Pompeius Im Mithrida- 
tischen Kriege im J, 688 (66), Con- 
snl im J. 694 (60), eUrb, wahr- 
scbeinlich von seiner Gemahlin 
Clodia Tergiilel, im rolgenden Jahr. 
Er war ein eifriger Aristokrat Sein 
Bmder Q. Caaeilim Melelltu N«- 
pot war Legat des Pompelus im 



Piralenkriege im J. 687 (67), cos. 
697 (57), als tr. pl. seit 10. Dec. 
63 hettiger Gegner des Cic, dann 
äasseilich mit ihm versöhnt, ein 
eifriger Caesarianer. — hoc, weil 
diese Weise der Beredsamkeil einen 
bestimmt aosgeprigten Charakter 
hatte. — pop. 136. 165. — Len- 
tulta, cos. 696 (56), widersetzte 
sich dem übermäclitigen Einfluss des 
Pompeius. — C. Mammiui tiat sIs 
Tribun im J, 688 (06) dem Lacnllus, 
als Praetor 696 (58) dem Caesar 
heftig entgegen. Als Bewerber am 
das Gonsulat wurde er TOO (&4) 
wegen ambitns verurtheilt und ging 
nach Athen ins Exil. Er war Dich- 
ter nnd dem Lncretins befrenndet, 
welcher sein Gedicht de rerum na- 
tura an ihn richtete. — perfeclue 
in Htterit wire der gewöhnliche 
Ausdruck. — tanl. detr. nsw., 
236 E. 



T,Google 



144 



BRÜTüS. S 248— 2B0. 



ribus, qui hodie suDt, tibi dicere luberet; et, si de aliis minus, de 
duobus tarnen, quos a te scio laudari solere, Caesare el Harcello, 
sudirem non minus lubenter quam audivi de eis qui fuerunt. 
cur tandem? inquam, sn exspectas, quid ego iudicem de istis, 
qui tibi sunt aeque noti ac mihi? mihi mehercule, inquit, Har- 
celluE satis est uolus, Caesar autem parum; iilum enim saepe 

249audivi, bic, cum ego iudicare iam aliquid possem, afuit. quid 
igitur de illo iudicas, inquam, quem saepe audivisti? quid cen- 
ses, inquit, nisi id, quod babiturus es similem tui? ne ego, in- 
quam, si ita eel, velim tibi eum placere quam maxume. atqui et 
ita est, inquit , et vehementer placet; nee vero sine causa, nam 
et didicit et omissis celeris studiis uQum id egit seseque coti- 

l&Odianis commeulationibus acerrume exercuit. iiaque et leetis uli- 
tur verbis et frequentibus setaentiis, et splendore vocis et digni- 
tate motus Tit speciosum et illustre quod dicit , omniaque sie 
suppetunt, ut ei nullam deesse virtutem oratoris putem; maiu- 
meque laudandus est, qui hoc tempore ipso, quod liceat in hoc 
communi nostro et quasi fatali malo , consoletur se cum coa- 
scientia optumae menlis tum etiam usurpatione et renovatione 
doctrinae. vidi enim Hityleais nuper virum atque, ut disi, vidi 
plane virum. itaque cum eum antea tui similem in dicendo 

24S. ti . . lamen. tS. 290. — Satzgliedes UDd nur mit folgeodeiu 
an. 18). — exsp. 158. — M. Clau- Pronomen (nur sing, ies pron. pers. 
dius Marcetlus, cos. 703 (51), hart- bei CJc). 251. 266. -- didicit, mit 
nSckiger Gegner des Caesar, gab 
nach der Ermordung des Pom peius 
den ungleichen Kampf auf und lebte 
in Mitylene.. Vergeblich suchte Ci- 
cero ihn zu bereden, bei Caesar um 
Begnadigung zu bitten; selbst als 
dieser sie ihm freiwillig gewährte, 
zauderte er mit der Rückkehr; 709 
(46) wurde er in Athen ermordet. 
— abfuit. Caesar war im J. 694 
(60) als Propraetor in Hiapania, 
--' 1 696 (5B) — 704 (50) in 



Galliei 

249. quid cemet nüi, 170. — 
limilem. 250. Cic. schreibt an Mar- 
cellus (ad fam. XV 9, 1) : maxuma 
laetitia afficior, cum ab homini- 
but pntdanliitimis viritgue oplu- 
mi$ omnibut dielit faetii iludiit 
initiiuU* vel me tut limitem eite 
audio vel te mm. — ne (aicht nae), 
Stets im Anfang eines Saties oder 



jiopulo oralionem fort cnniebal 

quam putaretur. or. 42, 146: ego 
lemper- me didieitte prae me tuH. 
— 11^, ut bdnas orator esset. — 
eotiiment. 87. 

250. iplend. 203. — quod, in- 
soweit, de off. 111 10, 42; tuae 
euiqit» »Uliiati, quod line alleriut 
iniuria fiat, leraiendum eti. — 
nuper. IB6. ^ plane. 40. — ufrtwn. 
Senecs ad Helr. de consol. 9, & : 
Brulut in eo libro, quem de vir- 
tule eompotuit, ait te JUareelltan 
vidiiie Milylenii extuianlem et 
quanttmi modo natura hovtinit 
pateratur beaHuime vivenimi ne- 



D,o,i,7.<iT,Googlc 



BRUTUS. § 250— 2S2. 



145 



Tiderim , tum Tero duqc a doctissimo viro tibique , nt iofellexi, 
amicissumo , Cratippo, instnictum omai copia multo videbam 
gimiliorem. hie ego, ctsi, inquam, de optumi viri nobisque ami-2$t 
cissumi laudibus lubeDter audio, tameii incurro in memoriam 
commuDium miseriarum, quarum oblivionem quaerens hunc ip- 
Bum sermoaem produxi loDgius. sed de Caesare cupio audire, quid 
tandem Ätticus iudicet. et ille, praeclare, inquit, tibi coustas, ut72 
de eis qui uudc eint aihil velis ipse dicere ; et hercule si sie age- 
res, ut de eis egisti qui iam mortui suDt, nemineni ut praetermit- 
t«res, ne tu iu multos Äutronios et Staieuos incurreres. quare 
sive haue turbam effugere voluisti sive veritus es, ue quis se aut 
praeterilum aut non satis laudatum queri posset , de Caesare ta- 
meu potuisti dicere, praesertim cum et luum de illius iugenio 
notissumum iudicium esset nee iltius de tuo obscurum. sed ta-253 
men, Brüte, inquit Ätticus, de Caesare et ipse ita iudico et de hoc 
buius gencris acerrumo ejistumatore saepissume audio, illum 
omnium fere oratonim Latine loqui eleganlissume; nee id solum 

gue lanquam eupidiorem bonorum 
ertiunt quam itio tempore. — nunc 
neben videbaTn lebhaft Tergegen- 
wärtigend, ist wohl dntch den Ge- 
gensatz eum anlea . . uiderim 
veranlasst; das impf, dräckt aas 
'mDsste ich (nathwendigerweise) 
sehen'. — Cralippiu, fastiliarit 
notier, sagt Cicero de dlv. 1 3, 5, 
quem ego purem tummii peripa- 
teücü iudico; und Tioi. I lieisst 
er peripatelicorum omnium, qwie 
quidem ego auäiverim , faaite 
prineepi, 

2at. incurro. 244. — ille, Brutos. 

— ut lässt das folgende eis eine 
AensseTDDg seiner Gonsequenz er- 
scheinen (in der Weise dage); quod 
würde das Faclom de - vU die. als 
eonsequent beielehnen. — ne 249; 
ea steht so besonders gern im Haupt- 
aati Ton Condicionalconslractioaen, 

— Jutr. 244. 24], — iadicium. 
Snet Gaes. 55 : Cicero ad Com. 
Nepotem de eoäetn (Caesare) iCa 
ecripiili 'quid? oratorum quem 
kuie anteponee eorum, qui nihil 
aliud egerunl ? quii lantenCiit aut 
aeulior aul erabrior? quii verbit 
aut omaUor aut elegantior?' Pbi- 

Brnloi. 4. AuB. 



lipp. II 116: fuit in illo ingenium 
ratio memoria litleratura cogitaHo 
diligentia, 

252. ted tamen: obyiohlic\i i^ae 
Gründe gegen Ciceros Weigerung, 
über Caesar als Redner sich aus- 
zusprechen, sehr wohl zu würdigen 
weiaa, so will ich doch für ihn ein- 
treten {qui me de illo maluit quam 
te dicere, 253). — C Julius Caeear, 
geb. 654 ^= 100 (nach Mammsen 
652 — 102), ermordet 710 (44). — 
de Caeiare . . illum: Tusc. IV 50 
de Africano . . iurare poirum, 
non illum iraeundia inflammalum 
fuiiie ,' de ßruto dubilarim . . an 
effrenaUut in Jrunlem invaserit ' 
V 57 ; de hoc komine . . accepimut, 
tummam fuitie eiut in vielit lern- 
perantiam. de or. U 3: de Anto- 
nio quamquam . . aceeperamut, 
quemadmodum ille , .te doclit- 
timorvm kominum lermonibue de- 
düiel, lamen , . mulla ex eo taepe 
quaetivi; anffilligcr de nfT. III 79ffl. 

— de hoc. 100. p. Balbo 1 1 : audivi 
hoc de parenle meo puer. de re p. II 
26: laepe hoc de maioribut natu 
audivimut. — hochuiu», zn3SI E. 

— exUl. 92. — dvdum. 138. — 

10 



.; Google 



146 



BRÜTOS. S 252—253. 



domestica consnetodine, ut dadum de Laelioram et Huciomm 
familiia audiebamus, sed, quarnquam id quoque credo fuisse , ta- 
men, at esset perfecta illa beae loquendi laus, multis litterig et 
eis quidem recooditis et eiquisiÜB Bimunoqne stadio et diligeßtia 
(3 est coDseculus. qui etiam in maxnmis occDpatiouibus ad te ipsom, 
inquit in me iatuens, de ratione Latine loqnendi accnratis&ume 
Bcripserit primoque in Ubro diserit veiiioram delectum originem 
esse eloquentiae tribueritque, mi Brüte, buic nostro, qui me de 
illo maluil quam se dicere, laudeni singularem; nam scripüt 
bisverbis, cum bunc nomine esset affatus: 'ac si, ut cogitata 
praeclare eloqui poesent, nonnulli studio et vsa elaboraverant, 

Satz ZG den Worten Caeaais, so 
mügste pro reticlo (ao die übt.) von 
dem gesaet sein, wta keiner bc- 
Rondeieo Berücküchtignag' mehr be- 
darf weil es eicb Toa aelbst ver- 
ateht, atao von einem Sberwunde- 
nen Standpunkt. Aber daa ent- 
spräche neder dem Sachverhalt, 
noch dem was Atticns 258 ff. aber 
die Verdienste dea Cisar um die 
Reinheit der Sprache als die Grand- 
lage der Beredsamkeit auseinandet- 
aetzL Cäsar hätte Ja mit dieser 
Wendung, wo nunc sich anf It tn- 
vaitoretn bezöge, sein Bach selbst 
als Qberflüssig bezeichnet, Ueber- 
dies ist die angenommene Bedea~ 
tnng von pro relieto nicht nach- 
gewiesen. Damm ist nach Lalle- 
mand der Sali aU Frage za fassea, 
nunc in man zn verwandeln n. mit 
Madvig reicu^a pro reticfo in schrei- 
ben : so unvergleichlich such Gi- 
ceros Verdienste nm die rbetoriscbe 
Ausbildan^ der Sprache sind, darf 
man deswegen gleich die einfache 
Sprache für etwas gleichgültiges, 
der Forschung u. Ansbildnng nicht 
wflrdiges ansehen? (rstcu/um tob 
rticere). An diesen Gedanken koBpft 
Atticus seine Auseinandersetzung 
25B ff. — primo, 'im f^ng ange*. 
— praaelare, 'vollkommen dentlich 
nnd klar', acad. I 8, 33: praeelar* 
exptieatur paripateUeorum et aea- 
demiae veterii auetoritai. Plin. ep. 
11113,3: invenire praeelare, anunr 
tiart mi^nifiet . . ditpvnere api», 



audieb. lil S. — id quoque. Tac. 
dial. 28: lio Cametiam GraeeAo- 
ntm, lic Aursliam CaaarU, ric 
Atiam Augutti malram praefttüte 
tducationibut ac proditxitie prin- 
Ciptt Utero» aocepitnui, — reeon- 
dilU von der atrengen Fachgelehr- 
aamkeit, hier der grammatischen 
UalersnchuDgen. Vgl. 44. 191. — 
imd. et dil'g., 280. 

263. max. oee. Suet. Caee. 56: 
da analogia duoi Ubro* in Irantilu 
AIpmiH, cutn exeiteriore GalUa 
eonvKnUbut peraclü ad exercüam 
rediret, feeiL Fronto p. 221N.: 
f)ic memineru . , C. Caeiarem atro- 
ciufmo bello GalUeo etim alia 
jHuUa miUluria (?) tum eUam duoi 
de analogia Ubro» torupulotitii- 
mot leripiiue. — rat log. zu 
25S E. — tcripterit naw. : sind die 
Coninnctlve ursprünglich n. nicht 
durch die falsche Lesart qitin für 
qui veranlasst, so muss man an- 
' nehmen, dass nach dem richüg ge- 
dachten tcripterit (s. z. 6. 53) die 
beiden folgenden dia:eril und tri- 
buaril, welche den Gedanken gelb- 
stindig weiterführen, sich gerichtet 
haben. 0. Jahn fasste nach Aelte- 
ren Aunc — kabendum als Nachsatz, 
indem er es der Rede dea Atticns 
zuwies: dann bildete iiam — debe- 
mui eine Parenthese und statt cuiui 
le müsate geschrieben werden kuiui 
te. Bei dieser Auffassung ist aber 
nunc (so die Har. statt num p. 147, 
3) unTerständlicb. GehCrt aber der 



T,Googlc 



BRUTDS. § 253— 2S6. 



U7 



cuius te paene principem copiae atque ioveDtoreni beae de no- 
raine ac dignitate poputi Romani meritum esse existumare de- 
bemus: huitc facilem et cotidianum novisse sermoaem n>iin„ 
pro reiculo est habeoduni*?' tum Brutus, amice, bereute, inquit,^ 
et magoi&ce te laudatum puto, quem non solum principem atque 
inTeutoreui copiae diterit, quae erat' magna laus, sed etiam bene 
meritum de populi Romani nomine et dignitate. quo. eaim 
UQo lincebamur a victa Graecia, id aut ereptum ilUs est aut certe 
Dobis cum iliis communicatum. haue autem, inquit, gloriamSBB 
testimoniumque Caesaris tuae quidem supplicationi non, sed 
triuniphis multorum antepono. et recte quidem, inquam, Brüte; 
modo sit hoc Caesaris iudici, non benevolentiae testimonium. 
plus enim certe attulit butc populo dignitatis, quisquis est ille, si 
modo est aliquis, qui non illustravit modo , sed etiam genuit in 
hac urbe dicendi copiam, quam illi, qui Ligunim castella expu- 
gnaverunt: ex qUibus multi gunt,-ut scttis, triumphi. Terum256 
quidem si audire Tolumus, omiesis illis dinnis consiliis , quibus 



figwar» varie, — eopia. Fülle und 
Reichthnm wird sehr bezdchaeDd 
als daa Verdienst der Darstellung 
Ciceroa herrorgeboben. 

364. erat statt est, auf dixarü 
bezogen. — vinceb. Hör. ep. II t, 
156 : Graecia victa ferum viciorem 
eepil. Wie Plutareh (Cic. 4) erzihlt, 
sagte Molo (30T): ei^iJv, lu Kuiä- 
petr, inaivöt xal &av/iä^ta, r^ Si 
EliaSos oitaeitjut ti/v TVj;);f cqSv, 
a fiöva jüfv aaXwv ri/uv vneXei' 
Tteto, Koi Tovta 'Piofialon Sia aov 
Ttifixlysvöntva, neaStlav Mal Xöytn'. 

— nobit. Den Dati* der Person 
nimmt communieare bei Cic. nnr 
dann zn sich, wenn zugleich ctim 
mit der Bezeichnung der anderen 
Person dabeisteht. 

255. tupplie,, welche nach Ent- 
deckung der Gstillnarischen Ver- 
schw{>ning beschlossen war. Calil. 
DI 23 r quam ob rem, Quiritei, 
qvoniam ad emnia pulvineria tup- 
piioaUo deerata eit, celebralote 
illet diet cum coniugibut ac li- 
berit vettrU. — togati me ano lo- 
gato duea et imperabtre vieiilit. 

— non ist anffollend gestellt j Ttel- 
leicht ist ein dazu gehöriges Ver- 



bum ausgetallen. — iriumph. Viel- 
leicht bat Cicero hier im Sinne, was 
Caesar nach Plinius (n. h. Vll 30 E.) 
Ton ihm gesagt hatte: omniwn 
Iriumphorum lawea maior. — 
6wiw. 190. — yenjritPlinios a.a.O. 
nennt Ihn '/aeundiae Latiammque 
litlerarum paretu', — Liguram. 
Diese, mit welchen vom zweiten 
panischen Krieg bis zur Zerstörung 
Karthagos besändig Krieg gefuhrt 
wurde, erwähnt Cicero besondere 
des CrassDS wegen, der mit grosser 
Begier Gelegenheit suchte, dnrcb 
einen Triumph den Ruhm zo er- 
werben (ZQ 162), dessen der grosse 
Redner nicht bedurfte. Wie ähn- 
lich er ihm hierin war — Aist 3 
Jahre konnte er sich nicht ent- 
schliessen, dem Anspmch auf dea 
Triumph zn entsagen — scheint er 
nicht gefühlt zu haben. — ne steht 
ebensogut wie de bei triumpbire; 
triumphtu hätte auch mit dem Ob- 
jeclsgenetiv verbanden werden kön- 
nen {Ligwum), aber schwerlich 
triumphtu eil. 

2S6. vervm. de off. 1 74: vere 
aulemtivohtmtu iudicare, mullae 
Tci exttilenmt urbanae maioret 
10* 



T,Google 



148 



BRUTUS, fi 266-158. 



saepe constituta est imperatonim sapientia salus civitatis aut belli 
ant domi , multo magiius orator praestat misutis imperatoribus. 
at prodest plus imperalor. quis negat? sed tarnen — noo me- 
tuo De mihi acclametis; est autem quod sentiag dicendi libere lo- 
cus — malim mihi L. Crassi unain pro H'. Curio dictionem quam 
castelianos triumphos duo. at' plus interfuit rei publicae 'castellum 
3&1 capi Ligurum quam bene defendi causam M'. Curi. credo ; sed 
Atheaiensium quoque plus interfuit firma tecta in domiciliia ha- 
bere quam Minerrae giguum ex ebore pulcherrumum ; tarnen ego 
me Ptaidiam esse mallem quam vel optumum fabrum tignarium. 
quare noo guantum quisque prosil, sed quanti quisque sit pon- 
derandum est: praesertim cum pauci pingere egregie posslut 
'^autängere, operarii autem aut baiuli deesse dod possint. sed 
''^^perge, Pompoui, de Caesare et redde quae restant. 

Solum quidem, inquit tUe, et quasi fundamentum oratoris 
vides, locutionem emeDdatam et Latinam , cuius penes quos laus 
adhuc fuit, non fuit rationis aut scientiae, sed quasi bonae con- 
Bueludiuis. mitto C. Laelium P. Scipionem: aelatis illius ista 



. . quam bellieat. — omiuü wean 
wir absehen von . , — minutii. 
Ebenso minuti pkihiopki de äW, 
} 62. Cato SS. — acelam. Wie de 
or, II339: acclavtatio adveria %e- 
BBgt ist, wird ia demeelbeo Sinne 
auch acBlamare allein gebranchl. 
in Pia. 27,65: da tepopulo, eom- 
mille luäii. tibilum mataü f na 
acelamelur? — autmn: ich weiss, 
ihr stimmt mir hei; nnBCt äberein- 
Blimmendes Urteil aber kann ich 
hier tinmal ohne Scheu anasprecheo. 
— &iriut, 105 1. — dict. de or. 
I 152; eliamti vgliemtntUntme »e 
in hit tubilit dicüonibui exereut' 
riL II 210 : gerua cum oraloriii 
dicUoitibut tum vrbanii termoni- 
bat accommodatum. Quint. II 4, 
27: at exUmporalei eorum diclio- 
net exomarentitr. Tbc. dial. 34: 
hunc teclari, hancproiequi, huiut 
omnibut dictionibta interetta live 
in iudieiit n'n« in amlionibui a>- 
tueieebat. Dagegen Fronto (ep. ad 
M. Caes. V 3, p. 7B): ttnum ver- 
bttm da oraUon» abtega, et quaeto 
na mnqusm eo vtarii, dielionam 
pro oratione. — tr. caäUllanoi 



ist Doch kühner alaJovü GiganUo 
triumpho Hör. c. 111 1, 7, weil tr. 
caEtellorum Diemand gesagt hätte; 
am ShnlichstcD ist noch Phil. XIV 
23: Pbaraaliae pugnaa ne trHim- 
phum quidem agil ('wegen'). Das 
AdiecÜTum macht den Angdmck 
verächthcher, wenn man auch dieses 
qualitative Element gcbwerlich so 
weit in den Vordergrund treten 
lassen darf, dasa man 'Triumphe 
unter Vortragung von Burgsbbü< 
düngen' dentet. 

257, tignum. Die Statue der 
Athena Parlhenos aut der AkropoU« 
aas Gold and Elfenbeia von Phidias 

SebildeL S. Gubl □. Koner, Leben 
er Gr. p.31, —ax; beiderStotf- 
bezeichnuns bleibt das parL factum 
gaoz gew&nnlich fori. 

25S. redde; du bist ans den Ab< 
scbluss noch schuldig. Das Fol- 
gende ist Einleitang tu 261 IT. — 
lol. de or. III Ibi; hoc quaii lo- 
lum quoddam atque fundamentum 
eil, verborum uiui et eopia bono- 
rum. — adAuc bis auf unsere Tage, 
genauer bis anfCaesara Buch. Der 
Gegensatz folgt 261 A. — Liel. 



T,Goo(^le 



BRDTDS. § 2 



149 



Aiit laus, tamquam innocentiae, sie Latine loqnendi — nee om- 
nium lamen, nam illorum sequales CaeciUum et Pacurium male 
locutos Tidemus — , sed omaes tum fere, qui nee extra urbem 
hanc Tixerant, nee eos aliqua barbaries domestiea infuscaferat, 
reete loquebanlur. sed bane certe rem deteriorem tetustas fecit 
et Romae et in Graecia. confluxeniot enini et Atbenas et in haue 
urbem niulti inquinate loquentes ex diversis loeis. quo magis 
espurgandus est sermo et adbibenda tamquam obrussa ratio, 
quae mutari non polest, nee utendum pravissuma consuetudinis 

Scip. S2 r. 211; Bit stehen ohne et, 
weil sie zu eioem Paar Teteiaigt 
sind ; vgl. za 224 g. E. — Ute weist 
Dicht selten auf eine A«usserung des 
Spiechendea selbst znrüdi. 2SS. 
CatU.1 22: utinam mHitamman- 
tau dt immorlalei duint! II IS: 
üti qui poiiationn habent auf 
unwm «tt gern» eorum, qui . . 
pomitionei haben! zaiteihezogea; 
s. Hdadotf zu Hör. 8at. 1 2, 73 E. 

— inner. Correcle Sprsclie war in 
damaliger Zeit eine ebenso allge- 
meine und ohne bewnsate Aa- 
strengnnK erworbene Eigenschaft, 
wie die Unschuld im Kindeealter. 
de or. III 39 : tuttl tnim Uli 
veterei, qui omar« nondum pote- 
rattt ea quae dieebanl, omnet 
prope praeelare Uteuti. — Slatiut 
Caeeiliui, als komischer Dichter 
berühmt, wst aus Oberitalien ge- 
bürtig {Intuber Gallui) und stsrb 
in Rom ums J. &Se(16S), ds Scipio 
und Laelius noch sehr JDDg waren. 
ad AK. VII 3, 10: teeului tum, 
non dico CaeeiHum, malui enim 
auetor latinitatit «tt. ~- M, Pa- 
EuntiM, derberQhmte Tro^ker (229), 
Neffe des Enolus, geb. in Brundi- 
sinm im J. 535 (219), wurde bei- 
nahe 90 Jahre alt. — ted. 64. 

— extr. no. — urbi und domut 
stehen sich gegenQber. — eot. Wenn 
in einem relativen Satze, der aas 
mehreren Theilen besteht, wegen 
der grammaÜBcbeD GonettocUoD ein 
verschiedener Gaans des Relativnms 
erTordert wird , liaat man diesen 
meisten B erggnxen, Tusc, 172: qui- 



bui fuitiel minuvta cum corpori- 
bui eonlagio leteque ab eiiiemper 
tecoeastenl ; oder es tritt wie hier 
das Demonstralivum an die Stelle, 
ad Att. X If), 3: Cato, qui Sici- 
Ham lenere nuito negaüo pottiil, 
et (I tenuiiiet, omnei boni ad atm 
>e contuUtient. Tusc. V 3S : quod 
. . retinet, nee dUeedit ab eoj zu 
or. 9, Verr. IV 9; nothtvendis ist 
dies im adversativen Satze : de ßn. 
I 42^ extremum bonorum, quod 
iptum nullam ad aliam rem, ad 
id aulem ret referuntur omnei; 
selten folgt ein Relallvurn in an- 
derem Casus (de or. II 295 mtod- 
que); bisweilen acheint derlleber- 
gans auch bei gleichem Casus zu 
erfolgen : Tusc. V S : quem . . Pkli- 
untem ferunt venitte eumque [idi- 
guef) cum Leonl« , . diiieruiiie 
quaedam; vgl. 17. — uetuitat hier 
nicht die alte Zeit, welche weit 
hinter der Gegenwart liegt, sondern 
die fortgeschrittene Zeit, welche alt 
macht, in deren Verlauf die Sprache 
sich verachlechterL — Alhen. Xen. 
de re p. Athen. 2, S : 'A^rivaun 3i 
xsKi/afiivTj i^ änämaiv t(öv'EXi.Tj~ 
voiv «al ßagßäeav ^oiv^ xf^'"'*' 
— obr. Plin. n. h. 33, (3), 19 § 59 : 
auri axperimentum ignii eil, ul 
limili eolore nibeal igneieatqu» 
et iptum; obrutsam vocant. — 
ratio und eeniueludo entsprechen 
dem griechischea dvaloyla und 
ävto/mlla, wie bei Varro de tingna 
Ut.Vni79: non eis» in eopoHvt 
lequendam quatn conmeludinnH 
ratioTiem. 1X2: ei qui in toquendo 



T,Google 



150 



BRCTUS. § S59. 



iMiregula. T. FlamiDinum, qui cain Q. HeteDo codsuI fuit, paeri vi- 
dimus: existumabatur beae LaUoe, sed litteras nesciebat. Catu- 
lus erat ille quidem minume iadoctus, ut e te paulo est ante 
dictum , sed tarnen susvitas vocis et leiiis appellalio litteranim 
bene toqueodi famam confeceral. Cotta, qui se valde dilatandis 
litteris a similitudioe Graecae locutionig abstraxerat sonabatqae 
coDtranum Catulo subagreflte quiddam planeque sobnisücum, 
alia quadam qnasi iaculta et siWestri via ad eandem laudem pw* 
partim sequi iubent not contuetu- 
dinem partim ralion«m, non lam 
diiercpant, quod eontueludo et 
analogia eonitmetioret luni inter 
MB quam ei eredunt. Unter d«o 
GrammstikefD und Spraehphiloso- 
pheo der Alten warde mit grosser 
Lebhartigkeit und EinsHtigkeil dar- 
über gestrilt«!!, welches als Prin- 
cip der Grammatik anziierkeanen 
sei. Die einen erkannten in der 
öfca/iaMa (inaequabilitai) die un- 
bedingte Henachaft des Sprachge- 
branclis {eoniueludo, aw^eta) mit 
allen Willküilichkeilen und Zufällig- 
keiten desselben aa; die anderen 
SDchlen durch die ävaloyia{aequa- 
bilitas, proportio), Znsammenatel- 
luog des gleichartigen , die Begel 
in finden, nach welcher alles ab- 
weichende gieh richten müase. Da 
hier ein allgemeinea, das einzelne 
beherrschende Gesetz gesucht und 
Bafgeötellt wurde, war ratio {quavt 
appellant ioyav Varro X 2) dafür 
ein passender Ausdruck. Varro X 1 ; 
cum ab hii ratio, quae ab timilitu- 
dine oriretur, vocaretur analogia, 
retiqua pari appeliaretur anoma- 
lia. Onint. I 6, 1 : rationem prae- 
itat praecipue analogia. Vgl. 261. 
259. Flamin. 109 E. — Q. Me- 
l^llui Baiearicag. — LaUne sc. 
loqui. 244. 31S. ad Alt. VJl 3, 2 
utrvmque vera limul agi non po- 
leit, et de iriumpko ambigue et 
de r» publiea tibtre. bene Lat., 
108. — Calulai, der Vater. 13! f. 
— lenü. de or. III 43: Imitat 
voBit. — app. 133. — confeceral, 
sie allein, onne andere Vorzüge, be- 
gründete Minen Rnbro aU Redner. 



— Cotta, 137; (r. pl 659 (95), de 
or. II 197; III 42: i. Cotta gau- 
dere mihividetur gravitalB linguat 
lonoque vocii agreiti et illud, quod 
loquitur, priseum vitvm iri paUU, 
f> plane /kerit ruttieanum. — di- 
lat. de or. II 91: verboruia lafi- 
tudo. III 46 : Cotta, cuiut tu Uta 
lata nonnumquam imitari), ut I 
litteram tollae et E plenimtmum 
dicai, Tioit mihi oratorei anliquot 
ted meiioret videtur imitari. So 
sagten die Bauern noch zu Ciceros 
Zeit fea, vella, tpeca, ameci. — 
Graeea loc. müsate im Gegenaats 
zn der absichtlich groben, gesucht 
altrömischen Art zu sprechen di« 
feine, kunstvolle an sieb bezeicb- 
nen. Dann würde aber ein Wider- 
spruch mit 170 f. u. auch 258 m. 
enlatehen. Mit MUea loc. ßlK 
Graeca ohne weiteres nicht la- 
sammen (s. dieAnm. zu 171 urba- 
nita» a. E.; r%\. 49 E.). Aach ans 
or. 27: cum iaelinata ulutanHqae 
voce more Aiiatico eanere cos- 
pisiet, quit eum ferret? folgt nicht 
dass im Gegensatz zur Aiiatica to- 
cutio die massvolle , gewählte 
-Sprechweise wäre genannl worden 
Graeca. 51 F.. Vielleicht iat daftr 
zu schreiben tragicae; das aonst 
erforderliche quail wird durch rimf- 
ji'tuJi'ne ersetzt; vgl. 203, dieAnm. 
zu 141 gettut; de or. II 2ZT nach 
einem Citat aus einer Rede des 
Grassus haee iragica atgua dielna. 

— quadam quaii . . 170, quidam 
lamquam habilui 221 ; quati luätu 



T,Google 



BRUTUS. § 269—261. 



151 



venerat. Sisenna autem quasi emendator sennonis usitati cum 
«sse Teilet, ne a C. Rusio quidem deterreri poluit, quominus in- 
usitatU verbis uteretur. quidnam istuc est? inquit Brutus; aut360 
quis est iste C. Rusius? et ille, fuil accusator, inquit; velus, quo 
accusaate C. Hirtilium Sisenna defendeos dixit quaedam eins 
*5putalilica' ease crimiDa. tum C. Rusius, circumvenior, inquit, 7& 
iudices, nisi subvenitts; Siseuna quid dicat nescio, metuo insi* 
dias. 'sputatilica' , quid est hoc? 'sputa' quid sit scto, 'tilica' 
nescio. — maxumi risus ; sed iUe tarnen famfliaris mens recte lo- 
qui putabat esse inusitateloqui. Caesar autem rationem adhibensWl 
consuetudinem vitiosam et corruptam pura et tncornipta consue- 
tudine emendat. itaqu'e cum ad haue elegaatiam verbonim La- 
tinorum — quae, etiamsi orator doh sis et sis iugenuus civis Ro- 
manus, tarnen oecessaria est — adiungit illa oratoria ornamenta 
dicendi, tum videtur tamquam tabulas beue pictas collocare in 



(die beiden letzlen Fälle eiad viel 
seltner); die häufigste Slellung ist 
quati qttidam. Vgl. noch 8 m. 25 m, 
33 A. — toaabat. 171. de re p. III 
3, 3: homine) incondib'j vocibtu 
incokatuta gviddam et coafiaum 
tonantet. p. Arch. 26 : poelii ptngue 
quiddam tonanCiöm. de or. III 44 
nihil lOnare aut oUre peregrinum. 
— Siienna. 228. ^- quati, weil 
dies nicht die rechte Art war, den 
Sprachgebrauch lu verbesBern, er 
also kein wabier emendator war. 
no. Vsrro de re rust. I 2, 1: t^ 
gatni ab aedilimo, ut dicera äi- 
dicimas a palribui noifn'i, ut 
corrigiTauF a racaniibiu urbanit, 
ab aediluo, — C. Rutiut ist oicbi 
bekannt. — •ittat.vBrb. Gell. I 10: 

Suod a C. Caeiara in primo de ^aa- 
•gia libro tcriptum eil, nabu lem' 
per in memoria alque in peetore, 
ut tamqvam tcopalum lie fugiai 
inaaditum alque iniotent varbum. 
260 aut für el in der Verbin- 
dung von Fragen. — aceuaaler 
vatiu, der hnge Ankläger gewesen 
war. Ebenso veiut aegtr, amietu, 
hoilit u. ä. — C. Hirtiliai (eine 
andeie Form für Birluleiua] ist 
nicht Dfiher bekannt — tpuialilica. 
Badutcb Buchle er das griechische 
na wiederni geben. 



