Skip to main content

Full text of "Beati Alberti Magni, ... Opera quae hactenus haberi potuerunt, sub R.mis PP. FF. Thoma Turco. Nicolao Rodulphio. Ioan. Baptista de Marinis. ... in lucem edita. Studio & labore R. A. P. F. Petri Iammy, ... sumptibus Claudii Prost Beati Alberti Magni ... Commentarii in Lucam, recogniti per r.a.p.f. Petrum Iammy, sacrae theologiae"

See other formats 


I 


BEATI 

ALBERTI 

MAGNI, 

RATISBONENSIS  EPISCOPI, 

ORDINIS  PRjEDICATORVM, 
COMMENTARII  IN  LVCAM.C# 

Recogniti  per  R . A.  P.  F.  P e t » v m I a m m y , facra:  Theologia:  DoAorctn  ,Conucntui^»<^ 

' Gracianopolicani,  eiufdcm  Ordinis, 

Ttrsc  fRIMVM  IN  LVCEM  PRODErNT. 

Tomus  Decimus. 


Sumptibus  j 

I 


CLAVDIl  PROST.  ] 

PETRI&  CLAVDIl  RIG  AVD.Frat.  'FiaMer- 
HIERONYMI  DELAGARDE.  \eaioria. 

lOAN,  ANT.  HVGVETAN.  ) 


DC.  L /. 

CVM  PRIVILEGIO  REGIS. 


Digitized  by  Googie 


i 


V ' - 


?! 


Digiliz^  byi^oegle 


Digitized  by  Google 


Digilized  by  Google 


PRIVILEGE  DV  ROY. 


O V Y S par  Ia  grace  dc  Dicu , Roy  dcFrance  &dc  Nauarrc, 
a Nos  Amez  & fcaux  Conleillers,lcs  Gens  cenans  nos  Cours  de 
Parlements , Maiftccs  des  Requeftes  ordinaires  de  noftre  Ho> 
Rcl,  Bailliis,  Senefehaux,  Preuolls,  icues  Lieutehants,  &a  eous 
aucres  denos  Infticicrs  £c  OfSciersquilappartienda , Salut: 
Noftrechcr&bicnAmclE AN- Antoine  HvGVETAN,lcfils,Marchand 
Libratre  a Lyon , Nousafaicremon(lrcrqu’ildenreroic  imprimer  les  Oemtres 
a'Albtrt  le  Crand  ,cc  qu’il  ne  peue  fairc  Gns  grand  firais , dcfqueis  il  craindroic 
dcftf  e fruftre  s’il  nauoic  Nos  lett  res  fur  ce  necclTaires , lefquelles  i I nous  a tres- 
humblcmentfupplicsdeluyaccorder.  A ces  CAVS£s,Nousauonspcrmis 
& pertnectons  p$r  ces  ptefences , a I'ExpoIanc  d’itnprimer  ou  (airc  imprimer, 
vendre  8c  debiter  en  tous  les  lieux  de  noftre  obeiflance  Icdic  liure  , en  vn  ou 
plufieurs  Volumes,en  telles  marques,  en  tels  Cara£taire , & auranc  dc  fois  qu'il 
. voudra  , duranc  vingt  ans'cntiers  & accomplis , a compter  du  iour  que  cm- 
que  Volumc  fera  acheuc  d’imprimcr  pour  Ia  prcmicrc  fois  : & faifons  trei- 
cxpreircsdcffencesatouces  pcrlonnes  de  qucllc  qualice  & condicion  qu’clles 
foyenc  dc  rimprimcr,faire imprimer, vendrenydebiter  en aucunlicu de  noftre 
obeyifance foubs preeexte daugmentation , corredion , changement , de til- 
trc,fauiTes  marques  ouautrcmcnt,  en queique forte  Semaniereque  celbit, 
fans  le  confentement  dc  TExpoIanc  ou  dc  ceux  qui  auronc  droic  dc  luy,  apeine 
dc  quinzc  mille liures  damande  , payables par chacun des  Contreuenans , & 
applicables  vn  tiers  a Nous.vn  ciers  a Tt-loftel  Dicu  dc  Paris, & rautretiers  audit 
^pofant,dc  confircation  des  Exemplaircs  contrefaid , & de  tous  depens  dom- 
mages  & intcrcfts  , aconditionqu'iIferamisdeux  Exemplaircs  dudit  Liure 
en  noftre  Bibliotheque  publique  , & vnacellc  dc  noftre  trcs-cbcr  & Feal  le 
Sicur  Seguier  Chcualicr , Chancelicr  dc  France , auanc  que  Texpofer  en  vente 
a peine  de  nullico  des  ptefentes.  Du  contenu  dcfcmcllcs  Nous  voulons  que  vous 
fafficz  ioiiir  plaincmenc  & pailiblemenc  i’Expofanc  , ou  ceux  qui  auront  fon 
droic  , empefehant  qu’il  ne  leur  foit  donne  aucun  cmpefchcrocnc  , Voulons 
aufli  qu'cn  mcccanc  au  commcnccmcnt  ou  a la  fin  de  chafquc  Volume  dudit 
Liure , vn  Exrraid  des  prefentes , cllcs  foient  tenues  pour  ducment  ftgniiices, 
& que  foy  y foit  adiouftce  & aux  coppies , collationnces  par  1'vn  de  nos  Amez 
& feaux  Confcillers  & Secretaires , commea  1’OriginaI.  Mandons  au  premier 
Noftre  Huifticr  ou  Sergent  fur  ce  requis  ,dc  faire  pour Icxccucion  d'icelles, 
tous exploits  ncceflaircs  fans  demander  aucre permiftion.  Car  tel  est 
NosTRE  FLAtsiR, noQobftanc  Clameur de  Haco , Cbartre Normande , 6t 

autres 


autrcs  lectres  a ce  contraires.  Donnc  a Paris  le  neufi^e  iour  dc  Nouembtc, 
l’an  degracc  tnil  iix  ccns  qturantc-quatre , & de  noftre  Regnc  Ic  fecond. 

Sig^  f»r  U e»  ft»  CmfiU. 

CONRART. 

ieilit  » ufftM  mt  fnfiit  Trmttge  clumit  PnJi,  Pierre  cUuic  XigfuJ , 

Irtrts,  d-  Hitnfmt  de  U Gsrde,fcur  en  iemjr  taet  in}  dnrnat  le  temfs  fertd 
fur  Ueln},e*nfermdment  A Unr  Serit  dn  -j.Fevrier  i C44. 

AdteudcTifflpriaKrpoutlapret&iercfoisle  j.Noaembte  1C50. 


N 


D-ALBERTI 


Digitiz! 


PROQEMIVM 

BEATI  LVCvE 
Euangelium  fuum.|^ 


' VoNiAM  quidem 
mulci  cooaci  fune 
' ordinare  narratio- 
' nem  qux  in  nobis 
|complccxfunc  re- 
I rum : ficuc  tradi- 
. derunc  nobis  qui 
I ab  initio  ipTi  vide- 
runt , & miafftri 
fuerunt  Termonis : vifum  e(l  dc  mihi  ade- 
cuto  omnia  j a principio  diligencerex  or- 
dine tibi  feribere , optime  Thcophilc  , 
▼t  cognofeas  eorum  verborum  de  qui- 
bus eruditus  es , veritatem. 

Toti  huic  operi  Lucas  prxmitcic  proce- 
mium  , in  quo  hicic  quinque  quz  facienda 
Tunt  in  principio  cuiunibee  operis  : necefrua- 
tem  ad  Icribcndum  cogentem  , & inducentem 
naccriam  de  qua  feribendum  c(l : perfectionem 
audlotis  : formam  quam  tenet  in  feribendu, 
& finem.  Omnis  enim  (apiens  feriptor  prxili- 
luit  bnem  » quem  contingere  vuh  feribendo: 
quem  cum  contingit  > perfedum  eil  fcrifHuin. 
Ncccdius  autem  cogens  > c(l  mulcicudo  Plcu- 
do  - Euangcliflacum  conatu  proprix  prxTum- 
ptionis  Tcribciitium  fciuola  tpiricu  propno  & 
non  veritatem  Spiritus  fanCti.  Matenadequa 
feribendum  cft  , res  funt  facramentis  plcnx 
quxpci  Chriflum  complccxTunt  in  nobis.Scri- 
ptucperfci^iiEmus  cft  Lucas,  aflecutus  omnia 
per cos  qui  ab  initio  viderunt,  & miniftn  fuc* 
runt  Termonis.  Sicut  enim  peifeCius  medicus 
non  eft  , vel  medicinx  feriptor , qui  medici- 
nx  arcem  non  tflaifccutus  i ptxaptoribus  mc- 
dicinx : neque  pctfcChis  Grammaticas  , niA 
grammaticam  ne  alfecucus  a prxeepeoribus 
grtmmaticx : & Ac  de  Geometricis » Se  Diale- 
Cticis  .&  omnibus  alijs.  Ita  perfet^us  feriptor 
EuangelijnoncA.niAquiaprxccpconbusThco- 
logis  aifecutus  cA  feientiam  Euangelicorum  Sa- 
aamencoru.  Modus  Aue  feribendi  Acxma  biilo- 
liam  Euangelicam  cA , ve  ex  oidinc  & diligen- 
ter Sacramenneum  fuis  circumflancijs  fica^A  un- 
dis feribancur.  Finis  vab  incoicus  de  vtilius 
cA,  vcThcophiluS)  & in  ipfo  Deum  amantes 
X).  jilbmt  AUgm » %n  £u4/tg.  P.  £nei. 


cognofeant  ApoAolicx 
qua  inArudi  ume  cum  Adem  lukeperunt ) liqui- 
dam Se  pcrfpicuam  vciitatero.  Dicit  ergo. 

[Quoniam  quidcm^hoc  cA,ccrt^  [multi]  qui 
vnicatem  Catholicam  non  fcruaucrunc,  de  qua 
Paulus  Jism.  la.  Mulci  vnum  fumus  in  Chri- 
Ao.  Can,^.  VnacA  columba  mea.  A qua  vni- 
tate  in  mulcicudino**  ^ 'fu  mulcas  fedas  fe 
diniAtfuaemuIci  hxrccici.  /ud,  1 5.  Vulpes  Sanv 
fbnis  capita  diuifa  habent,  caudis  colligatis,  hoc 
eA,  intcncionevericacis  impugnanda:.  EccUf.t. 
Scutcocu  inAnicus  cA  numerus.  Dequibusdicic 
y1p9jlol$u  CcUjf.  i.  Nemo  vos  feducac  .volens  in 
humilitate,  & religione  Angelorum ,qux  non 
vidic  ambubns,  frulb^lt  indatusfeniu  camis  lux, 
& non  tenens  caput , exuuototum  cotpus  per 
nexus  de  coniundiones  TuominiAracum  Se  con- 
Arudum , crcfcic  in  augmentum  Dei.  lAi  au- 
tem in  diuiU  multitudine  cxiAcntcs  [ conati 
(une  ] propriis  viribus  de  conatibus  innicentes: 
cum  tamen  dicat  i.  C»r.  5.  Non 

quod  fuAicicnccs  Arnus  cogitare , Sec.  Eccli.  4 5 . 
Mulcadicemus  & dcAcicmus  vcrbisiconfumma- 
cio  fenuonum  ipfccA.  i .£>r.i  5.  Gratia  Dei  fum 
id  quod  ium.  lAi  e contra  de  fuis  prxfumcntes 
viribus  conantur.  Ifa.  id.  Superbia  cius , de  ar- 
rogantia eius.  Se  indignatio  plufquam  forcitu- 
doeius.Ec  quialuperbi  funefie  inffaci  fcnfufuo, 
non  xdiAcati  fpiritu  diuino:  idc6  non  veri-, 
tati  Audentes  conati  fune  ( ordinare]  hoceA, 
limpida  oiacionc  dicere  [ narrationem  J fallam  • 
de  pulciuam  ,non  veram  dcAmpliccni.  Contra 
quod  dicitur. I.  C»r  a-  Non  veni  ad  vos  in  fubli- 
micacc  Termonis  ,auc  feientix, 

tn  nobis  coplctx  funt  rerum]  Ecce  fecun- 
dum quod  cA  materia  tam  pfcudoquamvcroru 
Euangcliftaru.  Et  cA  lcnfus:Conaciiunc  ordina- 
re narrationem  earum, qux  in  nobis,  non  i nobis 
[complccx  fune  hoc  cA,pcrfedx  funt.  Alia  lite- 
ra  [redundarunt-  \ qu(M  notae  plenitudinem 
exuberantem  [ rerum  ] (acramcncalium  Cbri- 
Ai.Res  autem  hic  dicitur,  non  i reor .retis, quod 
cA opinor, aris:  quia  Ac&  phantaAx  hxrctico- 
rum  res  elfenc.  Sed  dicitur  res  bic,ens  ratum  Se 
Axum  i Acue  fune  omnia  didU  de  faPa  ChriAi, 
Mattk.  aj.  Cxium  de  terra  tranAbunt  , Sec, 
Pfai.  1 01 . d*  Htbr.  i . Vclut  amicum  cos  muta- 
bis , de  muubuiuur . tu  autem  idem  ipfe  es  , df 
A IPtq 


2 D.  Alberti  Magni  Ord.  Pr^d. 


anni  tui  non  dcBctent.  Dicit  autem  [inuobis] 
hoc  cft, inter  nos.  Vel  [in  nobis]  hoc  cft,ad  fa- 
lutem  noftram  jnonanobi».  Ifd.  x6.  Omnia 
opera  noftra  operatus  es  in  nobis  Domine,  h. 
ij.  Sine  me  non  potei^s  (^uicquam  facere,  /a. 
I.  Omniaper  ipfum  hCti  iunt»  Scc.  Vel  [rc« 
duniant]  Eli  enim  triplex  plenitudo,  fufiicien- 
ci^.exuberamiz  , & redundantis  : Plenitudo 
fulHcicniis  fufticic  ad  falutcm.  Plenitudo  exu- 
beranti* exuberat  & ciflaic  in  quofdam.  Re- 
dundantis autem  «uberando  diffundit . 6c  re- 
plet omnes.  De  prima  Scephanus plenus 

gratia  Se  fortitudine  De  fecunda  /tb  Plenus 
Ium  fecmonibus  ,&coar<^at  mefpiritusvccri 
mei.  Et  A^enr.En  ventet  meus  quali  muftumabf- 
qucfpiraculo:&  coar£fac  melpiritus  vtcri  mei. 
Ex  PJahfto  i8.  Repleti  Gimus  mane  mifcricor* 
dia,&c.  De  tertia  i.  £t  repleti  fum  omnes 
Spiritu  , Scc,  Per  loquelam  enim  redunda- 
bat Spiritus  in  omnes.  Dicit  autem  [complet* 
funt  J quia  Deus  de  fa^ra  fua  nihil  rclin- 

?|uic  imperfedum.  Aut  enim  perfedam  rem 
acituut  tci  a fe  fad*  virtutem  vnde  fc  pcf- 
hetat  indidit.  Sicut  lunam  nouamin  initio  no- 
^is  fecitifed  tamen  motum  in  circulo  fuo  vnde 
procederet  ad  oppotitionem  folis.  Se  lieperfi-  | 
ceretur  in  lumine  indidit: Ite  dicit  Anjf.  Dfu. 
it.  Date  magniBcentiam  Deo  noffro  : Dei 
perfed^a  fune  opaa  [rerum]  Vt  ens  ratum  di- 
cat : quia  quamuis  verbum  noffcum  Hc  cranhto- 
rium  V & llcuc  dicit  Horatiut  ■-  Semel  emiiUim 
volat  irreuocabilc  vccbum : & ficut  dicit  T*bt- 
hftphits : Quod  diclumeff  femel . amplius  refu- 
mi  non  potcll.  Tamen  vccbum  Dci , vt  dicit  gi. 
fubffantiuum  cft : & non  cranhc . fed  permanet, 
//e^.  1 . Portans  omnia  verbo  virtutisfu*. 
iiS.In  aeternum  Domine  permanet  verbu  cuura. 

Sicut  tradiderunt  } Ecce  tentum.  Et  in- 
cipe conftruAionem  ibt  [ vifum  eft  ] Sic.  Ita 
quidam  fecerunt  Pfcudoeuangcliftx.  Et  quo- 
niam ita  eft  [ vifum  eft  SC  mihi  ] inter 
alios  Euangeliftas  , qui  ante  me  fcri^erqnc: 
Mihi  dico  [aliccuco  ] per  ftudium  & merooi  iam 
[omnia]fadU, verba  & (Mramcnta[i  principio] 
incarnationis  «prxdicationis.  & paUionis  i re- 
furre^onts.dcafccuftonis  Domini  lefu.  Alfc- 
cuto,dico  [heue tradiderunt  nobis]  difcipuli 
hdeli  traditione  ilii  [qui  ab  initio]  incarnatio- 
nis [viderunt]  Nam  legnius  immutant  animum 
demifla  per  aurestquam  qux  fune  oculis  fubic- 
^a fidelibus  [ & } non  tantum  viderunt, fed  per 
fidem  plenam  f^miniftril  per  oblequium  Se 
opus  [ fuerunt  Termonis  j hoc  cft , rerum , de 
quibus  eft  fermo.  Ecce  pctfc£lio  Auroris,  qui 
mento  facilitatem  feribendi  accepit.  Sic  ergo 
credamus  ficut  tradiderunt  nobis.i . Or.  ti.  Ego 
enim  accepi  i Domino  quod  & tradidi  vobis. 
Nequetamen  Lucas  Se  Marcus  tantum  didice- 
runt ab  aliis;fcd  Se  Macth.TU$  & loanncs : quia  , 
quxeumquedeortu  , &natiuitate.  Se  inFan-  | 
ciaSaluatoris  fcripferunc : hxc  & ab  aliis  didi- 
cerunt . «X:  prxeipue  k beata  Virgine  Se  lofeph. 

Se  Magis  de  Pafturibus.  Sic  enirodifeere  prs- 
cepeumeft  PropheccT^.  8.  Liga  ceftimonium, 
figna  legem  in  ^fcipulis  meis.  £re/.  a.  Appro- 
pinquate ad  me  tndodi.  Sec.  ‘Deut.  ff.  Qui 
appropinquant  pedibus  eius,  accipient  de  do-  , 
<inBaUlias[qu}abiiucio  ipfi] Oportet  i 


ex  his  viris  qui  nobifeum  fune  congregati , dfc. 
[viderunt]  Non  tam  corpore  quam  mentis  fide. 
Imc.  io.  Beati  oculi  qui  vident  , Scc.t^M. 
Beari  mundocorde  , &c.  Ub  vh.  Auditu  auris 
audiui  cc:nunc,dcc.Sed  quia  non  fufttdt  videre^ 
nifi  addatur  opus  t ideolubiungic  [ & miniftri  ] 
opcracorcs[  fuerunt  ] bu.  uNolitcclIcaudito- 
resTcrbi  tantum,  EiUentes  vofmeripfos.  ibsJetm, 
Si  quis  permanfecit  in  verbo,  non  auditor  obli- 
uiolns  facibus , fed  faftor  operis : hic  beatus  in 
fadlo  fuo  erit.  Sic  enim  coepit  Icfus  fuere  Se 
docere.  i.  Vnde  Waj^ajfMrM/dicic,  quod 
medico  dicenti  herbas  ei^  venenofas  quas 
comedit , & falubres  quas  nullo  modo  gulUt; 
nemo  credit.  In  omnibus  enim  fetentiis  fua- 
dentibus  virtutes  Se  opera  . magis  refpicicur  in 
DoClorc  exemplum  quam  verbum.  Vnde  Phi^ 
m HM ra/.Sunt  qut.lam  ad  rationem  con- 
fugictes,  qui  quarrunt  philofuphari  Se  cfte  boni: 
aliquid  fimilc  Facicntcsxgris  , qui  quidem  me- 
dicos audiunt  ftudiofe,  nciunt  autem  operan- 
dorum nihiL  Et  qucmadmodunailli  nunquam 
bene  habebunt  corpore  fic  cxcruciati:itaaec  illi 
mente  bene  habebunt  fic  philofophanccs.  Pro- 
pter quod  1 . prcc^it  Deus  os  turturis 
retorqueri  ad  afcelltm  in  lacrifido : vt  ori  con- 
iungatura£l:io,quz  perafceUamdcfignacur : Se 
vifioni  feientix  minifteriom  coniunclum  fic 
a£honit.  Jfa.  41.  Qui  vides  multa,  nonne 
cuftodies } Sed  de  noftri  temporis  dodoribus 
pofiumus  dicere  : Qui  cadens  apeteos  habec 
oculos  iVn.  14. 

Vifum  eft  ] inter  alios  : non  vifione  vi- 
dentis cantum  ( ficut  multi  vident  vifiones 
capitis  fui  ) fed  vifione  rei  *»  quia  res  ipfa 
hoc  exigit.  Sicut  fuit  vifio  ifaix  filq  Amos, 
quam  vid.t  fupet  ludam  & Icrufalcm  //4.  i. 
[de  mihi]  inter  alios,  fiue  prx aliis  fnuola do- 
centibus, &de  fapicntiafcculari  prxfumenti- 
bus.  Sicut  fili)  Agar , qui  cxquificrunc  fapien- 
tiam , qux  de  terra  cft.  *£4xr:tch  } . %Ahdtt : Per- 
dam fapientes  de  Idumxa  : & prudentiam  de 
monte  Efau  [ aliccuco  ] quia  difcipuli  cft  Icqui, 
donec  alfequatur  dodrinam  magiftii.  PhtUp. 
f . Sequor  autem , fi  quo  modo  comprehendam 
in  quo  comprchcnlus  fum  [a  principio]  inicij 
Icrroonis.  //eb.  i.  Q^  cum  initium  acccpill« 
enarrandi  pei  Dominum  ab  eis,  [ omnia  ] 
Diftributto  eft  pro  generibus  fingulocum  , non 
pro  lingulis  generum,  qux  vocatur  accommoda 
diftributio,  pro  hisqux  pertinent  ad*  falutcm. 
Per  fingula  enim  ncmovnquam  intellexit  om- 
nia, qux  vera  & fadaianede  Verbo  incarnato. 
/*.  r/e.Nec  ipfum  arbitror  mundum  capere,&c. 
£cc/.  6.  Faciendi  libros  plurcs  nullus  eft  finis. 

Confcqucncer  tangit  modum  in  faibendo 
[ (criberediligcnter  ex  ordine  ] Scribere  autem 
cft  propter  memoriam  rei  gcftx  [ diitgciuer]  ve 
nihil  ncgligatur  necellariorum  : quamuis  fbree 
non  omnia  Icripferic  quxaff*ecucuscft>quia  non 
opoctet  omnia  omnibus  rcuclari.  x.Cor.  t i.Au- 
diuic  arcana  verba,qux  non  licet  homini  loqui 
[ ex  ordine  ] autem  , ne  hiftoria  facramentorum 
Icfu  confundatur.  Scribere  enim  expedit , ficut 
dicitur  y/4. 8.  Sume  tibi  librum  grandem  , SC 
feribein  eo  ftilo  hominis,  hoc  eft  , ad  incelle- 
^um  humanum  racionabiiem.//«^4r.  1.  Scribe 
vU'am,dc  exara ciim  fupet  tabulas,  ve  pacurrac 
facile 


itiiEuang.  D.  Lucse.Cap.  I.  3 


ficile  qui  legerit  [ ittUgOMer  ] vt  nihil  nccciTi- 
riorumomicutur.^4S|^.{.Iou  ▼nuin,auc  apex 
vnus  non  prxeeribitilege.  £c  [cx  ordine  ] i .Or. 
14»  Omnia  honefte  Iccundum  ordinem  tianc 
in  vobU.^Mtf.jfi.Fiuac  Tcros  eloquium  meum, 
qtuA  imbecti^  beibam , & quail  ftiUz  fupec 
eramin4.1nlFiUis enimvna poil  aliam  cadit:  & 
ngni/icit  ordinem  Tacti  eloquij.  Jeki$.  Stil- 
labat InMf  eoadoqnium  meum. 

Oda« tangit  finem  [tibi  optime Theophi- 
lejqti  cs  perfona  potens , pci  quem  multi  Bdcm 
Ooodancc  percipient,  6c  qui  c$  amans  Deum, 
ic  figuram  omnium  Domini  prztcndis  aman- 
tium. £eei.  j }.  Videte  quod  non  mihi  (bii  la- 
boraui  , &c.  Ecadiungit  finem  intentionis  ad 
finem  operis , dicens  [vt  cognofeas  ] per  Ccipiu- 
r*  huius  eeftimonia[vcrbotum]  Dei  [dc  quibus 
en^icus  es]  extra  ruditatem  gentilitatis  Sc 
infidelitatis  pofitus  es  [ veritatem  ] U,  8.  Si  vos 
tnanlcTicisinferinoncmco,  6cc.Sc  cognofcctis 
veritatem  &c.  1.  Sfdr*  j.  Super  omnia  vincit 
veritas.  Veritas  autem , vt  dicit  T*htl»fophm,  eft 
adzquatio  rerum  ad  intellcdura.  h.  17.  Sandli- 
ficacos  in  veritate , Termo  tuus  veritas  cft.  Veri- 
tati autem  opponunturvanitasifiilfitas,&  men- 
dacium. De  vanitate  /er.i.  Secuti  Tunt  vanita- 
tcm>dt  vani  fa^i  lunt.De  falfitate  hh  1 C.  SuTci- 
tatur  falfiloquus  contra  faciem  racam,  contra- 
dicens mihi.  Dc  mendacio  Sdpi.  1.  Os  quod 
mentitur , occidit  animam.  Et  nxc  tria  compe- 
tunt hzreticis , qui  vani  Tunc  in  pulchritudine 
Termonis,  fialfi  in  rc  ipTa,  6c  mendaces  in  Tciplis. 
Fuerunt  autem  illi  haeretici  Bafilides  6c  Ap- 
pelles ; & alij  quidam , Tub  nomine  Thomz  6c 
Matthrx  multa  Triuola  de  Saluacorc  fcribcnccs. 
Vnde  etiam  Tub  nomine  Thomx  induxerunt, 
quod  pacadiTus  terreibis  fit  in  quodam  monte 
adeoalto,quod  vTque  ad  lunarem  gTobfi  attingit: 
quod  nullo  modo  permittit  natur a.£t  mulca  alia 
ad  odium  fcripcutz&  veritatis  induxerunt, prx- 
libatis  ApoHolis  Tua  mendacia  imponentes. 


INCIPIT  EVANGELIVM 

Tccundum  Lucara. 

C A P VT  I 

ViTindicbus  Herodis rcgSR lu- 
riSjw  dcz , facerdos  quidam  nomine 
Zacharias,dc  vice  Abia : 6c  vxor 
illius  de  Tiliabus  Aaion  , & nomen  cius 
Elifabeth. 

Hic  incipitexplanatio  hiftoriz.  Mlxttm  au- 
tem exet|uituc  bic  fic  natiuicate  loannis  , 6c 
natiuiucc  Chrilli.  Et  quinque  facit  quorum 
primum  cll  de  annuntiatione , fecundum  cll  de 
Chrilli annuntratione,  tertium  dide  loannis 
przcurfu  quem  fecit  in  vtcro  matris  , quar- 
tum c(l  dc  loannis  naciuitate : 8c  hxc  quatuur 
in  hoc  primo  capite  continentur.  Quintum  de 
Chrilli  natiuitate  , & faocin  principio fequen- 
lis  capituli  continetur.  IpT^ autem  loannis  an- 
nuntiatio diuiditur  in  quinque  particulas.  Dc- 
ferihuntur  enim  primo  p.trentes , quibus  fit  an- 
nuntiatio. Secundo  I0CUS&  tempus  & opportu- 
nitas annuntiationis.  Tertio  laiatim  ponitur 
annuntiatio.  Quarto  fignum  veritatis  expe- 
2).  t/ilhcrtt  , i*  2).  Lhc. 


titur  : 6c  quinto  conceptio  ipfk  annuntiaUs 
ficut  przdidla  dl , perficitur.  Qualesautem  fine 
quibus  fit  aimuntiatio  dcTcribioir  tripliciter^ 
quales  videlicet  genetis  & honorum  claritate, 
quales  meriti  & v itz  Tanditace , quales  naturali 
ad  generandum  potettace.  Claritas  autem  gene^ 
ris  6c  honorum  dignius  primo  dcTccibiturio 
pacte  ,&  deinde  in  matre. 

Defcribic  autem  claritatem  patris  ^ temporis 
congruicate,ab  honorisdcofHcijdignicacc,ano- 
minisdelignacionc,  a Tui  ordinis  & gradus  Tu- 
blimiuce.  A temporis  quidem  congruicate, 
quia  [fuit  in  diebus  Herodis  regis]  Herodes  ifte 
niic  Aicalonita.aUcnigcna  a femine  ludeoru  (vt 
tMc\tIoJ'ephit6)itib  quoiuxca  prophctiamlacobdc 
OanieiUChrillusnaTcidcbuic.Tranreunte  enim 
regno  ludzorum  ad  alienigenam , incepit  rc- 
gnumChrilli:Vnde  lacob  C/>».49.Non  dcficicc 
Iccptrumde  luda  & Dux.  Ckc.  Ds».  9.  fecun- 
dum aliam  cranfiacionem  :Cum  venerit  Sancus 
fandiorum  cclTabit  vndliovdlra,  & Tacrificium. 
Herode  enim  alienigena  regnante  ( ficut  nattae 
hfephm ) vendebatur  Tacerdotium  aRomanisde 
Regibus , qui  regnabant  (ub  ipfis  : ficut  narrat 
hifiocia  Machabxorums&  ideo  cranfiaco  regno, 

& iam  dc  transferendo  Tacerdotio  impleta  pro- 
phetia incipere  debuit  Chrifii  regnum . dc 
Chrilli  Tacerdotium  * «jul»  ab'tcr  populus  Dei 
capitt  veroque  caruitfet.  Et  ideo,  licet  Auguflus 
Carfar  maior  fuerit  Herode : tamen  non  ht  hio 
mentio  Augufli  CxTaris  *,  vt  congruentia  tem- 
poris cx  impleta  prophetia  dcTignetur.  Tres  au- 
tem fuerunt  huius  nominis  per  ordinem  re- 
gnantes in  ludza , pariter  fibi  nomine  dc  mali- 
ciaTuccedences : Herodes  Afcatonica,  Hezodet 
AntipaSjdc  HerodesAgrippa.Primus  horum  oc- 
cidit pueros  innocentes  volens  occidere  Chri- 
flum  M*t.  i.  Secundus  dccoUauit  loanncm 
M«t.  14.  Tertius  in  palfione  Chrillum  fpreuic, 
dc  dccoUauit  lacobum  majorem  , dc  vinxit  in 
carccce  Petrum  Ait.  1 1.  V nde  verTus. 

tAjcaUmta»€CM  puerot^  Antips  hanntm, 

Agripa  Uitifum in  cMrccreTetrifffi. 

Fuit  ergo  [indiebus Herodis  ] cum  Herodes 
prorpcricace  lucis  huius  mundi  clarus  regnaret, 
nihil  dc  no£lc  dc  tenebris  mortis  curans  ido 
quo  /tr.  17.  Diem  hominis  non  defidciaui./^yah 
( 5.. \b  altitudine  diei  timebo. /0^  j.  percatdles 
in  qua  natus  Tum.  Vnde  dc  Hert^es  djem 
natalisTui  celebrat  Herodes  quilc- 

cimdum  noi»en  Tuum  gaudens , pelliceus , dc 
glorians  in  pellibus  imerpretatuc,  hoccfl,  in 
exterioribus.  /Mdufii-.Gloriabaiur  quafi  potens 
in  potentia  Tua.  Contra  quod  dicitur  Ier.$.  Non 
glorictur  diucs  in  diuitiisTuis  tfed  inhocglo- 
lietur  qui  gloriatur , feire  dc  nofcc  mc.  Diei 
enim  illius  lux  tcmiilenta  cfl  dc  cll  fidcium  er- 
rantium , ficut  dicitur  in  /luU  [rtgis] 
verius  dixillct  tyranni,  Tcd  vulgariter  loqui- 
tur:quia  vulgus  cos  qui  tyrannice  regnant, 
etiam  reges  vocaf.cum  tamen  fecundum  Anii. 
& 'Soe.  & Tnil.  & ■/>*•«.  Rex  fit , qui  omnia 
llatuit  ad  vtiliutem  populi.  Tyrannus  qui  ad 
vtilitacem  Tui  ftatuit  , dc  populi  nocumenta. 
Jf».  19.  Tradam  i€gypiumin  manu  domino^ 
tum  crudcUum,dcc.d/M  1 j.  Dabo  tibi  regem  in 
fiirorc  meo.  [ ludzz  ] vt  Tciat  tranllatura  clTc 
leenoro  l^darosum.  Et  bocpctmifitj^cttl 

a A r‘«» 


4- 


4 D.  Alberti  Magni, 


pcer  p«ccata  popuU.  hk  ^4.  Regnare  facit 
nominem  hypocritam  propter  peccata  popuU. 
Deicripto tempori: patris,  dclcribic claritatem 
ab  offici)  digiiicacC , Ciim  dicit  [lacccdosj  Officij 
enim  dignitatem  dicit  facerdotium.  Singulari- 
tatem auiem  & fpccialitatcm  in  illo  notat  cum 
dicte  [ quidam  ] vt  de  communi  facerdocum  nu-* 
encTo  lic  exceptus.  Sacerdotium  autem  officium 
cft  rummiorJinis,&  per  confcqucnsctiara  fum- 
mx  dignitatis.  Ecel. 4,6.  Ecce  laccrdos  magnus. 
S^p.  18.  In  vcfVc  enim  poderis  eius  lotus  erae 
orbis  terrarum  > eirc.  [quidam]  non  qui  ignem 
ooncupilcencix  obtulit  iHcuc  duo  hlij  Aaron 
Lta.  { o.fed  qui  ignem  diuinum  in  cordis  thuri- 
bulo  exhibuit  /xjv.  6.  Ignis  in  altari  meo  femper 
ardebic  [Zacbarias  nomine]  £t  hoccongrucj 
quia  memor  Domini  fuirem{>crfuit;Se  memor 
Gonlionis,  quam  accipiens  facerdotium  em i- 
tk : & ideo  dicitur  Epihropo  confecrato , quod 
memor  Ht  fponlionis  lux,  quam  fecit  in  die, 
quando  adeptus  cll  dignitatem.  7V.  ^.Memoria 
memor  ero,  &c.  Econtra  cft  de  malis, qui  nec 
Dei  , nec  fprmltonis  (ux  » nec  officij  fui  vn- 
quamrccordancur.*.^<^.  .FilijHcli.hlij  Bclial, 
ncrciencea  Dominum  nec  officium  faceidotum, 
&c.  Itr.  X.  Ambulaucruntpoft  vanitatem,  &c. 
Jer.  z.  Confuli  fune  domus  iiraeUipfi, dee.  Sa- 
cerdos autem  prxeipue  debet  quatuor  memo- 
rari , fcilicct , throni  eius  cui  prxli  let : ve  in 
omni  iudicio  meminent  cuius  iudictum  exer- 
cec^  dicat : De  vultu  tuo  iudicium  meum  pro- 
deat. ludici)  quo  iudicacus  cft  Dominus : & iu- 
dicandus  cll  prxlatus.  Lm.  a 1.  Si  hxc  in  viridi, 
in  arido  quid  det  i 6.  Iudicium  darifTimum 
Bisqu)  prxiunt  fiet.  Verbi  iudicis qui  iudica- 
turus  eft,  qui  dixit  Lmc.  a a.  Reges  gentium  do- 
minantur eorum  : fic  non,&c.fed  qui  maior  eft, 
4 &C.  Et  difpcnfationix  quam  iplc  princeps  in- 
iuiixic.  a4.  putas  eft  fidelis  dif- 

r fator  Se  prudcns,&c.  Primi  debet  mcminlT- 
vrfit  iuftos,  & re£his,  & xquus : fecundi, ve 
fic  in  fublimiute  cimoranis : ceriij , ve  feruet 
humilitatem : quarti , vt  in  commiilb  non  defe- 
rac  fidelitacenu  Sequitur. 

[De  vice  Abia]lndeclinabile,tiqua  4icccet[de 
T>ce  Abix]  Et  in  hoedeferibit  patrem  loannis  a 
fui  ocditiis,&  gradus  fublimicate.Hoc  autem  vt 
inceiligatunoportec  renoluere  hiftoriam 
Itp.  14.  Vbi  legitur  qubd  Dauid  volens  amplia- 
re cultum  diuinum  , loco  Eleazar  Se  Ithamar 
confticuic  ve  eirenc  X4.  fummi  facerdoces.  Se- 
decim fumes  de  filiis  Eleazar , Se  o£lo  de  filiis 
Ithamar  : Se  conllicuit  ve  vnufquifquc  in  vice 
fux  feptinunx  miniftraret.  Prxuidcns  autem 
quod  vna  feptimana  in  faccificiorum  ritu  vti- 
lior  effirt  quamalixA^c  fic  «moUtio  inter  facer- 
dotes  poliec  oriri  tfe  minlftaio : pofuit  fortes 
inter  eos,  quis  qua  fepciinana  romiicrarec.  Cum 
«otem  dlet  ^pheta,  & omnia  talia  fpiritu 
(andbi  infpiratus  ordinaret  : non  eft  creden- 
dum quod  atfiflscric  fonnifi  exploraciodiuinx 
votunuds.  In  hac  ergo  fone  quidam  de  filiis 
Elcttar  nosttoe  AbiaoAau»  forte  vel  fepeima 
smniftcabac : de  cirius  pbfteriutc  natus  Zacha- 
rias  de  vice  fuit  Abix , o£laua  forte  miniftrans. 
£c  hoc  congruit  myftcrio : quia  odlaua  propter 
sclurre^Iionem  nouo  tcftamcnto  congruitmeue 
fepeima  congruit  veteri  tcftameaco  propeci  fc. 


pccnarij  obferuantiam.  Vnde  Sccl.  9.  Da  partes 
Icpiem  necnon  Se  0^0  : quia  vtrumque  tcfta- 
mentura  myfticc  referendum  cft  ad  obfequium 
Dei:  Verus  ve  figura : Nonum  autem, ve  veritas 
implens  figuram.Hoc  cft  ergo  fecundum  Uteram 
quod  dicit  [ de  vice  Abia  ] Neque  nomen  cadic 
4 ugnificacionc : Abia  enim  interpretatur  pater 
dominus : Se  fignificat  quod  ille  laccrdos  here- 
dicatio  iurc  omnibus  illis  fe  exhibuit  patrem, 
quorum  erat  dominus.  Pacer  enim  erat  atVctlu 
Se  huraihtacc : Dominusautem  fcticritatc  & ho- 
nore. X.  5.  Qui  pro  affidhi  pater  lu- 

dxorum  dicebatur,  fjj.  a a.  I^occlbtcm  tuam 
dabo  m manucids  . & critqiufi  pater  habican- 
■tibus  Icrufalcm.  lob.  29.  Cuin  Icdcrcm  quali  tex 
circumftantc  cxcrcttujcram  tamen  mtrrentiuna 
conlolator.  Vnde  etiam  Moyfes  £jr#d.  ij.pri- 
mb  pro  pupulo  fupplicauic  vt  pater  : deinde 
protcfuos  miicauic  ve  Dominas. 

«4«  dt  '■TtsImp  Dtlciplinam  libens  habear  » 
metuendus  imponat.  Et  quamuis  vtrumque  fic 
neccUarium , tamen  plus  3 vobis  amari  appeue 
quam  timeri : femper  cogitans  fe  pro  vobis  red- 
diturum clVe  rationem.  Io.  1).  Vos  vocatisme 
magillcr  Se  domine  , Se  bene  dicitis  : funa 
etenim.  Si  ergo  ego  laui  pedes  vcfttos  dominus 
Se  magillcr : Se  vos  debetis  alter  alterius  lauare 
pedes,  a.  Pet.  5.  Non  vt  dominantes  in  cleris» 
Ud  forma  fadli  gregis  ex  animo.  Sequitur 

[Et  vxor  iUi]Commcndatiocft  4 matrc.Com- 
mendat  autem  matrem  4 coniunciionc , 4 gcnc- 
re,&  4 nomine- Aconiumftionc  quidem  curo  di- 
ciifvxqr  lUijLibcra  cft.  Sacerdotis  non  erat  vxot 
nih  libera:  aUoquin  ancilla  exiftens , in  con- 
ctlbinainfie  non  in  vxorem  effit  alfumpta.  (jtn. 
i i.Nun  erit  hxrcs  hi>us  ancillx  curo  hlio  meo. 
Non  cciam  dicitur  vtu  de  duabus , ve  nocctuc 
amor cafticacis  in  pacte,  ficuc  in  Ifaac  , qui 
viu  vxofc  fuit  contentus.  Ec  inaluiffict  fbttc 
nullam  luberc  , fi  hoc  tempore  fuiffict  opportu- 
num. Tunc  enim  cum  propagatione  leminis, 
fuit  etiam  piopagatio  rcfigionis.quando  adhuc 
non  erat  t^pus  rcuclatxgratixiquandofilij  fpi- 
ritualcs  per  verbum  prxdicationis  in  matre  Ec- 
clelia  procreamur.  De  qua  ait  Uc.  i.  Voluntarie 
genuit  nos  verbo  veritatis : vt  fimus  initium 
aliquod  creaturx  cios[Dc  filiabus  Aaron]Coro- 
mendacio  cft  a gencie.  Filix  enim  Aaron  ar- 
diori oiftodia  cuftodiebamur:  quia  facctdoti- 
bus  polluix  non  iungebancur, neque  repudiate. 
Ec  dicitur  filia  Aaron  non  taro  carnis,  fcilicct 
quam  religionis  imitatione  , &:  nominis  inter- 
pretatione. De  religione  Aaron  dicitur  1 8. 
Properans  homo  line  querela  , oppofuic  ora- 
tionis fux  fcutum , Se  per  inccnfum  dcpiccatio- 
nem  allegans  rcfticic  iix  , Se  finem  impofait 
ncccffitati  ; de  inucnic  eam  qu.r  ad  viuos  eft 
viam.  Sic  Se  illa  filia  Aaron  fmc  querela  vixit 
multarum  orationum  pro  redemptione  Iljaclis 
exiftens  rcllitit  irx  Dci:&fciplaro  incenden» 
in  deuotione  , reftitit  irx  Dei : Se  inucnii  viam 
viix , annunciaco  liberatoris  prxcurfore.^lon- 
tanus  autem  inccrprecacur  quod  emin.ntiara 
fignificat  iuftitix.  ler.  Benedicat  tibi  Domi- 
nus,pulchritudo  iufticix,&  mons  (anebis. 

Sequitur  deferiptio  4 nomine  [ & nomen 
eius  Heli]  Nomen  dicitur  quali  nocamcn,in 
quo  Pythagoras  ponit  vium  Se  monem  : for- 
tunium 


in  Euang.  D 

infortunium.  Vnde  etiam  cacat  rou 
Pychagocx  fupcr  nomen.  NoTamen  ezgo  hoc 
beatam  fecit  de  fe  quod  fit  £lifabcth>  hoc  eilj 
X>ci  mei  tacucicas  : vel  Deus  meus  cognouic. 
Qgocum  primum  eft  in  virtute  qux  faciat  : fe- 
cundum ia  coenicione  veritatis  quxmilluiiur. 
De  gratia  qntloii  virtutis  dicitur  /p$.  4.  Ap- 
prehendent'fepeem  mulieres  virum  vnum  in 
die  ilU  • dStences  t panem  noilrum  comedemus. 
Septem  mulieres  ume  mulier  iHa  decorata  fc- 
ptein  virtutibus.  Panem  fuum  comedere  > td 
proprias  dulcedines  cor  confortantes  exhibere. 

i luftuscomedic  & rcplctanimara 
fuam : venter  autem  iropionim  inlacurabiliscd: 
quia  fccularia  non  laciant ; vnde  i . Come- 
dilli$&  non  edis  facuraci.  De  cognitione  veri- 
tatis dicitur  Io.  17.  San^ihea  eos  in  veritate; 
fermo  tuus  veritas  eil.  Dc  ida  dicitur  S^p.  8. 

I lanc  amaui  i iuuentute  mea : & exquifiui  mihi 
, cam  in  fponfam  accipere : & amator  fa«5his  fum 
focmx  illius.  Pulcherrima  forma  viccucis  & 
vericacis  : virtutis  in  adedu  : veritatis  in  in- 
tcUc<du.  Cvt.  I.  Pulchrx  (unc  genx  tux  vt 
turturis, hoc  ed,  pudoratx  virtutis  i Sc  cadx  ve- 
ritatis ,qux  ed  theologia  :qux  cada  dat  intra 
limites  hdeij  nec  luxuriatur  per  phantaJiasidcue 
rcenicxmcrcchculx  aliarum  feientiarum.  Hxc 
mulier  cd  de  qua  dicitur  /uMtb  Ptnult.  Tu  glo- 
ria Iccufalcm,  tu  Ixcitia  Ifracl  , tu  honorih- 
cencia  populi  nodri.  Hxc  pro  certo  ed  « qux 
competit  tali  facerdotiidiccntc  Domino  ^'en. 
i.Faciamasei  adiutoriumfimilcdbi.Trtfwrr.  5. 
Ccrua  charilTima,  & gracUEmus  hiunulus,vbcca 
eius  inebrient  te  lugiccr, 

Erinc  autem  ambo  iudi  ance  Deum, 
mcedences  in  omnibus  mandatis  &iu* 
Aidcationibns  Domini  fine  querela. 

Ecce  deferiptio , quales  dnt  merito  Sc  vitx 
famditate.  ^mb.  Plena  laudatio  qux  Sc  genus 
in  moribus , mores  in  xquitace  , ofiicium  in  fa- 
cerdotio,  faedum  in  mandacis«  iudicium  in  iudi* 
dcacionc  comprehendit.  Summacim  autem  per- 
ftrineendo , commendatur  in  merito  iuditix  & 
fimpTicitate  innocentix.  In  merito  quidem  iu- 
ditix a tribus : k merito  iuditix , a tedicudine, 
dcaprofcidu.  A merito  quidem  iuditix  ; quia 
[ erant  ambo  ] facerdos  8c  vxor  [ iudi  ] non  ge- 
nerali iuditia  tantum  ( qux  cd  legum  con- 
gruentia ) vt  in  omnibus  legibus  diuinis  & hu- 
manis congmanc:&  ncc^cgi  prohibitum  vn- 
quam  committant.  Quia  vt  dicit  TuUitu  : Lex 
ed  ins  feriptum  » adlafccns  honedum , prohi- 
bcnfque  contrarium.  1.  Afuch.  4.  Inlcgesdi- 
u inasifl^u  agere , impune  non  cedit.  Proutrh. 
d.MandHbniiuccrnaed  : &:  lex  lux : & via  vitx 
increpatio  difciplinx.  Hxc  autem  iuditia  non 
complccur,nifi  per  omnem  virtutem,  Sc  omnem 
legis  obferuaiionf  iquia  dicitur  /ae.  i .Qui  offen- 
dit in  vnofaedus  cd  omnium  reus  .Ed  autem  alia 
iuditia  fpccialitcr  in  duobus , commutandis  Sc 
diftribuendis.  Commutandis  quidem,  vt  omne 
quod  commutatur  aliqua  commutatione , pro- 
ximo vendendo  vel  emendo  : iudo  vendatur 
^ctib  dne  fraude.  Srcut  prxeepie  Dominus 
1 9.  .Cquus  modius , xquufqoe  fcxcaciM» 
6.  Adhuc  ignis  in  domo  impij,  dC 

2.  t/4Uferti  in  7).  LtiftC 


Lucsb.  Cap.  I.  5 

fuca  minor  irx  plena.  In  didribuendis  autem* 
vcvnicuiquedidcibuac  propria  eius  dignicacci 
cegi  quod  fuum  cd « fle  cuilibet  fupenoritd^ 
pari  quod  fuumed , Sc  fimilitcr  inferiori. 

1 1.  Reddite  omnibus  debita  : cui  tributum 
criburum  , cui  vcidigal  veidigal.  Ibid.  Nemini 
quicquam  debeatis  nili  vt  inuicem  diligatis. 
Sic  ergo  ainbo  erant  iudi.Rt  fubiungit  dc  modo 
iuditix,dicens  [ante  Deum]  vt  intcnlam,  occul.. 
tam , & fioceram  denotet  iudiciam.  Intcnfanx 
quidem  : quia  valde  incenle  iuflumed^quod 
ante  Deumiudum  reputatur,cum  dicatur /0^4. 
quod  etiam  in  Angelis  fuis  reperic  prauicacem. 
Ijd.  (>4,  Fa^i  fqmus  vc  immuivii  omnes  nos : Sc 
quafi  pannus  mendruaex  , vniuccfx  iuditix 
nodrx.  Occulta  autem,  quia  quod  amc  Deum 
ed  .occulcumedaliis.  1.  16.  Homines  vi« 

dent  qux  parent  , Deus  autem  intuetur  cor. 

6.  Sic  clcerooiyna  tua  in  ablcondito; 
flr  Pacer  tuus  qmAiidcc  in  ablcondito, reddet 
cibi.  Sincera  autem , quia  quod  ante  Deum  cd, 
humana  laude  non  cd  coinquinatum  , vel  pro- 
mixeuro.  Proutr.  \ tf.Omiics  vix  hominis  patent 
oculis  cius  ; fpiriruum  autem  ptmderaiot  cd 
Dominus  [ Incedentes]  Ecce  commendatio 
profeciu.  Dicit  autem  ti ia;  profgdlum  } profe- 
^us  gcncralicatcm  in  operibus  virtutum  ; 8c 
PCofcdtus  ciufdcm  cenciaUcatem  in  ludifica- 
tionibus. De  peofeau  dicit  [incedentes]  hoc 
cft  dc  virtute  in  virtutem  proficicnccs.*?/*/.  8 j. 
Ibunt  de  virtute  in  virtutem,  i.  Cor.  A clari- 
tate in  claritatem } unquam  a Domini  fpiiicu. 
Ifs.  60.  Ambulabunt  gentes  in  lumine  tuo.£^e, 
9.  Vnumquodque  animaliumantc  faciem  fuam 
erae,  & gradiebatur,  hoccd,  adfemperingre- 
diendum.5>/rrc4 Ibi  definis  e(fe  bonus,  vbi de- 
finis velle  fieri  melior.  “Ser.  Stare  in  via  Dei, 
retrocedere  cd.  Et  fubiungit  profeidus  gene- 
ralicaccm  in  motibus  [in  omnibus  mandatis] 
mandatum  Sc  prxeeptum  idem  ed  in  fubdan- 
cia,  difR-runcumenin  ratione  t quia  mandatum 
dicitur  fecundum  quod  mai)dac,uue  nuntiae  vo- 
luntatem di uinamfpcxccpcum  autem  fecundum 
quod  cd  regula  morum,  vc  ars,ed  collegio  prx- 
ceptorum  ad  cumdem  finem  tendentium.  Pfd. 
n8.  Viam  mandatorum  tuorum  cucurri , cum 
diiatafei  cor  meum.  Idem,  Beati  immaculati  in 
via  &c.  T/i/.  \6.  Perfice  greifus  meos  in  femiris 
cuis,vt  non  moueamur,  flee-  [&  in  iudificaciom- 
bus  Domini]  Iudificavoncs,iudicia-../4rj/7.enim 
tn  f.  Ethi.  odendic,  quod  iudificatio  npn  eft 
iuditia  : fcd  iudificatio  cd  exhibitio  iuditia 
de  rc,dc  qua  poted  clle  quzdio ; dc  qua  confu- 
gitur ad  iudiccm  ficut  ad  iudum  animarum. 
EcA.  i9.  Ante  iudicium  para  iuditumtibi. 

