Google
This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scannod by Google as pari of a projcct
to make the world's books discoverablc online.
It has survived long enough for the Copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to Copyright or whose legal Copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken Steps to
prcvcnt abuse by commercial parties, including placing lechnical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain fivm automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's System: If you are conducting research on machinc
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of text is helpful, please contact us. We encouragc the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout this projcct and hclping them lind
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in Copyright varies from country to country, and we can'l offer guidance on whether any speciflc use of
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search mcans it can bc used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.
Äbout Google Book Search
Google's mission is to organizc the world's Information and to make it univcrsally accessible and uscful. Google Book Search hclps rcadcrs
discover the world's books while hclping authors and publishers rcach ncw audicnccs. You can search through the füll icxi of ihis book on the web
at |http: //books. google .com/l
Google
IJber dieses Buch
Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Realen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfugbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.
Das Buch hat das Uiheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch,
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist.
Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei - eine Erin-
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.
Nu tzungsrichtlinien
Google ist stolz, mit Bibliotheken in Partnerschaft lieber Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nie htsdesto trotz ist diese
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch
kommerzielle Parteien zu veihindem. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:
+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche Tür Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.
+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials fürdieseZwecke und können Ihnen
unter Umständen helfen.
+ Beibehaltung von Google-MarkenelementenDas "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.
+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein,
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.
Über Google Buchsuche
Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser We lt zu entdecken, und unterstützt Au toren und Verleger dabei, neue Zielgruppcn zu erreichen.
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter |http: //books . google .coiril durchsuchen.
T,Google
I
otii^le
T,Google
T,Goo(^le
CICBRCJS)
BRUTUS
DE
CLARIS ORATORIBUS
OTTO JAHN
VIERTE AUFLAGE
AIiVBXD BBBBH&BD
BEBLIN
WEIDHANHSCKE BOCBHAHDLÜH«
1877
T,Google
Clfa
vanl
T,Goo(^le
EINlBITUHe.
Cicfiro bezetchoet an mehrereD Stelleo des Brulus selbst
deutlich die Zeit, in welcher er diese Schrift rerfasst hat. Es
war im Jahre 708 (== 46) wahrend des africaoischen Krieges, ehe
Cato (IIS) und Q. Hetellus Scipio (212) sich in Africa das Le-
ben genommen hatten. Durch den Sieg des Caesar Über Pom-
peiuB, in welchen Cicero das Verdeiiten des ^ates sah, war sein
EinfinsB auf die OfTentlidien Angelegenheiten völlig gebrochen.
Er benutzte diese Husse fDr litterarische Arbeiten , welche aber
seine tiefe Veretimmting über die politische Lage der Gegenwart
nicht heilen konnten; auch im Brutus tritt sie oft zu Tage und
seine Gereiztheit gegen den, der sie h^roi^enifen, bricht unveiv
kennbar hervor (2. 4. 7. 16. 24. 157. 251. 266. 281 f. 328 ff.):
blieb ja doch noch die Möglichkeit auf eine Besiegung des Ge-
waltigen in Africa.
Qvaerenti mihi, sagt Cicero de div. U, 1, miälwnque et diu
cogitanti, qiumam re poisem prodease qaamplwwmis, ne quando
intermitterem consuiere rei pvblieat, tmUa maier ocearrthat,
quam si »plimummi ürtium (zu 152) vi'«» traderem meis d-
vifms; quod compluribtis tarn libris me arbiträr OMecuMm.
Nachdem «* sodann seine philosophischen Schriften aufgeftlbrt
hat, heisst es zum Scfalusa : mmqM Aristoteles itemgue TheojAra-
atvs, exceüenies viri cum svbtilitate tum topia, ewn pkilosophia
dieentii etiam praeeepta ctmiunxerint, nottri qMque oratorii libri
in eundem «wmerwm refare^i vidmtar. ita tres erunt de ora-
tort (a. 55), quarlua Bnütu, ^t'ntus orator (a. 46)1 Wir wissen
dass Aristoteles, wie er es in anderen Zweigen der Philosophie
zu thun gewohnt war, so auch der Bhetorik eine historische
Uebersidit und Naohweisung in der texvtHv mvaytDvr hinzu-
fügte. Von Theophrast, der sich in sehr umfassender Weise mit
der Bhetorik hescbiftigte, sind Schriften , welche die Geschichte
der Beredsamkeit zum Gegenstände hatten, nicht bekannt, doA
ist Grund zu vermulhen, dass er auch dieee Seite nicht vemaoh-
lässigt habe. Wenn Cicero in ihnen ein Vorinid s^ , so fand er
unmittelbar Anregung nad UnterslQlznng, wie er selbst bekennt
(13 if.) in dem über annalis de« Athens. Diese chrtHiologische
Bruiiu. 4. AuB. 1
T,Goögle
2 EINLEITUNG.
llebersicht der in der Geschieht« Roms bekannten Manner bot
ihm das Material dar, sie unter dem für ihn interessanten Gesicbt»-
punkt ihrer Bedeutsamkeit für die Geschichte der Beredsamkeit
zu ordnen und zu hesprechen (137 m.]. Es ist wohl nicht zu
befeweifeln, das« die Schrift des Atticus zum guten Theil die
historische Grundlage fUr die Darstellung CiceroB bildet, wenn-
gleich daneben noch ein anderes jüngeres Geschichtswerk, wel-
ches aach flngirte Reden enthielt, für die Zeit vor den punischeu
Kriegen beüutit scheint. An manchen Stellen kann man uoch
recht wohl erkennen , wie er einem solchen annalistischeo Leit-
faden folgt und an die dort gegebene Aufzählung der Coneuln
und Magistrate anknüpft, was ihm an Notizen für die Geschichte
der Beredsamkeit zu Gebote stand. Wahrscheinlich wareu auch
die gelehrten Studien des Varro, welche Cicero rühmend erwähnt
(60. 205) , nicht ohne Einfluss auf diese Schrift , in weicher er,
was ihm sonst ferner lag, historisch - antiquarische Excurae an-
bringt (4i ff. 57 ff. 60. 62. 70. 72—74). VieUeicht weist selbst
der Titel dieser Schrift darauf hin.
Durch Anführungen bei Cicero wie hei anderen alten Schrift-
stellern steht der Titel Bmtm fest. Wenn Sueton (Caes. 56)
sagt Citxro ad M. Bmlum oralorea eaumerans, so ist das nicht
ganz genau ausgedrückt, und gleich darauf (57) citirt er selbst
Cicero m eodem Brvio; bei Fronto (ad Verum p. 127 Naher) ist es
ein offenbares Verseben, wenn er sagt: oratores, quos in oralore
Cicero elogumtiat civitalegrtgatim donavit; vgl. §. 244. In der Hand-
schrift ist hinzugefügt de cläri» oratoribas. Ein Doppeltitel dieser
Art — denn Cato de ienetivte, Laelius de amidlia sind deshalb
verschieden , weil Cato und Laelius die Hauptredner sind — ist
bei Cicero ungewöhnlich, aber deshalb nicht falsch. Varro hatte
unter der gemeinsamen Bezeichnung logislgrici eine Reihe von
Schriften über verschiedeneZweige der Gelehrsamkeit geschrieben.
Jede derselben führte einen Doppeltitel z. B. Sisenna de historia.
Curia de cultu dearum, Meteüus de pietate, Messalla de valetudine.
Der eine bezeichnet den Gegenstand, der andere und zwar der
Baupttitel ist das cognomen eines Zeitgenossen Varros, und es
lasst sich in einer Anzahl von Beispielen erkennen, dass Varro
ihn gewählt hat, weil jene Person zu dem labalt der Schrift
eine nähere Beziehung hat, um sie dadurch auszuzeichnen: eine
ausgesuchte Weise der Dedication. Von derselben Art ist Brutus
de claris oraloribui. Cicero bat diesen Namen gewählt, nicht
weil Brutus wie auch Atticus am Gesprach Tbeil nimmt, sondern
weil er ihn, wie er besonders zum Scbluss ausspricht (329 ff.
T,Google
EINLEITUNG. 3
vgl. 51 fi. 120. ist! 324), als den ansieht, auf welchem die
Hoffnung der rOmiEchen Beredsamkeit beruht. Nicht ohne Ab-
sicht mochte er diese Bezeichnung fDr eine Schrift wühlen,
welche ihrem historischen Charakter nach unter seinen Schriften
ziemlich allein st^ht, wahrend sie den Varronischen ahnlicher ist
Für uns hat sie gerade dadurch ein besonderes Interesse.
So weitnmfassend auch die litterarhistorische Thatigkeit der Alten
war, so Ist uns doch kein anderes Werk eines namhaften Schriit-
stellers erhalten, das sich ausschliesslich und in ahnlichem Um-
fange mit Litteraturgeschichte beschäftigt. In mancher Hinsicht
verwandt damit ist der Dialog des Tacitus, doch schildert dieser
BOT einen kurzen Zeitraum, Cicero dagegen den ganzen Ent-
wickelan gsga Dg der rflmiscben Beredsamkeit bis auf seine Zeit.*)
Er beginnt mit einer Erinnerung an den kUralich verstor-
benen grossen Redner Hortensius (1 — 9), um auf die gewal-
tige Veränderung, welche mit der öffentlichen Beredsamkeit in
der letzten Zeit vor sich gegangen ist, hinzuweisen, und erzählt
wie Atticus und Brutus ihn aufgesucht, nicht lange ehe
Brutus nach Gallien ging (171) im J. TOS (46). Nach einem
kurzen GesprScfa leistet er ihrer Aufforderung Geniige einen
schon früher gehaltenen Vortrag Über die Entwickelungsgescbichte
der römischen Beredsamkeit wiederaufzunehmen und zu vollenden
( — 25). In einem raschen Ueberbhck über die Geschichte der
Beredsamkeh bei den Griechen weist er nach, wie spat auch
dort, nachdem die Ausbildung der anderen Künste vollendet
war, die Beredsamkeit in ihrer praktischen und theoretiscben
Ausbildung sich entwickelt habe ( — 52). So auch in Rom, Über
dessen frühere Redner man sich kaum noch eine bestimmte Vor-
stellung bilden könne; es werden kurz die aufgezahlt, welche
man etwa als beredte Männer ansehen dürfe { — 60).**} Der
erste, der nicht bloss als Redner genannt werden kann, sondern
mit Recht gepriesen werden muss und allen zum Studium em-
ptohlen zu werden verdient, ist Cato Censoriua; allein er
ist unbekannt und vernachlässigt, selbst von denjenigen, welche
sich von den Griechen diejenigen zum Huster nehmen , welche
dem Cato nahe verwandt sind, wie Lysias ( — 69), denn in der
*) Vgl. die Schritt von Fr. Blia9 : die griectiisch« Beredsamkeit in
dem Zeitraum von Aleiandei bis aaf AugnatoB, Berlin ig6&, besonders
Abschnitt IV: gleichzeitige verwandte BestrebnogeD in Rom.
**| J. erste Periode: voi^eBebichtliche Zeit; II. geschichtliche Zeit;
1) von Cato bis 2) GtasBiis u. Anlonius; 3) Aufsteigen znm Böheapnnkt,
von Cotia n. Slilptcins bis Hortensius and Cicero. '
T,Google
4 DIfLElTÜNG.
BeredaamkeH ist leider das Interesse für die alteren Entwicke-
luAgisturen noch nicht so va-breit«t wie bei der bildenden Kasat
und Poesie <— 76). Hierauf werden die Zeitgenossm Calos, die
alteren ( — 80) unddiejUngeren, aufgeiähh, unter ihneDSeipio
AfricanHB, LieliusuBdbesoDdergGalba(^— 90), deren Dodi
erhaltene Reden übrigens ihrem Rufe nicht entspredien; diesa
gi(M VerainlaHung von den Gründen in hendeh, weshalb so
manche Redner nötiger gut achreiben als sprechen (~-93). In
der nächsten Zeit, ans wacher viele Redner aufgesähtt werden,
ragen als die bedeutendsten die beiden Brüder T i. und in bVberMD
Grade CGracchus, nadi ihnen C. Cai-boherTor(— 137);iefen
erst seigen aitit die Ai^nge einer wahrhaften Beredumkcit,
Welche in Uirer VidJendong in Antonius und C r a s s u s ersdieint
(—146). Diese werden ausftlhrlichgeschild(rtniitd«ien, welche
ihnen zunächst stehen, namentlich Scaevola; dieser wird bei-
läufig mit Servius Sulpicius verglichen, was lu einer aAr
anericenttendea Charakteristik desselben Veranlassn^ gi^t
<147 — 158). Es folgt dann die Anzahlung einer langek BeAie
gleidizeitiger Redner, die zum grossen Theil aur ron unberge-
<mlneter Bedeutung sind ( — 172). icnen beiden grossen Red-
nän .standen am nAchstea Philippus nnd Julius Caesar
Strabo, die vor anderen ausgcseicbnet werden (—190). Unter
dem jungerea Geschlecht sind besondert Cotta,Su)piciug und
€nrio die bervorrsgeodsten ; mit ihnen wird niedemm ei&e
Igrosse Anzahl von weniger bedeutenden aufgezählt ( — 2S0). Bei-
läufig wird eine Betrachtung über das Veriiältniss, in welchem
das Urttäi der Kenner uod des ungebildeten PubUcuma zn ean-
aader stehen (1S3 — 200), sowie dber die durch Tradition in
guten Familien sich erhaltende Reinheit des sprachliche« Ä«6-
drucbs (210—213) mngefiochten. So gelangt er zum Hortea-
«iuB, der als der bedeutendste Redner, welcher der Vergangen-
heit angehört, den Schlass macben soll ; denn von den lebenden
will Cioen> nicht reden (231. 262 E. 269.) Kr legt deshalb don
Brotus und Atticus die Erwähnung des Cato Uticensis(ll$f.) und
die Sdiildening desHarcellus und Caesar in den Hund(S48
*—262), und kehrt se&st zu den Zeitgenossen des HortensiuE
zurück, unter welchen H. CaelJus und Calidius (273—278)
und von den jungem Cor io und Calvus ausgezeichnet werden.
DieErwäbnnng des letzteres führtzueinerumstandlichea, taddn-
den Besprechung der durch ihn veranlassten, nach Ciceros Urteil
auf Hissverstündnisa beruhenden einseitigen Nachahmung ge-
wisser attischer Redner (284—291). Indem er wieder zu Hor-
T,Goo(^le
EINLEITUNG. ft
tensins zurückkehren will, unterbricht ihn Atticus und sucht die
zu buhe Schätzung, welche Cicero über die Redner früherer Zeit
ausgeeprochea bat, auf das nach Beiner Meinung richtige Haass
zurtidüufübrea, worauf Cicero naher einiugehen fllr diesoe Blal
ablehnt ( — 300j. Er nimmt dann die Schilderung des Horte n-
sius wieder auf und knüpft daran auf Bfutua Bitte eine nähere
Darlegung seines eignen Entnickelungsganges und der mannig-
fachen Studien , welche er durchgemacht hat (304—320). Dies
fahrt ihn wiederum zu Hortensius zurück, dessen Leifitungen
nun kritisch gewürdigt werden (—328). Ein Blick auf die trübea
Aussichten für die Beredsamkeit in der Gegenwart, ntunentlich
für den viel versprechenden Brutua schliesst diese Betracbtung.
I>€r endliche Abschluss des Gespräches fehlt in der verstümmel-
ten Handschrift.
In dieser Darstellung »t die Erwühpuog so vi^er unheden-
tender Redner auffallend ~~- obwohl Cico'o mehrfach zur Recht"
fert^ng bemerkt, er führe deshalb so viele unbedeuteade Redn^
an, dunit man sehe, wie wenige es m wahrhaften Ruhm ge^
braicht unter 5« vielen die sid) darum bestrebt hätten ^^
und sie ist für dieselbe nicht vortbeilhaft geworden. Denn sie
ist durch ^e Menge gleichgültiger Namen zerstreu«ndt ebne Cü'
das tieBsmmtbild eatspre(4)end interessante uod Gbarabteristiscbe
Zage za bieten , und otaeht durch die Anhäufung von Einzeln'
beiten den Vortrag mitunter scbwer^ig, sowie sie eine öftere
Wiederholung derselben Ausdrücke und Wenduogea herbeiführt.
Mitunter hat er diese EinfOmiigkett dadurch zu unterbrechen
gesucht, dass er ohne strenge Innehaltung der Chronologie
Gruppen von Redners zusammenstellt, z. B. die Stoiker (117'—
121), die Redner aus den ProvinzialslSdten (169—172. 271),
die aeouMiforag (130 f.), die agitirenden Volksredoer (223f.>, die
HD letzten Kriege gelödteten (265 — 289); was noch in anderer
Beziehung die Ur^ersicht erleichlert. Auch durdi andtre Betrach*
tungen (z. B. 70. 255 IT.) wird die Aufzählung öfter unterbrocb^ ;
doch kann das alles eine gewisse Monotonie mancher Partien
i»eht verdecken. Atticus verwundert sich einige Hai mit leieem
Spott über die Leute, welche aufzuzahlen Cicero der Muhe wertb
finde (176. 244. 269. 297), und dieser entachuLdigt sich deshalb
wiedeiiioll (137. 181. 244. 270. 299). Auch sagt er in fieziehung
dwauf im «rator (7, 23) ^ego iiem, ipu in iUo lermone nosfro, fui
at «ipostftu m Bruto , muUum iriiairm L«twiß > «^ vi hortar^
tiiot m{ ^d amarem meOB , recordor ton^ omnibut unum antf -
ferre Demoidienem'. Man sieht daraus, dass Cicero das Urteil,
Dpi,7?<iT,Google
6 EINLEITUNG.
welches er den Alticus aassprechea lägst, im Herzensgründe tUr
das richtige halt, und die Menge von Rednern aufzählt und ihre
Vorzüge in das hellste Lidit etelll , dieils aus dem oft bei ihm
hervortretenden Wunsch als Römer den Griechen auch auf dem
Gebiete der Litteratur möglichst viel (181) entgegeniusteUen,
theila aus dem praktischen Interesse seine Landsleute auf das
hinzuweisen, was ihnen die heimische Litteratur darbot, und sie
zum Studium derselben aufiufordern und anzuregen (64. 65;
112; 132). Am Schlüsse fasst er die aus dem Schwärm hervor-
ragenden Haoner noch einmal zusammen (333).
Ueberhaupt ist das Interesse, welches Cicero hei dieser lieber-
sieht der römischen B^edsamkeit hat, keineswegs allein das des
Geschichtsforschers, sondern eben so sehr das praktische der
Belehrung, wie er selbst ^gt (319) omnis hie sermo noster non
sohtm envmerationan oratorum , verum etiam praec^la qnae-
dam disiderat. Diese Betehrung wird nun sowohl durch die
kridsche Würdigung der bedeutenderen Redner, welche auf Ein-
zelnes eingehl, gegeben, als auch durch die Behandlung verschie-
dener Fragen, welche sich beiläufig ergeben (z.B. 210 f. 258 ff.)-
Von der grOssteo Wichtigkeit sind die Andeutungen, welche
Cicero sowohl Ober seinen eigenen Bildungsgang und tlher die
Anforderungen, welche er an den wahren Redner stellt, als über
verschiedene, nach seinem Urteil einseitige und verkehrte Rich-
tungen giebt, die zu seiner Zeit sich geltend machten. Es ist
unverkennbar, dass er dadurch die Stellung, welche er unter den
rOmiechen Rednern einnahm , begründen und gegen mancherlei
Anfechtungen behaupten wollte. Demselben Zweck dienen aacb
die beiden gleichzeitigen Schriften, der orator und d« oftvmo
gmert oratorum, in denen nicht nur dieselben Ansichten wieder-
kehren , sondern auch dieselbe abwehrende Tendenz hervortritt.
Was Cicero vom Redner verlangt , eine gründliche wissen-
schaftliche Durchbildung durch philosophische, juristische, histo-
rische, litterarische Studien, Kenntniss der vollkommenen Huster
der Redekunst in der griechischen Litteratur, und die Be-
herrschung aller Mittel einer kunstmassig ausgebildeten Bered-
samkeit nach den verschiedensten Seitenhin , um jedes an der
rechten Stelle gebrauchen zu können , das deutet er oft genug
an , namentüch 321 f. 231 f. Obgleich er dort sagt nihil de me
dicam und auf Brutus Frage, ob er glaube, dass du Redner, wie
er ihn sich denke, schon unter den Römern existire, ausweichend
antwortet (162), so beweist doch die Uebersicbt, welche er von
seinem Studiengange giebt (303 ff.), die Parallele, welche er den
Dpi,7?<iT,Google
EINLEITüNe. 7
Brutus zwischen Servius Sulpicius und sieb ziehen lasEt(150ff,)',
und meucbe andere Aeusserung, dass er glaubte diesen Stand-
punkt erreicht zu haben. Und zum Beweise, dass auch Andere
ihm diese Stellung einräumten, lässt er nicht allein den Brutus
sagen , nie durch Cicero die früheren Redner ia Vergessenheit
gerächt worden seien (1 23), sondern er führt auch die rahmen-
den Zeugnisse compet«nter Beurteiler, des Hortensius (IdO)und
Caesar (254) vor.
Hortensius hatte als Redner besonders dadurch GlUck ge-
macht, dass er zuerst in Rom den durch Glanz und Schimmer
bestechenden asianischen Stil angewendet hatte. Quintilian be-
merkt über den Unterschied der atiischen und asianischen Bered-
samkeit (Xn, 10, 16): et antigua quidem iUa dtvisio inter Atticon
atque Asianos fuit, cum hipressi et integri, contra inflati t'Ut et
inatus habereiUur, in his nihil superflueret, iüis irtdictum maxime
ac modus deesset, ^od quidam hoc putant acddisse, guod pauUa-
tim sermOTie Grraeco in proximas Asiae civitates influente nonäam
satis periti loquendi facandiam concupierint, ideoque ea, qitae
prvprie signtai polerant , cirmitu coeperint enualiare ae deinde m
eo perseverarint. mihi aatem orationis differemiam feässe et dicen-
tiwm et andientium naturae videntur, quod Attici, limati quidem
et emunclt, nihil inane aul redundant fereiant, Asiana gens, tumi-
dior (dioqui alque iadantior , naniore eliam dicmdi gloria infiata
ett. Noch bei weitem ungünstiger ist die Charakteristik welche Dio-
nys TOD HaUcamasB, der unter Augustus schrieb, von der asiani-
s<äieD^i;i:o^txngieht(deorat.ant. 1): aipÖQriTog avaiStiq &ea-
tfftxfj nal ävaytayog xal ovie q)iXoaq)iag ovt' alXov nai-
devftaTog ovSevbg fieTetXrjWvta sksv&eQiav , Xa&ovaa v-Cti
svagaxQovaafiivt] t^v tiSv öxi-iav ayvotav ov fiövov ev ev-
TtOQlijc xal Tqvqtjj xai fiogw^ Ttlelovi rijg ^rigag öiTJyev,
äiXä xal jag tifiäg xa'i rag Tt^otnaalag ttäv Tcöleojv, ag
Udet ir^v <pii.6uo(pov {^ijTOQtTOjv) Uxeiv, elg lavt^v ävtjQ-
T^aato, xal iry q>aQTix^ %ig Ttäyv xal Sj^tjffä, xal rslev-
Töiaa naQankrjOlav knoltjoe yevia&ai t^v 'ElXäSa jatg
rtäv aa wrojv xal xaxodatfiovcov otxiaig. Er rhhmt es
sdaer Zeit nach, dass sie der Herrschaft dieser prunkenden
Beredsamkeit ein Ende gemacht und die echte und gesunde
wieder in ihr Recht eingesetzt habe ; was er dem Einäusse Roms
zuschreibt (a. a. 0. 3) : alvla if ol^i xal oqxV '^VS tooov-
Tfjg iieraßoXrig lyivezo rj nävTiov XQorovaa Pojfir}, ngog
itaitmi ävayxä^ovoa vag olag nöXstg aitoßXineiv. Cicero
hatte nieran den wesentlichsten AntheiL Anfangs war er eben-
T,Google
S EINLEITUNG.
faUs dem Beispiel des Horteasius gefolgt; aileio aufmerkum ge-
macht auf sich zuDächst durch GesuDdbeitsrücbsichten , welche
ihm zu grosse AnslreDgungen verboten , dann durch die Lehre
des Holo und eifriges Studium besonders in Asien zu besserer
Erkenntnisi gelangt, verliess er diesen Weg (316). Obglei^ er
auch spater die asianische Beredsamkeit nicht gane verwarf, son-
dern das, was ihm gut an derselben erschien, gelten liess (51.
325f.), so hatte er doch nun die Ueberzeuguag gewonnen,-
welche auf alle Zeit maassgebend fQr ihn gebb^w ist, dass man,
um den wahren Stil der romischen Beredsemkeit ainzubildeo,
die grossen Huster des vollendeten attiariien Stils studiren und
nachbilden mtlsse. Daher war es vor Allen Demosthenea, den er
als sein Vorbild ansah; allein auch andere Attiker, besond«^
Isobrates und den von ihm hochhewunderten Plato, las er eifrig
und strebt« danach ihre VonUge zu vereinigen. Wenn gleidi das
Urteil Quintilians (X, 1, 108) »um mihi videtur M. TwUrus,
cum se totüm ad naitationem Graecorum amtuiiaet. effinsiae
vim Bemostitanä, eopiam IHaloim, nietmditatem isoaratü uns
fibertrieben scheinen muss, m war doch die Ricbtung seines
Strefoens bei dem Verhlltnisa, in weteheoi die rOmiscbe LiUeratnr
ZOT griechischen stand , die wahre und der Erfolg konnte bei
Ciceros rednerischer Begabung nicht aosbleiben. Um nun hei
dieser Nachbildung griechischer Huster sieb seines Ztuanümeit-
hangs mit der römischen Bildung und ihren nationalen Elemen-
ten hewuBst zu bleiben wandte er auch den römischen Bednem
der froheren Zeit , die man damals ganz vemacblHssigte, ein ge-
naueres Studium zu. Dieses auch bei seinen Zeitgenossen zu
erwecken, ist eine Hauptaufgabe der vorliegenden Schrift, in der
er dem Brutus verspricht ihm spSter auch altere römische Redner
zu erklaren (300); so wie er nicht ohne Absiebt wiederholt die
Unerlasfilichkeil und den Werth ein«* correcten Sprache betont
(210fT. 25S), welche in einer Zeit, wo sie nicht mehr als dao
natürliche Erbtheil eines jeden wohlerzogenen gellen konnte, nur
durch wissenschafUiches Stu<Uum (252 ff.), nidit durch willkür-
liche Vn^uche (25df.), erzielt werden ktHinte; und schärft eben
deshalb auch den Unlersdüed in der Sprache der ROmer uad
Provinzialen ein (ITOff.).
Nachdem es Cicero gelun^n war seiner Biobtung und
seinen Leistungen als Stilist die allgemeine Anerkennung zu y*f
s<^ffen, nuditen sich in seinen spateren Jahren in Bom An-
sichten und Bestrebungen geltend, w^cbe von den seinigtm
abwichen und ihnen sogar scbroff entgegentraten. Hier ist zu-
T,Goo(^le
eiNLQTDNG. 9
nächst der Eiofluss der alexandrinischeo Poesie und Gramniatik
bem^kbar, nelche in Rom festen Fubs fasste, und die AosprUcbe
an eiBB feine, bis ins Einzelnste der poetischen Technik sauber
aosgearbeitete und geglättete Darstellung, verbundea mit einer
ausgesucbtoi Gelehrsamkeit in griechischer Hjlhologie und
LiUeratur als die wesentlichen ErforderuiBse der Poesie zur An-
erkennang brachte. Die Dichter der früheren Periode, die gros'
sen Epiker und Dramatiker — in deren Werken Cicero lebte
und webte — wurden als roh und veraltet bei Seite geschoben;
nicht Homer, nicht die altisohen Tragiker und Komiker, wurden
als Husto' für die NadibilduDg angesehen, sondern die zierlichen
kleinen Epyllien, Elegien und Epigramme der aleiandrinischen
Dichter. Nicht allein auf die diditeriscfaen Versuche, über welche
CiüerD wiederhidt mit Geringst^tzung urteilt, erstreckte sich
dkser Einflnss , sondern auch auf die Kritik , und es bildete sicli
insner mehr eine Klasse von kritisirenden Kennern aus, wekhe
ibren Haassstab flir litterarische Leistungen aus den Schulen die-
ser Grammatiker mitbrachten. Dies sind jene docti, ttmüegentts
(1S3)^ aaf welche Cicero nicht immer freundliche Seitenblicke
wirft und denen er das Urteil des P^ddicums entgegenst^t,
wekiies beim Redner den Ausschlag gebe, Tdsc. II, 1, 3: oro-
tienes — nas muititudinig nnkcto probari volebamm: poptUarii
e&t eNtm iäa famUai, et effetOa eiogwenfioe tat mtdtentnm ap-
probaiio. Die Auseinandersetzang über das Verldltnis^ des
Redaers nia Kenner und zran Publicum (183 — 193) gewinnt
didier eine eig«nthamliche Bedeutnng, wenn man sich daran er-
innert, dass diejenigen, welche dazumal als Kenner und Kritiker
anitraten, grflsstentheils einer dem Cicero entgegentretenden
Richtung angehorten. Unumwunden ist dies gesagt de opt. gen.
orat 4, 11.
Wir sefaen hieraus auch , in welcher Weise die neue ßich-
tsng sich auf dem Gebiet der Beredsamkeit geltend machte.
Allerdings stellte man auch hier die attischen Redn«* als Muster
auf, aber lur die alteren, vor allen Dingen Lysias, der als das
Huster des feinen Stils galt; man zog eogar dem Demosthenes
den Hypaldes vor, und da das Feine, Knappe und Strenge allein
als die wahren Eigwichaften des guten Geschmacks galten , so
Uai d«r Stil des Thncjdides (2S7. ont. fl , 30) auch unter den
Rednern jeoo' Zdt begeieterte Verehrer, wie sie Dionys von Ha-
Uearnaas charaktoidrt (de Thuc 34): oaot ftiv ovv httedxiv-
(cünaaiv mrov vnkq %o fiitgiov , äs ftijdiv vmv ^cotpog^-
Ttäy Statpiqetv, 6iä zo TtX^^oq ioixaai tiäv iv^firjfiaraiv
T,Google
10 EINLEITUNG.
TOVT lax>ixiyai tö tiä&og' ovg iäv diSäaxj] rig iq> i%äavf^
tigäyficni nagctriS^elg tbv Xöyov — ävax^Qolvovaiv, ouoiöy
«( }täayiov%f,g rotg xexQaTTjftivoig v<f>' o%ag drj zivog o^etog
^'^(üTt fit) Tcoti äftixoyci (iaylag. Es war begreiflich, dssa
bei dieser einseitigen Vorliebe vielfach Dürftigkeit und Mager-
keit an die Stelle jener knappen Feinheit trat, die map eigenüich
sich vorgesetzt hatte; und Cicero erkannte in der ganzen Rich-
tung nur den Hangel an Fähigkeit ein höheres Ziel zu erreicheo,
Tusc. II, 1, 3: refperiehantw wmmdli, ^i nihil laudarent msi
quod se imitari posse conßderent , quemqae sparandi sibi , eundem
lene dicendi finem proponeraU, et cum obruerentur copta senten-
liamm atqtte verborum, ieiunitatem ei famem se malle quam
ubertatem et copiam dicerent; unde erat exorlum gemis Atticorvm
eis ipsis , qui id sequi se proßt^ntur , ignotwn ; qai tarn conti-
atentnl paene ab ipso foro irriit. Dagegen mussten sich die,
welche einer aolchen Richtung angehörten, nothwendig auch
gegen Cicero wenden, da er ihrer Ansicht nach nicht weit genug
in der Bekämpfung des asianischen Stils gegangen war und also
als der Vertreter einer falschen Richtung um so mehr bekämpft
werden musste , je grosser das Ansehen war , welches er genoss.
Die wesentlichen Punkte des Tadels, welche man gegen Cicero
aussprach , giebt Quintilian (XII, 10 , 12) an : Af. TuUium — nt-
orum homines temporum incessere audebant ut tumiäiorem et Asia-
nuni.et redundantem et t'n repetitiimibui ntmium et in lai&na
aliquando /rigidum et in composäione fraclum, emiltanlem acpaate,
guod procul abstt, viro molUorem. — praedpue vero presserwnt
eum qui videri Atticommimitatores concupierant. kaec manus, quati
quibusdam sacris initiata, u[ alienigenam et parum studiosum de-
vinctumque Ulis legibus ijisequebatw , unde nunc guoque aridi et
exsucd et exsanges. ki sunt enim , qui suae imbeallitali sani-
laiis appellalionem , quae est maxime contraria, oblendant; qui,
quia chriorem vim deqaentiae velut solem ferre non posmatt,
HitUira magni nominis delilesamt.
Ein Hauptvertreter dieser neuen Richtung war C. Liciniug
Calvus (geb. 82), und die auch sonst hervortretende Polemik
gegen diesen angebheb feinen Atticismus (67 f. or. 23) knUpft
sich daher ganz natürlich an die Charakteristik desselben als
Redner (2S3 ff.). Wir erfahren aber auch, daas Calvus besonders ,
zu den Tadlern Ciceros geborte, wie Tacitus (dial. 18) berichtet:
salis conslat ne Ciceroni guidem obtrectatores defuisse, qaibus in-
flatus et tumens nee satis pressus , sed supra modum exuUans et
luperfluens et parum Atticua videretur. legistis utique et Calvi et
T,Googlc
EINLEITUNG. 11
Bmti ad Cicerorum miuos episluhs , ex (ptibm factU est deprdtea-
dere, Cabmm qaidem Ciceroni visum exsanguem et allritum, Bm-
tum tmtem otiosum alque dUunctian; rurstaque Ciceronem a Calvo
^idem male audiue tamguam solulvm et ettervem, a Brmo autem,
ut ipsius verbis utar, lamquam fradwn atque elumbem. Quintil. Xll,
1, 22 : troHseo iUos, qui Ciceroni ac Demostheni ne tn eloqueniia
quidem tatis tribuunt: quamquam negue ipsi Ciceroni Demoslhenea
videaluT satis esse per fecivs , quem £tTmitare tnierdum dicit, nee
Cicero Bruto Ciüvoque, qui certe compositionem illius etiam apttd
iptum reprendvnt.
Dasa Brutus auf der dem Cicero entgegengesetzten Seite
stand, war diesem wohl bekannt*) Er hebt im orator dessen
widerstreitende Ansicht über Isokrates hervor (13, 40), fw'
praeter ceteros eiusdem generis laudalur semper a nobis, non-
numqHom, Brvte, Imiter et erudile repugnante te , und deutet zum
Schluss vernehmlich an (71, 237), dass er auf seine Zustimmung
nicht zu rechnen wage. Es ist daher von eigenthUmlicher Be-
deutung, wenn er in den beiden Schrillen, welche durch die
historische Darstellung der Entwicklung der Beredsamkeit bei
den Römern (BrUlus) und die theoretische Darstellung des wah-
ren Redners, wie er ihn sich dachte {orator), seinen Standpunkt
zu begründen und für seine Leistungen den Maassstab zu ge-
ben bestimmt waren , sich an Brutus wendet. Er schätzte ihn
personlich hoch, er wünschte in ihm den Mann zu finden, der
auf seioer Bahn fortscbritte , wahrend er ihn auf der anderen
Seite stehen sah, und so legte er ihm vor Allen dasjenige dar,
was er für sich und seine Ansicht und gegen die anders denken-
den zu sagen hatte. Wenn man diefie eigenthtlmlicben Verhält-
nisse im Auge behält, so treten namentlich die polemischen
wie die principiellen Auseinandersetzungen und Andeutungen, die
zum grossen TheU ausdrücklich an Brutus gerichtet sind , erst
in das rechte Licht.
Die Darstellung ist nicht gleich und man kann diese Schrift
im allgemeinen nicht zu den stihstisch vorzüglichsten des Cicero
rechnen. Der Grund liegt hauptsächlich in der Hasse des Stoffs,
die eine wohl gegliederte, lebendig und mannigfaltig ausgefohite
Darstellung sehr erschwerte; sie ist häufig abgerissen und hart
und in den Wendungen einförmig (S. &). Nur wo Gelegenheit
zu weither Ausführung sich bietet, bei den eingeschalteten Be-
trachtungen, in der Erzählung nach Rutilius Mitüieilung (S5 ff.),
*) Vgl. die Einl«i(ang zun arator, bea. S. 26 f.
T,Goo(^le
12 EINLEITUNG.
bei der Schilderung der wirklichen bedeutenden Redner, wie
AntODius, Crassus, Hortenaius, Caesar u. a., leigt sich die reiche
Hnd glBoiende DarsteUung des Cic^o im gewohnten Licht uad
dann gewinnt man auch eine klare Anschauunf^ der Personen
und ihrer indiTiduellen Bedeutung.
Die Form des Dialogs ist nait mehr Geschick als sonst benutzt.
Es liegt in der Natur der Sache, dass die Weige des Dialogs ange-
wandt ist, welche als die Aristotelische in Gegensatz der Pla-
tonischen bezeichnet wird, so dass der Bauptvortrag einem Red-
ner zufällt (quae hts temporibus scripsi '^QiatotfXtioif morem
habent , in quo sermo ita indudtw ceteramm, nl penes tpgam sit
prmcipatus, ad Att. XIII, 19, 4); aber die mitredenden Personen
sind sehr passend angebracht, um manches bervorlreten zu lassen,
das den behandelten Gegenstand von einer anderen Seite her in
das rechte Liebt setzt. Cicero trägt, wie schon bemerkt, die Ge-
schichte der Beredsamkeit von einem einseitigen Standpunkt
Tor, der ihm die möglidiste VollslAndigkeit in der Aufzahlung der
Redner und die günstigste Beurteilung derselben gestattet. Das
Gegengewicht gegen diese Einseitigkeit tnldet nachher Atticns,
der gast unbeTangen das Urteil ausspricht, das ein wiesenschaft-
lieb gebildeter Mann, Aer ohne ein bestimmtes Interesse die Ge-
schichte der ramischen Beredsamkeit verfolgte, uber die fraheren
Leistungen sich bilden mochte. Heber die lebenden Redner zu
sprechen, lag aus begreiflichen GrQnden ausserhalb der Grenzen
dieser Aufgabe , doch weiss Cicero es so zu wenden , das* nicht
nur Cato (118) beiläufig erwähnt wird, sondern anfeine unge-
zwungene Weise einige der bedeutendsten Erscheinungeii, Ser-
viufiSulpicius (150 ff.), MarceHua (248 ff.) und Caesar
(252 ff.) grOsstentbeils durch Brutus und Atticus naher cbarak-
terisirt werden. Von seinen eigenen Leistungen zu sprechen
Iriint Cicero natürlich ab , dodi spricht er auf Brutus Wunsch
von seinen Studien und Bitdun gsmitteln (304 S.). Auch,versteht
er es sehr gut, durch einzelne hingeworfene Andeutungen auf
die Stellung hinzuweisen , welche er selbst unter den rOmisdien
Redoem einnebme (123. 150. 190).
Hierfür sind die Theilnehmer am Gespräch Brntm und
Atticus in sehr geeigneter Weise rerwesdet worden, welche (tbri-
gens charakteristisch von einander unterschieden sind. T.Pom-
poniUG Atticus (geb. 109) als der altere Mann, dnrch ge-
lehrte Bildung und Erfahrung angesehen und langjähriger Freund
Ciceros, tritt mit einer gewissen Selbständigkeit auf, die mitunter
nicht ohne einen AnQug voo Heiterkeit ist, wie sie aus vertrau-
T,Goo(^le
ElNLEtTDNG. 13
ten Umgang faeiTonugdien pflegt. Nidit nur in biatoriscbeo
KDgem bericJitigt er den Irrtiiuin Ciocros (42 ff.) und modiäciit
in längerer Rede dM ron ihm gegeitene Urteil (292 ff.) , bo wie
«r die Qiarakteristik dei Caesv entwirft (251 ff.); in einzdnen
Benerkniigen berjdtrt er mit unigein Spott seine Ubergroeae Voll-
stAndigkeit (S. 5), und wo er eine Frage aid'wirft, zeugt dteee ron
genauer Eunde (99) und tiefer Erfahrung (183). Auch iet er et,
-der gans in Udtereinetioiiing mit der Haltung, welche er wBbreMl
Beines guuen Lebens beobachtete, die Hede Tom politischea Ge-
biet fern sn halten ermahnt (11. 157).
H. luniusBrutuB (geb. 78 : zu 324 E.) erscheint dage-
gen als der jllngere, wenn gleich durch gelehrte Studien ausge-
bildet , doch mit der Geschichte der Beredsmkeit wenig vertraut
und begierig ron Cicero sicfa belehren zu lassen (300), der daher
seiae Bemeriinngen Tonvgswefse an ihn richtet (z. B. 125. 332),
«dche dieser mit AeuBserimgen des Dankes und der Verehrung
(OTridert (23. 52. 74. 123. 190. 232f. 292. 329). In ihm ist ein
fiiid gegeben von dem Haase der Kenntnisse, welche auch
tüchtiger gelüldete Rflmer damaliger Zeit von den früheren Lei-
Btungea in der Beredsan^eit besassen. & bekennt wenig in
derselben bewandert zu sein (133. 147), und die eigenen Be-
merkungen oder Fragen über Gegenstände, welche das GesprSch
bei«hrt (163. 172. 91. 170. 204. 211. 219. 279 f.), oder Hed-
Ber, welche er selbst kennt (IIB. l&O. 161. 262. 266. 284), sind
raeistenswenigerbedeutend, mitAuBnahme^waderAeuBsuvngen
Über Haroellus (248 ff.), und dienen hauptsScblicb nur den Vor-
trag zu beleben und forttuftIfareB.
Diese Schrift des Cicere ist nur durcfa eine Handschrift uns
«"halten worden, welche vor 1423 (nach dem Datum einer Ab-
schrift) in Loü gefunden worden ist. Dieser 'codex pervettutus
ronu Wteroi vttuttiores paucttn'mi sctreM kgert' enthielt ausser
den rhetmica ad Eereimium, de inventione, die fiOcher de oralere
vollständig, so wie. den Bntut und den »rator. Der Finder Gke-
rmrdo Landrimto, Biscbef T«n Lodi (1419-~1437), schickte die
HndBChrift nach Mailasd an Gstparino Barxisai (gest. 1431),
welcher die Bücher de oratore durch Cosmo von Cremona ab-
schreiben und verbessern liess , und die Abschrift statt der alten
Handschrift Land riani übersandte (Barzizii opp. p. 215f.). Vom
^ Bniitu nahm Blondvx Flavius in Hailand zuerst eine Abschrift,
' welche rasch vervielfältigt wurde (Blondi Flav. Ital. illustr. p. 346
Bas.). Von dieser stammen, da der alte codex unbeachtet blieblind
verloren ging, die in ziemlicher Aiuahl noch vorhandenen Ab-
T,Google
14 EINLEITUNG.
Schriften, welche daher, obwohl mehr oder minder sorgfältig au&-
gflfDbrt, in allen wesentlichen Dingenmiteinanderttbereinstimmen.
Man erkennt darauB, dase schon jene alte Handschrift in einem
üblen Zustande auf uns gekommen ist. Sie war lückenhaft, nicht
bloss am SchluES, sondern auch an andern Stellen, wo bald eins
bald mehrere WOrter ausgefallen sind; dagegen sind an nicht
wenigen Stellen Einschiebsel von spaterer Hand erkennbar, theils
solche , wo zur Erklärung tlberflOssige und störende Zusätze ge-
macht sind, theils wo an einer verderbten Stelle, um dieaeUte
scheinbar herzustellen, etwas eingeschoben ist. Auch an den
Stellen, welche auf irgend eineandere Weise entstellt sind, stimmen
in der Reget die Abschriften in der Verderbniss mit einander über-
ein. Ein nicht unbedeutender T heil derselben istallmiilig verbessert
worden, doch fehlt es immer nicht an solchen , wo eine sinnlose
Lesart noch nicht mit Sichertieit hat hergestellt werden kOnnen.
Die Leistungen der Gelehrten, welche dem Brutus besondere
Sorgfalt zugewendet haben, zumeist die von Ellendt (Königs-
berg 1825. 1844), Meyer und Bernhardy (Halle 1838), Peter
(Leipzig 1839), Bake (scholica hypomnemata III p. 311 ff. Hne-
mos. VI p. 421 ff. IX p. 215 ff.),!;Kayser (Leipzig 1860 und die
Recensiouen Hünchener gel. Anz. 1851, XXXIll p. 385 f.; N.
Jahrb. r. Pbil. 79 p. 843 f.), Piderit (Leipzig 1862. 1875 und
zwei Programme: Zur Kritik und Exegese von Ciceros Brutus,
Hanau 1860. 1862], sowie die Programme von L. Trompheller
(Einige Bemerkungen über Ciceros Brutus, Koburg 1832),
M. SeySert (Uebersetzungs- und Erklärungsproben, Halle 1837,
S. 39. ff-), E. Marggraff (obserrationes criticae in 0. Jahnii editio-
nem Bruti Ciceroniani, Bertin 1855), Campe (Beitrüge zur Kritik
des Cicero, GreifTenberg 1860) und Kochs krititische Bemer-
kungen (rh. Mus. N. F. XVI p. 435 ff) sind für Kritik und Erklä-
rung benutzt worden , welches ich hier dankbar anzuerkennen
mich um so mehr verpflichtet fühle, da der Zweck dieser Ausgabe
eine Erwähnung in jedem einzelnen Falle nicht gestaltet.
Auch haben Beiträge zugesteuert Klee, Aldenhoven, Prof.
Teuffel, Consist.- Itath Fnnkfaünel, Mommsen, Haupt und BOcking.
T,Goo(^le
M. TDLLl aCEBONIS
BRUTUS
DE
CLARIS ORATORIBUS.
Cum e Cilicia decedeos Rbodum venissem et 60 mihi de Q. I
Hortensi morte esset allatum, opinione omDium maioreiti.animo l
cepi dolorem, nam et amico amisso cum consuetudine iucunda
tum multorum officiorum coniunctlone me privatum videbam,
et interitu talis auguris dignitatem nostri coUegi demiuutam do-
lebam; qua in cogitatione et cooptatum me ab eo in coUegium
recordabar, in quo iuratus iudicium dlgnitatis meae fecerat, et
inaognratum ab codem ; ei quo augurum institutis in parentis
eum loco colere debebam. augebat etiam'molestiam quod magna 2
sapientium cirium bonorumque penuria vir egregius coaiunctis-
eumusque mecum consilionim omniüm societate alienissumo
1. Cicero wst im J. 703 (51) als
Proconsol Dach Gilicieo geeengen
und kam aof der Reise naeb Rom
im AotaDg; Aupiet 704 (50) nach
Rhodos. Die Nachricht von dem
nahen Elade de« Hortensiaa (301)
meldete ihm Caelius, epp. ad fem.
VIU 13, 2: Q. Ilorleiuius, aunt hai
liltera» tcripH, animam ageöat.
Vgl. ad Ätt VI 6,2: de Horleniio
te Carlo tcio dolere, tquidem BJC-
er^äor. — expi. 147; vgl. 13A.
— offieiorum, woiu auch gemein-
same Veitheidigungen gehörten, wie
die deslUurena, Snlla, Sestiusu. a.
323 m. 190. — cooptatum. 101.
Cicero war im J. 701 (53) an P.
Crassus' (des Sohoes des Triam-
tItd) Stelle Augur geworden. Phil,
n, 2, 4; ms augui-em a toto col-
legio expetitmn Cn. Pompeiut el
Q. Bortentbu nominaverunt, nee
etäm lieebat apluribui naminari.
Die Erginzang der PrieBlercolle-
^eD geschah durch drei Acte.
fiarch iwei Mitglieder des Golle-
S'ums worden die aufzuoebinen'
:n Mitglieder, wahrGcheinlich drei,
Torgeschlagen {nominare) ; der Vor-
scbügende masste dnrch einen Eid
bekräftigen , dass er den Gandida-
ten für den würdigslen halte.
Hierauf erfolgte die eigentliche eo-
oplatio dnrch das CoUegium, ea ist
nicht bekannt unter welchen For-
men. Sie sank za einer Förmlich-
keit herab, seitdem die freie Selbst-
ergänzung durch die lex Domitia
650(104) in der Weise beschränkt
war, dass das Volk in den Gomitien
aas den voi^eschlagenen Gandidsten
wählte. Endlich erfolgte die Weihe
zam PtiesteramI, inauguraKa, Das
Verhältniss der Aafpjrn anter ein-
ander wurde als eia sehr nahes
und inniges anfgefasst; de orat. II,
200: pro Tttco lodali, quimiki in
liberum lo eo more maionna aiie
debertl,
2. motetlia^toUicituda Uj die
Betrübniss lastete auf ihm schwer.
— tociatale, de or. 1 44 quorum
T,Google
16
§. 2—5.
rei publicae tempore exstinctus et auctoritatis et prudeatiae suae
triste nobia desiderium reliquerat; dolebamque quod, non, ut
pterique putabant, adversariuiu aut oblrectatorem laudum mea-
Tum , aed socium potius et consoitem gloriost laborie amiseram.
3 etenim si in leviorum artium studio memoriae prodilum eat,
poetas nobiles poetaruiB aequalium mort« doliiisse , quo tandem
animo eius iuteritum ferre debui, cum quo certare erat gloriosius
quam omoino adverBarium non habere? cum praeserüm non
modo numquam sit aut illiu« a me cursus tmpeditus aut ab illo
meuB, sed contra semper aller ab altero adiutus et commuDi-
4 casdo et DioneDdo et faveudo. sed quouiam perpetua quadam
felicitale usus ille excessit e vita sao magis quam Buorum civium
tempore et tum occtdit , cum lugere faciliua rem publicam posset,
si viveret, quam iuTare, mttque lam diu quam licuit in civitate
bene beateque vivere: nostro incommodo detrimentoque , si est
ila necesse, doleamus, illius rero mortis opportunitatem beoero-
lentia potius quam misericordia prosequamur, ut, quotiedscum-
que de clarissumo et beatissumo viro cogitemus, ülum potias
6 quam uoamet ipsos diligere videamur. nam si id dolemus, quod
trtitiu vettra dieendi i'i'j n« lu-
nimaquidemtocielattconiungitur,
coTuilia gehl sof die Politik. —
toeitu durch geraeinMine Thätig-
kcit, coniort durch cemeiosRnie
Sohickssle. Die publtciitigebe Be-
dentan^ (Bentley zu Hör. c. 3,24,
60] beider Ausdrücke passt nicht
hieitier. — g-tor. laborii bezieht
Mch, wie laudum zeigt, Bof die
Indien aad die Thitigkeit als
RtAaei,
8. ttmorti artat, nie Umiora ilu-
dia (Galo bO), taedioerat art»i,
(de or, 1, 6], nach römischer V<w-
Stellung Kunst (70) , Poeei« ood
WiBBenechaft im Gegensatz m enwt-
hafCer d. h. prahtiecher Beachifti-
gDDg. — po«i, not. Cicero denkt
wohl beaanders an Sophokles. Vita
Eerip. 10: i^ovoi nal Sotpoxlea
s. 31 £■), iondern auf^aa GcföU
selbst (4 ta.). — cum auch bei
Cic. nicht aelleu vor dem ReUtivom,
Eumelet im pl. — cum praei. 190.
So ganz DDgetiübt war das Ver-
häKuise zwischen beiden nicht immer
geweacD. Daag sie in maachen
VerhaadluDgen einander gegeDÖber
atanden, wie im Veritnisch<D Pro-
cess oder bei der lei Manilla,
trug data kanm etwas hä. Aber
Cicero gieht ihm mitunter Lautieit,
ja Feindaeligkeit Schuld, and meinte,
_ . - 't tvileirriiiat' ffiüpt-
TiiSijt, avtov ftäv i/taT^qi yoi^
n^ehd'iiv, TOf Si xo^öv aal toiii
VTfOtiQirai aaxeyayiörovs ttaaya-
yelv 6v Tqi nQoayävi. — rnorU,
weites hier nicht anf den Ausdruck
de« GefBhles enkomoit {mortem.
Zeitlang Ter-
stimmt (333). ~ favmtdo vom
tbitlichen Wirken fär jemand.
4. nuadam, 'ich mfichl« sagen'
ist wenig tou 'fast' vecsdiieden —
ftUcilaU. 329. ad fam. 1! 16, 3:
memini in hoc gtnere gloriari
totilum gtte famüiar»m nottrum
Q. horimuium, gaad mtmyumn
bello eiviii interfiiiuvl. ■~- e tiita
(SO) und vUa (262) exetdere, aber
eodare vita sind die regebnlssigen
Ausdrücke. — viverel: tum oun
musste, weil allgemein, den COB-
T,Googlc
BRUTUS. S 5—8.
t7
eo iam frui nobis non licet, nostrum est id malutn: quod mo-
dice feramus, ae id dod ad amicitiam, sed ad (lomesticam utilita-
tem reTene videamur ; sin, tarnquaiu iüi ipsi acerbitatis aliquid acci-
derit, aDgimur, summam eius felicitatem noit satis grata aDimo
interpretamlir. etenim bi viveret Q. Hortensius , cetera Fortasse 2
degideraret uua cum reliquis boais et fortibus civibus, hunc aut 6
praeter ceteros ant cum paucis sustineret doloi'ein, cum forum
populi Romaai, quod fuisset quasi iheatrum illius ingen.!, voce
erudita et Romanis Graecisque auribua digna spoliatum atque or-
batum videret. equidem angorauimo, noucousili, iiou iugeai, 7
non auctoritatis armis egere rem publicam, quae didiceram trac-
tare quibusque me agauereceram , qtiaeque eraat propria cum
praestantis in re publica viri tum bene moratae et bene constitutae
civitatis, quodsi fuit in re publica tempus ullum, cum eitorquere
arma posset e manibus iratorum civium boni civis auctoritas et
oratio, tum profeclo fuit, cum patrocinium pacis eiclusum est
aut errore bominum aut timore. ita uobismet ipsis accidit ut, 8
quamquaui essent multo magis alla lugenda, tameo faoc doleremus.
iuoctiv legieren, Tm.SlBin.; iadi-
calivisdi wir der Sati gedacht
poltral, Hlumvivtbat; Tgl. 46m.
tuet. — inconanodo dureo detri-
«lantoque genauer besUmmC. —
ita dl BS dieser Schmers aus Dicht
bat erspart bleiben Itönneu. — be-
neuolentia u. müericordia ecblieB'
seil sich nicht aua : der Gesenaati
liast im GGnnen die Za friede nh ei t,
im Hiiieid die Unzufriedeaheit her-
Tortreteo.
5. gralo animo, gegeQ die Götter,
de orat. 111 2, S: « rai pitbiiciu
emui tecuH mnt, ul mihi non
arepla L. Craiia a du immorlali-
but vila, ttd danata laori eua
videatar, — interpr. 'auSssseQ'.
PliD. epp. II 199: benefida^ iam
grata inlarprelatur. Senecs epp.
81, 25: qtädquiä aeeidit benigne
interpretanda Uoal.
■ 6. tma ebenaosehr (in nicht
hSherem Grade). — boni eivet,
optumi, fortei o.a., im Griechiechen
äya&ol, Kaioi niya&oi sind Par-
teiauediDclie geworden für die
ArUlokrgtea, und meiateoa in die-
sem Sinn zu veratehen. — aut oder
Brutui. 4. tat.
doch. — fuitiet kann aua dem
Siane des Horteasini gesagt, aber
auch durch eiae formale Attractioa
auf videret eotatanileii sein. 318.
39 in. 27. 79. 107 E. (T|; zu 8.
T. Tion egere, Mass sich kein Be-
dürfnias zeigt', weil die etreitenden
Parteien nur im Knege Hettaag
suchten. — didieeram, als der
Bürgeilirieg begann. — moret und
leget (ijulilula), ^&tj und röfuii,
die aicti Terhallen wie yiaie zu
&ian, galten unzertrennlich als
Grundlegen desStaatslebeDs; b. de
or. 1 85. — poltet. Sie ZeltTcr-
bältnisse waren so, doss ein patrio-
tischer Mann durch sein Ansehen
und seine Beredsamkeit die Parteien
hätte versöhnen k&nnen, wenn man
nicht unverständiger Weise zum
Kriege gedrängt hätte, ad fam. XVI
12, 2. cum — poiiet bezeichnet die
BeschafTeaheit des Zustandes, aum
- ett den Zeitpunkt. — atit errore
- aut timore. Cicero spricbt von
aeioer, der Pompeianischen Partei,
der es an Einsicnt und Entschlos-
senheit fehlte, error Verblendung.
S. ^uamquaia verbindet Cicero
T,Google
IS
BRUTUS. 5 8—10.
quod, quo tempore aetas aostra perfUDCta rebus amplUsumis lam-
quam in portum confugere deberct, non ioertiae neque desidiae,
sed oti moderüti ati^ue honesti , cumque ipsa oratio iara oostra
canesceret haberetque suam quandam ntaturitatem et qua»i senec-
tutem, tum arma sunt ea sumpta, quibus illi ipsi, qui didiccrant
eis uti gloriose, quemadmodum salutariter utereatur non reperie-
9 bant. itaque ei mihi videotur fortuoate beateque rixisse cum ia
cet«-is civitatibus tum maxume in nostra, quibus cum auctoritate
rerumque gestarum gloria tum etiam sapientiae laude perfrui
licuit. quorum memoria et recordatio in maYumis nostris gra-
vifisumisque curig iucunda sane fuit , cum in eam nuper ei ser-
mone quodam incidissemus.
$ Nam cum inambularem in xysto et essem otiosus domi , M.
10 ad me Brutus, u( consueverat, cum T. Pomponio venerat, bomi-
nes cum inter se coniuncti tum mihi ita cari itaque iucundi, ut
mit dem,lQdieatiT, wo wie hier ein-
fach Ana Tbatsichljche bezeichnet
werden solt. Der ConjunctiT isl
durch eine AtlrsctiOD tu erkllren,
welche die Fasanng des Hauptsatzes
ul ~ daleremui veraa]aBit bat; wie
Phil. VI 1, 3: haec lanlenlia ita
jitr Iriduum vatuit, tU, quomquam
älteaaiio facta non etttl, tarnen
omnt$ mihi atimuuri eiderentur.
de or. II 1 erant multi qui, quam--
quam — arbitrarentur , lanun —
praedicareni, Aehnlich z. B. acad.
II 3, 9: cum eo not pottridia ve-
niiittnut quam apud Catulum fait-
lemui n. a. — aetai, 22 g. E. —
honetli. s. § 9 Z. 8. 9. — iam ans
rhythmischen Gründen i wischen
syntalitigch zusammen gehöriges ge-
slelll; 8. Seyffert, Pal, Cic. p. 31.
117. — caneie. önint, XI 1, 31:
neqUBlam planum [oralionitgenua)
al ereelum et audax at praaaultum
ttnibut eonventrit, quam preitum
al mite et limatum, et quala tn-
lallagi vult Cicero, cum dictl,
orationem luam eoepiiie eanet-
cere. — matur. 318. — parfrui,
'Ha ans Ende geniessen'.
9. cum . . tummaxumeZW. 321 1
(um etiam in dieser St^riH be-
sonders hioAg (15 mal); Tgl. 132 m.
232; 238; 250 E — tapientia, ge-
reiftes polilisches Urlheil. — me-
moria Tom Festhalten, recordatio
TOm Zarüchrnfen. — Anf diese allge-
meine Einleitung, welche die Se-
schichte der römischen Beredsamheil
passend an die ErwShnimg des
jungst gestorbenen Hortensina, eines
der grSssten Redner, anknüpft und
zugleich Cicero Gelegenheit giebt,
seine politische Stimmung auszu-
sprechen, folgt die besoDoere, das
Gesprtch zwischen Cicero, Brutus
und AltiCDS moÜTirende.
10. domi zuSOm.i es gehört zu
beiden Gliedern inamb. in x. und
altem ol., nicht znm letzleren
allein: sonst hätte dies Toransgehen
müssen, — venerat statt des eiit-
fach erzihlenden venU bezeichnet
nicht die dem inamlmlare sondern
die dem GeSprache vorausgehende
Zeit. — xyila. Vitruv. VI 7, 5:
£t'(ftÖc ettgraeca appellaUane por-
tieut ampla laiiludina, in qua
attilelaa par kiberna lempora axer-
ceniur; notlri aulem hypaelhroi
amhulationetaryitaappellanl.quat
Graeci xa^aSpo/iiSas dieunL —
cari wegen ihrer ethischen Eigen-
schiften, iucundi wegen ihrer
Liehen s würdigkeil, öfter Terttuaden
(p, Sest. 6). Com. Nep. Atüc, 8;
lie M. Bruto utui eil, ut nullo
T,Goo(^le
BRUTUS. § 10-13.
19
eorum aspectu omni», quae me angebat de re publica, cura con-
sederil. quos postquam salulavi , quid vos, inquam, Bnite et
Auice? numquid tandem novi? nihil sane, inquit Brutus, quod
quidem aut tu audire velis aut ego pro certo dicere audeam.
tum Alticus, eo, inquit, ad le animo venimus, ut de re publica II
esset Silentium et aliquid audiremus potius ex te quam te afß-
ceremus ulla niolestia. vos vero, inquam, Attice, et praeseutem
me cura levalis et abseuti magna solacia dedistis, nam vestris
priiuum litterig recreatus me ad pristina studia revocavi. tum
ille, legi, inquit, perlubenter epistulam, quam ad te Brutus misit
ex Asia, qua mihi tIsus est et monere te pnidenter et consolari
amicissume. recte, inquam , est visus ; nam me istis scito litteris t2
ex diuturna perturbatione totius valetudinis tamquam ad aspi-
cieudam lucem esse reTocatum, atqiie ut post Cannensem iUam
calamitatem primum Harcelli ad Noiam proelio populus se Ro-
manus erexit, posteaque prosperae res deinceps multae conse-
cotae sunt: sie post rerum nostrarum et communium gravissu-
mos casus nihil ante epistulam Bruti mihi accidit , quod vellem
aut quod aliqua ex parte sollicitudines adtevaret meas. tum 13
Brutus: Tolui id quidem efßcere certe, et capio magnum fructum,
si quidem quod volui lanta in re consecutus sum ; sed scire cupio,
quae tß Altici litterae delectaTerint. tstae vero, inquam, Brüte,
ilU aduleiesTu atquati familiariui
quam hoc ttne, Titque loiam eum
prineiptm eontili haberei led ttiam
in coniiielu. — comederil, ä9 E.
73 m. — tandtBi rrwartuagsvoll :
*M ist doch Dicht endlich elwas
fteschehen?' nämlich in Africn, wo
Claar Krieg führte.
lt. moletlia, 2 k. — voi - At-
tiee. Nicht seKeii weiden mehrer«
«Diant Verg. Aen. IX 525 (zn
den MoBCn): otu, o Calliope, pra-
eor, cupirata canenli. — de rep.
utel tiltmtäan (157) ganz geinem
Ghankter gemäss: mehr und meht
hielt «r sich von dem poliliBCbea
Gelreibe fern. — epiitutam. Dieger
Brief, such 330 «w&bnt, war tob
BrDtnsane Asien fMchiieben, wohin
et weh 707 (47) begeben hatte, nnd
betraf nicht den Tod der Tnllia,
wie man geglaobt hat, da dieser
709 (4G) erfolgte, sondern die in
mehr als einer HioBicht nngünaligen
Verhältnisse GiceroBiinAUgemeinen.
ad fam. IV 14, 3: niii in reditu
meo nihilo meliorei res domettieai
quam rem publicam offetidiaem.
12. Cann. im J. 53S (216); im
Beiben Jahr der (kleine) Sieg bei
Nala; der grössere 539 (215). —
deincepi 'in einer Folge, eins auf
das andere'. — catui; quamipem..
cum grauet ciXTiniiinfHin tempO'
ruja tum varii notlri catut fefel-
Urunt, de or. 1 2. — aUqua: 35 g.E.
stehen aliquid nod quicquam par-
allel; ersteres Wort 'irgend ein
tinzelnes'hatzumGe gensatz 'keines';
letzte/es, 'anch nichtdasgetingste',
dagegen 'ein wichtigeres'. 27 m. 214.
13. quidem , , certe sind mit-
einander zu Terbioden, wie oft, u.
gehören nicht zn id, sondern za
voluHe/Jicere). 143. — tania, weit es
BJcfa für Cicero nm eine Lebensfrage
2«
T,Google
20
BRUTUS. § 13— tS.
noD modo delectalionem mihi, sed etiam, ut spero, salutem attu-
leruDt. salutem? JDquil ille. quodaam tandem geniis istuc tarn
praedanim litteranim fuit? an mihi potuit, inqnam, esse aut
gratior utla salutatio aut ad hoc tempus aptior quam illiua libri,
14 quo me bic affatus quasi iacentem excitant ? tum ille, nempe eum
' liicis, inquit, quo iste omnem rerum noitrarum memoriam breviter
et, ut mihi quidem visum est, perdiligenler complexus est? istum
1 ipsum, inquam. Brüte, dico librum mihi saluti fuisse. tum Atti-
cus: optatissumum mihi quidem est quod dicis; sed quid taadem
habuit über iste, quod tibi aut novum aut tauto usut posset esse?
16 ille vero et uova , iuquam , mihi quidem multa et eam utilitatem,
quam requirebam, ut explicatis ordinibus lemporum uno in cod-
spectu omnia viderem. quae cum studiose tractare coepissem,
ipsa mihi tractstio lilterarum salutaris fuit admoauilque , Pom-
poni , ut B te ipso sumerem aliquid ad me reficiendum teque re-
munerandum, si non pari at grato tarnen munere: qnamquam
nihil cum Hluttre jiraetar-
handelte. — Hbri. Alticus halte,
darch Ciceros Schrift de re publica
vennlasst (19), Kioen über inDiliB
verfisst, in welchem tod Erbsuang
der Stadt bis zum J. TOO die Ge-
schichte Roms kurz dargestellt war ;
synchronistisch scheinen die wich-
tigsten Ereignisse bei den Nicht-
römem berührt worden zu s^u.
Sein Hauptaugenmerk war die Fest-
BtelluDg der ChroDologie, und hierin
bewies er grosse Sorgfalt und Ge-
nanigkeit. Coro. Nep. Altic. IS:
«ummiu fuit anliquitalii amator,
quam adeo diliganler habuücog-
nilam, vi eam tolam in »o volu-
mine tuipoiuaril, quo magiilralta
ordinavit. nuUa entm lex n»que
pax neqiu bellum neque ret illuttrit
at populi Romani, quae non tu eo
luo tempore tit nolata; el, quod
diffieiltimum fuit, lic familianim
originem mblexuit, ul ex ee cla-
rorum virorum propaginet potti-
taut eognoieere. Cic. orat. 34, 120 '.
cognotcat etiam remm geetamm
et memorijie velarii ordinem, ma-
xime iciiicet nottrae eivitatii, sed
etiam imptrioiomm populormn et
regum illutlrium. quem taiorem
nebii Attiei noitri levaeil labor,
qtii lervati* nolaütqtu ttmpori-
milteret, annorutn teptingentontm
memoriam uno libro coltigaeit.
Cicero nimmt wiederholt darauf
Rücksicht, 42. 41. 72. 74. — itluc ia
dieser Sehrirt besonders hiafig. - —
lalul. Atticua hatte also seine Sehrirt
dem Cicero gewidmet.
14. nempe 'doch wohl', mit Be-
ziehung auf die dem anderea be-
kannte Vorauasetzung. 21. — itt«
wie ganz gewöhnlich ohne Neben-
begrifT von der anwesenden aber
nicht angeredeten Person. — notlra-
rtim ist nicht alchere Ergänzung
nach 19. 44.
15, aliquid: natürlich nicht den
Stoff zum Brutns, sondern zu ier 16
jsrOTnuf — >o/o bezeichneten Schrift.
Manche denken an die Bacher de le-
gibus; aber dazu stimmt weder das
Verbum noch das Tempus leremtu
(s. zu conditii 16 g. E.]. Vidmebr
werd en historische Arbeiten gemein! ;
de leg. 1 5. 6. abeil hUtoria litlvri$
nostrii . . quam ob rem . . tuma ad
kanc rem tempui,quae etl anoiirii
homlnibut adhuc aut ignorala aiU
relicta. — tinoit, .at .. faiii«n,248.
■grata munara. II
T,Google
BRÜTOS. S 16— 17.
21
illud Hesiodium laudatur a doctis, qnod eadem meusura reddere
iubet, qua acceperis, aut etiam cumulaliore, si posais. ego autem 16
Tolimtatem tibi profecto emetiar, sed rem ipsam nondum posse
videor ; idque ut ignoscas a te peto. nee enim ex DOvis, ut agri-
colae soleDt, fructibus est, unde tibi reddam quod accepi — sie
omnis fetus represBus est exustusque flos siti veteris uberlatis
exaruit; nee ex conditis, qui iaceot in teoebris et ad quos omoiB
Dobis aditus, qui paene solis patuit, obstructus est. seremus
igitur aliquid tamquaui iu inculto et derelicto solo; quod ita
diligenter colemus, ut impendüs etiam augere possimus largita-
tem tui muDeris: modo idem nuster aaimus efäcete possit, quod
ager, qui, cum multos annos quievit, uberiores efferre fruges
solet. tum ille ; ego vero et exspectabo ea quae polüceris , nee II
exigam nisi tuo commodo, et enint mihi pergrata, si solveris.
— Htiiodium, Sey. 3i9f-: evjtiv
/tSTmuf9ai naqa yeizovos, ev 8'
änoSovvai aiittj/ Ttf uitgifi, xai
Jm'iov, ai KI Sivtjai. NbcFi de off.
1 48 ea quae utenda aeceperit
maiore mentura, ti modo poisU,
ivbel reddtre Hetiodui igt hier
vielleicht qaae aeeeparis zuleseD;
vgl. Z. 5 und ad Alt. XUI12,3.—
[ilhid Ruiodiuw) quodiubtt, quo
ivbamur, (illud Hesiodi) qao iubet
usw. vermittelt die Verbindung des
vorausgegangeDen subBlsativischen
Begriffes mit den rolgeDden inf. und
bleibt imDeutecheo u na usged rückt.
— doc/i sind besonders die der grie-
chischen Litteratur Kundigen, 141.
16. emeliar giebt eS änoSovfat
wieder. — videor — = Tnild videor,
wie SoKÜ, 18. 161. — nee enim
viel seltener als neque enim, 45, 24.
91'n3. 1T4. 191.285.332. — notPiV,
zu Z. 7 conditii. — fruotiu, allge-
mein von dem ganzen Ertrag der
Ernte, auch bei Cicero nicht selten,
so wie er aucb fettu nicht hier
allein von der Feld- und Baum-
frucht gebraucht. — exutt. ß. Die
Blüte, welche früher Zufiuss von
Säften hatte [velvt übertat), ver-
lechzt, wenn ihr in Folge dei Dürre
nur spärliche Nahrung aus dem
Stadbne zQflieast, und verdorrt end-
lich, exuttut vom Darstj Lucret
Ol, 917 : quod titii eintraf müerot
aique arida torrat. Seoeca Agam.
I9«xim/iu »'fi(Tantalus). Doch ist
liti veteris ubertatit viel härter als
z. B. rep. I 43, 66: iiiexplebiles
populi faucei exaruerunl liti über-
talit. Vielleicht ist vet. uberl, eine
Glosse zu flot. — ex conditit, von den
im Speicher aufgehäuften Vorrithen,
im Gegensatz zu den neu geernlelen,
novi (2SS); darum nicht receotes,
49. Es ist nicht sicher zu ermit-
teln, welche litterariache Arbeiten
Cicero hier meint. Man darf wegen
paene solii nicht an Beden deukeo,
die er zur Herausgabe ausaibeiteo
wollte und nun liegen Hess; eher
an philosaphischeSchrirtenj andere
sind der Ajiaicbt, er habe die Bucher
de legibus im Sinne, welche nach
der Schrift de re publica (zu 19)
begonnen, aber nicht von ihm bis
zur HerauaRabe vollendet wurden,
wozn auGii jetzt die Zeit nicht
güDstig war. Uit speculativen Ar-
beiten der Art gaben sich damals
wenige Römer ab. — impendiit.
Varro de ling, Lat. V 163: lanra,
quod in torle (Capital) accedebat,
impendium appellalum. Hierdurch
ist xal liä'iov ausgedrückt. — tnodo,
duoimodo. 64. — ager. Ovid. a. a.
II, 351 : da roquiem, requielut ager
bene credita reddit.
17. exigam von der Sehuldfor-
derung. ]}m Folgenden wird daa-
T,Goo(^lc
22 BRUTUS. § n-19.
mihi quoque, inquit Brutus, exspectanda sunt eaquaeAttico pol-
liceris, etsi fortasse ego a te huius volunlarius procurator petam,
5 quod ipse, cui debes, incommodo se tuo exacturum uegat. at vero,
iSinquam, tibi ego. Brüte, noo solvam, nisi prius a te cavero,
amplius eo nomine nemiDem, cuius petitio sit, petttunim. noa
mebercule, inquit, tibi repromittere istuc quidem ausim; uam
bunc, qui uegat, video fiagitatorem, non illuoi qiiidem tibi mole-
stum, sed assiduum tameu et acrem fore. tum Pomponius , ego
vero, inquit, Bnitum nihil mentiri puto. Tideor enim iam te
ausurns esse appellare, quoniam longo intervallo modo primum
19 anmiadverti paulo te failariorem. itaque quoniam hie quod mihi
deberetur se exacturum professus est, quod huic debes ego a te
selb« Gkichniu fesIgehaUen, wolil
Dicht ohne Räck»cbt darauf, dase
sowohl AtÜcus als Brutus in Geld-
geschäften wohl erfahren waren. —
votunlarius procurator ist ein
scherzhafter Ausdruck, denn pro-
curalor wird Jemand erst durch das
ihm ertheitte Mandat, welches Bru-
tus sich seihst geben will. Indessen
wurde auch wohl einer als procu-
rator Torläufig zugelassen, wenn et
Sicherheit leistete, daas er die Rs-
tihabition nachher belhriagea werde,
Gai lostill. IV 84: gui'n eUam
tunt qui pulant veleum procura-
torem viderl, cui non »it manda-
tuTR, ti modo bona fide accedal
ad negolium el caveal ratam rent
dominum kabitumm ^ Sicherheit
leiste, dass der Eigenthümer sein
VerfahreD anerkennen werde [eavere
mit inf. wie z. B, Verr. 4 \ 92).
18. Cicero will durch die Forde-
rung dieser Garantie von Brutus sich
sicher stellen gegen Nachforde-
rungen , wenn er an Brutus zahle,
ohne dass dieser beanflragt sei.
Denn da im Recht der Grundsatz
gilt 'line mandalo exigi pecun
alitn
i potetV (Digj
XIX 5. 5, 4), so konnte Ätticus
sonst die Zahlung noch einmal ver-
laogen. Für dominus gebranchl er
die streng juristische Formel, nomo
cuius pel. Sit, vgl. Digg. XLVI 8,
23: in stipulatione cavelur, non
petiturum tum, cuius de ta r»
actio pelitiu perteculio til. — SO
nomine unter diesem Rechtstilel,
eigentlich unter diesem Kamen im
(kaufmännischen) Hauptbuch, — re-
promiCCere von der Gegenleistung
bei einem Vertrage. Plaut, a^u.
II 4, 47 f. : verum isluc argentum
lamen mihi si vis demunerare,
repromittam istoc nomine solvlam
rem futuram. Cic. p. Rose, com.
13, 37 ff. Der Vertrag (Hipulalio)
geht nur auf eine Verpflichtung, wer
diese übernimmt, promittit, hier
Cicero die Zahlung an Brutus; da
dem Brulus seinerseits eine Ver-
pflichtung dabei auferlegt werden
soll, so hat er sie durch einen
zweiten Vertrag zu Übernehmen
(i-epromiUil). —- auiim. Diese alte
Form findet sich bei Cicero, abge-
sehen von den Stellen, wo er alter-
thümliche Sprache nachbildet, gur
hier. — non illum quidem t, mo-
leslam, 94.136.140.220.227.259.
304. 305. 177. 178, or. 32 sermo
est itle quidem melle duleior ; da-
gegen non infans ille quidem, ted
tarbulentus 108. 267. 28. 37, 50,
70. 112, 115. 128. salis quidem
itle acute, ted parum tragiceltl;
vgl. 51. — ausurus esse ich glanbe
es mir herausnehmeo zu dürfen. —
appellare 'ma'üaiB'. Phil, II 29, 7]:
appeltatut ei de peeunia, quam pro
domo - debebat.
T,Goo(^le
BRUTUS. 8 ia-22. 23
peto. quidnam id? iaquam. ut scribas, inquit, aliquid; iam pri-
dem eaim conlicueruDt taae litl^ae. oam ul iUos de re publica
libros edidisti , nibll a te saue postea accepimus : eisque uosmet
ipsi ad Tetemm rerum nostranim memoriam comprch enden dam
impulsi atque inceosi sumus. sed illa, cum poteris; atque ut
possis, rogo; nunc vero, icquit, si es animo vaeuo, expone oobiE 2o
qiiod quaerimus. quiduam est id? iuquam. quod mibi nuper iu
Tusculano incohaTisli , de oratoribus, quando esse coepisseut,
qui eliam et quales fuissent. quem ego sermonem cum ad Bru-
tum tuum vel uoslrum pottus detuliesem, magno opere hie audire
&e velle dixU. itaque hunc elegimus diem, cum tc sciremus esse
vacuum. quare, si tibi est commoduin, ede illa quae coeperas et
Bruto et mihi, ego vero, inquam, si potnero, faciam vobls satis. 21
poteris, inquit: relaxa modo paulum animum aut plane, si potes,
libera.
Nempe igitur hinc tum , Pomponi , ducluB est semo , quod
erat a me mentio facta, causam Deiotari, fldelissumi atque optumi
regia, oroatissume et copiosissume a Bruto me audlsse defensam.
scio, iuquit, ab isto iuitio tractum esse sermonem, teque Brüti it
dolentem vicem graviter deflevisse iudiciorum vastitatem et fori,
feci, inquam, istuc quidem et saepe facio. nam mihi, Brüte, iik22
te iutuenti crebro in mentem venit vereri, ecquodnun curriculuai
aliquando sit habitura tua et natura ailmirabilis et eiquisita doc-
19, ul ei eo tempore, qao. 15!,
305. ad 4lt.I 15,2; ul ßi-undiiio
profectut ei, nullae mihi abt ta
ninl redditat litterae. — de re
p., iiiiJ.70a(G4)Terfasst, aber eist
702 (52) oder 703 (&1) herausse-
Bebeo. — ut'pottit, inaofein' das
KöaDen durch deo ernsten Willen
bedingt wird.
20. in Tum. (eipltcabo) aut in
Cumano aul in TtuBulano ali-
quando 300; iIeo flodet das Ge-
■prich an keinem tod beiden Orten
statt, sondern domi (10) lu Rom.
— noffrum. ad Atl. VI 2, 7 ; venia
ad Brutum luum, in
21. li polaero 'wenn ich mich
dazu werde in den Stand gesetzt
haben'. I)er Gebranch des Tut. eiact.
ieruht auf dner scharfen ünler-
Icheidung der einzelnen Momente
einer Handlnog, so dass sogar das
Können als dem Bandeln voraus-
gehend aaFgefaset wird. — igitur
beim Uebergang zur Auarührnng. —
Deioldrui, Tetrarch von Galatien,
hatte auf Pompeius Seite gestanden
und Cäsar entzog ihm einen Theil
seines Gebietes, welchen Brutus in
seiner 707 (47) in Nicäa vor CIsar
gehaltenen Rede ihm wieder zuzu-
wenden suchte, aber ohne Erfolg.
Cicero hiell seine Rede für Deiotarus
709 (45). — feei. Vgl. 331 ff.
22. irtlueri mit in (26. 253. 331)
bedeutet eigenllich'dcnRÜckrichten
auf, mit dem acc. 'bei der Betracb-
tnng von etwas verweilen'; ein
Unterschied, der oft verwischt ist.
— nat. adm. Brutus, dessen An-
lagen Cicero hier, wie sonst, üher-
Bchälzl, liatle sich durch aiigestreng-
ten Fleiss vielfache Kenntoisse er-
worben und durch geschichtliche,
philosophische nnd rhetorische Stu-
T,Googlc
24
BBUTCS. § 32—3».
trioa et siogularis iadnstria. cum eDim in maiimis causis rer-
Batus esaes, et cum tibi aetas nostra iam cederel fagcesque sum-
mitteret, subito in civitate cum alia cecideniut tum etiam ea ipsa,
33 de qua disputare ordimur , eloqueotia obmutuit. Iura ille , cete-
ramm rerum causa , inquit, istuc et doleo et dolendum puto;
diceodi autem me nou tarn frudus et gloria quam Studium ipsum
exercitatioque delectat : quod mihi nulla res eripiet, te prsesertim
tarn Studioso mei. dicere enim beue nemo potest nisi qui pru-
denler iDtellegit ; quare qui eloqueiitiae verae dat operam, dat
34 prudentiae, qua ue maxumis quidem in bellie aequo animo carere
quisquam potest. praeclare, inquam, Brüte, dicis: eoque magis
iata dicendi laude delector, quod cetera, quae sunt quondam
habita in civilale pulcherruma, nemo est tam bumilig, qui se
non aut posse adipisci aut adeptum pntet: eloquentem neminem
Video factum esse rictoria. sed quo facilius sermo uiplicetur,
sedentes, si videtur, agamus. cum idem placuisset illis , tum in
pratulo propter Platonis statuam consedimus.
25 Hie ego : laudare igitur etoquentiam , et quanta vis sit eius
espromere, quanlamque eis qui sint eam consecuti dignitalem
afferat, neque propositum nobis est hoc loco neque necessarium.
hoc Tero sine ulla dubitatione confirmaverim , sive illa arte paria-
tur aliqua sive exercitatioue quadam ene natura , rem unam esse
dien sorgflllig auBgebildet. — nal.
doctr. induiir, Anlagen, Bildang
(namentlich durch tlnterweiauDg),
Fleiss (besondera in praktischer
TJebnng). 98. 125. 287. IIS. 2S0; zu
- 25 A. — max. caui. 324. 230.
23. itudioao. Cicero fSrderle die
rednerische Ausbildung- Jüngerer
durchUebungen, welche er mit ihnen
anslellCe. Von Uirtias und Dola-
betla erzählt er dies selbst, ad Tarn,
IX 16, T, von Pansa Saetonius de
rhetL 1, und Tom Brulns ist es
wahrscheialieh. Mit deiHerstetlung
TOD mei Kc das handschriftliche
el ist die Stelle schwerlich geheilt.
— prudenler intellegere herulit
sowohl auf Klarheit des Denke na
als anf sachkundiger Einsicht, —
enim bezieht sich auf ttudium
ipium exercitatioque.
24. maxumii in b. ungenauei
Ausdruck. Je grösser der Krieg,
meint Brotus, desto grösser wird
die Masse der KSmpfendea und
desto leichter entzieht sie sich der
Uebersicht, der Leitung der pnt-
denlia; dann fällt die Entscheidung
und mehr der Gewalt der
Masse anheim. — aequo onimo mit
gutem tiewissen, dh. ohoe Schaden
fürchten zu mQsgen. Die Worte
fehltCD besser. — nemo est usw.
nach hGußgem Ist Sprachgebrauche
in den anhängigen Satz einge-
schoben; s. z. B. pro Marcello 17.
~ Plal. Eine Statue Piatons hatte
Silanion gemacht, von der eine
Nachbildung auf dds gekommen
zu sein scheint. Statuen und
Büsten berühmter SchriCtsteller wa-
ren seit der Aleiandrinischen Zeit
sehr beliebt.
25. expretnere iu anderem
Sinne als z. B. de or. I 17 omnü
vi» ralioqne dicendi in eorum qui
audiunl menlibia aut ledandit aut
eacitandii expromenda est; vgl.
or. 125. — siee. Plato Phaedr.
p. 269 C: et /liv not tiiröpx«
T,Googlc
BBDTDS. S 25-27.
25
omuium difBcilliunam. quibus eaim ex quioque rebus constare
dicitur, eanim uua quaeque est ars ipsa ma^a per sese. quare
quinqne artium coacursus maxumaruin quantam vim quaatam-
que' dirAcuItatem babeat, existumari polest, testis est Graecia, 7
quae , cum eloqueDtiae studio sit iuceDsa iamdiuque excellat in 16
ea praestetque ceteris, tarnen omnis artes vestustiores habet et
multo ante non inventas solum sed etiam perfectas, quam haec
est elaborata dicendi vis atque copia. in quam cum intueor,
maxumemihi occurrunt, Attiee, et quasi lucent Atbenae tuae;
qua in urbe primum se orator extulit primumque etiam monu-
mentis et lilteris oratio est coepta mandari. tarnen ante Peii- IT
dem, cuius scripta quaedam feruntur, et Thucydidem, qui non
nascentibus Atbenis sed tarn adultis fuenint, littera nuUa est,
jn ii ff 1 1 ^TOpiKiji elrai, iirij ^T/vioq
iilöyiuoe, npoaiaßäv iTHarn-
fn/v TB Kai /teiirriv Srm c'
Soti. DaWlbe »sgt Isokiates (c
Boph. 14 E); Cicero kommt in den
Bachern de oratore wiederholt dar-
auf zurück. (I &. 14. 96. II 39.35.
147, 232. n. ö.) arte ^ doetrina
23, thcorcliBcheKeaQtnigg. Hier ist
der Zuiatz live natura freilich nicht
streng logisch, weil darenf dsB rei
una ojtmium diffieilluma keine Ad-
wendnngfindet AberCiceromeiat,
dass die drei Homeate zuBtmmeD-
wirken müsBen, wenn auch iu ver-
Bchiedenen MaaBse, und hat «ich
Dicht Bcharf ausgedrückt. — 71111'
ft». 2t4r. de invent. I 7, 0: par-
tet rkalaricat Jiae, quat pitriqua
dieanl , ineenlio , diipotiHo, eto-
etttie, mmnoria, protatnUatio. —
art. zu 152.
26. Mlhenae tuae. T. PomponiuB
AtlicDS war beim Ausbrncn der
SnllaniBcheD Dnrahen nach Athea
gegasgeD, und lebte dort 22 Jahre,
beliebt und geehrt und ganz in at-
tisches Leben eiagewohnt. Auch
wollte man Ihn mit dem BQrger-
recht beschenket), welches er aber
DJebt annahm. Daher sein Zuname.
(Hcero spielt oft darauf an. — mon.
tt litl. Verr. IV, 106: eorutat ex
ORtiquiuumü Graeeorum lillerii
Es drückt unser
Litteratur von zwei Terschie-
denen Seiten heraus; monumtnta,
was nm des Gedächtnisses willen
aulgezeichnet (ZB. 52. 62. t81),
litlerae, was schnfllich äberlieferl
21. feruntur. Cicero drüekt sich
vorsichtiger ans, als de orat. II 93:
tmtiquiaimi fert tunt, guorum
quidem icripla eonttmit, Pariel«$
atque /4lcibiadei et eadem aetal«
Thueydidet; denn dieSe Reden des
Pericles sahen für nnteifeBchoben.
Quint. n\ 1, 12 ; deero in Brulo
negat, ante Periolem leriptum
qvicquäm quod ornatum orato-
riwn httbeati eiut aliqua ftrri.
equidan non repario quicquam
tanla eloqumtiae fama dignum,
ideoque lainut miror, etiequi ni-
hil ab eo leriplum pultnl, haee
aulem quaa feruntur ab aliii eae
eompotita. Hier lag dem Cicero
daran , das litlerarische Product
Dicht zu übergehen, welches für
das älteste galt. — Thuegdidem,
geb. um Ol. 77,3 <470), gest. noi
Ol. 65, 4 (387), der Reden wegen
erwShnt. 287. — netc. — adult,
Staaten nnd VSlker werden oft mit
heranwachsenden und alternden
Heoscfaen Tergllchea. re» p. II 21 :
mdelim» igitUF, nnim viri eon-
tüio tum »olum orlum novura po-
T,Goögle
26
BßUTüS. § 21—29.
quae quidem ornatum aliquem hab«at et oratoris esse videatur.
quarnquam opinio est et eum qui multis annis aate hos fuerit,
Pisistralum , et paulo seniorem etiam Solonem posteaqne CU-
2g sthenem multum, ut temporibus illis, valuisse diceado. post
hanc aetatem aliquot annis [,ut ex Atticis moDameDtis potest
pärspici,] ThemiEtocIes fuit, quem coastat cum prudentia tum
etiam eloquentia praestitisse; post Pericles, qui cum floreret
omni genere Tirtutis, hac tarnen fuit laude clarissumus. Cleonem
eliam temporibus illis turbulentum illum quidem ciTem, sed
39 lamen eloquentem constat Tuisse; huic aetati auppares Alcibiadea
Critias Theramenes. quibus temporibus quod diceudi genug
pulum, neque ut in cunabulii i'a~
gienltm relictum, led aduttum
iam il paene paberem? — aliguam,
12 £. — fuerit, aar DotlidÜTflig
durch Aas zu 6 bemerkte eDtschul-
Piaitlratui herrschte Ol. GS , 1 —
63, 2 {56D-S27). de orat. 111 137:
quit doclior eiadem iÜit iemporibtu
aulcuiiutloqueTitialiUeriiiiuiruc-
tior fttitte Iradilur, quam Pitit Irati?
— ita eloquentia floruit, ut lit-
terii dactrinaque prautaret. Du
Lob der Beredsamkeit dieser Man-
aei beruht vielmehr autSchlusjen
von ihrer (Politischen Wirksamkeit,
als auf bestimmter Ueberliererung.
— Solan ordnete die Verfassung
Ol. 46, 3 (&94). de or. 1 5S: Ly-
curgum autSolonem. . ceniemui in
ttumero eloqunnlium reponendot,
— Clitthtnet vollendete nach Ver-
treibuna- der Pislstratiden Oi. 67,3,
(510) dievonSoloD begonnene de-
mokratiache Verfassung Athe
sonders auQall
eine Randbemerkung. (Atiici die
Hsr.) — Tliem- 41. — prudentia.
Thuc. 1 130 ; koJ ^ö ^/inav «KFriw,
yiiacae /tiv Svrä/iii, fteLftrit Si
ßfarinrjtt ic^xtatoi Sri evrot eiro-
az*«'ö:Ceiv ia Seovra iyiviro. —
eloquentia. Lys. epil, 42:
(444-429). Ueber seine Bered-
samkeit 38. 44. 290. — Cleon,
nach Pericies Tode Volkaiahrcr
Ol. 87, 4—89, 3 (129—422)., Ploi.
Nie. 8 : töv ijii vov ^p/utToe
ttf Sij/itiyofeiv avcat^Byäv »ai
ns^ionoiiaE tö Ifiättof xal ziv
/itigöv naiä^as tiai S^ö/itf forf
trmi iäyiiv ä/ta x^Oaptvos lipf
hXtyaqiav tov n^iTtovtos tys-
noijjOe Toit TtaiiTCuOfievois.
29. Aleibiadet starb Ol. 94, t
(404). Plut. Alcib. lH-.eii (ih> 9v-
varbs ^ EiTleü' Dt 11 mofuHoi
/xafTvfoZin xai räv ^löpeir o
SvrBitöiaroB tv t^ xatä MetSiov
(145) hyiav thv "AhnßiiStiv xal
Siai&taxov eimtv yeviaS'ia n^ös
" ' " ■ ' " FpÖ«T«
iiTsiofisv, —'-''- ■■'- *- —
OBQVja itat votjaai ^avreov txavso-
TOTOe ö 'Alxißiädtje, iijTÖv Si pil
mtvov, a Sa ieyetv, äilä xai lös
Set tois ovoftaat xal xois ^^fiaaiv,
ovx tvJiOQ^v Se TtoXiäxis io^itir-
liBtlt xai fi&ia^ XeyüJv STteffttäntt
xai SUietne Id^eias SiatpvyovaijS
avtov ävaXa/ißäviav xal diavito-
Tiov/tevoe, — Criliat , Mitglied
der oligarchi sehen Regierung [der
DreissL^ Ol, 94, 1 (404), ein Mann
von feiner und vielseitiger Bildung,
als Dichter gerühmt, wie als Redner.
T,Googlc
BRUTUS. S 29. :
27
Tiguerit, ex Thucjdidi scriptis, qui ipse tum Tuit, intdlegi
maxume polest, grandes erant verbis, crebri sentenlija, com-
pressione rerum breves et ob eam ipsam causam interäum sub-
obscuri. sed ut intellectum est, quantam vim haberet accurata 8
et facta quodam modo oratio, tum etiam magistri diceodi multi 30
subito exstiteruDt. Leontinus GorgiaE, 'Tbrasjmacbus Calchedo-
DJus , Prolagoras Abderites , Prodicus Ceus, Hippias Eleus aliique
fiermogen. de form. II 10: tati n. vfi. 8 f) T^oTiacri xai nejioit}-
aepvöe (icvati^a^Xrialmi r<ff 'Av- /^^'^ ^if. Äristot. rhet. III 2
Ti^iüvTt Ktd SitiiffUvoi itgoi öyKOV SiiiMit ovöfioai «al jtaTiooj/ievoit
a noiiä i^tffv äjtoipav ,
xa&afMÖ^sgoi oi i^ A^if Kai
O-nyne nfia TW fiey^d'ci ical si-
Kqivjjs. — Theramenei, wegen
Kines Wankelmuths ö tm^o^vot
genannt, unter dea Dreissig- hinge-
FichteL Thucyd. VIII 6S: a^g
»VT» tiTCEivovTiyvävat aSivarot.
— Thucydidf, in älterer Zeit häu~
fige GeaetiTforni der griechisehen
Eifennsmen auf w. 2%G.^ipit,bei
Cie.- nicht et ipte, gleictiraUs. —
tml. Ton denselbea Mgt Cicero
4e orat. II 93 : tablUet acuCi bre-
vet, tenUntiit mogit quem verölt
abundarttei. — eompreii. Wie ea
de flu. II 6, 17 heisst eompmn'tu
logui, 80 hier genauer, da&a Kürze
durch Zusammendrängen de« wirk-
licheo Inhalts, der Gedanken, be-
wirkt wird, iäyos awtaroappivos,
PlaU ProL 34iE. — grandü ver-
bil, lapieru lententiit 1 26. ereber
tmt. 264. de or.ll GG Thueydidet
ita erdler ett rerum frequentia,
ul verborum propa numervm (sn-
tenliarum numero eontequatur;
8. die Stelle aus Sueton in der
Anm, in251E vgl. 69. 173; 230;
32Ü m. ~~ eubobie. or. 6, 30 : ipiae
illae eontioitei (Thacfdidis) ita
multai haiejit obteurai abditatgue
tantentiat, vic ut inlelleganfur.
30. facta 'bearbeitet', mit Kunst
Dämlich, wie mau fatbtm argtn-
tam sagt, und Horaz (sit. I 10,
It9)Aii'(' f«'*')!' liunsImaMig'. Da-
her verbindet Cicero (de oral, I
14, es. III 1S4 or. 1721 faeere
at polire {omare) orationtm. vgl.
ÖXiycaaS Kai cityaxoi f,m^iai/.
Auch quodam ■modo 'in einer ge-
wissen Weise, die nicht näher be-
zeichnet wird, die aber ihre be-
stimmte Eigen thümlichkeit hit,
zweckentsprechend', ist mit einer
i hnli eben Prägnanz gesagl, 149.288.
de or.lllST. ITl. 184: facta etpo.
Uta quodam modo oratio. Die von
Cic. genannten Sophiaten alelit auch
Quiutilian III 1, S zusBmmen, v^l.
292. — In der Geschichte der gne-
chischen Cultur und Lilteratur wird
eine wichtige Uebergangsperiode
besonders durch sie hervorgerufen.
Sie verbreiteten zuerst dialektische
Gewandtheit und kunstreiche Dar-
stellung in Schrift und Rede in
weiteren Kreisen , indem sie die
Anfänge der Sprachforschnng Dnd
Rhetorik begrnndelen. Aber eie
haben es nicht über eine blendende
Vjrtua»llit gebncht, die ihnen Bei-
fall and Geld einbrachte. Fast alle
finden ihren Mittelpunkt In Athen,
und sie bilden daher ein wichtiges
Element der attischen Bitdung. —
GoTgiat kam Ol. 88, 3 (427) nach
Athen ab Gesandter seiner Tater-
atadt Leootini. Er war Philosoph,
Schäler des Empedoklea, aber vor-
zugsweise Redner, und erregle
durch seine fichmuckieiche Dar-
stellung ausserordentlichen Enthu-
siasmus, — Tkratymaehut , als
Dialektiker und Rhetoriker gerühmt.
— Caleh. Die Stadt heiast auf
den MOnien Kaix^Siör, auf la-
Bchriften ausnahmsweise auch XaX-
xr/Sär. — Protagorai war ebeo-
Dpi,7?<iT,Google
28
BRUTUS. § 30—32.
multi lemporibuB eisdem docere se profltebaatur arrogantibus
sane verbis , quemadmodum causa inferior — ita enim loque-
bantur — dicendo fleri superior posset. bis opposuit sese So-
31 crales, qtii subtilitete quadam äisputaadi refellere eorum insU-
tata solebat. huius ex uberrumis Bermonibus exstiterunl doctis-
auini viri; primumque tum philüsopbia, non illa de natura, quae
fuerat^autiquior, sed haec, in qua de boniB rebus et malis deque
hominum vita et moribus disputatur, inTenla dicitur. quod quo-
niam genuB ab boc quod proposuimus abborret, philosophos
aliud in tempus reiciamus, ad oratores, a quibus digressi sumus,
revertamur. exstitit igitur iam senibus illis, quos paulo ante
32 diximus, Isocrates, cuius domug cunctae Graeciae quasi ludus
quidam patuit atque o0iciDa dicendi ; magaus orator, quamquam
forensi luce canrit intraque parietes aluit eam gloriam, quam
nemo meo quidem iudicio est postea consecutus. is et ipse
fallB Philosoph, und sehloss sich
iD Herakleitos »n. Er erfand die
!uiyoi ipiatiiioi, indem er zuerst
behauptete: Sio loyovt elvai jrepi
jlnvTÖS n^y/iaroi at^ixet/ievove
äii^ijus, schrieb auch eine rex^
i^mzutäv, und fahrte die &iatn
ein {quaettionei iitßnitai, quae
remolii pgrtonü al iemporibtu
et tocit in vtramqtte partem trao-
tanlur, Quint. III 5, B); auch
wandte er besondere AufmerltBam-
keit auf die Sprache {ö^d'oeasia].
— Prodicus, berübml besonders
durch seinen Vortrag 'Herakles hid
Scheidewege', (Xen. mem. U 1,211
hatte mehr eine ethische Richtung ;
doch war sein Vortrag Ttsgi o^^ö-
itjroeöro/iäraii' gesucht und wurde
mit 50 Drachmen bezahl t. — ^7pi'af,
ausgezeichnet durch vielfache, auch
technisclie Kenntnisse, welche er
mit grosser Eitelkeit zur Schau
trug. — in/erior. Arisl. rhet. 1124:
xai TO Tttf TfTTio XSyov xpeirtta
naieiv Toi'z' iarlr, xai imäi&»v
Sixaiat iSvaxiQaivor oi äv^ganot
ro nQtorayöqOv hläyyBiiaa. iinay-
YiUta9at = proßUri Z. In. §48)
Aristoph. Wolken 1 1 3 ff: elvai na^
avrole Jlaa^r ä/upto tia löyta, tinr
x^sttTov' , oOTit iatl, xai tov
Tjrxova. toitotv thv irifov toW
ioyoiv, zöv vTtova, vatäv Uyovrä
ifiafi TaSixtoTcffa.
31. iTUtiluta xa 119. — lermo-
nibat, weil die Gesprichsform der
Sokra tischen Philosophie eigeo-
thämlich ist. — de natura, haupt-
sächlich der ionischen Philosophen
(^eiahyia, b. 44 m.). Tqbc. V
4, 10: Soeralei primui philoto-
pkiam devoeavit « caalo el in urbi-
bttt coUocavit et in domtu etitiin
rnlrodumit et ooegil de vila et mo-
ribui rebtuque bonii el malit
Suaerere. acad. I 4. 15. — haee
ie uns Jetzt allein noch be-
schiftigt. — deque hätte auch wenn
nicht de vor ausgegangen wäre,
stehen kennen: 277. or. 206u. o. —
32. hooratei , geb. Ol. 86, 1
(436), starb nach' der Schlacht bei
Ghaeronea Ol. 110,3(338). —offic.
orat. 13, 40: eum docereteoi, q\d
partim in dicendo parlirn in leri-
bendo prirtcipet axiliterunt, domtu
eiui officina fiabita eloguenliae
ett. de or. 11 22, 94: ouiiu e
ludo lamquam ex equo Troiano
yneri prinäpet exiervnt. — htee.