261. Caeiar in seinem 2S3 er- 
wähnten Buch, auf das schon vorher 
oOenbar Rücksicht genommeB Ist. 
Er erkaante also die anaiogia oder 
raUo als oberstes Princip an, aber 
nicht in so strenget Einseitigkeit, 
daas er nicht der eoniuttudo Ein- 
lluss zugestanden hätte, nur nicht 
als EOicher ohne genaue Prüfung. 
AuchVarro (I.Lat.lX 18) unterschei- 
det zwischen der eonruetudo racta 
and depravala, und bemerkt (IX [>): 
paptiiue univertut debet in omni- 
but verbii uti anaiogia et, ti per- 
peram eil contuehu, com'gere ta 
ipium. Oben gab Cicero der Schnft 
Caesars, die gewöhnlich de ana- 
iogia benannt wird, den Titel de 
ratione loquendi; wahrscheinlich 
hatte dieser den lateinischen Aus- 
druck ratio für avahoyla einge- 
führt. Der Grammatiker Stabenns 
Eros, der zuerst unter den Bämern 
über diesen Gegenstand achrieb — 
weshalb ihn Pliniua 3G, 17 (58) 
§ 199 condiior grammatioae nennt 
— hatte ävaXoyia iuich proportio 
Gbersetzt. — rationem steht im 
Gegensat« zu coniuetudo 258. — 
eteganUa, welche auf dem delectut 
varborum (253) beruht — civ. Rom. 
140. — lum würde in gewöhnlicher 
Weise den Banptmomenl der Hand- 



T,Goo(^le 



152 



BRUTUS. § 261. 261. 



bono lumine. hsDc com babeat praecipuam laudem , in commn- 
nibuG DOB Video cui debeat cedere. splendidam quaadam miau- 
meque veteratoriam rationem dicendi tenet, voce motu fonna 
!63etiain magaificam et geDerosam quodam modo, tum Brutus: 
orationea quidem eius mihi vehementer probantur, compluris 
autem legi, atque etiam commentarios quos scripsit rerum suarum. 
valde quidem, iuquam, probandos; Dudi enim sunt, recti et ve- 
nusti, omni ornatu oralionis tamquam veste detracta. eed dum 
volnitalios habere parata, unde eumerent qui rellent scribere 
bistoriam, ineptis gratum fortasse fecit, qui vuleut lila calamistris 



lung- fliiren, wenn cum bedentete 
'gobald'; da es aber bezeichnet 'da- 
durch dasa', so hebt tum dag end- 
liche abachlieeaende Resultat hervor. 
Wenn Caesar, wie er ee thut, znr 
Beinheit dei Sprache redneriacbcQ 
Schmuck fügt, so erzeugt er da- 
durch nicht etwa einenWiderspruch, 
vielmehr bribgt er einen zweileo 
Factor hinzu, der den Werth des 
ersten in seinem ganzen tJmfang 
erkennen lisst; wie wer ein achö- 
Des Gemilde gut beleuchtet, das- 
selbe damit erat recht za sei- 
ner voUen Wirknog bringt. (2B2 E.). 
— lab. 320. — praecipua lata, 
welche er für sich, vor den Uebri- 
gen voraus hat, eommunei, die such 
Andere sich erworben haben. Auf die- 
ses Urteil bernfl aich Sueton (Caes. 
bb): Cicero adBrutumoraloreienu- 
merani negal le vidert, cui Caetar 
debeat cedere, aitque ewm elegan- 
tem,tpleHdidamquoque alqve etiam 
magtiifieam et generotam guodam 
modo rationem dicendi tenere, 

262. comtnentarios, de hello Gal- 
lico, denn die über den Bürgerkrieg 
waren damals noch nicht hcrans- 
gea-eben. — nudi, 'ohne künstlichen 
Scnmnck', wie es gleich erklärt 
wird. recH et ven. Btehen, wie 
der folgende abl. abs. zeigt, dazu 
(Is zweites , untergeordnetes Glied 
(anders 23S); in Folge der Abstrei- 
fung des Gewandes treten die Kör- 
perfarmen in ibrer Eigenthdmlich' 
keil hervor. — reet^ im Gegensatz 
zn dem gemachten, erkünstelten, 



welches Von der graden, uatur^e- 
mässen Bahn ablenkt, von der Sin- 
nesart (111), der Stimme (zu 156), 
dem Auadrtick; so bei Qnint. iX 
3, 3: timplesE reetumque loquendi 
gtnut. IX 2, 78: rectum gemu 
approbari niti maximie viribut 
non poleit, fiaec deirertieula et 
anfi-aetui tuffugia lunt infirmi- 
talii. — detracta dnrcb AttractioD 
zu vette, nicht zu ornatu gezogen, 
de imp. Pomp. 11 ; Corinthum, lo- 
tiut Graeeiae honen, exHinetum 
ette voltierunt. de off. I 80: nihil 
aliud niii pax quaetita. Verr. 1 
§ 153 vgl. p. Balbo 34. Liv. 1 
21, 2: eattra non urbem potilam 
in media eredidtranl. Nep. Ages. 
8, 2; Them. 7, G: illorum urbem 
ut propugnaculum eue oppoeilum 
barbari: Z. § 370 A. Auch dieses 
Urteil führt Sueton (Gses. G6) an, 
und offenbar hat Hirtins es vor 
Augen |b. Gall. VIII pr.) ; eonstat 
inier omnet, nihil tarn operoee ab 
aliie esie perfeetum, quod tiob 
herum eleganlia eommentariorum 
luperetur, qui runt edili, ne teien' 
lia tantarum rerum icriptoribut 
deesiet , adeoque probantur om- 
mum iudicio, jtl praerepta, non 
praebita facutlai teriptoribiu ui~ 
deatur. — ineptii 227, — calam. 
Varro 1, Lat. V 129: calamiilrum 
(dialum), guod kii ealefaclit in 
Cinere eapillui ornaiur. or, 78: 
tum removebitur omnit imlgnit 
ornalus, ne cahmitiri quidem ad- 
kibebunlur. Tac. dial. 26: eala- 



D,o,i,7.<iT,Googlc 



BRUTUS, g 262—264. 



153 



•e: sauoB qnidem homiDes a Bcribendo deterruit; nihil est 
eaim in historia pura et illustri brentate dulcius. sed ad eos, 
si placet, qui vita excesBeruDt, reverlamur. 

C. Sicinius igitur Q. Pompei illius, qui cenaor fuit, ex fiüaJl^ 
nepoB, quaestorius mortaus est ; probabilis orator, lam vero etiam 
probatus, ex hac inopi ad ornandum, sed ad iaveniendum expe- 
dita Hennagorae disciplioa. ea dat rstiones certas et praecepta 
dicendi; quae si minorem babent apparatum , sunt enim exilia, 
lamen babent ordinem et quasdam errare in dicendo non patien- 
tes vias. bas ille teueus et paratus ad causaa venieng , verbomm 
non egens, ipsa illa comparatione disciplinaque dicendi iam in 
palrononim numerum pervenerat. erat etiam rir doctus in pri-2e4 



mittri Maeetnetit. Dion. Hil. de 
compoi. Tetbb. 26 : nX&totv rols 
ieartov ämUymis Kttri^mv xal ßo- 
ffT^m^'S'"*' ""' Jfäiria igSnov äva- 
TtiJäiiov ov Stittnn'. — deterruil. 
Das hatte anch Cicero erfabren an 
PoaidonioB, ad Alt. II 1,2: quam- 
quam adma re*eriptit iam Rhodo 
Potidonhu, la, noilnttn illud V7t6- 
fiiyrifta (Sber »t\a Coosulat) mm 
legerei, qttod ego ad'eum, ut or- 
nalitu de itdem rebui leriberel, 
tnüeratn, non modo non excilaliim 
eite ad icribendum,ied eliamplane 

Eerlerrilum, — pura , nicht vec- 
timt,mtjiuravettü,loga. Quint 
I 11,6: nee, guod minitae tataoni 
pura eonvenial, timplieem voeii 
naturmn pieniore quodam lono tir- 
eamlimri [palietiir iaagiiter). or. 
b'i'.pnroei eandido genere dicendi. 
Bot. ut. 1 4, SI : purii verrum per- 
teribere etrbit. — itluilri, lichtvoll. 
263. C. Sieinim* ist nicht D&her 
bekannt. — Pompti. 96. CeDiot 
623 (131) mit Q.MeteUua Haeeda- 
nicaa, 'ambo Primi de plebe'. — 
ütm — eA'iim. Tage. I 7; in guion 
txereiUitiimem Üanot iludioie de- 
dimtu, vt iam etiam tekotat Grae- 
eorum vtore habere auderemiu. 
LiT. 34, 2, 11; not, ti deit ptaeet, 
iam etiam rem p. eai capeitere 
paUmttf. iam beietchaet den Zeit- 
punkt, wo das sonat augewöhnUehe 
elolrilL — Hermagorai der iitere, 
ana Tcduidb, im 2. Jb. vor Ch., 



verscbiedea sowohl von dem, wel- 
cher als Rbelor in Bbodna Schule 
hielt, wie Pompeios nach dem Mi- 
Ihridatischen Kriege 692 (62) dort- 
htQ kam, ala aach von dem anter 
Augnatua und Tiberiog lebeDdea 
Herrn., schrieb weni^tena eine 
Techne, worin er ein sehr genanes 
Fachwerk aufatellle, das zwar acho- 
laatiach nilcbtem, aber beqaem fär 
die Orienlirung war. 271. Cicero 
nimmt anf ihn in der Schrift de 
invention« hänfig RQcksichL Qnin- 
til. lil 11, 22: Bermagorat, vir 
alioqtii tubtilii et inpntrtmi* ad- 
mirandui, lanlum difSgeKtiae tti- 
mium loUieSlae. Ea handelt aich 
hier also nm Unterricht nicht nn- 
millellHr durch Herrn, aoDdem nach 
seiner Methode dnrch aeine Schule. 
— cerlae, bestimmt. — li ~, tarnen, 
200. — apparatui, Hfllfsmitte), 
welche die Kunst darbietet, de or, 
I 53, 229: äinril eautam illam Q. 
Muciu* more tuo nuUo apparatu, 
pure et dilucide. — ipie itle und 
ille ipie ist bei Cic. ohne wesent- 
lichen Unterschied der fiedeutang 
gebräuchlich; dagegen regelmissig 
nur hie ipie (getrennt SSO m., Tgl. 
6t m.), it ipie, itle ipie (bm leli- 
terem schwankf faie and da die 
Ueberlieferang, ipee it icheint gir 
nicht bei Cic. voRokommen.). — 
eomparatio, Vorbereitnng, Aosifl- 
itoDg: de imp. Pomp. 9: ad etat' 
nOPi belli. 



T,Google' 



154 



BRUTUS. § 264. 265. 



mis C. VisellJus Vairo, consobrinus meus, qni fnit cum Sicinio 
aetate coniUDCtus. is cum post curulem aedilitatem iudex quae- 
gtionis esset, est mortuus; in quo fateor Tolgi iudicium a 
iudicio meo disBensisse. nam populo dod erat satts vendibilis: 
praeceps qaaedam et cum idcirco ob&cura, quia peracuta, tum 
rapiditate [et celeritate] caecata oratio ; sed neque vertiis aptiorem 
cito alium dtxerim neque sententiis crebriorem. praeterea per- 
fectus in litteris, iurieque civilis iam a patre Aculeone tradium 
asstenuit disciplinam. reliqui sunt, qui mortui gint, L. Torquatos, 
quem tu non tarn cito rbetorem dixisses, etsi non deerat oratio, 
quam ut Graeci dicunt ytoJliTtxov. erant in eo plurumae litterae 



264. Farro, Sohn des Aculeo 
{264 E.) n. der üelvia, der Schwut«r 
TOD Giceroe Üulter, war faiGiceros 
ZuräckberuFung aus demEiil tbätig. 

— iudex quaeitionii war der Vor- 
sUzende der Geschworaen {praepo- 
situi iptit xTtdicibut, schal. Gic. in 
Vit. p. 323), welchen der Praetor 
durchs Loos bestellte. — fateor: 
eine AoSDahme von der Hegel 1S5E. 

— vendib. 174. — praenspi, sich 
GbeiBlürzend. — obic. 66. — m- 
piä. or. 53 ; flicmen aliU verborum 
vohiMHlaiqut eordi ett, qui po- 
nunt in orationit celaritalt tlo- 
qaantiam; dislinela aliai at mter- 
puncta inltrvalla moraa reipira- 
Uimeiqua dtleetant. — eaetui, 
turäui a. ihol. werden ebensowohl 
Ton iem Gegenstende gebraucht, 
welchen man gar nicht oder nicht 
deutlich sieht, hört, sIb von dem 
Subject, welches nicht wahrnimmt, 
z. B. eaecum volnut, lurda vox, 
^enso auch in übei tragen er Be- 
deutung, de lege agr. H 14, 36: 
cur hoc alt tarn obteumm alqua 
caacum? PJin. 18, 24 (56) § 205; 
nimiti et idea caaca tubtilitai. Wie 
hier eaeeare oralionem , so sagte 
man im Griechiachen ivjiiovt' t^ 
Siövoiav. — aptioram. 145. — ■ 
eilo. 265; 338. Terent. adelpk. 
443: Aiiui^ cito mali quid ortum 
ex hoc lit publice. — eratr. 29. 

— jicul. deor. 1 191; {CAcuteo) 
eguat Ho., hotno aeutitntmQ omi- 
nium ingenio, led mrnuaie celarit 



artibui erudilua. Ha lenebai tut 
civilSf ut ei nemo da eit, qui p«- 
rilüiumi lunl, anlaponatur. Er 
war ein Freund dea Bedoers Craasss. 
265. qui quidem, 'sowöt sie . .'. 
— L. Manliut Torquatua, S<rfui 
des 239 erwähnten und mit Cicero 
TOD Ji^end an befreundet, ohne 
daes ihr Verhaltniss dadurch gesl{M 
wurde, daes !H. 692 (62) den L. 
Sulla anklagte, Gic- ihn vertheidigle, 
war Praetor im J. 705 (49) uod 
stand auf Pompeius Seite; von 
Caesar gefaogen genommen und fr^- 
gelassen, wurde er in Africa im J, 
706 (48) getödtet. — rhetorem, in 
der Rhetorenschule gebildet — 
oratio, 240. — Ttohzinöv. td Att. 
II 1, 3: qtioä in eil oTuUonibut, 
quae Philippicae nominantur^ eni- 
tuerat cioii ille twa Damotlhenat, 
et qvod se ab hoc refraotarioto 
ittdiciali dieendi genera abiua- 
xeral, ut aiftvörs^s iit Kai noh' 
tattö^s^ viderelur. Vgl. Arist. 
poet. 6, 16: Ol fUv yBQ o^zidoi 
naJtiTiNi^s Htolmiv UyarTat, oi Si 
tfiiv ^tjTopaiBis, Synee. fiioa. 3: 
las iyjroffixäii rcör vno&^aetov oix- 
At ff^TOfttaäs Sdia mtXirixät /t*t^ 
»xat^laaTo. — UU. de Bn. I T, 
25 : quid tibi, Torquate, quid hvie 
Triario lillarae, quid hittoria» 
eognitioqua rerum, quidpoatanan 
evaiulio, gmd tania tot vartmun 
«temoria vohtplatii affart? )n der 
SchriA de finibus erscheint er als 
Vertreter der «pikwreischen Phllo- 



T,Google 



BRUTUS, i 265—267. 



155 



aec eae volgares , sed interiores quaedam et recondiUe , dinua 
Dwmoria, summa verborum et gravitas et elegantia ; atque haec 
omnia vitae decorabat digDitas et integritas. me quidem admo- 
dum delectabat etiam Triari in illa aelate plena litteratae aeneo 
tütie oratio, quanla severitaa in voltu 1 quantum pondus in ver- 
faist quam nihil hod consideratum esibat ex orel tum Brutas286 
Torquati et Triari mentione commotus — (itrumque enim eorum 
admodum dileierat — , oee^, ioqait, utomittam cetera, quaesunt 
innDmerabilia, de istis duobus cum cogito, doleo nibil tuam per- 
petuam auctoritatem de pace valuissel uam uecistos eicelleolis 
viros nee multos alios praestautis civls res publica perdidisset 
siteamuB, inquam, Brüte, de istlB, ue augeamuB dolorem; nam et 
praelentorum recordatio est acerba , et acerbior exspectatio re- 
liquorum. itaque omittamus lugere et tantum quid quisque di- 
cendo potuerit, quouiam id quaerimus, praedicemus. Buot eliam^ 
ex eis, qui eodon bello occideruot, M. Bibulus, qui et scriplitavit 
accurate, cum praesertim non esset orator, et egit multa coostao- 
ter; Appius Claudius, Bocer tuus, collega et familiaris meus: hie 



Sophie. — nee eae, das SobBlan- 
tivnm genauer beBtimmeod; EIL- 
Seyffert (J 221 A. — mem. de fin. 
II 34, 113: memoria rertm innu- 
mtrabilium in le quidem infimta. 
— grav. 35. — C. FaUriui Tria- 
riui (nieht zu verwechseln mit dem 
von Hithridates geschlagenen], Be- 
feblshaber über einen Theil der 
Flotle anter Pompeius, käoipfle bei 
Pharsalua mit a.)uia 106 (48) am. 
Cicero war Vormund seiner Kinder. 
Auch er tritt In den Büchern de 
finibne auf. — litteratae. 205. — 
tmttct. ISO. TriaiiuB war wie in 
Uta aelate leigt, noch ein junget 
Mann. 

266. ne, 249. — auctor. nach- 
drückliche, gewichtvolle Meionngs- 
äusserong. — de paee. ad fam. VI 

6, 5 : quid ego praetermiti auf 
monHomvt aul güerellarum, cum 
vei iniquütutiuim pacem iiuUi- 
tumo bello anteferrmn. p. Ugar. 
9,28: r>aef> equ^am lamper auclor 
/W. Phil. 11 10, 24: paeit eoneor- 
dia« oompotilioHii tcuelor eue non 
dttUlC Vfl. 7. 

267. M. Caipwntm Bibutu* war 



in allen Aemtern der Genosse and 
Gegner Caeaare, cob. 69S (59), wo 
er indess bald vollkommen macht' 
tos wurde. 703 (51) verwaltete er 
Sfrieu, nahm dann an dem Betehl 
der Flotte unter Pompeius Theil 
und starb im J. 706 (4B). ~ teriptit. 
169 E. — cum praesertim, (was 
um so mehr lu verwundern ist), 
da er doch kein Etedner war; die 
Steigerung liegt im widersprechen- 
den Grand- de fin. II 2S. IV 36: 
praeter animum nihil curani, cum 
praeteriim ipte guoqtte aaimui 
U4U inane netcio gttid lit, led in 
qvodam genere corporit. Verr. II 
46, 113: ut ex oppido Thermit 
nihil de publieo etlingeret, cum 
praeeerlim eueat multa praeelara. 
Zu or. 32. Ebenso auch pr. ewm, 
qui pr., pr. qui {triduao pl. quae- 
ttor non panditi, tut tum prae- 
leriim collega pareret, ad fam. XV 
21, 2. p. Sulla 6). — Appiu* Cla»- 
diut PuUher, der Bruder von Gi- 
ceroe Todfeind Glodius, war Gonud 
700 (&4> und verwaltete dann Gl- 
lieien, wo GJcero sein Nachfolgor 
war. Bei seiner Rackkehr im J. 



T,Google 



156 



BROTOS. § 267—369. 



iam et satis etudiosus et ralde cum doctus tum etiam exercitatus 
orator et cum auguralia tum omnis publici iuris antiquitalisque 
nostrae bene peritus fuiL L. Domitius nulla ille quidem arte, 

268 sed Latine tarnen et multa cum libertate dicebat. duo praeterea 
Leatuli cousularea , quorum Publiua, ille nostrarum iniurtarum 
ultor, auctor salutis, quidquid ttabuit, quautumcumque fuit, illud 
totum habuit e discipliaa; inetrumeDta nalurae deeraut, sed tan- 
tus animi splendor et lanta maguitudo, ut sibi omnia, quae cla- 
rorum virorum essent , non dubitaret asctscere eaque omni di- 
goitate obtineret. L. antem LentuluB satis erat fortis orator, si 
modo orator; aed cogitandi non Terebat laborem. tox canora, 
verba non horrida eane, ut plena esset animi et terroris oratio; 
quaereres in iudiciis fortasse melius, in re publica quod erat esae 

SMindicares satis. ne T. quidem Poslumius cootemnendus in di- 
cendo; de re publica vero non minus fehemens orator quam 
bellator fuit, effrenatua et acer nimis, sed bene iuris publici leges 
atque iostituta cognoverat. 

Hoc loco Atticus , putarem te, inquit, ambitiognm esse, si, 



704 (SO) wurde u von P. DoIabellB 
imiestttia and ambitaa angeklagt, 
von HorleoMDS aad Brutus verthei- 
. digt (230. 234} und frei grap rochen. 
Dann wurde er Censor, Bchlosa sieb 
an Pompeina an und starb voi der 
Schlacht bei PhaTaslus TOS (49). — 
toeer: im J. 709 (45) treunte sich 
BnitnB von der Glaadia o. heira- 
tfaele Porcia, die Tochter aeines 
Stiefobeimes Gato Uliceasia (324). 

— colUga, als Angar. — aitgur. 
Er schrieb de diadpllna augurali. 

— qvt und Qberhanpt. — L. Do- 
miHut jl/ienobaröiu, Sohn des 1(i& 
erwShnten, cos. 700 (54), eifriger 
Gegner des Caeaar, fiel in der 
Schlacht bei Pharaalus 706 (48). 

266. P. Cornetiut Lentulut Spin- 
thar, COS. 691 (57), setzte Giceros 
ZorOcIiberufung durch, verwaltete 
dton Giliden und Cyprug, achloss 
sich spiter an Pompeius an, machte 
den Bürgerkrieg mit und starb in 
Aegypten 706 (4S). ~ lanttu erg. 
erat aus deeral, waa wegen led 
lulisalg iet; a. Madvig zu de fin. 
II 8,15. — laque. p. Seat. 54 bona 
äir^Ubantur eaque ad coniulei 



deferebanhir. or. 37 ab hae et 
verborum copia alitur et eorum 
comtruclio. Je or. II 32. 227. Tusc. 
I 108. vgl. unten 2G6E. 55 m. — 
L. Comeliui Lentulut Crui klagte 
Glodiug im J. 693 (61) wegen sei- 
nes Frevels gegen die hooa dea an; 
als Gonsul 705 (49) bewähite er 
sich ala Gaesare erbitterten Feind, 
floh spiter mit Pompeius nach 
Aegypten uad wurde dort ermordet 
706 (48). — horrida. 68; vgl. 338. 

— lane, weil man dies nach dem 
waa tolgt wohl vermuthen könnte. 
187. — lerrori». 44 tat daa Wort 

Kwender ala hier, weahalb anch 
rgold farvarit vermuthete. ui 
müsste bedenten ea tamen ut. Wenn 
ut und aaet fehlten, wäre der Ge- 
danke achSrfer — in rv p. 108. 

— meliui substantivisch. — satä 
ateht häufig am Schlnse; ebenso 
135: 155 E. 165 E. 303; mit/aeiom 
21; Aabebat 148. 

269. T. Poihmiut, Praetor 697 
(57). — leget die Grnndaitze, in- 
tUlula die thatsichlichen Feststel- 
lungen; für sich allein wire das 
erate Wort acbwertich mit iuris 



T,Google 



BBÜTüS. § 289—271. 



157 



ut diiisti, ei quos iam diu colligis viverent. omnes eahn comme- 
moras, qui ausi aliquando sunt 8tante8 loqni, ut mihi improdens 
M. Serrilium praelerisse viöeare. non, ioquani, ego istuc igooro, '^ 
Pomponi, multos fuisse, qui verbum numquam in publico fecis- 
sent, cum melius aliquanto possent, quam ieli oratoree quos col- 
ligo, dicere ; sed bis commemoraDdis etiam illud assequor, ut ia- 
tellegatis primum ex omni numero quam non multi ausi sint 
dicere, deinde ex eis ipsis quam pauci fuerint laude digni. itaqueSTl 
ne hos quidem equites Romanos, amicog nostroa, qui nuper 
mortui sunt, « P. Cominium Spoletinum, quo accusante defendi 
C. Cornelium, in quo et compositum dicendi genug et acre et ex- 
peditum fuit ; T. Accium Pisaurensem, cuius accusationi respondi 
pro Ä. Cluentio, qui et accurate dicebat et satis copiose eratque 



pubi. Terbunden worden. — ambil. 
244, — ul dUeiili gebt nicht bloss 
auf die mit H ansekuflpfte Be- 
dinffUDg, sondern die saDie Be- 
meilinDg bezieht sich mr das, was 
Cicero vorher (144) gesagt hat — 
tUmfei, weil der, welcher öffent- 
lich sprach, aufstand. — M. Str- 
viiiui Geminxu, tr. p1. 694 (60). 

270. itlttd. au. 224. 

271. ne hol quidem. 199; ans 
praattrUie kann hierher nicht prae- 
tereo erelnit werden ; auch ein 
Anakoluth anzunehmen, das 273 
seinen Abschluss ßnde , ist nichl 
möglich; offenbar ist hier einVer- 
bümaasgefallengWieainiffainipraB- 
itmittam, prattaream, relinguam 
oder ein ähnliches. Die zunächst 
genannteu sind equites munidpalea, 
wie Cicero selbst, römische Ritter, 
welche in den Provincial Städten 
ihren Wohnsitz hatten. — P. Co- 
miniiu. Ascon. in Cornel. p. 64, 
ISK. (S20r.): «awbif oratio Co- 
tttini acetualorit, quam nantre in 
moRtu «$t aliquod optrat prtUufn 
non loltmt propler Cieeronü ora- 
Honet, quai pro Comtlio habemui, 
ted tHatn propter lemal iptam. Ci- 
etra qualriduo ComaKum deftn- 
dit: im J. 6S9 (69) als praetorius. 
CornelJEis hatte als Tolksiriban 6S7 
(67) durch sein Dringen auf Ver- 
beMernngen die Optimatenpartei be- 



leidigt und wurde, weil er die Ein- 
sprache eines Collegeu miasachtet 
hatte, zuerst 688 (66) und dann 
Doch einmal 669 (69) wegen M^e- 
stätaverlirechen belangt, aber wie- 
wohl die Dänpler der Optimalen 
Horlenains, Catalus, Metellua Pius 
n. a. g^en ihn auftraten, auch dies- 
mal vergebens. Ouint. VIII 3, 3: 
non forlibut modo, ted eliam fttl- 
gaalibut armit preelialur (oraCor). 
an in eauta C. Comali Ciaero 
comeeulut stiel docendo iudieem 
tantum et uliliier demum ac La- 
tine pertpicueque dicendo, ul po- 
pulut Ro. admirationem luam non 
acclamalion» lanlum, ted eliam 
plauiu canfitareturl — eompoi., 
wohl geordnet und gefügt. 6S. 
or. 232 : quantum lit aple dieera, 
experiri licet, li eompotili ora- 
torit bene itmclam coUocaiionem 
diitotvat ptrmulalione iierborum. 
— T. jceium. p. Ctu^L S4: tene 
hoc, Acei, dieere lali prudentia, 
«liam utu atqueexercitatienepraa- 
dilum? 156: flgii tie cautam T. 
Aedui, aduleteent honut et äi- 
lerlui.— renondi im J. 688 (66) 
als Praetor. Ciuenliuswar auf Ver- 
anlassung seiner Mutter SasüiB an- 
geklagt worden, dass er seinen Stief- 
vater OppianicoB vergiftet habe. Es 
ist schwer zu eageu , wer von 
beiden, der letztere oder Sassia, 



T,Google 



158 



BBUTÜS. f 271—273. 



praeterea doctus Hemiaforae praeceptis, quibus etsi ornamenla 
non satis opima diccDdi , tarnen , ut hasUe velitibue ameatatae, 
sie apta quaedam et parata siagulis causanim generibus argu- 

3T2meiita traduntur. studio aotetn neminem nee iuduBtria tnaiore 
cogDovj, — quamquam ne ingenio quidem qui praestiterit facile 
dixerim C. Pisoni, genero meo. nulluni tempus illi umquam ra- 
cabat ant a forensi dictione aut a Gommentatione domesdca aut 
a scribendo aut a cogitando. itaque tantos processus efficiebat, 
utevolare, noDescurrereTideretur; eratqueverboruniet delectus 
elegans et apta et quasi rotiinda constructio; cumque argumenta 
excogitabantur ab eo multa et flrma ad probandum tum coDcin^ 
nae acutaeque sententiae; gestusque natura ita venustus, ut ars 
etiatn, quae aon erat, et e disciplina motus quidam videretur ac- 
cedere. rereor ne amore videar plura quam Tuerint in illo dicere: 
quod non ita est ; alia enirn de illo maiora dici possuiit. nam nee 

«. conti De ntia uec pietale nee uUo genere rirtutia quemquam eius- 
dem aetatis cum illo conferendum puto. oec vero M. Caelium 
praetereundum arbitror, quaecumque eius in exitu vel fortuna 



das entseliUchcre DDgebeaer «rtr. 
— Hermag. 263. — veHf. Uy. 38, 
3t, 13: hie milvt triptdalmn p(rr- 
mam habtt et in dexira hailai, 
quibui emintti utilur; gladio Hi- 
ipam'enti eateinetut. — amentum 
{ayxiXtj) all torttm, quo mediii 
katta reltgatur et iadlur, wie Ser- 
TiDS (iD Verg. Aen. IX 666) etklfirt. 
Ovid. met. XII 321: interU amenle 
digitot nee plura moratu* i'n iu- 
vtfiem lortiliaeulttm. SenecaBipp, 
812 f.: Omentum digiCit lende pHo- 
ribui et toiit iaeuhtm dirige vi- 
ribiu. Sil. It IX 509: amtnto con- 
iorta haitilia. Wie die Kunstwerke 
übeteiDstimmend mit diesen Sfellen 
lehren, war an der Mitte des Schaf- 
tes ein Bsnd befestiget, das um den 
Zeige- und Mittelfinger gewunden 
wurde, nm dem Speer einen Iträf- 
tigeren Schwung und eine spiral- 
förmige Drehnng um die eigene Axe 
zu geben ; dergleichen Speere noch 
bei einigen Völkern im Gehrauch 
sind. Gahl o. Koner, Leben d. Gr. 
p. 291. 

272. studio, induttrja, 280 m. — 
maior», quam Piionem wollte er 



Ugen, inderl dann aber die Gon- 
strnction. — na- quidam, 199. — 
C. Calpumiui Pita Fmgi warde 
mit GiceroB Tochter Tullia im J. 887 
(67) verlobt, war Qusestor696(5B) 
nnd starb in demselben Jahr sehr 
jnng. — dieL "56. — comm. 87; 
darunter ist leribendo und eogi- 
lando eigentlich untergeordnet — 
proc. effte. lässt mehr als faeiebat 
das eigene Streben hervortreten. — 
enoL, excurr.r der Lateiner hebt 
hierbei den Ausgangspunkt, wir 
das Ziel, dem (im Lauf oder Flog) 
zugestrebt wird, hervor. — apta, 
68. — rol. eoniir.i wöl beim Bo- 
gen und Gewölbe der Eindruck 
ies festen Znsammenschliessens am 
augenfälligsten ist. — quati wieder 
des Bildes wegen. — nee ullo, la 
141 E. omnitque. 

273. »f. Caeliui Bufia, geb. 672 
(82), wurdevou seinem Valer dem M. 
Gtassus D. Cicero zugeführt, um von 
ihnen gebildet zu werden. Er war 
im Verkehr mit CatHina, ohne an der 
Verschwörung Theil zn aehmen. 
Als Trihuu im J. 702 (52) stand et 
auf MUoB Seile; 704 (GO) war « 



T,Googlc 



BRUTUS, i 273, 274. 



159 



Tel mens fuit. qui quam diu auctoritati meae paruit, (aus (hbunuB 
plebis fuit, ut nemo contra cinam perditoram populärem turbu- 
leotamqiie dementiam a Benatu et a boDorum causa steterit cod- 
stantiuB. uimiam eius actionein multum tarnen et splendida et 
grandis et eadem-in primis faceta et perurbaaa commeudabat 
oratio, graves eius contiones aliquot fueniut, acres accusationes 
tres, eaeque otnnes ex rei publicae contenlione susceptae; defen- 
sionee, etsi illa erant in eo meliora, quae dixi, non coDtemnendae 
tamen saaeque tulerabiles. bic cum Bumma voluutate bonorum 
aedilis curulis factus esset, nescio quo modo discessu meo disces- 
sit a sese cecidilque, posteaquam eos imitari coepit, quos ipse 
perverlerat. sed de M. Calidio dicamus aliquid, qui non fuit ora-2T4 

acdilia camlia. Nschh« trat er la cai vetlram meut aul voltut mo- 
iettior BUC vox immoderalior ali- 
qua out dem'qua, quod minumum 
ttt, iaetartlior geilut fitine vidaa- 
tur'. Piderit vroTlle quamquam ema 
actio non muUum, multum tamtn. 