Fit  autem  iudificatio  duobus  nodis,  adiu^, 
fle  padiuc : palTiuc  quidem , quando  aliquis  per 
iudiciam  reducitur  ad  iuditiam  noh  renicens 
iuditix.  A^iu^  autem  duobus  modia,  fcilicec, 
per  iudioetmfle  quando  aliquis  per  le  ipfum  fine 
iudtcio  reddit  alicui  quod  fuum  cd.  x. 

Quod  iudum  ed  iudicate : fiue  ciuis  fit  ille , fiue 
pcregcroCis  t nulla  erit  didaMit  pcrfpnaium: 
quia  Dei  cd  iudicluia.  lob.  a Nolo  mulca  for- 
titudine contendat  [mccum]  xqulcaccm  pro« 
ponat  contra  me  [fine  querela]  ecce  innoccii» 
eia.  Quia  ficut  in  prxhabiti^  fuerunt  (imslicet 
dc  ic<di,ica  in  ido  rccdTcnint  a malo.  7/^,  44* 
A j 


6 D.  Alberti  Magni, 


InnocenCes&feftiadhsrcrantmihi. 8. 
Non  erae  qui  diceret  de  illa  verbum  malum.  Sic 
enim  acculator  non  htbet  locum,  ty^pte.  1 1. 
]>roie61u$  cft  accufaeor  fratrum  nolborum , qut 
accuCabac  illos  ante  conipedhim  Dei  nodri , die 
acnoite. i.Tw.a.Vt  benefacientes obmuteCce- 
K faciatia  imprudentium  hominum  ignm^an- 
ctam.  Sic  enim  iuilus  cuadic  querelam  omnem 
in  iudicio./yW/.i  1 1.  Difponit  Termones  Tuos  in 
iudicio  t quia  in  xcernum  non  commouebicur. 

Ec  Don  erat  illis  Elius. 

Ecce  quales  Tunc  in  generandi  potrdatc.Qi|od 
dcTcribicur  ad^magnicudinetn  miraculi.  Dicit 
autem  hic  duo  : carentiam  videlicet  prolis : Sc 
caulam.  Carentia  prolis  deferibitur  cum  'di- 
cit [ £c  non  erat  illis  flius  ] cum  tamen  bonum 
ptoUsfitomnimodobonumnurrimoni}.  Om- 
ni autem  modo  dico  : quia  macrimonlum  ali- 

Suando  ed  in  officium  ciuile : 3c  aliquando  in 
icramentum.  In  officium  quidem , lecundiim 
quodaDeo  indicucum Legibus  contrahentium 
ordinatur  \ ne  cena  depopuletur.  Ec  iic  pacet 
quoded  propter  prolem.  In  Tacramentum  autem 
duobus  modis, Tcilicct,Tecund)jm  quod  cd  medi- 
cina , in  remedium  vt  concupiTcencia  prona  in 
ruinam, honedace  excipiatur  nuptiarum. vr  d$cu 
jiug.tn  libro  de  nM  & cencuptf.  In  Tacramentum 
autem , quod  ediacTz  rei  fignum , Icilicct , con- 
iund^onis  : quzed  inter  animam  Tangam  & 
Deum.  Et  fic  idis  duobus  modis  habet  tria 
bona,  fidem , prolem , & Tacramentum.  Et  curo 
IU  comn>cndaci  fine  parcnces:videbantuc  umen 
inaledidhoni  Tubiacerc  [quia  non  erat  eis  filius] 
.fjr0.15.Non  erit  apud  vos  infeeeunda. 

Non  erit  apud  te  derilis  ver  uTque  Texus.  Dicit 
autem  [ filius  ] Sc  non  filia  , ^uia  principalis 
Cexusqui  expecdabacut , erat  filius.  Filia  enim 
ex  commidione  viri  Sc  mulieris  matri  iuuare 
non  poterat : quia  corrupta  fuit.  Similiter  pote- 
ris aduertere,quod  omnes  ftre  mulieres  magnos 
vicos  generantes  , quafi  dono  Dei  acceperunt 
fixcunditaiem : ficuc  Sara , Sc  Rebecca  , Sc  Ra- 
chcl,  AnnainacerSamuclis,Vxor  Manue  patris 
SamTonis.Sara  (70jr.i8.Rebecca^/7.\a5.Rachel 
Qen.  50. Anna  I.  i . Vxor  Manue. /«die.  1 5. 

Hoc  autem  fic . vc  donum  Dei  odendatur  in  pro- 
le : qux  ficuc  Tupra  fKulcaxem  naturz  datur  , ita 
etiam  in  gratia  fuper  communem  legem  exal- 
tatur. Idi  enim  fignificanrur  potius  elTe  filij 
ptomidionis  quam  humani  Teminis  t licet  in 
eis  fic  verumque. 

£0  quod  eiTcc  Elifabech  ilcrilis  : Sc 
ambo  procefiiileot  in  diebus  Tuis. 

Ecce  caula : Ec  dicit  duo , fcilicet,  cauTam  in 
matre  , naturalem  derilitacem  : Sc  cauTam  in 
veroque  antiquitatem.  Et  ambo  procederanc 
in  diebus  Tuis.  Dicit  ergo  [ eo  quod  edet  derilis 
EliTabcth  ] hoc  ed  , conclufam  haberet  vuluam 
ad  concipiendum  ex  concupilcentTa  ^ quam 
aperuteproraiffionis  gratia.  Sd»,  5.  Felix  de- 
rilis Sc  coinquinata  , quz  nefciuic  thorum  in 
dcli&o:  habebit  (ru^him  in  reTpe&ione  anima- 
rum Tan&arum.  Etnocatur  hic,  quod  Zacharias 
Ai  EliTabcth  defpcrancca  de  prole  i voluptati 


operam  non  dabanticul*  vt  dicit  etiamifii 
iuuentute  operam  dare  verecundum  cd.  ^««.18. 
PodquamconTenui , Sc  dominus  meus  vetulus 
ed  i voluptati  operam  dabo  1 1 i . Dominus 
concluTerac  vuluain  Annz  [ Sc  ambo  proccQu- 
fent  in  diebui  Tuis  ] dies  bonorum  Tunc  clarica- 
CCS  in  gratia  : quibus  diebus  pleni  luut  landi. 
Sicut  dicitur  dc  lacob  Cre.jo.quod  mortuus  cd 
lacob  plenus  dierum.  Preu.  4.  Semita  iudi  qua- 
fi lux  Tplendcns : Sc  crcTcic  vTque  inpetfe£him 
diem.  Pcoccfius  autem  dierum  inducit  frigidi- 
tatem 6c  ficciiatem : quz  Tunc  duz  cauTz  infcc- 
cunditatis : fic  Ijd.  5 1 . dicitur  de  Abrahara  Sc 
Sara  : Accendite  ad  petram  vnde  cxcifi  edis ; SC 
ad  cauemam  ltci,de  qua  przcifi  edis.  Attendite 
ad  Abraham  patrem  vedrum : Sc  ad  Saram  qux 
peperit  vo$.Hoc  autem  fecit,vt  tota  fcecundius 
detur  fidei  ,Sc  non  naturz.  Rent.  6.  Non  confi- 
dcrauic  corpus  Tuum  iam  emortuum : cum  fere 
dict  ccnlum  annorum  *.  Sc  emortuam  vuluam 
SacztTcdconciaTpcm  infpem  credidit.  Contra 
Tpero  nacurz,  in  Ipcm  gtaciz,  vt  dicit 
«m,  vt  fieret  pater. 

Fabium  cd  autem  , cum  facerdotio 
fungeretur  Zacharias  io  ordine  vicis  fujc 
ante  Oeum , lecundum  conlucrudincia 
laccrdotij,  forte  exiit-Vt  inccnfum  po- 
neret ingrclTusio  templum  Domini : SC 
omnis  multitudo  populi  erat  orans  fori^ 
hora  mceofi. 

Hic  incipit  ponere  locum  Sc  tempus  Sc  op« 
poceuniucem  annuntiationis.  Ponit  autem  hic 
teia : opporcuniutem  videlicet  cx  opere  offici), 
cuideditos  fiiccac  lopportunicacemcx  tempore: 
Sc  opportunitatem  cx  loco.  De  primo  dicit 
[fa^um  ed  autem]  quafi  diceret, quia  cales  erant 
parentes  qui  hoc  merebantur  ex  congruo : beer 
non  ex  condigno  [fa£lum  ed  ] hoc  cd  , ex 
diuinadifpeolatione,  [fadum  edj  opportunita- 
te na^  cx  opere  magis  congruo  tanta;  annun- 
tiationi [c^m]  igd  Zacharias  memor  Domi- 
ni in  opeie  omei j l Tacerdocio  ] hoc  cd  , 
iad;rdocab  Turamo  [ fungeretur  ] Sc  hoc  fiiit 
decimo  dieTcptembris,  cum  deptecarecur  pm 
populi  redemptione.  Tunc  enim  de  domo  tua 
exierat , Sc  in  exhedeis  iuxia  templum  habita- 
bat in  domo  caditatis  :quia  in  miniderio  fa- 
crificijnon  licebat  Taeexdotibus  vacare  ample- 
xibus : Sc  ideo  exhedrz , hoc  ed  » exteriores 
zdesfaidz  fune  iuxta  templum  \ in  quibus  tem- 
pore fili  minidetij  habitarent.  Sicut  przceperat 
MoyTesfjcad.  19.  San£bficamini,Sc  neappro- 
pinquetis  vxoribus  vediis  : cum  deberem  oc- 
currere Domino.  loet.  a.  Egrediatur  f]K>nTus  de 
cubili  Tuo , Sc  Tponfa  de  thalamo  fuo.  Vbi  dicit 
Jiieron.  quod  tempore  fupplicationis  vacan« 
dum  ed  ab  amplexibus. £r  ^rr^.dicit:quod  cum 
patriarchz  Sc  pcophetz  vacab^anc  amplcxibusi 
Spiritus  Sandus  non  tangebat  corda  ipTorum. 
Ecce  opportunitas  ex  opere.  Ec  rcqaitur,ponens . 
opporcuniutem  ex  tempore  dicens  [in  ordine 
vicis  fux  ] hoc  cd , vicis  Abix : qux  odaua  oc- 
currit in  ordine  roinideri),  quam  indituicDa- 
uid.£c  illo  a^^no  accidit  vc  venirer  in  Tcptembii 
fif^  muiid^iim«dccitao  die  meofis.  In  mcnTe 
autem 


in  Euang.  D.  Lucx.  Cap.  I.  7 


«atem  Teptembris  tria  ennc  fefta.  Fcftum  aucem 
Neomeniz  > hoc  cll  > noo«  lanx  : quando  clan- 
gebatur cornibus  arietum « in  principio  mcniis 
celebrabatur  :^licacdicic?/ii/.  80.  Buccinacein 
Neomenia , htg|jj^in  principio  mcnlis  >.  cuba, 
in  inligni  die'ICRbniiiacis  vellpx.  Decimo  au- 
tem die  mcnlis  fuit  felium  trinomium. 

Dicebapff  enim  fcihun  alBidlionis  , felium 
expiacioiSl',  & felVum  propitiationis.  Felium 
quidem  afili^Uonis:quu  illo  die  quilibet  a6fli* 
gor  tenebatur  fetpfum  » ietunando  a mane 
vfque  ad  crepuTculum.  Lfuit.  1^.  Anima  qux 
bac  dic  afilida  non  fuerit , peribit  de  populis. 
Dicebatur  fcHmn  cxpiationi$:quia  illo  dic  cum 
inguine vkiilx rufe  dc  hirci, circumpofico li- 
gno cedrino  & hyiibpo , fummus  pontifex  in- 
trabat in  Saudla  fandorum  , halans  in  vna 
manu  languinem  in  vafe  quodam , & in  alia 
manuthuribulumcum  igne,  Sc  pulucrcmthy- 
miunatis : & nunquam  plus  illo  anno  intrabat 
nilt  illo  die.  EcfumoqtiKlem  fecit  nebulam,  in'~ 
qua  inuiUbiliter  habitaret  Dominus : nc  forte 
morcifcncur^  qui  indigni  vilionc  cius  viderent 
eum.  Xe^.  $.  Dominus  dixit  vt  habitaret  in 
nebula,  Eeel.  4;.  Medicina  omnium  in  fdli- 
aiadone  ncbulx.  Cum  (wguine  aucem  expia- 
bat templum,  & vafa>  dc  populum  afpefgens 
iepeies  contra  Telum,  dicens  : Hic  cll  fanguis 
teilamcnti,  quod  mandauit  ad  nos  Deus.  £c  noc 
concinetur  Leuit.  1 d.  de  fanguine  viculx  ru6e. 
Et  Hebr'  9.  Hxc  ergo  dicebatur  dies  expiatio- 
nis. Dicebatur  etiam  dies  propitiationis : quia 
tunc  in  ingrellu  fnmmi  (acerdotis  intra  velum, 
fcilicct,  SanAa  fan^onun : gloria  Domini  ali- 
quando appparait  fuper  propiciacorium  incet 
du^  alas  Cherubim : de  propitiabatur  populo. 
jE;^«d.z5.Solus  ergo  fummus  pontifex  lemcl  in 
anno  , intrabat  in  $an^  fandorum  cum  fan- 
guinc..Et  hxc  ordinatio  illo  anno  contigit 
Zacharix,  fecundum  fortem  adminiflcacionis, 
quam  ordinauit  Dauid.  Et  ideo  pacet : qiioi 
vel  ipfe  fuit  fummus  facerdos  inter  illos  vigin- 
ti-quacuor  : vel  vnufquifque  flait  fummus  in 
adminillracione  vicis  (ux.  £t  cum  dc  vtroque 
/ini  opinantes,  puto  quod  prior  opinio  dive- 
rior  [ Ance  Deura  ] cui  foli  placere  per  hoc  de- 
/iderabat.  C^Uat.  1.  $i  adhuc  hominibus  place- 
rem, ChriHi  femus  non  diem.  Pf»i,  51.  Qui 
hominibus  placent , hocell , placere  quxrunt, 
confu/i  fmit : quia  Dominus  fprcuic  eos.  In  hoc 
autem  oHendic  fe  lilium  Abrabx  : de  quo  di- 
citur RomArt.  4,  Patrem  multarum  gcnrium 
pofuiceante  Deum, cui  crcdidiHi:qui  viuiheat 
mortuos,  de  vocat  caqux  non  funt,  unquam  ea 
quat  funt.  Sic  de  iHc  cnionuus , 6:  emortuus 
vterus  vxoris  viuiBcaci  funt : propter  hoc  quod 
omnia  fecit  ante  Deum,  de  non  ame  homines. 

Sequitur  de  Loci  opporcuniute,cum  dicit  [fe- 
cundum cbnfuecudincm  faccrdocij]  i^  quo  alter 
fuccclHc  alteri  in  minillrando  per  viginct-qua- 
tuor  vices.  Quam  umen  confuccudinem  per 
ambicionem  mutaucrum  tempore  pa/fioiiis  Do- 
mini Annas  de  Caiphasivfurpantcs  (ibi  fum- 
mum  laccrdotium  aliis  viginti-duobus  exclu- 
fi$',vc  vno  anno  regnaret  Annas.de  alioCatphas. 
Sic  innuitur  hAn.  19.  Ecargutintuc  deprxfum- 
ptione  , quod  mutare  prxfumpfeni|U  Da- 
■id  SpiiUa  (an4!ko  infpiiatos 


TranfgieHi  funt  leges,  mucaueruiiC  ius  ,dilfipa- 
ucrunc  fccdus  Icmpiternam.  Sequitur[(bcce  ex- 
iit] Non ‘forte,  qux  tunc  teroperacecur,  fed  qux 
milia  fuerat  tempore  Dauid  ; de  peroaaniic  ad 
tempora  Annx  8c  Caiphx./^yj/.  jo.  In  manibus 
tuislortes  inex.  /r«M.  16.  Sortes  mittuntur  in 
linum : de  k Domino  lempetantui  [ vt  incenfum 
poneret  ] quod  dupliciter  exponitur  [,vc  inooi- 
Ium  poncicc]inrra  San£ta  fandorum  in  ihuribu- 
lo,  quod  ferebat  in  manu.Vel  [vt  incenium  po- 
ncicc]  egrdfus  dc  Sancis  fanorum , vt  pone- 
ret incenfum  inaltari  incenium,  liuc  thymia- 
matis. Et  hoc  altare  fecundum  lofcphum,  dC 
omnes  i'an<^os  prxeei  Augu/linum,  erat  in  Dan- 
itis ante  velum : ad  quod  intrabat  laccrdos  cara 
maiic , & cata  vefpeit : ponens  incenfum  quan- 
do ofivrcbac  iuge  facriheiutn  in  holocauBum: 
agnum  vnum  in  mane  ; de  agnum  vnum  in 
velpcrc,  quolibet  dic  , ficut  dicitur  £xod.  19. 
[IngccHusintanplum  Domini]  vel  intra  San- 
^umdlorum  cum  churibulo  : vel  intra  fan- 
dia  cum  inccnfo.  Ecet.  44.  Fungi  facerdocio, 
de  habere  laudem  innomine  eius,  de  offerte  illi 
incenfum  dignum  in  odorem  fuauitacis.  Gen.  8, 
Odoratus  cll  Dominus  odorem  fuauitatis , dC 
benedixit  cis. 

Fungitur  autem  facerdotio , qui  fcit  de  exhi- 
becofticiurofacerdocumad  Dfum  , de  ad  popu- 
lum. Quod  fic  In  oratione  fiila  ad  Deum ; in  ia- 
criticijluutaris  oblatione  : Et  peccatorum  dif- 
crctioncjquod  hc  in  coufeiEone  Populi.Dc  legis 
eruditione, de  in  reram  templi  ndcli  cuiloditio- 
ne.  Dc  primo  horum  2 , tJt/MthMk.  1 . Orationem 
faciebant  onmcs  facerdotes  , dum  confumma- 
retur  facri6cium.  De  primo  de  fecundo  fimul 
18.  Per  incenfum  deprecationem  allegans 
reftide  irx,  de  Hncro  iropofuit  necclllcati.  De 
tertio  Lftiit.  14.  prxeipitui  vt  omnis  leprofus 
ducatur  ad  facerdotem,  vt  fiat  Uidicium  de  lepra: 
de  verum  (it  mundatus  an  non.De  quarto 
Inccnoga  facerdotes  legem.  nJfM.i.  Labia  fa« 
cerdotiscu/lodiuntfcicntiam : de  legem  requi- 
rent ex  ore‘^us.  Et  JhUem^\.cx  veritatis  fuit  in 
ore  cius:  de  iniquius  non  cll  inuenta  in  labiis 
eius : in  pacc,de  in  xqpitacc  ambolauic  mccura^ 
Sc  multos  aucciit  ab  iniquitate.  De  quinto 
M>.  pert9tton.  1 . Or.  4.  Sic  nosexiUimet  homo 
vtminiftros  Chriili,&  difpenfatorcs  minide- 
riorum  Dei.  Hiciam  quatmur  inter  difpcnla- 
tores , vt  hdclis  quis  inueniatur.  tJifMtil».  x$. 
Euge  ferue  bone, de  fsdelis:quia  in  pauca  fui/li  n- 
delis,fupcr  mulu  te  conllicuam.  Hxc  funt  quin- 
que talenta  de  quibus  dicitur  Offatrh.  21, 
Domtnequinqucialenca  cradidilli  mihi , ecco 
alia  quinque  /upetlucratus  fum.  Sic  bonus  fa^ 
cerdos  ingreditur  in  templum  Domini. 

Templumauccm  dicitur  k cdmplor , templa- 
rts,  quod  Don  dl  in  vfu  nifi-in  cocupofito.con-  . 
tcmplor,  oris : quia  ibi  apparitiones  de  contem- 
plationes Domini  monireAantur.  Vndedealio 
nomine  pbanum,  fuicapparicio  nominatur : dC 
ideo  cum  rcuctencia  cll  intrandum,  41, 

Tranliho  in  locum  ubcmaculi  admirabilis  vf- 
que  ad  domum  Dei.  Etarguunturoui  non  cuna 
tcucrencia  inerant  Amet  6-  Vx  vobis  qui  opun 
l^ellit  in  Sion:  dc  confiditis  in  monte  S«- 
nurix,  optimatcs,capic^opulorum,  ingredien- 
cespoinpauc^imttiQluw-  ao«  Pauin^ 

A s w 


8 D.  Alberti  Magni, 


que.qiUm  teRibiiiscd(inqutc)  locus  ifte.  Non 
dl  hic  iliud^nih  domus  Dei>  & porta  caeli.  Vere 
Dominus  cd  in  loco  ifto , 6c  ego  nefeiebam. 
Nota  etiam  quod  incenium  incenditur , poni> 
tur,dirigicur , 6c  elcuatur.  Incenditur  per  chari- 
catis  deuotionen^ : ponitur  pet  opciis  virtutem: 
dirigitur  per  te£Um  intentionem : elcuatur  per 
fmcllc^lus  contemplationem»  De  primo  Lue. 

1 1.  Ignem  veni  miteae  in  terram : & quid  volo 
nili  vt  ardcat?Dc  fecundo  Thre.f.  Leuemus  cor- 
dft  noftra  cum  manibus  in  edum,  8. 

Afcendic  fumtis  arbmacum  de  orationibus  fan> 
^rum  in  confpcdu  Domini  de  manu  angeli, 
hoc  cH , de  bona  operatione  , qu.x  per  numim 
delignatur.Dc  tertio  Pful.  1 40.  Dirigatur  oratio 
mea  licuc  incenfum  in  confpcdu  tuo.  Dequar- 
co  Cta.j.  (^zdl  i(laqu.Talcendit  licut  virgula 
fiimi  ex  aromatibus  mytrhz  & thuris  } C^od 
autem  orabat  facerdos  incus  : confono  corde  de- 
precabatur populis  foris.  £t  hoc  cft  quod  fc- 
quicur  [ Et  omnis  multitudo , &c.  ] Praeceptum 
fuit  legis  Exfd.  r quod  tribus  vicibus  omnis 
homo  appareret  in  Icrufalem  in  conlpcdlu  Do- 
mini : in  Palcha  vidclicct,5c  Pcntcco(lc,&  Scc- 
nopegia.  In  feptembri  autem  erat  Scenopegia: 
quando  in  vmbracuUs  & tabernaculis  habita- 
bant in  memoriam egredionis de  iCgypto.  Sec- 
noenimidem  cllquod  vmbra,  fme  vmbracu- 
lum.  In  feptembri  aucem  erane  cha  leda , Nco- 
meniz , expiationis  ,&  propitiationis : ve  dixi- 
mus. Et  in  Bne  felium  Tsoernaculorum,  liue 
Scenopegiz. 

Ad  hoc  ergo  felium  celebrandum  omnis 
multitudo  omnium  ciuicatiim  hm  in  Icrufalem. 
Ec  hoc  ell  quod  dicit  [ & omnis  multitudo  po> 
puli  1 In  aliis  enim  temporibus  > tempore  iugis 
ucrincij  intrabat  facerdos  lingulis  diebus  ma* 
ne&vefpcreinfan^  » ponens  incenfum.  Sed 
tone  non  tenebatur  conuenireomnis  multitudo 
populi.  Sed  in  ifto  Icfto,  tota  aderat  muldiudo.' 
fjM.i  a I .Illuc  enim  afccdcrunc  eribus  tribus  Do* 
mini  teftiinoniiimlftacludr^litcndumnomini 
Domini.  Congregate  populum : fan^ih- 

cate  Ecdeliam:  coadunate  fenes  : congregate 
paniulos,  & fugentes  vbera.  Dicit  enim  Htert- 
nymm , quod  multorum  prees  impolEbilc  cft 
non  exaudiri  [Erae  ocans  foris  in  aerio]  quia' 
non  licebat  eis  intrare  templum,  ^oris  autem 
fuerunt  laici  quidem  in  aerio  mundorum  : infe- 
riore» aucem  lacerdotes  in  aerio  incerioii : & 
pccnicentes  & immundi , in  atrio  exteriori  & 
immundorum : & princeps  in  porca  orientali. 
£zcch.  44.  Poeta  orientalis  erit  claufa  principi 
[hora  inccnfi}  illius  folemnis:  quando  In  dic 
propitiationis intraoiefummus  pontifex  (alias 
facerdos)  in  San^lafan  Aorum.Hoc  cft  lignihca- 
tum  Sdp.  i3.  vbi  dicitur  de  vefte  funyni  faccr- 
dotis : quod  in  vefte  poderis  quam  habebat , to- 
tus erae  orbis  terrarum , hoc  cft , in  alfc^u  ora- 
tionis cius  tota  orbis  multitudo.  Apoc.xx.  Ecce 
tabernaculum  Dei  cum  hominibus, & habitabit 
cum  eis : & ipft  populus  eius  erunt , & ipfe  Do- 
minus cum  eis  etic  eorum  Deus.  Ap9c.  7.  Vidi 
turbam  magnam  quam  dinumerare  nemopo- 
Mmt  ex  omnibus  gentibus,  & tribubus,  6c  po- 
pulis, dfiinguis,  ftantes  ance  thronum.  Om- 
SiioAcniminccreircintercrac,  vbi  agebatur  de 
«oaamiuanniaiQ  Ssluatorc.  Bonus  eniip  fa- 


cerdos  verbo  & exempto  omdbs  attrahit  in  de- 
uocionem.  Eccl.  44.  Ecce  facerdos  magnus  qui 
in  diebus  fuis  placuit  Deo  , inuentos  dt 
iuftus. 

Apparuit  aucem  illi  Angelus  Domini, 
ftans  a dextris  altaris  iucenll. 

Hic  ponitur  annuntiatio  : & dicuntur  in  ea 
quatuor  > in  quorum  primodcfciibicur  pcciona 
annuntiantis  angeli  : fecundo  turbatio  occa- 
llonaca  facctdocis  Domini  : celtio  confortatio 
turbati  : qiuatto  ipla  nuntiatio  feriatim  expri- 
mitur. Dclcribitur  autem  perfona  annuntiantis 
angeli  pet  G:x:per  modum  (videlicet)  fuz  mani- 
Icilationist  per  ofticium  luz  legationis  :pcr  au-i> 
duritatem  (e  mittentis  : per  fitum  fux  pofitio- 
nis:pcr  ditfcrcnciam  licuationisrpee  minifterium 
eius  iuxtaquod  ftetit  alearis.  Modus  autem  fux 
manifcftationU  cft  quod  apparuit.  Apparere 
cnim,eft  fubico  manifelhim  neri  cum,  in  cuius 
potcftateeft  rideri  quanio  vulc : & non  vidert 
quando  non  vult,  fc  licut  non  vult.  £t  hoc  dicit* 
(Jloffa.  Angcluscnim  ditfiniriuceft  inloco  : & 
cum  cft  in  vno  loco,non  eft  in  alio:  & cum  eft 
in  cxlo  , non  cft  in  terra  : de  cum  cft  in  medio, 
non  cft  in  extremis.  Quod  autem  vifibilis  ftac, 
VI  dicit  Glofa.ed  in  potcftace  fua  : hoc  autem 
eft  vt  dicit  per  allumpti  corporis  figuram 
de  fpeciem. 

Verum  aucem  illud  corpus  fic  aereum,  vel 
alterius  nature  : quamuis  lic  nuioris  egens  in- 
quifieionia , camenfine  ptziudicio  maioris  fen- 
tenciz dico  quod  eft  fpccics  corporis  intcncio- 
nalis  ; ficut  iunt  fpccies  vifibilcs  quando  fenfi- 
bus  obliduntur. Talis  enim  fpecies  magis  com- 
’ petit  nacurz  fpicituali ; de  talis  habet  teerninos 
figurarum  . quas  non  contineret  aer,  fi  de  acre 
corpus  anumeret.  In  tali  ergo  fpccie  corporis 
apparens,  vifibilis  faiftus  eft  facerdoti.  Talis 
etiam  fpecies  dirc^la  ad  vnum,&  non  ad  alium, 
facit  eum  vifibilem  vni  & non  alij.  Hoc  ergo 
cft  quod  dide  [ apparuit  ] quantum  ad  modum 
manifcftationis.  Qui  fedes  fupci  Che- 

tubimmanifcftarc  coeam  E^raim  , Beniamin, 
de  Mimilc.Pfitl.  88.  Locutus  es  in  vifiunc  (an- 
dlistuis  [ Angelus]  Deferipeio  eft  a legatione. 
Angelus  idem  eft  quod  legatus,  vel  nuntius, 
Hth.  I.  Nonne  omnes  fune  adminiftratocij  fpi- 
ritus  in  minifterium  miOl , propeet  eos  qm  hx- 
redicatem  capiunt  falucis. io|.  Qui  fade 
Angelos  fuos  fpi ritus.  Et  quia  lex  deitatis  cft  per 

Stinu  media , de  pet  media  vlcima  reducere  : ve 
icte  Dionyf.  ideo  omnes  Angeli  dicuntut;quia 
perprimes  Angelos  medij,  per  medios  vltimi 
reducuntur  in  illuminationes  diuinas.  Nos  au- 
tem qui  per  animam  & inccllc^cum  fumus  il- 
luminationum ( quz  fune  a primo ) vUima  re- 
latione pcrccpciui:  reducimur  in  illuminatio- 
nes diuinas  Dei  per  Angelos.  Heb.  t . Multifa- 
riam multifquc  modis  olim  Deus  loquens  pa- 
tribus in  prophctistfupplc  per  Angclos.O/cai  a. 
Ego  vifioncs  multipltcaui : de  in  manu  prophe- 
camma(lImiUtusfuin.Notacurin  hoc  quintum,  - 
fegregatus  fiiic  ifte  lacerdos  ^ tumultu  pecca- 
torum & mundi  tcui  tam  familiariter  fe  exhi- 
bebant Angcli.H^i'.?.  Talis  decebat  vt  efinno- 
bi^pontifi^,(aaftus  , innoccos,  impollutus. 


in  Euang.  D. 

fegregatus  ipcccatoribust&excclfiorcxlis  fa- 
Aas.  Angelorum  cntm  meretur  confortium,qui 
in  puritate,  & oBicto,  & familiaritate  cft  Ange- 
lorum. V nJe  «✓l/a/.  1 dicitur  de  racctdotc:An- 
gclus  enim  Domini  exercituum  cft.  i.  Or.  n. 
Debet  mulier  velamen  habere  fuper  caput  pro- 
pter Angelos.  propter Gkcctdotcs  [Do- 

mini] cccedcfcriptiopcr  auAoritatem  fe  mit- 
tentis. Angelus  enim  aliquando  cft  nuntius 
alterius  Angeli . ficut  dicitur  Zach.  a-  Alius 
Angelus  egrediebatur  inoccurfum  cius,  Se  dixit 
ad  cumteurre,  loquere  ad  puerum  iftum.  Et  ideo 
dicit  hic  [Domini  ] vt  oftendat  quod  Deus  iple 
legationem  iniunxit  : quia  ad  obfcqucndum 
rxeurfor»  filij  fui  cum  mifu.  Et  propter  hoc 
icitur  i.Egofum  Raphacl  Angelus  vnus 
ex  feptem , qui  in  conlpcthi  Dei  aftamus.  Dan. 
y.  Millia  millium  miniftrabanc  et  : <3c  decies 
centena  millia  aiTiftebanc  ei  [Stans]  Ecce  dc- 
feriptio  ex  modo  fux  politionis , quam  prxeen- 
dit  in  hgura  allumpti  corporis.  Status  autem 
lignificabat  re^ieudinem  ad  quam  erigenda 
erat  humana  natura:  quam  ex  peccato  dmfu- 
^wMcTit/Sarwh  ^.6c  5,Suigc,6c  fta  in  cxcelfo, 
circumipice  ad  orientem , de  vide  iucundita- 
terna  Domino  Deo  tuotibi  venientem.  4.  Keg. 

In  cuius  confpcdu  fto[a  dextris]  Ecccdcfcri- 
ptio  i differentia  fituacionis.  Dextra  enim  per- 
tinet ad  lalutcm  , & ad  faluandos : llniftra  vero 
ad  condemnandos.  Prou.  4.  Vias  qux  a dextris 
funt  nouit  Dominus  : pcrucrCr  vcr6  lunt  qu;c 
fune  a iiniftris  tJifjnih  6.  Neleiae  ftniftra  tua 
quid  faciaedexteratua  [alearis]  Eccedeferiptio 
per  miiiifterium  ciusjiuxea  quod  ftecit  [inccnii] 
Quoddicitad  dift^entiam  alearis  holocaufto- 
rum,quod  erat  in  atrip  extra  templum,  vbi  ani- 
malia cremabantur.  Ec  per  altare  holocaufto- 
rum  fignihcatut  immolatio  animalium,  paftiu- 
numde  motuum  in  corpore.  Per  altare  incenft 
fignihcacurdcuotio  orationis  in  mente.  Eeda- 
turintelligi , quod  in  deuotione  mentis  citius 
apparet  Dominus  quam  in  corporis  exercita- 
tione. 1.  Tiififiih.  4.  ^crcitacio  corporis  ad  mo- 
dicum vtilis  cft  : pictas  veto  ad  omnia  valet: 
promiffioncm  habens  vitx  qux  nunc  cft  , ^ 
niturx.  Signiheabat  etiam  , quod  incipiebat 
Sacramentum  quod  a toea  Eccleha  celebran- 
dum cft  legitimum,  de  fcmpiternuin. 

HcZachariastuibntus  e(b  videns  , & 
timor  irruit  fuper  cum. 

Hic  deferibitur  turbatio  occafionata  ex  vifu 
Angcli:Sc  in  hac  dicit  tria. quorum  primumeft 
turbatio : fecundum  turbationis  caufaidc  ter- 
tiumiimor  ex  vtroquccaulatus.  De  primo  dicit 
[ Et  Zacharias]  iacerdos  alTuctus  laais  vifto- 
nibus  ex  feriptura  , in  qua  legerat  (xpc  huiuf- 
fnodi  vifioncsapparuidc  [turbatus  cft  J Turba- 
tib  fit  ex  mixtura  opaci  cum  pcrfpicuo  claro, 
per  commotionem  opaci  caufata.  Sicut  fit  tur- 
batio ft>ntls  per  admixtionem  limoft  , & lutu» 
lentx  fubftantix  : iu  ht  turbatio  luminis  in  ra- 
tione per  admixtionem  paftiottis  tertenx  de 
Corporcxfubftamixluculcntx : quando  apparet 
aliquid  ptxtcr  fpem  de  facultatem  viantis. 
Et  in  illa  obtenebratione , ratio  non  potoft  re- 
dire ad  lucem  fuam , vt  ptxftct  cordi  ducatum; 


Luc2e.  Cap.  I.  9 

vt  expediat  Ce  cognoTcendo  dC  ordinando  id 
quod  apparet, de  caufas  ipftus.  Vnde  Glajf.  Sole» 
mus  turbari,  de  a noftro  aftci^u  ( quem , fupplc, 
ratio  noftra  ordinat ) alienari,  quando  pcrftrin- 
gimur  ( hoc  cft  .intra  noftramparuitatcmcon- 
dudimur)  fupecioris  potcftatis  occutiu.  Ec  hoc 
ftc  ideo : quia  turbatio  cft  Eiga  cordis  Iccundum 
fyftolem,  hoc  eft , fecundum  contractionem.  Bc 
hoc  6c dupliciter : ex  occurfu,rciliccc,  magni; 
quod  fupra facultatem  noftram  in  cognolccndo 
& operando  cft  eleuacum.  £t  Hc  etiam  in  occui^. 
fu  mali  noccmis.  £c  primum  quidem  inducit 
in  turbatione  admirationem : Iccundum  aiiccm 
inducit  in  turbatione  triftit iam. Infra 
Quxeum  audidet,  turbata  cft  in  fermone  An- 
geli : de  cogitabat  qualis  cffccifta  faUitatio. 

Videns]  Caula  cft  turbationis.  S'ubito  cnin\ 
prxeer  fpc  oftenfus  Angelus  turbationem  indu* 
cit.Va/i.  10.  Domine  in  vtftunc  cua  foiucx  fune 
compages  mcx,  de  nihil  in  me  tcnunlit  virium, 
E7^ech.  j.Eccc  gloria  Domini  ftabat  quali  glo- 
ria.quam  vidt  iuxea  Huuium  Chobar : d(  cecidi 
in  lacicmmcam. 

£c  timor]  qui  eft  Biga  cordis  in  feipfum, 
vt  dicit  ey/n^ufUriM  [ irruit  ] vi  fupertorU 
potcllatis  apparentis  [ fuper  cum  ] quia  defuper 
timor  venit : de  non  de  aliquo  nuto  inferiori. 
PJkl.  54.  Timor &tr«warvcncrunc  fuper  mcJ 
Se  contexerunt  me  tcncbrx:in  rationis,  Icilicct, . 
obumbratione.  If».  11.  Corrui  cum  audirem, 
turbatus fum  cum  viderem, emarcuit  cor  mcum| 
cenebrx  obftupcfcccnmr  me.  T anta  autem  tur« 
batio  non  cantum  ex  magnitudine  rei  vilxcx-^ 
otta  cft : fcd  etiam  ex  landi  faccrdocis  humili- 


idoneum.//^.  6,  V.t  mihi  quia  tacui , quia  vic 
pollutus  labiis  ego  fum  : de  in  medio  populi 
polluta  labia  habentis  ego  habito  :&  regent 
Dominum  cxercituumvidt  oculis  meis. 

1 j.  Morte  moriemur,  quia  vidimus  Dominum. 
Boni  cordis  cft  paucre  ad  omnem  alpc^him  di- 
uinum.Vndc  Lue.  1 8.  Nolebat  oculos  ad  c.Tlum 
leuarc  : fcd  percutiebat  pcAus  fuum  dicens) 
Deus  propitius  efto  mihi  peccatori.  Extd. 
Cum  appareret  Dpminus  , abfeondit  Moyfet 
faciem  luam,  vyfmh.  Sicut  humani  defe^us  eft 
Cerreririta  angelicx benignitatis  eft  , paucmem 
de  luo  afpcdlu  blandiendo  confolari  £ contrario 
dxmones  il  quos  de  fua  prxfentia  terreri  fenfe- 
rint, ampliori  horrore  concutiunt.  Et  hocipfo 
figno  pocerat  Zacharias  bonum  cognofccrc  An^ 
gelum.  Et  huc  cft  quod  fcquitur. 

Ec  ale  ad  illum  Angelus : Ne  timeas 
Zacharia  : quoniam  cxaudlca  cfl  de- 
precatio tua. 

Hic  ponitur  caibati  confortatio.  Sed  qux- 
ritur, quomodo  fonans  Angelus  dixit  fermones 
iftos  ? Dico  ficut  fupta,quSdvtcbatur potius 
vocum  intcntionibus,quam  commotione  acris. 
Eftenim  in  voce  de  fonoquod  naturalis  motus 
cft  :dc  quod  cftfpccici  fenfibilis.  Viebatur  au- 
tem Angelus  fpecic  fenfibiU  , ficut  fiunt  in  fpi- 
1 itu  reftexo  ad  fenCum  : vbi  penitus  fune  font 
fine  acris  commotione,  fioc  enim  magis  com- 
petit operationi  fubftantix  fpirituaUs.  Ec  fio 
fonat  ad  vnum,  d(  aop  ad  aicenun,  Quia  fi  cum 


«9« 


V 


IO  D.  Alberti  Magni  Ord  Pr^d. 


commotione  acris  clfct : oporteret  quod  fona^ 
recaj  omnes, ad  quos  attingeret  aer  commotus. 
Inauditu  etiam  naturali  bxc  duo  manifellan> 
(ur.  Commotio  enim  actis  percutit  auris  tym> 
panum  : vis  autem  animx  in  tympano  prxtcr 
commotionem  accipit  foni  intentionem  abi- 
que  omni  commotione : quia  commotio  non 
agens  ad  operationem  aniinx  , Ccd  organi 
corporalis.  £t  ideo  quidam  pbilofopbortun  na- 
turalium in  omnibus  fcnlibilibus  pofucrunt 
duoa^iua,  quorum  vnum  cK  agens  ad  pallio- 
nem  corporis  fiue  organi  corporalistaltcium  ad 
paQIoncm  antmz  fcnlibilis  £t  agens  quidem  ad 
palTioncm  corporis  diaerCum  e(l  in  fenrtbus: 
quia  in  vtfu  eft  lumen  corporeum , & in  auditu 
acrcommotus,&  in  aliis  aliud.  Sed  in  omnibus 
dixerunt  e(Tc  vnura  agens  ad  palEoncro  animx» 
quod  vocabant  lucem  incorpoream  : eo  quod 
omnis  anima  accipit  intentionem  formx  Icn- 
(tbilis  line  omni  materia  & matcrixdifpofitio- 
ne : Hcuc  cera  rpeciem  accipit  £gilli  fme  me- 
tal/o  de  metalli  dilpoficionc  natucaU.  Quid 
autem  de  his  verum  ncinon  ctl  prxlemis  incen- 
tionis» nili  quoad  hoc  quod  modum  hic  oden- 
dimus  magis  conuenicnccm  quo  vilibilis  Tic  An- 
ectus,qui  per  naturam  cA  inuiiibilis.  £c  qualiter 
n^uacur  » qui  per  naturam  verbis  non  vtitui  in 
acrcfonantibus.ri-KcA  ergoquod  dicit. 

Aie  autem.ad  illum  Angelus  ] Et  dicun- 
tur hic  tria:  modus  videlicet  loquendi , con- 
fortatio » & caufa  conforutionis.  De  modo 
loquendi  iam  didum  eA.  £c  iAe  modus  cA 
quali  loqui  in  nobis.  Pftt.  84.  Audiam  quid 
loquatur  in  me  Dominus  Deus.  Quamuis  au- 
tem Angelus  Iit  extra  cum  cui  loquitur  quando 
apparet : tamen  loquendo  vtitur  intentione  fer- 
monis,comodoquocA  in  audicntc:&  ideo  cum 
loquitur  vni , ille  audit  i & alij  alEAentcs  non 
audiunt.  Zaeh.  4.  Etdixitad me  Angelusqni 
loquebatur  in  me  [ Ne  timeas  Zacbaria^  $1* 
gnum  beneuolentix  ponit  per  nomen  facerdo- 
tis.  €x»d.  Inuenifti  gratiam  coram 'me  a 8c 
teipfum  noni  ex  nomine.  Vnde  antiqui  Hc- 
brxerum  dicunt » quod  apparenti  Angelo  te-‘ 
nemur  credere  nos  noounami.  JfM  7.  Vi- 
de ne  timeas*.  & cor  tuum  ne  formidet. 
thfi  i 8.  Nolite  tiMrc  eoi.  Gnftrmr  llU  ti- 
meant qui  id.  csleftie  non  pertinent.  Vos  au- 
tem cur  timetis  » qui  ve&ros  conclucs  vUetisJ 
Et  fubiungit  cauum  confortationis,  <bcen$ 
{ quoniam  exaudita  cft  oratio  tua]  Otwio , vt 
dicit  I>4«fc^eft  petitio  docentium  it  Deo.  Nihil 
ergo  tam  dcce^  foit  Acut  libct^io  populi, 
quando  tempus  rcconciliacioius -Wmos  in- 
infoitatui  de  cruditas  cognouic  eAe  impletum. 
Cm.  4.  Qqaod4)^e&it  plenitudo  temporis  mille 
Deus  Filium  fuiuar natum  ex  0|iliere,  la£ium 
- fob  dega  • ve  eos  qtn  fob  lege  erant  redimeret. 
' Noc  autem  tempus  impletum  cognouic  facer- 
4^ : Se  ideo  in  oratione  inAancer  Se  feruenter 
perfBwrauic.  Sicut  ©4«.  9.  Ego  Danicl  inccl- 
latiin  libris  numerum  annorum,  dequofodus 
cft  fernio  Domini  ad  lerem.  prophetam  , ve 
complerentur  defobeionis  lerufalem.  70.  anni; 
& pofui  faciem  meam  ad  Dominum  Deum 
meum  rogare  & deprecari  in  iciuniis,  facco,  & 
cinere.  Et  Ac  fecit  ^4c/>4r.  1 . Domine  exerci- 
tuum vfqucquo  tu  non  mifcrcbcris  Icrulalem 


& vrblum  luda,  quii)us  iratus  es , iAe  enim  tam 
fcptuagcAmus  annus  cA? 

Dicit  autem  iam  exauditam  effe  orationem: 

Et  hoc  videtur  fiiuolum:  Quia  non  videtur  pe- 
tiuitlc  prolem  quam  delpeiabat  : ficut  dicit 
Gl9§A , quam  camcnpr^nuatiac  Angelus.  Et  ai 
hoc  dicendum  quod  otabat  iAe  liberationem 
populi:cuius  liberationis  tempus  cognouic  elle  ^ 
impletum  : Se  luper  hoc  pro  bono  chariutis, 
quia  Hdclitcr  orauic  pro  populo.  Auditur  etiam 
de  bono  prolis , qux  initium  foit  qnoddam  fo- 
tuex  liberationis.  Et  ideo  exponendum  cA  [ ex- 
audita] hoc  cA,cxr:aid  ,&  lupta  id  quod  pete- 
bas audita  [cA  oratio  tua]  Alia  licera  habet  [de- 
precatio tua]  Et  ve  dicicG/cJfa  fitptr  Epifiolxm 
ad  Titum  , Deprecatio  cA  in  amotfendis  malis : 
quia  orabat  vt  captiuitas , qua  Diabolusgcnus 
hunumim  captiuauctat , (ofuerctur.  Ifa.  49.  A 
foret  tollccui  prxda ; S<  quod  ablatum  focrai  b 
robuAo  fatuabitur.  Extra  bxc  autem  audita  cft 
oraiio:quia  luper  hoc  donum  nobililEmx  prolis 
accepit.  Et  hoc  e A quod  Icquicur. 

Et  vxor  tua  EUfabcch  pariet  ttbl  li- 
lium : Se  vocabis  nomen  eius  loannem. 

Ecce  hic  per  ordinem  exprimitur  annun- 
tiatio. Et  dicuntur  in  ea  duo  : vnum  cA  ipla 
annuntiatio: fecundum  cA  prxeonium  arnun- 
ciaci.  Annuntiatio  autem  exprimitur  intribui, 
quorum  primum  eAlausmatrimonij,quianoii 
cA  de  loLuto  concubicurlecundum  cA  fexas  naf- 
ccncis  : Se  tertium  nomen  annunciaci.  Laus  1 
autem  legitimi  blij  exprimitut  a noraiiu  ma- 
cris, a comundlione  legitima,  Se  a partu.  Dicit 
ergo  [ Elifabeth  ] cuius  iam  emortuus  erat  vic- 
rus,vt  iuperius  didum  cA.  Ve  oAcndatur  qood 
plus  potcA  gratia  quam  natura.i»'^4e0defflir 
Et  hic  mctilis  cA  fextus  illi  qui  vocatur  Acri  As: 
quia  non  erit  impoAlbilc  apud  Deum  omne 
verbum;  Oen.  18.  Quare  riAt  Sara  ? Numquid 
Deoqdtdquam  erit  di£cilcl  [ vxor  tua  ] ne  il- 
degicimus  reputetur  ad  adus  gratix.  Abraham 
Alio  legitimo  dinullc  hnedicatcm  : Aliis 
autem  concubinarum  largitus  cA  munera  cem- 

f oralium  Gex.  a 5 . f Jarict  cibi]  hoc  cft,  ad  vti- 
icatem  cui  [Alium  j Acue  natus cA  loleph  ipA 
lacobad  liberationem.  Et  non  cantumadlibc- 
rationem  patris:fcd  etiam  ad  liberationem  om- 
nium fratrum  cius.  Vnde  figniAcatur  per  Io-  ' 
fcpb  , de  quo  dicitur  49-  Et  lofcph  qui 
natus  cA  homo  princeps  fratrum,  Armamemutn 
gentis  , redor  fratrum  , Aabilimcntum  populi 
[ Se  vocabis  noms«i  eius  loannem  ] Defignatuc 
hic  ex  nomine  qu6d  pauciAlinis  cAcnnccirum: 
quod  prxnominencur.  Et  poAunt  notari  fpecia- 
les  gratix  loannis , qux  fune  fex  in  nominibus: 
reptem  in  oiHciis  : priuilegia  quacuor  in  modo 
Conceptionis  Se  naciuitacis  : Se  prxcmincntix 
fcptcmitrcs  aurcolx. 

Nomina  autem  fex  funt  illa : loannes , Vox 
verbi , Lucerna,  Lucifer  . Angelus  , Elias, 
loannes  quidem  dicitur  hic  : £c  interpretacut 
in  quo  cA  gratia.  i.C«nnth.i  5.  Gratia  Dei  fum 
id  quod  fum : Se  gratia  cius  in  me  vacua  .lon 
foit.  Omnibus  enim  loannes  innotefeit  per 
gratiam:quia  quicquidtn  eo  videtur, gratix  cA, 
&noD  natuix.  Voxaucemdicitnr /«4^.  1.  Ego 

vox 


in  Euang.  D. 

fox  cUreantLs  in  deferto.  Vox  enim  fuit  Ver- 
hum  incarnatum  fonans  » Se  ad  aures  dcuchens 
hominem.  JLucerna  aurcmdicitpr , in  quantum 
dcmonftrando  Chriftuni  hominibus  viam  pa- 
rat. /ean.  5.  lUe  crac  lucerna  ardens  & lucens. 

j I .Paiaui  lucernam  Chrifto  mcoi Lucifer 
autem,  in  quantum  veram  lucem  prxnuntiauic. 
lob  }8.  Nunquid  produces  luciicrum  in  tem- 
pore fuo  } £c  de  hoc  fupra  di^him  dl.  Angelus 
autem  nominatur  , inquancum  diuinx  volun- 
ud«eft  ntmius.  tyHal.  j.  Ecce  ego  mitto  An- 
gelum meum,  quiprxparabit  viam  ante  faciem 
tiiam:&:  liatim  veniet.  Elias  autem  , inquamum 
primi  adueiitus  pixco  efl : licut  etiam  fccuodi 
aducncusprznunciuscric  Elias.  InfTMcode7n:\^\c 
ptxibit  ante  illum  in  fpiricu  & virtute  EUx. 

1 7.  Elias  autem  iam  venit ; & fecerunt 
in  eo  qujccunquc  voluerunt. 