Die Ausdrücke lux und itmhra,
vom Kampfplatz ond der Paläslra
entlehnt, werden häufig auf Schale
ond praktisches Leben angewandt
31. — carere wie oft, '»ich ent-
D,o,i,7.<iT,Google
BRUTUS. § 32-
29
scripsit mulla praedare et docuit alios; et cum cetera melius
quam superiores tum primus intellexit, etiam in soluta oratiooe,
dum Tersuin effugeres, modom tarnen et Dumerum queudam
flportere servari. ante hunc enim verbonim quasi structura et 33
quaedam ad numerum conclusio nulla erat, aut/si quando erat,
DOD apparebat eam dedita opera esse quaesitam — quae forsitau
laus Sit, verum tarnen uatura magis tum casuque nonnumquam
quam aut ratione aliqua aut observatiooe fiebat ipsa enim na- 34
tura circumscriptione quadam vcrborum comprebendit conclu-
ditque seoteQtiam; quae cum aptis constricla verbis est, cadtt
etiam plerumque Dumerose.. nam et aures ipsae quid pleuum,
quid inaue sit iudicant, et gpiiitu quasi necessitate aliqua ver-
borum comprebeDsio terminatur; in quo non modo dedci, sed
halten , fernbleiben'. — printui.
Cicero legt hier kein Gewicbt
darao^ daas vor Isocrates nament-
lich Thrasymachns ihaliche Be-
gtrebODgen gezeigt hatte, or, &2,
17&. — intellexil. laann. Sicel.
VI p. 165 f.; öiB xtti '/ooKpnnje*
"oio>s 3f Xöyoe /tri ^yi^ t'at(o,
^^ov yi'Q, ftTjai /fL/uTpos, xctrcf-
fiavis yäo, aXlia /tt/iix&ia nai^t
^»Ii4"- or. 172 m. Arislot. rhet.
KI 8, 2 pvS'nhi' 3e: V" ")'
Xöyov, /tiTfov 3i lai, öbersetil or.
187 e.l tmmtrit atlriclam oraüo-
nmn eii» dtbere, carera veriibui.
189. 194. de or. Hl 175 verim in
oratUme ti afficitvr eonitinetiorta
verbontm Vitium eit, et tamtm
eam eoniunetionem simtti vertam
numeroie cadare (a. Z. 10) . . va-
lumui naw. ; ebd. 1S4 9: — modut
ist daaMtass(/(^pov), anf welchem
der Takt {nvmemt, ^»aöi) der
kanatmäasig geordneten WOrter be-
mhl. — lervara, 'in Obacht neh-
men, beobachten', wie eaeli tigna
tervare (de div. I 19, 36) und
33. itmctura , vom BAnen ent-
lehnt, das Znssmoienfügen der
Werkatacke, in der Uebertragnng
auf die Bede damals noch nnge-
wShnlieh, desshalb quari; 'die
knnatgerechte Fflgnng der Worte'.
274. 216. vgl. 118. — coneliuio,
die Abmndnng la einem Ganzen
innerhalb ab ersieht] ich «t Grenzen,
hier die rhythmische Gliederung der
Periode. 274. de orat. I( S, 34:
guod Carmen arlifieiota verborum
coiteluitone aptiai {inoeniri po-
teil)7 or. 5, 20: horrido oraUane
negue perfecta neqite conelusa.
53, 177 ; aliquid conelate apleque
dieere. Hot. aat. I 4, 40: con-
cludere verium. — laut. Wenn
die Knnst zur Natur wird, so hat
sie ihr höchstes Ziel erreicht; wenn
aber der Zufall etivas gelungenes
entstehen läss^, so hat dies auf
solches Lob keinen Anspruch, weil
die Einsicht iu das Wesen (ratio)
nnd damit die gldchmässige Voll-
endung ifMi{nonnumquam).\\\ A.
272. natitra meint nichtdas dunkele
Gefühl des Einzelnen, sondern die
Anlage dea menschlichen Denk-
vermögens und der Sprache.
34. Aefanlich oiat. 53, 177 f. —
eireumteripHone varb.: sie um-
debt gleichsam den Gedanken mit
Worten, welche seinen Wendungen
folgen n. sich an aie eng an-
Bchiniegen; so lassen die Worte
öberall sdne Form genau hervor-
tretea änd wihrend sie ihn all-
seitig umfasaen , bekommen sie
wieder doreh ihn ihre abgegrenzte
Form. Wir sagen ähnlich: einen
Gedanken iu Worte kleiden. —
(pfriftu Umfang (Kraft) des Athems.
— eomprBheruio. 96. 140. 162.
T,Google
30 BRUTUS. S 34—3«.
8 etiam laborare turpe est. tum fuit Lysias, ipse quidcm in causis
35 foreDsibus qod versatus, sed egregie subtilis scriptor atque ele<
gans, quem iam prope audeas oratorem perfectum dicere. nam
plane quidem perfectum et cui nihil admodum desit Demosthe-
nem facile dixerie. nihil acute iuveniri potuit io eis causis quas
scripsit, nihil ut ita dicam subdole, uibil versute, quod ille non
viderit; uibil subtiliter dici, nibil presse, nihil euucleate, quo
fieri pogsit aliquid limatius; nihil contra grande, nihil incitatum
□ibil ornalum vel verborum gravitate vel sententiarum , quo
36 quicquam eBse elatius. huic Hyperides proxumus et Aesohines
fuit et Lycurgus et Dinarchus et is, cuius nulla exstant scripta,
Demades aliique plures. haec enim aetas eiTudit banc copiam;
274. 32T. or. 3S. 204: in circuilu ermcl. durch limaliui Jat nicht
illo qvem Graeci nc^ioSav, not völlig genau. In mancher Be-
tum ambitum tum circuilum tum liehun^ wäre r! er Ausdruck klarer,
comprekemiotiem aul continua-
lionem aut eircumicriptio;
cimui. — defici ec epiritu, nicht
giDZ gleich mit dgfieere.
35. Lyiiat, geb. wohl Ol. S4, 1
(444), starb etwa SO J. alt. Vgl.
4B. 63 f — non v. er spradi ein-
mal für sich 403. — DemotlAenei,
geb. Ol. 98, 4 (385), I6d(ete sich
*■ 114, 3 (322).
■■■■ - ' "- ■"■ ■ n prope
VerhältniSB der Begriffe
auäeai und facile dix
durch at if«ro oder »ed
Ter berro^elreten sein. Tiam be-
arQndet den Gebrauch tod iam.
Ganz vollendet kann man erat
den Dem. nennen und iwar ohne
alles Bedenken. — nihil adm. zn
admt. niAi7 210. — nihil Bemer-
keaswerth ist die Fülle und Fein-
heit in der Wahl der Ausdrücke.
— lUbdoU, kein ganz edler Aus-
druck. Dion. Hai, de Isaeo 4; i/ioi
yoiv Ol /iiv laalov ^e xai Jitpa-
a^ivuvi löyoi xai mgl ahj&eiat
Jl^C tntTBXviiaiioS Ivetia. — quo
fieri p. al, lim. und quo quicq.
eiie el. meinen, dem ersten Gliede
quod nie non vid. entsprechend,
quam est apud Demosthenem. Der
Ausdruck entbehrt der logischen
Schärfe: auch die lusammenbs-
sende Sleignung Ton tubl. prette
D dieil anstatt dici stünde. -
aiiquid. 1 2 E. — verborum gra-
vitate. 221. 265.
36. HyperidtM, des Dem. Freund,
ermordet durch Antipater Ol. 114,
3 (322). Attchine; des Dem. Geg-
ner, gieng Ol. tl2, 3 (330) von
ihm besiegt, in freiwillige Ver-
bannung nach Kleinasien und er-
richtete spater in Rhodos eine Red-
nerschnle, gest. Ol. 116, 3 (314).
Lycurgui, ein um Athen hochver-
dienter Ehrenmann , Freund des
Dem., aest nra Ol. U4, 2 (323). 130.
In makedonischem Solde etauden
Dinarchut |er gieng nach des De-
metrins Phalereus Sturz 307 In die
Verbannnng, ans weicher er nach
15 J. dnrcli Theophrast'e Vermlt-
teluog znrückgeriiftn wurde ; in
hohem Alter auf Befehl des Poly-
sperchon getödtet) und der begabte
aber gemeine i^nnäi/iu (durch An-
tipater hingerichtet Ol. 115, 3,
318). — fuit, zu 42. — nutla
tcripla. Ein längeres Fragment
unter dem Namen des Semades ist
auf uns gekommen. — eopiant.
Quiat. XI, 76: taquiiur oralerum
ingeni manut, cum decetu limul
Alhenit una aetat lulertl. Dieser
Kanon der zeha atiischen Redner
scheint in den Rhelorenschulen in
Rom bald nach Cicero fesigestellt
T,Google
BBüTiDS. § 36—38.
31
et, ut opiuio mea fert, sucus ille et ganguis iocorcuptus usque ad
hanc aetatem oratorum fuit, io qua naturalis iuesset, non fucatus
uitor. Phalereufi enim Euccessit eis senibua adulescens, eruditis- 37
sumus ille quidem horum omnium, sed non tarn anuis institutus
quam palaeEtra ; itaque delectabat magis AlbenieDsea quam in-
flammabat. procesEcrat eoini id solem et pulverem , non ut e
militari tabernaculo, sed ul e Theophrasti doctissumi hominis
umbraculis. hie primus infleiit oratiooem et eam mollem tene- '^9
ramque reddidit et suavis, sicul fuit, videri maluit quam graris,
sed suavitate ea, qua perfunderet animos, non qua perfriDgerel,
tantum ut memoriam concinuilatis suae, non, quemadmodum de
Pericle scripait Eupolis, cum delectatione aculeos etiam relinque-
ret in animis eorum, a quibus esset auditus. .~
Videsne igitur, vel in ea ipsa urbe, in qua et nata et alta sit ^g
zu sein. — ivcta et langitit. ad
Att. IV 16, 10: amiiimvi omnem
non modo nievm ac languinem,
ttdetirtm coloram et tpeciem pri-
itinae eivitatit. 68. 2S3. Sehr
häufig wird die Beredsamkeit sIg
Person und mit einem Körper ver-
gehen dargestellt and dieser Ver-
gleich nach den verschiedensten
S«itMi gewandt. Vgl. 64. An in
corr. scIilieBBt sieb (qaippe) in qua
inetiet. Streng genommea kann
man der aaliu keinen fticalua nitor
zuschreiben ; Cieero hat den allge-
meiaen Begriff im Sinne, der in
37. Dtmttriut ans Phaleron, auch
soDKt schlechthin Phalerens ge-
nannt (orat 36, 94) , Peripatetiker
nnd Redner, verwillele unter Gas-
gander Ol. IIS, 4-^118, 2 (317—
307) Athen, wurde verlrieben und
starb OL 124, 2 (283) in Ober-
ägrpten. 285. — enim bezieht sieb
ani das in uiqat liegende 'nnr'
(nidil weiter). — pal. So sind
palaeilra nnd forum gegenüber-
gestellt de erat. I S1. or. 13, 42.
— lolem. 32. üagegen de legg.
III 6, 14: a Thaopkraito Phatt-
reut Uta Bemtlriui mirabUiUr
doelrinam ex umbraatlit emdi-
lorvnt oiiogiie non modo in lolmn
atque in pulverem, led in iptvm
diterimen aciemque produasil, weil
er selbst an der Spitze des Staates
stand. -~ Theophrailue, Schüler
und Freund des Aristoteles, gest.
Ul. 123, 2 (287), hat über die
Theorie der Beredsamkeit eine
Reihe von Schriften verTasst.
38. inßexit, 'schwächen', weil
nnr das Weiche, Nachgiebige sich
biegen lässt. In demselben Sinne
Quintilian X I, 80 (Demetriue)
primui inclinaiie eloquentiala di-
cilur. — tuavit, gravi* mit ge-
sncbtem Gleichklang , öfter ver-
bunden. 186. or. 168 £. de or.
III 96. — perfimdtre, 'durchströ-
men', ohne Gewalt, von etwas an-
genehmen (188). ptrfringer« be-
zeichnet das Eindringen ins Innere,
sh dass meistens ein Widerstand
zu besiegen ist. oral. 28, 97 : oratio
medo perfringit modo irrepit in
lentut. Dass anch die tvavitai
nicht ohne Kraft gedacht werden
könne, zeigt 44. — tantum ul p.
Flac. 66: lummitta voce agam,
lanlum ut iudicei audiant. —
Eupolii, geb. um Ol. 83, 3 (446),
hatte in der Komödie Jr,fusi von
Perikles gesagt (Mein.^Com. Gr. II
458, 6_); tcgmunoe ovros fydver'
öv&'QaKtB»' iAyeai' önire ntif£'i-
■9'oi S', änaeg äya&ol Spofiiji iic
Sixa xoSrnf >i^i iJyiav zoii! ^•
T,Google
32
BRUTUS. § 3ft— 41.
eloqnenlia, quamea sero prodieritiDlucun? si quidem anle So-
lODis aetatem et Pisistrati de nullo ut diserto metiioriae proditum
est. at bi quidem, ul popitli Romaui aelas est, seaes, ut Athe-
' DJensium saecia Dumerantnr, aduleaceotes debent videri ; Dam etsi
•Servio Tultio regnante viguerunt, tarnen multo dintius Athenae
iam erant quam est Roma ad bodiernum diem. oec tameo du-
40 bito, quin habuerit vim magnam semper oratio, neque enim iam
Troicis temporibua taatum laudis in diceado Uliii tribuisaet Ho-
meruB.et Nestori, quorum aitenim vim babere voluit, alterum sua-
vltatem, nisi iam tum esset bonos eloqueotiae; neque ipse poeta
bic tarn ornatus in dicendo ac plane orator fuisset. cuius etsi
incerta sunt tempora , tamen annis multis fuit ante Bomulum ;
si quidem non infra Lycurgum fuit, a quo est disciplina La-
41 cedaemoniorum astricta legibus, sed Studium eius generis ma-
iorque vis agnoscitur in Pisiatrato demum. huoc proiuiDo
saecio Themistocles insecutus est, ut apud nos, perantiquus,
ut ajjud Aiheuienses, nou ita sane vetus. fuit euim regnaute iam
Graeca , nostra autem civitale non ita pridem dominaUi regio li-
berata. nam bellum Volscorum Jllud gravissumutn , cui Coriola-
m^ae. B. raj^f Xdyttt aiv, nohs 8i
Y' avTini Ttf Tn^e» Htt&oi tiS
ovTO>e ixijiai, tmi füvol Tcäv ^ij-
To^iov rö xcvrgov iyxardXst'TtB Toig
39. quam vom zuBehfiriren Won
oll, aber nicht notnwendig (s. z.
B. bi) durch ein Pronomen oder
die Copnli geUeanl. 23. IIB. 126.
137. 197. 22S. ^ proditril. Cicero
mag an eine Jungfrau gedacht
haben. 330. — «n«, weil sie dem
Beginn der Stadt von der Gegenwart
an geiechnet verMItniismäagig viel
nälier standen alg die gleichzeitigen
Athener. — Servio TuUio regnante
176—219 (578— 53ft) Ol. 50, 3—61,
2; s. 27 E. — iam: 0, Jahn ver-
rnnthete hm.
40. ffomenu II, P, 221 ff. äU'
■9tos Ut, tiai tTtta vu^Siaaiv ioi-
tcöra x^iffi^t", tnm Sv ihtett'
'OSvaij'i y' ipiaaiuv ßmxtösSXloi.
11. J, 247 ff.: Tote. Si Ndatmg
ijSvutrfi ■ ävi^vai, Xtyvt llviiatr
ayo^rj^^, tmi xai äjt' ylaiamjt
ftihros yXmUaiv ^itv aiiS^. —
MtaL 238. — plan«. 221. 260. —
lempora. de re p. II 10, 18; Ho-
msrum, qui miaumum dieurit,
Lyeurgt aetati trifinte annit an-
leponunl fera ; ex quo inlilUgt
potett, permullit annii anta Home-
mm fuitte quam Bomulu». —
infra L. In dieser Bedeutung
höchst Bellen.
41. regnanU, im Gegensati zu
Aom. reg. Hb., TOD der Hegemonie,
EU welcher Atheo durch die Perser-
kriege gelangte. ~— bellum von
265 (4B9) an; Schlacht bei Mara-
thoD Ol. 72, 3, (490). Die Sage
von Coriolanua ist in später, aug-
geschmüchter Darstellung auf ans
(rekommen, weiche den historiachen
Gehalt nur schwach noch durcb-
achimniern lis«. Auf Shnliche
Weise hatte isan auch den Tod
des Themiatokle« rhelorisch aorge-
putzt. Abticlitiich zieht Cicero
zwiacben beiden die Parallele, nm
aich von Ätticus über das Onhislo-
riaebe belehren itt lassen, der in
idneiii iDnaliB die geschichtliche
D,o,i,7.<iT,Goo(^le
BRUTUS. § 41-4*.
33
BUS exBul interfuit, eodem fere tempore quo Persarum bellum fuit
simüisque fortUDa clarorum virorum; si quidem uterque, cum 42
civis egregiüs fuisset, populi iograti pulsus iniuria se ad hoBt«B
cantulit conatumque iracundiae suae morte sedavit. nam etsi
aliter apud te est, Attice, de Coriolano, concede tamea ut hujc
generi mortis potius assentiar. at ille ridens, tue vero , -iaquit, 11
arbitratu : quoniam quidem concesBum est rhetoribus emeutiri iu
historüs, ut aliquid dicere possint argntius. ut eoim tu nunc de
Coriolano, sie Clitarcbus, sie Stratocies de Themistocle flnxit.
nam quem Thucfdides, qui et Atheniensis erat et summo loco 43
natus summusque vir et pauUo aetate posterior, tantum morbo
mortuum ecripsit et in Attica clam bumatum, addidit fuisse su-
spiGionem veneoo sibi coQScivisse mortem: hunc isti aiunt, cum
taurum immolavisset, excepisse sanguinem patera et eo poto
mortuum concidisse. haue enim mortem rhetorice et tragice
ornare potuerunt, illa mors vulgaris nuUam praebebat mate-
riem ad ornatum. quare quouiam tibi ita quadrat, omuia fuisse
Themistocli paria et Coriolano , pateram quoque a me sumas li-
cet , praebebo etiam hogtiam , ut Corlolanus sit plane alter Tbe-
mistodes. sit sane, inquam, ut lubet de isto ; et ego cautius post- 44
des Gehalles fesselt, pikant. —
Clilarckus, Zeitgenoase Alexanders
d. Gr., scilrieb in schwülstiger, rhe<
torisch übertreibender Weise dessen
Geschichte. — Stratoelet, ein übel
berSchtigter Redner fn Athen, Zeit-
genosse Alesanders. — finxU 38.
B8.79E. 325. de div. 139, 84: hoc
ratione et Chryiippui »t Diogenai
et Antipater ufi'/ür, u, Ö.
43. Thucydidei I I3B: voajiaas
Wthiheit tücksichllich des Corio'
lana« geltend gemacht hatte. Ohne
Zweifel hatte er eine bestimmte
Vetanlassnng zu dieser hierher we-
Dig passenden Abschweifnng; viel-
leicht hatte er in einer seiner
Schriften, etwa de re pablica, aos-
fübrlicher die gewfihnliche Sage
dargestellt, derer auch sonst folgt.
Andere meinen, Cic. habe diese Er-
zlhlnng unter dem frischen Ein-
drack der Leetüre eines Äetnri-
sirenden (Z. 7) AnnaLslen gege-
ben. Lael. 42 (später als der Bmtns
oeschrieben) wo wieder Them. nnd
Goiiolan zusammengestellt werden,
heisst es Toorlem tibi uterque con-
teioit; vgl. ad Att. IX 10, 3 (vom
J. 40). Wie wenig streng Cicero iukl shivi. cum uiucr^cuTuuciei
es mit historlBCher DotersuchnDg addetit, nitt quod addidil oder ä
nnd geschichUicherWahrheitnimm^ '— tangvinem. Die Sage finden
tritt auch im Scherz hervor. wir bereits bei Äiistophanes er-
42. argutumvw durch sein Ab- wihnt, /nn. S3f.: ßelrtaxov ^/liv
Si jeiewi^ 1
„■ u,
tioiua9Tp>ai airrol ol itqoarpiotfTBe
oiHaSe KBi^v<T(it^os ixeivov xaX
TsfUfliat xfitfta 'A9^vala>v iv 1^
L^TTiK^. — addidit locker ange'-
fü^t statt eines untergeordneten
dankenkreise,
der Form oder des Inhalts mehr
reizt als durch die Gediegenheit
T,Google
34 BRUTDS. S 44—46.
bac historiam attingam te aud&ente, quem rerom RomaMamm
Buctorem laudare possum religiosissnmum. sed tum fere Peri-
des, Xaathippi fllius, de quo ante diii, primus adhibuit doctrinam ;
qaae quamquam tum iiulla erat dicendi, tamen ab Aoaxagora
P^ysico enidituB exercitationem meotis a reconditis abstrusisque
rebus ad caueas forenses popularesque facile traduierat huius
suavitate maxume hilaralae sunt Athenae, huius uberlatetn et
copiam admiratae , eiusdem vim dicendi terroremque timuerunt.
la haec i^tur aetas prima A^euis oratorem prope perfectum tuliL
4& nee enim in constituentibus rem publicam nee in bella gerenti-
bus nee ia impeditis ac regum dominatione derioctis nasci eupi-
ditas dicendi seiet: pacis est comes otique socia et iam bene
46 coDstitutae civitatis quasi alumna quaedam eloquentia. itaque ait
Aristoteles, cum sublatis in Sicilia tyrannis res privatae longo in-
tervallo iudicüs repeterentur, tum primum, quod easet acuta illa
M. ud DJnmt die HDlerbroehne
Bede wieder auf. 41. — ^na^co-
gorAi voa Clazornenae, Lehrer und
vertrauter Freund des Perides,
wurde von dessen politischen Geg-
nern als äd'soi angeklagt und mit
Mähe gerettet ; er starb wenige
Jahre darauf hoch bejahrt in Lsm-
psHcus Ol. 79,3 (? 462). Plato Phaedr.
p. 270A: 7tt(oaneaäv yä^, ol/nu,
TOiovii^ ävTi 'Ava^nyögef, fteitm-
goloyiat ifmXijud'elt tad ini ipv-
aiv vov TS xal äyoia.i änpamfitvoi,
Biv Si] Jiioi TOT nokiv iiyov inoi-
eiio 'Äraiayö^as, irrcv^ay crjtmi-
atv tjii trjf rÖM' iöy€av TBgytjv
li Ttnöamogov av^jj, reeond,, durch
Beschäftigung mi't weichen eben
die Uebung im Klardenken ge-
Wonnen war. — lerrorem. 268.
Thuc. U 65. öaäis yovv aia&oiTÖ
ri avxovi aa^ xai^iivvß^i ^a^
aovvtas , iJytx/v sasTe^Xt^aoBP wtl
10 foßeXa&at, »al SiStbrai av
ai6yojs avTtxoL&iUTTi jtäXtf ini
TÖ &a^aeiv. Arisloph. Ach am.
350f,: ^VTBÜ*n' öpyij iJepixi^s
m-Xv/iTltof ^axgaTntv, iß^vza,
Svvttcvxa zijv £!XläSa.
45. pucu, derselbe nur zum Theil
lichiige Gedanke de or. I 14. 30.
U eine „
Rhetorik in der Dai-
steirung der einzelnen Systeme
(Te-ffat) die Geschichte der Bered-
samkeit enthielt lyrannit. Thra-
aydäus wurde von den Agrigen-
linem vertrieben Ol. 77 , 1 (472),
Thraaybulua von den Syracusanern
Ol. TS, 3 (466). — rat rtptUiTt,
seine Ansprüche geltend machen
auf friedUchem Wege , was je-
der Kriegserklärung vorausgehen
musste; ein technischer Ausdruck;
de oif. I 36: nullum bellum atie
iiulum, niti quod rebus rap»litit
geratur. Hier ist diese Wendung
gebraucht, weil uuter den Tyrannea
Gewalt vor Recht ging. — acuta.
Quint. VI 3, 41 : SictUi, ul tunt
loMcivi el dieaeet. Cic. Verr. IV
95: numquam tarn male etlSicu-
lii, quin aliquid faeete el eom-
raoäe äicani, II] 20: ila acute, ul
Sicuiuin tcriptittn appareal. in
CaeciL.2S: Siculi, ul etl homiruim
getuu nimii aculum. Tufic. I 15:
Epicharmi, aeuti nee imulri ho-
mini; al Sieuli, tententiam tequi.
Mit diesem scharfen Witz ist die
Neigung zum Necken und Streiten
verbunden, wie sie auch in der bu-
-D,o,i,7.<iT,Google
BRUTUS. § 46—48. 35
geoB, e coDtroversia natam artem et praecepta Siciilog Coraeem
et Tisiam conscripsiase , — nam aotea Deminem sotitum via nee
arte, sed accurate tarnen et discripte plerosque dicere — ; scnptas-
que fuisse et paratas a Protagora rerum lUustrium disputationes,
quae nunc communes appellantur loci; quod idem fecisse Gor- 47
giam, quem siogularum rerum laudes vituperationesque con-
scripsisse , quod iudicaret hoc oratoris esse masunie proprium
rem augereposse laadaitdo vituperandoque rursus adOigere; huic
Antiphontem ßhamnusium similia quaedam habuisse conscripta ;
quo neminem umquam melius ullam oravisse capitis causam,
cum se ipse defenderet, locuples auctor scripsit Thucydides.
etiam Lysiam primo profiteri solitum artem dicendi; deinde, 48
quod Tbeodorus esset in arte subtilior, in orationibus autem
koliscben Poesie hetvortritt, welche stellt. — qice bezeichnet eine Art
in Sicilieo heimisch ist. — e cantr. ZnsammeDgehorigkeit, wie Z. B;
nalam : der Text ist nicht sicher.
— Coraas, Lehrer des Tisias, eoll
nach dem Stun des Thrasybuius
in Syracus anfangs den Staat ge-
leitet, dann eineSchnle der Bered-
samkeit erSfTnet und zueist eine
t^xrti Terrasst haben; Titiai, sein
Schüler, lehrte ebenfalls die Bered-
samkdt, inerst in Syracns, dann
in Thurii und Athen; er galt tat
den Lehrer des Lysias uttdlsocrates.
— düeripte. de inv, I 49: in
praaieniia . .pariei argumentandi
eonfiut et permi^le ditperiimua,
potl diicrijile et elecle in genug
quodqtie cautat quid cuiqtte con-
vtniat, ex hac copia dtgeremui.
— pleroique 'sehr viele', 58. 133,
— ter. fitiiie dass es aufgezeich-
net gegeben hat; S4. vgl, Z. 9, —
ilhialr. 65. — quae ist auffallend
StitI qui gebraucht. 69. — comm.
loci. ont. 126: qui hei eommunei
appellati lunt eo, qaod videntur
mutlarum e iäem siie cauiarum,
ted proprit liTigularvm eite debe-
btinl. A.t\tei/.\li^:haec argumenta,
quae tramferri in multai eauiat
pointnl, tocoi conununsf nomi-
Tiamvt. Bnspiele daselbst 50 f.,
nntCD 124.
47. landet vit. eine gewöhnliche
thetorische Uebang, oft an den ge-
rin gfügigateo Gegenständ sn ange-
sque
augers. Plato Phaedr. p. 267 A:
Tmiav Se n^tav re iäao/iev
Endeiv, oi tu Tc OfttK^ fieytxXa
xai -Ca fuyäht afuKQÖ, ipaiveaSat
^roiovai Sta ^ä^t]v löyov. Isoer.
pane^, 8 : tTteioij 8' oi ioyoi loi-
aitr/v ijrovoi riiP ^aiv, (3ff3''
olav r' ävat tä re fieyäXa ta.
neivä Tioiiiaai koj rots fiai^oXe
/ifyB^oe nsgid'sivai. — httic, d. h.
eis quae hie coascripsit. — i4nti-
phon, geb. Ol. 75, 2 (479), hinge-
richtet Ol. 92, 2 (411), war der
eiste Athener, der die sophistische
Bildung als Lehrer und Redner gel>
tend machte. — limilia. In dennoch
ertiflllenen Uebungsreden findet man
dies augere und imminuere mit
Geschick gehandhabt. Aach werden
ihm rexvat zugeschrieben. — Thu-
cydidei Vlll B8: 'Avxty^ äpiaza
qmlvBxai räv fix?' ifU>v . . &avä-
lov Siiaiti anoXoyr/aafitros. Thüky-
dides wai, als Antiphon sich im
Hochverrathsprocess vertheidigteOl.
92, 2 (411), in der Verbannung.
48. etiam; das hsr. nam kannte
norbedeuten: denn den Lysias habe
ich nicht erwähnt, entweder weil
er eigentlich nicht hierher gehört
oder weil an ihn zn denken selbst-
verständlich war; was beides hier
nicht passt. — profit. 30. — Tkeo-
T,Google
36
BRUTUS. S 4S. 49.
ieiunior, orationes eum scribere aliU coepisse, artem remo-
visse. similiter Isocralem primo artem dicendi esse oegavisse,
scribere autem aliis solitum orationes, quibus in iudiciis uterea-
lur; sed cum ei eo, quasi qui commiueret contra legem 'a quo
quis iudicio circumveDiretur' , saepe ipse ia iudicium vocaretur,
„ orationes aliis destitisse scribere totumque se ad artes compo-
'g oendas traastulisse. et Graeciae qilidem oratonim ortus alque
fontes vides, ad oostrorum auDalium ratioDem veteres , ad ipso-
rum sane recentes. nam antequam deiectata est Atheniensium
(Phaedr. ,
nennt. — limiliter ä. h. mit ähn-
lichem Wechsel. Die Worte primo -
negaviae und autem sind Dicht
DD veid ächtig: sie durfteasuB einer
nicht richtigen Auffassung des fol-
genden artet hervorgegangen sein.
— icribare aliit aol. or. Pion. Hai.
IsöCr. 18 : iitiSeU äp-oelv vTtoläßii
fiTsS' Sri Jrfya^ric Sua^nfit^T"
UTiSe/iiav ijTo rov norpöe (Iso-
krates) inö&eaiv fts SatacTriQUni
j'tj'pmp^ai, ,1«!?' ovi Sea/ias srovw
noMal dtxavixäv ixiysov '/«roxpo-
riiiav meiif^^ead'ai tpr,aiv vjio
TÖV ßißltOTtotXmv 'jigllTOT^hlt.
ixaviiv Sc T/ytiai/iiivoe elvai t^s
ohi&eias ßeßatiorijv löv L^3ij-
vaiov Kfjipiaöäcsfor ■stutTevco, ye-
y^if&ai iiäyovs riväs 'vTlb tov
ca^ffÖB eis Sutaar^ia, oi fieyroi
nollois. — tx eo weist auf das
frohere larüek. — gaati, weil leo-
crates Eich gegen ein römisches
Gesetz nicht vergehen konnte, der
Ausdruck also nur uneigentlich ist,
63. Eb ist übrigeng nicht undenk-
bar, daas quia quati, die hsr. Ueber-
liererung, trotzdem sie einen schie-
fen Sinn gibt, von Gic. herrührt.
— qjio quU iud. circ. sind die
Worte der lex Sempronia, welche
von Sulla als lex Cornelia erneuert
warde. p. Cluent. 5&, 151; kann
ipiam legem 'n« quit iudieio dr-
cuTüvenirelur' C. Graechut tulit.
Wag Cicero hier erzählt, wird nir-
!;ends bezeugt und lerdankt viel-
eichl einem MissTerstäadniss dea-
für einen Anderen vor Gericht re-
dete, aber nicht dass er ihm eine
Bede ausarbeitete, die jener dann
hielt. Quint. II 15, 30: Socralei
inhoneilam sibi credidit oralio-
nam, quam ei Lyiias reo compo-
tuerat; et tum maxime leribere
litigaloriiai, qtiae Uli pro te ipsi
dicertnl, erat morii, atque ita
iuri, quo non lieebat pro altere
agtre, fraui adhibebalur. — arte*,
wie fPlut] Isocr.p. 838E: sUfi S'
Ol xai jixras ovröv }^yovai Ofr^
yej'pnytVoi. art, t^x*^, eine Schritt,
in welcher Anweisung für eine Kunst
oder Wissenschaft ertheilt wird, ar-
tet dagegen bezeichnet wohl nicht
mehrere Buch er einer an, sondern
epi d ei k tische Beden.
49. ei Gr. quidem, wieder auf-
genommen 52, wo der Gegensatz
folgt ted veniamut ad nostrot. —
— föntet nicht woraus sie schöpften,
sondern worans sie gleichsam dn
Ausfluss waren; eine kähne Meta-
pher. (Ernesti liest partus mit den
Hsr. u. felus.) — rationem Zeit-
lechnuEf. — jfthon. Vellei. 1 18:
una urbs /tttiea pluribui anaü (T)
eloquentiae quam univeria Graeela
opeributque floruit. neque hoc
ego magit miraCut tim , quam
neminem Argivum Thebanwm La-
eedaemonium oratorem aut dum
vixit auctorilale, aut pott mor-
tem dignum memoria exittimatum.
Tac. dial. 40: quem oratorem La-
eedaemoniwn, quem Cretentem ae~
T,Goo(^le
BRUTUS. § 49—52.
37
civitas hac laude dicendi, multa iam memorabilia et ia domesti-
cis et in belHcis rebus efTecerat; hoc autem Studium noa erat
commune Graeciae , sed proprium Äthenarum. quis enim aut 50
Argivum oratorem aut Coriathium aut Thebanum seit fuisse
temporibus illis 1 iiisi quid de Epaminonda , docto homine , su-
spicari libet. Lacedaemonium vero usque ad hoc tempus audivi
fuisse ueminem. Menetaum ipsum dulcem illum quidem tradit
Homerus, sed pauca diceotem; breritas autem laus est inlerdum
in aliqua parte dicendi, in universa eloqueatia laudem noa habet,
at vero extra Graeciam magna dicendi studia Cuerunt , masumi- 5t
que huic laudi babiti honores illustre oratorum nomen reddide-
runt. nam ut semel e Piraeeo eloquentia evecta est, omnes per-
agravit insulas atque ita peregrinata tota Asia est, ut se externis
oblineret morihua omnemque illam salubritatem Ätticae dictiouis
et quasi sanitatem perderet ac loqui paene dediscerel. hinc Asia-
tici oratores non contemnendi quidem nee celeritate nee copia,
sed parum pressi et nimis redundantes; Rbodii saniores et Atti-
corum similiores. sed de Graecis hactenus; eteoim haec tpsa 52
forsitan fuerint non necessaria.
Tum Brutus, isla vero, inquit, quam necessaria fuerint, non
cepimua ? — Bhodii guidam, plurei
Athenientti oraloret exititertmt.
50. Argivum. Die Kürze der
Argiver war sprüch wörtlich. Sehol.
Pindar. Islhtn. V 81 : /laicffoUyof
fihi üvv ol 'ItovtS, oimofioi Se ov
fwviyi/ jiäKioves, a}.}a >iitl'j4ffytici.
SofojtiJlje 'OSvaaeX uaivo/tircp '
Tiävr' ola^a, 7(6.in i^\a xävxi-
xaXftiva.' fivd'oi j'öp 'A^yoluari
mvT^/ivEiv ßaaxvs- — Epammon-
dai. Nep. Epam, 5: /k« eHam
ditertui, tilnemo ei Thebanui par
tuet eloguentia, negue minu* con-
einnui in brevitate reipondendi
quam in perpelua orattone orna-
ba. Aach Plutarch nennt ihn ^-
xo^MK (pi^c<:- polit. 26). — Laee-
daem. Iliiicydides eaet von Bra-
ddas |1V 88):, t;- oiSi äSivatoe
töl AuxeSei/iövios etncTv, Home-
rtu IL r. 213 f.: ^o. /liv Mevi-
Xaos HiiTifoxäSiir iyöffavev naioa
ftav, äi^M uäXa Xiyitos, — p. di-
cendi des Redegebietes.
51. htiic fa«(fi, derAusznchnnng
in diesen) Gebiete. — tatubritai
beieichnet die woMtliuende Wirkung
einer gesanden Rede auf Andere,
welche ohoe die ihr eigne tanilat
j284) nicht herrorgebrschl werden
kann, orat 26, 90; quidquid ett
taUum aut lalubre in oratione,
id proprie Atticoruta ett. — Asia-
tiei. 325. Qulnt XII 10, 16; et
antigua quidem illa diviiio inier
Attieo* atque AiianOM fuit, eum ki
pfeiH et integri, eonlra inflati
Uli et inanei habermitur; in hie
nihil raperßjieret , iltii iudieium
maxime ae modui deeliel, . . ter-
tiummox., adiecerunl genut Rko'
dium, qued veial medium etia
atqve ex uti-oque mixtum oolunl;
neque enim Altice preaii, nequa
Aiiane lunt abundanlei. — qui-
dem, wohl itli quidem, — celeri-
tate, wie 53 ctleritat ingeni, von
der Raechheit im Begreirrn und
Ecliaden, die datier auch den Aos-
dnick leicht findet.
52. non fae. dixerim, Aensee-
T,Google
38 BRUTUS. § 52—54.
Tacile diierim; iucuoda certe mihi fueruat neque aolum dod lon-
ga, eed eliam breviora quam Tellem, optume , ioquam , sed re>
Diamus ad nostros, de quibus dißicile est plus iotellegere quam
^* quaDtum ex mouumeDÜs suspicari licet quis enim putet aut ce-
leiitatem iageoi L. Bnito illi, nobilitatis vestrae principi, defuisse?
qui de matre savianda ex oraculo ApoUinis tarn acute arguteque
coDiecerit; qui summam prudentiam simulatioae stultitiae texe-
rit; qui poteDtisauuium regem clarisBumi regis fllium expuluit
civit^ernque perpetuo dominatu liberatam magistratibus buduIg
legibus iudiciisque devinxerit ; qui collegae sue Imperium abroga-
verit, ut e cintate regalis nomiais memoriam tolleret; quod
U certe effici non potuisset, nisi esBet oratione persuasum. vide-
mus item paucis annis post reges exactos, cum plebes prope-
ripam Anieuis ad tertium miliarium consedisset eumque montem
qui sacer appellatus est occupavisset, H. Valerium dictatorem di-
cendo sedavisse discordias, elque ob eam rem bonores amplis-
sumos babitos, et eum primum ob eam tpsam causam Haxumum
rung der BeBcheidenheit. — neque,
92 E. Tgl. et non 237. 315. 317
und 164 g. E, — monum. 26. —
53. aul; das entsprechende aut
Ut weggeblieben i was Cicero bin-
zufQgen wollte aut eloquentiam,
du drOckt er, weil die dazwischeD
tretenden Sitie die aagefangeiie
Gonslrtetion vergessen madien, in
anderer Weise ans. Ebenso ist
otat. 69, 229 der Anfang ne aut
oerba Iraieiamut aperte durch die
folgende Ausführung in Vergessen-
heit gebracht, und es folgt (230)
kein entsprechendes au j. — Auch hier
ist, wie Cicero selbsl bemerkt, aus
der poiitiBchen Bedeutsarakeil die-
ser Männer auf ihre Beredsamkeit
geschlossen. — Jruio. de orat. I 9,
37: quid? exaetii regibut, tametti
iptam Bxactionem mente, non
lingua perfeclam L, BruH eue
cemimut, ted deincepi omnia
nonne plana eamiliortan, inania
verborum videmutf — prineipi.
Es ist ein noi diese Zeit geflissent-
lich verbreiteter Irrthnm, dass M.
Innios Brutus, der MGrder Cäsars,
von dem Vertreiber der Tarquinier
abstammte; dieser war Patrider,
jener gehörte einer plebeiscben
Familie an. Die Worte ci'». perp.
dominatu Hb, klingen wie ein
Hahnruf an Brutus. — regah no-
men neben regiutn ist bei Cie.
nicht ungebräncnlich. —
54. flaue, ann. IS Jahre nach'
Vertreibung der Könige im J. 260
(494) fand die secessio der plebs
statt, welche durch politische Zn-
gestSndnisse , namentlich die deo
Volks Iribunen verliehene Hsdt,
wohl mehr beruhigt wurde als
durch des H. Valenns Beredsam-
keit. -'i>})pe/'afiM tit nichtdamals
schon (appellabatur), sondern voa
da an; p. Cornel. 24 p. 68 Weidm.
monlem illum Irani Unienem, qui
hodie Moni Saeer ncminaCur, in
quo armati eomederant, aeUmae
memoriae cauia eoniecrarunt nSm-
lich dem JuppiLet, Fest p. 318,
25, Dion. Bai. 6. 90 u. a. ~ M.
Falerbu. AnßSIliger Weise wird
A^rippa Menenius, von dem es
bei Liv. (11 32) heisst, er sei ein
facundut vir gewesen, von Cic.
nlchterwlhnt,weiier in seiner Quelle
fehlte. ^ ob eam iptam cautam
de or. I 215; ob eam eauiam, ob
Dpi,7?<iT,Google,
BRUTUS, e 54—66. 39
esse appellatum. oe L. Valerium quidem Potitum arbitror aoa
aliquid potuisse dicendo, qui post decemviralem invidiam pleDem
in patres incitatam legibus et coutioDibus suis mitigarerit. pos- 5S
sumus Appium Ctaudium suspicari disertum, quia senatum iam-
iam inclinantem a Pyrrhi pace revocaverit; possumus C. Fabri-
ciom, quia sit ad Pyrrhum de captivis recuperandis missus ora-
toF; Ti. Coruncaiiium , quod ex poDtiflcum commeDtariis looge
plurumum ingenio raluisse rideatur; H'. Curium, quod is tribu-
nus plebis, interrege Appio Caeco, diserto bomine , comitia con-
tra leges habente, cum de plebe consulmi non accipiebat, patres
ante auctores äeri coegerit; quod fuit permagnum nondum lege
Haeuia lata, licet aliquid Ibtiam de M. Popilli ingenio suspicari, 56
qui cum consul esse eodemque tempore sacriücium publicum
cum laena faceret, quod erat flamen Carmentalis, plebei contra
eam rem sagt Ctc. stets ; daoeban
quamebrem, kanc ob eauilmt{M).
— L. Galenat PoHhtt , cos. 305
(449), nachdem die DecemTirn hat-
ten abdanken müssen , besäufUgte
die plebs durch neue Zugestiad-
nisee. Liv. 111 39 ff.
55. lutpieari, obwohl die Rede
ftgta den Frieden mit Pyrrhas a.
475 (279) ertwlten war (61. CaL
6, 16): denn gerade sie beweist
nicht, dass App. Cl., worauf doch
sonst die Ttiatsachen scUiesaen
ls»Ben, ein bedeuUoder Redner
war {82 g. E.). — oralor, alte«
Aasdruck für legatut, absichtlich
Ton Cicero gewählt, — ponüficum
commenlarii, AubeichouDgen über
das Sacralrecht, 156. Ti. Corun-
eanüu, cos. 474 (280), der pH-
mut UM profilari coepit d. h. re-
sponsa ertheilte (Pompon. or. iur.
35), scheint übei dasselbe geschrie-
ben zn haben, ex gebort gram-
matisch IQ videtur ^ Quantum
ez pont cororo. licet eolli^ere, I.
ptar. ingenio valuit. WieCicIuer-
ans den Schtnss ziehen kann, Cor.
sei beredt gewesen, geht aas den
Worten nicbt hervor. WahrseheiD-
lieh stand in Giceros Ijnelle, dass
Cor. mit seinen Vortr^en sich an
ein grSsseres Pablieum wandte. —
* im J. 455 (299). Wenn
kein Magistrat da war, welcher
ordnnngsmfissig die Comitien zar
Wahl der (^nsuln abznhslten hatte,
wnrde ein interrei dafür gewählt.
Getetztich durfte aber nicht der
ünerst ernannte interrei die .Co-
mltien zur Wahl der Consuln hal-
ten, sondern nur einer der folgen-
den. Appius hatte als erster ia-
teirex die Comitien gehalten and
in diesen von dem Rechte des Vai>
sitzenden, einen Gandidalen nicht
ZOT Wahl zuzulassen (nomen non
aeeipere), Gebrauch gemacht, am
den pt^tieischen Bewerber — d*
seit der lex Licinia 387 (367) einer
der beiden CoqguId aus der plebs
gewShIt wurde — auszuBchliesgen.
üebiigens erregt dieser Berieht
grosse Bedenken. — lege Maenia.
Da die Beschlüsse der Comilien nm
gültig Vi sein der Besiätigung des
Senats (palmm avctoritat) be-
durften, so war duich die lex
Haenia 467 (287) bestimmt woi-
deo, dass der Senat vor der Wahl
im Voraus seine Bestätigong er-
theilen mosste; Liv. 1 17; in in-
eertmu oomittorwn evenhim pa-
Irvt aueloret fitmC.
66. eoi. im J. 395 (359)r das
nähere nichtbekanot.— Carmenla,
nach der spitem Sage die Schwester
des Enandw, war eine Göttin d»
T,Google
40
BRDT0S. ( 56—68.
patres concitatioDe et seditione nuntiata , ut erat laena amictus
ita venit in cootionem seditionemque cum auctoritate tum ora-
tiooe sedavit sed eos oratores habitos esse, aut omnino tum ul-
lum etoquentiae praemium futsse , nihil saoe mihi legisse videor,
67 tantummodo coniectura ducor ad suspicandum. dicitur etiam
C. Ftaminius, ia qui tribunus plebis legem de agro Gallico et Pi-
ceno viritim dividundo tulit, qui consul apud Trasumenum est
interfectua, ad populum valuisse dicendo. Q. etiam HaKumus
Verrucosus oralor habitus est temporibus illis et Q. Metellus, is
qui belle Punico secundo cum L. Veturio Pbilone consul fuit.
1& quem vero exstet eloquentem fuisse et ita esse habitum, primus
rat M. Cornelius Cethegus, cuius eloquentiae est auctor , et ido-
neus quidem mea sententia, Q. Ennius; praesertim cum et ipse
eum audiverit et scribat de mortuo: ex quo nuUa suspicio est
BS amicitiae causa esse ementitum. est igitur sie apud illum in nono
ut opinorannali:
additur orator Corneliu' suaViloquenti
ore Cethegus Marcus conlegae Tuditano
Marci filius —
et oratorem appellat et suaviloquentiam tribuit, quae nunc qui-
dem non tarn est in plerisque (latraat enim iam quidam ora-
WeiBBBgnng, nelehe ebeofalb der
Cebnrl Toretand. — laena war,
nach Servina (zu Verg. Aen. IV
262), loga duplex, in qua ßami-
nti tacrificant itifiöulali; und
zwar musste die üaminica sie ge-
webt haben. Von dem Vorfall er-
hielt Popiliias den BetDamen Laenas.
57. Ir. pl, nach Cicero (Cat. 4,
11) im J. 526 (228); nach Poly-
bins (n 21) im J. 522 (232) ager
Picmus, eiQ Landstrich in Mittel-
italien, von Umbrien, dem Sabiner-
und Maraergebiet und dem adria-
tischen Me» begrenzt. Aus die-
sem wie dem ag;er Galliens waren
die Senonischen Gallier vertrieben.
FlaminiDS setzte trotz heftigen
Widerstandes durch, dass daa er-
oberte Land autgetheilt wurde. —
cot. im J. 537 (217). — ad pop.
SO. 289, — Maxumm, als Cooc-
tator bekannt. Plut. Fab, 1 : ^tai
ti fihi aäfia , . tÖv Si Xöyov
"«i?
'.yopaiDt
ev päXa apenSvrioi
taxeKoaatutevov. i
toßaüj/ws ov3a jcevT,
XC^tfi äkiä vove i'Siov xai n
zöv iv yvtafioXoyiait «x^fta Kai
ßä9os t'X''"', QE fiähata rats
SotiKvSiSmj TtffoaBOtxevac Xeynvili.
— eoi. im J. 548 (206). 77, Er
ist der Sohn des Hetteis des Pal-
ladiums. — exstet. Tnsc. 1 16,
38: quod liilerii exttet, Pkerecy-
dei Syrittt primut dixil animot
ene hominujn lempitemoi. Phil.
IX 3, 7: ad potteritatit meiao-
riam pertinere arbiträr, exstare,
quod fuej-it de koe hello iudieittm
lenattu. — Cetfiegui cos. 550 (204).
60.
58. Corneliu', s. orat. 161. —
P, Semproniut Tudilanui, cos.
550 (204), hatte sich schon als tr.
miiitum bei Cannae ansgezeichnet.
— non tarn, als zn erwarten
und 10 wünschen wSre. 174. ad
fam. VI 7, 1 ; quod tibi non tarn
T,Goo(^le
BRUTUS. § 58—60.
laus eloquentiae certe ma-
tores, Qon loquuntur), sed est i
xuma —
is dictust oUis popularibus olim,
qui tum virebant hommes atque aevuin agitabant,
flos delibatus populi —
probe vero; ut enim bominis decus iageniiun, sie ingeoi ipsius 59
lumen est eloquentia, qua virum excelleDtem praedare tum illj
bomines Qorem populi esse dizerunt —
Suada eque meduUa.
Het&fä quam vocant Graeci, cuius efTector est orator, baue Sua-
dam appellavit Ennius, ut, quam deam id Pericli labris scripsit
Eupolig sessitavisse, buius bic medullam nostrum oratorem fuisse
dixerit. at bic Cetbegus consul cum P. Tuditano fuit hello Pu- 60
nico secundo, quaestorque bis coDGulibuE M. Cato, modo plane
annis cxl ante me coneulem ; et id ipsum nisi unius esset Enni
testiraonio cognitum, bunc vetustas, ut alios fortasse multos,
oblivione obruisset. illius autem aetatis qui sermo fuerit ex Nae-
vianis scriptts intellegi potest. bis enim consulibus , ut in vete-
ribus commentariis scriptum est , Naevius est mortuus ; quam-
quam Varro noster, diligentissimus investigator antiquitatis, putat
' in boc erratum vitamque Naevi producit longius. nam Pläutus
eeltriUr Über eti reddilui^ igno-
lee ümori notlro. — phrique 46.
— it diehut. Cicero hat voo deo
Worten des Ennhis einiges weg-
gelassen , worauf es ihm für sei-
nen Zweck hiec nicht ankam j
oder vielleicht lautete der Vers
ursprünglich M. f.; U d. p. ollti.
— dalibare nnd libare ßorei
echliesst immer die Wahl des be-
sten ein : wie libare vam Opfer
gebraaeht wird , weil man das
eaXt, reinste spendete. Gic. p.
S^t. 119: omnet tmdique floicu-
lot earpam atque delibem. Plin.
n. h. Vll 37, 123: quot tarnen at-
Hjigi par lit fiorem hominuta li-
bantibui, floi hezeichnet wie äv&ot,
äoiToi nnd unser 'Blüte' das tieJT-
liebste. Plaut. Gas. prol. 13: floe
poetarum.
59. medulla, das Mark, in wel-
chem die Kraft concentriit zu sein
scheint, Quint. 11 1&, 4: negue
enim mihi permiterim eadem uti
declinalione , qua Enniut M. Ce-
tkegum Suadae meduUitm vocat.
— cui. elf. Plato Goi^. p.__453A:
H Ti ^(B awirjfit, i4yet% ort ntf
9fnis oijfium^yoe iHTtv 17 ^rjroaix^.
Önint. II 15, 3: (liocfalei) finem
artis iemere comprehendit, dieeia
este rheloricen pertuadendi opi-
ficem, id eit aeid'ovs Sjifiiov^iv.
— Suada , bei Horaz epp. I 6, 3S
Suadela. — Eupolii. 3S.
60. at eine überraschende That-
aache einfahrend; 70 m. — modo,
nur, B. 61. — m» com. im J.
691 (631 ; »gl. lu 57 E. — Nae-
vianU 75. 73 E. — nam: denn
der Zeilgenosse des 'Gn. NaeTiUB
T. Maccius Piautus starb erst
570 (184). Erhalten sind von ihm
20 Komödien. — vet. comm, 72.
Es lisst sich nicht bestimmen,
welche der verschiedenen Chro-
niken artigen Aubeichnangen Ci-
cero meint. — f^arro, wahrschein-
lich in der Schrift de poetis.
D,g,l,7.dT,GOOglC
42
BBUTÜS. § 60-83.
P. Claudio L. Porcio, viginti annis post illos quos ante dixi, coss.
mortuuB est, Catone censore.
61 Hunc igitur Cethegum consecutus est aetate Cato, qui annis
vini post eum fuit conBul. eam nos ut perreterem habemus,
qui L. Marcio H.' Uanilio cousulibus mortuus est , annis Lxxxn
lö ipsis ante me consulem ; nee vero haben quemquam antiquiorem,
Guius quidem scripta proferenda putem , nisi quem Appi Caeci
oratio baec ipsa de Pyrrbo et nonnullae mortuorum laudatioaes
62 forte delectant. et bercules bae quidem exstant: ipsae enim fa-
miliae sua quasi ornamenta ac monumenta servabant et ad usum,
gi quis eiusdem generis occidisset, et ad memoriam laudum do-
mesticarum et ad illustrandam nobüitatem suam. quamquam
bis laudationibus bistoria rerum nostrarum est facta mendosior.
muita enim scripta sunt in eis quae facta non sunt, falei trium-
phi, plures consiüatus, genera etiam falsa et ad plebem trausitia-
nes, cum bomines bumiliores in alienuin eiusdem nominis infun-
derentur genus ; ut si ego me a M.' Tulüo e.sse dicerem, qui pa-
tricius cum Servio Sulpicio consul anno x post exactos reges
63 fuit. Catonis autem orationes uon minus multae fere sunt quam
Attici Lijsiae, cuius aiiiitror plurumas esse — est enim Atticus,
quouiam certe Atbeois est et uatus et mortuus et functus omni
ei. cot. imJ. 569(196). — mo)^
bau im J. eOfi (149), b. 108 m,;
er wu S& Jahr all gewordeo. SO.
— Kaee ipia , nicht etwa ein Be-
richt dl rüber oder eine fingiite
Rede bei eioem Historiker. 55. - —
mortuorum lauä. Polyb. VI 53 :
orav /ittaXlöh its Tzof avroie täv
int^ia/äv ävo^mv, awreitniuivris
xr,s txtpoitSt KOfti^artu utxa rov
XotTtov xia/iov n^s Tove xaXov
/livoiie tftßöhnit tit tijv öyogäv.
«iipif Si TiavTOS Tov S^/uni aräv-
tos ayaßäs itti loit ifißölmiS, äv
ftiv vüt iv ^lixiq HaraijinijTat
XII, Xdyiit^ Tttfi Ti
. , ■ ■' */ ff-
a/no yivotii vnaQ-
V TtTtXevrrixÖTOs
\s STtireiniyfidras
iv r^ t,rpi 7tfä£iit.
62. exilanl, t. B. des Q. Fabias
Maxumos nach Plat. Fab. 1, des
Q. Ciecilius Metellns nach Plin.
VU 43, 139. — «isnrfo«w. Ut. Vin
40: vitialam memoriam funebri-
btu laudibta reor faliitque imo-
ginuBi tilulit, dum famUiaa ad se
guaaqua famam remm gattarum
konorumque fallanlemmdaeio tra-
hunt. — gentra falta ohne beab.
eich tigte Hin deatung inrBrulua (la
53 E.). — ad ptebam iraTuitioti»!
liiiDen aus poütiechen Gründen Öfter
Tor, besonders um daaTribanat za
bekleiden. Dieebenatzteman spSter
ans Eilellieit, an plebeisdie Fa-
milien Sät urspriinslicb patricische
snszngeben. — infttndarmtlur ; an
ein BÜd von geringerem Weine la
denken, der in Krüge mit feinerer
Etikette gefüllt wird, verbietet «uf-
dem nominii. Es soll wohl inf.
bloaa die Menge der Eindringlinge
bezeichnen. — cot. im J. 264 (600).
Gi.mullae. 66. — D/uii»net.tfaii
achrieb Lvsias 425 Reden zu, von
welchen die allen Kritiker 232 für
echt erklirten; erbalten sind 31
Reden. — Attteut. Lysiae war Sohn
des CephaloB ans Syracos, welcher
D,o,i,7.<iT,Google
BRUTUS. § 63. 64.
43
civium muuere, quamqusm Timaeus eum quaü Licinia et Huda
lege repetit Syracusas — ; et quodam modo est Donnulla in eis
etiam inter ipsos similitudo. aciiti sunt, elegantes faceti breves;
sed iUe tiraecus ab omni laude felicior. habet enim certos sui 64
studioBos, qui dod tarn habitus corporis opimos quam gracilita-
tes consectentur , quoa, raletudo modo bonasit, tenuitas ipsa
delectat — quamquam in Ljsia saepesunt etiam lacerti, sie ut Seri
nibil poseit valentius ; verum est cerle genere toto strigosior, — •
sed habet tarnen suos laudatorea, qui hac ipsa eins gubtUitate
auf Vennlaesniig des P«ricl«B id
Athen angäwig geworden und wie
dieaer taatelrß war, Schutiver-
WBDdter'mil gewissen Begäosti-
guDgen. Dh voHe Börgerrecbt liat
er nicht edangl, obwohl er, na-
mentlich bei der Befreiung Athens
d DTch ThrS8ybala8,miepatriotigcheni
Siane die grOggten Opfer für den
Staat gebracht hat — TVntMtM
nm Ol. 129, t (264), ein ädiier,
lang in Athen lebend, hatte in sei-
ner Geschichte Siciliens (325) Ljraias
für einen Syrscosaner ausgegeben.
— gvofi. 4S. Die Itx Idcinia al
Mueia da ehiibut ragmidU ward
im J. 659 (95) gegen diqenigen ge-
geben, welche sich das römische
BQigerrecht anmaseten. Aacon. i.Gic.
p. Cornel. p. 60, 2 K. ; eum lumma
eupiditate eivitatu Romanae Ita-
liei populi tanaranlur et ob id
magna pari eorum pro eivibiu
Rwnanr'i le gerertl, ntemaria
Um Vita etl, ut in luae jwüfus
etetlatit iut rtdigtretur. — et -
ttmil. lo den Reden beider {in ait)
treten die Heritniale hervor, dass
sie auch ihrem inneren , wahren
Menge ihrer Reden. Diese Ver-
gleicnnng wird dorch die Bemer-
Jinngen des Atticus2S3f. sehr be-
schränkt Vgl. PIdL Cato min. T ;
oitc oJSa ti itiitav&aatv oi rtp Av-
«iov iöyip fiäiilTTa ipäfiBvot n^oo-
aoutivaitbv KBtmvos. Cicero treibt
rie etwas tnf die Spitze, nm einer
RiclitQBg m begegnen, welche da-
mals einseitig den Lysias und ähn-
liche Attiker znni Master nahm, als
deren Hauptvertreter er auch nach-
her den CalFus angreift, 2S4 ff. 8.
Einl. p. 10 r. — ab von Seiten, nick.,
sichtlich.
64. AhAHki corjjorü. 36. — ;uiini-
quam. Der Satz ist durch mehrere
Restriclionen Terschiänkt worden.
Nach der aUgemeinen Andentung
der graeililat bemerkt er, da«8
Lysias dach aneh i>aepa) Kraft
leige, — so dase er denjenigen,
welche nnr an der lanuilat Gefallen
haben, eigentlich selbst nicht überall
gefallen dUrfle — und beschränkt
dies wieder doich die Bemerknag,
dass es nicht sein vorherrschender
Charakter sei (gan. toto); daranf
wiederholt er noch einmal be-
stimmt die Behauptung, von welcher
er ausgegangen ist |Z. 9. 4). qui
eomeelaiilw nnd gtiigaudeanllt«-
■eichoen charaliteristische Eigen-
thümlich keifen, quoi delaetat ist
«ne Neben bemerkung. 116 E. —
laearU, durch gymnastische Uebnng
susgebildete Muskeln. Quint. TIU
pr. 19; eorpora lana et integri
languinir et exercitatiim» firmala
ex itdvm hit tpeeimit aecipitml,
ex quibu* viroi, namque et cola-
rata et aitrieta et laeertit axpretaa
nmt. — ilrigoiiu, wie ävaXd^
eigentlich von Thieren, besonders
von Pferden, 'mager und dürr*;
wobei in der Regel auf vemachlis-
sigte Pflege hingewiesen wird. — t«ä
nimmt nach einer Cnterbrechoog
den Sati wieder 8of.Sl.llT.t40.l61.
T,Google
44
BRUTUS. 8 65. I
17
a^modum gandeant: Catonem vero quiB nostronim oratorum,
' qui quidem nunc sunt, legit, aut quis novit omnino? at quem vi-
rum I di booi I mitto civem aut senatorem aut imperatorem, ora-
torem enim hoc loco quaerimus: quis illo gravior in laudaado?
acerbior in vituperando 7 in sententiis argutior? in docendo edis-
serendoque subtilJor? refertae sunt orationes amplius ceatum
quinquaginta, quas quidem adhuc invenerim et legerim, et verbis
et rebus illustribus. licet ei bis eligant ea quae notatione et
lau^e digna sint: omnes oratoriae virtutes in eis reperientur.
66 iam vero Origines eius quem Sorem aut quod lumen eloquentiae
non habent? amatores huic desunt, Bicuti multis iam ante sae-
clia et Pbihsto Syracusio et ipsi Thucydidi. nam ut herum con-
cisis sententiis , interdum etiam dod salis apertis cum brevitate
tum nimio acumiue, officit Tbeopompus elatione atque altitudiue
65. qui quidem nunc ntnt . .
quat quidem adkitc invenarim:
qui quidem mit dem Ind., bei Gic.
Dicht ebea selten, führt eine that-
sächliche Erganzuo^ oder Erläute-
rung ein ; der Coni. laast die Ver-
ToUslIndiguDg oder Einschränkung
als eine noihwendige oder dem eio-
zelnenFall eigenlhümliche erscliei-
oen. — mitto usw. Plin. n. h. VH
"ntiad: CalnpriiaittPorciaegenHt
tres summai in homine r«i prae-
aliUue rxiitimatur, iit eitel optu-
Tiatt orator, optumiu imperaior,
optumut Senator. Qulnt. XII 11,
S3: M. dato idem rummui impe-
raior, idem lapieas, idem orator,
idem hitloriae conditor, idem iurit,
idem rerum ruilicarum perititti-
zud rücken: welche Seite gerade
einem jeden nach seiner Besonder-
heit zunächst entgegentrilt. — lab-
lili. 89. —notaUone. Man pflegte
am Rande der Bücher mit gewissen
Zeichen das anzumerken, was des
Tadels oder Lobes werth erschien,
und machte sich danach dann £k-
cerpte. Gell. XVII 2: reeeniere,
quae in eo Ubro scripta eatent
laudii et ciitpae aSioiamentit
digna. Seaeca ep. 6, 4: miltam
tibi iibroi et tmponam nolai, ut
ad ipta proHnue, quae probo et
miror, accedai. Fronto ad M. Ant.
imp. II 5 p. 107 N. : memini me ag-
cerptiite ex Ciceronii epiatulii ea
dumlaxal, quibut inestet aliqua de
eloquenlia vel pkilotophia vel de
rep, diipulaljo; praelerea )i quid
eleganter aul verbo nolabili diC'
tum videretur excerpii, — lieet sie
können ja = sie müssen nur; der
logische Nachsatz reperientur a\iat
et angereiht wie nach dem Imp.
(68 E.)
66. Originea in 7 Büchern schrieb
Cato als Greis kurz .vor seinem
Tode. Sie behandelten in den ersten
3 Büchern die Grund nngsgeschichte
Borns und der übrigen Staaten
Italiens, daher der Tilel, ysvta-
loylai bei Dionys; dann die römi-
sche Geschichte, ausfübrlich die der
jüngsten Zeit; vgl. 89.90. Es wa-
ren in dieselben anch vollständige
Beden aufgenommen. 89. — Pki-
lielui, Zeitgenosse des älteren Dio-
nysius Ol. 93, 3—103, 2 (406— ■
367), creier acutui brevii, paine
pueHlut Thueydidet nach Giceroad
Q. fr. lli 13, 4. Quint. X 1, 74:
Pkiliiiu! imitalor Thucydidü, il
ut muüo infirmior, ita aliqualeitut
lueidior. — Theopompuivoa Ghios,
geb. Ol. 100, 3 (378), Schüler des
Isocrates, schrieb die Geschichte
Griechenlands seit dem pelopoone-
Dpi,7?<iT,Google
BRUTUS. § 6
45
oratiouis suae (quod idem Lysiae Demosthenes) : sie Catonis lu-
minibus obstruxit haec posleriorum quasi eiaggerala altius ora-
tio, sed ea in nostrls inscitia est, quod hi ipsi, qui in Graecie 6T
antiquitalG delectantur eaque subtilitate, quam Alticam appellaat,
hanc in Catoue ne Dovenint quidem. Hyperidae volunt esse et
Lysiae. laudo: sed cur nolunt Catones? Attico genere dicendi
se gaudere dicunt — sapienter id quidem: atque utinam imita- 68
reatur, nee ossa solum, sed etiam saaguiaem I [gratutn est tamen,
quod Toluut:] — cur igitur Lysias et Hyperides amatur, cum pe-
nitns igQoreturCato? antiquior esthuius sermo et quaedam bor-
ridiora vcrba: ita enim tum loquebautur. id muta, quod tum ille
DOD potuit, et adde uumeros et, ut aptior sit oratio, ipsa Terba
compone et quasi coagmenta, quod ue Graeci quidem veteres
gischen Kriege in rhetoriECherWeije,
die viel Beifall und Nachabniiiag
Saai. — guod~Bem. iet nichtgicher
acht. — Ittminibua abatruere ist
der technische Ausdrack Tür den,
irelcher seinem Kachbar durch ein
DDinitlelbar vor den Fenstern auf-
gefahrtes hohes Gebäude das Liebt
vecbant. de domo 115: cum ille
id {domam venderejnegaret, primo
te luminibu» eiut ohilruclurwn
minabalur. Der aufTsUeude Ge-
brauch, welchen Cicero hier von
demselben macht, ist dadurch ver-
■nfasst, dasa lumert and aläludo
auf den Stil übertragen werden.
67. ea slatt id von iTucttia attra-
hirt: aber das ist geradeso eine in-
adtla. $»d steigert; nicht bloss
der grosse HauTe, welchem nur
der Hedepomp imponirt, weiss
aiiätte von Calo, sondern selbst
die, welche nacli Schlichtheit der
Sprache streben.
ßB. Aus ihrer Vorliebe für die
attische Redeweise, welche man
nur billigen kann, folgt, daaa wie
Lyiias n. Hyp. gesch&iat werden
mSssen, so auch Gato nicht igno-
lirt werden darf. Thun »e es
dNinoch, was bestimmen sie für
(kfiade zu dieser laconsequenz? —
oua, Gerippe. Quint. Ipr. 24: filt'
rumqtt» illat arlti nimiae lubtiti-
latü affeetaiiorte frangunt alque
concidunl quidqtiid est it.
generoiiui et omrtem luevm in-
geni bibunl et oiia detfgunt ; guae
ut eue et astringi nervit tuu de-
bent, sie corpore operienda tunt.
— sanguinem. 2S3. Im Blute fand
man den Sitz der Lebenskraft, 36.
— tamen, nämlich quamquam cum
Tion imitanlur, was rtietoriach durch
utinam im Haren tur auagedrüclitiBt
61. tOl. quod volunt sc. Atticos
imitari. — horridut, in dessen
Aeuaserem man gewählten Schmnck
rennisat; Gegensatz nilidui. 83.
26S. Hoiat. epp. II 1, \Vl: tic
horridus Ute deßuxit numanu
Saturniui. — aptior, in der eigent-
lichen Bedeutung, was wohl zd-
sammengerügt, verbunden ist. orat.
70, 233; videme, ut ordine ver-
bonim paulum commutalo . . effi-
ciatar aptum illud, quod fum-it
anlea difßuem ae lOluCum. 71,
73b: apta diiiolBere. 145. — com-
pone - anleponet , paralaktiscb fBr
'si composueris, anlepones'. GatU.
t 8: reeegnotca landem mecum
noelem illamtuperioram: iamin-
teilegee, p. Sulla b : recordare de
cetarit: intellegee, vgl. 295. Spä-
tere verbinden solche Salze dnrch
et, Cicero nie (wohl aber be^nnt
der Nacbsala mit tom oder tum),
65 E. 298. — quati eoagm, vom
sorgfälügen Fügen der Baustäcke
T,Google
46
§ 68—70.
A9 factitaTenint: iam neminem antepones CatODi. nrnari orationem
Graeci piitant, si Terborum inunutatioDibus utantur, quos appel-
lant jQÖnovg, et gententiarum orationisque fortniB, quae vocant
ffX^ftara: dod vensimile est, quam sit in utroque geoere et
18 creber et distinctus Csto. nee vero igDoro nondum esse satis
pobtum huDC oralorem et quaerendiim esse aliquid perfectiue:
[quippe cum itajsit ad nostrorum temporum rationem vetus, ut
nullius scriptum exstet dignum quidem lectione, quod sit anti-
quius]. sed maiore honore in omnibus artibus quam in hac una
dicendi veraatur antiquitas.
70 Quis enim eorum qui baec minora auimadvertnnt dod in-
tellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem ?
entlebnt. (vgl. 23. 33.66. IIS.I or.
77 veröa enim vtrbU qua*i eoag-
mentarmBglegal. de orat. IFI 171
eorapoture tt itruara vtrba tie,
ulnma asper aoittm eoneufnu naiio
htuletu til, ted quodem modo caaff-
ffion/nftu et Itvit. — na - qu.
199. — /acKfiitianmf stets getti»
69. irnmut. or. 92 : verba Anniu-
Uda (aadtM), in qui^tu pro vtrbo
proprio sjibicilur aliitd, quod idem
tignificBt, smnptiim eic re aüqua
eoTUeqvenli. — qtmi und quae auf
die Tolgeaden Subst. altrshtrt. 127 j
46 E. ~ non ven't. ett in unge-
wähnlicher Bedeutung. — [qi^pp'
—ant.\ nicht [ndeoZuaamiDenhiDg
gehörige Wiederholang aus 61 lur
ErläuteruDg von antiquiai. — ted
im* Gegenaitx zu ntc vero igjioro;
ich kenne seine Schwächen wohl:
trotzdem (labe ich ihn so, denn)
es echeiDt mir unbillig, allein im
Redegebiet dem Allerlhnm nicht
iein Bechl werden zu lassen, —
mai. honare, ungewöhnlich statt
■n I». A. wegen des folgenden in
omn, ort., beieichnet die Art und
Weise des uertari.
70. tninora. vgl. 3. Eine ober-
flächtiche Kenntoiss der bildenden
Rnnst und ihrer Geschichte gehQrte
schon damals aach bei den ROmein
ZOT allgemeinen Bildaa^f, In der
ßhetoiik benntzle man sie gern nm
durch Vergleichung die Eigenthäm-
lichkeilen der Tcrschiedenen SUI-
arten in erlintern. Aach QuintiUan
giebt eine ähnliche vergieidtetide
Uebersicht (Xll tO, Tff.), wobei
er genauere Ansicht verriüi ab
Cicero. — Canaeliut von Sicyon,
etwa Ol, 67—73 (512-498), einer
der ersten Bildbauer, Teiche die
Kunst ihrer freien Entwickeluag
entgegenrührten, berühmt besonders
durch die eherne Slilae des Didy-
maischen ApoUo bei Milet. Statt
seiner nennt Quintilian Callon und
Hegetiai als Reprisen tasten der
aeginelischen und illeren attischen
Schale. — tiniYiirt, /ufieia-^ai,
nachbildend darstellen. — varita»
bezeichnet nicht bloss natnrgemässe
Treue im Einzelnen, sondern auch
Freiheit nnd Lebentügheit. Zeozii
verlangt bei Cicero (de inv. [I 1, 3)
die schGnslen Jungfrauen als Mo-
delle zn einem Gemälde der Helena,
ut mutitm in timulaorum ew imf-
mali exemplo (Modeil) verilai
Irantferatur. Diese verilss er-
reichten nach Quintiltan erst Praxi-
teles und Lysippos; bei Callistrstns
(staL 2) heisst Scopas Srjfuov^yot
älri&eiat. vgl, 116. Das Frage-
zeichen ist hinter evn'AiJnn n. nicht
hinter mfont gesetzt, weil das leiste
Glied pulekriora - perfeota wegen
ul mihi qu. videri tolent nicht
mehr von quit-aon tnlellegit ab-
T,Google
BRUTUS. S "">■
47
Calamidis dura illa quidem , sed tarnen molliora quam Canachi ;
uondutn Hyronis satis ad Teritatem adducta, iam tarnen quae non
dubites pulchra dicere; pulchriora etiam Polycliti et iam plane
perfecta, ut mihi quidem videri solent. similis in pictura ratio
eet; in qua Zeuxjn et P«lygnotum et Timanthem et eorum, qui
HOB sunt usi plus quam quattuor coloribus, formas et lineamenta
hingig a
a kam). — Calamü Ol.
. _. ._80— 410) bereitete die
Penode der voUendetea Kunst vor.
Quint. : iam mirna n'gida Calamit
feeit. Mit ihm veigTeicht Dionys
TOn Ualicarnass (de Isoer. 3) den
LTSias i^s XexTorrjtm Svetta, »al
iti* Xfli^trot. — Myron aas Elen-
Itiene, ilterer Zeitgenosse des Pbi-
dias und Polycletas, Erzgiesser,
wird sonst seioer grossen Natm*-
irabrheit wegen gerühmt; msQ be-
wanderte die Kunst und Lebendig-
keit, mit welcher er die köhnsten
KSrperstellungeD wiedergab, aber
er hatte dabei noch dne gewisse
Härte und vernachtäsaigte den Ge-
Biehlssnsdnick. Berühmt sind sein
IKskoswerfer und die Kuh. — Po-
luclifiit (IIoi.ixXenos) von Argas,
Ihätig um Ol. 89 (424), mit Phi-
dias als Vollender der Knnst ange-
sehen (296). Dass Cicero diesen
hier nicht erwähnt, wohl aber 228.
2&7 u. sonst sehr oft , liegt nach
0. Jahn darin, 'daas Phidias
meistens coloesale Götterbilder und
TempelscutptnreD gemacht hatte,
nnd sich von seinen Werken daher
wenige in Rom befanden, während
PolycIetDS dort Veicber vertreten,
also *Dch naher bekannt war. Dann
aber entsprach auch der ruhige Elrnst
nnd die stille GrBsse des Phidias
wenioer dem Geschmack der Römer
als die im Vergleich mit jenem
mehr annntbige Schönheit des
Polycletna. Qmntil.: diligtntia ae
daeor in Poiyeleto mpra ceterai,
evi quamqttam a pleritque tri-
httitur palma, tarnen deeiia pon-
diu putanl. nam ut kumanae
forma« dteorem addideril lupra
verum, ita non txplmife dtorum
auetoritalem videUa'. Da aber
hier nicht eine vollständige Ent-
wiekelungsgeschichte der Kunst
gegeben sondern bloss erwiesen
werden soll, dass die antiquUai
in hohem Ansehen steht, so braucht
die Stufe der absointen Vollendung
— und als vollkommenes Ideal er-
scheint sonst Phidias,' wie Pideiit
bemeikl, immer bei Cicero — hier
nicht erwühnt zu werden ; dass sie
es nicht sein soll, darauf scheint
ut mihi g. vid. t. neben iam pl.
p«rf. xa deuten. — piclura. Cicero
hat die Maler weder glücklich g«-
wiblt noch gut geordnet. Es fehlt
z. B. Parrhasioa. — Xeuxii ans
tieraclea, seit Ol. 89 (424) thätig,
der ionischen Schule angehörig,
welche durch Genrebilder mit echt
malerischer Farben'wirknng und An-
mulh sinnlicher SchSnheit berühmt
war. Er durfte nicht erwähnt
werden vor Pulygnötiu von Tha-
908, bald nach den Perserkriegen
thätig, Begründer der attischen
Schote; er war durch seine grossen
Wandgemälde in AÜien nnd Delphi
berühmt; die Groasartigkeit nnd der
Ernst seiner Gomposition und Zeich-
nung (die Behandlung der Farben
war ganz einfach ohne künst-
liches Licht- und Schattengeben)
machen ihn zu einer der bedeu-
tendsten Erscheinungen in der grie-
chischen Knnstgeechichle. — Ti-
mantfiti aus Sikyon , etwa Ol. 95
(400), als geistreicher Maler be-
rühmt, besonders durch sein Opfer
der Ipbigenia. — quattuor cohr.,
nach HimuB (XXXV T, 32, 9 50)
ex aibit MeUnum, e lilaeeit Aiii-
ctan, ex rubrit Sinopit Pontie*,
ein nigrit atramenlum ; nach Plu-
T,Google'
48
BRUTUS, g 70—72.
laudamtiB; at in A^tiOae Nicomacho Protogene Apelle iam per-
lt fecta sunt omnia. et uescio an reliquis in rebus omnibus idem
ereniat: nihil est enim simul et inventum et perfectum; nee
dubitari debet quin fuerint ante Bomerum poetae; quod ex eis
carminibus inteUegi potest, quae apu^iUum et in Phaeacum et
in Procorum epulis canuntur. quid ? nostri veteres versus ubi
suut?
quos olim Fauui vatesque canebaut,
cum neque Musarum scopulos * * *
nee doclis Jictis Studiosus quisquam erat ante bunc
ait ipse de se , nee mentitur in gloriaudo : sie enim sese res ba-
bet. nam et Odyssia Latina est sie tamquam opus aliquod
Daedali et Livianae fabulae nun satis dignae , quae iterum legan-
72 tur. atqui bic Livius primus fabulam C. Claudio Caeci fllio et
Urch |d« der. orac. 47) Sxf^, m-
vcoTiit, /lekav, fttjXiäs. Tgl. or. 169.
— form. Dion, Hil. de Igieo. 4:
fuxai pev siQyaa/Aivai älitköis xal
&voBfi£av iv tdis ^lyuaatv ^^ovaat
TlOiJttXiav, axotßsis Se Talff ypaft-
fitüs xai TtoXv TO XOC"'' ^ lav-
ToiB i'ffniaat. — ■ Aetion, 'Airloiv,
um Ol. 107 (352), auch sonst als
ausgezeichnet geaanDt, besonders
dnrcti die VermähloDg Alexanders
mit Roiane bekannt. — JVicoma-
chui, susSikyon and der slkyoni-
Bchen Schnle angehörig, berühmt
als SchDellmaler, nngeflhr um die-
selbe Zeit. — Prologsnet tod Rho-
dus, durch Fleiss und So^alt aus-
Seieichnet — berühmt war sein
alysoe, der Heros von Rhodos
— Zeitgenosse des ApetUt aas
Kolophon, des Rarsei der Alten,
der durch AnmuLh and Grazie alleu
überlegen, Liebliag Alexanders des
Grossen war. Bekannt ist seine
Neigung za allegoHicher Malerei.
71. P/iaaaeum, von Demodokos,
proc, von Phemios. — quoi.
Worte des Ennius (Ol. 171) weichen
vorausging, was 76 angerührt wird:
leripitre alii rem vortibiu. Zur
Ertfiuteiung sagt Varra de liag. Lat.
VII 32: Fauni dei LaUnorum,
ila ut Faunut et Faurta tit; ho*
vertibut, quot voeanl Satumiot,
in lilvttlribtti loci* Iraditum »tt
loUloi fari fittura, a quo fando
Siatnoi dietoi. — vatei ist der
eigentlich rSmische Ausdruck für
den Dichter, dei dann tar dem
griechischen poela in Vergessen-
heit gerieth, spSter aber wieder
SU Ehren kam. — Miuarum teo-
puli scheint den Bei^ zn bezeich-
nen, auF welchem die Mnsen vei-
weilen, Helicon oder Parnaas, wo
sie den Dichter in ihre Gesellschaft
aurnehmen. Vgl. Prapert. III 30,
27: illie aipiciei scopulii Aaerere
lororet et canere antiqvi dulcia
fwta lovU. (matatgue lanermt er-
gänit Bergk). — itie ret, ita ta
rat /labet 192. 'rea tarnen sie le
habet 149. eie enim rat teta habet
de Ol. II 33. rat (ii tie habet leg.
136. nuno se res sie habet aäAtt,
U 22, 1. — n'c dem gesagten ent-
sprechend. — Odytsla Latina des
Livius Andrauicus in MturDischem
Veramass. — Daedalus, der erste
mythiscbe bildende Künstler , der
sn Anrang alter Eunsleal wickeln Dg
steht. Seine Werke wurden daher
nur aus geschichiiichem Interesse
beachtet, nicht wegen ihres Kunst-
wetthes an weh.
T,Google
BBUTÜS. i 72-74.
49
H. Tu'lano coasulibus docuit, anno ipso ante quam natus est
Enaius, post Romam condJtam autem quartodecumn et quin-
geutesunio , ut bic ait, quem uos sequimur. est enim^inter scri-
ptores de numero annorum controTersia. Aucius autem a Q. Ha-
xumo quintum conaule caplum Tarento scripsit Livium , annig
XXX post quam eum fabulam docuisse et Atticus scribit et nos
in antiquis commentanis invenimus, docuisse autem fabulam au- 13
Dis post II, C. Coruelio Q. Minucio consulibus, ludis luventaüs,
quos Salinator SeneDsi proelio voTerat. in quo tantus error Acci
fuit, ut bis consulibus sxxx anuos natus Ennius fuerit : cui si ae-
qualis fuerit Livina, minor fuit aliquante is, qui primus fabulam
dedit, quam ei, qui multas docuerant ante hos consnlee, et Plan-
tus et Naevius. haec « minus apta videntur huic sermoni, Brüte, ^^
Attico assigna, qui me iDflammavit studio illnstrium boininuro
72. doeere, SiSäeKttv, vom Dich-
ter, der den Chor und die Schiu-
spieler einfibt, uod dsDD mit ihnen
Bcio Drama aaffQhit. 78. 229. —
hie, nhnlich Attiem. — Aeeivt,
der berühmte Indische Dichter
(107. 229), hatte weuigsUns 9
Bücher didatcalioa in «otadischra
Versen (frei behandelten ionici a
maiore) geschrieben, die über die
dramatische Poesie und ihre Ge-
achiehte handelten. Ha Irrthom des
Äccloa war wohl daher entgtanden,
dam er die BlroberangTarentg Aattb
Fabina Haximog 545 (209) mit der
früheren 482 (272) verwechselte,
and daas et ein im J. E57 (197)
bei dem Feat der loTentss aufge-
fQhrles Drama des Uvios fär sein
erstes hielt Cicero macht nun zur
meriunm, die dirsus hervorgehen
wfirden. 1. Es itud nrknndlich
(est, dus Livins in J. 514 (240)
schon in Rom aoTgeführt hatte, 30
Jahr ehe ihn Accins nach Born
kommen liesi. 2. Im J. 557 (197),
wo Livins, der erste rOnÜsche Drt-
matiher, das erste Drama auT die
Bühne gebracht haben aollle, war
fimins bereits 42 Jahr alt, der
notorisch jünger war, nnd PlantoB
und Naevins (zn 60), von deaea
Bniliu. 4. AuS.
dassellK gilt, hatten schon metirere
abgeführt; Verr. IV S2: tignum
ptäeherrimum Carlhagine eapttan.
Caesar b. civ. I 34, 1 : quenx pau'
eü attta ditbvt Corfinio captum
ipie dimiterat. — anL eomm. 60.
73. Seneiui. M. Livius Salinator
schlug im J. 547 (207) Basdinbal
In der Nähe Ton Sena Galtica am
MeUarus. Nach Liv. 36, 36, 5 da-
gegen hatte S. der luvenlas (Hebe)
in jener Schlacht einen Tempel ge-
lobt, dessen Dedication 16 J. spi-
ter 191 mit feierlichen Spielen
Bjatlfand. Zugleich berichtet Ut.
aas demselben J.: ludl ob dtdiea-
fionem aedü MalrU Magna» faeti,
fiHU prim ot leamieoi fUUit
AntiOM falariui ettauetor, M^a-
Utia appellaloi, wihrend nach Gic.
solche schon 197 stattgefunden
bitten. An die im Anfang jedes
Jahres stattfindenden Opfer an die
laTentaa ist hier nicht in denken.
Das «ate Stück des Naevins wurde
235 aufgeführt — ut, nt potlos. —
eui.- der regelmisaige Aosdmck
nähme, fiiil die sieh darans er-
gebende nothwendige Folge. —
dedit. TerentEnn.proI.9:<iJ«mJir«-
naadri natma nutu nuptr deÜL
T,Google
50 BBÜTDS. § 7i-77.
aetates et tempora persequendi. ego vero, isquit Brutu* el de-
lector iata quasi noUtione temporum et ad id quod iastibtisti,
oratorum genera distinguere aetatibus, istain diligeotiam eeae
76 ecconnBodatain pnto, rect«, inquam, Brüte, in(«Uegis. atque
atinam exstareat illa carmina, quae muhis eaeclie ante sum
aetatem in epulis esse cantitata a siogulis GOUTiris de clarorum
virorum laudibus , in OriginibiiB scriptum reliquit Cato 1 nam
Naevi, Dlins qiuna in ¥«tibus et Pauuis adnumerat Ennias, 3)el'
76 latn Ponicum quasi Hyronis opus ddeclat. sit Enniss saue, at
«st certe, perfectior; qui si illum, ut simulat, contemHeret, nou
.omaia bella persequens primom iilud Puaicum acerrumum bel-
lum reliquisset. sed ipse dicit, curid faciat. 'scripsere', iuquit,
'dii rem vornbus' — et luculente quidem scripserunt , eüamsi
minus quam tu polite. uec rero tibi aliter videri d^et, qui a
Naevio vel sumpsisti multa, si fateris, vel, si negas, surripuisti.
77 Cum hoc Catone grandiores natu fuerunt C. Flaminius C.
Varro Q, Maxumus Q. HetelluB P. Lentiilus P. Crassus, qui
74. «uati |48), gieichsam Con-
troUe der ZeiUnfibeu. Die Be-
handlang eiocr chronotogischen
Schwierigkeit ist noch keine voll-
ständigfe nolatio temporum.
76. carmiHa. Tasc. IV 3: gra-
vürumuM auelor in Originibiu
dixit Cato morem apud maiorat
hwne tpaUriati ftiiue, ut daineept
qui aecubareal canerwnt ad tiöiam
elarorum utrsram üntthi atque
virbUei. Vsrro de vit» P. R, IIb.
.11 (bei Non. Bssa voce): in eon-
vH>iü pueri moiUlti ut vaniarant
eamüna antiqun, in quibuä laudsi
erani maiorum, et atia (Hg.
irocken = ohne BegEdtuag) voce
et cum tibieina. — inec/ff, Hen-
gdienalter. — illau. Ca. Nae-
vius hatte in Beineni epiecben Ge-
dicht beBonders den ereten puni-
schen Krieg ausfährlich behoadelt.
Es war im nalioDalen VernnaiM,
dem Balnraischen, gegchrieberi. En-
nina, der dnrch Einfühmag des
Hcxamelers die episcbe Poesie erst
begründet zn haben glanbte, sprsch
von seinem Voi^änger deslwlb vet-
ikhtlicher als Cicero fDr richtig hilt.
— admtmeral. vgl. 57, 207. p.
Rose. Am. 89 : ego forntmt proplar
muUiludiJtem patronomm in grege
adnwitertr. Övid. trist, V, 4, 20:
adut le quoqu» in axemplit adttu-
merare tolet. her. 10, 330: quar-
tut in exemplit admanerabor ego.
— Myron. 70. -^'
76. reliquUttt. 165. Ennias hatte
in SMoen annalea den ersten pn-
nisdien Krieg seltr knre beluo-
delt.
77. hoc denl«! an, data der
eigeoilietie Gegenstand des Vor-
trags wieder anfgenommen wird.
— C. Flaminiut, Q. Mamtmat, Q.
Metetbu sind 57 schon erwBhnt.
— C. Tsranciu» P'orro verlor als
Gonsnl dieSchladtt beiC*DiweS3S
(216). — P. ComeUut Lentulus
Caudinut der Zeit nach wohl nfltit
der COS. 51S (236), sondern 4«
Legat des Scipio &U (210), einer
der tO Gesandten an Philipp v«a
IHacedonien 55« (Idg). Liv. 26, 4S,
9 f. — P. Licinitu Cratmu Dltmt,
ponlirei maiimas, cos. 5M (2M).
Liv. 30, 1, 5 facunditttmu kmie-
batur, leu eauta ormda, «au in
imatu aut ad populum tuadatH
ae dütuadmidi heut uief; ivru
T,Goo(^le
BRUTDS. § 71—79.
eiüB, 18 qni hunc minorem ^-"^-^
i corpore valuisset, in prii
Scipionem a Paul<i adoptavit
babituB esset disertuB; indicant cum oratiunculae tum htstoria
qmtedimi Graeca, scripta dolcissume. numeroque eodem fuJt ,
Sex. Ädius, iuris quidem civilis omnium peritissumus, sed etiam
ad dicendum paratus. de minoribus autem C, Sulpicius Gallus,
qni mkxume omnium uobilium Graecie litteris studuit; isque et
oratorum in numero est habitus et fuit reliquis rebus ornatus
atque elegans. tarn enim erat unctior quaedam spleadidiorque
coDBuetudo loquendi; uam hoc praetore ludos ApoUini facienle
cum Tbyesteu fabulam docuisset, Q. Harcio Cu. Serrilio consu*
übus, mortem obiit Ennius. erat isdem temporibus Ti. Gracchus 79
coa. 5SS (166). Memini, erzählt
Scipio bei Cicero (de re p. I 23),
TRe adnoduM advletevnttilo , cum
pater in Maeadonia eomul Mtet
et eaemiu in caslrü, perlurbari
exercibtm mulnern religione et
melu , quod lejtna nocle tubilo
eandms etplena htna defecitttl,
tum Ute (Sulpicius Gallo«) kaud
dubilavitpoiiridiepalamincailrit
doeert nuUum eae prodigium, id-
pteeitumfaetltmtueetcerlis tem-
poribut lemper futurum, cum tot
ita lofatui fuitiel, vi lunam tiio
lumine non pomi allingere. Plin.
h. u. I[ t2 (9) § 53: raUonem de-
factia {luaae) primui Romani ge-
nerit in votgum eafulit Sulpidiu
Gallut, qtii eomul cum M. Mar-
callo fuit, led tum tribunut mili-
tum,tollieitudine exereitu tiberalo,
pridie quam Pernu* rem lupa-
ralut a Paulo eit, in eöntionem
ab imperatore produetut ad prae-
dieendam eclipiin, mosr et compo-
lito volumine. Dies gebort zd den
religuae ret. — unelior. Der Ge-
brauch der Salbeo war fremderLuxus.
Die Wirkung der Salben ist iplendor
undni"(or(239). — Dit: iudiJpolH-
naret, seil 542 (212) mit aceniscbeD
Spielen gefeiert, wurden vom Prae-
tor gehalten. — cou, im J. SSÜ
(169). Ennina starb 70 Jahr alt.
79. Graeehut, coa. 577 (177) n.
591 (163); Censor 585 (169), Tatet
pontifieii perilitntfnui. — iptum
qnoqne. — nonin/: 9DE. 101. lOS.
B.16S. — . Atme, deraoa zeillich aiher
Steht deor.11270. — /Ifiai.CatoSÖ:
Cm /W( imbecitbaP.Africani fi-
! quam tenui aut nuUa potiut
valeludinet quadniilafuiuet, al-
lerum ilte extiitiiiet lumen civila-
Ul. ad paiemam enim magnitudi-
nem animi doetrina uberior accei-
ierat. Vellei. 1, 10, 3: P. Scipioni,
P.Afrieani fiHo, nihil ex palema
maiestate praeter speciam nominit
vigoremque eloquentiae retinenti.
— Graaea. 61 Graece. Tiisc. V
112: Cn. Aufidiut . . Graeeam
leribebat hiiloriam.
78. nmn. aodem ohne (n 'von der-
selben Art'. 94. — Sex. JeHut Caiiu,
CDS. 556 (198) Grnaor 1 84, verfssate
Jnristiache Schriften. Pomponius de
orig. inria 38 : exitat illiut Über,
qni interibitur tripartita, qvi liber
velut ineunabvla iurit conlinel. —
ted etiam, wo man etwa idemque
erwartet Ütle. quidem hebt iurii
eiv. per. hervor, und ersetzt so
einlgemaaaen daa fehlende non lo-
btm, AelluB war so ausgezeichnet
in der Bechlaknnde, dass man hfitte
gUnben tollen, alle seine Leistnngs-
fiihlgkeit gehe in ihr auf. 166 E.
— de (wie 83 de mulHi, oft hämo
de plebe n. i.) minoribue «c. cum
hoe Colone fuit, entsprechend p. 50
Z. 2 r. Q. — C. Sulpieiui Gallui,
D,o,i,7.<iT,Google ■
52
BßüTOS. S 79-
P. F., qui bis codsuI et censor fuittCuius^est oratio Graeca anml
BhodioB; quem civem cum grävem liim ebaiti eloquentem coD'
stat fuisse. P. etiam Scipionem Nasicam , qui est Corculum ap-
pellatus, qui item bis consul et censor fuit, habitum eloquentem
aiunt, illiuB qui sacra acceperit filivm ; dicunt etiam L. Lentuluin,
qui cum C. Figulo consul fuit. Q. Nobillorem M. V. iam patiio
instituto deditum studio litterarum — qui etiam Q. Ennium, qui
cum patre eius in Äetolia militaverat, ciritate donavit, cum uirir
coloniam deduxisset — et T. Annium Luscum, buius Q. FuM
80 coUegam , non indisertum dicunt fuisse; atque etiam L. Paullus,
Africani pater, personam principis civis facile dicendo tuebatur.
et Tero etiam tum Catone vivo, qui annos quinque et octoginta
natus e^cessit e vita , cum quidem eo ipso anno contra Ser. Gal-
bam ad populum summa contentione diiisset, quam etiam ora-
l^tionem scriptam reliquit, — sed vivo Catone minores natu multi
uno tempore oratores flomenint. nam et A. Albinus, is qui
Graece Bcripsit hiBtoriam, qui consul cum L. Lucullo fuit, et litte-
ätt beideo Gncchen, Beueger der
Celtiberer and Sardea. Vgl. de or.
I 3S. — einem gehSrte eisenÜicb
nur in gtavem (95 A.), ist aber viel-
teicht so vorBUSgMtelltand auf beide
Begriße bezogen, u)u den Gleich-
klans c. gravem civem hier zu
meiden. - Seipio, cos. 592 (162)
und G99 (15S): Censor 595 (159).
Er schrieb über den Krieg mitPer-
seus, an welchem er Theil nahm.
213. — laora. In Folge einer Pest
wurde im J. 550 (201) auf BefeM
des Orakels das Bild der magna
materldaeavoa Pessinns nach Rom
gebracht und von P. Gornelins Sei-
pio, der ßi den besten Mann erklärt
wurde, feierlich empfangen. — ae-
eeperit lo 6. Lit. 29, 14, 10: F.
Comeliut cum omaibiu malronii
Oitiam ire ivtiua obviam deae,
iiqtie Bom de nave aceipere et
in lerram elatam tradere ferendam
matronü. — L. ComeliUM Lenlului
Luput, coa. 598 (156). — palre.
M. Fnivins Nobilior, cos. 565 (1S9),
führte den Krieg in AetoUen, wohin
ihn Eanius begleitete, der später
seine Thaten feierte. Er Iriamphirte
S6T (IS7), brachte viele Knnst-
schätze nach Bom und erbauete ein
Heiligtbom der Musen (Cic. p. Archia
27). Aach stellte er fast! aus nnd
erläuterte sie in einer gelehrten
Schrift. — coloniam ded, Potentia
(in Picenum) und Pisanrum (Jm Gal-
licus Bger) im J. 570 (1S4). Denen
welche die Golonie ded ucirten wurde
mitunter gestattet nach eigenei
Wahl einige unter die coloni anf-
zu nehmen; dies Recht benutzte
Fulvius la Gunsten des Enniua. —
Luteum, cos. 601 (153). — i"n-
ditertum für den plur., 42.
60. L. Aemiliut Paullai, cos.
572 (1S2) nnd 5S6 (]6S), der Be-
sieger des Perseua von Hacedonieo.
— peraonam. ]65. — prine. eil).
nat. deor. II 168 le et principtm ci-
vem et ponlißcem esia cogitat. —
exeeiiit im J. 605 (149). 61. —
quidem gehSrt zum ganzen Satz:
'man denke!' — Galbam. 89.
81. ted weist auf das frühae
Catone vivo zurück; der Wechsel
in der WortsleUaug ist dabei fast
Begel. 64. 117 m. — Graece, wie
damals auch andere BQmei schrie-
ben (77), was ihm den Tadel Ca-
tos zuzog. — cot. im J. 603 (151).
T,Google
BBOTUS. § 8
53
ratus et disertus fuit; et tenuit cam hoc locum quendam etiam
Ser. FuItius et naa Ser. Fabius Pictor, et iuris et litterarum et
antiquitatis bene peritus; Quinlusque Fabius Lab eo fuit ornatus
eisdem fere laudibus. nam Q. Metellus, is cuius quattuor filü
consulares fuerimt, in primis est babitus eloqneas, qui pro
L. Cotta dixit accusante Africano: cuius et aliae sunt oratioues
et contra Ti.. Gracchum exposita in C. Fanni annalibus. tum ffi
ipse L. Cotta Teterator babitus ; sed C. Laelius et P. Africanus in
primis eloquentes, qnorum exstant orationes, ex quibus existu-
mari de ingeuiis oratonim potest. sed inter hos aetate pauium
eis antecedens sine controversia Ser. Galba eloquentia praestitit;
et nimirum is princeps ex Latinis illa oratonim proprio et quasi .
legituma opera tractavit, ut egrederetur a proposito ornandi causa,
ut delectaret animos , ut permoveret, ut augeret rem, ut misera-
tionibns, ut communibus locis uteretur. sed nescio quo modo,
huius [quem constat eloquentia praestitisse] exiliores orationes
Buntetredolentes magis autiquitatemquamautLaeli autScipionis
aut etiam ipsius Catonis, itaque exaruerunt, vis iam ut appareant.
aliaa . . et, 122in. — Fanni. 101.
82. veteralor. ns. 238. 261.—
C. Laeliui Sapient , der Frennd
des jüngeren Scipio, cos. 614 (140).
— Africanja, geb. 569 (18S), cos. ,
607 {]4T) und 620 (134), Geosor
612 (142), ennordel 625 (129). —
exiitum. 92. — ingeit. oral, ihr
Tal«nt als Redner. — Galba S9.
— praäl., de or. I 40 divinus
homo in dicendo. — anleeaäere
zeilUch wird ausser mit dem acc.
auch mit dem dat. nicht selten ver-
— Fuloita, COS. 619 (135). —
Pictor, Ton dessen Schriften nichta
Näheres bekannt ist, zu unterschei-
den von dem Anoalisten Q. Fabius
Pictor. — Laben, cos. 571 (183),
wird auch als Dichter und Frennd
des Terentius genannt. — nam,
48. — Meleliut Maeedonicut, cos.
611 (143), starb 639 (1I&). 212.
Vell. I 11, 7: mortui eiui lectum
pro roitrii lUitulerunl quattuor
ßlii, unEM coTUularis et cemoriiu,
alter contulari», terüia contul,
quartia candidalui cojuuialus,
quem honorem adepliii eil. con-
miaret Puenmt also allgemein 'es
bis zu GonsuiareD gebracht haben'.
— L. Cotta war von Scipio (poI^
eaqaam bit comut et cmuor
fiürat, div. in Caec. 69) rcpelun-
damm angeklagt nnd, obwohl schul-
dig, riMgespiochen; später wurde
er ConsQl im J. 635 (119). — Ti.
Gr., sein Aciiergesetz 621 (133). —
expotita, ihrem Inhalt nnd Ent-
wicicetunpgaag nach aufgeaom-
men, wie Gato Reden In seine Ori-
gines aufnahm 1 in retiulil 89. —
txpotita elf die Handschrift, viel-
leicht aua txpotita «a Tcrderbt. »l
bunden. — princepa mit lä
deren Verbum als esse, haben', iudi-
cari u. i. verbunden bezieht sich
nur auf die Zelt. Gegen die Ver-
bindung princepi et qu. tegit. operä
spricht die Zusammenstellung mit
propria ; es ist opera wohl ntr. pl. :
200g-E.2eim.— i»ii weist auf^lie
folgeaden Sätze mit ut hin. — egre-
derelur. Quiat. IV 3, 12: kane
partem aaqixßaaw vocanl Graeei,
Latini egreimm vel egrestionem.
~- netcio quo modo steht ausser-
lialb der Constrnctioo. — [q. c.
eloq. praeitititie] Glosse aus sint
controvtru'a eloq. praeililit. —
oratione: 295. — ita exaruerunt.