— penirb. Qaiat. X t, 116: nail- 
fttm ijtgtnii in Caalio et pr^eeipue 
in accuiando mulla Urbanität. — 
aeouiatioitei gegen C. Antonina, 
Ciceroa Mitconaul , wegen Theil- 
nahme an der GatHiti arischen Ver- 
sehwSniDg im J. 695 (&9); gegen 
L. Sempronius Alratiana wegen Be- 
Btechnng im 3. 698 (56); gegen 
Q. Pompeine Rafas wegen det Ml 
der BeerdiguDf dea ClodinB Ter- 
Obten Gewalttliätigkeit im J. 703 
(51). — rei p. eont., 'eifrige Be- 
mühnng vm den Staat', de off. I 
35, 87 : honontm contenlio. de 
smic. 10, 34: contantio veluasoriae 
eondieionit vel eommodi aliettitu, 

— de/imt. Er Tertheidigle sich im 
J. 69S (66) gegen die Anklage des 
jBngeren L. Sempronins Atratians 
de vi; für ihn aprocben noch Gras- 
Boa nad Cicero mit der noch vor- 
handenen Bede. — neicio quo modo 
Bchüesat hSufif ein Bedanern eio: 
'leider'. — ditcetiu hieo in die 
ProTinx Cilicien im J. 703 (511- Die 
Briefe, welche er an ihn scnrieb, 
sind noch vorhanden, ad Uaa. VllJ. 

274. M. Calidiut war im J. 697 
(57) Praetor; erTcrwandle sich für 
Ciceroa ZurBckbernrnng; ein eifriger 



Caesars Partei, aaehte 706 (4S) als 
Prilor durch verderbliche Gesetze 
sich aeiner Schulden zu entledigen, 
wurde ahgesetzt and in Uoterlta- 
lien , wo er Unruhen zn erregen 
sachte, erschlagen. Er war ein be- 
gnhter, aber schwelgerischer, wol- 
lüstiger Mensch obne Charakter. — 
trib. pl. p. Mil. 33, 81; H. Cae- 
lim, ttibattui plebii, vir et in re 
publica ßriitttmut et in luteepta 
emaa firmiftumut et bonorum vo- 
lunlati et aueloritaU itnalue dedi- 
tut et in hat Milonii tive invidia 
tive fortuna lingulari divina et 
ineredUiU fide. — uC nemo neben 
dem regdmäasigen nemo ut (251); 
Tgl. i. S. 69. 88. 274 m. 280. 295 E. 
302. 309 E. üebeihaupt finden sich 
fdr die letztere Stellang bei nega- 
tiven Begriffen ziemlich zahlreiche 
Bdtpide, die anf eine feste Regel 
nodi nicht znrflckgefShrt sind; nnr 
fflr cu> uf (82 E.) and ncn ut . . 
etd ut (111. 312. 818) iet der Ge- 
brauch coDslanl. — turb. 103. — 
nimaan: dieHsr. fuom, wozu Jahn 
bemeHtle 'hier ist wohl einiges ans- 
gefbllen, was zu nihereo Charab- 
terislik des (Pelina als Redner 
diente, worauf sich Cicero nachher 
bezieht. Vielleicht steckt anch in 
quam ein Beiwort, welches aelne 
aelio in einer Wetae bezeichnet, 
wie Csellns selbst sein Wesen an- 
deutet, bei Qdnt. XI 1, !>1: no 



T,Google 



160 



BRUTUS. S 2T4. 



tor UDUS e muttis, potius iater multos prope siogularis fuit: ita 
reconditas eiquisilasque Beoteolias mollis et pelluceos veetiebat 
oratio, oibil tarn tenerum quam illius compreliensio verboruni, 
nihil tarn fleiibile, nihil quod magiE ipsius arbitrio üngerelur, ut 
nullius oratoris aeque in potestate fueril: quae primum ita pura 
erat, ut nibit liquidius, ita libere fluebat, ut nusquam adhaeresce- 
ret. Dullum niai loco poBilum et tarnquam in vermiculalo emble- 
mate, ut ait Lucilius, Etnictum verbum Tideres; nee vero ullum 
aut durum aut insolene aut humile aut loDgius ductum : ac non 

vertut ABcianoi, part. or. Bi loca 
tu quidem guaerit , ted pleniui 
quodvit explicabUar, cum ad ora- 
tionU iptitu ralionem uanoro. p. 
Mil. 41 qutm iure, quem loeo, 
quam tempore, quem impwae non 
etl autvt, Aunc iniuria, t'niquo 
loco, alieno tempore, perüulo 
oapiCit non dubitavit oecidere? — 
ul ail L. in lusashmsloB fester 
WortslellDDR wird bei genauen und 
bei eioeD Hauptpunkt heranagrei' 
fenden Gitatea aus Prosaikern and 
Dichtern ohne Unterschied ge- 
braucht. Vgl. 299 m. 46: iiaquaaU 
ArüloleUt; 71: at'l iptedete; 73: 
ut hie ail, quem not tequimur. 
Die Verse sind de or. III ITt. or. 
149 wörtlich angeführt: quam le- 
piäe i^eti eompotlaa, ut tetterubu 
omnei arte pavimenlo atque gm- 
btemate vermiculato (der locale 
Abi. wird van Gic. durch in ver- 
deutlicht). Daa Gleichnies ist ent- 
lehnt von den mit grosser Kunst 
ans kleinen Steiuchen zusammen- 
gesetzten Mosaikbildern , welche 
Lucilius ihrer Feinheit wegen ver- 
laieulata nennt. Ein so fein am- 
geführtes MosBikbild wnrde ein- 
gesetzt in den aus Marmor oder 
gröberem Mosaik gearbeiteten Fnss- 
Doden und hiess deshalb amblentü, 
Varro r. r. Ill 2,4: num quodem- 
blema aui lilkoilrotum (ein an- 
derer Ausdruck für diese (eine Ho- 
salken), oder cnwM, I^n.3&,l,§2: 
inierrato marmore vermiculatii- 
que ad effigiet rerum et anima- 
llum cruiUt. -~ ttructum, hier 



Caeearianer, verwaltete er Gallia 
dsalpina und starb dort 707 (47). 

— unut e mutlie, einer aus der 
Menge, dem grossen Haufen, heraus- 
gegriBen, gewohnlicb. Tusc. 1 17: 
nee tarnen quaii Pythiut Apollo, 
eerta ut tinl al ßxa quae dixero, 
ted ul homunculur unut e mullit 
probabilia coniectura tequent. Plin. 
ep. I 3, 2; ti te pottident, felix 

mullit. Vgl. 86. — »eiliebat. 262. 
Der Vergleich von dem durcbsich- 
Ügen Gewände mag hier wohl von 
Statuen undGemälden entlehnt sein i* 
spjiler als Franen und Minner sich 
in durchsichtigen Kleidern scham- 
los blosstellten, verband man da- 
mit die Vorstellune des Tadelns- 
werlhen. Quint Vlll pr. 20: timi- 
liter itla Irajulucida ai verticolor 
quorundatn eloculio ret ipiat affa- 
minat, quae itio verborum kabüu 
veitianlur, — lener. or. 52 : oratio 
tnollii et lenera et ita flexibilit, 
ut lequalur quoeumqua lorqueat. 

— campreh. 34. — fing. 142. — 
quae bezieht sich grammatisch auf 
camprekeniio verborum, logisch 
auf oratio. Den Satz nihil - fuerit 
würde man nicht vermiesen. — 
primum entspricht als zweites Glied 
nee varo haec toluta. — eoncL, die 
folgenden werden mit autem . . 
autem .. nccerfaj'a' angereiht; vgl. 
de or. III 37 r. 171 f. 155 f. 202 f. 

— liquid, durcbeichli^. — adhaer., 
angtoasen, hängen bleiben. — loco 
= luo loco, an der rechten Stelle. 
ad fam. IX 16,4: elti potuitti loeo 



D,g,i,7?<iT,Google 



BRUTUS. S 214—276. 



161 



propria verba rerum, sed pleraque translata, sie tarnen ut ea noo 
irniisse in alieouin locuin, sed immigrasse in suiim diceres; nee 
vero baec soluU Dec difQuentia, sed astricla Dumeria dod aperte 
sec eodem modo semper sed varie digatmulanterque conclueis. 
erant autem et verborum et sententiarum iila luminB, quae vocantSTS 
Gratci ax^fima , quibus tarnquam insignibus Ja ornatu dUtin- 
guebalur omois oratio, 'qua de re agitur' aDtem illud, quod muU 
tis lods in iuris coDBultorum includjtur formulis, id ubi esaetg. 
Tidebat. accedebat ordo rerum plenus artiB, actio liberalis, totuin-27g 
que dicendi placidiun et sanum genug, quodsi est optumum 
I formulü 'sa ret agelur' 



mit unmittelbarer Anwendang der 
eifentiichen Bedentani;. 33. — pler. 
trajul. or. 134: verbomm lumiiui 
attigimlu, guibui lic aöundabil, 
ut verbuta ex ore nitltum niri aut 
alegant aut grave txeal , ex om- 
Tiigue genere frequentüiumae tra- 
IttHonet erunt. — loluia, locker, 
ohne VerbiadUDg-. HO. — nacdifft. 
ist noter nee vero nntergeordDet. 
— aperte. or. 229: na verba Irai- 
eiamiu aperte, quo laeliut aui 
eadal auf volvalur oratio. 



, 33. 






ler quoi diiieritur, eonveniat, 
quid Sil id de quo ditteratur. Gai. 
lügt. IV 131 : laepe ex una eadem- 
que obligatione aliquid iam prae~ 
ttari oportet, aUquid in fittura 
praeitatione ett. ei ergo vellmiu 
idqvidem, quod praeitari oportet, 
petere, et in iudicium dedueere, 
flilurant vero obligalionis prae- 
tiationem in integro reliaquere, 
neeeste est, ut cujn hac praescri- 
ptione agamue: 'ea rei agalur, eu- 
'— rei diei fuif. — formula die 
geschnebeneFaggung, in welch« 



276. axnp- 141. .._.„ „ „, 

134: reKqua ex eolloeaUone vor- dieKlageangebrachtveri 

boTum quae tamuntur quaii lu- 195. p- Roac. 

mina magTottn adferunt omatum 

oraHoni; lunt enim timiUa Ulii, 

quae i n amplo orn atu icaenae 

aut fori appellanlur iniignia , 

non quod lola amenl, sed quod 

»xeellant. dear.III96: ut eon- 

tperäa eil (oratio) quaei verborum 

tententiantmguB ßaribui, id 



24; 



iura, tunl fomtulae de omnibui 
rebus eomlilutae, ne quii aut in 
genere iniuriae aut ratione aetio- 
nii errare possil, expresiae $unt 
enim ex uniut cuiusque damno 
dolore incommodo calamitale in- 
iuria publicoe a praetor e fyr- 
mulae, adjuai privata lii aeeom- 



ium, ut rint quasi in ornatu 
ditpoiita quaedam iniignia et 
lumina. — qua de TS ag. top. 2E, 
9G : quae ex statu contentio effi- 
eitur, eam Graeci KQivSfavov vo- 
canl; mihi placet id, quoniam 
quidem ad te (den Rechtagelehrten 
Trebatina] icribo, 'qua de re agi- 
btr' vocari; Tgl. or. 116: illud in 
quo quasi aertamen est contro- 
versiae, quod Graeee x^ivo/avtv 
dieilur. de fin. 11 2, 3i praeseri- 
bere primum debet, ut quibuidam 
Bnitat. t. lad. 



p.» 

V 26, TS: si est quisquam, qui 
acute in eausii videre soleat, qua» 
res agatur, iiesprofeeto tu. Öieac 
Stelle leifft maleich das«, wollte 
maa mit Koch mr id ubi esset lesen 
aeuHssime, aach agalurohat illud 
geleaen werden pOgst«. 

276. ^uo^iMtofif.erfihrtdarch 
sed eine ESnBchrlDknng. — hoe 
dicendi genere. — liberalis, wie 
sie einem gebildeten Mann ziemt, 
frei nnd ungezwungee, ohne Ueber- 
treibnng. — sanum. 51. 278. 2S4. 
II 



T,Google 



163 



BRDTDS. § 216. 217. 



Buaviter dicere, nihil est quod melius hoc quaerendum putes. 
sed cum a Dobis panlo ante dictum sit, tria videri esse, quae 
orator efficere deberet, iitdoceret, ut delectaret, ut moveret: 
duo summe tenuit, ut et rem illuatraret disserendo et animos 
eorum, qui audirent, devinceret voluptate ; aberat tertia illa laus, 
qua pennoreret atque incitaret animos, quam plurumum poll«^ 
diximus, nee erat ulla vis atque contentio: sive consilio, quod 
eos, quorum altior oratio actioque esset ardentior, furere et 
bacchari ^rbitraretur , sive quod natura non esset ita (actus , sive 
quod non consuesset, sire quod non posset hoc unum illi, ä 
Znnihil utilitatis habebat, abfuit; si opus erat, defuiL quin etiam 
memini, cum in accusatione eua Q. CalUo crimini dedisset, sibi 
eum venenum paravisse idque a se esse deprehensum seseque 
chirographa testlflcationes indicia quaestiones manifestam rem 



— ante. 185. — debertt, weil der 
Gedanke, obwohl et allgemein gü1ü([ 
ist, ils ein lueh in der Vei^iagea- 
heit gedachter oder lusgeeprochner 
Torgettieea wird, de or. II 353; 
[Simonidet) ineeniite ftrtur or- 
dinem tue maxumt, qui mtmariae 
lumen adferret. — dUter. 118.— 
laui lobenswerthe Eigenschaft. — 
dixim. 198. — atque cont. statt 









treten dieverba sentiendi etdecU- 
randi anstatt des von ihnen ab- 
hingigen Verba selbst in den Con- 
iuocUv; durch eme Art Altractiou 
sind dann auch die folgenden Verba 
etttt, coTuuettat, poitet in dea Gon- 
iunctiv gesetzt — altior. 66. — 
quod non pouet ist allerdings noch 
etwas anderes als quod natura 
non eilet iCa facl/u. IMeses weist 
auf die natürliche Anlage hin, welche 
zunächst und Torwiegend die Rich- 
tung besünimt, obwohl Uebung 
{eontueludo) auch einem Mangel 
derselben einigermassen abhelfen 
kann; non potie bezeichnet über- 
haupt das Unvermögen, es habe 
einen Gnmd welchen es wolle. Es 
umfasgt also die beiden Torausge- 
gaagenen Glieder als das allge- 
meinercj dann aber konnte es nicht 



nachstehen, sondern nur, wie Sauppe 
wollte, vor Hoeguod nal. — eon- 
lumel, so dass coniilio und non 
poiiei sich entSprüchen, die beiden 
anderen Glieder untergeordnet das 
non potie erläuterten. Da aber die 

auch hier anrchgeführt ist, wird 
man den Salz richtiger mit Walch 
streichen. 

377. Q. Gaüim wurde der Be- 
stechung im J. 690 (64) angeklagt 

— paraviiie, der Inf. statt quod 
wie nach Analogie von arguere und 
iniimulare oft bei cnminttri; p. R, 
Am. 44 1 id odio factum erimina- 
rü; ofr.IU79: Melellum erimine- 
tu* alt ballum duoere; p. Sest. 
133 E. Phil. II 3. — indicia sind 
im Ge^enaati gegen die sicheren 
Zeugnisse die WE^rscheinlichkeils- 
beweise, Anieigen, mögen sie nun 
von Personen hiuterbracht sein oder 
aus den Umstünden hervoi|;ehen. 

— quaetCio, das stehende Wort von 
den durch gerichtliche Untersu- 
chung, auch Tortur gewonnenen 
Aussagen der Sklaven; z. B. p. 
Gluent 182: quaeiUo devirimorl« 
kabebatur, et de quibvt lervilT 
166; iam vidtlii, illam «efariam 
muUerem kane ficlam quaeiHonem 
conieripiiiia. — manif, rem def., 
mit einem Wort, den durch alle 



T,Googlc 



BRUTUS. $ 277-279. 



163 



deferre dlceret, deque eo erimine accurate et exquisite disputa- 
visset, me in respODdendo , cum eseem argumentalus quantum 
res ferebat, hoc ipsum etiam posuisse pro argumento, quod ille, 
cum pestem capitis eui, cum indicia mortis se [comperisse mani- 
fegto et] manu tenere diceret, tarn solute ef^isset, tarn leniter, tant 
oscitaster. 'tu istuc, M. Calidi, Disi ßngeres, sie ageres? priie-STS 
sertim cum isla eloqueutia alienorum hominum pericula defen- 
dere aceiTume soleas, tuum neglegeres? ubi dolor? ubi ardor 
animi, qui etiam es infanlium iugeDÜs elicere Tocea et querellas 
solet? n Ulla perturbatio animi, nulla corporis; non frong per- 
cussa, son femur; pedis, quod ininumum est, nulla supplosio., 
iiaque tantum abfuit, ut inflammares nostros animos: somnum 
isto loco rix tenebamus'. sie nos summi oratoris vel sauitate 
Tel vitio pro argumento ad diluendum crimen usi sumus. 

Tum Brutus, atque dubitamus, tnquit, utrum ista 8aaitas3T9 
fuerit an Vitium ? quis enim non fateatur, cum ex omnibus ora- 
toris laudibus longe lata sit maxuma inüammare animos audien- 
tium et, quocumque res postulet modo , flectere , qui bac virtute 
caruerit, id ei quod maxumum fuerit defuisse? sit aane ita, in- 81 
quam; sed redeamus ad eum, qui iam unus restat, Hortensiumj 



anfgeziblten BeweiBmittel offeakuo- 
digen Thatberiind dem Gericht vor- 
legen. — aecur. et exq., 2S3. — 
poiuiite. de or. Q 214; argumen- 
tum, timulatgue potittmt eil. — 
ind. mortit, natOilich paratae. — 
totut», hier 'ohne Erregtug' im 
GegeQEatx lu eontentio, 225. Vgl. 
113. 



^entia taum pericutvm ntgiege- 
ret, praeMerlim cum ab'ma acer- 
rume defeniere toleat? — infant. 
(90. 108. 305.) . . vocet, ein Oiy- 
moriiD. — perlwb. 200. — - ß-ont. 
ßoint. XI 3, 123: femuT ferire, 
quod AthmiU primu» feeitte er«~ 
ditur Cleon, et utilalum eil etin- 
äigtianlet deeet et eaeitat audito- 
rem; idque in Calidio Cicero de- 
lidtrat: 'non from' tnquit 'per- 

licet, dt fronte diiientio. — lup- 



plotio, 141 . — tantum abftät ut..; 
: V. ttneb., die geltenste Form; 
de &a. 11 54 : qui occullut dicitur 
tanttan abetl ul te indicel: per- 
ficiet etiam ut dolere . . videatur; 
V 57: qua in vita tantum abeit 
ut voluplatet contectentur ; etiam 
BUriu . . perferunt; ad Att XÜI 
21, 5: t. abtrat ut binoi {librot) 
leriberenl: via tingulot eonfeee- 
runL Natürlicher erscheint iina die 
nmgekehite Steltang in Form eines 
Epiphonems (t. v. feneb.: lantab- 
fliit ul; z. B. ad Att VI 2, 1); 
vei^eicfas weise die faänfigsle, aber 
inimertiiQ viel weniger hSufig als 
man gewöhnlich meint, ist die der 
UnterordDung des das Wirldiche 
angebenden Gliedes durch uf {l. ab- 
fuil ut . ., ul . , leneremut). — 
pro arg. Die Aeusaerung ist sehr 
bezeichnend IQc das advokstische 
Element in Giceros Beden. 

279. itta nt auch hier nicht — i 
baee sit, sondera auf das von Ci- 
cero 27S bemerkte lurQck weisend. 
11* 



T,Google 



Iß4 



BRUTUS. 5 279—281. 



tum de nobismet ipais, quoDiam id eüam, Bnite, postulas, pauca 
dicemus. quainquain facienda mentio est, ut quidem mihi vi- 
detur, duorum adulescentium , qui si diutius Tiiisseot, magnam 

Moessent eloquentiae landem consecuti. C. Carioaem te, ioquit 
Brutus, et C. Licinium Calrum arbitror dicere. 

Recte, ioquam, arbitrarie; quorum quidem alter ita facile 
soluteque verbis rolvebat satis interdum aculas , crebras quidem 
certe sententias , ut nihil poseet omatiue esse, nihil expeditius. 
atque hie parum a magistris institutus naturam habuit admira- 
bilem ad diceDdum ; industriam noD suat espertus, gtudium cerle 
fuit. qui si me audire roluisset, ut coeperat, bonores quam opes 
coQsequi matuieset. quidnam est, inquit, istuc? et quem ad 

SSimodum distinguis? hoc modo, inquam. cum bonos sit prae- 
mium virtutis iudicio studioque civium delatum ad aliquem, qui 
eum sententiis, qui suffragiis adeptus est, is mihi et honestus et 
honoratus videtur. qui autem occasione aliqua etiam iaTltis sub 
civibus nactus est ünperium, ut iUe cupiebat, hunc nomen hono- 
ris adeptum , non honorem puto. quae si ille audire voluisset, 
maiuma cum gratia et gloria ad summam amplitudinem pcrre- 
nisset ascendens gradibus magistratuum, ut pater eius fecerat, ut 
reliqui maiores, dari viri. quae quidem etiam cum P. Crasso 



— pottulat. 232. — u( quidem, 
195 A. 

280. C. Scribonim Curia (218; 
Sohn des 210 g«nsanlen) wir ata 
Quaeetor im J. 701 (53) ia Amgq UDd 
trat 704 (50) als TribuD, mit Schqt- 
den überhäuft, für CSaar auf; im 
folgenden Jahr fiel er als Legat Gi- 
aara gegen Jalia in Afric« (b. civ. 
n 23—44). Vellei. 1148,3: Curia, 
vir Ttobilii tloqutm audax, tuae 
aiienaeque tt farhmat et pudici- 
lia» prodigui , kamo ingeniotu- 
lime neguam el facundui mala pu- 
btieo, ouiut anima neque opet ullaa 
neque eupiditalet tufficerepotienl. 
^~ aller. Hierauf folgt in den Har. 
quod veritimÜe dixiiiat; offenbar 
ein ungehöriges Eiascbiebael. — 
lolule. 173.— volv. 246. or. 229: 
na verba Iraieiamut, quo maliut 
aut cadat out volvalur oratio, de 
Ol. Ql 182. — induitria, geord- 
neter Fleisa; studiam, Eifer, wie 
er mdateng mit dem Talent Ter- 



bnnden zd aein pflegt. 240. 252. 
272. \Üi.~ quidem carte, vgl. 13. 

— coeperat. Noch aind Ciceros 
Briefe an Ihn vorhanden, ad faa. 
II 1—6. — quemadmo^an ateht 
seltener in der directeu Frage; p. 
Boscio com. 55: li non religuit, 
quemadmadum HS GCCI033 ab eo 
potlea axegiiäf vgl. p. Seat. 122. 
EU Verr. IV 68; ungenau EU.- 
Seyßert § 305 A. 4. 

2S1. tententiii durch daa ausge- 
aprocheae Urteil (iudicio), tuffra- 
giii durch die günstigen Stimmen 
bei der Bewerbung (rturfio). — 
hon. Liv. 36,40,9^ hoc Htulo la- 
tii honestant htmoratataque P. Sei- 
pionii Natieae imaginem fore. — 
imparium, 2S2 m.; zugldch ein Sei- 
tenhieb anf Caesar. — pater. 210. 

— eum . . cum . . cum dardians 
nicht gemiedene ZnaamtneDatellnng. 

— P, Liciniut Oraiiut, jüngerer 
Sohn dee TriuUvir, bewies dch 
tapfer und einsichtig ala Bcf^ls- 



D,o,i,7.<iT,Google 



BRUTUS. $ 2S1. 282. 



165 



baber unter Caesar in Gallien vom 
J. 6S6(5B) an; führte später aeiuem 
Vater nadi Syrien Reilerei zn and 
fiel in tapferem Kample gegen die 
Parlhei bei Carrae 701 (53). — 
amic. PlDl.Gnisa.J3: nÖTcltoe^v 
fiialLöyce »ttl yiilo/ux&ije t^^fritro 
VOV Ktxd^tovoü o UTB xai avfifura- 






M. F., cum ioitio aetatis ad amicitiam se meam contulisset, saepe 
egisse me srbitror, cum emn vehementer hortarer, ut eam laudis 
Tiam reclissumam esae diiceret, quam msiores eiuB ei tritam 
reliquisseut. erat eoim cum inslitutus optume tum etiam per- 2% 
fecte * planeque eruditus, iueratque et iogenium satis acre et 
orationiB non ioelegans copia, praetereaque Gioe adrogautia gravis 
esse fidebatur et sine segnilia verecundus. sed huuc quoque ab- 

Zuatandekomniea der Parataxe er' 
slrebti alsdanD treten », id, eiu* 
vor die äbrigen Casus (eiu* aber 
nach t(, iä); auch kuiut vor die 
Ton hie. Wiehert, StUlehrep. 432 f. 
490f. 50Sf. Wie 281 » meam2n. 
331. 3. 282 E. 133. 268 — hier- 
nachist IT te hto geschrieben — ; 
d^egen 231 per not hie ttrmo 
tuus; die zahlreicheq Abweichuagen 
sind durch grammilisehe, logische, 
rhetoriache, rhythmische (204) 
Gründe bedingt; z. B. 164 hätte 
pro fuo Uta ordine dieunlur die 
falsche Verbindung ord. die, ver- 
anlasst; 2 sollte frufe, nicfatnoM«, 
197 hoe, 328 nru, 332 dupl«!e a. 
eoitHne, 187 quid . . cur hervor- 
gehoben werden; s. 226. DerGrtmd 
läast sich in vielen Fällen natür- 
lich nicht mehr angeben. Vgl. 20. 
lao. 296. 189. 324 E. 301 g.E. 
2S6I11. m 304; 207. 226 g. E. 212. 
2I4m. 211. 302m. 221. 318; 19. 
22. 25. 30. 46.41m. 53 g.E. 62A. 
u. s. w. ; zu 186. Drei u. mehr 
Pronomina stehen zusammen 323ii). 
327 E. 291. 147. 64. 67. 105. 113. 
330 m. 311; 19 Ä. 131. 292m. 296. 
332; dagegen 321 ted ea vaUlu 
iUo orationit quo eontueverat. 

282. ituHi. id fam. Xlll 16, 1. 4 
beiwt ee von Apollooius, eioem 
Fteigelaasenen des P. CraasDs; »ral 
et tludioiut Cratti et ad aitu op- 
tuma ttudia vehementer aptui. 
doebttn AoiRi'nnn cognovi et *tU' 
diu oplumii deditum idqae a 
puerof valet ingenio, habet utitm. 
— perfecle. Ea fehlt ein Wort wie 
doetu* od. UiqI. — abt. aetl. de 
leg. II 9; ne aeitut not conMafu- 
dätii abtorbeat. de or. Ul 145. p. 



idXos Si 
tor jroT^pn ntlaas fliov hteiri' 
aev. ad hnt. V 8, 4; hoc magit 
tum Publio dedilut, quod me, 
quamqaam apueritia tua tanper, 
tarnen hoc tempore maxume ticut 
allertcm parenlem et obterval et 
diligil. Xlll 16, 1 : P. Oaitum ex 
omni nobilitata adoletcente dilexi 
pluvjtmum etdeeo cum ab ineünte 
eiat attate bene aperauittem tum 
optume exittuatare coepi ex eil 
iudiciit, quae de eo feeerat. Um 
so aofisllendet ist das kalte und 
herbe Urleil dberihn, dasimGraDde 
anf Caesar zielt und Grassus unver- 
dient trifn, der wohl kriegerischen 
Math und Eh^eiz gezeigt hatte, 
aber kein nnteitiges Streben nach 
dem Imperium , indem er ja nnter 
Caesar und seinem Vater diente. 
— BitM «. Wie der Lateiner über- 
haupt Pronomina und Pronominal- 
adiecliva zusammenzastelleD liebt, 
so ist auch die Parataxe von ver- 
sdnedenen Casus desselben Prono- 
mens (ausgenommen bei ipte, 84 E., ' 
und itte) geaecht worden. 296 n> 
ea, 69 AÜäu Aie,252 da hoc kuittt ; 
m quae quibut ; 173 m.; (anderer 
Art 11 m.); eitu ei de or. U 352. 
Was die gegenseitige Stellang be- 
trHit, ao wud in erster Linie das 



T,Google 



106 



BRUTCS. § 2B2. 383. 



sorbuit aestU8 quidam ingoUtae adulescentibus gloriae; qui quia 
oavarat miles operam imperatori, imperatorein se statim esse cu- 
piebat, cui tnuDeri mos maionim aetatem certam, sortem incerUm 
reliquit. ita graTiasumo suo casu, dum Cyri et Alexandri similis 
esse voluit, qui suom curBum iraoscurreraDt, et L. Crassi et mul- 

^torum Crassorum iuventus est dissimillumus. 

^ Sed ad Calvum, is enim oobis erat propogitus, revertamar: 



SesL 13 E. — iiuoUtae: sie sind 
dcDBahm nicht gewöhnt u.kSanen 
ihn de»hilb nicht veiira(;eD, — im- 
ptratori, Caesir. mihi bezeich- 
net im Gegensatz hierzu den Unter- 
gebenen jeden Grades; ebenso 
Pornp. 28. — imp.,imp.; bo häufig 
die ZuesmmeDatellnDg venchiedener 
Casus eines Wortes in demselben 
Satie igt, so selten ist sie bei Sälien 
TDD verschiedener Ordnung-; hier 
scheint sich die Parataxe Tast gaat 
anf Verbalfonnen zn beschrinlien. 
Wiehert, a. a. 0. p. 476. Vgl. 9S 
filio filiam. — aslal. - lorl. Das 
imperium konnte nur der baben, 
welcher suis aaspiciis Krieg führte, 
aUo einen der hSheren Magisirate 
brjileidele, deren Erlangung an ein 
beatimmtea Alter gebnaden war; 
daiu kam dann das Looaen um die 
ProTinzen, Ton deasen Ausfall es 
abhing, ob einer imperator wurde 
oder nicht. SieBCr raoi maiorvm 
war nameotlich in neuerer Zeit oft 
verletzt, z.B. beim Pompeina (Tgl. 
Gkeros eigene AuseinaDderaetznng. 
de imp. Pomp. 60 f.|, allein keinea- 
w^a zu Ganstea des P. Crassna. 
— Cyri et Alexandri, wegen des 
Krieges im Orient genannt, an des- 
sen Unternehmung P. Craasus un- 
schuldig war. — transeurrere, 
raacb, ohne Aufenthalt an machen, 
durcheilen, 

283. C. Lieiniut Calvut, Sohn 
des G. Licinius Macer (!3S), geb. 
672 (S2) , erwarb sich schon 699 
<65) durch die Anklage dea Vati- 
nina grossen Buhm. (Tac. dial. 34; 
faUnium eü orationibut iiueeutut 
eil, quat hodie qaoque tum admi' 
ratione Ugimut), starb aber aehr 



jnng im J. 706 (48). Er war der 
vertrante Freund des Gatullus und 
Dichter wie dieser in einer Bich- 
tung, welche damals Ton der zier- 
lichen und gelehrten Kunst der 
Alexandriner ans gebend sich im Ge- 
genaati gegen die althergebrachte 
Weise gellend machte, mit vielem 
Beifall aerJunaeren und nicht ohne 
Widerapmch der Aeiteren. Von 
ihm werden Liebes- und Spottge- 
dichte, sowie ein längeres Gedicht 
/o erwähnt. Auch in der Bered- 
samkeit schlng er eine der durch 
Cicero herrschend gewordnieD ent- 
gegen gesetzte B ich tong ein, welche 
dieser hier, wie schon frSher (67 ff.) 
und auch aonst bekämpft. Vgl. Eiol. 
p. 8 u. Seneca controv. VII 19, 6: 
Cabiut, qui diu eum Cicerone ini- 
guitiimam Ulem de priiteipatu ha- 
6uf(. Cicero urteilt nämlich über 
ihn ad ram.XV21,4: genuiqaod- 
dam eequebaütr, in quo iüdicio 
lapiut, quo valebat, tarnen atte- 
queialur, quod probaret. vmlta» 
erant et reeondUae litttrae, vi* 
non erat. Quint. X 1, 116: ett «( 
lancta etgravit oratio et eattigata 
et frequenter vehemüm quoque; 
irnilator auiem ett Alticorum 
feeitque ilU properata mori in- 
iuriam, li quid aäiüolunu [nbi, 
non ti quid delracturtu] fuiL — 

aecuraäiu: er fdite an seinem SUle 
um sowohl die Form dem Inhalt 
möglichst genau anzopasaea (so dass 
der letztere aufs Klarale in ihrznm 
Aosdruck käme], als auch den &bb- 
dmck mit sich selbst in HaruMmie 
in bringen (i. B. durch das Borg- 
fältige Beachten des Bildlichen In 
der Rede, dnich das Vermeiden 



T,Goo(^lc 



BBUTÜS. § 383—285. 