Ofticia  cius  funt  feptem.  Scilicet , qubd  cft 
Propheta,  Prxcutfor,  Baptifta,  Prxeo.  Prxdica- 
tot,Tcftis,Paranymphu5.Dc  Propheta  enim  di- 
citur infra  eodem : Er  tu  puer  Propheta  AlcilTimi 
vocaberis , Scc.  De  Prxeurfore  Ptxibit 

enim  ante  faciem  Domini  puarc  vias  cius.  De 
BapcilU  eJifatth.  Mar.  i . han.  i . & Lhc.  }. 
Vbi  dicitur  quod  loanncs  venit  in  omnem  re- 
gionem Iordanis  baptizans.  De  Ptxconis  ofti- 
cioyl^jr.i  Parate  viam  Domini, 5cc.  Ez.fch.^. 
Parate  viam  Domini : rectas  facite  in  folitudine 
femicas  Dei  noftei.  Prxiicator  «iam  Aiit , ficue 
dicitur  in  cildem  prxdicans  bapcilmum  poe- 
nitentiae.t.  multum  cll  de  prxdicacio- 
nc  ipltus.  Et  quoad  hoc  dicitur  lagitu  elcdla 
quoad  bonos  : quos  verbis  fuis  licuc  lagit- 
ta  compunxit.  Jjafa  capite  49.  Pofuic  me 
/icut  figittam  elcitam  , in  pharetra  fua  me 
abicondit.  D citur  «iam  gladius  aciitus , quo- 
ad malos  quos  prxfcidit.  Pfalm.  119.  C^id 
detur  tibi,  aut  quid  apponatur  tibi  ad  linguam 
dolofam  ? Sacittx  potentis  acuix , &c.  Sagittx 
paruulorum  raebf  lun:  plagx  eorum.  De  Tefti- 
monio  dicitur  ha».  1.  Hic  venit  in  ceftimo- 
nium  , vt  tcftimonium  perhiberet  de  lumine. 
De  Paranymphi  officio  dicitur  ha»,  j.  vbi 
loanncs  dicit  de  fciplo : Amicus  rponfi  flat  Se 
audit , & gaudet  ad  vocem  Iponfi  & fpoiilx. 

Priuilegia  autem  loannis  fune  quatuor.  Sci- 
licet, quod  ab  Angelo  annuntiatus:  & qu6d 
ab  Angelo  prxnominatus  antequam  natus ; 
qu6d  in  veeto  faniilificaius  : & quod  nondum 
natus  in  occurfum  Saluatoris  crt  in  gaudio 
motus.  Et  de  annuntiatione  quidem  habetur 
Jiic.  £c  in  figuram  huius  annuntiatur  ifaac 
^n.lZ.Se  Samfon  ludic.iy  Neque pluresinuc- 
hiuniur  in  vtteri  tcftamcnto  prius  annuntiati. 

Pnttiominati  autem  ante  naciititatem  in 
veteri  tdb^nento  non  inucniuntur  nt^  fex: 
ifmacl , Kaac,  Samfon,  lofias  , Cyrus,  Se  Agag. 
Et  duo  in  nouo  teftamcnto,fciUcct,  loanncs , & 
Chriftus.  ifmacl  quidem  ifaac  autem 

Ce».  1 8.  Samfon  iecundumaliam  tranflationem 
/adic.  1 },CyTui//d.  4j.  lofias  i-Peg.  i Agag 
^Hmer.  14.  in  prophetia  Balaam.  Nccaliquis 
ante  natiuitacem  nominatur : nifi  quia  hiit  faiu- 
tis  communis  fpecialis  figura , vel  fpccialc  im- 
pedimentum. Sicut  ifmacl  nominatur,  qui  fuit 
Uuc  pcrfecutor : in  quo  magis  claruit  virtus 
ITaijC.iqui  eft  Saluatoris  figura.  Samfon  aaten) 


Lues.  Cap.  I.  II 

pnenominaxnr  j quia  Saluatoris  in  nomine  Se 
a^u  figura.  Cyrus  autem,  quia  Liberator  populi 
a capeiuiute  Babylonica in  hoc  Saluatoris 
figura  extitit.  lofias  autem,  quia  & religione  Se 
opere  prsofiendic  Saluarorem.  Agag  aurem, 
quia  fuit  caula  tranfiationis  regni  SauUquod 
hgnificabac  regni  veteris  tianilationcm  in  re- 
gnum Chnffi.  In  nouo  autem  tcflamcntonon 
prxnominantur, nili  loanncs  Se  lefusivthic.  De 
l^tlificatione  autem  dicitur  hic.  Spimu  ian- 
efo  replebitur  adhuc  ex  vtero  matris.  £t  /erem. 
I.  Priulquam  te  formarem  in  vtero  noui  ce : Se 
antequam  exires  de  ventre  lanctificaui  te.  Dt 
> motu  autem  cius  in  vtero  in  occurfum  Salua- 
toris  , /fifra  eodem.  Yt  fada  efl  vox  falutation  s 
tiix  in  auribus  meis,  exuitauit  iniansin  gaudio 
in  vtero  meo. 

Septem  autem  prxeminentix  fune  , quhd 
cfl  plufquam  propheta,  maior  homine,  cu;-» 
cor  eremi,  lanicas  patris  , donum nuu'*s, (lu- 
por vniucrfi,  cerminus  prophetarum  Se  legis. 
Qu6d  lic  plufquam  propheta  eJ^/atthat  11. 
Dico  vobis  prophetam, & pluiquam  prophetanu 
De  lecundo  Ibidem.  Nullus  maior  lurrcxit  in- 
ter natos  mulierum  loanne  Bapt*  Ah^h/Utihs 
contra  Fehcianum.  Si  nullus  maior  inter  natos 
mulierutn^  nullus  maior  hominum.  Ergo  nullus 
maior lub  Deo:  excepta Virgine, ad  quam 
nihil  crcatiun  cA  comparabile.  Et  hoc  cft  contra 
quofdam , qui  luos  Sanatos  omnibus  altis  prx- 
fcrunt.Dc  Anachoreexvita  inf^ dicitur,  quod 
erat  in  defertis  v(qu«  iit  d^m  oflcnfionis  fuc 
ad  ifracLEc  ideo  cibo  parcij]imus,&  vcfi imenco 
arpcttinms  erae.  Vnde  infia  j.  & tJ^atth^ 
capite  tertio.  Efca  eius  erat  roel  fyluellrc  x 
locullx  : & vcAimentum  eius  de  pilis  came- 
lorum : Se  zona  pellicea  circa  lumbos  eius^ 

Hxcenimfimt  habitus,^  vidlusercmiurum- 

Qu^  fit  fanicas  parris, m/4  eodem.  Ec  aper- 
tumeff  illich  os  cius, Se  lingua  cius.  Ecquod  tic 
gaudium  matris , patet 54.  Lauda  (fcrtlis 
quxnon  paris  :dccanra  canticum  qux  non  pa- 
ciebas.  (^iavidelicctfuprapocctlatcm  naturx 
datus  cfl  tibi  filius  gratix.  Vnde  de  ea  dicitur 
Puth  vhim.  Benedicius  Dominus  qui  non  eft 
palliis  ve  deficeret  fuccellbt  familix  tux , & vo- 
caretur nomen  eius  in  Ilcacl : Se  habeas  qui 
coniolecur  animam  tuam.  Qubd  autem  (itftu- 
por  vniuerfi  , mfra  eod.  Poliicrunt  omnes  qui 
audierant  in  corde  fuo  dicentes.  Quis  putas 
puer  ifte  ecir^ 

Tres  autem  funt  aarcol*iprms:Virginitatis, 
Dodloris , & Martyris.  Vnde  Hieron.ttt  b/m»ot 
Serta  ter  denis  alios  coronant  aufta  crementis, 
duplicata  quofdamirrina  centeno  cumulata  fru- 
«fiu  te  (acer  ornant.i^.6  a. Eris  corona  glorix  in 
manu  Domirti,  Se  diadema  regni  in  manu  Dei 
cui. In  tot  igitur. & talibus  aisneracus  eff  loanes. 

Et  erit  g^diam  tibi , SC  exultatio , H 
murciin  naciuitace  dtus  gaudebunt. 

Ecce  Prxeonium  annuntiati.  Ec  dicuntur 
hic quacuor: qualis  videlicet  erit  adhqmines, 
qualis  ad  Deum,&  qualis  in  fcuAu,&q^isin 
ofiicio.  Duo  autem  dicuntur  hic  de  qualitate 
cius  ad  homines : qualis  videlicet  eiic  ad  paren- 
I t€s , qualis  ad  omnes . De  primo  dicitur  [ Et  ] 


12  D.  Alberti  Magni, Ord.  Pr£Ed. 


hic  filius  [erit  giudium  ] hoc  cft  * maceria  8c 
caufa  gaudij  [ tibi  ] Gaudium  * vt  dicit  Ah- 
cft diiTufio animi  in  conceptione  bo- 
ni. Iput  6o.  Videbis , dc  afflues , & micabitur 
& dilacabtcur  cor  tuum. /(rrcMi.i  j.Vtcilcnt  mihi 
in  nomen,  & in  laudem,  & ingloriam.  Hic 
enim  non  cam  carnalis  quamfpiritualis  cft  fi- 
lius. In  quo ciiam  omnis  gracix  filius  fignifica- 
cur : qui  naCcicurquando  renafeitur  & leuifica- 
tur  in  nacia.  Troutrk.  xj.  Exultac  gaudio 
«patet  tufa  :qui  Tapiencem genuit  filium  , Lx- 
tabicur  in  eo.  Lmc.  i 5 . Epulvi  & gaudere  opor- 
tebae : quia  fiacer  tuus  mortuus  metat  & rcui- 
xie,pcricrac  & inuentus  eft  [ & exultatio]  Exul- 
tatio,vt  dicit  Cafliodorus , cft  redundantia  eau- 
dij  cordisin  corpore , qux  in  protenfione  (piri- 
tus  6c  (anguinis  demonftruui. jQCir.  & 1 . Gaudens 
gaudebo  in  Domino : & cxulcabic  anima  mea 
in  Deo  falutart  tXKO.*7/kI.  8 5.  Cor  meum  & ca- 
ro mea  exulcaucmnt  in  Deum  viuum  [£c  multi] 
Ecce  qualis  cft  ad  omnes  quantum  eft  in  fe  : ad 
multos  autem  in  effe^.  £c  hoc  cft  quod  dicit. 
[Et multi  io natiuicatccius  eaudcbunt]hoceft> 
de  natiuitace  : quia  omnes  uli  quos  conucnet 
ad  Dominum  Deum  patrem  ipforum.  PhUtp.  4. 
Gaudete  in  Dominofemper  : iterum  dico  gau- 
dete. Prtuerb.xZ.  In  exultatione  iuftorum  multa 
gloria  cft : regnantibus  impiis  ruinx  hominum. 
Prturrh.x^.ln  rautiplicationc  iuftorum  Ixtabi- 
tur  vulgus.  loMH.  1 6.  lam  non  meminit  predurx: 
quia  natus  eft  homo  in  mundum^tam  rationalis 
ic  tamdiuinus.  penuit.  Tu  gloria  Icr^a- 
lcm,tu  Ixtiiia  lixacl , tu  honorificentia  populi 
noftti. 

Erit  enim  magnus  coram  Domino: 
vinum  &ficcram  non  bibet. 

Hic  tangit  qualis  futurus  erat  in  vita , & ad 
Deum.  Et  tangit  tria : qualis  fit  fiuurus  quanti- 
cate  virtutis:  qualis  aufteritace  vi^us  Se  con- 
uerlacionis:&  qualis  in  mente.  Se  in  miraculis. 
De  primo  autem  dicte  duo:quancitatem,fciliccr, 
vircucis:&  llnceritatcmvcritais.  De  primo  di- 
cit [ ctit  enim  magnus  ] non  quantitate  molis, 
fcd  quantitate  virtutis  :qux  triplex  cft ; magni- 
tudo fcilicec  virtutis  ad  operationem : magnitu- 
do honoris  ad  virtutis  congruam  remuncratio- 
ncm:de  magnitudo  opinionis  Se  laudis  ad  om- 
nium intuendum  xdificationem. 

Magnitudo  autem  virtutis  pacet  per  fin- 
gulas  vircntes.Prudemia  magnus  fuit , qui  om- 
nes docuit.  Temperantia  magnus  fuit , qui  non 
folum  i deliciis  » fcd  etiam  a necdlariistcmpc- 
rauit.Iuftitia  nugnus,qui  vnicuique  quod  fuum 
*taibuic : bonis  de  nulis.  Se  militibus  Se 
aliis.Fortitudine  magnus,qui  iofaniam  regis  Se 
xeginx  fuftinuic.  Vel  virtute  magnus  cft  , qui 
eam  qax  magna  virtus  proprie  vocatur  , prx 
aliishabttit.  Hxc  autem  cft  qux  magnanimius 
vocatur : quam  fic  difiiniune  Pbilofopht : qubd 
eft  amplitudo  quxdam  animi  digniutem  maro 
recognofccntis  : Se  non  reputare  fibi  (ads  ma- 
gnum, quod  minus  eft  ipfo.  Sicut  fecit  loanncs 
omnia  contemnens , Se  ad  Deum  Se  ad  cxleftia 
fe  extendens.  Qux  mihi  fuerunt  lucra, 

hxc  arbitratus  fum  vcftcrcora,  vt  Chriftum  lu- 
erifecercra,  iMeiBnn.  Magnus  cft^cui 


magno  exiftenti  nihil  cft  magnum.y^nf7.*v  ith. 
Ethte.  4.  Magnanimus  eft,  quiieiplumdigni- 
ficat  dignisdignus  cxiftcns.^rrn.  m Itb.  dt  C9n- 
fider.  X,  Magnus  cft  enim  , cui  dignitas  feculi  fi 
arrific , non  irriferit  *.  neque  minoc  cft  illo  qui 
incidens  in  aducrla  , non  excidit  vel  parum  k 
fapienda.  M 1.  Enc  vir  magnus  inter  omnes 
orientales,  hoc  eft  , in  quibus  cft  oicusfoliufti- 
tix.Et  ideo  dicit  jlmhr.  qubd  erat  magnus,  uon 
vinutc  corporali , fcd  ammi  magnitudine. 

Huic  n^Dicudini  tria  fune  uppol«a.  Quo- 
rum vnum  (A , feire  quidem  propiiam  digiuca- 
tcm:&  non  audere  fe  dignificare  libi  dignis : Se 
ifta  cft  pufiUanimitas.  Aliud  autem  cft  ncfeirc 
pcopuiamdignitatcnnd:  ideo  fe  non  dignificare 
dignis : & hic  vocatur  intipiciis.  Tenium  eft 
nullo  dignum  dic : Se  tamen  dignificare  fe  ma- 
enis :&  hic  vocatur  arrogans  & ambitioTu$.Ni- 
nil  horum  patfus  cft  loanncs : quia  vt  dignus 
exiftens,  fe  Itxacli  oftendit,  & tcftimonium 
perhibuit , Se  bapuaouit  Chtiftum , Se  multa 
fecit  magna,  & luiipfius  quantitatem  co^no- 
uit  :dc  vt  dicit  Grej^or.clegit  magis  folidc  lubfi- 
ftere  in  fe;quam  humana  opinione  & fama  ina- 
niter cleuati  fupia  fe.  Dicit  anim  Pi9hm4t$u, 
qu6dinfipienscft,qui  fuiiplius  ignorat  quan- 
titatem. £t  dicit  ,qu6diiilipicus  cft  qui 
neicic  fcipfum.  Ovt.  i . Si  ignoras  ce  b pulcher- 
rima intcrmulierestegrcderc.  Arrogans  etiam 
non  fuit , qui  fibi  etiam  dtfeipulis  xmulamibus 
non  vfurpauitChrifti  dominium.  J»4>t.  j.  Ipli 
vos mihiteftimonium perhibetis  quia  dixerim, 
quia  non  fum  ego  Chriftus.  Sed  feipfum  fibi 
dignis dignificauie,  paranymphum  fe  vocans, 
dicens  A/d.  Amicus  iponfi  llac&  audit,  & gau- 
det propter  vocem  Cponfidc  fponQe. 

Magnus  etiam  fuit  honore, qui  ficut  dicit 
*PhiJ0j9phm,c(k ptxmium  virtutis.Eft  enim  ho- 
nor exhibitio  rcucrcncix  in  lignum  vinutis, 
fitte  tcftinxmium  virtutis.  Pfxl.  8.  Gloria  & ho- 
nore coronafti  eum  Dominc:&  conftiiuifti  cum 
Tuper  opera  manuum  tuarum.  £t  hoc  factum  cft 
cumorcSaluacorisdi(ftumeft:qubd  non  furtexit 
meer  natos  mulierum  maior  loaimc  Bapcifta 
11.  Magnillimus  enim  fiiit opinione, 
vcamulcisChciftus reputaretur  /»x/r.  1.  quan- 
do mifcrunc  ludxi  ab  lcrol'ol)-mis{acerdotcs& 
Icuicas , vt  interrogarent  cum.  Tu  quis  es } Sic 
ergo  erat  magnus  Imccra  & vera  magnitudine 
virtutis, qux  df  quando  fic  eft  [coram  Domino] 
1.  Or.  10.  Non  enim  qui  feiplum  c6mcndat  tllc 
probatus  eft : fcd  quem  Deus  commendat.  7r«- 
Uf.  Spirituum  ponderator  cft  Dominus. 
Sunt  enim  licuc  dicit  Mendaces  fili) 

hominum  in  (laceris : ve  decipiant  ipfi  de  vani- 
tate laudis  io  idipfum.  Multi  enim  mulco  carius 
fe  vendunt  in  ftacera  doloia , quam  verx  virtu- 
tis pondere  valeant.  Ee  ideo  dicit  coram  Domi- 
no quem  nihil  latet,  a.  CVr.4.  In  veritatis  mani- 
fcftatione  commendantes  nofmetiplas  ad  om- 
nemconfcicntiamhominum coram  Deo.  Veri- 
tas enim  & fincctitas  femper  vincunt  fallam  Se 
dubiam  hominum  opinionem  : quia  dicitur  in 
apocriphis  £fdrd  }.  Super  omnia  vincit  ve- 
ritas. 

Et  vinum  ] Ecce  qualis  erat  in  fe  in  vitx  au- 
ftcritacc.  Ee  hic  quidem  non  ponitur  nifiparfi- 
monia  in  potu.  autem  ^ .de  vidlu  & vc- 

ftittt 


. in  Euang.  D. 

ftitn.  Dicit  ergo  qu6d  non  bibec  vinum.  Vi-  I 
num  enim  immoderate  lumptuin  inebriat  : ' 
moderate,  autem  romptum»  heue  dicit  PhiU- 
f0phiti  t Ipci  TKit  homines  ^ & de  fe 
prefomentes : quia  diiToluic  ianuumem  * 6c 
Tubciliac  ipiritum  > & ideo  refouiit  in  vana 
gaudia  de  pnefunmcioncm.  Et  ideoiib;  loan- 
nes  in  graultace  iapienciz  volens  conllilcre, 
viooiB  neque  moderate  neque  immoderate  bi- 
r.  Nolite  inebriari  vino  in  quo  cft 
Itueoria.  lerem.  Non  bibemus  vinum  quia 
poter  noder  lona^iab  hliusRcchab  przcepic 
nobis,dicen$:  Non  bibetisvinum  vos  Se  nUj 
vcftri  vfquc  in  fcmpitcrnum./^rpjver.  j i . Noli 
regibus  6 Lamucl  t noli  regibus  dare  vinum. 
Ideo  etiam  licet  61ij  beati  lob  non  legantur 
immoderate  vG^ide  vino , tamen  quia  ina- 
nes Iztitias  generat}  legitor  hb.  i.Filiistuis 
& filiabus  tuis  mdomo  Gacris  lui  primoge- 
niti vclccntibusdc  bibcncibusvinumrrepcnce 
venit  vernus  k regione  dclem  > Se  concuiEc 
quatuot  angulos  domus  *,  quz  corruens  op> 
prcHit  liberos  tuos  & monui  fune. 

Et  (iceram  » &c.  ] Sicera  interpretatur 
ebrietas  : Se  llgnificat  omne  quod  inebriare 
pocciLBria  autem  menfura  gr^cc:&brians,an- 
tis>cd  mcnCuraauccyphus capacitati  hommis 
proportionanis : capacitatem  autem  dico,quz 
ed  ^ fanitatem  de  bonam  habitudinem  mem- 
brorum interiorum  & exteriorum » Se  fobric- 
tatem  fcnluum  ordinata  proporcioiextra  quam 
menfutam  neque  qualitate  poeus,ncquc  quan- 
titate excedirloannesj  potum  aquz  etiam  in 
mcniura  bi(>cns.  f i , Nullum  fecretum 
«bi  regnat  ebrietas,  i . Re^.  i -Vrquequo  ebria 
eris  2 digere  paulifper  vinum  quo  nudes./’r««. 
a Cui  vz , cuius  patri  vz  j cui  rixz , cui  fb- 
ucz , cui  fine  caufa  vulnera,  cui  rufTodlp  ocu- 
lorum } Nonne  his  qui  morantur  in  vino , & 
dudent  calicibus  epotandis}  Vz  qui 

confurgitis  manead  ebtietate  rcAandam,&ad 
potandum  vfquc  ad  vciperanTvt  vino  zduc- 
tis-  £cclt.  19.  Vinum  Se  mulieres  apodatarc 
faciunt  fapientes.  tJifM.  dicitur  quod  efea 
cius  erat  mcl  lylucdrc  Se  locudz  ; & vedi- 
mentum  eius  de  pilis  camelorum.  Innocens 
enim  initio  vicz  hominis  innocentis  fe  cdfor- 
mauit.  EccU,  1$.  Initium  vitz  hominis  aqua 
& panis,  1.  Timii.  v/ri.  Habentes  alimenta  & 
quiDus  tegamur , his  contenti  fumus. 

£c  Spiritu  fando  replebitur  adhuc  ex 
vccro  matris  iux. 

Tangit  hic  qualis  futuois  fit  in  mente  & mi- 
raculis. Qu6d  enim  dicit  replendum  Spiritu 
fando,  dicit  fanclitatem  mentis.  Quod  au- 
tem dicit  , ex  vtcro  matris , rd  miraculi  ipe- 
ciatis.  Circa  primum  horam  tangit  duo,  ici- 
licec  , quo  plenus  erit:  & modum  plcnitudi- 
nis,quo  plenus  erit, quia  Spiritu  lando.  Mo- 
dum autem  innuit  cum  didt,  replebitur.  At- 
tende quod  quidam  fiint  pleni  Spiritu,  qui 
de  fan^itacc  Spiritus  nihil  habent : ficuc  qui 
accipiunt  infpiracioncmad  imelledus  illumi- 
nationem, & non  ad  virtutis  operacionemtfi- 
eut fecit Balaam 11. hh.  ji.Vtvideo, 
Spiritus  cd  in  hominibus  , & infpiratio  Al- 

J).  Albtrti  Mdgm , in  En^ng.  D.  LhC€. 


Lue.  Cap.  I.  13 

tiOlmi  dat  incelligcnciam.  Ifteaacem  accepit 
Spiritum  ad  veritatis  cognicioncm,ad  fanefi- 
tacem,  ad  virtutis  operacionemipropter  quod 
dicitur  Spiritus  vinucis,  Se  Spiritui  veritatis, 
/tf.  id. Cum vencritille Spiritus  veritatis  do- 
cebit vos  omnem  vccicatcm.  Dcfpnitu  vir- 
tutis 1.  Accipietis  virtutem  Spiritus 

fandi  fuperuenientis  io  vos.  Sic  ergo  accepit 
Spi  ricam  fandom. 

.De  modo  autem  acceptionis  dicit  [replebi- 
tur ] Repletio  vt  dicunt  GMenut  & e/fni- 
cen.  iooac  plenitudinem  prementem  : Se  ideo 
in  repletis  vifus  hcbcfcic,  naufea  excitatur , Se 
appetitus  hcbcicic.  Plenitudo  ida  premit 
pedus . Se  cd  quafi  plenitudo  exuberans : fi- 
cuc inloanne,vbi  pUnitudocaubetans  redun- 
dabat in  alios.  y4(r.  11.  Repleti  funt  omnes 
Spiritu  fando  , Se  coeperunt  loqui  variU  lin- 
guis prove  Spiritus  fandas  dabat  eloqui  illis. 
'P/tUm.  89.  Repleti  fumus  mane  mifnicordia 
tua,5c  exutcauimus  & deledati  fumus. 

Sequitur  de  miraculo  [ aiUiuc  ex  vccro  ma- 
tris fucjHoc  uciuilcgium  pauci  (Urnis  cd  con- 
cedum  , quod  Spiritu  fando  ( non  inquan- 
cum  edSpiricus  cantum,icd  etiam  inquantum 
cd  fandus  ) ex  vtcro  matris  cgrclfus  cd  re- 
pletus: quia  in  hoc  in  vtcro  cdfandificacus, 
(icut  fupciius  dicimus  : quia  Spiritus  landus 
Mft-  haoicarct  in  corpore  fubdito  peccato  ori- 
ginali : neque  etiam  intraret  in  animam  non 
landificacam.  Snp.  1.  Non  intrabit  in  male- 
uoLam  animam  , neque  habitabit  in  corpore 
fubdito  peccatis.  Sandificams  igitur  cd  in 
vtcro , ficuc  dicitur  ler.  1.  Priufquam  te  fbc- 
marcro  in  vccro  noui  te  : Se  antequam  exires 
devulualandificaui  ce:&  Prophetam  ingen- 
tibus dedi  ce.  Quod  paucifilmis  conceilum 
ed,quia  non  nifi  tribus  :letcmiz  quidem , 8c 
loanni , &:  bcatx  V irgini.  leremix  quidem  Se 
loanni  ad  deletionem  peccati  originalis  Se 
debilitatem  fomitis ; vt  non  moueat  ad  mor- 
tale , Icd  ad  veniale  poterat  mouere.  Bcatz 
autem  Virgini  vtncc  ad  mortale  neque  ve- 
niale moucrepolUc.  Et  hoc  innuitur  de  Icie- 
mia  quidem  , quod  vcnialeth^buit  vbi  dixit : 
Ecce  nefeto  loqui , quia  puer  ego  fum.  Quod 
intclligiturcile  (adum  ex  imprimente  pec- 
cati. De  loannc  autem  , quia  dixit : Ego  a te 
debeo  baptizari.  6V«.  huc  ed , a peccato  mun- 
dari : quod  ad  minus  innuit  cum  veniale  ha- 
builTe.  Sed  dicit , quod  cum  de  pecca- 

tis agitur  : nullam  de  gloriofa  Virgine  vult 
fien  mciuionc-Aared.a  ^-Deaurabis  areS  auro 
mundiflimo  intus  & focis.  Beata  Virgo  de 
dignifiima  gratia  erae  mundilTima  in  corpore 
extra , Se  in  anima  intus.  Omnes  autem  alij 
Sandifi  conuenirem,£c  dicerent  quia  pec- 
catum non  habemus  : (ciplos  (educerent  , Se 
in  eis  veritas  non  clfet.  Hoc  eft  ergo  mira- 
culum Dei  fpeciale.  Sequitur  qualis  futurus 
eft  ifte  m frudu : Se  de  hoc  dicit. 

Et  multos  filiorum  lfral-1  conuercec 
ad  Dominum  Deum  ipforum. 

Non  omnes  quia  t^at.  jo.  Multi  funtvo. 
cati:  pauci  veto  cXcPtx.Mnt.  8.  Multi  venient 
ab  oriente  Se  occidente  , Se  recumbent  cum 
fi  Abralum'| 


Digitized  i , Googie 


. 14  D.  Alberti  Magni  Ord.  Prsd. 

Abcahamilfaac»  & Ucob  in  regno  cxlorum.  • quzfecilli.  Hic  autem  qui  poccAatcDominut 
Ifs.  ^o.Quando  couerCa  fuerit  ad  ce  multitudo  ^ , & prouidcncia  Deus  cft  [ ipfocam  ] cft  per 
nuris  * fortitudo  gentium  venerit  tibi  [ 6lio-  cultum  6c  obrequium.  1 1 . Non  confon» 
rum  ifraei  ] hoc  etl  idooj  quia  gentilibus  ditor  Deus  vocari  Deus  cocum.  Et  debet  con» 
nonprzdicabaf.quiaadhuc  nonetac  viapa>  ftrui  Deus  pofTefEu^uia  qui  colit  Deum &dU 
tefa^  ad  gentes. 20.  Inviam  gentium  ligitypolEdcc  eum  ad  votum.  £x0.  5.  Haxdi- 
neabiecitis,&  inciuitates  Samaritanorum  ne  cesad  filios  Ifxael  : Dominus  Deus  patrum 
intraucritis.  Et  quia  Chridus  gentibus  non  vcflcorum,  Deus  Abraham,  Deift  Ifaac,  Deus 
prxdicauit : ideo loannes(  qui  foic  prccuribr  lacob  raifit  mc ad  vos:  hoc  nomen  mihi  eft 
eius ) ad  gentes  Te  non  conucrtit.Signi6cacur  in  xternum.  1 . 1 . Benefaciat  vobis 

autemmydice  per  hoc , quod  loannes  eos  qui  Deus , & meminerit  teftamcnti  fui  quod  lo- 
Deum  habent  prx oculis conuenic : Sc  de  in>  cucus efl  ad  Abraham > & llaac,&  lacob  fer> 
deuotis  non  cucauic  per  dTeduro*  licet  curauit  uorum  footum  Bdelium.  Ghjf».  Arguit  hic 
pcraf&dlumchamatis.  Et  dcuoci  Agnifican-  argumentationem  nccellariam.  Dicit  enim 
turpet  6I10S  llracl.  C/e».  ^a.  Vidi  Dominum  foriptura , quod  loannes  conuertit  multos  H- 
&cie  ad  fodem , & foliu  fo^  efl  anima  mea.  lionim  I(xacl  ad  Dominum  Deum  ipforum  : 
£t  thtdtm.  Nequaquam  vocaberis  vitra  Ia-  conueetit  autem  ad  Chriflum : cegoChriBus 
cob  : fed  Ifracl  erit  nomen  tuum.  7.  eft  Dominus  Deus  ipforum. 

Nolite fan£him dare  canibus : neque  mittatis 

margaritas  veilrasance  porcos  [ conucctcc  ad  Et  ipfe  pnccedcc  aotC  illum  in  rpirioi 
Dominum  Deum  ] Conuerfto  cft  ordinata  virtute  Elix. 
difpoAtio  animx  & corporis  j & omnium  vi- 
rium quxlunt  inanima  & corpore:  Acut  per-  Ecce  prxeurforis  officium.  Dicit  autem 
uerAo  cA  inordinata  difi^Acio  omnium  coru  quacuor ; prxeuriorem  vidclicct>&qucm  prz- 
qux  di&a  fune.  Conucrfio  autem  cft  difpoA-  cedee  > & quo  fpiritu  & virtute  , & quo 
tio  qua  ordinatur  coq.'Us  ad  animam:  & in  Ane.  De  prxeurfore  dicit  [ Et  ipfe  ] fciUcec 
anima  fenAu  ad  imaginationem  : imaginatio  Puer  prxcedet  in  annuntiatione , natiuicace  • 
ad  rationem:  ratio  ad  intellegam  :intdledlus  Mptilmo^przdicatione,  morte,  toAem. 
ad  illuminationem  diuinam.  Iulis  a.  Con-  Prxibis  enim  ante  fociem  Domini  parare  vias 
Qcrtimini  ad  Dominum  Deum  veftrum : quia  cius.  Iftu  40.  Parare  viam  Domini : ceiftas  fa- 
1>enignus  Ac  mifcricots  cft.  If*-  Deteli»-  cite  in  folitudine  femicas  dei  noftri.  Jjk.  6i. 
quat  impius  viam  fuam>  Ac  vir  iniquus  cogi-  TranAce  • tranAre  per  ponas : prsepacate  visitn 
(ationes  luas : Ac  rcucrcacnr  ad  Dominum , Ac  populo : planum  £^te  iter : Ac  eligite  lapides» 
miferebiturcius.-AcadDeumnoftrum^qao-  hoc  cft»  otfcndicula.  Per  annuntiationeaa 
niam  multus  cft  ad  ignoTcendum.  Et  e coocra  autem  parauit  viam  Adci  in  conceptu  virgi- 
de  malis  dicitur  If*.  1 . Dereliquerunt  Domi-  nali ; vnde  dicit : Ac  ecce  Elifabccn  cognata 
num  > bUfphcmattcrunt  fanAbun  ifrael  ab-  tua,Acipfo  concepit  Alium  in  fcnedlutc  fua : 
alienati  fune  cectocfaiD.  loannes  autem  red^  & hic  menAsfextus  eft  illi  qux  vocatur  fteiU 
docens  Ac  opere  probans , conuenic  eos  ad  lis : quia  non  erit  iropoflibile  apud  Deum 
Tcdam  difpoAtioncm.  lert.  i5.Conuatcncur  omne  verbum.  Et  ideo  tu  crede  ce  virtute  At- 
ipA  ad  te : Ac  tu  non  conueneris  ad  eos.  cilllmi  concepturam.  Nafccndo  autem  paxauic 

Ad  quem  autem  cduercencur>dicit[  ad  DO'  viam  nafccnth  £t  hoc  oftendic  in  gaudio 
minum  Deum]  Dian^/vulcquod  Dominus  At  occurrens  etiam  ei  intra  matris  vifccra.Bapci- 
> nomen  potdbtis : Ac  Deus  nomen  prouiden-  aans  autem  parauit  viam  baptizando.  Vnde 
tin.  Domimi^uniCem  dicit  jptxeftacem  cum  5-^  5.  Ego  quidem  baptizo  vos 

dorainio  , boc  eft , fopcrpoutione  : qux  ni-  in  aqua  in  ptmitentiam  : qui  autem  poft  mp 
cicur  bonis  Ac  pulchris  fe  fubleuar.tibus , Ac  ventonis  eft  fortior  me  erit  , cuius  non  fucn 
ftac  vigore  non  nutante  ( Ac  fune  vccba^iax^.  dignus  calceamenta  portare : ipfe  vos  baptiza» 
M/^.dsdiMi.n«.ifta)Ac  bonorum  omnimoda  bic  in  Spiritu  fando  Ac  igni.  EtyiU.  i.Ioan- 
pofTeffio  vera , Ac  non  cadere  valens  fortitudo,  nes  quioem  bapcizauie  aqua:vos  autem  bapei- 
Ad  hunc  ergo  Dominam  conueetit:  quia  ille  aabimini  Spiritu  fando,  non  poft  multos  hos 
poceft  faluare,  in  alticudioe  quidem  exiftens : dies.Ec  yill.  19.  Dixit  autem  Paulus,  loannes 
Ac  habens  pulchra  Ac  bona  quibus  Gduet , Ac  bapcizauie  baptifmo  poenicentix  populum,di- 
quosfaluct : virtute  non  nutante  confenians.  ccns:ln  eum  qui  venturus  eftet  poft  ipfum,  vc 
Ex0.  6.  Nomen  meum  Adonai  non  indicaui  crederem.  Et  Ac  vc  crederent , pexiuit  prxdi- 
eis.  PfxL  6f.  Dominus  nomen  illi  , hor  eft , cando  prxdicantcm.  J0an.  1 . Ecce  agnus  Dd  \ 
nomen  admirabile : quia  in  alto  pofitum.  Hoc  ccce  qui  tollit  peccau  mundi.  Moriens  autem 
autem  nomen  , Deus , dicit  prooidcnriaai  Ac  podaic  ad  inforas  defccndencem.yl/a/.  1 1 . Ta 
curam:  Acue  dicit  quia  cund»cifcttic  es  qui  venturus  eS*,  an  alium  czpcdamus  r 

qux  forantur  proaidenria  faa.£«d^  x|.di  cit.  Sic  ergo  [ prxccdec  ame  illum  ] quia  dignum 
Oculi  Dotnim«maHo  plus  luddloces  fuper  foit  vc  ante  canti  aduentura  prxcederet  vox 
folem,  circumfpici^s  omnes  viae  Hominum,  przconis./eo».  i .Ego  vox  clamantis  in  deferto. 
ffiU.  ji.  Invia  bacqMgradierisfitfidbo  fu-  Multi  cniro  Prophetx damauerunt  : Ac  ideo 
per  tc  oculos  meoa.  Domnus  antem  premit  vt  dcAdcrio  eorum  facisfociac  , Ac  ne  impara- 
poteftate  A(  deuat  booicate.  Deus  autem  cis  tantus  rex  fuperucniac  , ifte  prxccdet. 
cft  qaem  latere  nihil  poteft  , Ac  curam  ha-  1 Atn0t  4.  Przparare  in  occutfumDci  cui  1&- 
bec  de  omnibus  fiia  charicate.  Sxp»  1 1 . Dili-  rael. 

'1^  omnia  qux  fune : Ac  nijul  odifti  eorum  | lu  fpiricu  Ac  viitacc  EUx  [ Ecce  qaa  via- 

cute 


Mn  Etiahg.  D. 

tute  EUz  ] Eccc  qttx  rirtate  przcedet , Sc 
quo  fpititu.  Dicic  «uccm  glojja.  quod  pcz- 
ccdct  m SpliUiliMte : licuc  dicituc  lndtc.6. 
5piriturDoMipii9cltticGe(leonem , hoced, 
vicbaiureofiavindumento:  quod  comiiict 
indutum  rftfigacam  accipit  induci  , & ad 
operationes  induci  & non  ad  aiia  Ce  extendit. 
Et  iii  his  tribus  induit  loanncm  Spiritus  Do- 
mini squia  rcplcuic  cum,  &ad  fe  per  commu- 
nionem conngurauit  , & <mmia  opera  fua 
per  eum  exercuit.  Rcpleuit  autem  cum  pleni- 
tudine lupercfilucntix-  Zmc.  6.  Mcnluram 
bonam , & coniertam , 6c  coagiutam , &c  fu- 
pciedlucntcm  dabunt  in  linum  vellcum.  Et 
idoo  cx  cdluxu  eius  duxit  in  aiios  $ fteut  per 
canalem  : vnde  dicit  Ecclelu  dc  loanne  Sc 
aliis  vaiis  gruiz  ler^  Spiritus  plenus  cx 
His  veniet  mihi.  Condgurauicauccm  cum  Ti- 
bi, hoc  cl>  ,apuuic.  Sicut  dicitur  wic/.  9.  dc 
i*aulo\  Vas  elettionis  cft  mihi  iAc.  Quia 
etiam  Itquur  tiguramvaTis  accipit.  Operaba- 
tur etiam  per  cum.j.Or.  ii.Ilzcomniaopc- 
ratur  vnusatqueidemSpirituSjdiuideos  (in- 
guUs  prout  vult -Propter  quod  etiam  dicitur 
Sap.  7.  SpiritusvnicusdC  multiplex.  Vnicus 
in  fe  tmultiplcx  autcminoperacronc. 

V irtutc ] dicit, lignorum.  Sed  hoc 

videtur  firiu(dum'.quia  hitn.  10.  dicitur:{oan- 
nes  quidem  lignum  fecit  nullum.  Ad  hoc  au- 
tem dicendum,  quod  in  opere  loanncs  nul- 
lum fignurnoAendit  t quia  Ii  (igna  fccillct  } 
iam  noad  ChriAum.fcd  ad  fciplum  populum 
coiuicrcillcc  ignoraiucm.  Secus  autem  fuit  de 
Apollolis:qui  poAquam  Chrillus  cognitus 
erat,  figna  in  in  nomine  cius  fecerunt.  Sed 
loanne  prxdicame  ChriAusnoa  notus  imio- 
tclccre debuit:  & ideo  loaimcm  minuijChri- 
Aum  autenr  crofeere  opertebat ; idso  loanncs 
dimimidonem  luam  oAcndit  nullum  lignum 
faciendo,  C hriAus  autem  magnitudine  acce- 
pit per  figna.  Tamen  vcdicUCi^'/^  Toia  vita 
ioannisAupor  fuit  fcmiraculumtamin  nati- 
uitatis  eius  miraculis  quam  in  vitx  eius  vir* 
cutibus,  qux  lupra  hominem  fuerunt.  Sed 
quod  ipfc  non  fecit  ligmim  prxJicando:cau- 
u eA  qux  didla  fuit.  Et  quoad  hoc  qui  minor 
fuitmrccoChriAi  , maior  fuit  illo  : quia 
omnes  illi  parui  & magni  miracula  multa  fe- 
cerunt : vt  in  omnibus  vcriAqaretur  iermo 
luannisiMc  oportet  miiiui,iUum  autem  acf- 
Ccrc.Et  hxc- expolitio  notanda  cA : quia  illa 
fola  omnibus  i>liis  eA  verior  . & liccralmr. 
Tamen  polTeniUsdiccrc  etiam , quod  pr^cef- 
fte  in  Spiritu  fando  unquam  in  authocc  la- 
ptemix  & landitatis : & przccfTu  in  viicutc. 
Unquam  in  perfedione  'ad  opera  meritorum. 
S^p.%.  Sobrietatem  & prudentiam  docet  & 
iuAitiam  & vinucem:  quibus  in  vita  nihil 
eAvtiliushomtnibus.  Optime  &fccurcprx- 
ccAit  Spiritum  iiomtnis  ducentem  Sc  virtu* 
lem  confurtantcm-Fidclisprxcoex  Spiritu: 
idoneus  autem  cx  virtute.  Jfa.  6f.  Spiritus 
Domini  dudurcius  fuic.  Pfii/m,  141.  Spict- 
custuDs  bonusdcducct  mcin  t^rrain  redam,  ' 
Do  virtutis  idoneitate  £(c/.  44.  Homines  di- 
uices  in  virtute  pulchriuidinis  Audium  ha-  ' 
bcaces.  Sequitur  i 

Elue]  Chfa.  Sicut  Elias  prxeo  fuit  ii)-  i 
p.  ^Ibtrn  Euatt^.  D.Lut. 


Luc.  Cap.  I.  15 

dicis  5.  Reg.  17.  Ac  loanncs  przcp  Kc- 
dcmptoiis  M^rc.  i.  Ambo  tn  defecto.  De 
Elta  j.  Regum  19.  Dc  loanne  Lme.  5.  <ir 
Um.  i.  Ambo  vidu  parci.  DcElia  5.  Reg^ 
17-  Dc  loanne  Aiattb.  VcAitu  incoli 
etiam  iu  cifdem  locis  ; quia|Vtcrquc  hab^ 
vcAimcntom  dc  pilis  camelorum  , & zona 
pellicea  circj  lumbos  vttiulquc.  Dc  4. 
Reg,  1.  Virpilolus,&  zona  pclliccaaccindus 
renibus.  Dc  loanne  A£irfh.  5.  Ambo  regum 
infaniam  Sc  reginarum  tulerunt.  EUm.}. 
Reg.  18.  vbi  Achab  Sc  Iczabcl  pcrfcquantiv 
Eliam  i Sc  quzruntcum  occidcic.  De  loanne 
>1/4/16.14.  vbi  Herodes  propter  Herodiadem 
incarccracIoannem,6c  truncat  capite.  Ilie, 
fcilicct  Elias  Iordanem  cxlum  petiturus  diui- 
IIC4.  a.  Hic,  fcilicct  loanncs  ad  laua- 
crum  falutarc  , hoc  cA  , bapiUmum  ChiiAi, 
quo  cxlum  aperitur : multos  iuobapcirmace 
coimcrtit  leun.  1.  Sc  AUttb.  5.  Sc  Luc. 
Hic,  loanncs  fcilicec,  cum  Domino  conuer- 
facur  intetris'}  inducens  ad  credendum  in 
ChriAum.  Ille  fcilicct  Elias  cum  Domitio 
manifcAacurin  gloria  >l/4/r6.  17.  vbicrans- 
Aguratus  cA  Dominus.  Vndede  eo  dicic 
/6/i^,  Elias  iam  venit  : Sc  fecerunt  dc  eo 
quxeunque  voluerunt.  JUuteb,  ii.  Si  vultis 
recipere , Efiasqui  venturus  cA  : quia 

ikrur  Eiias  fecundum  aduentum , ita  loanncs 
primum  praccdlt.  Et  ideo  ficut  dicic  0'reg. 
quamuisnon  Itt  Elias  in  perfonali  difaccio- 
ne:ianacn  cA  Elias  in  fpirien  Sc  virtute.  EcJ. 
48.  Surrexic  Elias  propheta  licuc  ignis : Sc 
verbum  ipAus  ficuc  facula  ardebat-  /oan.  j. 
Ille  erat  lucerna  ardens  &:  lucens.  Eccco^- 
cium  loannis.  Sequitur, 

Vt  coniicrtac  corda  patrum  in  filios, 
Sc  incredulos  ad  prudentiam  iufio- 
rum  , parare  Pomino  plebem  perfe- 
c'lam.  ^ 

Ecce  finis  tanti  offici)  ,&  canti  officialis 
[ vt  conucrtacjEc  dicic  tria  qux  habuit  in  in- 
tentione: quoru  primum  eA  conformare  filios 
patribus  in  intcUcdufidei:fccundu  rcduccro 
incredulos  ad  veiicatcm  rcuclacz  fidei : ter- 
tium cA , quod  veic^finiscA,  parare  viam 
ChriAo  per  vcritatemacccptx  fidei.  Dc  pri- 
mo dicic  [vt  conucrtac]  Iam  ditium  cA  quod 
conuerfio  debita  & naturalis  cA  dirpofi* 
tio  corporis  & animx,  Sc  eorum  qu:p  fune  in 
veroque.  Debitus  autem  ordo cA , quod  cor- 
da pamim  canquam  radicalia  fugentia  fuccum 
Sc  vigorem  fidei  de  teuclationibus  diuinis, 
conuertamur  ad  Aipicem  & ad  ramos.  Quia 
licutnon  rami  radicem  portant,  fed  ruix 
eos  :&fie  fiunt;  cami  foeij  radicis  oliux^ 
pinguedinis xi.  Sic  etiam  egreditur 
virgadcnii&elelle:  & flos  de  radice  eius  af^ 
ccndic , qu?m  Spiritus  Domini  requi&P 
uic  .6^.  1 1 .iefle  enim  interpeeeatur  Inccndimxfl 
Sc  fignificac  ar<loie  defideri)  patrum  fufpiran- 
cium  ChriAi  in  caroc^ricfenciain,  Virga  au- 
tem cA  propagatio  filiorum : flos  autem  filius 
Virginis , luper  quem  in  fc  Sc  in  fuis  Spiritus 
requierde,  Sic  enim  dicit  yipofioliu  Rxtm.  1 \ , 

JJ  } quod 


i6  D.  Alberti  Magni,  Ord.  PrsEd. 


<)uod  Synagoga  dileiSiffimafiiit  propter  pa- 
tres. Retorqueantur  ergo  [ corda  patrum  ] 
Tecondum  illuminationes  i Deo  receptas  [ in 
filios  ] vc  inteUiganc  & iUi  eum  qui  patribus 
ptoraiiTus  eft : & conuerfa  fim  [ corda  patrum 
in  filios  ] Htbr.  1 1 . In  fide  ceftiroonium  con- 
iecucifuntrcncs  patres.  Dt»t.  j a.  Interroga 
patrem  tuum  & annuntiabit  tibi : maiores 
tuos  dedicent  tibi.  Sic  Lcuiaihan  extrahitur 
ihamo  Icb  40.  Sequitur. 

Et  inaedulos  ] fupple  filios  incredulos 
patribus  conuettat  [ ad  prudentiam  ] iufto- 
rum  Difcipulorum  ChriHi ; ficut  Andrcam 
qui  primo  adhxicrac  loanni , conuertit  ad 
prudentiam  Dilcipulorum  Chrifti  Mtttih.i  f . 
de  omnes  difcipulosloannis  qui  prim^  xmu- 
labantur  loanncm , conuertit  aid  Chrifium 
Ioanncrcli£bo.  Quando  enim  non  credebant 
fidei  patrum  , tunc  indicabat  cis  Chrifium, 
VI  fic  acciperent  prudentiam  [ iufionim  ] 
10.  Finis  legis  Chriltus  ad  iuftitiam 
omni  credenti.  Rom.^.  Abrahamex  fide  iu- 
ftificatus  dl : de  non  ex  operibus  legis.  Qui 
enim  inctcdulus  cA  > infideliter  agit  Ijiu.  ai. 
Vnde  GU.  Prudentia  iuAortun  cA , non  dc 
legis  operibus  iuAitiam  pneiumete : fcd  ex  fi- 
de falutem  quxrcr«:  vtquamuis  in  lege  pofi- 
thlegisiuAaperficianC}  ^tatia  tamen  Dei  fc 
(aluandos  pecChhAumintcUiganr.f/a^^c.  2- 

Htbr.xo.  dc  Rom.  1.  luAus  ex  fide  viuit. 
^4/-4. Mictaravobis Eliam  Propheam  an- 
tequam veniat  dIes  Domini,  magnu^dc  hor- 
ribilis :dc  conuerteteor  patrum^  filios  t dc 
cor  filiorum  ad  patres  eorumine  forte  veniam 
dc  percutiam  certam  anathemate,  ^equi- 
tur. 

Parare  Domino  ] Finis  cA  vltimus  quoad 
imencionera  loannis : quia  totum  fadum  cius 
vra  fuit  ad  ChriAumidc  qu6d  nullus  Aacccin 
ipfo  i fcd  vc  ipre  diminueretur,  dc  ChriAus 
crefcctct.  £c  hoc  cA  quod  dicit  [ parare  ] hoc 
cA  , per  modum  roiniAci  prxpafarc.  Vnde 
prxdicauit  ChnAum , dc  baptizauic  popu- 
lum : nonve  gtaciam  in  baptifmo  conterret, 
fed  vc  ad  baptilmuro  ChriAi  perduceret  af- 
fucfacicndo.  Sic  omnis  miniAer  parat  Domi- 
no fuo.  t.Cer. 4-  Sienos  exiAimee  homovt 
mini  Aros  ChriAi , dcdirpenCatorcs  tny  Aerio-  ■ 
tum  Dei.  MiniAer  enim  formam  Domini  af- 
fumens,  infidelis  cA  in  Dominum : quia  glo- 
riam Domini  fibivfurpac : cum  dicat  If/t.  42. 
Gloriam  meam  alteri  non  dabo.  'Bern.  Fidelis 
peofe^ominiAereris  , fide  vniucrfa  gloria 
Domini  tui , ctfi  tranfeunte  per  te , nihu  ma- 
nibus tuis  adhsrrere  contingat.  Et  ideo  [ Do- 
mino] non  fibi  parat  [ plebem  pcrfciAam  ] 
Plebem  aucem  dicit  propter  plebciosdc  humi- 
les, quos  Dominuselcgic.  i.Or.i.  Videte  vo- 
cationem vcAram  fratres  t quia  non  multos 
fapicnccsclcgitDeus,  non  multos  potentes, 
non  multos  nobiles.  Mdtth.  1 1 . Confiteor 
libi  Pater  Domine  cxli  dc  terrx,  qniaab- 
icondiAi  hxc  ii  fapientibus  dc  prudentibus: 
dc  rcueUAi  ea  paruulis.  /Mk.  4.  Deus  fiiper- 
bis  refiAic  : humilibus  autem  dat  gratiam. 
JLmc.  i . DcpoTuic  potentes  dc  fede,  dc  exalu- 
tauit  humiles.  Hancplebcm  humilem  miiTus 
«A  parare  [peife^^]  vnumquemque  io  fuo 


ordine : Perfedhun  enim  eA  cui  nilul  decA  in 
fuo  ordine.  6>».  6.Noccrat  vir  iuAusdc  per- 
fe^his  in  generatione  fua , cum  Deo  ambula- 
nic.  tJifMth.  $ . EAotc  perfedi , ficuc  dc  Pacer 
vetler  perferus  cA.Sequicur. 