T,Goo(^le
bi
BRUTUS. $ 83--8&.
g3 he ipnos Laeli et Scipionis iagenio quamqnam ea est foim,
ot plurumum tribuatur smbobus, dicendi tarnen laus est in LaeÜo
iUusIrior. at oratio Laeli de collegiis dod melior quam de mul-
lis quam voles ScipioDis; non quo illa Laeli quicquuD sit dul-
uus, aut qno de religione dici possit augnstius; sed malto tarnen
Tetustior et faorridior iUe quam Scipio et, cnm siut in dieendo
Tariae Tolunlates , delectari mihi magis antiquitate videtur et lu-
St beiiter vn'bis etiam nti paulo magig priscis Laelius. sed est mos
hominum , ut noliut enndem pinribus rebus eicellere. nam al
ex bellica laude aspinire ad Afiricanum nemo polest, in qua ipta
egregtum ViriStfai hello reperimus fuisse Laelium: sie ingeni lit-
teranim eloquentiae sapientiae denique, etsi ntriqne primas,
priores tarnen lubenter defenint Laelio. oec mihi ceteronun
iudicio solum ridetur, sed etiam ipsormn inter ipsos cencestu
85 ita tributum fuisse. erat omnino tum mos, ut in reliquis rebus
melior, sie in boc ipso bumanior, ut fadles essent iu suum cai-
22que tribuendo. memoria teneo Smyrnae me ex P. Rutilio Rufo
audisse, cum diceret adulescentulo se accidisge, ut ex senatus
sie h»ben so sehrFnache und Farbe
Terloren, BindsoverlrocknettSnsaBi-
lliengeschrnnipfl, ds9B maa sie gn
nicht mehr steht; ohne Bild: sie
sind so vtrsltel dass kaum jemaad
sie mehr liest u. sie deshalb fast
verecholien sind. Doch ist ferade
Ton Schrift werliea die Wendung
eigeothümlich. Da sonst bei UMr.
entweder ein spedelleres Subject
wie flot 116), /acullai , urbanilat
u. d. oder ein bestimmender Abi.
wie vebataU steht, ist hier von
mehreren tituqut für itaque ver-
mulhet worden, — aix iam epp.,
122 E. — uf steht regelmässig nach
vix (173) und überhanptgerne nach
negativen BegrifTen sowie prope,
pttme, laaium {3S). 273.
83. iptcTU gehört grammalisch
nur zo Laeli u. ist lu Scip. za
erginzen. Vorher wnrde in ihrem
Terhältniss zu Galha nur eine Seite
Ihres Wesens gelegentlich berührt.
— de colltgiit, gegen den Vor-
■chlag des Volkstribunen L. Lici-
nlus CrasBUS im J. 609 (145), statt
der Selbsterfiniung der Priealer-
collegien (16S} Volkswahl eintreten
zu lassen. Laelius war damals Prae-
tor, und durch seinenEinflnss wnrde
der Vorschlag zurückgewiesen. —
illa Laeli. div, in Caec. 36 : cum
omnit adroganUa odiota tti tum
illa ingeni . . motesiiiiuma ; de
or. III 1S4. So stehen beim gen.
nur nie und hie, ersteres zur Be-
zeich nun g des bekannten, letzteres
um auf das eben erwähnte hinzu-
weisen {Tusc. IV 20). — de mul-
Ut, 7B. 125.55. 131. I9B. 181. lB9m.
186. — duleiiu. 295. — horrid.
6%. — volanlaUt Geachmacksrich-
tuDgen. '- Laeliui ist wohl Glosse. .
84. Firiaihui hatte in Lusitanien
einen geßhrlichen Aufstand erregt
und wurde ermordet im J. 614 (140).
Cic. ofi. II 40: C. Laeliui praetor
firiathum fregit et comminuil fe-
reeilalemgue eiui ita repprenil, ut
laeile bellum reliquii iraderet, was
übertrieben ist. — primai 6c.partet.
183. 308. 327. priorei 317 ; zu 241 £.
— Ir. fuiue, 46. 87. 88. 104.
85. Smyrnae im J. 676 (78), als
Cicero nach Bhodus und Kleins»eD
reiste. 315. Rutiliut lebte dort in
der Verbannung. 113. — *a^» «v
T,Google
BRUTUS. § 8
55
coDsulto P. Scipio et D. Brutus, ut opinor, conaules de re atroci
magDaque quaerereBt. nam chu in silva Sila faeta caedes esset
notique bomines iuterfecti inBÜBularetnrque familia, partim etiam
liberi societalis eins, quae piearias de P. Coroelie L. Mummio
ceasoribus redemisset, decreiisM senatttm ut de ea re cognosce-
rent et statuu'eiit coosules. caasam pro publicaws accurate , ut 8i
semper solitus esset, eleganterqu« dixisse Laelium. cum coosules
re audita 'amplius' de consili seBtentia pronuntiarissent, paiu»B
iaterpositig diebus iterum LaeUwn muUo diligenüns meliusque
dixisse, iterumque eodem modo a cousulibus rem esse prolalam.
tum Laelium, imm eum socü d(»num reduxissent egissentque
gratias et ne deJatigaretur oraviasent, locutum esse ita: se, quae
fecisset, bouoris eonun causa studiose accurateque fecisse; sed
se arbitrari, causam illam a Ser. Galba, quod ia iu dicendo arden-
tior acriorque esset, grarius et vehemeutius posse defeodi. ita-
que auctoritate C. Laeli publicaaos causam detulisse ad Galbam;
i05, 3; tn edielo praator hfvihir-
de familia publieanorum, ted ibi
nonomntt lami, ud eorpia quod-
dorn tarvonoR demomlrahir huhu
rei eataa paralum, hoc eil veefi-
gaiii cataa. Digg. L 16, 17, 1;
pubUea veetigaHa inlellegere de~
bemui, ex quitui vteftgal fiicut
eapil, guate ett vtcKgal porba
vel eenalium rerttm, ibm lali'
narum et taetallorum et piearia-
nan. — ceTuoribta im J. 612 (142):
über dag Asyndeton zu 224 r. E.
— eoTutilm; sie wurden beauflngt,
eine Untenncbung eitra ordinem
■niQstellen (copiotcere) und das
Urteil xn sprechen {ilatutre). Digg.
V 1, 2, 6: praeter debet eauia
eagnila efaluere. Ihnen m Seite
»tand ein comilittm tod Bechta>
kimdigea, welches uach erfolgter
Abstinunnag Min Gatacbten (»n-
Untia) abgab, nach welchem dei
Torsitiende MagiBtrat den Aus-
sprach that {prommliare).
86. 'amplitu' erklärte der Tof-
gitzeade, wenn die Richter 'nen
Uquet' gespiocbeu batlen, and eine
Deae Veriiandlmtg nüthig war. —
hoturit Mrwn coKra, aus AchtiiBf ,
petsfialicher RAckaiebt für «c. —
e» audivi oum dieerel 305. de or.
11 144. ISS. — coli, im J. BIS
{138); IQ 107. — Sila an Beig-
wald in Brattien, wo l>eaonders
das berfihmte bruttiscbe Pech ge-
wonnen wurde. StraboVI p. 26t:
w/tto*' t^ Bfwniav, ov Siiav
italevatv, liSavSföi it itai n!v-
ieoi, jO^MK htxoMoiiiotv median'.
Smu. Hai. fr. AmJ)T. XX 5 f. (16):
^ia /lear^ iarivvhjs eis eixoSo/me
T« Koi fcniTTijyias nai xävtai SXXiff
xtevaaiatifir ev&izov . .tjSi rtiiÄrnj
xaiTCurrÖTTi mmni^ehai Mal jtofr
ifft Ttaaäv bis ia/itv ^/iiis sum-
hnifiivvv Bpnxiav n^TTav,
ifi utyaiac o räv 'Pttpalanf Si,
tm&' Stcaa%ov ivtamhv tu :
ie äberiiaupt d
Terpachtet an Staatsp&chter {publi-
«dt^, mdatens ans den ffitterp,
welche zn einer loeittai fQr die
Pachtung {reiimert) znsammen-
traten. Sie Sclaven, weicht sie Tür
d«i Zweck ihrer Pachtnng hielten,
bildeteo ihre familia. Sigg. L 16,
T,Google
56
BBDTOS. § S7. es.
87 iUam autem , quod ei viro succedendum esset , verecunde et d«-
bitanter recepisse. aßum quasi comperendiDatas medium dien
fuisse , quem totum Galbam in cousideranda causa compouenda-
que posuisse ; et cum cogoitionis dies esset et ipse Rutilius ro-
gatu sociorum domum ad Galbam mane venisset, ut eum admo-
neret et ad dicendi tempus adduceret, usque illum, quoad ei nun*
tiatum esset cousules desceudisse, omuibus exclusis commenta-
tum in quadam testudine cum servia litteratis fuisse, quorum
alii aliud dictare eodem tempore solttus esset, iaterim cum
esset ei nuntiatum tempus esse, eiisse in aedes eo colore et eis
S8 oculis, ut egisse causam, non commentatum putares. addebat
etiam, idque ad rem pertinere putabat, scriptores illos male mul-
catos exisse cum Galba; es quo significabat, illum oon in ageudo
solum, sed etiam in meditaudo vebementem atque incensum
fuisse. quidmulta? magna exspectatione plurumis audientibus,
coram ipso Laelio sie illam causam, tanta vi tantaque gravitate
dixisse Galbam, ut oulla fere pars orationis silentio praeteriretur.
itaque mullis querellis multaque misenitione adbibita socios om-
handlung als die entscheidende
SchlassTerhandiong ansehen. —
tuque — quoad, die ganze Zeit hin-
doich bis . . ad fam. XU 19, 3; mihi
guidem utque curat erit qaid agat,
dum quid egerii iciero. — deieen'
ttüte, nimiich in forum, das in
der Niederang lag. — aommenlari
begreift die geistige Thäügiceit,
durch welche der gesamrate Stoff
für die rednerische Darstellung Tor-
bereitet wild, dies geschehe durch
Nachdenken und Ueberlegung, oder
Aufachreiben von Notizen, Ent-
werfen der Disposition, Äusfähning
einzelner Th eile dbw.j ebenso eom-
menlaiio (165), iiotnBienlariiu(i6i).
Uitudo. Varro de ling. Lat V
ardentior, ansichcrc Bessemng für
das hat. adortor oder adhorlor.
87. rscap. 155. 207. de or. U
101 : nonnulH caiuai dieunt incog-
nitat. in quo ett ilia quidam
magna offentio vtl neglegaatiae,
nuctplü raöut (auf eigene flaad),
v«l perfidiae, reeepüt (auf Bitt«)
IL mit Verpflichtung). — eompe-
rendinalut. Dorch die lex Servilia
des G. Serviliua Gianda (224 m.),
war bestimmt, dass nach der Ver-
theidignng der drittnäcbste (Ge-
richts-) Tag festgesetat wurde zur
xwriten Verhandlung, so dass es
also nicht mehr in der Wahl der
Bichler stand, ob sie 'ampliut' aus-
sprechen wollten oder nicht; die
zweite Verhandlung musste statt-
finden u. dann der Spruch erfolgen.
DiescB Verfabren biess eomperen-
dinalio. Cic. Verr. 1 § 26: Glaueia
primut lulil, ut oomp»rendinara-
twreut; anlea veliudieari primo
polerat val 'ampliut' pronuntiari.
Eine dgentliche comperendinatio
gab es also damals noch nicht
iquaiiiS), aber Galba musste nach
iweimaligem Anbchob seine Ver-
161:
loeui li nuthu relichu erat, ttüt
dioo qui eitel, dicebatur teiludo
ab lettudiniä tifnitituditit , ul ett
in praelorio in catlrii. — aadtt,
die Vordeniume.
88. tignificabaf, ganz eigentlich
Mignitm faeiebal, er schloss. 112.
T,Goo(^lc
BBDTUS. S 89. 90.
57
nibus adprobantibufl illa die quaestione liberatos esae. es bae ^
Raüli narratioue suspicari licet, cum duae suminae sint in ora-
tore laudes, una subtiliter disjUitaDdi ad docendum, altera gnvi-
ter agendi ad animog audientiut» permoTendos , multoque plu»
proflciat is, qui inflamtnet iudicem, quam iile, qui doceat: ele-
gantiam iu Laelio , Tim in Galba fuisse. quae quidmi vis tum
maxume cognita est, cum Lusitanis a Ser. Galba praetore contra
interpositam , ut existumabatur , fidem interfectis, L. Libone tri-
buno plebifl populum incitante et rogationem in Galbam privi-
legi similem ferente, summa senectute, ut ante dixi, M. Cato le-
gem suadens in Galbam multa dixit; quam orationem inOrigines
suas rettultt paucis antequam mortuns est diebns an mensibus.
lum igitur nihil recusans Galba pro sese, populi flomani fidem W
implorane cum auos pueros tum C. Galli etiam ölium Qeas com-
mendabat, cuius orbitas et fletus mire miserabilis fnit propter
recentem memoriam darissumi patris. 'isqne se tum eripuit
äamma, propter pueros misericordia populi commota', sicut
ad Att. XVI 7, 5: aliud non
habto, quod ax aii a U vtrbU
tigrti/ieari ptttam. — Hlentio. Vgl.
164 E.
69. GaUd cos. 610 (144) kimpH«
als Praetor im Jahr 603 (151) un-
glficklich gegen die Lusitauer und
tfidtete oder verkaufte mit einem
BchlDiiliclien Treubrucli die, welche
sich ihm ergeben hatteo. 80. —
Irib. im J. 605 (149). Liv. perioch.
49: CHiB L. Scribomia tr. pl. ro~
galionem promuigauel, ut Lun-
tani, qui in fidem populi Ramani
dtditi a Ser. Galba in Galliam
vtttitient, in libertatem reititue-
renlur, if. Cato acerritne luatii.
— Privilegium, ein Aagoihaiege-
Mli, das sich hinfig auf eine «In-
seehte Person bezieht, bei Cicero
in dem Slme, dsss es gegen sie
gerichtet ist. de legg. III 44 : in
privoi hominet lagt» ferri nolw-
entnt; id e$t enim Privilegium.
Oellius X 30: iutta de tingulit
eoneepta privilegia voeari debent,
quia veteret priva dtamvnt, qua»
not tingvla dietmut. — reit, de
orat. I 227: quam orationem in
OrigittÜiU tuii expottUt ipee. Li*.
perioch. 49 : exttat oratio et in
annalibia ipiiut inchita. — an
menribui eigentlich eine selbslün-
dige Frage 'oder waren es viel-
leicht .. '?i Gic. glaDbleursprÜQg-
lichj es seien wenige Tage gewesen,
aber es fiel ihm noch ein, dass es
aoch wohl Mooate geweaen sein
könnten (de So. II 104: Simonidei
an guü aliut. ad Att. XI 6, T. ad
fam. VII 9,3: Cn. Oelavim ett an
Cn. Comeliut quidam iutu fami-
liarit). Er war nimlich angewiss
ob Uboim Jahr 605 (149) oder 604
(150) Tribnnwar; ad Att. XI[5,3:
vide quaeio, L. tibo, ille qui de
Ser. Galba, Centorinone et Mattilio
an T. Quinelio Hf, Jailio coti. tr.
pl, fuerit. Daher kommt auch die
Angabe, dass Calba jenea Frevel
als Praetor begangen habe, den
andere ins folgende Jahr verlegen.
90. Galli (78) 'propinqui tui
Quintum pupittum fiHum' , de or.
I22B. — mire miterabilit iatohat
Zweifel ein Nachklang ans Cstos
Origines, welche Cicero toi Angen
hat. — iique. de or. 1 22S apud
Catonem teriplum em video, niii
puerit et laorimit u*ut ettel, poe-
T,Google
58
BIIUTU& 8 00. 1
idem scriptum reliquit Cat«. atque etiam ipsun LiboBem dob
infantem vtdso fuisse, ut ex orationibu» eius iotellegi poteBt.
91 Cum bMtc dixiHem et paulnm interquierissem., quid igitur,
inquil, est causae, Brutus, si tauta firtus in ontore Galba fuit,
cor ea nuUa in oratiouibua eiuB appareat? quod mirari uou poa-
älaum iu eis, qui nihil omaina scripti relitpierusL uec euiin «at
eadem, inquam, Brate, eausa non scribendi et »od tarn bene
scribendi quam dixerint. nam Tidemus alio« oratores inertia
nibü Bcripaisge, ne «kunesticus etiun labor accederet ad forensem
(pleraeque eDimseribunturorationesbabitaeiam, uonuthabeaa-
ntu autri daiurum fuiite. — Libo
hat auch Banales gegchiiebea. —
non inf. (77) gani eaj TWbnndeo :
dämm lUam, nicht n« . , quidam.
91. inquit..ßivlu*.- 204. de oi.
II 59. UI 226 Bu«i! obtecro , in-
quil, Cratte, Juliui. p. Quiaclia 19.
Sieht kein mit inquil Terbnndenes
einleitendes Wort an der Spitze
des Satzes noch tritt sonst ein Zu-
satz zn diesem oder zum Saltject,
so yr'iri inqtiU mil nBcbtolgea-
dem ElgeoDBinen oder Pronomen
in die directe Bede eingeschoben
(10.74. 123 usw.; über Ausnahmea
B. Madvig lu Cic. de Sa. ü 4, 11
und noch de or. II 367 Ute inquU
gegenüber zahllosen Beispielen von
inquil ille; eig-eathümlich II 13;
dagegen 11 232 gebärt hie inm
VordersBti): in allen anderen Ffillen
wird inquit allein eingeschoben
und das Subj. stebl von ibm ge-
trennt vot der directen Rede (18.
62. 125 MW.; beide Fälle 260).
Dana beginnt der Sati xamelsl mit
(um, vi, ai, hie, hoc hco, weniger
Unfig mit aiqae, auUm , (ve[)
u( 'i.B.' oder relativem Anschlags,
seilen mit deinie, po*l, ted, vero,
acta, . . quidnn, *i quidem, auch mit
vix, bau, praeelara, afttw^e, und
auf dieses Wort folgt in weitaus
den meisten Fällen unmittelbar
der Name oder das ihn vertre-
tende ProDomen, dahinter b1»-
daaa hinfig noch genauere Bestim-
mungen darch ein part. (ridem),
eb adv. (camttor), oder Zwischen-
sätze (zu 219. 300). Ohne eiolei-
tendesWortVt cafa, xaiil; huic
ndrnn Antipho 'baro' inquil dir.
II 144. p. Plane. 27, 65; (mm
Dativ vgl. Tusc. V 117. I 104in.
scad. I 2. div. I 122. Gato 11. tum
mihi Pilo 'quid ergo?' inquil,
Bn. V 76, Bcad, II 63; angewfihn-
licb ad Ätt. V 1, 3E. de re p. I
b9 g. £.): acad. U 73. nat. d. UI
50. de re p. I 14. 36. Tose. V 91.
117. Gornil. ad Herea. IV 63. 65.
— ea nulla. 106. tl8E. 153E.—
qnod: der Gedanke ist seltsam >ub-
gedrückt. Brutus will sagen; wer
eine wirkungs reiche Bede nicht
aufzeichnet, spricht damit sein Be-
gnügen mit dem gegen wirtigea
Erfolg u. seinen Verzieht auf lit^
rariscnen Buhm sos; hei dem aber,
der sie TerSSentticht , isl man be-
rechügt, voraueiaeetzea , dasB er
nicht bloss durch den Vortrag habe
wirken wollen, sondern auch ein
literarisches Knnatweiif geliefert
habe. Diese Erwartung tinscht bei
Galba. aäm bestätigt die Berech-
tigung, zwischen den non teri-
benlet und den non tarn btin teri-
bantnquaiadix. einen Dnlersehied
zu machen (non eadtmeauia); die
erste Klasse wird Z. 7— p.ä9Z.6 be-
handelt, die zweite am Beispiel des
Galba p. 59 Z. 6 ff. geschitderU Den
UebeigBDg bildet qaod , . con-
lingil: das« sie wirklich beiaet
sprechen als schreiben ist thst-
siehlieh (im Ge^eoasts ta pu-
lar«) der Fall bei p»ring. kom.
T,Googlc
BRUTUS. § 92-84.
54
tur); atioE n<m laborare ut melioree flaut (nulla e&im res tantun 91
ad dicendum proficit quautum scriptio); memoriam auteln io
posterum iDgeni sui uon desiderant, cum se putant satis mag-
tiam adeptos esse dicendi gloriam, eamque etiam maiorem vitum
iri, si in existumantiuin arbttrium sua scripta non veoeriot; alios,
quod melius putent dicere se posse quam scribere: quod perin-
geniosia faomiuibus neque eatis doctis plerumque cootingit, iit ipsj
Galbae. quem fortasse vis non ingeni solmn sed etiam aninü 93
et DBturalis quidam dolor dicentem inceadebat efflciebatque, ut
et iucitala et gravis et vebemens easet oratio; dein cum otiosug
stilum prebenderat motusque omnis animi , tamquam ventus, ho-
minem defecerat, flaccescebat oratio. q«od eis qui limatius di-
cendi coDsectantur genus accidere non solet, propterea quod
pnidentia numquam deficit oratorem, qua ille utens eodem modo
possit et dicere et scribere ; ardor animi non semper adest, isque
cum consedit, omnis illa vis et quasi flamma oratoris esstinguitur.
banc igitur ob causam videtur Laeli mens spirare etiam in scrip- 94
tis, Galbae autem vis occidisse.
FueruDt etiam in oratonun numero mediocrium L. et Sp.2&
Mummii fratres, qaorum exstant amborum orationes;simplexqui-
dem Lucius et anliquus, Spurius autcm nibilo ille quidem ornatior,
ged tarnen aatrictior; fuit enim doctus es disciplioa Stoicorum.
multae sunt Sp. Albini orationes ; sunt etiam L. et C. Aureliorum
Keineswegs wird non «ad«m e. als
'mehrere Urseeben' durch aUoi . .
aliof . . aliot specificirt; dano
hitle es weder enim heissen können
noch et non t. b. icrib. (sondern
nur aut non).
92. tcriplie. 321. de or. I 150
Caput Btt . . . quam plurumum
scribere, itilui optumui et prae-
tlanlUtumui dice/idi effeetor ac
rnagüUr. — mamoriam geht auf
beide eben genaoalea Aiteo von
Bedaern. — exUhtmare, von der
kritischen BeurleiluBg und Wür-
digung. S2. 122. 146. 200. 239.
253. 320. — doctit beieichoet die
feine künstlerigche Durchbildung.
93. dolor, aä&os, mit Beziehung
anf die eigeuthfimliche Anlage des
Galba, der be^ondera Hilleid zu
erregen wusste. 88. 90. ~ oum
preiUnderat, flaeeeieabat, vgl. Z.
S T. u. — flamma 'Fener' mil Be>
ziehang auf ardor 'Glut' (2TS).
94. amborum statt ulriutque,
weil sie auch in ihren Reden za
eineai Paar vereinigt werden. 83.
— L. lUummitu ^chaiciu , cos.
608 (146), der Eroberervon Corinth.
Sein Brnder Spurius begleitete ihn
auf sdnem Feldzug. Von diesem
erwähnt Uc. (ad Alt XiB 6, 3)
epütulat vartiealü facelü ad fa-
miliäre! tuittai a Corintho. —
attrieüw. 120. 309. — lamm aber
doch halte er einen Vorzog. — Sp.
Peittaniia Albintu, cos. 606 (148).
— L. Aweliat Oretlet, cos. G28
(126), a. 100: siegreich gegen die
Süden, Der andere ist unbekannt.
— aliqtio in num. eise bedeutet
'bei etwas einigermaasen mitzählen'
(lOS); statt aber am für» au aeti«!
'einiges gelten als Redner', verbin-
T,Google
60 BBUTtJS. S 95. 96.
95 OreBtarum, quos aliquo Tideo tu numero oratorum fuisse. P.
etiam Popillius cum civis egregius tum doq indisertus fuit; Gaius
vero, filius eius, disertuE, Gaiueque Tuditanus cum omni Tita
atque victu excultus atque eipolitus, tum eius el^gans est habi-
tum etiam oratiouis genus. eodemque in geuere est habitus is,
qui iniuria accepta fregit Tl. Gracchum patientia, eins in rebus
optumig constantissumus, H. Octavius. at vero H. Aemilius
Lepidus , qui est Porcina dictus , isdem temporibus fere quibus
Galba, sed paulo minor aatu, et summus orator est habitus et .
9S fuit, ut apparet ex orationibus, scriptor saue bonus. boc in ora-
tore Latino primum mihi videtur et levilas appaniisse iUa Grae-
Gorum et verhorum comprehensio et iam artifex , ut ita dicam,
stilus. faunc studiose duo aduiescentes ingeniosissumi et prope
aequales, C. Carbo et Ti. Gracchus, audire soliti sunt; de quibus
det maD dieses Subst. eag mit in
num. •= in eiD[geiii Redners n gehen
Bteheo. 113. 117. 213. 221. 78-
aliquma num. oölinebal 115. 243.
95. P. PopiUitu Laenat, cos. 622
(132), veifolgte die Anhäoger des
TL Gracchus mit der äusserslen
Strenge and Grausamkeit; er wurde
deshalb durch G. Giscch HS aU Tribun
im J. 632 (122) verbannt, im Tolgen-
den Jahr aber zuiückbenifea. 123.
— egregiut. Cicero nimmt einen
eineeiligen Partetotandpanlct gegen
die Gncchen ein, deren Bestre-
bongen er nicht gerecht benrteilt.
— C. SemproTtiiu Taäitama, cos.
625 (129), siegreich gegen die la-
pifdCB; auch als Historiker geachtet.
— oita atqua vietu, de legg. III
32: nobilittm vUa victuque mu-
tato morai mulari ciailaiuBi ptilo.
Neb. AIcib. 1, 3: tplmdidtu non
mimu in vila guam vichi. vita
iit das allRemeiDe Wort, vieltu
das physische Leben; in ihrer Ver-
bindung bezeichnen sie das ganze
Aiiflreten im öffenUichen nad Pri-
vatleben, etwa 'Leben nnd Treiben'.
— fl-egit. 109, — M. Oelaiiiut
mit Ti, Gracchus Trihnn im J. 621
(133), inlercedirte beharrlich gegen
dessen GesetivorschUge, bis er aof
Gracchus Vorschlag durch einen
VoIkibeachlnsB Kines Amtes ent-
selxl wurde. Er hielt Iren zur Sache
der Optimalen (in rib, opL conti.)
— Lepidui, COS. 617 (137), s. 106.
Das Urteü Ober ihn bestätigt Atti-
cns 29&.
96. hviiai,lei6r7js, von der Glätte
und Flüssigkeit des Periodenbanea
und bei den Dichtern des Versbaues,
de or. III 171: collocaiionit eil
componere et itrutra verba He,
ut neVB aiptr eorvm concurtut
nevt hiulcut tit, ted quodam modo
coagmentatat at levit. or. 20: ora-
tiona leoi et ilmeta et larminata.
— eompre/ientio. 34. — tiiltu, als
das Werkzeug, wird, nicht ohne
Entschaldigung , arli/ex genannt,
wie maniu artifex. Später ist ar-
tifex auch das durch Kunst hervor-
gebrachte, was den Künstler Ter-
räth, wie artifex motut Qnint. IX
4, S; ariificei bovei Propert. III
29, S. — ut ita dleam steht nach
dem zu entschuldigenden Worte
noch 12t. 160. 2S5, vor demselben
35. 129. 203; vgl. de or. III 165
ti vereare ne paullo durior tränt'
lafio tue videalur, THolIienda etl
praepotito laepe verbo; ut ti
olim it. Catone mortuo 'pupillum'
»enatum guit relietitm dieeret,
paullo duriut; ein 'ut ita dieam
pupillum' , aliquanto miHut. —
Carbo, 103, — tum, sogleich. 171.
T,Google
BRUTUS. § 9
61
;<>o iiK-cuüi bj<^as «ni, uum de seaioiitus pauca disero. Q. enim
Pompeius noo contemptus orator temporibus jllis fuit, qui sum-
mos honores, homo per se cognitas, sine uUa commendatione
tnaiorum est adeptus. tum L. Cassius multuiD potuit, uon elo- 9'
(|uentla, aed dicendo. tarnen; homo non bberalitate, ut alii, sed
ipsa tristitia et severitate popularia, cuius quidem legi tabellariae
M. Antius Briso tribunus plebis diu restitit H. Lepido consule
adiuvante; eaque res P. Africano Tituperationi fuit, quod eius
auctoritate de sententia deductus Briso putabatur. tum duo
Caepiones multum clientes consilio et lingtia, plus auctoritate ta-
meD et gratia sulilevabant. Sex. Pompei sunt scripta nee nimis
extenuata, quarnquam veterum est similis, et plena prudentiae. ^^
P. Crassum valde prol>atuni oratorem isdem fere temporibus g^
accepimus, qui et ingenio valuit et studio et habuit quasdam
etiam domesticas disciplinas. nam et cum Eummo illo oratore,
Ser. Galba, cuius Gaio filio flliam suam coUocaverat, afßnitate
iatn ad te radao , sagt znr Gnt-
fichuldigung einer kurzen Enlfer-
noDg Palaestrio bei Plautng mil.
glor. 1020. — Q. Pompeiui Ruftu,
eoB. 613 (141), führte denKrieg in
SpaDJeD gegen NnmaDÜa dd glück-
lich. Er war der erste Pompeing,
der Consal warde, äa homo noTua.
263. EttengD spricht Cicero von
uch GatiL 1 2S: (e hominem per
ie eognitum, mala eommendatiant
maiomm; sonst auch homo a ta
arbu. 175.
97. L. Cattiiu Langiaut, von
ehrenfester Strenge, bekannt durch
seinen Aasspruch 'cni bona V Abcod.
an Ck. p. Mil. 32 : L. Cattiui fuit
tuvtmae vir teveritatit. it quoHent
qwattitor iudicii alietiiut eitel, in
qua quaereretur d» homine occito,
tuaiebat alque eSam praeibal iu-
dieibut hoc, ut quaererelur, cut
bono fttiMMtt ptrire tum, de cuiuä
motte quaertbatur. & gab als
Tribun im J. 617 (137) die lei
Cassia Ub«l]«ria (106), nach wet-
cber JD den öSentlicben Geritdtten
nicht mündlich, sondern durch ta-
bellae abgestimmt wurde. — liba-
ralitat von dem , der andere ge-
währen Ifisst. — Iritl. el M», 29 B.
— Arrieano. Ch:. legg. lU 37 r
Cauiae legii eulpam Scipio nttli-
nat, quo auctofe lata esse ditilar.
— Cn. Serviliut Caepio, cos. 613
(141), vvAQuinlut, cos. 614 (140):
er liess den Viiiathas ermorden.
— Sex. Pompeiut, wahrscheinlieh
der Vater der 175 erwälmten
Brader.
98. P. JAeiniut Crattue Sfueia-
niu, von dem es de or. I 240 heiggt:
fiiil in nttmero ditertorum, led
par Galbee nullo modo. Er war
Gonsul 623 (131) und fiel im folgen-
den Jahr im Kriege gegen Aristoni-
eos in Asien. Gell. I 13: Crattui
a Sempronio Atellione et plerii-
qae aliit kiiloriae Somanae lerip-
toribut Iraditur habuiiie quinque
rerum bonarum maxima et prae-
eipua : quod ettel ditiitimiu, quod
nobiUsiimui,quod eloquenliirimui,
quod iurit oonnüHuMutj quod
ponUfex maximui, — domatt., in
sdner Familie, als Fsmilienbesiti,
nimlicb eloquenUa nnd ioris pra-
dentia. 210. 212 m. 252. — Gaio.
127. — cuiut Gaio fiUo. p. Arcfa.
6 aiui Pia fiHo; p. CInentio 25
eiut Luciun ßlium; nai deor.
Ol 39 mu PalatHumaM filiutn. de
T,Google
62
BBUTÜS. § 9S— 100.
aese derinserat et, cum esMi P. Mnci aüub tuni^^^px^ k<j:..»<
P. Scaevolam, domi ius civile cognoverat. in eo industriam con-
slat summam fuisse maxumainque gratiam, cum et consuleretur
gg pluramum et diceret. horum aetatibus adiuncti duo C. Fanaii,
C. et H. filii, fuernnt; quorum Gai filius, qui godbuI cum Domitio
\ fliit, unam aratiouem de sociis et DomiDe Latino contra C. G-rac-
chum reliquit aaoe et bouain et oobilem. tum Atticas: quid
»go? estue ista Fanni ? nam raria opiaio pueris nobis erat, alii
a C. Pereio, litterato bomioe, acriptam esse aiebaot, illo quem
Bigaificat ralde doctum eese Lucilius; alii multos nobiles, qaod
lOoquitque potuisaet, ia illam orattonem contuüsse. tum ego, au-
divi equidem ista, inquam, de maioribns oatu, sed numqoam sum
adductus ut crederem; eamque saspictooem propter baue cau-
sam credo fuisse, quod Fannius in mediocribus oratoribus babi-
tus esaet, oratio autem vel opluma esset illo quidem tempore
srationum omnium. eed nee eiiismo(b est ut a pluribus ooufusa
Tideatur — unus enim sonus est totius orationis et idem atilus — ,
nee de Persio reticuisset Graccbus, cum ei Fannius de Menelao
or. I 32S propingtii tut Quinhat
jmpiUum fikum, — P. Muei, cos.
679 (175). — P. Seamale, «oa.
621 (133), nach ätm Tode seines
Brnden pontifex manmas; als
Bechtsgelehrler, besonders durch
seJDe Seaatniss des ius pontifidum
bef&hint. 108. — conmlertlur, zu
113 £. rt*pandert.
99. Cai ßliu*. Cicero war, wie
am teines Anfragen an Atticas ber-
Tocgeht (XU b, 3. XVI 13 c, 2) nicht
Enz im Beinen, wie diese beiden
fflnius XU HDterscheiden seien, nnd
UeltdenConBaldegJabrs632 (122)
filf den Sohn des Gaiog, w&lirend
eine alte Inschrift ihn als C. FAN-
NIVS. M. F. COS. bezeichnet. l>er-
selbe war Tribun mit Tl. Gracchus
621 (133). Et hatte den Seinanen
Streba. — qvonan . . aller autani
101. — de toeiU at nomine La-
äiM, welchen C. Gracchus dasBäi^
ceitecht ZB eitheilea «orgcschlagen
hatte, während die dem nootea La-
ÜoDtn angehangen bisher nur in
JriTst rechtlicher Gemeinsehafl mit
mBOinern standen, die socli aber
weder Öffentliche noch pilvatrecht-
Uche Gemeinschaft mit ihnen halten.
169. — varia opinio. Dieses Ge-
rede ist charakleriatigch für das da-
malige Partei treiben ; sicher ist es
Ton den AnhGngen des Gracchus
ausgegangen. — C. I^rtlo. de or.
U 25: C. LueiUut (der bekannte
Satirendiefater, geb, 5T4 (180), gest.
6S1 (103)) diear» tolebal, ea qua«
teribaret neque oi indaetitrumit
le nequ» ab doetittumii hgivaüa;
da qua atiam teripttt 'Partium
nan eure lagert, hie fliit annn,
nm homintitn äoeKtnmua. —
lUlar. SOG.
100. attat-tttet anfitUig atln-
hirt für Itai. att — opi. arat. —
Menafata aas Marathoa in Pfaöni-
kicn war, wie sonst überliefert ist,
Lehrer des Tih. und, wie wir hier
sahen, auch des C. Gracchus io der
Beredaamkeit — eelarit. Auf C.
&*ccbiis ISsat sich wohl auch be-
licbtn, was Plnltrch von Tib. be-
richtet (Ti. Gr. 6): ai&it *ti' aö-
T,Google
BBDTUS. $ 100—102. 63
Haratbeno et de ceteris obiecisaet; praesertim cum FanniuB
aumquam sit habitug elinguis. nam et causas defensitarit et tri-
buDatus eiug , arbitrio et auctoritate P. Africani gestus , non ob-
Bcunig fuit. alter aatem C. FaDiiiiis, H. flliue, C. Laeli geaer, etioi
moribus et ipso genere dicendi durior. is soceri instituto, quem,
quia ab eo cooptatus in augurum collegium nbn erat, non admo-
dum diügebst, praeeertim cum ille Q. Scaevolam sibi minorem
natu genenim praetulisset, — cui tarnen I.aeliu6 se excusanB, non
genero minor! diiit se iUud, sed maiori filiae detulisse — is tarnen
instituto Laeli Panietium audiverat. eius «mnis in dicendo h-
cultas ex bistoria qwius non inelegauter scripta perspicJ potest,
quae neque uimis est inians neque perfecte diserta. Mucius au- 102
tem augur quod pro se opue erat ipse dicebat , ut de pecuniis
repetundia contra T. Albucium. ia oratorum in numero non fuit,
iuris civilis iutellegentia atque omni prudentiae genere praestitit.
L. [Caelius Antipater scriptor, quemadmodum videtis, fuit, ut
104. — praattrtim mmt knäpft
grammatisch nicht an «m^nmaitH--
modi ett BD, Bondern bedeht sich
«uf den aUgemeinen Gnindgedanken,
dass die ttede dem Fanniiu nicht
abzaBpiechen se).
101. C.f'dnnüu hatte in Spanien
im J, 612 (\A1) tapfer gefochUn.
Nach der begrändelen Ansiebt des
Attionti (ad Att. XU 5, i) war
nicht der Eutoiiker FanniDS, vi^
mehr da rorher «wähate Sohn
des Marens, Schwiegeraohn dei Lm-
lius. — tibi tadelt QulnUlian (VU
9, 12) aU zwtideBlig , da es aaf
sooer und Pannbis belogen werden
kÖDne: vgL Z. 4 v. a. — (* ttrmm,
Dämiich ftMUfiiom eum non diH-
C'«f (eS). Ser^ingeschobeiieMe-
aatz out vsm. ist nicht eben ge-
schickt auch mit Umteit angefügt.
Stoiker, Lehrer und Freand des
Sdpio, Laelins nnd anderer ange-
tdMnet ftcMm-, zaLetzt in Athen
lU. Seine Schrift neal «KV KKi^
novTot legte Gloero den Bachern
de olficiis au (imnde. — hutorüi.
399. Cicero rechnet ihn (de legg.
1 6) la den Gcacbichtsseh reiben,
von welchen er sagt: quid htm
exiU quam Uli omnei? In den
Sachen war er zuverlässig,
102. Q. Mueiut Q. F. Seaevola,
der Schwiegersohn des Laelius und
Schniegervater des Redners Grae-
sus, zum Unterschied von dem pou-
üfei gleichen Namens (an 145)
augta- genannt, verwaltete als
Praetor Asien im J. 633 (121) und
wurde im folgenden Jahre von T.
^Uuciiufl3t)aogeklagt, abcifrel-
gesprochen; Gonanl 637 (IIT). Vgl.
212. Cicero hatte als Jüngling seine
TJsterweisong genossen: 306. —
qaod.lOS. — it in. — prudenüaiat
mdttensjnriatiache (die iuris coosulti
beiiMii TOTiogBwelse pradenttt)
oad politische Einsicht. 101. 112.
— Antipatar achrieb eine rbelori-
siiende Geadüchtc des 2. poo.
Kriegs, qtiaa, vid., weil seine Gc-
sehichte viel gelesen worde. de
ont. 11 12, S4: paubUttm tt »r«Bit
et addidit kittoriae maiortm •«-
ninn voeii vir optwmu*, Crani
famUiarit, AntipaUr. leg. I 6.:
Antipat» patUo inftavil esAanun-
läa babuilpit virei , agrettei ille
qttidem aigut korridm, «nu nilore
ac pataMWt, *ed MflMn admonare
T,Google
64
fiaUTDS, § 102—104.
temporibus iUis, luoulentus , iuris valde peritus, multorum etiam
~,ut L. CrasBi, magister.
103 Utioam ic TJ. Graccho Gaioque Carbone talis meDS ad rem
publicam bene gereadam fuisset, 4]uale ingenium ad bene dicen-
dam futt: profecto nemo his' viris gloria praestitisset aed eorum
alter propter turbulentissumum tribunatum , ad qaem ex inndia
foederis NmnaDtini bonis iratus accesserat, ab ipsa re publica
est inteifectus ; alter propter perpetuam in populari ratione levi-
tatem morte Toluntaria se a Beveritate iudicum vindicaTit; sed
fuit uterque summue orator. atque boc memoria patrum teste
tOidicimng; Dam et CartHjnis et Graccbi habemus orationes nondum
reliquot potuit, uC aecuraläis teri-
berent. — laeulentut, der die Blicke
auf Bicb zieht, stattlich. — Cratii,
U3.
103. C. Papiriiii Carba verfolgte
safangB, besonderB als Volkslribua
im J. 623 (131) die GracchiBchea
Pline, apstec wandte er sich so,
J3M er ab Coaanl 634 (110) Dpi-
mins vertheidi^e', idF deEsen An-
stiften C. Gtacchns felödtet war.
Allem im folgenden Jahre klagte
ihn der JoDge Grawos in (159),
und trieb ihn zum Selbstmord. —
Irib. im J. 021 (133). Der Hanpt-
tunkt seiner Bestrebaogen war die
•I. agraria, welche die alle Be-
stimmung wieder in Kraft setzte,
iaM niemand mehr als GOO ina«a
vom ager publicuB betitieo sollte,
d, h. TOD denjenigen Lindereien,
welche durch Erobening Staats-
«Igenthnm geworden, und an Ein-
lelDe snm NieHbraoch aber nicht
als BgenthoBi flberiassen werden
waMii; lie enthielt aber mehrere
BestimornngM), dnrdi welche die,
welche im Besitze waren, geschont
worden. Femer bestimmte sie, dass
-der frei gewordene Theil des ager
Kublicas, an welchem der Staat sein
echt nie aofgegeben hatte, den
BesitiloBen ingewiesen werden
sollte. Auf diese Weise hoffte er
wieder einen tQchtigen Mittelstand
-in b^rQndEU. — lurb. gewöhnlich
von der demokraÜKhen (28. 108.
323. 273), boni von der aristokn-
tischen Partei (6. u. o.) — invidia
Gebiaaigkeit 127. Der Ausdruck
stellt die Sache so dar, als habe
der Unwillen über das fotdui Num.
sich besonders gegen ihn gerichtet.
Tl. Gracchna war 617 (137) als
Qnaestor mit dem Gonani G. Hosli-
Uns Maneinns (106) in Spanien.
Vor Numintia gerietb dieser mit
sebem Heer in eine verzweifelte
Lage; um der Vemicblnng zo ent-
gehen, achloas er mit den Numan-
tinern einen schimpflichen Vertrag.
Im Vertrauen auf Gracdiua, mit
dem allein sie unterhandeln woll-
ten, gewählten sie den Heere den
Abzug. In Rom aber wurde der
Vertrag verworfen und HanciBOS
den Numantinern anegeliefert. Dass
Gracchna hierdurch tief verLetit
wurde, ist begreiflich ; aber (liceroB
AufikMung ist parteiisch. — ra
publica, ad fara. III 11, 3; te od
ipia rt publica dafanttim teribi*.
~ inUrfvelui, in dnem StrasMo-
anflanfdarch Meuchelmord, —pep.
rat p. Seat 101. 114: qtd »» in
populari raUoRviaetarat. de leg.
111 35: ab homiiu . . ornnw ru-
muteulot populari ratione aueti-
104. noM. Ihr Rnhm grflodel sich
nicht mehr auf nobestimmte Utber-
liefernog, wir wissen es Ton nuMm
Vitem^ die sie gehSrt haben; nach
deren Urteil nennen wir sie nim-
mot or.; denn die uns erhaltenen
Reden entsprecheu diesem Bnhm
T,Goo(^le
BRUTUS. § 104—106.
65
satis aple&didas verbis, sed acutas prudentiaeque pleoissumas.
fuit Ti. Gracchus diligeotia Corneliae matris a puero doctus et
Graecis litteris eruditus. nasi semper habuit eiquisitos « Graecia
magiatros, io eis iam aduiescens Diophanem MitylenaeHm, Grae-
ciae temporibus illis disertissntnum. sed ei breve tempus iageBi
augendi et declarandi fuit; Carbo, cui vita suppeditavit, estinl05
multis iudiciig caueigqDe cognitus. hunc qui audiemat pnidentes
homines, jd quibus familiariB noster L. Gellius, qui se illi con->
tubernalem in cousulatu fuisse narrabat, cauomtn oratorem et
Tolubiiem et satia acrem, atque eundem et vehemeDtetn et vaide
dulcem et perfacetum fuisse dicebat; addebat, indnstrium etiam
et diligeatem, et io ezercitatioDJbus commentatioaibusque muitum
operae solitum esse ponere. hie optumuB illis temporibus estlOS
patronus habitua, eoque forum tenente pluni &eri iudicia coep«-
runt nam et quaestiones p«rpetuae hoc adulescente constitutae
sunt, quae aiitea uullae fuerunt; L. enim Piso tribunus plebis
legem primus de pecunÜB repetundis Ceusorino et Manilio cod-
euhbtis tuht — ipae etiam Piso et causas egit et multarum legum
nicht vollständig. Das Glied led -
plen. gehSrt niclil mehr eh nam,
sondern eothilt eine Kele^^ntliche
EiDichriDknnf des Tadels. 124.
Deutlicher lautete der Sati nam tt
Carb. et Gracehiquas hab.orat,
AM nondttm tatü iplendldae lunt
varbii, guamquam acutae tuntpr.
que pleniiiwnae. — prudenlia. 102.
— Cornelia, die Tochter dei ille-
KoSdpio. 211. — in aiM, daaeben
MoSg in quibui. 105. — Dio-
f hortet, miyäe tjv MfrvÄtjfaMK
lat. Ti. Gr. 8. 20; e. 100; er Bei
mit Tib. Gracchai.
105. luppeditavil. 124. 245. —
prudenlet, 'die sich darauf Ter-
«anden'. — L. Gelliut. 174. —
eontub»maiem. Von einem Feld-
zuge des Garbo ist nichts bekannt;
daher ist eont. not ron elnMn Yer-
hfiltuiss engen Zuaammenlebeng in
Teratehen, in welches nicht allein
jüngere R5iiiei ofl ihrer An^lldong
wegen lu ausgezeichneten MKnnem
traten {in eonlubemio eite) , Mo-
dem welches auch erfahrene M3n-
ner mit Bekannten naterhlelten,
welche wichtige and schwierige
Aemter bekleideten, p. Sulla 34:
L. Torqaatut, cum etiet meut
eanlubemalit in comulaiu algua
etiam in praelura fuiaet, mietor
aditttor parHcept exititil. Plin.
epp. X 94 <95) Siielonivm Tran-
qviÜMVt, probittimaDi honetlüti-
mvm entdititiimum virwoi, . . in
eontubemium aitumpii. — acer
bezieht eich wie die beiden vorher-
gehenden ÄdieotivH ant den Vor-
trag, i'ettement wie die lolgenden
auf die Darstellung. Dies zeigt hier
atqu» eundam. Aach aonst werdM)
acer n. vehem. öfter Terbanden
(107 E. 30, 113. 169. 171.) pto-
fluau guidäam habuit Carbo et
eanorum de or. 111 28. ~- dieebal.
Cicero läsat die Worte hune qui
audierant ganz fallen ond erwihnt
nur noch daa bestimmte Urteil dea
Gelliua. — - exereit 151. — cont-
menl. 87.
106. q-aaeit. perpatuae. Seit der
Repuhlilc richtete daa Volk selbst
Über alle Verbrechen, welche das
oaput des Bürgers angingen, ent-
weder unmiltetlMr oder durch lleber-
tragung au ein (jescbworeoengerlcht
T,Google
66
BRDTÜS. I 106— lOS.
sut anctor aiit diesuasor fuit, isque et orationes reliquit, quae
iiun eraQueniDt, et aanales saue esiliter scriptos — ; et iudicia
popuU, quibus aderat Carbo, iam magis patronum desiderabant
(abelia data; quam legem L. Cassius Lepido et Hancino consuli-
„ bus tulit.
^ Vester etiam D. Brutus M. ßlins, ut ex ramilisri eins L.
Accio poeta sum audire solitus , et dicere dod inculte solebat et
erat cum litteris Latinis tum etiam Graecis, ut temporibus illis,
eruditus. quae tribuebat idem Accius etiam Q. Haxumo, L. Pauli
Bepoti; et vero aute Haxumum illum Scipionem, quo duce pri-
vato Ti. Gracchus occisus esset, cum omnibus in rebus vehe-
lOementem tum acrem aiebat in dicendo fuisse. tum etiam P. Len-
tulus ille princeps, ad rem publicam duntaxat quod opus esset,
satis babuisse eloquentiae dicitnr; isdemque temporibus L. Fu-
rius Philus perbeue Latine loqui putabatur litteratiuaque quam
fiiT den einMlaen Fall; durch die
SaeitioneM perpttuae (ständigen
riehlshBre) wurde TSr gewisse
Verbrechen dem Praetor ein für
■liemil Anflrag' gegeben, Gericht
lu hallen. Dies geschah lueret
durch PiioB Gesetz für das Ver-
brechen der ErpressuDg. L. Cal-
pwniat Piio Frugi, Tribun im J.
605 (149), ConsDl 62t (133|, Censor
634 (120), weshalb er Centorim
heisst. Seine annales waren ali
zQferlässig geschätzt. — itagii,
denn jetzt konnte weit weniger
durch änsaere BeeiDÜnssang, son-
dern zuDieiat nur dnrch Einwirkung
auf die Uebeizeugnng der Richter
das Urteil l>estiiniDt werden. Der
Zusatz quib. ad. Carbo ist wegen
tum überflüssig o. macht durch die
Beschränknng den Gedanken schief;
er rührt wohl niclit von Cic. her.
— legem. 97. — Lepido, 95 g. E.
Mancino, za 103 iniiii^ia.
IDT. D. Juniiu Brulu» , Conanl
616 (13S), ging nach Hispania nlte-
rior, unterwarf bis 620 (134) Ldsi-
tania und bekam von seinen Siegen
über die Gallaeci den Beiaamen
Gallateut. — Aceäii, geb. 564
(170), führte im J. 651 (103) seinen
TereuB kuf. Da aber Cicero, wel-
cher im J. 648 (106) geboren ist,
mit ihm noch verkehrt hat, mnss
er geranme Zeit länger gelebt haben.
p. Arcbia 2T: D, Bnilut, ntmmm
vir et imperalor , Acei amieit-
fumt tut earminibiu templonm
ae jttOnitmeTitorttBi aäittu exor-
Ttavit Muorum,- zu 73. — ut, 27 E.
— Q. Fabiua Maxumui, von dem
Sieg, welchen er als CodsuI 633
(121) über die Atlobroger erfocht,
^i/oftrop'cui genannt; er hielt die
laudatio fürScipio. Sein Vater war
ein Sohn des L. Aemiling Paullos
a. von Q. Fabius Maiimus adoptirt.
— P. Scipio Natica Serapio, Con-
sul 616 (138), 622 (132) vom Se-
nat um ihn ZD schützen nach Klein-
asien gesandt, das Hanpt der ari-
stokratischen Partei, ein Mann von
nngemessenem Ehrgeiz nnd Hoch-
niath. 212. — vehement ist kein
Tadel: 'thatkr&ftig'. — oec. eitel:
das natürlichere wire auch hier
oee. eil.
106. P. Comeliut Ltntuhu, wohl
der COS. snff. 592 (162), priDcej»
senatns, wurde bei den Graccni-
scbep Unruhen 633 (121) verwaa-
det. — ad rem p. für politische
Thatigkeit. 222. 135. 178 Tgl.
lt2A. 165 E. 222 E. 345 E. 268 B.
— Philtu, cos. 618 (136). de or.
II 1&4: tum lulit ailot haae d-
T,Goo(^le
BRUTUS, g 1
67
ceteri; P. Scaerola valde prudeoter et acute; paulo etiam copio-
siuB Dec multo minus pnidenter M'. Manilius. Appi Clandi volu-
bilb , sed paulo fenidior erat oratio, iq aliquo Dumero etiam
M. Fulvias Flaccus et C. Cato, Africani sororis filius , mediocres
oratores; etsi Flacci scripta sunt, sed ut studiosi litterarum.
Flacci autem aemulus P. Decius fuit, non infane ille quidem, sed '
ntvita, sie oratiooe etiam Inrbuleatus. H. Drusus C. F., qni inlW
tribunatu C. Gracchum coUegam itenini tribunum Tregit, vir et
oratione gravis et auctoritate eique proiume adiunctus C. Drusas
frater fuit. tuus etiam gentilis. Brüte, M. Pennus facete agi-
tarit in tribunatu C. Gracchum paulum aetale antecedens, fuit
eüim M. Lepido L. Oreste consulibus qnaestor Graccbas, tribu-
nns Pennus, iUius H. filius, qui cum Q. Aelio consul fuit; sed
is omnia summa sperans aedilicius est mortuus. namdeT.Flami-
nino, quem ipse vidi, nihil aceepi nisi Latine diligenter lo-
cutum.
vilat . . humanitate poUtiorei P.
jlfrieano, C. Laeb'o, L. FiiHo, qvi
leeam eruditiitumot hominet ex
Graetia palam itmper habuerunl.
Ei b«schiftig1e eich mit Astronomie
(de rep. [ 11, 17). — lUieratiui,
205. — pruienUr, 102, — Sea«-
vola, 98 E. — Maniliut, coa. 60S
(149), als jnrisÜBcfaer Schriftstellec
beluDnt. — Appiut Claudiut Pul-
eher, toi. 611 (143), Schvriegei-
Tster des Ti. GricchoB. Er wurde
nach Ti. Graccbua Ermordung mit
Flaccus und C. Gmcchns DI vir agris
dindnodiB and verfolgte dieGracchi-
schen Pläne aucli als Gonsal 629
(125) D. wurde mit C. Gracchos
633 (121) getödtet. — Cato, coa.
640 (114), übernahm Makedonien
und fQIirle einen nn glücklichen
Krieg gegen die Skordigker in llly-
rien; nachher wurde er wegen Er-
pressangen verurteilt. Vell. II 8:
C. Calo comularü, M, Caionü
n«po$, i4frieani.»ororU filius, repe-
bmäarum ex Maerdonia damnattu
eil, com lii «n'iM HS IUI milibui
aettimarelw; später wegen Be-
stechung im Jugurthiaischen Krieg
angeklagt ging er ins Etil. 126.
— ttudioii UUerarum, also nicht
des eigentlichen Redners. — P.
Deciut, Praetor 640 (111), der An-
kläger des Opimius.
109. it. Liviu* Drutut der äl-
tere (9. 222), wie Suelon (Tiber. 31
sagt, ob exindam adverttu Grac-
eho$ operam palronui lenatut
dictut, vmrde als Tribun im J. 632
(122) von der Senatspartei voi^e-
achoben , nm durch Geaetzesror-
Bchläge, welche für denAngenblick
noch mehr zu versprechen schienen,
als die des C. Gracchus, diesen und
seine weiter gehenden Pläne za be-
seitigen. ConanI 642 (112). — C.
Drtlii domttm eompleri a eon-
lultoribut tolitam accepiima, ettm,
qtiorttm ret enet, lua ipH non
videbanl, caecum adhibebiml du-
eem. Tuw. V 38, 112. — M. Iv-
niut Pennut brachte als Tiiban
ein Gesetz ein, welches die pere-
grioi auB Born vertrieb; dagegen
kämpfte C. Gracchus in einer Rede.
— CD», im J. 628 (126) ; über daa
Asyndeton zu 224 g. E. — cot.
im J. 587 (167). — fuit, nicht re-
lative ifueral) HOndern absolate
Zeitbestimmung. — omnia ist adi,,
mmma suhst 239 ; vgl. 201 E. ; um-
gekehrt de imp. Pomp. 13. 36. 51.
— nam 161. — T. QuincHui Ha-
mininut, cos. 631 (123); 259.
T,Google
BRUTUS.
.TT HU adiuDcti sunt C. Curio H. Scaunis P. Butilius C. Orac-
chuB. de Scauro et Rutilio breviier lic«t dicere: quonim neuter
summi oratoris faabuit laudem, etsi uterque i» multis causis ver-
Batas erat: in quibiisdam laadandi viri [etiam si masumi ingeni
non CBsent], probabiles tarnen industria; quamquam his quidem
Bon omnino ingenium, sed Oratorium ingenium defuit. neque enim
refert videre, quid dicendum sit, nisi id queas solute et suaviter di-
cere; ne id quidem aatis est, nisi id quod dicitur fit Tocevoltu mo-
Itttuque conditius. quid dicam opus eese doctrina? sine qua etiam
si quid bene dicitur adjuvante natura, tarnen id, quia fortuito
fit, semper paratum esse non potest. in Scauri oratione, sa-
pientis hominis et recti , gravitas summa et naturalis quaedam
inerat auctoritas, non ut causam, sed ut testimonium dicere pu-
l)2tares,cum pro reo diceret. boc dicendi genus ad patrocinia
mediocriter aptum videbatur, ad senatoriam Tero sententiam,
cuius erat ille princeps, vel maiume; signiflcabat enim non pru-
dentiam solum, sed, quod maxume rem conünebat, Gdem. habe-
bat hoc a natura ipsa, quod a doctrina non facile posset; quam-
quam huius quoque ipsius rei, quemadmodum scis, praecepta
sunt, buius et orationee sunt et tres ad L. Fufidium libri scripti
HO. Curia,. 122 f. — sbt uiar- honorii divitxaruja, eeterum vitia
gut. 204. 361. — etiam li max.
inganii Bttanl neben quamq. Kit
q. non omnino ingenium defuil
ist andenkbar; der erste Sati ist
eifit Glosse zu tam«n 'doch we-
nigstens' (si noD Iltis rebus, attameii
indostris probabiles). — quid die.
deor. II 120: prudenliae ett paene
msdioerit, quid dicandum til, vi-
dtre; atterum eil in quo oraloriM
Vit flla diniRH virtutque cemitur,
eo quae diemda iwit omaie co-
pioiB varieque dieere. — lotula,
ns g. E. — eondit. 177.
111. J/. jtemiiiuj Scaunu, Eoa.
639 (115), cens. 615 (IQ9), einer
^er bedeateodsten Vorklmpfer der
aristokratischen Partei {propugna-
toT rei p., p. Sest 101),
flbeibiapt als Haster eines treTDi-
cben Republieaners nnd ontadetig-en
Btannes gepriesen; ein Urt«), vrel-
ches spater allgemeine Geltong er-
langt hat Anders ecliilderl ihn Sal-
iDstioB (lag. 15): homo nobilit im-
pigtr faeHona, aeidui poUntiae
lüde oceutlaju. lieber ihn
als Redner sagt Cicero (de ot. I
214): vir regendae rei p, tcien-
liinmui . .; qvi quamquani mt
in dieendo Tninitme conlemnendtit,
prudenlia tarnen rerum magnarum
magit quam dicendi arte nititur.
ted uf der regelmässige Ansdniek
(82 E. 311.), selten ut non .. lad.
— diaeret statt dieebat in die Ab-
hängigkeit TOD putartt mit hinein-
geiogen.
112. cuiut, d. i. senatas. 114.
— tignifica&al. vgl. 88. — prt$-
dent. 102. — rem, das Wesen der
Sache, das worauf es ankommt. —
continebat statt conlinal veranlasst
durch tignifiaabat. — potiet, das
imperl., weil dies eine allgemein
gültige Bemerknng istj modus po-
tentialifl der Vergangenheit eef*.
Cic. pflegt sich mit ahnüchen Be-
merkungen, welche die Beredsain-
keit angehen, an Bmlus cu wenden,
der auch in diesem Sinne eelaNi
T,Googlc
BRUTUS. § l\% 113. 69
de Tita ipsius, lectu sane utiles, quos nemo legit; at Cyri vitam
et disciplinam legunt, praeclaram itlam quidem, sed neque tarn
nostris rebus aptam , nee tarnen Scann landibns anteponendam.
ipse etiam FuAdius in aliquo patronorum numero fuit, Rutiliuslts
autem in quodam triati et seyero genere diceadi rersatus est.
erat nterque natura vehemens et acer ; itaque cum una consulatum 80
petivissent, non iile solum, qui repuleara tulerat, accusavit am-
ktus designatum competitorem , Bed Scaunis etiam absolutua
Vortrag miliiDter unterbricht. 39.
114. — d« vila ipHui. SelbBtbio-
gtaphicD worden Ton äieset Zeit
■n Mafiger bei den Bömem, eine
natürliche Erscheinung bei dem
lebhaften Parteien kämpf nnd der
sltgemeiner verbreiteten literarl-
Bcben Bildong. Tbc. Agric. 1: ple-
riqua tuam ijtti vilam narrare
fidticiam poHui monim quam
adrogantiam arbilrati tunt, nee
id Rutilio et Scauro extra fidgm
aut obtrectalioni fuit. — Cyri
»it»m, Xenophons Ki^ov xaiSsia.
— legunL Cicero sagt davon ad
Q. fr.llS, 23: qvoi quidem libroi
non line cauta no4t»r itle Atriea-
mt» da manibut ponere non tole-
bat: mtlhtm eit enim praetermit-
tum in eit officium dUigentit »t
TuodtraUimparii. Eli er hat er wohl
beflooder« die Erecheinang im Sinn,
anfwelclie eror. 32 deutet: naclua
Itm etiam qui Xenophontit le ti-
mdem etie cuperet, euiui termo
eet nie quidem melle dulcior, ted
a foremi ilrepitu remolfnumut.
— lam, nicht in dem Grade wie
Scann» Biographie für römisclie
TerbältniBse paasend. vgl. 58, —
tarnen erklärt man 'wenn sie gleidi
an sich praeclara ist', aber dies
liegt schon in ted n. gilt eoch Tom
ersten Glied neque t. n. rebu$
aptam : wozu also im zweiten den
Zusatz von lamen? Dean zu er-
gfinzen etiamsi apta esset ist sprach-
lich kinm möglicb. Wahrscheinlich
liegt ein Verderbniss vor, sei es
daas tattten dnrch Ditlographie ans
dem (Tsteo Gliede (tarn) entstanden
oder dasB es aus einem Begriff wie
Jan« verderbt ist. — laudea, wie
laudatio funebrit, die Schiidernng,
in welcher das Lobenswerihe auf
sehr natOrliche Weise hervortritt.
— L. Fujidiut behielt, wie PUnins
(n. b. 33 % 21) erzühlt, nach alter ,
Sitte BHch nach der Praelur den
eisernen Bing bei; "eia Mann vod
altem Schlot nnd Korn, an den
Scsuras wohl deshalb seine Schrift
richtete.
113. P. RutiHw Rufut. 'eil- non
laeeuli lui, ted omnia aevi oplu~
m.iu\ wie ihn Velldus (11 13. 2)
nennt, cos. 649 (105), ging als le-
gatus mit dem pontifex Q. Hneiua
Scaevola nach Asien im J. 655 (9S),
Hier schützte er die Proviniialen
gegen die Unterdrückung der pnbli-
cani , und zog sich dadurch ihren
HasB zu. Er wurde wahrscheinlich
im J. 662 |92) repetundsriim ange-
klagt, nnd verutteiH durch den
EinäuBB der pnbiicani auf die Bich-
ter, welche damals aus den eijulles
genommen wurden, obgleich die all-
gemeine Stimme ihn für unschuldig
erkllrle. Er ging nach Smyrna ins
Exil, das er aucn später anf Sullas
Zureden nicht verlassen wollte ;
dort sah ihn Cicero im J. 6B6 (TS).
Bier lebte er mit dem Grammatiker
Aurelius OpiliuB in 1 literarischen
Besciiefiignngea, schrieb eine rümi-
Bche Geschichte in griechischer und
Werke mCgen früher vi
faSBt sein. — una im J.639 (11&)
deor. il 280. — retpondere, mitn.
ohne 1153) de itire, ist der eigent-
liche Ansdrnek von dem ßechtsge-
T,Google
70
BRUTUS. § 113-116.
Rutilium La iuclicium vocavit multaque Opera multaque industria
Rutilius fuit; quae erat propterea gratior, quod idem magnum
UlDiuuus de iure respondendi sustinebat. sunt eius orationes ieiu-
nae; muita praeclara de iure; doctus vir et Graecis litteris eru-
ditus, Panaeti auditor, prope perfectus in stoicis; quorum pera-
cutum et artis plenum orationis genus scis tarnen esse exiie nee
satis populari assensioui accommodatum, ilaque illa, quae pro-
pria est huius disciplinae philosophorum de se ipsorum opinio,
lUfinna in boc viro et stabilis inventa est. qui cum innocentissu-
mus in iudicium vocatus esset, (quo iudicio convulsam penitus
scimus esse rem publicam), cum essent eo tempore eloquentis-
sumi riri L. Crassus et H. Antonius consulares, eonim adhibere
neutrum voluit. dixit ipse pro sese et pauca C. Cotta, quod so-
roris erat fllius — et is quidem tarnen ut orator, quamquam erat
admodum adulescens — , et Q. Hucius, enacleate ille quidem etpo-
lite, ut solebat, nequaquam autem ea vi atque copia, quam genus
lisillud iudici et magnitudo causae postulabat. habemus igitur in
lebrtea, welcher auf Befragen (con-
tuhr», 9S. 1&&) Auskunft und Rath
ertbeilt. Dies geecbah xiu Zeit der
Republilc uneatgelUich und gewann
daher Anseilen und Gunst.
114. Panaeli 101. de off. Ul 2,
10: Potidoniut $eribil, P. Rutilium
Rufiim dicere tottre, qui Panae-
Hunt audiarat, ut ntmo piclor eitel
invenlui, qui Coae feneris eam
partem, quam Apeltei incohaiam
reliquiiial, abiolaerel, licea, quae
Panaetiui praelermisitiet et non
perfeciiiel, propler eorum quae
perfeciiiel praeitantiam nemiHam
perteeutum. — iloieit ist neutrum;
daraus schwebt zu quorum das
masc. vor; Tgl. 112cuiut. — exila.
de or. Ul 66: aeeedit quod ora-
tionit etiam geaui habent {itoici)
forlatia civile et carte acutum;
ted, ut in oraiore , axita inueila-
tum abkorrens ab auribuj volgi,
obicurum inane iaiunum. Im Fol-
geadeo wird dieses Urtül noch
Daher ausgeführt. — iUa usw. Die
Stoiker, weichein den ta/iieniden
iDbegtiff aller VoUkooimenheit fan-
den, hegten daher 'eine grosse
Meinung von dem Werth ihrer Phi-
losophie und derer, welche sie sich
zu eigen gemacht hatten; RutiliuB
aber bewjlhrte sie in der That an
115, eloquent. viriAiZ. — ipta.
de or. I 229 : cum eatet ille vir
exemptum, ul scitii, innocenHa«,
eutaque illo nemo neque integrier
eiiai in civilate j
non modo lupplex
noluil, sed n
tiberiui causam diel luam, quam
Simplex ratio veritaiis ferebal.
Quiat. Xi 1, 12: P. Ruütiui illo
paene Soeratieo genere defaniionit
eil usut. — Cotta 202. -- it qui-
dem, im Gegens~Btz zu Ruülius, der
zu seiner Vertheidigung die Kunst
der Rede nicht aufbieten wollte.
— tarnen auf pauca zu beziehen.
— Q. Muciui Scaevota, pontifex
(zu 145),. dessen legatus Rutilius
gewesen war. de or. 1229: dixit
eauiam illatn ex parte Q. Muciut
mor« tuo, nulto apparatu, pure
eC dilucide. Vgl. 145. — enueleate
von der Kunst genauer Auseinan-
dersetzuag. — autem nach quidem
statt tarnen oder ted i
D,g,i,7?<iT,Google
BBUTDS. g 116—118.
71
Btoicis oraloribus RutUium, Scaurum io anüquis; utriunque ta-
rnen laudemus, quoDiam p«r illos ne haec (fuidem in civitate ge-
nera hac oratoria laude canterunl. volo enim ut in scaena sie
etiam in foro uon eos modo laudari, qui celeri motu et difflciH
utaDtur, sed eos eliam, quo» stataiios appellant, quorum sit illa
Simplex in ageado veritas, non moteBla. .,
El quoniam stoicorum est facta meotio, Q. Aelius Tuberoi^7
ftiit illo tempore, L.Paulli nepos, nuUo in oratonim niimero, sed
vita severus et congruens cum ea disciplina quam colebat, pauio
etiam durior; qui quidem in uiriralu iudicaveril contra P.
Africani, avuncuti sui, testimonium, vacationem augures, quo-
minus iudicüs operam darent, non habere; sed ut vita, sie ora-
tione durus inciiltus horridiis; itaque bonoribus maionim re-
spondere non potuit. fuit autem constans civis et fortig et in
prtmis C. Graccho molestus, quod indicat Gracchi in eum oratio;
— sunt etiam in Graccbum Tuberonis. [is fuit mediocris in di-
cendo, doctissumus in disputando]. tum Brutus; quam hocllS
idem in nostris cpntingere intellego quod in Graecis, ut omnes
lt6. antigui 'Kiaoer von &
radheit uad Einfachbeit der Vor-
fahren'. 94. —per illoi, vis prop-
ier 'durch ihr Verdieost'. — tta-
tariot, ursprünglich von den Liniea-
tTuppeo im Gegensatz gegen die
Tirailleurs, übertragen auf die Schau-
spieler. Tonat. zu Ter. Adeipb.
prol. 24i duo agtndi tunt prin-
dpalut modi, motoriui et ilalarita,
ex guibui illt lerlius natcUur
fuictöt. Ter. HsutoDÜm. prol. 35:
däte poieitatem, mihi italdriam
a^ef» ul liesal per tiliitliujn .■ ne
timper ttrvia eärreni, iratiu te-
nex, edäx paraiitut, tyoophanta
auUm hnpudtni, avärtu Uno ai-
tidue ttgendi iint mihi olamÖrt
(untfno, cum labare mdxumo. Vom
Redner auch 239. — q.nt., vonDS-
gesetzt dass sie haben. — ver. 70. Die
Naturwahrheil ist Dicht deoli bar ohoe
Lebendigkeit. — moL, durch lieber-
tfeibung in einzelnen Kleinigkeilea
peinUch. 143. 31&. Quint.XlS, 1S3:
TVprehtnditur pronuntiaäo vot-
fuoia et geitioulalionibu* mol»*ta.
117. Tabtro, Gegner der beiden
Griechen, Praetor im J. 631 (123).
— durior. Cicero erzählt (p. Mu-
rena 7 a), wie Tubeio bei dem feier*
liehen Leichenmahl zu Ehren des
Scipio Africanus, dessen Schweeter
Aemilia die Mutter de« Tubero war,
sich betheiligt habe: Ute, homo
erudititmtnut ae iloieui, ilravit
pellieulii haedini* leeUäoi Punica-
noM et expoiuit veia Samia, quati
vero eilet Diogenei cynieui mar-
tuut et non divini hominia Africani
mori kOTteitaretur. Die laudatio
auf Sdpio liess er sich von G. Lae-
lius anfeTtigea, de or. 11 341 ; eine
andere hidl Fabiua (107). — in
triittnviratu lässt sich nicht er-
klären; in tribanatu, wie Schüti
vermuthet, würde passend sein, weil
an die Tribunen wohl die Ent-
scheidung kommen konnte, wenn
ein vom Praetor erwählter Richter
— wie hier ein Augur — das Amt
sblehnle, — led. 81. — korridut.
68. — II fjiit . . diip. Der erste
Theil des Satzes w^ir nach nutlo
ine. horridtu überflüssig und hätte
nur um den zweiten hervorznlicben
(:ki Dt . . ita, iwar . . aber) zuge-
T,Google
72
BRUTUS. § 118-120.
fere stoici prudeDtiasumi in dissereodo siDt et id art« faciant
gintque arcbitect) paene verbonim; idem traducti a disputando
ad dicendum inopes reperianlur. unum exciplo Catonem, io qao
perfectisBumo stoico summam eloquentiam nou desiderem, quam
exiguam in Faanio, ne in Rutilio quidem magnam, in Tuberone
llSnullam video fuisse. et ego, non, inquam, Brüte, sine caiisa,
propterea quod istorum in dialecticis omnis cura consumitur, va-
gum itlud orationis et fusum et multiplex non adhibetur genus.
tuuS autem avunculus, quemadmodum scis, babet a stoicis id
quod ab illis petendum Tuit; sed dicere didicit a dicendi magistria
eorumque more se exercuit. quodsi amnia a philasophis essent
petenda, peripateticorum iustitutis commodius ängeretur oratio.
120 quo magis tuum, Brüte, iudicium probo, qui eorum philosopbo-
rum aectam secutus es, quorum in doctrina atque praeceptis dis-
serendi ratio coniungitur cum suarltate dicendi et copia; quam-
setzt werden können. Dann war
ab«r diese Stelle und derAnschlusa
mit U UDgescblckt genug gewählt;
anders 102. Sie Worte sind, um
den Zusammeahaag mit pnidenl.
in iinti-endo heriustellen , aus
trad. a ditpulando ergänzt; wobei
abersehen ist, dass die Spitze der
allgenunen Bemerkung' im 2. Glied
Irad. ad die. inopea rep. liegt.
118. ditierendo, 'wissenschaft-
liche Darlegung". 120. 143. 276;
vgl. 146. — arte, 'kunstgerecht'.
— areh. p, verb. , weil sie sich
meistens der strengen Gliederung
des SyUogiamus bedienten. 33. —
Cafo, der Oheim des Brutus (222).
Plut.C»to min. 5: nal ^ä^ 6 Uyoi
vsagöv /lev oiSh' ov3i tcapyj/iv
slxev, oiU Jjv 5^&u)i xal Jtepi-
na-S^ xal T^axie. oi /tr/v t'Ma
«Ol xifis äyv^hs okd^c iner^xe
Tfl ßoajpmjxi tSni yo^/iaTOiv tcai
ro ^ot airtm KaTa/iiyvi/tBvov
ifiov^ Ttva tcal ftiMafia rij)
Quiot. XI 1, 36; hie, qui bello
eiviÜ le inUrjedl (in Dtica a. 46),
Cato eioqttmu tenalor faiL
119. äiaUct. 153. Iop.2,6: cum
Offmtf ratio diligtnt di»»efendi
duat haieal partat.-unwm invt-
nitndi, alUram iudieandi, utriu*'
qua princepi, ul mihi quidem vi-
dafür, ArittotelBi fuit. ttoiei au-
leminattera elaboraverunt ; iuäi-
candi enim viat dUigenter perit-
euH mnl ea icienlia , quam Sta-
itinm^ appetlatit, inutmiendi ar-
lern, quae xanix^ dicitur, quaeque
et ad utum potior erat et ordtne
naturae eerle prior, lotam reli-
querunt. ~- eagum, 'nach verschie-
denen' Seiten sieh nlit Leichtigkdt •
bewegend'. — futum, vom Erigues
entlehnt, 'fliessend'. — miüuplex,
'Verschiedenartiges umfassend'. —
initituta, von der in der philoso-
phischen Schule ausgebildeten, im
Znsammen hang ansgeOblm Me-
thode (fi^&odos xai äcKTiifit), welche
in ihrer strengen Disdplin eine ge-
wisse Aehnlichkeit mit der staat-
lichen Gesetzgebung hat. 31. Qoint
X 1, S4; iloiei in eoUigendo llol-
gern) probandoque (erweisen) quae
inttitutrant, plurimvm oaluenml.
Daher praeeepta et imtituta (LaeL
13. de ofF. I 1), icHpta et >')«-
itituta p/iilotophomm ( de Bb.
V 7).
120. lectam d. i. Bcademieonun.
149. 332. — diu. ratio w^n
ttiav. die. togische Schärfe in Ent-
wickeln; dagegen in rat.,die»ndi
in d« Behandlung der Theorie der
T,Goo(^le
BRÜTüS. S 120. 121.
73
quam ~ea ipsa peripateticorum academicorumque coDSuetuilo in
ratione dicendi talis est, ut nee peräcere oratorem possit ipsft
per 8ese, nee sine ea orator esse perfectus. nam ut stdicorum
astrictior est oratio aliquantoque contractior quam aures populi
Eequirunt , sie illorum liberior et latior quam patitur coosuetudo
iBdicionim et fon. quis enim uberior in diceudo Platooe? Iovemi2l
sie aiunt philosophi, st Graece loquatur, loqui. quis Aristotele
nervosior, Tbeophrasto dulcior? lectilaTiase Platonem studiose,
audivisse etiam Demosthenes dicitur idque apparet ex genere
et granditate verborum ; dicit etiam in quadam epistuta boc ipse
de eese. sed et huius oratio in philosophiam translata pugnacior,
Beredsamkeit. 253. — peripa-
tetici etiam haeeipaa, guaepro-
pria oivlorian putat ette adiu-
Toatla atqu» omamerUa dicendi,
a te peti vineererU oporlere, de
or. I 43. — perip.acad.Anliachus,
welchem Brutus folgle, trennte sich
von der neatn akademischen Schule,
iodem er zu Plato xarüdikelu'te und,
von der Ansicht ausgehend, daas
die peiipatetische , wie auch die
stoische Philosophie nur Entwicke-
lungsstulen der platonischen wären,
bei der Ausbildung seiner Lehre eich
diesen vielfach anschloss. — attri-
• elior. 94. — latior. or. 114: Ari-
itotelti prineipio arHi rheloricae
dieit ittam ariem quati ex altera
parte reipondere (avrimpoipini
slvai.) dialeeticae, ut hoc videticet
differant inier te, quqd haec ra-
tio dicendi latior lit, illa loqaendi
contractior. de fin. 11 17 : qvod
tatiut toquerentur rhetores, dia-
lecliei autem eompreiiius. Quint.
XI, IOC: nie coneludit atlrictius,
hie latitu.
121. Flui. Cic. 24r noliä. S' av-
Tov Kai anOfivTi/ioyevovaiV olov
jrepi täv niaraivos diaXöyov, röe
tot) Jiöi, ei löytp xff^a&ai itiipv-
Kev, trÜTm Sialtyofüvov. Dion. Hai.
de Demostb. 23: rfirj Tivmy ijxov-
aa fyä leySyTcoi' <üs, ei xal mapr
&$ott Stäiexröi iaziv, jj tÖ rafv
ta^giiiTtiov xiji^ijtat yevoe, oiu
älleis o ßaaiXeit mv avTäv üiaXi-
yitai 9eöi ^ ms JIÜtdu'. — enim
führt zunächst nur lib. et tat aus;
die Haaplsache quam pat. com.
iudiciorum folgt erst mit /lacafi'or,-
diesem ist das erste Glied ikuitu
. , pugnaeior] logisch iintergeord-
net (wie . . so . .). — tic aiunt
philosophi. Die Handschrifleu bie*
ten He, ut aiunt pkiloiophi. Bis-
weilen ist allerdings ut aiunt u. i.
anakoluthisch mit einem acc. c. iuf.
verbunden, als sei aiunt allein ge-
setzt; dies ist hier aber nicht zu-
lässig, weil lovem Torangestellt und
dadurch die Conslruclion fest be-
stimmt ist. Vgl, de re p. I 58: ti
ut Graeci dieunt, omnei aut Graioi
eaiB aul barbarot, vereor. de oft.
I 23: quoniam . ., ut ptaeet tloi-
eii, quae in territ gignantur, ad
utum komimtm, creari. Andere
Beispiele sind ganz nusicher oder
verderbt. — audiviiie. Plnt. Dem.
5 : "EpfiittTtöi ^aiv äSeHTtörois
wio/ir^/iaoiv ivrvx^'ii', iv oh iyä-
y^BTTTo zov jltjfioa&A^v mipeaxo-
Xaxcvai IIIAtioi>i xai nXcUstov eit
roiie Xoyove mqiBXrj<r9at. In spä-
terer Zeit wird dies öfter wieder-
holt; ob es wahr sei, ist sehr zwei-
felhaft, de or. 1 89. — ganere
Wahl. An das allgemeine Wort
reiht at die besonders hervortre-
tende Species granditai. 132 molH
et Xenopkonteo genere aermonit.
— epiit. or. 4, 15: idem de De-
tnoilhene exittumari potest, cuiiu
eas epiitulit inlelhgi licet, quam
(reqüeiu (iterit Platonii audilor.
T,Google
74
BRüTüS. g 122—124.
I22"t ita dicam , videatur et. Uloruni in ludieia pacatior. nunc reli-
quorum oratorum aetates, si placet, et gradus persequamur.
uobie Tero, inquit Atticus, et TehemeDter quidem, ut pro Snito
etiam respODdeam.
Curio fuit igitur eiusdem aelatis fere sane iiluetris orator,
cuius de ingenio es orationibus eius existumari potest : sunt eaim
et aliae et pro Ser. Fulvio de iocestu uobilis oratio, nobig qui-
dem pueris haec omDium optuma putabatur, quae vis iam com-
123paret in hac lurba uoTorum Toluminum. praeclare, ioquit Brutus,
teaeo , qui istam turbam volumiuum effecerit. et ego , intellego,
inquam, Brüte, quem dicas. certe enim et boni aliquid attuli-
mus iuTeotuti , magniticentius quam fuerat genug dicendi et or-
natius; et nocuimusfortasse, quod veteres orationes post nostras,
non a me quidem (meis enim illas antepono}, sed a plerisque legi
sunt desilae. numera, inquit, me in plerisque; quamquam video
mihi multa legenda iam te auctore , quae antea conlemnebam.
I24atqui haec, inquam, de iucestu laudata oratio puerilis est locis
multis: de amore, de tormenlis, de rumore loci sane inanes,
verum tarnen noudum Iritis nostrorum hominum auribus nee
Diese Briefe sind nicht mehr vor-
handen (deuD im fünften der dem
Demosthencs beigelegten Briefe
Bpricht sich diu Hochachtung vor
Flato aus): übrigens gehörten die,
welche Cicero iae, wohl zu der grog-
sen Menge d ulerg es cb oben er, welche
schon damals iin Umlauf waren.
121. nimc reliq. or. geht auf
120E. zurück; das jähe,nidit einmal
diuch ein etmm (146) oder ted
vermittette Abbrechen igt um so
anflalliaer, da eben von ganz an-
deren Gegeus landen die Rede war.
22&E. — pro Brulo. acad. 1 33:
not vero columut, inquam, ui pro
Attico eliam reipondeam, de or.
U 27. — C. Scriboniui Curia,
Praetor 633 (121). Ueber den Pro-
cesa des Serv. Fulvius ist nichts
Niheres bekannt. — fere von idmi
getrennt ist ungewöhnlich; es er-
scheint so als nachträgliche Ver-
besserung des Sprechenden. —
exitl. 92. — puBTu, 129 E.
123. turbam. ot.\0%: nemo ora-
lor Hatn muUa na in Graeco qui-
dem otio tcripiil quatnmulia lunl
noetra, eaque hane ipiam habent,
quam probo, varialatem. leg. I 9
icripiiili plura quam quitqaam
e noilri4.
124. alqui knüpft, ohne auf die
Zwischenbemerkungen Rücksicht zu
nehmen, unmittelbar an das über
die Bede des Curia ausgesprochene
Urteil an, welches in le auetore
'nemo polett uno aspectu nequ«
praeterieni in amorem incidere',
-^ verum . . iol, gehört nicht mehr
zur Begründung von puenfts; an
104 sed acutas. — tritut von dem
was durch häuGgeo Gebrauch geQbt
wird, sowohl in Beziehung auf
scharfes Urteil als praktische Ce-
sctiicklichkeit; unter anderen Um-
ständen von dem, was abgenutzt
wird, ad fam. IX 16,4: Serviut..
facile dieeret 'hie vertut PlauH
non etl, hio ett', quod tritai auroi
haberet notandit generibut paela-
rum et eontuetudine Ugendi. —
„Gpogle
BRUTUS. 5 lat— 126.
75
erudita civitate tolerabiles. scripsit etiam alia nonnulla et multa
dixilet Ulustria, et in ßumero patrononim fuit, ut eum mirer,
cum et vita suppedilavisset et splendor ei non defuisset, coneu-
lein non fuisse. __
Sed ecce in manibus vir et praestantissuma iugeoio et Qa-i2g
granti studio et doctus a puero , C. Gracchus, noli esimptitare
quemquam, Brüte, pleniorem aut uberiorem ad dicendum fuisse.
et ille, aic prorsus, inquit, existumo atque Istum de superioribus
paene solum lego. immo plane, inquam, Brüte, legas ceuseo.
damnum enim illius inuuaturo interitu res Romanae Laliuaeque
lltterae fecerunt. utinam non lam fratri pieUtem quam patriae 126
praestare voluisset I quam ille facUe tali Ingenio , diutius si vixis-
setj Tel pateruam esset vel avitam gloriam cousecutusl eloquentia
et . . al non. Tgl. 90 E. ad All. U
4, 6 id et notä erit peritumndum
el tibi non tane deoium; ad fam.
XIII 22, I. Für e( Tor wfti wollte
JahD ei, wohl wegen dea ei bei
defuitttl; dann wäre aber wieder
dieses überflüssig. Zum ersten GUede
ergänzt ei eich aus «um leicht;
zum zweiten brauchte es gleichfalls
Dicht gesetzt zu werden, scheint
aber ausdrücklich hinzugefügt, ein-
mal um non von ei zu entfernen
u. nach defuitsel hinzudrängen, so-
dann um die Gleichförmigkeit der
beiden Kola tplendor non definiiet,
eontulem non ftiiue aufzuheben.
— tuppedilaoijiet, xacb das Können
wird häufig als etwas vorzeitiges
hyperlogiacb aufgefasst. 21.
12£>. in manibus, von denr, wel-
chem ni^n so uahe gekominen ist,
dass mau ihn wie mit Händen grei-
fen kann. ApoUon. Rhod..^lll2f.
nanu Tlifait} GpjmlrjS ivf xe^alv
äüe npoittfairez' Üiad'at. Terg.
georg. U41f.: lege Utlorii oraAt;
in manibui terrae. Caes. b. Call.
II 19, 7; hü facile pultit ad (lu-
men decucurrerunt, vi paentuna
tempore el ad lilvai et in ftumine
et iam in ntanibta noitrit holtet
viderentur. 'Wir und, nach der
AuMhluDg so vieler Redner, end-
lich bis EU ihm gelangt, um ihn zu
betraehlen'. — ing. ttud. doeL S2.
— C. Graechut war, als sein Bru-
der getödtel wurde, lIlTir agrii
dividundts: im J. 628 (126) Ouae-
stor in Sardinien (28,109): von da
kehrte er 630(124) nach Rom zu-
rOA und wurde 631(123) Tribun.
Tiefer und leidenschaftlicher als sein
Bruder, verfolgte er dessen Unter-
nehmungen in grösserem Umfang
mit fester Gonsequenz. Als in dner
stürmischen Versanunlung 633 (121)
ein Gerichtsdiener getödtet war,
Hess der Consnl Opimius zu den
Waffen greifen, und C. Gracchus
fand, nachdem viele seiner An bänger
auf dem Aventin erschlagen waren,
selbst den Tod. in^nto tloquan-
tiaque lange praetlantiorem (halle)
nennt ihn Velleius II 6, 1 ; beson-
ders wird seine hinreissende Kraft
gerühmt, er heisst fortit ae vehe-
meiu oraior (Gell. X 3), ^oßs^s
xot jM^nad^ tit Seirtoatv (PluL
Ti. Gr. 2), — ütum, 133, — rei
Romanae, wie alles, was den Staat
angeht; Latinae Ulierae, Latine
loqui, wo es Sprache und Gultur
betrifft, — plane; nicht allein lies
ihn, sondern lies ihn vollständig;
Cicero spielt mit paene n. plane,
und braucht dabei pl. in nicht ae-
wöhnlicher Verbindung.
126. palemam. 79; a
alleren ATrieen US. de or. iss cum
eivilalem vel patemo coniilio vel
vilam, des
T,Google
76
BRUTUS, f 126. IST.
quidem nescio an babuisset pirem neminem, grandis est verbis,
sapiens seutentiis, genere toto gravis; manus eilrema non acces-
sit operibas eias; praedare incobata mulU, perfecta non plane,
legendus , inquam , est hie orator , Bnile, si quisquam alins, iu-
Tentuti ; non enim solum acuere, sed etiam alere ingenium potest.
27 Huic succesBit aetati C. Galba, Servi iJlius eloquentissumi
viri filius , P. Crassi etoquentis et iuris perili gener. laudabant
bnnc patres nostri, favebant etiam propter palris memoriam, aed
cecidit in cursu. nam rogatione Hamilia , lugurthiDae coniura-
tionis invidia, cum pro sese ipse diiisset, oppreasus est. eislat
eins peroralio, qni epitogus dicitur; qui tanto in bonore pueris
avilü armii ßorentitsumam acee-
piitenl,iita praeclara gubermaMce
ciiiitatum, etoquentia, rem p. dilti-
paverunl, — habuiiiet füi habitu-
nu funril, weil ntteio an, zur ad-
verbiellen Fannel geworden, ohne
Eiotluss auf die Gaustruction bleibt.
151.
sKh
denden Künstler entlehnt,
teil bildet), kaon auch das Mangel-
hafle, selbst das Verfehlte, aUre,
wahre Nahrung zuführen, nui das
Vortreffliche, das man sich anzu-
eignen sucht.
127. netaJi', 226; anders 61 1 Tgl.
29. 99. 174. — C. Galba, Qnaestor
im J. 634 (120). 98. Die Wieder-
holung Ülizu eloquent, viri f. (221)
. . »loquentit in so unmittelbarer
Nahe mit dem Wechsel des Super-
lativs und Positivs ist sehr nnscnön
Dod war leicht zu vermeiden. Es
ist wohl elog. viri zu streichen ;
Servi ilHut sc. Galbae, 89 f. elo-
qutnlit wäre dann um oratoria
— der Verwechselung wegen —
zu vermeiden neben iurisperiti |81)
substantivisch gebraacht. Craui
98. — euriu 3. 236. 307.— reg.
Mamilia. Sali. lug. 40: C. Mami-
tiui Limelama tr. pl. rogationem
ad populum promulgat, uH quae-
reretnr in aot, gnorum myniilto
lugurtha lenati decreta nrgte-
gitiet, quiqve ab eo in legalioni-
but avt imperiU peeuniai acee-
püitnt, qtti elephantot quique per-
fvgai Iradidistenl, ilem qui de pace
aul hello cum hoititui pactiones
feciitent. — phbea incredibila me-
moralu ett quatn inltnla fuerit
quanlaquB vi rogationem iusieril
decreKerit voluerit, magit odio no-
bilitalit, cui mala illa parabantur,
quam cura rei pitbHcae. — qvae-
itio exercita tupare violenterque
ex mrnore et lubidine plebii. Dies
geschah im J, 644 (110). Jene Ro-
gation gründete sich auf allbekannte
Thatsachen, die Bestechung war so
allgemein, als ofienkundig; Cicero
urleilt daher einseitig vom Partei-
standpunkt, wenn er nur von der
ungerechten Leidenschaft der plebs
gegen trefTlicbe Msnner spricht, die
ein nncerschutdetes .Missgeschick
S;elroffen habe. 'Es ist unbegreif-
ich, wie Cicero sich täuscht; die
damals fielen, waten gewiss alle
schuldig. Unglücklicherweise ken-
nen wir diese Quästionen nicht ge-
nau : aber so viel ist gewiss, daes
durch die Anfdeciiung der Scbind-
lichkeiteti derOpUmaten, diese, die
für die besten gelialten sein woll-
ten, einen Schlag erhielten, von dem
sie sich nie wieder erholten'. Nie-
bnhr, Vorles. II p. 313. — eoniu-
ralionii, weil ejn solches System
von Bestechung nnd Betrug ohne
gegenseitiges Verabredea und Zu-
sammenhalten der Einzelnen nicht
darehzufahren war. — peroraUo
ist der SdiluBstfaeit einer knnstge-
miss ausgeatbMleten Bede, 208. 209
D,o,i,7.<iT,Goo(^lc
BRUTUS. § 127. 128. 77
oobis erat, ut eum eliam edisceremus. hie, qui io collegio sa-
eerdotum esset, primus postRomam conditam iudicio publice.,
est cendemaatus. P. Scipio, qui est in congulatu mortuus, non^jg
multiim tile quidem nee saepe dicebat, sed et Latine loquendo
cuivis erat par et oraneB sale facetiisque superabat. eius collega
L. Beetia 8 bonis icitiis orsus tribuDatus (nam P. Popillium vi
C. Gracchi eipulsum sua rogatione reetituit), vir et acer et hob
indiacrtus, tristes exitus habuit consulatus. Dam iDvidiosa illa
quaestione C. Galbam sscerdotem et quattuor coDsulares L.
Bestiam C. Catoaem Sp. Aibinum civemqiie praestaDtissumum L.
Opimium, C. Gracchi iDleTfeclorem, a populo absolutum, cum is
(Jäher auch bloss vom Schluss 292);
dann auch die Schlnssrede , wenn
mehrere Redner in derseibeo Sache
auftfeteo, 190.217; la perta \60.
— primut. Dass er der erste aiicer-
dos war, der durch dn öfTeDllicIiea
GrimiDal^ericht verurteilt wurde,
ist begreiflich, wril diese meist po-
litischer Art waren und die sacer-
dotes ihrem Stande nach in der Re-
gel keine Veranlassung' hatten sich
solcher Vergehen (wie maieitalit,
repetvndarum , ambitui) schuldig
za machen.
12S. P. Scipio Natiea, Sohn des
107 E. genannten, cos. 643 (Hl).
212. — L. Calpumiut Bettia, Tri-
bun im J. 633 (121), berieT Popil-.
liiK zurück (95). Als Consnl Im
J. 643 (111) ward er mit der FQb-
Tong des Krieges segen lugurtha
beauftragt, Hess aicn aber von ihm
gewinnen und achloss einen schmäh-
liehen Frieden. Liv. epit. 64^ bel-
lum lugurthae indiettm idque Cal-
pnrnha BatHa eoi. gerere iusiui
paetm cum lugurtha iniuiia jia-
puH «t lenatu* feeit. Flor. I 35:
prtmu) in Numidiam .Calpumivi
■ B»itia coTiml immillilur ; ted rex,
expertm fortitit advariut Roma-
no* aurum am quam ferrum, pa-
etm smil. In Folge der lex Varia
(22J) angeklagt, gieng er ins Esil
im J. 664 (90). — invidioia lege
MamSlia qtiaeitione ä\« Handschrif-
ten mit einem BUS 127enlnommenen
erkürenden Zosati zu illa. ~ Calo
108. — Sp. Poitutnius illbinus, cos.
644 (110), liess den Krieg gegen
den lugurtha hauptsächlich durch
seinen Bruder Aulus führen , der
einen schmachvollen Vertrag mit
ihm abschloss, mit Wissen desSpu-
rius, der für bestochen galt. — t.
Opimiut, COS. 6S3 (121), liess die
Anhänger des C. Gracchus durch
ein furchtbares Blntbad tödCen und
setzte auf dessen Kopf einen Preis,
was auch Velleius lu stark ist (11
6, 5): id «Jitti» nefarie ab Opvnio
prodilum, quoäcapiti>,nondieam
Gracchi, ted civis Romani pretium
ledalurum idque auro repentitrjtm
propotuil. Im folgenden Jahr wurde ,
er vooDecius (lOS) angeklagt, von
Carba (103) verlheidigt und freige-
sprochen, p. Sest. 140: kuTtc tamea
■flagranlam invidia propler inUri-
tum C. Gracchi ipte popubu Ro-
manus periculo liberavil: ttlitt
quaedam civem egregium iniqui
iudici procetla eoertit. In jenen
bewegten Zeiten hatte bald die eine,
bald di£ andere Partei die Obertiand;
es lasst sich begreifen, dass nach
dem Sturz des Gracchus die Nobi-
lität die Freisprechung des Opimius
durchsetzen konnte. ImJ. 642(112)
wurde er als tegstus nach Nnmidien
feschicktund liess sich von lugurtha
estechen. Sall.Tug, 16, 3 : /uf urMii
dando el pollicitando . .perfecii,uti
fama fide pottremo omnibui mit
rabui aommodum regit anUferret.
Plut. C. Gtacch. 18: mnos xoto-
D,o,i,7.<iT,Google
78
BRUTUS. § IJB— 139.
contra popUli Btudium stetiseet, Gracchani iuäices suBtulenint.
UShuius dissimilis, in tribunatu reliqnaque omni vita civis improbns,
C. LiciniuB Nerra non indisertus fuit. C. Fimbria temporibus
isdem fere, sed longius aetate provectuB, habitua est sane, tit ita
dicam, lutulentus asper maledicus: geaere toto paulo fervidior
atque commotJor, diligentia tarnen et rirtute aDimi atqne vita bo-
DUS auclor in senatu; idem tolerabilis patronus nee rudis in
iure civili , et cum virtale tum e^am ipso orationis genere Über;
cuius orationes pueri legebamus, qtias iam reperire vix possu-
ISOmus. atque et ingenio et sennone eleganti, valetudine incom-
moda C. Seitius Calvinue Tuit; qui etsi, cum remigerant dolores
pedum, non deerat in causis, tarnen id non saepe faciebat; itaque
consilio eius, cum volebant, homines utebantur, patrocinio, cum
licebat. isdem temporibus M. Brutus magnum fuit , Brüte , de-
decus generi vestro ; qui, cum tanto nomine esset patremque op-
Kcivai axpittnit ijii TffurxtfJois ito-
UtcuI ratop rfäxxof "ai •^oil-
äXlä mifiq>^eit tas'IovyovQ&av rov
NofiöSa Ti^eaßmiT^s Safd'afi) XQV-
ftaatv uji' avttrü, xai Sixriv hiphav
oioxiinTiv SafoSonias iv axtfiüf
xarey^^atrs. — Gracchani. Durch
das tiesetz des G. Gracchus im J. 632
(122) wurden die Gerichte den Se-
natoren genomnen und auf den
Ritterstand überiragen.
129. ftuiuj,- Besliae. !Verva ist
sonst nicht bekannt. — C. Flaviui
Fimbria, cos. 650(104); Tgl. 168.
— lueulaituspatrenui a»pCT- haben
die Hsr. Dass Cicero nicht von ihm
sagen könne lucuhntus patronut,
beweist das gleich folgende lolera-
bilUpalrontu—esraüs»telifcul.ac-
eutator oder elamator ( 1 82) heissen
— auch wäie ul iia dicam ganz
DDptasend. hitulentut 'schmierig'
ist freilich ein starker und nicht
edler Ausdruck. Aber Fimbria war
ein derber, heftiger Mann und das
allgemeine Urteil über ihn sprach
dies scharf nnd grob aus ; Cicero
führt dieses au und mildert es in
den Ausdrücken, indem er die guten
Grundlagen seines Charakters bet-
Torhebt. (Vgl. Hör. serm. I 4, 11.
ID, 50. ßuit lutulenlui vom Laci-
lias.) lisss er etwas gemeines hatte,
beweist auch de or. II 91: Fu/itit
nemoi in dicendo C, Fimbriae,
quoi tarnen habuil ille, non atie-
quilur, orit pravilatem' et verbo'
rum latiludinam imitatur. (frucu-
/an/iMTermutbetErneBli.) — liber,
freimQthig, ohne Scheu; eine Eigen-
schaft nicht allein seiner Rede nnd
Ausdrucksweise, sondern seiner kräf-
tigen und tüchtigen Senk ungs weise';
hier kam die oratio besonders in Be-
Irscht, darum bei dieser (um etiam,
130. et ing.: die [las. etiam ing.,
«bei Calvinus hat aicbla mit Fim-
bria gemein. Die Gegenüberstellung
ist entsprechend der vorhergehen-
den cum virtute Iam ipio oratio-
nit genere. Was den Zügen näher
läge eximio ing. würde eine nicht
ganz so specielle Bezeichnung er-
nämlich adelte (non deetie) cautiM.
— saepe faciebat. 128. 135m. 147.
237 E. 302. 305. 303. 310. 326. —
M. Brutut. de off. 1160: duri ho-
minit vel potius vix haminii vi-
detur pericuhtm capitii in ferro
lauttii. id cum pertculotum ipti
eit tum etiam loraidum ad favtam
eommitlere.
T,Google
BRUTUS. § 13()— 132.
79
tümum vinim habuisset et iuris peritissumum, accusationrai fac-
titaverit [,ut Athenis L'ycurgus. is magistratus dod petivit, sed
fiiit accusstor vehemens et molestus,] : ut facile cemeres naturale
quoddam stirpis bonum degeneravisse vitio depravatae voluntatis.
atque eodem tempore aecusator de plebe L. Caesulenus fuit, 131
quem ego audiri iam sencm , cum ab L. Sabellio multam lege
Aqutlia damai iniuria petinsset. non fecissem hominis pacne
inflmi mentionem , nisi iudicsrem, qui suspiciosjus aut crimino-
sins diceret, audivisse me neminem, doctus etiam Graecis T.8K'
Aibucius, vel potius plane Graecus, loquor, ut opiner; aed licet
ex orationibus iudicare. fuit autem Athenis adulescens, perfectus
Epicureus evaserat: minOme aptum ad dicendum genus. iam 132
nere; guod eonligit M. Bmto
»untmo genere nato, illiut filio,
qui iurit civilit in, primit peritui
fiiii. Vgl. zu 160. — iurit periL
175. 3 Bücher desselben de iure
civili werden de or. II 224 erwähnt.
— ace. faci. Tse. bist II 10: qui
temporibtu ISeronit detationei fae-
iilaverat, 'ein Handwerk aus dem
Anklagen luadieD*. or. 147 : velal
'arlmi pudere prologui quam fae-
tites'. Quwl. yn 7, iG: medicinam
factilare. Crasaus sagte in einer
Rede gegen Brutus u. b. (de or. 11
226): qaidquid eil vocii ae lin-
guae omne in islum turpiitumum
calutnniae quaeilum contuliiti.