167 



qui orator fuit cum litteris oiiditior quam Curio, tum etiam ac- 
curatiuB quoddam dicendi et exquisitius adferebat geous; quod 
qaamquaai scienter eleganterque tractabat, nimium tarnen inqui- 
rens in se atque ipse sese obseirans metueosque ne vitiosiun 
coliigeret, etiam verum saoguinem deperdebat. ilaque eius ora- 
tio Dimia religioae atteouata doctis et attente audieotibus erat 
illnstris, a multitudine autem et a foro, cui nata eloquentia est, 
devorabalur. tum Brutus, Atticum se, inquit, Calms noster dici284 
oratoreni rolebat: inde erat ista eiilitc^, quam ille de industria 
coasequebalur. dicebat, inquam, ita; sed et ipse errabat et alioB 
etiam errare cogebat. nam si quis eos, qui nee inepte dicuot' 
nee odiose nee putide, Atlice putat dicere, is recte nisi Atticmn 
probat neminem, insulsitatem enim et insolentiam tamquam in- 
aaniam quandam orationis odit, sanitatcm autem et integritatem 
quasi religtonem et verecundiam oratoris probat, faaec omnium 
debet oralorum eadem esse sententia. sin autem ieiunitatem et28fi 
siccitatem etinopiam, dummodo sit polita, (him urbana, dum 
jedes Wortes, das einem anderen 
Ton tnsehört). — luvt — ad/erebal 
ist nicht genau in der Construclion 
geblieben, or. fliil hätte ent- 
weder hinter emd. stehen sollen, 
oder es wlre fSr adferebat ein Part, 
erfordert worden. — lang. : hienu 

Sehßrt aaeh vitiotum, 68. Tac. 
iai. 18: legiitit utique et Cahi 
tt Bruti ad Ciceronam miiia* »pi- 
itulai, ex quänie faeiU eil deprt- 
htndarü, Calmm quidam Cieeroni 
vitum extanguem tl aridttm , rur- 
tu$ Cieeronam a Calvo mal« uu- 
^tie tamquam lOlulum et enervem. 
— traelabat, handhibte. — reUg. 
or. 8, 25 : Attieorum reUgitmi ein» 
ttmiret orator, nullum veriiwn 
ituolent, imtimit odionim j/onero 
attdabal. 9, 28; AUteomtn. aurai 
lereltt et religiotae, — alten. Aiet, 
ad HerenD. IV 8, 11: altentiata 
eil (oratio), guat dnaitta ett tu- 
quo ad taitatUeimam pari con- 
tuetudmiat termonit. — Tac. dial. 
2S: a*lrieti«r Calvtu. Apaleios 
(apol. 9&. p. 689} schreibt ihm ar- 
gutiae XQ (167). — doeUi. 141. — . 
iUtulrü, 262. — Tiala, ihrem Wesen 
nach beiümint, — devoraref im 
Reisshimgn hloDDtenehiingep, wo- 



bei es auf den Geschmack niebt 
ankommt, also ohne Anfmerksam- 
keit und Einsicht für das einzelne 
geniessen. 236. 

284. Aitieum. or. 7, 23: itaqva 
motiendi nobii nml n, guorum 
Mrmo iiaperilat incrabuil, qui aut 
diei 1» detiderant Atticot aut ipii 
Attiee volunl dieare. de op(. gen. 
or. 4, 1 1 : nonnullorum termo iam 
inerebuil, partim te iptot AlHce 
dieere, partim neminem noitrum 
dieer». — oralorem ist hier wohl 
zur Veihälnng eines Miss*er«tSnd- 
niases tDge«etztj nöthig war ta 
nicht. — coTUs;. 197. 287. — oKm, 
aach Brntns; Eial. p. lt. Noch 
Qniatilian sagt (X 1, 115): invent, 
qui Caivum praeferrent omnibui. 

— errare. or. T, 24: ted lamtn 
«Ol optumo itudio, iudteio minut 
firmo praedilot docere, quae'iit 
propria laut AtHcorutn, non ali«- 
num puto. — inapt», ohoe Urteil, 
geschmacklo« , 207. 227. de or. n 
17; od., pedantisch; puL affeclirt. 

— lamq. t. quandam. 2S9. — ora- 
tionig . . oratorit hier nicht im fie- 
gensati wie 91 A. 

286. tleat. 201. _- 
insoweit, ftix^t t«di 



T,Google 



;. f 28fi. 286. 

elegans, in Attico genere ponit, hoc recte dumtaxat ; sed quia sunt 
in Atticis alia aliis meliora, videat ue ignoret et gradus et disai- 
militudines et vim et varietatem Atticorum. 'Atticoa', inquit, 
'volo imitari'. quoB? nee enim est unum geous. nam quid est 
lam dissimile, quam Demostbenes et Lyaias? quam eidem et 
Hyperides? quam honim omnium Aeschiues? quem tgitur imi- 
taris? si aliquem, ceteri ei^ Attice nou dicebant; si omnis; qui 
potes, cum eint ipsi djagimillumi ioter se7 in quo illud etiam 
qaaero, Pbalereus ille Demetrius Atticeae dixerit? mibi quidem 
ex illiUB orationibus redolere ipsae Albeuae videntur. at est flo- 
ridior, ut ita dicam, quam Hyperides, quam Lysias : natura quae- 
^dam aut Toluntas ita dicendi fuil. et quidem duo fuerunt per 
idem tempus dissimiles inter se, sed Attici tarnen; quorum Cba- 
ilsius multarum orationum, quas scribebat altis, cum cnpere 



igTtor. verkennen, Sberaehen. — 
vii rnüsele bedeuten 'Wesen'. Aber 
tucb dann ist das VerhOltDiae der 
beiden BegriSpaare ein kaum ver- 
slindliches. E. F. Eberhard n. Campe 
■(reichen deshalb tt m'm el vor. — 
inquit, nämlich der mit #i qui* vor- 
her einfefdhrte Gegenreaner. — 
untm gen. or. 9, 2S; Auieorum 
gtntraplura lunt: hiunwnmodo 
quoll tii luipieantur. putant mim 
qui horride ineulleque dieat, modo 
id eleganter enuctealegue faeiat, 
tum lolUTn Attice dicere: »rrant, 
quod lolum, quod Ailice, nonfaü 
lantur. — Demoilk. usw. 3b aq. 
— «I aliquatn wenn irfcnd einen 
einzelnen; in dieBcm Falle konnte 
quem nicht dafQi eintreten, de fato 
43: quod ti eliqua tm »ffioeretur 
tine cauta anteeedente, faUum 
Mttl ontnia fato fierij de inv. 1 
100: rw indueetttr, li alieui rai 
huiuemoii, legi, looo, urH, mo- 
numrnto oratio atfri&uafur, luie 
modo, de or. 1 129 m. Haaae lu 
Beiwg's Vorlesungen p. 341. — 
PhaL iUe Dem. 31 ; dicMlbe SteUuDS 
1^. UI 14. de or. II 9bj Phal. 
Btm. or. »2. de re p. II 2j Phal. 
allein oben 37. or. 94. vgl, or. 39. 
Brat. 316 A. 325 g. E. — red. Ut 
DngewBhnlich (S2E.) mit Alhenae 
als Sobject verbimdea, wie indieia 



redolmt p. Seat 34. — ul Ha di- 
eam, 96. — floridut, blühend, 
vom Cotorit, Plin. n. h. 35, 6(13), 
i 30: tunl aulam coloret muUri 
aut floridi; dann vom Stil. Ouint- 
11 5, 18 : floridiut genui ad aUnäa 
primar%tm aelatum ingenia magit 
aeeomoäatum. — nnf. Natnrao- 
lige. 

286. et quiäam steht hier nicht 
um eine apecielle Bestimmung 
dem Voranigegtngenen hinanznfQ- 
gen (iud iwar aoch'), wie somt 
oft nach SItsen mit af, am ein theil- 
wdses Zugestindniss zu machen, 
oft iroDisch wideilegend, sondern 
es fuhrt ein neues Baspiel ein, auf 
dessen Wichtighüt quid^n auf- 
merksam macht. Der Anschlnss ist 
sehr lodier. — Ckaritiu». Qiunt. 
X 1, 70: nee nihil profeelo vida- 
rtint, qui oratiuut, quae Chariti 
notnini aädieuntur, a Stenandro 
Moriplat putant, — mult. or. 178. 
246. I " ■ "- 
fabul 

29, \ : vetulam tone ot mtUiwtun 
nuptiarum. — Dtmoeharet, dn 
Mann von patriotiseber Geönnung, 
tüchtig als Stastunann und Fdd- 
herr, seiner derben Freimälbigkäl 
wegen Tfofftiwiaanie genannt, starb 
hochb^ahrt zwischen Ol. 125, I 
(280) and 127, 3 (270). Er wird 



T,Google 



BRUTOS. § 2 



169 



nderetur imitari Lysiam ; Demochares autem, qui fuit DemoBtheni - 
gororis fllius , et oratiooes scripsit aliquot et earum rerum bi- 
fltoriam, quae erantAlhenis ipsiue aetate gestae. Don tarn historico 
quam oratorio genere perscripsit. acCharisi roUHegeüas esae si- 
miÜB, isque se ita putat Atticum, ut veros illos prae se paene agre- 
stis putet. at quid est tarn fractum , Ism tninutum , tam in ipsa,S87 
quam tameo consequilur, conciauitale puerile? ['Atticorum si- 
miles esse volumus'. optume; suntue igitur hi Attici oratores? 
Sjuia negare potest? hos Imitamur'. quo modo, qui sunt et 
iuter se disGimiles et aliorum?] 'Thucydidem' , iuquit, 'imita- 
mur'. optume , fii historiam scribere, oou si cansaB dicere cogi- 
tatis. Thucydides euim rerum geatanim pronuntiator slncerus 
et grandis etiam fuit; hoc forense concertatorium iudiciale a'on 
tractavit genuB. orationes autem quas ioterposuit, multae enim 



seiDCT redneriscbcDDarsCellang nach 
von Cicero (de or. I[ 33, 95) mit 
DemetriuB zu dem moUiut ae re- 
tnittiu» gtntu (rerechaet. — De- 
motlkeni. 39 m. 26S. 192 m. — 
Higntai au« }H»%at»n, «U ttedaer 
vdA G«*chichtBchreiber ■em«r lU' 

![läch pomphaftCD und doch kleio- 
Ichco Maniei wegeo vetrufen. Dw 
Verf. der Schrift ittoi vi/iovt 3, 2 
SiRt TOD ihm aod einigen ihm ihn- 
liehen: noXiaxoi yap ivd^nnfiäy 
iavtoli SotioiivTse oii ßaxxßvovatv 
älia tltt^/rvaiv. 

287. fraeL min. gehackt, ar. 67, 
336 : mtmtroKtm emaprahmuiontm 
jnmarte fugimt Hagatiat, dum 
iUe quo^t imitari Lytiam voll, 
allerum pamie DtntatlliMtem, $al- 
Itl ineidmtt perHouliu. 69, 230: 
illo vitio, quod ab Stgmia maxitma 
flitxil, inft-ingmdit eoneidmtdUqu» 
nvmtrii in guodäamgntta aiiee- 
' n incidttnt. DiOD. Hai. de com- 
.. *erb. 18 p. 244 Seht; mv 
l ngätit xt Kai TtXnrtaios H>i 
/a^ae oMayvtii ae^fari/t'lfyijafas- 
inif av mm etS' ort j^ Uyew, 
nbrifov Toaavn; nri^i avrbv tje 

Voyofiv, ofTwA ftffiv tiftveit § 
ayvße ^v9fMl, ^ xovtcvr^ ^»oßlä- 
ßim xal itafttöfä räv ^ptväv, 
am Mira roiis M^tmvilbtnTa 



Ci, 



h>v nti^Qfuu. Tgl. 4 p. 58. — ta- 
mrni, weil man bei der pueriUtat 
kein beabsichtigtes Streben der Art 
and noch weniger ein Erreichen er- 
warten sollte. 309. — eoniBj. 197. 
~ hat d, i. Atlicoe. — imitamur . , 
ditiimilet ist bereit« 235 gesagt; 






r Re- 



japitnlition zu thun haben, die frei- 
lich sehr abrupt angeschloasen wäre. 
Welchen Sinn aber soll man in el 
«Horum aocheo? Dasa sie von an- 
dern rerechieden sind, versteht sich 
von selbst; and hier kommt es anr 
aatihr gegen sei tigesVerfa&ltaiss 
«n. Wshrachelnliehitt.4/f. — aj. eine 
Inhattsgabe des Vorhergeheaden. 
TAue, fm. scbliesatBichgoan; ab« 
diese ahmen wir ja ^bi nicht nach, 
sondern den Thukjdides. — inqtät. 
285. — Thac. or. 9,30: aetn aii- 
l»m aliqui i» Tkveydidiot at*e pro- 
fiUntur, novum quoddem imptri- 
torum et inmiditum ftntu. Tku- 
e^didet reM gtitai tt bella narrat 
et proelia graniter tone »t pret», 
eed nihil ofr to tramferri poleel 
ad foramem unan et pubhtmn. 
iptae illaa «onh'onw ita mulloM 
habent tbieurat abdilatqu» tarir 
ttntln vfx vfititellegantar, quod 
etl i» oratlone eitUt vithait vel 
■ MHMrteforiuR, itia- 



T,Google 



170 



BRUTUS. § 281. 388. 



sunt, eas ego laudare soleo; imitari neque poseim, si velini, nee 
velim fortssfle, si possim. ut si quis Falerno riao delectetur, aed 
eo nee ita novo ut proiumis conauUbus natum velit, nee rursus 
iU vetere ut Opimium aut Anicium consulem quaerat — atqui 
hae Dolae sunt optumae, credo, sed nimia vetustas nee habet 
eam quam quaerimuä suaritatem nee est iam sane tolerabilis — 
USduid igitor qui hoc sentiat, si is polare velit, da dolio sibi taau- 
riendum putet? minume; sed quaadam sequaUir aetatem. sie 
ego istis censuerim et novam istatn quasi de musto ae tacu fer- 

deriur, so wie 7111 hoe tantiat itn 
Vordersatz recapitnlirt; allein die 
GonatructioD wird geändert, indem 
Cicero hier den in einen Fragesitz 
eiagekleidctCD Nachuti eintretea 
liaat, weicher eigentlich erat mit 
liB, den zu Anfing stehenden ut 
entsprechend, beginnen konnte. B«- 
gelmägsig wäre geweaea; ut, li 
quü Falamo tn'no delBCletur, — 
non de dolio tibi haariendinft ptt- 
Ut, tic «go ctniuerim. AlleiD wie 
dag Gleichniai ansgerührt ist, war 
die ursprünfliche Anlage ohne Pe- 
daDterie und Verworrenheit nicitt 
auszuführen! das Anakoluth ist le- 
beDdiger und deutlicher. — lantiat, 
TOD der Ansicht, dem Urteil, be- 
landers in Geedimacksgachcn. '— 



ISm.) als Ol 



'was nun . , betrißl, au . . — (Bu- 
lgare - imitari. Hesiod. op. 613: 
VTj' Üi/Tit' atviiv, /teyäkjj 8' M 
<pooTla 9ia&ai. Verg. georg. II, 
412: laudaio ingtntta rvra, par- 
vHm coHlo. — pom'n. Gotg. Pal. 
p. 187: inrn yä^ ßaviti&til tiv- 
■«iHTv Bv ovrs Swäfovot ißovXi}- 
9rsv.— Fat. Plin.n. h. 23, 1,(20): 
§ 34: Falamum nee in novitate 
n»e in nimia vttutlate corpori 
lalubro ut; tntdia »tut attai a 
xv annitincipil. — Opimium. 128> 
Plin. 14,4,(8)556: anno /ittl(cla- 
rilat) omnium gentrum bonilata 
L, Opimio cot.; ea eaali lempfriei 
fiiitil — coeluram vocattt - tolit 
opare nalaU vriii*DCXXXlIHl2l), 
duranique adhuc vina ea ducen- 
tit ftra aniät, iam in ipeeiam ra- 
daela aellii atpari,- eienim haae 
nalura vinii in vetuitala all, nee 
potari per t» quaant, ti non par- 
tiineal aqua, utque in amariludi- 
n«in eario indomHa. — L./tnieitit 
Gallui, cos. 594 f 160). — eontulam, 
anf der Etiketle. — nota, auch ö- 
tuJtu, ist die Aufschrift am Fagae, 
welche Sorte and Alter des Weins 
angab, dann wie hei uns 'Sorte' ge- 
brtachtj nota Falenti bei Hons 
(c U 3, 8. sat. I 10, 24). Colom. 
Xil 19, 2: quaaeumaua vini noia 
tma eonäimenlo valat parennara 
optumam ett» «am eatuamut. 
288. igitur Dlcunt die Bede wie- 



da dolio. Der Most wurde a 
Kelter in grosse tbönnne Fiiser 
(dolia) geimtfdaftindera), in wel- 
chen er gohr. Varro de re mst. 
I 61i : muttum eonditur in dolittm, 
ul habaantui tiinum,' non prom^tt- 
dum, dum lervet naque atiam dum 

Sroeettit itn, uttil ititatm feelttm. 
ach der GänruDg wurde der Wdn 
in kleinere GeSsae (amphoraa, emdl) 
Dingefüllt [diffundart) nnd in diesoi 
aufbewahrt. — quandam, ein ge- 
wisses, hier nicht Daher lu bestim- 
mendes, angemessenes Alter. 30. 
337. adram.XV21,4:x#nu*oiMif- 
dam taquabatur, Cicero bleibt im 
Bilde und ucddI diese neoe oratio 
etat farvida, in der GihruDg {fer- 
B*ra, iafervara 316) begriffene, was 
für die bombastische, BIsmd luid 
Scbanm treibende Beredsamkeit sehr 



Dpi,7?<iT,Google 



BRDTUS. S 288—290. 171 

yidam orationem fugiendatn, nee illam praeclaram Thucydidi 
nimis veterem tarnquam AuiciaDam notam persequendam. ipse 
enim Tbucydides si posterius fuisset, niulto maturior fuisset et 
mitior. 'Demosthenem igitur iniitemur'. o di boail quid, quae-.^ 
so, DOS aliud agimus aut quid'aliud optamus ? at non assequimur. 
isti enim videlicet AllJcl ^ostri quod volunt assequuntur. ne 
illud quidem iotellegunt, non modo ila memoriae proditum esse, 
sed ita necesse fuisse, cum Demostheoes dictunis esset, ut con- 
corsus audieudi causa ex tota Graecia äerent; at cum isti Attici 
dicunt, non modo a Corona, quod est ipsum migerabile, sed etiam 
ab advocatis relinquuntur. quare si anguste et exiliter dicere 
est Atticorum, sint saue Attict ; sed in comitium veniant, ad stan- 
tem iudicem dicant: subsellia grandiorem et pleniorem vocem 
desiderant. toIo boc oratori coolingat, ut, cutn.auditum sit eum290 
esse dicturum, locus in subselliis occupetur, compleatur tribuaal, 
gratiosi scribae sint in dando et cedendo loco , corona multiples, 
iudex erectus; cum surgat is, qui dicturus sit, significetur a co* 



bezeichneDd ist Sie ist also de 
timtta, vom Host geschS^ift, und 
i^fffacu, ansdemKelterbissiD. Denn 
laeiu ist ein mit einem Rand ein- 
gefaester Behjlter für Flüssigkeiten, 
sowohl um Wasser «le aocb den 
ans der Kelter fliesseDdeu Weia 
■nfznnehmen. Colam. XU 18: ap- 
lanii luttt laeu* vinarii at tareu- 
laria. Ovid. fast. IV SB8: de la- 
cuiui praxima mutta luü. Quint. 
II 4, 9 nee mutla in laeu ttaUm 
mulera tbU: tie et annot ferent 
et vettutaU profieient — praecla- 
ram, TÖlUg geklirt, hell, im Gegen- 
satz zu dem trOben glbrenden. — 
poilvriut, weil fuUtet =— vixitiet. 
— maturior bleibt im Bilde: Tl). 
wire dann wie eine j^gere, we- 
niger herbe, gerade zam Triaken 
gerignetste Sorte. 

aS9. enim vtdel, ironisch. Catit. 
n 6, 13: homo enim vidalicet K- 
miÄu et permoättbu vocem oon- 
tulit ferre nun potuit. p. Font 9, 
19: vereöatur enim videlieel, tu 
quid apud vof de exittumalione 
tua' deperderel. enim begrOndet 
das Torachwebeode 'aber dag ist 
freilieh nas«re Sdiuld'. — adeoea- 



tif, wdehe ans persAnlichem ioter- 
esse für die Partei mit tot Gericht 
erschienen sind. — tint nach einem 
BedingnngssBtz ein Zagestindniss 
einleitend steht an der Spitze des 
Nachsalzes. Acad. 11 lOä haec n 
vobit non probamttt, tint faUa 
tane, invidiota carte non sunt, — 
ttani iudex ist dasaaf demFomm 
versammelte Volk, das fibei den 
Redner als Bolehen richtet. Ke 
Richter aassen, die ZahSrer stao- 
den. de lege agr. II 5, 13: li gui 
atmUorei in eontione tteterant. 
acad. 1147, L44: quod eoi omne$f 
gui in eontione ilabunt, extuUt 
tervat inianoi eue dicatii. Tdbc. 
in 20, 4B: antmadverat Gracc/au 
in eontione Pitonem itanlem. er. 
213: me itante C. Carba in eon- 
tione dvcil. Eine knrie politische 
Ansprache wird der sorgfältig ans- 
inarbeitenden eingehenden Gerichts- 
rede gegenüber gestellt — *a6- 
etllia, welche bei einem Gericht 
für die, welche unmittelbar da- 
bei betbeiligl waren , anfgegtellt 

290. lenbae, im Dienst der Ma- 
gistrate. — ereetut. 200. — dict. 



T,Google 



172 



BRUTUS. ( 290-292. 



rona sileDlJum, deinde crebrae assensioiies, mullae admirationes ; 
risuB, cum velit, cum relit, fletus: ut, qui haec procu) videat, 
etiamsi quid agatur nesciat, at placere tamen et in scaeaa esse 
Roscium intellegat. haec cui contiugaot, eum scito Attice dicere, 
ut de Peride audimua, ut de Hyperide, de Aeschine, de ipso qui- 

391 dem Demostheue maxume. sin autem acutum prudens et idem 
gincenim et solidum et essiccatum geous orationis probant nee 
illo graviore urnatu oratorio utuntur, et hoc proprium esse Atti- 
conim Toluot: recte laudant; est enim in arte tanta lamque varia 
etiam huic minutae subtililati locus, ita fiet, ut noo omnee, qui 
Attice, eidem bene, sed ut omiies, qui bene, eidem etiam Attice 
dicaot. sed redeamus nirsus ad Horteusium. 

^ Sane quidem, iaquit Brutus; quamquam isla mihi tua fuit 
periucunda a proposita oratione digressio. tum Atticus, aliquo- 
tiens sum, inquit, conatus, ged interpellare nolui; nunc quoniam 
[iam] ad perorandum spectare ridetur Bermo tuus, dicam, opinor, 
quod sentio. tu vero, inquam, Tite. tum ille, ego, inquit, iro- 



lil, wegen «oto. — flttu$. Bei den 
TonCicuDgemeinhlaäg verwandten 
und BchOD TOD ZeilgenosseD ver- 
spolleten Äosdrüeken flelui a. la- 
erimae wird man zameist an tiere 
BühruDg biB zu Thiinen denken 
müssen ; zur Sest. 26. Osenbrüggeu 
z. Miton. 105. — al.. tarnen, 15. 
— plactre, beBonden vom Schia- 
Spieler gebräachlich, wie b«i uns 
'gefallen'. Suet. Ner. 42: cuidam 
teamieo ptaeenH nanliuin miät. 
So in Inschririea ipeclalut etl «l 
plaeuil. — Roiciut, der berühmte 
komiBche Schauspieler, Zeit|(enosK 
des Cicero, de or. 1 28, 130: ita- 
que hoe iam diti 0t conieetitat, 
ul in quo quitque artifuHo txevl- 
leret, it in luo genera Hot- 
eiui dictfatur.— Perioie. or. 29: 
li tolum ittud eal AUitum, nt Pf- 
rielea quidem dimil Attict, cui pri- 
ma» line contrmierria äa/enban^ 
tuT ; qui li ttntü gentrt utnretw, 
mtmquam ab täritlophoHe poela 
flilgere tonar» parmiieere Grae- 
eiam dietut tuet. Vgl. 44. 

291. ae. prudens, wenn sie vor 
allem auFden Verstand wirken wol- 
len. — liHCtrum, 26i. — lolidum, 



was dnrch und durch echt ist, nicht 
blnss auf der Oberfläche einen ge- 
wissen Schein hat. Seneca de prov. 
6 : iili tunl ad limilitudinem pa- 
rietum luonan extriratcut culti. 
noR tit iiia lolida et lincera fe- 
lieitat, eruita eil et quidem la- 
nvü. — eaMcc. Z02. — bene. Qniot. 
XII 10, 26: meliui de hoe nomine 
(Atüco) lentiant credantque Aitiee 
dicere eise optume dicere. — eed 
ut; das vorausgegangene ut wird 
nachdrücklich wiederholt; non ge- 
hört eng mit omnet zuBSOHneii. (V^. 
273). — niriui steht häufig neben 
mit r» losammengesetztea Verben. 
292. lane quidem in der Antwort 
wie 1. B. Ter Andr. 196. — itte 
tum verbunden scheint der Um- 
gangaprache anzugehören. — eo- 
nalui: dazu kann weder reeUread 
Hort, ergänzt werden — diea ver- 
bietet der Sinn — , nodi interpel- 
lare — weil dann der Gegenaati 
iD no/uiein 'ich war nahe daran, 
war im BegrilT, aber nicht conalut 
verlangte — , sondern nur dieere 
quod lenOe ans dem folgenden: 
freilich sehr hart. £. F. Eberhatd 
rermuthete i 



T,Google 



BflVTDS. § 292. 393. 



173 



nivn illam, quam iuSocrate dicont fuisse, qua ille in PlatoBis et 
Xenophontis et Aeschini libris utitur, facetam et el^aatem puto. 
est enitn et mmame inepti homiDis et eiusdem etiam faceti , cum 
de sapientia disceplatur, haoc sibi ipsuui delrahere, eis tribuere 
illudentem, qui eam sibi adrogaot ; ut apud Platonem Socrates in 
caelam effert laudibus Protagoram Hippiam Prodicum Gorgiam 
ceteros, se autem omaium rerum inscium flugit et rüdem: decet 
hoc nescio 'quo modo illum, nee Epicuro, qui id repreheodit, as- 
sentior, sed in hiatoria, qua tu es usus in omni sermone, cum 
qualis quisque orator futsset expoaeres, vide, quaeso, iuquit , ne 
tarn repreheadenda sit ironia quam in testimonio. quorsus, iu- 
quam, ietuc? non enim inteilego. quia primum, iuquit, ita lau>3S 
davisti quosdam oratores, ut imperitos posses in errorem indu- 
cere; equidem in quibusdam nsum vii tenebam. nam Attico 



m. — ir07i. 299. »cad. Ul5: So- 
cratei de se ipie detrahertt in dii- 
putalione plut Iriöuebal eii, quoi 
tiotebal re fettere, ita cum aliud 
dieerel atqtte tenliret, libenter uli 
tolitut eel ea disiimutatione, quam 
Graeei eigtofttav vocant; guam ail 
etiam in Afrlemto fuine Fanniut. 
de or. II 270 Fatmiui in annali- 
bvt luit Afrieanum hunc Jemi- 
lianum dieit fuine facetum et 
«um Graeeo nerbo appeltal eXgtava. 
off. 1 108: de Graeeii dutcem et 
facetura feiUeiqae larmonit alque 
in omni oratione limulalorem, 

SWffi i't'fiova Graeei nominantjit, 
aeralem aaeepimut. — Aeichinei, 
der tieue Schüler des Sokrates, 
schrieb Dialofe, welche sehr ge- 
rühmt werden. -~- in«pU. 284. — 
iWt. 30, — inieium. Plsto symp. 
p. 216 D.: ö^ttxe yaq ort £coiiqä- 
vrii.. äyvoiinävTaxal oiiSev olStv, 
äs 10 ox^pa ttitov. — Bpietmu 
geb. Ol. 109,4(341), gest. Ol. 127, 
3 (2^0), lebte während der zweiten 
Härte seines Lebens io Athen. — 
tttvt, weil kiitoria historische Dai- 
BlellDDg bedeatei. 

293. quia schliesst nicht den Wor- 
ten nach an Ciceros Einrede an; 
aondem ist die Antwort auf den 
leicht darans lu entnehmenden Sinn : 
quam ob rem ittue dieiiT — nam: 



die Hsr. cum. Aber eq. - vix tene- 
bam, cum comparabat kann wegen 
in quibvidam nicht wohl verbun- 
den werden; denn das zum Lachen 
Reizende lag nicht in einzeloea 
Punkten der Vergleichung, sondern 
in der Vergleichung seibat. in qui- 
butd. wird also das allgemeine be- 
zeichnen, cum - compar. ein Bei- 
spiel dazu enthalten. Sie Einfüh- 
rung eines solchen konnte asynde- 
tisch geschehen {29 J E. 295) —dann 
mQsate cum , . Lyiin gelesen wer- 
den, was nicht wahcscheinllch ist; 
oder es wäre cum in tu zn ändern, 
wobei der sich aufdrängende Gegen- 
satz equidem . . tu einen falschen 
Sinn ergäbe— oder durch ut, ut 
cum (deor.II26Sa.o.). Wir haben 
nam gesetzt, weil ut das folgende 
stärkste Beispiel auf die gleiche 
Stufe mit den Qbrigca herahu- 
drücken schien. — iella — die. 
die Wiederfaolong des Gedankens 
292E. ist an sich nicht so anf- 
fiUig als die Wiederholung in ge- 
nau derselben Form, mit demselben 
lettimonium, welches in der Gegen- 
überstellung ta atteveramat 'eraaU 
haft reden' unsinnig ist. (assererat 
eUam qui lest. didt). Jedenfalls 
ist also tarn und g. *i tett. die. 
suBiuBcheiden. Aber auch der Ge- 
gensatz ironia . . religio ijt nicht 



T,Google 



174 



BRtITDS. f 293—385. 



Lysiae Catonem aostnim comparabas , magaum me hercule ho- 
mioem vel potius summum et aingulareni Tirum — nemo dicet 
secus — ; sed oratorem? sed etiam Lysiae aimilem? quo nihil 
potest esse pictius. bella ironia, si iocaremur; sin assereramiu, 
vide ne religio nobiB [Um] adhibenda sit [quam si teslimonium 

294 diceremus]. ego enim Catonem tuum ut civem, ut senatorem, ut 
imperatorem , ut virum denique cum pnidentia et diligentia tum 
omni virtute excellentem probo; orationes autem eius ut illis 
temporibus valde laudo — signiflcant enim formam quandam 
ingeai, sed admodum impolitam et plane rüdem — , Origines 
rero cum omnibus oratorig laudibug refertas diceres et Catonem 
cum Philisto et Tbticydide comparares, Bnitone te id censebas 
an mibi probatunim? quos enim ne e Graecis quidem quisquam 
imitari potest , bis tu comparas hominem Tusculanum nondum 

^Buspicantem, quäle esset copiose et ornate dicere. Galbam laudas. 
81 ut illius aetatis principem, assentior: sie enim accepimus; sin 
ut oratorem, cedo, quaeso, orationes, — sunt enim, — et die, 
hunc, quem tu plus quam te amas, Brutum velle te illo modo 
dicere. probas Lepidi orationes. paulum hie tibi assentior, modo 
ita laudes ut aotiquas; quod item de Africano, de LaeUo, cuius tu 
oratione negas fieri quicquam posse dulcius, addis etiam nescio 
quid augustius. nomine nos capis summi viri vitaeque elegan- 
üssumae verissumis laudibus; remere haec: ne ista dulcts oratio 



«charf; der ganze G«dinke eot- 
spricht nicht d«m 292 (Sokrales 
schente ntclit immer, wenn er sich 
dei Ironie bediente) nnd einer Er- 
kllraug bedorfle 292 E. für Cicero 
nicht: die Richtigkeit der Bemer- 
kung äea Att. im allgemeineii gab 
er ona^reitig zu, begriff aber die 
Anwendung auf sich nicht, weil 
er keine Ironie eebranchl hatte. So 
nnteibricht die Bmeuernng des Ur- 
teils ohne den Beweis seiner An- 
wendbarkeit auf den bestimmten 
FaU (2S6 E.) den Gedankengang, 
«ntm Bchliesat sieh an ted or. — 
rim.? an. Man kann deshalb zwei- 
fein, ob nicht der ganze Satz öella 
— die. an deu Rand la verweiaen 
ist. — eampar. 63 ff. — pictäu, 
geht aaf die saubere und feine Ans- 
fahrnng, daher oraA'onü pietumal 
esepobtum gmtu (or. 96). 298. — 
Mio, artig. 



294. Cat. tuum. leg. I 6 mm. 
qui Ubi $amptr in ore att, Calo- 
nmt. — ul dvem usw. üi. — lum 
omni, 1S3. — ul HL trnip. 27. — 
formmn. 'Bildnng'. — orig. 66. — 
hom. Tute., aus einer ProTindal- 
Btadt 

295. Galb. 82. — die ia v. hun» . . 
Brutum i. m. die: — or. als Redner 
überhaupt, abgesehen von aeinei 
Zeit. — Lapid. 95. — LmUo. 83. 
— aleganl. nicht selten auch im 
moralischen Sinne von dem wag 
massToU und ohne Ansloss sich 
entwickelt. — ramov»: na til. 68. 
Regelmissig hl gt im losgehen Naeh- 
aali zu einem imp. ein fat. (uadi 
fae 'angenommen' ein Fragesati 
mit dem ind. der angemesseaeii 
Zeitform): der coni. praes. wirdin 
Prosa so nicht gebraucht. (Pers. If 
23: die Slaio; pro luppHer ela- 
mal. Martial. 1107: etia danobit; 



T,Goo(^le 



BRtJTDS. § 2gs— SQS. 