Ec  dixit  Zacbarias  ad  Angelum  ; 
Vnde  hoc  feiam  ? Ego  enim  Ium  Ic- 
nex , & vKor  mea  procclFic  in  diebus 
fuis. 

Ecce  hic  cA  petitio  figni : dc  hic  dicuntur 
tria  ,'quorum  primum  cA  figni  expccicio : le- 
eundum  figni  datio : tertium  figni  nXmifcAa- 
tio.  In  primo  criadicuntur,quorumvnumeA 
Zacharix  cum  Angelo  locutio  : iccundum 
figni  expetitio  ucrcuim  autem  ratio  quare  li- 
gnum expetatur.  Dc  primo  dicit  [ dc  dixit  Za- 
charias  ad  Angelum  ] dixit  autem  corporali 
quidem  voce  : quam  canten  Angelus  vocis 
camum  accepit  fpeciem.  Ec  de  his  laus  lupea 
didlum  eA  [ vnde  hoc  Uiam  ] hoc  cA,  in  quo 
figno  hoc  feiam  : cum  contrarium  cocum 
oAcndtc  natura,  qux  impotem  cA  ad  generan- 
dum? Similiter  14.  PoAquam  conlenui 
dc  Dominus  meus  vetulus  cA,  voruptaci  ope- 
ram dihoi  JjUic.  6.  ObfccTO  mi  Domiuc  ia 
quo  liberare  potero  ifcacl  ? familia  enim  mea 
infima  cA  in  Manalle , dc  ego  minimus  in 
domo  patris  mei.  Cnm  igitur  fic  contrarium 
fit  in  cauUs  humanis,  &c  ignorentur  a me  cau- 
fx  diuinx^vnde  hoc  feire  potero  ? Joh  4.  Non 
in  poccAace  hominis  eA  coniilium  tuum:  vn- 
de ergo  feite  potero?Ec  hoc  eA  quod  lequicut 
de  cama:dc  tangit  caufam  ex  pane  fui,  dc 
ex  parte  vxoris.  Ex  parte  fui. 

Ego  Ium  fcncxjSencx  cA  malculini  generis. 
Cuius  caufa  e A : quia  fenc^his  non  e A cantum 
Aans  in  corporeff  icuc  in  figno;fcd  etia  in  men- 
te,quando  rcfidenc  motus  complcxionis:tunc 
enim  fic  fortis  conuerfio  fuper  fpecies  reco- 
pcas , dc  conucniens  iudicium  intcUc<Aus : 8C 
hoc  cA  conueniens  viris , dc  non  fxminis, 
ncc  aliis  animalibus.  Ec  ideo  dc  muliere  non 
dicit  qudd  fic  fenex,  fed  dc  fc.  Quod  autem  di- 
xUSaia  18.  PoAquam  conlenui : abufiui 
ponitur,  dc  non  proprie.  Sap.  4.  Senedhu  ve- 
nerabilis cA,non  diuturna , ncc  numero  an- 
norum computata.  Cani  autem  fune  faifus 
homini$,dc  xtas  fenc&ucis , vita  immaculata. 
^rtSi.T*hyficor.’j.  Non  xque  iuJicant  iuue- 
nes  presbyteris , id  e A , fenibus.  ulnfl,  tn  ) . 
S/hte.  Nemo  eligit  iuuenes  duces:  quia  noh 
conAac  eos  elfc  lapientes.  Mulier  enim  im- 
perfe^  eA  ad  iudicium  veritatis  : dc  ideo 
'BdulM  i.Timeth.  1.  prohibet  mulierem  do- 
cere in  £cclefu,diccns:Docere  autem  mulieri 
non  permitto.  Senex  autem  frigidus  cA  dc 
ficcus:dc  ideo  ad  generandum  inhabilis : quia 
frigiditas  fi  Ait  motum  generatiux , dc  ficcitas 
abkindic  femen  generationis. 

Ec  vxor  mea  proceffit  in  diebus  fui$]hoc  eA, 
a tempore  edeeptionis  procul  ccfEc  ficut  Sara: 
qux  idco  dicitur  caucrna  laci:  ficut  fupra  di« 
itiumeAtquia  forte  fenex  per  iuucnculam  gc- 
neraiec,ficuc  Abcaham  quando  duxit  alii  vxo- 
icm,npmine  Ccturam^eff.ai.Scdveculanon 
concipit 


in  Euang.  D. 

<endpic  neque  per  fefUim , neque  per  imie> 
nein:  Icd  umcn  per  iuuenem  concipere  mi- 
nus cllec  inconucniens  quam  per  foicm.  Si- 
militerde  Annaprophccillai^/;^^  a.  dicicur,  I 
quod  hic  proceflerat  in  diebus  muUis.  No-  | 
tacur  autem  in  hoc  quod  dicit,  procciTerat,  ; 
proivdus  virtutis  & claritatis  huius  mulie- 
ris. Preacr.^.  luftorum  femita  quaO  lux  fplcn- 
dens  procedit  : & crclcit  vfquc  in  pcrfcdlam 
diem.  San^i  enim  (Icut  procedunt  xtate  tem- 
poris : ita  prohciunc  incrementis  gratix  & 
virtutis.  Imc.  a.  Icfus autem  prohcicbacxtatc, 
& fapientia , & gratia  apud  Deum  & homi- 
nes. /fa.6$.  Non  erit  ibi  amplius  infans  dic- 
tum , & fenex  : qui  non  impleat  dies  (uos. 
Facit  autem  hoc  ad  commendationem  mira- 
culiiquia  vetulx  propter  fpafmationcm  mem- 
brorum non  funt  aptx  ad  concipiendum , & 
mimis  apex  ad  patiendam. 

Si  autem  quxriiur  : Qux  caufx  fuerunt 
qubd  ifte  verbis  Angeli  ftatim  non  credidit, 
cum  omnis  homo  naturaliter  citius  de  fc  cre- 
dat Ixta  hicura  & magna:  ita  quM  etiam  qui- 
dam de  le  credant  Fatura  impolTibilia  i Rc- 
fpondendum  ,qu6d  quanior  cauix  huius  in- 
credulitatis cllc  potcrat.Magnieudo  videlicet 
romiirtonis : dimcultas  cius  quod  promitte- 
acur  impletionis  : confidcratio  ad  id  quod 
promictcDacuc  proprix  iohabilitatis:&:  reco- 
gnitio naturalis  impoflibilitatis.  De  pro- 
xnilBonis  magnitudine  :qu6d  aliquando  in- 
ducacdubitacioncm.6'e//.i  f-  Cum  cena  pro- 
mitteretur Abrahx,  & femini  eius,  dixit: 
Domine  Deus  quid  dabis  mihi  ? Ego  vadam 
ablquc  Uberis  : & 6Uus  procuratoris  domus 
mcx  ille  Damafeus  Eliezet : mihi  autem  non 
dcdilli  Flium.  Difticultas  etiam  adipifccndi 
rem  piomiilam  aliquando  generat  inctedu- 
litatan:vndc  j.Cum  redirent  explo- 

ratores & renuntiarent , qubd  terra  quidem 
eifet  optima  i tamen  habitatores  cUcni  gigan- 
tes , 5c  vrbes  ad  cxlum  vfquc  muratx  ; popu- 
lus dilctcdidic  i'e  poife  expugnare  , & voluit 
redircin  .Egyptuni.  Conlideracio etiam  pro- 
prix inhabUitacis  ad  adipiicendum  generat 
inacdulicatcm.  Sicut  /neltc.  6.  de  Gedeone 
legitur,  quod  cum  ei  diceretur  ab  Angelo 
quod  in  liac  fortitudine  fua  liberaturus  eifet 
Ilracl : rcfpondic : Domine  > obfecro  in  quo 
Uberare  potcroUracUccccfamilia  mea  infima 
cft  tn  ManaHc , Hc  ego  minimus  in  domo  pa- 
tris mei.  Confidcratio  etiam  naturalis  ad  rem 
prorailfam  impoflibiliutis  facit  maxime  dif- 
credere  t vnde  Crf».  i8.  Poftquamconfcnui 
& Dominus  meus  vetuluscft  ; voluptati  ope- 
ram dabo  ? qutfi  dicat,  impofllbilc  cft.  Dicit 
enim  Philofajrkm  , quid  Icncdlus  & vctuftas 
lunt  corruptiones  nacui*alcs:&:  ideo  fenum  S: 
vetularum  corpora  funt  ficut  ruinofa  xdificia, 
qux  omni  dic  fecundum  partem  , & partem 
ruunt, donec  totaliter  decidant.  Et  hxc  omnia 
Fuerunt  in  ifto  fcnc:3c  idcodubicauic.Scd  ta- 
men, quia  hxc  omnia  funt  furopta  exconfi- 
deratione  caufanim  inferiorum  , non  erant 
reputanda  ad  promidloncm  cxlcftcm.  Atten- 
de etiam  qu^>d  ifte,  qui  quxfmit  qualiter  fei- 
rct  futurum  promilfum  j nihil  dubitauic  de 
, an  cllct  Angelus  lucis , an  tenebra- 
O,  Mx^nitin  £.uan^.  T>. 


Lues.  Cap.  I.  17 

rum : quia  cognoult  Angelum  bomire 
ex  fignis  fuperius  induas : ex  his  qux  ad* 

huc  infra  dicentur. 

Et  rcfpondens  Angelus  dixit  ei : Ego 
fum  Gabriel , qui  afVoaote  Deum : Se 
milTus  fum  loqui  ad  te  > Sc  hzc  tibi 
cuangclizarc. 

Eccchic dubitantiscertificatio  : 8c  tangit 
hic  duo  : Ccitificationcm  Angeli  mtlTi,  6c 
ccrtificacioncmreinuntiatx.  De  ccrtificacio- 
nc  Angeli d.cit tria;  ccrtificat  enim  fc  dif- 
cretione  pccfonali , & au£loiiucc  legationis, 
de  beneficio  noux  gratix.  Circa  primum  tria 
fune  notanda , quorum  primum  cft  modus  iU 
luminationis  : fecundum  nomen  illxHninaii- 
tis : Sc  tertium  eft  modus  redudionis.  De  pri- 
mo dicit  fic[  Et  rcfpondcns  fice.]  Modus  au- 
tem illuminationis  diuinx  eft  ad  cor  loqui. 
Dxmonum  autem  aftutia  eft  primo  cor  Icif- 
ciuri , fic  poftea  aJ  fuas  deceptiones  inclina- 
te: St  ideo  dicit  (ireeoruH,  quod  Dxmon  ten- 
tans  primo  infidianoocircumuolac  , fic  poft 
fuadendo  blanditur  ,aui  comminando  terret, 
auc  promittendo  d^p«  , aut  opprimendo 
rapit,  aut  dcTpciando  frangit.  Angelus  autem 
bonus  fcmpcT  ad  coi  loquitur  pioptcr  illumi- 
nationem aiuinam , cuius  ipfe  cft  roinifter  fic 
exceutor.  Jja.  40.  Loquimini  ad  cor  Icrufa- 
Icm ; fic  vocate  eam,  hoc  cft  , ad  illumiiiacio- 
nem  confolationis  vocate.  OJi*  a.  Ducam 
cain  in  toUiudincm , fic  loquar  ad  cor  cius. 
Secundum  notatur  in  hoc  quod  dicit  [ ego 
fum  Gabriel  ] quali  dicae : Nec  fortitudinem 
Dei  fic  virtutem  Altiftlmi  fupciucnientcm, 
neque  promillx  rei  attendas  magnitudinem 
nec  adipifccndi  fecundum  caulas  inferiores 
difficultatem,  neque  tuam  refpicc  ad  hxc  qux 
promittuntur  ex  numilicatc  paruicatem , ne- 
que etiam  nacurx  impoftibilicatcm  : quia 
apud  fortitudinem  Dei  non  erit  impoflibile 
omne  vcrbum.nec  virtuti  Alcifllmi  ctit  quic- 
quam  difficile: qui  in  omni  natura  retinuit 
ubi  originales  caufas , quibus  eas , ficut  vulcj 
ad  honorem  nominis  fui  adminiftiac. 

Vocat  ea  qux  non  funt  tanquam  ea  qux  fune. 
De  rcdudlionc  in  Deum  dicit  [ qui  afto  ante 
Deum  ] Illuminationem  enim  a Deo  acci- 
piens venio,  Afto  autem  ab  infimis  non  rece- 
dens : vt  in  Deum  reducam  cos  , quos  illumi- 
naucro.  Quia  licet* Angelus  difiiniatur  in 
Voco  :ficutfupra  diiftum  cft  1 Deus  tamen  in- 
ciccumfcripcas  fic  indiffinitus  in  loco  eft  fpi- 
ritus , intra  quem  (ve  dicit  Angeli  cur« 

ruiic  , quocunque  mittuntur.  Intra  Deum 
autem  dicuntur  currere : quia  Deus  nufquam 
dccft,  vt  dicit  Nec  Angelis  faJi^s 

faciem  ideo  abfeondit  , quia^ad  nos  mini- 
ftrantes  veniunt ; Vnde  etiam  dicit  [ afto] 
quiaafliftitrcdlusininccUcdlu»fic  confirma- 
tus in  bcatitudine  vifionis.  Maiih.  18.  An- 
geli eorum  fempet  vident  faciem  Patris  mei, 
quiincxliseft.Tof'.  ix.  Ego  fum  Raphacl 
Angelus  vnus  de  feptem  , qui  in  conlpcdVu 
Dei  aftamus  [ & miflus  fum  J Ecce  audVoriras 
legationis.  Et  attende  quod  licet  Angelima- 

B } II 


i8  D.  Alberci  Magni,  Ord.  Pr^d. 


li  aliquando  legantur  permiiTam  Abi  habere 
poce  Aatem : tamen  non  leguntur  fc  dicere  die 
millbs:  quia  magis  malitix  voluntatis  inni- 
tuntur in  pcckquondo  iniunc^um  minifle- 
xium,quam  audontati  potcilatis  : Se  ideo 
omni  adlu  fuo  & opere  1'cmpcr  peccant.  Et 
hoc  patet  in  ferpente  Gen.  j .Et  in  fpiritu  men- 
dace qui  decepit  j Ref^.  6.  Et  in  fa- 

tan  egreilb  a facie  Domini  hh  t.Ec  in  dia- 
bolo qui  tentauit  Dominum  M.it.  4.  £t  in 
omnibus  viAonibus  ApoAolicis«  & maxime 
Apoc.  ( Et  Ac  de  omnibus  aliis.  Bonus  au- 
tem Angelus  auAoritaicm  profitetur  fux  pto- 
fclTionis  [ 6c  miflus  fum  loqui  ad  te]  /yT  loj. 
Qui  facis  Angelos  tuosfpiritus  , &miniAros 
tuos  ignem  vtcntc.Wr^.i. Nonne  omnes  lunt 
adminiilratori)  fpiticus  in  miniAccium  mifE.- 
tAfnUch.  j.  Ecce  ego  mitto  Angelum  meum. 

Ethxccibi  Euangclizarc]  Ecce  noua;  gra- 
Cix  commendatio.  Euangclizarc  enim  cA  bo- 
num nuntiare  quod  omnibus  bonis  melius 
cA  denuntiatio  noux  redemptionis.  Lue.  1. 
Ecce  Euangeiizo  vobis  gaudium  magnum 
y/i.  ii.  Quam  pulchri  Aipta  montes  pedes 
Euaitgelizantium  bona.  lam  enim  vox  (pecu- 
latorum ionac,  hoc  cA  , Angelorum.  Ifa.  51. 
icuaucrunc  vocem , Amul  laudabunt  : quia 
oculo  ad  oculum  videbunt  > cum  coiuicrtcrit 
Dominus  Sion. 

Eccccc,  eris  tacens  }&  non  poteris 
loqui  vfquc  in  diem  quo  hxc  Ham.pro 
eo  quod  non  credidifti  verbis  meis , 
qux  implebuntur  in  tempore  fuo. 

Hic  dat  Agnum,  quod  & Agnum  At  promif- 
Aonisvcnturz , Sc  poena  it)crcdulitatisculpx. 
Signum  autem  rei  promiAx : quia  ille  qui  naf- 
citurus  erat  , vox  clamantis  vocatur  , qttx 
diicerni  non  potuit  niA  per  Alentium  antece- 
dens : vt  ex  (dentio  vox  clamajatis  in  gratia 
generaretur.  Pana  autem  cA  culpx  incrcduli- 
utis : quia  iuAura  fuit  ve  impotentia  loquendi 
pledcrctur  , qui  non  conAdcraca  pocemia 
Dei  defeduminferiorum  putaiiit  obuiarc  pro- 
miffis  diuinis,  5c  talem  dcfcdlum  contra  Dei 
promilla  nifus  cA  allegare.  Dicit  autem  in  hac 
panaduo.  in  primo  enim  deteuninat  Aien- 
tium fecundum  quod  ip(um  cA  fucurx  pro- 
mifEonisAgnum : Sc  fecundo  determinat  idem 
(ccunJum  quod  cA  incredulitatis  perna.  De 
primo  dicit  tria : tangit  Agnum,  & Agni  mo- 
dum, de  Agni  limitationem  & terminum.  Si- 
num tangens,  dicit  ( & cccc,  eris  tacens  ] q. 

. in  cuidenti  & Aatim[cns  taccnsjvt  in  te  vox 
clamantis.  Se  ex  teoicum  accipiat  ; qux  non 
ouiur  niA  prius  fpiritus  vocis  in  Alcnrio 
congregetur  & attrahatur.  If4.  jo.  In  filcntio 
& in  fpc  erit  fotticudo  vcAra.  Exod.  1 4.  Do- 
minus pugnabit  pro  nobis  ; & vos  tacebitis. 
i[4.  4a.  Tacui,fcmpcr  Alui  [&  non  poteris  lo- 
qui ] Ecce  Agni  modus , quia  auferam  modu- 
los loquelx:&:  ex  hoc  intclligttur,quud  etiam 
fuit  furdus  : Se  idvoi>ryr4  j.  Innuebant  patri 
eius  quem  vetlec  vocari  cum.  Innucreautem 
non  oportebat  niA  furdus  eAct.  Hoc  autem 
ideo  fa^um  cA  , vt  interim  nihil  humanum 
iudi{ct.£^c.  5. Linguamtuam  adhxrcrc  faciam 


palato  tuo,  & eris  mutus,  nec  qiuA  vir  ob 
iurgans.  Sequitur. 

vfquc  in  diem  ] Ecce  Agni  huius  limitatio. 
Non  enim  tcropcrpcrmanAc  mucus, fed[vrque 
in  diem  quo  hxc  fiant]  Tunc  enimillico  con- 
gregato ipiritu  , apertum  erat  os  Zacharie 
de  Prophetauic , dicens : Bcncdidlus  Dominus 
Deuslfracl.  Et  recognouit  in  fequamdifii- 
cilc  fit  contradicere  termonibus  fanftis.  Dies 
; autem  hic  ponitur  pro  illuArationc;  quia  ortu 
noui  prxeouis  omnes  illuArabuntur  , & tra- 
hentur ad  rei  promilix  aJmicationcm 
[ pro  eo  quod  non  credidiAi  ] Iterat  hic  fi- 
gnum  , inquantum  cA  poena : Se  debet  repeti 
quod  prxdiiAumeA,fciliccc,  quod  [non  po- 
teris loqui  , proco  quod  non  credidiAi  verbis 
meis  ] //i.  ii . Qui  incredulus  cA , infideli- 
ter agit  [qu.T  implebitur  tempore  fuo] eo 
quod  de  futuro  fune  adhuc  veritas  pendet ; fcd 
verbum  veritate  implebitur  : Acue  Agnum 
impicent  Agnato  fuo  tempore  , quod  cA  tcra» 
minus  prxfinitionis.  (SA.  4.  Vfquc  ad  tem- 
pus prxfinicum  a Deo.  D.m.i  1.  Claude  ter- 
mones, Se  Agna  librum  vfquc  ad  tempus  Aa- 
cutum. 

Quxritur  autem  hic } Quare  iAe  punitus  Ac 
petendo  Agnum  ? cum  ludxorum  propritun  Ac 
ad  omne  promitfum  Agnum  petere  (me  qux- 
rere , Acue  dicicuc  x.Cor.  r . ludxi  tigna  pe- 
tunt, & Grxei  fapienciam  quxrunc  : vnde 
Abraham  Cth.  1 $.  Agnum  quxAuic  & acce- 
pit Ane  pccna  : & non  videtur  dubitatTc  de 
pertona  apparente,  fcd  de  re  promitTa : Acut  Se 
lAe.  Simile  de  Moyfe  Exoi.  4.  qui  petiuit  A- 
I gnum  Se  inucnic  de  virga  qu.x  in  cotubru  ver- 
ia  erae  *.  etiam  exteris  non  credentibus  Agna. 
Similiter  Gedeon  Jud.  6.  Agnum  accepit  in 
vellere  Se  arca  de  rorc.Eodan  autem  modo  4. 
Reg.  IO.  & Ifa.  jS.EzcchiasquxAuicAgnum, 
Se  inuenit  regreifum  folis  in  horologio  Achae 
rctrorfum  per  decem  lineas.  Et  If/t.T.  przci- 
pitur  Achaz  ve  de  re  promilfa  Agnum  acci- 
piat, cum  dicit  feriptura:  Pete  Agnum  i Do- 
mino Deo  tuo  in  profundum  inferni , Auc  in 
excclAim  fupra:  5c  redarguitur  qnod  petere 
noUut.Innouo etiam  tcAamento  Angelus  lo« 
quens  paAotibus  Agnum  dedit,  dicens : Et  hoc 
vobis  Agnum  inueniecis  infantem  pannis 
inuolucum.  Quare  ergo  iAe  punitur  quia  A- 
gnum  petiuit? 

Ad  hxc  Cr/pjj/adiuerfas  dant  rcfponAones  , 
de  quibus  non  cA  curandum.  Sed  dicendum, 
quod  iAe  punitur  ; quia  cum  clIcc  .Sacerdos 
teiens  legem,  & per  Spiritum  cxpedlansrc- 
dcmptioncnrlfrael  j debuit  fcirciScfciuittcm- 
pus  prxfinicum  cAe  impletum.  Et  hoc  quidem 
leiuit,  fcd  non  contulit;  fc  ideo  non  aduer- 
tir.  Si  autem  dicitur  , quod  non  tenebatur 
crederequod  per  fenem  iAa  dfent implenda. 
Diccndum,qu6d  fidum  Abrahx  cum  docutile 
debuerat , quod  erat  figura  iAius : vnde  nun 
eA  Amiic  de  Abraham , qui  adhuc  per  legem 
edodus  non  fuerat.  Et  idem  dicendum  cA 
de  MoyCe,  Gedeon  autem  laicus  Alie  ftmplex  : 

Se  ideo  cum  contrarium  rei  promi  Ax  videret 
in  caufis  inferioribus , poterat  lignum  petere. 

Et  idem  cAde  Ezcchia,  qui  iccundum  caufa 
infetioics  muritutus  erae ; quod  etiam  ex  fer- 
mons 


'"'HIH1P»'  ' 


in  Euang.  D.Luc^.  Cap.I.  19 


mone  prophetijK  (Ibi  fuerat  prxnunriatum. 
Quoti  autem  prxcipicur  ve  Achaz  peteret  fi- 
gnum : hoc  fuit  vt  inhdcUtas  fua  conuincc- 
tetur ; & ideo  vituperatur , quia  gloriam  Dei 
volebat  attribui  idolis  •.  8c  ideo  lignum  per 
quod  maicllas  Dei  innotelcerct , petere  no- 
luit. Palioics  etiam  limpliccs  loicrunt^  & ideo 
peiilgimm  edocendi:  nec  tamen  hoc  fuit  fi- 
gnum  mate(latis,fcd  indicium  quoddam  pec 
quod  puerum  ab  aliis  cognoiccrcnt  & difeer- 
jicreuc.  Et  ideo  pacet  qimd  il^e  iulle  punitur. 
Jfi- 1.  Cognouiebos  po(lcllbrefuum,&ahnus 
prilepe  Domini  fui ; Iliaci  autem  me  non  co- 
gnouit , ac  populus  meus  non  intellexit,  /ere. 
8.  Miluus  in  ccclo  cognouic  tempus  aducn- 
tus  fui  : turtur  &:  hirundo  & ciconia  cogno- 
ticrum  tempus  aduentus  fui : populus  autem 
meus  non  cognouit  iadictum  Domini.Hsc  cft 
ergo  cauta  quare  punitur , prxeipue  cum  co- 
gnouciic  veritatem  nuntij  : Ikut  patet  ex 
fuperius  indudis. 

Et  erat  plebs  cxpcclans  Zachariam: 
^ mirab.mtur  quod  tardaret  ipfc  in 
templo.  Egreflus  autem  non  poterat 
loqui  ad  illos  , & cognouerunt  quod 
villonem  vidi^ec  in  templo.  Et  iplc 
erae  innuens  illis  , Se  pcrmanlic  mu- 
tus. 

Hic  per  ordinem  plebis  exprimitur  deuotio 
idem  petentis  cum  Saccrdocc.Dicuntur  autem 
hic  quatuor  , fcilicct  in  oratione  perfeue- 
ramia : more  int  onfueto  Sacerdotis  in  admi- 
ratione fufpenlTo  : Se  quud  villone  cxlcifi 
litificatus  clTcc  cognitio : & hgniquod  accc- 

rit  ad  plebem  lignificacio.  Deprimo  dicit 
Et  erae  plebs  expedans  Zachariam  ] tan- 
quam  oues  padorem : qui  quando  bonus  ed, 
proprias  oues  vocat  nominacim , & ante  eas 
vadit  & educit  eas  Io.  i.  Ingrclfus  drerat  pro 
eis  : & ideo  non  recedebant  nili  benediceret 
eis.  Sicut  Salomon  in  dciJicationc  templi 
non  dimifit  multitudinem  nili  benediceretur 
cis. },  Rcj[.  8.  Hinc  enim  prscipitur  .Sacerdo- 
tibus qu^  benedicant  populo  6.  Et 

ideo  inoleuicqubd  in  Bne  hodixmilTx  ,cum 
dicitur:  Ite  miflacd , Sacerdos  benedicit  po- 
pulo. I.  Hlcnaci.s  manibus  ferebatur  in 
carlum , & benedixit  eU.  Pcifcticrantia  autem 
notatur  in  oratione.  Lue.  1 1 . Si  pcrfcueraue- 
rit  puUans : ctiamfi  non  dabit  illi  furgens  eo 
qu&d  amicus  eius  ili  t tamen  propter  impro- 
bitatem cius  lurget , & dabit  ei  quotquot  ha- 
bet ncccilarios.  Et  ideo  oportet  seper  orarc,fc 
non  deficere. /4f.  5.  Multum  valet  deprecatio 
iudi  aflldua.  PfitL  59.  E^^pe^dans  expedaui 
Dominum.  Et  Pftfl.  16.  Expeda  Dominum, 
viriliter  age : confortetur  cor  cuum,&  fudine 
Dominum. 

Et  mirabantur  quod  ipfc  tardaret  in  templo] 
Ecce  fecundum ; Se  in  hoc  commendatur  po- 
pulus, quia  non  ficut  multitudo  filiorum  if- 
raifl  ExoJ.  ji.  Videns  autem  populus  qu6d 
moram  faceret  Moyfcsdefcendcndo  de  mon- 
te, congregatus  aduerfus  Aaron  dixit : Surge : 
fac  nobis  Deos  qui  nos  pricedant ; Moyfi 


enim  huic  viro  qui  nos  ednxit  de  terra  gy- 
pei  ignoramus  quid  fadum  tic.  Non  licilH , 
Ici  in  deuotione  pcrfcucrantes  : quamuis  mU 
tarenturquod  propter  conluctura  tardaret  Sa- 
cerdos; tamen  expedabant.  Jol>  zp.  Qui  me 
audiebant  . expedabant  Icncentiami  & in- 
tenti tacebant  ad  confilium  meum  : Se  ideo 
meruerunt  exauditionem.  H»th.  a.  Si  inoram 
fecerit  expeda  cum , quia  veniens  veniet.  Ed 
autem  Se  hic  notandum , qutid  bonus  Sacerdos 
vidus  dclcdacione  orationis  Se  contempla- 
tionis , etiam  vitra  condidum  fzpe  tardat  in 
templo : nec  populus  bonus  inquietae  eum  , 
fcdcxpcdac.  Ct».  a.  Adiufo  vos  Eiuclerufa- 
Icmjnclufcitctis  nctjuc  cuigilarc faciatis di- 
ledam . donec  ipla  velit.  Pfal.  f<S.  Deledare 
in  Domino  : & dabit  tibi  petitiones  cordis 
cui.  Sj/.  8.  Intrans  in  domum  meam,con- 
quiefeam  cum  lUa.  Non  enim  habet  amaritu- 
dinem conuerfatio  illius  : nec  rxdium  conui- 
dus  illius.  Pjal,  85.  Melior  ed  dies  vna  in 
aeriis  cuisfuper  millia. 

Egrcllus  autem]  Hic  odcndituc  qualicet 
lignum  idud,&  pccna  innutuit,&:  per  fignum 
vilio  quam  vidit,  Se  dicit  [ egreflbs  ducem  de 
templo}  ad  odium  atri)  interioris  [ non  pote- 
rat loqui  ad  illos  , hcuzeontriccom  fuit : quod 
egreliot  S»cerdos  podquam  cxpiaucrac  tem- 
plum,loquebatur  ad  plcbt-mdc  legis  explana- 
tione Se  promilTi,5c benedicebat illis:licucdi- 
citur  Hc»r.^,  Ledo  enim  omni  mandato  legis 
a Moyfcvniucrlo  populo, afperlit  fanguinem 
in  cos,diccns:Hic  ed  fanguis  tcdamcnci  quod 
nundauic  ad  nos  Deus.  Tunc  autem  fil- 
uictquia  filcnciumlegi  Se  facriheiis  legalibus 
impolitam  fuit.  Mrf/fli.M.  Lex&Prophet* 
vfqiic  ad  loannan.  A diebus  autem  loannis 
Bapcid.-e  regnum  cilorum  vim  patitur,&  vio- 
lenti rapiunt  illud.  £jr04^.4.Impedttioris  lin- 
gua: fadus  fum,  e.x  quo  locutuscs  ad  feruunj 
tuum. 

Et  cognoumme  ] In  hoc  ipfo  [ quod  viilo- 
iicm]  csledem  [vidillcc  in  templo]  podquam 
obmucuiflcc.  Hoc  tamen  non  videtur  clic  nc- 
cdlariumiquia  Ifa.6.  Propheta  magnam  vidit 
in tcmplovilionem.& tamen  loquebatur.  Vi- 
dit enim  Dominum  fedentem  Uipct  foliuna 
excelfum  & eleuatum,&  .Sciaphin  dare  fupee 
illud  & clamare  :Sandtus»Sandus,  Sandus, 
&c.Ad  hoc  dicendum , quod  quidem  non  cft 
ncccilacium  tacere  ex  vifo  figno,fcd  idi  ex 
poderiori  arguebant  pr.xccdcns.  Viderunt 
enim  mucu,&  cognouerunt  quodeaufa  aliqua 
cllctnon  naturalls,&tunc  oportuit  quod cau- 
fa  cllet  vilio  exledis , quaededituit  homines  ^ 
potentiis  naturalibus:ficuc  Da».  9.  Ewk. 
qui  ambodirtbluci  corruerunt. 

Ed  autem  vilio  triplex  ; corporalis  , ima- 
ginaria , Se  inccllcdualis.  Corporalis  , qua: 
edante  oculos: imaginaria,  qu.-c  ed  per  re- 
rum imagines  in  fpiritu : dicit  enim  Auf^uD, 
quodfpintus  ed  quidem  mente  inferior, in 
qua  imagines  rerum  imptinuuitur.  Intclle- 
dualis  veroed , qiiandotctumvcricateminfc 
intcllcdus  videt.  £c  has  omnes  habuit  Za- 
charias  :quiifpecicm  Angeli  vidit,  & vocem 
aodluic , huc  f|>ccics  vocum  fcnhbilcs,&  ima- 
gines retinuit, & intellexit  intcmionetti.X>4ir, 
B 7 loio 


\ 


Digitized  by  Coog[e 


20  D.  Alberti  Magni,  Ord.Pr^d 


lo  bitelligccia  o{>as  eft  in  viiionc.Qaia  fi  ali- 
quis in  (enlu  vilioncm  czleftcm  vidcac,vel 
imaginacione  aliquid  pcicipiat  Sc  no  iiitcUi- 
gat.Ron  dl  propter  hoc  prophetaiquia  rcuela- 
tio  non  cfUibira£U/cd  re^  vtdie  quz  vidk: 
Sicut  D^fi.  5.vbi  BaUhafat  CcnilbiUccr  articu- 
los in  pariete  Icribcns  vidit  :&  tamen  non  in- 
tellexit. Danicl  autem  propheta  hiic  qui  intel- 
lcxit:quamui$  articulos  non  viderit.  Similiter 
Cen.41.  Pharao  fpicasde  bouesper  imagina- 
tionem vidit:&quia  non  intellcxic.pfophcu 
non  fuit : fed  lofcph , qui  imaginatione  non 
Tidic } led  intcUeaualem  reucutionem  inteU 
lexitdecU.  Talem  igitur  villonem  petfe^ra 
& rcuclationcm  agnoucrunt  Sacerdotem  vi- 
dillc.  PfU.%%.  Locutus  es  in  vilione  cum  liui- 
tlistuis.  Ojetix.  Ego  vilioncs  multipUeaui 
eis.  Indicium  enim  boni  facerdotisvinodiai- 
ux.Ex^d.^  oftendam  cibi  omne  bonum, 
& vocabo  in  nomine  Domini  coram  ce.  Lmc. 
lo.Bcati  oculi  qui  vidcnc.qux  vos  videtis./?'4. 
2(f.  Secundum  crannacionem  Lxx.  Aulcracur 
impius,vt  non  videat  gloriam  Domini. Vide- 
mus autem  Dominum  in  contemplatione  per 
intellc^m,&  in  faipcura  per  (ludium,  & in 
oratione  per  deUderium.  De  primo Ctntf.ix,- 
Vidi  Dominum  (acie  adlacicmi&:  falua  (a<^a 
cft  anima  mea.  Delixundoa.  Nos 

omnes  rcuclau  £tcie  gloriam  Domini  fpccu- 
lantes  , in  eandem  imaginem  cransfomumor 
a claritate  in  claritatem,  canquaro  a Domini 
fpiricu.Dc  cercio  mundo  corde, 

quoniam iph Deum  videbunt.  /ya/.8j. Ibunt 
de  virtute  in  vircuif,  videbitur  Deus  in  Sion. 

£c  tpfe  crati  innuens  illis  ] vifionen)  (ignt- 
cSdo,  & promiflloncra,  & exauditam dTc  ora- 
tionem.Innuereeoimcoponituxabin  pr«po- 
(Itione,  Sc  nucum  &cere : vnde  innuere  cft  ad 
incus  incentionis  6c  incellc^s  nucum  (ixe- 
ic.  Nutus  autem  6t  manu,  qux  (ignificat  ope- 
rationis bonz  virtutem : qui  nuctu  in  fuaden- 
do  populo  maioris  c(l  cmcacix  quam  fermo. 
V nde  Dominus  /Mir.S.cum  conuincete  vcUet 
rebcUcs  digito  faipfu , id  e(l,opae.  Dominus 
cum  ad  obedtentUm  induceret  multitudinem, 
digito Icripftc mandata  Ex9d. 

Surgeos  autem  Paulus  & manu  (ilcncium  in- 
dicens aic.>fgg- 1 .Fadam  efl  verbum  Domini 
in  manu  Aggxi  [ & perroanllt  mutus]  Secun- 
dum e(l  quod  veritas  ftgni  certitudinem  dat 
promiifx  rei.  Aliquandocciamdediuinis  per- 
cipientes, muci  dic  debemus  «xcmplo  iAius  ad 
populum:vndc  Apodolus  cxlcllcm  vidonem 
annis  14.  occultauic : & tunc  ex  neccflicace 
coaAus  dixit:  hxc  enim  fune  arcana  verba 
qux  non  licet  homini  loqui  x.Orim.i  x.Prit. 
ly.Gluria  Dei  c(l  celare  vcrbum.l(lc  igitur  ac- 
cepit hoc  fibiin  pccnam  rei  tucurx  in  lignum: 
&nobisad  cautclamSc  doChinam.A^s//r. in- 
dpieiucr loaitus  tum.  hb  x\. Ob(Uipcrcitc,fic 
fuperponite digitum  ori  vedro.  Et  29.  Piinci- 
ci  ccirabant  loqui , & digitum  fuperponc- 
am  uri  luo. 

Et  fadum  cft  vt  impleti  fune  dies 
pfHcij  cim:abiit  iii  domum  fuam. 

Etic  incipit  ptumiillo  VCTificationis  ; Si  di- 


cuntur duo , Sacerdotis  Sc  vxoris  conion^Uo^ 
& Prxeurforis  conceptio. 

Dc  coniun^onc  dicitur  [ Et  cft  vt 

impleti  tuntdies]  rcpccm[cmci)]adminiflra- 
ciom‘s[eiu$]quos  oportuit  eade  dic  c(Tc  imple- 
tos:S:  tic  rcftabSt  adime  7.dic5,rcptcm  dies 
pccmbns:quiavlteritts  loqui  nou  poterat.  Di- 
aut€  lucrat  (upr^,  quod  hxc  fuit  decima 
dtesmends  lunaris  :dc  (fundum  nodios  fo- 
lares  menfes  erat  vii).  Kal.  (Xbobris.  Nota 
quod  ide  Sacerdos  diligenter  vices  fuas  ex- 
picuit : nec  alium  pro  ic  poTuit : neque  deue 
quidam,  qui  quando  femcf  in  anno  apparent, 
dacim  vadunt,  & alios  pro  fe  in  ccclchadicis 
ofliciis  ponentes  ipdpccfe  temporalia  colli- 
gunt. Contra  quod  dicit  Petras  jid.6.  Non 
cllxquum  nos  relinquere  verbum  Dei  & mi- 
nidratcmcnlls.  Conddcratccgodratrcs  viros 
quoscondituamus  fuper  hoc  opus.  Nos  vexo 
orationidc  nunidetio verbi  initantes  erimus. 
Explcioergominidcfio  abiit  in  domum  fuam 
vbi  erat  vxor  cum  familia.  Oen.  jo.Iudu  cd,vt 
aliquando  domui  mcx  prouideam.  Nec  credo 
qu(^  datim  abictitdcd  dc  templo  abiens  Sc  de 
minidratione , iuit  celebrate  fcduin  taberna- 
culorum,quod  vlrimis  feptem  diebus  feptem- 
bris  celebratur.  Et  ideo  in  principio  Odbo- 
bris  primo  ad  amplexus  rediuic  vxoris,8c  hoc 
magts  cunfonat  lequcmibus. 

Poft  hos  autem  dies  coocepit  Elifa* 
bcch  vxor  cius  { & occulcabat  fc  men- 
llbus  quinque,  dicens  : Quia  fte fe- 
cit mihi  Dominus  io  diebus,  quibus 
rcfpcxic  auferre  opprobrium  meum 
inter  homines. 

Hic  agit  dc  conceptu  deveriutc  proroilE: 
& ungit  duo  : conceptum  , & verecundiam 
concipientis.  Dc  conceptu  dicit  [ Pod  hos 
dies  ] adminidrationisde  cclelcbracionis  fe- 
di  [concepit Ehfabeth  ] Concludo  duorum 
fenunum  in  macrice  dicitur  conceptus  [ vxm 
cius  ] ne  credatur  per  alium  genutlm , (cd  qux 
liiicdcrilisdc  anus  j ex  promilfionc  Dei  con- 
cepit .:vcddes  haberet  meritum,  cui  humana 
rationuUum  prxba  experimentum.  Ec  fub- 
iungit  dc  verecundia  dicens. 

£t  occultabat  fe  Scc.  ] Duo  dicit : dgnura 
verecundix, quia  [ occulcabat  Ce  menlibus 
quinque  ] OU^d  dicit , vt  probaret  vtnim  ve- 
re conccpiilcc : eo  quod  in  talibus  per  molam 
matricis  mulieres  Cxx  decipiuntur.  Qux 
caufa  nullavidetur  c0c , quia  tunc  non  fecil^ 
fet  ex  verecundia  : quia  Attgttfi.  dicit  cam 
ex  verecundia  hoc  fecidc.  Vcrccundabatut 
enim  co  quod  videbatur  in  fenio  operam  vo- 
luptati dare:  cui  etiam  in  iuuentute  operam 
dare  verecundum  cll  , nid  ob  fpem  prolis. 
Ecel.  25.  Tres  fpccics  odivit  anima  mea : 
pauperem  fuperbum, diuitem  mendacen  ,dc 
lenem  fatuum  Sc  infenfacu,  id  cd,luxuriofum. 
Poceft  enim  dici  in  veritate,  quedex  vere 
cundia  fe  abfeonderit : &:  vt  probaret , hoc  cft 
probatum  oftendetet  quod  nun  cx  libidine, 
Icd  ex  obedientia  voluptati  operam  dedi/Ict. 
Quinque  autem  menfes  quibus  occultabatur 
Eicrunt 


irfEuang.  D.Luc.  Cap.I.  • 21 

In  menfc  autem  fexto.  ■«S 


fiMUmeodobef,iiuuaP||>T,  dccembct  , is. 
naariiu,  fibiusiius.  Stfbcte  verior  rstiodl 
occulmionis  ;qaod  noluit  i'e  , & infsnccm 
quemgclUbat  in  vCero  exhibere  vulgo  : ni/i 
pt  tu:»  exhiberet tn  vccro  tuo  eundem  Chrillo 
vt  opus  for prxeuihonis  primo  inciperet  co- 
ram co  ) cuius  pcxcurfoc  otdinatus  fue- 
rat. 

I^CCB$ : Quia  Hc  hrett  ] Ecce  pudoris  ver- 
iMimfquia  lic  fecit  mihi  Doramiisj  audoci- 
cale  6c  promiflionc » non  maiicus  , nifi  im- 
pcnnaiionismytlcrio.  a.  ^jc/!»4/».7.Ncfcio 
qualtter  in  vteto  meoapparuiAismeque  enim 
cgorpiricum& animam donaui vobis  Evi- 
taro , & Eugulorum  membra  non  ego  ipfa 
compegi : Icd  mundi  Creator  qui  formauic 
hominis  natiuitatem  , quique  omnium  inue- 
nit originem  [in  diebus  ] lux  prxhnttionis 
[ quibus rcfpcxit]  hoccft,vifum  quem  pro- 
pter primi  hominis  inabedienciam  aucrterac, 
ad  nos  reduxit  in  mifericordia  & beneplaci- 
to luo.  Sdp.  4.  Rerpeduseius  in  cledos  il- 
lius. Rclpcdiocnim  eQ  redudio  vifus  ad 
ofterius  [ auferre  ftcrilitatis  mex  oppro- 
rium  jdequafupra  didum  ctl  [ inter  ho- 
mmes  ] quja  apud  Deum  omni  honore  di- 
gna fuit : Itccc  inter  homines  opprobrium 
ftcrilitatis  per  Dei  dirpenCacionem  luftincrct. 
Jft.  54.  Opprobrij  quoque  viduitatis  tux 
non  recordaberis  amplius.  I.  ifr/.  »•  Sterilis 
peperit  plurimos.  C^iain  vno  peperit  om- 
nes Hlios  Dci:quia  eum  qui  pcxcurfor  de  dux 
eft  omnium  bonorum. 

Attende  : Quxdam  GUf*  hic  dicunt>quod 
introitus  fummi  Sacerdotis  in  templum  fi^gni-  j 
beat  all^oricc  introitum  Chrifti  ( qui  eft  Sa-  | 
cerdos  fecundum  ordinem  Melchilcdcch } in  1 
Mariam,  qux  eft  tcmplumDei  fpccialitcr  (an-  ) 
dificaca.  1.  Domum  tuam  Domine  de- 
cet ianc^itudo.  AUx  Gl»0*  dicunt  > quod 
introitus  Sacerdotis  in  fanda  fandoium 

f>ro  populojlguificatintroitumChiiiHin  cx- 
um : de  hanc  allegoriam  facit  Apoftolus 
I^elnr.  9.  Non  enimmanufada  fanda  introi- 
uit  Icfus  exemplaria  verorum  5 fcd  in  cxlura: 
ve  appareat  nunc  vultui  Dei  pro  nobis.  Exi- 
tus autem  Sacerdotis  de  templo  fignac  exitum 
noftri  Sacerdotis  de  cxlo : & ideo  vuus  Sacer- 
dos incrauit  & cxhiii : quia  fteut  dicitur 
t^-phef.  4.  Qui  afcciidic  in  cxlum  » ipfc  eft  &: 
qui  deicendit  , vt  adimpleret  omnia.  Alia 
autem  dicit , quod  Zacharias  fignihcat  vetus 
laccrdotiuin ,.1cElifabeth legem  per  exerci- 
tium ftudi)  Sacerdotum  fpiriiua.libus  intellc- 
dibus  ftecundandam  : led  fteriUs  rcmanlit 
vlque  ad  natiuitatem  ChrilU  » qua:  iuuenis 
fuciat  fubMuyfe >&  adulta  (ub  Prophetis: 
quiafpiritualcs  Hlios  vlque  ad  gratiam  Chei- 
fti  non  produxit  : & ideo  tempore  gratix 
loanncm  concepit,  qui  gratia  Dei  imerpte- 
tarur ; Se  tunc  ftcrilicMis  cius  aufertur  oppro- 
brium : Se.  tamen  vcrccundatuvj  quia  lub  aliis 
fteriiicaci  fubiacuit.  x.Cor.  Vfqucin  ho- 
diernumdiem«  cum  legitur  Moyfesy  velamen 
poHcum  eft  fuper  cor  eorunuCum  autem  quis 
conuerius  fuerit  ad  Deum  «auferetur  ei  |vcla- 
<&cn.  Alia  qux  funt  in  CUj^  fune  mantfcfta 
cuilibet  pet  fe. 

1 


Hic  incipit  Euangelifta  tangere  de  Qoui 
folus  oitu«quem  producit  lucifer : dctp40  iam 
ance  habitus  eft  fermo.  Tangit  autem  .fiisca 
conceptionem  Saluatoristcia,  videlicet  ao- 
nunciationem , falucationem , & conceptio- 
nem. Circa  falucacionem  tangit  tria  f perfo- 
nasfalutanccsjpcrfonam  falutatam  «&  cua- 
pus  conlonum  lalutationi.  De  tempore  dicit 
[ In  rocnfc  aOtem  fexto  ] a concepeionb 
loannis : quiiin  uurcio  > odauoKal.Apci- 
lis.  Cuius  ratio  litcralis  eft  : quia  ptxcutfor 
pri^s  motibus  vitx  excipere  debuit  regem 
venientem;,  & fle  ante  cum  pcxcurrcce  : Sc0- 
Itbiles  autem  motus  vitx  non  habet  infani 
ante  (extum  menfem  : in  primis  enim  quatuoc 
mcnlibus  furtircr  radicatur  in  matrice  : in 
quinto  autem  refidcntibus  aliquantulum  mo- 
tibus humorum,  prxpararuc  ad  Icnfum  Se  ad 
motum : Se  in  fe.xto  racnfc  dat  motum  fenf;- 
bilcm  localem. 

Sunt  etiam  prxtci  hanc  rationem  alix 
(res  rationes  , quare  in  fexto  mcnlc:  qua- 
rum prima  eft , vt  tempori  noftrx  condemna- 
tionis tempus  congrueret  reparationis  : fe- 
cunda «vt  creationi  qimidi-a^fqparet  ciuf- 
dcmmundiiAdnmftic reparatio  : tertia  , ve 
tempori  refloritionismundi  Verbum  incar- 
natum mundum  rcfloteic  faciens  contona- 
ret. Et  quantum  ad  primam  notandum» 
quod  in  martio  8.  Kalend  aprilis  fadus  eft 
mundus  : & in  ipfo  cecidit  Adam  per  pecca- 
tum poft  meridiem  «vt  dicitur  6'ev.  j.  Dum 
deambularet  Dominus  in  paradito  ad  auram 
poft  meridiem  « vocauit  Dominus  Deus 
Adam « & dixit : Adam  vbi  es « Se  Heue  «iici- 
cur/er.  15.  Occidit  enim  fol  « cum  adhuc 
cilctdics.  Et  iterom  /er.  6.  Vx  vobis  : quia 
dcclinauit  dies  « quia  longiores  fa^  lunc 
vmbrxvcfpcri.  Oblcuritatcscnim  fuper  vos 
prolongatx  fune  occidente  folc  iuftitix.  Apte 
crgotunc  etiam  Htmundi  reparatio.  Hocfi- 
gniHcatumdl  i.A/4c/&4^.4.Secundum tempus 
de  fecundum  diem  in  quocomamiiiaucrunc 
gentes  templum  « in  ip'o  rcnouatum  eft.  Sic 
enim  lignum  in  quo  cecidimustunc  nocauit, 
ve  dicit  yimhrvf.  damna  ligni  vt  foluerec. 
Ita  tempus  tunc  notauic.vt  in  ipfo  lapfuin 
primi  hominis  repararet.  In  tempore 

placito  exaudiui  te  > &'  in  dic  lalutis  auxilia- 
tus tum  tui.  x.C»r.6.  Ecce  nunc  tempus  acce- 
ptabilc , cccc  diesfalutisinemini  dantes  vllaro 
otfcnlioncm.Hxc  ergo  eft  dies  quam  fccit.Do- 
minus«cxukcmus  Se  Ixtcmur  in  ea  Pftl.iiy. 