Vgl. Plin. XXXVI 3 § 7 t. Crasium
oratoitm M, Bruitti in iurgiiife-
nerem Palatinom appetlaveral. —
Lt/eurgut. 36. Der Vergleich ist
unbillig gegen Ljcni^s, der aus
strenger Rechtlicnkeit in einei Zeit
der AuflösDDg Über den Gesetzen
TRchte und jeden Uebertreter znr
Beeben sc hart za ziehen suchte,
'wenn er auch dadurch bei Vielen
nicht beliebt war. Diod. XVI 8B:
jivKOvpyoi riBv ivre ^rjrö^oH' /le-
ytarov Sxiav aiiro/ia, ßiov 3' rf^l"
«liS *Ji «p«T^ neqißörfjov , nt-
xpöiaroi T/v xaTr/yogoi. — ut fac.
. . vol. mnss von firutds gesagt
sein D. also anch ii . . mol. Aber
unmittelbar nach accuiationem fac-
tit zu setzen t> fatt acciuator
vehement u. zwar dicht neben am
Ende stehenden Lyc, so dass man
unwillkürlich es damit verbinden
wird, wäre mehr als gedankenlos.
Deshalb ist ut , , mot. ala Rand-
bemerkung ausgeschieden, — 60-
num, 'unnachsichtige Strenge ge-
gen das Schlechte'.
131. davmi iniuria =m de damno
iniuria dato. Gai institt 111210:
damni iniuriae acHo conttituitur
per legem j4quilitt m. — Graecit Nen-
tmm Blatt Gr. litteria (104. 107. 168.
169. 175 n.o.) oder des adv. Graece
desGleichklaugsmitGraecu« wegen.
— ted stellt dem opinor gegen-
über iudicare. ■ — T. Albueiut war
in Athen ganz zum Griechen ge-
worden und wollte für einen solchen
gelten, de ßn. I 8: niti qui te
plane Graecum dici vetit, ut a
Scaevota eti praelore lalutatut
Athenit Albueiut. Die Scene, wie
ihn Q. Mucius Scaevola , da er im
J. 633(121) als Praetor nach Asien
ging und ihn in Alben traf, ver-
spottete, hatte Lncilina in seinen
Satiren mit Laune geschildert (de
fin. I 9). Vergeblich suchte ersieh
durch eine Repetun den klage an
Scaevola (§ 102) zu riehen, wnrde
aber selbst 651 (103) wegen Erpres-
sungen verurteilt und ging ins Exil
nach Athen. — genut, nämlich Epi-
d em vorhergehen den Tereteh en muss.
T,Google
80
BRUTUS. S 13i— 134.
Q. Catulus, non «Dtiquo illo more, sed hoc nostro vel ü quid Seri
polest perfectiuSj.eruditug. inultae tiUerae, summa non vitae
solum atqne naturae, sed oratioDis etiam comitas, incomipta
quaedam Latioi sennoDis iotegritas; quae perspici cum ex ora-
üonibus eius potest, tum facillume es eo libro, quem de coneu-
latti et de rebus gestia suis conscriptum moUi et Xenophonteo
genere sermonis misit ad A. Furium poetam, famitiarem suum;
qui über nihilo notior est quam iUi tres, de quibus ante diii,
ISSScauri libri. tum Brutus: mihi quidem oec iste uotus est nee
illi; — sed haec mea culpa est: numquam enim in mauus incide-
nint — üuacautem et a tesumametconquiramistapostbaccurio-
sius. fuit igitur,inquam,inCatulosermoLatiDU8;qu3elausdicendi
Don mediocris ab oratoribus plerisque neglecta est. uam de
BODO vocis et BuaTitate appellandarum litteranim, quoniam filium
cognoTistj, noii eispectare quid dicam. quamquam filius quidem
ßon fuit iu oratonim numero, sed non deerat ei tarnen in sen-
tentia diceuda cum prudentia tum elegans quoddam et eruditum
t34oratiouis genus. nee habitus est tarnen pater ipse Catutus prio-
ceps in numero patrononim; sed erat talis ut, cum quosdam una
andires qui tum erant praestantes, videretur esse iDferior; cum
132. Q.Lutatiiu Catuliu, Conmi
6&2 (102) mit Mariosj von diesem
proscribirt tSdtete er eich selbst
667 (87). 307. Er Tenuchle «cb
auch als Dichter. 259. ^ anHqao,
streng altromisch mit Fernhaltung
von friechiachem Einflnss. — eru-
ditiu. de or. II 7, 28; {Catulo)
Grateiipti tolent luaa linguae
tubUlitatem ehgantiatnqnt eonea-
dert. — integritai. de or. lü 29 ;
quid iucundim auribiti noitrii
tinquam aeeidil kuitu orationa Ca-
tuli! quae Mt pura tic, ul Latin«
ioqai fiaen» tolut videatur. ~~ mi-
Mit, wie wir Zuschrift fSr Widtouag
Mgeoi Lacilius (rhet. ad Her. IV IS):
hat, Atli, ret ad U tcriptat mi-
timu', Luei. — noIU et Xen., t21iii.
Xen., de or. II SS. or. 32 euitu
tarmo ett ille quidem matt« dut-
eior ted a forenti itrepitu remo-
tittianvi; 62 Xenophimtit vom Mti-
tui qwui loeutai farunt. — M.
Firtiu Anlitu tcbrieb ein episebe«
Gedicht atmalat in wenigstens 11
Büchern, wobt eine Fottseliong der
AnnatendesEaDius. — Seauri, 112,
133. ille, der von dem da so
eben Bprachest, alatt hie dem
Uli (den vorhin genannten) eot-
aprechend. — enim. Die Schuld
besteht darin, dass er sich um diese
Litteratnr nicht bekümmert, sondern
nur das gelesen bat, was ihm zu-
ßlllgindieHünde gefallen ist. — La-
tinut.äeht, gnt lateinisch. 126.140.
143. 1B6. bane Latina 108. 259. L.
non pttiume loquiild.— laut. 140.
fterique 46. — tono. de off. 1 37,
133: Catuii opUme uti Ungua La-
iina putabantvr. lontu aral dul-
eii, litterae naqua escpreita* tuqtia
oppreiiae, ns aut obtcumm tiiet
tiul puUdum, tina conlenüaitt wKc
nee languant nee canora. — mp-
paitara, anssprechen. 2&9. Quint.
XI 3, 3a : laudatio- in Catulo aua-
Vit appaHaÜo litterarum. — ^-
lium. 222.
134. tanan, weil die Ankoüpfung
mit quamquatn erwaiteo lassen
T,Goo(^le
§ 134—136.
81
autem ipsum audires aae comparatioue , dod modo contentns
eeses, sed meüus non qnaerereB. Q. Metellus Numidicus et eiu8l3&
collega M. Silanus dicebant de re publica, qnod esset illis viris et
consulari digoitati satis. H. Aurelius Scaurus dod saepe dicebat,
sed polite; Latine vero ia primis est eleganter locutus. qnae
laus eadem in A. Albino fuit; nam flamen Albinus etiam in nu-
mero est babitus disertonim ; Q. etiam Caepio , rir acer et forlis, „
cui fortuna belli criinini, inridia populi calamitati fuit. tum etiamijg
C. L. Hemmii fuerunt oratores mediocres, accusatores acres at-
que acerbi; itaque in iudicium capitis nialtos rocavenint, pro
reis non saepe dixernnt. Sp. Thorius eatis raluit in populari ge-
konnte, der Vater sei als Redner miui, U. pl. 643 (Ml), setzte es
sehr viel bedeutender gewesen ale durch , dass L. Cassiug beanftragt
der Sohn. — audiret modus po- wurde, lugortha nacbR ""-
tentialis der Vergangeufaeit, nicht
durch cum veranlasst: jedesmal
wenn du ihu , . gehört bittest,
würde er dir wohl . , erschienen
»ein. — «ine eompar. 173.
13&. Q. Meteihu Namidicut, Cod~
sdI 646 (109), bekämpfte mit Kraft
Bud Energie den lugurtha, bis ihm
Mariug den Oberbefehl entwand,
dem er fortan feindlich gegenüber-
stand. Er war Gensor 652 (102),
ging 654 (100) durcb Satarainus
(224) bedrängt ins Exil nach Asien,
wohin ihn Aelins Stilo (205) beglei-
tete. Im folgenden Jahr wurde er
cnrflckgerufen. — Seaunu, Goasul
646 (108), — ^. Ptitumiiu MbU
nw, Consnl 655 (99). Der ßamen
Albimu ist nicht weiter bekannt
— Q. Servilita Caepio, Gonsul im
J. 648 (106), gab durch die lei
Servilia, welche Crassusvertheidigte
(tei. 164), dem Senat die Geiichte
zorück; aufdiese deutet die fnvfdia
populi. Im folgenden Jahr wurde
er von den Gimbem vollständig ge-
BcMagen und deshalb im J. 659 (95)
von dem Trib. Norbanus maiestatis
belangt; Grassus vertheidigte ihn
(182), allein er wurde verurteilt
und ging nach Smyrna ins Eni.
136. C. t, Memmii. Diese Zu-
sammenstellung ohne et ist, nt-
mentlich aaf Inschriften, sehr bäuSg.
169. 242. et z. B. 94. — C.JUm-
BmtBi. 4. Aufl.
, nm die Untersuchang gegen
die von diesem Bestochenen kräfüg
zu führen. Sali. lug. 30: C. .Vem-
miui, cuiut de Übertäte ingeni et
odio polenliee nobiHtalii lujira di-
ximut, contionibut popatum ad
«indicandum kortari. ledquoniam
ea tempeitate Memmi faamdia
Clara poliemque fuit, decere exi-
itumavi unam ex tarn mulli» ora-
tionem pericribere. Er wurde 664
(100) ermordet. — L. Memmlui.
304. — Sp. Thoriut, Tribun zwi-
schen den J. 633 und 636 (121 u.
116). Äppian. bell. civ. [ 27: Jhioi-
pios Oifiot (die Har. haben falsch
Bopmc) dij/iagx'^ Hitnjj^Jara vp-
/utv, xtfti /liv yipi fitjx^i Siavi-
fteai, äXX' clv(u Tmv ixövriav *al
tpÖ^Ove VTlif oÜTTiE T^ ^^Vß^ ""•
tavld-so9at nai täte rö %^nata
j^QjfsXv ill StavoiiBS' oneq ipi ftiv
TIC role nevjiai Ttamyoeia Stäxäe
Siavo/tae, öiptloe S oiSif tie jw-
hinlti9iav. Durch dieses Gesetz
wurde also die Ackervertheilung
der Gracchischen Gesetze aufgeho-
ben, die Besitzer aber mit eloer Ab-
gabe belegt, welche unter die Be-
dürftigen verlheilt wurde; eine
Maasaregel, welche dem noch popu-
lär erscheinen konnte, derdieGrac-
chische tlntemehmung für einen
blossen Eingriff in wohlerworbene
RechU hielt. Unsere Stelle igt mit
T,Googlc
82
BRUTUS. § 136-139.
nere diceadi, ie qui agrum publicum vUiosa et iuutili lege vecti-
gali levavit. H. Harcellus, Aesernini pater, non iUe quidem in pa-
tronis, sed ia promptis tarnen et non iaexercitatis ad dicendum
ISTfuit, ut fllius eius P. Lentulus. L. etiam Cotta praetoriua in me-
diocrium oratorum numero, diceadi aon ita multum laude pro-
cesBerat, sed de indnstria cum verbis tum etiam ipso sono quasi
subrustico persequebatur alque imitabatur antiquitatem.
Atque ego et in hoc ipso Cotta et in aliis pluribus intellego,
me non ita disertos homines et rettulisse in oratorum numenim
et relaturum. est enim propositum colligere eos, qui boc munere
in civitatfi functi slnt ut tenerent oratorum locum; quorum qui-
dem quae fuerit ascensio et quam in omnibus rebus diTScilis
optumi perfectio atque absolutio, ex eo quod dicam exbtumari
laspotest quam multi enim iam oratores commemorati sunt, et
quam diu in eorum eaumeratione vereamur, quam tarnen spisse
atque vix, ut dudum ad Demosthenem et Hyperidem, sie nunc
ad Antonium CrasBumque pervenimus ? oam ego sie existumo,
hos oratores fuisse maxumos et in bis primum cum Graecorum
^gloria Latine dicendi copiam aequatam. omnia reniebant An-
der des Appian ia Einklaog zu
biingep, wenn mao erkllrC agrum
publicum vecligali, nämlich impo-
tiio (-o per Fectigsl), Ugt inutili
Itvavil. Diese lex ist die Grac-
chUche. — vitioia, 'niclitif', weil
eine we sealliche BedioeuDg dei
Bechtsktifttskeit Tebll. So viliotui
coTuul (Cic. Phil. U 33, 8-1), viUotut
dlctalor (Liv. VIU, 23) weU gegen
die Auspicien gewählt. So machte
Cicero wohl das Geseti des Grac-
chus nenuen, da der dagegen inter-
cedirende Tribun abgesetzt worden
war. — Jf. Marcellas focht 652
(102) unter Marius bei AquaeSeitiae
tapfer gCRen die Teutonen; im mar-
aischen Kriege 664 (90) wurde er
in Aesernia von den Samnilen aus-
gehungert und muaste sich ergeben.
— P. Lenlultu Marcellinut, toq
einem Lentulus adopiirt, war 667
(67) Legat des Pomp eius.
13T. ol^UB führt beim Abachluss
eines Theiles eine aus ihm sieb er-
gebende allgemeine Bemerkung ein.
— Colla. 259. — munere, Aufgabe.
Bei dem Eluilasa der Beredsamkeit
auf das öffentliche Leben konnte
es Cicero wohl. als 'muiius' einea
Staalsbürgen ansehen, hierin etwas
zu leisten. — quam . , , diff., 39.
I3S. tpUte, eigentlich 'dicht ge-
drängt' , wodurch daa Vordringen
erschwert wird. Nooiua p. 392:
tpUium aignificat tardum. Tili-
ntui Gemina 'longut lermo habe-
tur, j'avortelur tpitta'. Naeviui
GymnasHco 'al enim /u nimi*
spül» alque larde innedit'. Ebenso
spissum Her. — dudum, vorher,
Sridem, längst. 252. de or. 1 47, 208,
65, 262 : düci ertim dudum ratio-
nem alfam eise ioci, aliam leverila-
iis. Tdsc. 1 T6; quod tibi dudum
videbatur. Plaut, capl. 478 : nam
uH dudum hine abii, aceasii ad
aduleicenles in foro. Vgl. 35. ~
Hyper., 36. — die. copia hier wie
öfter nicht wesentlich verschieden
von die. facultas.
139. U. Jnloniui, geb. 611 (t43)
(Ap. Claudio Pulchro 0- Caecilio
Metello MacedonicD coss.), verlhei-
T,Google
BRUTUS. § 1391 140.
83
tooio in mentemi eaque suo quaeque loco, ubi plurumum pro-
äcere et valere possent, ut ab tmperatore equites pedites levis
armatura, sie ab illo ia maiume opportunis oratioais partibus
coUocabantur. erat memoria summa, aullameditatiouissuspicio;
imparatus semper aggredi ad dicendum videbatur, sed ita erat
paratus, ut iudices illo dicente nonaumquam viderentur non
satis parati ad caveudum fuisse. rerba tpsa, non illa quidemiM
eiegantiSBUmo aermone; itaque diligenter loquendi laude caruit;
neque tarnen est admodum inquinate locutus [, ged illa, quae, pro-
pria laus oratoris est in verbis]. nam ipsum Latine loqui est illud
quidem, ut paulo ante diii, io magna laude ponendum , sed non
tarn sua sponte, quam quod est a plerisque neglectum ; non enim
tarn praeclarum est scire Latine quam turpe nescire , neque tarn
id mihi oratoris boni quam civis Romani proprium videtur. sed
tarnen Antonius in verbis et eligendis, neque id ipsum tarn lepo-
ris causa quam ponderis , et coUocandis et comprehensione de-
digte sich aU Quaestor 641 (113)
siegreich fegen die Anklage des
inceetns mil einer VeBlalio. Nach-
dem er Ö50 (104) die Praelut ver-
waltet, fühlte er im folgenden Jahr
pto CDQSule den Krieg gegen die
Piraten in Gilicien und tiinmphirte
im J. 652 (102). Später führte er
die Waffen gegen Saturninna 654
(100), nnd diente auch im marai-
sehen Kriege 663 (91); a. 304. Er
war Conaul 655 (99), Censor 657
ST), and wurde aU Snllanei auf
arinB Befehl 667 (BT) getödtet
(307). Er ^ebSrte der ariatokiati-
«chen Partei an, ohne eine berror-
Um I
Redner uod angeinein beschäftigter
Sachwalter (207). Cicero cbarsk-
terisirt ihn hier und ia der Schrift
d« oratoie, wo er eine der Haupt-
personen ist. Im Gegensalz zu
Craiiui (143) erscheint er als auf
gelehrte Bildung wenig Gewicht
legend. 214. — omnia. DieBanpt-
punkte kun wiede[holt215. — im-
peralore. rbet. ad Ber. ID 10, 18
von der zweckmässigen Anordnung
der Argumentation : haee ditpoHHa
locorum lamguam ijutrueiio miti-
tum faciUume in dieendo, tieul
illa4n pugnando, parara poterit
victon'am,
140. Wag Cicero über die Sprache
des Antonius bemerkt, ist wegen
der (ortwährende D ReslrietioneD,
welche einander aufzuheben Bch ei-
nen, nicht vollkommen klar ausge-
drückt. Man siebt wohl, das« eribm
das höchste Lob einer för die Be-
redsamkeit kunstreich ausgebildeten
Sprache nicht zugesteht, da sie nicht
so^faltig und mehr nur mil Rück-
sicht aufNachdruck als aufSchSn-
beit gewählt war. Indessen will er
doch die Vorslellnng nicht aufkom-
men lassen, als habe Antonius den
gewöhnlichen Anforderungen an eine
conecte Sprache nicht genügt. — '
jed kannte keinen Gedanken an-
reiben, der im Gegensatz gegen
die Parenthese sieht und in der
Construction des ihr Torausgehen-
den Satzes fortfahrt, (illa te. laude
carnit; zu betonen ist oralorh).
Die BeraerkuDg ist nach Z. 13 n»-
qu» (am — vid. gemacht; isi^wird
ans IC, entstanden sein. — rfiwt
133. — tedlamen nimmt die durch
den eingeschobenen Satz unterbro-
chene Rede wieder auf, 64. — com-
T,Goo(^le
84
BBÜTCS. S 140—142.
vinciendis nihil dod ad rationem et Umquam ad artem dirigebat ;
Tenun multo magia boc idem in sententianim ornamentis et coa-
141 fonnalionibuB. quo genere quia praestat omnibus Demosthenes,
idcirco a doctis oratorum est princeps iudicalug. ax^fiaia enim
quae vocant Graeci, ea masome ornant oratorem , quae oon tarn
in vert>ia pingendis habent pondus quam in illumlnandis senten-
SS liis. sed cum haec magna in Antonio tum actio Eingularis ; quae
gi partienda est in gestum aique vocem , gestus erat non verba
exprimcDS, sed cum sentenüis congmens, manus hnineri latera
supplosio pedis Status incessus omnisque motus ; toi permanens,
142rerum subrauca natura, sed hoc vitium huic uni in bonum con-
rertebat. habebat enim flebile quiddam in questionibus aptum-
■preh. 34. — ratio, 'verständige
Ueberlegcng' , in tod ort, 'sehul-
gerechler KunatbildoQg', nocb sehr
verschiedCD, obgleich sie oft das-
selbe, ja mehr zu erreichen im
Stande ist. Aal. vermied geflissent-
lich jeden Schein der Gelehrsamkeit;
im Erfolg ktm seiD Verfahrea ad
r. auf dasselbe heraus, alt
itamqttam) ad artem geneseo. —
eonform. or. 136: nuüut fere ab
m toeut line quaäam eonforma-
tiona senlenliae dicitur.
141. Dtmotlh.OT. 136: led ten-
tentiarura omamenta maiara ittnt,
päbtu quia freguealiiiume De-
matthenet ulitur, tunl qai pttUnl
idcirco eita eloqutnliam maxume piendii atlt finiendis. 2TS. ~
ette latidabilein. — doctü t^pru- nii^ue und überhaupt jede; wir
denübtis, denen ein wisgeoschaft- sagen 'and jede andere', indem
liehes Urteil zusteht 184 f. 186; wir die ergänienden Theile, nicht
a peclore abieidif, nl cicatricet pO'
ptilu$ Romanut iudiettque atpico-
rtnt adverio corpore exeeplat. —
geiliu. de Qtat. 111 220 : omnatmo-
< sabiequi debet gBstus, non hie
rba Bxprimens leaetiicat, ied
xivariam rem »t sBnUntiam
n demoiutratiotie sed $ignifica-
iione declarans, taterwm infiexione
kae forii ae viriii, non ab leaena
et Aitlrionibtts, sed ab armii aitt
etiam a palaeitra. ntanut attt«tn
minui arguta,- digilii lubteguens
verba, non eojprintent; brachitai
proceriut proiecium qaaii quod-
dam lelum orationis; supplotio
pedit in contentionibu» aul inci-
188 f. 198. 199. 283. 320. — ff/^
fiaia Uieai! und Siea/oias unle:^
scheiden die Rhetoren, 69. 21b;
Cicero betrachtet die letzteren als
die bei weitem wirksamer». —
ilüaa. ar. 136 : neo quiequam ett
aliud dictre niii oixnra aut certe
pleraigue aligua ipecie illummare
tentenüat. — actio. 215. Tqsc. II
24, 57 : genu mohercuh M. Anto-
nium vidi, cum contenle pro le
ipie lege faria diceret, terram
langer». \tu. V 3 ; (M. Antoniut)
eauia propa perorata ipium arri-
puit JU'. viquilium coiuCituilgue in
oontpcotu omnium iunicamgue eiiu
wie der Lateiner das übergeordnete
Game denken. — Dieaafmofiu in
den Hsr. folgenden Worte cum ver-
bii lentBnüitqtiB conientient ältd
nicht allein Oberflüseig , sonders
durch verbit schief. — permaneni,
ausdaaernd, im Verlanf der Itede
nicht sinkend. -^ convertibat, in
medialer Bedeutuof auch bei Cic.
nicht selten, x. B. nee in falnan
e vero praetarila poitunt conver-
lere, de fato 7, 14. 9, 17. 20.
142. flabila, nicht 'weinerlich',
sondern 'klagend, rührend'. — gue-
iHo scheint nur hier und wahr-
scheinlich auch orat. 13ä vorzu-
T,Goo(^le
BRUTUS. S 142. 143. 85
qSe cum ad fideiD fäcieDdam tum ad misericordiam commoven-
dam : ut Terum videretur in boc illud, quod OemostheDem fenint
ei, qui quaesivisset, quid primum esget in diceodo, actionem;
qaid secuudum, idem et idem tertium respondisse. nulla res ma-
gifi penetral in aoimos eosque fingit formal Oectit talesque oratores
Tiden facit, quales ipsi se videri volunt.
Huic alii parem esse dicebant, alii auteposebaiit L. Crassum. 143
illud quidem certe omnes ita ludicabaut , Deminem esse , qui ho-
rum altero utro patrbco cuiusquam ingenium requireret. equi-
dem quamquam Antonio tantum tribuo, quantum aupra dixi , ta-
meo Crasso nihil slatuo fieri potuisse perfeclius. erat summa
graTitas, erat cum gravitate iunctus facetiarum et urbanitatis ora-
torius, noQ gcurrilis, lepos; Laline loquendi accurata et sine mo-
leetia diligens elegantia; in disserendo mira eiplicatio; cum de
iure civili, cum de aequo et bouo disputaretur, argumentorum et
kommen. — Demottk. Dieselbe
Aensserungf erzählt Cicero .auch
sonit (or. 56. de or. III 213), so
wie andere. — fingere, vora Be-
srbelten besonders weiciier Massen,
wie ThoD, Wachs, die noch ohne
Gestalt sind ; fermare, eine be-
Btimnite Gestalt, flectera, eine be-
stiDimle Richtang- oder Stellung;
geben. — taLqual. de oraU I1 176:
>i vero anequatur, ut lalü eidea-
lur, qualem n videri velil, et ani-
moi eorum ita afficiat, apud quot
aget, til eot quoeumque viUt vel
frakere vel rapere pottit, nihil
pTOfeclo praelerea ad üicendian
requirel.
143. alü. 186. — L. Cratnu,
geb. im J. 614 1140), 162, starb
663(91)1 COS. 659 (9a); dieHaopt-
amstände seines Lebens fahrt Cicero
nachher 158 fT.
allelisiren, und weist nicht undenl-
lich snf sich als den Nachfolget
desselben hin. 161. ~ facet. 1£B.
de or. n 220: non enim ferequit-
quam reperietur praeter Cratium
in vtroque genere leporit exeeilait,
et Uta, quod i'n perpstuitata itr-
monit 1= vrbanilale) eChoe, quod
in eeteritate atque diclo eil {—• fa-
cetiit) — , wo dann Beispiele ange-
fübrt werden. Ebendott sagt An-
tonius von Crassas (228) : cum ont-
nium liUiiemuliiiumui et urba-
TttMsunmt, omnium graviirumum
et teveriätumum et eiie H videri,
quod iiti conUgit imi, id mihi vix
ferendum indebatur. — molett, 1 16,
— diirer. IIB, 146. nf: — expli-
catio, das Talent, einen Gegenstand
klar und deutlich auseinander xn
setzen. — dixputaretur : dafür ist
ihl ditputabaturzfileatn. —Was
illud hBafige Redefüllej s. Madvig den Gegensatz des iui civile und
■ " " " ■" "" " ■ aequum et bonum (197. 198, i'iu
und aequum 145) anlangt, so ist
wohl zu beachten, dass das aequtan
keineswegs dem was wir 'billig'
nennen entspricht im Gegensatz zu
dem, was eigentlich recht ist; son-
dern das Wesen desselben beruht
darin, dass durch aorglittlge Erwä-
gung alter Momente und Voraus-
setzungen eines Reehtsverhiltnisses
Wir würden
'übereinstimmend', idem, erwar-
ten. — patr. 189. — cuivi-
quam, zu OTunitqu« 141 E. —
per/ectiui. Dass Cicero Crassna
hoher stellte, geht auch aus den
Bachern de oratore hervor, in wel-
chen CrsssuB im Wesentlichen die
Ansiehlen des Cicero vertritt. So
lisst er sich ISO dem Crassna par-
T,Google
88 BRUTUS. I U7— l&O.
tem, tam ornatum virum tamque eicellens iugenium fuisse in
l4Snostra re puUka. hie ego, noU, iaquam, Brüte, esistumare, his
duobus quicquam fuisse ia uostra civitate praestantius. nam ut
paulo anLe disi, consultonim alterum disertissumuiD, disertorum
alterum coüsultissumuni fuisse, sie in reliquis rebus ita dissimi-
les erant iuter sese, statuere ut tarnen dod posses, utrius te mal-
les similiorem. Crasaus erat elegantium parcissumus, Scaevola
parcorum elegaDliasumus ; Crassus in sumnaa comitate habebat
etiam severitatis satis, Scaevolae mutta in severitate non deerat
t49tamen comitas. licet omuia hoc modo; sed vereor, ne fingi vi-
deantur haec ut dicantur a me quodam modo; res tarnen sie se
habet, cum omnis virtussit, ulveBtra, Brüte, vetus academia
, dixil, mediocritas, uterque horuiu medium quiddam v olebat se-
qui: sed ita cadebat, ut alter ex alterius laude partem, uterque
160 autem suam totam haberet. tum Brutus , cum ex tua oratioae
mihi videor, inquit, bene Crsssum et Saevolam cognovisse, ttim
de te et de Ser. SuJpicio cogitans , esse quandam vobis cum illis
tna Bcsdemia geoiäsa der Aasicht
des firutus geoaiiDt. a. 120.
Ibd. Ser. Sulpidui Buflu, Prae-
tor 689 (65), klagte 691 (63) sei-
nen glücklicheren Mitbewerber oms
Consalat Hurena mitCato an; cos.
703 (51). Iq der Politik snchte er
zu vermitteln, erat zwiechen Pom-
peius und Caesar, aaf dessen Seite
er sich zuletzt Btelile, und wie-
derum nach dessen Tode. Auf der
Beiae nach Hutina zn Antonius starb
er imJ. 711 (43). ErwareioMaDD
von bravem Charakter, als Rechte-
gelehrter a ach in spaterer Zeit noch
ungemein hoch geachtet. Von ihm
BlsBednersBgtQuintJlian (XI, 116):
intignem non immerilo famam Iri-
bu4 oraüomtui meruit; Pomponius
(de orig. [ur. 43) sogar : eum in
eautii orandit primum locum avl
pro, eerto pott M. TulHum obü-
nereL Cicero, der sich nicht ge-
radezu als den Vollender der rö-
mischen Beredsamkeit hinstellen
kannte und wollte, benutilgesciiickt
die Veranlassung, indem er BmtoB
die Parallele zwischen sich und Sol-
picius gegenüber Grassna und Scae-
Tola io den Mund legt, seine Stel-
t48. ante, 145. — ut, ita tarnen
(203), obgleich sie so ganz verschie-
den voa einander waren, was, wie
man meinen Mllte, die Wahl er-
leichtert hätte, waren sie doch wie-
der nur £0 weit verschieden, dass
• ., d. h. der Unterschied war qua-
litativ, nichtquantJtativ. 56, 204 m.
— eleg.parc. or. 83; Haut in tpu-
larurn apparatu a magnificantia
receäens non le parcutn tolum,
leäeliam eltganttm videri volet et
eligei, guibui fitatw.
148. licet 0. h. m. sc. componere,
— quodam modo, nicht wie der
Zufall es fQgt, sondern bewusst, be-
absichtigt; 30, de Ol. III 37: ergo
haee et agenda tuntab oralore et
dicenda quodam modo. — medio-
eritai. Arislot. eth. Nicom. II B:
/itaijrje Tie^ imtv rj äffsri; ffroj;«-
(TTm^ ye miaa tov fiiaou. HoraL
epp. I IS, 9: virtTu eil medium
vitiorum et utrimque reductum.
Dasselbe Wort gebraucht Qc. auch
de oflic. I 25 , 69 : mediaeritalem.
iüam, quae eil inl^ nimium et
parvm, qu/le piacet peripaleticir.
Statt der Peripatetiker, denen diese
Ansicht angehört, wird hier dieve-
Dpi,7?<iT,Google
BRUTUS. S 150—162. 89
similitudinem iudico. quonam, iaqüam, istuc modo? quia mihi
et tu Tideris, iaqoit, tantam iuris civilis scire voluisse quantun)
satis esset oratori, et Servius eloquentiae tantum assumpsisse, ut
ius ci?ile facile possit tueri, aetatesque veetrae, ut iUorum, nihil „
aut DOD fere müitum difTeruDl. et ego, de me, inquani, dicereig^
nihil est uecease; de Serrio autem et tu probe dicis et ego dicam
quod sentio. non enim facile quem dixerim plus atudi quam it-
lum et ad dicendum et ad omnes bonarum rerum disciplinas adhi-
buisse. nam et in isdem exercitationibus ineunte aetate fuimus,
et poBtea Rhodum iUe eliam profectus est, quo melior esset et
doclior orator; inde ut rediit, videtur mihi io secuuda arte pri-
mus esse maluisse quam in prima secundua. atque baud scio
an par principibus esse potuisset; sed fortasse maluit, id quod
est adeptus, longe omnium dod eiusdem modo aetatia, sed eorum
etiam qui fuissent, in iure ctvili esse princeps. hie Brutus, ai&152
tu? inquit, etiamue Q. Scacvolae Servium noslrum anteponis? sie
enim, iuquam, Brüte, existumo, iuris civilis magnum usum et
apud Scaevolam et apud multos fuisse, artem in hoc uno; quod
lung JD der Gesdiichte der rSmi-
Bcfaes Beredsamkeit aazudeuleo.
Deau wiB von Sulpicius im Ver-
hilüiiaa zu Scaevoli gesagt wird,
pll such von Cicero im Verhältniss
zu Crsssus. Allerdiage wurde auch
durch diese Veigleichnng d«s histo-
rische Vcretlndoiss, nsmeotlich für
die Zeitgeuossen , sehr gefördert.
-Zugleich war diee die passendste
Gelegenheit, die Verdienste des Sul-
fiicius, dem Cicero auch sonst (Phil.
S &) ein glänzendes Denkmal setzt
(wenn er auch sein Gegner im Pro-
ceSB des Murena war) , auaführlich
zn erwähnen, wofür in dieser Schrift
Üüi sonst schwerlich Raum gefun-
den hätte. — iuiit civ. Cicero hatte
unter Anleitung der Hucier seine
Studien in der Jurisprudenz ge-
macht. 306. Liel. 1,1. Später
schrieb er au einem Werk 'de iare
civili in artem redigeado'. Quint.
Xn, 3, 10: M. Tumu4 non modo
in agendo iwanquam «it detUUtlut
Mci^itia iurü, ted eäam oempo-
tytre aUqwt de to eoeperat. —
Mf«f, weil er Cicero gegenüber Ton
dessen damaliger Absicht reden
kann; potsil, nm den Erfolg von
Solpicius Bemühung als gegenwir-
tige Thatsache darzustellen : doch
wäre poiiet das natürlichere.
151. Rhodum, im J. 676 (78).
316. — poitea: darnach haben die
Hsr. unn, was nicht zn Ute etiam
passt. — inde: derSatz iel adver-
sativ : das stark betonte orator und
aecwnda stehen sich gegenüber,
or. 141 : ipäi umquam dabitavit,
quin in re publica noilra primat
elaquentia tenueril lemper VTbanU
paeatitqua rebut , lecwidtu iurii
tcientia ? de off. 11 66 : huic arti
(inris prudentiae) finituma ett di-
candi facultai et gravior et oma-
tior. Ob Cicero an den berühm-
ten Aussprach Caesars gedacht hat?
— vi. 19. — principibtu, in prima
arte. — potuiaet. 126.
152. ain tu? ain landem? , bei
den Komikern auch ein uero?, der
Umgangssprache entlehnt, führen
ironisch eine Widerlegung ein. —
enim in der Antwort begründet die
Inder Frage liegende Aussage. Mao
kann in der Regel ein 'ja' davor
ergfmen. Vgl. 24, 9t. — apud für
T,Google
90
BRUTUS. 9 152—154.
numquam effecisset ipsius iuiis scientia , nisi eam praeterea di-
dicisset artem , quae doceret rem univereani tribuere in partes,
latentem eiplicare definiendo, obscuram explanare JDterpre-
tando; ambi^a prunutn videre, deinde dietinguere; postremo
habere regulam, qua Vera et falsa iudicarentur , et quae quibus
]53propositis essent quaeque non e§sent consequentia. bic enim
attulit baDC artem omnium artium maiumani quasi Jucem adea,
quae confuse ab aliis aut respoudebaDtur aut agebaotur. dialec-
ISticam milii videris dicere, inquit. recte, inquam, intellegis; sed
adiunxit etiam et litteranim scienliam et loquendi elegantiam,
quae ex scriptis ems, quorum similia Dulla sunt, racillume per-
154 spici potest. cumque discendi causa duobus perkissumis opersm
dedisset, L. Lncilio Batbo et C. Äquilio Gallo : Gatli, hominis acuti
irder atlertbamlichen
bd Cic. ausser ia der Formel apud
viilam (zu Verr. IV, 46) und bei
Stsdlenamen sehr selten, de or.
III 84 neguB apud hominet ret etl
Ulla difficilior. — luiu, Kenotnisa
und pnktisclie Gewandtheit, welche
bcBondera durch Erfahrung genoD-
neo wird. — muttoi, zu omnUque
141 E. — ari begreift nicht bloss
das, was wir 'Kunst' nennen, son-
dern auch die Wissenschaft, daher
es von der Beredsamkeit, Jurispru-
denz, Philosophie gebraucht wird,
wie von der Poe«e und bildenden
Kunst. Es bezeichnet das was der
WisseDSchaft und Kunst Eemein ist,
das Verslandniss eines Giuzen aus
dem Mittelpunkt seines Wesens
heraus und die Fähigkeit das so
■nfgeTssste darzustellen; weshalb
denn bald das Moment des theore-
tischen Ergründens bald das dea
formalen Gestalte ns hervorgehoben
werden kaon. Vgl. 25, 185. —
ipiiui ■— uuius. — tcienlia ist
nicht sowohl nnser 'Wissenschaft',
als vielmehr 'Wissen, Kennbiiss'.
— tribuere, gew. dätribuert, or.
16; nee rem de/tnienl/o explicara
nee tribuere in parlei. — propo-
ngra, einen Satz voranstellen, um
Folgerungeo daraus zu ziehen, be-
sonders vom Obersatze im Schlnaa.
de orat. 11 215 ; demontlrando, id
qnod eoneludere Uli vellent, nott
e/fiei ex propotilit, nac eise con-
mqueni. Quint. V 14, 1: habtt
(ein von ihm angeführter Satz) ra-
iionem et propotilionem, non habet
eonciusionem ; ita etl ille tmpar-
fecha tyllogiimui. Allgemeiner ist
propoiitio oft das Thema. 217.235.
153. retpondere, 113; agere, die
gerichtliche Verhandlung führen.
154;, hierauf bezieht sich i'n utra-
quB r». — diaUcl. de otM. II 167 :
videine Diogenem eum flUite, qui
diearat artem le Iradera bme dit-
lerendi et vera ac faUa diiudi-
candi, quam verbo Graeeo SiaXaH-
racr/v appellaretf Tnsc. V, 72: ta-
quitur larUa, quae per ovinet par-
te! tapientiae Tnanal et fimdilur,
quae rem defiml, genera ditpertit,
laquentia adiungit, perfecta con-
cludil, Vera etfalia diiudieal, dit-
serendi ratio et icientia. — litte-
rarum taientiam, Vertraatheit mit
^er Litteratar. Hm. nulla: Koch
vermuthet volumina mut(a,
154. ßalbo. Pompon. orig. iw.
42 : Mucii auditorei fuenml copi'
pluret, lad praeoipuae auotoritatit
AquiUut Gallut, Balbut Lueihtu,
Sextut Papiriut, Gaiu* luvmUu*
<nS); ea: quibm Gallitm maseitita«
auetoritatit. apud populum fliitte
T,Google
BRUTDS. S 154—166.
91
et exercitati, promptam et paraUm in agendo et io respondeado
celeritatem subtilitale diligentiaque auperavit; Balbi, docli et
eniditi hominia, ia titraque rc consideralam tarditatem vicit ex-
pediendis cODficieadisque rebus: sie et habet, quod uterque
eorum habuit, el esplevit, quod utrique defuit. itaque ut Crassus 156
mihi videtur sapieatiua fecisse quam ScaeTob — hie enim cansas
studiose recipiebat, in quibus a Crasso euperabatur; ille se cod-
8uli uolebat, ne qua in re inferior esset quam Scaevola — sie
Serrius sapientissume , cum duae civiles artes ac forenses pluru-
mum et laudia haberent et gratiae , perfecit ut altera praestaret
Omnibus, ex altera taDtum assumeret, quantum esset et ad tuen-
dum ius civile et ad obtinendam consularem diguitatem satis.
tum Brutus, ita prorsus, inquil, et anlea putal>am — audivi enimtte
nuper eum studiose et frequenter Sami , cum ex eo ius uostrum
poDtificium, qua ex p.arte cum iure civili couiunctum esset, Tel-
lern cognoscere -^ et dudc meum iudicium multo magis coufinno
testimonio et iudicio tuo; simul illud gaudeo, quod et aequalttas
vestra et parea bonorum gradus et arlium studiorumque quasi
finituma Ticiuitas tantum abest ab obtrectatione et invidia , quae
solet lacerare plerosque, ut ea non modo non exulcerare vestram
Serviut dieil. — C. Aquiliut Galltu
war mit <^cera Prtelor im J. 6S8
(66). p. G*«c 7S: ita iiului etl et
bomii vir , ut natura , non ditci-
pHna eoniultui eite vidtatur; ita
peritui ae prudaitt, ut ax iure
eivili non icienUa tolum quaedam,
verum eliam tonitat nata videatur.
155. lapientiii. mit perfecit zu
rerbioden, wenn Dicht lapientii'
turne; qui cum xa leset! iat. —
artet, de off. II 65 : in iure eaaere,
oontitio iuvare alque hoc leienliae
genere prodetie quam jilummii
vehementer et ad opet augendai
perlinet et ad gratiam. — ftoec
igitur Optra grata multit et ad
benefieiit otttringendot hominei
accommodata. alque huic arti
finituma ett dieendi faeultat et
gravier et ornatior. quid enim
tloquentia praeilahiUut vi admi-
raUone audienlium vel tpe indi-
genUum vel eorum qui defenti
tunl gratla? fiuie ergo a maiori-
bui nottrii etl in toga dignitatit
principatui dalui. — haberent
eUti kabeantjveii ea hier nur auf des
ServiuB' damaliges Urteil ankomnit.
166. Sami. Brutus war im J. 707
(47) nach Asien zu Caesar ins La^er
gereist (12. 21); auf dieser Reise
sah er Harceilus in Myülene (250)
und Snlpicius in Samos. — noilrum,
Brutus wer pontifex. 212.Tg'l. 65m.
~ aequalilat, hinsichtlich des Al-
tera. — vicinitat, Nachharschaß,
woher man im Allgemeinen den Ge-
danlieo hat, dass man sich nahe ist;
finituma bezeichnet schärfer, dass
die Grenzen an einander stossen.
or. 32, 113; ette igüur perfecta
eloquantis pulo . . etiam Vietnam
atqaa finitumam dialeclicorum
leienliam aitumere. Diese Nach-
barschaft aber bringt hfiofig Bei-
bungen und daher Gehissigkeit her-
vor: luv. XV 33; intm- finilimoi
velui alque anliguatimultat. Aehn-
lieh auch die verwandte Beschäf-
tigung: ^tiI^T: Si TB yilrofa yeirtov
(Hewodi o. et d. 23). Vgl. 2. — ex.
D,g,l,7.dT,GOOglC
92
BRUTUS. $ 156-15
gratiam , sed etiam conciliare videatur, quali enim te erga iUnm
167 perspicio , tali illum in te voluntate iudicioque cognori. ttaqne
doleo et illins consilio et tua voce popolum Romanum carere
tarn diu; quod cum per se doieDdum est, tum multo magis con-
siderauti, ad quos isla non translala sint, sed nescto quo pacto
deveneriot. hie Atticus, dixeram, inquit, a principio , de re pu~
blica ut silpremus : itaque facianius. nam si isto modo volumm
üngulas res desiderare, non modo querendi, sed ne tugendi qoi-
j^dem 6nem reperiemus. pergamus ergo, inquam, ad reliqua et
institutum ordinem persequamur.
Paralus igiturTcniebat Crassus, expectabatur , audiebatur;
a priucipio slatim, quod erat apud eum semper accuratum, ex-
spectatione dignuB Tidebatur. non multa iactatio corporis, noa
inclinalio vocis , nuUa inambulatio , non crebra aupplosio pedis :
uherare, von dem leidendeo Th«il
des Körpers z. B. ventrem, den-
Mcem, übertragen aniTaum, auch
dolortm, hier graliam, insofern
diese durch die eintreteDde Störung
leidet. — ea ipas, cum taJis sit.
157. Uta, dass eießath eiiheilen
u. die SliiDme erheben , wag euch
gebührte, eure Leistungen nndencr
Eiofln««. — trantlafa, an! geregelte,
gesetzmiesige Weise. — dixeram.
II. — re p. Politik. — non modo ~
reptriBimu. ad Att. IV 2, 1; ut id
non modo negtegentiae meae, led
nn occvpaUom quidan tribuai. X
S, 2 : r»gtiiim non modo Romano
homini ted ne Ptriae quidem cui-
quam tolerabile. de div, 11 9, 23;
ut ad eiui earpui non modo ami-
«orum, ttd ne lervorvm quidem
quiiquam accaderet Ellendt-Seyf-
fert, Lat. Gr. § 349 A 5.
15S. eiripeelabalu/; man war ge-
spannt, de or. f ISO: clarismma
M'. Curii eaiua . , quo concuriu
heminttm , qua ejctpectatione da-
fenta eit? lU 33 : ne . . oratio non
digna exrpeetatione et lilenUo fu-
itte videatur. Diese Spannung ver-
stand CiisSQS gleich vom Eingang
an zu erhalten, deshalb hörte man
ihm forldanernd zn , ajidiebalur.
CiaseDS «agt (de or. ill 33) von
sich im Gegensatz za Antonios,
dessen Bewegungen sehr lebhaft
waren (141): dissimiliiudo intel-
legi poteit et ex motia mei me-
dJocritale, et ex eo quod, quibut
veiligiii primum iniHH, in eil fere
soleo perorare. Das letztere drnckt
noch genauer aus, was Cicero hier
nulla inambulatio nennt motu*
wird hier Daher durch iactatio cor-
poris und lupplotio pedit bestimmt.
— incKnaUo vocia wird von Quinli-
lian (XI 3, 16S) dem gewöhnlichen
Ton der Sprache entgegengesetzt;
tahi lunt iliae inclinationei uocit,
quai invieem Demoithenet et Ae-
iObinet exprabrant, non ideo itn-
probandaej cum enim uterquv
alteri obitiat, palatn eit utrumque ,
feeisie. nam neque itle per Hara-
Üionit et Plataearum et Salamini*
propugnaUtrel recto lono (d. i. non
inclinalo) iuravit, nee Ute Thebat
sermone (im Tone des Gespräches)
defievit. Von deraelben Sache sagt
Cicero, welchen er vor Augen hat,
Docii ßexionei [oret. 18, 57), Es
wird also der Ton der pathetischen
Bede dadurch bezeichnet, or. 56:
voUt nie, qui eloquentiae prinei-
patum pelet, el contenta voee atro-
eiter dieere et lubmina leniter et
inctinata videri gravi* et infiesca
miierabilii. Gewehnlieh seheint es
aber von dem tiefen Ton der Klage
T,Goo(^le
BRllTüS. § 158-160.
93
vehemens «t interdum iraU et pleoa iuBti doloris oratio , multae
et cum gravilate facetiae: quodque difScik est, idem et perorna-
tuB et perbrevis : iam in altercando inveDit parem neminem, ver- 159
satus est in omni fere genere causarum ; mature in locum princi"
pum oratorum venit. accusavit C. Carbonera , eloquentisEumum
bominem, admodum aduleecens; summam iogeni non laudem
modo, sed etiam admirationem est consecutus. defendit poatea 160
Liciniam virgiaem , cum aDuos xxvii natus esset, in ea ipsa
causa fuit eloqueutissumus, orationisque eius scriptas quasdam
part«8 reliquit. voluit adulescens in colonia Narbonensi causae
popnUris aliquid attJngere eainque coloniam, ut Tecit, Jpae dedu-
gebraucht za sein, ad Her. III 25 :
in conqueiUone vlemvr voee de-
praia, inclinato lono. orat. 'ZI :
cum varo incUnata ululatiliqhe
voee moi-e Aiiatico canere cob-
piuetj wofür es an der eben sn-
gelBhrten Stelle inßexa \i\eaa (vgl.
S). Hier
t wohl 'besoodera aa den
Gegeosalz za der ei gen tbü Di liehen
Summe desAntoDiug gedacht (141.).
— tupplotio pedit. 218. — dolo-
rit. 93 — facetiae. \\2. — idem.
173.' — iam dient hier, wie ge-
wöhnlicher iam vero, der Aufzäh-
lODg.
169, altttreaiio (164. 173), der
oratio coniinua oder perpelua
entgehe Dgeselzt, Bndet glatt, wenn
in rgacheii Wechselreden die Sache
geführt wird. — Carboiiem. 103.
— aduleiceni. de or. III 74 : qui
omnium mahtrrutne (sagt Crasaus)
noique nalut unum et viginli no-
bUiuumtim hominem eC eloquenlit-
ittMum in iuäieiutn vocarim. Dies
geachah im J. 635 (119). Später
soll ibo, wie Cicero (Verr. Hl 1, 3)
erzählt, diese Anklage gerent haheo,
wahrecbeialich, weil sie den Carbo
zum Selbstmord trieb, ad fam. IJ.
21, 3: C. Carbo accuianle Cratto
eantharidai lumpiiiie dicitur.yiel-
nenaische Colon
160. vii^. Drei Vestalinnen Ae-
milia, Licinia und Harcia wurdeo
imJ.640 (114) von einem Sklaven
Marina als des incestus mit einem
römucben Ritler schnldig angezeigt;
das GoUegiuni der pontifices verur-
teilte Aemilia nnd sprach die an-
deren frei. Darauf wurde im fol-
genden Jahr L. Cas^ius (97) auf den
Antrag des Tribunen Sex. Pedn-
caeus mit der Untersuchung auaaer-
ordentlich beauftragt, und nun Li-
cinia, welche Crasaus verth eidigte,
Harcia und mehrere andere Vesta-
linnen verurteilt. — partet. Ebenso
verfuhr Craaaus bei der Herausgabe
anderer Reden (164), so wie auch
andere. Plin. epp. 1, SO, 7 ; leitet
tujit maltae mullorum oralionet
ei Ciceronil pro Mtirena (wo 57
nur die capila 'de Po^tumii crimi-
nibug; de Servii adnlescentia' ange-
gebensind), pro f^areno, inquibttt
brevit et Ttuda qttati subicriptio
quorundam criminum lolit tiluli*
indicalur. ex hit appartt illum
\per\multa dixiite, cum ederet
omitiite. Tgl. 127 m. — cot. IVarb.
Vell. I, 13, S: Narbo Martiui in
Gallia Porcio Marcioqua coii. da-
ducla colonia eit, im Jahre 636
(118); deshalb fügt Cicero adulet-
eeriM hiniu, weil das vorher er-
wibnle ErngoisB der Zeit nach
später war. — eaiaae popularit.
103. de i>ff.n, 18,63: haec benig-
nitai etiam rei publicae eit uHlit,
redimi e tervitute caplot, loeupie-
lari tenuioret: quod quidem volgö
lolilum fiari ab ordina nottro in
T,Google
94
BRUTUS. S 160' 161-
cere; etsUt in eam legem senior, ut ita dicam, quam illa aetas
ferebat oratio, multae deiode causae , sed ita tacitus tribunatus,
ut, nisi ia eo magiBtratu ceDavisBet apud praeconem Granium
idque Dobis [bis] DarrariBset Lucilius, tribnnum plebis nesciremus
161^1)886. ita prorgus, inquit Brutus, aed ne de Scaevolae quidem
tribunatu quicquam audivisse videor et eum collegam Crasai credo
fuisse. omuibus quidem aliie, inquam, in magi8tratibus\ sed tri-
bunus anno post fuit, eoque in rostris Bedeute Buaait Sernliam
legem CrasBUs; nam censuraui sine Scaevola gesBit, eum enim
magiBtratum nemo umquam Scaevolarum petivit. sed haec Crassi
cum edita oratio est, quam te saepe le^sse certo Bcio , quattuor
et triginla tum habebat annos totidemque aDDi&mibi aelate prae-
stabat. bis .enim consulibuB eam legem suasit, quibus naü su-
oraliont Craiii tcriplum copiota
nidtmia. Auch in anderer Weiae
zeigte sich dies Bestreben nach
Popularität, p. Cluent. 51, 140: in
dUruatione rogatianii tiua, quae
contra eoloniam Narbonemem fe-
rebalvr, quanlum polett de auelo-
ritaia lenalvi detrahit, in luaiione
tegit Sarviliae (164) tummü omal
teaatum lavdibtu. Deshalb Hess
der Ankläger Brutus (130) in einer
Verhandlung gegen Ciassue eiumal
die widersprechenden Stellen dieser
Reden nacnelnauder vorlesen. — in
eam legem, nicht 'gegen', sondern
'Ober', wie ji^e. 164- Serr. zu Verg,
■ Aen. I, 513: Cala in lerem Foco-
niata, d. i. in euasione legis Voco-
uiae. de or. tl, 352: cum cenaret
Simom'dei apud Scopam cecinüiel-
que iä Barmen, quod in eum tcrip-
listel. de ofT I, 9, 28: qvod apud
Platonem eil in philotophos dic-
tum, ad Att. Vll 1, S: cum i>
teniiam dixiiiet. Caes. b. G. I, 43 :
senaliu eoniuUa honor-lfica in eot
facta. — lenior bezeichnet die dem
Alter gewöhnlichen Eigenschaften,
hier wol Reire nad Besonnenheit
gegenüber sprudelnder Kraft. 327.
— ut ita dicam. 96. — tnb. im J.
647 (107). — ß. öfantM», der praeco,
war seines beissenden Witzes wegen
berühmt (172), mit welchem er auch
CrassDB nicht schonle. p. Plane. 33
ille L. Craiii, ille M. Anloni volun-
tatetn atperioribut facetiit laepe
pentrinxit impune. In den SatircD
des Lucilius kam er oft vor und
wird iacii von Cicero häufig er-
wlhnt. — Alf mflaate bedeuten 'ao
zwei verschiedenen Stellen seiner
Satiren' (99): aber einmal hätte ge-
nügt um zu wissen dass er it. pl.
war; bii ist aus dem Schluss von
nobii entstendeD. narrare alieui
wird auch vom Schrlftsleller dem
chui libi narravil Dar eum ab
Alexandra eise mperatum.
lei. ne - quidem. 199. — in
roitrit tedenle. Die Magistratsper-
Bon, welche der V<dks Versammlung
Erjgidirte, aass anf den rostris. —
ig.Serv. 135. — nam macht mit
einer den Alten gewöhnlichen Kürze
denllebergang, mdem einZwiachen-
fedanke ausgelassen ist. 'In allen
emtern ist Scaevola College des
Crassua gewesen mit Ausnahme des
Tribunals; von der Censur kann
dabei nicht die Bede sein, denn dieae
bat nie ein Scaevola verwallet'. Es
wird dadurch zugleich angedeutet,
dass derjenige, zu welchem man
redet, mit der Sache bekannt ael.
Aehnlich 109. 175. 178. 179. J22.
32S. 233. 239. — led nimmt den
Satz wieder auf, we p. 95, 7. —
ioti. Im J. 648 (106) waren C.
' D,o,i,7.<iT,Google
BRUTDS. § 161. 162.
95
mus, cum ipse esset Q. Ca^pione consule natus et C. Laetio, trien-
nio ipso minor quam Antonius, quod idcirco posui, ul dicendi
Latine prima maturilas in qua aetate exstitisset passet notari , et
intellegeretur iam ad summum paene esse perductam, ut eo nihil
ferme quisquam addere posset, nisi qui a phüosopbia, a iure ci-^.
vili, ab historia fuisset jostructior. erit, inquit Brutus, aut iamjg^
est iste, quem exspectas? nescio, inquam. sed est etiam L. Crassi
in consulatu pro Q. Caepione defensione iuncta non brevis ut
laudatio, ut oratio autem brevis; postrema censoris oratio, qua
anno duodequinquagesimo usus est. in bis omnibuB inest quidam
sine ullo Tuco veritatis cotor; quin eliam comprehensio et ambi-
Atilius Serranne und Q. Serviliua
Caepio CodsuId. — cot. im J. 614
(UO); üb«r die WoitsteHunf 328.
— Äntojiim, 139. — : potui, 'ich
habe diese ZeitbeBtimmuag feslge-
ettÜC. Nicht ohne Selbstgefütilver-
IcDöpft hier Cicero seine Gebuit mit
der ia der rOmischen Beredsamlieit
Epoche nacheaden Rede des Gras-
ans ; wie er auch im folg-enden sich
deutlich genug: als den Nachfolger
des CrassuB bezeichnet. 298. 143.—
in g. a. B'iDtra. — niti. Dassesdem
Crassus an gründiichea Kenntnissen
fehlte, deutet such de or. I T7 E.
an. — ferme verbindet sich beson-
ders gern mit negaliren Begriffen.
— fuiiiet, li fiii yetviTo. — o, 'von
einer Seite her'. 196. 23ä.
162. auf leitet nie die Gegenfrage
ein; es ist auch hier nm eine
Frage. BiDtus will wissen, ob jener
von Cicero bezeichnete Tolllfoniiii-
nere Redner ein Ideal sei, oder ob
Cicero einen solchen in Wirklich-
keit für mSglich halte. Ob- er erst
kommen werde, oder ob er schon
dasei, ist dabei unwesentlich; dies
sind coocdinirte Glieder einer und
derselben Frage. Offenbar nimmt
Cicero hier diese Wendung, um die
Beziehung anf sich selbst etwas zu
TerhüJlen. Grammatisch ihnlieh ist
Plaut.aul.il 6, 1!f.: cmama cau-
la aut luae mtretdii gralia not
noilrat aadet poiluttu eomburtre T
Auch hier ist keine Doppelfrage,
sondern die einfache, durch ne an-
gedeutete: 'sollen wir das Haus
verbrennen?' dabei werden zwei
mögliche Gründe angeführt u. durch
aut gesdiieden. Es ist natürlich,
dasB der grössere Nachdruck auf
dem durch auC eingeführten Glied
ruht, -so dasB man es oft mit 'oder
gar' übersetzen kann. — coi. im
J. 659 (95). AU Consul suchte er
vergebens sich in Gallien Krieger-
rühm und den Triumph zu erwer-
ben, in Pison. 26, 62: tpicuUt prope
lerutatu» ut Atptt, ut, itbi hotHt
non erat, ibi Criumpki cauiam
aliquant qtiaererel. Unter seinem
Consutat wurde auch die lex Lici-
nia et Mucia gegeben. 63. — pro
Q. Caep. 135. — defentione iuncta.
ad Att. J 19, 6: iuncta invidia
gloria. Vielleicht halte Crassus von
dieser Vertheidigungsrede nur den
Theil vollständig bekannt gemacht,
welcher die laudatio enthielt, von
der eigentlichen defensio waren nur
'capita rerum eiposita' (164). Da-
her erschien dieser Theil gewisser-
masseu als eine selbstündige Rede,
was er ursprQnglich nicht war. Aber
der Aosdnick ist sehr wunderbar;
wahrBcheinlich sind die Worte ver-
derbt, defentio pro wäre gegen
Cicero« Sprachgebrauch. — cento-
Tit im J. 662 {92). Als Censor
(164 E.) BchloBs er die Schulen der
rhetores Latin! als unnütz u. ver-
derblich fBr acht rQmiscben Sinn
und Sitte. — oratio. 164. — com-
prekentio. 34. — aaibiltu, wSrt-
T,Google
i 162—164.
tus iUe verbonim, gi sie ne^loSov appellari placet, erat apud il-
lum coDtractus et brevis, et in membra quaedam, q'uae xtähx
tesGraeci ?ocaDt, disperliebat oratioDem lubeDtius. hoc loco Bru-
tus, quaDdoquidetn tu istoa oratores, ioquit, taotopere laudiis,
vellem aliquid Antonio praeter illum de ratione dicendi sane eti-
lem libellum, plura Crasso libuisset scribere: cum enim omnibug
memoriam sui, tum etiam disciplinam dicendi Dobis reliquissenL
Dam Scaevolae dicendi eleganliam satis ex eis orationibus, quas
164reliquit, babemus cogoitam. et ego, mihi quidem a pueritia quasi
liehe UeberBelzoDK von itsfioSos,
von Cicero vereudit und nur mit
EntschuldiguDgen , wie li ita liutt
ältere (or, 20S), oder ilte guati
verdamm ambitui (de or. 111 186)
f «braucht. — membra, rhet. adHer.
V 19, 26: meabram oralionü
appellatur ret breiiiler abtolula
line loHui tanlentiae demonilra-
lione, quae dentio alio membro
oratianü exelpilur. QuioC. IX 4,
123: membrum etl ienrui nutnerii
eoncliuuM, teä a lato corpore ab-
ruplu» et per >e nihil efficient.
or. 211. 223. — tcmU. Älexand.
n. Itntt. VIII p. 460: KäÜv iaxi
Tteßuiäov fii^t, o keye^at uev tiad'
airto, iivTtxal/iwov Si ai^fol n»-
ffloSov. Soidas: KwAt»' ö anri^al-
/teviiv twoiav i'x,(ov atlxot. —
diipertiebal. or. 223: tequiluTnim
longa, ex duobui enim versibut id
eitmembrit perfecta compreheneio
etl) et CrauMt quidem tieplerunt'
qite dicebal.
163. aliquid. Antonius hatte keine
aeiser Beden aiUtgeHicbnet. p. Cl.
140: komintmingBniotwn,M.An-
tonium, aitmt aolilum ette dicere,
ideirco >e niUlam wmquam ora-
tionem icriptitte, ut, n quid ali-
quando non oput euel ab n etie
dictum, potiet negare dixitte. Die-
ser ämnd igt ecbt advokitiscb und
niebt Ulirömisch: der einiige war
es aber wol schwerlich. — liöelUna.
Antonius Bsgt darüber (de or.l20S):
ipsa Uta, quae in eommantarium
nMum rettüli, timt eiurmodi, non
atiqua mihi daclrina Iradila sed
in rerum ueu eautijque traetata.
Tgl. I 94. Die Scbrift war udtoU-
endet gebliebea. — Scaevolae di-
eendi eleganliam. Wenn zwei ge-
netiTi von einem Woit in Terschie-
denem Sinne abhängig sind, findet
sich die biei befolgte Stellung selten
angewandt. 147 m, defin.I14: itta
Plalonii oralionit ornamenta.T aac
IV 31; propler animi multartan
rerum breiii tempore pereuriionemf
dtoSAASSullaepecuniarumtraiü-
laiio. Cato 50 quid de Craiti eivi-
lii iuria itudio loquorT Garn. Nep.
Eum.10,2. Weniger anfillligEpam.
a , 5 Jgamemnonii belli gloriam
u. l. Vgl. p. Plane. 29. Nicht bäufig
sind auch Fälle wie Tusc. )I 3&
laboT eil funelio quaedem vel
animi vel eorporii graviori» ope-
rlt (ad fam. X3, 3 m. leg. »42«.
Ven. V 16. p. Ligtr. IZ; ad All.
IV 1, 2, Cae». b. c. 1 5, 3) und
IV 14 praetenlii mali lapienUt
affeelio, div. I 116 aomniorumAtt-
UpAonlis interpretalio ; vg\. p. Sest.
16 luperiorit anni rei p. naufra-
gium (p. Flaeco fr. Ambr. p. SOO, 9
Tnr.; Caeg.b.G.Ul IS, 6): dagegen
fin. 111 ül ralionem huiut verbi fa-
ciendi Zenonii exponere. (Stellen
wie Tnsc. lU 3S habet formam Epi-
eitri vilaa bealae, de or. II IT m>-
rum dignitatii ralionem habet sind
durchaus anderer Art.) Gewöhnlich
werden die beiden Genetive durch
das regierende Wort getrennt und
der subjecliveateht voran, wiei.B.
165 Antonigenui dicendi. — Sea«v.
145.
T,Google
BRUTUS. $ 164. 185.
97
magistra fuil, ioquam, illa in legem Caepionis oraEio; id qua et
auctoritas ornatur senatus, quo pro ordiue illa dicuntur, et invi-
dia concitatur in iudicum et in accusatorum factionetn , cootra
quorum potenliam populariter tum dicendiun fuit. multa iu illa
oratione graviter multa leniter, multa aspere multa facele dicta
sunt; plura etiam dicta quam scripta, quod es quibusdam capiti-
bus espositis uec explicatis intellegi polest, ipsa illa censoria
cootra Cn. Domitium collegam non est oratio; sed quasi capila
rerum et orationis commentarium paulo plenius ; uulla est enim
altercatio clamoribus umquam habita maioribus. et vero fuit in 16&
hoc etiam populana dictio excellens; Autoni genus dicendi multo
aptius iudicÜB quam contionibus.
Hoc loco ipsum Domitium uou reliuquo; uam eUi non fuit^
161. magiitra. 296. 29S. — in
160. — Ca«p. 135. p. Cluent, 140:
m suasione legit Senil iae summit
ernat senatum laudibus . . multa
in eqtiittt Romanos (welche da-
miU indices waren) aiperius dicta.
— populariter. Um gegen die Hschl
der equites etwas auszuiichlen
muBBte Crasaua gegen die Unge-
rechtigkeit ihrer Gerichte und die
GehäHsigkeil der Ankläger in eiper
Weise sprechen, dass es der Masse
seflel; das war unter den damaligen
VerhUtnissen für den Redner keine
kleine Aufgabe. — eapila, xtyaXaia,
'die Hauptpunkte' ; genauer gleich
Capila rerum, wie (jellius (pr. 25)
von seinem Inhaltsverzeichniss Mgt:
capila rerum, quae imique Com-
tnenlario intunl, expoiuimta hie
Plin. n, 1 § 3 : Craisui et Do-
mitiia (fßS) eenntram timul gei-
tere a. e. u. 862 frequentem iur-
giit propter äiiiimilitudinem mo-
rum. de or, II 227 : nee contentio
tnaior umquam fuit nee apud po-
pulum gravior oratio, guam kuiui
contra eoUegam in eeruura nuper,
nequt lepore et fettioilate eondi-
tior. Hehrere witzige {faeete) Dnd
derbe Züge (aspere) sind uns noch
anfttewahrl. — commentarium od.
commenlariut ist der Entwarf, wel-
chen der Redner zn ügenem Ge-
Bniiiu. 4. Aufl.
brauche macht, worin die Haupt-
fiunkte mehr oder minder auEfönr-
ich aufgezeichnet waren. 164. Gas-
sius Severus, berichtet Seneca eic.
controv. IU pr. 6 p. 242 K. sine com-
mentario numguam dixil, nee hoc
commentario eonientus erat, in
quo nudaeres ponuntttr; sedma-
xima parle perseribebatw actio,
illa quoque quae sähe dici pote-
rant adnolahanlur. vgl. Demosth.
cMid. 130; a 3' Imri
ficyiir
«al
fiällov
ö' (xeivo noi^aei. ävaynoao/iat
fiiv vfiiv, <ot iftmvt^ yfypa/ifiai,
nävta la vjtoftvrjiata- Die com-
menlarii des Cicero wurden von
Tiro heransgegeben. — enim so wie
sie aufgezeichnet ist kann sie nicht
gehalten sein; das beweist der Er-
folg eioes im Text gar nicht berühr-
ten Theiles. — clamoribus, oft vom
lauten Beifallderanfger^enMenge.
242. 326, de or. I 152: ftaec sunt,
quae clamorei et admirationes in
honis Oratoribus efficiunt.
165. popvl.2il.— ips., 77. — Cn.
Domitius Akenobarbus gab als Tri*
bun im J. 650 (104) die lex Domitia
de sacerdotiis (zu 1), und wurde
aus Dankbarkeil zum ponlifex maxi-
mus gewählt; cos. 658 (961, cens.
662 (92). Er war heftig und streit-
süchtig; Graasus sagte ihm bei je-
ner altercatio, non esse mirandum.
T,Google
BßUTüS. § 166-167.
in oratorum numero, tarnen pono Balis in eo fuisse orationis
atque ingeni, quo et magielratus personam et consularem digni-
Utem tueretur; quod idem de C. Caelio dixerim, iodustriam in
eo summam Tuisse summasque virtutes, eloquentiae tantum, quod
esset in rebus privatis amicis eins, in re publica ipsius dignitati
I66satis. eodem tempore M. Herennius in mediocribus oratoribus,
Latine et diUgeDterloquentibuannmeratusest; qut tamen summa
nobilitate hominem GOgQBtione sodalitate coUegio, summa etiam
eloquentia, L.Pbiiippum, inconsulatus petitione euperavit. eodem
tempore C. Claudius, etsi propter summam nobilitatem et singu-
167 larem prudentiam magnug erat, lamen etiam eloquentiae quau-
dam mediocritatem adferebat. eiuadem fcre temporis fuit eques
quod ahentam barbam haberet, eul
Ol /arreum, cor plumbeum eitet
(Satt. Ner. 2). — pono, 'icbnebme
ID, behaupte'; acad. I, 19: eorpo-
rw alia ponebanl ette in tolo, alia
in partiliut. de or. II, S5 tantum
ego in axceltenti oralort el eodem
bona viro pono ette ornamenti
univertae civitatii Tgl. III, Hi.
in gua valim til itlud, quod taepe
poiuüli, ul non neeeiie lit con-
lumere aetalem. leg. 11, 6 Magiau
Ute noiler poiuil in iudicio rem p.
noitram iuitütimat huic municipio
grativi agere poiie. — oratio Rede-
lihigkeil. 240. — perionam tuer.,
80. — C. CaeUut Caldiu kam als
homo novus zu den höchsten Ehren
trotz des Wideretandes der Nobili-
tät. welche durch die von ihm als
Tnbun im J. 647 (107) gegebene
lex tsbellarla erbittert war. Er war
Gonsul 660 (94), und stand später
auf der Seite des Marius, de or. I,
I IT : quii non videt C. Caelio,
aequaii meo, magno honori fuiue
homini novo illam iptatn quam-
eumqve aiiequipotiterilin diccndo
mediocritatem? — quod. de leg.
II 6 lantum compteeliiur {Fibre-
nui) qaod ealii eil ntodieae pa-
laettrae loci. Tusc. V, 91 eit ad-
posuii tantum quod satie eiiel. —
re p. 268.
166. M. Herenniut, cos. 661 (93).
—Laäno. 133.— Die Verhindungen,
welche ADsehen im Staat gaben,
werden aufgeiShlt: cognatio, Ver-
wandtschaft; (odoAtiu, Theilnalune
an Gesellschaften, welche ursprüng-
lich zu religiösen Zwecken ge-
schlössen waren und den SÜat
nicht angingen: collegiiim, Theil-
nahme an den Priestercollegien,
namentlich den vier grossen (ponti-
fices, angures, 111 viri epulones, X
viri sacris laciundisl. So wird in
der lex repetundarum, welche ge-
wöhnlich Servilia genannt wird,
verboten, dass iudex oder patronas
werde ein Verwandter, 'queive ein
(reo) tobrinut lieC propiiaoe cum
ea eognaUane alUgat, queive eiei
todalii lief, queive in eodem eoitr-
legio tief. Vgl. p. Sulla 7: Au-
tronio nonne lodaiea, non eoUegae
IUI, non veleres amici defuerunt?
Q. Cic. peL cons. IG: gut nint
amici ex eautaitistiorecognationit
aut affinitatit aut lodalitatis aut
alicuiut neceinluäimt. Später
wurden aus diesen Vereinigungen
politische Clubs, welche wiederholt
verholen wurden. — Philipp. 173.
— eod. lemp.; zwei auf einander
folgende Sätze mit demselbea An-
fang, der dritte mit fast demselben.
— C. Claudius Pulclier, cos. 662
(92). — Taagnui, 'mäcblig, ange-
sehen'. 175. SalL Cat. &4: Caesar
beneficiis atque munificsTttia mag-
nui kabebaiur. ~ iamen ; trotz seines
festbegründeten Ansehens versäumte
er die Beredsamkeit doch nicht.
D,g,i,7?<iT,Google
operutn , euitoditae in minimis
quogue reöui (Plin. n. h. 34 § SS),
argutiae voUut (Plio. 35 | 67);
n Gesänge der Machtifall tarn-
HA arlißcei argutiaa (Plio. 10
- Aß-an
, gell.
1 600
BRUTUS. $ 167. 1
Romanus C. Titius, qui meo iudicio eo peireuisse videtur, quo 'v
potuit fere Latinus orator sine Graecis litteris et sine multo usu
pervenire. huius orationes tantum argutiarum, tautum esem-
plorum, tantum urbanilatis habent, ut paene Attico stilo scriptae
esse videantur. easdem argutias in tragoediaB satiB ille quidem
acute, sed parum tragice transtuUt. quem studebat imitari L.
Afranius poeta, homo perargutus, in fabulis quidem etiam, ut
scitis, disertuB. fuit etiam Q. Rubrius Vsiro, qui a senatuies
bostis cum C. Mario iudicatus est, acer et rehemens accusa-
tor, in eo genere saae probabilis. doctus autem Graecis litteris
propinquus noster, factus ad dicendum, H. Gratidius , H. Antoui
perfamÜiaris, cuius praefectus cum esset in Cilicia est interfectus,
167. C. TUiu», BODBt nicht haut
erwähnt, wird von FroDto epp. i
Caes. I, 7 p. 20 N. mit G. Gracchus
zosammenfea teilt, wie Ennius mit
Cb(o. Mscrobius (saturn. III 16,
14) nennt ihn vir aelatU Lucitia-
nae und fühlt von ihm eine Bede
für die lex Fannia sumptnaria an,
welche im J. 593 |I6I) gegeben
wvtde; danach würde er also mehr
der früheren Periode angehören und
Cicero biet nicht ganz genau seiu.
Aber auch Velleius |l 17, 1. II 9,
3) nennt den Afranius , welchen
Cicero als Nachahmer des Titius
beieichnet, als Zeilgenossen des
Scipio, Laelius, Terentias wie des
Grasana und Aatonins. Allerdings
fiel ihre Lebenszeit in einem ge-
wissen Punkt zusammen, aber An-
gaben der Art sind sehr unbestimmt
und geben für genauere chronolo-
gische Bestimmungen keinen Anhalt.
— Graec. litt. Es ist sehr auftei-
lend, dasH ein (rsgischer Dichter
ohne Kenntniag der griechischen
Literatur gewesen sei, da die ro-
miache Tragödie nur eine Nachbil-
dang der griechischen war. -~ ar-
gulla«, 'Feinheiten', sowohl was
fein ausgedacht, als fein ausgeführt
ist; daher das witzige, zugespitzte,
wie das sauber und zierlich ausge-
■rbeilele damit bezeichnet wird,
bald lobend, bald tadelnd. Vom
Gestus argutiae digilorum (or. 59);
Ton der bildenden Kunst arguliae
(154), erwarb sich Ruhm durch
seine fabulae logalae, deren Hand-
lung , Personen und Darstellnngs-
weise dem nationalen Leben der
Römer angehörte; und zwar waren
es tabernariae , dem Kreise des
täglichen Lebens und gemeinen
Verkehrs entlehnt. Er war durch
Fmchl barkeit und Talent gleich
ausgezeichnet und hatte sich Me-
ns nder als Vorbild gesetzt, den er
nicht sowohl übersetzte als frei
nachbildete. So galt er den Kunst-
richtern jener Zeit fflr den römi-
schen Henander : dicitur Af>ani
toga convenitte Mtnandro , Hör.
ep. II 1, 57. — in fabulii, soweit
im Drama von eigentlicher Bered-
samkeit die Rede sein kann. Ein
rhetorisches Element durchzieht frei-
lich die ganze römische Literatur.
168. yarro, Tribun mit C. Grac-
chus im J. 632 (121), und dessen
Partei angehörig. — iudieatut, im
J. 666 (8S). — Gratidiju. de leg.
m 36: floui noiUr tingviari vir-
tute in hoe municipio quoäd vtxil
retHtil M. Gratidio, cuiui in laatri-
manio tororeT», aviam nostram,
kabebal, ferenti legem labellariam,
— cuitii, 245. — Cilicia im J.
1*
T,Google
100
BRUTUS. S 169- "t>-
^ia qui accusavit C. Fimbriam , M. Mari Gratidiaui pater. atqne
etiam apud socios et Latinos oralores habitj gudI Q. Vettius Vet-
tianus e Marsis, quem ipse cognovi, prudens vir et in dicendo
hrevis ; Q. D. Valerii Sorani , vicini et familiäres mei, dod tarn in
dicendo adniirabiles , quam docti et Graecis litteris et Latinis; C.
Buälicelius Bononiensis, is quidem et exercitatus et natura volu-
bilts ; omnium autem eloquentissumus extra banc urbem T. Be-
tutius Barrus Asculanns , cuius sunt aliquot orationes Asculi ha-
bitae et illa Bomae contra Caepionem nobilis sane, cui orationi
CaepioDis ore reepondit Aelius , qui scriplttavit orationes multjs,
noorator ipse numquam fuit. apud maiores autem nostros video
disertissumum habitum ex Latio L. Papirtum Pregellanum, Ti.
Graccbi P. F. fere aetate; eius etiam oratio est pro Fregellanis
Colon iisque Latinis habita in senatu.
Tum Brutus, quid tu igitur, inquit, tribuis istis esternis quasi
oratoribus? quid censes, inquam, nisi idem quod urbanis praeter
unum, quod non est eoruin urbaniUte quadam quaai colorata
651 (103). — Fimbriam. 129. Er
wnrde freigesprochen. — Mari. 223,
169. toc. e(io(.99. — Fetüiis
ist Tiellricht derselbe, welchen Lu-
ciliDS seiner Provinzialismen wegen
verspottete. Quinlü. I 5, 56. —
Q. D. 136. ~ G. Fat. de or. 111
43: ex ittit, qiiot noiCii, urbanii,
in quibut minumum etl lillerarum,
nemo eil quin lilieratütumum toi
gatorwn omnium, Q. falarium
Soranum, lenilate vocii atqve ipio
orii preiiu et sono facile vincat.
Er slunmte aus Sor«, nahe bei
Arpinum {iiiwa vicini), und heisst
liilerattu (205), weil er, ein Vor-
f;ärger des Varro, der ihn persön-
ich schätzte u. mehrfach erwähnt,
Sammatleche u. antiquarische Stil-
en gemacht batte; auch war er
Dichter. Sein Bruder ist uns, nicht
näher beliaunt, ebenso wenig RutH-
cetiui (so geben Inschriften nnd
Münzen den Namen) und BetuHui
Sarrus, — jiicuti kabiiaa, auf
welche Cicero kein Gewicht legt,
und die ihn nicht berühmt gemacht
haben würden. — Caep. 323. —
jieliui. 20S. ~ tcriptitavit. 267.
Vgl. 130.
ITü, Papirius ist so wenig be-
kannt, als die Umstände, welche
seine Beden veranlassten. — Grac-
chi, 79. — eltam, um das Urteil
über ihn lU bestäügen. — colottiit-
que und überhaupt — exlemii.
Viele berühmte Redner □. Schrift-
steller waren in ProvincialstädteD
gebaren und dort erzogen, aber
jung nach Rani gekommen und aus-
gebildet; die hier genannten w Sien
ausserhalb Born gebildet und auch
in späteren Jahren in ihren Muoi-
cipienlhätig; 258. — quid eeniet,
niti, 249. de or. I 131. — qua-
dam quati, 259. — eoloraia, mit
einem eolor d. h, nicht bloss mit
einer auf gestrichenen Farbe, son-
dern einer Färbung versehen. Ouiut.
VI 3, 107 : urbanilai ul non tarn
tit in lingulit diclit quam in toto
Dolore dieendi. colorari wird be-
sonders von denen gesagt, welche
in der Sonne leben und dadurch
kräftige Hautfarbe bekommen.
de or. II 6
bulem, eliamii ego obaliadambu-
lem, fieri natura tamen, ul eoiorer,
tie cum istoi librot ad Miienum
itudiotitii legerim, teniio illorum
T,Googlc
BRUTUS. § ni. 172.
101
oratio? et Brutus, qui est, inquit, iste tandem urbanitatis coIor?ITt
nescio, inquam ; tantum esse quendam scio. id tu, Brüte, iam in-
telleges, cum in Galliam veDeris; audies ibi quidem etiam verba
quaedam iton trita Romae , sed haecmutari dediscique possunt;
iUud est maius , quod in vocibus nostroruD) oratorum retinuit
qniddam et resonat urbanius. nee hoc in oratoribus modo ap-
paret, sed etiam in celeris. ego memini T. Tincam Placentinum, 172
hominem facetiseumum, cum familiari uostro Q. Granio praecone
dicacitate certare. eon', inquit Brutus, de quo mutla Lucilius?
isto ipso; sed Tincam non minus multa ridicule dicentem Gra-
nins obruebat nescio quo sapore vernaculo ; ut ego iam non mi-
rer, iliud Theophrasto accidisse quod dicitur, cum perconlaretur
es anicula quadam quanti aliquid venderet et respondisset illa atque
laclü oralionem meam quaticoto-
171. urftamYiuistbier Dicht, wie
oft, feiner Witz, sondern bezeichnet
jenen eigenlhQmllchen , auch von
Cicero nicht nähet definirlen, Cha-
takter dei AofRiafinng und des Äus-
diucks, ja der Aussprache, welcher
Dor in Bolchen Städten sich bilden
kann, die ein Mittelpnnkt potiti-
scher Herrschaft und eines weit
reichenden geistigen u, materiellen
Verkehrs sind, wie Athen, Rom,
Paris. Hier bildet sich eine geistige
Atmosphäre, welche auch auf den
geringsten nicht ohne Ein flnss bleibt,
während selbst bedentende Männer,
die dranssen sUhen, von derselben
unberührt bleiben. Den Deutschen
fehlt mit der Sache auch das Wort
dafür, de or. 111 42 f.: luanitat,
guae eaHt ex ore, . , uf apud
Graecot Atlicorum, $ie in Latino
ttrmone huiut eil vrbit maxima
proprio. — erudilitiimo* harairtat
/iiialicog guivii jilhenienti* in-
doBbu non verbii led lono voeis
nee tarn brnt quam luauittr lo-
gtttndo faeile tuperabil. — iam,
96. — Gallium. Brutns wurde TOn
Caesar im J. 708 (46) mit präto-
riacher Gewalt nach Gallien ge-
schickt. — retinttit, eigenilich von
dem starkeD und hellen Klange des
Melalles. Vgl. QnmI. XU 10, 31:
plerague no) Uta auati mugienie
littera cludimus a . . at Uli NY
iucundaSi et fn fine praeeiptte
quasi linnienlem illiui loeo po-
172. Tincam. Quint. I S, 12:
dual in uno nomine faeiebat
barbariitnoi Tinea Placenlinut,
li reprehendenti Uortenaio cre-
dimui, 'preculam' pro 'pergula'
dicens. — eone. Die Frage ist
ganz wunderlich, nachdem eben
erst (160) der praeeo Graniut und
sein Verhältnisa zu Lucilius berührt
worden war; wahrscheinlich ist eone
. . ipso unächt — ridicule, apaas-
hafl, 19S. 126. 224. Nsmentlich der
Spaesmacher Ton Profession beisst
ridiculus, — sapore. Quinl. VE 3,
107; äiiixKffils nie redolens Jlke-
narum proprium saporem. XII 10,
25 ; Atticus sapor. — vemaeulo,
'ohne alle fremde Beimischung" ;
hier nm so geeigneter, weil man
den vemis, den im Hause gebore-
nen Sklaven, einen eigen thümlichen
Witi zuschrieb. Tac. hist. U 88:
vemacula ulebantur urbanilate.
— TheopkraHo. Quinl. VDl 1, 2:
illa Allica anui Tbeophrastum,
äominem alioqui disertissimum,
adnolala uniiu affeclalion» verbi
koipiUm dixit, nee alio sa id de-
prthendiisa inlerrogaia respondit,
quam quod nlmium AUict (oqtte-
D,o,i,;.<iT,Google
102
BRUTUS. 5 172. 173.
addidissct 'hospes, noD pote miaoris', lulisse eum moleste se non
effugerebospitis specietn, cum aetatem äderet Athenis optume(|ue
loqueretur. [omoino, sicut opinor, in nostris est quidam urbano-
nim, eicul illic Atticorum sonus.] sed domiim redeamus.
^^ Duobus igitur summis, Crasso et AntODio, L. Philippus pro-
xumus accedebat , sed longo iatervallo t^men proxumus; itaque
eum, etsi nemo iotercedebat qui se illi antefeiret, neque secun-
dum taiueu neque tertium diserim. nee enim in quadrigis eum
secundum numeraverim aut tertium, qui vix e carceribus exierit,
cum palmam lam primus acceperit, nee in oratoribus, qui tantum
absit a primo, vii ut in eodem curriculo esse videatur. sed ta-
meA erant ea in Philippo, quae, qui sine comparatione illoram
spectaret, satis magna diceret: summa libertas in oratione, multae
facetiae; satis creber in reperiendis, solutus in explicandis senteo-
tiis erat, eliam in primis, ut temporibus illis, Graecis doctriais
institutus, in altercando cum aliquo aculeo et maledicto facetus.
relur. — ko$pei, ai ^ife, in zo-
trauliclier Anrede. — pole, sc. eit,
im täjilichen Verk ehr -ä blich (geblie-
bene Form. — ticul opinor hat Gvc.
nie gesagt: aach wäre die 'Wieder-
holung von ticul hier besonders
ungeschickt Aher auch wenn matt
ii'c, uC OD. oder lic ap. liest, bleibt
der ADgctilnss mit omnino anver-
stäadlich. UeherdicG wird der Ge-
.danke 171 E. eiafacb wiederholt.
Und wie konnte Cicero mit »ed
domum red. fortfahren, wenn er
eben nottrü gebraucht hotte? Es
steht nicht im Gegensatz zq den
socii et Latin!, von denen vorher
4ie Bede war. de or. II 43 m.
173. (ummü subslanttviBch. 151.
— L. Marciui Philippui, ein geist-
reicher (Mann TOn grosser Seibst-
sländigkeit, brachte als Tribun eine
lex aararia ein, die aber nicht zur
AusfÜhruDg kam; widersetzte sich
als Consul 663 (91) den GeseUen
des Trihuaen M. Livius Drnsns,
welche den Senat heben sollIeD und
setzte trotz des Widerstandes des
fkassuB es durch, dass sie aufge-
hoben wurden. Im J. 668 (S6) ver-
waltete eidie Censur und hielt die
Bede pro Co. Pompei bouis (330);
im Alter gehörte er zu den SoUa-
nern. 166. 186. de oR. J lOS: erat
in L. Cratto, in L. Philippo muU
tut lepos. de or. II 316. III 4: Ao-
mini et vehemenli et diterto et t'n
primii forti ad reiittendum , L.
Philippo. Eine artige Anecdote von
ihm erzählt Iloraz (epp. I 7, 46 S.).
— proxumut. Verg. Aen. V 320;
pr037umui huie, longo led pream-
mui inCervallo. Quint. X 1, 53:
quamwit Antimaeho lecundai fere
grammalicorum eontentui deferal,
et a/fectibtu et iummditate et dii-
poiitione et amnino arte defici-
tur, ut plane laanifetto appareal,
quallto sxt aliud proxumum atse,
aliud secundum. Hör. carn. I 12,
17; unde nihil maiut generatur
ipio, nee vigel quicguavi timiia
aut tteundum: proximal illi ta-
rnen occupavit Pallat bonorei. —
t'n quadr., im Wa^enkampf. — li-
berlat — creber. Eme ühnliclie Frei-
heil der CoDstruclion 1 14. 156. —
tolutui, frei und ungezwungen, Ge-
gentheil von impeditus, attrictut
(21i). 110. 174. 180. 202. 245.
280. 337. — ut 27. — doelrinit
Lehreu, besonders philosophische.
236. — et mal. tUgt Rayser.
D,o,i,7.<iT,Google
BRUTUS. § 114. 175.
103
faorum aetati prope coniunctus L. Gellius non tarn readibilis ora-n«
tor, quamfis Descires , quid ei deesset j nee enim erat indoctus,
nee tardus ad excogitandum , nee Bomananim renim immemor,
«t verbis solutus satis; sed in magnos oratores inciderat etue
aelas. multam tarnen operam amicis et utilem praebuit, atque
ha diu vixit, ut multarum aetatum oratoribus implicaretur. mul-llS
tum etiam in -causis yersatus isdem fere temporibus D. Brutus, is
qui consul cum Mamerco fuit, homo et Graecis doctus litteris et
jLatinis. dicebat etiam L. Scipio non imperite , Gnaeusque Pom-
peius Sex. F. aliquem numerum obtinebat. nam Sex. frater eins
praestantissumum ingeniUm contulerat ad summam iuris civilis
et ad perfectam geometriae et rerum atoicamm scientiam « « * et
ante hos M. Brutus ; et pauIo posl eiim C. Billienus, homo per se
magnus, prope simili ratione smnnius evaserat; qui consul factus
esset, nisi in Marianos consulatus et in eas petitionis angustias
174. Gelliui. 105. ~ vendibilii,
beliebt; 264. Lael. 96; vendibilU
oratio. Was der Menge gefällt, fin-
det guten Absatz. So weiden de
fin. I 4, 12 jurielieche ContrOTersen
vendibiliora genannt im Gegensatz
gegen philosophiscbe Studien, wel-
che dagegen uberiora heissen. —
nhn tarn (58) — ted. ^ Der Grund,
weGhalb Gelliug nicht so viel Bei-
fall fand, ist anakolnthisch mit ted
angerührt, wbs dnrch die zwischen-
geschobene Betrachtunf veranlasst
wird, de fin, II; qm'dam non
tarn id reprehendunl, HremUHut
agatur, ted lantum iludiutn tam-
que mnllam operam pontndaia in
eo non arbilrantur.
175. D. luniut Brulitt, Consol
hn J. 677 (77) mit Mamercut Aemi-
Hui Lepidta Livianiu. — L. Car-
tulitu Seipia Atiaiicui, Consnl im
J. 67 1 (83), wnrde von seinem Heer,
das er gegen Sulla führte, verlassen,
später ptoBcribirt und starb im Exil.
— Cn, Fompeiiu Slrabo, der Vater
des Pompeias Magnus, war Consnl
665 (S9|, eroberte AaculDm (b. 230)
und Iriuinphirte Qber die Marsei ; er
werde im J. 667 (87) vom Blitz er-
schlagen. Sein Tater Sextus ist
wahrscheinlich der 97 erwühnte. —
nam. 161. 'Ich erwähne nnr den 0.
Pompeius: denn Sex. Pomp, kann
unter die Redner nicht gezählt wei-
den'. Er heisst eruditas homo in
philoiophia (de or. I 15, 67], in
geometria (de off. 1 6, 19), und
wird von Pomponins (de orig, inr.
40) den ansgezeichneten RecntsKe-
lehrten zag;ezälilt. — tcientiam. Hier
ist eine Lücke. In den Handschriften
folgt ita mintUre oder minuere u.
ähnl. Das letzte ms^ in iure, das
vorhergehende vielleicht itrnn heis-
sen, aber dadurch ist der Sinn nicht
hergestellt. Denn das was von Bil-
llenDS gesagt wird homo - euaterat .
kann nicht auch vom Bnitas ge-
golten haben, und es ist also ans-
geFallen, was diesen näher charak-
terisirte. Darin war denn sach
das enthalten, worauf sich timiK
ratione bezog; prope kann nicht
zu limili sondern nur 7U tummut
evat. gehören ; da aber dann die
Stellong anüällig ist, vermuthef
Bake prope sine Ulla oraiione.
Welcher M. Bmtus hier gemeint
«ei, ist nicht anzugeben. — C. Sil-
Hema ist nicnt nSher bekannt. —
per te. 96. — magnut. 186. —
Mar. eont. vom J. 660 (104) aa
bis 654 (100), — eai, wie sie aug
diesen Verhlltnissen hervorgeben
mnssten.
T,Google
104
BRUTUS. $ 176-178.
176 iDCidisset. Co. autem Octavi eloquentia, quae fuerat aule cod-
sulatum igaorala, is consulalu multis coatioaibus est vehementer
probata. sed ab eis, qui taDtum in dicentium numero, uoq in
oratorum fueruni, iam ad oratores revertamur. censeo, inquit
Atticus ; eloqueatis enim videbare, non sedutos velle conquirere.
j". Festivilate igitur et facetiis , inquani , C. lulius L. F. et su-
perioribuB et aequalibus suis omnibus praestitit oratorque fuit
minume ille quiilem rehemens , sed acmo umquam urbanitate,
nemo lepore, nemo suavilatc coaditior. sunt eius aliquot oratio-
neg, ex quibus, sicut ex eiusdem tragoedii», leuitas eius sine aer-
176vis perspici potest. eius aequalis P. Cethegus, cui de re publica
galis suppeditabat oratio ; totatn enim tenebal eam penitusque
cognorat. itaque in senatu consulariuro auctoritatetn assequeba>
tur, sed in causis publicis nibil, in privatis satis veterator vide-
balur. erat in privatis causis Q. Lucretius Vispillo et acutus et
iuris peritus; nam Ofella contionibus aptior quam iudicüs. pni-
dens etiam T. Annius Velina et in eius generis causis orator sane
tolerabilis. in eodeni genere causamm multarum erat T. luventius
nirais ille quidem lentus in dicendo et paene frigidus, sed «t cal-
178. P. Corneliui Calhegui worde
im J. 666 (88) von Sulfa geächtet,
flüchtete und kehrte mit Cinna uad
Marius nach Born zurück. Später
ging er zu Sulla überim J.671 {83)
176. Cn. Oclaviui, Coasul ira J.
667 (S7), widersetzte sich seinem
Collegen Cinna, der den von Sulla
bergestellten Zustand umzustürzen
suchte, wahrend dieser dea Krieg
gegen Mithiidates fülsrte, und ver-
trieb ihn; wurde aber, als Marina
und Cinna die Stadt eroberten, da
er nicht fliehen wollte, getödlet.
17T. Igitur hnüprt nach der Un-
terbrechung wieder an. 173, — C.
luliui Caesar Slraio, mit dem Bei-
namen FopUcut und Setquieulus,
Aedilis im J. 664 (90), vgl. 30a, ge-
langte nicht zamConsulatu. wnrde
bei der Proscription desMarius und
Cinna getödtet (307). Er gehörte
zn den gesachten Sachwaltern (207).
Ascon. lu Gic. p. Scanro p. 22, 15 K.
inler primot lemporit tut oralorei
et Iragicui poela bonui admodum
habitui eil; huiue tunl enim ira-
goediae, quae intcfibuntur luli.
So nennt ihn auch Cicero. — />»(.
et fac. Deshalb führt ihn Cicero in
der Schrift de oratore über diesen
Gegenstand redend ein (II 54, 21 6 FT.).
Vgl. 216.
sich durch Scblanheit
und Gewandtheit bedeutendes An-
sehen und Eiofluss zu verschatTen
ein Mann von schlechtem Charakter,
homo non probaliuumm (parad. V
3, 40). —M p., 108. — comuL auct.,
obgleich er nur praetorius war. —
nihil, 144. — veUralor. 82. — Vü-
pillo ist unbekannt. -~ nam. 161.
— Q. Lucreliiu Ofella war Befehls-
haber unter Salla, der ihn tSdten
liesB, als er 673 (St) sieb gegen
das Cornelische Gesetz ums Consu-
iat bewarb, ohne Praetor gewesen
zu sein. — prüdem, vom Rechta-
gelehrten. 101. — eiut generii, wo
es auf piudenlia ankam, d. i. prt-
YBlia. — malt. caus. 216 E. — T.
luventiut. Mit den berähmten Ja-
Tis(enGallnsnndBaibus(l54) nennt
Pomponins (de orig. iur. 42) auch
0. luventius, wo der Vorname viel-
leicht verschrieben und derselbe ge^
T,Goo(^le
BRUTUS. § 178—181.
105
lidus et in capiendo adveraario versutus et praeterea nee indoctus
et magnfi cum iuris civilis intellegentia. cuius auditor P. Orbius,!*!»
meus fere aequalis, in dicendo con nimis exercitatus, in iureau-
tem civili non inferior quam magister fuit. nam T. ÄuOdius, qui
vixil ad summam senecLutem, volebat esse similis horum eratque
et bonus vir et innocens, sed dicebat parum; nee sane plus (Va-
ter eins M. Vergilius, qui tribunus plebis L. Sullae imperatori diem
dixit. eius collega P. Magius in dicendo paulo tarnen copiosior.
sed omnium oratomm slve rabularum, qui et plane indocti et ISO
inurbani aut nistici etiam fuenint, quog quirletn ego cognoverim,
solulissumum in dicendo et acutissumum iudico nostri ordinis
Q. Sertorium, equestris C. Gargonium. fuit etiam facitis et ex-
peditus ad dicendum et vilae sptendore multo et ingenio sauB
probabili T. lunius L. F., tribunicius, quo accusante P. Sextius
praetor designatus damnatus est ambitus ; is processisaet hono-
ribus longius, nisi seniper infirma atque etiam aegra valetudine
fuisset. atque ego praeclare intellego, me in eorum commemo-^^
ratione versari qui nee habiti sunt oratores neque fuerunt, prae-
teririque a me aliquot ex veteribus commemoralione aut laude
diguos. sed hoc quidem ignoratione; quid enim est quod sciri
possit de eis, de quibus nulla monumenta loquuntur nee aliorura
nee ipsorum? de eisaulem, quos ipsi vidimus, neminem fere
meint ist. — cum kann so nicht
stehen: entweder ZFigt es den Ans-
fall eines Gliedes mit Cum an oder
ist selbst aus »ane verderbt
179, auditor. Schäler 114. — P,
Orbiut, homo et prüdem et inno-
ceru (p. Flacco 76), war im J. 691
(63t als Praetor in Asien. — nam.
161. — r. Aufidiu», Quaestor im
J. 670(34), später ebenfalls Praetor
in Asien. — */. FergiUui, Tribun
im J. 667 (87). Denselben meint
PIplarcb (Sali. 10): Tlagalaßäiv
(Cinna) t^ öp2^ »ii9ve i^ix^i^^i
■ta tta&sarÖitit xivüv xai Simjv hti
■töv SiHav TiaptlKtvaas aal naf
tiyo^lv tüdartitstv Ois^ylvtov, fva
limi Srj/iä^x^Biv, ov Ixeivat S/iin^
SataairiQiif xaiQCiv Haas iitl Mi-
^fiSÖTtiv an^ot.
180. ra^ufa leiten die Alten, wel-
clie solche Znn gen d rescher mit tol-
len Handea verglichen, von rabiet
ber. Cicero stellt or. 4t den deela-
malor da ludo vndrabula de p»-o
dem ora/or, wie er sein soll, (gegen-
über; de or. 1202 den eaiuidieui,
elamalor und rabuta zusammen, — •
tolul. 110. — notlrt, der Senato-
ren. — Sertoria; Plut Sert.^ 2;
^ttTito fthr ovv jrBpi xas SiMa^ lun-
vöit Kai ziva Siva/iiv iv rrj Ttökei
fietoäxtov äväjio zov Uyeir fyx"'-
Sertorius, der sicli bereits als einen
(apfern und talentvollen Krieger be-
währt hatte, verbündete sich mit
Cinna nnd ging, nachdem Sulla ge-
siegt hatte, im J. 671 (83) nach
Spanien, wo er den römiachen Feld-
herrn unbesiegbar gegenüber stand,
bis er^92(721l durch Meuchelmord
Bei. Die weiter genannten Redner
sindonbelcannt. — in/inna, schwäch-
lich, aegra, krank.
181. aut oder sogar, — monu-
mrnila. 16. — quot ipsi vidimui, die
Ich gekannt habe, meine Zeitgenos-
sen; quoi aliquando dicenttt au-
T,Google
106 BRUTUS. § 1S3. 183.
182 praetermiltemus eorum, quos aliquando dicentes audivimus. toIo
enim sciri , in tanta et tarn vetere re publica masumis praemiis
eloquentiae propositis omnis cupisse dicere, non plurumos au-
soB esse, potuisse paucos. ego tarnen ita de unoquoque di-
cam, ut intellegi possit, quem esistumem ciamatorem, quem ora-
torem fuisse. isdem fere temporibus aetate inferiores pauIo
quam lulius , sed aequales propemoduni fuerunt C. Cotta P. Sul-
picius Q. Varius Cn. Pomponius C. Curio L, Fufius M. Drtisus
183 P. Antislius; nee ulla aetale uberior oratorum fetus fuit. ex bis
Cotta et Sulpicius cum meo iudicio tum omoium facile primas
tulerunt.
Hie Atticus , quo modo istuc dicis, iaqait, cum tuo iudtcio,
tum omnium? semperne in oratore probando aut improbando
volgi Judicium cum intellegentium iudicio congruit? an alii pro-
hantur a multitudine, alii autem ab eis qui iotellegunt? recte
requiris, inquam, Altice; sed audies ei me fortasse quod non
divimui, die ich nurirgead einmal
habe re^en hören. Da jedoch die
Hu. statt audivimus bieten ttidi-
mu>, Bo sehen die Worte eorum g.
a. dieentet vid. einer Glosse zu de
eil q. t. vid. sehr ähnlich, u. sind
Wal mit Kayser za tilgen.
182. volo sciri, 244 m. — prae-
miii. deor.I15: erant kuic ttadio
maxima, quae nunc quoque sunt,
expoHla praemia vel ad gratiam
vel ad opet vel ad dignilalem. —
tarnen gehört zu uno quoque: ob-
wol nur sehr wenige sich in der
Beredsamkeit hervorgelha n
haben, will ich doch eine ganze
Anzahl besprechen, die nimlich
welche sich ihr überhaupt gewid-
met haben; und zwar werde ich
eoweitaurjedenvon diesen eingeben,
daas man mein Gesammtarteil Qber
ihn erkennt. — c/ama(or ist die Be-
zeichnung für den, der auf keine
Weise mehr Redner genannt wer-
den kann, de ar. I 202. II 86. lU
61. Die hier genannten Bcdner wer-
den weiter nnlen wieder erwähnt.