175 



ita sit abiecta, ut eam aspicere Demo Telil. Carbonem in 8umaus296 
oratoribus habitum scio : sed cum in ceteris rebus tum in dicendo 
gemper quo iam nihil est melius, id laudari qualecumque est bo- 
let. dico idem de Graccbis; etsi de eis ea sunt a l^ dicia, quibus 
ego assentior. omitto ceteros; venio ad eos, in quibus iam per- 
feclam pulas ^se eloquentiam , guos ego audivi, sine controver- 
sia magnos oratores , Crassum et Antonium. de borum laudibus 
tibi prorsus asseutior; Eed tarnen uon isto modo, ut PoljcUti 
doryphorum sibi Lysippus aiebat, sie guasionem legis Serviliae 
tibi magistram fuisse: haec germana ironia est. cur ita senüam, 
noD dicam, ne me tibi assentari putes. omitto igitur, quae deiar 
bis ipsis, quae de Cotta, quae de Sulpicio, quae modo de Caetio 
dixeris. hi enim fuerunt certe oratores; quanti autem et quales, 
tu Tideris. nam illud minus cum , quod congessisti operarios 
omnis, ut mihi videantuF mori voluisse nonnulli, ut a te in ora- 
torum numerum referrentur. haec cum ilte dixisset, longi ser-67 
monis initium pepuüsti, inquam, Attice, remque commovisti nova 
disputatione dignam, quam in aliud tempus äiffenunus. ToWendiSOB 
enim sunt libri cum aliorum tum in primis Catonis: inteHegea 



eondere vieturat iempitm ptriae- 
cula ettrat.) Hier wird der Futur- 
begriff ereetzt durch da»vorBchwe- 
bende Verbum der BeBor(;nie8 (ne- 
rtor) na tit. So häufig diese El- 
lipse im GrieehiBchea ist, so selten 
ist sie im LBteiDischeu: b. Madrig 
in Cic. de fin. V S: ted n«, dum 
kuic obitqvor, vobii motatut tim. 
Venr. IV 15: ne forls, dum publi- 
dt mandatii terviat, dv privati* 
iniuriii reüeeal. 

29t. Carbonem. 105. — 9110 - 
toL: das relBtJThesU wird jedes- 
mal gelobi, wie es such mit dem 
WerUi an sieb stehen mag. itan 
(jedesnul) imAageDblicIi. — 9W0.. 
id: diesdbe. betonte Steltung des 
Relativsatzes z. B. de or. II 66 ti 
ut oralorii, piaaeumpu rw ir- 
flnila potita tit, de m pone di- 
eeit. — dieta. 103 f. 125 f. — at- 
tmHart — O-ati. et AnL 138 ff. 
— doryph. PliQ. o. h. 31, S (19) 
f &[>; Polgelitta feeit doryphorum 
virililer puerum. Quiat. V 12,21: 
dorgpkoroji illum aplum vel mi- 
litiae vel palaetlrae. Diese Statue 



vereinigte das, worin Polyclet(70) 
Heister war, die Bildung jugead- 
licher KOrper und die Reinheit der 
Verbältnisse, or. 2, 6; nee timul- 
aero Jovit Olympii aut dorypkori 
ttatua delerriU retijvi mintuex' 
perlt tunt, quid effleere -auf quo 
progredi pouent. — Lj/Hpput, der 
einzige plastische Künstler, von 
welcriem Alexander der Grosse ab- 
gebildet sein wollte, arbeitete in 
£ra. Er war wohl der fruditbante 
Künstler des Alterthums. — tuat, 
164. — /kitte sc tibi sssenüor. — 
lie nimmt itlo modo nach ut wie- 

297. Colta, Sulp. 101 f[. — &iet. 
273. — dixerii , der Coni., weil 
gedacht ist quaeiere quiddixerie. 
— operar. de or. I 62, 263: ope- 
rarium nobit guendam, Ajitoni, 
oralarem faeit. — pepuUtti, den 
Anstoas geben. 

298. volvendi, daa eigentlicbe 
Wort von den BücfaerroUea der Al- 
ten. VoTinfaf/vg'MmuseteeiDKoloD, 
kein Punkt gesellt werden , denn 
es beginnt den logischen Kachsatz 



T,Google 



176 



BRUTUS. S 298—300. 



Dibil UliuB UneamentJE nisi eonim pigmentoruin, quae ioTenta 
uondum eraat, Qorem et colorem defuisse. aam de Crasai ora- 
ttooe sie exietumo, ipsutn fortasse melius potuisse acribere, aliiim, 
ut arbitror, neminem, nee in hoc ironiam dizeris ease, quod eam 
orationem mihi magistram futsse dixerim. natu etsi tu melius 
existumare videris de ea, si quam nunc habemus, facultate, tarnen 
adulescentes quid in Latinis potius imitaremur non habebamus. 

99quod autem plures asobis nominati sunt, eo pertinuit, ut paalo 
ante dixi, quod intellegi volui, in eo, cuius omnes cupidiasumi 
easent, quam pauci digni nomine evaderent. quare e'iQüiva me, 
ne si Africanus quidem fuit, ut ait in historia sua C. Fannius, 
existumari velim. ut volee, inquit Atticus; ego enim non alienum 

00 3 te putabam , quod et in Africano fuiaeet et in Socrate. tum 
Brutus, de ist« poslea ; sed tu, inquit me intuens, orationes nobis 
veteres eiplicabis? vero, iuqu'am, Brüte; aed in Cumano aut in 

(»i modo volverit) ; vgl. 68, — li- 
veam., die Umrisse, in welchen die 
Knaat derZeichauDg Nch offenbart. 

— pigment 293, — nonii. fnii. 70. 

— fior. 285. — ut arbitror, als ob 
er noch einmal überlegt habe, ehe 
er neminem sagte. — nee für neve 
eiDigemale selbst bei Gic, nnd zwar 
nicht bloss oacb uf (de or. 1 19) 
aonderaauch selbstständig: ad Att. 
XII 23, 3 nee tarnen Uta pretia 
Aorlorum perlimueriij ad fam. I 
9, 19g.E.i oder in Sätzen wie p. 
Plane. 16 cedal contulari generi 
praetorium nee oantendat cum 
praeten'o nomine equeiler heut; 
ad Att X IS, 2 perge quaeio leri- 
bere nee metu litterat exipeotarit. 
XU 22 E. — ea, li quam. 242. 

299. Jtoi. 270. — Jfrie. zu 292 
ironiam. — Fann. 101. — velim, 
während ne - guidam im Neben- ' 
sati steht, da doch die Negation 
uch aach auf den HHuplsatz er- 
streckt, p. Onint. 73: huic, ne ubi 
eon*l$ttrei quidem contra te, lo- 
eum reliquüli. ad Alt. XIU 10,3: 
tn quem, ne ti intidiit quidem Ut» 
inlerfeoliu e*iet, caderei Ulla 
aupicio, p. Plaac 20, 49^ ut, ne 
ti cogilaiiet quidem quiipiam lar- 
giri, darelur tpalium comparandi. 
or. 162 : nobii ne ti eupiamvt qui- 



dem dittrahere vocei eonceditur. 
in Hb. 68. ad fam. IX 5, 2 coniilä 
nettri, ne li eot quidem, qtä id 
tecuti non tunl , non poenileret, 
nobit poenilendum pularem, (Da- 
gegen neque faciet, ne ti iudex 
quidem erit, de off. lU 43 gani 
einfach; Z. % 801 m.). — mim, wo 
auch ejuti/on hatte stehen können; 
ich will deiner Ansicht folgen, 
denn nach der m e i n i g e n sehe ich 
keinen Grund für dich, die Beieich- 
nung tX^iov abzulehnen. Bei ut 
volet war noch nicht an den im 
folgenden herrortietenden Gegen- 
satz der Personen gedacht. 

300. inquil (91) erhält in da 
Regel nur dann einen Zusatz (und 
zwar ein Qacbstehende« pari.) un- 
mittelbar bei sich, wenn das Sub- 
ject miodestena dorcb eine stärkere 
Interpunction davon abgesondert 
ist. 2B3A.acad. II63m.fin.II119. 
Gato 11. nat. i. j IT (keine Aus- 
nahmen sind 1^. II 58 ing. lex in 
duodacim tahutii. p. Mur. 60. ad 
Q. fr. in 4, 3). Sagegeu ad Att 
V 1, 3 (um Qttinlut 'en' inquit 
mihi. &n. V 96 inquil Pomponiut 
ioeam. — vero, allerdings. Tose. 
II 12,26: fuiili taepe, credo, eum 
jälhenit ettem, in icholit phiioso~ 
phorum. vero, ac libenter qtUdvm. 



D,o,i,7.<iT,Google- 



HtUTUS. § 300—30!. 



177 



Tueculano aliquando, si modo licebit, quoniam utroque in loco 
ricini sumus. sed iam ad id, unde digressi sumus, revertamur. 

HoriensiuB igitur cum admodum adu]eacens orsus esset in^ 
foro dicere, celeriter ad maiores causas adhiberi coeptus est; et 
quamquam iociderat ia Cottae et Sulpici aetatem, qui annis decem 
erant maiores, excellente tum Crasso et Antoalo , deia Philippo, 
post lulio , cum bis ipsis dicendi gloria comparabatur. primutn 
memoria laota, quantam in nullo cognoTisse me arbitror, ut, quae 
secum commentatus esset, ea sine Bcriplo verbis eisdem redderet, 
quibus cogitävlaset. boc adiumeoto ille tanto sie utebatur, nt 
sua et cnmmentata et scripta et nullo referente omnia adversa- 
riorum dicta meminisset ardebat autem cupiditate sie, ut insos 
nnllo itmquam äagrantius Studium viderim. nullum enim patie- 
batur esse diem , quin aut in Toro diceret aut meditaretur extra 
forum ; saepissume autem eodei^ die utrumque faciebat. attu- 
leratque minume Yolgare genus dicendi ; duas quidem rea , quas 
de diT. I 104 Dl. de re p. I 37: ui~ 
dame igHur mimu CCCC annorum 
etwe hane urbmn, ul tint regibut 
lit? vero, mittut. In der Antwort 
bezeichnet naro nadi dem ZuMm- 
m CD hang bald 'ja', bald 'nein'. Vgl. 
obep 2t. — ti modo lieebit, mit 
Riicksichi auf di« politischen Ver- 
hSlInisse. — oicini. Ancb Brotag 
hatte bei Tnacnlam nad Gnniae 
Landgüter. 

30). Q, HorleTuiat Horläiul WM 
Kcboren im J. 640 (114). Knne 
Zeit ibiterKries9dienste(304) imd 
VNwaltete alle Hagiatrate, das Coo- 
salat im J. 6Bi (69)i er starb T 04 
{50): *gl- 1' 219. Wie er überhaupt 
■uf Seiten derOptimaten stand, so 
vertrat er sie such als Sachwalter 
vor Gericht, bielt sich aber von den 

EiUtiichea Parteikampfen schon aas 
eqnemlichheit fern. Er land »eine 
BefiiedigaDg in der AasbildnDaand 
AnsäbaDg- «eines grossen redneri- 
sehen Talents und ia dem Anaehen, 
In welchem er als Anwalt stand. 
Seine Stirke war der mündliche 
Vortrag, nicht die Schriftatellerei ; 
or. 37, 132: dieebat mttiut quam 
teripiil Horlmuim. Qnint, X13, S: 
mv* tcripla tantwm infra famam 
sunt, ul appareat, plaeuitn ati- 



quid eo dieenCe, qaod hgtntt* non 
invenimui. Auch tüs Dichter und 
Geschichtscbreiber hat er sich nicht 
mit Glück versucht. Er liebte wn 
behagliches Wohlleben und in sei- 
ner DmgebuDg nnd Erscheinnog 
Luxus nnd Eleganz, wovon manche 
Geschichtchea erzählt Wurden. — 
adul. 229. — Colt. Sulp. 201 ff. 
trat fehlt in den Hsr., konnte aber 
nicht entbehrt werden.— exo. 230. 
— Jutio. m.— memoria. Seneca 
contiOT. 1 pr, 19 p, 65, 6: Horten' 
riut a Siianna provoeatut in aue- 
tiona ptmedit per diem loUim et 
omnei ret et pretia et emptore* 
ordlne euo argentariii reoognoi- 
etntibvi ila iil in nulla re falU- 
retttr reetmuit. de or. III 230. — 
eomm. ST. — refer. Dess man wohl 
jemand zur Hand hatte, der nGtiil- 
genfalls durch eine Elrinnerung dem 
Gedächtnim zn HQire kam, beweist 
die bekannte Stelle Verr. IV f>: 
eanephoroe iptae voeabanlttr, led 
earttm arHßeem — qveim f quem- 
nam? rtcte admonet - PolyeUtuoi 
eilt dieebant. 

302. Zn eupidilata kann dieendt 

schwerlich blos in Gedanken erginct 

werden. — attulerat Ton Hanse anf 

das Forom, d. h. ans der Torbeiet- 

12 



T,Google 



178 BRUTD8. { 301— M4. 

nemo alius : partltiooes, qnibus de rebus dicturus eeset, et colle- 
ctiooes eorum, quae esaent dicta contra quaeque ipse diiifiset. 

aOBerat ia verborum epteadore elegaas, compositioae aptus, facul- 
late copiosus; eaque erat cum summa ingesio tum exercitalioDi- 
bue maxumift coDsecutus. rem complectebabir memoriler, di- 
Tidebat acute, nee praetermittebat fo-e quicqaam , quod esset io 
causa aut ad coafinnanüum aut ad refellendum. vox canora et 
suavis , motus et gestus etiam plus artis babebat quam erat ora- 
lori satis. hoc igitur flcu-escente Crassus est morluus, Cotla 
pulsus, iudicia intermissa bello, uob in forum veoimas. 

^ Erat HorteuEiue in bello pruso anno milee, alt»o tribunus 
militum; Sulpiicius legatus abenU, aberat eliam M. Antoaiue; 
exercebatur una lege i«dicium Varia, ceLeris propteir beUu« 
intermisais, cui frequens aderam, quaotquam pr» se ipst «Uce- 



lung hilte er zam Auftfcten mit- 
gebncht (311 E.). — parlitiona, 
EinthcUoDg b«i der Ditposiüoii, ww 
303 diviätre hciael. dJT. JQ Ci«c 
14, 45: quid? cum aeetuationi* 
luae ntembra dividera eoeperit 
(üorteiiaiDs) tt in digitü mit jin< 
gulai parUt eautat eoiulüuer: 
p. Quiuct. ]0,3&: faciam, qimd. ta. 
laep t anima dverli faeert, BortMui: 
lotam eaiuaa meat dieliontm eer- 
lai in parle» dividam. — coltac- 
tionei, recapitulir«ii{leB ZuMmoien- 
tau«B, -wobei es voraugeweise eines 
galea Gedächtniwes bedurTte. 

303. tu iplandore eUgant, iadetn 
eioe glämeade Sprache keineswegs 
aaeh immer eine gewiblte igL — 
aptut. 145. — faoultat, 'das Vra- 
tnßgeo, fibet welche« man lu vei' 
rOgen hat', hier 'der Wortreichthum'. 
— memarüer bedeutet BteLa, 'mit 
gutem Gedicbtniw'. — uiet in 
catua, wte io dec Sscbe lag, ond 
Dur ner!iu^;ebobeQ zn werden 
itranchte. — gattiu. Gell. lü: Hor- 
Ifuiiu ontnilut farma oralorüttu 
aalalü tun« nili Tüllio elarior, 
quod mulla munäilia et eircuTo- 
tpecte eompotileque indulja et 
amictui astet, mantuque iaiar agan- 
dum forant argulaa admodutu at 
gattuota«, maladiatit compaila- 
tionibutqua probroti* iaetatu* a»l 



multaquain cum quasi hUtrioneta 
in ipiii etnuit algua iudieiis dicta 
amt. — ttUit, a6SE. — morlvtu, 
im J. 663 (91), fiitlaua 664 (90). — 
batlo , gegen die BttodesgenosMn, 
304. prtmo anno, imJ.664(90). 
abarat: dk Parataxe desselben Ver< 
hniUB ist hei Cie. sehr bäofig, findet 
aber fi«wöhnUch entweder in nicht 
coord^BÜten Sätcen statt (Tusc 111 
76 qufm diu vixit, vixit in luetu; 
20 II tapiant in aagritudinent ia- 
cidere poitat, peual aHam in mi- 
lericordiam; Verr. IV 13 guiinli 
Anco ipta ti paiam vartireiU, ea- 
nira poutnt; tdfam.lX17,t fiat, 
quedouaqua tsohnl gui valeittitl. 
valebtml mäemtampar aeoia) oder 
in coordinirien bei GegeosätEen (322. 
de or. II 100. p. Base. Am. 1 ini». 
rion pulant oportere äefaHdi, da- 
fmdara ipn non audant; p. Sulla 
3 quid alt quamobram abi le- Q. 
Hortarui factum non nprahandä^ 
tw, raprabandatur meumt Tusc 
ni 11 ftiror in lapienfam eadara 
vottit, non pouit iMtasia.) dt fin. 
V 95 ibi aate miteria non potiil, 
taman labor poilil, pottil matattia. 
— Suipie. 203, ~ Jnlen. 139. — 
laga Varia. 221. Die Stellung hebt 
den veibingnissTQUen Nunen her- 
vor. — pro te ipii gebärt nicht 
mehr zu qvatnqaam, aoodem ut 



T,Google 



BEtUTCS, 3 304-30S. 



179 



baot oratores Don illi quidetn ptiacipes, L. HemuiiuB et Q. Pom- 
peiuB, sed oratorea tarnen , leste diserto utique Phili{^o, cuius 
in testimonio conteaüo et viin aceusatoris babebat et copiam. 
reliqiä qui tum prift^pes aumerabantur in magi^atibus erant306 
cotidieque fere a nobis in contiontbus audiebantur. erat enim 
tribunuB plebig tum C. Curio; qmmqBam is qaidem silebat, ut 
erat semel a contione uaireraa relictus; Q. Hetellus Celer aoa 
ille quidem orator, sed tarnen non infaos;' diserti atrten Q. Va- 
rius €. Carbo Cn. Pomponius, et fai quidem habitabant i» rostris. 
C. eüam lulius aedilis curulig cotidie fere accnrataB coDtioaea 
babebal. sed me cupidissunniia audiendi primus dolor per- 
cuBEit, Gotta cum est espulsae. reliquos frequenter audiens 
aGemimo studio tent^r, cotidieque et scribens et legens et 
commeDtand oralorÜB tamen etercitalionibus contenlus non eram. 
iam consequente anno Q. Varios sua leg« damaaitus eicesserat; 
ego autem id iuris civilis studio multum operae dabam Q. Scae-306 
volae Q. F., qui quamquam nemini se ad docendum dabat, tarnen 
consulentibus respondeodo studiosos audiendi docebat. atque 
huic anno proiumus Sulla consule et Pompeio fuit. tum P. 
Sulpici in tribunatu cotidie contiosantis totum genus dicendi 
penitus cognoTimus ; eodemque tempore cum princepe aoademiae 



Neben bestim DIU ag. Zur Stellung tgl. 
115 dixll ip»e pro tue, \2Xdlxit 
hoo ipM de t*M; ID 3B1 E. — 
Mamn. SQ.,— Pomp. 20«. — («»(•. 
Id dei Verhandlung trat Phillpnis 
(173) als Zeuge auf, sprach aher 
mit eole her Anstrengung und Kraft, 
da» tetn ftttimimiuvi m einer 
rOrmllchen acoutalio wurde. — Ä- 
lertn trägt den Tod. 

SOS. ul, 19. — Curio, 210. 192. — 
Q. Matalhu Celer, wahrBcheinlieh der 
AdoptlTvaler too dem 247 erwihD- 
tCD Q. Hetellus Celer, war wH die 
XDDichst genanDlen mit Curio im 
J. »64 (99) TribiiB. — rar., Carbo. 
Pomp.,12\.~Aaöil. de or. I2G4: 
i>, jsi habiCarelin tuttelUit; vgl. 
II leOE. p. Hnreni 21: cum hii, 
qui in foro habilarinl. Peb'OD. 2 : 
non nagii tapere poiiuni, quam 
bene oiere, qui in eutina habitant. 
— luUni, 177. — o€ml. non eram. 
Da von philosophiMheD Studien des 
Ctcero um diese Zeit nichts bekannt 



ist, so ndgen yrohl Versaebe in 
der DidrikUBBt, in Uebemetien and 
ähnliche mehr allgemeine Vorbe- 
reitODgen Rlr die Beredsamkeit, so- 
wie das auch bereits begonnene 
Studium deg Rechts gemeint sein. 
— eontequente: richtiger cofus- 
qumtH; Tgl. Nene, Foimenlehre II 
p. 66. — mmo 665 (89). 

306. Q. SeoMola Q. F. Lael. 1, 
1 : Q. Mueiut augur muUa nar- 
raM de C. LaeUo tolebal, ^o aa- 
tem a patr» ila eram deducttu ad 
Seaevolam tumpta virili toga, ut 
quoad potiem ei lieefet a senii 
tatere nmni[uam diieederem. ila- 
que tlert iludebam eiiu prudtntia 
doelioT. quo mortuo me ad pon- 
tt/Uem Scaevolam (145) eonluli, 
quem unvm notlrae cieitatit et 
ingenio el iuttitia praeilantiiMW 
mum audeo dieere. Sa der Augur 
Seaevola hn J. 666 (SS) noch lebte, 
so musa er hier gemeint seiu. 102. 
666(88). Ueber die. 
12* 



T,Google 



180 



BRDTDS. S 306—308. 



Philo cum Atheniensium optumatibus HiÜiridatico bell« domo 
profugisset Romamque veoisset, totum ei me tradidi admirabili 
quodam ad philosophiam studio conciutuB, in quo boc etiam 
conunorabar atteutius — eui rerum ipsanim varietas et magui- 
ludo summa nie deiectatioue retinebat — , quod tarnen sublata iam 

301 esse in perpetuum ratio indiciorum videbatur. occiderat Sulpi- 
cius illo aDno tresque proxumo trium aetatum oratores erant 
crudelissume iDterfecti Q. Calulus U. Antonius C. lulius. [eodem 
anno etiam Moloni Rbodio Romae dedimus operam, et actori 

Maummo causamm et magistro]. baec etsi ridentur esse a pro- 
positia ratione diversa, tarnen idcirco a meproferuntur, utnostrum 
cursum pergpicere, quoniam voluisli, Rnite, possis — nanoAttico 
baec nota sunt — et videre, quem ad modum eimus in spatio Q. 

306Hortensium ipsius vestigiis pereecuti. triennium fere fuit urbs 
eine armis ; sed oratonim aut interitu aut discessu ant Tuga — nam 



StellaD^ von coi. 326. -^ Philo, 
auB LtrJBBa gebürtig, ScbQler des 
ClilomachuB, und nach dessen Tode 
Vorsieher der akademischen Schute. 
Plut. Cic. 3: 4>iXmvot ^üvae lov 
j£ OHClSri/ieiaS, Sv fiältOTa Pco/iaün 
ti3p KXeiTOfUtxov i!vvi)9an' Hai 9ui 
TÖv Xöyov id'ai/iaaew Mai Siä tov 
Tföitoy JtyBOtjjirav. Taae.üQ: notlra 
memoria Philo, quam noi /requen- 
ler audioimtu, intliluil alio Itm- 
pore rhelorma praeeepta traiert, 
alio philotophorum, — fof. Die 
glücklichen Eifotge des Hithridates 
verleiteten die Athener, an deren 
Spitze sicli der Peripatetiker Äri- 
Btion stellte, im J. 666 (88) von - 
den Rdmera abinfallen and sieh 
mit Archeliua, dem Feldherra des 
Hithridates zn verbflndeo. Die Opti- 
mttui, welche treu lu den RÖmeTO 
hielten, massten nun flüchten. — 
elti rtrmti ipi. — r«t. 'obwohl 
schon . .', so dass ich far keinen 
anderen Grund gebraucht hatte. 
quod tarnen 'weil ja doch', mit Er- 
gÜDznng des Gedankens 'was man 
auch sonst erwarten mochte'; de 
or. I 20& nunc quibvt tfudendum 
auet rebiu accepimut; quodvpium 
Bit tarnen magnum; If 91 Fuftui 
nvTvot in dieendo FimMas, quo» 
tarnen habnii ille, fion aiiequitur ; 



Imtuit quaedam venia dabatw 
\t*aUonii, quod tarnen (doch 
jedenfalls, was man auch sonst da- 
gegen einwenden konnte), eum de- 
fenderem, qui mihi quaeitor fuit- 
tet. — rat. iud. (304], das Wesen 
der Gerichte: es gab wohl noch 
Gerichte, aber sie verdienten diesen 
.Namen nicht 

307, proic. im J. 6S7 (87). — 
Molo, aus Alahanda in Karlen ge- 
bürtig, lebte aufRhodus als Lehrer 
der Beredsamkeit (245. 316) nnd 
hielt sich eine Zeitlang in Rom anf 
(312). Da 312.316 von ihm so ge- 
sprochen wird, dasB er vorher nodi 
nicht erwähnt seb kann , war an 
dieser Stelle das Glossem aosza- 
Bcheiden. — acl. 316. — tpaUa, die 
abgemessene Laufbahn. Gato 83; 
quasi deeurio ipatio ad careeret 
a ealee retioeari. Lael. 12, 40: de- 
flexit iam aliquantulujn dttpatio 
eurrieuhque comueludo taaierum. 

30S. trienn., in denJ.668— 670 
(86-84). Vgl. 227. — led gehört 
dem Sinne nach nicht zd prfmai 
agebat, sondern beieich oet den 
Gegensatz zwischen rirte armit und 
dem Mangel an Rednern, dessen 
Grunde warea int. ditc. fuga, des- 
sen Folge pr. Bg. Bort, i sed or. 
interitu . . factum est ot primas 



T,Googlc 



$ 31)8—31«. 



181 



aberantetiamadulesceDtesH.Crassus etLentuli duo — primas in 
causis agebat Hortengiug, magis magisque cotidie probabatur 
Antistius, Piso saepe dicebat, minus saepe Pomponius, raroCarbo, 
aemel aut iterum Pbilippus. at vero ego hoc tempore omni 
noctes et dies in omnium doctrinarum meditatione versabar. 
eram cum stoico Diodoto, qui cum habitavisset apud me mecum-3fi9 
que viiisset, nuper est domi meae mortuus, a quo cum in aliis 
rebns tnm Btudiosissume in dialectica exercebar, quae quasi con< 
tracta et astricta eloquentia putanda est; sine qua etiam tu, Bmte, 
iudicavisti teillamiustameloqueDtiam [,qu3m dialecticam dilalatam 
esse putant,) consequi non posse. huic ego doctori et eius artibus 
variis atque multis ita eram tarnen deditus, ut ab exercitationibus 
oratorüs nullus dies vacuua esset, commentabar deciamitaus — 3to 
sie enim nunc loquuntur — saepe eumM.Pisone et cum Q.Pom- 
peio aut cHm aliquo colidie, idque faciebam maltum etiam Latine, 



Bgerel Horl. — prim. 242. — Crat- 
«M, 233. Lmluli, 234. 236. Jn- 
li$t., 228. Pilo, 236. — taept die., 
130. — aut und ve in golchen Wen- 
dangen {bit terve) beecbränken, at- 
qtte at que vitigtia; p. Foat, 2S 
pteuniam lemtl alqua Herum ae 
taepiui dare coacli lunt Lael. IE> 
via: Ina aul qualuor nmninantur 
paria inimicerum. 

309. Diod, acad.11115; Diodoto 
quid faciam ttm'eo, quem a puero 
aiidiviT qui mecum vivit tot an- 
itoif qui habitat apud mef quem 
eladmiror et dilifof Tose. V 113: 
Diodotui iloicm caecut mulloi an- 
not nostrae domi vüeit. Es vir 
«twas gewöhnlich«« , d«ss griechi- 
Bcbe Gelehrte zu angeBebenea RÖ- 
nera ine Haas EOgen, suwoM um 
aa der Eniehang der Kinder Theil 
SU aehmen, als nm überbiDpI «nen 
gebildeten Umgaag la bieten. — 
ntip«r, Tor 13 Jahren, 695 (59). ad 
All. II 20, 6: Diodotut mertuta 
ett; reliqtiitnoöii HS forlaue een- 
litt. — atH» rebui. Er war aach 
HatheinalilEer, Haaiker und Bber- 
hanpt TieUeitig gebildet. — dial. 
153. Tgl. 119. — eontr. 120. — lu- 
iHeaviiti, wie aeiDephiloaophiacheii 
Studien bewiesen. 120. — [q*tam 
jititenfJRaDderklirQnganaZ, 9, die 



mit (ine qua nicht zosammenstehen 
kann. — tarnen mit ita verbunden, 
welches die BeschrSokung andeutet, 
die im folgenden anagefBbrt wird. 
310. deelamilant. Tubc. I 4, 7: 
artlea declamitabam cauiai, quod 
nemo me diutiut fecit. ad fan. 
XVJ, 21, 5 : deelamilare Graece 
apud Caitium imtitai. Unprüng- 
llch bedeatete deelamnre 'lauter 
als gewöfanlich reden'; es als Be- 
zeichnung der rhetoriechen Schnl- 
übnng zu gebrauchen kam zo Ci- 
ceros Zeit auf. Seneca controv. I 
pr. 12 p. 62, 1 K. : ipia deetamalio 
apud nullum entiquum auclorem 
ante Ciceronem et Calvum inveniri 
potett. 236. — Pit- 336. Pomp. 
240- — cum aliquo, 'Oberhaupt 
mit i^end einem, wer es auch 
war' : 'andere, sonst' liegt nicht im 
Worte, nnr im Zusammenhang. So . 
steht aliquit oft, wenn schon an- 
dere aufgeführt sind. Tusc. I 74: 
a magUtratu aut ab aliqua po- 
lattale legitima. de or. n 1*6: 
odio aut amore aul cupidilale aut 
iracundia aut dolore aut laetitia 
avl ipe aut limore aul errore aut 
aliqua permoUone tHentii. Nicht 
selten tritt denique hinzn (de or. 
n IT). — mullum , binflg. ad Att. 
Vm 13, 2: muUum meeum homi- 



T,Google 



182 



BEtUTEJS. S 310. 311, 



sed Graece saepius; vel quod Graeca oratio plura oraicaeata 
HuppeditSBS consuetudioem siniiliter Latine diceodi adferebat, vd 
quod a Graecis summie doctoribus, itiai Graece dieereoa, a^oe 
3Ucorrigi possem neque doceri. tumultus ioterim in recuperanda 
re publica et orudelis ioteritus oratonim trium Scaevolae Csr- 
bODis AnÜBti, reditus CotUe Curioois Craasi Lmtulorum Pom- 
pei, leges et iudicia conetituta recuperata re pid^a, ex namero 
autem oratorosi PomponiuB On&oriDUs Mureoa sublaiti. tum 
prÜDnin uos ad caussB et privatas et poblicas adire coepimoK, 









tum nutici. — etiam. p. Plancio 
20: erit tibi forlatse etiam de 
nobfl aliquiä, std certe de C. 
Mario audiendum, — LaHne. %at- 
ton. de rheloi. 1 : (Hoaro jid prae- 
ttiram luqut Graece declamavil, 
LaCitie varo senior mioqiie. 2: 
Cicero in epiatula ad M. Tifin- 
nirnn tic refert: 'eqiddvm memo- 
ria teneo, pueril iiobii primvm 
Laline docere eoepiiee Plttivm 
guendam; ad quem evm fieret 
concurmi, quod etudiotUtumut 
quiique apud eum exereerelar, 
dolebam mihi idem non Heere. 
conlinehar autem doctiitumoruM 
hominicm, auctoritate, gut exittu- 
mabant Graeeit exercitationibus 
all melius ingenia ponte'. HiM ist 
voreogsweiae der Redner Crasaus 
2U TCfstehen, der sla Gensor die 
Schuten der rhetores Latini scbloas 
(ca 162), welchED Cicero deo f rils- 
seren Nutzen griechisebef Uebnugea 
aoEeiniDderselzeB lässt de or. I 
34, !55. ~ vel .. vel überlAist die 
Wabl zwi»cben den Gliedern, welche 
einzeln aber ancb laummen fltatt- 
gefundea haben können, dem Leser, 
ohne daes der Schriftal eller an! eines 
besonderes Gewicht legt; sost^eiat 
es oft geradezu !üi et . . et in 
stehen, Lael. 13. ~ Graec. doel. 
So war Molo des Ltteinischen nicht 
michtif nnd erhielt durch Snila 
znetst die Vergünstigung, vor dem ' 
Senat grlechlscb zu reden. — p«i- 
lem neben ad/erebal, aus dem Sinn 
des Cicero, veranlagst dnrdi dievrem. 