Circa  fecundam  autem  rationem  notan- 
dam : quod  dicit  quod  ideo  Dcus(cu- 

ius  pevfcda  fune  opcra)in  fenario  dierum  per- 
fecit opus  fuum « quia  lenarius  numerus  per- 
ferus Se  conftans  ex  fuis  partibus  totus « noa 
monftnioiam  vitea  totum  generans  fuperflai- 
catein«  neque  citra  remanens  generat itnpccf^ 
rionem.  Ab  inchoatione  ergo  noftrx  Queis, 
qux  in  loannis  conceptione  inchoata  eft  , ea- 
dem ratione  noftram  perfteit  falutcm  in  fena- 
rio menfium  ille  qui  operatus  eft  falutcm  in 
medio,  /oh  5.  In  lex  cribulacionibuslibccabic 
te « de  in  feptima  non  tanget  te  malum.  Hoc 
figuUicatysQ 


22  D.  Alberti  Magni,  Ord.Prxd. 


%gnificanim  eft  foAft.  4.vbi  dicitur ,quod  fcxu 
horafedic  fupcr  fdntcm.Vndc  nobis  fluxerunt 
fiucn»  gratiarum.  ij.  Sex  dies  funt  in 
quibus  oportet  operari.  In  hisergo  venite,  Ce 
curamini.i?nfr.  5 1.  Date  magnificcntianiDco 
noflro.  vDei  pcrflcka  lunt  opera.  Uan.  5 . Pater 
meus  vfqnc  modo  opcratur,&  ego  opetot.  Sic 
enim  iuxu  prophetam  erit  mcnfisex 

menfe , Ce  fabbatum  ex  fabbaco : quadomen- 
re$&  dies  operis  creationis  rcfpondcnt  operi 
redemptionis. 

Circa  tertiam  rationem  notandum, quod 
tunc  fol  ad  xqualitatcm  dici  Ce  nod:is  aiccn- 
deus  facit  florere  terram  noftram  habiubi> 
Icra , & ideo  etiam  congruum  eft,  vt  noflra  Ta- 
lus & floruerit,  Ce  flos  ortus  ilt.qui  atcendic  de 
radice  Icllc  Ifa.u.i.Re^.  ij.Cun^kafalus  mea 
Se  omnis  voluntasuicc  eft  quicqua  ex  eo  quod 
non  germinet.  ^^o^^odo  defccndic 

imber  Ce  nix  de  cilo , Ce  illuc  vitra  non  rcucr- 
ticur,Tcd  inebriat  terram  & infundit  eam 
dac  femen  ferenti,  & panem  comedemi.  Sic 
erit  verbum  meum  quod}  egredietur  de  ore 
meo  ; non  reucrcctur  ad  mevacuum,fcd  faciet 
quxeuaque  volui  proiperabitur  in  his  ad 

qtjx  mi(u  illud.  Tunc  enim  omnia  elementa 
Icminibusfuisgeftiunt  fe  coformarc  flori, qui 
oritur  in  elotiofa  Virgine.  Hoc  eft  igitur 
quod  dicit^in  menfe  fcxtojvt  congruat  & nu- 
roerusjdc  tempus,  & euentusmumerusin  per- 
fcdlionc , tempus  in  falutis  germinatione  , Ce 
euentus  in  primi  lapfus  reparatione.  Rorent 
igitur  c.tli  defuper  Se  nul^s  pluant  iuftum. 
Ce  terra vteri  beatz  Virginis  apcriatur,&  ger- 
minet Saluatorcm.  y/4.45./rrrm.i  j.Eccedies 
veniunt , dicit  Dominus , Ce  fufeita^  Dauid 
germen  iuftum » «Se  regnabit  Rex  Ce  fapieus 
ccic.  Iftud  eft  tempus,  de  quo  dicitur 
ch^tb.i.  Tempusafluit  quo  lol  refuhit > qui 
priuscrac  in  nubilo.  Vnum  enim  tempus  luci- 
dum claro  folc  refulget  , qulauinciimcncibus 
Deum  ortus  eft  fol  iuflitix  dclatuusin  pcii- 
niscius  MAlach.  4-Scquitur. 

MilTuscfl:. 

Deferi  bitur  falutantis  S<  annuntiantis  pet- 
fona  & dicuntur  duo  : Angelus  miniftcrcxc- 
qucns,&  Deus  legationem  & falutacionem 
mandans  & iniungcns.Dc  Angelo  itaque  dicit 
(Milfus  eft]&:  in  hoc  notat  aurtoritatem  [An- 
gelus) Ce  in  hoc  tangit  miniftctium[GabriclJ 
Ce  in  hoc  tangit  oflicium  Ce  virtutem.  Non 
enim  tantam  legationem  arrogare  ilbi  quil- 
quam  auderet  , nili  ^ Deo  miduscllct.  a. 
Conutb.^.Pi^  hoc  tam  idoneus  nullus  inucni- 
rctur  in  cxlo,  qui  ad  tantum  facramomu  dico- 
rctjEccc  cgo,mittc  me  Ifd.  <5.  nifl  ipfc  lua  pr*-  ; 
ciperecaudoticatc.Eft  aute  hxc  legatio  admi- 
raqiliterdigna,ardotcdcfulerij  patrum  diu  de- 
fldecata , Ce  ab  omni  coqui  fpiritualis  eft  duU 
ciBtinb  audita,&  clamore  deuocionis  omnium 
fidium  Ce  in  communi  denuntiata.  Propter  | 
admirationem  altitudinis  cius  Ce  dignitatis  ! 
dit'bum  eft  . Auditum  au<iiuimu$  a Do-  | 
mino, elegatum  ad  gentes  mUic,  hoc  eft,  ad  I 
gentium  vtilitatem.  57.  Veni,  mittam  ce  j 
ad  Cos.  Ardore  dulidcrijpatnun  funat  vox  illa,  | 


49.  Salutare  ruom  expe^abo  Dasiuie. 
Extd.i.  ObfccroDommc, mitte  quemmit- 
furtu  es.  Dulcedinem  vocis  etus  oftcndic 
Prttierh.  ly  Aqua  frigida  aninis  Edenti» 
Ce  nuntius  bonus  de  terta  longiaqua.Flu- 
mina  enim  gratiarum  ex  tunc  fluere  ear- 
pcrunt,cxquo  voxGabricUs  fonuit  inauri- 
bus bcacr  Virginis.  Can.  i.  Vox  tua  dulcis. 
Promulgatur  autem  ab  omnibus  ex  tam  ma- 
gno clamore  Hcbnorum,quod  venit  Deus 
in  caftra.i.J?eX.4.&:  Dies hxc, dies 

boni  nuntij  clt.  Si  tacuerimus  & noluerimus 
annuntiare, fcelctis  arguemur.  'Hanc  igitur 
legationem  nemo  prxlumctct  , nili  ab  ipfo 
Deo  milfus  elTcc.  £c  ideo  millus  dicitur  ,& 
non  pecfcveniflc. 

Angelus. 

AngeUs  autem  dicit  minifteiium  : qu  a 
A ngcUis  nutius  intcrptetatur.Proptcr tria  au- 
rem jntto  Deum  noftrx  laluci  intcipofuiflc 
Angelu  nuntmm:qut»d  videlicet  tanto  gaudio 
angelica  natura  quoad  minifterium  non  pri- 
uarcuir,^  quia  Angelorum  ruina  ex  hoc  re- 
paratur ,fic^  quia  circa  hominem  ciilfos  & mi- 
nifter  Angelus  deputatur.  Hoc  enim  eft  mi- 
nifterium, llcut  dicitur  Ephtfi-  alccuUs  in 
Deoabreunditum,  de  nunc  per  Angelum  ad- 
minirtratum  t ve  ex  hoc  illuminationem 
gaudium  potiftlmum  Angelus  habeat.  Ce  con- 
gratulctur.  Sic  enim  ipli  dicunt  Angeli  Lue. 
1.  Gloria  in  altiftlmis  Deo.  In  altiiTimU  enim 
Dcogloriacft,quandogloiia  noua  innotefeit. 
Angeli  igitur  gloriantes  Ce  gaudentes  in  afle- 
Clu  noux  exaltationis  dicunt  eft 

ifte  qui  venit  de  Edom  : ifte  formofus  in  ftola 
fua:*^  in  Pfitl.i  j.Quis  cftifte  rex  gloria? 

Ruinaetiam  Angelorum  ex  hoc  reparatur, 
iicut  figniflcatur/jKt.i  5-&  Alutth.iC.  de  dra- 
chma decima  qux  perdita  erat,  & eft  inuenta: 
Sic  etiam  dicitur  Ez.eeh.4}.  Mcnturahoini- 
I ni$&  Angeli inbcatUudinc.Etidco homines 
j alTumumurin  fortem  Angclotum,vt  decimus 
; chorus  ex  hominibus  reparetur , qui  cecidit 
; ex  Angelis.  Non  quod  decem  chori  fmt  futu- 
1 ri  , Ecuc  dicunt  fandi , fed  quod  de  quolibet 
i ordtne(fupplc  «iniundim)  tot  cccidcrut  quot 
fune  in  choro  , & ille  numerus  ex  hominibus 
reparatur.  Ad  hoc  ergo  Angelum  iuftum  eft 
mi«i,vnde  lua  ruina  tcparaiut.y^ww  ^.Refti- 
tuain  tabernaculum  Dauid^  quod  cecidit , Ce 
rcxdifcabo  ruinas eius.Dfn/er.j  x.  Conftituic 
terminos  populorum  iuxta  numerum  filio- 
rum Ifracl. 

Minifterium  etiam  iftud  congruit  Angelo: 
quia  ipfecrt  cuftos hominum, & ideo  perdi- 
tus hooK)  per  futim  minifterium  reparandus. 
yyi/w.po.Angclisfuismandauitdc  te,  vi  cu- 
ftodtanc  ce  in  omnibus  viis  tuis.  Hxc  igitur 
eft  cauia  quare  miflused  Angclusg^^lt.  aS.  Ite 
Angeli  veloces  ad  gente  conuulfam  Ce  dilacc- 
rata:ad  populum  terribilem  poft  quem  non  eft 
alius:ad  gentem  «pedantem  Ce  coitculcatam, 
cuiusdiripucriuitnumina  terram  cius  : ad  lo- 
cum nominis  Domini  exercituum  * montem 
Sion.  ludxorum  enim  gentem  deferibens  vo- 
cat conuulfam  tcmaiionibus , Ce  dilacaacam 
peccatis. 


- . by 


in  Euang.  D.  Luc.  Gap.  I.  23 


peccatis.  Genccm  ttnwn  Dei  promilTa  expe> 
clamcm,&conculcat»mrctuitutc  Darmonum, 
cuius  terram  & habitationem  iam  flumina  va- 
nitatum diripuerant:  cum  tamen  ex  fcicntia 
Icgisdc  Prophetarum  ellcttcrribilis : ita  quod 
Iccundam  in  proceAione  Dei  non  haberet , ii 
kgcmfpiritualitctubreraailct.  Ad  hanc  ergo 
(dictis  tribus  caufis)  Angeli  veloces  mittun- 
isc , vc  annuntient  opus  redemptionis. 

Necellcrcdenduni.quodAngclusvnus  ve- 
nerit :fed  cum  co  principali  nuntio  multitu- 
do aliorum  aducnit.  Lmc  i.  Fada  cil  cum 
Angelo  multitudo  cxleflis  exercitus  laudanciu 
& dicentium:  Glocia  in  altiiUmiS  Deo  in 
terra  pax  hominibus  bonx  voluntatis.  Hoc 
flgnincacum  cft  6V».  14.  vbi  cura  pitcr 
Abraham  mitteret  ad  ducendum  vxorem  lilio 
fuo  , milit  quidem  vnum  Eliezer  domus  iux 
procuratorem  \ qui  tamen  comites  multos 
habuit  :iu  Pater  lummus  mittem  ad  dclpon- 
fandamlibi  naturam  humanam,  viium  qu>dcm 
przcipuuEdignitacisAngelum  roiiit  ^tamc  cum 
illo  multos  creditur  miiillc  lecundx  dignitatis 
Angelos.  Scqiiicui. 

Gabncl. 

Ecce  tangit  officium :Gabricl  enim  forti- 
tudo Dei’  interpretatur.  Fortitudine  enim 
Det  opus  erat,  vc  legibus  naturae  occurreret, 
vefeoriam  peccati  de  medio  tollendam  flgni- 
flearee,  vc  vlcima  primis  coniungenda  nun- 
Ciaccc.  Legibus  emm  natura:  occurrit  qui  vir- 
ginem manentem  virginem  concepturam  8c 
parituram  nuntiaret  Hoc  cft  enim  mirum  lu. 
per omniamira : vc  impotentia  ad  aClum  re- 
manente , a^us  nuntietur  inefle.  Si  enim 
cecus  per  miraculum  accipiat  oculum,  non 
erit  mirum  li  videat  accepto  oculo.  Similiter 
autem  A mortuus  accipiat  vitam  , nihil  erit 
mirum  A poftea  viuat.  Sed  fuper  omne  miram 
ellcc  A non  accepto  oculo , vel  vita,  videret, 
vclviuctct  Et  itacfthic.  Virgocnim fecun- 
dum naturam  impotens  eft  ad  conceptum , Sr 
A mancatvirgo*  Icmpercrit impotens.  Si  er- 
go concipiat  Se  pariat,omnino  hoc  eft  nouum: 
& non  mA  virtute  fortitudinis  Dei  fieri  poceft. 
/fr.  j I.  Nouum  faciet  Dominus  fuper  tertam, 
frmina  circundabic  vitam,  jlpoe.  ai.  Dixit 
qui  fedebae  in  thronotEcce  noua  facio  omnia. 
.£cr/i  j^.liinoua  ligna,immuta  mir^ilia. Ma- 
nus enim  & brachium  fortitudinis  Dei  hoc 
annuntiari  operatur  , & ideo  Gabricl  mit- 
titur. 

Scoria  etiam  peccati  hic  tollitur  : vt  quod 
excanafeitur  lanfhim  , vocetur  Filius  Dei. 
Quod  etiam  non  niA  fortitudine  Dei  fieri 
potuit  : quia  conceptus  'Tirginalis  Acut  in 
matre  omni  carult  concupifeentia:  Ac  vt  di- 
cit Anfel.  in  concepto  Se  originali  caruit  cul- 
pa.2^.7-  Propter  luam  munditiam  nihil  in- 
quinatam incurcic  in  illam.  Sapi.  8.  Sortitus 
ium  animam  bonam.  Et  cum  cAcm  magis  bo- 
nus, veni  ad  corpus  coinquinatum.  Ifte  eft 
fubcincritins  panis  azymus  , fadus  ex  Sata 
principc,rapiencia  diuina : azymus , quia  Ane 
fermento  peccati : fubcineritius  autem , quia 
ftib  poenaiicacum  humiliate  huius  viut.  Hate 


autem  potentia  Se  fortitudo  fepanndi  natu- 
ram a culpa , couccpcuin  ab  originali  inertia, 
poenalitatcs  a parme  caufa  quis  efficere  potuit 
nili  fortitudodiuina? 

Sic  igitur  iterum  huius  annuntiationis  mi> 
niftcr  merito  fortitudo  Dei  nominatur.  Quis 
enim  vnquam  vliimure  primo  coniungcict , 
niA  fumma  Dei  fortitudo  ? Vitima  autem  in 
fa^urisOeieft  homo: primum  de  principium 
omnium  Deus.  Quis  ergo  hzc  conjungeret 
niA  fumma , cui  nihil  obftat , Dei  fortitudo  I 
IJk.  41.  Confortauit  faber  serarius  pcrcueiens 
malleo  eum  , qui  cudebat  tunc  temporis  , di- 
cens : glutino  bonum  cft.  Faber  enim  arra- 
rius,  qui  fortiiuiinc  fuaomma  domac  per  Fi- 
lium luum,  qui  tunc  temporis  cudebat  mun- 
ium , confortauit , boc  cft , in  fortitudine  fua 
cum  vUima  fac^a  primum  coniunxit:&  ita 
ubi  glutiiuuii , vt  neque  morte  folui  pollet : 
de  ideo  bonum  ede  opus  huius  glutinationis 
pronuntiatur  ab  Angelis.  Ecce  procul , & de 
vltimis  Anibus  , Amul  glutinatis , pretium 
fbrtilTimz  mulieris  Prvw.vlc.  Finis  enim, ante 
quem  nihil , Deus  eft : & finis  poft  quem 
nihil  , homo  : & Ac  Chriftus  cft  alpha  & 
omega.  ulfc- 1<  a>  de  vUi.  Ego  Ium  alpha  de 
omega,  primus 6:  nou^tmus,  principiumdC 
finis.Mira  r«  Se  mirabile  facrametum  /0^.  fj. 
Ecce  Angelus  loquens  cunr  annuntiatione  , 
futurum  cllc  vnuro  de  Amilibus.  Primum 
cnimexcmplar  Deofimile,  quod  cft  verbum 
Patris  , imago  Patris  Filius  : de  vltimum  , 
IciliccTj  homofadltts  ad  imaginem  de  Am.Ucu- 
dincm  Dei  Otn.  1.  vnum  effici  debent : de 
nuntiat  loqueiu  ad  Mariam  Angelos  : de  ideo 
perficitur  opus  liberationis  > de  quo  fubiun- 
gic:  Liberabo  cum  , ne  defcendai  in  corru- 
ptionem. His  igitur  de  talibus  rationibus, 
nuntius  iftius  facramemi  [ Gabriel  Angelus] 
hoc  eft  , fortitudo  Dei  merito  nominatur. 
M illus  igitur  :quia  qui  non  mi A‘us  , venire  ab 
illo  non  pr.Tlumcretur:de  venienti  ad  nos  non 
millb  , a nullo  vnquam  de  tantis  myfteiiis 
credcrccuc.  Ec  boc  eft  quod  fequicur. 

A Deo. 

Leguntur  enim  nonnunquam  Angeli  miffi 
ab  Angetis  aliis : fcd  luce  noua  fuperuenienf 
au^oricas  inducitur  in  annuntiatione  myfte- 
rijquoda  nullonifiaDeopnclumcretuc.  /J4. 
51.  Propter  hoc  feiet  populus  meus  nomen 
meum  in  dic  illa  : quia  ego  ipfe  qui  loquebar, 
ecceadfum.  Morem  etiam  in  hoc  feruat  Dei 
benignitas.  Quantumcusnque  enim  paupe- 
rem ad  nuptias  fuas  vocat  rex  magnus  puel- 
lam: nuntio  quem  mittit,  ipfe  rex  legatio- 
nem iniungit,dc  non  aliusparuus  vel  magnus 
de  curia.  Sic  ergo  dcfponfaturus  naturam  no- 
ftram  rex  cxlcftis  , per  feipfum  legationem 
iniunxit.  54p.  8.  C^xAuimihi  eainfponfam 
affiuneie : de  amator  fadhis  fum  fbrmc  illius. 
'Polfumus  autem  in  hoc  notare  tria  : tanam 
io  Domino  roaicftacis  ad  nos  charitatem.com- 
paffionc,dc  in  miferiisnoftiiseicflc  delicias. 
£t de charitate quidem Jrre.  ji.  In  chzritat^ 
perpetua  dilexi  ce,dcc.De  fecundo  autem  Ofe£ 
u«  la  fuoicuUs  Adam  uahaio  eoa , in  vfficu- 


24  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsed. 


Us  charitatis.  Funiculi  enim  Adam  fuerunt 
compaiTio  , &:  a^cchis  > Sc  milecatio  quam 
ad  nos  habuic  : qui  cum  non  raputam  arbi> 
craxccur  Ic  beti  xqualcm  cife  Deo » compa- 
tiendo ex  vifeeri^  a&dhas  & miferatio* 
nia  clamauic  : £«ce  Adam  quab  vnus  ex 
nobis  fadus  eft  Ceu.  j.  Et  heee  compaffio  in 
DeoMrfcueranit : donec  vnus  dc  naturalibus 

2uauVnus  ex  nobis  fadius  cft  in  fimilitudinc 
ominum , habitu  inuentus  vc  homo.  £t  b 
Deus  vc  vnus  ex  nobis  > 6c  nos  fumus  conre> 
quentee  llciic  vnus  ex  eribus  pcrfonisiccce  fu- 
nes Adam  trahentes  nos  ad  Deum  , & Deum 
ad  nos.  Dc  deliciis  fuis  repuutis  vc  btne^if- 
cum,habecur.^rv«.S.Delcc'labar  per  (ingulos 
dies  ludens  in  orbi  terrarum  ;&delicixmcs 
elTc  cum  Hliis  hominum.  Ideo  iuftc  Ipi.  7.  vo- 
catur nomen  ems  Emanuel  : quod  cft  > no- 
bilcum  Deus.  Vide  quam  verum  cfl  quod 
dicit  Micb4tM  6.  c.  Solicicum  ce  ambulare 
cum  Deo  tuo. qui  dcliciasrepuucclTctccum 
in  miferiis:  vc  tuam  tecum  operetur  faluccro. 
Denique  fubmuic  crucem  canjfunonc  con- 
ccmpia.  Heb.  la.  Vc  ic  redimeret  propolito 
fibi  gaudio  tux  reiempeionU.  Pudeat  ergo 
nolle  ce  fecum  efle  : qui  ad  hoc  quod  cecum 
bc,  mibe  Angelos.  His&  bmilibus  caubs  a ; 
Deo  millus  w , & non  ab  alia  | 

In  ciuicaccm.  1 


Sequitur  de  deferiptione  perfonz  ad  quam 
iniccicut  hic  tam  nobilis  nuntius.  DeferibiCur 
autem  a loco  fux  habitationis,  Sc  a proprieca- 
cibas  bbi  conueniencibus.  A loco  quidem 
ttiplicicei , communifllmo , qui  cb  prouin- 
cia : fpeciali , qui  cb  ciuitas ; Sc  tandem  pro- 
prium adiungicur  nomen  ciuicacls.qux  voca« 
turNazarech.  Dicit  ergo  quia miflus  eb [ in 
ciuicacem]  cangcnslocum  fpecialem  habita- 
tionis bcatxVirginis.Ctuicas  autem  dicit 
Tullius ) dicitur  quab  ciuium  vnicas : Sc  hoc 
eb  quod  dicit  Pf»l.  1 a i .Icnifalem  qux  xdib- 
catur  vc  ciuitas  : cuius  participatio  cius  in 
idipfum.  Habitantium  enim  communi  parti- 
cipantia n idipfum  locus  habitationis , ciui- 
cas  vocatur.  Huius  autem  quacuor  fune  vnica- 
tes , ius  vnum , libertas  vna , locus  lubicatio- 
nis  vnus,  communicas  vna.  Hxc  autem  ma- 
xime huic  congruunt  ciuitati./^.  1 Rcbicuam 
iudices  tuos  vc  fuerunt  prius , Sc  conbliarios 
tuos  ficuc  antiquitus.  Pob  hxc  vocaberis  ci- 
uicasiubiivrbs  bdelis.  Sion  in  iudicio  redi- 
metur, Sc  reducent  eam  iniubitia.  Hoc  au- 
tem fallum  cb  , quando  dcfcendtt  Sc  regna- 
uitincaille,  de  quo  dicitur  Itr.  a j . Regnabit 
rex  Sc  fapiens  erit  ySc  faciet  iudictum  Sc  iubi- 
tiam  in  terra.  Et  hoc  cb  stomen  quod  vocabut 
eum.  Dominus  iubus  nober.  In  hac  enim  ci- 
uicate  Dominus  nobet  Rex  cb  : Senatores 
Angeli  venientes;  & Regina  Virgo  gloriofa: 
populus  autem  vnioerbtas  fidelium  De  libcr- 
cate  auu||yi^tur/tf.  S.Siblius  vosliberauc- 
tk^^vexipMri  cr-tis.  G*l.  j.  Vos  in  liberta- 
‘ ean  yoc^  ebis.  Ga'.  4.  Non  fumus  ancillx 
fed  liberx.  Dc  communione  dicitur  e^7. 

Multitudiuis  credentium  erat  cor  vnjun  Sc 


anima  vna : nec  quifquam  aliquid  eorum  qnx 
polfidebat  (uu  ebe  dicebat , 6cc.  quia  licet  pol- ' 
lefHo  fit  priuata  fidelium,  tamen  vfvis  tempo- 
ralium cb  communis.  i.Jo.  5.  Qui  habuerit 
fubbanciam  huius  mundi , Sc  viderit  fratrem 
fuum  necclfc  habere  , Sc  claufcric  vilcera  fua 
ab  co  : quomodo  charitas  Dei  manet  in  eo  ? 
Dc  habitatione  dicitur  PfU.  %6.  Ecce  alieni* 
genx  Sc  Tyrus  Sc  populus  iEthiopum,  hi  fue- 
runt illic.  Omnes  enim  venientes  ab  Oriente 
&Occidentc,rccumbent  cumAbraham,lfaac, 
& lacob  8.  Alieni  conucrfi  ad  fidem  . 
dc  angubia  Tyri,  Sc  dc  nigtedine  peccatorum 
venientes.  £c  dc  omnibus  his  fubinfirrtur  > 
quod  ficut  Ixtatium  omniu  in  fulfragiis  huius 
ciuitacis  exibentium  habitatio  cb  in  ie:&  no- 
mcnciuicatisex  dic  illa,  Sc  deinceps  Domi- 
nus ibidena.  £a.r.  48  . 7/«.  ^1.  Non  vocaberis 
vitra  dcrclilfca , Sc  terta  tua  non  vocatur  am- 
plius delolata  : fed  vocaberis  voluntas  mva  in 
ea,  Sc  terra  rua  non  inhabitata  : quia  compla^ 
cuit  Domino  in  ce.  Sic  igitur  in  hanc  ciuita* 
tem  cb  tTuifus.  Hxcebeiuius. 

Galilscx. 

Quam  prouinciam  vocat  propter  nominis 
interpretationem  facramento  conuenientem  , 
propter  prophetix completionem,  Sc  propter 
fidei  in  piouincia  illa  dilatationem.  Et  nomi- 
nis quidem  interpretatio  cb  cranfmigracio  fa- 
Skz,  vel  rota  , qux  esiam  volubilis  fempet 
migrare  videtur. 76.  Vox  tonitrui  tui 
Deus  in  rota,  hoc  eb,  fonus  annuntiationis 
in  Galilza  cranfmigtationis.  Habitum  in  ea 
afTumpfic  ille,  qui  flabilis  manens , dat  cun- 
ila moueri.  Are.  1 4 .Sicut  colonus  futurus  eb 
in  terra , Sc  quafi  viator  declinans  ad  manen- 
dum.£a.e.  1 2.  Fili  hominis  fac  cibi  valacranf* 
migrationis , &c.  A/m/.  8.  Vulpes  fnucas  ha- 
bent, &c.  Congruit  autem  prophetix : quia 
ibi  erant  gentes  quas  ibi  pometat  Hiram  rex 
Tyri  iu  tempore  Salomonis.  Vnde  Ift.  9. 
TrasIordancmGaliUexGentium.Populus,qui 
ambulabat  in  tenebris,vidic  lucem  magnam : 
habitantibus  in  regione  vmbix  moms  lux 
oruebeis.  Ibi  enim  lux  cxlebis  primo  otici 
debuit , vbi  prophetia  prxdixaat  \ vt  veritas 
vrabrx  refpondcrct.  Et  ideo  fuam  incepit  prx- 
dicacionem  : Sc  ibi  obcndic  Dilcipulis  lu- 
cem fux  refurreHionis : propter  que^  etiam  • 
Difcipuli  Galilxi  funt  vocati.  Lu.  2 ).  Com- 
mouic  populum  docens  per  vniucrfam  lu- 
dxam  : incipiens  k Galilxa  vfque  huc.  A/kf. 
o/r.Vndecim  Difcipuli  abierunt  InGaliLeam, 
&c.  Lux  ergo  oriens  annuntiationis,  lux  prx- 
dicationis,  lux  rcfurreHionis  in  Galilxa  ful- 
fit ; Sc  ideo  Galilxi  fideles  vocamur,  2. 
Nonne  omnes  ilU  qui  loquuntor  Galilxi  funt? 
/M.  Viri  Galilxi,  quid  bacis, 5cc. 

Notatur  etiam  in  hoc  fidei  dilatacio,&  cran- 
fitus  aludxis  ad  Gentes.  !f*.  49.Paiumeb  vc 
fis  mihi  feruus  ad  fufcicandas  mihi  tribus  la- 
cob : Sc  fxces  Ifrael  conuertendas.  Dedi  cc 
in  lucem  Gentium  , vc  fis  falus  mea  vfque  ad 
extremum  terrx.  1.  Ab  orcufolis  vf- 

que ad  occafum  magnum  nomen  meum  ia 
GcQCib^^c.  AUt,  y Nemo  accendit  lu- 
« . ceroaiu 


1'  ? f-  tt 


.11 

la 

a 

)» 

u> 

K- 

ice 

ic» 


tu 

0- 

ii 

3 


> 


in  Euang.  D. 

ccnum  > &c.  /Arr».  figniBcac  nociciam  claxi* 
tatis  iic(^ua<|uaro  abrcondendam  > neque  fub 
modio, hoc  inter  terminos  ludauc clauden- 
dam i fed  palam  omnibus  exhibendam.  Et  hoc 
congrue  rceit  in  Galilxa,  vbi  Se  Gentiles  & 
ludxi  habitant.  Sic  ergo  iiU  ciuius  fuit  Cali- 
\zx. 

Cui  nomen  Nazareth. 

Locus  eft  proprius  habitationis.  Nazareth 
autem  conueniemer  nominatur : quia  Naza- 
teth  fandum , vel  Hos  interpretatur.  Sanflus 
autem  vt  dicit  Glv.  quia  concipi  ibi  debuit 
fandhis  fani^oram.  Ddn.  Et  qui  iar.iftiHcat 
omnes. //ef.  a.  Et  qui  fandliHcat  Se  quifandli- 
ficatut , ex  vno  omnes.  Quod  enim  in  hac  ci- 
oitate  natum  cft  famflura in  vtcro Virginis, 
caufa  eH  TanilliHcationis  omniu./ffu;; . 1 7.  San- 
dliHca  cos  in  veritate.  Flos  autem  congruit : 
quia  ibi  Hos  campi  nafei  in  vtero  Se  concipi 
voluit.  Cin.  X.  Ego  Hos  campi  lilium  con- 
oalUum.  Amat  enim,  VI  dicit  Bern.  florige- 
ram patriam , flos  de  radice  Iclk:  nec  concipi- 
tur nifl  ab  eo  qui  fe  florem  , Se  non  cicutam 
per  mundi  inianiam  , vel  vrticam  per  carnalis 
peccati  pruritum , vel  fpinam  per  mundi  foli- 
ciuidines  exhibuerit.  In  flore  autem  cfl  Ipe- 
dc$  pulchritudinis,  & fragrantia  odoris , & 
fpes  fiructiheacionis.  Et  fpccies  quidem  pul- 
Critudinis  in  virtum  conuerfationis  : fra- 
grantia vero  odoris  in  odore  bonx  opinionis  i 
f^s  autem  fructificationis  in  intentione  bons 
tributionis  : qux  omnia  competunt  fideli- 
bus , Se  prxeipue  beat*  Virgini.  De  fpede 
Conueriationis  fiidith  »o.  Cui  etiam  Domi- 
nus contulit  fplcndorem  : quia  oronis  ifla 
pulchritudo  non  ex  libidine , fed  ex  virtute 
pendebat : Se  ideo  Dominus  Jianc  in  eam  pul- 
chritudinem ampUaait  , ve  omnium  oculis 
gratiofa  incredibili  pulchritudine  crederetur. 
De  odore  bon*  opinionis  1.  Ctr.  Chrifti  bo- 
nus odor  fumus  Deo  , in  his  qui'  pereunt 
& in  his  qui  Lalui  fiunt,  /^id.  Et  odorem 
notttixfu*  Deus  per  nos.  Gw.  4.0dorvcfti- 
mcnt^)rum  tuorum  , Sec.  Pfdi.  44.  Myrrha,  Se 
gutta , Se  cafia  ( fupplc  fulpirant ) a vdlimen- 
tis  tuis  a domibus  eburners , hoc  efl  , a corpo- 
ribus caflis.  De  intentione  xtero*  retribu- 
tionis a.  ii.CunCkafalus  mea.  14. 
luflus  germinabit  ficut  lilium.  Sic  etiam  tha- 
lamus confeienti*  in  quo  fufeeptus  efl , flori- 
dus cfl.  Qvt.  I.  LcClulus  nofler  floridus  cfl. 
Mdithitu  rationem  , quare  in  Naza- 

reth nutritur  & concipitur  ,implctionemfci- 
Ucec  propheti*  tquiaNazarxusvocabitur.  £t 
de  hoc  ibi  fatis  diClum  cA , cum  exponeretur 
ALtttbxm. 

f 

Ad  virginem. 

Hiedeferibit  Virginem  falutatam  ^fuis  pro- 
prieracibus : Se  ponit  titulum  pudiciti*  virgi- 
nalis, & fponfionem  vinculi  matrimonialis , 
Se  excellentiam  gloriofi  nominis.  De  titulo 
quidem  pudicitix  virginalis  dicit  [ad  virgi- 
nem] Bene  virginem  vt  dicit  (y/c/.'quz  prinu 
inter  feminas Deovirginitatisgloriosumu- 


Lue.  Cap.  I.  25 

nus  obtulit.  Non  enim  hzc  de  fatuis  virgini* 
bus,  qux  lampades  caAitatis  habent  extindas 
Mdt.  15.  Sed  cuius  lampas  flammalimpidifll- 
ma  lucet  in  confpeClu  Domini.  Et  ideo  ex  ea 
ottuscflille, de  quo  dicitur  Egredia- 

tur ve  fplendor  iuflus  eius:  Se  faluatot  cius  fi* 
cut  lampas  accendatur. 

Virginitatis  autem  lanipas  Ln  quinque 
rutilabat  in  ea : in  corde  quidem  in  tribus,  SC 
in  duobus  in  corpore.  Primum  in  corde  efl« 
quod  virginitatis  integritatem  Se  incorruptio* 
nem  continuo  quantum  potuit  referebat.  Se- 
cundum quia  angclicx  munditix  xmula , vi- 
tam czlibcm  in  contemplatione  duccbat.Tcc- 
tium,  quod  hoc  in  voto  prima  quantum  va- 
luit & licuit  Deo  continentiam  ofletebat.  De 
primo  dicit  -^ug.  quia  Virginius  cll  in  carne 
corruptibili  incorruptionis  perpetux  mediu- 
tio.Et  hoc  fignificacum  cft  Ext.  15.  vbiprxci- 
pitur  arca  Dei  de  lignis  Setim  fieri , quod  efr 
lignum  imputribile.  De  fecundo  dicitur  Grv. 
6.  Formola  tanquam  Icrulalcm , quz  cfl  ciui- 
cas  munditix  Angelorum.  De  tertio  vero  di- 
citur I.  Cor,  7.  Virgo  cogitat  qu*  Domini 
funt , &c.  Hoc  enim  intelfigitur  de  vomntU 
bus  virginitatem  ; quia  alii:  non  cft  prohibi- 
tum cogitare  de  nupeii*.  A»r.  i.  Quomodo 
fiet  iftud  quoniam  virum  non  cbgnolco?HoC 
cit  , me  non  cognituram  propono.  Hzc  efr 
Relxeea,  qux  multum  grati*  recepit:  virgo 
pulcherrima  Se  incognita  viro,  quam  Sum- 
mus Patriarcha  filio  tau  liaac  gaudio  yniucrf^ 
terrz  elegit  in  matrem.  Duo  autem  lucent  ia 
corpore  .-integritas  pudoris  , Se  verecundia 
virginalis.  De  intcgrituc  quidem  corporis 
j dicitur  in  figura  cius  Tob.  f.  Scis  quia  nun- 
I quam  concupiui  virum,  & mundam feruaoi 
' animam  meam  ab  omni  concupifccntia.  De 
verecundia  virginali  Eccl.  16.  Gratiafuper 
gratiam  mulier  Tandla  & pudorata.  Eccli.  ji. 
Ante  verecundiam  prxibit  gratia. 

Derponfatam. 

Ecce  defetiptio  a vinculo  coniugali.  Qua!* 
runt  autem  Patres,  quare  de  foemina  ? Et  quare 
de  fa-mina  virgine  ? Et  quate  de  fisemina  vir- 
gine dcfponfataChriftus  nafei  voluit?  Quare 
autem  de  fcxmina.  Bed.  reddit  rationem : quia 
ficut  fccmina  initium  peccati  Se  mortis  fuit  t 
ita  fccmina  initium  S:  via  falutis.  Quia  igitof 
fa-mina  fpiritu  fuperbiz  viro  guflum  necis 
obculit:ica  fccmina  ab  Angelo  falucata  mundo 
falutis  auiAorcm  edidit : aUtcr  enim  ille  fexus 
omnino  contemptibilis  eflet  , Se  dcfpcdkus. 
Quia  igitur  majr.ulini  fexus  falucemefl  ope- 
ratus : congruum  fuit , vt  idem  faluris  au^ot 
de  firmina  fit  naius  » vt  vterque  fexus  ad 
vitam  pertinete  fc  przfumat.  Cal.  4.  Mifit 
Deus  Filium  fuum  natum  ex  muliere , Sec, 

Voluit  autem  de  foemina  virgine  propeef 
tria : fcilicer , vt  generatio  fua  humana  dtoi- 
nz  quantum  poiubilc  cfl  afllroilarctui  , vt 
omnis  generationis  feries  impleretur ,vt  mira- 
culum matris  miraculo  fili]  proporiionaietur. 
Diuina  autem  generatio  eft  de  Patre  fine  for- 
minafine  corruptione,  ficut  candor  nafeitut 
de  luce : Se  ua  humana  generatio  de  maere  , 

e 


Digitized  by  Google 


26  D.  Alberti  Magni,  Ord.  PtaEd. 


ime  patre  Hoc  oroni  corruptione  > ficiic  radius 
nafeitur  de{lellai&  ideo  flos  vocatur  :<^ta 
( ficuc  dicit  P^tb4i9rM)  ^o%  in  terra  efltine 
patre.fcd  in  cxlo  habet  patrero  folcm  \ in  terra 
autem  habet  matrem  ccrrani.  S^p.  7.  Candor 
enim  lucis  xccrnx  , &c  fpcculum  flne  macula 
Dei  mavcflatiSjiSc  imago  txmitatis  illius.  Om> 
nis  enim  generationis  feries  Ac  impleta  efl  ; 
nc  aliquid  in  creaturarum  ordine  vacuum  re- 
maneret. Prxcdrcrunc  enim  tres  feries  genera- 
tionum viri : videlicet  de  terra  virgine, & mu- 
lieris virginis  de  viro  virgine»  Se  filiorum  de 
viro  &muUeic  corrapcis:&  reflabat  quarufe- 
cundxrcfponden$,quod  vir  virgo  de  fcemina 
virgine  produceretur.  Ce».  15.  Generatione 
quarta  reuertentar  huc  : ad  flatum  videlicet 
gratis , de  reconciliationis , & libertatis.  Si- 
cut etiam  miraculo  fili)  miraculum  matris  in- 
quantum  poflibilc  efl  ailimilatar.la  nato  enim 
impofllbiliaconiunguncur : per  naturam  qui- 
dem incompofllbilia  { diuinx  autem  vinuti 
polllbilia.  Natus  enim  Deus  homo  creatus  de 
tncreatus , palEbilisde  impaflibilis , tempora- 
lis de  xternus.  Mater  autem  gaudium  matris 
Kabet  cum  virginitatis  pudore , nec  prima  fi- 
milemvifa  efl  nec  habere  fequentem:  d:ideo 
fola  efl  Ane  exemplo  , de  fic  fUius  nullum  ha- 
bet in  cxlo  vel  m terra  fimilem.  Ifa.66.  Ante- 
quam parturiret  , peperit:  antequam  veniret 
partus  eius  tempus , peperit  malculum.  Quis 
audiuit  vnquaro  cale  » aut  quis  vidit  huic 
fimilc! 

Quare  autem  dcdefponfata  plurimx  ^ patri- 
bus caro  myfticx  quam  litcrales  alfignantur 
lationes  valde  conucniences  » quarum  de  nos 
fupec  AUt*  plures  aflignauimus  : hic  aurem 
tantum  ponemus  duas , quaturo  vna  efl  quam 
tangit  G/a.  quia  videlicet  canta  cura  erat  eide 
matris  infamia:  quod  maluit  aliquos  defuo 
ortu»  quam  de  macris  infamia  dubitare  : de 
ideo  nmuit  quod  ipfc  filius  crederetur  clTelo- 
feph»  quam  quod  mater  infamaretur  de  forni- 
catione , n geauida  non  dcfponlaca  apud  vul- 
gus inueniretui.  Exod.  10.  Honora  patrem 
de  matrem.  Secunda  caufa  efl : quia  fi  ac  non 
defponfaca  nafeeretur,  illegitimus  haberetur» 
nec  admitteretur  ad  adus  legitimos  j de  Aedo 
^ina  cius  iufto  coram  hominibus  refutare- 
tur. tfx.  inteiliget  feruus  meus  : 

^aalcabicur  , de  eleuabitur  » de  fublimts  erit 
%alde.  Hxc  autem  fublimicas  calumniam  ha- 
buiflet»  A de  maciimonio  natus  non  Aiiircr. 
Dent.  zj.Non  ingredietur  Manzer»  hoc  efl 
de  feorto  natus , in  EccleAam  Domini.  Ad- 
huc autem  , bonum  furamx  prolis  non  edet 
alicuius  macrimonij  : fcd  fuo  fummo  bo- 
Dopriuacumcllec  matrimonium.  Didcauccra 
dciponlacani. 

Viro. 

£t  defcribic  hunc  vicum  a Anca  » k genet  e , 
de  a nomine. Afoco  ^4^  t quia  didt  [vico] 
qui  a virore  dideux  i quia  viret  omni  virtute, 
/ere.  17.  vv  qui  confidit  in  Do 

mino,  de  ctitDqSAinus  fiducia  dus : eiic  enim 
qu^iliuam  viride,  quod  ad  humorem  mittit 
i^ke»  bias ; ia«cmpocc  deducis  aen  erit  fo 


licitum^iec  aliquando  definec  Aruftum  £u:ere- 
Cre^9.y  '\t  efl  qui  contra  biformes  forcunx  in» 
fultus » vniformi  conflantia  mentis  railitac 
prxmunitus.  De  tali  viro  dicitur  Eccii.  C. 
Vnus  de  mille  : alij  enim  omnes  effeeminaci 
fune » &'  ad  mulierum  illecebras  de  rnoUiciena 
refbluti. 

Cui  nomen  erae  lofcpb. 

Ecce  defetipeio  per  nomen.  Quatuor  autem 
legimus  huius  nominis  infigncs  viros , quo 
rum  primus  in  figura  Saluacoris  mundi  prx- 
ccflit,vnus  de  faluaCor  mundi.  Ce».  44.  efl  vo 
catus:  qui  fuit lofcph filius lacobPatriaichx. 
Secandus  autem  efl  iflequiobfcquitur  matri 
Saluatoris  de  paruulo.  Tertius  aurem  qui  ob- 
fequiturfepulturx  Domino  mortuo:  qui  fuit 
lolcph  ab  Arimathia.  Quartus  autem  iofeph, 
qui  iuflus  cognominabatur , qui  teflimonium 
perhibuit  k mortuis  refufeitato.  In  primo  ho 
rum  commendatur  prudentia  *,  quia  patriam 
faluauicab  imminentibus  famis  periculis : in 
fecundo  continentia  Aue  temperantia  , quia 
ab  amplexu  abflinuic  in  nutrimoni)  choris: 
teniut  ^ fortitudine,  quia  audader  introiuit  » 
de  immiAcfe  furiis  populi  de  prxGdis » corpus 
Icfu  petens  fepuUurx  eradendum  ofltciis  : 
quartus  autem  a iuflitiaj  quia  a iuflitiacogno 
minatus » teflis  fuit  vcriutis.Erc/.  49.  loleph 
qui  natus  efl  homo , princeps  fratrum » firma- 
mentum gentis  , reflor  fratrum, flabilimen- 
tum  populi.  Et  primus  quidem  fuit  fratrum 
princeps ; alius  autem  gentis  fulcimentum  in 
cuflodia  Domini : Iofeph  autem  ab  Arima- 
thia nobilis  decurio , reclor  fuit  fratrum  diA- 
perforum  in  morte  Domini  : flabiliroentum 
autem  populi  contra  perfidiam  negantium 
Refurrcdioncm,  fuit  Iofeph  iuflus. 

De  domoDauid. 

Eccedeferiptio  k gencreide  dicitur  referri  ad 
lofcph  de  ad  Mariam}  quia  vterque  fuit  de 
domoDauid.  Domus  autem  hic  vocatur  ge- 
nus» C\c\it  ibieUm , Domus  Aaron  benedicite 
Domino.  Ifli  autem  coniuges  de  domo  fue- 
runt Dauid  & familia  per  (ucccflioncm  hxce- 
ditaiiam  /m/ta  fecundo : eo  quod  cfln  de  domo 
de  familia  Dauid  » cum  Maria  vxore  fua  Abi 
dcfponfata  prxgnantc.  Dauid  autem  hic  pro- 
pter fex  prxeipue  nominatur:  quorum  vnum 
efl»  quod  in  expugnandis  aduerfariis  in  po- 
pulo Dei  nullus  eo  Aartior. Secundum»  quia 
in  exemplo  conuerfacionis  in  populo  Dei 
quoad  exemplum  nullus  fuit  alpct^u  dcA- 
derabilior  : ita  vt  etiam  animam  lonathae 
Abi  conglutinaret.  Tenium,  quiainalcis  nul- 
lus humilior.  Quartum»  quia  ad  inimicos  in. 
aducrAtatibus  nmlus  mitior  de  manfuctior  ; 
Se  hxc  quatuor  habuit  in  fcipfo.  Quintum  , 
quia  repromilHoncm  exprciUus  omi^us  aliis 
Prophetis  acceperat.  Sextum  , quod  ifle  plus 
aliis  peccaioribus,pro  quibus  faluandisCnri- 
flus  venie  > fpem  falutis  dare  potuic. 

De  omnibusautem  iflis  Scriptura  dat  tefli- 
monium.Quhd  enim  iftcpropulfaucrit  populi 
iflacl  aduerfarios  1.  Jie.  i8.  vbi  prxeinebae 
ei  populus:  SaulpercullUimllc»dc  Dauid  de- 
cem miUia.Vode&leooem&^z^dc  Goliach 
Gcthxum 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  I.  27 


Cechxum  incctfccU  i . Rtg.  1 8.  & ideo  nunu 
fortis  interpretatur  • 6gu»ciu$  qui  leonem « 
idcil  > dialMliimftcauit;  & virum>idell,  no- 
ftix  carnis  illecebras : & gigantem , id  cft  j 
mundum  cutn  tentacione  congrediens  intetfe- 
cit.i  .^Uehdb.  & fcW.47.Qu6d  etiam  af- 
pci5^u  deiiderabilis  fu  fuis  in  exemplo  1.  Rtg. 
1 Sicut  a^ra  oriente  fole  mane  abfque  nu- 
bibus rutilat : ligni  beans  eumquipcctiofusdl 
prz  £liis  hominum  & pix  pulchritudinibus 
Angelorum.  Ethxc  habuit  Chrillus  ex  matre 
£lia  Dauid,  de  cuius  fortitudine  dicitur : Ipla 
conteret  caput  tuum.  Et  de  pulchritudine 
Orn.6 . quod  prxcc0Lt  Heut  aurora  confurgens^ 
pulchra  vt  luna.  In  altiflimis  aurem  falUgiis 
regni  erae  humilis , ficuc  dicitur  t.Rt9i.6. 
Ludam  &c  vilior  ham  plus  quam  fadus  ium : 
Se  eto  humilis  in  oculis  meis.  Et  huius  humi- 
litatis (.rai  beata  Viigoj  curo  dixit : Refpexic 
humilitatem  ancillx  lux.  Et  Chriftos  > cum 
dicit  Afdtt,  II.  Difeitea me , quiamicisfum 
& humilis  corde.  Quod  autem  inimicis  in 
aducrlieatibus  foerat  mitis  6c  mifuetus  dicicux 
a.  Rt^.  1 6.  vbi  Semei  maledicente  iibiiSc  mit- 
tente contra  ipfum  laptlcs,  dixit:  Dimittite 
cum  ve  maledicat  mihi  iuxta  prxeeptum  Do- 
mini : li  fonc  lefpiciac  Dominus  afflichonem 
meam  > Se  reddat  mihi  bonum  pro  malcdi- 
dionc  hac  hodierna.  Et  huius  hxres  foie  bea- 
ta Virgo  , cum  Simeon  de  ea  dixit  :Tuam 
ipfius  animam  pcreranlibic  gladius.  Lu.  i.  £c 
Chribus  «quando dixit:  Pater  ingnofce  illis > 
&c.£c  ideo  di cicutjquod  ipfe  cb  quafi  tenerri- 
mus tigni  vermiculus  i qui  adc6  mollis  eft « 
quod  ta^u  non  fcnticui.  De  repromibione  au- 
um  dicitur  PJdl.  1 j i . De  brudtu  veneris  tui 
ponam,  &c. Et  If*.  9.  Super  folium Dauid>5c 
uiper  regnum  eius:&:  ficvfquc  in  fempiter- 
num.  Peccator  autem  fuit  « adulter , homi- 
c^a , & proditor  fidelis  militis  fui  : 8e  tamen 
ail  pccniientiam  receptus  *,  nec  propter  fuum 
peccatum  euacuata  cdpiomilTio  > ficuc  ipfe 
dicit  Pfal.  50.  lubinceris  in  fermonibus 
cuis,  6cc.  Hoc  eft  , veri  fiant  Termones  pro- 
miffionistux : & cum  iudicaucrint  homines 
quod  callauda fit promiOIo  propter  peccata, 
vincas  peccata  mea  & iudicium  illcH^um  : ve 
omnis  pcccatoc  fperet  de  mifericordia  tua 
promilla.  5.  Nou  veni  vocate  iuflos  , fcd 
peccatoics  ad  poenitentiam,  a.  Pardhp.  vln. 
in  oratione  Manaircs.  His  qui  tibi  non  pecca- 
ucrunt,  non  conbituibi  pernitentiam.  Ecce 
quare  didum  cb : De  domo  Dauid. 

£t  nomen  Virginis  Maria. 

Ecccdcfcriptio  Virginis  ex  nomine. Habet 
auccmqiiatuor  imciprctationc5;intcrprctatur 
enim  illimiinatrix  ,bcUa,  anurum  mare  > de 
iyriaca  lingua  , Matia imerpreutur  Domina, 
llluminatrixquide, quia  illuminat  in  dubiis: 
bella  poli , quia  ducit  in  deuiis  : amarum 
marc,quiacompungit  in  illecebris:  Domina 
autem  , quia  protegit  in  aduerfis.  Sic  ergo 
tenebras  nobras  illuminatrix  illuminae , flu- 
Auationes  centaiionum  nobiarum  in  hoc  ma- 
gno mari  bella  tranquillae  > noxias  dclcdU- 
tioQcs  nobras  ve  aroanini  q^are  abundancet 


amaticat,aducrfiuccs  nobras  vt  Domina  com- 
rimitde  fedac.  Si  ergo  circundacus  es  tene- 
ris , & abrcondicacbcibi  via  oia  /ob  re- 
fpice  illummacricemdnuoca  Dei  genitrice,  Se 
nomina  Mariam.  Si  autem  furgunc  venti  fug^ 
gcbionum  malarum  , & elcucntur  procclue 
ccnucionum : reipice  ad  bellam.  Se  nomina 
Mariam.  Qu6d  uillccebrx caenis  ce  trahant, 
&fupcranccsiamadilUcicas  deledUtiones  ce 
propellant : baptiza  te  in  amacicudine  maris  , 
Se  inuoca  intcrcclBoftem  Dei  nueris , Se  no- 
mina Mariam.  Tandem  etiam  fi  aducrfitaces 
tribulationum  te  iadent  , Se  iam  fuperanees 
te  quafi  probernant  : leua  oculos  ad  Domi- 
nam , Se  inuoca  Mariam.  £c  fic  pro  certo  in 
ceipfo  experieris  , quam  iubc  vocatura  cb  no- 
men Virginis  Maria. 