202; 203; 221; 210; 222; 226.
183. I
Glied fügt dann nicht mehr das
Specielle mm Allgemeinen, sondern
steigert. 294. — primai ferra, ei-
gentlich wol pari«, 'die erate Rolle
zuerlheilt bekommen'; vgl. 242. Dem
griechischen jr^aiTCÜH' und a^m-
■ceia f^^sa9'ai, dessen Nachbildung
jener Ausdruck, welcher bei Cicero
wol zuerst vorkommtjZuseinscheiDt,
liegt nicht der Gedanke an die Rol-
len der Schauspieler, sondern an
die verschiedenen Siegespreise bei
einem Agon zu Grunde, und in die-
sem Sinne wird auch der lateinische
Ausdruck gebraucht; Tacann. XIV
21: eloquentiae primas nemo lulil,
red vietorem esse Caesarem pro-
nuntiatum ; auch beim Gladiatoren-
kämpf und beim Wettrennen. Ent-
Bprechend ist primai deferre, 84.
primas Iritiuere (or. 18|. — inielle~
gere wird von dem gesagt, welcher
durch gründliche Kenntniss einer
Sache über dieselbe zu urteilen
befähigt Ist, meistens in Beziehung
auf solche GegenstEinde, welche eine
gewisse Begabung von Natur, einen
angebornen Sinn erfordern wie na-
mentlich alles knnsllerische. Daher
entspricht intellegens so ziemlich
unserem 'Kenner'; intellegere, tn-
D,o,ii7.<iT,Goo(^le
§ 181— lee.
107
«moes probeot. an tu, tnquit, id laboras, si haic modo BrutoiS4
probaturus es? plane, ioquam, AUice, dispulationem hanc de
oratore probando aut improbando multo malim tibi et Bruto
placere, eloquentiam autem meain populo probari velim. etenim
necesse est, qui ila dicat ut a multitudine probetur, eundem doctis
probari. natn quid in dicendo rectum sit aut pravurn ego iadi-
cabo, 61 modo is suni', qui id possini aut sciam iudicare; qualis
vero sit orator ei eo, quod quis dicendo efÜciet, poterit inteltegi.
tria sunt enim , ut quidem ego sentio, quae siut efScienda di-l85
cendo: ut doccatur ig, apud quem dicatur, ut delectetur, ut mo-
veatur vehementius. quihus tirtutibus oratoris horum quidque
efficiatur, aut quibus vitiis orator aut non assequatur haec atil
etiatn iu his labatur et cadat, artifex aliquis iudicabjt. elBciatur
autem ab oratore necne, ut ei qui audiuat ila adftciautur ut ora-
tor relit , volgi asseusu et populari approbatione iudicari solet.
itaque numquam de ,bouo oratore aut non bono doctis homini-
bus cum populo disseusio fuit. an censes, dum illi vjguerunt^
qnos ante dixi, non eosdem gradus oratorum volgi iudicio et
letlegenlia ist 'Kennerschaft'. ISS.
190. 196. 199f. 229. 320. Damit
wechseln ab, ziemlich in derselben
BedealUDg, docivi (184), artifex
(185), lapiem (188).
184. andentetan, dasadieFrage
des AtlicDG nicht sclilechthin gethan
vird, sondern ans dem, was Cic.
eben gesagt hat, hervorgeht. Das
«rste Glied der die Erwiderung auf
die Bemerkung des Cic. enthaltenden
Doppelfrage 'ist es nicht gleichgül-
tig, ob du der Menge gefällst?' ist
unterdrückt, vgl. 24S. de fln, I 2S:
'ted ad haee, niii molestum est,
habeo quae velim'. 'an me' , in-
guam, 'nisi te aadire vellem, eenset
kaec dielurum fuiuef Tasc,V3B
*kaudicio; numquam enim cum eo
contocutut tum', an tu aliter id
eeire non paleif — docUs. 141. —
«oatim bezieht sich mehr auf die
egabnng, iciam auf das Wissen, in
dieendo a. orator, die allgemeine
abstracte Regel a. der specielle Fall
des einzelnen Redners stehen sich
gegenüber.
185. fria, de or. II 310: iriÖm
rebui hominat ad nottram ttnten-
tiam perduclmtii, auldooendo aut
coneHiando aut permovendo, u. Ö.
Qdnt. 111 5,2: tria sunt itemguaa
praeilare debel orator, ul doetat
moveat dehelet. Weiter ausgeführt
wird es IST f., an einem Beispiel
dieetur die Hsr. — arlifex
dem, welcher durch aM(152) aos-
gebildel ist (96), wie 236 näher be-
zeichnet ist; daher von dem, der
eine Kunst oder Wissenschaft ver-
steht, darfiber zu urteilen weiss(186),
ein Kunstverständiger. So 188. Sen.
ep.SB,11: oegregiamartem! leit
rotvnda metiri. tl arüfex es, me-
tire hominis animum. — cumpop.
(1681, wie wir sagen: 'mit jemand
im Widersprach sein', well das ge-
genseitige Aassprechen eines Gegen-
satzes nicht ohne eine gewisse Ge-
meinsamkeit der einander gegenüber
stehenden geschehen kann : sie müs-
sen beide auf einem gemeinsamen
Boden stehen. Tusc. V 23= i'la miki
cum AnKocko diiseniio fuit- P-
Bose. Am. 17: erant ei veteretini-
micitiae cum duobui Roseiis.
T,Google
108
BRUTUS. $ 186— 1S8.
doclorum fuisse? de populo si quem ita rogavisses: 'quis est
ia hac civilate eloqiientissumua 7' in Antonio et Crasso aut dubi-
taret aut hunc alius, illum alius diceret. nemone Philippum, tarn
suaTem oratorem, tam gravem, tarn facetum, his anteferret, quem
nosmetipsi, qui haec arte aliqua volumus expendere, proxumuin
illis fuisse diximus 7 nemo profecto; id enini ipsum est summL
16T oratoria summum oraturem populo yideri. quare tibicen Anti-
geitidas dixerit discipulo sane Trigenti ad populum : 'mihi caae et
Musis'; ego huic Bruto diccnti, ut solet, apud multitudinem, 'mihi
cane et populo, mi Brüte' dixerim ; ut qui audiant, quid efSciatur,
ego etiam cur id efficiatur iotellegam. credit eis, quae dicuQtur,
qui audit oratorem, vera putat gssentitur probat, fldem facit oratio :
168tu artifex quid quaeris amplius? delectatur audiens multitudo
186. de populo, we dt plebe;
milten ans dem Volk heraus, ihm
angehSrig. t9S. 83. p. Arch. 25:
poeta de populo. — tarne atitii,
illum alim, aellene Ansdrncksweise
statt der gewöhnlichen aliutalium,
die hier lisum zalässig gewesen
wäre. Top. 88 $i ein alio fioe, aü alio
illttd «Rectum ett. — aria Kunst-
theorie; volumui, siso nicht einem
unbestimmten Eiin druck folgend,
sondern mit klarem BewuEstsein
des Zweckes. — Philippum. 173.
187. Uli . . ques gelrennt, wie
oft (6 m. 16 m. 44 A. 117. 132. 147.
161 E. 209. 218. 219. 224. 232.
236 m. 273g. B. 33lin.); 20 281 E.
— AnÜgmidat, Sohn des Diooy-
sius (oder des Sslyrus) aus Theben,
einer der berühmtesten PlStenbläser,
blühte um Ol. 101) (380). — tane,
'freilich, allerdings'. Der Zuruf wird
dadurch begründet; mit dixerit ts
zu verbindet! verbietet die Worl-
atellnng. — frigtu ist der Gegen-
satz von eifriger Gunst and Freuad-
schaft (Hör. sat. II I, 61 f : matao
maiorum n« quit amieui frigore
te ferial), und frigere wird sowol
von dem gebraucht, der sie ver-
liert (Ter. Eon. 268: biee homi-
ne» Mgeril) als von dem, welcher
sie entzieht (Pers. sat. 1 1 0S f. : vide
aii, n« maioruni tibi ftiri» limina
rngeieaitl). aJpop., vor dem Volk,
vor dem es sich hören lieso. —
Mutii. Ebenso wie Cicero erzählt
ValerinBMaximnBlI17,ext.2: etwas
anders Dio Chrysost. TS, 16: iSr/-
Xoiaev BrißaToe Bil,7jrTje, ovSir/p
^eatot^ jtaw TtpotTB^rrav tov v<niv
eaikiiatBii, «ai taZra neoi ä&Xou
xal vitejfG ayiavi^ö^evoa, aXX cfuas
oiSi /iix^v ixßrfvai lov ^S'uav
Toi it^ätovToi irikfoiaBV avz^
Sä aal TcrtS Movffat^ avijiv ^'^*
Aehnlich Symmachns epp. 1X115:
fidicinit exemplo, qui mdignatus
conaidenlium lurbam tibi ef Munis
canhim ciebat. Das stolze Wort
ist sprüchwSrtlich geworden. — ut
tolet. Brutus redete also gewöhn-
lich vor zahlreichen Zuhörern;
hierin liegt mithin kein Giund, den
Ausspruch des Antigenidas auf ihn
anzuwenden. Er soll sich aber die
Gunst der Menge erhalten ohne die
der Kenner elnzubüssen. — credit
- tti. Statt die Sätze durch Parti-
keln zu verbinden bedient sich hier
Cicero wiederholt der parataktischea
Zusammenstellung, um dadurch das-
jenige, was als die Voraussetzung
des im Nachsalze Angegebeoen
gelten soll, um so □acndrDck*
ficher und lebhalter als factiech,
als wirklich gegeben hervorzuheben.
credit — detect, — gaudet usw.,
ISSA.
T,Goo(^le
BRUTUS. $ 1
109
et ducitur oratiooe et quasi voluptate quadam perfunditur : quid
babes quod disputes? gaudet dolet, ridetplorat, favel odit, con-
temnil invidet; ad mieericordiam inducilur, ad pudeudum, ad
pigendum; irascilur miligatur, sperat timet; haec perinde acci-
duDt ut eonim qui adsunt meoteE verbis et sentenüis et actiooe
tractantur: quid est quod exspectetur dotti alicuius scntentia?
[quod eniin probat mullitudo, hoc idem doclis probandum est.]
deaique hoc specJmen est popularis iudici [,in quo numquam fuit
populo cum doctis intellegen tibusque disseosio] : cum multj essen! 18
oratores in vario genere dicendi , quis umquam ex bis ejcellere
iudicatus est volgi iudicio, qui non idem a doctis probaretur?
quando autem dubium fuisset apud psAres nostros , eligendi cui
patroni daretur optio , quin aut Autonium optaret aut Crassum ?
aderant multi alii; tarnen utrum de bis potius dubitasset abquis,
quin altenim, nemo, quid? adulescenlibus nobis cum esset
men eit. — in quo . . diu, nimmt
das zu beweisende {qui n, idem a
d. prob.) vorweg, und zudem nicht
nur in ungescliicliter Form — man
beachte hoc ipec. eil poputa-
18b. ducere, lenken nach seinem
Willen. — perflmd. evj>Qaivöfnvov
SiaxBlrcu (PlBlo symp. p. 205 D).
3B. — gaud. or. 131: eil facien-
dum, ul iraicalur iudesr, miUge-
tur, invideat faoeal, conlemnat ad-
tniratur, oderit diligal, cupiat, sa-
tietaU afßciatar , sperat meluat,
iaetetur doleat. — perinde — vi.
deor.111213: kaec omnia perinde
lunt vt aguntur. oS. III 121 per-
inde eril ul acceperü. Terent.
Baut. 195 : kaee perinde lunl til
iliiue est animtn qui ea poitidel.
— tract., 'mit Kunet besudeln'.
199. 202. Qniat. XI 1, %b: lummui
nie traeUmdorum animorum arli-
fex (Cicero). — extpectare, 'ab-
warten, auf etwas waiten'. 248. —
tenlenlia, Auaspruch. 86. — [quod
.. etl] Randbemerkung aus 184 m.
ISB. — denique um kurz zu «ein;
hoc, das was folgt — ipecimen,
das woran man einen Gegenstand
erkennt, was einen auBchsulichen
Beweis /Qc seine Nalar und sein
Wesen giebt. Plin.n. h. 36, 5, (4)
§ 22: nee maiui aliud FenerU
PraxileliaB tpecimen quam quod
inier kaec iolajaemoratur. Seneca
conlr. I pr. 8 p. 60, 8K.: immua-
dittumit te excolera munditiit
noMlrorvm adtileieentivm ipecir
:h(e hoc spec. eil popula-
iud., in quo n. t\ popalt
c. d. dittemio — sondern auch
in wörtlicher Wiederholung aus
1S& g. E. Es hätte statt in quo
mindestens quod beissen müssen;
de Tautologie bliebe freilich audi
189. fuitiel: fuil E. F. Eberhard,
Campe, Kayser. — optio; 143; eli-
gendi optio statt des allgemeinen
poleilaa, faeullat, eine Häufung wie
de fin. I 33 tibero tempore, cum $o-
lutanobit etteUgendi optio ;&& IM.
IV 19, 2 hiberna legionit eligendi
optio. Die Optio bethätigt sich in
dem eligere. — oplare. p. RoBC.
Am, 30 hane condieionem mitero
ferunt, ul oplet vlrum malit eer-
vicei T, Rofcio dare an per tum-
mum dedeclu vilam amiltere. —
aderant, fi standen zu Gebote. — al-
terum, allemtrum. ad Alt. XI 18, 1 :
quorum forlaaiB utrumque erit, al-
terum cerle. Quint. V 10, 69; fU
eHam ex duobui, quorum neeette
ett allerum verum, eligendi ad-
variario polaetat. — eiiel, bei Gic
hiofig auf dss lunichst folgende
T,Goo(^le
110
BRUTUS. § 189-191.
Cotta et Horteasius, aum quis, cui quidem eligendi poteslas
^".esset, quemquam bis aateponebat? tum Brutus, quid tu, iuquit,
quaerls alios ? de te ipso nonne quiil optarent rei, quid ipse Hor-
tensius iudicaret videbamiis? qui cum partiretur tecum causas, —
saepe cnim interfui — perorandi locum, ubi plarumum poUet
oratio, seoiper tibi relinquebat. faciebat ille quidem , inquam,
et mihi beueTolenlia , credo, ductus tribuebat omnia. Bed ego
qua^ de me populi sit opinio nescio : de reliquia hoc al'Qrmo, qui
volgi opinione disertissumi habiti siut, cosdem iutellegentium
191quoque iudicio fuisse probatissumos. nee enim posset idem
Demostheues dicere, quod dixisse Anlimacbum, darum poetam,
Terunt: qui cum coDTOcalis auditoribus legeret eis magnum illud
quod novistis volumen suum , et eum legentem omnes praeter
Platonem reliquissenl, 'legam', inquit, 'nihilo minus: Plato eoim
mihi unus iustar est centum miUum'. et rectc ; poema enim recon-
ditum paucorum approbationem, oratio popularis assensum volgi
debet movere, at si eundem hunc Platonem unum auditerem
haberet Demosthenes, cum esset relictus a ceteris, »erbum facere
Sobjecl allem bezogen; 241. de
OT. [ 262 dubilaTB visus ml Sul-
pieiui et Colla; verschieden von
dem Fall 42E; vgl. 227 g.E. al>&-
rat. — Colla. 202. — Horlen-
tiut. 301.
190. perorandi. 127. or. 130:
etiaiTui plurti dicebamui, perora-
tiontm mihi tarnen omaes rtlin-
quebanl. Vgl. 217. p. Sesl. 3 g. E.
191. Antimachui aus Colophon,
dichtete zu eioerZeit, wo die eigent-
liche epische Poesie erloschen war,
ein Epos ThebSis, welches von
den Altert als ungemein ausfuhr'
lieh und gelehrt geschildert wird.
Dies meint wol Cicero mit dem
magnum volumen, obwol auch die
Lyde, ein elegisches Gedicht des
Änlimachus, dieselben Eigenschaf-
ten hatte. Es wird allerdings be-
richtet, dass Plato gegen das allge-
meine Urteil seiner Zeitgenossen
die Poesie des Antimachus gelobt
habe; allein die hier erzählte Anec-
dote scheint erat später erfunden.
Nicht nur der Umstand enegt Be-
denken, dass ganz ähnliche Geschich-
ten von anderen erzählt werden —
namentlich eine Reihe von Votle-
songen berühmter Schriftsteller ist
erfunden — es ei^eben sich anch
historische Schwierigkeiten. !Nach
PlutarcbLys.tS hatte er, schon im
TorgerQcklen Alter, ein Gedieht auf
Lyaander gemacht und war damit
besiegt 01.94, 1(104): auch damals
soll ihn Plato, noch ein junger Mann,
getröstet haben. Die hier erzählte
AeusseruRg könnte aber nur auf den
älteren, schon berühmten Plato ge-
hen, was mit dem Alter des Anti-
machus nicht summt. — miliutn.
Daa GriecKiAcht eis i/ioi pv^coi, was
in verschiedenen Variationen beson-
ders bei den spälerea sophistisch
schreibenden Griechen häuiig wie-
derkehrt, führt Cic. ad Alt. XVI 11,
l an; anth. Pal. VU 12S, 3 ; sis i/iol
avd'^mnos T^is/ii^toi, (Jacobs ani-
madv. 12 p. 153 ; Boissonade, Anecd-.
nova p. 49). ad AU. II 5, 1; Caio
nie noiter, qm mihi unus eslpro
centum milibus. — recond, durch
Gelehrsamkeit dem grossen Publi-
cum entfremdet. — movere. 198. —
verbum facere auch nur ein Wort
sprechen, uerba facere reden.
T,Google
BRUTUS. $ 192—194.
m
non posset. quid tu. Brüte? possesue, si te, ut CurioDem quoo- 192
dam, contio reliquisset? egovero, inquit ille, ut me tibi iDdicem,
in eis etiam caiisis, in quibus omnis res nobis cum iudicibus est,
Bon cum popuio, tarnen si a Corona relictus sim, non queam
dicere. ita se, inquam , res habet, ut, si tibiae inflatae non refe-
rant sonum, abiciendas eas sibi tibicen putet, sie oratori populi
aures tamquam tibiac sunt; eae si inDaluni non recipiunt, aut si
auditor omtiino lamquam equus bou facit, agitaudi finis facieu-
dus est. hoc tarnen interes^ quod rolgus interdum non probau- ™
dum oratorem probat, sed probat sine comparatione; cum a me-
diocrl aut etiam a malo delectatur, eo est cootentus: esse melius
QOD sentit, illud quod est, qualecumque est probat, tenet enim
auris vel mediocris orator, sit modo aliquid in eo; nee res uUa
plus apud animos homiuum quam ordo et ornatus orationis valet.
Quare quis ex populo , cum Q. Scaevolam pro M. Coponio 194
dicentem audiret in ca causa, de qua ante dixi, quicquam politius
aut elegantius aut omuino melius aut exspectarct aut posse fieri
192. Curianem. 305. — indieare,
ofTenbaren. 22S, 324. ~ ti retictut
lim, non queam. Der Fall wird
Sinz all gemein an genommen ohne
ücksicbl darauf, ob es walirscheio-
lich sei, dass er eintrete oder nicht.
— Übiae. Das Beispiel iat hier nicbt
wol gewählt (besser 200. de or, II
33S); deoD ganz anders wirkt der
Künstler anf die Flöte als der Red-
ner anf den Sinn des Volkes. Der
Gedanke, dass der Künstler Töne
hervorlockt aus der Flole, wie er
will, der Redner Gefühle beim Zu-
hörer erweckt, wie er will, hat Ci-
cero verleitet; er setzte dabei aus-
ser Acht, dass die Flöte out das
mechanische Insliiunent ist. Indes-
sen fühlt er dies selbst, denti er
konnte nicht, Dachdem er aurei
populi ai in/latum non recipiunt
gesagt hatte, mit demselben Bilde
fortfahren abiciendat eai sibi ora-
tor puCal, was unsinnig gewesen
wäre. Daher bricht er ab und greift
ein anderes Bild auf, — facii, ge-
horcht, thut was der Reiter will.
Qvid. un. 1 2, 15 f.: atper eguu*
durit eon tuntUtur ora lupatis, frena
tnirtut lenlit. quiiquit ad arma fa-
cit, — agitandi, antreiben. Verg.
Aen. XI 770; tpumantemque ag(-
tabat equnm.
193. deleclari mit blossem abl.
bedeutet 'an jemand oder etwas
Wohlgefallen haben', 49. 83. 287,
mit a! 'ia einem bestimmteo Falle
darch seine Thätigkeit erfreut wer-
den': hier war also die Präposition
unentbehrlich. — tenet, fesselt. —
191. cauia. 144. Ein berühmter
Rechlsfall , aus dem J. 662 (92).
Boeth. in Cic. top. IV p. 341, 15 Or.:
cauia Curiana fuit huiiumodi.
quidam praegnanlem uxorem rt-
linquenl icripsit heredem pottu-
tnum eique alium lubtiiluil teeun-
dum, qui Curiui vocabalw, aa
eondieiont, ui, li poilumui qui
intra laemei deaem proximal nat-
ctrelur mite moreretur quam in
mam tutelam veniiiel, id eil ante
obiret diem quam Itstamentum
iure facei'e poiiet, tecundiu herei
luccederel. Die Voraussetzung, dass
die Frau schwanger sei, war irrig
gewesen, und kein poatumus ge-
boren. M'. Gorius nahm die Erb-
schaft für sich in Anspruch, als
durch das Testament ihm zuge-
T,Google
112
BRUTUS. S 195—197.
195putaret? cum is lioc prabare vellet, M'. Curium, cum ita heres
inGtitutUB esset, 'si pupillus ante mortuus esset quam in suam
tutelam veuisset', pupillo noa nato heredem esse non posse : quid
ille iiOD dhit de testameutorum iure? de antiquis formulis?
quem ad modum ecribi oportuisset, si eliam filio Don nato he-
196 res iustitueretur? quam captiosum esset populo, quod scriptutn
esset neglegi , et opinione quaeri voluntates, et interpretatione
197 disertorum scripta simplicium hominum pervertere? quam ille
multa de auctoritate patris sui [,qui semper ius illud esse defen-
derat]? quam omuiuo niutta de conseiraudo iure civili? quae
sprochen. M. Goponius Atm Erb-
lasser verwandt, behauptete, äts
Teslameut kamine nicht in Betracht,
da die darin festgeatellte Bedingung
nicht eingetreten sei und verlangte
den Nachlasa ala.Intestalerbe. Cic.
gibt de or. 11 141 die quaestio so
BD: cum teriplutn ila lit ^ti mihi
fiUnt ggnitw itquB priut moritur'
etctiera, 'tum mihi illa lil herei' :
II natut füita non til, videalume
ii, gut filio mortuo inrlitului heret
lit, kerei tite.
196. ita, 'unter der BedinKung'.
Diese kann' auf Terechiedene Weise
ausgedrückt werden, durch u( (Verr.
IV 150: ila tarnen laudenl, u( Heiui
adnl, der häufigste Fall}, durch
cum (222), oder ti (Quint. X 7. 12:
seä hie utut ita proderit, n art
antaceiteritj. Ebenso tic, top, 10,
44: tic heredei instiluti, li fiHta
tuttut ettet. — in suam tutelam
vmire{l%1) oder luae tulelaa fieri,
'mQndlf werden'; dies geschah mit
Eintritt der Pubertät, welche nach
einigea Juristen kabitu eorporit er-
kannt, nach anderen mil vollen-
detem vierzehnten Jahr angenom-
men wurde. — formula, diedurdi
Vorschrift bestimmte Fassung, bd
welche die rechtliche Gültigkeit ge-
bunden ist. Daher setzt Seneca (de
dem. H 7, 3) die formuta dem
aeqwan et bonwn[ii%) entgegen:
elmtmtia liitrum arbitrium habet,
non tub /brmula, ted ex aequo et
bono iudical. — oport.: velul hoc
modo.'TiUut/ilius meut mihi heret
etto. ti filiui meut mihi heret non
eril, live heret erit et jiriut mo-
riatur, quam in tvam tutelam ve-
nerit, Seiui heret etto'. quo catu
ti quidem non exttitaril heret fi-
Hut, tubiUlutut patri fit heret: ti
vero heret extUlerit filiui et ante
puberlalem deceiieril, tpii filio fit
/leret tubtUtutut. Gai inst II 179.
196. captiotiit verfänglich und
dämm geHihTlich; capUo von dem
UQ rechtmässigen V ortheil, welchen
jemand über seinen Gegner beson-
ders dadurch gewinnt, dass er ihn
durdi spitzfindige Auseinander-
setzung, erschlichene Gründe u. dgl.
bethSrt, 197. 198. — populo, de«
Laien. — opinio, die auf Keiner po-
sitiven UeberliereniLig, sondern auf
Voraussetzungen beruhende Ansicht
eines einielnen, — icriptum uud
veluttlat oder lenlanUa einander
entgegengesetzt, 197, 198. Vgl, 145.
— voluntalat, weil verschiedene
Menschen verschiedene Absichten
haben. — Hmvlex, einfach ohne
künstliche Bildung. — neglegi —
pervertere. Ein gleicher Uebergaog-
vom inf. pass, zum Inf. act. ae,aä
UDpefsänlicIien Ausdrucken findet
sich auch sonst; s. Madvig zu de
fin, II 7, 21 : quid attinet luxurio-
tlt ullam exceptionem dari out
fingere aliquot, de or. II 177 : pro-
poni oportet quid ad/erat, etquare
ita tit ottendere.
197. patrU. 98. — defenderat:
der ind, verrsth die Glosse; indem
ist illud ganz unklar. — omntno,
T,Google
BROTÜS. § 197. 198.
113
quidein omnia cum perite et scienter, item breviier et presse et
satis ornate et pereleganter diceret, quis esset in populo, qui Qeri
posse quicquam melius putaret? at vero, nt contra Crassus ab68
adulescente delicato, qui in litore ambulans scalmum repperisset
ob eamque rem aedi&care navem coDcapiviaset , exorsus est, si-
militer Scaevolam ex uno scaimo captionis centumvirale iudicium
bereditatis effecisse : hoc ille initio constituto multis eiusdem g«-
neris sententiis delectavit animosque omnium qui aderant in fai-
laritatem a severitate traduxit: quod est unum ex tribus, quae
dixi ab oratore efSci debere. deinde hoc voluisse eum, qui testa-
tnentnm [fecisset, hoc sensisse i quoquo modo filius non esset,
qui in suam tutelam veniret, sive non natua sive ante mortiius,
Curius heres ut esset: ita scrihere plerosque et id valere et va-
Juisse semper. haec et multa eiusmodi dicens fidem factebat:
quod est ex tribus oratoris offlciis alterum. deinde »equum bo-198
num, testamentonim sententias voluntatesque tutatus est: quanta
esset in rerbis captio cum in ceteris rebus tum in testamentis,
si negle^rentur roluntates; quantam sibi potentiam Scaevola
assumeret, si nemo änderet testamentum facere pogtea nisi de
im allgemeinen. ~ iure ein. 143.
— peritt et teigntw geht auf seine
Kenntniae und Erfahrung, das was
folgt auf die Form der Rede. —
item. 158. — brev. 145. — etat
nach n»mo »rät; modus potentialia
der Vergangenheit. — qui. Damach
atehen in den Handschriften die
''Vittir.attteaitpeetartt aut, welche
«Qs dem Vorigen (194) hier einge-
flickt sind. — ut, ei qno, von dem
Aogenblidc, da. 30. — nmiHter
ateU ohne ric; vgl. 59, 213. —
eonlra, in der Erwiderung als An-
walt der Gefenpartei. — daUeatui,
■venrähat, verzogen, der »tets »ä-
nta Willen sa bekommea gewohnt
ist*. Varro de ling. Lat IX 10:
Ji f uia putrorWH per äeliciat pa-
it«t mala poittre cOBperit. — teel-
um*, mcal^, das Holz, an wel-
ches die Kader mit einem Riemen
befestigt wurden, der Dollen. Vltrav.
X %, 6: rtmi eirea icalmoi tlro-
phii religaü mambUt impelluntur
et redueuntur. Elym. m. axaX/iol-
tä fvJlo, atv itiSiovxai ai KÜTtai
Vföt Tttv eifeaiav, — eent. iuä.
Bruiua. 4. Kau.
144. — lioc ille in. conit. nimmt
den durch ut - exortui eit einge-
leiteten Vorderaatz in anderer Form
wieder auf. Graaaua hatte mit die-
sem Anfang sich gleichsam einen
Boden gegründet. — hilar. de orat.
11221: haec perpetua contra Seat-
volam Curiana defmiio lola re-
dundavit hHaritate quadam elioeo.
1 213; hilarilatit planum iudieittm
ac laeHliaa fliit. — dia^. 185. —
lemitia, das sei seines Herzens Mei-
nung gewesen. — Curiut heras ut
anal gestellt wie 198 m. 148 m. ;
Tg). 217 m. — at multa, zu 141 E.
omnitqua; die Verall gemeinerang
liegt nicht in a(; s. 200 E. atiquo;
272 E.
198. aaquum bonum. 143. Dass
die copnla weggelaaun, ist nnge-
wdhnlich, doch nicht nnerhSrt. Digg.
XXI 1, 42: qumiti benum aeqtlufn
iudiei videbitur eondamneim: —
pot. Die eigenen Worte des Craa-
aus fOhrt Cicero de or. II 0, 24 an:
nam li, Scaevola, nullam aril t*-
rteta faetum, n.i»i ptod
mai ad t« cive*
T,Google
114
BBÜTOS. § 198—200.
illius seDtenlia. haec cum gra*iter tum ab exemplis copiose tum
varie tum eliam ridicule et facete explicans eam adcoiratianem
' tkssen&ioaemque csninovit, disisse ut coatra nemo videretur,
hoc erat oratoria officium partitione tertium , ^enere maxamum.
bic iUe de populo iudei: , qui sepftratim altenim admiratus esset,
idem audito altere iudicium suum conteameret ; at vero iDtelle-
geas et doctus audiens Scaevolam seotiret esse quoddam uberius
dicendi genus et ornatiu». ab utroque autem cauBa perorata si
quaereretur, uter praestaret orator, numqiiMD profecto sapientis
iudicium a iudicio volgi discreparet.
^ Qui praestat igitur iatellegens imperito ? magna re et difQ-
cili; si quidem magaum est Ecire, quibus rebus elflciatur amitta-
turve diceado illud quidquid est, quod aut efßci dicendo oportet
aut amitti dod oportet, praestat etiam illo doctus auditor indocto,
quod saepe, cum oratores duo aut plures populi iudicio proban-
tur, quod dicendi genus optumum sit intellegit. nam illud quod
populo Don probatur, ne inlellegenti quidem [auditori] probari
potest. ut enim ex nervorum sono iu ädibus, quam scieuter ei
pulsi siut intellegi solet: sie ex animonim motu cernitar, quid
300 tractaudis bis perflciat orator. itaque inteUegens diceudi existu-
«uiR tabvlit ueniemus, omnium
tettamenia tu icribei vniM. — de
ill, sent. B6. — ab. 161. ~ exempi,
top. 10, 44: ut Crasnu i'n cauia
Curiana axemplia plurutnit uaui
eii, qui leilamenlo ric Aeredet
tlitu
enaf
K decem rumtibut itqtte mortuui
pritu quam in luam tultlam vt-
niaset, /leredilatem obiinerenl. —
ridic. 172. de or. J 243: muUo
maiorem partem tenitntiarum lale
tuo et tepore et poliUiavTnii fac»-
tiii peUtxiiti, com et illud nimiuwi
aeuvten iUuderes et admirarare
iTigenium Scaevelaa, gui excogi-
laisei natci priut oporlere quam
tmori: ev-mque muita eoltigvrti el
ex legibtu el ex tenatui contuttii
modo acute led «Main ridicule ac
faeete^ tibi li verba, non rem tt-
queremur, eonfiei nihil pottel. —
d« psp. 1B6. — audimu Sc. im
Gegeosalz zu audilo alt.: gleicb
hdm Auböreu de« N^ten Reänera.
— 'Mt. U6. — ab utr»qKe, ic.
iadice, dem de populo nod dem
intellegeiu, ist zu verbiadeD mit
quaereretvr. — ntfm^am.'Toadem
spedellen Fall ausgehend, mäeste
der Gedanke sich versllgemeiaert
haben, tltwae klarer wäre niu^umn
= Dulla in re; doch ist wohl n«-
Ktiquaia au schreiben. — lapiem,
wieprudeniperitlu tnlellegens der
Sachkenner. — peror. 127.
I9ä. etiam illo ; im ersten Gllede
handelt es aicti um eigene Ausübung
der Beredsamkeit, im zweiten um
die BearleiluDg anderer. — ne . .
quidem, 'aucb nicht', wie häofig
ohne Slelgcrnng. 6ä £. I18E. 16t.
271. 27:^. vgl.ltem. deiiat.deor.
lli 26, 6S : huic ut icebie sie ne
ratio quidem defiiil. Tusc. I 6, 12:
SI igitur non tunt, nihil pomtnt
ttte; ita so miteri quidem rnnl.
Für [auä.] sdireiben andere omtori
oder exiitumatori (200). — puln,
'angeschlagen'. — tract. IS8.
200. exitlum. 02. Bier gcbiebt
Cicero dern inlellegeTu exittutna-
tor eine von dem biaher^D tbt-
Dpi,7?<iT,Google
BBDTÜS. § JOO.
115
imtor DOB aBSidene et attente Emdiens, sed uiw aspectu et prae-
terieDH de oratore saepe iudicat. videt oscitantem hi^tcem , lo-
queotepi cum altero, DODnumqnam «tiam circalantem, mittentem
ad horaa, qua«sitorein ul dimittat rogaDtem: intellf^ oratorem
in ea causa noa adesee, qui possit aitimis rodkotn admoTere
oralionein lanquam fidibus manum. idcm si praeleri«ns aspexe-
ni erectos iDtneotrs indicee, q1 aiit doceri de re idqiie eiiam volta
prob»« videantur aut, ut avem cantu aliquo, sie illos viderft
oratione quasi suspensos teneri aut, id quod maiume opus est,
mieericordia o^o motu aaimi aliquo perturbatos esse vehemeD-
echM^Mie Bedeutmg unter; ws»
jetil aogeiahrl wii'd zeugt von prak-
tifcbem Blick und Erfahrung aaf
demFonim, nkhtYon wifsensehsft-
lidi auagebildetem Urteil, and auch
einer tU popvla konnte sehr woht
diese Beobachtung machen. Vg-).
29», -- cireulert, sich in drculis
rmeminein d. i. in Groppien, wie
sie mÜBBig uinberech«nde zd btfdeiv
pflegen um slen tu unterhalten
oder etwH9 xn bctrachtcu, das ihre
Neugierde r«M. (iaes. b. ctv. 1 6t:
totU v«ro eaitrii miHlet eirtulart
et dolert, hosten ex manfbui äi-
milti. — ad ktfrat. Da man keine
Tmchcmibren kannte, musste man,
an zn erfahren, welche Zeil es sei,
zu den an AtfeniHchen Orten wie
an Privalhliusern anfgestelhcn San-
nen- oder Waseenihreii schicken
Hncl nachsehen lassen. Hart, VIH
61 : k»TM guinqna puer nondtim
ÜU nuntiat. — qtiaen'ler ist der
Ifagistrat, welcher dn^m hue Ge-
schwornen fivdictt) gebildeten Ge-
richte aber einen Cnmioatlhll vor-
sitit, wohd es gletetigüllig iet, ob
er dies kraft sernes Amtes z, B. als
PnetoT Ihut, oder fOr den l>e9on-
deren Fall ernannt ist. Vgl. Sen.
conti. VH'2S,1, p. 364, 12 K.: Hl-
(ju quam tatit de reo tabeUam
den jmttabit prmuAtiationem (86)
(woffi. — dimittat sc. evnnütim,
die Geacbfforaen, S6; dieszuthnn,
■bnd dem Voraitzendcn Trel. —
enele: 290. acad. B 4, 10: emi
ad audfendum
Macrob. sat. 1 3 :
cum amnet paratoi ad midiendum
erecloeque nidissel. — intuenle»,
weil sielt die Aufmerkaantkeit in
demacharf nnd Test auf den Richter
gewendeten BBek verräth. — do-
ceri. 185. Es werden hen'orge-
hoben die Wirkony auf den Ver-
stand durch den Inhalt, auf das
künstlerische Empfinden durch
die Form, auf das Gefflhl (die
Leidenschaften)' durch Darstellung
und Vortrag- (SS). Als zweites
Glied zu vt aut hätte man erwartet
ut avit . . sie Uli or. g. suspemi
t. . . perlurbati e..- ober es hat
sich Tivier entwickelt, ata wäre es
dem Bedingungssatz ti jff. atpe-
xerit nicht untergeordnet sondern
Erallel (rriderlt). - caalue, der
ckgesang des Vogelstelkrs oder
Lochvogels; ttifgvo der ihm noch
unbekannt ist d. seilte Neugier er-
weckt, Andere wollen avis ala
gen.: aber dann hätte fortgefahren
werden müssen »/c oralimte iihs
vid.j die betonte Stellung Ton ilht
fordert ein Object auch im ersten
Glied. — qttod alte Verbesserung
tOr cum (=■ qnorn). Jahn schrieb
qUo; aber dieNeutrader Pronomina,
welche ein Sabal, vertreten, stehen
belOTiufimNom., auch dann, wenn
das Relativum sich an ein Demon-
alralivum anlehnt. — aliquo, ra
fflK((fll97E. — stuptmoi, in einer
Spannung, welche sie alles andere
TergesMB ISsst. — perturbari, Ton
8*
T,Google
U6
BRUTUS. 9 200. 201.
■ tius: easi praeteriens, utdixi, aspexerit, si oitiil audiverit, tamea
oratorem versari in illo iudicio et opus oratoriam fieri aut per-
rectum iam esse prorecto intelleget.
Ql Cum haec disscniisaem, uterque assensus est; et ego tam-
quam de iutegro ordieos, quando igitur, iuquam, a Cotta et Sul-
picio baec omnis Öuxit oratio , com hos maixume et meo iudicio
et omnium ex illius aetatis oratvrifm» dixbsein probates, revertAr
ad eoB ipsos; tum reliquos, ut institui, deinceps persequar.
jeder leideDschanlichen Erregung
des Gern üthea. Tusc. 1VE>, 10: ^une
Graeci nä&^ vocanl, nobü ptr-
turbationa appellari raagii ptacet
quam morbot. — il, tarnen c>. elsi.
263. p. ScmTO 41: quae n erunl,
tammi tibi erttU gaudeant et mi-
renhir. Verr.IV 11; ti haee contra
ac dico ettent omnia, tarnen itlum
kaee vendilurum non fuiiie. Deiot.
25: quod ille, ti ettet tibi inimi-
I, ntinquam tamtn dixitiel.
de
T. I {
Naclidruck geaagi. — opai. 62. 214.
— profecio bei sicheren Schlüsaea
eolsprieht hiaGg unserem 'masi':
leg.) 1: titnanetillaqitereiu, haec
eil profecio. — Die ansrahrliche
Oigresgion über das Verhiltnias, in
wdcbem das Urteil des allKemeinen
Pabllcums nnd das der Kenoer zu
einander sieben, ilnft darauf hinaus,
das« in der Hauptfrage, ob jemand
ein guter Redner sei oder nicht,
lieine Verschied eaheit des Urteils
zwischen beiden denlcbar sei, da in
der Wirkung auf das Publicum der
einzige Maasaatab gegeben sei. Alier-
dJDgs ist zu beachten, daaa der
Redoer auf das Volli wirlien will,
und dasa das Vaih, welches im
Alterthnm das Pnblicnm bildete,
von dem der modemen Zeil sehr
Terschieden ist. Aliein ein Unt«'-
schied in Urteil der ialellegentti
und der indoeti igt auch von Cicero
anerliannt (283). Nun erltllrt er
aber die toi popoli recht eigent-
lich zar vox dei nnd die Kritik der
Kenner soll ütier das, was diese
offenbart, nicht hioaasgeben, aon-
dern nur die Gründe aaaflndig
machen, weshalb sie wahc sei. Da-
her giebt er den Unterschied zwi-
schen dem PubiJcam und dem Ren-
ner dahin an, dasa dieser sich zum
Bewnsstsein bringe, wie und wamm
der Redner die Wirkung hervor-
bringe, welche jenes bloss empfinde.
Die Möglichkeit, dass auch ein
sclilechter Redner beim Publicum
f rossen (224), ein guter gar keinen
indruck mache (2&4), konnte Ci-
cero sich nicht verhehlen. Dies ver-
steckt sich hinter der Bemerkung,
dass das Publicum, weil ihm der
sichere allgemeine Maassatab fehle,
den der wissenschaftlich gebildete
Kenner besitzt, erst durch Verglei-
chnng das bessere erkenne; wo diese
fehle, leicht dnrch 'das schlechtere
sich genügen lasse; vgl. 13J.
201. aitmutu atl und auetuit
hat Cic. gebraucht. — quando, 'dt,
weil', mit einem gewissen Nach-
druck, der mitunter dnrch ein hin-
zugefügtes 'doch' ausgedrückt wer-
den kann , wie im Lateinigcfaen
durch quidem. Tose IV 34: qvan-
do, ut aliit loeit dt virtute et di-
ximw et tatpe dietndum eril —
quando igiiur virttu eil a/faetia
animi eomtant eonvenientque. de
Bb. V 21 : quande ad maiora natt
tamtu ; 67 : quando igitur ittett
in omni virtute cura quaedam.
— igitur. m. — rfÜB. 183. —
max, - dix. unsichere BeBtemng
für das bsr. maxmue iudicio illo^
rum kominum el illiut aelatit di-
xittem. •— ex i. a. or. gehSrt m
deineept, 12. — at-
D,o,i,7.<iT,Google
BBCTÜS. § 201—20».
117
qaoQiam ergo oratorum bonorum — hos enim quaerimuB ->-
dHo geDera sunt, unum attenuate presseque, alterum sublate
ampleque dicentium ; etsi id meUus est, quod spkndidius et mag-
nificenliuB, tarnen in bonis omnia quae summa sunt iure laudan-
tur. sed cavenda est presso illi oratori inopia et ieiunitas, ampto20i
autem inflatum et corruptum orationis genus. inveniebat igitur
acute Cotta, dicebat pure ac solute ; et ut ad inOrmitatem laterum
perscienter contentionem omnem remiserat, sie ad virium im-
becillitatem dicendi accommodabat genus. nihil erat in eius
oratione aisi eincerum, nibil uisi siccum atque sanum; illudque
maxumum, quod, cum contentione orationis flectere animos iu-
dicum vix posset nee omnino eo genere diceret, tractando tarnen
impellebat, ut idem facerent a se commoti, quod a Sulpicio con-
citati. l'uit enim Sulpicius vel masume omnium, quos quidem203
tmatare, d. i. t«nue facere. 263.
Das senuB diceadi Unue steht dem
gnnde gegenüber. — tumma allee
in Beioer Art voUendelC'
202. preiio, Tom Redner, de or.
H t3, 56: Thucydidei Ha varbit
etl npfuj (145) etpreifut, — cop-
rupUtm, dorch das Uebennaass,
gltichBam aargeplttzl. — C. Aare-
Utu Cetla (115), geb. 630 (124),
Tgl. 301, bewirb sich im J. 663
(91) nm das Tribunal, wurde aber
nach der lex Varia de maiestate
(221) -verurteilt, und ging im fol-
genden Jahr ins Exil (305). Hit
Sulla kam er 672 (S2) nicb Rom
zurück (311) und wurde Gonsnl 679
(75). Aflcon. zuCic. p. Com. p. 69,
31 K.: ColCa legem lulit (als Con-
sul), ut Iribtmü pIMi iieerel po-
itta alioi magUtratiu capere, quod
leg« Sulla» eit erat ademplum.
Darauf ging k nach Gallieu (318)
und starb wenige Tage vor seinem
Triumph. — tolule. 173, 317, —
ad nach Maaasgtbe, in TJeberein-
'Slimmung. de fin. 16, 19: d»eH-
tmHo ad libidüiem fingitur; ähn-
lich 1 9, 30 : quid auf ad naluram
tit aut contra. — laterum. Wir
neDDen dafür die Bmst oder die
Longen. 22t. 313. 316. — ti( . . ra-
miterat, accommodabat, die Tem-
pora des WiederholnngsHtiea. —
genut. or. 106: nihil ampte Cotta,
nihilleniler Sulpieiui. — rie: Z. 3
T. u. ist omnino zugesetzt. Nicht ^-
firm. tatanivirium im Aec. stehen
sich gegenüber, sondern contenlto
(vom iaaseren Vortrag) und die.
genas (toh der Form der Bede,
welche er ausarbatele). — tince-
rum, durch keine Iremdartige Za-
tbat entstellt. — tiecur, von einem
Körper, der von überflüssi gern Feit,
von allem schwammigeu und auf-
gedunsenen frei ist; daher gesund
(de opt. gen, orat. 3, S: rani et
licet), aber auch mager, knapp, so
dags es zum Tadel werden kann.
285. — tract. 188.
203. P. Sulpietut Rufiu, geb.
630 (124), vgl. 30t, hatte sich als
Legat (304) im marsiscben Kriege
auegezeichnet und wurde Tribun
6G6 (S8). Er hatte bisher anf der
Seite der Optima ten gestanden,
wurde aber von Manns gewonnen -
und setzte drei Gesetze, dasa die
Verbannten zurückberufen, die Ita-
ler und Liberlinen in die alten Tribns
aofgenammen, und Marina mit dent-
Oberbefehl gegen Mithridales be-
kleidet werden sollte, mit offener
Gewalt auter Blutvergiessen dafth.
Sulla, welcher Consul war, flüch-
tete mm Beer nacb Nola, nnd zog
mit diesem siegreich in Rom eini
T,Google
iie
BHUTUe. 5 SOS. JD*.
ego ankUverim, graadis et ut iu dicam iraficue orator. von cimi
magoa tum suavig et spien Jida; gestus et motue corporis ita
venustus, utlaiaea ad forusi, non ad scaenam inslitntuE videre-
tur; üicilata «t volubilis, dcc ea reUuadaoe tamen nee circumflu-
eus oratio. Crastum hie voleb^it imitari, Cotta malebat Antouium;
204Be<l ab hoc vi» aherat Antoni, Crassi ab iJlo lepoa. o magnam,
iaquit, artem ! Brutus: si quidem istia, cum Eummi ee»ent ora-
toree, duae res masumae altera alleri defuit. atque , iaquam , in
fifibis oraloribus tllud animadverlenduni est, poss« ease summos
qui inter se sinl digBimÜeB. oibil enim tarn dtssimile quam Cotta
Sulpicio, et uterque aequalibiu suis plurmnunj praestiliL quare
Sulpicius wurde gfächlet und ga-
tödlet(30T), und sein Haupt sn den
Toalris Bafge«tc::kl. Yeil. II IS, S:
diserlus aeer, opibiis gratia ami-
ciliis tiigore ingenii atque animi
Celeberriraiis , . gutui pigerel eum
virUUum tuarum . . »uliilo fravia
et prafcept. — trogicut, wie man
in du Tragddie 7U liQren pflegt.
Seine grauiltu wird gerühmt de
barasp. resp- 1^, 41. de or. lU S,
31. — tplendida, von der eicht-
bareo ErecheiQung auf die Stimme
übertragen. 239. Cato 2S: canocum
illud in voce tplendeicU etiam in
leitectule. Sa auch im Gegenlheil
/iuea vox (Su«L Net. 20), ficUf
^myri/ia (Dio Caas. LVl 20). —
gestui. de or. I 13J: neminem nee
motu corporit aequt ipso habita
atque forma apiiorem nee voce
pünior-em aut tuaoiofem mihi vi-
tUor audiste (aia Sulpieius). — iU—
ul tarnen, 148. — forum - tcae-
tuxm. Obwohl iti« ßedoer die HüiTe
der SchauBpiekr, wie Cicero des
Ro«cius, bei de( AusbHdun« im Vor-
trag nicht vergeh mälii es, »o wurde
doch streng twischea deai unter~
scltieden, was Bich für den Redaet
uad was fär deo Sdiauspiel«r
•chicife; die Beieichauag mit tcae-
nicui war (wie bei uos tbeatri-
ÜBch) eiaTadd. de or. I 59,351:
quii ntget oput aira oraleti in
ioe oratorit raotu liatuque ßaici
gBtIum etvenu^laiem? Uiaeu it«mo
.tttuttrit Uudioti* dieendi aduta-
in gealu äiscendo Ai'-
more eioborare. Beson-
ders vor dem luviel balte mau «kh
lu hüten. 303. — incit. de or. 11
21, 8S: Stüpiciuwi privium mcmi-
sa paroula aduietcenbilian audioi
oraiione eeleri et eoneHata, qu»d
erat itigeni, et «eriii effarBercem-
tibut et pMulo ninium radundan-
tiiut, quod erat a^laiis. — cir-
eumßuent, rings umher Liberflie»>
send. DioQ. Hai. de Semoath. 18 :
i} 'laox^zove kiiu ■ .vmria (lupina)
iaji xal iTtayioytKi! icai as^ip^
ovaa TDie vo?!fiaaiy. — Craiivm.
AotoDius sagt vom SuipiciuE (de
or.tl 21,89): eumiwn cohortatu*,
lUmagiitrum quem veüel eÜgei-Blj
ffie quldein ti audirel, L. Craitutn,'
quod itte adrlpvtl et ita tete fae-
tvrum ecnfiraiavit.
204. inquil .' . BruHu, 91. —
■^fuit. de oS. I 41, 147: ul pie-
loret il qui ngna fabricantur at
vero »liam poelat nmta qltitque
oput a popuio oontiderari vott.
Suet. Caes. S9 : dmmnali onmai alitu
«lia eata periU, — alque, und
dana. ~ ponaenaiumm. or. 103:
qua» eaempla lelegiiunt, niii ml
aoia eiiB arbiträrer vai poue eli-
gere qui qttaertrent. — Sulpieia.
Gic. aetzt regclmäacig, wa bei eia«r
Aehnlichkett foa MeBBchea uad
(«atteni die Rede ist, den Ueoeii«;
in anderen FSllen wechselt er mit
4em Geneliv usd Daüv. Virileitiit
iäsat stell der tatir kalten, wo «a
T,Google
BRDTBS. 8 204. 305.
119
hoc doctom ibldlegcntiE est ridere, quo ferat natura sua quem-
qoe, et ea duce utestem sie tnslituM«, ut Isocratem in {tcernimo
iagenio Theopompi et leaissunio Ephori dixisse traditum est,
alleri se calcaria adhibere, alten freoos. Sulpid oratioaes quaeSOS
feruntur, eas poet mortem eius scripsisse P. Caautius putatur,
aequalis meus , bomo extra Dostrum ordinem meo iudicio disn^
tisBumus. ipsius Sulpici nulla oratio est; saepeque ex eo audui,
cum se scribere oequc consuesse aeque posse diceret. Cottae
pro se lege Varia quae iuacribitur , eam L. Äelius scripsit Cottae
ragatu. fuit is omnino vir egregius et eques Romaous cum pri-
Dur um ein« Aehnlichkeit in
Dl bcsliminten Gebiet handelt.
r. III 47: Anioniiu mihi le jt-
1 diieit; acad.lIU»: Dt-
moerilut httic in hoc limilit, Jibe-
rior in eeUrii. Vgl. de or. Itl 31 :
aee« praetentet duo prope aequo-
le* Sjitpieiu» et Cotta. quid tarn
inier it dittimiU? quid tarn in
ato gentre praestatu ? -~ et, xaiTOi.
— ferat: flieseibe Vorschrift de or.
lU 35. — lua qttemque ist von ifUO
wohl zur VeimeiduDg de» dacly-
li*äwii RhythmDB getrennt; beid«
Allen der Verbindung JOS. — Ito-
eraleai. ^32. Suid. ». t. 'Bfopot-
ä yovv 'lautftenis tov fiiv Btö-
mpTMv i^ xahvv« itlad'ai, TOf
8i 'Bfo^ kA^^. Cicero er-
vlbat dieselbe Aeusserung des Igo-
CKle« de or. III 36. ad AU. VI 1,
12; auch vod anderen wiid sie er-
ziblL Diog. Laert V 39: k^era,
3i In' avTOv i&ioyiMinov) is kuI
X.aliliir^ivovi to o/ioiov lijtity
'jiqtUTiytähjv omonAaiaira ^aaiv
tÜfBUl hfl T( Sivoti^vovs xai
oAreiv Tovtov, ms t^ /lev )^:tiv[rij
iiat, t4> Si itivT^ov. Tktov. 66.
BpAorui *l>i Kjme in Aeolis, nm
iW, vcrftSBU die erste UnivermU
gescliiehte.
205. CanutiM heisst p. CtBcnt.
10,39: k«mo fiaquantiiiumut. 18,
&0: hemo inprimii ingmtionu «t
üt äitenäo «ewrcilattu. — notir.
ord., der Senatoren. 180. — au-
äiiii. Cicero war häufig mit Hmi
mamtnen. 306. — cum. S5. — l«g»
Varia. t29. Tnsc. IT 57 : ewm con-
tenle pro le ipie lege Varia di-
oarel, Ceber das Geaeti aelbst s.
221. — L. AbHus oognomine rfw-
pliti ftiil; nam et Praeconinai,
quod paler eins praeconium feee-
rat, voeabatur et Stilo, quod ora-
Hunts nobiüinma cuiqjie leriber»
tottbat (16Q). SuetOD. de gramm.
3. Er stammte MsLanuTium: über
sein Leben ist wenig bekannt; den
Q. Melellas Numidicus begleitete er
im J. 654 (100) ins Exil (135) und
war später noch der Lehrer des
Varro nod Cicero. Er isl der eigent-
liche Begründer der grammalischen
Studien anter den ROmern, in dem
Sinne and Umrang, wie die Alexan-
driner sie auegebiidel hatten. Von
der gtoischen Fhilosophie ausgehend
schrieb er über die Grammatik, er-
klärte die wichtigsten DenkmiW
der lateinischen Sprache, die car-
mina Salieria, Xll tabulae, und be-
schäftigte sieb mit den mannigfach-
sten PisgenderLitteraturundAller-
thümer. Wie gross sein Ansehen
war, be wei 9 1 die Achtung, mit wel-
cher Varro Ton ihm' redet, und der
Dichter Lucilios in seineo Satiren
ihn anspriehl. — cum primii. 324.
de or. II 22t: tapieru homo cum
primii nottrae einilatii. Verr. II
1,9137: CMutUut, »quei Rema-
niu, publieimui, Aom« cum primit
hontiiut. Dort ist koniutut etien-
ftills TOD d« Rittern gesagt, wie
es auch sonat neben den gewöhn-
Ikheo .PrädIcateD denalben iplen-
T,Google
120
BRUTUS. S 30&.
mie honeBtus, idouque eruditissimius et Graecis litterie et Lati-
uis, aatiquitatisque uostrae et in inventis rebus et in at^e sciip-
torumque veterum litterate peritus. quam scieDtiam Varro noster
acceptajo ab illo auctamque per sese, vir ingenio praeslaiiB om-
didui clanu sich findet. Meistens,
doch nicht immer, bezieht es sich
' wohl auf den guten Ruf ia Ge-
schäftsverbindungen, die JB zum
wösslen Theil in der Hand von
Bittera wiren. Caes. b. c. I 61 :
erant complarei honeili aditles-
cenHt, lenatonttn fitii et ordinu
eqaeilTÜ. — Utterit, im allgem^-
nen Litleiatiu. — mventit. de 01.
I 247 quoi amora patriae eeniei
not noitrorutn maiurum iituanio
tuui» debere, non videt velerm
leget aut iptat tua valutlate coti'
tenuitie aut novit legibut etse tub-
iatat? Es lag in der Anschanungs-
weise der Alten, wie in der Natar,
so aach im geistigea Leben der
Menschheit, in Wissenschaft and
Kunst, im äßen (liehen und Privat-
leben, eine jede Erscheinung als die
Tbat einer bestimmlen Persönlich-
keit aulzufassen. Diese schuf ent-
weder der poetische Sinn des Vol-
kes, oder der ebslratiiiende Ver-
stand des Gelehrten erfand sie; es
gab eine Reihe von Schriflslellern
nsoi sv^/iäroM', welche für alles
ond jedes den Erfinder anzugeben
wussten ; auch von solchen Dingen,
deren Ursprung gar nicht nachzu-
weisen ist, die vielmehr im Volke
allmälig wie von selbst heranwach-
sen. Hier sind den ret actae, den
Thalen, der äusseren politischen Ge'
schichte, die ret itiventae als lo-
begrifi alles geistigea Lebens in
Einrichtungen, Sitten, Wissenschaft
und Kunst entgegengestellt 1 beides
macht den Inhalt der anliquitat
aas, insofern diese den Gegenstand
wissenschaftlicher Forschung sb-
giebt. — litlerate ist hier streng
Ton wissenschaftlicher Kenn tniaa der
Uterstnr znTeistehen, wir könnten
sagen 'philologisch'. lOS. Suet. de
gramm. 4 : Cameliut Sepoi lilte-
ralot quidttn volgo appellari ail
BOt, qai diligenler aliquid et acute
teienterquB poiiint aut dicere aut
teribere; CRferunt propria tie ap-
peltanäoi poetaitim interpreba,
nentur. ad Her.lV4, 7: »i de tra-
goedüt Enni velit tententiai eU-
gere aut de Paeuvianit nuntioi et,
quia plane rudit id facere nemo
polerit, eiern fecerit, le litteraiit-
tuiaum putet, ineptut lit, propte-
rea quod id facile faeiat guivit
mediocriter mteratitt. Cicero drückt
sich hier wmtläufiger aus, weil ihm
sonst litleralut aucii den gebildeten,
namentlich den litterarisch gebil-
deleu bezeichneL — M. Terentütt
Farro, geb. inKeate 638 (116), be-
fehligte unter Pompeius im Firaten-
kriege die Flotte 667 (67) und stand
anclt nachher auf Seiten des Pom-
peius, söhnte sich aber dann mit
Caesar aus und lebte zurückgezogrea
in litterarischer Thaligkeit. iJerFro^
scription des Antoains im J. 711
143) entging er glQcklicIi ond starb
beinahe 90 Jaht alt im J. 726 (28).
Seine Gelehrsamkeit umfasstc den
ganzen Ereis damaliger Wisiea-
scbaft, und war in zahlreichea
Schriften niedergelegt 1 in seinem
sieben und siebzigsten (Gell. III 10,
IT; nach Jahn im 47,) Jahre hatte
er 490 Bücher verfasst, die Ge-
sammtzahl derselben betrug etwa
620 (nach Jahn über 700). Et war
als Dichter, Historiker, Philosoph,
Grammatiker thätig, ganz besonders
aber war es das Leben des römi-
schen Volkes in allen seineu Äeaasc-
nujgen, im Staat, in der Religion,
in Sitten und Gebräuchen, in Wis-
senschaft; Kunst und Utteralor,
welches er mit Gründlichkeit oitd
T,Googlc
BRUTUS. § 206. 207.
121
nique doclrina , pluribus et illuBtrioribus litterie explicaviu se(l20ft
idem Aelius Stoicus esse voluit, orator autem nee Btuduit um- -
qatxa nee fuit; scribebat tamen oratifloes, quas alii dicereat, ut
Ö- Metello* F., ut Q. Caepioni, ut Q. Fompeio Rufo ; quamquam
is etiam ipge scripsit eas , quibus pro se est psus , sed Don sine
Aelio, bis eoim [gcriptis] etiam ijwe iaterfui, cum essem apudlOT
Äelium aduleECeQS eumque audire perstudiose aolerem. Cottam
autem miror, summum ipsum oratorem miuumeque ineplum,
Aelianas levis oraliunculas voluisse existumari suas. bis duobus&7
eiusdem aetatis adnumerabatur nemo tertius; sed mibi placebat
Pomponius maxume vel dicam miuume displicebat. locus erat
qmniDO in maiumis causis praeter eos, de quibus supra dixi,
nemiui: propterea quod Antonius, qui mazume expetebatur, fa-
ciUs in causis recipiendis erat, fastidiosior Crasaus, sed tarnen
recipiebat. horum qui neutrum habebat, coafugiebat ad Pbilip-
pum fere aut ad Caeeareffl ; rarius Cotta et Suipicius expetebantur.
ita ab big sex patrouis causae illustres agebantur; neque tarn
mutla quam uostra aelate iudicia fiebaut, nequ6 hoc, quod nunc
fit, ut causae singulae defendereutur a pluribus, quo aibil estvi*
{•triotiachem Sino erforschte und
arateUle. Seine Werke sind för
die späteren Zeiten die Hsuptquelle
geworden, und auf Vaiio ist ein sebr
Ktoseer Theil deasen, was wir von
lückzufiihreD. — lillerit, Schriften.
206. led, wegen der Zwischen-
bemerkung über Varro. — MeUlla,
* F.; wenigatena ist der Name des
Vaters auagefallen, wahrscheinlich
auch noch ein anderer Name, da
ein Metellni ohneAagabe dea Bei-
Damens schwerlich mit .Sicherheit
kenollich eeweaeu wäre. Vielleicht
iat es Q. Metellue, der Sohn des
Balesricns, cos. 656 (9S), oder auch
Q. Metellua Celer (3Ü5). — Caep.
169. 223. — Q. Pmnpaiut Rvfut.
304. Er widersetzte sich als Consul
666 (88) dem Suipicius Rufua, dem
er früher befreundet war: man nahm
ihm dsa Amt, und er floh ina Lager
bei Nola. Nach Sullas Sieg BoUte
er Italien bewachen, wahrend Jener
gegen Mithridates zog; er wurde
aber von den Soldaten ermorJet.
— ü.' genauer hie. 205 m.
207. [tcriptii]: doch höchstens
icribendil , u. auch das ist nicht
wahrscheinlich ; teriptit ist wohl
Erklärung zu hU aus leriptit, —
audire, alsScbuler inßbetorik ond
Grammatik. — ineptum, 284. inar-
tmn liest Campe. — Pomponitu.
221. — tief dicam, oder vielmehr.
24tj. p. Cael. tb : qua ex uita, vel
dicam quo ex termont , emertit.
Philipp. II 30: ted ituyorem ho-
tainii vel äieam pecudii attendile.
de fin. I 10. ad Att. IX 7, 1. ad
fam. IV 7, 3 : a pleritqu» vei di-
cam ab omaibiu.^Caasarem.lTl.
rariui fehlt in denHsr.; aber von
Cotta und Suipicius, welche den
letzten Rang einnahmen, konnte so
aehlechthiQ weder ej^pelebanlur
noch eietpeetabantuT (158) gesagt
werden; es musate angegeben wer-
den, -von wem oder unter welchen
Umständen sie aufgesucht wurden.
— aeque tarn m.i und dies war
möglich, denn es fanden damala
Oberhaupt nicht so viele Procease
statt. — ulurib. Ascon. in Scaur,
p. 18) 6K.I defendamal Seaurum
T,Google
122
BQÜTÜS. f 209—311.
aiBtioaius. respODikinus eis quo6 dod attdiTtmui: in qn« priiDuin
' sMpe aliter est dictum , sliter ad nos relatum ; deinde magai iii-
torest coram Tidere me, quem ad nioduni adrerearius de qtuqse
re asseveret, maxume autem, quem ad modum quaeqne res au-
diatur, sed oibii vitiositis quam , cum unum corpus debeat esse
defeusioDis, nasci de int^ro causam, cum sit ab altero perorata.
20Qomnium eoiia causarum nnum est natural« priBcipium, iina per-
araüo; reliqtiae partes, quasi membra suo quaeqne ktco locats,
suain et vim et dignitatem teaenl. cum autem difficile sit is
longa oratione non aliquando aliquid ita dicere, ut aibi ipse non
conveniat : quanto difficilius carere, ne quid dicas, quod oon con-
veniat eius oratioDi qui aote te dizerit? sed quia et labor multo
maior oet totam causam quam partnn dicere, et qyia plures in-
euntur gratiae, si uno tempore dicas pro pluribus , idcirco banc
. Q consuetudinem lubenter ascivimus.
310 Erant tarnen quibus videretur illius aeUtis tertius Curio,
quia splendidioribus fortasse verbis utebntuf et quia Latine non
pessume loquebatur usu , credc, aliquo domestico. naen litlera-
rutn admodun) nihil sciebat; sed magsi interest, quos quisque
audiat cotidie donii, quibuscum loquatur a puero, quem ad mo-
211 dum patres, paedagogi, matres etiam loquantur. legimus epistu-
tex patroni, cum od fd lempvi
raro qttüquam pluribua quam qual-
hior utgrehir; at poit beüa civi-
lia aatt legam luliam ad duoda-
noi palronos eil pervmtittm. —
iju» nihil elf vitioiius wiederholt
sich 5Zeilen 8pä(er20S; dockma^
es von Cic. faerrühren.
208. masmma Superlativ za mag-
nfmiM-M(;EH.-Seyffert§l5i, 2E,
— audiatar, ab andientibus acci-
pislur. — eorpia im Gegensatz
gegen die einzelaen Theile {mem-
bra, 209), welche in ihrem noih-
wendigen untrennbaren Zitsammen-
hang dieses Ganze bilden. —
naiei, von Anfang an beginnen. —
ptror. 127.
209. principium, Eingang, Ein-
leitung. — ipee, qoi dicil, ans di~
eere zu ergänzen. Tusc. IV 17 b»(
aemulatio aegritudo , ti eo quod
gleicher Zeit, sondern in derselben
Zeit, welche man sonst aufwenden
wQrde, um fOr einen dienten zu
210. lamen im Gegensati m c.
57 in. — C. Seribonivt Curio, Sohn
des 122 erwähnten Curio, war Tri-
bun im J. 6G4 (90), wo ihn das
Publicam während einer Rede ver-
Hess (192. 30S). Er diente unter
Sulla im Milhridaiischen Kriege, war
Consu! (217) im J. 678 (76), ver-
waltete darauf 3 Jahre lang Maee-
donien, während welcher Zeit er
zuerst bis an die Donau Tordrang,
und triumphirte Über die Dardoner.
63S (66) trat er für die ler Maailia
ein: et starb 701(53). Sein Sohn:
218. 280. — dome3t.S%. Vgl. 213,
— admodum nihil hat von nihil
admodum (35) keinen grösseren
Dnlersehied als 'geradezu nichts'
von 'so gut als nichts'; Tgl,213E.
de or. II 8 : cum, aller non mulhan,
aller nihil admodum icriptl rali-
quittet. — paedagogi, «'probte
D,g,l,7?<lT,GOOglC
BBOTUS. I 3U. 212,
123
las Corneliae, matris Gracchorum : apparet, fliios non lam in gre-
DBJD educatoB quam in sermone matrig. auditus eet uobis La«liae
C. F. saepe senao : ergo illam patris elegantia tinctam vüjimus
et ßlias eius Mucias aiubas, quarum sermo mihi fuilaatus, et
neptes Licinias , quas uog quidem anibas , haue vero Scipionie
etiam tu, Brüte» credo, aiiquando auilisli lotiueateoa. ego vero, ac
lubenter quidem, iaquit Brutus; et eo lubentius, quoü h. Crassi
erat filia. quid Crassum, iuquaui, illum c«iises, istius Liciiuae3l2
fiiiuiD, Crassi teeUmento qui fuit adoptatue? sumnio iste quidem
(liciUir iugeuiQ fuisse, inquit; et vero hie Scipio , collega meug,
mihi sane beae et loqui videtur et dicere. recte iaquam, iudicas,
Brüte ; etenim islius genus est ex ipslus sapieotiae stirpe gene-
rauim. nam et de dunbus avis iam dixiinuE, Scipiooe et Cras&o,
ei de tribus proavis, Q. Hetello, cuius quattuor illi Slii, P. Sci-
Sklaven, deren Anrsicht man die
Knaben übergab.
311. legiauit, Perfectum. ~ epi~
atttUt. Quint. I I, 6: Graeckorum
eloquentia» mullum contuiUse ac-
eepimtu Corneliam mab-em, cuiut
äoctUtimut lenao inpoiieros quo-
que etl epiitulit Iraditui. Bruch-
Stücke dieser Briefe, welche Nepos
in einem seiner Werke angeführt
halte, iiad noch erhalten. — Com.
104. — ffremio. Tac. dial. 2S: tuui
euiquefilitu tu; caila parente na-
tut (in) grmnio ac linu malrit
tducabatur. ~*ic Conteiiam Grac-
ckoruin, lic Aureliam Cae>aTi$, sie
AUam kvgtuli malrem praefuüte
eduealioaiiui ac produicUtB prior
der Dativ behält dann die Beden-
•a. Madvig zu Cic.
- lioeliae, de or,
lU 4ä : equidem cum audio tocrum
meam Laeliam (eagt Grasaus) —
faciUuM enim muliertt ineorrtip-
lam antiquitatma eomtrvant, quod
nuUorwa termoni» experlot »a
iarttttl Mtmpar, qtias prima diiii-
cenmi — *ed tum lic audio, ul
Plauium mihi aut Naevium vidaar
audire, Quiot. 1 l, 6: Laeliared-
didiitB tn hqiundo peUernam ele-
iganUam dieilur. — eleg. 86. ■—
Mvciai. Von zwei Töchtern der
Laelia und des Augar Q. Mucins
Scaevola (102) war die eine mit
dem Bedaer CrasiUB vefmählt; voa
ihren beiden Töchtern heirathete
die eine P, Sctpio Nasica, den Sohn
des 12S erwähateji und Enkel des
Serapio (107. 213). OJeae halten
zwei Söhne, welche beide gleich
erwShnt werden. — Seipionii tc.
uxotem. So die hiachrift anf den
berühmten Grabmal (capo di bove)
bei Rom; GAECILUE. Q. CltETia
FILIAE. METELLAE. CRASSI. und
beiVergilius (Aen. IH319); Ä«to-
rit Andromache.
212. L. Lieiniut Ctaiim Scipi»^
Sohn des eben erwähnten Scipig,
wurde von aeinem Giossvater adop-
tirt — eeiiiei ec qualem oratorem
Iltisse. — Q. Caeciliiu MeteUiu
Piut Soipio, COS. 702 (52), der
Bruder des eben genaanten, ron
Uetellus adoptirt, ein habsüchtiger
nod scbwelgerischer Meoach. Als
Schwiegervater des Pompeiua ub-
teistütxte er dessen Plaue und stand
Caesar auch als Feldherr gegenüber;
er tödtele «ich im abicanisclien
Kriege 708 (46). — colUga, aU
Pontifex. — laqui et diaert, wie
unser 'sprechen' und 'reden' aatei-
schieden. — lapienlin*, weil Lae-
liuB Sapimt hiew. — Seipitnu,
T,Google
124
BBÜTUS. $ 212—214.
pioDe, qui ex dominatu Ti. Graccbi privatus ia libertatem rem
publicam vindicaTit, Q. Scaevola augure, qui peritissiimus iuris
aididemque percomis est habitus. iam duorum abaTOrum quam est
illustre oomen, P. Scipionis, qui bis conaut futt, qui est Corcu-
lum dictus, aiterius omnium sapieutissumi, C. Laeli. o generosam,
inquit, stirpem et tamquam in unam arborem plura genera, sie
in istam domtim mullorum iositam alque ioDatam sapientiam 1
Msimiliter igitur suspicor, ut conferatnus parva magDis, Cunonis,
etsi pupillus relictus est , patrio fuisse instituto puro senuoDe
assuefactam domum ; et eo magis boc iudic» , quod Demiaem ei
bis quidem, qui aliquo iu numero fuerunt, coguovi ia omui ge-
2l4Bere houestarum artium tarn indoctum, tarn rüdem, nullum ille
poetam noverat, uuUum legerat oratorem, nullam mcmoriam
antiquitatis collegerat; non publicum ius, uon privatum et civile
cognoverat. quamquam hoc quidem fuit etiam in aliis et mag-
ais quidem oratoribus, quos parum bis iustructos artibus vidi-
mus, ut Sulpicium, ut Autonium. sed ei tarnen uoum illud ha-
bebaot dicendi opus elaboratum; idque cum constaret es quinque
128. lUeUllo, 81. P. Seip., 107 E.
213. Coreaium, 19. — plura gt-
ntra. Plin. 17, 16 (26) § 120: toi
modit iTiHlam arborem vidimus
ivxla Tiburlet luHioi (die Casca-
telleD) omni pomorum gentra onu-
itam, alio ramo nueibut, aiio bacd,
aliunäe vitepiri» ftcii pvnictima-
iortimgue generibut, Ein solcher
Baom hiesB eataehanna. — insittu
alque innaiut werden oft verbun-
den , um das wag seinem Wesen
nacb nnprOnglich und fest verbun-
den ist anBzudrScken , x. B. Veir.
IV 46, 106: ita periuatum eil ut
natum ette videatur. Gegen inii'
lia (eingepQanzl) bezdehnet innn-
(lu {eingeboren) eine Steigerung,
z. B. de fin. 1V2,4: kabert eSam
intitatu qaandam vef poliut inna-
tarn cupiäilalem icientiae. Wie
das dnrch Inoculation eingefägte
Reis (inMita) mit dem Stamm zn-
sammenwachsl, so dass beides eins
vrird nnd gem einsame Fruebt bringt,
so vrird die ans verschiedenen Ge-
sehlechteFB einer Familie einge-
pflanxte Weisheit den Sprüsslingen
derselben eingeboren,
die in der Familie beobachtet« IHeci-
plin. 119.
214. publieum tas, privatum et
civile. Das i«> publicnm begreift
die Rechtsnormen, welche den Staat
und die Angehörigen des Staats im
Verhältniss la demselben angehen,
das itfr^jn'uafum die Rechtsnormen,
welche die einzelnen Suhjecte als
solche angehen. Das iut ciuile aber,
eine Abiheilung des tut privatum
(dämm et, nicht aui), bezieht sich
anf die cives, auf die römischen
Bürger, und ist nur für diese gültig.
Digg. 1 1, 1, 2: publieum iui eit,
quod ad ilatum rei Romanae ipec-
lat, privatum, quod ad lingn-
lOTum utilitatmt. privatum iut
tripertitum ert; collectum elenim
eil ex naturalibui praeceplit aut
gentium aut civilünu. — koa die-
ser Mangel. — Sulpielum attrahirt
anf quoi. Verr. IV 31 : ki runl ilH
quibut referl dediiie, Graecü pie-
toribut. p. Ligar. 31: tpe» ett
poHla . , iit eorum itadyii qui a
te pro Ligario petunl, tut neeei-
larii. — oftu; die Aufgabe, sc
T,Google
BRUTUS. § 214—216. 125
notissumis partibus, nemo in atiqua parte earum omnino nihil
poterat : in quacumque enini una plane clauderet, orator esse non
posset. sed tarnen aliuB in alia exceUebat niagis. reperiebat quid 215
dici opus esset, et quo modo praeparari, et quo loco locari , me-
moriaque ea comprehendebat Antonius, eiceUebat autem actione :
eranl<]ue ei quaedam ex bis paria cum Crasso, quaedam etiam
superiora; at Crassi magis nitebat oratio, [nee vero Sulpicio
neqne Coltae dicere possumus neque cniquam bono oratori rem
uilam ex illis quinque partibus plane atque omnino defuisse].
itaque in Curione hoc verissume iudicari potest, uulla re una2I6
magis oratorem commendari quam verborum spleadore et copia.
nam cum lardus in cogitando tum in struendo dissipatus fuit.
reliqua duo sunt, agare et meminisse: in titroque cachinnos irri-60
dentium commovebat. motus erat is, quem et C. lulius in per-
petuum notavit, cum eo in utramque partem toto corpore vacil-
iante quaesivit, quis loqueretur e lintre, et Cn. Sicinnius, bomo
weit sie sicli (den Theit der Auf-
gabe des Redners, welcher sich)
aar die Darstellung bezieht. 200 E.
— oonttaret. Obgleich dies ein Satz
von allgemeiner Gülügkeil ist, wird
es hier doch, anf jene Männer an-
gewandt, Bis ein Homent der Er-
zfihlung (poteral) aufgefaset. —
guinqut, 25. — ali'gua war hier
wie bi schon wegen des positiven
Sinnes nolbwendig; Tgl. 12E. —
wnd zu quaeumqu« hinzugefügt
hebt noch schärfer hervor, dass
irgendwelche dieser Eigenschaften
immer nur eine einzelne von den
fünf ist, die in einer Geeamnitheit
vereinigt sein sollen. — quaeungut
vertritt dnen Bedingnogasalz (p.
Seat. 27 m.); wenn in einer der-
selben, gleichgültig in welcher . . .
— etauierel d. i. oloudieartt (227).
Tdsc. V 8, 23: btatam vitam,
etiam ti ex aliqua parle clauderei,
lamen «x muÜo maiore parte ob-
21&. praeparari mnsa die Anf-
Jabe der etoeutio bezeichnen, wie
98 nbrige aufgezählte die der an-
deren Tier Aufgaben des Bedners';
viellricht ist elaborari (312) dafui
au lesen. — rem uliam, 'gar nichts
von jenen partes', ist starker, als
wenn rem fehlte. — [nee — defaiiie\
wiederholt die eben Toraosgegan-
gene aegatiTe Beatimmung idqiia —
poltet 214 E; sollte aber auch von
Sulp. u. Cotla hier die itede sein,
ao muaste, wie von Craitut u. An-
toniut, poaitiT etwas jedem specidl
eigenthümliches ansgeeagt werden ;
wie dies bei Curia gleich der ftXV
ist. itaque 'und so', den eben aa-
gefuhrten Beispielen zu aliu» in
alia magit e^Ece/faeaf entsprechend.
216. nulla una. 'Knne einzelne'
von jenen fSnf, wo una in dem-
selben Sinne zu nulta gesetzt ist,
wie 214 ZD quieumque. VtNrher
(142) schien Cicero der actio einen
ähnlichen Vonng zu geben, ad Her.
111 II, 19: not quidem ununt de
guinqueretiuplurumum polte non
facile dixerimut. — «fruem/o, Ver-
bindung der einzelnen Gedanken tu
ein^n Ganzen, wie von der Ord-
nnng der Wärter zu einem Satze
(33). — each. irriäeHtium, Hohn-
gelächter. — Juliui. 177. — quit:
Tielteicbt ist quid mit Beibehsltnng
dea hsT. eum ex eo t\i lesen. —
neque — quieg. ist viel hirler ila
241 nee alla re ulla probabiliif
T,Goo(^le
126
BRDTDS. § 2ia— il8
impnrus, sed attmodam ridiculus, neque aliud ia eo oratoris si-
älTmile quicquam. is cum tribunus plebJs Curionem et Octavtum
eoDSules prodnsisset, Curioque multa dkisset seAnte Cn. Octa»io
collega, qui deviuctus erat fascits et mnltis medica&ienlis propter
dolorem artuum delJbutus, 'numqitatn' , inquit, 'Octavi, coll^e
tuo gratjam referes: qai niai se suo oiore iaclavisset, hodie te
istic muscae comedisEeat'. memoria aiitem ita fuit oulla, ut
»tiquotieas tria cum propoeuieset, aul quartum adderet aat tertiam
qnaerCTel : qui io iudicio privalo Tel maiumo, cum ego pro Titi-
nia Cottae peroravissem, ille contra me pro Ser. Naevio dfceret,
Bubtlo totam causam oblitus est idque TeneQciJB et cantionibus
StsTitiniae factum esse dicdrat. magna haec iimnemoris ingeni
Signa: sed nihil turpius, quam quod eliam in scriptis oblivisceba-
tur, quid paulo ante posnisget: ut iu eo libro, irbi se exenatem e
senatu et cum Pansa noslro et cum Curione fltio colloquentem
zudem iat der Orl zn dieser Be-
merkung wvnig geschickt gewählt;
fiel besser schlösse sich (i cum
g-leich an ridiculus. 224 n. — «
Untre, '«Is ob er in einem schwan-
kenden Kihn stiode'. — On. Si-
eitmiiu, tr. pl. 67S |76). Plot.
Crags. 1 : ö yoiv nielaia n^y/taia
aapairxtöv toJc xb&' atror nj-
Xovdf xal d>i/iayayoU ^atiwiot propoi
ngöa rbv ei^ivTa, ri S^ färvov oh zn pernrai
aitaQärret röv Kmaam', äXlc
Tttwifjat, xöptov ainov ^xetv ipr^aiv
kjti rm> xioatos. (Hör. sal. J i,
34: fentan habet in eomu, lange
füge l) eitä^tmav Si 'fto/iaZot rov
jtTjpftTffrTfl Teif ßornp vai^ toi
tpvXönTetS&nt -Tovs ivTvyxät'ovtrtS
röotip nepiciiaoEU' rb Ktpos. —
ridif. 112.
217. Oe^.,222g.E. —iteutn ..
inquit ohne Tetbinderde Partikel
oder relativen Anschlass auch Sn.
V 94, D. d. III 83 (vgl. de or, H
219); zn91.' — jf«.. ntrf/ar fuam
. . nanäum 228, quam' non mutU
270, wie oHquam nihil (vgl,2ö6),
quam non (faeite), ita non. —
prod. Die Tribunen konnten alleiD
ID den Versa mmlungen der plebs
das -Wort geben, sie konnten aber
auch die Magistrate vor die Ver*
Mmmlnng rufen, um von ihnen Aus-
kunft zu erhalten ; beides ist pro-
ducere. — doL arl. Sallust. hisL
fr. II: Cn. Oelaofta komo miiii et
eaptuaptdibu$. Von seinen heftrg'en
Schmenen spricht Cicero auch de
fin. II 28, 93. — se iaetari, sich
brn und her bewegen , sonst mei-
stens in der Bedeutung *sieh in die
Brust werfen , prahlen^. 133. —
Collae ist Dativ
— üh stau ipie
Gegensalz ^n ego ohne Rück-
eicht auf qui; vgl. zu »0; Phil.
13, 44 qsl, niH ante etus advmt-
lum rei p. poena» äederit, ille
hui«» betii feret pHnetpatvm; de
domo 109 qui, quaemaCoreinorlri
rotigiimibui tuta nobis et tancla
eite vokierunt, ea iste . , enerlit;
Verr. 3 § 15B; qui, qvod nullo in
lunnine fßesrunt . ., hi nunc ue-
niunt. — canHonei, tTto^Sai, Zaa-
berformeln und Lieder, or. f29:
nobit privala in eausa magna et
gravi ettta taepistet Crtrio pafer
rmpondere, tubilo atsedil, eutti tibi
venenis i^aqfiäxois, Zanbermillel)
ereptam maneriam dieeret.
21B. obttvlmeretur schrieb Ma-
mitius, — posHirset 219. — ftfirc.
Dieser Dialog ist siclit niber be-
kannt. — C. f^ibiut Panta, Caesa-
rianer, von Glcen} mit mehreren
T,GpO(^le
BRUTUS, g 21B— 220.
127
facil oninisque ille sermo ducitur e percontaCione fili, quid ia ee-
uatu eeset actum[. in quo multis verbis cum inveheretur in Ca,rr-
sarem Curio, disputstioque esset iater eos, ut eet consuetudo
dialogorum cum sermo esset institutus seuatu misso], quem se-
natum Caesar coqguI hsbuisset , reprehendit eas res , qnas idem
Caesar anno post et deioceps retiquis annis admioistraviEset in
Gallia. tum Brutus admirans, tantamne^fuisseoblivionem, inquit,^
in scripto praesertim, utne legens quidem umquam senserit,
qnantum flagiti eommisissetT quid autem, inquam, Brüte, stultius
quam, ai ea vituperare volebat quae vituperavit, non eo tempore
instituere sermonem, cum illanim rerum iam tempora praeteris-
sent? sed ita totus errat, ut in eodera sermone dicat, in sena-
tum se Caesare consule non accedere, et id dicat ipso consule
exiens e senatu. iam qui hac parte antmi , quae custos est cete-
farum ingeni partium, tarn debilis esset [ut ne in scripta quidem
meminiaset, quid paulo ante posuissetj, huic minume mirum est
ex tempore dicenti solitam elQuere meutern, itaque cum ei nec22
ofScium deesBet et fiagraret studio dicendi, perpaucae ad eum
Tnane ineeplo detülar« viciam ? —
/[affi/iUBi, was Schande bringt, des..
Ben nisii sich ichämt, nicht bloss
Ton Verbrechen. Terent. Hanton-
lin. y22 : nontiv id llagitium'it,
te dliit coniiliüm dare forit wi-
ptre, tibi non pötie atimlidrier?
Hör. sat. II 4,81 f.: vilibutinico-
pü, in map/iü, in teobe quanbit
comiiHI tumpliit? negUetit /lagi-
Hum irigvns. ~ errara, verwirrt
seiu. — cuitof. de 0(. I 18; quid
dicam de Ihesauro renimomniUBl
vtaraoria? qua« niti euttot inven-
Hs cogitalitqve reliui et vtrbU
adhibeatur etc. ad Her. III 28.
Wäteu die Worte «l . . pontütet
lebt, so würde dem Ciceio selbst
begegnet snd, was er an Curio
218 A. 219 A. tü^. —■ effluvTB, vom
VergesBen. ad tarn. VU 14, 1 : ante
qttaJtt jilaiu ea anäno tuo effluo.
afßuere bätigl von lotitam (««b} ab.
220. ofliciam bezeichnet die
Büdüichten undAubnecksamkeitea,
welche man einem befreundeten,
besondere ei aem hähersteh enden er-
weist, undfassthierdifjenigenPet-
eonen in eiaen CeaammlbegrilT xu-
«1
anderen in der Beredsamkeit unter-
richtet (23), fiel alsConsttl mitHir-
tiua bei Mutina 711 (43). — Curio
filiut, 260. — faeit. Hierauf folgen
indenHaqflscbriften die Rani über-
flüssigen, aus dem folgenden heraaf-
t^ommenen Worte cum, aenalum
Cawar eonml kabuiiiet,— duetut.
21. — habuüiet weil lu dem gan-
zen Gedanken vorschwebt 'wiewohl
er doch wissen mnaate . .'. adtni-
niilravit4el auflallig statt admini-
slravit aus dem Sinn des Curio.
219. admir^Tu , sieb verwun-
dernd. 234. de DBl.deor. 1 10, 24:
Admiraber sanim iarditatsm. Ein
bestimmender Zusatz /u inquit mit
Belnelu Sohjeete tritt regelmässig
•n dieser Stelle ein (42. 201. 266;
lu 91. 3001: abweichend de or. I
74: tum riänu Scoevoia 'probat'
ötquiL not. d. III I. de re p. VI
12; de or. U 229. div. I 47; vgl.
de re p. I 14. n. d. 1 15. III 50.
Tusc. V 35. ad fain. I 9, 9. — Cart-
.tenne fuiue, hiafig in der leb-
haften Frage des Erstaunens oder
Unwillens, ad Att. IX 13,. 8: (<n«
haee po$ieferr9t V«g, Aen. I 37;
T,Google
128
S 220-222.
causa deferebantur. orator autem a suis aequalibus prDxumua
optumis nuinerabatur propter verborum bonitatem, ul ante dixi,
et expeditam ac profluentem quodam modo celeritatem. Jtaqne
eius orationes aspiciendas tsmen censeo. sunt illae quidem lan-
guidiores, verum tarnen posaunt augere et quasi alere id btHtum,
quod in illo mediocriter Tuisse boncedimus; quod habet tantam
vim, ut solum sine aliis in Cunone speciem oratoris alicuius effe-
_cerit. sed ad instituta redeamus.
221 In eodem igitur numero eiusdem aetatis C. Carbo fuit, illius
eloquentissumi viri flltus. is neu satis acutus orator, sed tarnen
orator numeratus est, erat in verbis gravitas, et facile dicebat,
et auctoritatem naturalen] quandam hab«bat oratio, acutior Q.
VariuB rebus inveniendis nee minus verbis expedilus; fortis vero
actor et vebemeDS et verbis nee inops nee abiectus, et quem plane
oratorem dicere anderes Cn. Pompouius , lateribua pugnans, in-
222citans animos, acer acerbus criminosus. multnm ab bis aberat
L. Fulius, tametsi ex accusatione H'. Aquili diligentiae fructum
sammen, welche dem Cario solche
znleistcD verpflichtet waren. luven.
X 44; praecedenHtt longi agmi-
nii o/^exa. — a ,uit: die H8T.
vivit eiu>. 230. 204. — <Kx(. 210.
— tarnen, trotz der Mängel, die
Bich aits dem vorher geaagleo er-
geben. — alere. 126.
221, C. Papirdit Carbo, Tribun
Im J. 664 (90), vgi. 305, oder nach
anderen im J. 66:^ (S9), Praetor 669
(85), warde 672 (82) dnrch Dama-
sippus ennordet fdlt). Erwarnach
Cicero (ad fam. IX 31. 3) der ein-
zige seines Namens, welcher civil
e re publica genannt werden konnte.
— illitu. 103. — ffrow. 35. — Q.
F'aHtit, Hybrida wegen seiner Her-
kunft benannt, *ub äuero in Spa-
nien gebürtig, vattut hämo alqtie
foedui nach Cicero (de or. I 25,
ItT), aelzle als Triban im J. 663
(91) die lex Varia de maieatale
durch. Sie verhängte Unteranchnng
gegen diejenigen, welche durch ihre
Schuld den BundesgenoaBen krieg
herbeigeführt hatten, nnd brachte
eine Menge der angesehensten Män-
ner vor Gericht nnd in dieVerban-
nnnr (1S2. 304). Im J. 065 (39)
WBrde er selbal nach derselben ver-
urteilt und verbannt (305), nnd
starb dann eines achreckliclien To-
des. — Cn. Pomponiui, Tribun im
J, 664 (90), vgl. 305, kam im SoJIa-
niBChen Kriege um (311). Vgl. 207.
Von ihm, wie von Fufiua heisst es
de Orot. 11113,50: ila eonfuia a*l
oratio, ila parturbata, nihil ul lil
ftrimwn, nihil ut tecundttm, lanta-
que imotenlia ac turba vorbormn,
til oratio, qua« lumen adMbant
ntiiu debet, ea obicurilaiom «t
tmiebrat adferat atqu» ul quodam
modo ipti tibi in dieendo obttra-
pare videantur, — lateribut , mit
kriftiger Lange. 202. — abitetuM,
ohne Schwung, 233. 295. 227. —
plane or. 40, — auderti statt au-
deai in der Vergangenheit.
222. aberal, er erreichte sie bed
weitem nicht liP. Aquiltui cos.
663 (101) beendigte tapfer den 2.
Sclaven aufstand in Sicilien ; 666 (S8)
von Mithridatea nach vielen Miss-
handlungen graoaam get^Sdlet, Ihn
belangte 656 (B8) L, Fufiut repe-
tundaram, unterlag aber der Kunst
des Verlheidigers Antonius (Verr,
V 3). de off. II 14, 50: in aeev-
tando ». A^Ho Fufi indv-
ilria eognita »il. — tamebi ist
T,Googlc
BRUTUS. § 222.
129
ceperal. nam M. Drusutn , tuum magDum avuaculum, gravem
oratorem ita duntaiat cum de re publica diceret, L. autem Lu-
cullum etiam aculum , palremque tuum , Brüte , iuris quoque et
publici et privat! saue peritiini, M. Lucullum M. Octavium Ca. F^
qui taatum auctoritate diceDdoque valuit , ut legem SemproDiam
frumentariam populi fi-equeotis suffragiis abrogaverit, Cd. Octa-
vium M. F., M. Catonem patrem, Q. etiam Catulum filium abduca-
mus ex acie et in praesidits rei pubUcae , cui facile satisfacere
für tamtn wegen des plpf. eeperat
feachrieben: wenigstena ii oder gut
lamen hätte es heisscn m Oasen. —
— nam. 161. — M. Liviui Dratut,
Sohn des 109 genannten, Tribun
im J. 663 (91), eolBchiedener Ari~
Btokrst, beireundet mit dem Redner
CriBsas, ein aitllich wie eeisüg
gleich hoch über der Mehrzahl sei-
ner Parieigenoeeen slehenderMann,
sachte durch vermittelnde Reformen
die entgegenetehenden Parteien zn
Teraöhnen. Er verdarb es aber mit
beiden Parteien und lieas aich darauf
mil den durch seine Vorachläge auf-
geregten BuDdesgeuossen in gc
heime Verhandlungen ein. Allein
ehe es lur Ausführung kam, wurde
er ermordet und eeiue Geeelze auf-
gehoben. — magn. avunc. Seine
Schwester Livia war mit Q. Ser-
viliuH Caepio (223) vermählt; ihre
Tochter, Servilia, war die Matter
dea Brutoa (240). In zweiter Ehe
war Livia mit M. Cato vermählt;
ihr Sohn aas dieaer Ehe war Cato
Ulicensis (118). — ila~oum.\%h-
— dutnlaxat bedeutet auch hier
nicht 'nnr', sondern 'wenigstens'.
108. — i. LieiniUM LucuUtu Pon-
ticui, zeichnete aicti schon im mar-
«ischen Kriege 663—666 (9I~8S)
aus, und erwarb sich im Kriege ge-
gen Mithridates in Asien nnd Grie-
chenland 666—670 (S8~84) Ruhm
unter Snllag Oberbefehl, dem er
Iren anhing nnd persönlich nahe
befreundet war. Nach seinem Con-
nilat im J. 6S0 (T4) führte er bis
688 (66) mit Umsicht und Erfolg
dea Krieg gegen Mithridates nna
Tigranes, nm dessen Früchte ihn
Pompeius brachte. Des Triumphea
den L. zu berauben , gelang ihm
nicht, wohl aber ihn bis 691 (63)
zu verzögern. Nachher lebte L.
meistens zarückgezogcn im Gennss
der WissenacbaR und Kunat, wie
voll und fein gebildet, der grie-
chischen Sprache wie der Matter-
sprache Herr. — JH. laniut Bruhu,
Anhänger des Marina, Tribun im
J. 671 (83), wurde durch Cn. Pom-
peios 817 (77) getödtet. — J*. Lu-
cullus, von H. Terenlius Varro
adoptirt, cos. 661 (73), weniger be-
deutend als sein eben genannter
Bruder. — M. Od. de off. II 72 ;
C. Gracchi frumenlaria lex magna
largilio (der Scheffel Weizen wurde
monatlich zn6'/a As abgegeben), ex-
kauriebat igitur aerariam: modica
M. Oclavi et rei pablicae tolera-
bilit et plebi neeenan'a, «rgo et
civibtu et rsl p. talulari: Das
nähere ist nicht bekannt, auch die '
Zeit nicht. — Cn. Oct. , cos. 678
(76). 217. — patrem, nämlich des
Cato Uticensia. Er war Tribun und
starb, als er aich um die Praelur
bewarb. — Cat. fil., von der Re-
stauration des Gapitols Capitolinus
genannt; coa. 676 (78); mit Bor-
tensius Gegner der lex Meuilia 6S8
(66); starb 693 (61). 133. - ex
acie. de or. 1 32, 147 quaa agenda
lunt in foro, tamquam in acie.
3*, 157 in eeiem forentem.^- prae-
tidÜM, von der Schanze, die es durch
Vertbeidignng zu behaupten gilt.
T,Google
130
BRÜTIIS. § nZ. 2i4.
323possiDt, collocemuB. eodem Q. Caepionem referrem, nisi nimis
et)aestri ordiai deditus a senatu dissediseet. Cd. Carbonnn Bf.
Hariani et ex eod^u genere complures, miDumedignos elegantis
conventus aaribua, aptissumos cogaovi torbulentis coDtioDJbus.
quo in genere, ut in liia perturbem aelatum ordinem, nuper L.
IMOuinctius fuit; aptior etiam Psiicanus auribus inipcritorum. et
quoniam huius generis facta menlio est, seditiesorum «nntum
poBt GracchosL. Appuleius Saturninus etoqueutissumas vigus e^ ;
magis specie tarnen et motu atque ipso amictu capiebat bomiaes
quam aut diceodi copia aut medtocritate prudeotiae. looge au>
tem post Datas homlDes improbissumus C. Seirijius Gtaucia, sed
323. eodem, nicht an denselben
Platz als Redner, sondern in pras-
tiäiü rei jiuöHtae, wo nach Gicerog
Ansicht nur die Paitei des Senats
steht. — Q. Servilivi Caepio, Ge-
mahl der Livia (222), Grossvaler
des Brutus, mit seinem Schwog^i
Drasus Terfeindet, Gegner des Sa-
turninns, liiagte M. Scaurm {tH)
an und fiel im Bundesgenossenkiieg
im J. 665 (89). Vgl. 169. 206. —
eg. ordini, den Financiers. — Cn.
Papiriut Carbo, Anhänger dea Ma-
rius und Cinna, Consal mit dem
letzteren 669. 670 (85. S4) und mit
dem jQngeren Marius 672 (B2),
suchte sich in Oberitalien gegen die
Sullaner tn halten, flüchtete dann
nach Africa nnd Sidlien und wurde
hier durch Cn, Pompeios getQdtet.
poiiet creicere usw. Er war Tri-
bun 6S0 (74). — M. LoUint PaU-
coTiuj, sagt Salluet (bei Qninl. IV
2, 2), kmmli loco Pieant, loquax
magit quam famndut, eine Nach-
ahmung Tom Worte des Enpolis
überPhaeai; kakclv äffHTroe, ä9v-
vardraroe iJyeiv. Er war Tribun
683 (71).
224. L. Appaleiut Sahtminus
setite in seinem zweiten Tribnuat
654 (100) aeine lex agraria, fru-
meutaria und andere mit Gewalt
durch, anfangs von Marius, der Con-
snl war, unterstützt. Als er aber
den Q. Metellus (135) misshandelte
und ins Exil trieb, denCMemmius
(136) ermordete, wurde er getsdict.
— ipmi'e, seine äussere ErscherDunK.
— amicht. Der kunslgerechle Fat-
M. Marita Gratidianut, S. des tenworf der Toga ^alt namentlich
M. Gratidius (16S), vom Bruder des
C. Marius adoptirt, hatte sieh als
Praetor 668 (86) dnrch eio MOnz-
gesetz beliebt gemacht; er gehörte
der Marianischen Partei an und
wurde im J. 672 (82), wo er lum
zweiten Mal Prätor war, von Cali-
lina mit empörender Grausamkeit
ermordet. — lurb. 108. — L.
Quinclia» pretieral lurbutentü
eorttionibm Cluenlitim, Quintil. V
13, 39; assfühTticher Gio. p.Glven-
tio 77 : L. Q., homo maxuma po-
pvlarit, qtä omnet nanorwm et
eontionum venlos coUigere con-
tuattat, oblalam tibi faeuHalem
putavil, ul ex invidia tenatoria
beim Redner für ein ErfordernisB
des äussern Anslandes, wofür Quin-
tilian (XI 3, 137 ff.) Regeln giebt.
— mediocr. : es Iritt gleich das
specielte Wort anstatt des copia
eutsprecbenden all gemeinen 'Um-
fang' ein. — poiC nai. hom, Lu~
cilins IUI IS (b. Non. s. v. compo-
nere): oplimii mullo patt hrnniriet
natoe gladiator qui fuil unut. p.
Mil. 26, 69: unius poH komine*
natot fortiimmi viri. — improbta,
unverschlmt, wer sieb vor nichts
scheut, weder in Wort noch Thal.
— C. SerKilitts Gianda war 654
(100) Praetor, machte mit Salurni-
nns gemeiDssme Sache und wurde
D,o,i,7.<iT,Google
BRUTUS. § 224.