311. ianubtu. Als Sollt vom Mi- 
thridatigchen Kriege zurückkam, er* 
neuerte aich der BQrgerkrieg; ehe 
er Rom einnahm, liess der Praetor 
L. DamaBippUB aaf Marina Gehdas 
ein Blutbad unter den augeseheiien 
Sullanern anrichten im J. 672 (S2); 
zn diesen gehörten die hier genann- 
ten, Auch Pompeius und Mnrena 
kamen in den Kämpfen des Bnrger- 
krieges am. — Scaevola, poulifex. 
115.— Cor*,, 22i,— Anliiti,t%i. 
— r-odifui. Sowohl dte, welche unter 
Sulla Kriegsdienste thalen, als ancb 
die vor MaHua geflfichteten An- 
hänger desselben kehrten nun lo. 
rück, — Cottae ~ Mar. 202, 210. 
233. 234, 235; 221, 237. — l^. 
Durch eine Reihe von Gesetzen, 
welch« besonders «nch die Bech^- 
pflege angingen, stellte Snlla einen 
Zustand im Staate ber , der nach 
dem Sinn der Optimatea geordnet 
war. — rec. ret p. die Bsr, Da 
dies nach leg. et iud. eoruL steht, 
kannte es nur in audernn Sinne als 
im Anfang des § in recup. r» p. ge- 
nomraen werden — jene» vom Wie- 
derfewiDoen der Macht, dieses tob 
der NeubegrmiduDg des Staates — j 
das ist aber unmSglich. Daran) ist 
der abl. geschrieben worden: wie- 
wohl man zweifeln haan, ob die 
Worte recuperata r. p, nicht vid- 
mehr zu streichen «nd. — pne. 
Zq diesen gehört die Rede pro 
Qninctio, die älteste tob denen, 
welche wir bellten. Es handelt 
sich nm eine Schuld lafblgc eines 
Sodetätevertrages. — ad. de top 



D,o,i,7.<iT,Google 



BRUTUS. § 311—314. 



183 



oon ut in foro disceremus, quod plerique fecernnt, sed ut, quan- 
tum DOS efScere potuissemns , docti in forum veDiremus. eadetii3t3 
tempore Moloni dedimns operam ; dictatore enim Suila legatus 
ad senatum de Rhodiorum praemiis venerat. itaque prima causa 
pnblica pro Sex. Roscio dicta tantum commendationiB habuit, 
ut non al)a esset, quae non digna nostro patrocinio viderettir. 
deinceps inde siultae, quas non minus diiigenter elaboratas et 
tamquam elucubratas adferebamus. 

Nunc quoniam totum me non naevo aliquo tut crepundlis,^^ 
sed corpore omni videris velle cognoscere , complectar nonnuUa 
etiam, quae fortasee videantur minus necessaria. erat eo tem- 
pore in nobis summa gracilitas et inSrmttas corporis, procerum 
et tenue coUum : qui habitus et quae flgura uon procul abesse 
ixutatur a vitae periculo , si accedit labor et talerum magna con- 
tentio. eoque magis hoc eos quibus eram carus commovebat, 
quod omnia sine remissione, sine varietate, vi summa vocis et 
totjus corporis coutentione dicebam. itaque cum me et amici et314 



Pomp. 70: ad rem p. adeiml'~ 
iccedunt. 

312. Mot. 307.— dx »hod. pr. 
DI« Rhodier halten im Kriege gegen 
Mithridate« tren zu den Römern ge- 
halten nnit Tiele GefahTcn nnd Un- 
bilden erlitteo, wofür sie Entschä- 
digung fordertea. — Rote., im J. 
674 (SO). Er war belianntlich wegen 
Vatermordes angeklagt — non atta 
Ist etwas nachdrScklicher als nulla. 
Madvig zu de fin. III 15, 50. — 
äMncept in nnanterbrochener Reihe ; 
indt-roa da an; Ut. V 37, 6: on- 
tectdettle fama mmtHique Cbai- 
norttm, deincepi inde aliorttm po- 
pvlomm ;äiy. IS4; Rhodfum quen- 
dirm dixitae, qvi pntnui iwruffi, 
^ ttcvndttr, qtii dtiitdt deincep* 
moftUtna mit; Ivg. HI 4; 43: 
tunl dtinde poiila dainctpl, fttaa 
Itabtmui in iBgibut, 'autpieia tar- 

313. naet'o. Im Drama war nicht« 
gewOhnlicber, ala daaa einander an* 
gehQrige PEraooen, namentlich ana- 
gesetzte Kinder, von ihren Eltern, 
erkannt wurden {äravTafi^aiv, 
agmt*e«rt). Dies geschah thells 
durch Haie am Kirp^r, nami, tiitlta 



durch Schmuck oder Spielsachen, 
welche devn Kinde milgegeben wa- 
ren, erepundia. Haut rud, 1081 ; 
ea qnat älim parva giitavit crt- 
pändia ÜU in Ufa eutula iniunt. 
Diesem Erbennrn an Einzelheiten 
steht hier die Kenn tniss des ganzen 
Menschen entgegen. — eorp. omni 
nimmt des Gegensatz« ta naevo 
halben totum wieder anf; vgl. 3!! ; 
eommunia quaettio untverti gene- 
rii. — eognoieerr, nichl agneteere, 
well Rratns den Cicero nicht ala 
einen Ihm ft^md gewordenen wieder 
erkennen kann. — erat. Plat. Gic. 
3; Kol yof ?w övrw« toj^e »al 
ntropxoi aq^toBTlii aiopaxov put^ 
Kai yiitrrpa fiiyn oifi Ttjt cafiai 
TtöOffsm/uvos • ^ ^ ii ftavfi jloJi^ 
/ler Kai äya&^, (TK^Ma 8i xat 
aTilaarOc, vnö Si rov iiymi aao' 
iQOTirta Kai Jiä&ot fxorrot all Oiä 
rair avV rävcov iXawo/tevTj ifößav 
itafBtgav v)ii( Tov ai&funoi. — 
abeise, sie hlnrt nahe zuaammen, 
steht in naher Verbindnng mit Ge- 
httr rSr das Leben, Eigentlich iil 
der, welcher eine solche KSrpa- 
bUtlDDg bat, nicht fern van Lebens- 
gehbr. — lattrttm. 202. 



T,Google 



184 



BBUTDS. 9 314. 316. 



medici hortarentur ut causas agere desistcrein , quodris potius 
periculum mihi adeundum quam a sperata diceudi gloria diace- 
dendum putavi; sed cum ceuserem remissiooe et moderatiooe 
vocis et commutato genere diceadj me et periculum vitare posse 
et temperatius dicere , [ut coosuetudiuem diceadi mutarem,] ea 
causa mihi in Asiam proDciscendi fuit. itaque cum essem bien- 
nium versatus in causis et iam in foro celebratum meum nomen 
ISesset, Roma euoi profectus. cum venissem Altenas, sex meases 
cum Antiocho , veteris academiae nobilissumo et prudentissumo 
pbilosopbo [ui Gtudiumque philoEophiae uumquam iotermissum 

dacht, wie Liv. 23, 9, 8: Idc It 

dtterreri poHui tine, quam iliic 
vineii 7, '21, 1 : dielatore abiU- 
naio lollere yotitti a rap, eontU' 
lalutn quam promitcutim palnbut 
ae plebi facere, «o kann gleichfalls 
der Inf. gesetit werden ; oothwen- 
dig war er ad Tam. IV 3, I : doleo 
Ib sapienlia praedilum prope tin- 
gulari non tuit bonii deiectari 
poliui quam alienii malii labo- 
rare: bier findet eine ebenso ein- 
riebe Vergldchung zwischen den 
beiden Begrilfen statt, wie t. B. 
p. Deiot. !3: non quaero, quam 
veri timile til, qui diclo audienle* 
non fuitaenl, eos vinetoi petita 
auam neeatoi. — Cebri^ns wird 
der Gebrauch des inf. durch 



314. diieedure. 'etwas aufgehen, 
das man bereits erreiehl hat', was 
auch darin herrotlritt, dass Cicero 
a tperata gloria nlclit a ipo glo- 
riae sigL de off. I 20, 67 ; a con- 
ttanlia lapienlii discedere. de div. 
II SS, 114: a conilanlia alque a 
mentt atque a tt ipto diieatiit. 
Vgl. 273. Hat poUut quam zwei 
Verb» bei Bich, von welchen das 
bei polius das wirkliche oder als 
roöglich gedachte, das nachfolgende 
aber dayenige, dessen Eintritt als 
undenkbar (und zumeist als sbiu- 
wehiend) bezeichnet wird , aus- 
drOckt, so steht letzteres im Coa- 
iuBCÜv. (ad Alt. VII 7, 7 ; depagna 
poliuf quam terviat. Tusc. II 52 ; 
Zeno perpeilut ett omnia poHut 
quam con«cioi delendaa tyratmi- 
du indicarei); zu quam tritt oft 
noch ul (ob auch bei Cic.7J Dieser 
Codi, bleibt lacli in der Re^el, wenn 
der Satz ao abhängig wird, dass 
das erste Verb, in den Inf. tritt. 
(Acad. n 23: tlaiait inlaltrabHi 
dolor» lacerari poUut quam aut 
officium prodai aut fidam; Weis- 
seaborn zu Liv. II 15, 2. IX 14, 7 : 
decaptot potiut, quodcunque eaiui 
farat, pauuroi, quam ultprevitie 
paeit aueloret viäeaittur). Doch 
Dach dem Inf. fol. sowohl (ad fam. n 
16, 3) als nach dem inf. ^erondii 
(de leg. Bgr, (I 6} findet sich bis- 
weilen im 2. Glied derselbe inf., 
auch nach dabare (Gaes. b. c. I 
35, 1), quam ballum erat (n. d. I 
84). Sind beide Glieder bloss ge- 



das Nachstehen von putavi noch 
gemildert. — ut ceni. die. mul. 
nach commut. gen, die. ist eine 
Eriilärung zu ea eauta. — ea eattta. 
Vielleicht betont dies« Cicero, weil 
man schon damals ihm andere 
Gründe unterschob. Plut. Cic 3: 
SiSnöl 3i tÖv ^ IXav ana3iifi.ii«ev 
lil T^v 'EXiäSa Sma^aigai Xiyov, 
lue TAU acC/iailK avTifJ ^a^aTtiiaS 
Sioftivov, 

315. /ithenat, im J, 675 (79). — 
Antiockui ans Ascalou, Schüler 
des Philo und sein Nachfolger ala 
Haupt der Schule, poliiiisumut et 
aculiitumux omaium Jtottrae Ute- 
moriae pAiloiophorum (acad. 11 
3S, 113J, lehrte im Ptolemaeum itt 
Athen. Die bedeutendsten Römer 
waren seine Schüler, — vet ae. 



D,o,i,7.<iT,Google . 



BRUTOS. 3 315. 316. 



185 



a primaque adulegcentia cultutn et aemper auctuiu hoc rursus 
summo auctore et doctore renovari. eodem tarnen tempore 
Atbeuis apnd Demetrium Syrum, vcterem et noo ignobilem di- 
cendi magietrum , studiose exerceri solebam. post a me Asia 
tota peragrata est dum summis studeo oratoribua, quibuscum 
exercebar ipsis lubentibus; quorum erat princeps Menippus Strn- 
louiceDsis, meo iudicJo tota Asia ilÜE temporibus dJsertissumus ; 
et, si nihil habere molestiarum nee Jneptiarum Atticorum est, 
faic orator in illis numerari recte potest. assiduisaume autcmSlS 
mecum fuit DionyBius Hagaes; erat eüam Aeschylus Gaidius, 
Adramyltenuä Xenocleg. bi tum in Asia rhetorum principes 
Dumerabantur. quibus non contentus Rhodum veni meque ad 
eundem, quem Romae audiveram, Holonem applicavi, cum ac- 
torem in veris causis scriptoremque praeatantem tum in notandis 

Antiacbus, der von den Sloibera 
und Pen pateti kern vielee entlehnte, 
behinjitete die all« aha demische 
Philosophie wieder bergeslellt >u 
haben. Vgl. 120. — primaque: 
nach negativen Sätzen folgt im 
Lateinischen das Glied, welches wir 
mit 'sondern' anreihen, oft mit qve 
atqve et; wobei diese Coninnctlo- 
iien ihre gewShnliche Bedeutung 
des Abscblieasene, Erweitcma, Wei- 
terffibrens behalten, de or. TI3I)3: 
id non faciVTtt alii vertantiirqua 
in hosUuia castni. Tusc. 1 41. — 
Demelriu* hi sonst nicht bekannt. 
— dum I. sludao: die Her. cum 
f. qwidem; aber Cicero reiste nicht 
mit den Rednern; weshalb Jahn 
eine Lüctie nach cum annahm, {aiut 
tum kann wegen escarceb. nicht 
ausgefallen sein). — Men>p}iug, aas 
Stratontcea in Karten. Straß. 14, 
2, ZG p. 660: üärraid-a avtjf ä£(C- 
iinj/ot ySYEtTiTat ^iftaif MivtTtnot 
mnä TOVS najegas ji/iäv KoTOitäs 
ijiixaXovfitvOS, öv fialiara inair^i 
räv KKTH Ttfli ^Aalav ^mÖQtav mv 
ijttgoAaaTo Ktxi'^tav, ate jnjatv i'v 
ZIVI yetup^ airov avyn^ivoiv 3'- 
v<mXii xal rote »(et' iiiaa'iH' äxfiä- 
J^miOi. Plut. Cic. 4: T<üf /liv'Aata' 
väv ^iprcpiüv SevatiXei Tqi 'jiS^a- 
pvtrriv^ xai Juiwaiif .TqJ JÖii- 
ynjri(316) xal Mevi7ijt<p r^ Kofi 



awcOxöXaatv. — moleil. 116. — 
n, inepl. Alt. 2S1. 

316. i7»i'JufMtnie weist Nene, Lal. 
Fonnenl. II p. 113 aus einem Se- 
nstusconsultum vom J. 743 {11) bei 
Frontin. de aquis 104 (p. 40, 23 B.), 
atiiduior aus Varro nach; ent- 
sprechende Formen von verwandten 
Wörtern (lU-enuut vaeuui extguut 
arduui) scheint Cic. nicht gebraucht 
EU haben, ausser vielieicut piüiu- 
mut (rrgm. epist. ed. Baiter p. 4%, 
16, 3). — Uagaa» aus Hagoesta 
in Lydien oder Karien. — Aeicku- 
lus wird noch %lfi, sonst nirgends 
eiwihnt — KpiSot in Karien. — 
Adramytlum in Mysien; Ober die 
Stellung 285. — Xmoel. SUab. 
13, 1, 66 p._ 614: ävii^ Si 'AS(ia- 
pVTr>!fäs p^ojp iiti^avrfi yeyevjj- 
rai SerOKi^, toü /lif 'Aatavitv 
yaönjft^poB, oymciiJT^ Sc ei ttt 
aJjjis Kai eifnixäs inig rijs'Aiiiat 
ijtJ Tijt miynirftov nad'' tv untghv 
atiUwalxs Mt&^SaTta/un}. — Mo!. 



Hebung behaodelt wurden und spä- 
ter controveriiae biesaen , wirk- 
liehe Proceaae vor den Gerichten, 
luv. Vit X6i: tophUtae vtrai agi^ 
tant tilfz raplore (d. h. das Thema 
Tom Eolführer) relieto. Anders 226. 



T,Google 



186 



« 316—818. 



aDimadverteadisque vitits et inatituendo docendoque prudratis^ 
sumBin. is dedit operam, si modo td consequi potntt, ut uimis 
reduDdantis nos et superfluentis iuvenili qniKÜaiD diceodi impa- 
nilate et licentia reprimeret et quasi eitra ripas dilDnentis co«^ 
ceret. ita recepi me bienDio post noa modo eiercitatior, sed 
prope mutatus. Dam et c«ntratio oimia wods reeederst, et ciuasi 
defeirerat oratio, lateribusque vires et corpori medVocris babitas 

-.acceseerat. 

317 Duo tum eicellebaal oratoree , qni me imitaadi cupiditate 
iacitarcDt, CoOa et HortensiuB; qaonim alter renrissus et leais 
et propriis verbis oompreheadenE solute et facile seDtentiam, 
alter ornatus acer, nob talis, qnalem tu eum, Brüte, iam de- 
Sorescentem cognovisti, se^ verimram et acttonis genere com- 
motior. itaque c«m Horteasio mihi magis arMtrabar rem esse, 
ciii et diceudi ardore eram propior et aetate coniunctior. eteaim 
videram in ei&dem causis, ut pro H. Caauleio, pro Cn. Dolabelia 
coDsulari, cum Cotta prioceps adhibitus esset, priores tarnen 
agpre partie Hortensiem. acrem eaim oratorem et iucensum et 
agentem et canorum coocarsus hominum forique strepitus desi- 

SlSdeiat. uoum igitur auauni, cum rediissemus ex Asia, caasas DO- 
bües ef^iinuB, cum quaesturam nos, coosulaUim Coda, aedilitatem 
peteret Hortensius. interim me quaestorem Sicilieneis excepit 



— aHintadvarlendUgHB scMiesBt 
sich «rgS'itcnd an <lae (zeitlich fol- 
gemk) noiandit an. — et in imti- 
lutndo vermathele E. F. Ebertiird. 

— »i modo, als läge io dedit op. 
die Andeutung- eineB Erfolges. Dem 
Cicero warde gerade die Wortfülle 
aoch später von seinen Geenem als 
Fehler vorgtworfen. — red. öuint. 
XII 1, 20 ; le iyte mtilla ex lila iu- 
vtntli abundanlia CiefCuUie leH»' 
tur. ~ po,l, im J. 677 (77). — 
.deferverat, aosgegohren. er. 30, 

107: guantü Uta elamoHhia aäv- 
ietcenluK diaidnta rfa tBppliefo 
parrieidarma! quae nequaquam 
xaHt d»/ert)iiie potl aliquanlo ten- 
lire coepimtit. Vgl. 298. — la- 
ler. 202. 

317. eupfditate; in vielen Wen- 
dungen betrachtet der Römer als 
Mittel was wir als Ziel anaehen 
Cin . .'); vg\. pugna laeettere aad 
MUtü honoribtu. — CeUa, 102. 



— Hort. 301. — propr. 274 g. E. 

— comprek. 34. — lolute 1,73. — 
itaque geht anf remianu et U- 
nii MtiA oomihotiar. Den Haupt- 
grund zu m. mag. arb. führt ele- 
nitn ein, — cautit. Im J. 677 (77) 
Terlheidigten beide Jen M. Csoii- 
Inus und Cn. Cornelias Dolabetla, 
welche repetnndinimb«4anft waren, 
der letztere von Caesar. — pari«*. 
242. , — agenlem , wirksaiB, hi« 
zunächst durch die An des Yor- 
trags [actio), de oT. II 87, 358: 
ufendum eit imagMibat agtntdtu 
atribm intigniHi. ad Berenn. IH 
22,37; nort mala» nee vagai, ted 
aliquii agenlee fmaginei ponmtxt. 

318. dnnwn, im J. 678 (76). — 
catuai. Von di«scn ist ans nar die 
Rede pro Roscio cemoedo bekannt, 
w«nn diese nicht vielmehr im J. 
686 (SS) gehalten ist. — inlm-mt 
im J. 679 (76). — Sieil. Er erteoste 
di« Provinz Lflybaeum, welche Sex. 



T,Googlc 



BRUTUS. $ 318— 3M. 



187 



annus, Cotta ex consulstu est profectas in tialliam, princeps 
et erat et luibebatHr Hortensios. cum autem sna« posi ex Sicilie ' 
me recepissem, iam videbatur illud in me, qutclquid esset, esse 
perrectnm et habere maturitatem quandam suam. QJtnis multa 
videor de me, ipse praesertim; sed omni huic sennoDi proposi- 
tnm est, non ut ingeaimn et eloquentiam meam perspicias, unde 
longe absum, sed ut laborem et indostriam. cum igitnr essemstd 
in plurumis causk et in principibus patronis quinqaennium Tere 
Tersalns, tum in patrocinio Siciliettsi maiume in certamen veni 
designatus aeddis cum designato consule Hortensio. 

Sed quoniam omnis bic serma noster non solam eournera- 98 
tienem oratorutn, verum eUam praecepta quaedam desiderat, 
quid tamquam notandum et animadrertenduni sit in Hortensio, 
breviter licet dicere. nam is post coosulatum — credo quod320 
videret ex cottsniaribus neminem esse secum comparandum, 
ne^egeret autem eos qni consnles non fuJssent — summum illud 
suum Studium remisit, quo a puero fuerat incensus, atque in 
omnium rerum abondsnlta »oluit beatiiK, ut ipse putabat, re- 
missius certe vivere. primus et secundus annus et tertius tannm 
quasi de picturae yeteris colore detraxerat, quantum non qaivis 
unus ex populo, sed exrstumator doctus et intellegeng posset 



Pedacaena als Propraetor verwal- 



tete. 



- Sic. i 



aSieili«mÜ!patroeinium 
$fc.3I9iet noch tauge nicht so kühD 
wie eaiiellani triumphi 256 , me- 
moria nota et aequafii 544; Tgl. 

(^uria rogatlo p. Sest. 62 l'die 
sich anf C. bezieht'): lervilii per- 
eontatio de or. fl 227 ; vetnt pu«- 
Hliiqua doctrina I 23 ('die alte 
Knabeaerziehung'): eictp«efat{o Cor- 
finienris ad Alt VIH 5, 2. — vid. 
de me sc. loqiii; Nägelabach Stil. 
I 183, 1. — laborem, 233. 

319. in steht bei eausii in an- 
derem SiDO »Is bei patronU. — 
petroc. Sic. Im J. 684 (70) klagte 
Cicero Verres wegen der aaf Sici- 
lien verübten Erpressnnffen an ; 
Rortensins war dessen Vertheidi- 
ger. — deiign. vor cos. wie z. B. 
p. Sest, 61. — notand. 31«. -^ 
licet, weil es ohne diese Veran- 
lassung rIs Tadelsacht erscheinen 



320. coj. im J. 685 (69). — vi- 
deret, wie z. B. 92 pulent: la 
arbitrarelur 276 g. E. — beat. 
" ' ~ ' \ beatui ill», qui 



epod. 
tut neg 



proeul negotii!, ttt priica 
tnorlalrunt , patema rura bobxi 
exercet luii.— certe: Phil. IV 3: 
iiaperatutn omnibtts contilium, in- 
eognttum certe eepit. — piet. de 
opt gen. 4, 11: si lerete» auret 
kabent inleUegentque iudlcium, 
tatnquata ttdpicturamprobandam 
adhibentur etiam midi faciendi 
cum aliqua soller Na ivdietmdi. 
261. Vgl. EU 70. — quivii vnut. 
p. Caec. 22, 62 : ti In tolut attt 
quivis unui cum icato et gladi« 
Hnpetum in me fecittel. 274. Vgl. 
214 E. 198. div. in Cae«. 50. — 
ea pop. 186. — exüL 92, — doct 
141. — intell. 183. — conim. Pe- 
riodisiroBg; sie gehfirt znr Änsar- 
beitting, die oeleritet imn Vortrag, 
de or. m 171: eontinuafio verbo- 
rum dum rei maaiime, etUoea- 



Dpi,7?<iT,Google 



188 



BRUTUS. S 330—323. 



cogQoscere; longiua autem procedens cum in ceteris eloquentiae 
partJbtis tum maxume in celeritate et cootiDuatione Terborum 

32t adbaereRcens Bui dissimilior videbatur fieri cotidie. dos autem 
non desistebamus cum omoi genere exercitationis tum maxume 
stilo noslrum illud quod erataugere, quantumcumque erat at- 
qtie, ut multa omiltam, in hoc spatio et praetor primus et incre- 
dibili popuii voluntate sum factus. nam cum propter assiduiu- 
tem in caueis et iudustriam tum propter esquisitius et minume 
vulgare orationis geuus aoimos hominum ad me dicendl novitate 

322 converteram. nihil de me dicam : dicam de ceteris, quorum nemo 
erat, qiti videretur exquisitius quam volgus hominum studuisse 
titteris, quibus fons perfectae eloquentiae continetur; nemo, qui. 
philosophiam compleius esset, matrem omnium bene factorum 
beneque diclorum ; nemo, qui ins civile didicisset, rem ad priva- 
las causas et ad oratoris pnideotiam maxume necessariam ; nemo 
qui memoriam rerum Romanarum teneret, ex qua, si quando 
opus esset, ab iDferis locupletissumos testes eicitaret; nemo, qui 
breviter arguteque iucluso adversario iaxaret iudicum animos at- 
que a severilate paulieper ad hilaritatem risumque traducer^; 
nemo, qui dilatare posset atque a propria ac definita disputatione 



elpTimuioAuetprim.prael,-pop,i 
Romani setzt Orelli zu. — aitid., de 
imp.Pomp. 10^. — orat. gen. I2i. 
322. de me. Er spnclit Ternebm- 
licii genug ond giebt zagleicli die 
ISl f. abgelehnte Antwort auf Bru- 
tus Frage. — dicam. 304. ^ bene 
ist beide Haie in demselben Sinne 
ZD fassen , da tQchtige Rede und 
Tbat auf der klaren und festen Ein- 
siclit beruht. — prud. 104. — Ceit. 
top. 45: in hoc genere (In fictis 
aempüs) oraforibu* et philoiophii 
canceimm eil, ut muta etiam lo- 
quaniur, ut mortui ab inferitexei- 
tentur. Quint. IV 1, 28: in epilogo 
vero liceat laloi effundere adfeelui 
et fictam oralionem induere P^r- 
lonii et defunctoi excilare. Doch 
ist dies kcineswegB der einzige Fall. 

— inet., \a die Enge, ins Netz 
treiben. Man möchte angutleque 
Termuthea ; doch zeigt breoiter, 
dass der Weg, nicht ata Resultat 
chaiakterisirt wird. — a lev. 197. 

— dUat. verailgen 



tionem primam, deinde modum 
guendam fonnamque deiiderat. — 
adhaer. 274. , ^ 

323. itilo, 92. — quantumeua- 
fue,iQ,%v\%qaidqaid%\%\D.,tDK\iH 
quanUtlumeunque ; p. Arch. Vquad 
tentio quam tit exiguum ; 13 
haec quaque ereicil faeuttat, quae 
quantatunque in me eit, numquam 
amieorum perieulii defuit. — tpa- 
tio. Hierauf folgen in den Hand- 
scbriften die Worte et in kii poet 
eedililatem annii, eine überflüB- 
wge und störende Erkliruag von 
in hoc ipatio. — urimut, der zu- 
erst renuoeirt wurde, weil er die 
meisten Summen oder doch zuerst 
■bsolute Majorität hatte, de imp. 

Pomp. 2: cum propler dilationem 
eomiUorum ter praetor primut 
eenturiii eunctis renuntiaturium, 
faeite intelltxi, Quirilet, quid da 
ttte iudieareti». Zu betonen ist in 
der [ormel haften Verbindur^ nicht 
praetor aaaAtta orimut i dieregel- 
i^wfe Wortstellung wSst praetor 



Dpi,7?<iT,Googlc 



BBrTüS. S 333-324; 189 

hominis ac temporis ad commuaem quaestioaetn universi gene- 
ris orationem traducere; nemo, qni delectandi gratia digredi 
pammper a causa: nemo, qui ad iracundiam magno opere indi- 
cem, nemo, qui ad fletum posset adducere, nemo, qui aaimum 
eins, quod nnum est oratoris maxume proprium, quocumque res 
postularet impellere. itaque cum iam paene erauuisset Horten- 
Sias et ego anno meo , Bexto autem post iUum consulem, consul^ 
factus essem, revocare se ad industriam coepit, ne, cum pares 
honore essemus , aliqua re superior esse viderer. sie duodecim 
post meum consulatnm annos in maxumis causis , cum ega mibi 
illum, sibi me ille antefeiret, coniunctissume versati sumus, con- 
aulatusque meus, qui illum primo leviter perstrinierat, idem nos 
rerum mearum gestarum, quas ille admirabalur, laude coniunxe' 
rat. maxume vero perspecta est utriusque nostrum exercitatio 
paulo ante quam perterritum armis hoc Studium, Brüte, nostrum 324 
conticuit subito et oljmutuit: cum lege Pompeia ternis horis ad 
dicendum datis ad causae similluroas inter se vel polius easdem 



46. or, 14, 45: oralor gxcallem a 
propriii perionii el tempori- 
bat lemper, tipottil, avocaicon- 
trovertiam; laUui enim de ganere 
gvam de parla diiceplare licet, 
kaee igitur g-uaeitia a propriif 
perionii et temporibui ad 
uniettni gmerii orationem Ira- 
dueta appellatur &i!aie. — eomm. 
. . univ. 313. — keminü ac lemp. 
giod freier gebrauchte objeclive Ge- 
netiTe. — J/jr. 82. — magno op.: 
das Aufbriagen war immerhin noch 
häufiger der Fall al« dai Rühren. 
— fUbtm, Gieeros Sebilea epilogi 
worden besonders bewandert und 
\oa den Gegnern Twgpottet. — 
orat 1B5. 276. 279; 214. - poitu- 
laret erg. impelli aoB impellere: 
eine nicht hähflgeErginzDDg. Sehr 
hsrl Com. Nep. AtL 13, 4: intam- 
peranter eoneupüearB, quod a plu- 
rimii vidtai, 

" 323. evan. S2. — anno tneo, im 
J. t>91 (63), ds Cicero 43 Jahre tlt 
war. de off. II 17,59: pro aaipU- 
ttttün» bonorum, quot euncb'i nif- 
fragiit adepti lumui nottro qvi- 
dtm anno, d. fa. io dem Jahre, in 
welchem es nach der lex Villla 



anpalis zuerst gestattet war (die 
Quistur im 31. , die cnmlische 
Aedilität im 38., die Pratnr im 
40., das Consulat im 43. Le- 
bensjahr). — duod, a. bis 704 
(BO), wo Horlensius starb. — 
peritr., rerletzen. p. Sntla 46: 
nemo umquavt me tenuUtuma tu- 
tpicione pertltinxit, quam non 
parculerim. p. Plane. 33: Gra- 
nita M. Antoni voluntalem «upe- 
rioribiu faettiii laepe pertlrtn- 
xit impune. 

321. lege Pomp, de ambitn T«m 
J. 702 (52) (S 245), welche die 
Strafen der lex Galpnmia und det 
lei Tullia TcrschärRe und mehrere 
allgemeine Beetimmuttgen aber die 
O^oisaüon der Gerichte enthielt; 
unter anderem torrävavrajioftv 
advxaiv ixmefca Tip itäQii «f »^ 
fiöv ot^tctv, eMFla ui; vjrö vov 
itUf^mit avriöv roie dixaatäe 9«- 
(nißovpivovs kma^TTta9at (vgl. 
Tfyi), xQovov je Tip /iiv dimxoyn 
. Svo loftvi, tä Si ^tiyovTt toät 
8iSoa&cu in/ianter (Cess. Dio tL, 
52). de üa. IV 1, 1: cum ego U 
kac noea üga videam eodem die 
aeeluatori ratpondere tt tribtu 



T,Google 



190 



BRUTUS, f 334. 325. 



noTi veniebBmus cotiiäe. qtiibue quidem csusis tu etiam , Brote, 
praesto fuisü complurbque et Dobiscum et solua egisü; ut, qui 
noa satk diu vixerit Hortensiya, tarnen hunc curaum coufecerit: 
fotnia ante sedecim causas agere coepit quam tu es ualiis; idem 
quarto et sezagesumo anno, perpaucis aale mortem diebus, una 
tecum soeerum tuum defendit Appium. dJceodi autem genus 
quod fuerit ia utroque, oraUoneB utriusque etiam poäem nostria 
indicabunt. 
^ Sed ai quaerimus, cur aduleacena magis tloroerit dicendo 
quHQ senior Uortenaius, cauaas reperiemus Terissumaa duas. 
primam, quod genus erat orationia Asiaticum, adulescentiae ma- 
gis concessum quam genectuti. geaera autem Asialicae dictionis 
duo sunt: unum sententiosum et argutum, aententiis noo tarn 
gravibus et Beveris quam concioBia et venustis; qualis in hiatoria 
Timaeus, ia dicendo autem poeris twliia Hierocles Alabandeus, 
magia etiam Meaeclea frater eins fuit, quorum utriusque oratio- 
nea aunt in primis, ut Asiatico in genere, laudabiles. aUud autem 



köris perorart. — novi. ßioii. Htl. 
de Lysia 17 : otnoal Si ^r/rinp xoi' 
vis itm xa&' ixaiTXOti növ iiyiav. 
— hunc, den im folgenden näher 
bezeichneten Zeitraum, —teiaeim: 
decem die Bsr. Hoitensiug (rat in 
J. 659 (95) zneral auf (229. 328), 
Bintug ist nicht 669 (86) »ondera 
6T6 (TS) geboren. Nach Vell. Fat. 
II 72, t fita[td er b« seinem Tod 
712 (42) im 37. LebeoBjabr; bei 
Tic. dial. IT aber werden die Redner 
in dieser Reilienrolge auEgeiiblt: 
Gioero (seb. 648, 106), Caeliae (273, 
geb. nicht aacb 669, 85), Caivua 
(ISO. 283, geb. 672, 82), Brutos, 
Aainius (geb. 679, 76), HesseUa 
(geb. 690, 64). — ^pp. 267. 230. 
326. prmuan. Der iweile Grund 
wird nicht in der liier angekfiadig- 
ten Weise angegebeii, aondein 327 
nacb einer BecapttnUtioB nur leicht 
angedeutet fuod ituiktm renn- 
terat. — Aiiat. 51. ~~ eono. 287. 
a37. — qualU: quali wie p> 191 Z. 
11 — TimMmi (Sä), loTifl» erudi- 
ütMimut et reruM eapia et lea- 
tenUanan varielatt abundaiUiiiu- 
mfu et ipta oomparition» veröorum 
Tum ftnjwA'ttu, nu^gnam »loqvtn- 



tiam ad itribtndum attuiit, de 
or. II 5S. Der SebriAateUer ntft 

v\fiovs 4, l: rov tfvzfini ninflC » 
Tifituos. dvijQ lä fiiv äXia mayös 
xai m^ÖB ioytav tvltni fiiya9as 
oint äfopoe, itoioiaviof, dinvor/- 
rucSs, iclijv . • . v7ä ifoios tov 
fn'aE voiiaeie aai nivtlr noUemts 
htTthticov SIC T« ■jfOiSa^uaSitrta.- 
xoy. Er TcrTBaate eine ■lUicilische 
nnd eine altitaliache Geacbiefate, and 
behandelte die Kriege des Pyn^H». 
— Bitr. or.aai: fratret Uli Aiitl- 
tiearum rhatorum präieipei Sit- 
roelet et Mtneelet mtnums mmi 
tmtfenffa conternnendi. de or. [I 
95: ul kodia Alabandemtm il- 
lum Meneelem tt eiut fralreta Bit- 
roelem, quo» ego audwi,ioUiiiiiiU- 
tur Aiia. SUtbo 11, 2. 26E.: 
ävi^ S' tyivovTO iAyw ££(at Sio 

vixiSje TS, ov tftvrjtt&rj/uv ftm^iv 
iaävm, xai 'IibohIi^ xäi oi urroi- 
lefyfafrae lis Tqv 'liSov • TS .^no^ 
itäviot tiai 6 SüXtfv (§ 13 und 
hier 307). Alabmda, Stadt in Ka- 
rien; xa Alabandtta lantet der 
nom. pl. Alabaaüt (. . als), s. Lach- 
mann zn Lncret. p. 2S0 f. — ut. 