Dcilluminatricc  enim  habes  Atocd.  ti. 
vbi  apparet  in  cxlo  mulier  amifta  fole:&  luna 
lub  pedibus  eius , &c.  Amicitur  enim  gloria 
tolis  in  conuerfatione  fanditatis.Lunaro  par2 
habet  lub  pedibus  , hoc  cb , Ecclcfum  in  gra- 
tis fubtagiis.  Coronam  autem  duodecim  bd- 
larum  in  capite  in  virtutum  radiis,  prudentia, 
temperantia  , fortitudine.  Se  fobitia.  Ex  pru- 
dentia quidem  lucent  bcllx  tres : es  fmdencia 
enim  filuic  turbata»  inctfltexic  audita , fapien- 
ccr  Se  refpondit  ad  piopofita.  Similiter  ex 
temperantia  fulgent  bella  tres  t carnis  pudi- 
citia, fermonii  modebia  , cordis  mundicia. 
Nihilominus  ex  fortitudine  tres  : quia  ex  for- 
titudine vocum  depropofitum  virginltacisDeo 
obtulit , oblatum  firmiter  tenuit  , Se  rei  tam 
imroenfx  quantam  promific  Angelus  firmif- 
fime  fidem  adhibuit.  Deinde  etiam  ex  iubicia 
micant  eres  bella : ledd  idic  enim  omnibus  de- 
bita , ducis  quidem  geilic  more  in  lua  defpon- 
fationc , in  filij  circumcifione,  in  legali  puri- 
ficatione ;abli^tis  autem  exhibuit  compablo- 
nem  in  nuptiis  , vini  multiplicationem  pe- 
tendo a filio  Io.  a.  Sandis  autem  cOmmunio- 
ixm  : quia  erae  curo  mulieribus  de  Difeipu- 
lisin  oratione  pcrfeucrans.  AEl  1.  De  bella 
autem  habes  iV»mr.a4.0rieturbellaexIa- 
cob:dcconfurgcthomode  ifracl  , & percu- 
tiet duces  Moab  , vababiique  omnes  filioi 
Scthi:  de  erit  Idumaa  poiTeflio  eius.  De  ama- 
rituchne  eius  Rutb.  1 . Non  vocetis  me  Noemi, 
hoc  cb  pulchra:  fcd  vocate  memara,  hoceb, 
amara  : quia  amaritudine  me  valde  rcplcuic 
omnipotens.  Et  hoc  fuit : quia  tempus  par- 
tus natura  in  eam  repetebat  in  paflionc  cura 
vfura  gemituum  > quos  paritura  nacurxdeci- 
nuic.  De  Domina  autem  habes  in  Ot».6.  Vi- 
derunt eam  filix  Sion , de  beatibimam  pradi- 
cauemne , Se  reginx  laudaucrunt  eam,  vt  vni- 
ucclltatis  vid^icet  Dominam.Sic  ergo  nomen 
Virginis  eb  Muia,-  ;. 

£c  ingreifus  Angelus  ad  eam  dixit» 

Ecce  falutatio : de  dicuntur  hic  quacuor. 
Primo  enim  ibi  culogium  innuitur : fecundo, 
falutatio  ex  ordine  ponitur  i tertio , Viteo  fa- 
luiata  puellariter  turbatur : de  quarto , ab  An<» 
gelo  mote  bonorum  Angelorum  confolatur. 
De  primo  horum  dicic[Ec  in£cefius]pcr  ouod 
habccui  Muiamin  fccrcto  hulTe,  videlicet 

e 4 in 


/ 


28  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsd. 


in  conclaul  : iicut  adhuc  Q>ccus  qiutdam  in 
monte  demonArat : in  quam  ingtellus  Ange- 
lus , Virginem  in  fccrcto  otanicro  tnuenit.  Et 
in  hoc  pacet  , quod  i mundi  Arepicu  peti- 
uit  orationis  fccreium  : qualiter  non  vt  va- 
ga & vana,  (ugit ^at^acum  virginum  rpe£bi> 
calum^quz  internae  coniblationis  Tola  Aci- 
uicathttum.  Dc  primo  6.  Tu  autem 

cum  oraucris  intra  in  cubiculum,  & claufo 
uAioora  Patrem  tuum : tunc  inoocabis  6c  Do- 
minus exaudiet.  Ifa.  i6*  Vade  populus  meus 
intra  cubicula  tua  , & claude  fuper  te  oAia 
tua.  De  fecundo  dicitur  in  Iud$$h  8.  quod  in 
fuperioribus  domus  fuae  cubiculum  fecreturo 
heri  iecic  :in  quocum  puellis  fuisctaufa  com- 
morabatur , & non  iuit  vaga  per  plateas.  Si- 
militer autem  Tob.  3 . Perrexit  Sara  ad  locum 
fecretum,  &c.  Dcconlblatione  autem  Diuina 
(ic  cA,quod  non  datur  admittentibus  alienam. 
Pful.  44.  Audi  hlia , Ac.  & tunc  tandem  con- 
cftpilcet  rex  decorem  tuum.  Cor.  3.  Paululum 
cum  pcrtcaniillcm  cos , inueni , Ac.  Ad  inte- 
riora tgitur  penetralium  luornm  claunsoAiis 
[ ingreiVus  Angelus]  Angelo  enim  oftia  non 
obAant  [ ad  eam  ] licut  ad  Cornelium 
jo.A /icutad  Petrum  in  lolarioocantcm  A^h. 
10.  Angeli  frequenter  A libenter  funt  cum 
orantibus.  Aliquando  prxucniences  orationis 
ccropus^y^.66.  pracuencrum  Principes  con- 
iundi  pfallentibus.Hiec  autem  Virgo  beau 
iioAra  cP  nmpaniftria  : quia  Ecut  Maria  fo- 
ror Moyfi  utmphe  tympanum  in  manu  fiu : 
egreflxqne  funt  omnes  mulieres poA  carneum 
tympanis  A choris  quibus  przcinebat  Ex»d. 
15.  Sic  & hxc fi.  Virgo  prcccffitcum  tym- 
pano mortificationis  carnalis  voluptatis,  lu- 
dens in  choro  Angelorum  : quam  multitudo 
maena  virginum  , quibus  ipla  prccinuit  , 
cAuiblccuu.  De  qua  dicitur /rre.  31.  Virgo 
ifraci  adhuc ornabais  tympanis  tuis,  & cgie- 
dieris  in  cboco  ludentium. 

Et  inde  aptum  noftne  reden^ionis  initium. 
Sicut  enim  Angelus  malus  ruafic  Eus  gu- 
Aum  perditionis  t ita  ^contra  Angelus  bonus 
obtulit  Virgini  culogium  falutationis.  £c  cA 
notabile  quod  in  annuntiatione  Ioannis(  qui 
plus  habuitdc  patre  quam  dc  matre  : quia  fe- 
jicx  plus  aptus  cA  generare  quam  vetula  con- 
cipcre)annun(iatio  incepit^  patre^  deciuata 
elt  ad  matrem : eo  quod  in  ulibus  caput  mu- 
lieris cA  vir,  vt  dicitur  1 . C»r.  1 1 .lia  c contra 
in  annuntiatione  CbriAi(qui  in  toniscA  fine 
.pairc ) annuntiatio  incepit  a matre:  A deinde 
de  multis  prxmonuit  Angelus  loleph  patrem 
^tatiuum.  Acue  quod  non  timeret  accipcrc 
cara , A propterea , quia  quod  in  ea  natum  ef- 
fet , dc  Spiritu  fando  cAct.  Mdt.  1 . Et  eodem 
ordine  pr*ceflcrai  in  figura.  In  annuntmione 
enim  liaac  ( qui  tifus  intcrpiecacur  ) incepit 
Angelus  a pacre  A deriuabatur  in  matrenuqui 
illum  /igni Seat  Ifaac,in  cuius  natiuitate  multi 
gaudebunt.  In  annuntiatione  autem  Samfo- 
nis,  Angelus  primo  nuntiat  matri  : A per 
m uliercm  venit  ad  patrera  annuntiatio  3 quia 
Samfonft^  fertis  interpretatae,  A iignincat 
ChriAum,dc  quo  dicitur  MAtuh.  4.  Vobis 
timentibus  nomen  meum,  orietur  /oliuAi- 
lix  i A fanius  in  pennis  eius.  Sic  ergo  Ange- 


lus Gabriel  ingrelTus  in  conclauis  Ckrctiiun 
oAio  claufo  A firmato  ad  beatam  Virginem, 
dixit. 

Aue. 

Et  vt  dicit  B,Bemard,  Hkc  lalucatio  tanto 
eAptetiofior  quanto  eA  rarior^,  A bonis 
omnibus  plenior  aliis  falucationibus.  In  iAa 
enim  falucactonc  duo  funt  { amotio  vniucr falis 
mali,  A imprecatio  (xnnis  boni. £t amotio 
quidem  mali  tangitur  per  hoc  quod  dicitur, 
Aue : A hoc  ha^  ilb  falutacio  Angulare. 
Nunquam  enim  legitur  aliquis  lalutatus  ante 
hoc  per  mali  amouonenilM  potius  malum 
cA  intimatum  omnibus  , Acut  gr».  3.  Mu- 
lieri dixit:  Multiplicabo  crumnas  tuas  : A 
vico : In  fudore  vultus  tui  vefeetis  pane  tuo, 
curo  operatus  feeris  tenam , non  dabit  /ru- 
dum , ted  fpinas  A tribulos  gecininabic  cibi: 
A ideo  roaledida  tetra  in  opere  tuo.  Per  ter- 
ram intcUigicur  potius  terra  quam  gerimus, 
quod  c A corpus  noAniro,qu^m  terra  quam  te- 
rimus , qux  cA  poAcfiio  noAra  : A ideo  dici- 
tur Ap»c.  8.  V*,vic,  v*  habitantibus  in  terra, 
concupifccntix  v*  in  carne,  cutpx  vx  in 
mente , A vx  condemnationis  in  vtroque. 
Quomodo  ergo  Aocvx  e/Tcnt.quitocvx  fu- 
biacebinc  ? Ap$c^  1 8.  Vx,vx , vx  civitas  illa 
magna  Babylon.  £c  nulli  pax  in  terra  ,fe<l 
omnia  vx  concludebat  Nunc  autem  cutn 
prxdicanda  cAec  pax  hominibus  bonx  volunt 
catis, eleda cA  Virgo  Airpis dauidicx:  ex  cu- 
ius aue  , etiam  ali)  de  poAcritaie  Euxi  vC 
purgaxentur:qux  Acutcanalisad  nos  fluenta 
traducit  gratiarum,  qux  ante  pcc  omne  tem- 
pus defluxerunt.  Canalis  autem  munda  cflo 
debet , ne  aquam  mandam  turbet.  Ex.tch, 
Eflundam  fupci  vos  aquam  mundam  Ae.  De 
hocaquxdudu  Ecch.  14.  Sicut  aquxdudus 
exiui  de  paradifo.DixiiRigabo  hortum  meum  * 
plantationum,  A inebrias  parcus  mei  fru- 
dum. Sic  igitur  vt  putus  At  per  eam  ad  nos 
tranAtusgratix : Ane  vx  eA  concupirccmtx, 
culpx,  A pernx  xtcrnx:quam  nemo  vnquam 
meruit  , A idebfolavt  canalis  gratix  Ac 
digna  fuit. 3.  In omnibusjplaccis  pian- 
dus, A in  eundis  qux  foris  (unt  dicetur: 
vx , vx.  Plandusenim  eA  tencationis  concu- 
pifccucix,  A eundis  qui  fotis  funt  cxttacoii- 
clauc  A triclinium  gratix  dicetur  primo , vx 
culpx : A confequcncer  vx  reatus  pomx  eter- 
nx.  Propter  quod  A Dina  egre/Ta  ad  fpeda- 
cula  vanitatum  , vrvideret  mulieres  regionis 
illius : rapitur,  A corrumpitur,  A eri  Ais  blan- 
ditiis amatorum  mundi  delinitur  ^<rv.  34. 
Maria  autem  in  conclauiAncvx  fit  conclaue 
verbi,  A thalamus fponfixcerni,  A vcAibu- 
lum  Fili)  Dei  regis  liimmi , A triclinium  to- 
tius Trinitatis , A fibricacocis  mundi  fabrica: 
in  quam  ingreflus  Angelus  , dixit  [ Aue  ] 
conuerfo  nomine  Eua , notans  quod  A Euam 
reducit  ad  benedidionem.  < 

Fuit  autem  Eiix  triplex  vx.qupd  hxreditario 
iure  miAc  ad  Filias,  in  conceptione  videli- 
cet, A portatione,  A partutitione:  in  con- 
ceptione quidem  cAvx  triplex  rUbidinis  fci* 
licce  in  centacione  , corruptioms  in  fexuum 
com 


y 


^ in  Euang.  D. 

OOffiniiicione  , & kaunhm  deledUtionis , in 
feminis  furce^ooei^lB^iticionc  etiam  eft 
cnptcxvx.Tcilicert  ponderis  in  onere,  preilu- 
rx  in  oneris  poctacione  , ^ angudia;  in  veeri 
implccionc.  Triplex  cciam  in  partu  ed  vx: 
doloris  fcilicct  in  parturitionc , dedicationis 
virium  in  generatione,  & cdradionis  (igillo- 
lorum  in  emidionc.  Et  pod  omnia  hcc  dubia 
beaddiftio  in  prolis  rufccptione. 

Ab  omnibus  autem  his  libera  ed  Virgo  re- 
gia Dauidica  puerpera.Libidinemcnim  nun« 
quam  habuit : quia  in  pcrlona  fua  dicitur  Tob. 

Mundam  fcruaui  animam  meam  ab  omni 
concupifccntia.  Deflorationis  corruptionem 
non  habuit , qux  dixit : Quomodo  net  idud, 
quoniamviiumnoncognoico  i hoced,non 
cognituram  propono.  A delectatione  impro- 
ba aliena  fuit,in  cuius  perCona  dicitur  Tih.  f. 
Nunquam  cum  ludentibus  mifeui  me  : neque 
cum  his  qui  in  Icuitatc  ambulant , participem 
me  prxbui. Dicit  enim  Pbilojiphm  ia  7.  Ethi. 
qu^  luduused  meontmens.  £t  Hieron.  Ta- 
^us  & ioci  , rifus  Sc  dbili , rooriturz  virgi- 
nitatis folent  clTc  principia.  I£t  ideofigniti- 
cacur  per  hrcellam  feirpeam  ExoJ.  1.  in  qua 
▼agit  noder  Moyfes  verus  legidator , Sc  dux, 
deliberator  populi : quz bitumine linica  futc 
intus  prxfcntia  Dciutis  : extra,  continentia 
perpeeux  caditacis  t ne  alicubi  fubincrarct 
aqua , Sc  rumperet , & lubmcrgetccur  flumine 
noxis  Sc  illecebro^  carnalicatis. 

Similiter  tria  vx  qux  fune  in  porta- 
tione non  habuit.  Onus  enim  nobile  portauit 
fine  fenfu  ponderis , qu6d  de  fc  dixit  ; Onus 
meum  leue  ed : non  cantum  in  fe , fcd  cciam 
allcuians  portantcm.PrcfTuram  etiam  non  fen- 
fitex  portatione : quia  portauit  euro,qui  por- 
tat omnia  verbo  virtutis  fu*  Hcb.  i.  Nmuc 
ooarCbacionis  sngudiam.quii  virtus  AltilTimi 
obumbrauic  ei  t vt  ventris  fui  circulus  fme 
coarCUtionc  portaret  , quem  non  continec 
ambitus  czti:&  hoc  fignifleatur  per  vas  illud, 
dc  quodkituc  \6.  Sume  vas  vnum , & 

mitte  in  illud  manna , quantum  potefl  capere 
gomor : Sc  repone  coram  Domino  ad  feruan- 
dum  in  generationes.  Vas  enim  illud  , neque 
pondere  czlcdis  panis  ed  gtauacum,  nccop- 
prcirummecardlicudinc  aliqua  coangudacum: 
& in  miraculum  omnium  leculorum  confer- 
uacum.  Gomor  enim  ed  menfura  trium  mo- 
diorum: quia  nobile  illud  triclinium  conti- 
nebat corpulentam  fubdantiam  Chridi , ani- 
mam & deitatem  , vetus , & nouum  , & ztcr- 
num : vetus  in  materia  corporis  } nouum  in 
anima  tunc  de  nouo  crcau:zcernum  autem  in 
Deitate. 

In  parcuritione  etiam  nullum  habuit  vz 
aliarum  matrum.  Non  enim  habuit  dolorem 
cum  parturiret:  quia  dicitur  Ift.  66.  Ante- 
uam  parturiret , peperit , hoc  ed,  antequam 
olorem  fentirct  parturitionis  : quem  pod 
fenfie  in  paffione,  cum  fencirce  gladium  quem 
promiferacci  Simeon.  Nec  viribus  dedicata 
ed  in  generatione:  quia  Ipt.  ibidem.  Ante- 
quam veniret  tempus  parcus  per  deditucio* 
nem  virium  , peperit  nufculum.  Similiter 
etiam  in  emilfionc  flltj  nihil  clauflci  pudoris 
eifira^tasD«ft:qaUC(^/.4.  dicicur,Honuficoii- 


Lue.  Cap.  L 29 

eloTus,  fons  Agnatus.  Ec  idiMmerito  exclamat 
Jft.66.  C.^isaudiuicvnquam  ulc?aucqui& 
vidit  huic  iimilc  i Et  hoc  lignificatur  Ez.ech. 
44-  per  portam  templi  orientalem,  de  qua  dU 
atur  tb%dem : Pocu  hzc  claufa  erit , & noia 
aperietur : &vit  non  cranfibic  per  eam : quo. 
niam  Dominus  Deus  Ifracl  ingrcllus  ed  per 
eam.Sic  ergo  tnecico  dicitur  ei  & fingulaiitcx 
[ Aucjldi  fune  9.  lapides  pretiofi  , de  quibus 
dicitur  £x,eeh.  18.  Omnis  lapis  pretiofua 
operimfrum  tuum ; fardius,topazius,SciafpiSf 
cnryfolythus,  onyxjdc  beryllos,  rapphinis,flc 
carbunculus,  Sc  fmaragdus.  Decores  enim» 
qausAngelusabiccit&  ab  £ua abdulit,  Vis- 
go  beata  alTumpAc.  Sic  enim  Deus  pofuic  ia 
capite  eius  coronam  de  lapide  pretiofo.  Sic 
igitur  fme  vz  exidens , mento  fola  fic  laiu- 
tacurpci  [ Auc] 

Gratia  plena. 

Sequitur  fecunda  pars  falutationis, que  ed 
in  orrmis  boni  imprecatione.  Colligit  enim 
hzcfalucatioid  quod  bonam  facit  virginem 
in  feipfa  , Se  omne  quod  beatam  duic  a4 
Deum,  Sc  nmnr  gnrid  minhil— An- 
gclos  & ad  hooMfwW^Gratia  enim  bonam  fa. 
cie  tn  (eipfa  : fecum  autem  elTe  Dominum, 
beatam  facit  ad  Deum : & benedictam  clTc  in 
mulieribus , mirabilem  facit  ad  Angelos  Sc. 
homines. Attende  autem  qubd  hzc  bona  nul- 
lis fimul  imprecata  fune , Sc  perpaucis  optata 
per  partem.  Vitam  autem  alicui  petfalutado- 
nem  legimus  optatam.  ‘£>4«.  a.  Rex  in  fempi- 
ternum  viuc.<^ibufdam  etiam  falutemjficut' 
a.  Ree.  tC.  Saluerex,  falae  rex:&  hzc  ab  ho- 
minibus. Ab  Angelis  autem  paucos  legimus 
falutatos,  Sc  particulariter  ida  optata.  Ad 
Gedeonem  enim  dixit  Angelus:  Dominus  tc- 
cum  virorum  fortillime.  Et  hoc  quidem  ed 
pars  horum  bonorum  : fcd  a Gedeone  ex- 
cufacur,  cum  rcfpondit:SiDominus  nobif^ 
eam  ed  , quare  apprehenderunt  nos  hzc 
omnia } ludie.  6.  Tobiam  autem  falutauic  An- 
gelus  dicens  : Gaudium  tibi  fic  femper.  £c 
quamui  s hoc  fic  graciz  eiufdem  : tamen  nec  ab 
eo  receptum  ed.  Quia  refpondic : Quale  gau- 
dium  mihi  erit , qui  in  tenebris  fedeo  Sc  lu- 
men czli  non  vidco?7«^. 5. Huius  autem  caufa 
ed : quia  nifi  vz  abderfo  & purgato , benedi- 
ctioni perfeCtz  nullus  ed  locus.  Primb  ergo 
tollatur  vzper  auc:&  podea  optentur  & pra^^ 
dicentur  dona  gratiarum  in  virgine.  Omtdfr 
autem  Angelus  interponere  nomen  , Maria, 
quod  camtn  Ecclcfia  nominat  :quia  ante  ed 
nominatum,  vel  in  aliud  tempus  nominan- 
dum  , podquam  gratiz  cius  fuerunt  explana- 
tz , fine  quibas  tam  plcnz  fignificacionis  no- 
men non  intelligerctur.  Quantum  autem  fi- 
gnificet nomen , Maria,  in  parte  fuperius  ed 
explanatum.  Dicatur  ergo  vt  digna  tanto  no- 
mine intclligatur  [ Gratia  plena  ] Gratia  qui- 
dem virtutis  * Si  gratia  dignitatis.  Gratia  vir- 
tutis ed  in  cius  fan£Htatc,  gratia  dignitatis  in 
admiratione. 

Gratia  virtutis  in  feptem  gradibus  virtu- 
tum confidd : fldei  quidem , Sc  fpei.  Sc  chari- 
tacis.  Ftittfn  aiim  habuit  in  cxceUcntidimo, 

e i qa« 


30-  Dt  Ord.  Prsed. 


cjuxcun  immcnfxfei  {IbipromilUc,  fiJcm  ad- 
hibuit,qu.f  etiam diicipul is  dubitantibus  non 
diibitauit , qua;  omnia  poflibilia  circcccdcnti. 

Dc  primo  horum  dicitur  Lhc. 

Beata  <]}\x  crcdidilU , quoniam  perrtcicniur 
ci  qux  dida  Tunc  tibi  a Domino.  Dc  Jiecundo 
dicitur  Joh.ip,  PcUi  mcx  confumptis  carni- 
bus adliarfit  os  meum.  Confuraptis  enim  car- 
nibus,hoc  cft,  mollibus  dilcipulorum  cordi- 
bus pet  dubitationem  : adiixht  os  {olidum 
e cor  Viiginis  gloriofx  ) pelli  ( cxtcnfx  in 
cruce)  per  fidem.  De  tertio  dicitur  in  figura 
fua:  Abrahamin  rcpiomiQionc  Dei  non  hx- 
licauitdiftidciiciaUcd  confortatus  fide  plcnilH- 
mc  fciens,  quia  quxeumque  promifit  ci  Deus, 
potens  cll:  & facere,  (jfft.  15. 

Spem  etiam  ih  fummo  habuit : qux  viuam, 
ccrtam,affligcntcm  eoe  cius  fpem  tenuit.  V iua 
enim  cft  fpes  firiiutapcr  gratiam , opetibus 
meritorum  innitens  qua  i.  Tetr.  i.  Rc- 
gcncrauit  nos  in  fpem  viuatn.  Certa  amem  cft 
Ipcs , iam  habens  arrhas  rei  fperaex  &:  pignus; 
dc  qua  Heb.6.  Tenemus  propofiiam  nobis 
fpem : quam  ficuc  anchoram  habemus  tutam 
ac  firmam  , & incedentem  vfquc  ad  interiora 
velaminis.  Affligens  autem  fpes  cft,  qux  ex 
defideriomuhotei  Ipcracx  ad  Unguorem  in- 
ducit rperantera.  7Vc«rr.  1 f.  Spes  qux  ditfer- 
cur.  afiiigit  animam.  Spe  autem  viua  in  rem 
fpcratamfcmpcr  tctcndif.lpc  certa  cxlcftibus 
continuo  inhxfit  :dclpc  affligente  peregrina- 
(ionem  iftam  continuo  finiri  cupiuic. 

Charius  ctiamcius  in  fummo  fuit.  Cha- 
ricas  enim  quoad  fetuorem  cft  bnguens , Se 
vulnerans,  & interficiens  : languens,  ex  dcii- 
derio  amati,  vulnerans  ex  penetratione  aman- 
tis in  anmu^u  , interficiens  ex  occifione 
omnium  prxtcr  folum  amatum  qui  in  corde 
viuit amantis.  Ectalis  fuitamor  Virginis; ex 
amote  enim  amati  in  fcdeftituta  languet  dc- 
fidevio,  ex  pcDctcacionc  amati  vulnerata  por- 
tae telum,  ex  interfieiftioae  amati  non  fibi  fcd 
tota  viuit  amato.  De  primo  dicitur  a. 
Nuntiate  dile^  quia  amore  langueo : Dc  fe- 
cundo dicitur.  VuiMxauehaciutcplena  furo. 
Dc  tertio  C(W.'»///.f43ni$yiniors  diledio;  du- 
ra ficut  iafcmillMfiDalatlo.  Sic  ergo  in  fummo 
has  virr&Ull  Oe  aliis  autem  quacuor 

cardioalibdi  fopradidhim  eft.  Sic  igitur  fidem 
ad  rnagnA  Im^uU  indubitatam  , & omnia 
opinipocmix  polBbilia  crcdidit:fpem  viuam 
cenam.*  & affligentem  habuit : Se  charitatem 
*laagpciU(em , vulnerantem  , & interficien- 
tem. 

His  conionge  donum , quod  cft  in  adiuto- 
fium  virtutum  (vt  dicit  6Vf^ar.  )&  bcariru- 


frud  um  habet  in  guftu.Etlicct  dona  fine  fc> 
ptem  : vna  tamen  cft  ratio  adiutorij  virtutum* 
£t  quamuis  beatitudines  fint  o^to  : tamen 
vnum  flatum  perficiunt  pctfcd^ionis.  £c  licce 
fru^us  duodecim:  tamen  vnum  ingerunt  gu- 
ftum  dulccdinisxcernx. Et  idcohxc  in  duo- 
decim computantur : quia  virtutes  fic  in  vno 
non  conhftunt;  ficut  dona  , & bcatitudines, 
& fruclus  in  vnum  tendunt.  Et  ifti  fune  la- 
pides duodecim  qui  intetnitentibus  gemmis 
radiant  in  veftimento  facerdotis  in  pla- 
teis cxlcftisciuicatis.  Sap.  id.  parentum  ma- 
gnalia in  quacuor  ordinibus  lapidum  erant 
Iculpta.  Quacuor  enim  ordines  lapidum  fune 
ordincsviitucum  , domuum  , beacicudiuum  , 
Se  fxu£ta\un.  yfpcc  ai.  Fundamenta  mori 
ciuitatisomni  lapide  pretioib  ornata.  Funda- 
mentum primum  iafpis,  fecundum  fapphirus, 
tertium  clialcedonius , quartum  Imaragdus, 
quintum  farden^x  , fcxtuni  fardiu^  , lepti- 
muin  chryfulithus,oiftauum  bcryllus , nonum 
copazius,  decimum  chryfoptalus  , vndcci- 
mum  hyacinthus  «duodecimum  amcchiftus. 

Talibus  ergo  fulta  & repleta  cft  gemmis 
I virtutum.  Fidei  enim  attribuuntur  tres  primi: 

<;  magna  cnimfides  viret  ,vt  talpis  : indubita- 
I ta  exUcum  colorem  habet  , vt  fapphirus ; & 
i omnipotentiamtem  in  calce  cft  , quo  non 
potcftamplius,vt  chalcedonius.Similiccr  fpes 
viua  cft  virens  incus  virtute  & meritis  , ve 
fmaragdus:  Ipcscerulolida  cft  de  lucens,  ve 
iardonyx  : fpes  affligens  eft  rutilans  & rubens 
fanguinc  Chrifti,  vt  latdms.  Charitas  au- 
tem languens  folis  Ipccicm  habet  incus  Iplcn- 
dureauri , vt  chryfolichus  in  vitore  ipeculum 
cft  aurei  folis.  £c  charitas  vulnerans  elicic 
ignem  in  cppofitionc  (olis  poll:a,vc  bcryllus: 
quia  Ca»,  v/.  Ldtnyidcs  cius,  ve  lampades  ig- 
nis , aeque  ffammarum.  Et  charitas  interfi- 
ciens cft  vt  typus  auri  fului  perlucidi  propter 
ardorem  cordis&luccm  veritatis.  Donum  au- 
tem adiuoans  virtutes  cft  ve  chryfopralus,paf> 
fioncmauri  pnmituftincns  & iguici : quia  ia 
ipfo  micant  virtutes  , ficuc  in  adiutorio  fuo. 
£t  bcacicudo,  ficut  hyacinthus  cxlcftis  color 
pcife^ionis,  in  aqua  huius  mortalis  & ffuxi- 
bilisvitx.  Frudlusautem  cft  ficut  amcchiftus , 
rubor  fciliccccxlcftis  in  obfcuTitatc mortalL- 
tacis  terrenx.  a.  C»r.  4.  Habemus  thefaurum 
iftum  in  vafis  fi<ftilibus  , ve  fublimicas  non 
fic  ex  nobis  fcd  ex  virtute  Dei.  Hxc  igitur 
Virgo  fide  fuitfolidiflimaTpcccriiflimajcha- 
riutc  ferucntilTima , donofupec  omnes  adiura 
( plus  enim  omnibus  donatu  cft  eijUcacirudinc 
pcrfcdinima  ( quam  beatam  dicent  omnes 
generationes } qu.x  guftauic  S£  vidi;  quoniam 


dincm,quxeft  perfeiftus  ftacus  operum:&  j bona  cft  negotiatio  cius,  & non  extingueeur 
fi:uiftumipititus  , qui  cft  guftus  dulcedinis  ; iunod^c  lucerna  cius /'roxi.  «/.  Et  ideo  datum 
beacorum:&  habebis  iterum  duodecim.  Do-  i eft  ei  fidei  donum  cledhtm,  &forsin  templo 
numenimadiuuae  virtutes, ve  accingant  prx-  ^ Dciacceptifliiiia54p.  Sic  igitur  gratia  vtr- 


ruium:  bcacicudo  autem  perficit  ftatum  , vt 
attingat  id  quod  cft  perfedum  :&  frudus  dul- 
corem gullus' ,vtdcfidctetur  finiri  exilium. 
Dc  donis //4. 1 i.Dc  bcacitudinibus  z^far/b.j. 
Dc  IfuiftibiLs  fpicitus  GaUt.  5.  De  virtutibus 
diuinis,!.  Cor.  ij.  Petfcifta  igitur  in  gratia 
eft  que  habet  viicuccm  infummo.donum  in 
^diutoiio , beatitodiAea  in  petfcdiofte , & 


cutis  cft  plena ; fi  virtus  in  dono , & donum  ui 
beacicudine , & bcacicudo  in  (ruiftu  pcrfecla 
efle  intclligacur.  Sic  igitur  cft  gtacia  plena. 

Eil  etiam  gratiadignicatiscius  vt  dicit  Bea- 
tus Sfrvart^.  in  duo^cim.  Quacuor  micaiic.. 
de  exio , quacuor  in  carne , & quatuor  in  cor- 
de ipiius.  De  cxlo  enim  rateae  Virginis  huius 
sa^lificatio, Angelica  falucatio,$piricus  fandU 
fuper 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  I.  ■ 31 


{«pcrucncio  ,&  vcncnniii  tllij  incarnatio. 
]iicamcauccm[)LiJorvIrgmali»,  quoJ  cft 
iinc  corrupciuoe  farcunJa , fmc  grauiutc  gta- 
uida, &lme<loioce puerpera. In  conic  vero 
dcuocio  humilitatis  > nugiiitudocrcdulitads, 
munilicia  fpintiiaiis , martyrium  cor  Jis.  £c 
Jc  omnibus  his  lam.  in  prxuhilis  facis  cft  Ji> 
Cium.  Hi  fune  JuoJ^CLroUpiJcs><}uos^uAu• 
lic  lolbcJc  Iordanis  aluco/«;4rr  4 cura  por- 
uicou  arca  per  Iordanem  lucius  labcniis  yi- 
cx  i Se  remanent  in  raonimcncum  xtemum. 
Hxc  enim  duodecim  Matrem  Dei  ne  concu- 
pifeentia  deflueret , folidam  efle  fecerunt.  £c 
ecccqualiicr  fiiit  gratia  virtutis  >&  gratia  di- 
gnitatis pleuinima. 

£il  autem  in  his  omnibus  cciplicicc^ptcna> 
& hguo  plenitudinis  duplici.  £il  enim  in 
hisplenitiidh  racntis>  plenitudo  ventris»  j^lc- 
nitudo  noflixallumpcionis.  Plenitudo  mentis 
communis  cft  cum  SanitUiplcnitudo  ventris 
rpcdalicci  Virginis  maccis:  plenitudo  aflum- 
piionis  ctl  plenitudo  Dei  ai  nos  vnionis.  De 
plenitudine  mentis»  quxcomtmmis  cllotmri- 
DUs  fandu  in  pctloiu  Secphani  ARcr. 
Stephanus  plenus  gratia  & fortitodinc  Sic. 
De  ptcnicuainc  vemcis  Judit.  6.  In  plenitu- 
dine conchx^quxcxprclfa  cll  de  vellere.  De 
plenitudine  noflrx  alTumpcionis  tbtdnn : 
plenitudine  roris  in  vellctc.  C»l.  x. 
inhabitat  omnis  plenitudo  diuipicatls  corpo- 
raliter. Prima  plenitudine  plena  eil  gracia 
diuiua»  fecunda  plenitudine  plena  eft  Deitatis 
pluuia,cctcta  plcniiudin?  plena  partudiuinot 
£a  prima  cft  idonea »,, ex  iccunda  delibatio- 
nis nuifa , ex  terna  delibationis  & delibantis 
atca.^0Mi.  1 i.Quodiidclibatiofan(ftacft|  Si 
malfa.  £x  prima  cft  pura  , Iccunda  nitet  ea 
qua  lubDco  nequit  limilior  inucniri  puritate, 
ex  tertia  candet  puritate  diuirra.Ex  ptima  cft 
concha  gratix>cx  lecundaaquxduc^s  gratia, 
ex  tertia  cft  vena  fundens  fontem  milcricur- 
dix.  Decius  plenitudine  omnes- accepimus 
gratum  pro  gratia.  Propter  primam  diciiui 
quod  inucnit  gratiam  , pioptcr  fecundant 
qu^fccu Dominus  nugna»  pioptcr  tertiam 
dicitur  ei  > Dominus  cecum.5ic  igitur  itaiuu 
cft  gratia  plena. 

higna  vero  plenitudinis  duo  in  ea  non  de- 
ficiunt icxubcrantia  videlicet,  dcquodaliud 
nihil  capere  poteft  Exuberantia  quidem»quia 
cflhutcx  ea  gracia  in  omncs.4.  Omni 

qui  obtulit  vas  vacuum,  mulier  in  figuram 
huius  infudit  gtatixd»:  mifcricordix  oleum: 
non  ex  dcfeducopix.  fcdcxdcfctiu  valurum 
oflerentiuou  Oleum  enim  cftufum  cft  nomen 
^ius.Cc».  I . De  hoc  autem  quod  aliud  non  re- 
cipit , dicitur  54p.  7,  Propter  Tuam  mumii- 
tiamnihil inquinatum  ineam  incuttic.  5»- 
Nundlquok.ingfCiat  vaoicas  ,vbi  to- 
tum replcuic  chacicas.  Sic.ctgo  cft  quod  di- 
eituc  vltimo-.Multx  ftlix  congrepue- 
ninc  gratiarum  diuitias}  ipfa  autem  fou  lu- 
pcrgrdlacft  voiucrlas.  hic  igituc  cft  gratia 
plena.  Sequitur 

Dominus  cecum. 

Et  co'ligithic  omne,  quod  bcat^  fadt 
tAlIfcrii  AO^nifin  ‘D.  Luet. 


hanc  V irginem  ad  Deum  : vnde  quinque  ^ic 
notamur.  Primum  cft  ; quoddpotninupi  Si, 
non  Deumvocat,  qui  fecum clfe dicitur.  Se- 
cundum,cum  Deusfitybiquc  &in  ommbus, 
qualiter  dicatur  ede  cum  ipfa.  Tercturh,  qua- 
re ipfa  non  dicitur  clfe  cum  Domino  jCcd  Do- 
minus Iccum.  Quartum  , quid  fu! , vel  de  luo 
cum  Domino  in  hoc  opere  incarnationis  ha- 
buerit. Quintum  Se  vlcimum,  fi  aliqua  in  hoc 
matri coniciatur  principalitas,  quod  Domi- 
nus cfte  fecum  perhibetur. 

primo  ergo , qu)re  dicitur  Dominus  & 
non  Deus  pile  fecum,  notandum  quod  Domi- 
nus dicit  ttra:  nuicftatis  altitudinem, diuitia- 
rum  honorabilium  honorem, & virtutem, fiue 
fortitudinem  nullo  modo  aliqua  impuUtone 
nutantem.  £c  hxc  tria  dicit  hcaFu's  Diotijf.  in 
hb.  dt  dinimt  no.  his  verbis  : Dominus  diei^ 
non  infcrioiu  cxcelTumtancum  Se  fiippofuio-, 
nem:rcd  etiam  omnium  pulchrorum  bonorum 
diuite^  poftcflloncm,  & veram, &:  non  cadere 
vel  nutare  valentem  virtutem,  fiucfocticuJi- 
nem  nuicftatis.  Et  his  tribus  iclcuat  noftrum 
cafum  humilitatis, paupcrtatis.&  inlicmiutis: 
humilitatis,  quoad  noftri  ftaius  vilitate  j uau- 
perutis,  quoad  gratuitorum  Se  bcatiiuiinis 
ipoliadpncm  j infix»*'*»**  » qwo^  noftratiij 
vulnctau«»«fl*  E'  nobis  largitur  clc- 
itatidnem,ditationcm , Se  fortitudinem:  alti,^ 
tudiqem  quidem  in  dignlute  , vt  iiomo  ho- 
noredignus  fit : diuitias  , ve  habeat  vnde  me- 
reri poUit : fortitudinem  ^utcoi , vt  hofti  rcli- 
ftere  polTu  t Si  hxc  tria  fimul  non  dicit  alluet 
iiomc,nifi  DorainusU^od  cnimDominus  fit, 
qui  nos  de  ftacu  in  quem  cecidimus  fuftollat , 
pata  1.  Reg.  X.  Sufcitans  de  pulucre egenum. 
Sede  fteteote  crigeus  pauperem ; vt  fcdcat&c*  * 
Pfn/M.u  i.  Quis  llcui  Dominus  Deus  nofter,. 
qui  in  altis  habitae  & humilia  icfpicit  Scc.  Sic 
ergo  clcuat  ad  fUtum  priftinx  Se  dcpctditx 
dignitatis.  , Quod  autem  Dominus  dicet  no-- 
llram  paupertatem , patet  Rorn.  1 o.  Idem  Do- 
minusoiouuim:diucsin  opmes,qui  inuocanc  1 
illum,  t.  Orr.  x.  In  ommbus  diuites  faAi 
clUs  in  iHoStc.  'Pfdl.  j^.  Non  tft  inopia  ti- 
mentibus illum  &C.  Efuriaiccs  im- 

plcuit  bonis&c.  Magnificatus  cft  cnini  Do- 
minus Se  iioftcr  verus  Salomon  diuitiis  Si. 
gtoiia  fuper  omnes  reges  v;»uicrfx  ccrix  a.. 
Farni.  9.  Quomodo  ergo  aliquem  de  fuis  dU 
mitcctct  pauperem : cum  fil  magnificus  in  ftm- 
cllcace , Si  virtutum  Se  gratiarum  largitione 
Eflher  x. . Largitus  cft  munera  iuxta  magnifi-; 
centiam  principalem.  Hoc  fiOTificaturn  cft  4, 

. 4.  voi  a .cicdltorc  diabrfto  liberae  filios 
viduatx  Eccldix  * olei  fui , hoc  cft  yatix  fuc 
mukiplicationc.  De  .^rutudine  autem  nqa 
protegente  Si  continente  i.^Donunw 

eduxit  cum  de  tcria  >£g>prt  : cuiu>  forfici^ 
cft  iuuilix  rhinocerotis.  Huius  ergo  Domini 
alciltimi  locus  cft  humilitas  Virginis  : theca 
tfacfauroium , diuinicas : beuignitas,  V irgmis*. 
ligatio  fortitudinis ; vt  ad  nos  veniant  exem- 
pla caftiiatis  Bcatx  Virginis.  Bene  igicurdi- 
citur  quo^  lixc  tria  ,,  Dominus  tccum.  Hic 

enim  nroul  in  vuum  fuit  loijilimis  Si  humilis, 
diucs  Si  pauper,  focUi.& imbecillis:  ficutS^, 

Dominus.  ..  , . . 

i e 4 Diatuf 


zi  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Praid. 


'picitiiriiMKm  Dominus  efle  cumipCk  pluf- 
quam  com  al^  Oraoic  enim , vt  dicunt  pa> 
Cres  > rcdempCionem  llxacl , 6c  ipCe  Dominus 
cxaudiuic  orationem  cius  > fuiens  redem-' 
ptionem  ipiara  per  humilicatem  fufccpcx 
camis.  Cum  ipfa  enim  ede  Dominum , tignU 
Scacconienciie Dominum  vocis  eius,  oratio* 
ni , dc  operibus  eius : ita  vt  verum  Iit  quod 
dicitur  1.  Omne  quod  eft  in  corde  uto 
vade  & fac  , quoniam  Dominus  tecum  eft. 
Similiter  dicitur /<»/*«  i.Egocroiccum>5c  non 
te  deferam  nc^]iic  dcrclinqujiTn.Opor(uic  cninv 
vtpre  aliis  vocis  cius  conlmcucc  Dominus : 
qu£  lic  dbi  cum  atiraxic  , vt  viicctibus  cius 
Ic  infunderet  , & Ematiuclis  in  ipfa  nomen 
acciperet , quod  cft  nobifeum  Deus : Domi- 
nos enim  nohiicum  Conlenfus 

enim  cius  in  nobis expedius  rcddic  vittucum 
operationes  , confortat  contra  rctrahcntiam 
timoris,omnes  andqui  decalUdi  hoftis  dilIbU 
uic  itachinaciones  , dc  prodernit  & in  fugam 
coniaercit  hoftiam  acies  dc  congregationes , 
magnideas  confert  de  viliori*  dc  libatione 
prnumpeiones.  De  primo  hocum  , fcilicec  , 
quod  expeditas  ceddic  vircucum  operationes  j 
iam  habitum  eft  cx  Propheda  Nachan  ad  Da* 
oid : Oma.:  quod  eft  in  corde  ruo  vade  dc  fac , 
dcc.  quafi  dicax , expeditus  es  in  omnibus , de 
nihil  nabebis  impedimenti.  Quhd  confortet, 
contra  infurgcntium  machirutiones , Ex.ceh. 
X.&  Nc  timeas  eos , quia  ego  tecum fum. 

Jfd.  jo.  Dominus  Deus  auxiliator  meus  : de 
ideo  non  fum  confuTus.  Rom.  8.  Si  Deus  pro 
nt^is,  quis  contra  nos  ? Quhddi0bluac omnis 
callidi  hoftis  machinationes  > Jf».  8.  Inite 
conlUium  de  diffipabicur : loquimini  verbum' 
de  non  fiet : quia  nobifeum  Deus.  Qubd  in 
fueam  conuertac  de  profternat  hoftium  ades, 
hdic.6.  vbi  Angelus  dixit  ad  Goleonem : 
minus  tecum.  In  virtute  fcnniMus(  quod 
brade  figura  eft  verbi  iftius ) ptaftcautc>  de  in 
fugare  conuertit  caftra  MadUn.<||odin  con- 
ceptu virginali  fpiritaalitcr  loapiemm  ; 
vnde/i^A  9.1ugamoncrisdtts>dc  vi^afflhxi- 
meri  eius  , dc  Gtcpanineia^iosU  eius  fupe- 
ralB,  ficuc  in  die  Madian.Qt^  magnificas  de 
vi&oria  de  iibegtfloac  coctae  px^umptio* 
nes , in  Ppd,  i ad.  didtnr : Tunc  dicent  inter 
gentes»  mj^^fibusttDeminus  ftocre  cum  eis. 
Vnde  I.  Xqr.  4.  Tcttid  hoftes  dicunt : Vz 
nobU , venit  Dm  in  cafira.  Ex  aduentu  au- 
tem Demini  in  caftra  Ictificatus  eft  exercitus 
liniftis  • dc  vociferatus  clamores  deuodonis 
de  mwanim  aftioQis. 

^i^um  ( quod  flipciius  notandum  ede  di- 
ifinus } eft»  qualiter  etiam  Beata  Virgo  fit  cara 
Domino : quia , cum  » pixpofitio  notat  allb- 
ciadmiem-:  fi  Dominus  fecum  cft , ipfa  etiam 
eft  cara  Domino  : Profc£lus  videlicet  dcca 
virtutem  , confurredio  contra  iniquitatem  » 
dc  contcmpbtio  de  amor  circa  veticaton.  De 
primo  horum  didtar(7e«.(.AflibaianirEDOch 
cum  Deo  de  non  appaxeu':  qum  tulit  illum 
Deus.De  fecundo  i»  confurget 

aduerfus  malignantes?  quw  dicat»  rarus  j ied 
tamen  chanis;DfeamKioiimr.i7Ar<^  wer»vt 
quosdedifti  mihiy  vM^ofum»  ipfi  fintde 
{necum : vt  videant  Harimem  meam. 


Quartum  vecb  ( quod  ruperius  ootatiina  eft  \ 
cft»quod  feire  defideramus  quid  fui » vcl  de  fuo 
in  hac  operatione  cum  Domino  habuerit : dc 
dicimus  quod  duo  : confenfum  videlicet  hu- 
milis duritatis » de  fidem  indubitatam  pro- 
milHe  veritatis.  Dc  primo  ipfa  dicit : Ecce  an- 
cilla Domini  fiat  mihi , dec.  De  fecundo  did- 
tur : Beata  qux  credidifti , quoniam  pcificien*^ 
tui,  dec. 

Quintum  fupra  notatum  eft : quid  prind- 
palitatisdetuteiper  hoc  quod  dicitur . Domi- 
nus tecam.Dicimus  enim  in  fophiftids : quod 
cum  vnus  dicitur  efie  cum  alio  , principali- 
tas notatur  c(Te  in  rc  ablaiiui,  cui  deleniit  prx- 
pofitio  cum : ficuc  didtur  miles elfe  cum  rege: 
de  non  i conuerib , rex  cum  milite.  Duas  au- 
tem principaliutes  cx  dignitate  concedit  Do- 
minus virgini,  honoris  videlicet,  de  fubie- 
dionis.  Ille  cnlro  qui  legem  dcdic  dc  hono- 
randis parentibus  £x«W.  ao.  £c  natus  ex  mu- 
liere , radus  eft  fub  lege  6W.  4.  legem  non 
diflbluic»  fed  obferaamc  in  matre  *.  maximh 
cum  non  venit  legem  foluere,  fed  adimplere  » 
Mdtt.  5.  T»hu  4.  Honorem  habebis  matri 
tuz  omnibus  diebus  vitztux.  Audiergono^ 
Virgo  Bcata:na  m cc  filius  nihil  negans^ono- 
rat.Sabic4doDis  autem  prindpalicatem  notae 
Lue.  X.  Dcfccndit  cura  illis , de  fubdicus  crac 
illis.  Quis,  quibus? Deus  » hominibus: fi- 
lius » parentibus  :do^or,difcipuUs.  9. 
Patres  quidem  habuireuscamis  noftrc  erudi- 
tores » & reocrebamiir  eos.  Hoc  autem  fecic 
vt  exemplo  filo  fiibie^i  efie  non  dedignemur» 
etiam  his  qui  nobis  inferiores  efle  videntur. 

Sed  mirum  admodum  eft  dedid^is  Angeli : 
pnuenic  ad  fidutandam  Virginem  exDoroint 
uii  parce  .*  de  innuit  przuemiTe  Dominum  » 
cctiun  ipfum  cclcrem  aduencuro  nuntij.  Quod 
etiam  innuit  Qut.  a.  Dum  alloquerentur  eam 
fodales  fponfi  dc  amore  .*  fponras  ipfc  aculeis 
. amoris  incitans, rcuclacaduentumluura  ocu- 
lis fponlz : de  illa  fiicibus  de  flammis  dc  lam- 
padibus amore  fponfi  fuccenia  , clamaait  di- 
cens: Ecce  ifte  venit  faliens  in  montibus» 
ccanfiliens  coUes.  Sic  dc  nunc  przoenic  nun- 
tium fttom  Dominus,  inuemus  a nuntio  circa 
Iponfam  : vt  fidem  habeat  fponfa  de  verbis 
numij , fecum  in  cordis  thalamo  iam  perhibee 
efie  Dominum.  Profcdlo  cft  hoc  quod  dicic 
IJa.  €f.  Zelus  Domini  exercituum  I^ict  hoc. 
Vecniro  dicitur  &tp.  7.  Omnibus  mobilibus 
mobilior  eft  fapientia : dc  ideo  Angelos  velo- 
ces ipfe  przucnit.  Exultauic  cnimvt  gigas  ad 
currendam  viam  vfquc  , non  ad  nos  > fed  in 
nos : k fummo  czlo , a furomo  Patris , k rega- 
libus fedibus  defeendens , tnuifcerauic  fe  no- 
bis in  vifcexibus  Virginis.  Nefcic  enim 
tarda  rerum  molimina  Spiritus  fandli  gratia. 
Amanti  enim  omnis  velocitas  tarda  cft  : dc 
ideo  reditum  nuntij  non  expedat,  qui  renun- 
tiet dc  confei^u,  decore  virginis  de  Icnociaiis 
irretitus. 

Benedidla  tu  in  muHeribus. 