13t
{wracuIuB et callidu's cum primisque ridiculus. is ex sutmois et
fortunae et vitae sordibtis ia praetura codsuI fsctus esEet , si ra-
tionem eius haberi licere iudicatum esset, nam et plebem teoe-
bat et equeslrem ordioem beneficio legis devinxerat. is praetor
eodem die, quo Saturnioos tribunuS plebis, Mario etFlacco coo-
sulibus publice est iDlerfectus; homo simillumus AthenieDsis
Hyperboii, cuius imi^obitatem veteres Atticorum comoediae aota-
Gicero und die voran gusteiscben
Schriflsleller verbinden bei Zeitau-
gaben die HamcD der CodsuId mit
Impunu, led lamtn aeutut. — cum
pr. 20&. — nAc, 172. — «ilae:
die Schuld lag nicht bloss an den
äusseren Umständen, sondern auch
an ihm. ^ ralionem nun habere,
TOD dem dessen Bewerbang nicht
inerliaDnt wird. — licere, weil nie-
mand, während er ein Amt beklei-
dete (l*7( praetura), aich um ein
neues (hier das Cousulat Tür das
folgende Jahr) bewerben durfte. —
tt rat. - ivdicatum ettet ist
sachlieh so unrichtig a. so ver-
schwommen ausgedräcki, daaa es
gewiss nicht TOD Gic.hercQhrl. Aber
eonivl factoi tuet konnte für sieb
nicht allein steheti ohne eine An-
Sabe des Verhinderungsg rundes.
un ist der Ansehluss von ii prae-
tor . . nach ii . , in praetura so
liederlich dass er dem Cic. nicht
zugetraut werden darf (anders Z36)j
auch der Zusatx Ir, pl, zu Salur-
ntnut, Ton dem eben so wie ge-
schehen die Rede gewesen, erweckt
Bedenken. Lautete nach Tilgung
von li - ettet der Satz ted eodem
die quo Sat. Mario et Fl. oan.
publice et! interfeetut , so wOrde
nicht viel dagegen einzuwenden
Min; da aber ;)rit«(orn. fr. p(, sich
gegenseitig stützen und anschei-
nend vom Verfasser der Bemerkung
mit ^wleht gehraucht sind, wird
man aas der Form der ADknOpfung
j* praetor vielmehr darauf scnliea-
sen, dasa i>- interfectUM eine GloHse
ist. VieUeicht hiess dann der erste
Sati in praetura paene eontal
factui ett. — legii de pecuniis
repetnndis. 87. — Mario et Ftaeca.
et, V
n Na-
I genannt werden (106. 161.224),
unne copulalive Partikel, wenn des
praenometi in Verbindung mit einem
weiteren Namen angegeben wird
(60. 61.73,78. 109.229: dies auch
sonst bei Verbindung von Gonsul-
namen nicht selten). Werden alle
3 Namen angeführt, so ist das Asyn-
deton nothwendig, fehlt das nomen
oder cognotnen, so findet sich big-
weilen et (72). Vgl. 85 de P. Cor-
nelio h. Mummio cenioribtu re-
danittel; kurz vorher P. Seipio
et D. Bruiut eontule» quaererent;
328 m. vgl. 258 m. — L. Valeriiia
Fiaeeut, — publice, p. Babirio per-
duell. reo 20: fit lenatut -eoniul-
Itim ut C. Mariua L. faleriur con-
tulet . . operam darent, ut Impe-
rium pop-iili Romani maieitatqu»
eorutrvarettir. Phil. VIII 15: C.
Mario L. falerio contulibut lena-
ttu rem publicata defendendam
dedil, L. Satitmimt* Ir. pl. , C,
Gtaucia praetor ett interfectiu. —
Hyperbötut, ein unverschämter und
nngebiideler Mensch , war zumal
nach Kleons Tode Ol. 89, 3 (422)
ein ungemein einQnssreicher Dema-
gog. Allein Ot, 91, 1 (416) wurde
er exoetrakisirl und OL 92, 1 (412)
in Samos getüdtet. — eomoediae.
HuLAlcib. 13: xö^sKa/undUofun.
I* jtöiri Surr^ißTjv ort onurtTOfi»-
vos iv fdii ff'aeTfOK na^lxev.
Enpolig im Maricas, Uermippns In
den ämo^tiiiSes, Plsto im Hyper-
bnlns hatten ihn als Hauptperson
angegriffen.
T,Google
132
BRUTUS. § 225—227.
22&Teniat. quos Sei. Titius consecutus est, homo loquas sane et
satis acutus, sed tarn solutus et moUis in gestu , ut sallatio quae-
dam nasceretur, cui saltaüoDi Titius Domen esset, ita cavendum
est ne quid in agendo dicendove facias , cuius imitatio rideatur.
KSsed ad paulo Euperiorem aelatem revecli sumus; nunc ad eam,
de qua aliquantum sumuE locuti, reveilnmur.
S26 Coniunctus igitur Sulpici aetati P, Antistius fuit, rabula
sane probabilis, qui multos cum tacuisset annos neque contemnl
solum, sed irrideri etiani' solitus essel, in tribunatu primutn con-
tra C. luli illam consulalus petitionem extraordiuariam veram cau-
sam agens est probatus; et eo raagis, quod eandem causam cum
ageret eins collega ille ipse SulpiciuE, hie plura et acutiora dice-
bat. iiaque post tribunatum primo multae ad eum causae, deiode
327omQeg masumae quaecumque eraut deferebantur, rem videbat
acute, componebat diligenter, memoria valebat; verbis non ille
qutdem ornatis utebatur, sed tamen non abiectis. espedita au- ~
deren kunstvolle Eatwickelong der
pantomimuB war. — eaet auf no-
teerebtr attrahirt. — ita. Epipho-
nem. Liviua u. die Späteteo brau-
chen dri'Qi mit Vorliebe adeo, Cic.
noch tie und luque eo. — rid.
belacht wird.
226. Sulpici. 203. — P. Anli-
i/iu«(lg2|, der Schwiegervater des
Cn. PompeiuB Mag-nus, wurde 672
(S2) von Ii. Damasippng ermordet
311. 308. — re^ula. 188, — pro-
babilie, in seiner Art. — tribunatu
im J. 666 (88). — C. luH, der,
ohoe Praetor gewesen zu sein, sich
ums Consulat bewarh. 1T7. - — oera
eaiita ist di^enige, welche in der
Wahrheit begründet ist, inata. de
imp. Pomp. 53: tt plm auctorilat
tua quam ipiiut populi Romani
talut et Vera cauea valuiiiel. de
off. 11143: lanlum dabit amiciliae,
lalil.
iib. Sex. Titiai, teditiorat civil
et lurbulenttu (de or. II 48, vgl.
265. de leg. II 14), brachte als Tri-
bun 655 (99) eine lex agraria ein,
gegen welche Antomu» auftrat.
Später wurde er aEs Aohänger des
Satuminus verarleüt. Val. Max.
VIII t, damn. 3: erat innoceni,
erat agraria legt lata gratioiut
apuä populum; tamen quia Sa-
turnini imaginem dotai habuerat,
tu/fragiii eum tota eontio opprea-
til: letzteres nach Clc, p, Itabir.
perduell. r. 9, 24. — loquax 'mnnd-
fertig' ist nicht nolhwendig tadelod,
sondern bezeichnet einen der Red-
ner, quibut ßumen verborum vo-
lubilitaique cordi eit, qui ponunt
in orationii eelerilate eloqumUam
(or. 53). Ganz ihalich ist tolutii-
tumut in dieenda 180. — lolutu*,
• dittolutui, schlaff, Quint.
XI 3, 146: .
hu-
I ab imo reieere lolutum i
delicatam eil. Vgl. 274. ~- lal-
taüo bezeichnet wie ö^xn"''' "ich'
allein die rythmische und zierliche
Bewegung der Beine und Füsse,
sondern auch die ausdrucksvolle
und geiällige Bewegung der Arme
und Hände, überhaupt des ESrpers;
— hie auf Antistius bezogen ist
durch den G^eneatz zu ille klar.
229 E. ~ dicabati das Impf, scheint
nicht zu bezeichnen 'im ganzen
Verlauf der Bede', sondern den Be-
stand, die Dauer des Urteils (^°> di-
cere videbalur) auszudrücken.
227. rem, den Sachverhalt. 239.
T,Google
BBUTÜS. S 227—229.
133
tem erat et perfacile currens oratio ; et erat eius quidam tamquam
babitus non inurbanus ; actio paulum cum vitio vocis tum etiam
ineptiis daudicabat. hie temporibua floniit eis, quibus ioter pro-
fectioDem reditumque L. Sullae sine iure fuit et sine digoitate
res publica; hoc etiam magis probabatur, quod erat ab oratoribus
quaedam io foro solitudo : Sulpicius occiderat , Cotta aberat et
Curio, vivebat e reliquis patronis eius aetatis nemo praeter Car-^
boaem et Pomponium, quonim utrunique facile superabat iii--228
ferioris autem aetatis erat proxumus L. Sisenna , doctus vir et
studiis optumis deditus, bene Laliiie loqueus, guarus rei publicae,
non sine faceliis, sed neqne laboris multi nee satis versatus in
causis; interiectusque iuter duas aeiates Hortensi et Sulpici nee
maiorem consequi poterat et minori necesse erat cedere. htiius
omnis facultas es historia ipsiug perspici potest; quae cum facile
omnis vincat superiores, tum indicat tarnen, quantum absit a
summo quamque genus boc scriptionis nondum sit satis Latinis
litteris iliustratum. nam Q. Hortensi admodum adulesceutis In-
genium ut Pbidiae Signum simul aspeclum et probatum est. is239
L. Crasso Q. Scaevola consuUbus primum in foro dixit et apud
rum mihi libero ore loeutaa vide-
lur. de leg. 1 7 ; Sisenna omne*
adkuc noitroi teriptorei, niti qui
forte nondum ediderunt, de qulöui
exiitumare non poiiumut, faeile
tuperavit. it (amen neque orator
in numero veilro umquam eil ha-
bitua el in biitoria puerile quiddam
conieclalur, ut unutn Clilarchutit
(42) neque praeterea qaemquam de
Graeeii legitte vidaalur; eum ta-
rnen Veite dunlaxat imilari; quem
li aitequi potiet , atiquanlum ab
optumo tarnen abettet. — maiorem,
der Zeit nach. 329 E. %yi. — quam
nondum, 217 m, — Lal. Uli. de
nat. deor. I 4, T : rei tarn gravet
lamque praeelarai Latinit etiam
lillerii contineri. Tusc I 1, 1 :
koc mihi Latinit Ulterit illiutran-
dum putavi, de ä'n. II 2, 5: Ul
Graecit de pkilotophia lillerii non
egeanl. — namkaflpft an dasTor-
hergehende 'minori necette erat
eedere' an. 161. — Hortenii.301.
— Pbidiae tignvm, als BeUpiel
voUkomaieoer, reiner Schönheit; zu
70. Ph. starb Ol. 87, 1 (432).
303. — babittu, Haltung, de or.
III 53, 199: II habitum oralionii
et quaii colorem aliquem requi-
rilit. — ineptiii 284. — Svlla
■war \om i. 667 (87), wo er gegen
MitbridateH zu Felde zog, bis zum
J. 67! (82) abwesend, wo er nach
Besiegung der Marianer in Rom
dniog. — ab oral. p. domo 22,
58: inopi ab amicii. p. Flacco
23, b4: orba ab optimatibui fuit
Uta Bontio, wie öfter nudui. Vgl.
161. — Carb. et Pomp. 221.
228. L. ComeUut SUenna 'uai
im J. 676 (78) Praetor und starb
als Legat des Pompeios im HrtiteD-
kriege in GreU 6S7 (67). — itudiii.
opt. ErTerfasBte snsser seiner Ge-
schichte einen GotumeDtar mm Plaa-
tns und übersetzte einen Bomsn des
Aristidee. — Laäne. 2G9IT. 108.
— eaurir. Er rertheidigte mit Hor-
teasius den Verres 684 (70). — Ai-
tloria, eine DerstelliiDg des msrsi'
sehen und Sullsnischen Krieges.
Sali. Ing. 9G; L. Sieanna opttane
et diliganCitiume ovinittm , qui
Sullae rei dixere, pertteulve pa-
T,Google
134
BRUTUS. 5 229. S30.
ho3 ipsos quidem consules, et cum eonmi qui adfueniat, tum ipBO-
rum consulum, qui omnis intellegeittia ant^ant, iudicio disces-
sit probatus. uadeTigiati annos Datus erat eo tempore, est aut^n
L. Paulo C. Marcello consulibus mortuus: ex quo Tidemus, eum
ia patroDorum numero annos quattuor et quadraginta fuiase.
[hoc de oratore paulo post plora dtcemus; boc autem loco volui-
mua eius aetatem in dispaKm oratorum aetatem includere.]
quamquam id quidem omnibus asu venire oecesse fuit , quibus
paulo loDgior vita contigit, ut et cum multo maionbua natu
quam essent ipsi et cum aliquante minoribus compararentur ; nl
Accius isdem aedUibus ait se etPacuvium docuisae fabulam, cum
230)lle octoginla, ipse triginta annos natus esset, sie Hortensius ixm
cum suis aequalibus solum , sed et mea cum aetate et cum toa,
Brüte, et cum aliquanto superiore coniungitur: si quidem et
Crasso vivo dicere sotebat, et ma^s iam etiam vigente florebat
Antonio, et cum Philippo iam scue pro Cn. Pompei bonis dicena
in illa causa, adulesccus cum esset, princeps fuit, et in eonim,
quos in Sulpici aetate posui, numerum facile perrenerat, et siioe
i&ter aequalis H. Pisonem M. Crassum Cn. Leutulum P. Leutulum
Suram longe praeslitit, et me adulescentem nactus octo annis
minorem quam erat ipse multos annos in studio eiusdem laudis
eiercuit et tecum simul, sicut ego pro muttis, sie ille pro Appio
Claudio djxit paulo ante mortem.
229. com. im J. 659 (96); *.
161. — mert. im J. 704 (&0); e.
}. — de or. Von ihmalsRedaer
zu sprechen Bchiebl der Verf. auf:
bierbalerihn nnr sdaer Lebens-
zeit nach io die B edn ebener« tio-
nen ei nordoea wollen. Und zwar
ist die für ihn in Frage kommende
Periode eine diipar d. h. weitaua-
elnandergelegeoe Zeilen umspan-
nend. (231 A.) So zu verstehen
ndlhigt das folgende: aber der Ge-
danlce ist niclit scharf, der sprach-
liche Auadrnck nicht frei van Be-
denken und der ZosammeBhang wird
Keatört. — Jcciut, wabrscheiu'
ßoh ja den didaacalicia. 72. Acciua
war im J. 684 (170), Paeuvia, im
J. 635 (219) geboren (2&S)< die Auf-
rsbrung fand im J.614(140) statt
230. bonü. Dw Vater dea Pom-
peius Hagntia (176) war beaehuldigi
worden die Beule der eroberten
Siadt Asculom sich zugeeignet zu
haben; nach seinem Tode wurde
der Sohn belangt sie aus der Erb-
schaft zu ersetzen. — Phil. 173.
— poiui. 182. — PUonem — Lettt.
236; 233; 234; 236. Die Accuss-
tive sind nach aegualii coDStruirt;
praeilare regiert in dieser Bedea-
tuug bei Cic. u. Caesar nie den
Acc. der Peraon. — neclus. mit
mir . . zusammentreffend. — e^erc.
p. Arch. 2S: quid eil quod in Aoo
tarn exiguo vitae curriculo tantit
Hat in laboribui eiBefceanmt ! Tust.
V 1, 3: caiut, in quibus m« for-.
tuna vehementer exerauit. — tieul
af« . ., WctVJe. 217. Die durch einen
Cegenaatz (ego) veranlasste Wieder-
aufnahme dea Subjectes in Ver-
gleich ungssätzen l)ei sie durch iUe,
Ute, Ai'c findet sich nicht bloss nach
Relativen (de leg. llf 5 Pialo Ti-
laaum s genere tlaluil eot, qui vt
T,Googlc
BRUTUS. § 231—233.
135
Vides igitur, ut ad te oratorem, Brüte, perrenerimus tam23i
multis iater nostrum tuumque initium dicendi ioterpositiB orato-
ribus; ex quibus, quoniain in hoc sermone noslro statu! Demi-
nem eorum qui virereot nominare, ae vos curiosius eliceretis ex
me, quid de quoque iudicareiu, eoa qui iam sunt mortui nomi-
nabo. tum Brutus, non est, inquit. ista causa quam dicis, quam
ob rem de eis qui vivunt uibil velis dicere. quaenam igitur , in-
quam, est? vereri te, inquit, arbilror, ue per dos hie sermo tuus
emanet et ei tibi susceuseaut, quos praeterierie. quid? tos, in*
quam, tacere uon poterilis? nos quidem, inquit, facillume; sed ta-
rnen te arbitror malle ipsum tacere quam tacituruitstem nostram
experiri. tum ego, vere tibi, inquam, Brüte, dicam. non meS32
existumavi in hoc sermone usque ad hanc aetatem eese veatu-
rum; sed ita traiit ordo aetatum orationem, ut iam ad minores
eliampervenerim.interpone igitur, inquit, si quosyidetur;deinde -
redeamus ad te et ad Hortensium. immo vero, inquam, ad Hor-
teosium; de me alii dicent, si qui volent. minume vero, inquit
uam etsi me facile omoi tuo sermone tenuisti, tarnen is mihi
lon^ior videliir, quod propere audire de te; nee vero tarn de vir-
tutibus dicendi tuis, quae cum omnibus tum certe mihi notissu-
maesunt, quam quod gradus tuos et quasi processus dicendi
studeo cognoscere. gerelur, inquam, tibi mos, quoniam me233
non iogeai praedicatorem esse vis sed laborig mei. verum inter-
ponam, ut placet, alios et a H. Crasso, qui tuil aequalis Hortensi,
eKordiar.
Uti caelettibiu, lic jU oduerttHtur
tnagiitralibiu ; de or.'II 130) sod-
dera aaeh wie hier; de or. II 257
Nummium divitorent, ut Neopto-
lemum ad Troiatn, »ic ilium £n
caxipo Marlio inuetu'm; 310 re-
liquae dime {rat), »iouU languU
in eorporibiu , lic illat , . futat
tue debebunt. Tusc. 1 40 reliquae
duae partei (tülemeDte), u( illae
ruperiorei ia medittm loeum mvuäi
gravitate farunlur, lie hae rur-
tum reclü lineü in eaeteiUm lo-
oum tubvolant; IV32i 64 «ifne-
lut ul aegriludo ■praeteHtU, lic
illfi fufuri malt. fin. V 71 {quem
ad modttm . . tio ülat) ; vgl. oben
189. — Claud. 267.
S81. nottr. inil. Cicero trat lu-
«rat als Redmr im J. 673 (81) für
P.Qoinetiasauf (311). VomBralna
wissra wir ea nicht — exper.,
auf die Probe stellen.
232. tainorei, 238 m. ~ li quoi
iaterponwe tUü vidntur; placet. —
quam quod. Mit einer leicht ver-
etindlicben ABskoluthie fällt Cicero
hier in die obice Conslniction qnod
ptvfero znrück, als ob nicht Hit
n«c vere tarn an seHwländig-er Sati
hegoonen wäre, in welciieRi quam
tiudeo den zweiten Theil bildet.
— prooettui. 272.
233. luborit. 318 E. Lesain^r in
der Hamburgiachen Drama luraie
'seines Fleiaaea darf sieh jedW
lühmen'. — M. Liciniut Cratttu
kimpfte unter Snlla mit Änsaeich-
nnng im J, 672 (82) und beendigle
den gelälirlichtD Krieg gegen Spar-
Dpi,7?<iT,Google
136
BRUTUS. S 233. 234.
M la igitur mediocriter a doctrioa iastructus, aogustius eliam
a Datlira, labore et induslria et quod adhibebat ad obtioeodas
causas curam etiam et gratiam ia principibus patronis aliquot an-
noB fuil. in huius oratione sermo Latinus erat, verba coa abiecta,
res compositae diligeater, nuUus flos tamen neque lutnen ullum,
animi magoa, rocis parva contentio, omnia fere ut simiüter atque
UDO modo dicerentur. nam huius aequalis et ioimicus C. Fimbria
non ila diu iactare se potuit; qui omnia magaa voce diccDS ver-
borum eaite bonorum cursu quodam incitalo ila furebat tarnen,
ut mirarere tarn alias res agere populum , ut esset iusano iuter
331disertos locus. Cn. autcm Lentulus multo maiorem opiDionem
lacus6S3 (71). Durch seinen Reich-
thum, welchen er durch die äalla-
nischen PraseiiplioneD begründete
und spitet auf alle Weise ver-
. mehrte, wnrde er einflussreich, ohne
je SD der Spilzc einer Partei zu
slehn. Er war Coniul mit Pompeius
iinJ.6S4 (70), Gen8(ir6B9 (65) und
verband sich im J. 694 (60) mit
Caesar und Pompeius lum Trium-
virat. Im J. 699 ibö) wurde ei zum
zweiten Mal mit Pompeius Consut,
ging im folgenden Jahr in die Pro-
vinz Syrien und unternahm den
Krieg gegen die Parther, in wel-
chem er 701 (53) fiel, über 60 Jahr
alL — a doelr. 161 E. Ueber die
Dreitheüung 22: 236. 240. 243 —
induilr. PlaL Grass. 3: itaiSeias
T^s neffi löyov /läXiaja pir lö
ijjtogixöv xai x^ti^Ses elf noXkovS
^anriai, xaiVBvöftEvot Setyoe nTttiv
ev tote ftätiata 'Pmuatiav htipa-
XeiH xal Ttövi^ rovs eiifvtaxärovs
VTitfißaXev. oiSeuiav yaf m^io
SinTiv ipaai fiixigav ovo eixma-
ippovijTO»' VBvia^ai, jipöe ijv äiro-
faanevot i/i&tv, alla nai üofi-
tttlhv TtoXioMS iievovvTOe xai Kai-
aa^e waoT^ai xai Kucigiavos
Ixtivos avenhi^ov tijv HwTjyOflm'.
Mai Sta Tovro ftäXXor rpsaxtv cäe
ini/Ltlifi xal ßotj&tjriHoe. Das Ur-
teil Plutarcha ist gewiss zu gflnaüg ;
' Cicero sagt allerdiogs (p. Slur. 23,
48): vir tumma dignilate et dili-
gentia et faeuttata dicendi, M.
Cratrutf aber in seiner Gegenwart
— obtin., stegreich verlbeidigen.
ad fam. I 4, 1 : causam frequenä
lenatu oblinebamut. — cum be-
liebt sich auf die Innere Theü-
Dthme, iaduilria auf die Sorgfalt
der Ausarbeitung. Plul. Grass. 7:
anoyvois jols nole/tixoii iSuri^
oaa9at n^s ixsivoti {Ilefaiffiov)
vitiSviTO irp' itolittiav OmoväaiS
ital iniv^yoeiaie xai Saviur/iole, —
graliam. Besonders durch seioeu
Reichthutn verpflic titele er sich
viele. — haut- haiut: derartige
Wiederholnagen finden sich in die-
ser Schrift sehr viele. Einl. S. 11
g. E. ^ ßoi - lum. 66. — nam
knäpfl, ohne auf die dazwischen
liegenden Bemerkungen Rucksicht
zu nehmen, an die Worte in prin-
cipibutjiatron.il aliquot annos fuil
an. 22B. — C. Flavita Fimbria,
Anhinger des Marins und Ginna,
wüthete in dem von diesen veran-
atatteten Blutbad im,J. G6T {87>.
Elr ermordete in Kleinasien den God-
sul L. Valeiius Fliccus, dessen le-
galuB er war, und tödlete sich
selbst, da sein Heer zu Sulla über-
ging, im J. 670 (84).— iäct. 217.
— tarnen, mit Bexiehung auf verbo-
rum lane bonorum. 114. 115. —
atiM ret ag. als die Banptaaebe,
d. h. gleichgültig n. in Folge davon
□rieilslos sein. — iruano. Asinins
Pollio gebrauchte dafür den Aus-
druck fimiriare. (Juinl. VIII 3, 32.
234. Cn. Comeliui Lentulus Clo-
dianut, COS. 682 (T2), wurde toq
T,Googlc
BRDTUS. § 234—536.
137
üicendi -actione faciebat quam quanta in eo facultas erat; qui cum
esset nee peracutus, quamquam et ex facie et es voitu videbatur,
nee abundans verbis, etsi fallebat ia eo ipso, sie intervaltis exda-
mationibus, voce suari et canora, admiraudo irridebat calebat in
agendo ut ea quae deerant non desiderarentur. ita, tamquam
Curio copia nonnulla verborum, nuUo alio bono, tenuit oratorum
locum , Bio Lentulus celerarum Tirtulum dicendi mediocritatem
actione occullavit, in qua excellens fuit. neque multo secus P.!3S
Lentulus, cuius et eicogitandi et loquendi lardilatem tegebat for-
mae dignitag, corporis motus plenus et artis et venustatis, vocis
et RuaTJtas et magnitudo. sie in boc nihil praeter actionem fuit,
cetera etiam minora quam in superiore. H. Piso quidquid habuit ba-^^
buit ex disciplina maxumeque ex omnibus, qui ante fuerunt, Grae-
cis doctrinis erilditus fuil. Iiabuit a natura genus quoddam aeumi-
nis, quod etiam arte limaverat, quod erat in reprehendernjis
verbis versutum et Bollers, sed saepe stomaehosum, nonnumquam
693 (61); Giceros Gegner in vielen
Singen. Ascon. zu Cic. Pison. 62
p, 14,2: Pupiui Pilo eisdem tem-
poribua, quibus Cicero, ted ianlo
■ ■ ■ ■ idulescenlutum
Spartacua geschlagen; Censor im
J. 684 (70), und im Piraten kriege
leeBtu3de3Ponipeius6S7. 686 (67.
66). — inlernallis. Durch Pausen
and AuanirunEen versteckte er den
Mangel an Redefluss. — admirando
irridtbat. Schwer verderbte Worte.
In eaUbal bat Erneeti wahrschein-
lich richtig ua/a&ui erkannt; vorher
mOcÜte man an admirando irri-
dtndo denken: aber diese Worte
passen nicht recht zu dem übrigen;
namcDtlich gehflren beide nicht zar
actio als solcher. — Ctirio. 210.
220. — bono gate Eigenschaft. —
oratorum statt oralorii nm die
GattoDg zu bezei ebnen.
235. P. Cometiua Lenlultu Sura,
COS. 683 (71), wnrde im folgenden
Jahr wegen seiner ün Sittlichkeit
BUS dem Senat gestoeeen und he'
kleidete, nm den Eintritt wieder zu
K rinnen, 691 (63) von neuem die
etut. Als Theilnehmer an Att
GatillDarischea Verschwörung wnrde
er hingerichtet. Catil. III 11: in-
gmium Ülud 0t dicendi exerci-
taSo, qua temper ealail, (eum de-
foeil). — J7iffg7ii7urfo Umfang. 203.
236. M. Pupint Pito Calpurnia-
nut verwaltete pro coneale Hispa-
nien und (riumpliirteS85 (66); cos.
Ciceronem pater ad eum deduce-
rei, quod in ea et antiquae vliae
litnililudo et ■mutlae erant litterae;
oralor quoque melier quam fre-
quenlior kabitus eit. Gemeinsame
(Jebungen im Beden erwähnt Cicero
240. 310; gemeinschaftliche« Stu-
dium der Philosophie in Athen de
fin. V 1, I. Er war Peripateliker
nnd nimmt als solcher in der Schrift
de BnibuB am Gespräche Theil.
«/./■.
statt 'im Vergleich mit . .', die be-
kannte Vermisch ong zweier Weisen
zu denken, wie Thnk. [ 1 sagt»p-
i^/iov a^tohyyiätatov riäv n^o-
yeyevri/idvan' und Tac. hist. I 60
vom Vespasian lolui omnium ante
$e prineipum in meliu» mulatut
e»t. — fuerunt nicht relativ (/>*-
erani), sondern einfache historische
Angabe. — erud. de nat deor. III
29, 3; omni doclrina erudtba. p.
Arch. 7, 15: ittane doclrina ei-u-
dili ftterunt ? — doctrim'i, 173 E. —
etiam weist auf variutum et lol-
leri, nicht unSfrigidum Eurnck. —
T,Google
188
BRÜTDS. i 23ft-l38.
rrigidum , iDterdum eliara faceüim. is laborem rorenaem diutius
DOD tulit, quoti et corpore erat infirmo et bomiaum iiieplia& ac
stultitias, quae devoraDdae Dobis sudI, üdd ferebat iracuDcUusque
respuebat sive morose, tit puUbatur, Etve iogenuo liber«que
faslidio. is cum satis flaruissel adulesceas, minor baberi est
coeplus postea ; deinde ex virgimuD iudicio magoaiD laudasa est
adeptus et ex eo tempore quasi rerocatus Id cursum teauit lo-
cum tarn diu quam ferre potuit laborem ; postea quantum detraxit
337 ex studio, lantuui amisit ex gloria. P. Hureua oiediocri in^enio,
Bed magno studio rerum vetenun, litterarum et Studiosus et non
jmpcritus, mullae industriae et magni laboris fuit. C. CensoriDus
GraecislilterJB satis doctus, qiiod proposuerat explicans expedite,
noD iuTenustus actor, sed iners et inimicuB fori. L. Turius parro
ingMiio, sed multo labore quoquo modo poterat saepe dicebat;
23eitaque ei paucae centuriae »d consulatum defuerunt. C. Macer
laborem. Hierauf folgt in den Haod-
Bchriri«n quati curtum, eia aus
Z. 7 hierher genommener slören-
der ZuMli. — ditiUut, wie cititis,
ooiut, wo wir den Positiv setien.
Der VereleicbuDgspuDkl ergiebl eich
immer leicht aus dem Zusammen-
hang, wie wenn man sagt: 'er
konnte es nicbl länger erlrafea'.
Der Ausdruck der Bede wird da-
durch lebhafter, drängender. — de-
vorare, mit Bngt verscblin^n, Dm
es rasch zu beseitigen; wir sagen
'hiDUrschlucken'. 283E. — morot«
aus übler Laune. — it cum; tfu-
que cum E. F. Eberhard. — poitea,
post adulescentiam, wai* nach flo~
mittet nicht nothig und dient der
Redefölie. Uebrigens steht es am
Salzichluss bei Gic. wohl nor hier,
&Sler antea, aiite,j/ri>u^-~ virg.iud,
Ohue Zweifel ist dies die virginum
abtolulio, deren Cicero Cat. lU i,
9 als 10 Jahre vor seiueni Gonsu-
Ut, also im J.68I (73) erfolgt, Er-
wätiDUOK thuti sonst ist nichts
darüber bekannt. — reeocaim, von
den Snielen, in welchen daa Publi-
cum den heiTorruft, der wieder
auftreten soll, besonders vomSchau-
spieler, der wieder auf die Bühne
gerufen wird, um etwas zu wieder-
M. 127.
quanUivt
deir. 247 E.
237. magno tludio und lilt. el
tiuäiotut so zusamraenges teilt ohne
wenigstens ein ileia o. ä. würde
auf grosse Fluchtigkeit des Verf.
deuten, zuuial da die Erweiteruug
des 2. Gliedes durch el non imp.
dem magno ituäio des 1. einen
concesaiven Sinn gibt (ul magno '
erat studio rer. vel. ila exigua sane
peritia). Mao kann darum zweifeln,
ob nicht lilt. - imp. ein m. ilud.
r*i; vet. erläuterndes Einschiebsel
ist. — P. lAelniut Murena kam
im J. 673 (Bl) um , wie C. Mar-
ciut CentoHnat. (311). PluL Suil.
5 : ävaxiaoijqavxt (aus CÜicien im
J. 663 = !tU air^ (2iXl<(\ Simiv
t'Xaxe Siä^o/v KtivataffTvos cät noh-
^ Xf^/tata mveiioxtrzi Tloft täv
vcuov ix fiiifiC xai avftfiöxov ßor
aiXeial. oi tt^v an'jVTTiasi/ ini
T^ x^atv, äXif' aaiaxi] t^ xatn-
yofiat. — propos. 152. 217. — L.
Turin* ist unbekannt, ■
eeiiat, 130.
238. C. Lieiniui Macer wurde
als pcaeloriufi im J. G8S (66) hü
Cicero (damals Praetor) repetunda-
Tum tngeklaat, verutleilt und starb
eines plötzlichen Todes. Er achrieb
T,Googlc
BBÜTOS. 5 238. 239.
139
auctoritate semper egsit, aed fuit patroDUS propemedum dili-
gentissumus. huius si vita, si mores, si vohus denique non om-
ttem commendatioiiefli ingeni everteret, matus nomea in pa-
troDis fuisset noQ erat abundans, non inops Umen, non valile
nitens, dod plane horrida oratio; vox gestus et omnia actio sine
lepore; at in iDveniendis componesdisque rebus mira accuratie,
Qt non facile in ullo dttigentiorem maioremquc cognoverim, sed ,
eam, ut citius veteratoriam quam oratoriam diceres. hie etfii
etiam in pnblicis causis probabatur, tarnen in privatis illustriorem „.
obtinebat locum. C. deinde Piso atatarius et sermonis pleDiiS23g
orator, minume ille quidem tardua in excogitando, verum lameD
voltu et Eimulatione multo etiam acutior quam erat videbatur.
nam eins aequalem H'. Glabrioaen bene inatiluliHU avi Scaevolae
lüstrala deleclant, — von; gashii,
die beiden apecielltn Begriffe, wer-
den zusammen durch tt mit dem
atlcemeinen omnia nc^io verbunden;
anders 23S. — ulla uUiun ulli
stehen biewellcD substantivisch ; der
plnr. uUi vertritt Aea TehleadMi
plur. von quUquam ; wie nutliiu
nulli (neben nemini) nulto und
selten der plar. n.vlU für die ent-
sprechenden Casus von nemo ein-
treten, — eiKas, 'eher', de or. I
174 t citim i>, gui duoritm teal-
morum navieulam in poriii ever-
lerit, fij Euxino ponlo Argonau-
tarum navemgubemarit.'Sf^. unten
264. 265. — vtter. 82. — etiam
gehört nstöriich nicht lu elsi (neben
welchem Worte es übrigens nur
ganz vereinzelt sieht): probabalnr
Tton solnm in privatis, sed eliam
in publicia, in his tarnen minus
quam in illls.
23fr. C. Calpurniut PUo, cos.
667 (6T), vertrat die NobüitSt, in-
dem er sich den Vorschligen des
A. Gabinjna zu Gunsten des Pom-
peius und des C. Cornelins gegen
MissbräBche mancherlei Art lebhaft
widersetzte. Nachdem er fiallia
Harbonensis verwaltet hatte, wurde
er 691 (63) repetundarnm ange-
klagt und von Cicero erfolgreich
vertheidigt. — tial. 116. — term.
pleiau! er wnsste den Umgangston
zu trelftn. — «aw. 161. — W.
annales, die Cicero ihres Stils wegec
hart tadelt (de leg. I 7); andere,
weil er nicht immer der Wahrheit
treu blieb und die Zeitfolge nicht
gehörig beachtete. — propemo-
dum dil. steht jedenfalls im Sinn
von prope mimnmi dil. oder {n
paironit propamodum. dil, — ootn-
mendationem ingeni, die Empfeh-
lung, welche durch das Talent, das
er wirklich besass , ihm sonst zu
Theil geworden wäre. — evErierBt.
40. p. Mil. 45: quam contionem,
tdti ad cogilalum fätinut appro-
perarel, nicmquam retiquUlel. de
Of. II 93; 224 nitipjiberem Uiam
kaberet, qwartiim librum compo-
suiitel. 267 G. Tnsc. I 27 (vgl. S9|.
Lael. 4, 13. p. ßoscAm. 16. CaUl,
II 3. Liv. 39, 42, 7: ne fratef qui-
dem, si tum censor etsel, poluisiet.
Das hypothetische Imperfectum be-
zeichnet dann ein Factum, das in sei-
ner Dauer während dessen, was
durcli das Plosquamperfectum aus-
gedrückt wird, auftafassen ist ; ein
ansserordenllich weit reichender u.
mannigfach verzweigter Gebrauch.
Madvig Lot Gr. § 347 b, 2. —
horr. 88. de or. III 51 : de horri-
dii rebui nitida . . ett tua ora-
tio, parad. pr. 3 nihil tarn horri-
dum, tarn incuHum, quod non
tplentteicat orationt. or. 36: in
picturis aKoi horrida inculta opa-
ca, contra atior nitida laeta cot-
■,C,oo^\c
140
BRDTUS. S 239—241.
diligentia eocors ipaius natura neglegensqne tardaverat etiam
L. Torquatus elegane in dicendo, in existumando admodum pru-
denü.totogenereperiirbaaus. meusautemaequalisCn. Pompeius,
vir ad omoia summa natus, maiorem dicendi gloriam habuisset,
nisi eum maioriB gloriae cupiditas ad bellicas laudes abstraxieset
erat oratione satis amplus, rem prudenter videl»!; actio rero
eius habebat et in voce magnnm splendorem et in motu summam
, 340 dignitatem. noster item aequalie D. Silaaus, vitricus tuus, studi
ille quidem habuit non multum, sed acumtDis et orationis satis.
Q. Pompeius A. F., qui BithynicuB dictus est, biennio quam nos
fortasae maior, summo studio dicendi mullaque doctrina, incre-
dibili labore alque induatria. quod scire possum; fuit euim me-
cum et cum H. Piaone cum amicitia tum atudtis eiercitationibus-
que coniunctus. buius actio doq satis commendabat orationem;
34Un hac enim satis erat copiae, io illa autem leporis parum. erat
eius aequalis P. Autronius, voce peracuta atque magna nee aKa
re ulla probabilis , et L. Octavius Reatinus , qui cum muitas iam
causas diceret, aduleacena est mortuus, — is tarnen ad dJcendum
veniebat magis audacter quam parate — ; et C. Staienus, qui se
ipae adoptaverat et de Slaieno Aelium fecerat, fervido quodam
lu> rerum tuarum narralor. Plu-
tarch (Pomp. 1) hebt die ni^avä-
ttis Xöym: hervor. — omnia tumma.
109. — rem. 227. — tplend.
303. 2S0.
240. D. tuniia Silanm, cob. 692
(62), mit Servilia nach dem Tode
des M. Brutus (222) Termiblt. —
orationii Redefertigkeit in Folge
derPrsxiB. 165.265. — ß.Ämpeii«,
Bithynicii» KenanDt, weil er das
von Nikomeaes den Römern durch
Erbschaft htaterlassene Bithyniea
znr Provisz einrichtete, wurde mit
Gn. Pompeius in Aegyplen im J.
706 (48) getödtet. 310. — M.
Pit. 236.
241. P. Autronitu, Theilnehmer
an der ersten Ca liliu arischen Vet-
scIiwSrung, wurde als Bewerber um
das Consulat we^en ambitus verui-
teilt im J. 689 (65) und ama ins
Exil. — L. Oelaviut Ist unbekinat.
— C. Siaifiut hitle sich willkühr-
lieh den Namen C. Aelias Paetus
StsieuuB beigelegt, also sich in die
Aoiliut Glabrio, cos. 687 (67), der
schlflfTe Nachfolger des Lucullus im
Mithri dal lachen Kriege; auch als
Vorsitzender Praetor imPiocess des
Verres 664 <70) liess er Energie
vermissen. — Scaeeola, wahrschein-
lich P. Scaevola pontifex. 98. —
L- Manllui Torqualut, cos. 689
(6S). Nep. Attic. 1 : {Allicus) inci-
tabat omnet {condüeipulot) itudio
tuo; quo in nunuro fuerual L.
Torqualut, C. Mariut filiut M. Ci-
cero. Als forlinimut eoniul (p.
Sulla 30. in Pis. 78) zeigte er sich
der ersten Ca tilioari sehen Verschwö-
rung gegenüber. Er blieb dem Cic
ein treuer Freund. Sein Sohn 265.
— exislum. 92. — aequalis, io
demselben Jahre geboren, 64S (106).
— Cn. Pompeiut Magnut, der Tri-
umvir, Imperator zuerst 671 (83),
triumpbirle zum ersten Hai 674 (80),
meist Coosul GS4 (70), ermordet 706
(48). Vell.ll 29,3: lanctitate prae-
cimut, eioquenCia tnediui. Quiat.
XI I, 36: Pompeiut abund» diter-
T,Google
BRUTUS. § 241. 242.
141
et petulanti et furioso genere dicendi; quod qnia multis gratum
erat et probabatur, ascendisset ad hosores, nisi io faciDore mani*
feato deprebeDSus poenas legibus et iudicio dedisset. eodem^
tempore C. L. Caepaeii fratres fueruDt, qui multa opera, igooti
homiaes et repeoüni , quaestores celeriter facti sunt oppidano
quodam et incondito genere dicendi. addamus buc etiam, ue
queni rocalem praeterisBe videamur, C. CoBConium Catidianinn,
qui nullo acumiDe eam tarnen verborum copiam , gi quam habe-
bat, praebebat populo cum multa coucursatione magnoque cla-
more. qood id^n faciebat Q. Arrius, qui fuit M. Crassi quasi
secundarum. ie omnibus exemplo debet esBe , quantum in hac
nrbe polleat oboedire tempori multorumque vel honori vel peri-
gens Aelia dngedringt, in die er
DUT darcli Adoption bitte kommen
kdoncD. p- Cfuent. 72: quid tu,
in^tit, Paelaf hoc enivi sibi Staie-
nut eognomen ex imaginibiii Aelio-
1 delegeral. — man. depr. Er
r aU Richter ti
BtocheD worden,
entdeekt wurde, die Aufseilen er-
regte, top, 75: vt Slaieno ntiper
aocidii, qui ea locuttu ail bonii
viris lubatucultantibta pariete in-
IrrpotitOf quibut patefacHi in iu-
dieiitmgue prolatit ille rei capi-
talU iure damnatui etl; p. Cluent.
78. — leg. et iud. bäa&g verbno-
den; de fin. I 47: taepe eUam
Itgwn iadiciontmqut poBnii obli-
242. C. L. 136. Die Brüder wer-
dcB als homitiu indmlrii, atqu« to
animOf ul guaeeumque diemdi po-
teiUa eilet data, in honore atque
in beneficio ponarenl erwihnt p.
ClnenL 57. — repentini, 'plStzUch
zum Torschein gekommen, anfge-
ttncht'. LiT. I 34, 6: in novo po-
puto onaiii rcpmüna alque eo!
virtuU nobmtai. — oppidano,
.im Gegensatz zd urbano, 'klein-
etidtiacli'. — vocalem, der dne
Stimme hat. — Coiconiut ist nicht
niher bekannt. — eam, ti quam.
398. div. in Caecil. 4E>: eumAUie-
'nut tiC ea faeullaCe, *i quam habel,
tiliquanfum dtlraelwui Mit. — ela-
more. 164. — Q. Arriut wurde
alB Praetor im J. 6S1 (73) Ton
Spartacus geschlagen, nachdem er
den Skia Vena nfühier Criius besiegt
hatte, und 695 (59) bei der Be-
werbung um das Consulat abge-
wiesen. — Crasii. 233. — ■ Jec. pari.
Oppianicns be- Das Griechische n^artaytoviarifi.
Sevte^aytovuitijt , i^n. _
geben die Römer wieder dardi
aetor primartim, lecundarum, ier-
liantm partium (305; zu 84). Der
zweite Seh anspiet er gpielte nicht nur
weniger bedeutende Rollen, aondern
musate den ersten durch sein Spiel
hervortreten lassen, div. in Gaec.
48: ul ü» aclaribtu Graeeit fieri
videmut, taepe illum, gui ett la-
amdarum aul lerliarum partium,
cum poait aäguanto clariui di-
cere quam ipie primarum, muitum
tubmillere, vi ille princepi quam
maxume excellat. Daher helHoriz
(aat. I 9, 45 ff.) : haberei magnum
adiutorem, poael qui ferre tecun-
dai, kuna homtnem velles ii tra-
dere. Plnt. de adnl. 10: ö xoiU£
«Uli /ivijiiovtva»' loS TO Seürega
Xiyetv vflaiai ■^ öpotOTqri irje
iaorijros, tjrräa^ai ^avtaxov OfUi-
ioyöiv. Da Arriua wie Grasans alle
nnd jede Sache Obernahm, musste
er mit diesem, der natürlich die
Banptrolle epidte, oft zuBammen-'
treffen. Vor tempori haben die Kar.
meist noch mullorvm: dann wBrde
aber einerseits das folgende .genau
dtaselhe besagen, andrerseits tem-
T,Google
142
BRÜTUB. § 243—245.
343culo Eervire. bis eoim rebus iDfimo loco natus et honoreit et pe-
cuDiam et graliam consecutus etiam in patrononim — stDe
doctrioa, sine ingeDio — aliquem numerum pervenerat. eed ut
pugiles inexercitaEi eliam si pugnos et piagas Olympioniiu cupidi
ferre possuDt, solem lamen saepe ferre uoa possunt: sie üie,
cum omni iam fortuna prospere functus labores etiam magnos
excepissel, illius iudicialis anni seTeritatem quasi solem oon tulit.
244 Tum Atticus, tu quidem de faece, iaquit, hauris idque iam
dudum, sed tacebam; hoc vero non putabam, te usque ad Slaie-
nos et Äutronios esse renturum. non puto, inquam, eiistumare
te ambitione me labi , quippe de mortuis ; sed ordinem sequens
in memoriam notam et aequalem necessario incurro. rolo autem
hoc perspici, omuibus conquisitis, qui in mutlitudine dicere ausi
sint, memoria quidem dignos perpaucos, [verum] qui omniuo no-
men habuerint non ita muitos fuisse. sed ad sermonem institu-
jjgtum revertamur. T. Torquatus T. F. et doctus vir ex Rbodia
disciplina Molonis et a natura ad dicendum satis solutus atque
eipeditus, cui si vita auppeditavisset, stiblato amhitu consul factus
poribta dB9 richtige gewesen sein.
— ttrvire: weno deren Ehre (die
zu wahren ist) oder ilire Gefahr
(die abgewehrt werden mussl es
gebieten : wag beides znsommen eia~
treten haon [uet . . uel), — Olymp,
cupidi bedeutet zunächst nur 'be-
gletia nach der Theilnahme an
den Olymp. Spielen'; in /nva poj-
tvnl liegl f. didicerUTtt.
243. solem. Olympia war der
Hitze wegeo verrufen; das Pest Bei
in die heisse Jahreszeit und die
Ringer und Fauatlcäniprer traten um '
Mittag auf, /uaovmii t^c rj/iiqai
(Paus. VI 24, 1). loann. Chrys. de
nom. mul. V. p. 851: ovx opÖT»
Toifi 0),vfi7tta>anis a&Xr^äs eis /ib-
aov vov d'ea'toov sei-vwTfti ^ jue-
atjpßfiif fiiari , Ha-9'd'n6ff iv xofti-
Vfg ti^ mcä/i/uni, Kai yvfiv^ i$
aaitmi xti* äxiiva Saxofi*'">ai
labortt tieeepinet tamquam piagas.
— iud. anni, 324. iBVBTitalem,
weil es nur 3 Stunden dem Redner
gewährte und darum die PQielit
Bo^fältigster Vorbereitung aufer-
legte. ~ quati lofvni'fehjle besser.
244. rf»,288. — incBPro,'liinein-
geralhen'. 251. — moW. 57 E. 231.
— aeg. 31d.deleg. I %:iptB aequa-
lem aeiatit tuae memoriamäe-
posnil, ut ea compleelaltir, qtiibtu
ipiB interfuit. — aeq. steht mit
nDfam nicht auf einer Stufe; logisch
enthält es den Grund dafür, volo
im Gegensatz zu neBeuario. — va~
ruTTi Itann nicht Adiectivum sein,
da u. nomen nicht wie vtra gloria
gesagt wird; auch wäre die Steiloiig
ohne Beispiel nnd die Steigerung'
verkehrt, Ais Coniunction aber wire
uenim im Gegensatz zu qmdetn
in dem Sinne wie hier unerhört:
denn omnino meint 'auch nur'. —
persp. 182. 270. 299.
246. T. rorgualut ist nicht näher
bekannt. — Molon. 316. — tolu-
tut. 173. — CUI- contul f. e. die
regelmässige Ausdruclis weise. 168 E.
{anders iOl. de or. 1 IS^E.». p.
Arch. 25 : gusni txea in contton»
vidinnu, cui tum Ubellum malut
poeta de poptilo tubieeütet, ttatm
iuttil omne pretium tribiii. (das.
Stürenburg p. 138 f. der lel. Ausg.)
de olT. II 2ä, 89: ammum pepuUt
eiut, cui cum tn'fum eael uHliut
D,o,i,7.<iT,Google
BRUTDS. § 245—248.
143
esset, plus facultatis habuit ad dicendum quam vohintatis. ita-
que studio huic non aatisfecit, olficio v^o nee in guorum ne-
cesaariorum causis nee in seateatia senaloiia defiiit. etiam H. 246
Pontidius musiceps noster mullas privatas causaa actitavic, cele-
rtter sane verba Tokens nee hebes in causis vel dicam plus
etiam quam non hebes, sed efTervescens in dicendo gtomacho
saepe iracundiaque vehementius; ut non cum adversarjo solum,
sed etiam, quod mirabile est, cum iudice ipso, cuius delenitor
esse debet orator, iurgio saepe contenderet. M. Messalla , minor
natu quam noa, nullo modo inops, sed non nimis oroalus
^enere verborum ; prudens acutus , minume incaulus patronus,
in causis cognoscendis coaiponendisque diligens, magni la-
boris, multae operae multarumque causarum. üuo etiam He- UT
tetli, Celer et Nepos, nonuihil in causis versati, nee sine ingenio
nee indoctt hoc erant populäre dicendi genus assecuti. Cn.
aotem Lentulus Marceltinus uec umquam indisertus et in
Gonsulatu pereloquens visus est, non tardus seutentiis, non inops
veri)is, voce canora, Tacetus satis. C. Memmius L. F. perfectus
litteria , sed Graecis , fastidiosus sane Latinarum ; argutus orator
verbisque dulcis, sed fugiens non modo dicendi, verum etiam
cogitandi laborem , (antum sibi de facultate detraiit , quantum
imminuit indu Striae.
Hoc loco Brutus, quam vollem, inquit, de bis etiam orato-24g
«o/um quam cum alltro regnare,
fratrem interemü. — antbitu,
durch das strenge Gesetz des Pom-
peiBS vom J. 702 (52); s. 324. —
fac. 303,
246. PonUdiut ist picbl bekannt.
— acut 139. — vole. 280. — vet
die. 207. — M. Vaitrlu» Metialta,
COS. 693 (61). — cogno»c., indem
er den Hanplpunkt zufliiden wneete;
eompon. , indem er die eautae so
znrechtlegle, sie von der Seite be-
handelte, wie es seinem Zwecli sm
fflDStigslen war.
247. Q. Caeeiliiu MeltlluM Celer,
diente unter Pompeius Im Mithrida-
tischen Kriege im J, 688 (66), Con-
snl im J. 694 (60), eUrb, wahr-
scbeinlich von seiner Gemahlin
Clodia Tergiilel, im rolgenden Jahr.
Er war ein eifriger Aristokrat Sein
Bmder Q. Caaeilim Melelltu N«-
pot war Legat des Pompelus im
Piralenkriege im J. 687 (67), cos.
697 (57), als tr. pl. seit 10. Dec.
63 hettiger Gegner des Cic, dann
äasseilich mit ihm versöhnt, ein
eifriger Caesarianer. — hoc, weil
diese Weise der Beredsamkeil einen
bestimmt aosgeprigten Charakter
hatte. — pop. 136. 165. — Len-
tulta, cos. 696 (56), widersetzte
sich dem übermäclitigen Einfluss des
Pompeius. — C. Mammiui tiat sIs
Tribun im J, 688 (06) dem Lacnllus,
als Praetor 696 (58) dem Caesar
heftig entgegen. Als Bewerber am
das Gonsulat wurde er TOO (&4)
wegen ambitns verurtheilt und ging
nach Athen ins Exil. Er war Dich-
ter nnd dem Lncretins befrenndet,
welcher sein Gedicht de rerum na-
tura an ihn richtete. — perfeclue
in Htterit wire der gewöhnliche
Ausdruck. — tanl. detr. nsw.,
236 E.
T,Google
144
BRÜTüS. S 248— 2B0.
ribus, qui hodie suDt, tibi dicere luberet; et, si de aliis minus, de
duobus tarnen, quos a te scio laudari solere, Caesare el Harcello,
sudirem non minus lubenter quam audivi de eis qui fuerunt.
cur tandem? inquam, sn exspectas, quid ego iudicem de istis,
qui tibi sunt aeque noti ac mihi? mihi mehercule, inquit, Har-
celluE satis est uolus, Caesar autem parum; iilum enim saepe
249audivi, bic, cum ego iudicare iam aliquid possem, afuit. quid
igitur de illo iudicas, inquam, quem saepe audivisti? quid cen-
ses, inquit, nisi id, quod babiturus es similem tui? ne ego, in-
quam, si ita eel, velim tibi eum placere quam maxume. atqui et
ita est, inquit , et vehementer placet; nee vero sine causa, nam
et didicit et omissis celeris studiis uQum id egit seseque coti-
l&Odianis commeulationibus acerrume exercuit. iiaque et leetis uli-
tur verbis et frequentibus setaentiis, et splendore vocis et digni-
tate motus Tit speciosum et illustre quod dicit , omniaque sie
suppetunt, ut ei nullam deesse virtutem oratoris putem; maiu-
meque laudandus est, qui hoc tempore ipso, quod liceat in hoc
communi nostro et quasi fatali malo , consoletur se cum coa-
scientia optumae menlis tum etiam usurpatione et renovatione
doctrinae. vidi enim Hityleais nuper virum atque, ut disi, vidi
plane virum. itaque cum eum antea tui similem in dicendo
24S. ti . . lamen. tS. 290. — Satzgliedes UDd nur mit folgeodeiu
an. 18). — exsp. 158. — M. Clau- Pronomen (nur sing, ies pron. pers.
dius Marcetlus, cos. 703 (51), hart- bei CJc). 251. 266. -- didicit, mit
nSckiger Gegner des Caesar, gab
nach der Ermordung des Pom peius
den ungleichen Kampf auf und lebte
in Mitylene.. Vergeblich suchte Ci-
cero ihn zu bereden, bei Caesar um
Begnadigung zu bitten; selbst als
dieser sie ihm freiwillig gewährte,
zauderte er mit der Rückkehr; 709
(46) wurde er in Athen ermordet.
— abfuit. Caesar war im J. 694
(60) als Propraetor in Hiapania,
--' 1 696 (5B) — 704 (50) in
Galliei
249. quid cemet nüi, 170. —
limilem. 250. Cic. schreibt an Mar-
cellus (ad fam. XV 9, 1) : maxuma
laetitia afficior, cum ab homini-
but pntdanliitimis viritgue oplu-
mi$ omnibut dielit faetii iludiit
initiiuU* vel me tut limitem eite
audio vel te mm. — ne (aicht nae),
Stets im Anfang eines Saties oder
jiopulo oralionem fort cnniebal
quam putaretur. or. 42, 146: ego
lemper- me didieitte prae me tuH.
— 11^, ut bdnas orator esset. —
eotiiment. 87.
250. iplend. 203. — quod, in-
soweit, de off. 111 10, 42; tuae
euiqit» »Uliiati, quod line alleriut
iniuria fiat, leraiendum eti. —
nuper. IB6. ^ plane. 40. — ufrtwn.
Senecs ad Helr. de consol. 9, & :
Brulut in eo libro, quem de vir-
tule eompotuit, ait te JUareelltan
vidiiie Milylenii extuianlem et
quanttmi modo natura hovtinit
pateratur beaHuime vivenimi ne-
D,o,i,7.<iT,Googlc
BRUTUS. § 250— 2S2.
145
Tiderim , tum Tero duqc a doctissimo viro tibique , nt iofellexi,
amicissumo , Cratippo, instnictum omai copia multo videbam
gimiliorem. hie ego, ctsi, inquam, de optumi viri nobisque ami-2$t
cissumi laudibus lubeDter audio, tameii incurro in memoriam
commuDium miseriarum, quarum oblivionem quaerens hunc ip-
Bum sermoaem produxi loDgius. sed de Caesare cupio audire, quid
tandem Ätticus iudicet. et ille, praeclare, inquit, tibi coustas, ut72
de eis qui uudc eint aihil velis ipse dicere ; et hercule si sie age-
res, ut de eis egisti qui iam mortui suDt, nemineni ut praetermit-
t«res, ne tu iu multos Äutronios et Staieuos incurreres. quare
sive haue turbam effugere voluisti sive veritus es, ue quis se aut
praeterilum aut non satis laudatum queri posset , de Caesare ta-
meu potuisti dicere, praesertim cum et luum de illius iugenio
notissumum iudicium esset nee iltius de tuo obscurum. sed ta-253
men, Brüte, inquit Ätticus, de Caesare et ipse ita iudico et de hoc
buius gencris acerrumo ejistumatore saepissume audio, illum
omnium fere oratonim Latine loqui eleganlissume; nee id solum
gue lanquam eupidiorem bonorum
ertiunt quam itio tempore. — nunc
neben videbaTn lebhaft Tergegen-
wärtigend, ist wohl dntch den Ge-
gensatz eum anlea . . uiderim
veranlasst; das impf, dräckt aas
'mDsste ich (nathwendigerweise)
sehen'. — Cralippiu, fastiliarit
notier, sagt Cicero de dlv. 1 3, 5,
quem ego purem tummii peripa-
teücü iudico; und Tioi. I lieisst
er peripatelicorum omnium, qwie
quidem ego auäiverim , faaite
prineepi,
2at. incurro. 244. — ille, Brutos.
— ut lässt das folgende eis eine
AensseTDDg seiner Gonsequenz er-
scheinen (in der Weise dage); quod
würde das Faclom de - vU die. als
eonsequent beielehnen. — ne 249;
ea steht so besonders gern im Haupt-
aati Ton Condicionalconslractioaen,
— Jutr. 244. 24], — iadicium.
Snet Gaes. 55 : Cicero ad Com.
Nepotem de eoäetn (Caesare) iCa
ecripiili 'quid? oratorum quem
kuie anteponee eorum, qui nihil
aliud egerunl ? quii lantenCiit aut
aeulior aul erabrior? quii verbit
aut omaUor aut elegantior?' Pbi-
Brnloi. 4. AuB.
lipp. II 116: fuit in illo ingenium
ratio memoria litleratura cogitaHo
diligentia,
252. ted tamen: obyiohlic\i i^ae
Gründe gegen Ciceros Weigerung,
über Caesar als Redner sich aus-
zusprechen, sehr wohl zu würdigen
weiaa, so will ich doch für ihn ein-
treten {qui me de illo maluit quam
te dicere, 253). — C Julius Caeear,
geb. 654 ^= 100 (nach Mammsen
652 — 102), ermordet 710 (44). —
de Caeiare . . illum: Tusc. IV 50
de Africano . . iurare poirum,
non illum iraeundia inflammalum
fuiiie ,' de ßruto dubilarim . . an
effrenaUut in Jrunlem invaserit '
V 57 ; de hoc komine . . accepimut,
tummam fuitie eiut in vielit lern-
perantiam. de or. U 3: de Anto-
nio quamquam . . aceeperamut,
quemadmodum ille , .te doclit-
timorvm kominum lermonibue de-
düiel, lamen , . mulla ex eo taepe
quaetivi; anffilligcr de nfT. III 79ffl.
— de hoc. 100. p. Balbo 1 1 : audivi
hoc de parenle meo puer. de re p. II
26: laepe hoc de maioribut natu
audivimut. — hochuiu», zn3SI E.
— exUl. 92. — dvdum. 138. —
10
.; Google
146
BRÜTOS. S 252—253.
domestica consnetodine, ut dadum de Laelioram et Huciomm
familiia audiebamus, sed, quarnquam id quoque credo fuisse , ta-
men, at esset perfecta illa beae loquendi laus, multis litterig et
eis quidem recooditis et eiquisiÜB Bimunoqne stadio et diligeßtia
(3 est coDseculus. qui etiam in maxnmis occDpatiouibus ad te ipsom,
inquit in me iatuens, de ratione Latine loqnendi accnratis&ume
Bcripserit primoque in Ubro diserit veiiioram delectum originem
esse eloquentiae tribueritque, mi Brüte, buic nostro, qui me de
illo maluil quam se dicere, laudeni singularem; nam scripüt
bisverbis, cum bunc nomine esset affatus: 'ac si, ut cogitata
praeclare eloqui poesent, nonnulli studio et vsa elaboraverant,
Satz ZG den Worten Caeaais, so
mügste pro reticlo (ao die übt.) von
dem gesaet sein, wta keiner bc-
Rondeieo Berücküchtignag' mehr be-
darf weil es eicb Toa aelbst ver-
ateht, atao von einem Sberwunde-
nen Standpunkt. Aber daa ent-
spräche neder dem Sachverhalt,
noch dem was Atticns 258 ff. aber
die Verdienste dea Cisar um die
Reinheit der Sprache als die Grand-
lage der Beredsamkeit auseinandet-
aetzL Cäsar hätte Ja mit dieser
Wendung, wo nunc sich anf It tn-
vaitoretn bezöge, sein Bach selbst
als Qberflüssig bezeichnet, Ueber-
dies ist die angenommene Bedea~
tnng von pro relieto nicht nach-
gewiesen. Damm ist nach Lalle-
mand der Sali aU Frage za fassea,
nunc in man zn verwandeln n. mit
Madvig reicu^a pro reticfo in schrei-
ben : so unvergleichlich such Gi-
ceros Verdienste nm die rbetoriscbe
Ausbildan^ der Sprache sind, darf
man deswegen gleich die einfache
Sprache für etwas gleichgültiges,
der Forschung u. Ansbildnng nicht
wflrdiges ansehen? (rstcu/um tob
rticere). An diesen Gedanken koBpft
Atticus seine Auseinandersetzung
25B ff. — primo, 'im f^ng ange*.
— praaelare, 'vollkommen dentlich
nnd klar', acad. I 8, 33: praeelar*
exptieatur paripateUeorum et aea-
demiae veterii auetoritai. Plin. ep.
11113,3: invenire praeelare, anunr
tiart mi^nifiet . . ditpvnere api»,
audieb. lil S. — id quoque. Tac.
dial. 28: lio Cametiam GraeeAo-
ntm, lic Aursliam CaaarU, ric
Atiam Augutti malram praefttüte
tducationibut ac proditxitie prin-
Ciptt Utero» aocepitnui, — reeon-
dilU von der atrengen Fachgelehr-
aamkeit, hier der grammatischen
UalersnchuDgen. Vgl. 44. 191. —
imd. et dil'g., 280.
263. max. oee. Suet. Caee. 56:
da analogia duoi Ubro* in Irantilu
AIpmiH, cutn exeiteriore GalUa
eonvKnUbut peraclü ad exercüam
rediret, feeiL Fronto p. 221N.:
f)ic memineru . , C. Caeiarem atro-
ciufmo bello GalUeo etim alia
jHuUa miUluria (?) tum eUam duoi
de analogia Ubro» torupulotitii-
mot leripiiue. — rat log. zu
25S E. — tcripterit naw. : sind die
Coninnctlve ursprünglich n. nicht
durch die falsche Lesart qitin für
qui veranlasst, so muss man an-
' nehmen, dass nach dem richüg ge-
dachten tcripterit (s. z. 6. 53) die
beiden folgenden dia:eril und tri-
buaril, welche den Gedanken gelb-
stindig weiterführen, sich gerichtet
haben. 0. Jahn fasste nach Aelte-
ren Aunc — kabendum als Nachsatz,
indem er es der Rede dea Atticns
zuwies: dann bildete iiam — debe-
mui eine Parenthese und statt cuiui
le müsate geschrieben werden kuiui
te. Bei dieser Auffassung ist aber
nunc (so die Har. statt num p. 147,
3) unTerständlicb. GehCrt aber der
T,Googlc
BRUTDS. § 253— 2S6.
U7
cuius te paene principem copiae atque ioveDtoreni beae de no-
raine ac dignitate poputi Romani meritum esse existumare de-
bemus: huitc facilem et cotidianum novisse sermoaem n>iin„
pro reiculo est habeoduni*?' tum Brutus, amice, bereute, inquit,^
et magoi&ce te laudatum puto, quem non solum principem atque
inTeutoreui copiae diterit, quae erat' magna laus, sed etiam bene
meritum de populi Romani nomine et dignitate. quo. eaim
UQo lincebamur a victa Graecia, id aut ereptum ilUs est aut certe
Dobis cum iliis communicatum. haue autem, inquit, gloriamSBB
testimoniumque Caesaris tuae quidem supplicationi non, sed
triuniphis multorum antepono. et recte quidem, inquam, Brüte;
modo sit hoc Caesaris iudici, non benevolentiae testimonium.
plus enim certe attulit butc populo dignitatis, quisquis est ille, si
modo est aliquis, qui non illustravit modo , sed etiam genuit in
hac urbe dicendi copiam, quam illi, qui Ligunim castella expu-
gnaverunt: ex qUibus multi gunt,-ut scttis, triumphi. Terum256
quidem si audire Tolumus, omiesis illis dinnis consiliis , quibus
figwar» varie, — eopia. Fülle und
Reichthnm wird sehr bezdchaeDd
als daa Verdienst der Darstellung
Ciceroa herrorgeboben.
364. erat statt est, auf dixarü
bezogen. — vinceb. Hör. ep. II t,
156 : Graecia victa ferum viciorem
eepil. Wie Plutareh (Cic. 4) erzihlt,
sagte Molo (30T): ei^iJv, lu Kuiä-
petr, inaivöt xal &av/iä^ta, r^ Si
EliaSos oitaeitjut ti/v TVj;);f cqSv,
a fiöva jüfv aaXwv ri/uv vneXei'
Tteto, Koi Tovta 'Piofialon Sia aov
Ttifixlysvöntva, neaStlav Mal Xöytn'.
— nobit. Den Dati* der Person
nimmt communieare bei Cic. nnr
dann zn sich, wenn zugleich ctim
mit der Bezeichnung der anderen
Person dabeisteht.
255. tupplie,, welche nach Ent-
deckung der Gstillnarischen Ver-
schw{>ning beschlossen war. Calil.
DI 23 r quam ob rem, Quiritei,
qvoniam ad emnia pulvineria tup-
piioaUo deerata eit, celebralote
illet diet cum coniugibut ac li-
berit vettrU. — togati me ano lo-
gato duea et imperabtre vieiilit.
— non ist anffollend gestellt j Ttel-
leicht ist ein dazu gehöriges Ver-
bum ausgetallen. — iriumph. Viel-
leicht bat Cicero hier im Sinne, was
Caesar nach Plinius (n. h. Vll 30 E.)
Ton ihm gesagt hatte: omniwn
Iriumphorum lawea maior. —
6wiw. 190. — yenjritPlinios a.a.O.
nennt Ihn '/aeundiae Latiammque
litlerarum paretu', — Liguram.
Diese, mit welchen vom zweiten
panischen Krieg bis zur Zerstörung
Karthagos besändig Krieg gefuhrt
wurde, erwähnt Cicero besondere
des CrassDS wegen, der mit grosser
Begier Gelegenheit suchte, dnrcb
einen Triumph den Ruhm zo er-
werben (ZQ 162), dessen der grosse
Redner nicht bedurfte. Wie ähn-
lich er ihm hierin war — Aist 3
Jahre konnte er sich nicht ent-
schliessen, dem Anspmch auf dea
Triumph zn entsagen — scheint er
nicht gefühlt zu haben. — ne steht
ebensogut wie de bei triumpbire;
triumphtu hätte auch mit dem Ob-
jeclsgenetiv verbanden werden kön-
nen {Ligwum), aber schwerlich
triumphtu eil.
2S6. vervm. de off. 1 74: vere
aulemtivohtmtu iudicare, mullae
Tci exttilenmt urbanae maioret
10*
T,Google
148
BRUTUS, fi 266-158.
saepe constituta est imperatonim sapientia salus civitatis aut belli
ant domi , multo magiius orator praestat misutis imperatoribus.
at prodest plus imperalor. quis negat? sed tarnen — noo me-
tuo De mihi acclametis; est autem quod sentiag dicendi libere lo-
cus — malim mihi L. Crassi unain pro H'. Curio dictionem quam
castelianos triumphos duo. at' plus interfuit rei publicae 'castellum
3&1 capi Ligurum quam bene defendi causam M'. Curi. credo ; sed
Atheaiensium quoque plus interfuit firma tecta in domiciliia ha-
bere quam Minerrae giguum ex ebore pulcherrumum ; tarnen ego
me Ptaidiam esse mallem quam vel optumum fabrum tignarium.
quare noo guantum quisque prosil, sed quanti quisque sit pon-
derandum est: praesertim cum pauci pingere egregie posslut
'^autängere, operarii autem aut baiuli deesse dod possint. sed
''^^perge, Pompoui, de Caesare et redde quae restant.
Solum quidem, inquit tUe, et quasi fundamentum oratoris
vides, locutionem emeDdatam et Latinam , cuius penes quos laus
adhuc fuit, non fuit rationis aut scientiae, sed quasi bonae con-
Bueludiuis. mitto C. Laelium P. Scipionem: aelatis illius ista
. . quam bellieat. — omiuü wean
wir absehen von . , — minutii.
Ebenso minuti pkihiopki de äW,
} 62. Cato SS. — acelam. Wie de
or, II339: acclavtatio adveria %e-
BBgt ist, wird ia demeelbeo Sinne
auch acBlamare allein gebranchl.
in Pia. 27,65: da tepopulo, eom-
mille luäii. tibilum mataü f na
acelamelur? — autmn: ich weiss,
ihr stimmt mir hei; nnBCt äberein-
Blimmendes Urteil aber kann ich
hier tinmal ohne Scheu anasprecheo.
— &iriut, 105 1. — dict. de or.
I 152; eliamti vgliemtntUntme »e
in hit tubilit dicüonibui exereut'
riL II 210 : gerua cum oraloriii
dicUoitibut tum vrbanii termoni-
bat accommodatum. Quint. II 4,
27: at exUmporalei eorum diclio-
net exomarentitr. Tbc. dial. 34:
hunc teclari, hancproiequi, huiut
omnibut dictionibta interetta live
in iudieiit n'n« in amlionibui a>-
tueieebat. Dagegen Fronto (ep. ad
M. Caes. V 3, p. 7B): ttnum ver-
bttm da oraUon» abtega, et quaeto
na mnqusm eo vtarii, dielionam
pro oratione. — tr. caäUllanoi
ist Doch kühner alaJovü GiganUo
triumpho Hör. c. 111 1, 7, weil tr.
caEtellorum Diemand gesagt hätte;
am ShnlichstcD ist noch Phil. XIV
23: Pbaraaliae pugnaa ne trHim-
phum quidem agil ('wegen'). Das
AdiecÜTum macht den Angdmck
verächthcher, wenn man auch dieses
qualitative Element gcbwerlich so
weit in den Vordergrund treten
lassen darf, dasa man 'Triumphe
unter Vortragung von Burgsbbü<
düngen' dentet.
257, tignum. Die Statue der
Athena Parlhenos aut der AkropoU«
aas Gold and Elfenbeia von Phidias
SebildeL S. Gubl □. Koner, Leben
er Gr. p.31, —ax; beiderStotf-
bezeichnuns bleibt das parL factum
gaoz gew&nnlich fori.
25S. redde; du bist ans den Ab<
scbluss noch schuldig. Das Fol-
gende ist Einleitang tu 261 IT. —
lol. de or. III Ibi; hoc quaii lo-
lum quoddam atque fundamentum
eil, verborum uiui et eopia bono-
rum. — adAuc bis auf unsere Tage,
genauer bis anfCaesara Buch. Der
Gegensatz folgt 261 A. — Liel.
T,Goo(^le
BRDTDS. § 2
149
Aiit laus, tamquam innocentiae, sie Latine loqnendi — nee om-
nium lamen, nam illorum sequales CaeciUum et Pacurium male
locutos Tidemus — , sed omaes tum fere, qui nee extra urbem
hanc Tixerant, nee eos aliqua barbaries domestiea infuscaferat,
reete loquebanlur. sed bane certe rem deteriorem tetustas fecit
et Romae et in Graecia. confluxeniot enini et Atbenas et in haue
urbem niulti inquinate loquentes ex diversis loeis. quo magis
espurgandus est sermo et adbibenda tamquam obrussa ratio,
quae mutari non polest, nee utendum pravissuma consuetudinis
Scip. S2 r. 211; Bit stehen ohne et,
weil sie zu eioem Paar Teteiaigt
sind ; vgl. za 224 g. E. — Ute weist
Dicht selten auf eine A«usserung des
Spiechendea selbst znrüdi. 2SS.
CatU.1 22: utinam mHitamman-
tau dt immorlalei duint! II IS:
üti qui poiiationn habent auf
unwm «tt gern» eorum, qui . .
pomitionei haben! zaiteihezogea;
s. Hdadotf zu Hör. 8at. 1 2, 73 E.
— inner. Correcle Sprsclie war in
damaliger Zeit eine ebenso allge-
meine und ohne bewnsate Aa-
strengnnK erworbene Eigenschaft,
wie die Unschuld im Kindeealter.
de or. III 39 : tuttl tnim Uli
veterei, qui omar« nondum pote-
rattt ea quae dieebanl, omnet
prope praeelare Uteuti. — Slatiut
Caeeiliui, als komischer Dichter
berühmt, wst aus Oberitalien ge-
bürtig {Intuber Gallui) und stsrb
in Rom ums J. &Se(16S), ds Scipio
und Laelius noch sehr JDDg waren.
ad AK. VII 3, 10: teeului tum,
non dico CaeeiHum, malui enim
auetor latinitatit «tt. ~- M, Pa-
EuntiM, derberQhmte Tro^ker (229),
Neffe des Enolus, geb. in Brundi-
sinm im J. 535 (219), wurde bei-
nahe 90 Jahre alt. — ted. 64.
— extr. no. — urbi und domut
stehen sich gegenQber. — eot. Wenn
in einem relativen Satze, der aas
mehreren Theilen besteht, wegen
der grammaÜBcbeD GonettocUoD ein
verschiedener Gaans des Relativnms
erTordert wird , liaat man diesen
meisten B erggnxen, Tusc, 172: qui-
bui fuitiel minuvta cum corpori-
bui eonlagio leteque ab eiiiemper
tecoeastenl ; oder es tritt wie hier
das Demonstralivum an die Stelle,
ad Att. X If), 3: Cato, qui Sici-
Ham lenere nuito negaüo pottiil,
et (I tenuiiiet, omnei boni ad atm
>e contuUtient. Tusc. V 3S : quod
. . retinet, nee dUeedit ab eoj zu
or. 9, Verr. IV 9; nothtvendis ist
dies im adversativen Satze : de ßn.
I 42^ extremum bonorum, quod
iptum nullam ad aliam rem, ad
id aulem ret referuntur omnei;
selten folgt ein Relallvurn in an-
derem Casus (de or. II 295 mtod-
que); bisweilen acheint derlleber-
gans auch bei gleichem Casus zu
erfolgen : Tusc. V S : quem . . Pkli-
untem ferunt venitte eumque [idi-
guef) cum Leonl« , . diiieruiiie
quaedam; vgl. 17. — uetuitat hier
nicht die alte Zeit, welche weit
hinter der Gegenwart liegt, sondern
die fortgeschrittene Zeit, welche alt
macht, in deren Verlauf die Sprache
sich verachlechterL — Alhen. Xen.
de re p. Athen. 2, S : 'A^rivaun 3i
xsKi/afiivTj i^ änämaiv t(öv'EXi.Tj~
voiv «al ßagßäeav ^oiv^ xf^'"'*'
— obr. Plin. n. h. 33, (3), 19 § 59 :
auri axperimentum ignii eil, ul
limili eolore nibeal igneieatqu»
et iptum; obrutsam vocant. —
ratio und eeniueludo entsprechen
dem griechischea dvaloyla und
ävto/mlla, wie bei Varro de tingna
Ut.Vni79: non eis» in eopoHvt
lequendam quatn conmeludinnH
ratioTiem. 1X2: ei qui in toquendo
T,Google
150
BRCTUS. § S59.
iMiregula. T. FlamiDinum, qui cain Q. HeteDo codsuI fuit, paeri vi-
dimus: existumabatur beae LaUoe, sed litteras nesciebat. Catu-
lus erat ille quidem minume iadoctus, ut e te paulo est ante
dictum , sed tarnen susvitas vocis et leiiis appellalio litteranim
bene toqueodi famam confeceral. Cotta, qui se valde dilatandis
litteris a similitudioe Graecae locutionig abstraxerat sonabatqae
coDtranum Catulo subagreflte quiddam planeque sobnisücum,
alia quadam qnasi iaculta et siWestri via ad eandem laudem pw*
partim sequi iubent not contuetu-
dinem partim ralion«m, non lam
diiercpant, quod eontueludo et
analogia eonitmetioret luni inter
MB quam ei eredunt. Unter d«o
GrammstikefD und Spraehphiloso-
pheo der Alten warde mit grosser
Lebhartigkeit und EinsHtigkeil dar-
über gestrilt«!!, welches als Prin-
cip der Grammatik anziierkeanen
sei. Die einen erkannten in der
öfca/iaMa (inaequabilitai) die un-
bedingte Henachaft des Sprachge-
branclis {eoniueludo, aw^eta) mit
allen Willküilichkeilen und Zufällig-
keiten desselben aa; die anderen
SDchlen durch die ävaloyia{aequa-
bilitas, proportio), Znsammenatel-
luog des gleichartigen , die Begel
in finden, nach welcher alles ab-
weichende gieh richten müase. Da
hier ein allgemeinea, das einzelne
beherrschende Gesetz gesucht und
Bafgeötellt wurde, war ratio {quavt
appellant ioyav Varro X 2) dafür
ein passender Ausdruck. Varro X 1 ;
cum ab hii ratio, quae ab timilitu-
dine oriretur, vocaretur analogia,
retiqua pari appeliaretur anoma-
lia. Onint. I 6, 1 : rationem prae-
itat praecipue analogia. Vgl. 261.
259. Flamin. 109 E. — Q. Me-
l^llui Baiearicag. — LaUne sc.
loqui. 244. 31S. ad Alt. VJl 3, 2
utrvmque vera limul agi non po-
leit, et de iriumpko ambigue et
de r» publiea tibtre. bene Lat.,
108. — Calulai, der Vater. 13! f.
— lenü. de or. III 43: Imitat
voBit. — app. 133. — confeceral,
sie allein, onne andere Vorzüge, be-
gründete Minen Rnbro aU Redner.
— Cotta, 137; (r. pl 659 (95), de
or. II 197; III 42: i. Cotta gau-
dere mihividetur gravitalB linguat
lonoque vocii agreiti et illud, quod
loquitur, priseum vitvm iri paUU,
f> plane /kerit ruttieanum. — di-
lat. de or. II 91: verboruia lafi-
tudo. III 46 : Cotta, cuiut tu Uta
lata nonnumquam imitari), ut I
litteram tollae et E plenimtmum
dicai, Tioit mihi oratorei anliquot
ted meiioret videtur imitari. So
sagten die Bauern noch zu Ciceros
Zeit fea, vella, tpeca, ameci. —
Graeea loc. müsate im Gegenaats
zn der absichtlich groben, gesucht
altrömischen Art zu sprechen di«
feine, kunstvolle an sieb bezeicb-
nen. Dann würde aber ein Wider-
spruch mit 170 f. u. auch 258 m.
enlatehen. Mit MUea loc. ßlK
Graeca ohne weiteres nicht la-
sammen (s. dieAnm. zu 171 urba-
nita» a. E.; r%\. 49 E.). Aach ans
or. 27: cum iaelinata ulutanHqae
voce more Aiiatico eanere cos-
pisiet, quit eum ferret? folgt nicht
dass im Gegensatz zur Aiiatica to-
cutio die massvolle , gewählte
-Sprechweise wäre genannl worden
Graeca. 51 F.. Vielleicht iat daftr
zu schreiben tragicae; das aonst
erforderliche quail wird durch rimf-
ji'tuJi'ne ersetzt; vgl. 203, dieAnm.
zu 141 gettut; de or. II 2ZT nach
einem Citat aus einer Rede des
Grassus haee iragica atgua dielna.
— quadam quaii . . 170, quidam
lamquam habilui 221 ; quati luätu
T,Google
BRUTUS. § 269—261.
151
venerat. Sisenna autem quasi emendator sennonis usitati cum
«sse Teilet, ne a C. Rusio quidem deterreri poluit, quominus in-
usitatU verbis uteretur. quidnam istuc est? inquit Brutus; aut360
quis est iste C. Rusius? et ille, fuil accusator, inquit; velus, quo
accusaate C. Hirtilium Sisenna defendeos dixit quaedam eins
*5putalilica' ease crimiDa. tum C. Rusius, circumvenior, inquit, 7&
iudices, nisi subvenitts; Siseuna quid dicat nescio, metuo insi*
dias. 'sputatilica' , quid est hoc? 'sputa' quid sit scto, 'tilica'
nescio. — maxumi risus ; sed iUe tarnen famfliaris mens recte lo-
qui putabat esse inusitateloqui. Caesar autem rationem adhibensWl
consuetudinem vitiosam et corruptam pura et tncornipta consue-
tudine emendat. itaqu'e cum ad haue elegaatiam verbonim La-
tinorum — quae, etiamsi orator doh sis et sis iugenuus civis Ro-
manus, tarnen oecessaria est — adiungit illa oratoria ornamenta
dicendi, tum videtur tamquam tabulas beue pictas collocare in
(die beiden letzlen Fälle eiad viel
seltner); die häufigste Slellung ist
quati qttidam. Vgl. noch 8 m. 25 m,
33 A. — toaabat. 171. de re p. III
3, 3: homine) incondib'j vocibtu
incokatuta gviddam et coafiaum
tonantet. p. Arch. 26 : poelii ptngue
quiddam tonanCiöm. de or. III 44
nihil lOnare aut oUre peregrinum.
— Siienna. 228. ^- quati, weil
dies nicht die rechte Art war, den
Sprachgebrauch lu verbesBern, er
also kein wabier emendator war.
no. Vsrro de re rust. I 2, 1: t^
gatni ab aedilimo, ut dicera äi-
dicimas a palribui noifn'i, ut
corrigiTauF a racaniibiu urbanit,
ab aediluo, — C. Rutiut ist oicbi
bekannt. — •ittat.vBrb. Gell. I 10:
Suod a C. Caeiara in primo de ^aa-
•gia libro tcriptum eil, nabu lem'
per in memoria alque in peetore,
ut tamqvam tcopalum lie fugiai
inaaditum alque iniotent varbum.
260 aut für el in der Verbin-
dung von Fragen. — aceuaaler
vatiu, der hnge Ankläger gewesen
war. Ebenso veiut aegtr, amietu,
hoilit u. ä. — C. Hirtiliai (eine
andeie Form für Birluleiua] ist
nicht Dfiher bekannt — tpuialilica.
Badutcb Buchle er das griechische
na wiederni geben.
261. Caeiar in seinem 2S3 er-
wähnten Buch, auf das schon vorher
oOenbar Rücksicht genommeB Ist.
Er erkaante also die anaiogia oder
raUo als oberstes Princip an, aber
nicht in so strenget Einseitigkeit,
daas er nicht der eoniuttudo Ein-
lluss zugestanden hätte, nur nicht
als EOicher ohne genaue Prüfung.
AuchVarro (I.Lat.lX 18) unterschei-
det zwischen der eonruetudo racta
and depravala, und bemerkt (IX [>):
paptiiue univertut debet in omni-
but verbii uti anaiogia et, ti per-
peram eil contuehu, com'gere ta
ipium. Oben gab Cicero der Schnft
Caesars, die gewöhnlich de ana-
iogia benannt wird, den Titel de
ratione loquendi; wahrscheinlich
hatte dieser den lateinischen Aus-
druck ratio für avahoyla einge-
führt. Der Grammatiker Stabenns
Eros, der zuerst unter den Bämern
über diesen Gegenstand achrieb —
weshalb ihn Pliniua 3G, 17 (58)
§ 199 condiior grammatioae nennt
— hatte ävaXoyia iuich proportio
Gbersetzt. — rationem steht im
Gegensat« zu coniuetudo 258. —
eteganUa, welche auf dem delectut
varborum (253) beruht — civ. Rom.
140. — lum würde in gewöhnlicher
Weise den Banptmomenl der Hand-
T,Goo(^le
152
BRUTUS. § 261. 261.
bono lumine. hsDc com babeat praecipuam laudem , in commn-
nibuG DOB Video cui debeat cedere. splendidam quaadam miau-
meque veteratoriam rationem dicendi tenet, voce motu fonna
!63etiain magaificam et geDerosam quodam modo, tum Brutus:
orationea quidem eius mihi vehementer probantur, compluris
autem legi, atque etiam commentarios quos scripsit rerum suarum.
valde quidem, iuquam, probandos; Dudi enim sunt, recti et ve-
nusti, omni ornatu oralionis tamquam veste detracta. eed dum
volnitalios habere parata, unde eumerent qui rellent scribere
bistoriam, ineptis gratum fortasse fecit, qui vuleut lila calamistris
lung- fliiren, wenn cum bedentete
'gobald'; da es aber bezeichnet 'da-
durch dasa', so hebt tum dag end-
liche abachlieeaende Resultat hervor.
Wenn Caesar, wie er ee thut, znr
Beinheit dei Sprache redneriacbcQ
Schmuck fügt, so erzeugt er da-
durch nicht etwa einenWiderspruch,
vielmehr bribgt er einen zweileo
Factor hinzu, der den Werth des
ersten in seinem ganzen tJmfang
erkennen lisst; wie wer ein achö-
Des Gemilde gut beleuchtet, das-
selbe damit erat recht za sei-
ner voUen Wirknog bringt. (2B2 E.).
— lab. 320. — praecipua lata,
welche er für sich, vor den Uebri-
gen voraus hat, eommunei, die such
Andere sich erworben haben. Auf die-
ses Urteil bernfl aich Sueton (Caes.
bb): Cicero adBrutumoraloreienu-
merani negal le vidert, cui Caetar
debeat cedere, aitque ewm elegan-
tem,tpleHdidamquoque alqve etiam
magtiifieam et generotam guodam
modo rationem dicendi tenere,
262. comtnentarios, de hello Gal-
lico, denn die über den Bürgerkrieg
waren damals noch nicht hcrans-
gea-eben. — nudi, 'ohne künstlichen
Scnmnck', wie es gleich erklärt
wird. recH et ven. Btehen, wie
der folgende abl. abs. zeigt, dazu
(Is zweites , untergeordnetes Glied
(anders 23S); in Folge der Abstrei-
fung des Gewandes treten die Kör-
perfarmen in ibrer Eigenthdmlich'
keil hervor. — reet^ im Gegensatz
zn dem gemachten, erkünstelten,
welches Von der graden, uatur^e-
mässen Bahn ablenkt, von der Sin-
nesart (111), der Stimme (zu 156),
dem Auadrtick; so bei Qnint. iX
3, 3: timplesE reetumque loquendi
gtnut. IX 2, 78: rectum gemu
approbari niti maximie viribut
non poleit, fiaec deirertieula et
anfi-aetui tuffugia lunt infirmi-
talii. — detracta dnrcb AttractioD
zu vette, nicht zu ornatu gezogen,
de imp. Pomp. 11 ; Corinthum, lo-
tiut Graeeiae honen, exHinetum
ette voltierunt. de off. I 80: nihil
aliud niii pax quaetita. Verr. 1
§ 153 vgl. p. Balbo 34. Liv. 1
21, 2: eattra non urbem potilam
in media eredidtranl. Nep. Ages.
8, 2; Them. 7, G: illorum urbem
ut propugnaculum eue oppoeilum
barbari: Z. § 370 A. Auch dieses
Urteil führt Sueton (Gses. G6) an,
und offenbar hat Hirtins es vor
Augen |b. Gall. VIII pr.) ; eonstat
inier omnet, nihil tarn operoee ab
aliie esie perfeetum, quod tiob
herum eleganlia eommentariorum
luperetur, qui runt edili, ne teien'
lia tantarum rerum icriptoribut
deesiet , adeoque probantur om-
mum iudicio, jtl praerepta, non
praebita facutlai teriptoribiu ui~
deatur. — ineptii 227, — calam.
Varro 1, Lat. V 129: calamiilrum
(dialum), guod kii ealefaclit in
Cinere eapillui ornaiur. or, 78:
tum removebitur omnit imlgnit
ornalus, ne cahmitiri quidem ad-
kibebunlur. Tac. dial. 26: eala-
D,o,i,7.<iT,Googlc
BRUTUS, g 262—264.
153
•e: sauoB qnidem homiDes a Bcribendo deterruit; nihil est
eaim in historia pura et illustri brentate dulcius. sed ad eos,
si placet, qui vita excesBeruDt, reverlamur.
C. Sicinius igitur Q. Pompei illius, qui cenaor fuit, ex fiüaJl^
nepoB, quaestorius mortaus est ; probabilis orator, lam vero etiam
probatus, ex hac inopi ad ornandum, sed ad iaveniendum expe-
dita Hennagorae disciplioa. ea dat rstiones certas et praecepta
dicendi; quae si minorem babent apparatum , sunt enim exilia,
lamen babent ordinem et quasdam errare in dicendo non patien-
tes vias. bas ille teueus et paratus ad causaa venieng , verbomm
non egens, ipsa illa comparatione disciplinaque dicendi iam in
palrononim numerum pervenerat. erat etiam rir doctus in pri-2e4
mittri Maeetnetit. Dion. Hil. de
compoi. Tetbb. 26 : nX&totv rols
ieartov ämUymis Kttri^mv xal ßo-
ffT^m^'S'"*' ""' Jfäiria igSnov äva-
TtiJäiiov ov Stittnn'. — deterruil.
Das hatte anch Cicero erfabren an
PoaidonioB, ad Alt. II 1,2: quam-
quam adma re*eriptit iam Rhodo
Potidonhu, la, noilnttn illud V7t6-
fiiyrifta (Sber »t\a Coosulat) mm
legerei, qttod ego ad'eum, ut or-
nalitu de itdem rebui leriberel,
tnüeratn, non modo non excilaliim
eite ad icribendum,ied eliamplane
Eerlerrilum, — pura , nicht vec-
timt,mtjiuravettü,loga. Quint
I 11,6: nee, guod minitae tataoni
pura eonvenial, timplieem voeii
naturmn pieniore quodam lono tir-
eamlimri [palietiir iaagiiter). or.
b'i'.pnroei eandido genere dicendi.
Bot. ut. 1 4, SI : purii verrum per-
teribere etrbit. — itluilri, lichtvoll.
263. C. Sieinim* ist nicht D&her
bekannt. — Pompti. 96. CeDiot
623 (131) mit Q.MeteUua Haeeda-
nicaa, 'ambo Primi de plebe'. —
ütm — eA'iim. Tage. I 7; in guion
txereiUitiimem Üanot iludioie de-
dimtu, vt iam etiam tekotat Grae-
eorum vtore habere auderemiu.
LiT. 34, 2, 11; not, ti deit ptaeet,
iam etiam rem p. eai capeitere
paUmttf. iam beietchaet den Zeit-
punkt, wo das sonat augewöhnUehe
elolrilL — Hermagorai der iitere,
ana Tcduidb, im 2. Jb. vor Ch.,
verscbiedea sowohl von dem, wel-
cher als Rbelor in Bbodna Schule
hielt, wie Pompeios nach dem Mi-
Ihridatischen Kriege 692 (62) dort-
htQ kam, ala aach von dem anter
Augnatua und Tiberiog lebeDdea
Herrn., schrieb weni^tena eine
Techne, worin er ein sehr genanes
Fachwerk aufatellle, das zwar acho-
laatiach nilcbtem, aber beqaem fär
die Orienlirung war. 271. Cicero
nimmt anf ihn in der Schrift de
invention« hänfig RQcksichL Qnin-
til. lil 11, 22: Bermagorat, vir
alioqtii tubtilii et inpntrtmi* ad-
mirandui, lanlum difSgeKtiae tti-
mium loUieSlae. Ea handelt aich
hier also nm Unterricht nicht nn-
millellHr durch Herrn, aoDdem nach
seiner Methode dnrch aeine Schule.
— cerlae, bestimmt. — li ~, tarnen,
200. — apparatui, Hfllfsmitte),
welche die Kunst darbietet, de or,
I 53, 229: äinril eautam illam Q.
Muciu* more tuo nuUo apparatu,
pure et dilucide. — ipie itle und
ille ipie ist bei Cic. ohne wesent-
lichen Unterschied der fiedeutang
gebräuchlich; dagegen regelmissig
nur hie ipie (getrennt SSO m., Tgl.
6t m.), it ipie, itle ipie (bm leli-
terem schwankf faie and da die
Ueberlieferang, ipee it icheint gir
nicht bei Cic. voRokommen.). —
eomparatio, Vorbereitnng, Aosifl-
itoDg: de imp. Pomp. 9: ad etat'
nOPi belli.
T,Google'
154
BRUTUS. § 264. 265.
mis C. VisellJus Vairo, consobrinus meus, qni fnit cum Sicinio
aetate coniUDCtus. is cum post curulem aedilitatem iudex quae-
gtionis esset, est mortuus; in quo fateor Tolgi iudicium a
iudicio meo disBensisse. nam populo dod erat satts vendibilis:
praeceps qaaedam et cum idcirco ob&cura, quia peracuta, tum
rapiditate [et celeritate] caecata oratio ; sed neque vertiis aptiorem
cito alium dtxerim neque sententiis crebriorem. praeterea per-
fectus in litteris, iurieque civilis iam a patre Aculeone tradium
asstenuit disciplinam. reliqui sunt, qui mortui gint, L. Torquatos,
quem tu non tarn cito rbetorem dixisses, etsi non deerat oratio,
quam ut Graeci dicunt ytoJliTtxov. erant in eo plurumae litterae
264. Farro, Sohn des Aculeo
{264 E.) n. der üelvia, der Schwut«r
TOD Giceroe Üulter, war faiGiceros
ZuräckberuFung aus demEiil tbätig.
— iudex quaeitionii war der Vor-
sUzende der Geschworaen {praepo-
situi iptit xTtdicibut, schal. Gic. in
Vit. p. 323), welchen der Praetor
durchs Loos bestellte. — fateor:
eine AoSDahme von der Hegel 1S5E.
— vendib. 174. — praenspi, sich
GbeiBlürzend. — obic. 66. — m-
piä. or. 53 ; flicmen aliU verborum
vohiMHlaiqut eordi ett, qui po-
nunt in orationit celaritalt tlo-
qaantiam; dislinela aliai at mter-
puncta inltrvalla moraa reipira-
Uimeiqua dtleetant. — eaetui,
turäui a. ihol. werden ebensowohl
Ton iem Gegenstende gebraucht,
welchen man gar nicht oder nicht
deutlich sieht, hört, sIb von dem
Subject, welches nicht wahrnimmt,
z. B. eaecum volnut, lurda vox,
^enso auch in übei tragen er Be-
deutung, de lege agr. H 14, 36:
cur hoc alt tarn obteumm alqua
caacum? PJin. 18, 24 (56) § 205;
nimiti et idea caaca tubtilitai. Wie
hier eaeeare oralionem , so sagte
man im Griechiachen ivjiiovt' t^
Siövoiav. — aptioram. 145. — ■
eilo. 265; 338. Terent. adelpk.
443: Aiiui^ cito mali quid ortum
ex hoc lit publice. — eratr. 29.
— jicul. deor. 1 191; {CAcuteo)
eguat Ho., hotno aeutitntmQ omi-
nium ingenio, led mrnuaie celarit
artibui erudilua. Ha lenebai tut
civilSf ut ei nemo da eit, qui p«-
rilüiumi lunl, anlaponatur. Er
war ein Freund dea Bedoers Craasss.
265. qui quidem, 'sowöt sie . .'.
— L. Manliut Torquatua, S<rfui
des 239 erwähnten und mit Cicero
TOD Ji^end an befreundet, ohne
daes ihr Verhaltniss dadurch gesl{M
wurde, daes !H. 692 (62) den L.
Sulla anklagte, Gic- ihn vertheidigle,
war Praetor im J. 705 (49) uod
stand auf Pompeius Seite; von
Caesar gefaogen genommen und fr^-
gelassen, wurde er in Africa im J,
706 (48) getödtet. — rhetorem, in
der Rhetorenschule gebildet —
oratio, 240. — Ttohzinöv. td Att.
II 1, 3: qtioä in eil oTuUonibut,
quae Philippicae nominantur^ eni-
tuerat cioii ille twa Damotlhenat,
et qvod se ab hoc refraotarioto
ittdiciali dieendi genera abiua-
xeral, ut aiftvörs^s iit Kai noh'
tattö^s^ viderelur. Vgl. Arist.
poet. 6, 16: Ol fUv yBQ o^zidoi
naJtiTiNi^s Htolmiv UyarTat, oi Si
tfiiv ^tjTopaiBis, Synee. fiioa. 3:
las iyjroffixäii rcör vno&^aetov oix-
At ff^TOfttaäs Sdia mtXirixät /t*t^
»xat^laaTo. — UU. de Bn. I T,
25 : quid tibi, Torquate, quid hvie
Triario lillarae, quid hittoria»
eognitioqua rerum, quidpoatanan
evaiulio, gmd tania tot vartmun
«temoria vohtplatii affart? )n der
SchriA de finibus erscheint er als
Vertreter der «pikwreischen Phllo-
T,Google
BRUTUS, i 265—267.
155
aec eae volgares , sed interiores quaedam et recondiUe , dinua
Dwmoria, summa verborum et gravitas et elegantia ; atque haec
omnia vitae decorabat digDitas et integritas. me quidem admo-
dum delectabat etiam Triari in illa aelate plena litteratae aeneo
tütie oratio, quanla severitaa in voltu 1 quantum pondus in ver-
faist quam nihil hod consideratum esibat ex orel tum Brutas286
Torquati et Triari mentione commotus — (itrumque enim eorum
admodum dileierat — , oee^, ioqait, utomittam cetera, quaesunt
innDmerabilia, de istis duobus cum cogito, doleo nibil tuam per-
petuam auctoritatem de pace valuissel uam uecistos eicelleolis
viros nee multos alios praestautis civls res publica perdidisset
siteamuB, inquam, Brüte, de istlB, ue augeamuB dolorem; nam et
praelentorum recordatio est acerba , et acerbior exspectatio re-
liquorum. itaque omittamus lugere et tantum quid quisque di-
cendo potuerit, quouiam id quaerimus, praedicemus. Buot eliam^
ex eis, qui eodon bello occideruot, M. Bibulus, qui et scriplitavit
accurate, cum praesertim non esset orator, et egit multa coostao-
ter; Appius Claudius, Bocer tuus, collega et familiaris meus: hie
Sophie. — nee eae, das SobBlan-
tivnm genauer beBtimmeod; EIL-
Seyffert (J 221 A. — mem. de fin.
II 34, 113: memoria rertm innu-
mtrabilium in le quidem infimta.
— grav. 35. — C. FaUriui Tria-
riui (nieht zu verwechseln mit dem
von Hithridates geschlagenen], Be-
feblshaber über einen Theil der
Flotle anter Pompeius, käoipfle bei
Pharsalua mit a.)uia 106 (48) am.
Cicero war Vormund seiner Kinder.
Auch er tritt In den Büchern de
finibne auf. — litteratae. 205. —
tmttct. ISO. TriaiiuB war wie in
Uta aelate leigt, noch ein junget
Mann.
266. ne, 249. — auctor. nach-
drückliche, gewichtvolle Meionngs-
äusserong. — de paee. ad fam. VI
6, 5 : quid ego praetermiti auf
monHomvt aul güerellarum, cum
vei iniquütutiuim pacem iiuUi-
tumo bello anteferrmn. p. Ugar.
9,28: r>aef> equ^am lamper auclor
/W. Phil. 11 10, 24: paeit eoneor-
dia« oompotilioHii tcuelor eue non
dttUlC Vfl. 7.
267. M. Caipwntm Bibutu* war
in allen Aemtern der Genosse and
Gegner Caeaare, cob. 69S (59), wo
er indess bald vollkommen macht'
tos wurde. 703 (51) verwaltete er
Sfrieu, nahm dann an dem Betehl
der Flotte unter Pompeius Theil
und starb im J. 706 (4B). ~ teriptit.
169 E. — cum praesertim, (was
um so mehr lu verwundern ist),
da er doch kein Etedner war; die
Steigerung liegt im widersprechen-
den Grand- de fin. II 2S. IV 36:
praeter animum nihil curani, cum
praeteriim ipte guoqtte aaimui
U4U inane netcio gttid lit, led in
qvodam genere corporit. Verr. II
46, 113: ut ex oppido Thermit
nihil de publieo etlingeret, cum
praeeerlim eueat multa praeelara.
Zu or. 32. Ebenso auch pr. ewm,
qui pr., pr. qui {triduao pl. quae-
ttor non panditi, tut tum prae-
leriim collega pareret, ad fam. XV
21, 2. p. Sulla 6). — Appiu* Cla»-
diut PuUher, der Bruder von Gi-
ceroe Todfeind Glodius, war Gonud
700 (&4> und verwaltete dann Gl-
lieien, wo GJcero sein Nachfolgor
war. Bei seiner Rackkehr im J.
T,Google
156
BROTOS. § 267—369.
iam et satis etudiosus et ralde cum doctus tum etiam exercitatus
orator et cum auguralia tum omnis publici iuris antiquitalisque
nostrae bene peritus fuiL L. Domitius nulla ille quidem arte,
268 sed Latine tarnen et multa cum libertate dicebat. duo praeterea
Leatuli cousularea , quorum Publiua, ille nostrarum iniurtarum
ultor, auctor salutis, quidquid ttabuit, quautumcumque fuit, illud
totum habuit e discipliaa; inetrumeDta nalurae deeraut, sed tan-
tus animi splendor et lanta maguitudo, ut sibi omnia, quae cla-
rorum virorum essent , non dubitaret asctscere eaque omni di-
goitate obtineret. L. antem LentuluB satis erat fortis orator, si
modo orator; aed cogitandi non Terebat laborem. tox canora,
verba non horrida eane, ut plena esset animi et terroris oratio;
quaereres in iudiciis fortasse melius, in re publica quod erat esae
SMindicares satis. ne T. quidem Poslumius cootemnendus in di-
cendo; de re publica vero non minus fehemens orator quam
bellator fuit, effrenatua et acer nimis, sed bene iuris publici leges
atque iostituta cognoverat.