T,Goo(^lc 



BRUTUS. I 336-327. 



t91 



geaiB est dod taui. seotentiis frequenULuio quam verbis volucre 
atque iDcitatum, quali est nunc Asia tota, sec Quntiue solum ora- 
tionis, aed etiam esoraato el facto gencre verborum ; ia quo Qoruit 
Äescbylue GnidiuB et meus aequaüs Hilesius Aescbines. in eis 
erat admirabilis oratiauis cursus, ornata senteutiarum couciaai- 
laB Don erat, haec autem , ut dixi , genera diceudi aptiora sunt326 
adulesceuübuB , in seoibus gravitatem doü habeut. itaque Hor- 
teosiüs ulroque genere floreng clamores faciebataduleseena. ha- 
bd>at enim et Meiiecllum illud Studium crebrarum TeDustarum- 
que sententiatum , in quibus, ut ia illo Graeco sie ia hoc, enrnt 
quaedam magis vt^ustae duicesque senteutiae quam aut neces- 
sariae aut iuterdum utiles; et erat oratio cum incitata et vibraua 
tum etiam accunita et polila. uoa probabaatur haec Benibus: 
saepe videbam cum irrJdeutem tum etiam irasceutem et stoma- 
diaatemPhilippum; sed mirabautur adulesceotes, mullitudo mo- 
vebatur. [erat exceileus iudicio Tolgi et facile prima» twebat32T 
aduleaceos. elsi enim genus illud dJcendi auctoritatis habebat 
parum, tamea aptum esse aetati yidebatur; et certe, quod et in- 
geoi quaedam fonna luc^at exBrciUitione perfecta eratque ver- 



27. — aliud: istdiefiWort ricistig 
und nicht vielmehr mit E. F. Eber- 
hard in alterum zu cerwandeln, so 
muBB es diverium bedeutea. — 
faeU». 30. — Jetchylus, 316. — 
AetohinM. Slrab. 14,1,7, p, 635: 
ävS^BS 8' B^uii /lyrj/i^l tyivovTO 
iy ifi ldti.Trtq/ , . iia&' tifi&l Ai- 

fUTQi/ni n^ös naftnrjtov Moj'tw. 
Senec contror. 1 8, 11: Aeiekiiui 
(W bonit (7) dBelamatoribu$. Zar 
Stellang vob MiUt. s. 285. 

326. ciflin. IM. — ut in i. Gr. 
sie in hoe macht den Gedanken nur 
nnklarer luid ist wobi eine (irtige) 
Baadetklärung zu qttiöut; inch. 
lenlentiae fehlte besBer. — vibraiu, 
vom zuckenden Blitz wie tod dem 
durch die Luft geBcbwangcnen Wurf- 
speer äbertrsgeo. or. 234 : euiia 
(Demostheni«) mm tarn vibrarent 
fitlmina Uta, nüi numms coniorla 
farrmlur.QaiaLXl3,llO: adiciai 
licet tat, qlii itnleniiaM vibrontet 
digitit iaculontur: X 1, 60: lumma 
in Archilocko vii eloculionit, cum 



validae luitt brevet vibrantesque 
tntentiae. — Pkilipii. 173. 230. 
327. [erat - exil.] mÜBUge Wie- 
derholung eines mehrfach auBg«— 
8procbeneaGedaQl(eQB,fQrdiedarch- 
■us kein Crund vorhanden war. 
ted 327 m. scMiesst sieb an mirab. 
-ffiotieA. unmittdbaran: atieruach 
mullil. moueb. konnte nicht eral 
exe. iud. volgi oline mindeslens 
ein igitur folgen , an wenigsten 
in einer dem eben voriusgegaDgeuen 
utroque getitre fiorent clamore* 
faciabat aduleteeiu so ganz ent- 
sprechenden Wendung, Auch die 
Wiederholung von aptiora adulat- 
eenliöui 326 A. und mirabantur 
adaUieentei 326 E. {lummam ham. 
aämirationem ex»Uabal)ie'asie von 
graa»ei NachliBBigkeil. Zu beachten 
ist, dass bereits 326 A. ut dixizn- 

Sesetzt iat. Ueberdies iel der Aus- 
ruck i'n^eni q. forma Itieabat 
bedenklich und wohl nach 294 m. 
gebildet, auch sein VerhäUniss zu 
iieri. atlrieta eompreheniio iüü^, 
— prim. 83, — e»mpreli., 31. — 
quaedam. 288.— forma. oraL 11, 



T,Google 



192 



BRUTUS, i 311-319. 



borum astricia compreheasio , suinmam homiDum admiratiooem 
eicitabaL] sed cum iam bonoree et illa senior auctoritas gravius 
qtiiddam requireret, remauebat idem Dec decebaC idem ; quodque 
exercitationeni stuJiumque remiserat, quod in eo fuerat acerru- 
mum, coocianitas illa crebritasque Beatenlianim pristina mane- 
bat, sed ea ?esütu illo orationis, quo coaBueverat, ornata dod 
erat, hoc tibi ille. Brüte, minus fortasse placuit quam placuissel, 
si illum Oagrantem studio et florentem facultate audire potuiases. 

^tutn Brutus, ego ?ero, inquil, et igta, quae dicis, video qualia 
sint et Horteasium magnum oratorem semper putavi niaxumeque 
probavi pro Messalla dicentem, cum lu abruisti. sie fenint, io- 
quam, idque declarat totidem quot dixit, ut aiuDt, scripta verbts 
oratio, ergo ille a Crasso coosule et Scaevola usque ad Paulum 
et Harcellum cooaules Qoruit, nos in eodem cursu fuimus a Sulla 
dictatore ad eosdem fere consules: sie Q. Hortensi vox exstincta 
fato suo est, nostra publico. 

319 Melius, quaeso, ominare, inquit Brutus, sit sane ut vis, in- 
quam, et id non tarn mea causa quam tua; sed fortunatus illtus 
tiitus, qui ea non vidit cum flerent, quae providit futura. 



enim inter nos impendentes ( 

36: forma, quat x>f^t^f Gratet 
dieiiur. — tl - que siod bei Ci- 
cero selten verbunden; b. Madvig 
ta de ßn. V2Z,64: et toi, qui ft- 
eerint, dignitatii ipltndara duelot 
immtmortt fuitit ulilitaium läa- 
rum, TiotquB koneilatt duci, td 
EiiD. I ab, 1 : Pompeiui et apud 
popufttm etamort conliicioque iac- 
lalui til in lenatuqut a Caloae 
aceutattu. p. Rose. Am. 4S. Tuac. 
[ 4 igüur et Epaminondat fidibui 
praeclart eeeiniiit dicilur, The- 
mUtoelt$qtie . . cum in epulii rteu- 
laret lyrma, til kabilui indoctior. 
de div. I 126 in. An solcbea Stellen 
findet wobl ein Abweichen von der 
zuerst beabsicbtigten CorresponMon 
»lill. — remi>.320.- minus, 317 m. 
— faeull. 303. 

328. Meu. M. Valeiius M eMail >, 
COS. TOI (&3), wurde im J. 703 (51) 
zum zweiten Mal wegen smbitus 
belangt, und von den Richtern frei- 
gesprochen, aber von der Sfleotllcheu 
Heinnng verdammt; so dass ^ein 
mOtterücher Oheim, Hoitenaius, mit 



1 deflevimus, cum belli civilis 

ZischenempfaDgen wurde, weil er ihn 
verth cid igt hatte. — totid. Dies war 
keineswegs die Regel ; meistens 
wurden dieRedeu beim Aurschreiben 
umgearbeitet, abgekürzl (L60), auch 
wol weiter ausgefBhrt. — Crauo 
cot. im J. 669 (95). Scate., 145. 
Biegelbe Wortstellung 161. 306. p. 
Arch. 3, 5: Mario coniule et Ca- 
üiio. de re p. I 9, U: Tuditano 
coniule et Aquitio. — L. Atm. 
Pttulut, Bruder des Tiiumvir Lepi- 
du«, COS. 704 (50). — C. Claudiui 
Marcelliu, Pompeianer, dem Caesar 
verlieb. — diel, im J.6T3(6I).— 
aoat. Serenus Sammou. 26U tical 
Horlentiui olim abiumpltti; eau- 
til elenim confeclui agendii «bti- 
cuil, cum vox domine oieanle 
periret et nondum exiiineti no- 
rareiur Hngua deierli. Dies wird 
sonst nirgends enihlt und heniht 
vielleicht auf einem Missverstiod- 
nias unserei Stelle. 
329. mel. 



D,o-,7.<iT,Goo(^le 



BRtlTDS. § 339—331. 



193 



causas in privatorum cupiditatibus inclusas, pacis apem a pn- 
bliGO consilio esse exclnsam Tideremus. sed illum videtur felicitas 
ipsius, qua ssnper est usus, ab eis miseriie qnae consecutae 
sunt morte Tindicaase. dos aiitem, Brate, quoniaiu pOst Hor-33e 
tensi clarisBDmi oratoris mortem ort>ae eloqueotiae qnasi tato- 
res relicti gomus , domi teneamus eam saeplam liberali custodia 
et hos igDOtos atque impodentes procos repudiemus, taeamtirque 
ut adultam Tirgioem caste et ab BBoatoniin impetn, quantum pos- 
sumus, prohibeamus. equidun, etsidoleo, me in titam patila 
seriitB tarnquam in viam ingre^um , prius quam conrefitom iter 
Sit, in hanc rei publicae Doctem iucidisse, tarnen ea cooBolation« 
sustentor, quam tu mihi, Brüte, adhibuisti tuis suanssumis litte- 
ris: quibus me forti animo esse oportere censebas, quod ea ges* 
siSBcm , quae de me etiam me taceate ipsa loquerentor mortuo- 
que riTere&t; quae, si recte esset, salute rei publicae, sin secus, 
interitu ipso testimonium meomm de re publica consiiionim da- 
rent. sed in te intueas, Bnite, doleo, cuius in adulesceBtiam pit^. 
siedias iaudes quasi iiuadrigis Tohenum trausTersa iacurrit mi- 



330. »loq. Cicero führt hier das 
GleichoUs zwischen der eloqucatia 
und einer alsWaiae hioterlBBseDeD 
JuDglVin dnrcb. Die»e wurde nach 
der Sitte der Allen im Frsuengc- 
mach gehalten titaff^evoe najä- 
xliiatot, virgo elauia] nnd verliees 
nnr selten dag Haus, oiealleiD, gon< 
dem unter der Obhut von Angehö- 
rigen und von ffienerinnen. Aengst- 
liche und argwöhuiscbe bestellten 
auch eigene cuitodei, ipvXemtt, zur 
Bewachung der Frauen; doch war 
das kune liberali» cutlodia. — 
urim, weil er früher geboren diese 
Zeit wahrscheinlich nicht mehr er- 
lebt haben würde. — priutquam 
Hl, . ■ inciditia. Ist ein inf. oder 
coni. perf. von einem Präsens oder 
Fut. abbänng, so bekommt ein zu- 
gehGrigei ZwiBCheosatz mit ante- 
quam, priutguam, pottquam, ul 
primum usw. in der Regel (und 
auch bei dum nnd mim temporale 
nicht selten) den codi, perf.jdiv. in 
Gaec. 29 n>c dleo t» aniequam dt 
Sioilia dtoatierit, in graliam re- 
düit cum r»rre; de or. 120. — 
Ml. 11. — rmle ruat: 'wenti e« 
BrulD). 1. AuD. 



mit rechlep Dingen lagehe ^-^ wen* 
CS gut gehe', mit zu ergäniendem 
Subject 'die Laee der Dlnge'i ett» 
bei Adverbien ist natüriich alt^t 
Copula, sondern bedeutet 'sich ver- 
halten'. — interitu, indem man dann 
erkennen werde, wie sehr Gic. Recht 
gehabt. 

331. dol. 21 f. — per m»d. - 
v»h. Cicero gebraucht das oft an- 
gewendele Gleichnis« vom Wagen- 
rennen, in das bei den SSmem 
sich OK die Vörslellnog von dem 
prächtigen Aufzog des Triumpha- 
tors mischt Das stattliche drilckt 
qvadrigii ansj Tgl. Plaut, asin. 
278: n&m ti oecatiöni hTtic tempuM 
iite lubterdüxerit, nümquam edi- 
pol quadrigit albit (ndipi*eel pö- 
ttea. Brutus ÜYai per media* lau- 
dei anf der Strasse des ßuhnls durch 
das ihm von allen Seiten lugeruTene 
Lob hindurch, iiit per meMum po- 

f'ulum. In ähnlicher Weise sagt 
uveualis I 72: per famam el po- 
pulum nigTO* (vergiftet) effvrr* 
maritoi. — vehau statt des ^e- 
brinchlicheren vtcttu findet sub 
anch sonst, inve/tetu auch bei Ci- 
13 



T,Google 



194 



BRUTUS. § 331-333. 



Sera fortunarei publicae. taic me dolor tangit, haec tue cura 
BoUicitat, et bunc mecum, socium eiusdem et amoris et iudici. 
tibi favemus, te tua fnii virtute cupimus, tibi optamus eam rem 
publicam, in qua duorum genertim amplissumonim renovare 
memoriam atque augere possis. ttium enim forum, tutim erat 
itlud curriculum , tu illuc veoeras unns, qui non linguam modo 
acuissee ezercitatione dicendi ,* sed et ipsam eloquentiam locu- 
pletavisseB graviorum artium iastrumeDto et «isdem artibus de- 

333 cus omae virtutis cum smnma eloquentiae laude iunxisses. ex 
te duplex no« adficit Bollicitudo, quod et ipee re publica careas et 
illa te. tu .tarnen, etsi cursum ingeni tui, Brüte, premit haec 
importuna dades civitatis, contine te in tuis perennibus BtudiJs 
et effice id quod iam propemodum vel plane potius effeceras, ut 
te eripias ex ea, quam ego congessi in huDC sermonem, turba 
patronomm. nee enim decet te ordatum uberrumis artibus, 
quHB cum domo haurire non posses, arcessivisti ex urbe ea, quae 
domuB est semper habita doctrinae, numerari in volgo patro- 
uorum. nam quid te exercuit Fammenes,'Tir longe eloquentis- 
sumus Graeciae ? quid illa vetus academia atque eius heres Aristus, 
hospes et farailiaris meue, si quidem similea maioris partis ora- 

333torum futuri gumug? nonne cernimus fix singulis aetatibus 
binos oratores laudabilis constitisse ? Galba fuit iuter tot aequalis 



cero. Neue,Fonnenl.II265.— (rant- 
veria, id den Weg tretend. — lan- 
gil triffl, berührt mich. Liv. DI 17, 
3; i> Doi ttrbit, ti vatlri nttlla 
eura tangil. (Gorrado wollte an- 
git.) — duorum gm. , der lunier 
aod Serrilier. — Ung. ae. de or. 
III 30, 121: non tolum acaenda 
nobU neqtte procudmda tingua 
eit, sed onerandum complendum- 
que pectui maxumarum rerum et 
plurnmarumtuauitate copia varie- 
late. — gra«. arlium, der wiesen- 
achsniichen Studien, hxi beeonderen 
der Philosophie, imtnanento collec- 
ti», Tta^aatmm. 

332. ex te. ad fam. XVI 21, 3: 
quoniam tum ex ma doluiali, nunc 
at dupltcetur tuum ex me gaudium 
praeilabo. — effeeerat, wie vene- 
ra! 331 : Tor dem Ausbruch des 
Bürgerkrieges. — domo, weil die 
Philosophie in der r 6 mi s c h en 
Utteratni vernachlässig war. 16. 
domo ist Tür dornt (mit E:^Snxung 



von ei foule aliijno) des genaueren 
Gegensatzes zu ex urbe ea wegen 
gewählt. — urbe, Athen. — in volgo 
palr. Biet wird patr, nach turba 
palronorum ali ErlÜDteruug mit 
Kajser zu tilgeu sein. — Pamm, 
or. 10E>: hunc tu (Demosthenem Bm- 
tua) oralerem cum eiut tludiosis- 
tumo Pammene, cum eitet Athenä, 
toiuTn diligentisiume cognovitti. 
Seueca controv. I 4, T : Pammenei ex 
bonü (?) declamaloribus. — vei. 
acad. 110.— jirütus. Plut. BruL2: 
^ihiv xai avußtoJTTjv TOf aSel^äv 
aiiov (^vTioxo^, 315) Ttsnoitjfiivoe 
'jigiarov, ävSqa Tp /iBv iv iöyoK 
S^ei 7ioXi.mv ^iXoaiifiiiv lemö/it- 
vov, evxa^iq Se Kai TipqoTtjTi TOi; 
npmTOie iväiiti.h)v. Tusc. V 22 
ista Tnihi et cum Antiocho saepe 
ei cum Ariilo nuper, cumAlAenit 
imperator apud eum detiertarer 
(auf der Rückreise von Cilicien, im 
J. 701, 50) dUs0n$io flät. 
333. iin. de or. I 8; cum boni 



T,Goo(^le 



BRUTUS. S 333. 



195 



unus eicellens, cui, quem ad Diodum accepimus, et Cato cedebat 
senior et qui temporibus illis aetate inferiores fueruat, Lepidus 
postea, deinde Carbo — nam Gracchi in conlionibus usi sunt 
multo raciliore et liberiore genere dicendi , quorum tamea ipso- 
rum ad aetatem laus eloquentiae perfecta nondum fuit — Anto- 
nius Crassus, post Cotta Sulpicius Hortensius — . nihil dico am- 
plius: tantum dico, si mihi accidisset, ut numerarer in multis, 
si operosa est concursatio magis opportunorum, • » « 



perdiu nulti, pix autem singulis 
aetatibut tinguti toltrabiUa ora- 
toret incgnirentur. — conttil. Das 
^wohnliche wäre allerdings extü- 
tiue, wie Lsmbin hier achrieb. Cic. 
•d iam. X 34, 3 omni tsrnpora 
»vmma ituäia inier not cerlatim 
etmttiUnmt, Colum. prooem. 1 >in« 
agri euUoribiu nee eantitlere mor- 
taUi nee all poise manifettutn ett 
sind nicht völlig gleichartig: doch 
vgl. de or. U 93 antiquürimi fere 
lunt, quorum quidem scripta eon- 
ttmt, l^rielei alque jilcibiadei; S 
non muttum, quod guidtm txita- 
rtt, rfliquit: bei dem ersteren wird 



das sich erhalteD, bei dem letzteren 
das Ihatsäclillchc Vorhandensein be- 
tont. — Lepidvi, 95 E. — Carbo, 
der Vater, 103 vgl. 221. — qu. 
lamern wobei jedoch zu ihrer Eot- 
«chuldignng ttemerkt werden ronss, 
Aasa. — nihil. Statt zu sagen 'Hot- 
lensins und ich', ilbrt er fort nihil 
usw. — lanlum ist AdieclivQm, 
nicht Adverbiam. — n mihi aee., 
nämlich: 'so würde ich auf die 
Laufbahn als Redner Verncht ge- 
leistet haben'. Der Schlnss Tenlt 
und die letzten Worte sind in einer 
Weise verstQmmelt, dass sich die- 
selben nicht herstellen lassen. 



T,Google 



ÜEBBR8ICHT 

DER GEGEN DIE HANDSCIfRIFTUCUE VEBEBUEEERUNG 
VERÄNDERTEN STELLEN. 

Dia dnioh VsEmaUuiiig hargtatallu Laiub ist Bit AagilM iaa ITikabtn Inibiattc 
Lit Tf ■ ffQAetit. wo dia BarichCig^ng l&n^ allgtmfilD gätend Ist) Toiuiffafttflllt, dut 
dis LeBrt du Hiadaclirinan ugegeben, Tertsdunug der Istarpunctitm ist niek\ 

2, augebat Vf.. ' augcbtm | 4. ncessit Bak«; ceBsK | 6. aal Ltanbim 
et I 7. enoKvg.: lerrore | 14. retum DMtrarnmJffiin: reniin | 16. k- 
pressuH est Bake: repreama | exuBtuaqse] eiortDsqiie ff^. Früdrieh ] 
17. exspeclMida vg..- et eupectauda; Fhckntai neue Jahrb. \(yi p.S47 
tehiägt vor et exepectaada sunt . . . polUceria, et gi (et ^ W. Friat- 
rUh) petam, qnod . . ne^al d»« tu mibi ausceoBMa oro), at verQ { se ineoDB- 
moioWo Ltat^in,inc.setoo Eberkard(2StE.); incommodn ' 19. [qoldnaoi — 
20 qaaerimue] Sckülx, Ctaape | nostrarum eg.; nsturalium | 21. plaae 
Wettel: aane | graviter Eberhard; quaa {vrl. 329«. saep«) | 23. mti. 
dieere Kayser, mai^graff [naeh OretU): et diceie | 25. hiorAl Laatbin : 
habeaot | 26. e»t Ja Graecis] dabOTata Meyer j 2S. [ut — perapiei] Eber- 
hard \ Attiuis LambiTi: Atlici | 30> ewtileriuit. Leontinua Jahn: eiatite- 
rant. tum Leontinua J Eleua aliique Jaka: Eleua in honore fuit, alüque | 
31. solebat [verbia]. Wiw Haupt Fhilolag. IIjt.SBi I 32. orator [et pei^ 
fectus maxister], qnarnquam Bake \ 35 dici] dicit E. F. Eberhard, dixit 
Campe \ e&se Bake: esset | 39. vel Heutlnger; ut | iam] tumJoAn | 40. 
tarn [idem] ornatus H. A. Koch \ inrra [superiorem] Lycorgum EUendt | 
41. demura Bake: denique | Gtaeca Jahn; Graecia | 43. morbo mortuum 
Teu/fei: mortuun | ad omatum] ad ornandum Bake \ 44. sunt Athenae 
vg.; Athenae sunt | 46. e contraversta natam JaAn.- et conlioversi a na- 
tura I discripte fiiflpAa»^, descripte /. Schmilx: de scripto | 47. quem — 
consciipäsae Bake: cum— conscripsissel | defeoderet [se audiente], lo- 
cuples Campe, Pidaril | 48. etiam Eberhard: nam [ solitnm artem Bake : 
solitum arlem esse j quasi qvi Jahn: quia ^uagi j a quo Jahn: quoj 49. 
ortus/nAn.- partus j 55. 'incUnantem fiaAe; inclinatum | M'. Curium Z.iim- 
bin: M. Gunum j 57. tulit /ye$enberg: tulerit \ est Halm: sit [ exatet 
[,et de quo Mt memoriae proditom] eloquentem Ja An | ementitumAoA;».- 
ntentitum [ 68. Marcus eonlegae Tuditano Piderit; Marcus stu^o colle- 
gam I dictust Gronov. tu Gell. XU 2, 3 : dictus j S9. Eunius, (eins au- 
teni Gethesaro medullam fuisse vult,] ut Sth&U | Gl. M'. Manilio 
vg.: M. Manilio | mortuus eil Bake j 62. [el ad ill. Dobilitalem suam] 
Ownpa I M'. TulUo vg.: M. Tullio | 67. ea Bake: et iaevg.: 
■'—■■—'■ log] Eberhard 

i I 72. atqui Haitpt 
Philolog. 11 p. 3S3: atqne j Livias primus Sehiltx; Uvjus qai ^rimus I 
73. luTCDtatia Ficloriut; Luentaiis | 75. uam Eberhard, Naevi, illius 
Jahn: tarnen itliua | Sl. eiposita JuAn (eiposita ea? tyl.203): eiposita 
est I 82. [quem— praes Iltisse] £(«-Aimt | %is Jahn: hia j S3. ea est fama, 
ut Salier, Marggraff: ea est iam nt | S5. in sÜTa Sila Turnebui advv. 
XI 1: m sliTB sila | 86. ardenüoi Cerradut: adhortior { 89. Bntili i;^..- 



T,Goog]e 



DEBERSICHT DE» VERÄNDERTEN STELLEN. 197 

Batilia | (C. Libone die Z. Juflage) \ est diebuB OrelU: est an diebns | 
90. igitur, nihil recnsana Corraäui nach Valerr. Max. fHI 1,3: ieitor 
recusaas { popati Cmnpe: et populi { 91, appareat Lambin; appEiret|96. 
et iam ÖreiH; etiam | 97. Sei, Pompe! Madmg opp. I p. 138: sed 
Pompei I 99. contra G, Gracchnm Jahk; eontra Gracdiniii | 100. ei Br- 
uetU; et | quia ab eo Or«Ui: quia { 101. ex hiBloria vg.: hisloria dt> 
Meitten, vielleiiM tämmtitehe Htr. | 104. Tu Gncchua Jahn : Gracchasl 
tiLambin; et | iO&. cuiFrobeher; quo 1 iOS. M'. Hamlinsvf..- M.Mani- 
Üus I 109. fregit Vicior Püanun !eat { tacete Lambin, Böeisirtg; fadte | 
Le(ndo L. Baiter: Lepido et L. j omnia is »ul äUtrtR Anigaben und 
Lambin die 3. Auflage \ 110, etsi Sekneider: et {vgl. '204) | [etiam—- 
ea§ent] Eberhard, (etiem — iodustria] Bailer \ fil] flat Kayter \ 112, 
lecta Geel an Ko Chi^t. Olymp, p. 255, fi. F. Eberhard: acta | 113. 
erat uterque Jahn.- et uterque ) 115. et Q. MuciuaSnAs,- eed Q.MuciusI 
ilT. C, Graccho Jahn.- Graccho | [is — diapotando] Kayter,_E. F. Eber- 

. hard I 120. eonim [id est ex vetere academiB] philosoplKmim Lambin\ 
lai. sie [ut] aiunt SehüU j videatur BmetH: videtur | 123. nameraEj^ 
neftf.- «numera i 126, (praedara die 3. Aiugab») \ 127. C. Galba Servi 
mins i^,.- P, Galba Servilius |,12S. a bonis Müller eoniecl. TuU. p. 18; 
bonis I iavidtosa illa quaestione Piderit, (invidiosa qaaestione Kayäer): 
iimdiosa lege MainUia quaestione | G. Gracchi Jahn: Gracchi | 139. 1d- 
tulentas asper JaA».' lacul^ilus patroans asper { [qaas] iam? vgl. 122£. 
131|-.£. I I3D, et m^eiäo Eberhard: etiam ingeoio [ Bratus, [in quo] 
magnum Jahn \ dedecus Aldo»: genns | [ut^-molesCos] Eberhard | 131. 
damDÜniuria ffo/onum.' de iustitia | fhae fogel, E. P. Eberhard: paenej 
igilur, inqaam, in Eberhard; igitnr in | 132. vel ei Eberhard: nisi. Er 
halte iDemgtletu nisi si keilten miUien/ ändert 161 E, \ 134. quosdam 
uaa Kayter: qacsdam I 135, Albino [bene Loqueadi] (ijit Keyier { 136 E. 

' sed edd. neu.: sed et | 138. qaam iamea Bake sti Cic. de or. p, 184: 
cum tarnen | 140.' [sed verbis] Eberhard | ptopria Lambin: propne f 141. 
oratorem, quae Ja/m: oratorem eaqne | incessus omuisqne raotus {cum 
Tcrbia sententiisquecongruens]; yox Schab \ 144, M'. Curii^..- H, Guri | 
151. poalea Jahn: postea uua | doctior oralor Campe: docüor et | 152. 
anibigua vg.: ambiguam | 155. uolebat vg.: solebat | 156. at [io] ea 
Schub I 160, [bis] Eberhard (1862), L. Müller (1872) | 166. Gtaudina 
vg.: Clodios I 167. pradentiam Campe: potentiam ] 16S. factus] facilis 
W. Friedrieh; natus? | intertectns, is qui Jahn: interiectus qiii | 169. 
Rnsticelius Uriinut: Buslicetlns { et illa Bake: illa | 171. ibi Soeki tu j 
173. redeamus [Id est ad nostros revertamui] LaniAm [ 174, quauiTis Jaup 
FiäloL IF p. 30T : quam ut { 175. Tereatus Bake: versatetui | scientiam 



■ et Jahn: scientiam ita minuire et { magousl cognitua Bau { 178. 
Ottüa yielor Piiantu : A&lia { multarum Jahn: mnltum | 181. quid enim 
est [«nperioris aetatis], qnod Koeh, Kayter \ sdri E. F. Eberhard, Ala- 
Tou »btt. p. 61: scribi } pnetermittemus Bake tu Cie. de or. p. 303: 
praetermittimus | andivimus Buhnken Mnemot. Ilp.ill: vidimus | 184. 
id laboras si Manuäiu: id laboraase j qnodqniSi/aAn.' quodis j 185, di- 
catur Eberhard: dicetur | 167. audiantfraaitt.- audient] 188. mitigatur 
SeAüfi.' miratnr | [quod — est] uni/(iD quo-dissensiojfiierAarcJ | Ifll.cen- 
tum miiium Camerariut: omnium milium. {Jahn älgte mit Seküb om- 
ninm) | movere Corradttt : moTeri { 1 93. nobia res £e vorige Autgabe \ 
195, M'. vg.: M, [ 196. eeeel EmeiH; esse [ 197. [qui defenderat] £»flr- 
hard \ item Haupt: tum ita | qui fieri Jahn: qui aat eispeclaret aut 
fieri 1 ille Ellendt: in illo oder illa [ consüluto Bake: consecntns | 199. 