Sequitur  id  quod  eft  ad  proximum  [ bene- 
dtda  tu  in  mmiertbus.  ] Quatuor  enim  in 
hac  falutationedicuntur : Aue  videlicet,  quod 
debetur  inoocentix  Virginis  : Qcatia  plena» 
qnz 


in  Euang.  D, 

Tcilicet  plcni(udo  debetur  vacuimi  ha- 
miliucis : quia  dicitur  4.  quod  humili- 

bus dat  gratiam.  £t  idem  dicitur  i . Pe.  4.  Et 
heacdiAio»  que  debetur catlibatui  cafticatis. 
£t  in  hoc  eft{>erfedHo  EUutationis. 

Dicit  ergo  [ benedic  tujEtne  aliquid 
videatur  vacare  ^ myiierio  Sc  gratia  rpcciali 
in  verbo  propolito : benedidionem  notat  > & 
cxcelJcnciam.Bencdidlionezn  cum  dicit>bene- 
Oifaetionem  • in  pronomine  tu.  Ea- 
celienciam  cum  dicit , in  mulieribus.  Vel  fo- 
lam  intclligensbcncdidam,vel  benedidam 
prz  omnibus. 

fienedidio  autem  munit  6c  tutat  contra 
soalum  : multiplicat  fpirituale  dc  venam  bo- 
num : & concinat  nobis  Deum.  Qubd  nmnk 
& tutat  contra  maluni«  Ge».  ja.  Benedixit 
«um  in  eodem  loco,  & dixit : Si  contra  Deum 
fartis  fiifti  ; quanto  magis  contra  homines 
preualebis  ? Adauget  etiam  omne  bonum  j fi- 
cut  dicitur  M t*.  Operibus  manuum  eius  tu 
bencdixUli,  Et  ftatim  requitur:  Pollelfioeius 
creuit  in  terra.  Qubd  Deum  conciliat  /fe.  6 5 . 
Qui  benedidus  dt  lapec  teiram , benedicetur 
in  Deo.  Dicit  propheta : Arnen.  & Nume.  6. 
Inuocabunc  nomen  meumrupcrfUosirraeUs: 
& ego  benedicam  eis.  Sit  igitur  benedidio 
fuper  caput  Virginis. 

Dicit  autem,tuulircretionero  notins.4kf  gni- 
fcamiam.  Diferetionem  quidem : quia  eft  be- 
nedida  ilngularitcr.  Significantiam  autem  : 
quia  bencdidionem  habet  infignem.  Dilere- 
tiiibenim  benedicitur  > dc  qua  canitur  .*  Bene- 
didafiliatuli  Domino.  Signanter  autem  be- 
nedicitur > cui  principalis  dt  infgnis  datur 
benedidioi.  Demer.  Benedidio  illius  qui 
apparuit  in  rubo  veniat  fuper  caput  I6f»h  j 
6c  fuper  verticem  Nazarei  inter  mtres  UioS. 
Qui  enim  in  rubo  apparuit^Virginemincom- 
buftam  per  concupilcenciam  dcnghauit , def- 
ponfatam  lofcph  : cuius  lacob  Patriarcha  li- 
ura  ftit>  dc  hoc  fuper  verticem  Naaarzi  eiu$> 
ocell , fandi  fandorum  Chrifti  defeendit , 
dc  per  ipfum  in  matrem.  Hec  enim  benedU 
dio  eft  omnium  gentium  > hoc  cft,  in  quo  be- 
nedicentur omnes  gentes : cpiod  fit  per  Chri- 
ftum  > qui  folds  eft  femen  benedidum  : ficut 
dicitur  Giit.  i7.de  ad  Gttl.  5.  Sic  igitur  difere- 
tiue  dc  fignanter  es  benedida  tu. 

Subiungit autem  [In  mulieribus  ] hocell, 
inter  mulieres  a vtprxpofitlo  notet  medium. 
Per  participationem  extremorum  medium 
vocatur : optimum  enim  mulierum  in  honore 
elV  virginitas, dc  optimum  vtilitate  eft  facun- 
ditas': c]Uodvtnimquc  Vitgogloriofa  pattici- 
pauit.  Gaudium  enim  matris  habet  cum  virgi- 
nitatis pudotc  t nec  primam  fimilcm  vifa  dt , 
ncc  habere  fcqucncem.  Virgo  cnipi  dc  macer 
e(i  adiux  vite  in  prole  : dc  conccmplatiuc  in 
fpccic , figura  virginali.  Hoc  cft  enimcaftel- 
Inm , in  quod  veniens  Dominus  maieftacisin 
fpecic  peregrini  > apud  nos  primum  fufeeptus 
w : Marcha , hoc  cft , adiua  eius  vita  admi- 
cifttancc : dc  Maria , hoc  eft » contemplatione 
eius  aflidcnce ! in  qua  tamen  fzlix  dc  bcatif- 
fma  Virgo  Matia , & beatifllraa  mater  opti- 
mam partem  elegie  > qax  nunquam  aufinecur 
Ob  ea.  Nobis  enim  adeft  per  mioiftcriuni  ini<^ 


Luc.  Cap.I. 

icticordix : FilioautemaflUet  pec  afpedum 
loris : nec  nobis  deerit  ailedus  miiericor- 
'i9 : nec  ipfa  Filio  fubducitur  in  contempU* 
tione  gloric , fecunditatem  habens  inolenir- 
firoogaudio  matrisqiudorcmaulcminluouno 
honore  virginis : vt  dc  ipfa  tantum  verum  fit « 
quod  Maria  optimam  partem  elegit,  qux  non 
auferetur  ab  ca. 

H«c  iginic  eft  Educatio  Bea»  Virginis  > dc 
fecundum  pneepeum  AfefioUad  Rem.  16. 
Salutate  Mniam , qttc  multum  laborauic  in 
vobis.  Sicut  enim  in  fentencia  dicit  Afoftelm 
1.  Or.j.  ftueinoMitemplacionementeexce- 
dit  Deo : fiue  in  adione  lobria  cfti  totum  pro 
nobis  cft:  virginitatis  pnefurens  lilium  , dC 
facunditatis  oftncns  ^um  > dc  cotum  pro 
nobis  impendens  virtutis  meritum.  Salute- 
mus ergo  eam  frequenter , dc  fapienter : ire- 
quenccrivtnecacordc ,ncc  ab  occ  recedat: 
licucruadcc  ife.  1 f . Bene  cane,  frequenta  cap- 
ti cum  , vt  memoria  cui  fc.  Frequentet  etiasi, 
vt  in  deuocione  falutemos : ne  forte  dicat  no^ 
bis  illud  Ifa.  19.  Populus  hic  labiis  mehono* 
rac : cor  autem  eorumlonge  eft  a roc : fine  cao- 
facoluntme.  Sapienter  autem  , vt  Ealucans 
faluueioni  congruat : dc  falucacio  concocdcc 
incentioni.  Qjialitcrcnim  aut  luxuriofus  vic- 
gioom  i aut  fipcrbus  humilem , aut  ttoalcdi- 
dus  benedidam  falucare  przfumic  ? Congrui^ 
us  enim  illa  fignificacur  in  hoc  quod  cum 
falucacionis  huius  ealogioro  primum  ipfa  in 
EliTabeth  propagaret,  exclamaait  Elifabedu 
Ecce  vt  fa^  eft  vox  falutationis  tuz  in  auri- 
bus meis,  exulcauicinfuis  dec.  Salutat  autem 
ipfa  habentem  in  vtero  loannem  , hoc  cft , in 
corde  grdiam : eft  chhn  de  fandis , commu- 
nionem Duidorum  (cruans : non  falucans  ne- 
que refalutans  cum  ^ qui«i  Deo  cxcommuni- 
cacus  eft  y dicente  Udune  in  1.  eane.  Qui  ve- 
nit ad  vos  ,«dc  hanc  dodrinamnon  a^t:  no- 
lite cum  recipere  in  domum , nec  Aue  ei  dixe- 
ritis. Qui  enim  dixerit  ei  Aoe  , communicat 
operibus  malignis.  Si  ergo  incongruus  eam 
faluuuerit , non  refalucac : dc  tunc  fiet  quod 
dicitur  Eccl.  4 1 . Erubefcicc  a falutantibos  de 
niendo.Dicit  enim  quod  multas  ami- 
citias irrefaluucio  diflbluic.  SalutemUs  ergo 
nosinuiceminofculo  fando  columbino  :vt 
flcut  ab  ea  volumus , ica  dos  eam  falutemus. 
Tunc  enim  non  compreflione  labiorum , fed 
coniundionc  fpirituum  noftxa  perficietur  fa« 
luueioi 

Qux  cum  audiilet. 

Ecce  hiedeferibit  poft  inconfuetS  f^utatio.* 
nero  turbationem  verecundamj  Tangit  autem 
tria : Virginis  verecundx  turbationem, caufani 
turbationis , dc  quam  diferete  fc  habuit  in  tur- 
batione. De  turbatione  autem  dicit  duo : lo^ 
qucncis  Angeli  auditum  , & oocafionatunt 
exinde  turbationis  aftedum.  De  primo  didt 
[ Qi^  cum  audifld]  hoc  eft  , peraudilTet* 
hoc  eft , propofia  omnia  audita  peccepUTct, 
dcperf^c<ftlcgiflet.  Et  cicca  hoc  fccundb 
notantur  virtutes  audientis,dc  modus  audiea- 
di.  Virtutes  aodieochfunt  tres  , Virginis  iri 
fiPcepcione  verborum  OMfvetamodwiafJe 
patienufluqi^ 


Digitized  by  Coogit 


34  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsed. 


patiencifliina  in  pcrattdiendofapiencia , & in 
gerendo  morem  pucUarcro  Angelo  mirabilis 
dilciplma.  Fecit  enim  iam  dc  primo , quod 
longo  tempore  poli  pizccptunis  erae  iMb  x . 
In  manluctudinc  fulcipitc  inilcum  verbum, 
quodpoceft  Caluaie  animas  vedras.  Propter 
cnimlaluecm  quam  promittebat  verbum  in 
modedia  rufccptiim  cd : quia  verbum  folacij 
fummi  fuilTetiU  fuiiret  confuetum : licuc dici- 
tur He\tr.  1 5.  Rogo  fratres  vt  Tulferatis  ver- 
bum folati j.Si  enim  verbum  folatij  ed  verbum 
Dei  ab  homine  prolatum  : quanto  magis  ver- 
bum maximxconTolationis,fuit  verbum  ab 
orcAngeUauditum?Depaciencil]Iina  inpcr- 
audiendo  fapientia  dic  it  .SvpiM/,  £d  padeni, 
qui  mulu  gubernatur  Capientia.  £c  de-dulto 
per  oppofttum : Qui  tcCpondct  priufquam  i n- 
tclUgat , duUum^  elTe  demondrac.  Pntur.u 
Audiens  lapiens, fapientior  erit:  & intelli- 
gens  gubernacula  polddebit.  Frsver.  19. To- 
tum Ipiritum  fuum  profert  dultus : Capiens  ve- 
ro d idert , & rcCcruat  in  poderum.  Has  enim 
focminas  Cfnttdim  in  libro  dc  contemplatione 
vocat  ad  loquendum ' caculas , qu«  procaces 
funt  & proterua;  : pro  quolibn  vno  verbo 
inulta  rcJpondcntes  nunquam  aliquid  ad 
plenum  audientes.  Dc  diCcijnina  vero  dicitur 
£ecli.  a6.  DiCcipUna  mulieris  donum  Dei. 
Inurbanum  viro  ed  puellam  virginem  prom* 
ptulam  ede  ad  loquendum : maximi  qux  amU 
ca  cd  conCcientix , & Colicudinis  in  contero- 
plationc  xmula , angelonun  cupiens  £rui 
colloquiis  , & conGaucione  Spiritus  Omdi 
dete£kari.  Dicit  enim  lex : quod  inciuile  ed, 
lege  non  profpe^ , rcCpondete  de  lege.  Mos 
igitur  puellaris  ed,ad  omnem  fexmonem  quie- 
te audire,  & cum  diCciplina  rei  exitum  exp^ 
£laie : imitando  in  hoc  filium , de  quo  dici- 
tur/o«or.  19.  Cum  dc  multis  incerrogiretur 
k Pilato , non  tefpoodic  vllum  vesbusn : iu 
vt  miraretur  Pczfi»  vehementer.  Vnde  potuit 
dicere  illud  /)Gi.4a.Tacaiiempecfihu,p^cns 
fuU  Probat  autem  fectfe  puellam  (Urpis  Da- 
ttid , qui  dixit  Pfdl.  7^ . Tui^tus  Cum,  & non 
fum  locutus.  Sic  igitur  in  fuTcipiendo  verbum 
ed  modeda  8c  muifoeca>in  peraudiendo  Ca- 
piens tc  padeo^flunat  in  gerendo  morem  An- 
gelo difcipUnata. 

Mothis  autem  audiendi  cd , qu6d  auditum 
' referat  ad  intcUc(duro , hoc  autem  ed , auris 
corporis  ad  autem  cordis.  Non  enim  fhic  de 
iUisdequibusdicitut  IfM.  6.  Audite  audien- 
tes,& nolite  intelligerc.Sed  inCchola  Cummx 
fapiemiz  cdo<da , upienterfit  diligenter  ad- 
ucrtic ; Cciens  qu6d  autem  audientem  Sc  ocu- 
lumvidcntcm,vtrumque  fecit  Dominus.Hinc 
ed  quod  ornamentum  autcum  Cm.  1.  promit- 
titur ct , quando  dicitur  : Murenulas  aureas 
faciadus  tibi  vermiculatas  argento.  Mure- 
nulx  enim  CenCui  illabantur  vermiculi  ar- 
gentei dulcifono  cinnicu.  Ita  virginis  auris 
illapfam  Angeli  vocem  aurx  lenis  audiuit: 
dc  dulcem  tinnitum  cordis  auribus  vermicu- 
iantem,motibus  flexuods  per  omnes  vias  cor- 
dis induxit.  £ect.  Audi  tacens  llmul  & 
quxrcns  *PfiU.  44.  Audi  filiacorporc,  vide 
coede.  & indina aurem  tiiaiutacitiirnitatis, 
hgmUitttii.  Scqttitpt. 


Turbata  cft. 

■Jt- 

Ida  turbatio  (ficut  audioimus } nihil  aliul 
ed , nUiqubd  peidrida  gloria  luminis  Cupe* 
rioris  & catledU  vifionis,  & auditas 'in  Cc  vt 
humilis  recidit  & mixtionem  quandam  lumi- 
nis rationis  Cenfit ; fed  aliter  quam  ZacKarias» 
& aliter  quam  Daniel  Dmm.  i o.  £d  eaim  tur- 
batio, peopaOio,  Sc  ed  turbatio  paflloivt  dicit 
AMguHtnm.  Turbatio  quidem  propalfio  dl, 
quz  tangit  dc  rationem  non  abducit : tutba- 
cio  autem  paOio  ed  qux  tangit , & cordis  af- 
fedum  Cuis  tenebris  cingit,  & abducit , dc 
attonitum  aliquando  prcdernii.  In  Chrido 
igitur  filit  turbatio  tangens  cantum. /mv.  ca. 
Nunc  anima  mea  curbaiaed.  Turbatio  autem 
tangens  de  cingens , italcilicccqua;  demodo 
im^ecionis  nubilum  dc  admirationem  indu- 
cic:in  beau  V irginc  fuic.Tutbatio  autem  un- 
gens , dc  cingens,  dc  abducens  io  incceduliu- 
tem  fuit  in  Zacbaria.  Turbatio  tangens , dc 
cingens  , dc  attonitum  ptodeinens  fuit  ia 
Daniclc.  Et  ideo  Zacharias  arguitur  de  in- 
credulitate, Daniel  erigitur  a calu,  d^  indrui- 
tui  de  ignoiatis  , dc  oeata  Virgo  dc  modo 
impLetionis  expeditur. 

Quatuor  autem  Cunt , qux  buiuCmodi  tur- 
bationem in  ipfa  occafionabant : Cubita  vide- 
licet Angeli  apparitio : verecundia  qux  debe- 
tur pudoii  virginali  ex  alpc^viiiJtioc  etiam 
det^or  inaudicx  omnibus  leculis  (alutacio- 
ni  : dc  tandem  etiam  debetur  magnitudini 
promUlaB  rei.  Qu6d  autem  hoc  cooCueuerit 
iMKxe  fiibica  incogniti  dcinfp«aci  apparitio» 
patet  Lite,  vlu  vbi  appacencc  Cubito  D^ino, 
dideur  de  Apodolis  -.Turbati  vero  dc  exter- 
riti cxidimaDant  fe  fpiritum  videre.  Idem 
cum  appareret  ambulans  Cupra  mare , clama* 
bant  conterriti  dc  turbati  quia  phantaCnu  ed, 
Uy.  4.  Pauor  tenuit  roc  dc  tremor,  dcc.  Qu6d 
etiam  hoc  debeatur  pudori  virginali , cui  in 
conclaui  in  Cilentio  orationis  pofitx  contra- 
ria nimis  ed  Cpccies  viri,  Tvh.  $.  vbi  in  figura 
illius  Virginis  dicitur:Tu  Ceis  quia  nunquam 
concupiui  virum,  jimbrof.  CalLc  virginis  cd 
ad  omnem  viri  paueee  afpcdlum.  Vnde  licut 
dicitur  dc  beato  hb  3 1.  qu6d  pepigit  fixdus 
cum  oculis  Cuis  , vt  non  cogitaret  quidera  de 
virgine ; qubd  non  videret  quod  illicite  con- 
cupiCceict.  Ita  dc  ida  pepiperat  firdus  cum 
oculis  fuis,  vt  de  viro  nunquam  cogitaret. 
*PJd!m.  1 1 8.  Auerce oculos  meos  ne  videant 
vanitatcm.Hxc  etiam  fccic  inxudita  omnibus 
feculis  falutacio , qux  concinebat  omnis  mali 
amotionem , dc  omnis  boni  in  fe,  ad  Deum, 
dc  ad  proximum  adeptionem  , qualis  nun- 
quam fuit  ante  audita  Riub  a.  Vndchoc  mi- 
hi , vt  inuenirem  gratiam  ante  oculos  tuos, 
dc  nolfe  dignareris  mc  peregrinam  mulie- 
rem ^ Hoc  etiam  fecit  promillx  ici  magnitu- 
do. Magna  enim  promiCit  in  plenitudine  gra- 
tix,in  Domini  fuiceptionc  , infui  fuper om- 
nes bcncdi<dione : dc  ipCa  in  fe  non  femit  nifi 
humilia  i dcideo  turbata.  Xuth  1.  Domine  mi 
conColatus  cs  me,  dc  locutus  es  ad  cor  ancillx 
eux,  qux  non  Cum  ilixulis  vnius  famularum 
cuarum.  dequituti 


In 


5-f- 


lii 

n 

aa> 

UJ, 

ClU* 

>ics 

cii» 

[1» 

ili- 

fic 

illo 

12. 

io> 

i> 

i> 

11 


m 

CH 

li 

h 

% 

V 


in  Euang.  D. 

Io  fermone  cius. 

Ecceciufa  turbationis.  Turbatur  enim  in 
fermoncinon  dc  fermone : quia  ea  qux  fermo 
dixiCjip(a  in  oratione  peciuic.  Sedquiain  fcT' 
tnouc , fermonem  ai  eam  tam  humilem  con- 
uercit  j iico  turbata  cfLFuit  enim  fermo  terri- 
hi  I is  in  auditu , pcohindus  in  fenfu , & admi> 
rabilis  in  dietis.  Locutio  enim  Angeli  ad 
Mo^fen  terribilis  fuit:quod  dicit  t/4p0fitlm 
Hthr.  la.  Ita  terribile  erat  quod  videbatur» 
qu6d  ipfc  Moyfes  qui  primus  inter  homines 
^c»dicic : Exterritus  (um , dc  tremebundus. 
£t  ideo  dicitur  in  Pfal.  76*  Vox  tonitrui  tui 
Deus  in  rota»  hoc  eft  > fonus  cetribilis  Angeli 
in  Galilxa. a(7.  Cum  vix  ftillam  pasuam 
fermonis  cius  audierimus » tonitruum  magni> 
eudinis  cius  quis  poterit  intueri  } Propter 
quod  etiam  dicitur  /o^n.  t a.  cum  blande  de 
clarificatione  Pater  loqueretur  ad  hlium  : 
tarb.T  allantes  exidimabant  tonitruum  fa> 
dum  cflc.  £t  flmiliter  t-^cUr.  9.  Cum  de  czlo 
Ciiriitus  loqueretur  Paulo  , ipfe  Paulus  cor* 
jruit : Sc  cjctcri  qui  comitabantur  cum  eo  da- 
bant dupcFadi.  Ida  autem  Virgo  omnibus 
conflancior  & fortior  non  cecidit  , nec  con- 
Eifiouem  palla  cd  : fcd  in  fermone  humanum 
& puellare  aliquid  palfa  » cd  turbau.  Fuit 
etiam  idefenno  profundus  IcnHi.  Quia  fictit 
dicit  T*reutrb.  t S.  Aqua  profunda  ex 
ore  viri:quanto  magtsexorc  Angelis 5. 
Dc  quo  grandis  nobis  fermo»  fic  ininterpre- 
labilis  ad  dicendum  :|quoniam  imbecilles  fu- 
mus ad  audiendum.  Ide  fermo  in  didis  fuit 
mirabilis.  Ed  enim  omnibus  mirabilibus 
mirabilius  ( quod  cum  dicat  EccIm.  c.7.  quod 
mulierem  bonam  cx  omnibus  non  inuenit: 
quin  potius  inuenit  amariorem  morte  mu- 
lierem ) qubd  mulier  hc  aquzdudus  graciz» 
vas  dulcedinis  diuinx  » & propagatio  bene- 
didionis  in  omnes  : ficideo  poterat  dicccc 
beata  Virgo  illud  17.  Magna  funt  iu- 
diciaiua  Domine,  fic  inenarrabilia  verba  tua. 
Sequitur. 

Ec  cogicabdt 

£cce  quam  diferete  fc  habuit  in  turbatio- 
ne » vere  fcliciinnu.bapiens  enim  dicit,  quod 
rcUciscll  decenter  ferre  fortunas.  Tangitau- 
tem  hic  tria:  rationis  fcilicet  adiim » qui  cd 
cogitatio : & quid  cogitabat  : fic  qualiter. 
Rationis  adus  ( vc  dicit  ) edeo- 

f;iiatio» quali  coagitatio  dida^propter  col- 
ationem  quam  in  ratione  fecit.  Et  prober  \ 
hoc  patet  quod  diximus  » quod  ex  turbatione 
iii  nullo  confuiionem  palfa  fuit : quia  confuii 
fie  attoniti  conferre  de  auditis  noti  poHunt. 
Hxc  coUatiudicitur  Lwe.i.Marta  autem con- 
hsruabat  omnia  verba  hxc»conf:tens  in  corde 
iuo.  Sciebat  quod  podea  didutus  erae  l$An. 
i.citftoH.  4.  Probate  ipiritus  li  ex  Deo  fine: 
non  enim  probari  poliunt  niG  per  collatio- 
nem. Non  enim  periit  propter  turbationis 
imminentes  tenebras : nec  operuit  faciem  ra- 
tionis in  corde  cius  caligo  Itb.  ij.  Et  dicit 
[ cogiubat  ] quia  in  ipib  momento  erat  ia 


Lue.  Cap.  I. 

cogitando.  Prxteritum  enim  ftnperfcdutd 
a^m  continuae  in  prxfens.  Q^ia  aotem 
cogitabat? 

Qualis  clTec  ifta  raluUtio. 

Vtrum  videlicet  fibi  congrua » quz  Gbi  vi- 
debatur humilis  fic  indigna?  Verum  in  futu- 
rum cxpedanda»aut  daciro  fperanda  ? Paruam 
autem  Icfcntiendo»  fefiUam  Dauid  die  pro- 
babat.qui  dixit : Vilior  Gam,fic  ero  humilis  in 
oculis  meis  Et  ideo  dixit  illud  Cert.. 

Minot  fum eundis  miferationibus  tuis. 
Et  illud  quod  podea  didurus  Regulus  Mdith, 
S.  Domine  non  fum  dignus  vt  intres  fub  te- 
dum  meum.  £t  qualiter  ero  digna » vt  ce  im> 
mittas  vifccribus  meis.  Cogiubat  etiaoi 
vtrum  in  futurum  exhibenda » vel  datim  fpe- 
randa ? Multx  enim  confolationes  promiilz 
fuerunt » qux  omnes  in  faturum  expedaban- 
curtita  qubdtxdio  vidus  populus  clamabac 
illud 7/4.  x8. Manda, remanda*.  cxpcda,ex- 
peda:  modicum  ibi,  modicum  ibi.  Et  alius 
/74/.  I a.  dicit : Vfquequo  obliuifccrisvnc  in 
Gnem.  Quafi  dicat  ? Oblitus  es  mei.  Ec  d 
aliquando  confolationcra  per  nuntium  miti 
cis»vacua videtur  clTcconfolatio-.quia  viGo  in 
tempus  longum: ita  qubd  ipG  nuntijex  ve- 
recundia fe  excufanc : Movfcs  quidem  , quia 
impeditioris  lingux  Gctllaias  » quia  polluta 
labia  habcat:1crcmias»  quia  nefcit  loqui  quia 
puer  fu  :Et  hoc  ideo  quia  dicitur  omnibus: 
Vbi  ed  verbum  Domini  ? Veniat.  Et  ideo 
etiam  ida  [ cogitabat  qualis  edet  ida  faluta- 
tio  ] ne  videretur  confolari  fandos  j & podei 
confolationem  in  longum  dilfcrre  futurum. 
Sapiens  enim  fuit , & in  ScripcuiU  per  SpUi- 
tum  fandum  erudita. 

Et  ait  Angelus  ei 

Non  dicit , refpondct : quia  nihil  loqueba- 
tur:fed  potius  tacuit  fiC  contulit . vtlapientcc 
proferret  fermonem.  Angelus  autem  milTus 
Domino,  videns  turbatam  fle  quaG  dubiam^ 
confirmans  dixit 

Neti  meas. 

Ec  ida  cd  pars  vbi  agit  de  conlolatidne 
turbacx»-At  dicit  duo : confortationem  » & 
confortationis  caufam.  Conforcationcm»cum 
dide  [ ne  timeas  ] Et  circa  hoc  dicit  duo ; ab- 
dcrflonem  timoris , fic  cognitionem  pci  no- 
men in  Ggntim  fpccialis  diicdionis.  Con* 
fortationem  quidem  per  abderGoriem  timo- 
ris, cum  dicit » Ne  timeas.  Et  videtur  mirabi- 
le,cum  Propheta  in  Spiritu  fando  loqucns» 
dicat : Timete  Dominum  omnes  Sandi  eius: 
quod  Angelus  prxfumit  dicere  [ ne  timeas  ] 

I Sed  ad  hoc  ante  nos , etiam  Sandi  rcfpondc- 
j runc.  Ed  timor  fctuilis , quicd  initium  fa- 
. pientix  fic  donum  Spiritus  fandi  :ficut  feta 
I inducitGlum  , cum  aliud  Gc  de  filo  j fic  hic  cft 
1 initium  extra.  Ec  ed  timor  initialis»  qui  cft 
! quando  facies  iudids  fic  timetur  j vttamen 
; prxfcncia  ipfius  ametur.qui  fic  timet  pcenam> 
i quod  etiam  amae  gloriam  t fic  hic  cft  cum 
[ Spirittt 


Digitized  by  Googie 


36  D.  Alberti  Magni»  Ord.PrsEd. 


Spiritu  fanflo.  Et  dc  moque  iftorum  dicitur 
I . loAH.  4.  Timor  non  cft  in  chariuteifcd  per- 
ftfiilacharitis  foras  mittit  timorem.  Eftcriam 
droor  filialis , qui  timet  offenfam ; cum  filius 
patrem  nolit  ollcndcrc : & hic  eil  timor  Do- 
mini fandus,  permanens  in  fecula  fcculorum. 
Et  cft  timor  fjponGilis  ,quofponfafi  nonfem- 
perfe  decoram  & fpeciofam  exhibeat  , timet 
ditferri  ainplrxus  fponfi  : 6c  hic  cft  timor  de- 
licatus » femprr  parans  caqux  delicata  funt 
fponfo^vccontinuofiiin  deliciis  thori.  Et 
hoc  allegat  fponfa  cum  fponfus  amplexus 
diftert  I . Ledusnofter  floridus.  Er  ille 
illcdus  amore  fponiie , & captus  decore  eius, 
dicit  Otn.  4»  Tota  pulchra  es  amica  mea , &c. 
De  nullo  autem  talium  tim<xum  hic  cft  men- 
tio : Icd  ( ficut  diximus  in  prxcedcncibus) 
timor  eft  hic  non  refoedu  mali » fed  refpedu 
magni : qui  timor  eft  admirationis , &:  rcuc- 
rencix:  & hicfticicftarc  cor  in  aliqua  obnu- 
bilatione propter  apparentem  labito  maic- 
ftatem  : Schic  eft  quem  aucrtcic  nititur  hic 
Angelus  k pudore  & humilitate  virginali. 
/o4fr.  14.  Non  turbetur  eoe  veftrum  neque 
formidet. 

Sed  mirum  cft  : quia  fupra  nulla  cft 
mentio  de  timore , fed  ue  turbatione  folum- 
modo  : & Angelus  inducit  timorem  , dicens 
[ ne  timeas]  (ed  dicendum  eft  ad  hoc  : qu<!)d 
& turbatio  cft  quidam  cimot  ccuucntialis 
propter  fiigam  cordis  in  luam  paruitatem , 
ex  confideratione  viOe  magnitudinis : ficut  di- 
citur in  T*f*l.  1 j 8.  Mirabilis  fada  cft  feien- 
ciacuaexme  :confonaca  cft,  &c.  Et  ex  illo 
timore  quafi  dubiam  non  tam  confortat, 
quam  cettificat  Angelus,  dicens  [Ne  timeas] 
Jf*.  7.  Vide  ne  timeas , Se  eoe  tuimi  ne  for- 
midet. 

Marii. 

Hic  nominat  eam  exoomine , vt  feiat  gra- 
tiam inucnillc.  lO.  Proprias  oues  vocat 
Dominatim.  ihid.  Cognofeo  meas  > & co- 
gnolcunt  me  nec.  a.  i.  Nouic  Do- 

minus qui  eios  fime.  Argumentum  autem 
quare  non  timendum  fit  fubiungit,  dicens: 

Inuenifti  enim  gratiam  apud  Deum. 

■Eccetria  dicit-.quhd  inuenit,  quid  inucnit» 
& inuentum  vbi  repofuit  (inuenifti  ] inquit 
rditam  ab  Eua,a  ce  quxfitam.  Ab  Eua  qui- 
m perditam  : quia  totius  mundi  gratiam 
originalem  ipfa  perdidit. 1.  Vir  non 
eft  fedu^s  : fed  mulier  in  ptxuaricatione 
feJu^  (ait.Cen.  j.Mulierquamdcdiftimihi 
fociam,  dedit  mihi , & comedi.  £ccc  inuenta 
eft  amarior  moccemuHcr.EcW/^.y-A  te  autem 
quxfitam  diligenter  inuenifti.  Lmc.  1 5.  Si 
perdiderit  mulier  fapiens  drachmam  vnam, 
nonne  accendit  lucernam,  Se  euerrie  do- 
mum , Se  quxrit  diligenter  donec  inucniat? 
Mulier  hxc  beata  V irgo  cft , qux  in  Eua  per- 
didit drachmam  decimam,  ad  imagi  Atm  (um- 
mi  regis  infignitam  i Se  accendit  lucernam 
flamma  deitatis  , operiens  in  tcfta  alTuraptx 
haunapitacisj  iuiundens  liquorem  pinguiill-  I 


iDumdeuocionis  , Se  euerrens  domum  crea* 
curarum  Dei  : donec  inucncam  demonftrarec 
drachmam  i Se  in  ipfa  inuenillc  fe  gaudens 
cum,  quem  diligit  anima  fua  Ci;r.  Sic  igi- 
tur inuenifti,  non  emifti , non  meruifti.  £c 
quianenemifti,  gratis  pro  nobis  accepifti. 
Legem  tene  fili) : gtacisaccepiftis,gratis  date 
Mdtth.  10.  Et  quia  non  meruifti,  meritum 
non  require  : (ed  omnibus  iuftts  gratiam, 
peccatoribus  veniam  tribue , dicens  Gcm.  24. 
Bibe  Domine  : nam  & camelis  tuis  potum 
tribuam:  homines,  hoc  eft  , rationabiliter 
viuentes,  faliuns : & iumcnta,qui  iumcntali- 
ter  vimine.  Animalis  enim  homo  non  perci- 
pit ea  q«x  funt  fpiricus  Dei  1 . C^r.  i.  [ apud 
Deum  ] Ecce  vbi  repofuit  in  tuto  : quia  qui 
hominibus  placent  confufi  fuiic  , quoniam 
Deus  Ipceuit  cos  51.  Qui  enim  gratiam 
non  reponit  apud  Deum , fiituus  eft  : ficuc 
dicitur  Eccli.  ao.  Gratix  fituonim  cfllindcn- 
tur.  Talis  enim  gratia  Proner,  vlt.  Fallax  eft, 
&vana  pulchritudo  virtutis  popularis.  Sed 
mulier  timens  Deum  : ipfa  laudabitur,  a. 
T./aoth.  1.  Scio  cui  aedidi  & cenus  fum,  ^cc. 
Hxc  igitur  diifta  funt  de  Salutatione. 

Eccc. 

Hic  incipit  agere  de  annuntiatione  :Se  fa- 
cit duotannunciationem  ponit,  & prxeonium 
annuntiati. De  annuntiatione  autem  dicit  tria: 
annuntiae  enim  conceptum  , pacturo,  & no- 
men. De  conceptu  dicit  [ Ecce  } Pet  aduer* 
bium  demonfteandi  notans  inuifibilcm  per 
naturam  foturum  eflevifibilcm  : vt  dumvi- 
fibiiiter  Deum  cognofeimus  ; pet  hunc  ia 
inoifibilium  amorem  rapiamur.  Conceptum 
autem  virginalem  notat  pex  verbum  conci- 
piendi. Per  hoc  qu6d  dicit  in  vtero  , nouc 
modum  conceptionis.  Demonftrans  igitur  Se 
in  cuidenti  ponens  inuifibilcm , dicit  Jfn.  40. 
Eccc  Deus  vcftcf  ;ecce  merces  cius  cum  eo. 
Se  opus  illius  coram  illo.  Quomodo  enim 
inuihbilia  efte  pctfuadcrct , vel  nobis  amo- 
rem in  illa  prouocarct : nifi  per  vifibilia,  qux 
argumecumdcinuifibilibus  facerent?  ‘Saruch 
).  Poft  hxc  in  terris  vifus  eft,  & cum  homi- 
nibus conuerfatus  tft.  Lue.  i.  Viderunt  oculi 
mei  falutare  tuum.  hb.  vlt.  Auditu  auris  au- 
diui  ce,  nunc  autem  oculus  meos  videt  te,  &c. 
Nam  ficutdicic  Horae. 

S^nim  irriunt  nnimttm  dnnijfg  per  4$tre<, 

J^fsm  ^ud  funt  ochIu  fubie^d  fideiibiu. 

Pe  conceptu  autem  dicit 

t.  Concipies. 

Eft  autem  hic  difficultas.  Conceptus  enim 
cft  captio  duorum  feminum  permixtorum  ad 
generationem  : quorum  vnum  eft  ^ens , H 
alterum  patiens. Hoc  autem  non  eft  fas  dicere 
de  Virgine  ,dcquacantacur:  qux  fine  virili 
commixtioncgenuic  filium,  qui  fuo  mundum 
cruorercdcmit.Si  autem  ad  hoc  dicatur,  qu6d 
concepit  corpulentam  fubftanciam  virginis. 
Se  Spiritum  fandlum  qui  illam  fubftanciam 
formauit  : incongruum  cft  Se  illicitum  ^ 
quia  Spiritus  fanc^  coquodeft  immenfus 
noa 


D ; ■ jecI  by  Googlc 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.I.  37 


hon  concipitur,  ncc  includitur  alicubi.  Vndedi- 
«•ii.cjp  cendum  > quod  cura  fua  corpulenta  fubftantia 
concepit  virtutem  Spiritus  fandi  , qu*  illun 
corpulentam  fubdamiam  primo  decidit  a lan* 
guine  Virginis , &po(lea  conuerritcam,&:  for-  ' 
mauit,&:  6gurauir>6c  in  membra  diftinxit,&  oni- 
cnauic. 

Ex  hoc  autem  arguunt  Eutrehes  & Neftorius, 
quod  Spintus  fandus  pater  Ht  6ii)  iccundum  hu- 
manam generationem. Quod  non  fcquirur : quia 
parer  eu  , qui  .aliquid  luz  fubllancix  habet  in 
Filio,  quae  in  Filium  conuertitur.  Si  autem  Spi- 
ritus fandus  aliquid  fui  haberet  in  Filio » fcque- 
rcturquod  fua  mbftanciaciretdiuillbilis  ,&  ita 
ipic  non  ciTec  iunplcx  : quod  abfurdum  ed. 
Przterca  , Si  edet  conucrtibilis  fubdanira  cius : 
iam  Bon  edet  Deus  nec  zternus , fcd  tem- 
poralis Se  corporeus  : quod  cllcc  adhuc  maior 
abfurdicas:&  ideo  hoc  non  cd  diccndum.Ec  ideo 
6icky1miref.q\sod  cum  dicitutiChriduscdcocC'* 
ptus  de  Spiritu  lando : illa  prxpodiio.  De  notat 
pocedacem  Se  non  matcri.-un.Chtiftus  enim  con- 
ceptus ed  de  potedate  Spiritus  fandi,  de  non  de 
fubdantia  ipuus  genitus  : deut  cultellus  ed  de 
feno, id  ed,  de  fusdantia  ferri  fabricatus  .*  & Fi- 
lius naturalis  de  Patris  fubftantia : & ideo  omi 
Filius  non  fit  de  fubdantia  Spiritus  fandi  > non 
ed  Spiritus  (andus  Pater  Fili).  Si  enim  Filius 
cdc(  de  fubdanda  Spiritus  (wdi,oportccer  quod 
edet  de  Spirint  fando  fubftanciaUtcr:  & cum 
etiam  Spiritus  fit  procedens  de  Filio , oporteret 
quod  vterq,  fetundum  dtbdancia  eficc  de  altero: 
quod  ed  abfurdutn.  Iam  enim  fcqucrcrur  duos 
patres  ede  in  Trinitate,  quod  vterque  clfet  pater 
fecundum  fubdanciam:quod  ed  inconueniens  Se 
reprobatum  inNicena  iynodo.Quod  licet  podea 
pracdicaitetic  Leporinus  monachus : tamen  hoc 
sn  Concilio  Epilcoporum  Gallix  rcuocauic. 

Si  autem  quxratur,  Vnde  Virgo  concepit, 
Ttium  verbo  Sigeii, vel  deqiio>Diccndum  quod 
non  verbo  Angeli : quia  veroum  Angeli  in  acte 
fonuit,&  non  permanfit : & ideo  languinem  eius 
nec  didinxic  (eparando , nec  comiercit,  nec  for- 
maoit : id  aurem  de  quo  concipitur , Se  feparac 
dmguinem,  & format,  & hgurac.  Ec  ideo  con- 
condemnatum  ed  quod  caniJtur>Concipies  per 
aurem : fcd  cantetur , Concipies  & paries  Deum 
firnul  & hominem.  Sed  concepit  de  Spiritu 
fluido, deut  dicit  fymbolum  Apodolomm. 

Quxrimr,Vtram  in  conceptione  BcataVirgo 
aliquid  eiiicienris  caulx contulerit } Scitur  enim 
&ujpponicur  ab  omnibus,  quod  ipfa  contulit 
corpulentam  fubdanciam  , ex  qua  fadum  ed 
corpus  Icfu  Chridi.  Et  dicunt  quidam , quod  in 
materia  generationis  qnx  fit  ex  commixtione 
fexuum, duplex  ed  forma:  vna  quarum  dicitur 
fbrmatiua , Se  hxc  ed  de  fubdantia  carris  : alia 
autem  ed  infoimaiiiia,  qux  ed  de  fubilancia  ma- 
tris. Et  dicunt  quod  formatiua  agit  Se  operatur 
per  fe,didingucndo  fanguincm,A:  :onuertendo, 

& formando,  Se  figurando  : informatiua  autem 
fubagit & fuboperarur per  modum  rainidrancis; 

& ideo  non  agit  niii  excitata , & tunc  fubnai- 
nidrat.£th9C  cdfcntcntiaCa/effi.Non  tamen  ed 
hxc  fententia  jirjJioielis^Si  Philolbphorum , qui 
iecuti  funteumin  fcicntia  naturali:  fcd  potius 
quod  fola  vinus  informatiua  ed  in  gutta  patris, 
Bcc  aliqua  vis  ^matiua  vel  informatiua  ed  in 
'p.  in  Bhm^.D.Lh, 


gutta  matris  ,nifi  fle  forma  confiifa  & inderer 
minata  Se  indidinda  : & ideo  nihilagic  penitus 
nec  fubminidrat , fcd  agitur  in  eam  per  guiram 
viri : gutta  enim  viri  intrat  in  guttam  fceminx» 
ficut  Ipiricus  in  corpus:  quia  etiam  gutta  patris 
conucrtinir  in  fpirirum,dc  inna  viicofitatcra 
guttx  maternx  continetur : operans  didinguen- 
da,conucncndo,formando,figucando,&cxccras 
operationes  in  ea  faciendo.  Ita  in  conceptu  vir- 
ginali totam  operationem  Se  adlioncm  damus 
virtuti  Spiritus  fonAi  ;&  corpulentam  fubdtn- 
tiam,  de  qua  operatus  ed  Spiritus  fandus.  Beatae 
Virgini:&  ideo  ipfa  edVete  mater  Dei »qula  Deus 
ipfe  ed  de  fua  mbdantia  fadus  homo.  Nec  ta- 
men Spiritus  fandus  ed  pater  Chridi : quia 
nihil  de  fubdantia  Spiritus  fandi  ed  conucrlum 
in  Filium.  Hxc  ed  fides  Catholica  circa  con- 
ceptum Chridi , quam  nid  quifque  fideliter  fir- 
miierquc  crcdidcrir,faluus  ellc  non  poterit. 

Hinc  ed  etiam  quod  nefeit  tarda  molimina 
Spiritus  fandi  virtus  Se  gratia  : ideo  Spiritus 
fandus  non  ed  operatus  paulatiu^  vt  natura : 
(ed  fimul  in  vno  momento  corpulentam  fub- 
dantiam  k corpore  Beaex  Virginis  diuifltj&r  foc- 
mauit,  figurauit,  aniinauir,  Se  Diuiniuti  vniuic. 
Et  ideo  Virgo  Beata  fimul  in  vno  momento 
concepit  virum  perfedum  in  figura  lincamcn- 
conim,&  aniim,&  gratia, & vinutc,dc  fapientiat 
quia  Chiidus  nunquam  profecit  in  aliquo  ido- 
niminifi  ficut  dicitur  pitffecilTe  in  facie  homi- 
num , quando  plus  Viio  dic  odendic  (apientix  Sc 
gratix  coram  hominibus  quam  alio  , licet  pro- 
nectet in  vteto  & extra  vtcnira  in  corporis  & 
membrorum  quantitate  : &:  quicquid  vnquam 
meruit , nobis  ab  indanti  metuit  conceptionis. 
Et  hoc  ed  quod  dicitur  Itrem.  j 1 . Nouum  faciet 
Dominus  fuper  terram  : finnina  circumdabit 
vjrum,numcro  & figura  lineamcntoru,&  anima. 
Se  Deitate , & grxiia  ,vimice,  Se  fapiemia  perfe- 
dum : quod  prx  omnibus  nouis  nouius,&  om- 
nibus mirabilibus  mirabilius.  Deficiebat  enim 
fola  quantitas  petfeda , propter  vteri  neccflita- 
tem.  Ec  ficut  primus  Adam  de  manibus  Dei  ex- 
ciiit  perfedus  : ita  fecundus  de  manibus  Dei 
conditurus  ed  perfedus  : vt  danus  magnificen- 
tiam Deo  nodto;  quia  perfizd^  Dei  funt  opera 
7)eutfr.  Ec  fciamtis  congruum  eflc  nomen 
concepti  Er  dixit  Dominus  ad  me : Voca 
nomen  eius:  Accelera, fpolia  dcctahc,  fcdin» 
prxJari.  Quia  antequam  fciae  puer  vocare  pa- 
rtem fuum  & matrem  fiuun  > auferetur  fotricudo 
Damalci-  Adhuc  enim  intra  vifeera  conccptu$> 
detraxit  & abdulit  fpoHa  namrx  nodrx  : non 
folum  ad  Deitatis  ceconciliacioncm , fcd  etiam 
advnioncm  cumnarucadiuina.  Magnus  prxda- 
tor  Chridus,  qui  totum  quod  poficdcrac  Diabo- 
lus, fimul  vno  momento  traxit  ad  fcipfum.  Hoc 
autem, notatur  per  hoQ  quid  dicit : Concipies. 

In  vtcro. 

Prarpofiriojin  concinentiam  notans,vult  quod 
intra  vtetum  cfFcdiua  caufa  fuerit  conccprus, 
& non  ab  extrinfeco  ficut  in  fisminis  qux  lege 
naturx  concipiunt:  in  his  ab  extra  immicticor 
vnde  concipiaoc,quod  in  ido  conceptu  impium 
ed  dicere,  (ed  ed  Spiritus  fandi  virtute.  Florens 

cnimvircucu  ^honorum aromatibus ^^CTteroa 

P &OA 


5 8 D.  Alberti  Magni, Ord  Prxd 


non  defloret , fed  florebit  in  xternum  .ipud  Do> 
roimuTi  : Sc  ideo  horto  florigero  comparanlr. 
Sicut  enim  virginem  cum  Angelo  contemplati 
flimus  in  cubilibus  diledi  Cilutatam  : ita  nunc 
contemplemur  eam  in  hortis  aromatum  in  con- 
ceptu. Vere  enim  vecrus  ille  hortus  cft , in  quo 
ortus  efl  flo6  campi  dc  radice  Icllc  , flos  in  quo 
cora  rcflomii  i^us  noflra. 

In  dcccm  autem  hic  vccrus  horto  comparatur. 
Efl  enim  hortus  conclufus  /igiJIo  cafliraris  per- 
pcTux , licut  dicitur  Cdfu.  4.  Hortus  conclulus, 
rons  Agnatus  : cui  nunquam  (vt  dicU 
communicauicalicnus.  Iflc  hortus  efl  paradifus 
Dom  ini}  eo  quod  omnia  fptrat  propter  aromata 
virtutum.  C4A/.4.  Emiflloncs  ruzparadiius  ma- 
lorum punicorum,&c.  Secundo  efl  hic  hortus 
folfus  lacclco  omnis  difciplina:.  JJk.  18.  Pto- 
(cindet » ficlaitict  humum  luanu  Difciplina  au- 
tem notatur  rircutum  &:  meritorum  exercitium. 
Heh,  1 i.Omnis  enim  dilcipitna,  in  prxfcnci  qui* 
dem  videtur  non  cllc  gaudij  fed  mortoris : po- 
flea  autem  frudum  pacaciflimum  exercitatis  per 
eam  reddet  iuflitix.  Sic  enim  incelligimus  Vir- 
einem  euntem  ire  & flete  > mittentem  femina 
lua:  quxpoflcaingaudiomefluic  inflorentibus 
&bcncdictisaiomatibus,qux  protulit  incxlum 
& in  mundum.  Tertio  ifle  vterus  efl  hortus  per 
exercitium  difciplinx,  adxquatus  virtutum  om- 
omnium  xqualitatc  : omnis  enim  virtus  in 
xqualitarc  quadam  confiflit.  7/2i.a8.Nonne  cum 
adxquauerit  faciem  eius  fetet  gith  > & cyminum 
ipargee  ? iCqualis  efl  enim  tota  fuperfleies  huius 
agri,qux  nunquam  inmmuicprolMritacc*  & ad- 
aducrfluce  non  decidit,^:  in  mirabilibus  Dei  A- 
bipropoAcis  nunquam  i mentis  excidit  xquali- 
tatc, eo  quod  cxtcnfa  At  ad  pCTpcdicutum.^ar- 
to  efl  Acue  hortus  irriguus : vndique  fluente  in 
eam  fluminis  impetu  , qui  totam  IzciAcatciiiita- 
tem  Dci.//<.58.  Eris  Acut  hortus  irriguus»  cuius 
non  dcAcicntaqu.x.  lerem.\i.  Aninu  noflra  erit 
Acut  hortus  irriguus.£ee/.24.Dixi : Rigabo  hor- 
tum plantationum.  £r>  quod  mirum  efl  > fadus 
hortus  efl  in  ea  (bns  vitx  irrigans  vniucrAun  fu- 
pcrAcion  paradiA.  Quinto  hortus  ille  efl  irro- 
ratus angelica  {aiucack>hc>&omniumcxlcflium 
virtutum  Auniliatitace.  (/St.  iS.  QuaA  ros  lucis 
ros  tuus.  OfcA  14.  Ero  quaA  ros : & Ifrael  ger- 
minabit qtiaA  liliutn.  Rorate  exii  duTu- 

pcr&c.  Sexto  Complutus  efl  pluuia  Propheta- 
rum. Nubes  pluant  iuflum.  Pful.Cy.  Plu- 

uiam  voluntariam  Icgttfgabis  Deus  hxredirati 
tax.  Scpdmo  euocaca  efl  terra  iflius  calore  & 
flaniSguitus  fandi.  P/«/.  1 40.  Audient  verba 
mevjubniam  potuerunt,  hoc  cft,  efficaciter  va- 
luerunt » Acut  crafficudo  terrx  empta  efl  fuper 
iceram.  Sicut  patet  in  vcre»quando  intima  terrx 
euocantur  & erumpunt  ad  lupcrAcicm  ad  mo- 
durii  vermiculorum.  Aperiatur  tcira>& 

gecminet  Saliiacorem.  O^uocft  impinguatus 
adipe  dcuodonis./^/.^i.Sicut adipe  &c.  Nono 
feminarus  cft  verbi  conceptione.  Mdtth.  ij. 
Exiit  qui  feminae  feminate  temen  fuum.  £c 
dem.  Semen  efl  verbum  Dei.  Gm.x6«Seminauir 
Ifaac  in  ten:ailla»&inuenit  in  illo  annocenm-* 
pium.  Decimo  cetra  ifla  optima  omni  peifldio- 
nc  l^diAcacionis.  Matth.y  Semen  cecidit  in 
tertam  bonam.  Pfiil.  84.  Dominus  dabit  beni- 
gaUatoti : Si  cena  noflra  dabit  frudum  fuum.  ; 


Hic  hortus  nunquam  Aiit  ^ malis  flirpibiis  pur- 
gatus : quia  nulla  penitus  Ipina » 6c  plontx  adul- 
cerinx  intraucnmcincam.  Sic  ergo  Virgo  glo- 
riofa  concipies  in  vtero  florigero  : concipies 
florem. 