Hoc loco Atticus , putarem te, inquit, ambitiognm esse, si,
704 (SO) wurde u von P. DoIabellB
imiestttia and ambitaa angeklagt,
von HorleoMDS aad Brutus verthei-
. digt (230. 234} und frei grap rochen.
Dann wurde er Censor, Bchlosa sieb
an Pompeina an und starb voi der
Schlacht bei PhaTaslus TOS (49). —
toeer: im J. 709 (45) treunte sich
BnitnB von der Glaadia o. heira-
tfaele Porcia, die Tochter aeines
Stiefobeimes Gato Uliceasia (324).
— colUga, als Angar. — aitgur.
Er schrieb de diadpllna augurali.
— qvt und Qberhanpt. — L. Do-
miHut jl/ienobaröiu, Sohn des 1(i&
erwShnten, cos. 700 (54), eifriger
Gegner des Caeaar, fiel in der
Schlacht bei Pharaalus 706 (48).
266. P. Cornetiut Lentulut Spin-
thar, COS. 691 (57), setzte Giceros
ZorOcIiberufung durch, verwaltete
dton Giliden und Cyprug, achloss
sich spiter an Pompeius an, machte
den Bürgerkrieg mit und starb in
Aegypten 706 (4S). ~ lanttu erg.
erat aus deeral, waa wegen led
lulisalg iet; a. Madvig zu de fin.
II 8,15. — laque. p. Seat. 54 bona
äir^Ubantur eaque ad coniulei
deferebanhir. or. 37 ab hae et
verborum copia alitur et eorum
comtruclio. Je or. II 32. 227. Tusc.
I 108. vgl. unten 2G6E. 55 m. —
L. Comeliui Lentulut Crui klagte
Glodiug im J. 693 (61) wegen sei-
nes Frevels gegen die hooa dea an;
als Gonsul 705 (49) bewähite er
sich ala Gaesare erbitterten Feind,
floh spiter mit Pompeius nach
Aegypten uad wurde dort ermordet
706 (48). — horrida. 68; vgl. 338.
— lane, weil man dies nach dem
waa tolgt wohl vermuthen könnte.
187. — lerrori». 44 tat daa Wort
Kwender ala hier, weahalb anch
rgold farvarit vermuthete. ui
müsste bedenten ea tamen ut. Wenn
ut und aaet fehlten, wäre der Ge-
danke achSrfer — in rv p. 108.
— meliui substantivisch. — satä
ateht häufig am Schlnse; ebenso
135: 155 E. 165 E. 303; mit/aeiom
21; Aabebat 148.
269. T. Poihmiut, Praetor 697
(57). — leget die Grnndaitze, in-
tUlula die thatsichlichen Feststel-
lungen; für sich allein wire das
erate Wort acbwertich mit iuris
T,Google
BBÜTüS. § 289—271.
157
ut diiisti, ei quos iam diu colligis viverent. omnes eahn comme-
moras, qui ausi aliquando sunt 8tante8 loqni, ut mihi improdens
M. Serrilium praelerisse viöeare. non, ioquani, ego istuc igooro, '^
Pomponi, multos fuisse, qui verbum numquam in publico fecis-
sent, cum melius aliquanto possent, quam ieli oratoree quos col-
ligo, dicere ; sed bis commemoraDdis etiam illud assequor, ut ia-
tellegatis primum ex omni numero quam non multi ausi sint
dicere, deinde ex eis ipsis quam pauci fuerint laude digni. itaqueSTl
ne hos quidem equites Romanos, amicog nostroa, qui nuper
mortui sunt, « P. Cominium Spoletinum, quo accusante defendi
C. Cornelium, in quo et compositum dicendi genug et acre et ex-
peditum fuit ; T. Accium Pisaurensem, cuius accusationi respondi
pro Ä. Cluentio, qui et accurate dicebat et satis copiose eratque
pubi. Terbunden worden. — ambil.
244, — ul dUeiili gebt nicht bloss
auf die mit H ansekuflpfte Be-
dinffUDg, sondern die saDie Be-
meilinDg bezieht sich mr das, was
Cicero vorher (144) gesagt hat —
tUmfei, weil der, welcher öffent-
lich sprach, aufstand. — M. Str-
viiiui Geminxu, tr. p1. 694 (60).
270. itlttd. au. 224.
271. ne hol quidem. 199; ans
praattrUie kann hierher nicht prae-
tereo erelnit werden ; auch ein
Anakoluth anzunehmen, das 273
seinen Abschluss ßnde , ist nichl
möglich; offenbar ist hier einVer-
bümaasgefallengWieainiffainipraB-
itmittam, prattaream, relinguam
oder ein ähnliches. Die zunächst
genannteu sind equites munidpalea,
wie Cicero selbst, römische Ritter,
welche in den Provincial Städten
ihren Wohnsitz hatten. — P. Co-
miniiu. Ascon. in Cornel. p. 64,
ISK. (S20r.): «awbif oratio Co-
tttini acetualorit, quam nantre in
moRtu «$t aliquod optrat prtUufn
non loltmt propler Cieeronü ora-
Honet, quai pro Comtlio habemui,
ted tHatn propter lemal iptam. Ci-
etra qualriduo ComaKum deftn-
dit: im J. 6S9 (69) als praetorius.
CornelJEis hatte als Tolksiriban 6S7
(67) durch sein Dringen auf Ver-
beMernngen die Optimatenpartei be-
leidigt und wurde, weil er die Ein-
sprache eines Collegeu miasachtet
hatte, zuerst 688 (66) und dann
Doch einmal 669 (69) wegen M^e-
stätaverlirechen belangt, aber wie-
wohl die Dänpler der Optimalen
Horlenains, Catalus, Metellua Pius
n. a. g^en ihn auftraten, auch dies-
mal vergebens. Ouint. VIII 3, 3:
non forlibut modo, ted eliam fttl-
gaalibut armit preelialur (oraCor).
an in eauta C. Comali Ciaero
comeeulut stiel docendo iudieem
tantum et uliliier demum ac La-
tine pertpicueque dicendo, ul po-
pulut Ro. admirationem luam non
acclamalion» lanlum, ted eliam
plauiu canfitareturl — eompoi.,
wohl geordnet und gefügt. 6S.
or. 232 : quantum lit aple dieera,
experiri licet, li eompotili ora-
torit bene itmclam coUocaiionem
diitotvat ptrmulalione iierborum.
— T. jceium. p. Ctu^L S4: tene
hoc, Acei, dieere lali prudentia,
«liam utu atqueexercitatienepraa-
dilum? 156: flgii tie cautam T.
Aedui, aduleteent honut et äi-
lerlui.— renondi im J. 688 (66)
als Praetor. Ciuenliuswar auf Ver-
anlassung seiner Mutter SasüiB an-
geklagt worden, dass er seinen Stief-
vater OppianicoB vergiftet habe. Es
ist schwer zu eageu , wer von
beiden, der letztere oder Sassia,
T,Google
158
BBUTÜS. f 271—273.
praeterea doctus Hemiaforae praeceptis, quibus etsi ornamenla
non satis opima diccDdi , tarnen , ut hasUe velitibue ameatatae,
sie apta quaedam et parata siagulis causanim generibus argu-
3T2meiita traduntur. studio aotetn neminem nee iuduBtria tnaiore
cogDovj, — quamquam ne ingenio quidem qui praestiterit facile
dixerim C. Pisoni, genero meo. nulluni tempus illi umquam ra-
cabat ant a forensi dictione aut a Gommentatione domesdca aut
a scribendo aut a cogitando. itaque tantos processus efficiebat,
utevolare, noDescurrereTideretur; eratqueverboruniet delectus
elegans et apta et quasi rotiinda constructio; cumque argumenta
excogitabantur ab eo multa et flrma ad probandum tum coDcin^
nae acutaeque sententiae; gestusque natura ita venustus, ut ars
etiatn, quae aon erat, et e disciplina motus quidam videretur ac-
cedere. rereor ne amore videar plura quam Tuerint in illo dicere:
quod non ita est ; alia enirn de illo maiora dici possuiit. nam nee
«. conti De ntia uec pietale nee uUo genere rirtutia quemquam eius-
dem aetatis cum illo conferendum puto. oec vero M. Caelium
praetereundum arbitror, quaecumque eius in exitu vel fortuna
das entseliUchcre DDgebeaer «rtr.
— Hermag. 263. — veHf. Uy. 38,
3t, 13: hie milvt triptdalmn p(rr-
mam habtt et in dexira hailai,
quibui emintti utilur; gladio Hi-
ipam'enti eateinetut. — amentum
{ayxiXtj) all torttm, quo mediii
katta reltgatur et iadlur, wie Ser-
TiDS (iD Verg. Aen. IX 666) etklfirt.
Ovid. met. XII 321: interU amenle
digitot nee plura moratu* i'n iu-
vtfiem lortiliaeulttm. SenecaBipp,
812 f.: Omentum digiCit lende pHo-
ribui et toiit iaeuhtm dirige vi-
ribiu. Sil. It IX 509: amtnto con-
iorta haitilia. Wie die Kunstwerke
übeteiDstimmend mit diesen Sfellen
lehren, war an der Mitte des Schaf-
tes ein Bsnd befestiget, das um den
Zeige- und Mittelfinger gewunden
wurde, nm dem Speer einen Iträf-
tigeren Schwung und eine spiral-
förmige Drehnng um die eigene Axe
zu geben ; dergleichen Speere noch
bei einigen Völkern im Gehrauch
sind. Gahl o. Koner, Leben d. Gr.
p. 291.
272. studio, induttrja, 280 m. —
maior», quam Piionem wollte er
Ugen, inderl dann aber die Gon-
strnction. — na- quidam, 199. —
C. Calpumiui Pita Fmgi warde
mit GiceroB Tochter Tullia im J. 887
(67) verlobt, war Qusestor696(5B)
nnd starb in demselben Jahr sehr
jnng. — dieL "56. — comm. 87;
darunter ist leribendo und eogi-
lando eigentlich untergeordnet —
proc. effte. lässt mehr als faeiebat
das eigene Streben hervortreten. —
enoL, excurr.r der Lateiner hebt
hierbei den Ausgangspunkt, wir
das Ziel, dem (im Lauf oder Flog)
zugestrebt wird, hervor. — apta,
68. — rol. eoniir.i wöl beim Bo-
gen und Gewölbe der Eindruck
ies festen Znsammenschliessens am
augenfälligsten ist. — quati wieder
des Bildes wegen. — nee ullo, la
141 E. omnitque.
273. »f. Caeliui Bufia, geb. 672
(82), wurdevou seinem Valer dem M.
Gtassus D. Cicero zugeführt, um von
ihnen gebildet zu werden. Er war
im Verkehr mit CatHina, ohne an der
Verschwörung Theil zn aehmen.
Als Trihuu im J. 702 (52) stand et
auf MUoB Seile; 704 (GO) war «
T,Googlc
BRUTUS, i 273, 274.
159
Tel mens fuit. qui quam diu auctoritati meae paruit, (aus (hbunuB
plebis fuit, ut nemo contra cinam perditoram populärem turbu-
leotamqiie dementiam a Benatu et a boDorum causa steterit cod-
stantiuB. uimiam eius actionein multum tarnen et splendida et
grandis et eadem-in primis faceta et perurbaaa commeudabat
oratio, graves eius contiones aliquot fueniut, acres accusationes
tres, eaeque otnnes ex rei publicae contenlione susceptae; defen-
sionee, etsi illa erant in eo meliora, quae dixi, non coDtemnendae
tamen saaeque tulerabiles. bic cum Bumma voluutate bonorum
aedilis curulis factus esset, nescio quo modo discessu meo disces-
sit a sese cecidilque, posteaquam eos imitari coepit, quos ipse
perverlerat. sed de M. Calidio dicamus aliquid, qui non fuit ora-2T4
acdilia camlia. Nschh« trat er la cai vetlram meut aul voltut mo-
iettior BUC vox immoderalior ali-
qua out dem'qua, quod minumum
ttt, iaetartlior geilut fitine vidaa-
tur'. Piderit vroTlle quamquam ema
actio non muUum, multum tamtn.
— penirb. Qaiat. X t, 116: nail-
fttm ijtgtnii in Caalio et pr^eeipue
in accuiando mulla Urbanität. —
aeouiatioitei gegen C. Antonina,
Ciceroa Mitconaul , wegen Theil-
nahme an der GatHiti arischen Ver-
sehwSniDg im J. 695 (&9); gegen
L. Sempronius Alratiana wegen Be-
Btechnng im 3. 698 (56); gegen
Q. Pompeine Rafas wegen det Ml
der BeerdiguDf dea ClodinB Ter-
Obten Gewalttliätigkeit im J. 703
(51). — rei p. eont., 'eifrige Be-
mühnng vm den Staat', de off. I
35, 87 : honontm contenlio. de
smic. 10, 34: contantio veluasoriae
eondieionit vel eommodi aliettitu,
— de/imt. Er Tertheidigle sich im
J. 69S (66) gegen die Anklage des
jBngeren L. Sempronins Atratians
de vi; für ihn aprocben noch Gras-
Boa nad Cicero mit der noch vor-
handenen Bede. — neicio quo modo
Bchüesat hSufif ein Bedanern eio:
'leider'. — ditcetiu hieo in die
ProTinx Cilicien im J. 703 (511- Die
Briefe, welche er an ihn scnrieb,
sind noch vorhanden, ad Uaa. VllJ.
274. M. Calidiut war im J. 697
(57) Praetor; erTcrwandle sich für
Ciceroa ZurBckbernrnng; ein eifriger
Caesars Partei, aaehte 706 (4S) als
Prilor durch verderbliche Gesetze
sich aeiner Schulden zu entledigen,
wurde ahgesetzt and in Uoterlta-
lien , wo er Unruhen zn erregen
sachte, erschlagen. Er war ein be-
gnhter, aber schwelgerischer, wol-
lüstiger Mensch obne Charakter. —
trib. pl. p. Mil. 33, 81; H. Cae-
lim, ttibattui plebii, vir et in re
publica ßriitttmut et in luteepta
emaa firmiftumut et bonorum vo-
lunlati et aueloritaU itnalue dedi-
tut et in hat Milonii tive invidia
tive fortuna lingulari divina et
ineredUiU fide. — uC nemo neben
dem regdmäasigen nemo ut (251);
Tgl. i. S. 69. 88. 274 m. 280. 295 E.
302. 309 E. üebeihaupt finden sich
fdr die letztere Stellang bei nega-
tiven Begriffen ziemlich zahlreiche
Bdtpide, die anf eine feste Regel
nodi nicht znrflckgefShrt sind; nnr
fflr cu> uf (82 E.) and ncn ut . .
etd ut (111. 312. 818) iet der Ge-
brauch coDslanl. — turb. 103. —
nimaan: dieHsr. fuom, wozu Jahn
bemeHtle 'hier ist wohl einiges ans-
gefbllen, was zu nihereo Charab-
terislik des (Pelina als Redner
diente, worauf sich Cicero nachher
bezieht. Vielleicht steckt anch in
quam ein Beiwort, welches aelne
aelio in einer Wetae bezeichnet,
wie Csellns selbst sein Wesen an-
deutet, bei Qdnt. XI 1, !>1: no
T,Google
160
BRUTUS. S 2T4.
tor UDUS e muttis, potius iater multos prope siogularis fuit: ita
reconditas eiquisilasque Beoteolias mollis et pelluceos veetiebat
oratio, oibil tarn tenerum quam illius compreliensio verboruni,
nihil tarn fleiibile, nihil quod magiE ipsius arbitrio üngerelur, ut
nullius oratoris aeque in potestate fueril: quae primum ita pura
erat, ut nibit liquidius, ita libere fluebat, ut nusquam adhaeresce-
ret. Dullum niai loco poBilum et tarnquam in vermiculalo emble-
mate, ut ait Lucilius, Etnictum verbum Tideres; nee vero ullum
aut durum aut insolene aut humile aut loDgius ductum : ac non
vertut ABcianoi, part. or. Bi loca
tu quidem guaerit , ted pleniui
quodvit explicabUar, cum ad ora-
tionU iptitu ralionem uanoro. p.
Mil. 41 qutm iure, quem loeo,
quam tempore, quem impwae non
etl autvt, Aunc iniuria, t'niquo
loco, alieno tempore, perüulo
oapiCit non dubitavit oecidere? —
ul ail L. in lusashmsloB fester
WortslellDDR wird bei genauen und
bei eioeD Hauptpunkt heranagrei'
fenden Gitatea aus Prosaikern and
Dichtern ohne Unterschied ge-
braucht. Vgl. 299 m. 46: iiaquaaU
ArüloleUt; 71: at'l iptedete; 73:
ut hie ail, quem not tequimur.
Die Verse sind de or. III ITt. or.
149 wörtlich angeführt: quam le-
piäe i^eti eompotlaa, ut tetterubu
omnei arte pavimenlo atque gm-
btemate vermiculato (der locale
Abi. wird van Gic. durch in ver-
deutlicht). Daa Gleichnies ist ent-
lehnt von den mit grosser Kunst
ans kleinen Steiuchen zusammen-
gesetzten Mosaikbildern , welche
Lucilius ihrer Feinheit wegen ver-
laieulata nennt. Ein so fein am-
geführtes MosBikbild wnrde ein-
gesetzt in den aus Marmor oder
gröberem Mosaik gearbeiteten Fnss-
Doden und hiess deshalb amblentü,
Varro r. r. Ill 2,4: num quodem-
blema aui lilkoilrotum (ein an-
derer Ausdruck für diese (eine Ho-
salken), oder cnwM, I^n.3&,l,§2:
inierrato marmore vermiculatii-
que ad effigiet rerum et anima-
llum cruiUt. -~ ttructum, hier
Caeearianer, verwaltete er Gallia
dsalpina und starb dort 707 (47).
— unut e mutlie, einer aus der
Menge, dem grossen Haufen, heraus-
gegriBen, gewohnlicb. Tusc. 1 17:
nee tarnen quaii Pythiut Apollo,
eerta ut tinl al ßxa quae dixero,
ted ul homunculur unut e mullit
probabilia coniectura tequent. Plin.
ep. I 3, 2; ti te pottident, felix
mullit. Vgl. 86. — »eiliebat. 262.
Der Vergleich von dem durcbsich-
Ügen Gewände mag hier wohl von
Statuen undGemälden entlehnt sein i*
spjiler als Franen und Minner sich
in durchsichtigen Kleidern scham-
los blosstellten, verband man da-
mit die Vorstellune des Tadelns-
werlhen. Quint Vlll pr. 20: timi-
liter itla Irajulucida ai verticolor
quorundatn eloculio ret ipiat affa-
minat, quae itio verborum kabüu
veitianlur, — lener. or. 52 : oratio
tnollii et lenera et ita flexibilit,
ut lequalur quoeumqua lorqueat.
— campreh. 34. — fing. 142. —
quae bezieht sich grammatisch auf
camprekeniio verborum, logisch
auf oratio. Den Satz nihil - fuerit
würde man nicht vermiesen. —
primum entspricht als zweites Glied
nee varo haec toluta. — eoncL, die
folgenden werden mit autem . .
autem .. nccerfaj'a' angereiht; vgl.
de or. III 37 r. 171 f. 155 f. 202 f.
— liquid, durcbeichli^. — adhaer.,
angtoasen, hängen bleiben. — loco
= luo loco, an der rechten Stelle.
ad fam. IX 16,4: elti potuitti loeo
D,g,i,7?<iT,Google
BRUTUS. S 214—276.
161
propria verba rerum, sed pleraque translata, sie tarnen ut ea noo
irniisse in alieouin locuin, sed immigrasse in suiim diceres; nee
vero baec soluU Dec difQuentia, sed astricla Dumeria dod aperte
sec eodem modo semper sed varie digatmulanterque conclueis.
erant autem et verborum et sententiarum iila luminB, quae vocantSTS
Gratci ax^fima , quibus tarnquam insignibus Ja ornatu dUtin-
guebalur omois oratio, 'qua de re agitur' aDtem illud, quod muU
tis lods in iuris coDBultorum includjtur formulis, id ubi esaetg.
Tidebat. accedebat ordo rerum plenus artiB, actio liberalis, totuin-27g
que dicendi placidiun et sanum genug, quodsi est optumum
I formulü 'sa ret agelur'
mit unmittelbarer Anwendang der
eifentiichen Bedentani;. 33. — pler.
trajul. or. 134: verbomm lumiiui
attigimlu, guibui lic aöundabil,
ut verbuta ex ore nitltum niri aut
alegant aut grave txeal , ex om-
Tiigue genere frequentüiumae tra-
IttHonet erunt. — loluia, locker,
ohne VerbiadUDg-. HO. — nacdifft.
ist noter nee vero nntergeordDet.
— aperte. or. 229: na verba Irai-
eiamiu aperte, quo laeliut aui
eadal auf volvalur oratio.
, 33.
ler quoi diiieritur, eonveniat,
quid Sil id de quo ditteratur. Gai.
lügt. IV 131 : laepe ex una eadem-
que obligatione aliquid iam prae~
ttari oportet, aUquid in fittura
praeitatione ett. ei ergo vellmiu
idqvidem, quod praeitari oportet,
petere, et in iudicium dedueere,
flilurant vero obligalionis prae-
tiationem in integro reliaquere,
neeeste est, ut cujn hac praescri-
ptione agamue: 'ea rei agalur, eu-
'— rei diei fuif. — formula die
geschnebeneFaggung, in welch«
276. axnp- 141. .._.„ „ „,
134: reKqua ex eolloeaUone vor- dieKlageangebrachtveri
boTum quae tamuntur quaii lu- 195. p- Roac.
mina magTottn adferunt omatum
oraHoni; lunt enim timiUa Ulii,
quae i n amplo orn atu icaenae
aut fori appellanlur iniignia ,
non quod lola amenl, sed quod
»xeellant. dear.III96: ut eon-
tperäa eil (oratio) quaei verborum
tententiantmguB ßaribui, id
24;
iura, tunl fomtulae de omnibui
rebus eomlilutae, ne quii aut in
genere iniuriae aut ratione aetio-
nii errare possil, expresiae $unt
enim ex uniut cuiusque damno
dolore incommodo calamitale in-
iuria publicoe a praetor e fyr-
mulae, adjuai privata lii aeeom-
ium, ut rint quasi in ornatu
ditpoiita quaedam iniignia et
lumina. — qua de TS ag. top. 2E,
9G : quae ex statu contentio effi-
eitur, eam Graeci KQivSfavov vo-
canl; mihi placet id, quoniam
quidem ad te (den Rechtagelehrten
Trebatina] icribo, 'qua de re agi-
btr' vocari; Tgl. or. 116: illud in
quo quasi aertamen est contro-
versiae, quod Graeee x^ivo/avtv
dieilur. de fin. 11 2, 3i praeseri-
bere primum debet, ut quibuidam
Bnitat. t. lad.
p.»
V 26, TS: si est quisquam, qui
acute in eausii videre soleat, qua»
res agatur, iiesprofeeto tu. Öieac
Stelle leifft maleich das«, wollte
maa mit Koch mr id ubi esset lesen
aeuHssime, aach agalurohat illud
geleaen werden pOgst«.
276. ^uo^iMtofif.erfihrtdarch
sed eine ESnBchrlDknng. — hoe
dicendi genere. — liberalis, wie
sie einem gebildeten Mann ziemt,
frei nnd ungezwungee, ohne Ueber-
treibnng. — sanum. 51. 278. 2S4.
II
T,Google
163
BRDTDS. § 216. 217.
Buaviter dicere, nihil est quod melius hoc quaerendum putes.
sed cum a Dobis panlo ante dictum sit, tria videri esse, quae
orator efficere deberet, iitdoceret, ut delectaret, ut moveret:
duo summe tenuit, ut et rem illuatraret disserendo et animos
eorum, qui audirent, devinceret voluptate ; aberat tertia illa laus,
qua pennoreret atque incitaret animos, quam plurumum poll«^
diximus, nee erat ulla vis atque contentio: sive consilio, quod
eos, quorum altior oratio actioque esset ardentior, furere et
bacchari ^rbitraretur , sive quod natura non esset ita (actus , sive
quod non consuesset, sire quod non posset hoc unum illi, ä
Znnihil utilitatis habebat, abfuit; si opus erat, defuiL quin etiam
memini, cum in accusatione eua Q. CalUo crimini dedisset, sibi
eum venenum paravisse idque a se esse deprehensum seseque
chirographa testlflcationes indicia quaestiones manifestam rem
— ante. 185. — debertt, weil der
Gedanke, obwohl et allgemein gü1ü([
ist, ils ein lueh in der Vei^iagea-
heit gedachter oder lusgeeprochner
Torgettieea wird, de or. II 353;
[Simonidet) ineeniite ftrtur or-
dinem tue maxumt, qui mtmariae
lumen adferret. — dUter. 118.—
laui lobenswerthe Eigenschaft. —
dixim. 198. — atque cont. statt
treten dieverba sentiendi etdecU-
randi anstatt des von ihnen ab-
hingigen Verba selbst in den Con-
iuocUv; durch eme Art Altractiou
sind dann auch die folgenden Verba
etttt, coTuuettat, poitet in dea Gon-
iunctiv gesetzt — altior. 66. —
quod non pouet ist allerdings noch
etwas anderes als quod natura
non eilet iCa facl/u. IMeses weist
auf die natürliche Anlage hin, welche
zunächst und Torwiegend die Rich-
tung besünimt, obwohl Uebung
{eontueludo) auch einem Mangel
derselben einigermassen abhelfen
kann; non potie bezeichnet über-
haupt das Unvermögen, es habe
einen Gnmd welchen es wolle. Es
umfasgt also die beiden Torausge-
gaagenen Glieder als das allge-
meinercj dann aber konnte es nicht
nachstehen, sondern nur, wie Sauppe
wollte, vor Hoeguod nal. — eon-
lumel, so dass coniilio und non
poiiei sich entSprüchen, die beiden
anderen Glieder untergeordnet das
non potie erläuterten. Da aber die
auch hier anrchgeführt ist, wird
man den Salz richtiger mit Walch
streichen.
377. Q. Gaüim wurde der Be-
stechung im J. 690 (64) angeklagt
— paraviiie, der Inf. statt quod
wie nach Analogie von arguere und
iniimulare oft bei cnminttri; p. R,
Am. 44 1 id odio factum erimina-
rü; ofr.IU79: Melellum erimine-
tu* alt ballum duoere; p. Sest.
133 E. Phil. II 3. — indicia sind
im Ge^enaati gegen die sicheren
Zeugnisse die WE^rscheinlichkeils-
beweise, Anieigen, mögen sie nun
von Personen hiuterbracht sein oder
aus den Umstünden hervoi|;ehen.
— quaetCio, das stehende Wort von
den durch gerichtliche Untersu-
chung, auch Tortur gewonnenen
Aussagen der Sklaven; z. B. p.
Gluent 182: quaeiUo devirimorl«
kabebatur, et de quibvt lervilT
166; iam vidtlii, illam «efariam
muUerem kane ficlam quaeiHonem
conieripiiiia. — manif, rem def.,
mit einem Wort, den durch alle
T,Googlc
BRUTUS. $ 277-279.
163
deferre dlceret, deque eo erimine accurate et exquisite disputa-
visset, me in respODdendo , cum eseem argumentalus quantum
res ferebat, hoc ipsum etiam posuisse pro argumento, quod ille,
cum pestem capitis eui, cum indicia mortis se [comperisse mani-
fegto et] manu tenere diceret, tarn solute ef^isset, tarn leniter, tant
oscitaster. 'tu istuc, M. Calidi, Disi ßngeres, sie ageres? priie-STS
sertim cum isla eloqueutia alienorum hominum pericula defen-
dere aceiTume soleas, tuum neglegeres? ubi dolor? ubi ardor
animi, qui etiam es infanlium iugeDÜs elicere Tocea et querellas
solet? n Ulla perturbatio animi, nulla corporis; non frong per-
cussa, son femur; pedis, quod ininumum est, nulla supplosio.,
iiaque tantum abfuit, ut inflammares nostros animos: somnum
isto loco rix tenebamus'. sie nos summi oratoris vel sauitate
Tel vitio pro argumento ad diluendum crimen usi sumus.
Tum Brutus, atque dubitamus, tnquit, utrum ista 8aaitas3T9
fuerit an Vitium ? quis enim non fateatur, cum ex omnibus ora-
toris laudibus longe lata sit maxuma inüammare animos audien-
tium et, quocumque res postulet modo , flectere , qui bac virtute
caruerit, id ei quod maxumum fuerit defuisse? sit aane ita, in- 81
quam; sed redeamus ad eum, qui iam unus restat, Hortensiumj
anfgeziblten BeweiBmittel offeakuo-
digen Thatberiind dem Gericht vor-
legen. — aecur. et exq., 2S3. —
poiuiite. de or. Q 214; argumen-
tum, timulatgue potittmt eil. —
ind. mortit, natOilich paratae. —
totut», hier 'ohne Erregtug' im
GegeQEatx lu eontentio, 225. Vgl.
113.
^entia taum pericutvm ntgiege-
ret, praeMerlim cum ab'ma acer-
rume defeniere toleat? — infant.
(90. 108. 305.) . . vocet, ein Oiy-
moriiD. — perlwb. 200. — - ß-ont.
ßoint. XI 3, 123: femuT ferire,
quod AthmiU primu» feeitte er«~
ditur Cleon, et utilalum eil etin-
äigtianlet deeet et eaeitat audito-
rem; idque in Calidio Cicero de-
lidtrat: 'non from' tnquit 'per-
licet, dt fronte diiientio. — lup-
plotio, 141 . — tantum abftät ut..;
: V. ttneb., die geltenste Form;
de &a. 11 54 : qui occullut dicitur
tanttan abetl ul te indicel: per-
ficiet etiam ut dolere . . videatur;
V 57: qua in vita tantum abeit
ut voluplatet contectentur ; etiam
BUriu . . perferunt; ad Att XÜI
21, 5: t. abtrat ut binoi {librot)
leriberenl: via tingulot eonfeee-
runL Natürlicher erscheint iina die
nmgekehite Steltang in Form eines
Epiphonems (t. v. feneb.: lantab-
fliit ul; z. B. ad Att VI 2, 1);
vei^eicfas weise die faänfigsle, aber
inimertiiQ viel weniger hSufig als
man gewöhnlich meint, ist die der
UnterordDung des das Wirldiche
angebenden Gliedes durch uf {l. ab-
fuil ut . ., ul . , leneremut). —
pro arg. Die Aeusaerung ist sehr
bezeichnend IQc das advokstische
Element in Giceros Beden.
279. itta nt auch hier nicht — i
baee sit, sondera auf das von Ci-
cero 27S bemerkte lurQck weisend.
11*
T,Google
Iß4
BRUTUS. 5 279—281.
tum de nobismet ipais, quoDiam id eüam, Bnite, postulas, pauca
dicemus. quainquain facienda mentio est, ut quidem mihi vi-
detur, duorum adulescentium , qui si diutius Tiiisseot, magnam
Moessent eloquentiae landem consecuti. C. Carioaem te, ioquit
Brutus, et C. Licinium Calrum arbitror dicere.
Recte, ioquam, arbitrarie; quorum quidem alter ita facile
soluteque verbis rolvebat satis interdum aculas , crebras quidem
certe sententias , ut nihil poseet omatiue esse, nihil expeditius.
atque hie parum a magistris institutus naturam habuit admira-
bilem ad diceDdum ; industriam noD suat espertus, gtudium cerle
fuit. qui si me audire roluisset, ut coeperat, bonores quam opes
coQsequi matuieset. quidnam est, inquit, istuc? et quem ad
SSimodum distinguis? hoc modo, inquam. cum bonos sit prae-
mium virtutis iudicio studioque civium delatum ad aliquem, qui
eum sententiis, qui suffragiis adeptus est, is mihi et honestus et
honoratus videtur. qui autem occasione aliqua etiam iaTltis sub
civibus nactus est ünperium, ut iUe cupiebat, hunc nomen hono-
ris adeptum , non honorem puto. quae si ille audire voluisset,
maiuma cum gratia et gloria ad summam amplitudinem pcrre-
nisset ascendens gradibus magistratuum, ut pater eius fecerat, ut
reliqui maiores, dari viri. quae quidem etiam cum P. Crasso
— pottulat. 232. — u( quidem,
195 A.
280. C. Scribonim Curia (218;
Sohn des 210 g«nsanlen) wir ata
Quaeetor im J. 701 (53) ia Amgq UDd
trat 704 (50) als TribuD, mit Schqt-
den überhäuft, für CSaar auf; im
folgenden Jahr fiel er als Legat Gi-
aara gegen Jalia in Afric« (b. civ.
n 23—44). Vellei. 1148,3: Curia,
vir Ttobilii tloqutm audax, tuae
aiienaeque tt farhmat et pudici-
lia» prodigui , kamo ingeniotu-
lime neguam el facundui mala pu-
btieo, ouiut anima neque opet ullaa
neque eupiditalet tufficerepotienl.
^~ aller. Hierauf folgt in den Har.
quod veritimÜe dixiiiat; offenbar
ein ungehöriges Eiascbiebael. —
lolule. 173.— volv. 246. or. 229:
na verba Iraieiamut, quo maliut
aut cadat out volvalur oratio, de
Ol. Ql 182. — induitria, geord-
neter Fleisa; studiam, Eifer, wie
er mdateng mit dem Talent Ter-
bnnden zd aein pflegt. 240. 252.
272. \Üi.~ quidem carte, vgl. 13.
— coeperat. Noch aind Ciceros
Briefe an Ihn vorhanden, ad faa.
II 1—6. — quemadmo^an ateht
seltener in der directeu Frage; p.
Boscio com. 55: li non religuit,
quemadmadum HS GCCI033 ab eo
potlea axegiiäf vgl. p. Seat. 122.
EU Verr. IV 68; ungenau EU.-
Seyßert § 305 A. 4.
2S1. tententiii durch daa ausge-
aprocheae Urteil (iudicio), tuffra-
giii durch die günstigen Stimmen
bei der Bewerbung (rturfio). —
hon. Liv. 36,40,9^ hoc Htulo la-
tii honestant htmoratataque P. Sei-
pionii Natieae imaginem fore. —
imparium, 2S2 m.; zugldch ein Sei-
tenhieb anf Caesar. — pater. 210.
— eum . . cum . . cum dardians
nicht gemiedene ZnaamtneDatellnng.
— P, Liciniut Oraiiut, jüngerer
Sohn dee TriuUvir, bewies dch
tapfer und einsichtig ala Bcf^ls-
D,o,i,7.<iT,Google
BRUTUS. $ 2S1. 282.
165
baber unter Caesar in Gallien vom
J. 6S6(5B) an; führte später aeiuem
Vater nadi Syrien Reilerei zn and
fiel in tapferem Kample gegen die
Parlhei bei Carrae 701 (53). —
amic. PlDl.Gnisa.J3: nÖTcltoe^v
fiialLöyce »ttl yiilo/ux&ije t^^fritro
VOV Ktxd^tovoü o UTB xai avfifura-
M. F., cum ioitio aetatis ad amicitiam se meam contulisset, saepe
egisse me srbitror, cum emn vehementer hortarer, ut eam laudis
Tiam reclissumam esae diiceret, quam msiores eiuB ei tritam
reliquisseut. erat eoim cum inslitutus optume tum etiam per- 2%
fecte * planeque eruditus, iueratque et iogenium satis acre et
orationiB non ioelegans copia, praetereaque Gioe adrogautia gravis
esse fidebatur et sine segnilia verecundus. sed huuc quoque ab-
Zuatandekomniea der Parataxe er'
slrebti alsdanD treten », id, eiu*
vor die äbrigen Casus (eiu* aber
nach t(, iä); auch kuiut vor die
Ton hie. Wiehert, StUlehrep. 432 f.
490f. 50Sf. Wie 281 » meam2n.
331. 3. 282 E. 133. 268 — hier-
nachist IT te hto geschrieben — ;
d^egen 231 per not hie ttrmo
tuus; die zahlreicheq Abweichuagen
sind durch grammilisehe, logische,
rhetoriache, rhythmische (204)
Gründe bedingt; z. B. 164 hätte
pro fuo Uta ordine dieunlur die
falsche Verbindung ord. die, ver-
anlasst; 2 sollte frufe, nicfatnoM«,
197 hoe, 328 nru, 332 dupl«!e a.
eoitHne, 187 quid . . cur hervor-
gehoben werden; s. 226. DerGrtmd
läast sich in vielen Fällen natür-
lich nicht mehr angeben. Vgl. 20.
lao. 296. 189. 324 E. 301 g.E.
2S6I11. m 304; 207. 226 g. E. 212.
2I4m. 211. 302m. 221. 318; 19.
22. 25. 30. 46.41m. 53 g.E. 62A.
u. s. w. ; zu 186. Drei u. mehr
Pronomina stehen zusammen 323ii).
327 E. 291. 147. 64. 67. 105. 113.
330 m. 311; 19 Ä. 131. 292m. 296.
332; dagegen 321 ted ea vaUlu
iUo orationit quo eontueverat.
282. ituHi. id fam. Xlll 16, 1. 4
beiwt ee von Apollooius, eioem
Fteigelaasenen des P. CraasDs; »ral
et tludioiut Cratti et ad aitu op-
tuma ttudia vehementer aptui.
doebttn AoiRi'nnn cognovi et *tU'
diu oplumii deditum idqae a
puerof valet ingenio, habet utitm.
— perfecle. Ea fehlt ein Wort wie
doetu* od. UiqI. — abt. aetl. de
leg. II 9; ne aeitut not conMafu-
dätii abtorbeat. de or. Ul 145. p.
idXos Si
tor jroT^pn ntlaas fliov hteiri'
aev. ad hnt. V 8, 4; hoc magit
tum Publio dedilut, quod me,
quamqaam apueritia tua tanper,
tarnen hoc tempore maxume ticut
allertcm parenlem et obterval et
diligil. Xlll 16, 1 : P. Oaitum ex
omni nobilitata adoletcente dilexi
pluvjtmum etdeeo cum ab ineünte
eiat attate bene aperauittem tum
optume exittuatare coepi ex eil
iudiciit, quae de eo feeerat. Um
so aofisllendet ist das kalte und
herbe Urleil dberihn, dasimGraDde
anf Caesar zielt und Grassus unver-
dient trifn, der wohl kriegerischen
Math und Eh^eiz gezeigt hatte,
aber kein nnteitiges Streben nach
dem Imperium , indem er ja nnter
Caesar und seinem Vater diente.
— BitM «. Wie der Lateiner über-
haupt Pronomina und Pronominal-
adiecliva zusammenzastelleD liebt,
so ist auch die Parataxe von ver-
sdnedenen Casus desselben Prono-
mens (ausgenommen bei ipte, 84 E., '
und itte) geaecht worden. 296 n>
ea, 69 AÜäu Aie,252 da hoc kuittt ;
m quae quibut ; 173 m.; (anderer
Art 11 m.); eitu ei de or. U 352.
Was die gegenseitige Stellang be-
trHit, ao wud in erster Linie das
T,Google
106
BRUTCS. § 2B2. 383.
sorbuit aestU8 quidam ingoUtae adulescentibus gloriae; qui quia
oavarat miles operam imperatori, imperatorein se statim esse cu-
piebat, cui tnuDeri mos maionim aetatem certam, sortem incerUm
reliquit. ita graTiasumo suo casu, dum Cyri et Alexandri similis
esse voluit, qui suom curBum iraoscurreraDt, et L. Crassi et mul-
^torum Crassorum iuventus est dissimillumus.
^ Sed ad Calvum, is enim oobis erat propogitus, revertamar:
SesL 13 E. — iiuoUtae: sie sind
dcDBahm nicht gewöhnt u.kSanen
ihn de»hilb nicht veiira(;eD, — im-
ptratori, Caesir. mihi bezeich-
net im Gegensatz hierzu den Unter-
gebenen jeden Grades; ebenso
Pornp. 28. — imp.,imp.; bo häufig
die ZuesmmeDatellnDg venchiedener
Casus eines Wortes in demselben
Satie igt, so selten ist sie bei Sälien
TDD verschiedener Ordnung-; hier
scheint sich die Parataxe Tast gaat
anf Verbalfonnen zn beschrinlien.
Wiehert, a. a. 0. p. 476. Vgl. 9S
filio filiam. — aslal. - lorl. Das
imperium konnte nur der baben,
welcher suis aaspiciis Krieg führte,
aUo einen der hSheren Magisirate
brjileidele, deren Erlangung an ein
beatimmtea Alter gebnaden war;
daiu kam dann das Looaen um die
ProTinzen, Ton deasen Ausfall es
abhing, ob einer imperator wurde
oder nicht. SieBCr raoi maiorvm
war nameotlich in neuerer Zeit oft
verletzt, z.B. beim Pompeina (Tgl.
Gkeros eigene AuseinaDderaetznng.
de imp. Pomp. 60 f.|, allein keinea-
w^a zu Ganstea des P. Crassna.
— Cyri et Alexandri, wegen des
Krieges im Orient genannt, an des-
sen Unternehmung P. Craasus un-
schuldig war. — transeurrere,
raacb, ohne Aufenthalt an machen,
durcheilen,
283. C. Lieiniut Calvut, Sohn
des G. Licinius Macer (!3S), geb.
672 (S2) , erwarb sich schon 699
<65) durch die Anklage dea Vati-
nina grossen Buhm. (Tac. dial. 34;
faUnium eü orationibut iiueeutut
eil, quat hodie qaoque tum admi'
ratione Ugimut), starb aber aehr
jnng im J. 706 (48). Er war der
vertrante Freund des Gatullus und
Dichter wie dieser in einer Bich-
tung, welche damals Ton der zier-
lichen und gelehrten Kunst der
Alexandriner ans gebend sich im Ge-
genaati gegen die althergebrachte
Weise gellend machte, mit vielem
Beifall aerJunaeren und nicht ohne
Widerapmch der Aeiteren. Von
ihm werden Liebes- und Spottge-
dichte, sowie ein längeres Gedicht
/o erwähnt. Auch in der Bered-
samkeit schlng er eine der durch
Cicero herrschend gewordnieD ent-
gegen gesetzte B ich tong ein, welche
dieser hier, wie schon frSher (67 ff.)
und auch aonst bekämpft. Vgl. Eiol.
p. 8 u. Seneca controv. VII 19, 6:
Cabiut, qui diu eum Cicerone ini-
guitiimam Ulem de priiteipatu ha-
6uf(. Cicero urteilt nämlich über
ihn ad ram.XV21,4: genuiqaod-
dam eequebaütr, in quo iüdicio
lapiut, quo valebat, tarnen atte-
queialur, quod probaret. vmlta»
erant et reeondUae litttrae, vi*
non erat. Quint. X 1, 116: ett «(
lancta etgravit oratio et eattigata
et frequenter vehemüm quoque;
irnilator auiem ett Alticorum
feeitque ilU properata mori in-
iuriam, li quid aäiüolunu [nbi,
non ti quid delracturtu] fuiL —
aecuraäiu: er fdite an seinem SUle
um sowohl die Form dem Inhalt
möglichst genau anzopasaea (so dass
der letztere aufs Klarale in ihrznm
Aosdruck käme], als auch den &bb-
dmck mit sich selbst in HaruMmie
in bringen (i. B. durch das Borg-
fältige Beachten des Bildlichen In
der Rede, dnich das Vermeiden
T,Goo(^lc
BBUTÜS. § 383—285.
167
qui orator fuit cum litteris oiiditior quam Curio, tum etiam ac-
curatiuB quoddam dicendi et exquisitius adferebat geous; quod
qaamquaai scienter eleganterque tractabat, nimium tarnen inqui-
rens in se atque ipse sese obseirans metueosque ne vitiosiun
coliigeret, etiam verum saoguinem deperdebat. ilaque eius ora-
tio Dimia religioae atteouata doctis et attente audieotibus erat
illnstris, a multitudine autem et a foro, cui nata eloquentia est,
devorabalur. tum Brutus, Atticum se, inquit, Calms noster dici284
oratoreni rolebat: inde erat ista eiilitc^, quam ille de industria
coasequebalur. dicebat, inquam, ita; sed et ipse errabat et alioB
etiam errare cogebat. nam si quis eos, qui nee inepte dicuot'
nee odiose nee putide, Atlice putat dicere, is recte nisi Atticmn
probat neminem, insulsitatem enim et insolentiam tamquam in-
aaniam quandam orationis odit, sanitatcm autem et integritatem
quasi religtonem et verecundiam oratoris probat, faaec omnium
debet oralorum eadem esse sententia. sin autem ieiunitatem et28fi
siccitatem etinopiam, dummodo sit polita, (him urbana, dum
jedes Wortes, das einem anderen
Ton tnsehört). — luvt — ad/erebal
ist nicht genau in der Construclion
geblieben, or. fliil hätte ent-
weder hinter emd. stehen sollen,
oder es wlre fSr adferebat ein Part,
erfordert worden. — lang. : hienu
Sehßrt aaeh vitiotum, 68. Tac.
iai. 18: legiitit utique et Cahi
tt Bruti ad Ciceronam miiia* »pi-
itulai, ex quänie faeiU eil deprt-
htndarü, Calmm quidam Cieeroni
vitum extanguem tl aridttm , rur-
tu$ Cieeronam a Calvo mal« uu-
^tie tamquam lOlulum et enervem.
— traelabat, handhibte. — reUg.
or. 8, 25 : Attieorum reUgitmi ein»
ttmiret orator, nullum veriiwn
ituolent, imtimit odionim j/onero
attdabal. 9, 28; AUteomtn. aurai
lereltt et religiotae, — alten. Aiet,
ad HerenD. IV 8, 11: altentiata
eil (oratio), guat dnaitta ett tu-
quo ad taitatUeimam pari con-
tuetudmiat termonit. — Tac. dial.
2S: a*lrieti«r Calvtu. Apaleios
(apol. 9&. p. 689} schreibt ihm ar-
gutiae XQ (167). — doeUi. 141. — .
iUtulrü, 262. — Tiala, ihrem Wesen
nach beiümint, — devoraref im
Reisshimgn hloDDtenehiingep, wo-
bei es auf den Geschmack niebt
ankommt, also ohne Anfmerksam-
keit und Einsicht für das einzelne
geniessen. 236.
284. Aitieum. or. 7, 23: itaqva
motiendi nobii nml n, guorum
Mrmo iiaperilat incrabuil, qui aut
diei 1» detiderant Atticot aut ipii
Attiee volunl dieare. de op(. gen.
or. 4, 1 1 : nonnullorum termo iam
inerebuil, partim te iptot AlHce
dieere, partim neminem noitrum
dieer». — oralorem ist hier wohl
zur Veihälnng eines Miss*er«tSnd-
niases tDge«etztj nöthig war ta
nicht. — coTUs;. 197. 287. — oKm,
aach Brntns; Eial. p. lt. Noch
Qniatilian sagt (X 1, 115): invent,
qui Caivum praeferrent omnibui.
— errare. or. T, 24: ted lamtn
«Ol optumo itudio, iudteio minut
firmo praedilot docere, quae'iit
propria laut AtHcorutn, non ali«-
num puto. — inapt», ohoe Urteil,
geschmacklo« , 207. 227. de or. n
17; od., pedantisch; puL affeclirt.
— lamq. t. quandam. 2S9. — ora-
tionig . . oratorit hier nicht im fie-
gensati wie 91 A.
286. tleat. 201. _-
insoweit, ftix^t t«di
T,Google
;. f 28fi. 286.
elegans, in Attico genere ponit, hoc recte dumtaxat ; sed quia sunt
in Atticis alia aliis meliora, videat ue ignoret et gradus et disai-
militudines et vim et varietatem Atticorum. 'Atticoa', inquit,
'volo imitari'. quoB? nee enim est unum geous. nam quid est
lam dissimile, quam Demostbenes et Lyaias? quam eidem et
Hyperides? quam honim omnium Aeschiues? quem tgitur imi-
taris? si aliquem, ceteri ei^ Attice nou dicebant; si omnis; qui
potes, cum eint ipsi djagimillumi ioter se7 in quo illud etiam
qaaero, Pbalereus ille Demetrius Atticeae dixerit? mibi quidem
ex illiUB orationibus redolere ipsae Albeuae videntur. at est flo-
ridior, ut ita dicam, quam Hyperides, quam Lysias : natura quae-
^dam aut Toluntas ita dicendi fuil. et quidem duo fuerunt per
idem tempus dissimiles inter se, sed Attici tarnen; quorum Cba-
ilsius multarum orationum, quas scribebat altis, cum cnpere
igTtor. verkennen, Sberaehen. —
vii rnüsele bedeuten 'Wesen'. Aber
tucb dann ist das VerhOltDiae der
beiden BegriSpaare ein kaum ver-
slindliches. E. F. Eberhard n. Campe
■(reichen deshalb tt m'm el vor. —
inquit, nämlich der mit #i qui* vor-
her einfefdhrte Gegenreaner. —
untm gen. or. 9, 2S; Auieorum
gtntraplura lunt: hiunwnmodo
quoll tii luipieantur. putant mim
qui horride ineulleque dieat, modo
id eleganter enuctealegue faeiat,
tum lolUTn Attice dicere: »rrant,
quod lolum, quod Ailice, nonfaü
lantur. — Demoilk. usw. 3b aq.
— «I aliquatn wenn irfcnd einen
einzelnen; in dieBcm Falle konnte
quem nicht dafQi eintreten, de fato
43: quod ti eliqua tm »ffioeretur
tine cauta anteeedente, faUum
Mttl ontnia fato fierij de inv. 1
100: rw indueetttr, li alieui rai
huiuemoii, legi, looo, urH, mo-
numrnto oratio atfri&uafur, luie
modo, de or. 1 129 m. Haaae lu
Beiwg's Vorlesungen p. 341. —
PhaL iUe Dem. 31 ; dicMlbe SteUuDS
1^. UI 14. de or. II 9bj Phal.
Btm. or. »2. de re p. II 2j Phal.
allein oben 37. or. 94. vgl, or. 39.
Brat. 316 A. 325 g. E. — red. Ut
DngewBhnlich (S2E.) mit Alhenae
als Sobject verbimdea, wie indieia
redolmt p. Seat 34. — ul Ha di-
eam, 96. — floridut, blühend,
vom Cotorit, Plin. n. h. 35, 6(13),
i 30: tunl aulam coloret muUri
aut floridi; dann vom Stil. Ouint-
11 5, 18 : floridiut genui ad aUnäa
primar%tm aelatum ingenia magit
aeeomoäatum. — nnf. Natnrao-
lige.
286. et quiäam steht hier nicht
um eine apecielle Bestimmung
dem Voranigegtngenen hinanznfQ-
gen (iud iwar aoch'), wie somt
oft nach SItsen mit af, am ein theil-
wdses Zugestindniss zu machen,
oft iroDisch wideilegend, sondern
es fuhrt ein neues Baspiel ein, auf
dessen Wichtighüt quid^n auf-
merksam macht. Der Anschlnss ist
sehr lodier. — Ckaritiu». Qiunt.
X 1, 70: nee nihil profeelo vida-
rtint, qui oratiuut, quae Chariti
notnini aädieuntur, a Stenandro
Moriplat putant, — mult. or. 178.
246. I " ■ "-
fabul
29, \ : vetulam tone ot mtUiwtun
nuptiarum. — Dtmoeharet, dn
Mann von patriotiseber Geönnung,
tüchtig als Stastunann und Fdd-
herr, seiner derben Freimälbigkäl
wegen Tfofftiwiaanie genannt, starb
hochb^ahrt zwischen Ol. 125, I
(280) and 127, 3 (270). Er wird
T,Google
BRUTOS. § 2
169
nderetur imitari Lysiam ; Demochares autem, qui fuit DemoBtheni -
gororis fllius , et oratiooes scripsit aliquot et earum rerum bi-
fltoriam, quae erantAlhenis ipsiue aetate gestae. Don tarn historico
quam oratorio genere perscripsit. acCharisi roUHegeüas esae si-
miÜB, isque se ita putat Atticum, ut veros illos prae se paene agre-
stis putet. at quid est tarn fractum , Ism tninutum , tam in ipsa,S87
quam tameo consequilur, conciauitale puerile? ['Atticorum si-
miles esse volumus'. optume; suntue igitur hi Attici oratores?
Sjuia negare potest? hos Imitamur'. quo modo, qui sunt et
iuter se disGimiles et aliorum?] 'Thucydidem' , iuquit, 'imita-
mur'. optume , fii historiam scribere, oou si cansaB dicere cogi-
tatis. Thucydides euim rerum geatanim pronuntiator slncerus
et grandis etiam fuit; hoc forense concertatorium iudiciale a'on
tractavit genuB. orationes autem quas ioterposuit, multae enim
seiDCT redneriscbcDDarsCellang nach
von Cicero (de or. I[ 33, 95) mit
DemetriuB zu dem moUiut ae re-
tnittiu» gtntu (rerechaet. — De-
motlkeni. 39 m. 26S. 192 m. —
Higntai au« }H»%at»n, «U ttedaer
vdA G«*chichtBchreiber ■em«r lU'
![läch pomphaftCD und doch kleio-
Ichco Maniei wegeo vetrufen. Dw
Verf. der Schrift ittoi vi/iovt 3, 2
SiRt TOD ihm aod einigen ihm ihn-
liehen: noXiaxoi yap ivd^nnfiäy
iavtoli SotioiivTse oii ßaxxßvovatv
älia tltt^/rvaiv.
287. fraeL min. gehackt, ar. 67,
336 : mtmtroKtm emaprahmuiontm
jnmarte fugimt Hagatiat, dum
iUe quo^t imitari Lytiam voll,
allerum pamie DtntatlliMtem, $al-
Itl ineidmtt perHouliu. 69, 230:
illo vitio, quod ab Stgmia maxitma
flitxil, inft-ingmdit eoneidmtdUqu»
nvmtrii in guodäamgntta aiiee-
' n incidttnt. DiOD. Hai. de com-
.. *erb. 18 p. 244 Seht; mv
l ngätit xt Kai TtXnrtaios H>i
/a^ae oMayvtii ae^fari/t'lfyijafas-
inif av mm etS' ort j^ Uyew,
nbrifov Toaavn; nri^i avrbv tje
Voyofiv, ofTwA ftffiv tiftveit §
ayvße ^v9fMl, ^ xovtcvr^ ^»oßlä-
ßim xal itafttöfä räv ^ptväv,
am Mira roiis M^tmvilbtnTa
Ci,
h>v nti^Qfuu. Tgl. 4 p. 58. — ta-
mrni, weil man bei der pueriUtat
kein beabsichtigtes Streben der Art
and noch weniger ein Erreichen er-
warten sollte. 309. — eoniBj. 197.
~ hat d, i. Atlicoe. — imitamur . ,
ditiimilet ist bereit« 235 gesagt;
r Re-
japitnlition zu thun haben, die frei-
lich sehr abrupt angeschloasen wäre.
Welchen Sinn aber soll man in el
«Horum aocheo? Dasa sie von an-
dern rerechieden sind, versteht sich
von selbst; and hier kommt es anr
aatihr gegen sei tigesVerfa<aiss
«n. Wshrachelnliehitt.4/f. — aj. eine
Inhattsgabe des Vorhergeheaden.
TAue, fm. scbliesatBichgoan; ab«
diese ahmen wir ja ^bi nicht nach,
sondern den Thukjdides. — inqtät.
285. — Thac. or. 9,30: aetn aii-
l»m aliqui i» Tkveydidiot at*e pro-
fiUntur, novum quoddem imptri-
torum et inmiditum ftntu. Tku-
e^didet reM gtitai tt bella narrat
et proelia graniter tone »t pret»,
eed nihil ofr to tramferri poleel
ad foramem unan et pubhtmn.
iptae illaa «onh'onw ita mulloM
habent tbieurat abdilatqu» tarir
ttntln vfx vfititellegantar, quod
etl i» oratlone eitUt vithait vel
■ MHMrteforiuR, itia-
T,Google
170
BRUTUS. § 281. 388.
sunt, eas ego laudare soleo; imitari neque poseim, si velini, nee
velim fortssfle, si possim. ut si quis Falerno riao delectetur, aed
eo nee ita novo ut proiumis conauUbus natum velit, nee rursus
iU vetere ut Opimium aut Anicium consulem quaerat — atqui
hae Dolae sunt optumae, credo, sed nimia vetustas nee habet
eam quam quaerimuä suaritatem nee est iam sane tolerabilis —
USduid igitor qui hoc sentiat, si is polare velit, da dolio sibi taau-
riendum putet? minume; sed quaadam sequaUir aetatem. sie
ego istis censuerim et novam istatn quasi de musto ae tacu fer-
deriur, so wie 7111 hoe tantiat itn
Vordersatz recapitnlirt; allein die
GonatructioD wird geändert, indem
Cicero hier den in einen Fragesitz
eiagekleidctCD Nachuti eintretea
liaat, weicher eigentlich erat mit
liB, den zu Anfing stehenden ut
entsprechend, beginnen konnte. B«-
gelmägsig wäre geweaea; ut, li
quü Falamo tn'no delBCletur, —
non de dolio tibi haariendinft ptt-
Ut, tic «go ctniuerim. AlleiD wie
dag Gleichniai ansgerührt ist, war
die ursprünfliche Anlage ohne Pe-
daDterie und Verworrenheit nicitt
auszuführen! das Anakoluth ist le-
beDdiger und deutlicher. — lantiat,
TOD der Ansicht, dem Urteil, be-
landers in Geedimacksgachcn. '—
ISm.) als Ol
'was nun . , betrißl, au . . — (Bu-
lgare - imitari. Hesiod. op. 613:
VTj' Üi/Tit' atviiv, /teyäkjj 8' M
<pooTla 9ia&ai. Verg. georg. II,
412: laudaio ingtntta rvra, par-
vHm coHlo. — pom'n. Gotg. Pal.
p. 187: inrn yä^ ßaviti&til tiv-
■«iHTv Bv ovrs Swäfovot ißovXi}-
9rsv.— Fat. Plin.n. h. 23, 1,(20):
§ 34: Falamum nee in novitate
n»e in nimia vttutlate corpori
lalubro ut; tntdia »tut attai a
xv annitincipil. — Opimium. 128>
Plin. 14,4,(8)556: anno /ittl(cla-
rilat) omnium gentrum bonilata
L, Opimio cot.; ea eaali lempfriei
fiiitil — coeluram vocattt - tolit
opare nalaU vriii*DCXXXlIHl2l),
duranique adhuc vina ea ducen-
tit ftra aniät, iam in ipeeiam ra-
daela aellii atpari,- eienim haae
nalura vinii in vetuitala all, nee
potari per t» quaant, ti non par-
tiineal aqua, utque in amariludi-
n«in eario indomHa. — L./tnieitit
Gallui, cos. 594 f 160). — eontulam,
anf der Etiketle. — nota, auch ö-
tuJtu, ist die Aufschrift am Fagae,
welche Sorte and Alter des Weins
angab, dann wie hei uns 'Sorte' ge-
brtachtj nota Falenti bei Hons
(c U 3, 8. sat. I 10, 24). Colom.
Xil 19, 2: quaaeumaua vini noia
tma eonäimenlo valat parennara
optumam ett» «am eatuamut.
288. igitur Dlcunt die Bede wie-
da dolio. Der Most wurde a
Kelter in grosse tbönnne Fiiser
(dolia) geimtfdaftindera), in wel-
chen er gohr. Varro de re mst.
I 61i : muttum eonditur in dolittm,
ul habaantui tiinum,' non prom^tt-
dum, dum lervet naque atiam dum
Sroeettit itn, uttil ititatm feelttm.
ach der GänruDg wurde der Wdn
in kleinere GeSsae (amphoraa, emdl)
Dingefüllt [diffundart) nnd in diesoi
aufbewahrt. — quandam, ein ge-
wisses, hier nicht Daher lu bestim-
mendes, angemessenes Alter. 30.
337. adram.XV21,4:x#nu*oiMif-
dam taquabatur, Cicero bleibt im
Bilde und ucddI diese neoe oratio
etat farvida, in der GihruDg {fer-
B*ra, iafervara 316) begriffene, was
für die bombastische, BIsmd luid
Scbanm treibende Beredsamkeit sehr
Dpi,7?<iT,Google
BRDTUS. S 288—290. 171
yidam orationem fugiendatn, nee illam praeclaram Thucydidi
nimis veterem tarnquam AuiciaDam notam persequendam. ipse
enim Tbucydides si posterius fuisset, niulto maturior fuisset et
mitior. 'Demosthenem igitur iniitemur'. o di boail quid, quae-.^
so, DOS aliud agimus aut quid'aliud optamus ? at non assequimur.
isti enim videlicet AllJcl ^ostri quod volunt assequuntur. ne
illud quidem iotellegunt, non modo ila memoriae proditum esse,
sed ita necesse fuisse, cum Demostheoes dictunis esset, ut con-
corsus audieudi causa ex tota Graecia äerent; at cum isti Attici
dicunt, non modo a Corona, quod est ipsum migerabile, sed etiam
ab advocatis relinquuntur. quare si anguste et exiliter dicere
est Atticorum, sint saue Attict ; sed in comitium veniant, ad stan-
tem iudicem dicant: subsellia grandiorem et pleniorem vocem
desiderant. toIo boc oratori coolingat, ut, cutn.auditum sit eum290
esse dicturum, locus in subselliis occupetur, compleatur tribuaal,
gratiosi scribae sint in dando et cedendo loco , corona multiples,
iudex erectus; cum surgat is, qui dicturus sit, significetur a co*
bezeichneDd ist Sie ist also de
timtta, vom Host geschS^ift, und
i^fffacu, ansdemKelterbissiD. Denn
laeiu ist ein mit einem Rand ein-
gefaester Behjlter für Flüssigkeiten,
sowohl um Wasser «le aocb den
ans der Kelter fliesseDdeu Weia
■nfznnehmen. Colam. XU 18: ap-
lanii luttt laeu* vinarii at tareu-
laria. Ovid. fast. IV SB8: de la-
cuiui praxima mutta luü. Quint.
II 4, 9 nee mutla in laeu ttaUm
mulera tbU: tie et annot ferent
et vettutaU profieient — praecla-
ram, TÖlUg geklirt, hell, im Gegen-
satz zu dem trOben glbrenden. —
poilvriut, weil fuUtet =— vixitiet.
— maturior bleibt im Bilde: Tl).
wire dann wie eine j^gere, we-
niger herbe, gerade zam Triaken
gerignetste Sorte.
aS9. enim vtdel, ironisch. Catit.
n 6, 13: homo enim vidalicet K-
miÄu et permoättbu vocem oon-
tulit ferre nun potuit. p. Font 9,
19: vereöatur enim videlieel, tu
quid apud vof de exittumalione
tua' deperderel. enim begrOndet
das Torachwebeode 'aber dag ist
freilieh nas«re Sdiuld'. — adeoea-
tif, wdehe ans persAnlichem ioter-
esse für die Partei mit tot Gericht
erschienen sind. — tint nach einem
BedingnngssBtz ein Zagestindniss
einleitend steht an der Spitze des
Nachsalzes. Acad. 11 lOä haec n
vobit non probamttt, tint faUa
tane, invidiota carte non sunt, —
ttani iudex ist dasaaf demFomm
versammelte Volk, das fibei den
Redner als Bolehen richtet. Ke
Richter aassen, die ZahSrer stao-
den. de lege agr. II 5, 13: li gui
atmUorei in eontione tteterant.
acad. 1147, L44: quod eoi omne$f
gui in eontione ilabunt, extuUt
tervat inianoi eue dicatii. Tdbc.
in 20, 4B: antmadverat Gracc/au
in eontione Pitonem itanlem. er.
213: me itante C. Carba in eon-
tione dvcil. Eine knrie politische
Ansprache wird der sorgfältig ans-
inarbeitenden eingehenden Gerichts-
rede gegenüber gestellt — *a6-
etllia, welche bei einem Gericht
für die, welche unmittelbar da-
bei betbeiligl waren , anfgegtellt
290. lenbae, im Dienst der Ma-
gistrate. — ereetut. 200. — dict.
T,Google
172
BRUTUS. ( 290-292.
rona sileDlJum, deinde crebrae assensioiies, mullae admirationes ;
risuB, cum velit, cum relit, fletus: ut, qui haec procu) videat,
etiamsi quid agatur nesciat, at placere tamen et in scaeaa esse
Roscium intellegat. haec cui contiugaot, eum scito Attice dicere,
ut de Peride audimua, ut de Hyperide, de Aeschine, de ipso qui-
391 dem Demostheue maxume. sin autem acutum prudens et idem
gincenim et solidum et essiccatum geous orationis probant nee
illo graviore urnatu oratorio utuntur, et hoc proprium esse Atti-
conim Toluot: recte laudant; est enim in arte tanta lamque varia
etiam huic minutae subtililati locus, ita fiet, ut noo omnee, qui
Attice, eidem bene, sed ut omiies, qui bene, eidem etiam Attice
dicaot. sed redeamus nirsus ad Horteusium.
^ Sane quidem, iaquit Brutus; quamquam isla mihi tua fuit
periucunda a proposita oratione digressio. tum Atticus, aliquo-
tiens sum, inquit, conatus, ged interpellare nolui; nunc quoniam
[iam] ad perorandum spectare ridetur Bermo tuus, dicam, opinor,
quod sentio. tu vero, inquam, Tite. tum ille, ego, inquit, iro-
lil, wegen «oto. — flttu$. Bei den
TonCicuDgemeinhlaäg verwandten
und BchOD TOD ZeilgenosseD ver-
spolleten Äosdrüeken flelui a. la-
erimae wird man zameist an tiere
BühruDg biB zu Thiinen denken
müssen ; zur Sest. 26. Osenbrüggeu
z. Miton. 105. — al.. tarnen, 15.
— plactre, beBonden vom Schia-
Spieler gebräachlich, wie b«i uns
'gefallen'. Suet. Ner. 42: cuidam
teamieo ptaeenH nanliuin miät.
So in Inschririea ipeclalut etl «l
plaeuil. — Roiciut, der berühmte
komiBche Schauspieler, Zeit|(enosK
des Cicero, de or. 1 28, 130: ita-
que hoe iam diti 0t conieetitat,
ul in quo quitque artifuHo txevl-
leret, it in luo genera Hot-
eiui dictfatur.— Perioie. or. 29:
li tolum ittud eal AUitum, nt Pf-
rielea quidem dimil Attict, cui pri-
ma» line contrmierria äa/enban^
tuT ; qui li ttntü gentrt utnretw,
mtmquam ab täritlophoHe poela
flilgere tonar» parmiieere Grae-
eiam dietut tuet. Vgl. 44.
291. ae. prudens, wenn sie vor
allem auFden Verstand wirken wol-
len. — liHCtrum, 26i. — lolidum,
was dnrch und durch echt ist, nicht
blnss auf der Oberfläche einen ge-
wissen Schein hat. Seneca de prov.
6 : iili tunl ad limilitudinem pa-
rietum luonan extriratcut culti.
noR tit iiia lolida et lincera fe-
lieitat, eruita eil et quidem la-
nvü. — eaMcc. Z02. — bene. Qniot.
XII 10, 26: meliui de hoe nomine
(Atüco) lentiant credantque Aitiee
dicere eise optume dicere. — eed
ut; das vorausgegangene ut wird
nachdrücklich wiederholt; non ge-
hört eng mit omnet zuBSOHneii. (V^.
273). — niriui steht häufig neben
mit r» losammengesetztea Verben.
292. lane quidem in der Antwort
wie 1. B. Ter Andr. 196. — itte
tum verbunden scheint der Um-
gangaprache anzugehören. — eo-
nalui: dazu kann weder reeUread
Hort, ergänzt werden — diea ver-
bietet der Sinn — , nodi interpel-
lare — weil dann der Gegenaati
iD no/uiein 'ich war nahe daran,
war im BegrilT, aber nicht conalut
verlangte — , sondern nur dieere
quod lenOe ans dem folgenden:
freilich sehr hart. £. F. Eberhatd
rermuthete i
T,Google
BflVTDS. § 292. 393.
173
nivn illam, quam iuSocrate dicont fuisse, qua ille in PlatoBis et
Xenophontis et Aeschini libris utitur, facetam et el^aatem puto.
est enitn et mmame inepti homiDis et eiusdem etiam faceti , cum
de sapientia disceplatur, haoc sibi ipsuui delrahere, eis tribuere
illudentem, qui eam sibi adrogaot ; ut apud Platonem Socrates in
caelam effert laudibus Protagoram Hippiam Prodicum Gorgiam
ceteros, se autem omaium rerum inscium flugit et rüdem: decet
hoc nescio 'quo modo illum, nee Epicuro, qui id repreheodit, as-
sentior, sed in hiatoria, qua tu es usus in omni sermone, cum
qualis quisque orator futsset expoaeres, vide, quaeso, iuquit , ne
tarn repreheadenda sit ironia quam in testimonio. quorsus, iu-
quam, ietuc? non enim inteilego. quia primum, iuquit, ita lau>3S
davisti quosdam oratores, ut imperitos posses in errorem indu-
cere; equidem in quibusdam nsum vii tenebam. nam Attico
m. — ir07i. 299. »cad. Ul5: So-
cratei de se ipie detrahertt in dii-
putalione plut Iriöuebal eii, quoi
tiotebal re fettere, ita cum aliud
dieerel atqtte tenliret, libenter uli
tolitut eel ea disiimutatione, quam
Graeei eigtofttav vocant; guam ail
etiam in Afrlemto fuine Fanniut.
de or. II 270 Fatmiui in annali-
bvt luit Afrieanum hunc Jemi-
lianum dieit fuine facetum et
«um Graeeo nerbo appeltal eXgtava.
off. 1 108: de Graeeii dutcem et
facetura feiUeiqae larmonit alque
in omni oratione limulalorem,
SWffi i't'fiova Graeei nominantjit,
aeralem aaeepimut. — Aeichinei,
der tieue Schüler des Sokrates,
schrieb Dialofe, welche sehr ge-
rühmt werden. -~- in«pU. 284. —
iWt. 30, — inieium. Plsto symp.
p. 216 D.: ö^ttxe yaq ort £coiiqä-
vrii.. äyvoiinävTaxal oiiSev olStv,
äs 10 ox^pa ttitov. — Bpietmu
geb. Ol. 109,4(341), gest. Ol. 127,
3 (2^0), lebte während der zweiten
Härte seines Lebens io Athen. —
tttvt, weil kiitoria historische Dai-
BlellDDg bedeatei.
293. quia schliesst nicht den Wor-
ten nach an Ciceros Einrede an;
aondem ist die Antwort auf den
leicht darans lu entnehmenden Sinn :
quam ob rem ittue dieiiT — nam:
die Hsr. cum. Aber eq. - vix tene-
bam, cum comparabat kann wegen
in quibvidam nicht wohl verbun-
den werden; denn das zum Lachen
Reizende lag nicht in einzeloea
Punkten der Vergleichung, sondern
in der Vergleichung seibat. in qui-
butd. wird also das allgemeine be-
zeichnen, cum - compar. ein Bei-
spiel dazu enthalten. Sie Einfüh-
rung eines solchen konnte asynde-
tisch geschehen {29 J E. 295) —dann
mQsate cum , . Lyiin gelesen wer-
den, was nicht wahcscheinllch ist;
oder es wäre cum in tu zn ändern,
wobei der sich aufdrängende Gegen-
satz equidem . . tu einen falschen
Sinn ergäbe— oder durch ut, ut
cum (deor.II26Sa.o.). Wir haben
nam gesetzt, weil ut das folgende
stärkste Beispiel auf die gleiche
Stufe mit den Qbrigca herahu-
drücken schien. — iella — die.
die Wiederfaolong des Gedankens
292E. ist an sich nicht so anf-
fiUig als die Wiederholung in ge-
nau derselben Form, mit demselben
lettimonium, welches in der Gegen-
überstellung ta atteveramat 'eraaU
haft reden' unsinnig ist. (assererat
eUam qui lest. didt). Jedenfalls
ist also tarn und g. *i tett. die.
suBiuBcheiden. Aber auch der Ge-
gensatz ironia . . religio ijt nicht
T,Google
174
BRtITDS. f 293—385.
Lysiae Catonem aostnim comparabas , magaum me hercule ho-
mioem vel potius summum et aingulareni Tirum — nemo dicet
secus — ; sed oratorem? sed etiam Lysiae aimilem? quo nihil
potest esse pictius. bella ironia, si iocaremur; sin assereramiu,
vide ne religio nobiB [Um] adhibenda sit [quam si teslimonium
294 diceremus]. ego enim Catonem tuum ut civem, ut senatorem, ut
imperatorem , ut virum denique cum pnidentia et diligentia tum
omni virtute excellentem probo; orationes autem eius ut illis
temporibus valde laudo — signiflcant enim formam quandam
ingeai, sed admodum impolitam et plane rüdem — , Origines
rero cum omnibus oratorig laudibug refertas diceres et Catonem
cum Philisto et Tbticydide comparares, Bnitone te id censebas
an mibi probatunim? quos enim ne e Graecis quidem quisquam
imitari potest , bis tu comparas hominem Tusculanum nondum
^Buspicantem, quäle esset copiose et ornate dicere. Galbam laudas.
81 ut illius aetatis principem, assentior: sie enim accepimus; sin
ut oratorem, cedo, quaeso, orationes, — sunt enim, — et die,
hunc, quem tu plus quam te amas, Brutum velle te illo modo
dicere. probas Lepidi orationes. paulum hie tibi assentior, modo
ita laudes ut aotiquas; quod item de Africano, de LaeUo, cuius tu
oratione negas fieri quicquam posse dulcius, addis etiam nescio
quid augustius. nomine nos capis summi viri vitaeque elegan-
üssumae verissumis laudibus; remere haec: ne ista dulcts oratio
«charf; der ganze G«dinke eot-
spricht nicht d«m 292 (Sokrales
schente ntclit immer, wenn er sich
dei Ironie bediente) nnd einer Er-
kllraug bedorfle 292 E. für Cicero
nicht: die Richtigkeit der Bemer-
kung äea Att. im allgemeineii gab
er ona^reitig zu, begriff aber die
Anwendung auf sich nicht, weil
er keine Ironie eebranchl hatte. So
nnteibricht die Bmeuernng des Ur-
teils ohne den Beweis seiner An-
wendbarkeit auf den bestimmten
FaU (2S6 E.) den Gedankengang,
«ntm Bchliesat sieh an ted or. —
rim.? an. Man kann deshalb zwei-
fein, ob nicht der ganze Satz öella
— die. an deu Rand la verweiaen
ist. — eampar. 63 ff. — pictäu,
geht aaf die saubere und feine Ans-
fahrnng, daher oraA'onü pietumal
esepobtum gmtu (or. 96). 298. —
Mio, artig.
294. Cat. tuum. leg. I 6 mm.
qui Ubi $amptr in ore att, Calo-
nmt. — ul dvem usw. üi. — lum
omni, 1S3. — ul HL trnip. 27. —
formmn. 'Bildnng'. — orig. 66. —
hom. Tute., aus einer ProTindal-
Btadt
295. Galb. 82. — die ia v. hun» . .
Brutum i. m. die: — or. als Redner
überhaupt, abgesehen von aeinei
Zeit. — Lapid. 95. — LmUo. 83.
— aleganl. nicht selten auch im
moralischen Sinne von dem wag
massToU und ohne Ansloss sich
entwickelt. — ramov»: na til. 68.
Regelmissig hl gt im losgehen Naeh-
aali zu einem imp. ein fat. (uadi
fae 'angenommen' ein Fragesati
mit dem ind. der angemesseaeii
Zeitform): der coni. praes. wirdin
Prosa so nicht gebraucht. (Pers. If
23: die Slaio; pro luppHer ela-
mal. Martial. 1107: etia danobit;
T,Goo(^le
BRtJTDS. § 2gs— SQS.
175
ita sit abiecta, ut eam aspicere Demo Telil. Carbonem in 8umaus296
oratoribus habitum scio : sed cum in ceteris rebus tum in dicendo
gemper quo iam nihil est melius, id laudari qualecumque est bo-
let. dico idem de Graccbis; etsi de eis ea sunt a l^ dicia, quibus
ego assentior. omitto ceteros; venio ad eos, in quibus iam per-
feclam pulas ^se eloquentiam , guos ego audivi, sine controver-
sia magnos oratores , Crassum et Antonium. de borum laudibus
tibi prorsus asseutior; Eed tarnen uon isto modo, ut PoljcUti
doryphorum sibi Lysippus aiebat, sie guasionem legis Serviliae
tibi magistram fuisse: haec germana ironia est. cur ita senüam,
noD dicam, ne me tibi assentari putes. omitto igitur, quae deiar
bis ipsis, quae de Cotta, quae de Sulpicio, quae modo de Caetio
dixeris. hi enim fuerunt certe oratores; quanti autem et quales,
tu Tideris. nam illud minus cum , quod congessisti operarios
omnis, ut mihi videantuF mori voluisse nonnulli, ut a te in ora-
torum numerum referrentur. haec cum ilte dixisset, longi ser-67
monis initium pepuüsti, inquam, Attice, remque commovisti nova
disputatione dignam, quam in aliud tempus äiffenunus. ToWendiSOB
enim sunt libri cum aliorum tum in primis Catonis: inteHegea
eondere vieturat iempitm ptriae-
cula ettrat.) Hier wird der Futur-
begriff ereetzt durch da»vorBchwe-
bende Verbum der BeBor(;nie8 (ne-
rtor) na tit. So häufig diese El-
lipse im GrieehiBchea ist, so selten
ist sie im LBteiDischeu: b. Madrig
in Cic. de fin. V S: ted n«, dum
kuic obitqvor, vobii motatut tim.
Venr. IV 15: ne forls, dum publi-
dt mandatii terviat, dv privati*
iniuriii reüeeal.
29t. Carbonem. 105. — 9110 -
toL: das relBtJThesU wird jedes-
mal gelobi, wie es such mit dem
WerUi an sieb stehen mag. itan
(jedesnul) imAageDblicIi. — 9W0..
id: diesdbe. betonte Steltung des
Relativsatzes z. B. de or. II 66 ti
ut oralorii, piaaeumpu rw ir-
flnila potita tit, de m pone di-
eeit. — dieta. 103 f. 125 f. — at-
tmHart — O-ati. et AnL 138 ff.
— doryph. PliQ. o. h. 31, S (19)
f &[>; Polgelitta feeit doryphorum
virililer puerum. Quiat. V 12,21:
dorgpkoroji illum aplum vel mi-
litiae vel palaetlrae. Diese Statue
vereinigte das, worin Polyclet(70)
Heister war, die Bildung jugead-
licher KOrper und die Reinheit der
Verbältnisse, or. 2, 6; nee timul-
aero Jovit Olympii aut dorypkori
ttatua delerriU retijvi mintuex'
perlt tunt, quid effleere -auf quo
progredi pouent. — Lj/Hpput, der
einzige plastische Künstler, von
welcriem Alexander der Grosse ab-
gebildet sein wollte, arbeitete in
£ra. Er war wohl der fruditbante
Künstler des Alterthums. — tuat,
164. — /kitte sc tibi sssenüor. —
lie nimmt itlo modo nach ut wie-
297. Colta, Sulp. 101 f[. — &iet.
273. — dixerii , der Coni., weil
gedacht ist quaeiere quiddixerie.
— operar. de or. I 62, 263: ope-
rarium nobit guendam, Ajitoni,
oralarem faeit. — pepuUtti, den
Anstoas geben.
298. volvendi, daa eigentlicbe
Wort von den BücfaerroUea der Al-
ten. VoTinfaf/vg'MmuseteeiDKoloD,
kein Punkt gesellt werden , denn
es beginnt den logischen Kachsatz
T,Google
176
BRUTUS. S 298—300.
Dibil UliuB UneamentJE nisi eonim pigmentoruin, quae ioTenta
uondum eraat, Qorem et colorem defuisse. aam de Crasai ora-
ttooe sie exietumo, ipsutn fortasse melius potuisse acribere, aliiim,
ut arbitror, neminem, nee in hoc ironiam dizeris ease, quod eam
orationem mihi magistram futsse dixerim. natu etsi tu melius
existumare videris de ea, si quam nunc habemus, facultate, tarnen
adulescentes quid in Latinis potius imitaremur non habebamus.
99quod autem plures asobis nominati sunt, eo pertinuit, ut paalo
ante dixi, quod intellegi volui, in eo, cuius omnes cupidiasumi
easent, quam pauci digni nomine evaderent. quare e'iQüiva me,
ne si Africanus quidem fuit, ut ait in historia sua C. Fannius,
existumari velim. ut volee, inquit Atticus; ego enim non alienum
00 3 te putabam , quod et in Africano fuiaeet et in Socrate. tum
Brutus, de ist« poslea ; sed tu, inquit me intuens, orationes nobis
veteres eiplicabis? vero, iuqu'am, Brüte; aed in Cumano aut in
(»i modo volverit) ; vgl. 68, — li-
veam., die Umrisse, in welchen die
Knaat derZeichauDg Nch offenbart.
— pigment 293, — nonii. fnii. 70.
— fior. 285. — ut arbitror, als ob
er noch einmal überlegt habe, ehe
er neminem sagte. — nee für neve
eiDigemale selbst bei Gic, nnd zwar
nicht bloss oacb uf (de or. 1 19)
aonderaauch selbstständig: ad Att.
XII 23, 3 nee tarnen Uta pretia
Aorlorum perlimueriij ad fam. I
9, 19g.E.i oder in Sätzen wie p.
Plane. 16 cedal contulari generi
praetorium nee oantendat cum
praeten'o nomine equeiler heut;
ad Att X IS, 2 perge quaeio leri-
bere nee metu litterat exipeotarit.
XU 22 E. — ea, li quam. 242.
299. Jtoi. 270. — Jfrie. zu 292
ironiam. — Fann. 101. — velim,
während ne - guidam im Neben- '
sati steht, da doch die Negation
uch aach auf den HHuplsatz er-
streckt, p. Onint. 73: huic, ne ubi
eon*l$ttrei quidem contra te, lo-
eum reliquüli. ad Alt. XIU 10,3:
tn quem, ne ti intidiit quidem Ut»
inlerfeoliu e*iet, caderei Ulla
aupicio, p. Plaac 20, 49^ ut, ne
ti cogilaiiet quidem quiipiam lar-
giri, darelur tpalium comparandi.
or. 162 : nobii ne ti eupiamvt qui-
dem dittrahere vocei eonceditur.
in Hb. 68. ad fam. IX 5, 2 coniilä
nettri, ne li eot quidem, qtä id
tecuti non tunl , non poenileret,
nobit poenilendum pularem, (Da-
gegen neque faciet, ne ti iudex
quidem erit, de off. lU 43 gani
einfach; Z. % 801 m.). — mim, wo
auch ejuti/on hatte stehen können;
ich will deiner Ansicht folgen,
denn nach der m e i n i g e n sehe ich
keinen Grund für dich, die Beieich-
nung tX^iov abzulehnen. Bei ut
volet war noch nicht an den im
folgenden herrortietenden Gegen-
satz der Personen gedacht.
300. inquil (91) erhält in da
Regel nur dann einen Zusatz (und
zwar ein Qacbstehende« pari.) un-
mittelbar bei sich, wenn das Sub-
ject miodestena dorcb eine stärkere
Interpunction davon abgesondert
ist. 2B3A.acad. II63m.fin.II119.
Gato 11. nat. i. j IT (keine Aus-
nahmen sind 1^. II 58 ing. lex in
duodacim tahutii. p. Mur. 60. ad
Q. fr. in 4, 3). Sagegeu ad Att
V 1, 3 (um Qttinlut 'en' inquit
mihi. &n. V 96 inquil Pomponiut
ioeam. — vero, allerdings. Tose.
II 12,26: fuiili taepe, credo, eum
jälhenit ettem, in icholit phiioso~
phorum. vero, ac libenter qtUdvm.
D,o,i,7.<iT,Google-
HtUTUS. § 300—30!.
177
Tueculano aliquando, si modo licebit, quoniam utroque in loco
ricini sumus. sed iam ad id, unde digressi sumus, revertamur.
HoriensiuB igitur cum admodum adu]eacens orsus esset in^
foro dicere, celeriter ad maiores causas adhiberi coeptus est; et
quamquam iociderat ia Cottae et Sulpici aetatem, qui annis decem
erant maiores, excellente tum Crasso et Antoalo , deia Philippo,
post lulio , cum bis ipsis dicendi gloria comparabatur. primutn
memoria laota, quantam in nullo cognoTisse me arbitror, ut, quae
secum commentatus esset, ea sine Bcriplo verbis eisdem redderet,
quibus cogitävlaset. boc adiumeoto ille tanto sie utebatur, nt
sua et cnmmentata et scripta et nullo referente omnia adversa-
riorum dicta meminisset ardebat autem cupiditate sie, ut insos
nnllo itmquam äagrantius Studium viderim. nullum enim patie-
batur esse diem , quin aut in Toro diceret aut meditaretur extra
forum ; saepissume autem eodei^ die utrumque faciebat. attu-
leratque minume Yolgare genus dicendi ; duas quidem rea , quas
de diT. I 104 Dl. de re p. I 37: ui~
dame igHur mimu CCCC annorum
etwe hane urbmn, ul tint regibut
lit? vero, mittut. In der Antwort
bezeichnet naro nadi dem ZuMm-
m CD hang bald 'ja', bald 'nein'. Vgl.
obep 2t. — ti modo lieebit, mit
Riicksichi auf di« politischen Ver-
hSlInisse. — oicini. Ancb Brotag
hatte bei Tnacnlam nad Gnniae
Landgüter.
30). Q, HorleTuiat Horläiul WM
Kcboren im J. 640 (114). Knne
Zeit ibiterKries9dienste(304) imd
VNwaltete alle Hagiatrate, das Coo-
salat im J. 6Bi (69)i er starb T 04
{50): *gl- 1' 219. Wie er überhaupt
■uf Seiten derOptimaten stand, so
vertrat er sie such als Sachwalter
vor Gericht, bielt sich aber von den
EiUtiichea Parteikampfen schon aas
eqnemlichheit fern. Er land »eine
BefiiedigaDg in der AasbildnDaand
AnsäbaDg- «eines grossen redneri-
sehen Talents und ia dem Anaehen,
In welchem er als Anwalt stand.
Seine Stirke war der mündliche
Vortrag, nicht die Schriftatellerei ;
or. 37, 132: dieebat mttiut quam
teripiil Horlmuim. Qnint, X13, S:
mv* tcripla tantwm infra famam
sunt, ul appareat, plaeuitn ati-
quid eo dieenCe, qaod hgtntt* non
invenimui. Auch tüs Dichter und
Geschichtscbreiber hat er sich nicht
mit Glück versucht. Er liebte wn
behagliches Wohlleben und in sei-
ner DmgebuDg nnd Erscheinnog
Luxus nnd Eleganz, wovon manche
Geschichtchea erzählt Wurden. —
adul. 229. — Colt. Sulp. 201 ff.
trat fehlt in den Hsr., konnte aber
nicht entbehrt werden.— exo. 230.
— Jutio. m.— memoria. Seneca
contiOT. 1 pr, 19 p, 65, 6: Horten'
riut a Siianna provoeatut in aue-
tiona ptmedit per diem loUim et
omnei ret et pretia et emptore*
ordlne euo argentariii reoognoi-
etntibvi ila iil in nulla re falU-
retttr reetmuit. de or. III 230. —
eomm. ST. — refer. Dess man wohl
jemand zur Hand hatte, der nGtiil-
genfalls durch eine Elrinnerung dem
Gedächtnim zn HQire kam, beweist
die bekannte Stelle Verr. IV f>:
eanephoroe iptae voeabanlttr, led
earttm arHßeem — qveim f quem-
nam? rtcte admonet - PolyeUtuoi
eilt dieebant.
302. Zn eupidilata kann dieendt
schwerlich blos in Gedanken erginct
werden. — attulerat Ton Hanse anf
das Forom, d. h. ans der Torbeiet-
12
T,Google
178 BRUTD8. { 301— M4.
nemo alius : partltiooes, qnibus de rebus dicturus eeset, et colle-
ctiooes eorum, quae esaent dicta contra quaeque ipse diiifiset.
aOBerat ia verborum epteadore elegaas, compositioae aptus, facul-
late copiosus; eaque erat cum summa ingesio tum exercitalioDi-
bue maxumift coDsecutus. rem complectebabir memoriler, di-
Tidebat acute, nee praetermittebat fo-e quicqaam , quod esset io
causa aut ad coafinnanüum aut ad refellendum. vox canora et
suavis , motus et gestus etiam plus artis babebat quam erat ora-
lori satis. hoc igitur flcu-escente Crassus est morluus, Cotla
pulsus, iudicia intermissa bello, uob in forum veoimas.
^ Erat HorteuEiue in bello pruso anno milee, alt»o tribunus
militum; Sulpiicius legatus abenU, aberat eliam M. Antoaiue;
exercebatur una lege i«dicium Varia, ceLeris propteir beUu«
intermisais, cui frequens aderam, quaotquam pr» se ipst «Uce-
lung hilte er zam Auftfcten mit-
gebncht (311 E.). — parlitiona,
EinthcUoDg b«i der Ditposiüoii, ww
303 diviätre hciael. dJT. JQ Ci«c
14, 45: quid? cum aeetuationi*
luae ntembra dividera eoeperit
(üorteiiaiDs) tt in digitü mit jin<
gulai parUt eautat eoiulüuer:
p. Quiuct. ]0,3&: faciam, qimd. ta.
laep t anima dverli faeert, BortMui:
lotam eaiuaa meat dieliontm eer-
lai in parle» dividam. — coltac-
tionei, recapitulir«ii{leB ZuMmoien-
tau«B, -wobei es voraugeweise eines
galea Gedächtniwes bedurTte.
303. tu iplandore eUgant, iadetn
eioe glämeade Sprache keineswegs
aaeh immer eine gewiblte igL —
aptut. 145. — faoultat, 'das Vra-
tnßgeo, fibet welche« man lu vei'
rOgen hat', hier 'der Wortreichthum'.
— memarüer bedeutet BteLa, 'mit
gutem Gedicbtniw'. — uiet in
catua, wte io dec Sscbe lag, ond
Dur ner!iu^;ebobeQ zn werden
itranchte. — gattiu. Gell. lü: Hor-
Ifuiiu ontnilut farma oralorüttu
aalalü tun« nili Tüllio elarior,
quod mulla munäilia et eircuTo-
tpecte eompotileque indulja et
amictui astet, mantuque iaiar agan-
dum forant argulaa admodutu at
gattuota«, maladiatit compaila-
tionibutqua probroti* iaetatu* a»l
multaquain cum quasi hUtrioneta
in ipiii etnuit algua iudieiis dicta
amt. — ttUit, a6SE. — morlvtu,
im J. 663 (91), fiitlaua 664 (90). —
batlo , gegen die BttodesgenosMn,
304. prtmo anno, imJ.664(90).
abarat: dk Parataxe desselben Ver<
hniUB ist hei Cie. sehr bäofig, findet
aber fi«wöhnUch entweder in nicht
coord^BÜten Sätcen statt (Tusc 111
76 qufm diu vixit, vixit in luetu;
20 II tapiant in aagritudinent ia-
cidere poitat, peual aHam in mi-
lericordiam; Verr. IV 13 guiinli
Anco ipta ti paiam vartireiU, ea-
nira poutnt; tdfam.lX17,t fiat,
quedouaqua tsohnl gui valeittitl.
valebtml mäemtampar aeoia) oder
in coordinirien bei GegeosätEen (322.
de or. II 100. p. Base. Am. 1 ini».
rion pulant oportere äefaHdi, da-
fmdara ipn non audant; p. Sulla
3 quid alt quamobram abi le- Q.
Hortarui factum non nprahandä^
tw, raprabandatur meumt Tusc
ni 11 ftiror in lapienfam eadara
vottit, non pouit iMtasia.) dt fin.
V 95 ibi aate miteria non potiil,
taman labor poilil, pottil matattia.
— Suipie. 203, ~ Jnlen. 139. —
laga Varia. 221. Die Stellung hebt
den veibingnissTQUen Nunen her-
vor. — pro te ipii gebärt nicht
mehr zu qvatnqaam, aoodem ut
T,Google
BEtUTCS, 3 304-30S.
179
baot oratores Don illi quidetn ptiacipes, L. HemuiiuB et Q. Pom-
peiuB, sed oratorea tarnen , leste diserto utique Phili{^o, cuius
in testimonio conteaüo et viin aceusatoris babebat et copiam.
reliqiä qui tum prift^pes aumerabantur in magi^atibus erant306
cotidieque fere a nobis in contiontbus audiebantur. erat enim
tribunuB plebig tum C. Curio; qmmqBam is qaidem silebat, ut
erat semel a contione uaireraa relictus; Q. Hetellus Celer aoa
ille quidem orator, sed tarnen non infaos;' diserti atrten Q. Va-
rius €. Carbo Cn. Pomponius, et fai quidem habitabant i» rostris.
C. eüam lulius aedilis curulig cotidie fere accnrataB coDtioaea
babebal. sed me cupidissunniia audiendi primus dolor per-
cuBEit, Gotta cum est espulsae. reliquos frequenter audiens
aGemimo studio tent^r, cotidieque et scribens et legens et
commeDtand oralorÜB tamen etercitalionibus contenlus non eram.
iam consequente anno Q. Varios sua leg« damaaitus eicesserat;
ego autem id iuris civilis studio multum operae dabam Q. Scae-306
volae Q. F., qui quamquam nemini se ad docendum dabat, tarnen
consulentibus respondeodo studiosos audiendi docebat. atque
huic anno proiumus Sulla consule et Pompeio fuit. tum P.
Sulpici in tribunatu cotidie contiosantis totum genus dicendi
penitus cognoTimus ; eodemque tempore cum princepe aoademiae
Neben bestim DIU ag. Zur Stellung tgl.
115 dixll ip»e pro tue, \2Xdlxit
hoo ipM de t*M; ID 3B1 E. —
Mamn. SQ.,— Pomp. 20«. — («»(•.
Id dei Verhandlung trat Phillpnis
(173) als Zeuge auf, sprach aher
mit eole her Anstrengung und Kraft,
da» tetn ftttimimiuvi m einer
rOrmllchen acoutalio wurde. — Ä-
lertn trägt den Tod.
SOS. ul, 19. — Curio, 210. 192. —
Q. Matalhu Celer, wahrBcheinlieh der
AdoptlTvaler too dem 247 erwihD-
tCD Q. Hetellus Celer, war wH die
XDDichst genanDlen mit Curio im
J. »64 (99) TribiiB. — rar., Carbo.
Pomp.,12\.~Aaöil. de or. I2G4:
i>, jsi habiCarelin tuttelUit; vgl.
II leOE. p. Hnreni 21: cum hii,
qui in foro habilarinl. Peb'OD. 2 :
non nagii tapere poiiuni, quam
bene oiere, qui in eutina habitant.
— luUni, 177. — o€ml. non eram.
Da von philosophiMheD Studien des
Ctcero um diese Zeit nichts bekannt
ist, so ndgen yrohl Versaebe in
der DidrikUBBt, in Uebemetien and
ähnliche mehr allgemeine Vorbe-
reitODgen Rlr die Beredsamkeit, so-
wie das auch bereits begonnene
Studium deg Rechts gemeint sein.
— eontequente: richtiger cofus-
qumtH; Tgl. Nene, Foimenlehre II
p. 66. — mmo 665 (89).
306. Q. SeoMola Q. F. Lael. 1,
1 : Q. Mueiut augur muUa nar-
raM de C. LaeUo tolebal, ^o aa-
tem a patr» ila eram deducttu ad
Seaevolam tumpta virili toga, ut
quoad potiem ei lieefet a senii
tatere nmni[uam diieederem. ila-
que tlert iludebam eiiu prudtntia
doelioT. quo mortuo me ad pon-
tt/Uem Scaevolam (145) eonluli,
quem unvm notlrae cieitatit et
ingenio el iuttitia praeilantiiMW
mum audeo dieere. Sa der Augur
Seaevola hn J. 666 (SS) noch lebte,
so musa er hier gemeint seiu. 102.
666(88). Ueber die.
12*
T,Google
180
BRDTDS. S 306—308.
Philo cum Atheniensium optumatibus HiÜiridatico bell« domo
profugisset Romamque veoisset, totum ei me tradidi admirabili
quodam ad philosophiam studio conciutuB, in quo boc etiam
conunorabar atteutius — eui rerum ipsanim varietas et magui-
ludo summa nie deiectatioue retinebat — , quod tarnen sublata iam
301 esse in perpetuum ratio indiciorum videbatur. occiderat Sulpi-
cius illo aDno tresque proxumo trium aetatum oratores erant
crudelissume iDterfecti Q. Calulus U. Antonius C. lulius. [eodem
anno etiam Moloni Rbodio Romae dedimus operam, et actori
Maummo causamm et magistro]. baec etsi ridentur esse a pro-
positia ratione diversa, tarnen idcirco a meproferuntur, utnostrum
cursum pergpicere, quoniam voluisli, Rnite, possis — nanoAttico
baec nota sunt — et videre, quem ad modum eimus in spatio Q.
306Hortensium ipsius vestigiis pereecuti. triennium fere fuit urbs
eine armis ; sed oratonim aut interitu aut discessu ant Tuga — nam
StellaD^ von coi. 326. -^ Philo,
auB LtrJBBa gebürtig, ScbQler des
ClilomachuB, und nach dessen Tode
Vorsieher der akademischen Schute.
Plut. Cic. 3: 4>iXmvot ^üvae lov
j£ OHClSri/ieiaS, Sv fiältOTa Pco/iaün
ti3p KXeiTOfUtxov i!vvi)9an' Hai 9ui
TÖv Xöyov id'ai/iaaew Mai Siä tov
Tföitoy JtyBOtjjirav. Taae.üQ: notlra
memoria Philo, quam noi /requen-
ler audioimtu, intliluil alio Itm-
pore rhelorma praeeepta traiert,
alio philotophorum, — fof. Die
glücklichen Eifotge des Hithridates
verleiteten die Athener, an deren
Spitze sicli der Peripatetiker Äri-
Btion stellte, im J. 666 (88) von -
den Rdmera abinfallen and sieh
mit Archeliua, dem Feldherra des
Hithridates zn verbflndeo. Die Opti-
mttui, welche treu lu den RÖmeTO
hielten, massten nun flüchten. —
elti rtrmti ipi. — r«t. 'obwohl
schon . .', so dass ich far keinen
anderen Grund gebraucht hatte.
quod tarnen 'weil ja doch', mit Er-
gÜDznng des Gedankens 'was man
auch sonst erwarten mochte'; de
or. I 20& nunc quibvt tfudendum
auet rebiu accepimut; quodvpium
Bit tarnen magnum; If 91 Fuftui
nvTvot in dieendo FimMas, quo»
tarnen habnii ille, fion aiiequitur ;
Imtuit quaedam venia dabatw
\t*aUonii, quod tarnen (doch
jedenfalls, was man auch sonst da-
gegen einwenden konnte), eum de-
fenderem, qui mihi quaeitor fuit-
tet. — rat. iud. (304], das Wesen
der Gerichte: es gab wohl noch
Gerichte, aber sie verdienten diesen
.Namen nicht
307, proic. im J. 6S7 (87). —
Molo, aus Alahanda in Karlen ge-
bürtig, lebte aufRhodus als Lehrer
der Beredsamkeit (245. 316) nnd
hielt sich eine Zeitlang in Rom anf
(312). Da 312.316 von ihm so ge-
sprochen wird, dasB er vorher nodi
nicht erwähnt seb kann , war an
dieser Stelle das Glossem aosza-
Bcheiden. — acl. 316. — tpaUa, die
abgemessene Laufbahn. Gato 83;
quasi deeurio ipatio ad careeret
a ealee retioeari. Lael. 12, 40: de-
flexit iam aliquantulujn dttpatio
eurrieuhque comueludo taaierum.
30S. trienn., in denJ.668— 670
(86-84). Vgl. 227. — led gehört
dem Sinne nach nicht zd prfmai
agebat, sondern beieich oet den
Gegensatz zwischen rirte armit und
dem Mangel an Rednern, dessen
Grunde warea int. ditc. fuga, des-
sen Folge pr. Bg. Bort, i sed or.
interitu . . factum est ot primas
T,Googlc
$ 31)8—31«.
181
aberantetiamadulesceDtesH.Crassus etLentuli duo — primas in
causis agebat Hortengiug, magis magisque cotidie probabatur
Antistius, Piso saepe dicebat, minus saepe Pomponius, raroCarbo,
aemel aut iterum Pbilippus. at vero ego hoc tempore omni
noctes et dies in omnium doctrinarum meditatione versabar.
eram cum stoico Diodoto, qui cum habitavisset apud me mecum-3fi9
que viiisset, nuper est domi meae mortuus, a quo cum in aliis
rebns tnm Btudiosissume in dialectica exercebar, quae quasi con<
tracta et astricta eloquentia putanda est; sine qua etiam tu, Bmte,
iudicavisti teillamiustameloqueDtiam [,qu3m dialecticam dilalatam
esse putant,) consequi non posse. huic ego doctori et eius artibus
variis atque multis ita eram tarnen deditus, ut ab exercitationibus
oratorüs nullus dies vacuua esset, commentabar deciamitaus — 3to
sie enim nunc loquuntur — saepe eumM.Pisone et cum Q.Pom-
peio aut cHm aliquo colidie, idque faciebam maltum etiam Latine,
Bgerel Horl. — prim. 242. — Crat-
«M, 233. Lmluli, 234. 236. Jn-
li$t., 228. Pilo, 236. — taept die.,
130. — aut und ve in golchen Wen-
dangen {bit terve) beecbränken, at-
qtte at que vitigtia; p. Foat, 2S
pteuniam lemtl alqua Herum ae
taepiui dare coacli lunt Lael. IE>
via: Ina aul qualuor nmninantur
paria inimicerum.