T,Google 



198 UEBERSIGHT DER VERÄNDERTEN STELLEN. 

{audilorij Kayter: oralori Emetti; doctori 301 | 200. qnod vg.: cum | 
201. maiume (maxume et Eberhard) meo iadicio et omnium {omniam 
Pideril) ex iltius aetatis oraloribas dixissem Jahn: maxnine indido iUo- 
rum hominum et illius aelaüs dixissem. (Oi/er cnmmea . . tum oiDDiam?)[ 
204. defuil] f. Madvig zu Gc. de fin. f 15, 42 [ atque, inquam, ia 
Lachmann; atque in | 206. Q. Metello • F. Jahn: Q. Metello F. [ 56, 207. 
[scriptis] Eberhard \ 57, 207. Caesarein : rarins Cotta Eberk<a-d: Caeearem 
GoKa, (GaeHarem •• Gotta Jahn) \ 211. tam in gremio ti^..- lamgremiol 
LseliaeG.F.D^.:Laeliae F. | 212. illi filii JuAn; filii | dominatu Ti. Gracchi 
vg.: dominatu Gracchi. | 213. innatam 5cAufz.' illuminatani | 215. praepa- 
rari Ernetti; praeparare | [nee vero — defuisse] Eberhard { 216. cum eo 
Campe: cum ex eo j 2]S. facit [cum senatum Gaeaar consul habuisset] om- 
nhqut Ernesti { duciturÄ'cAüb.-ductuEe | [in quo — missa]'££erAiir(f, [dis- 
putätioque — dialogorun] Kayter \ 219. et iALambin: sed id { [ut — po- 
suUset] £«erAamf I 220. a suis Acfenf, E. F, Eberhard: y\Vis eius | 221. 
flliusis non/oAn.' tilius, non i 2^1. iitat\B\ Eberhard: tarnen { M'.vg-..- M. 
I ex ade [id est a indidis] Manutim \ 224. fis interTectus] Kayter { 225. 
conaecutus est JaAn.- consecutns | 227. quxAim ManaUtu, Lambin; qui- 
dem I sine (ulla] dignitate Jahn ] 229. [hoc de or.— inclndere] Eberhard 
I voluimus eius aetatdi (aetatem eius Lambin) Marggra/f: voluimus 
aetatem { 230. vigente florebat Aäyier; vigebat | dicens Schult ; dicente 
I 233. furebat] ruebat? | 234. admirando irridendo LamAtn | 235. ([in qua 
exe. fuit] Pideril) \ sie] sed Orelti \ 236. laborem [quasi cursum] foren- 
sem Jahn \ 237. [litterarum^non imperitus] Eberhard \ 23S. C. Macer 
vgX- Cancer | 239. M'. vg.; M. | 243. obediie Graler mit einer Htr.: 
muilorum obedire | 244. (verumj Madvig, E. F. Eberhard \ 246. mira- 
bile est Meyer: mirabile essel | 247. Cn. MantUiut: C. 1 249. isquam, 
quem Jahn: quem { al^uiv^..' atque [ 250. seat«ntils et Jahn: et j dicit 
OreUi: dicitur { quod licest Peter: cum liceat | 253. qm eliam SeküU: 
quiD etiam | scripsit . . dixit . . Iribnitque? | num Lallemand: nunc | rd- 
aüo Madvig: relicto | 254. nomine ac dign. die 3. Auflage \ 256. libere 
Jahn: über | IW. vg.: M. | 25S. tamquam Manutiut: quantum [ 259. qai 
EmetU: qnia | quadam ManuHui: quidem | quidem [aceasatore] Kayter 
I 260. G. Hirtilium Müller coniect Tüll. p. U: Chirtilium | 261. [comi 
Kayter | magnificam et generasam Suetoniiu: magnißca et generosa j 262. 
quoa Bake: qnosdam | 264, rapiditate Dederich quaettL philol. 10: ra- 
pida [ [et celeiilate] Eberhard \2^'i. acer nimls vg.: acerrimna | 271. 
sunt* P. Ellendl, Sehiilx : suntP. | 2T2. [aut a scr. aut a cogilandojT| 
et e disciplina t^. .■ et disciplina | 273. nimiam Eb^hard: quam | [uibil— 
fuerit]? I 275. id ubi Corradut.- et ubi | 276. [sive quod non posset] 
Ifalch I 377. [comperisse manifesto et] Eberhard j 278. non (rons Quin' 
UHan : frons non I 280. alter {quod Terisimile dixisset] ita Lambin \ 281. 
maiores [Atmti\otvotaBake),rX»nJahn: clariores | 282.perfecte • Jahn: 
perfecle { insolitae] insitae Campe \ 283. fuit Corradut: fuisset | 285. 
alia aiüs Bake^ Fleckeiten: alia | eidem Schub: idem' ! 286. ac Jahn: 
at I 287. [Atticorum aWoiata^ Eberhard, [285. in quo— *aliorum] Campe | 
290. [IyperidedeAe9chiuee(f.pr..'-HypertdeAeschine | *) 293. n am Eber- 
hard; cum. (ut cumEmesti) \ [tam] un(f[quam — diceremus) £#erAard | 
296. in cet. reb.] cet. reb. ohne in die dritte Autgabe [ assentiar E. 
F. Eberhard \ quo iam Jahn, quo Ellendl: quoniam | sie [tu)si 



T,Go6(^lc 



UE6ERSICUT DER VEBANDERTEH STELLEN. 19Ö 

Jahn I 298. quod Bake: gnid | 301. coeptns est; et qnamqatm Ellendl.- 

coeptus est qusmquam { decem ersnt Eberhard: decem. (maiores eraat 
et Rau) I 302. collectiones vg. : coniectiones { eorum quae OrelU: rnemor 
(et) quae j 304. aberat, aberat ßt'ax n. Jahrb. {. PhiL 1862 p. 229: 
aberat | utique Jahn, E. F. Eberhard: uterque | tarnen Corradui; taatum I 
306. in iuris Malier coni. Tüll. p. 18: inris | Q. F. Fabncita: P. F. 1 
qDod tameo Madeig, E. F. Eberhard: sed tamen. {Gmoöhnhck wird 
quodi'i>r etsi getteUt) \ 307. [eodem — magisüvj Bake \ 309. Iquan — 
putant] Eberhard \ 311. Interim io recupetanda Jahn: Interim recupe- 
landa | recn^erata re p. Eberhard: recuperata res p. | 312. oon minua 
t^..' nos minas | 314, [tA—maiaivai] Eberhard \ 31S, dnm summis studeo 
Eberhard: cum summia quidem, (Lüeke nach com nimmt an Huhnken 
Mnemot. 11 p. 412) { 316, deferverat Aldui: referrerat | 3IT. acer 
[et] non Bake \ et incensum Bake: incensnm { cd Jahn: quod | 319. ora- 
tornm Lambin: oratoriam J 320. caraLambin: at | 321. spatio [et inhia 
post aedilitatem annis] et praetor EUendt J populi Lambin; popnüri | 
323. Buperior esse viderer Ja/ai: snperiores videremur | 324. sedecim . 
Nipperdiy rktin. Mut. JV. F. ?UX p. 291 : decem | 325. primam Er- 
neiU: primum | facto Buhnken Mnemos. II p.i\2: faceto [ aomit Eber- 
hard; iait;i. 926 a. E. I 326. probabantorßmefb'.-probsntur [ 32T. [erat.. 
eicilabat] Eberhard j lucebal exercitatione perfecta eratque verbonmi 
astricta 5cAü'fs.' lucebat et exercitatione perfecta erat verborum eratque 
astricta [ remiserat Bake, E. F. Eberhard: dimiseiat | 330. salute ed. 
pr.; saluti J 333. UBt Bont multo Piderit; mull«. 

Vgl. noch die Aamerkongen lu 16. 24. 21. 35. 39. 48. 51. 66. 70. 
73. 82. 83E. 1Ü6E. 112 E. 127. 130. 143. 163. 155. 172. 178.185.189. 
198 E. 206. 207 E. 210. 215. 216 g. E. 224. 229. 234. 236. 237. 243 E. 
253. 259. 268. 274. 276. 292. 293. 296. 302. 305 E. 325. 326. 



Von QDgedracklem Material standen mir zu Gebpte einige Goniec- 
turen, die mein Vater E. F. Eberhard seinem Handexemplare beige- 
schrieben hatte. Es waren ihrer nicht viele, die nicht bereits vorweg- 
geoommen waren; an mehreren Stellen, wo ich Interpolationen glaubte 
ausacb«den zu mässen, bat er durch Aendening zu helfen gesucht. Die 
kEiemplare tod den Ausgaben des Brutus von Peter u. Ch. Beck(Cambr. 
1853), die ich ans 0. Jahns Bibliothek erstanden habe, sowie ein Exem- 
plar seiner eigenen Ausgabe enthielten ausser 3 oder 4 Verweisungen anf 
den oralor nichts von eigenen Zusätzen. Campe's Programm habe ich 
erst nach Abschlnss des Manuscriptes bei der Gorrectur des 3. oder 
4. Rogens erlangt: an einigen Stellen war auch ich zu derselben oder 
dner verwandten Ansicht unabbäDgig gelangt; an mehreren hätte ich 
gerne auf seine scharfsinnigen Ausmhiungen Rücksicht genommen, and 
werde es bei einer neuen Auflage thun. Jahns Commentar ist so gnl 
wie ganz in die neue Auflage herObergenommen; gestrichen sind nur 
«nige wenige Bemerkungen. Sagten ist manches im Ausdruck gekBrat 
ond vieles zugesetzt. Besonders habe ich mich bemüht, die logische 
und sprachliche Erklärung gründlicher zu machen. Dass ich bei letzlerer 
Werke wie MadvigB Ausgabe der Bücher de finibus, Wieberts Süllehre, 
Haases Bemerkungen zu Reiaigs Vorlesungen oft auch ohne Angabe der 
Quelle benutzt habe, wird keine Miasbilligung finden ; in den meisteD 
Fällen wird eine Zuthat wohl zeigen, dass ich auf Grand der dort nieder- 
gelegten Forschungen auch selbst weiter gearbeitet habe. Mehr Tadel 
fürchte ich wenig» als erwarte ich wegen der Aufnahme mancher kri- 



D,o,i,7.<iT,Goo(^le 



200 



T3EBEB6ICHT DEB VEBÄNDEBTEN STELLEN. 



tiadieii Senerkui^, Bovie wegen der Hhlreicheo Atheteseo im Text. 
Aber der grSssere Theil defselben hat die Probe vor tächtigen SchUeni 
gemacht; und (Qf den, welcher sich voa dem EinBcItlEimnierten nidit 
trennea mag, habe ich es ja eben, abweichend tod Jahns Verfahret), im 
Texte liehen luseD. Die Bedürfnisse der Schale, wie ich sie aus der 
Slaasenleinflre dieser iind anderer ciceroniaiü scher Schriften kannte, habe 
ich allerdings mehr in den Vordeigrund treten lassen; auf diese Erfah- 
nmgen aind einzelne Winke lurückinfübren, die der Gelehrte für Ober- 
flatsig hallen wird, kh will wünschen, dass des trefflichen VerfaH^s 
Hauen mir dämm nicht lOrnen und dass seioe Frennde den 8cl>SDen 



bestehen können, habe ich natürlich üt Ton Jahn verlietene t)eibehalten 
aach wo ich selbst lie nidil theille. Im kritischen Anhang habe ich 
maaen Namen da gegeUt, wo ich nicht wusste, dass ein anderer Tor 
mir dsaaelbe gesagt hatj es ist ji leicht mißlich, dass ich liier, wo es 
. mir an literarischen Hülfamitteln fehlt, und in einer Amtsthätigkeit, die 
mir nur vereinzelte Stunden zur wissenschafthcfaen Thätigkeit übrig lässt 
und ein au»ammeiihliu|eQdea Arbeiten vorlänflg noch versagt, manche« 
Obtftehen habe. Die Citate sind noch nicht alle, aber doch wenigstens 
zur grösseren Hälfte, von mir nachgeschlagen und mannigfach verlieaaert 
worden. Dies gilt auch vom Index. 
Duisborg, im Febr. 1B7T. 



NAMENVEßZEICHNISS. 



Abderites 30. 

Academia vetns 149. 306. 316. 332. 

Academici 120. 
Accius, Bichler 71 f. 107. 229. 
T. Accius Pisaurensis 371. 
G. Aculeo I. Furjus. 
M'. Acilius Glabrio 239. 
Adramyttiom, Adnmfltenus 316. 
Sex. Aelius Gatus 79. 
Aelius Stito 169. 305 ff. ielianae 

oratiuDculsc 307. 
Q. Aelius Paelns, oof. 587 (167). 

— lOS. 

Q. Aelius Tubero prael. 63 1 (123). 

— Inf. 

11. Aemilius Lepidus coi. 628 (1^6). 

— 109. 

HamercQB AemiiiusLepidiuLiviapDs 

cot. 677 (77). — 175. 
M. Aemilius Lepidos Porcina «». 

617. (137). —95.97. 106E.295. 

333. 
L. Aemilius Paolits 80. 117. 
L, Aemilius Paulus cot. 704 (M)). 

~ 22S. 328. 



H. Aemilius Scaurus 110. Ulf. 

116. 132. 
Aescbines, Redner 36. 285. 390. 
Aescfaines, SokraUker 293. 
Aeachinea Milesins 325. 
Aeschylus Gnidius 316. 335. 
Aetion 70 p. 46. 
Aetolia 79. 
L. Afranios 167. 
Alriesnua t. Oomelius. 
Als band*, Alabandeua S25. 
Albin ua (. PoatumiuB. 
T. Albocias 103. 131. 
Alcibiadea getl. ol 94, 1 (404). — 29. 
Ateiaader j'ä'n^ oL 111,1—114,3 

(336—323). — 283. 
Anaugoras 44. 
L. AniciuB Gallus 387 f. Aniciana 

Dota 2SS. 
Anio, j. TcvfTotu, auch. AniBne ii\. 
T. Annius Luscus 79. 
T. AduIus Velins 1 78. 
Antigenidas tS7. 
Antimachus 191. 
Anüochus aut AtcaUm 315. 120. 



D,g,l,7?(l-i.Gt)tH^IC 



AntiphoD iL 

P. AnÜBÜui 182. 216. SOS. 311. 

iL AotoDlDS, dM- Beäiur tl5. t3S. 

139 ff. 143 ff, 161. 163.165.168. 

173. im. 189. 303.. 207. 2t4f. 

230- 396. 301. 304. 307. 333. 
M. Antius Briso 97. 
Apelles 70 p. 48. 
Apidjinjs lad) 78. onculum 63. 
L. Appuldas SstamionB 224. 
Aquib« lei, 131. 
G. AquilioB Galloe 154. 
V. AqailiuB DO«. 633 (101). — 222. 
ArgiTug oraloT 60. 
Arototeies gab. oL 99, 1, g«tl. 114, 

3 (384--322). — 46. 121. 
Amin» 332. 
Q. Arhus 242. 

Ascularu J. ilttoU, AwnUBUi 16B. 
Aaia ll. 51. 3l4ff. 318. 325. 
AgUtici oratores 51. 335. 
Atbeue2Sf. 39. 441 49. 63. 130 f. 

172. 358. 285.315. t.yt332m. 
Athcoiensis 37. 39. 13. 49. 314. 

257. 306. 
Atüct 43. 
AtticuB, . . e 28. 51.63. 67 f. 167. 172. 

224. 284 ff. 289 ff. 393. 315. 
Atticos, >. PomponinH. 
Attius, weniger richtige Seireii- 

weüe für Acätu, 
T. Aii6diu3 179. 
G. Auretins CotU cot. 679 (75). — 

115. 182 f. 189. 301. 203 f. 207. 

315. 217. 227. 297. 301. 303. 

305. 311. 317 1. 333. 
L. Anrelius Gotta coi. 635 (119). ~ 

81 f. 
L. AnreliDB CotU praetorüu 137. 

259. 
C. Auieliui Orestes 94. 
L. Aarelliu Oiesles eo*. 628 (136). 

— 94. 109. 

H. Anreliue Scaaros cm. 646(108). 

— 135. 

P. Anbonoa 241. 244. 251. 

Besüa 1. Calpnrniiu, 

T. BctDÜos Barnu 169. 

C. BillienDS 175, 

BonouenBis 169, out BononJa, j. 

Bologna. 
BnitoB, f. Jnniiifl. 



201 

SUtlQB CaecUins 358. 

Q. Caecilius Melellaa eo: 518 (206).' 

— 57. 77. 
Q. CaeciliQB Metellas 206. 
Q. GaecUiiu MeteUus Baleariciu eot. 

~" {123}. ~ 252. (tein Sehn Q., 



694 (60). — 347. 
Q. Caeciliu« Hetelins Cclei trib. 

664 (190). — 305. 206T 
Q. Gaeciliaa Hetellns MaeedoDicns 

eot. 611 (143). — 81. 212. 
Q. Gaecilius MeteUna Nepos cot, 

697 (57). — 147. 
Q. Caecilius Hetellus Nninidicaa 

eot. 645 (109). — 135. 
Q. Gtecllias Melellua Piiu Seipio 

eo*. 702 (52), — 212. 
L. Caelins Antipater 101. 
C. Caellus Caldua coi. 660(94).— 

165. 
M. GaeliuB Rufaa 273. 297. 
G. L. Gaepaaii 242. 
Gaepio i. Serviliua. 
L. Gaeaulenna 131. 
Galamia 70. 
CalchedoDiua 30, 
H. Caiidiua 374. 178. 
L. Calpnrnina Bestia cof. 643(ln)■ 
— 128. 
M. GBlpnmiuB Bibnlua cot. 695 (59). 

— 267. 

C, Calpurnina Figo cot. 687 (67). 

— 339. 

C. CaipurDina Pia« Frugi quaest. 

696 (58), — 273. 
L. Calpurnins Piso Tragi cot. 611 

(133). — 106. 
CalTua t, LiciniDS. 
Gaaachua 70. 
Caanenaia etlanitaa 12. 
H. Canuleios 317. 
P. GaDDtiBB 205. 
CariM), *. PaplriuB. 
CarmeDtalis flanaii 66. 
L. CasaiuB Mb.ütl (137). — 97. 106. 
Gato (. Porcina. 
Gstulua t. LulaliuB. 
Ceneoiiaiu i. Harciui. 
CeoB 30. 



GUicia 1. 169. 



T,Google 



NAHENVERZEICRNISS. 



Appiua Clandius Caecal cot. 447 

(307). — S5. 61. 
C. Claudins Ceato cos. 514 (240), 

— 72. 

G. ClaadfuB Marc«llag coi. 704 <50). 

— 229. 328. 

H. Claudias Usrcellue coi. 539 

(215). — 12. 
M. CJaudias Marcellua Aeseroiniia 

widteingUicknamigtr Sohn 136. 
M. C!audiu»UarcellD8 CO«. 703(51). 

— 248 ff. 

App. Clandius Polcher eoi. 611 

(143), — 108. 
App. Ciaudina Palcher eot. 700 (54). 

— 230. 267. 324. 

C. Claudios Pnlcher coi. 662 (92). 

— 16Q. 

P. Ctaudiua Palcher co». 570 (184). 

— 60. 
Cleoa 2B. 
CliatheDes 27. 
Clllarchua 42. 

A. Gluentiua Avitaa 271. 

CaidiDg I. Gnldius. 

P. ComiDiu» Spoletinus 271. 

M. CopoDiua 194 

Corai 46. 

Coriatbius 50. 

Coriolanua t. Mnrcius, 

Cornelia 104, 211, 

C. Coinelius 271. 

P. Cornelius 85 (. P, Corn. Scipio 

Aft. minor. 
G. Cornelius GSthegns ooj. 557 

(1S7). — 73. 
H. Coroelius Getbegne eo$. 550 

(204). — 57 ff. 
P. Cornelius Cethegns 17S. 
Cd. Comelins Dolabella oo». 673 

(Sl). — 317. 
P. Cornelias Lentulua eo: 592 (162). 

— 108. 

P. GorneliuB Lentulna CaadinuB77. 
Co. ComeliuB LentuluB Ciodiaaua 

COI. 682 (72). — 230, 2341.308. 

311. 
L, Goroelina Lentalns CruB cot. 

705 (49). — 268. 
L. CorneliuB LeatuloB Lopos cot. 

598 (156). — 79. 
Gn. Cornelius Lenlulus MarcelliDus 

cot. 698 (56). — 247. 



P. Comelins LentuluB Harcelliuns 

136 E. 
P. Cornelius Lentulns Spinther cof. 

697 (57). — 268. 
P. Cornelius Leniulns Snra cm. 

683 (71). — 230. 235.308. 311. 
P. Cornelias Scipio AfricanuB maior 

cot. 649 (205), — 77. 
P. Coroelius Scipio Afrieani f. 77. 
P. Cornelius Scipio Aemilianns A(ri- 

canug minor 77. 80, 82 ff. 85. 

97. 100. 117, 259. 295. 298. 
L. Cornelias Scipio Asiaticas eo*. 

671 (83). — 175. 
P. Cornelias Scipio Naaica coi. 643 

(111). — 128. 212, tein Sohn 
P, GomeliuB Scipio Nasica 211. 
P. Cornelius Scipio Nasica Corcu- 

]um cot. 692 (162). — 79. 213. 
P. Cornelias Scipio Nasica Serapion 

cot. 616 (138). — 85. 107. 212. 
L. Corneliua Sisenna 228. 259 f. 
L. Cornelias Sulla geb. 616 (138), 

gett 676 (78), — 179.227.306. 

312. 326. 
Ti, ConincaBius 55, 
C, CoscQuius Calidiaous 242. 
Cotta t. Aurelius. 
CrassuB i. Licinius. 
GratippuB 250. 
Critiaa 29. 
Cumaaam 300. 
Curio (. Scribonias. 
M'. Curiua, 144. 194 — 198. 256. 
M'. Cariaa Dentatus Ir. pt. 455 

(299), cot. 464. 479. 480 (290. 

275. 274). ~ 55. 
Cyrna Äönig- oL 55, 2—62, 4, (559 

- 529), — 282. Gyn viu (Xeni>- 

phootis) 112, 

DaedaluB 71. 

P. DeciUB 108. 

DeiotiTDB 21. 

Deoiädes 36. 

Demetrins Phalereua 37. 285. 

Demetrius Syrua 315, 

Demo cha res 286. 

Demosthenes 35. 66. 121. 138. 141 f. 

191. 285 f. 288 ff. 
Dinarchns 36. 
Diodotus 309. 
Dionysius aus Magnesia 316. 



T,Goo(^le 



NAHENVEBZEICUNIS8. 



Diophanes aus Hityleoe 104. 
Cd. DomiüuB Ahenobarbns eot. 658 

(96). — 164. 165; tHn Sokn 
L. Doroitius AbeoobarbuB coi. 700 

(54). — 267. 
Elens 30- 
0. EnniuB geb. 615 (339) <u Au- 

diaeinCalabrien,gett. 585(169) 

in Rom. — 57. 591. 72 f. 75 f. 78 f. 
Epaminondas bei Manänaa gefallen 

Ol. 104, 3 (362). — 50. 
Ephoros 204 E. 
Epicurna 292. Epicureug 131. 
Eupolis 3S. 69. 

Q.FabiusUbeo cot.bll (183).— 81. 
0. Fabiue Hsxnmua Vernicoaua 

cunctator eot. primum 521 (233), 

quinlum 545 (209), — 57. 72. 77. 
Q. Fabiua Max am na Altobrogicna 

«08. 633 (121). — 107. 
Scr. Fabius PicUir quaeilor 69S 

(156). - 81. 
C. Fabricias LusciDDs cot. 472.476. 

481 (282. 278. 273), — 55. 
Falernum Tinam 287, 
C. Fannius C. f. cot. 632 (122). — 99 f. 
C. Fannius M. f.g-fl6.inn596 (158). 

—8t. 99. 101. HS. 299. 
Fauni 71. 75. 
Figulaa i. Harcias. 
Flaccns *. Valerius. 
Flamiaiaus t. Quinctins. 
C. FUminiDS eot. 537(211).— 57.77. 
C. FlavioB Fimbria eot. 650 (104). 

— 129. 168. 

C. Flaviua Fioibna IBdtet tick 670 

(84). — 233. 
Freg«llaDi 170. 
L. FufidiuB 112 f. 
L. Foflua 182. 222. 
H. FaWioa Flacca» eot. 629 (125). 

— 108 and Nacklrage p. 209. 
M. Fnlyina Notiitior eot. 566 (189). 

— 79. 

Q. FalviDS Nobilior M. f. lUvir 

570 (184). — 79. 
Ser. Fulvlus 122. 
Set. Falfiaa Flaccii«e(M.619(13&). 

— 81. 

A. Furios Aaüas 132. 
C. Furius Acaleo 264. 
L. Farius Philus 108. 



Galba a. Salpleiua. 

Gsllia 171. 218. 318, GailicDs ager 

57. Galtna hono 154. 
Q. GalliGB 277. 
C. Gargonius 180. 
L. Gellina 105. 174. 
Gnidns, GDidias 316. 325. 
Gorgiaa 30. 47. 292. 
Gracchns f. Sempronins. 
Graecas6. 26. 41. 62. 59. 63. 67 ff. 

77 ff. 96. 118. 131. 138. Ul. 

162. 269. 265. 275. 294. 310. 

326. Graecis litterls 78. 104. 

114. 1-31, 167 f. 169. 176. 205, 

237. 247. doctrinis 173. 236. 

Graece 81. 121, 310. 
Graecia 26. 32. 49. 51. 104. 254. 

258. 289. 332. 
Q. Graning 160. 172. 
M. Gratidias 168. 
Begesisa 386. 
M. HereoaluB 166. 
Hermagoias 263. 271. 
Besiodaa, Hesiodmm tllad 15. 
Hierodes out AI a bau da 326. 
Hippias 30. 292. 
C. Hirtitiua 260. 
Homeraa 40. 50. 71. 
Q. florteasiua I. 6. 189 f. 228.229. 

230. 232 f. 279. 291. 301 ff. 304. 

307 f. 317—333. 
G. HosliliDe Haacinus 106. 
Hyperbolns 224 E. 
Byperides 36. 67 1. 138. 285. 290. 
Isocrates 32. 48. 204. 
lagnrtha hingeHehiet 650 (104). 

— 127. 

C. lalias Caesar diclator, cot, xueril 
695 (59). — 31B f. 248. 251 1. 
255. 258. 261. p. 145. 

G. Inlins Caesar Strabo Vopiscoe 
177. 182. 207. 216. 226. 301. 
305. 30T. 

T. InniaB L. 1. 180. 

D. luniua Bintos M. f. Gallaecns 
cot. 616 (138). — 85. 107. 

D.InniaaBnitDa CM. 677 (77). — 175. 
LIddidb Bralus cot. 245(509).— 63. 
M. lamua Bmtns cot. 676 (178). 107. 
M. lunins Bnjto» ir. pl. 671 (83), 

Vater von M. Brutut dem Cae- 

tarmSräer, 222 m. 



T,Google 



204 



NAHENVERZEIGHMSS 



H. lonins Brutus acemalar 130, 

Soliit von 
M. Innins Brutus, dem Rechüge- 

Uhrtm lao. t75? 
H. luDiuB Brutui, g^t. 712 (42). — 

10 IT. 21 f. 53 E. 118. 120. 149. 

187. 222. 230 f. 267. 300. 317. 

330 f. Eint. p. 13. - 
M-luDiuaPeanni, ^utoru.iSoAnlOS. 
D.Inoius SUanua coi. 692 (62).— 240. 
a. luDiuB Silanus cot. 645 (109). — 

135. 
luppjter 121. 
Invenlatis ludi 73. 
T. luvenlios 17S. 

LacedaeTDonius 40. &0. 

Laelia 211, Toekter von 

C. Laeliua S2ff. 86^, SB f. 94. 10t. 

16t. 213. 262. 35S. 29&. 
Uelii 252. 
Ulinos 82. 96. 132. 133. 167. 169. 

233. 258. 261. 298. litlme 107. 

125. 169. 1T5. 205. 228. 247. 

OdysEia 71. coloniae 170. Ltline 

108 f. 138. 140. 143. 161. 166. 

210. 228. 252 f. 258 f. 267,310. 
Utiom 170. 
Leotulns i. Corndioa. 
LeoDtioas, mu Leonfini, 30. 
Lepidns t. Aemilias. 

Aqoilia 131. 
lex GsMia tabeUaria 017 (137). ~ 

97. 106. 

xLiciaia etMucia639(9B). —63. 

I Maenia 467 (287). — 56. 

« Mamilia 644 (HO). — 127 f. 

I Octavla rrumentaria 222. 
lex Pompeis 702 (g2). — 324. 
lex Semprouia 631 (123). — 222. 
'"t SemÜB 648 (106).— 135. 161. 

164. 296. 
lei Tboria um 63S (119). — 136. 
Varia 663 (91). — 205. 221. 304. 
Libo t. ScriboDJaa. 
Licinia FettaUn 160. 
Udniae 211. 
(L Liciaint Galvus, 2S0.283f. EM. 

p. 10 r. 

I« Licinins Greasug, coj. 659 (95). 

— 102. 115. 162. 282. 
L. LiciiihiB Grassua, Redntr, 102. 

11Ö.138. 143 E 147/. 150. 165. 



158. löl. 163 ff. 173. 186. 1S9. 

197. 203. 207. 211 f. 215. 229f. 
. 256. 282. 396. 298. 301. 303. 

328. 333. 
L, Licinias CrassuB Scipio 212. 
H. Liciniue Craesus TViummV 330. 

233. 242. 308. 311. 
P. LiciDios GraesuB coi. 549 (205). 

~ 77. 
P. Liciniua Crassos eoi. 623(131). 

— 93. 127. 

P. liicinhis Grassus H. f. gefallen 

701 (53). — 281 f. 

Grassi 282 E. 
L. Licinias LucuUus 00t. 603(151). 

- 81. 
L. Licioiua Lucollus POnhau, cot, 

680 (74). ~ 222; («n Bruder 
H. LidDina Lueallas cot. 881(73). 

— 222. 

C. Licintus Ma««r 238. 

P. Lidains Mutcdi 237. 311. 

C. Lictnius Nerva 129. 

Ligares 255 f. 

Livius AadronicDa 71. 73. 

G. Livius Braang 109. 

H. LivioB DrusDa C. f. 00«. 612 

(112). — 109; sein Soin 
M. LivioB BniSuB tr. pl. 663 (91). 

— 182. 222. 

M. Livius Salioator, eoj, 547 (207). 

— 73. 

M. LoUius Pslieauua 223. 
Laciliua, Oiekter aut Suetta Au- 

rttnea in Cafmpanim; 99. 160. 

172. 274. 
L. LneiliuB Balbns 154. 
Q. Lucretiaa Ofella 176. 
Q. LucreUna Vigpillo 178. 
Lusitani 89. 
(j.- LatalJus Catulus cot. 652 (102). 

— 132 ff. 259. 30T ; tein Soha 
Q. Latatiua Gattüua oof. 676 (78). 

— 133. 222. 
Lycurgus König, 40. 
Lfcargoa Redner, 36. 130. 
Lysiaa 35. 48. 63 f. 66ff. 2851293. 
Ljsippas um ol. 112 (333). — 296. 
Maeet t. LiciniaB. 

P. MaglQS tr.pl. 667(87). — 179. 
Hagnes 316. 
Mamercua t. Aemilioa. 
Hamilius t. les Htuoilia. 



T,Google 



NAMENVEEOiaGHNISS. 



205 



MaodnDg t. HoatiliiiB. 
M'.Haniliue cot. 605 (149). — 61. 

106. 106. 
L. Maoliu« Torqoatn« eo: GS9 (65). 

— 239; wis So/m 

I. Maalius Torqaatus 265 f. 

T. Manlius Torqnatas T. f. 246. 

MarMhenus 100. 

Marcetltn i, ClandiuB. 

C. Marcius Censoriiiua 337. 3U. 

L.MareLiwCcD8oriDaaeiM.605(149). 

— 61. 106. 

C. Hardiia Coriolsnus um 266 (46S). 

— 41 ff. 

L. HarciDB Philippaa oof. 663 (91). 

— 166. 173. 186. 207. 230. 301. 
304. 306. 326. 

Q. Mcrciua Philippus coi. 566. 585 
. (186. 169). — 78. 
C. Mariuss-HK. 668 (86). — 168. 224. 

Hariani coiuidatas 176. 
M. Marina GratidiaDua ermordet 

672 (82). — 168. 223. 
Mani 169. 

CMemmius (rit. 643 (111). — 136. 
L. MenmiuB 136. 301. 
G.Hemaiu»pme(.g«6(58). —247. 
Meaeclee aiu Alaimda 326. Meue- 

clinm Btadium 326. 
Menelaog 50. 

Meaelans <aa Manthos 100. 
MeDippos aut Stratonicea 31E>. 
Hessalla a. Valitriua. 
BUteltog t. Caecilius. 
nfiktuft, HUcBius 325. 
Minerva 257. 
Q. HiauciDg Bafos cot. S57 (197). 

— 73. 

HiÜiridatkum beUum 306. MtÜa*- 
datat Fl Eupätor herrtehle 034 
—691 (120—63). 

Mityleoie, Hityleaseai 250. 104. 

Molo 246. 307. 312. 316. 

Modi aacer M. 

Mncii :152. Huciae 211. 

ScMvoke ist 

P. MaciDs Scaevola fot. 579 (176). 

— 9S. 

P. Hudaa ScaeTola cum. 621 (133). 

— 98. 108. 

Q. Hneiua Scaerolatr.pl. 700(64). 

— 1«. 

Q. MucloB Scaevola Q. f, augur, 



cot. 63T (117).- lOi.tOS. 131. 

212. 306, 
Q. Hudaa Sderoli P. f. ponüfem 

cot. 659 (9S), 115. 145. 1471. 

160. 152. 15S. 161. 163. 194. 

19Tf. 229. 311. 328. 
L. Hummiue Achaietu, cot. 608 

(146). — 85. 94.; tein Bruder 
Sp. Mummius 94. 
Murena i. iicinioe. 
Muaae 71. 187. 
HyroD 70. 75. 

Naevius Dichter, 60. 79. 75 f. 

Ser, Naeviut 217. 

NaibODeatlscoloDia 636 ( 1 1 6).— 160. 

Nestor 40. 

Nicomacbus 70. 

Nola 12. 

NnmaDtinuDi foedug 103. 

Cn. Octariue, fater det M. Octa- 

viut, 222. 
Cn. Oclavius cot. 667 (87). — 176. 
Cn. Octaviug M. f. cot. 678 (76). 

— 217. 222. 
L. Octaviug aut Reate 241. 
M. OctaTiui tr. pl. 621 (133). — 95. 
M. OctaiioB Cn. f. 322. 
Odyssia Laiina 71. 
fflympia 243. 

L.OpiinLuscw.633(iai).— 128.287. 
P. Orbius 179. 
Orestes /. Auretiua. 
Pacufiai 329. 258. 
PattcaHQi (. LolILne. 
Pammenea 332. 
PiDRetina 101. lli. 
Panaa t. Vibius. 
G. Papiriua Carbo cot. 634 (120). 

^96. 103 fr. 159. 296. 333:Ht>i 

Sohn 
G. PapitJna Garbo Ir. pl. 666 (89). 

221. 227. 305. 308. 311. 
Co. Papiiius Garbo oei. 6B9. 670 

(85. 84). — 223. (vgl. 311). 
L.-Papirins FrefellaoiH 170. 
PanllDa t, AemUlus. 
nttS-ä 59. 
Pennus *. luulaa. 
Pericles herrtchl oL 77 , 4—97, 4 

(469— 429). — 27 r. 38.44. 59.29U. 
Puipatetioi 119f: •» 149. 



T,Google 



T,Google