309. Diod, acad.11115; Diodoto
quid faciam ttm'eo, quem a puero
aiidiviT qui mecum vivit tot an-
itoif qui habitat apud mef quem
eladmiror et dilifof Tose. V 113:
Diodotui iloicm caecut mulloi an-
not nostrae domi vüeit. Es vir
«twas gewöhnlich«« , d«ss griechi-
Bcbe Gelehrte zu angeBebenea RÖ-
nera ine Haas EOgen, suwoM um
aa der Eniehang der Kinder Theil
SU aehmen, als nm überbiDpI «nen
gebildeten Umgaag la bieten. —
ntip«r, Tor 13 Jahren, 695 (59). ad
All. II 20, 6: Diodotut mertuta
ett; reliqtiitnoöii HS forlaue een-
litt. — atH» rebui. Er war aach
HatheinalilEer, Haaiker und Bber-
hanpt TieUeitig gebildet. — dial.
153. Tgl. 119. — eontr. 120. — lu-
iHeaviiti, wie aeiDephiloaophiacheii
Studien bewiesen. 120. — [q*tam
jititenfJRaDderklirQnganaZ, 9, die
mit (ine qua nicht zosammenstehen
kann. — tarnen mit ita verbunden,
welches die BeschrSokung andeutet,
die im folgenden anagefBbrt wird.
310. deelamilant. Tubc. I 4, 7:
artlea declamitabam cauiai, quod
nemo me diutiut fecit. ad fan.
XVJ, 21, 5 : deelamilare Graece
apud Caitium imtitai. Unprüng-
llch bedeatete deelamnre 'lauter
als gewöfanlich reden'; es als Be-
zeichnung der rhetoriechen Schnl-
übnng zu gebrauchen kam zo Ci-
ceros Zeit auf. Seneca controv. I
pr. 12 p. 62, 1 K. : ipia deetamalio
apud nullum entiquum auclorem
ante Ciceronem et Calvum inveniri
potett. 236. — Pit- 336. Pomp.
240- — cum aliquo, 'Oberhaupt
mit i^end einem, wer es auch
war' : 'andere, sonst' liegt nicht im
Worte, nnr im Zusammenhang. So .
steht aliquit oft, wenn schon an-
dere aufgeführt sind. Tusc. I 74:
a magUtratu aut ab aliqua po-
lattale legitima. de or. n 1*6:
odio aut amore aul cupidilale aut
iracundia aut dolore aut laetitia
avl ipe aut limore aul errore aut
aliqua permoUone tHentii. Nicht
selten tritt denique hinzn (de or.
n IT). — mullum , binflg. ad Att.
Vm 13, 2: muUum meeum homi-
T,Google
182
BEtUTEJS. S 310. 311,
sed Graece saepius; vel quod Graeca oratio plura oraicaeata
HuppeditSBS consuetudioem siniiliter Latine diceodi adferebat, vd
quod a Graecis summie doctoribus, itiai Graece dieereoa, a^oe
3Ucorrigi possem neque doceri. tumultus ioterim in recuperanda
re publica et orudelis ioteritus oratonim trium Scaevolae Csr-
bODis AnÜBti, reditus CotUe Curioois Craasi Lmtulorum Pom-
pei, leges et iudicia conetituta recuperata re pid^a, ex namero
autem oratorosi PomponiuB On&oriDUs Mureoa sublaiti. tum
prÜDnin uos ad caussB et privatas et poblicas adire coepimoK,
tum nutici. — etiam. p. Plancio
20: erit tibi forlatse etiam de
nobfl aliquiä, std certe de C.
Mario audiendum, — LaHne. %at-
ton. de rheloi. 1 : (Hoaro jid prae-
ttiram luqut Graece declamavil,
LaCitie varo senior mioqiie. 2:
Cicero in epiatula ad M. Tifin-
nirnn tic refert: 'eqiddvm memo-
ria teneo, pueril iiobii primvm
Laline docere eoepiiee Plttivm
guendam; ad quem evm fieret
concurmi, quod etudiotUtumut
quiique apud eum exereerelar,
dolebam mihi idem non Heere.
conlinehar autem doctiitumoruM
hominicm, auctoritate, gut exittu-
mabant Graeeit exercitationibus
all melius ingenia ponte'. HiM ist
voreogsweiae der Redner Crasaus
2U TCfstehen, der sla Gensor die
Schuten der rhetores Latini scbloas
(ca 162), welchED Cicero deo f rils-
seren Nutzen griechisebef Uebnugea
aoEeiniDderselzeB lässt de or. I
34, !55. ~ vel .. vel überlAist die
Wabl zwi»cben den Gliedern, welche
einzeln aber ancb laummen fltatt-
gefundea haben können, dem Leser,
ohne daes der Schriftal eller an! eines
besonderes Gewicht legt; sost^eiat
es oft geradezu !üi et . . et in
stehen, Lael. 13. ~ Graec. doel.
So war Molo des Ltteinischen nicht
michtif nnd erhielt durch Snila
znetst die Vergünstigung, vor dem '
Senat grlechlscb zu reden. — p«i-
lem neben ad/erebal, aus dem Sinn
des Cicero, veranlagst dnrdi dievrem.
311. ianubtu. Als Sollt vom Mi-
thridatigchen Kriege zurückkam, er*
neuerte aich der BQrgerkrieg; ehe
er Rom einnahm, liess der Praetor
L. DamaBippUB aaf Marina Gehdas
ein Blutbad unter den augeseheiien
Sullanern anrichten im J. 672 (S2);
zn diesen gehörten die hier genann-
ten, Auch Pompeius und Mnrena
kamen in den Kämpfen des Bnrger-
krieges am. — Scaevola, poulifex.
115.— Cor*,, 22i,— Anliiti,t%i.
— r-odifui. Sowohl dte, welche unter
Sulla Kriegsdienste thalen, als ancb
die vor MaHua geflfichteten An-
hänger desselben kehrten nun lo.
rück, — Cottae ~ Mar. 202, 210.
233. 234, 235; 221, 237. — l^.
Durch eine Reihe von Gesetzen,
welch« besonders «nch die Bech^-
pflege angingen, stellte Snlla einen
Zustand im Staate ber , der nach
dem Sinn der Optimatea geordnet
war. — rec. ret p. die Bsr, Da
dies nach leg. et iud. eoruL steht,
kannte es nur in audernn Sinne als
im Anfang des § in recup. r» p. ge-
nomraen werden — jene» vom Wie-
derfewiDoen der Macht, dieses tob
der NeubegrmiduDg des Staates — j
das ist aber unmSglich. Daran) ist
der abl. geschrieben worden: wie-
wohl man zweifeln haan, ob die
Worte recuperata r. p, nicht vid-
mehr zu streichen «nd. — pne.
Zq diesen gehört die Rede pro
Qninctio, die älteste tob denen,
welche wir bellten. Es handelt
sich nm eine Schuld lafblgc eines
Sodetätevertrages. — ad. de top
D,o,i,7.<iT,Google
BRUTUS. § 311—314.
183
oon ut in foro disceremus, quod plerique fecernnt, sed ut, quan-
tum DOS efScere potuissemns , docti in forum veDiremus. eadetii3t3
tempore Moloni dedimns operam ; dictatore enim Suila legatus
ad senatum de Rhodiorum praemiis venerat. itaque prima causa
pnblica pro Sex. Roscio dicta tantum commendationiB habuit,
ut non al)a esset, quae non digna nostro patrocinio viderettir.
deinceps inde siultae, quas non minus diiigenter elaboratas et
tamquam elucubratas adferebamus.
Nunc quoniam totum me non naevo aliquo tut crepundlis,^^
sed corpore omni videris velle cognoscere , complectar nonnuUa
etiam, quae fortasee videantur minus necessaria. erat eo tem-
pore in nobis summa gracilitas et inSrmttas corporis, procerum
et tenue coUum : qui habitus et quae flgura uon procul abesse
ixutatur a vitae periculo , si accedit labor et talerum magna con-
tentio. eoque magis hoc eos quibus eram carus commovebat,
quod omnia sine remissione, sine varietate, vi summa vocis et
totjus corporis coutentione dicebam. itaque cum me et amici et314
Pomp. 70: ad rem p. adeiml'~
iccedunt.
312. Mot. 307.— dx »hod. pr.
DI« Rhodier halten im Kriege gegen
Mithridate« tren zu den Römern ge-
halten nnit Tiele GefahTcn nnd Un-
bilden erlitteo, wofür sie Entschä-
digung fordertea. — Rote., im J.
674 (SO). Er war belianntlich wegen
Vatermordes angeklagt — non atta
Ist etwas nachdrScklicher als nulla.
Madvig zu de fin. III 15, 50. —
äMncept in nnanterbrochener Reihe ;
indt-roa da an; Ut. V 37, 6: on-
tectdettle fama mmtHique Cbai-
norttm, deincepi inde aliorttm po-
pvlomm ;äiy. IS4; Rhodfum quen-
dirm dixitae, qvi pntnui iwruffi,
^ ttcvndttr, qtii dtiitdt deincep*
moftUtna mit; Ivg. HI 4; 43:
tunl dtinde poiila dainctpl, fttaa
Itabtmui in iBgibut, 'autpieia tar-
313. naet'o. Im Drama war nicht«
gewOhnlicber, ala daaa einander an*
gehQrige PEraooen, namentlich ana-
gesetzte Kinder, von ihren Eltern,
erkannt wurden {äravTafi^aiv,
agmt*e«rt). Dies geschah thells
durch Haie am Kirp^r, nami, tiitlta
durch Schmuck oder Spielsachen,
welche devn Kinde milgegeben wa-
ren, erepundia. Haut rud, 1081 ;
ea qnat älim parva giitavit crt-
pändia ÜU in Ufa eutula iniunt.
Diesem Erbennrn an Einzelheiten
steht hier die Kenn tniss des ganzen
Menschen entgegen. — eorp. omni
nimmt des Gegensatz« ta naevo
halben totum wieder anf; vgl. 3!! ;
eommunia quaettio untverti gene-
rii. — eognoieerr, nichl agneteere,
well Rratns den Cicero nicht ala
einen Ihm ft^md gewordenen wieder
erkennen kann. — erat. Plat. Gic.
3; Kol yof ?w övrw« toj^e »al
ntropxoi aq^toBTlii aiopaxov put^
Kai yiitrrpa fiiyn oifi Ttjt cafiai
TtöOffsm/uvos • ^ ^ ii ftavfi jloJi^
/ler Kai äya&^, (TK^Ma 8i xat
aTilaarOc, vnö Si rov iiymi aao'
iQOTirta Kai Jiä&ot fxorrot all Oiä
rair avV rävcov iXawo/tevTj ifößav
itafBtgav v)ii( Tov ai&funoi. —
abeise, sie hlnrt nahe zuaammen,
steht in naher Verbindnng mit Ge-
httr rSr das Leben, Eigentlich iil
der, welcher eine solche KSrpa-
bUtlDDg bat, nicht fern van Lebens-
gehbr. — lattrttm. 202.
T,Google
184
BBUTDS. 9 314. 316.
medici hortarentur ut causas agere desistcrein , quodris potius
periculum mihi adeundum quam a sperata diceudi gloria diace-
dendum putavi; sed cum ceuserem remissiooe et moderatiooe
vocis et commutato genere diceadj me et periculum vitare posse
et temperatius dicere , [ut coosuetudiuem diceadi mutarem,] ea
causa mihi in Asiam proDciscendi fuit. itaque cum essem bien-
nium versatus in causis et iam in foro celebratum meum nomen
ISesset, Roma euoi profectus. cum venissem Altenas, sex meases
cum Antiocho , veteris academiae nobilissumo et prudentissumo
pbilosopbo [ui Gtudiumque philoEophiae uumquam iotermissum
dacht, wie Liv. 23, 9, 8: Idc It
dtterreri poHui tine, quam iliic
vineii 7, '21, 1 : dielatore abiU-
naio lollere yotitti a rap, eontU'
lalutn quam promitcutim palnbut
ae plebi facere, «o kann gleichfalls
der Inf. gesetit werden ; oothwen-
dig war er ad Tam. IV 3, I : doleo
Ib sapienlia praedilum prope tin-
gulari non tuit bonii deiectari
poliui quam alienii malii labo-
rare: bier findet eine ebenso ein-
riebe Vergldchung zwischen den
beiden Begrilfen statt, wie t. B.
p. Deiot. !3: non quaero, quam
veri timile til, qui diclo audienle*
non fuitaenl, eos vinetoi petita
auam neeatoi. — Cebri^ns wird
der Gebrauch des inf. durch
314. diieedure. 'etwas aufgehen,
das man bereits erreiehl hat', was
auch darin herrotlritt, dass Cicero
a tperata gloria nlclit a ipo glo-
riae sigL de off. I 20, 67 ; a con-
ttanlia lapienlii discedere. de div.
II SS, 114: a conilanlia alque a
mentt atque a tt ipto diieatiit.
Vgl. 273. Hat poUut quam zwei
Verb» bei Bich, von welchen das
bei polius das wirkliche oder als
roöglich gedachte, das nachfolgende
aber dayenige, dessen Eintritt als
undenkbar (und zumeist als sbiu-
wehiend) bezeichnet wird , aus-
drOckt, so steht letzteres im Coa-
iuBCÜv. (ad Alt. VII 7, 7 ; depagna
poliuf quam terviat. Tusc. II 52 ;
Zeno perpeilut ett omnia poHut
quam con«cioi delendaa tyratmi-
du indicarei); zu quam tritt oft
noch ul (ob auch bei Cic.7J Dieser
Codi, bleibt lacli in der Re^el, wenn
der Satz ao abhängig wird, dass
das erste Verb, in den Inf. tritt.
(Acad. n 23: tlaiait inlaltrabHi
dolor» lacerari poUut quam aut
officium prodai aut fidam; Weis-
seaborn zu Liv. II 15, 2. IX 14, 7 :
decaptot potiut, quodcunque eaiui
farat, pauuroi, quam ultprevitie
paeit aueloret viäeaittur). Doch
Dach dem Inf. fol. sowohl (ad fam. n
16, 3) als nach dem inf. ^erondii
(de leg. Bgr, (I 6} findet sich bis-
weilen im 2. Glied derselbe inf.,
auch nach dabare (Gaes. b. c. I
35, 1), quam ballum erat (n. d. I
84). Sind beide Glieder bloss ge-
das Nachstehen von putavi noch
gemildert. — ut ceni. die. mul.
nach commut. gen, die. ist eine
Eriilärung zu ea eauta. — ea eattta.
Vielleicht betont dies« Cicero, weil
man schon damals ihm andere
Gründe unterschob. Plut. Cic 3:
SiSnöl 3i tÖv ^ IXav ana3iifi.ii«ev
lil T^v 'EXiäSa Sma^aigai Xiyov,
lue TAU acC/iailK avTifJ ^a^aTtiiaS
Sioftivov,
315. /ithenat, im J, 675 (79). —
Antiockui ans Ascalou, Schüler
des Philo und sein Nachfolger ala
Haupt der Schule, poliiiisumut et
aculiitumux omaium Jtottrae Ute-
moriae pAiloiophorum (acad. 11
3S, 113J, lehrte im Ptolemaeum itt
Athen. Die bedeutendsten Römer
waren seine Schüler, — vet ae.
D,o,i,7.<iT,Google .
BRUTOS. 3 315. 316.
185
a primaque adulegcentia cultutn et aemper auctuiu hoc rursus
summo auctore et doctore renovari. eodem tarnen tempore
Atbeuis apnd Demetrium Syrum, vcterem et noo ignobilem di-
cendi magietrum , studiose exerceri solebam. post a me Asia
tota peragrata est dum summis studeo oratoribua, quibuscum
exercebar ipsis lubentibus; quorum erat princeps Menippus Strn-
louiceDsis, meo iudicJo tota Asia ilÜE temporibus dJsertissumus ;
et, si nihil habere molestiarum nee Jneptiarum Atticorum est,
faic orator in illis numerari recte potest. assiduisaume autcmSlS
mecum fuit DionyBius Hagaes; erat eüam Aeschylus Gaidius,
Adramyltenuä Xenocleg. bi tum in Asia rhetorum principes
Dumerabantur. quibus non contentus Rhodum veni meque ad
eundem, quem Romae audiveram, Holonem applicavi, cum ac-
torem in veris causis scriptoremque praeatantem tum in notandis
Antiacbus, der von den Sloibera
und Pen pateti kern vielee entlehnte,
behinjitete die all« aha demische
Philosophie wieder bergeslellt >u
haben. Vgl. 120. — primaque:
nach negativen Sätzen folgt im
Lateinischen das Glied, welches wir
mit 'sondern' anreihen, oft mit qve
atqve et; wobei diese Coninnctlo-
iien ihre gewShnliche Bedeutung
des Abscblieasene, Erweitcma, Wei-
terffibrens behalten, de or. TI3I)3:
id non faciVTtt alii vertantiirqua
in hosUuia castni. Tusc. 1 41. —
Demelriu* hi sonst nicht bekannt.
— dum I. sludao: die Her. cum
f. qwidem; aber Cicero reiste nicht
mit den Rednern; weshalb Jahn
eine Lüctie nach cum annahm, {aiut
tum kann wegen escarceb. nicht
ausgefallen sein). — Men>p}iug, aas
Stratontcea in Karten. Straß. 14,
2, ZG p. 660: üärraid-a avtjf ä£(C-
iinj/ot ySYEtTiTat ^iftaif MivtTtnot
mnä TOVS najegas ji/iäv KoTOitäs
ijiixaXovfitvOS, öv fialiara inair^i
räv KKTH Ttfli ^Aalav ^mÖQtav mv
ijttgoAaaTo Ktxi'^tav, ate jnjatv i'v
ZIVI yetup^ airov avyn^ivoiv 3'-
v<mXii xal rote »(et' iiiaa'iH' äxfiä-
J^miOi. Plut. Cic. 4: T<üf /liv'Aata'
väv ^iprcpiüv SevatiXei Tqi 'jiS^a-
pvtrriv^ xai Juiwaiif .TqJ JÖii-
ynjri(316) xal Mevi7ijt<p r^ Kofi
awcOxöXaatv. — moleil. 116. —
n, inepl. Alt. 2S1.
316. i7»i'JufMtnie weist Nene, Lal.
Fonnenl. II p. 113 aus einem Se-
nstusconsultum vom J. 743 {11) bei
Frontin. de aquis 104 (p. 40, 23 B.),
atiiduior aus Varro nach; ent-
sprechende Formen von verwandten
Wörtern (lU-enuut vaeuui extguut
arduui) scheint Cic. nicht gebraucht
EU haben, ausser vielieicut piüiu-
mut (rrgm. epist. ed. Baiter p. 4%,
16, 3). — Uagaa» aus Hagoesta
in Lydien oder Karien. — Aeicku-
lus wird noch %lfi, sonst nirgends
eiwihnt — KpiSot in Karien. —
Adramytlum in Mysien; Ober die
Stellung 285. — Xmoel. SUab.
13, 1, 66 p._ 614: ävii^ Si 'AS(ia-
pVTr>!fäs p^ojp iiti^avrfi yeyevjj-
rai SerOKi^, toü /lif 'Aatavitv
yaönjft^poB, oymciiJT^ Sc ei ttt
aJjjis Kai eifnixäs inig rijs'Aiiiat
ijtJ Tijt miynirftov nad'' tv untghv
atiUwalxs Mt&^SaTta/un}. — Mo!.
Hebung behaodelt wurden und spä-
ter controveriiae biesaen , wirk-
liehe Proceaae vor den Gerichten,
luv. Vit X6i: tophUtae vtrai agi^
tant tilfz raplore (d. h. das Thema
Tom Eolführer) relieto. Anders 226.
T,Google
186
« 316—818.
aDimadverteadisque vitits et inatituendo docendoque prudratis^
sumBin. is dedit operam, si modo td consequi potntt, ut uimis
reduDdantis nos et superfluentis iuvenili qniKÜaiD diceodi impa-
nilate et licentia reprimeret et quasi eitra ripas dilDnentis co«^
ceret. ita recepi me bienDio post noa modo eiercitatior, sed
prope mutatus. Dam et c«ntratio oimia wods reeederst, et ciuasi
defeirerat oratio, lateribusque vires et corpori medVocris babitas
-.acceseerat.
317 Duo tum eicellebaal oratoree , qni me imitaadi cupiditate
iacitarcDt, CoOa et HortensiuB; qaonim alter renrissus et leais
et propriis verbis oompreheadenE solute et facile seDtentiam,
alter ornatus acer, nob talis, qnalem tu eum, Brüte, iam de-
Sorescentem cognovisti, se^ verimram et acttonis genere com-
motior. itaque c«m Horteasio mihi magis arMtrabar rem esse,
ciii et diceudi ardore eram propior et aetate coniunctior. eteaim
videram in ei&dem causis, ut pro H. Caauleio, pro Cn. Dolabelia
coDsulari, cum Cotta prioceps adhibitus esset, priores tarnen
agpre partie Hortensiem. acrem eaim oratorem et iucensum et
agentem et canorum coocarsus hominum forique strepitus desi-
SlSdeiat. uoum igitur auauni, cum rediissemus ex Asia, caasas DO-
bües ef^iinuB, cum quaesturam nos, coosulaUim Coda, aedilitatem
peteret Hortensius. interim me quaestorem Sicilieneis excepit
— aHintadvarlendUgHB scMiesBt
sich «rgS'itcnd an <lae (zeitlich fol-
gemk) noiandit an. — et in imti-
lutndo vermathele E. F. Ebertiird.
— »i modo, als läge io dedit op.
die Andeutung- eineB Erfolges. Dem
Cicero warde gerade die Wortfülle
aoch später von seinen Geenem als
Fehler vorgtworfen. — red. öuint.
XII 1, 20 ; le iyte mtilla ex lila iu-
vtntli abundanlia CiefCuUie leH»'
tur. ~ po,l, im J. 677 (77). —
.deferverat, aosgegohren. er. 30,
107: guantü Uta elamoHhia aäv-
ietcenluK diaidnta rfa tBppliefo
parrieidarma! quae nequaquam
xaHt d»/ert)iiie potl aliquanlo ten-
lire coepimtit. Vgl. 298. — la-
ler. 202.
317. eupfditate; in vielen Wen-
dungen betrachtet der Römer als
Mittel was wir als Ziel anaehen
Cin . .'); vg\. pugna laeettere aad
MUtü honoribtu. — CeUa, 102.
— Hort. 301. — propr. 274 g. E.
— comprek. 34. — lolute 1,73. —
itaque geht anf remianu et U-
nii MtiA oomihotiar. Den Haupt-
grund zu m. mag. arb. führt ele-
nitn ein, — cautit. Im J. 677 (77)
Terlheidigten beide Jen M. Csoii-
Inus und Cn. Cornelias Dolabetla,
welche repetnndinimb«4anft waren,
der letztere von Caesar. — pari«*.
242. , — agenlem , wirksaiB, hi«
zunächst durch die An des Yor-
trags [actio), de oT. II 87, 358:
ufendum eit imagMibat agtntdtu
atribm intigniHi. ad Berenn. IH
22,37; nort mala» nee vagai, ted
aliquii agenlee fmaginei ponmtxt.
318. dnnwn, im J. 678 (76). —
catuai. Von di«scn ist ans nar die
Rede pro Roscio cemoedo bekannt,
w«nn diese nicht vielmehr im J.
686 (SS) gehalten ist. — inlm-mt
im J. 679 (76). — Sieil. Er erteoste
di« Provinz Lflybaeum, welche Sex.
T,Googlc
BRUTUS. $ 318— 3M.
187
annus, Cotta ex consulstu est profectas in tialliam, princeps
et erat et luibebatHr Hortensios. cum autem sna« posi ex Sicilie '
me recepissem, iam videbatur illud in me, qutclquid esset, esse
perrectnm et habere maturitatem quandam suam. QJtnis multa
videor de me, ipse praesertim; sed omni huic sennoDi proposi-
tnm est, non ut ingeaimn et eloquentiam meam perspicias, unde
longe absum, sed ut laborem et indostriam. cum igitnr essemstd
in plurumis causk et in principibus patronis quinqaennium Tere
Tersalns, tum in patrocinio Siciliettsi maiume in certamen veni
designatus aeddis cum designato consule Hortensio.
Sed quoniam omnis bic serma noster non solam eournera- 98
tienem oratorutn, verum eUam praecepta quaedam desiderat,
quid tamquam notandum et animadrertenduni sit in Hortensio,
breviter licet dicere. nam is post coosulatum — credo quod320
videret ex cottsniaribus neminem esse secum comparandum,
ne^egeret autem eos qni consnles non fuJssent — summum illud
suum Studium remisit, quo a puero fuerat incensus, atque in
omnium rerum abondsnlta »oluit beatiiK, ut ipse putabat, re-
missius certe vivere. primus et secundus annus et tertius tannm
quasi de picturae yeteris colore detraxerat, quantum non qaivis
unus ex populo, sed exrstumator doctus et intellegeng posset
Pedacaena als Propraetor verwal-
tete.
- Sic. i
aSieili«mÜ!patroeinium
$fc.3I9iet noch tauge nicht so kühD
wie eaiiellani triumphi 256 , me-
moria nota et aequafii 544; Tgl.
(^uria rogatlo p. Sest. 62 l'die
sich anf C. bezieht'): lervilii per-
eontatio de or. fl 227 ; vetnt pu«-
Hliiqua doctrina I 23 ('die alte
Knabeaerziehung'): eictp«efat{o Cor-
finienris ad Alt VIH 5, 2. — vid.
de me sc. loqiii; Nägelabach Stil.
I 183, 1. — laborem, 233.
319. in steht bei eausii in an-
derem SiDO »Is bei patronU. —
petroc. Sic. Im J. 684 (70) klagte
Cicero Verres wegen der aaf Sici-
lien verübten Erpressnnffen an ;
Rortensins war dessen Vertheidi-
ger. — deiign. vor cos. wie z. B.
p. Sest, 61. — notand. 31«. -^
licet, weil es ohne diese Veran-
lassung rIs Tadelsacht erscheinen
320. coj. im J. 685 (69). — vi-
deret, wie z. B. 92 pulent: la
arbitrarelur 276 g. E. — beat.
" ' ~ ' \ beatui ill», qui
epod.
tut neg
proeul negotii!, ttt priica
tnorlalrunt , patema rura bobxi
exercet luii.— certe: Phil. IV 3:
iiaperatutn omnibtts contilium, in-
eognttum certe eepit. — piet. de
opt gen. 4, 11: si lerete» auret
kabent inleUegentque iudlcium,
tatnquata ttdpicturamprobandam
adhibentur etiam midi faciendi
cum aliqua soller Na ivdietmdi.
261. Vgl. EU 70. — quivii vnut.
p. Caec. 22, 62 : ti In tolut attt
quivis unui cum icato et gladi«
Hnpetum in me fecittel. 274. Vgl.
214 E. 198. div. in Cae«. 50. —
ea pop. 186. — exüL 92, — doct
141. — intell. 183. — conim. Pe-
riodisiroBg; sie gehfirt znr Änsar-
beitting, die oeleritet imn Vortrag,
de or. m 171: eontinuafio verbo-
rum dum rei maaiime, etUoea-
Dpi,7?<iT,Google
188
BRUTUS. S 330—323.
cogQoscere; longiua autem procedens cum in ceteris eloquentiae
partJbtis tum maxume in celeritate et cootiDuatione Terborum
32t adbaereRcens Bui dissimilior videbatur fieri cotidie. dos autem
non desistebamus cum omoi genere exercitationis tum maxume
stilo noslrum illud quod erataugere, quantumcumque erat at-
qtie, ut multa omiltam, in hoc spatio et praetor primus et incre-
dibili popuii voluntate sum factus. nam cum propter assiduiu-
tem in caueis et iudustriam tum propter esquisitius et minume
vulgare orationis geuus aoimos hominum ad me dicendl novitate
322 converteram. nihil de me dicam : dicam de ceteris, quorum nemo
erat, qiti videretur exquisitius quam volgus hominum studuisse
titteris, quibus fons perfectae eloquentiae continetur; nemo, qui.
philosophiam compleius esset, matrem omnium bene factorum
beneque diclorum ; nemo, qui ins civile didicisset, rem ad priva-
las causas et ad oratoris pnideotiam maxume necessariam ; nemo
qui memoriam rerum Romanarum teneret, ex qua, si quando
opus esset, ab iDferis locupletissumos testes eicitaret; nemo, qui
breviter arguteque iucluso adversario iaxaret iudicum animos at-
que a severilate paulieper ad hilaritatem risumque traducer^;
nemo, qui dilatare posset atque a propria ac definita disputatione
elpTimuioAuetprim.prael,-pop,i
Romani setzt Orelli zu. — aitid., de
imp.Pomp. 10^. — orat. gen. I2i.
322. de me. Er spnclit Ternebm-
licii genug ond giebt zagleicli die
ISl f. abgelehnte Antwort auf Bru-
tus Frage. — dicam. 304. ^ bene
ist beide Haie in demselben Sinne
ZD fassen , da tQchtige Rede und
Tbat auf der klaren und festen Ein-
siclit beruht. — prud. 104. — Ceit.
top. 45: in hoc genere (In fictis
aempüs) oraforibu* et philoiophii
canceimm eil, ut muta etiam lo-
quaniur, ut mortui ab inferitexei-
tentur. Quint. IV 1, 28: in epilogo
vero liceat laloi effundere adfeelui
et fictam oralionem induere P^r-
lonii et defunctoi excilare. Doch
ist dies kcineswegB der einzige Fall.
— inet., \a die Enge, ins Netz
treiben. Man möchte angutleque
Termuthea ; doch zeigt breoiter,
dass der Weg, nicht ata Resultat
chaiakterisirt wird. — a lev. 197.
— dUat. verailgen
tionem primam, deinde modum
guendam fonnamque deiiderat. —
adhaer. 274. , ^
323. itilo, 92. — quantumeua-
fue,iQ,%v\%qaidqaid%\%\D.,tDK\iH
quanUtlumeunque ; p. Arch. Vquad
tentio quam tit exiguum ; 13
haec quaque ereicil faeuttat, quae
quantatunque in me eit, numquam
amieorum perieulii defuit. — tpa-
tio. Hierauf folgen in den Hand-
scbriften die Worte et in kii poet
eedililatem annii, eine überflüB-
wge und störende Erkliruag von
in hoc ipatio. — urimut, der zu-
erst renuoeirt wurde, weil er die
meisten Summen oder doch zuerst
■bsolute Majorität hatte, de imp.
Pomp. 2: cum propler dilationem
eomiUorum ter praetor primut
eenturiii eunctis renuntiaturium,
faeite intelltxi, Quirilet, quid da
ttte iudieareti». Zu betonen ist in
der [ormel haften Verbindur^ nicht
praetor aaaAtta orimut i dieregel-
i^wfe Wortstellung wSst praetor
Dpi,7?<iT,Googlc
BBrTüS. S 333-324; 189
hominis ac temporis ad commuaem quaestioaetn universi gene-
ris orationem traducere; nemo, qni delectandi gratia digredi
pammper a causa: nemo, qui ad iracundiam magno opere indi-
cem, nemo, qui ad fletum posset adducere, nemo, qui aaimum
eins, quod nnum est oratoris maxume proprium, quocumque res
postularet impellere. itaque cum iam paene erauuisset Horten-
Sias et ego anno meo , Bexto autem post iUum consulem, consul^
factus essem, revocare se ad industriam coepit, ne, cum pares
honore essemus , aliqua re superior esse viderer. sie duodecim
post meum consulatnm annos in maxumis causis , cum ega mibi
illum, sibi me ille antefeiret, coniunctissume versati sumus, con-
aulatusque meus, qui illum primo leviter perstrinierat, idem nos
rerum mearum gestarum, quas ille admirabalur, laude coniunxe'
rat. maxume vero perspecta est utriusque nostrum exercitatio
paulo ante quam perterritum armis hoc Studium, Brüte, nostrum 324
conticuit subito et oljmutuit: cum lege Pompeia ternis horis ad
dicendum datis ad causae similluroas inter se vel polius easdem
46. or, 14, 45: oralor gxcallem a
propriii perionii el tempori-
bat lemper, tipottil, avocaicon-
trovertiam; laUui enim de ganere
gvam de parla diiceplare licet,
kaee igitur g-uaeitia a propriif
perionii et temporibui ad
uniettni gmerii orationem Ira-
dueta appellatur &i!aie. — eomm.
. . univ. 313. — keminü ac lemp.
giod freier gebrauchte objeclive Ge-
netiTe. — J/jr. 82. — magno op.:
das Aufbriagen war immerhin noch
häufiger der Fall al« dai Rühren.
— fUbtm, Gieeros Sebilea epilogi
worden besonders bewandert und
\oa den Gegnern Twgpottet. —
orat 1B5. 276. 279; 214. - poitu-
laret erg. impelli aoB impellere:
eine nicht hähflgeErginzDDg. Sehr
hsrl Com. Nep. AtL 13, 4: intam-
peranter eoneupüearB, quod a plu-
rimii vidtai,
" 323. evan. S2. — anno tneo, im
J. t>91 (63), ds Cicero 43 Jahre tlt
war. de off. II 17,59: pro aaipU-
ttttün» bonorum, quot euncb'i nif-
fragiit adepti lumui nottro qvi-
dtm anno, d. fa. io dem Jahre, in
welchem es nach der lex Villla
anpalis zuerst gestattet war (die
Quistur im 31. , die cnmlische
Aedilität im 38., die Pratnr im
40., das Consulat im 43. Le-
bensjahr). — duod, a. bis 704
(BO), wo Horlensius starb. —
peritr., rerletzen. p. Sntla 46:
nemo umquavt me tenuUtuma tu-
tpicione pertltinxit, quam non
parculerim. p. Plane. 33: Gra-
nita M. Antoni voluntalem «upe-
rioribiu faettiii laepe pertlrtn-
xit impune.
321. lege Pomp, de ambitn T«m
J. 702 (52) (S 245), welche die
Strafen der lex Galpnmia und det
lei Tullia TcrschärRe und mehrere
allgemeine Beetimmuttgen aber die
O^oisaüon der Gerichte enthielt;
unter anderem torrävavrajioftv
advxaiv ixmefca Tip itäQii «f »^
fiöv ot^tctv, eMFla ui; vjrö vov
itUf^mit avriöv roie dixaatäe 9«-
(nißovpivovs kma^TTta9at (vgl.
Tfyi), xQovov je Tip /iiv dimxoyn
. Svo loftvi, tä Si ^tiyovTt toät
8iSoa&cu in/ianter (Cess. Dio tL,
52). de üa. IV 1, 1: cum ego U
kac noea üga videam eodem die
aeeluatori ratpondere tt tribtu
T,Google
190
BRUTUS, f 334. 325.
noTi veniebBmus cotiiäe. qtiibue quidem csusis tu etiam , Brote,
praesto fuisü complurbque et Dobiscum et solua egisü; ut, qui
noa satk diu vixerit Hortensiya, tarnen hunc curaum coufecerit:
fotnia ante sedecim causas agere coepit quam tu es ualiis; idem
quarto et sezagesumo anno, perpaucis aale mortem diebus, una
tecum soeerum tuum defendit Appium. dJceodi autem genus
quod fuerit ia utroque, oraUoneB utriusque etiam poäem nostria
indicabunt.
^ Sed ai quaerimus, cur aduleacena magis tloroerit dicendo
quHQ senior Uortenaius, cauaas reperiemus Terissumaa duas.
primam, quod genus erat orationia Asiaticum, adulescentiae ma-
gis concessum quam genectuti. geaera autem Asialicae dictionis
duo sunt: unum sententiosum et argutum, aententiis noo tarn
gravibus et Beveris quam concioBia et venustis; qualis in hiatoria
Timaeus, ia dicendo autem poeris twliia Hierocles Alabandeus,
magia etiam Meaeclea frater eins fuit, quorum utriusque oratio-
nea aunt in primis, ut Asiatico in genere, laudabiles. aUud autem
köris perorart. — novi. ßioii. Htl.
de Lysia 17 : otnoal Si ^r/rinp xoi'
vis itm xa&' ixaiTXOti növ iiyiav.
— hunc, den im folgenden näher
bezeichneten Zeitraum, —teiaeim:
decem die Bsr. Hoitensiug (rat in
J. 659 (95) zneral auf (229. 328),
Bintug ist nicht 669 (86) »ondera
6T6 (TS) geboren. Nach Vell. Fat.
II 72, t fita[td er b« seinem Tod
712 (42) im 37. LebeoBjabr; bei
Tic. dial. IT aber werden die Redner
in dieser Reilienrolge auEgeiiblt:
Gioero (seb. 648, 106), Caeliae (273,
geb. nicht aacb 669, 85), Caivua
(ISO. 283, geb. 672, 82), Brutos,
Aainius (geb. 679, 76), HesseUa
(geb. 690, 64). — ^pp. 267. 230.
326. prmuan. Der iweile Grund
wird nicht in der liier angekfiadig-
ten Weise angegebeii, aondein 327
nacb einer BecapttnUtioB nur leicht
angedeutet fuod ituiktm renn-
terat. — Aiiat. 51. ~~ eono. 287.
a37. — qualU: quali wie p> 191 Z.
11 — TimMmi (Sä), loTifl» erudi-
ütMimut et reruM eapia et lea-
tenUanan varielatt abundaiUiiiu-
mfu et ipta oomparition» veröorum
Tum ftnjwA'ttu, nu^gnam »loqvtn-
tiam ad itribtndum attuiit, de
or. II 5S. Der SebriAateUer ntft
v\fiovs 4, l: rov tfvzfini ninflC »
Tifituos. dvijQ lä fiiv äXia mayös
xai m^ÖB ioytav tvltni fiiya9as
oint äfopoe, itoioiaviof, dinvor/-
rucSs, iclijv . • . v7ä ifoios tov
fn'aE voiiaeie aai nivtlr noUemts
htTthticov SIC T« ■jfOiSa^uaSitrta.-
xoy. Er TcrTBaate eine ■lUicilische
nnd eine altitaliache Geacbiefate, and
behandelte die Kriege des Pyn^H».
— Bitr. or.aai: fratret Uli Aiitl-
tiearum rhatorum präieipei Sit-
roelet et Mtneelet mtnums mmi
tmtfenffa conternnendi. de or. [I
95: ul kodia Alabandemtm il-
lum Meneelem tt eiut fralreta Bit-
roelem, quo» ego audwi,ioUiiiiiiU-
tur Aiia. SUtbo 11, 2. 26E.:
ävi^ S' tyivovTO iAyw ££(at Sio
vixiSje TS, ov tftvrjtt&rj/uv ftm^iv
iaävm, xai 'IibohIi^ xäi oi urroi-
lefyfafrae lis Tqv 'liSov • TS .^no^
itäviot tiai 6 SüXtfv (§ 13 und
hier 307). Alabmda, Stadt in Ka-
rien; xa Alabandtta lantet der
nom. pl. Alabaaüt (. . als), s. Lach-
mann zn Lncret. p. 2S0 f. — ut.
T,Goo(^lc
BRUTUS. I 336-327.
t91
geaiB est dod taui. seotentiis frequenULuio quam verbis volucre
atque iDcitatum, quali est nunc Asia tota, sec Quntiue solum ora-
tionis, aed etiam esoraato el facto gencre verborum ; ia quo Qoruit
Äescbylue GnidiuB et meus aequaüs Hilesius Aescbines. in eis
erat admirabilis oratiauis cursus, ornata senteutiarum couciaai-
laB Don erat, haec autem , ut dixi , genera diceudi aptiora sunt326
adulesceuübuB , in seoibus gravitatem doü habeut. itaque Hor-
teosiüs ulroque genere floreng clamores faciebataduleseena. ha-
bd>at enim et Meiiecllum illud Studium crebrarum TeDustarum-
que sententiatum , in quibus, ut ia illo Graeco sie ia hoc, enrnt
quaedam magis vt^ustae duicesque senteutiae quam aut neces-
sariae aut iuterdum utiles; et erat oratio cum incitata et vibraua
tum etiam accunita et polila. uoa probabaatur haec Benibus:
saepe videbam cum irrJdeutem tum etiam irasceutem et stoma-
diaatemPhilippum; sed mirabautur adulesceotes, mullitudo mo-
vebatur. [erat exceileus iudicio Tolgi et facile prima» twebat32T
aduleaceos. elsi enim genus illud dJcendi auctoritatis habebat
parum, tamea aptum esse aetati yidebatur; et certe, quod et in-
geoi quaedam fonna luc^at exBrciUitione perfecta eratque ver-
27. — aliud: istdiefiWort ricistig
und nicht vielmehr mit E. F. Eber-
hard in alterum zu cerwandeln, so
muBB es diverium bedeutea. —
faeU». 30. — Jetchylus, 316. —
AetohinM. Slrab. 14,1,7, p, 635:
ävS^BS 8' B^uii /lyrj/i^l tyivovTO
iy ifi ldti.Trtq/ , . iia&' tifi&l Ai-
fUTQi/ni n^ös naftnrjtov Moj'tw.
Senec contror. 1 8, 11: Aeiekiiui
(W bonit (7) dBelamatoribu$. Zar
Stellang vob MiUt. s. 285.
326. ciflin. IM. — ut in i. Gr.
sie in hoe macht den Gedanken nur
nnklarer luid ist wobi eine (irtige)
Baadetklärung zu qttiöut; inch.
lenlentiae fehlte besBer. — vibraiu,
vom zuckenden Blitz wie tod dem
durch die Luft geBcbwangcnen Wurf-
speer äbertrsgeo. or. 234 : euiia
(Demostheni«) mm tarn vibrarent
fitlmina Uta, nüi numms coniorla
farrmlur.QaiaLXl3,llO: adiciai
licet tat, qlii itnleniiaM vibrontet
digitit iaculontur: X 1, 60: lumma
in Archilocko vii eloculionit, cum
validae luitt brevet vibrantesque
tntentiae. — Pkilipii. 173. 230.
327. [erat - exil.] mÜBUge Wie-
derholung eines mehrfach auBg«—
8procbeneaGedaQl(eQB,fQrdiedarch-
■us kein Crund vorhanden war.
ted 327 m. scMiesst sieb an mirab.
-ffiotieA. unmittdbaran: atieruach
mullil. moueb. konnte nicht eral
exe. iud. volgi oline mindeslens
ein igitur folgen , an wenigsten
in einer dem eben voriusgegaDgeuen
utroque getitre fiorent clamore*
faciabat aduleteeiu so ganz ent-
sprechenden Wendung, Auch die
Wiederholung von aptiora adulat-
eenliöui 326 A. und mirabantur
adaUieentei 326 E. {lummam ham.
aämirationem ex»Uabal)ie'asie von
graa»ei NachliBBigkeil. Zu beachten
ist, dass bereits 326 A. ut dixizn-
Sesetzt iat. Ueberdies iel der Aus-
ruck i'n^eni q. forma Itieabat
bedenklich und wohl nach 294 m.
gebildet, auch sein VerhäUniss zu
iieri. atlrieta eompreheniio iüü^,
— prim. 83, — e»mpreli., 31. —
quaedam. 288.— forma. oraL 11,
T,Google
192
BRUTUS, i 311-319.
borum astricia compreheasio , suinmam homiDum admiratiooem
eicitabaL] sed cum iam bonoree et illa senior auctoritas gravius
qtiiddam requireret, remauebat idem Dec decebaC idem ; quodque
exercitationeni stuJiumque remiserat, quod in eo fuerat acerru-
mum, coocianitas illa crebritasque Beatenlianim pristina mane-
bat, sed ea ?esütu illo orationis, quo coaBueverat, ornata dod
erat, hoc tibi ille. Brüte, minus fortasse placuit quam placuissel,
si illum Oagrantem studio et florentem facultate audire potuiases.
^tutn Brutus, ego ?ero, inquil, et igta, quae dicis, video qualia
sint et Horteasium magnum oratorem semper putavi niaxumeque
probavi pro Messalla dicentem, cum lu abruisti. sie fenint, io-
quam, idque declarat totidem quot dixit, ut aiuDt, scripta verbts
oratio, ergo ille a Crasso coosule et Scaevola usque ad Paulum
et Harcellum cooaules Qoruit, nos in eodem cursu fuimus a Sulla
dictatore ad eosdem fere consules: sie Q. Hortensi vox exstincta
fato suo est, nostra publico.
319 Melius, quaeso, ominare, inquit Brutus, sit sane ut vis, in-
quam, et id non tarn mea causa quam tua; sed fortunatus illtus
tiitus, qui ea non vidit cum flerent, quae providit futura.
enim inter nos impendentes (
36: forma, quat x>f^t^f Gratet
dieiiur. — tl - que siod bei Ci-
cero selten verbunden; b. Madvig
ta de ßn. V2Z,64: et toi, qui ft-
eerint, dignitatii ipltndara duelot
immtmortt fuitit ulilitaium läa-
rum, TiotquB koneilatt duci, td
EiiD. I ab, 1 : Pompeiui et apud
popufttm etamort conliicioque iac-
lalui til in lenatuqut a Caloae
aceutattu. p. Rose. Am. 4S. Tuac.
[ 4 igüur et Epaminondat fidibui
praeclart eeeiniiit dicilur, The-
mUtoelt$qtie . . cum in epulii rteu-
laret lyrma, til kabilui indoctior.
de div. I 126 in. An solcbea Stellen
findet wobl ein Abweichen von der
zuerst beabsicbtigten CorresponMon
»lill. — remi>.320.- minus, 317 m.
— faeull. 303.
328. Meu. M. Valeiius M eMail >,
COS. TOI (&3), wurde im J. 703 (51)
zum zweiten Mal wegen smbitus
belangt, und von den Richtern frei-
gesprochen, aber von der Sfleotllcheu
Heinnng verdammt; so dass ^ein
mOtterücher Oheim, Hoitenaius, mit
1 deflevimus, cum belli civilis
ZischenempfaDgen wurde, weil er ihn
verth cid igt hatte. — totid. Dies war
keineswegs die Regel ; meistens
wurden dieRedeu beim Aurschreiben
umgearbeitet, abgekürzl (L60), auch
wol weiter ausgefBhrt. — Crauo
cot. im J. 669 (95). Scate., 145.
Biegelbe Wortstellung 161. 306. p.
Arch. 3, 5: Mario coniule et Ca-
üiio. de re p. I 9, U: Tuditano
coniule et Aquitio. — L. Atm.
Pttulut, Bruder des Tiiumvir Lepi-
du«, COS. 704 (50). — C. Claudiui
Marcelliu, Pompeianer, dem Caesar
verlieb. — diel, im J.6T3(6I).—
aoat. Serenus Sammou. 26U tical
Horlentiui olim abiumpltti; eau-
til elenim confeclui agendii «bti-
cuil, cum vox domine oieanle
periret et nondum exiiineti no-
rareiur Hngua deierli. Dies wird
sonst nirgends enihlt und heniht
vielleicht auf einem Missverstiod-
nias unserei Stelle.
329. mel.
D,o-,7.<iT,Goo(^le
BRtlTDS. § 339—331.
193
causas in privatorum cupiditatibus inclusas, pacis apem a pn-
bliGO consilio esse exclnsam Tideremus. sed illum videtur felicitas
ipsius, qua ssnper est usus, ab eis miseriie qnae consecutae
sunt morte Tindicaase. dos aiitem, Brate, quoniaiu pOst Hor-33e
tensi clarisBDmi oratoris mortem ort>ae eloqueotiae qnasi tato-
res relicti gomus , domi teneamus eam saeplam liberali custodia
et hos igDOtos atque impodentes procos repudiemus, taeamtirque
ut adultam Tirgioem caste et ab BBoatoniin impetn, quantum pos-
sumus, prohibeamus. equidun, etsidoleo, me in titam patila
seriitB tarnquam in viam ingre^um , prius quam conrefitom iter
Sit, in hanc rei publicae Doctem iucidisse, tarnen ea cooBolation«
sustentor, quam tu mihi, Brüte, adhibuisti tuis suanssumis litte-
ris: quibus me forti animo esse oportere censebas, quod ea ges*
siSBcm , quae de me etiam me taceate ipsa loquerentor mortuo-
que riTere&t; quae, si recte esset, salute rei publicae, sin secus,
interitu ipso testimonium meomm de re publica consiiionim da-
rent. sed in te intueas, Bnite, doleo, cuius in adulesceBtiam pit^.
siedias iaudes quasi iiuadrigis Tohenum trausTersa iacurrit mi-
330. »loq. Cicero führt hier das
GleichoUs zwischen der eloqucatia
und einer alsWaiae hioterlBBseDeD
JuDglVin dnrcb. Die»e wurde nach
der Sitte der Allen im Frsuengc-
mach gehalten titaff^evoe najä-
xliiatot, virgo elauia] nnd verliees
nnr selten dag Haus, oiealleiD, gon<
dem unter der Obhut von Angehö-
rigen und von ffienerinnen. Aengst-
liche und argwöhuiscbe bestellten
auch eigene cuitodei, ipvXemtt, zur
Bewachung der Frauen; doch war
das kune liberali» cutlodia. —
urim, weil er früher geboren diese
Zeit wahrscheinlich nicht mehr er-
lebt haben würde. — priutquam
Hl, . ■ inciditia. Ist ein inf. oder
coni. perf. von einem Präsens oder
Fut. abbänng, so bekommt ein zu-
gehGrigei ZwiBCheosatz mit ante-
quam, priutguam, pottquam, ul
primum usw. in der Regel (und
auch bei dum nnd mim temporale
nicht selten) den codi, perf.jdiv. in
Gaec. 29 n>c dleo t» aniequam dt
Sioilia dtoatierit, in graliam re-
düit cum r»rre; de or. 120. —
Ml. 11. — rmle ruat: 'wenti e«
BrulD). 1. AuD.
mit rechlep Dingen lagehe ^-^ wen*
CS gut gehe', mit zu ergäniendem
Subject 'die Laee der Dlnge'i ett»
bei Adverbien ist natüriich alt^t
Copula, sondern bedeutet 'sich ver-
halten'. — interitu, indem man dann
erkennen werde, wie sehr Gic. Recht
gehabt.
331. dol. 21 f. — per m»d. -
v»h. Cicero gebraucht das oft an-
gewendele Gleichnis« vom Wagen-
rennen, in das bei den SSmem
sich OK die Vörslellnog von dem
prächtigen Aufzog des Triumpha-
tors mischt Das stattliche drilckt
qvadrigii ansj Tgl. Plaut, asin.
278: n&m ti oecatiöni hTtic tempuM
iite lubterdüxerit, nümquam edi-
pol quadrigit albit (ndipi*eel pö-
ttea. Brutus ÜYai per media* lau-
dei anf der Strasse des ßuhnls durch
das ihm von allen Seiten lugeruTene
Lob hindurch, iiit per meMum po-
f'ulum. In ähnlicher Weise sagt
uveualis I 72: per famam el po-
pulum nigTO* (vergiftet) effvrr*
maritoi. — vehau statt des ^e-
brinchlicheren vtcttu findet sub
anch sonst, inve/tetu auch bei Ci-
13
T,Google
194
BRUTUS. § 331-333.
Sera fortunarei publicae. taic me dolor tangit, haec tue cura
BoUicitat, et bunc mecum, socium eiusdem et amoris et iudici.
tibi favemus, te tua fnii virtute cupimus, tibi optamus eam rem
publicam, in qua duorum genertim amplissumonim renovare
memoriam atque augere possis. ttium enim forum, tutim erat
itlud curriculum , tu illuc veoeras unns, qui non linguam modo
acuissee ezercitatione dicendi ,* sed et ipsam eloquentiam locu-
pletavisseB graviorum artium iastrumeDto et «isdem artibus de-
333 cus omae virtutis cum smnma eloquentiae laude iunxisses. ex
te duplex no« adficit Bollicitudo, quod et ipee re publica careas et
illa te. tu .tarnen, etsi cursum ingeni tui, Brüte, premit haec
importuna dades civitatis, contine te in tuis perennibus BtudiJs
et effice id quod iam propemodum vel plane potius effeceras, ut
te eripias ex ea, quam ego congessi in huDC sermonem, turba
patronomm. nee enim decet te ordatum uberrumis artibus,
quHB cum domo haurire non posses, arcessivisti ex urbe ea, quae
domuB est semper habita doctrinae, numerari in volgo patro-
uorum. nam quid te exercuit Fammenes,'Tir longe eloquentis-
sumus Graeciae ? quid illa vetus academia atque eius heres Aristus,
hospes et farailiaris meue, si quidem similea maioris partis ora-
333torum futuri gumug? nonne cernimus fix singulis aetatibus
binos oratores laudabilis constitisse ? Galba fuit iuter tot aequalis
cero. Neue,Fonnenl.II265.— (rant-
veria, id den Weg tretend. — lan-
gil triffl, berührt mich. Liv. DI 17,
3; i> Doi ttrbit, ti vatlri nttlla
eura tangil. (Gorrado wollte an-
git.) — duorum gm. , der lunier
aod Serrilier. — Ung. ae. de or.
III 30, 121: non tolum acaenda
nobU neqtte procudmda tingua
eit, sed onerandum complendum-
que pectui maxumarum rerum et
plurnmarumtuauitate copia varie-
late. — gra«. arlium, der wiesen-
achsniichen Studien, hxi beeonderen
der Philosophie, imtnanento collec-
ti», Tta^aatmm.
332. ex te. ad fam. XVI 21, 3:
quoniam tum ex ma doluiali, nunc
at dupltcetur tuum ex me gaudium
praeilabo. — effeeerat, wie vene-
ra! 331 : Tor dem Ausbruch des
Bürgerkrieges. — domo, weil die
Philosophie in der r 6 mi s c h en
Utteratni vernachlässig war. 16.
domo ist Tür dornt (mit E:^Snxung
von ei foule aliijno) des genaueren
Gegensatzes zu ex urbe ea wegen
gewählt. — urbe, Athen. — in volgo
palr. Biet wird patr, nach turba
palronorum ali ErlÜDteruug mit
Kajser zu tilgeu sein. — Pamm,
or. 10E>: hunc tu (Demosthenem Bm-
tua) oralerem cum eiut tludiosis-
tumo Pammene, cum eitet Athenä,
toiuTn diligentisiume cognovitti.
Seueca controv. I 4, T : Pammenei ex
bonü (?) declamaloribus. — vei.
acad. 110.— jirütus. Plut. BruL2:
^ihiv xai avußtoJTTjv TOf aSel^äv
aiiov (^vTioxo^, 315) Ttsnoitjfiivoe
'jigiarov, ävSqa Tp /iBv iv iöyoK
S^ei 7ioXi.mv ^iXoaiifiiiv lemö/it-
vov, evxa^iq Se Kai TipqoTtjTi TOi;
npmTOie iväiiti.h)v. Tusc. V 22
ista Tnihi et cum Antiocho saepe
ei cum Ariilo nuper, cumAlAenit
imperator apud eum detiertarer
(auf der Rückreise von Cilicien, im
J. 701, 50) dUs0n$io flät.
333. iin. de or. I 8; cum boni
T,Goo(^le
BRUTUS. S 333.
195
unus eicellens, cui, quem ad Diodum accepimus, et Cato cedebat
senior et qui temporibus illis aetate inferiores fueruat, Lepidus
postea, deinde Carbo — nam Gracchi in conlionibus usi sunt
multo raciliore et liberiore genere dicendi , quorum tamea ipso-
rum ad aetatem laus eloquentiae perfecta nondum fuit — Anto-
nius Crassus, post Cotta Sulpicius Hortensius — . nihil dico am-
plius: tantum dico, si mihi accidisset, ut numerarer in multis,
si operosa est concursatio magis opportunorum, • » «
perdiu nulti, pix autem singulis
aetatibut tinguti toltrabiUa ora-
toret incgnirentur. — conttil. Das
^wohnliche wäre allerdings extü-
tiue, wie Lsmbin hier achrieb. Cic.
•d iam. X 34, 3 omni tsrnpora
»vmma ituäia inier not cerlatim
etmttiUnmt, Colum. prooem. 1 >in«
agri euUoribiu nee eantitlere mor-
taUi nee all poise manifettutn ett
sind nicht völlig gleichartig: doch
vgl. de or. U 93 antiquürimi fere
lunt, quorum quidem scripta eon-
ttmt, l^rielei alque jilcibiadei; S
non muttum, quod guidtm txita-
rtt, rfliquit: bei dem ersteren wird
das sich erhalteD, bei dem letzteren
das Ihatsäclillchc Vorhandensein be-
tont. — Lepidvi, 95 E. — Carbo,
der Vater, 103 vgl. 221. — qu.
lamern wobei jedoch zu ihrer Eot-
«chuldignng ttemerkt werden ronss,
Aasa. — nihil. Statt zu sagen 'Hot-
lensins und ich', ilbrt er fort nihil
usw. — lanlum ist AdieclivQm,
nicht Adverbiam. — n mihi aee.,
nämlich: 'so würde ich auf die
Laufbahn als Redner Verncht ge-
leistet haben'. Der Schlnss Tenlt
und die letzten Worte sind in einer
Weise verstQmmelt, dass sich die-
selben nicht herstellen lassen.
T,Google
ÜEBBR8ICHT
DER GEGEN DIE HANDSCIfRIFTUCUE VEBEBUEEERUNG
VERÄNDERTEN STELLEN.
Dia dnioh VsEmaUuiiig hargtatallu Laiub ist Bit AagilM iaa ITikabtn Inibiattc
Lit Tf ■ ffQAetit. wo dia BarichCig^ng l&n^ allgtmfilD gätend Ist) Toiuiffafttflllt, dut
dis LeBrt du Hiadaclirinan ugegeben, Tertsdunug der Istarpunctitm ist niek\
2, augebat Vf.. ' augcbtm | 4. ncessit Bak«; ceBsK | 6. aal Ltanbim
et I 7. enoKvg.: lerrore | 14. retum DMtrarnmJffiin: reniin | 16. k-
pressuH est Bake: repreama | exuBtuaqse] eiortDsqiie ff^. Früdrieh ]
17. exspeclMida vg..- et eupectauda; Fhckntai neue Jahrb. \(yi p.S47
tehiägt vor et exepectaada sunt . . . polUceria, et gi (et ^ W. Friat-
rUh) petam, qnod . . ne^al d»« tu mibi ausceoBMa oro), at verQ { se ineoDB-
moioWo Ltat^in,inc.setoo Eberkard(2StE.); incommodn ' 19. [qoldnaoi —
20 qaaerimue] Sckülx, Ctaape | nostrarum eg.; nsturalium | 21. plaae
Wettel: aane | graviter Eberhard; quaa {vrl. 329«. saep«) | 23. mti.
dieere Kayser, mai^graff [naeh OretU): et diceie | 25. hiorAl Laatbin :
habeaot | 26. e»t Ja Graecis] dabOTata Meyer j 2S. [ut — perapiei] Eber-
hard \ Attiuis LambiTi: Atlici | 30> ewtileriuit. Leontinua Jahn: eiatite-
rant. tum Leontinua J Eleua aliique Jaka: Eleua in honore fuit, alüque |
31. solebat [verbia]. Wiw Haupt Fhilolag. IIjt.SBi I 32. orator [et pei^
fectus maxister], qnarnquam Bake \ 35 dici] dicit E. F. Eberhard, dixit
Campe \ e&se Bake: esset | 39. vel Heutlnger; ut | iam] tumJoAn | 40.
tarn [idem] ornatus H. A. Koch \ inrra [superiorem] Lycorgum EUendt |
41. demura Bake: denique | Gtaeca Jahn; Graecia | 43. morbo mortuum
Teu/fei: mortuun | ad omatum] ad ornandum Bake \ 44. sunt Athenae
vg.; Athenae sunt | 46. e contraversta natam JaAn.- et conlioversi a na-
tura I discripte fiiflpAa»^, descripte /. Schmilx: de scripto | 47. quem —
consciipäsae Bake: cum— conscripsissel | defeoderet [se audiente], lo-
cuples Campe, Pidaril | 48. etiam Eberhard: nam [ solitnm artem Bake :
solitum arlem esse j quasi qvi Jahn: quia ^uagi j a quo Jahn: quoj 49.
ortus/nAn.- partus j 55. 'incUnantem fiaAe; inclinatum | M'. Curium Z.iim-
bin: M. Gunum j 57. tulit /ye$enberg: tulerit \ est Halm: sit [ exatet
[,et de quo Mt memoriae proditom] eloquentem Ja An | ementitumAoA;».-
ntentitum [ 68. Marcus eonlegae Tuditano Piderit; Marcus stu^o colle-
gam I dictust Gronov. tu Gell. XU 2, 3 : dictus j S9. Eunius, (eins au-
teni Gethesaro medullam fuisse vult,] ut Sth&U | Gl. M'. Manilio
vg.: M. Manilio | mortuus eil Bake j 62. [el ad ill. Dobilitalem suam]
Ownpa I M'. TulUo vg.: M. Tullio | 67. ea Bake: et iaevg.:
■'—■■—'■ log] Eberhard
i I 72. atqui Haitpt
Philolog. 11 p. 3S3: atqne j Livias primus Sehiltx; Uvjus qai ^rimus I
73. luTCDtatia Ficloriut; Luentaiis | 75. uam Eberhard, Naevi, illius
Jahn: tarnen itliua | Sl. eiposita JuAn (eiposita ea? tyl.203): eiposita
est I 82. [quem— praes Iltisse] £(«-Aimt | %is Jahn: hia j S3. ea est fama,
ut Salier, Marggraff: ea est iam nt | S5. in sÜTa Sila Turnebui advv.
XI 1: m sliTB sila | 86. ardenüoi Cerradut: adhortior { 89. Bntili i;^..-
T,Goog]e
DEBERSICHT DE» VERÄNDERTEN STELLEN. 197
Batilia | (C. Libone die Z. Juflage) \ est diebuB OrelU: est an diebns |
90. igitur, nihil recnsana Corraäui nach Valerr. Max. fHI 1,3: ieitor
recusaas { popati Cmnpe: et populi { 91, appareat Lambin; appEiret|96.
et iam ÖreiH; etiam | 97. Sei, Pompe! Madmg opp. I p. 138: sed
Pompei I 99. contra G, Gracchnm Jahk; eontra Gracdiniii | 100. ei Br-
uetU; et | quia ab eo Or«Ui: quia { 101. ex hiBloria vg.: hisloria dt>
Meitten, vielleiiM tämmtitehe Htr. | 104. Tu Gncchua Jahn : Gracchasl
tiLambin; et | iO&. cuiFrobeher; quo 1 iOS. M'. Hamlinsvf..- M.Mani-
Üus I 109. fregit Vicior Püanun !eat { tacete Lambin, Böeisirtg; fadte |
Le(ndo L. Baiter: Lepido et L. j omnia is »ul äUtrtR Anigaben und
Lambin die 3. Auflage \ 110, etsi Sekneider: et {vgl. '204) | [etiam—-
ea§ent] Eberhard, (etiem — iodustria] Bailer \ fil] flat Kayter \ 112,
lecta Geel an Ko Chi^t. Olymp, p. 255, fi. F. Eberhard: acta | 113.
erat uterque Jahn.- et uterque ) 115. et Q. MuciuaSnAs,- eed Q.MuciusI
ilT. C, Graccho Jahn.- Graccho | [is — diapotando] Kayter,_E. F. Eber-
. hard I 120. eonim [id est ex vetere academiB] philosoplKmim Lambin\
lai. sie [ut] aiunt SehüU j videatur BmetH: videtur | 123. nameraEj^
neftf.- «numera i 126, (praedara die 3. Aiugab») \ 127. C. Galba Servi
mins i^,.- P, Galba Servilius |,12S. a bonis Müller eoniecl. TuU. p. 18;
bonis I iavidtosa illa quaestione Piderit, (invidiosa qaaestione Kayäer):
iimdiosa lege MainUia quaestione | G. Gracchi Jahn: Gracchi | 139. 1d-
tulentas asper JaA».' lacul^ilus patroans asper { [qaas] iam? vgl. 122£.
131|-.£. I I3D, et m^eiäo Eberhard: etiam ingeoio [ Bratus, [in quo]
magnum Jahn \ dedecus Aldo»: genns | [ut^-molesCos] Eberhard | 131.
damDÜniuria ffo/onum.' de iustitia | fhae fogel, E. P. Eberhard: paenej
igilur, inqaam, in Eberhard; igitnr in | 132. vel ei Eberhard: nisi. Er
halte iDemgtletu nisi si keilten miUien/ ändert 161 E, \ 134. quosdam
uaa Kayter: qacsdam I 135, Albino [bene Loqueadi] (ijit Keyier { 136 E.
' sed edd. neu.: sed et | 138. qaam iamea Bake sti Cic. de or. p, 184:
cum tarnen | 140.' [sed verbis] Eberhard | ptopria Lambin: propne f 141.
oratorem, quae Ja/m: oratorem eaqne | incessus omuisqne raotus {cum
Tcrbia sententiisquecongruens]; yox Schab \ 144, M'. Curii^..- H, Guri |
151. poalea Jahn: postea uua | doctior oralor Campe: docüor et | 152.
anibigua vg.: ambiguam | 155. uolebat vg.: solebat | 156. at [io] ea
Schub I 160, [bis] Eberhard (1862), L. Müller (1872) | 166. Gtaudina
vg.: Clodios I 167. pradentiam Campe: potentiam ] 16S. factus] facilis
W. Friedrieh; natus? | intertectns, is qui Jahn: interiectus qiii | 169.
Rnsticelius Uriinut: Buslicetlns { et illa Bake: illa | 171. ibi Soeki tu j
173. redeamus [Id est ad nostros revertamui] LaniAm [ 174, quauiTis Jaup
FiäloL IF p. 30T : quam ut { 175. Tereatus Bake: versatetui | scientiam
■ et Jahn: scientiam ita minuire et { magousl cognitua Bau { 178.
Ottüa yielor Piiantu : A&lia { multarum Jahn: mnltum | 181. quid enim
est [«nperioris aetatis], qnod Koeh, Kayter \ sdri E. F. Eberhard, Ala-
Tou »btt. p. 61: scribi } pnetermittemus Bake tu Cie. de or. p. 303:
praetermittimus | andivimus Buhnken Mnemot. Ilp.ill: vidimus | 184.
id laboras si Manuäiu: id laboraase j qnodqniSi/aAn.' quodis j 185, di-
catur Eberhard: dicetur | 167. audiantfraaitt.- audient] 188. mitigatur
SeAüfi.' miratnr | [quod — est] uni/(iD quo-dissensiojfiierAarcJ | Ifll.cen-
tum miiium Camerariut: omnium milium. {Jahn älgte mit Seküb om-
ninm) | movere Corradttt : moTeri { 1 93. nobia res £e vorige Autgabe \
195, M'. vg.: M, [ 196. eeeel EmeiH; esse [ 197. [qui defenderat] £»flr-
hard \ item Haupt: tum ita | qui fieri Jahn: qui aat eispeclaret aut
fieri 1 ille Ellendt: in illo oder illa [ consüluto Bake: consecntns | 199.
T,Google
198 UEBERSIGHT DER VERÄNDERTEN STELLEN.
{audilorij Kayter: oralori Emetti; doctori 301 | 200. qnod vg.: cum |
201. maiume (maxume et Eberhard) meo iadicio et omnium {omniam
Pideril) ex iltius aetatis oraloribas dixissem Jahn: maxnine indido iUo-
rum hominum et illius aelaüs dixissem. (Oi/er cnmmea . . tum oiDDiam?)[
204. defuil] f. Madvig zu Gc. de fin. f 15, 42 [ atque, inquam, ia
Lachmann; atque in | 206. Q. Metello • F. Jahn: Q. Metello F. [ 56, 207.
[scriptis] Eberhard \ 57, 207. Caesarein : rarins Cotta Eberk<a-d: Caeearem
GoKa, (GaeHarem •• Gotta Jahn) \ 211. tam in gremio ti^..- lamgremiol
LseliaeG.F.D^.:Laeliae F. | 212. illi filii JuAn; filii | dominatu Ti. Gracchi
vg.: dominatu Gracchi. | 213. innatam 5cAufz.' illuminatani | 215. praepa-
rari Ernetti; praeparare | [nee vero — defuisse] Eberhard { 216. cum eo
Campe: cum ex eo j 2]S. facit [cum senatum Gaeaar consul habuisset] om-
nhqut Ernesti { duciturÄ'cAüb.-ductuEe | [in quo — missa]'££erAiir(f, [dis-
putätioque — dialogorun] Kayter \ 219. et iALambin: sed id { [ut — po-
suUset] £«erAamf I 220. a suis Acfenf, E. F, Eberhard: y\Vis eius | 221.
flliusis non/oAn.' tilius, non i 2^1. iitat\B\ Eberhard: tarnen { M'.vg-..- M.
I ex ade [id est a indidis] Manutim \ 224. fis interTectus] Kayter { 225.
conaecutus est JaAn.- consecutns | 227. quxAim ManaUtu, Lambin; qui-
dem I sine (ulla] dignitate Jahn ] 229. [hoc de or.— inclndere] Eberhard
I voluimus eius aetatdi (aetatem eius Lambin) Marggra/f: voluimus
aetatem { 230. vigente florebat Aäyier; vigebat | dicens Schult ; dicente
I 233. furebat] ruebat? | 234. admirando irridendo LamAtn | 235. ([in qua
exe. fuit] Pideril) \ sie] sed Orelti \ 236. laborem [quasi cursum] foren-
sem Jahn \ 237. [litterarum^non imperitus] Eberhard \ 23S. C. Macer
vgX- Cancer | 239. M'. vg.; M. | 243. obediie Graler mit einer Htr.:
muilorum obedire | 244. (verumj Madvig, E. F. Eberhard \ 246. mira-
bile est Meyer: mirabile essel | 247. Cn. MantUiut: C. 1 249. isquam,
quem Jahn: quem { al^uiv^..' atque [ 250. seat«ntils et Jahn: et j dicit
OreUi: dicitur { quod licest Peter: cum liceat | 253. qm eliam SeküU:
quiD etiam | scripsit . . dixit . . Iribnitque? | num Lallemand: nunc | rd-
aüo Madvig: relicto | 254. nomine ac dign. die 3. Auflage \ 256. libere
Jahn: über | IW. vg.: M. | 25S. tamquam Manutiut: quantum [ 259. qai
EmetU: qnia | quadam ManuHui: quidem | quidem [aceasatore] Kayter
I 260. G. Hirtilium Müller coniect Tüll. p. U: Chirtilium | 261. [comi
Kayter | magnificam et generasam Suetoniiu: magnißca et generosa j 262.
quoa Bake: qnosdam | 264, rapiditate Dederich quaettL philol. 10: ra-
pida [ [et celeiilate] Eberhard \2^'i. acer nimls vg.: acerrimna | 271.
sunt* P. Ellendl, Sehiilx : suntP. | 2T2. [aut a scr. aut a cogilandojT|
et e disciplina t^. .■ et disciplina | 273. nimiam Eb^hard: quam | [uibil—
fuerit]? I 275. id ubi Corradut.- et ubi | 276. [sive quod non posset]
Ifalch I 377. [comperisse manifesto et] Eberhard j 278. non (rons Quin'
UHan : frons non I 280. alter {quod Terisimile dixisset] ita Lambin \ 281.
maiores [Atmti\otvotaBake),rX»nJahn: clariores | 282.perfecte • Jahn:
perfecle { insolitae] insitae Campe \ 283. fuit Corradut: fuisset | 285.
alia aiüs Bake^ Fleckeiten: alia | eidem Schub: idem' ! 286. ac Jahn:
at I 287. [Atticorum aWoiata^ Eberhard, [285. in quo— *aliorum] Campe |
290. [IyperidedeAe9chiuee(f.pr..'-HypertdeAeschine | *) 293. n am Eber-
hard; cum. (ut cumEmesti) \ [tam] un(f[quam — diceremus) £#erAard |
296. in cet. reb.] cet. reb. ohne in die dritte Autgabe [ assentiar E.
F. Eberhard \ quo iam Jahn, quo Ellendl: quoniam | sie [tu)si
T,Go6(^lc
UE6ERSICUT DER VEBANDERTEH STELLEN. 19Ö
Jahn I 298. quod Bake: gnid | 301. coeptns est; et qnamqatm Ellendl.-
coeptus est qusmquam { decem ersnt Eberhard: decem. (maiores eraat
et Rau) I 302. collectiones vg. : coniectiones { eorum quae OrelU: rnemor
(et) quae j 304. aberat, aberat ßt'ax n. Jahrb. {. PhiL 1862 p. 229:
aberat | utique Jahn, E. F. Eberhard: uterque | tarnen Corradui; taatum I
306. in iuris Malier coni. Tüll. p. 18: inris | Q. F. Fabncita: P. F. 1
qDod tameo Madeig, E. F. Eberhard: sed tamen. {Gmoöhnhck wird
quodi'i>r etsi getteUt) \ 307. [eodem — magisüvj Bake \ 309. Iquan —
putant] Eberhard \ 311. Interim io recupetanda Jahn: Interim recupe-
landa | recn^erata re p. Eberhard: recuperata res p. | 312. oon minua
t^..' nos minas | 314, [tA—maiaivai] Eberhard \ 31S, dnm summis studeo
Eberhard: cum summia quidem, (Lüeke nach com nimmt an Huhnken
Mnemot. 11 p. 412) { 316, deferverat Aldui: referrerat | 3IT. acer
[et] non Bake \ et incensum Bake: incensnm { cd Jahn: quod | 319. ora-
tornm Lambin: oratoriam J 320. caraLambin: at | 321. spatio [et inhia
post aedilitatem annis] et praetor EUendt J populi Lambin; popnüri |
323. Buperior esse viderer Ja/ai: snperiores videremur | 324. sedecim .
Nipperdiy rktin. Mut. JV. F. ?UX p. 291 : decem | 325. primam Er-
neiU: primum | facto Buhnken Mnemos. II p.i\2: faceto [ aomit Eber-
hard; iait;i. 926 a. E. I 326. probabantorßmefb'.-probsntur [ 32T. [erat..
eicilabat] Eberhard j lucebal exercitatione perfecta eratque verbonmi
astricta 5cAü'fs.' lucebat et exercitatione perfecta erat verborum eratque
astricta [ remiserat Bake, E. F. Eberhard: dimiseiat | 330. salute ed.
pr.; saluti J 333. UBt Bont multo Piderit; mull«.
Vgl. noch die Aamerkongen lu 16. 24. 21. 35. 39. 48. 51. 66. 70.
73. 82. 83E. 1Ü6E. 112 E. 127. 130. 143. 163. 155. 172. 178.185.189.
198 E. 206. 207 E. 210. 215. 216 g. E. 224. 229. 234. 236. 237. 243 E.
253. 259. 268. 274. 276. 292. 293. 296. 302. 305 E. 325. 326.
Von QDgedracklem Material standen mir zu Gebpte einige Goniec-
turen, die mein Vater E. F. Eberhard seinem Handexemplare beige-
schrieben hatte. Es waren ihrer nicht viele, die nicht bereits vorweg-
geoommen waren; an mehreren Stellen, wo ich Interpolationen glaubte
ausacb«den zu mässen, bat er durch Aendening zu helfen gesucht. Die
kEiemplare tod den Ausgaben des Brutus von Peter u. Ch. Beck(Cambr.
1853), die ich ans 0. Jahns Bibliothek erstanden habe, sowie ein Exem-
plar seiner eigenen Ausgabe enthielten ausser 3 oder 4 Verweisungen anf
den oralor nichts von eigenen Zusätzen. Campe's Programm habe ich
erst nach Abschlnss des Manuscriptes bei der Gorrectur des 3. oder
4. Rogens erlangt: an einigen Stellen war auch ich zu derselben oder
dner verwandten Ansicht unabbäDgig gelangt; an mehreren hätte ich
gerne auf seine scharfsinnigen Ausmhiungen Rücksicht genommen, and
werde es bei einer neuen Auflage thun. Jahns Commentar ist so gnl
wie ganz in die neue Auflage herObergenommen; gestrichen sind nur
«nige wenige Bemerkungen. Sagten ist manches im Ausdruck gekBrat
ond vieles zugesetzt. Besonders habe ich mich bemüht, die logische
und sprachliche Erklärung gründlicher zu machen. Dass ich bei letzlerer
Werke wie MadvigB Ausgabe der Bücher de finibus, Wieberts Süllehre,
Haases Bemerkungen zu Reiaigs Vorlesungen oft auch ohne Angabe der
Quelle benutzt habe, wird keine Miasbilligung finden ; in den meisteD
Fällen wird eine Zuthat wohl zeigen, dass ich auf Grand der dort nieder-
gelegten Forschungen auch selbst weiter gearbeitet habe. Mehr Tadel
fürchte ich wenig» als erwarte ich wegen der Aufnahme mancher kri-
D,o,i,7.<iT,Goo(^le
200
T3EBEB6ICHT DEB VEBÄNDEBTEN STELLEN.
tiadieii Senerkui^, Bovie wegen der Hhlreicheo Atheteseo im Text.
Aber der grSssere Theil defselben hat die Probe vor tächtigen SchUeni
gemacht; und (Qf den, welcher sich voa dem EinBcItlEimnierten nidit
trennea mag, habe ich es ja eben, abweichend tod Jahns Verfahret), im
Texte liehen luseD. Die Bedürfnisse der Schale, wie ich sie aus der
Slaasenleinflre dieser iind anderer ciceroniaiü scher Schriften kannte, habe
ich allerdings mehr in den Vordeigrund treten lassen; auf diese Erfah-
nmgen aind einzelne Winke lurückinfübren, die der Gelehrte für Ober-
flatsig hallen wird, kh will wünschen, dass des trefflichen VerfaH^s
Hauen mir dämm nicht lOrnen und dass seioe Frennde den 8cl>SDen
bestehen können, habe ich natürlich üt Ton Jahn verlietene t)eibehalten
aach wo ich selbst lie nidil theille. Im kritischen Anhang habe ich
maaen Namen da gegeUt, wo ich nicht wusste, dass ein anderer Tor
mir dsaaelbe gesagt hatj es ist ji leicht mißlich, dass ich liier, wo es
. mir an literarischen Hülfamitteln fehlt, und in einer Amtsthätigkeit, die
mir nur vereinzelte Stunden zur wissenschafthcfaen Thätigkeit übrig lässt
und ein au»ammeiihliu|eQdea Arbeiten vorlänflg noch versagt, manche«
Obtftehen habe. Die Citate sind noch nicht alle, aber doch wenigstens
zur grösseren Hälfte, von mir nachgeschlagen und mannigfach verlieaaert
worden. Dies gilt auch vom Index.
Duisborg, im Febr. 1B7T.
NAMENVEßZEICHNISS.
Abderites 30.
Academia vetns 149. 306. 316. 332.
Academici 120.
Accius, Bichler 71 f. 107. 229.
T. Accius Pisaurensis 371.
G. Aculeo I. Furjus.
M'. Acilius Glabrio 239.
Adramyttiom, Adnmfltenus 316.
Sex. Aelius Gatus 79.
Aelius Stito 169. 305 ff. ielianae
oratiuDculsc 307.
Q. Aelius Paelns, oof. 587 (167).
— lOS.
Q. Aelius Tubero prael. 63 1 (123).
— Inf.
11. Aemilius Lepidus coi. 628 (1^6).
— 109.
HamercQB AemiiiusLepidiuLiviapDs
cot. 677 (77). — 175.
M. Aemilius Lepidos Porcina «».
617. (137). —95.97. 106E.295.
333.
L. Aemilius Paolits 80. 117.
L, Aemilius Paulus cot. 704 (M)).
~ 22S. 328.
H. Aemilius Scaurus 110. Ulf.
116. 132.
Aescbines, Redner 36. 285. 390.
Aescfaines, SokraUker 293.
Aeachinea Milesins 325.
Aeschylus Gnidius 316. 335.
Aetion 70 p. 46.
Aetolia 79.
L. Afranios 167.
Alriesnua t. Oomelius.
Als band*, Alabandeua S25.
Albin ua (. PoatumiuB.
T. Albocias 103. 131.
Alcibiadea getl. ol 94, 1 (404). — 29.
Ateiaader j'ä'n^ oL 111,1—114,3
(336—323). — 283.
Anaugoras 44.
L. AniciuB Gallus 387 f. Aniciana
Dota 2SS.
Anio, j. TcvfTotu, auch. AniBne ii\.
T. Annius Luscus 79.
T. AduIus Velins 1 78.
Antigenidas tS7.
Antimachus 191.
Anüochus aut AtcaUm 315. 120.
D,g,l,7?(l-i.Gt)tH^IC
AntiphoD iL
P. AnÜBÜui 182. 216. SOS. 311.
iL AotoDlDS, dM- Beäiur tl5. t3S.
139 ff. 143 ff, 161. 163.165.168.
173. im. 189. 303.. 207. 2t4f.
230- 396. 301. 304. 307. 333.
M. Antius Briso 97.
Apelles 70 p. 48.
Apidjinjs lad) 78. onculum 63.
L. Appuldas SstamionB 224.
Aquib« lei, 131.
G. AquilioB Galloe 154.
V. AqailiuB DO«. 633 (101). — 222.
ArgiTug oraloT 60.
Arototeies gab. oL 99, 1, g«tl. 114,
3 (384--322). — 46. 121.
Amin» 332.
Q. Arhus 242.
Ascularu J. ilttoU, AwnUBUi 16B.
Aaia ll. 51. 3l4ff. 318. 325.
AgUtici oratores 51. 335.
Atbeue2Sf. 39. 441 49. 63. 130 f.
172. 358. 285.315. t.yt332m.
Athcoiensis 37. 39. 13. 49. 314.
257. 306.
Atüct 43.
AtticuB, . . e 28. 51.63. 67 f. 167. 172.
224. 284 ff. 289 ff. 393. 315.
Atticos, >. PomponinH.
Attius, weniger richtige Seireii-
weüe für Acätu,
T. Aii6diu3 179.
G. Auretins CotU cot. 679 (75). —
115. 182 f. 189. 301. 203 f. 207.
315. 217. 227. 297. 301. 303.
305. 311. 317 1. 333.
L. Anrelius Gotta coi. 635 (119). ~
81 f.
L. AnreliDB CotU praetorüu 137.
259.
C. Auieliui Orestes 94.
L. Aarelliu Oiesles eo*. 628 (136).
— 94. 109.
H. Anreliue Scaaros cm. 646(108).
— 135.
P. Anbonoa 241. 244. 251.
Besüa 1. Calpnrniiu,
T. BctDÜos Barnu 169.
C. BillienDS 175,
BonouenBis 169, out BononJa, j.
Bologna.
BnitoB, f. Jnniiifl.
201
SUtlQB CaecUins 358.
Q. Caecilius Melellaa eo: 518 (206).'
— 57. 77.
Q. CaeciliQB Metellas 206.
Q. GaecUiiu MeteUus Baleariciu eot.
~" {123}. ~ 252. (tein Sehn Q.,
694 (60). — 347.
Q. Caeciliu« Hetelins Cclei trib.
664 (190). — 305. 206T
Q. Gaeciliaa Hetellns MaeedoDicns
eot. 611 (143). — 81. 212.
Q. Gaecilius MeteUna Nepos cot,
697 (57). — 147.
Q. Caecilius Hetellus Nninidicaa
eot. 645 (109). — 135.
Q. Gtecllias Melellua Piiu Seipio
eo*. 702 (52), — 212.
L. Caelins Antipater 101.
C. Caellus Caldua coi. 660(94).—
165.
M. GaeliuB Rufaa 273. 297.
G. L. Gaepaaii 242.
Gaepio i. Serviliua.
L. Gaeaulenna 131.
Galamia 70.
CalchedoDiua 30,
H. Caiidiua 374. 178.
L. Calpnrnina Bestia cof. 643(ln)■
— 128.
M. GBlpnmiuB Bibnlua cot. 695 (59).
— 267.
C, Calpurnina Figo cot. 687 (67).
— 339.
C. CaipurDina Pia« Frugi quaest.
696 (58), — 273.
L. Calpurnins Piso Tragi cot. 611
(133). — 106.
CalTua t, LiciniDS.
Gaaachua 70.
Caanenaia etlanitaa 12.
H. Canuleios 317.
P. GaDDtiBB 205.
CariM), *. PaplriuB.
CarmeDtalis flanaii 66.
L. CasaiuB Mb.ütl (137). — 97. 106.
Gato (. Porcina.
Gstulua t. LulaliuB.
Ceneoiiaiu i. Harciui.
CeoB 30.
GUicia 1. 169.
T,Google
NAHENVERZEICRNISS.
Appiua Clandius Caecal cot. 447
(307). — S5. 61.
C. Claudins Ceato cos. 514 (240),
— 72.
G. ClaadfuB Marc«llag coi. 704 <50).
— 229. 328.
H. Claudias Usrcellue coi. 539
(215). — 12.
M. CJaudias Marcellua Aeseroiniia
widteingUicknamigtr Sohn 136.
M. C!audiu»UarcellD8 CO«. 703(51).
— 248 ff.
App. Clandius Polcher eoi. 611
(143), — 108.
App. Ciaudina Palcher eot. 700 (54).
— 230. 267. 324.
C. Claudios Pnlcher coi. 662 (92).
— 16Q.
P. Ctaudiua Palcher co». 570 (184).
— 60.
Cleoa 2B.
CliatheDes 27.
Clllarchua 42.
A. Gluentiua Avitaa 271.
CaidiDg I. Gnldius.
P. ComiDiu» Spoletinus 271.
M. CopoDiua 194
Corai 46.
Coriatbius 50.
Coriolanua t. Mnrcius,
Cornelia 104, 211,
C. Coinelius 271.
P. Cornelius 85 (. P, Corn. Scipio
Aft. minor.
G. Cornelius GSthegns ooj. 557
(1S7). — 73.
H. Coroelius Getbegne eo$. 550
(204). — 57 ff.
P. Cornelius Cethegns 17S.
Cd. Comelins Dolabella oo». 673
(Sl). — 317.
P. Cornelias Lentulua eo: 592 (162).
— 108.
P. GorneliuB Lentulna CaadinuB77.
Co. ComeliuB LentuluB Ciodiaaua
COI. 682 (72). — 230, 2341.308.
311.
L, Goroelina Lentalns CruB cot.
705 (49). — 268.
L. CorneliuB LeatuloB Lopos cot.
598 (156). — 79.
Gn. Cornelius Lenlulus MarcelliDus
cot. 698 (56). — 247.
P. Comelins LentuluB Harcelliuns
136 E.
P. Cornelius Lentulns Spinther cof.
697 (57). — 268.
P. Cornelius Leniulns Snra cm.
683 (71). — 230. 235.308. 311.
P. Cornelias Scipio AfricanuB maior
cot. 649 (205), — 77.
P. Coroelius Scipio Afrieani f. 77.
P. Cornelius Scipio Aemilianns A(ri-
canug minor 77. 80, 82 ff. 85.
97. 100. 117, 259. 295. 298.
L. Cornelias Scipio Asiaticas eo*.
671 (83). — 175.
P. Cornelias Scipio Naaica coi. 643
(111). — 128. 212, tein Sohn
P, GomeliuB Scipio Nasica 211.
P. Cornelius Scipio Nasica Corcu-
]um cot. 692 (162). — 79. 213.
P. Cornelias Scipio Nasica Serapion
cot. 616 (138). — 85. 107. 212.
L. Corneliua Sisenna 228. 259 f.
L. Cornelias Sulla geb. 616 (138),
gett 676 (78), — 179.227.306.
312. 326.
Ti, ConincaBius 55,
C, CoscQuius Calidiaous 242.
Cotta t. Aurelius.
CrassuB i. Licinius.
GratippuB 250.
Critiaa 29.
Cumaaam 300.
Curio (. Scribonias.
M'. Curiua, 144. 194 — 198. 256.
M'. Cariaa Dentatus Ir. pt. 455
(299), cot. 464. 479. 480 (290.
275. 274). ~ 55.
Cyrna Äönig- oL 55, 2—62, 4, (559
- 529), — 282. Gyn viu (Xeni>-
phootis) 112,
DaedaluB 71.
P. DeciUB 108.
DeiotiTDB 21.
Deoiädes 36.
Demetrins Phalereua 37. 285.
Demetrius Syrua 315,
Demo cha res 286.
Demosthenes 35. 66. 121. 138. 141 f.
191. 285 f. 288 ff.
Dinarchns 36.
Diodotus 309.
Dionysius aus Magnesia 316.
T,Goo(^le
NAHENVEBZEICUNIS8.
Diophanes aus Hityleoe 104.
Cd. DomiüuB Ahenobarbns eot. 658
(96). — 164. 165; tHn Sokn
L. Doroitius AbeoobarbuB coi. 700
(54). — 267.
Elens 30-
0. EnniuB geb. 615 (339) <u Au-
diaeinCalabrien,gett. 585(169)
in Rom. — 57. 591. 72 f. 75 f. 78 f.
Epaminondas bei Manänaa gefallen
Ol. 104, 3 (362). — 50.
Ephoros 204 E.
Epicurna 292. Epicureug 131.
Eupolis 3S. 69.
Q.FabiusUbeo cot.bll (183).— 81.
0. Fabiue Hsxnmua Vernicoaua
cunctator eot. primum 521 (233),
quinlum 545 (209), — 57. 72. 77.
Q. Fabiua Max am na Altobrogicna
«08. 633 (121). — 107.
Scr. Fabius PicUir quaeilor 69S
(156). - 81.
C. Fabricias LusciDDs cot. 472.476.
481 (282. 278. 273), — 55.
Falernum Tinam 287,
C. Fannius C. f. cot. 632 (122). — 99 f.
C. Fannius M. f.g-fl6.inn596 (158).
—8t. 99. 101. HS. 299.
Fauni 71. 75.
Figulaa i. Harcias.
Flaccns *. Valerius.
Flamiaiaus t. Quinctins.
C. FUminiDS eot. 537(211).— 57.77.
C. FlavioB Fimbria eot. 650 (104).
— 129. 168.
C. Flaviua Fioibna IBdtet tick 670
(84). — 233.
Freg«llaDi 170.
L. FufidiuB 112 f.
L. Foflua 182. 222.
H. FaWioa Flacca» eot. 629 (125).
— 108 and Nacklrage p. 209.
M. Fnlyina Notiitior eot. 566 (189).
— 79.
Q. FalviDS Nobilior M. f. lUvir
570 (184). — 79.
Ser. Fulvlus 122.
Set. Falfiaa Flaccii«e(M.619(13&).
— 81.
A. Furios Aaüas 132.
C. Furius Acaleo 264.
L. Farius Philus 108.
Galba a. Salpleiua.
Gsllia 171. 218. 318, GailicDs ager
57. Galtna hono 154.
Q. GalliGB 277.
C. Gargonius 180.
L. Gellina 105. 174.
Gnidns, GDidias 316. 325.
Gorgiaa 30. 47. 292.
Gracchns f. Sempronins.
Graecas6. 26. 41. 62. 59. 63. 67 ff.
77 ff. 96. 118. 131. 138. Ul.
162. 269. 265. 275. 294. 310.
326. Graecis litterls 78. 104.
114. 1-31, 167 f. 169. 176. 205,
237. 247. doctrinis 173. 236.
Graece 81. 121, 310.
Graecia 26. 32. 49. 51. 104. 254.
258. 289. 332.
Q. Graning 160. 172.
M. Gratidias 168.
Begesisa 386.
M. HereoaluB 166.
Hermagoias 263. 271.
Besiodaa, Hesiodmm tllad 15.
Hierodes out AI a bau da 326.
Hippias 30. 292.
C. Hirtitiua 260.
Homeraa 40. 50. 71.
Q. florteasiua I. 6. 189 f. 228.229.
230. 232 f. 279. 291. 301 ff. 304.
307 f. 317—333.
G. HosliliDe Haacinus 106.
Hyperbolns 224 E.
Byperides 36. 67 1. 138. 285. 290.
Isocrates 32. 48. 204.
lagnrtha hingeHehiet 650 (104).
— 127.
C. lalias Caesar diclator, cot, xueril
695 (59). — 31B f. 248. 251 1.
255. 258. 261. p. 145.
G. Inlins Caesar Strabo Vopiscoe
177. 182. 207. 216. 226. 301.
305. 30T.
T. InniaB L. 1. 180.
D. luniua Bintos M. f. Gallaecns
cot. 616 (138). — 85. 107.
D.InniaaBnitDa CM. 677 (77). — 175.
LIddidb Bralus cot. 245(509).— 63.
M. lamua Bmtns cot. 676 (178). 107.
M. lunins Bnjto» ir. pl. 671 (83),
Vater von M. Brutut dem Cae-
tarmSräer, 222 m.
T,Google
204
NAHENVERZEIGHMSS
H. lonins Brutus acemalar 130,
Soliit von
M. Innins Brutus, dem Rechüge-
Uhrtm lao. t75?
H. luDiuB Brutui, g^t. 712 (42). —
10 IT. 21 f. 53 E. 118. 120. 149.
187. 222. 230 f. 267. 300. 317.
330 f. Eint. p. 13. -
M-luDiuaPeanni, ^utoru.iSoAnlOS.
D.Inoius SUanua coi. 692 (62).— 240.
a. luDiuB Silanus cot. 645 (109). —
135.
luppjter 121.
Invenlatis ludi 73.
T. luvenlios 17S.
LacedaeTDonius 40. &0.
Laelia 211, Toekter von
C. Laeliua S2ff. 86^, SB f. 94. 10t.
16t. 213. 262. 35S. 29&.
Uelii 252.
Ulinos 82. 96. 132. 133. 167. 169.
233. 258. 261. 298. litlme 107.
125. 169. 1T5. 205. 228. 247.
OdysEia 71. coloniae 170. Ltline
108 f. 138. 140. 143. 161. 166.
210. 228. 252 f. 258 f. 267,310.
Utiom 170.
Leotulns i. Corndioa.
LeoDtioas, mu Leonfini, 30.
Lepidns t. Aemilias.
Aqoilia 131.
lex GsMia tabeUaria 017 (137). ~
97. 106.
xLiciaia etMucia639(9B). —63.
I Maenia 467 (287). — 56.
« Mamilia 644 (HO). — 127 f.
I Octavla rrumentaria 222.
lex Pompeis 702 (g2). — 324.
lex Semprouia 631 (123). — 222.
'"t SemÜB 648 (106).— 135. 161.
164. 296.
lei Tboria um 63S (119). — 136.
Varia 663 (91). — 205. 221. 304.
Libo t. ScriboDJaa.
Licinia FettaUn 160.
Udniae 211.
(L Liciaint Galvus, 2S0.283f. EM.
p. 10 r.
I« Licinins Greasug, coj. 659 (95).
— 102. 115. 162. 282.
L. LiciiihiB Grassua, Redntr, 102.
11Ö.138. 143 E 147/. 150. 165.
158. löl. 163 ff. 173. 186. 1S9.
197. 203. 207. 211 f. 215. 229f.
. 256. 282. 396. 298. 301. 303.
328. 333.
L, Licinias CrassuB Scipio 212.
H. Liciniue Craesus TViummV 330.
233. 242. 308. 311.
P. LiciDios GraesuB coi. 549 (205).
~ 77.
P. Liciniua Crassos eoi. 623(131).
— 93. 127.
P. liicinhis Grassus H. f. gefallen
701 (53). — 281 f.
Grassi 282 E.
L. Licinias LucuUus 00t. 603(151).
- 81.
L. Licioiua Lucollus POnhau, cot,
680 (74). ~ 222; («n Bruder
H. LidDina Lueallas cot. 881(73).
— 222.
C. Licintus Ma««r 238.
P. Lidains Mutcdi 237. 311.
C. Lictnius Nerva 129.
Ligares 255 f.
Livius AadronicDa 71. 73.
G. Livius Braang 109.
H. LivioB DrusDa C. f. 00«. 612
(112). — 109; sein Soin
M. LivioB BniSuB tr. pl. 663 (91).
— 182. 222.
M. Livius Salioator, eoj, 547 (207).
— 73.
M. LoUius Pslieauua 223.
Laciliua, Oiekter aut Suetta Au-
rttnea in Cafmpanim; 99. 160.
172. 274.
L. LneiliuB Balbns 154.
Q. Lucretiaa Ofella 176.
Q. LucreUna Vigpillo 178.
Lusitani 89.
(j.- LatalJus Catulus cot. 652 (102).
— 132 ff. 259. 30T ; tein Soha
Q. Latatiua Gattüua oof. 676 (78).
— 133. 222.
Lycurgus König, 40.
Lfcargoa Redner, 36. 130.
Lysiaa 35. 48. 63 f. 66ff. 2851293.
Ljsippas um ol. 112 (333). — 296.
Maeet t. LiciniaB.
P. MaglQS tr.pl. 667(87). — 179.
Hagnes 316.
Mamercua t. Aemilioa.
Hamilius t. les Htuoilia.
T,Google
NAMENVEEOiaGHNISS.
205
MaodnDg t. HoatiliiiB.
M'.Haniliue cot. 605 (149). — 61.
106. 106.
L. Maoliu« Torqoatn« eo: GS9 (65).
— 239; wis So/m
I. Maalius Torqaatus 265 f.
T. Manlius Torqnatas T. f. 246.
MarMhenus 100.
Marcetltn i, ClandiuB.
C. Marcius Censoriiiua 337. 3U.
L.MareLiwCcD8oriDaaeiM.605(149).
— 61. 106.
C. Hardiia Coriolsnus um 266 (46S).
— 41 ff.
L. HarciDB Philippaa oof. 663 (91).
— 166. 173. 186. 207. 230. 301.
304. 306. 326.
Q. Mcrciua Philippus coi. 566. 585
. (186. 169). — 78.
C. Mariuss-HK. 668 (86). — 168. 224.
Hariani coiuidatas 176.
M. Marina GratidiaDua ermordet
672 (82). — 168. 223.
Mani 169.
CMemmius (rit. 643 (111). — 136.
L. MenmiuB 136. 301.
G.Hemaiu»pme(.g«6(58). —247.
Meaeclee aiu Alaimda 326. Meue-
clinm Btadium 326.
Menelaog 50.
Meaelans <aa Manthos 100.
MeDippos aut Stratonicea 31E>.
Hessalla a. Valitriua.
BUteltog t. Caecilius.
nfiktuft, HUcBius 325.
Minerva 257.
Q. HiauciDg Bafos cot. S57 (197).
— 73.
HiÜiridatkum beUum 306. MtÜa*-
datat Fl Eupätor herrtehle 034
—691 (120—63).
Mityleoie, Hityleaseai 250. 104.
Molo 246. 307. 312. 316.
Modi aacer M.
Mncii :152. Huciae 211.
ScMvoke ist
P. MaciDs Scaevola fot. 579 (176).
— 9S.
P. Hudaa ScaeTola cum. 621 (133).
— 98. 108.
Q. Hneiua Scaerolatr.pl. 700(64).
— 1«.
Q. MucloB Scaevola Q. f, augur,
cot. 63T (117).- lOi.tOS. 131.
212. 306,
Q. Hudaa Sderoli P. f. ponüfem
cot. 659 (9S), 115. 145. 1471.
160. 152. 15S. 161. 163. 194.
19Tf. 229. 311. 328.
L. Hummiue Achaietu, cot. 608
(146). — 85. 94.; tein Bruder
Sp. Mummius 94.
Murena i. iicinioe.
Muaae 71. 187.
HyroD 70. 75.
Naevius Dichter, 60. 79. 75 f.
Ser, Naeviut 217.
NaibODeatlscoloDia 636 ( 1 1 6).— 160.
Nestor 40.
Nicomacbus 70.
Nola 12.
NnmaDtinuDi foedug 103.
Cn. Octariue, fater det M. Octa-
viut, 222.
Cn. Oclavius cot. 667 (87). — 176.
Cn. Octaviug M. f. cot. 678 (76).
— 217. 222.
L. Octaviug aut Reate 241.
M. OctaTiui tr. pl. 621 (133). — 95.
M. OctaiioB Cn. f. 322.
Odyssia Laiina 71.
fflympia 243.
L.OpiinLuscw.633(iai).— 128.287.
P. Orbius 179.
Orestes /. Auretiua.
Pacufiai 329. 258.
PattcaHQi (. LolILne.
Pammenea 332.
PiDRetina 101. lli.
Panaa t. Vibius.
G. Papiriua Carbo cot. 634 (120).
^96. 103 fr. 159. 296. 333:Ht>i
Sohn
G. PapitJna Garbo Ir. pl. 666 (89).
221. 227. 305. 308. 311.
Co. Papiiius Garbo oei. 6B9. 670
(85. 84). — 223. (vgl. 311).
L.-Papirins FrefellaoiH 170.
PanllDa t, AemUlus.
nttS-ä 59.
Pennus *. luulaa.
Pericles herrtchl oL 77 , 4—97, 4
(469— 429). — 27 r. 38.44. 59.29U.
Puipatetioi 119f: •» 149.
T,Google
T,Google