£c  paries  filium. 

Qui  habet  in  cxlo  patrem  : in  terra  amerti 
vicri  cui  habet  marcem  : Acut  Se  atij  omnes  flo- 
res fecundum  folcm  halant  in  cxlo 

pacrem»&  terram  matrem. 

£c  vocabis  nomen  cius  Icfum. 

Ecce  annuntiatio  de  nomine.  Et  cum  omne 
nomen  babet  rei  proprietatem : hoc  nomen  prs 
omnibus  a ptopriecacc»  & adu » & cifcdu  (aluris 
efl  vocatum.  Nomen  veto  mirabilc,quod  a Deo 
Patre  per  generationem  xternam  Filio  darum 
efl » k Patriarchis  prxAgnatum,  ^ Prophetis  pro- 
raillum , Sc  ab  Angelo  vocatum,  i matre  Virgine 
impoAram,  ^ lofcph  nutritio  pueri  promulga- 
tum, ore  omnium  Adeiium  vulgatum,  ab  omni- 
bus Sandis  dcAderatum,  Sc  a beatis  in  patria  ia 
gaudium  xtemum  gloriflcatujn.  A Patre  enim 
per  generationem  xternam  cft  Filio  datum, iicuc 
habes  Vocabitur  tibi  nomen  nouum» 

Jtuod  os  Domini  nominauit.  A Patriarchis  prx- 
ignarum : duo  cnimmagniAci  viri  huius  nomi- 
nis prxceflcrunt,  & tenius  qui  nominis  inccr- 
precattonem  magniAcc  exhibuit.  Icfus  (acctdos 
magnus  qui  populum  itBabilonica  fcruituce 
duxiiZether.},  Et  IcAis  Alius  Naue  ,qui  popu- 
lum in  terram  piomiflionis  introduxit.  Jyue  t. 
Confortare  Sc  cflo  robuflus : tu  enim  Airtc  di- 
uides  populo  huic  terram, pco  qua  iuraui  pa- 
tribus tuis  vt  traderem  eam  illis.  Tertius  ruit 
lolcph  Alius  lacob,  qui  laluans  mundum  ii  peri- 
culis famis  >SaIuator  mundi  lingua  i£gypciaca 
appellatus  efl  Gtnef.^  i . 

Ec  hxc  omnia  vciicare  itnplcuit  nofler  Icfus> 
qui  iaJuum  fecit  populum  fuum  lj>cccatis  eo- 
rum Aidtth.  1.  ranouam  «i  conffiiionis  xternx 
populum  fcniituce  liberans : & populum  intro- 
duxit incxlum  canquam  in  terram  promiiTionis, 
Acut  dicit  Meyfti  Ex«d.  15.  Introduces,  Sc  plan- 
tabis eos  in  monte  hxtciiicatis  tux  > Armiflimo 
habitMiulo  tuo  quod  operatus  es  Domine : Ain- 
duarium  tuum  Domine  quod  Annauccuru  ma- 
nus tux.  Hic  etiam  k fame  verbi  Dei,  gratix,<Sc 
Euchatiflix  populum  fuum  laluauit  : dans  pa- 
nem Sc  vinum  qui  dc  cxlo  dctccr.dic»  vtdet  vi- 
tam mxmdo  loM.C.Sap.  \6,  Paratum  panem  de 
cxlo  prxfliiifli  illis  Ane  labore,  habentem  in  fe 
omne  deledamentum , & omnem  iaporis  fuaui- 
carcin.  Hoc  etiam  k Piophcris  efl  ptomillum. 
Hahec.i.  Ego  aurem  in  Domino  gaudebo  , Sc 
cxulrabo  in  Deo  Icfumco.  Ab  Angeli*  criatn 
vocatum  efl  concinentibus  millibus  Angelorum» 
irr^rifu  i.(-4p.Natus  efl  vobis  hodie  S.duator,quL 
interpretatur  Icfus.  Et  fubito  fadaefl  cum  An- 
gelo multitudo  cxicflis  exercitus  laudantium 
Deum.  A nutre  Virgine  impoAcum  Zjkc.i.  Vo- 
cabis nomen  eius  lelus : quotf  vocatum  efl  ab 
Angelo  ptiufquam  in  vtero  conciperetur.  Alo- 
fepa  patre  puratiuo  promulgatum  Pa- 

riet quidem  Alium  (dixit  Mgeias  lolcph)  Sc 
^ wT  vocabii 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  I.  39 


vocabis  nomen  eius  Ic(um.  Ab  ore  omnium  fi- 
delium eft  vulgaram  : quia  Cant.  f . Oleum  cffli- 
fum  nomen  cius  fuper  femur  tuum  potcneidi- 
me»quod  ralubricer  omnibus  falutarem  profiidic 
falucem.  1.  Omnis  quicunque  nomen 
Domini  inuocaueht  faluus  erit.  Ao  omnibus 
autem  San^s  dcfiderarum.  //i.  x6.  Nomen 
crnim»  & memoriale  tuum  in  defiderio  aninue. 
I^.i.Vidcrunt  oculi  mei  faluure  tuum>hocc(t» 
Icfum.  Et  quod  ille  iuAus  in  defiderio  vidit>Ia- 
cob  in  defiderio  exped^auit  (7e»^4p.  Salutare 
cuum  cxpedlabo  Domine,  hoc  eiV,  lefum,  qui  (a- 
lutare  interpretatur.  Et  oi^is  vthulque  fexus 
in  defiderio  inuocat:  Icfusenim  mclin  ore»  me- 
los  in  aure , & in  corde  iubilus  : vc  dicit  Bfnr, 
Hoc  nomen  etiam  i beatis  ingaudium  xternuin 
cfiglorificacum.^P^/Y.x.  Dedit  illi  nomen,  quod 
cft  fuper  omne  nomen : vt  in  nomine  Iclij,&c. 

Hic  erit  magnus. 

Ecceprxeonium  annuntiati.  Q^icet  enim 
pariet  filium  , fupradt^lumcll,  & qualiter  fine 
media  parturidonc  peperit  ,&  infra  cricoppor- 
runum  dicere  quis  filius  fit.  In  prxeonio  autem 
iflo  tria  concinentur  , dignitas  ex  magnitudine 
majeflatis , hzreditas  diuinx  altitudinis , & re- 
gnum honoris.  Dignitas  majcfUtis  deferibitur 
cum  dicitur  [hic  erit  roagnusQ  Ec  videtur  hoc 
contrarium  efle  Prophetix  /yi.p.  Patuulus  enim 
natus  eft  nobis»&  filius  datus  cft  nobis.  Paruulus 
enim  minor  eft  paruo  : paruum  autem  &:  ma- 
gnum contrarias  habent  rationes  circa  quanti- 
cacera  didtas  : nifi  forte  dicatur » quod  Propheta 
loquitur  fecudum  tempus  nouitaiis,&:  Euangeli- 
(la  de  tempore  futuro  pcrfcfbe  zcatis:quod  nihil 
cft.  Dominus  enim  noftet  non  fuit  enormis  in 
quanricare  corporis.  Ec  ideo  dicendum , quod 
paraus  & magnus  cft : pacuus  humilitate, & ma- 
gnus majeftate  : paruus  allumpta  humanitate, 
& magnus  fiuc  immenfus  majeste  fiuc  xrerni- 
tate.  I9^  ).  Paruus  6c  magnus  ibi  funt , & feruus 
liber  i domino  fuo.  Sicut  & Pf»t,  48.  dicit.  Si- 
mul in  vnum  diucs  & pauper.  Er  in  Pnuerk.  lu 
Diues  & pauper  obuiauetunc  fibi.  a.Csr.8.  Pro- 
pter nos  egenus  fadhjs  eft,cum  clTet  diues,&c. 
Sic  ergo  magnus  erit,&  eft  magnus : erit  quidem 
tn  notitia  hominum>cum  innotefeet:  eft  autem 
nunc  in  Deitate  occulca  fub  alTumpu  paruicate. 
Magnus  ergo  eric , & ctefeet  fiipcr  magnum 
loannem  : quia  fub  magno  Deo , magnus  loan- 
neS  parug&4rir.&  Jnihor  minimo,qui  futurus  cft 
tn  rcgnc>tuo.  Nifi  enim  diminueretur  loanncs, 
vt  ante  diximu/ , non  crclccrct  Chriftus  & re- 
gnum eius : & hoc  maxime  in  oftenfione  eft 
inajeftaris  in  miraculis : in  his  enim  minimusjn 
regno  Chrifti  maior  fuit  loannc  : hoc  con-* 

Qcniebat  przcurfbii,  n ance  diximus. 

Eft  autem  hxc  magnitudo  in  fex  : quia  ma- 
gnus Diuinicacis  ambitu,  & magnus  accepto 
prx  aliis  fpiriru  , magnus  fui  nombiis  clfciftu, 
magnus  omrtis  virtutis  profe^u , nugnus  glorix 
& diuitiarum  fpiricualium  apparatu,  magnus 
dignitatis  excellcntix  ftftu.  Qubd  enim  ma- 
gnus fit  Diuinitatis  ambitu.  Pftl.  1 1 s.Qms  ficut 
Dominus  Dcur  noftet , qui  in  altis  habitat,&c. 
Quoniam  Deus  magnus  Dominus,  &c.  Hanc 
autem  magnitudinem  omni.%  ambientem  com- 
'D.Aihtrti  in  Eiumg.  D.Lmc. 


I prehendit  Apoftolus  in  quatuor  Epbef, vbi 
I dicit : Vc  poUitis  comprcMndcre  cum  omnibus 
Sancis qux fit  longitudo,  latitudo , fublimicas» 
& profundum  : fcire  etiam  fupereminentem 
fcicniizcharitaccm  Chrifti , vt  impleamini  iu 
omnem  plenitudinem  Dei.  In  hac  enim  magni- 
tudine latitudo  cft  porcftatis,  qua  attingit  a fine 
vfque  ad  finem  fortiter , & dilponit  omniafua- 
uitecS<^i«7ir.8.  Longitudo  autem  eft  cxtenfio& 
immenfitas  xternitaris , qua  includit  6c  excellit 
omne  xuum  Sc  tempus.  Stcut  enim  nunc  tem- 
poris includit  omnem  locum  & quicquidcft  in 
I loco  i ira  nunc  xccmitaiis  includit  omne  xuum 
' & tempus  in  prxeeritis , futuris  & in  prxfenri- 
bu5.  Sublimitas  autem  cft  cclfirudo  glorix  dC 
honoris.  I .Tiw.  I . Regi  fcculorum  immotcali» 
inuifibili,(bli  Deo  honor&gloria.  Lirr.a.Gtoria 
in  cxcelfis  Deo.  Profundum  aucem  eft  abylfus 
fapiencix  6c  iudiciorumDci  1 iudicia  enim  Dei 
abylfus  mulra.  Pont.  ii.O  alcicudo  diuitiarum 
fapiemiz  Sc  fciencix  Dei  (aUum  enim  Sc  pro- 
fundum idem  funt ) quam  incomptehenlibiUa 
func  iudicia  cius,&c. 

Eft  criam  magnus  accepto  prz  aliis  fpititu. 
Joan.j.  Non  enim  ad  menfuram  dat  Deus  fpiri- 
tum  Filio : fed  aliis  dat  ad  menfuram  , diuidens 
fingulis  prout  vult.  i.C*r.u.  Vnde  eriam  J/mm, 
qui  tamen  fpiritum  ad  menhiram  accepit  > Eeel, 
48 .dicitur  Ipiritu  magno  vidifte  vltima,  tc  con- 
folatus  elTe  lugentes  in  Sion.  Eft  etiam  magnus 
nominis  fui  cftedfu,  quod  eft  Icfus,  quod  inter- 
pretatur Saluacor : quia  Mntth.  \ . Saluum  fiiciet 
populum  fuum  i peccaris  eorum.  £rr/.4($.  Ma- 
gnus Icfus  fecundum  nomen  fuum  in  l^utcm 
cIcAonmi  Dei.  Exod.i^.  fecundum  aliam  iranf^ 
lationem.  GlorioCe  magnificatus  cft : eqimra& 
afccnfbremproiccic  in  mare,  hoc  cft , in  Icfum : 
quia  Icfus  falus,  vcISahutor  inccrpcccatui.  Eft 
criam  magnus  virtutis  profe^.  Cum  enim  om- 
nis virtus  fit  vcl  humana , vcl  heroica,  vel  con- 
tempUtiua : hic  fuper  omnes  virtutem  diuinam 
accepit.  Pfrl.  1 4<S.  Magnus  Dominus  nofter » & 
magna  virtus  cius,&c.  £i  cum  laudabilium  bo- 
norum fit  virtus , propter  cxccffum  fux  virtutis 
dicitur  magnus  & laudabilis  nimis  : & ideo 
Extd.iy  Magnificus  in  f^^tate  > terribilis  at- 
que laudabilis,&c./«^  f.Qm  facit  magiu&  in- 
fcruubilia,5cc.  Eft  adhuc  magnus  diuitiarum 
faftu,  quo  tran^redicur  omnes : vnde  Prou.  8. 
Mecum  funt  diuitix  & glorix  >opcs  fiipetbx  & 
iuftiria.  Superbum  dicitur  quali  fuper  vnum» 
quia  cranlgredirar  omnes  diuirias.  Er  bx  diuitix 
funt  in  pollcffione  pulchrorum  bonorum. 
gum  IO.  Magnificatus  cft  icx  Salomon  diuiriis 
& fapicnria  & gloria,  fuper  omnes  reges  vni- 
uerfe  terrx.  Ec  omnis  tecca  defiderabae  videre 
vulcum  Salomonis  noftri  veri  pacifici : vultum 
cuum  deprecabantur  omnes  diuites  plebis:  vtdc 
plenitudine  cius  omnes  accipiant  gratiam  pro 
gratia  /«xn.t.Eft  tandem  magnus  magnitudine 
dignitatis  regix.  Pf<}^.  Quoniam  Deus  magnos 
Dominus>&  Rex  magnus,  £cc.  Dij  enim  vocan- 
tur prxlati  , in  dignitate  fuper  dios  exaltati. 

I . C«r.  8.  Siquidem  funt  di)  multi  & domini : 
nobis  ramen  viuis  Deus  Pacer  ex  quo  omnia,  & 
nos  cx  illo  : 6c  vnus  Dominus  Icfus  Chriftus, 
per  quem  omnia,&  nos  per  ipfum.  Ideo  dicitur 
Itrtm.  1 0.  Magnus  cu  & magnum  ruum : quis 
P a non 


40  • D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsed. 


non  timebic  ce  o Rc*  gentium  ? Sic  ergo  ccic 
magnus : 

Et  Filius  Altiflimi  vocabitur. 

Hic  commendat  ab  hzrcdicare  Diuiuitatis ; 
Sc  refert  fututum  od  notitiam  hominis>licut  an- 
te di£^um  e(V.  Dat  autem  Deus  dona  quxdam 
altatin  quibus  &ipfc  altus  dicitur : Sc  dat  qux- 
dam altiota  > propter  qux  altiorprzdicacur  : & 
dat  altillima  > qux  per  1'upcrabundanciam  di^ 
vni  (bliconucniunt.  Alta  luni  enim  ea,  qux  vo- 
cantur gratis  data  » qux  tam  corporalia  quam 
(pi ritualia  confert  omnibus:quia  nullus  e(lquo> 
ad  hoc,qui  fc  abfeondat  a calore  cKaricatis  eius. 
Sicut  enim  dicit  P/^.  9 a.  Mirabilis  in  altis  Do- 
minus,& fic  habitat  in  alcis ; Sc  humilia  rdpicic 
in  cxlo  & in  terra» omnem  imperfe^Honem  Sc 
humiliationem  donis  fuis  relcuans.  Altiora  au- 
tem dona  funt  grarix  gratum  iaciciucs  > quibus 
fanditacem  in  homine  perficit:  & alriores San- 
atos ipfc  Dominus  altos  hicir.£^^(r/?4.  Alcendens 
in  altum  Dominus  captiuam  duxit  capeiuira- 
tcm.  Afccndcns  autem  in  altum,  altior  cmcinir, 
quo  faltu  pliiscxaltacur.*7y4/.6).  Accedat  homo 
ad  cor  altum  > Sc  exaltabitur  Deus.  De  alciflimo 
aurem  fui  protulit  dona  Fili),  cui  dedit  gratiam 
in  dextera  Uia  exaltari  > 111  potioribus  Sc  potiiTi- 
mis  bonis  alrillimum  hcri.Vnde  Lmc.  1.  Filio  na- 
to cantant  Angeli : Gloria  in  excelfls  Deo : Sc  in 
terra  pax  hominibus  bonx  voluntatis.  Hoc 
enim  quod  I/k.  14.  per  rapinam  concupiuit  Dia. 
bolus » per  hxredicatcm  darum  cft  Filio  : quod 
confeendat  in  cxlum  , & fuper  omnia  aftra  exit 
in  xc^ualicatc  Patiis  ponat  fedem  » Sc  flmilis  lic 
Alridimo. 

Hic  ergo  altiflimus  in  fe  > de  in  donis  gratix, 
non  habitualis  fcd  vnionis  cfl  > cuius  Filius  per 
adeptionem  altiffimorura  Icftis  noder  vocabi- 
tur. Filius  (inquam)  zrerni  Patris  imago  in  diui- 
nis:eo  quod  fecundum  naturam  Filius  cd  hxtes: 
Filius  primogenitus  Sc  fratrum  princeps  : Filius 
primogenirus  omnis  creaturx  : Filius  primoge- 
nitus mortuorum  » folus  inter  mortuos  liber : 
Filius  vnigenirus:  Filius  dilefkiis  in  quo  Pater 
libi  complacuit , omni  duritia  in  omnes  modos 
depolita.  >£rcrni  enim  Patris  ed  imago  Dei  in- 
didercnstquia  dicit , quod  ed  imago 

Dei  inuillbiiis  : eo  quod  in  Chrido  prxtblgec 
omnis  decor  fandliracisParris./ySi/.io^.Ex  vtcro 
amc  luciferum  genui  tc,in  fpicndoribus  San£lo- 
i tim,  hoc  ed.cx  fuxunditace  protuli  per  genera- 
tionem fubdaimalcm , ante  omnem  ortum  lucis 
angcHcx  exledis  & humanx,(plcndcmibus  in  re 
omnibus  radiis  findiitatis  diuinx.  /Mv.i.Quod 
fa^m  cdiin  ipfo  vira  erat : Sc  rica  erae  lux  ho- 
minum. Sicut  enim  dicit  Pulchritudo 

agri  roccum  ed.£c  Boctim  .* 

fJMunium  mentt  gerent pnJchrttm , puicher- 
rimut  rpft-i. 

Nec  vnquam  faceret  mundum  intelletdualis 
Deus:niii  menrali  verbo  ab  eodem  genito  prius 
apud  fe  mundum  gedarct : Sc  lunilicer  quantum 
vniciiiquc  ed  pollibilc  , iimginc  formaret  qux 
producit  in  cllc.  P/kl.  44.  Erucbiuit  cor  meum 
verbum  bonum.  Sic  enim  Patet  dixit  ad  eum: 
Filius  meus  es  tu  : ego  hodie  genui  ce.  f lic  ed 
h.Tres  parernx  glorix : deue  Sc  impij  ludxi  peo- 
dccncur  Matth.  ii.  Hic cfl hxrcs» venite,  occi- 


damus etim,&  nodra  erit  hxrcdicas.  Sic  enim 
dicinitad  O/ej/Tr.  Eripuit  nos  de potedate  tene- 
brarum » & crandulit  nos  in  regnum  Filij  dilc- 
Aionis  fux.  Nuiiquam  enim  pollent  ei^  filij 
adoptionis » nifi  edet  hlius  verus  Se  naturalis: 
dlius  enim  adoptionis , in  ius  filij  ed  alTumpcus : 
& d nullus  dr  filius, in  nullum  ius  alfumcrctur  fi- 
liusadoptiuus.  Propter  quod  criam  fccundiun 
leges  humanas  adoptare  non  porcd>qui  non  ha- 
bet filium : vel  qui  impotens  ed  ad  habendum 
filium.  Adoptione  igitur  fa^i  fumus  filij  Sc  hx* 
redes : Kxredes  quidem  Dei : cohxcedcs  autem 
Chridi  Bom.i.  Ed  etiam  hic  filius  primogeni- 
tus,ius  habens  primogcnicurx.  /y<A}.Chridus 
fidelis  ed  in  omni  domo  parris  tanquam  filius : 
qux  domus  fumus  nos.Pfii.  i .Podiila  k mc,&  da« 
Im  tibi  gcnccshxreditatem  cuam,&c.  Ed  criam 
primogenitus  omnis  creaturx  HrrA  i^. 

Ego  ex  ore  Altidimi  prodij  primogenita  ante 
omnem  creaturam.  Non  enim  exiree  in  cllc 
creatura  , nid  ad  imaginem  Sc  fbnnam  quam 
habuit  in  mente  opificis,dcut  di(dum  cd-Ec  ideo 
veridlmc  dicitur , quod  d filius  non  dicatur  ab 
xcerno  genitus  a Patre  : (equitur  mundum  per 
creationem  i Deo  non  cxiuillc : quod  ed  ablur- 
diim.  Et  hxccd  lententia  Hic  criam  ed 

primogenitus  fratrum  : Vnde  Rtm.t, 

Ve  de  ipfc  primogenirus  in  mukis  fratribus,  qui 
omnes  in  adoptionem  filiorum  Dei  per  filium 
naturalem  vocari  fune.  iett».  i . Quotquot  autem 
receperunt  cum , dedit  eis  pocedatem  filios  Dei 
fieri : his  qui  eredum  in  nomine  cius,&c.Vfque: 
(ed  ex  Deo  nari  fune.  Umh.xo.  Vadc,&  dic  fratri- 
bus meis : A('ccndo  ad  Patrem  meum  & Patrem 
vedrum.  //cAl.  Quia  pueri  communicauerunc 
carni  Sc  fanguini : Sc  ipfe  dmiliccr  panicipauic 
cifdcm.  Ed  etiam  idc  filius  vnigcnicus. /aot.i. 
Vidimus  gloriam  cius  gloriam,&c.  BttjUim.Wnx-' 
gcniti»qui  fecundo  genitum  non  habet:  & ideo 
cum  altero  paternam  glorian)  non  diuidc,  (ed 
torum  poilcdit  adedum  parernum  dmul  Sc  glo- 
riam cum  nullo  diuidcns.Hic  ed  Filius  dile^r, 
in  quo  Pater  dbi  complacuit  mundum  reconci- 
liare dbi  & omnia»turbarione  dcpodca.A/4/M7. 
Hic  e A Filius  mcusdllc^us,  in  quo  mihi  bene 
complacui. 

Sic  ergo  [Filius  Altiflimi  vocabiturjEt  tu  me- 
rito adoptionis  Filius  Alndimi  vocaberis , fi  dif- 
corJances  ad  concordiam  vocaucris  , inimicos 
dilcxcris,  Sc  paupcnim  mifereberis.  De  primo 
horum  dicitur  Matth.  ^ . Beati  pacifici , quoniam 
filijDci  vocabuntur.Dc  (eciindo/^idem.Diligite 
inimicos  vc(hos  ,vt  dtis  fili|  Patris  vedri  qui  in 
cxlis  ed.  De  rcrcio  Ecc/.  4.  In  indicando  > edo 
pupillis milcricorsvt  pater,  &:  pro  viro  matri 
illorum  : & eris  ru  vclut  filius  AliilTuni.  Se- 
quitur. 

Ec  dabit  illi  Dominus  Deus  fedem. 

Prxeonium  ed  anmimiaci  quantum  ad  pote- 
datem  honoris  regalis.  Et  dicit  tria ; Collatio- 
nem Iciliccc  ledis  regalis  , ac>um  regiminis  , Sc 
duracioiicni  xcernicaris.  De  fede  dicit  quatuor: 
quis  videlicet  conferet » quia  Dominus  Deus : 
qualiter  videlicet  conferet , quia  gratis  dando; 
qiiidconfcrct.quia  Icdcm  : & quo  iure, quia  hx- 
reditario  ex  Dautd  patre  luo. 

Dicir 


Digitized  by  Goog[e 


in  Euang.  D. 

Dicinir  iginir  qacxi  [Dominus]  qui  potc(V>& 
[Deus]  qui  fcit  idonee  coryfcrre,&  vult  omnibus 
per  eum  prouidere.  Confert  enim  Dominus : 
quia  (fteut  iam  ante  habitum  cft)  & pneirdenccui 
nominar^diuiteinv&  non  nutantem  : &exhoc 
quod  prz/(det)ius  habet  prsuidendi':  ex  copia 
autem  diuitiamm  habet  vnde  pnniidcat  t & ex 
robore  multitudines  regendas  continente  Tuum 
ell  vocare  eos ) qui  feaun  regendo  multitudines 
contineant.  Deusaucem  licuc  dicit  D40*M/Tdici> 
tur  > vel  quia  prouidet  & videt  omnia : vcl  quit 
curat  dcomniDus:vcI  quia  circuit  omnia:Theos 
enim  gtzc^  * vcl  videre  vel  aedere  fonat.Thealle 
autem  fonat  circujnirc.Videc  enim  omnia:&idco 
(cic  quis  fit  idoneus  ad  regendum. Omnia 
tmda  de  aperta  ocul‘s  cius  ad  quem  nobis  fermo. 
£ee/.a  ).^uliDomini  multo  plus  lucidiores  funt 
Hipec  folem,ciccunrpicictes  omnes  viashominu. 
<^6d  autem  cura  llc  fibi  deotnnibust&idcono 
bis  in  tali  prouidere  vctic  S4pirm.6.  Pudlium  & 
magnum  iplc  fecic:&xquilirer  ellei  curade  om- 
nibus. Qubd  autem  circumcat>&  confideret»  & 
diligentiam  ponat  vt  vtilcm  inucniat  Ecc/.  14. 
Gyrum  exU  circumiui  fola.  Sic  ergo  feittquis 
(it  vtilis : & talem  vult  & oflendic ; vt  vtiliter 
circumeat  cum  lefuper  vicos  & caflclla  & ciui- 
cates»  prxdicans  Euangelium  regni 

Circumibo  ciuicatem  : quseram  quem 
diligit  anima  mea. 

Qmd  autem  dabit»  fubiungic  quia  [redemj  Eli 
autem  omnis  cathedra  Tedesiled  non  conuerti- 
cur : &omnis  thronus  cathedra  & fcdes»fed  non 
conuertitur.Thtonus  enim  trgum  :&  cathedra, 
redc5cachczizaftiium»hoc  cft,docentium.  Thro- 
nus autem  fedes  regum  : & ille  tenetur  docere 
ius>&  in  quiete  promulgare  : propter  qnod  prx> 
cipime  iudicibus » vr  fedendo  pronuntient  fen- 
tentiam.  Quies  ergo  iudicaniis  accipitur  per 
(edan : do&rioa  autem  iuHiiix  per  catnedram : 

Sc  thronus  dicit  dignitatem  regiam.  Dc  lede 
Sedes  poAta  erat  in  cclo.  De  cathedra 
06.  Exaltent  eum  in  Eccltiia  plebis : dc  in 
cathedra  Teniorum  laudent  eum.  Dc  throno 
Sedifti  fiiper  thronum  qui  iudicas  iufli- 
tiajD.  Chriflus  aurem  Dominus  qui  dc  fe  dicit : 
Vos  vocatis  me  Magiiler  dc  Domine » dc  bene 
dicitis : fum  etenim : habet  dc  thronum » dc  ca- 
thedram. Et  cum  dicat  de  eo /y2r.4i.  quod  non 
contendet  > neque  clamabit»  nec  audietur  foris 
vox  eius : fed  quietus  requiefeee  fupci  htunilan 
dc  quietam  : habet  etiam  fedem.  Vcl  forte  om- 
nia tria  hxc  comprciicndcnstdicic  [fedem] 

Hxc  (edes  hgnificaruc  ^^.lO.vbi  dicitur, 
quod  thronum  fecit  (ibi  Rex  Salomon  ex  ebore 
randem : dC  velliuic  eum  auro  fiiluo  nimis>qui 
abcbai  fex  gradus  : dc  fiunmitas  throni  rotun- 
da erat  in  parte  poderiori : dc  dux  manus  hinc 
atque  inde  tenentes  fcdilc  : dc  duo  leones  da- 
bant iuxta  manus  (ingulas : dC  duodecim  leun- 
culi (Untes  dipcr  fex  gradus  hinc  atque  inde. 
Ebui  enim  candens  innocentiam  flgnihcai  rc- 
gis»qui  talis  ed»  dc  quo  nullus  vnquain  conque* 
ftus  ed.  Aurum  aure  m fulmim  nimis»  ed  (apien- 
tia  Dei  in  rege  nodro  ad  faciendum  iudicia. 

Sex  aurem  gradus  quibus  alcendirut  > (unt  frx 
modi  iudiciorum  > quibus  regnum  regitur  dc 
continetur  : qiionim  vnus  gradus  cdiuditia  di- 
tedtiua  operum  in  communibus  : fecundus  ed 
CD.  M Euah^.  D.Utc. 


Luc.  Cap.  I.  41 

; iuditia  folutioade  cildodiciua  legum  in  cafibus 
emergentibus:  tenius  cdpnecepciuus  legum  ia 
communibus : quanus  ed  ordinatmus  poceda* 
tiun  maiorum  dc  minorum : quintus  pixparari- 
uus  acierum  dc  cyronum  ad  contritionem  ia- 
(urgennum : fextus  & vltimus  ed  rcgiciuus  prx-^ 
fidentium  in  regnantibus,  penes  quos  fumma 
conddit  ncgocioium  dc  regiminis.  Primus  fic 
per  iuditiam  duplican » commutariuam  videli- 
cet»dc  didributiuam ; fecundus  fit  per  eam  quam 
Graeci  vocant  epikeyam»  hoc  cd>fupcnudiciam  i 
tertius  per  Icgidaciuam:  quartus  perporedati- 
uam  t quintus  per  cam  qux  de  re  milicari  pcccra- 
dUtj  Icxcus  autem  per  cam  qux  cd  dominariua 
vocata  iudiria.  Nunquam  enim  regnum  ed  in- 
tegrum » nifi  fex  ida  continear.  Etdc  prima  qui- 
dem dicinir  //a. ) i.Eccc  in  iuditia  regnabit  Rex: 
dc  principes  in  iudicio  prxcrunc  ; ruendo  vi- 
delicet » in  caufis  vnicuique  quod  fuumedtdi- 
dribuciuc.vel  commuradue.  De  fecunda  iuditia 
exprcfse  habetur  i.Mdchst.  i.  vbi  populus  le- 
gem tenens  fabbati  oceifus  cd.  Mathathias  au- 
tem foluendam  aliquando  labb.ui  legem  indi- 
cans populum  (aluauic.  Dc  tertia  iuditia  Ift. ) 
dicitur : Dominus  legifer  noder , Dominus  Rex 
noder  » ipfc  faluabic  nos.  Dc  quarta  dicitur 
1 3 .Non  cd  potedas  nid  i Dco.Q^  autem 
funt  i Deotoedinara  fune  :crgoqui  relidit  po- 
cedari»Dei  ordinationi  rclldit.Dc  quinta  Jer.  1 1 . 
dicitur  Dominus  Sabaoth  » hoc  ed»  excrcimum» 
per  quos  potcdaics  acrex  dcbcll.inrur.  PJk/.  13. 
Dominus  virtutum  ipfc  cd  Rcxglorix»  hoc  cd, 
exercituum  in  virtute  contrahas  pocedatts  con- 
terentium. Dc  fexta  dicitur  lercm.  1 3.  Hoc  cd 
nomen  quod  vocabunt  cum»  Dominus  iudus 
noder.  ^ qui  hxc  fex  non  habet , afeendere  ad 
regendum  non  debet.  Non  enim  Rex  ed,  qui  in 
fc  rcAus»vt  Dominus»non  cfL  Ncc  Rex  cd,qui 
virtutem  exercitus  non  habet.  Ncc  item  Rex 
ed,qui  non  habet  ordinem  potedatum  in  Duci- 
bus Sc  Comitibus  8c  Prxddibus » & aliis  huiuf- 
modi  potedatibus.  Nec  iterum  Rex  cd,  qui  le- 
ges noncondic,  Rexeeiamnon ed  »qui  vbi  re- 
nenda & lolucnda  ed  lex,  ignorat.  Ncc  iccriim 
Rex  ed , qui  nec  fecundum  xqoale  didributi- 
uum : ncc  fecundum  xqualc  commutariuam  iu- 
diciam  conquerentibus  reddar. 

In  his  fex  gradibus  duodecim  funt  leunculi 
hinc  & inde : leo  enim  ed  animal  terribile.  £c 
funt  duodecim  iniurix , qux  conirartantur  htt- 
iufmodi  iudiciis , deterrentes.  Primx  iudiiix 
qux  redditur  in  communibus , dux  iniurix  op- 
ponuntur : magis  videlicet  accipere  » quam  de- 
dit in  commutatione  : vcl  magis  quam  dignitati 
congruit  in  didiibutionci  Et  has  iniuhas  de- 
terrent duo  Icones»  hoc  ed,  dux  xqualicates » k 
quibus  inflexibilis  ed  animus  iudicis.  Contra 
fecundam  iuditiam  dux  funt  iniurix:  dum  aut 
indifereta  lex  omnino  iudicacur  efle  tenenda  i 
aut  cx  incuria  de  oblemantia  legis  nihil  cura* 
cur.  Dc  prima  dicinu : Noli  ede  nimis  iudus/ed 
iuditix  lux  pone  modum.  De  fecunda  Ofid  8. 
Scribam  imdiipUccs  leges  mcas,quxvelutalie- 
nx  rcputaix  funt.  Conaa  tertiam  iuditiam  dux 
funt  iniuhx  t impias  videlicet  leges  feribere, 
aut  caluinniofas : dc  quibus  dicitur  y/4.io.Vx 
qui  condunt  Icgcs  iniquas,  Sc  fcribences  fcripfe- 
runt  vt  c^priincrcnr  in  iudicio  pauperes»  Sc  vim 
D 3 facerenc 


42  D.  Alberti  Magni,  Ord.Prxd. 


&ccrent  ciufx  humilium  populi  roci.In  vcroquc 
gradu  Cum  duo  leones : dum  iullus  Rex  lacic  ce< 
neri  legem,  Sc  folui  pro  loco  & tempore , & iu> 
(Us  6c  xquas  ablquc  calumnia  condic  leges. 
Contra  quartam  lime  dux  iniuri^ : dum  poeelU' 
tes  impetant  in  acceptione  pcrlbnanun  > aut  in 
cupiditate  munerum.  Leones  iHa  vicia  deterren- 
tes fune : ita  panium  vt  magnum  audire » & line 
muneribus  velociter  exhibere  quod  iuftum  clL 
Contra  quiiuain  fune  duxiniurix:  dumiuiles, 
aut  violentiam  in^rt,  aut  rcmilHis  miles  fugit  ab 
acie.  Leones  vero  deterrentes  func^drenuicas  in 
hollcs,&:  humanitas  in  ciues.Contra  fexum  fune 
dux  iniurix : vt  dum  dominatus  aut  vilipcndi- 
cur  propter  perditionem  audoricacis  » aut  pro- 
pter ederationem  elationis.  Leones  auiemnxc 
vicia  deterrentes  fune  , au^oritatis  firmitas , Sc 
odium  in  malos  fubieclos , inanfuetudo  in 
bonos.  Quia  & dominatus  non  nifi  propter  in- 
oriores acccipicur:  & ramen  Dominus  per  na- 
turam illi  cui  prxfidec  fimilis  inucnitur.  Et 
ideo  diciiPerrm  i.C«i.{.Non  vt  dominantes  in 
cleris:  fed  forma  fadi  gregis  ex  animo. 

Iftc  ergo  c(l  thronus  in  quo  fedet  per  iflos 
gradus  aieendens  : habeas  a^mc  duos  icones 
habentes  brachia,&  manus  appodiacas  ex  latere. 
Q^rum  vnus  cfl  dignitas  regia , lignificaca  in 
Iconis  regali  proprietate  : & alter  efl  majeAas 
terribilis  malis » f^nificaca  m leonis  majcflate. 
TrMf.to.  Rex  qui  Icdcc  in  folio  iudicij , diflipac 
omne  malum  intuitu  fuo.  Manus  autem  hominis 
retro  recipientes  j humanitatem  lenitatis  & ca- 
tionabiUpicis  in  occulto  in  corde  fignificant  in 
Rege.  Rotunditas  vero  throni  flmilitudincm 
fignificat  xterni  regni , cui  fe  bonus  Rex  quan- 
tum poceft  conOnnac.  Iflc  cfl  ergo  thronus  libi 
collatus /erem.  1 7.  Solium  glorix  altitudinis  i 
principio, locus  fan6tilicacioius  nollrx  , expe- 
rtio ifcacl.  Qim  iucc  autem  deuoluicur  ad 
rpfum  thronus  i(lc,(iue  fcdes,fubiungir,dicens. 

Dauid  patris  cius. 

Et  hoc  propeer  quatuor  virtutes  in  Rege  Oa- 
uid»  ( inquantum  ipfe  Rex  dl ) exillenccs  : vna 
quarum  cft  milcricordia  pauperum  defendendo- 
rujn;fecunila  eH  amor  iimici^  icgcndorumitercia 
cll  odiuin  inquiratis  conterendorum ; & quarta 
cll  clementia  inimicorum  pcoiniuriaperfonali, 
non  publica  pcrlequentium.  De  prima  dicitur 
a a.  Conuenenint  ad  Dauid  omnes  qui 
erane  in  augudia  conlUtuti,  & opprelli  xrc  alie- 
no , &amaro  animo : & EiAus  ed  eorum  prin- 
ceps.  Ift.  Przparabicuc  in  mifericordia  fo- 
lium , &:  (edebit  fuper  illud  in  veritate  in  taber- 
naculo Dauid, iudicans  & quxrcns  iudicium , 
velocicec  reddens  quod  iultum  cd.  Mifericordia 
tnim  pauperum  defendendonun  debet  mouerc 
Regem  m fudipiendum  regnum  , vt  dicat  in 
corde  fuo  illud  //«(/.<).  Tibi  dercliidus  ed  pau- 
per : orphano  tu  eris  adiutor.  De  fecunda  dici- 
tur cum  dicerent  viri  procedentes  ad 

bellum  » quod  viri  remanentes  ad  farcinas  non 
deberent  accipere  portionem  iu  ljK>liis,  ftd  de- 
uret cis  luificere  quod  quilibet  acciperet  fua  : 
dixit  Dauid , quod  xqua  deberet  efle  portio  re- 
manentis ad  larcinas , & procedentium  ad  belU, 
U.  Itmiliter  diuident.  £t  hiAum  cd  hoc  ex  die 


illa,  & deinceps  condicucum  & prxfinicum  qualt 
lex  in  Krael,  vfque  in  diem  hanc.  Dew.i^.Sem- 
per  in  corde  dcMt  dicere  Rex:  lude  quod  iodum 
ed  pecfequeris  ; & nulla  erit  perionarum  di- 
danda.  Dc  tertia  babetur  vbi  cx  odio 

iniquitatis  fecit  interfici  Ioai>  dlium  amitx  flix» 
qui  occiderat  piodiciose  duos  viros  iudos  & 
meliores  fc.  Et  de  his  duobus  fimile  dicitur  in 
/yW.44.Dilcxidi  iuditiam&odidi  iniquitatem, 
Dequarra  habetur  tx.  Sc  14. primi  Re^.  vbi 
bis  traditus  ed  Saul  in  manus  cius  : dc  femper 
clementer  pepercit  cidcm.P/kJ.  i i9.Cum  his  qui 
oderunt  pacem  eram  pacificus,  dcc.  ]dc  autem 
Dauid  pater  lefudicituticoquodab  ipfodcfccn- 
dit fecundum coroulentam  fubdantiam:  dc  quia 
hxrcs liius  erat  Iccundum  illud Mi- 
ferere  mei  Domine  Eli  Dauid.  Mdiik.  ai.  Ho- 
fanna  filio  Dauid,dcc.  Sequitur. 

Et  regnabit. 

Prxeonium  ed  ab  adhi  regimini$.  Dicit  au- 
tem duo : r^num>dc  fuper  quos  regnat.  Regna- 
re autem  lelum  nihil  aliud  ed , quam  leges  fuas 
dc  potedacem  indicere  his  fuper  quos  regnat. 
Illas  autem  leges  indicit  fuis  tribus  modis  : in 
corde  videlicet , dc  in  aure,  Sc  in  docendo  quod 
lex  impleatur  vbi  vacua  ellc  mondratur.  In  cor- 
de feribie  pet  fpiritum : in  aure  per  verbum  pro- 
latura. Implete  aurem  legem  docet  per  myde- 
rium.  De  icripcura  cordis  /ere. } 1.  Dabo  legem 
meam  invilceribus  eorum  »dc  in  corde  eorum 
feribara  eam.  EtHe^d.t.  Dabo  leges  meas  in 
mentem  eorum , dc  in  corde  eorum  (iipcricri- 
bam  eas.  Signa  legem  in  difeipuUs  meis. 
Sic  enim  oramus  vt  adueniac  tegniun  Patris* 
quies  in  cx\is  i.C0rwrh.6.Epidolano- 

ftra  vos  edis.  £c  fubinfcn»quod  ed  feripea  Spiri- 
tu Dei  viui.lntellcAus  autem  dc  affe^hu  in  qui- 
bas leges  regni  fui  feribie  Dous,(lintdux  tabulx 
ieripex  digito  Dei  Exed.  (4.  In  aure  aurem  feri- 
pfic  Liu.  8.  Qm  habet  aures  audiendi » audiat, 
rer  aurem  etiam  feribitur  : per  auditum  enim 
Edem  accipit  de  regno.  Kem.  \ o.  Fides  ex  auditu: 
auditus  autem  per  verbum  Chridi.  Implet  xu- 
tem  Icgem^fpincualiter  docens  inceUigi  regnum 
delegem.  i.Cer.}.  Litera occidit :lpirims  autem 
viuincat.  Non  veni  Iblucic  legem , fcd 

adimplere.  Vaciis  enim  ed  lex  line  fpiricu.  Hoc 
igitur  cd  regnuc  Chridum  in  his  in  quibus  rc- 
gnai,dam  leges  dc  mandata  in  corde  fufeipiunt, 
dc  audita  pectra&anc , 6c  qux  vacua  funt  camali- 
ter,inrellc^  fpiricualiter  implent.  Hi  aurem  qui 
fic  legibus  fuis  contradicunt»nolunt  eum  regna- 
re fuper  fc : dc  ideo  inimici  reputantur , dc  occi- 
dendi coram  ipfo.  Zxr.19.  Inimicos  meos  illos 
qui  noluerunt  mc  regnare  fuper  fe,  adducite 
lvtc,dc  intctEcite  ante  mc.  Et^^^ruf.i^.Regna- 
bit  Dominus  Deus  noder  omnipocem : gaudea- 
mus • dc  cxultcmus , dc  demus  foriam  ei.  J/a.  9. 
Super  folium  Dauid , dc  fuper  regnum  eius»  dcc. 
£c  PyTi/.  14.  Virga  dirediipnis  virga  regni  tui. 
Sic  ergo  icgnabic 

In  domo  Ucob. 

Hoc  cd  in  familia  Iicob.  Sed  quare  potius  in 
familia  lacob , quam  in  fenilia  Abraham  , vcl 
I/mc? 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  I.  43 


Ifaac  ? Ad  hoc  dicendum » quod  hoc  rft  propter 
hoc  quod  domus  Abrahara  nunquam  in  toto 
bcncdida  (ult : & ideo  ChriHi  rceni  ncqac 
^ra>nec  veritas  fuit : quia  irmael  fuit  dc  rcpro> 
rais  & eijciendis  enra  domum.  Vnde  Gen.n. 
£i^  ancillam  & hlium  cius.  Non  enim  erit 
hxrcs  hlius  ancillx  curo  hlio  meo  iCiZC.  Simili- 
ter autem  & domus  ll^c » non  tota  ad  benedi- 
&ionem  pertinebat : quia  Efau  cum  omnibus  ad 
fc  pertinentibus  dc  reprobaris  luic.  Mit^dch.  i. 
lacob  dilexi : £(au  autem  odio  habui. 

Si  autem  quxratur,Quarc  non  dicir:ln  domo 
Dauid } Dicendumj  quod  Dauid  nunquam  ha- 
buit domum  vniucrulcm  : (cd  regnum  habuit 
vniuerialc&  domum  particularem  dc  domola- 
cob>  de  tribu  Iuda>  & dclWnilia  IclTc.  Et  ideo 
cura  regnum  ChrilH  ficvniucrlalc  : non  regnat 
in  domo  Dauid , ied  regnat  in  domo  vniuerlali 
lacob.  Sedes  aurem  Dauid  vniuerfalis  fuit : & 
ideo  fedet  fuper  fedem  Douid»&  in  domo  lacob. 
<^bd  autem  regnat  in  domo  lacob  > decem  fune 
cau&.Vna  quarum  cft  propter  vocantis  clciiio- 
nem.  Secunda  cfl  propter  hacTts  fuppUncacio- 
ncm.  Terria  propter  innocentis  nmplicicacem. 
Qturta  cft  propter  primogcnicurx  adeptionem* 
Qi^ia  propter  benedidionis  ftirrcpcioncm. 
Sexta  propter  carnalis  & mali  fratris  pcrfccucio- 
Jiem.  Scpdma  propter  cxicftium  viEonum  reue- 
larioncm.  O^aOa  propter  eam  quam  ad  Ange- 
lum habuit  dirc^lioncm.  Nona  prester  fu*  fx- 
milue  ad  ftatum  totum EcclcEx  hgniEcationein. 
Decima  propter  benedi^ionis  in  totam  fami- 
liam fuomt  Sc  domum  propagationem. 

Sic  igitur  Chriftus  totam  domum  EcclcEx  & 
icgnura  defponfauic : vt  primb  cleflos  vocarer» 
hoceft»  de  maJa perditionis  fcpararct.  Secundo 
\t  fratrem, camera  fcilicet,  fupplantarct,  hoc  eft» 
lubucrtcte  docerer , quod  non  carni  & Inguini 
acquiefeere,  fcd  contraire  docerer.  Tertio » vc 
iunplicitatem  fc  & innocendam  diligere  doce* 
xet.  Quarto»  vc  iuraprimogeniturxfuos  habere 
doceret » hoc  cft»  vt  pnncipalia  patris  boiui  & 
duplicia  in  hxrcditate  pomderent.  Principalia 
autem  funt  dona  gratiarum » & feciindaria  fmu 
temporalia  : vnde  M^th,  6.  Primum  quxiitc 
regnum  Dei  & iufticiam  cius»&c.  Duplicia  au- 
tem fune  dona  gracix  & glorix.  Quinto,  vc  bc- 
iiedidlionis  hxredes  fuos  demonftrarcc.  Sexto» 
vt  omnes  bonos  perleciidoncs  pro  Chrifto  pal- 
iuros dcmonftrarct.  Septimo»  vc  per  vUionem 
cxleftcm  oftenderee  quicquid  od  (anditarem  &c 
cultum  Dei  pcrtincrcc.  Odauo»  vt  qualiter  An- 
gelorum & cxleftium  fpiricuum  promeretur  au- 
xilium reuelarec.  Nono»  vt  per  hunili.im  domus 
lacob  oftenderet » quod  in  tota  Ecclefia  per  mi- 
aiiftrosEcdcfix  gignendo  61ios  Ecclclix  efiicc- 
TCC.Sicut  enim  dicit  Augnfi.in  lAJe  Btp. 
imm  cmtrd  DwMtJiM.  lacob  quatuor  habuit 
vxores»duas  libecas»&  duas  ancillas  : & per  vrc- 
Tosvniafcuiuftjue  earum  genuit  de  femine  fuo: 
& per  vtcrum  alienum  Elios  ad  benedidionem 
pertinentes.  Dux  libcrxEgniEcanc  ftatum  adt^ 
uonun  ( quera  EgniEcac  Lia)  & ftatum  conteiiv- 
platiuorum  ( quem  EgniEcac  Rachel)  & Euc  (a- 
cramenu  conrcrat  adiuis » Euc  contcmplaciuis 
in  fbnrn  EcclcEx  : femper  facramenta  tanqium 
vulux  liberarum  generant  filios  EcclcEx  adbc- 
t^didioacin  pcrcincnics.  Dux  autem  ancillx 


fignificant  duo  genera  miniftroruro»qui  pecca- 
ris feniiunc^  vnum  genus  eft  minifter,  qui  ada 
malus  cft  > & tamen  fidem  cenet : fecundum  ge- 
nus eft  minifter  hxrcticus,  qui  & adu  malus  cft» 
& fide  caret.  Veerque  autem  iftoruro  dummodo 
formam  EcclcEx  & intentionem  cius  quod  facit 
EcclcEa  teneat » filios  Ipiricualcs  generat  in  Edu- 
* rem  tanquara  ex  Chrifti  femine  : generans  & 
parUulas  feruKuti»  hoc  eft»  peccato  fubicdas. 
Cen.17.  Super  lEnacl  quoque  exandiui  te.  Ecce 
benedicam  ei  »&  augeoo  »&  roulriplicaboeum 
valde.  Decima  caufa  cft » quia  Chriftus  (Ecuc  la- 
cob) benedidionem  & in  omnes  ApofttAos  & 
in  omnes  eos  qui  credituri  erant  per  dodrinara 
ehis  propagauic. 

De  primo  horum  dicitur  Xraa.^.QuE  ex  vo- 
cante didum  eft  ei : quia  lact^  dilexi » Efau  au- 
tem odio  habui.  Gr/r.xy.  Maior  minori  fcruicc. 
MAdchU  1 . lacob  dilcxi>Efau  odio  habui.  De 
fccundodicicurGe/r.i7.Iuftc  vocatum  eft  nomen 
eius  lacob:  fupplantauic  enim  me  cn  altera  vicct 
Ofitt  1 1.  In  veero  fupplancauic  fratrem  fuum,hoc 
cfticucrtic  & machinationes  excluEt.Ge»^  25^ 
Protinus  alter»hoc  efi»  lacob  egrediens  plantam 
fratris  renebar.  Dc  tertio  dicitur  in  PJkJ.i^  In- 
nocentes & redi  adhxferuntmihi,&c. 

Non  priuabic  bonis  eos  qui  ambulant  in  inno- 
centia. t .Pstm/.  29.  Scio  Deus  mcus>quod  probes 
corda  & Eroplicicatem  diligas.  Gev.15.  lacob  vir 
Emplex  habitans  in  tabernaculis.  Dc  quano 
Gtn.25,  Vende  mihi  primogenita  cua.Er 
Abiit  peruipendens  quod  primogenita  vendi- 
diil«.  Quod  aurem  potiora  bona  habiturus  Et 
primogenitus  Ge>r.49.Rubcn  primogenitus  meus 
prior  ia  donis»maior  in  imperio.  Et  quod  dupli- 
cia accepturus  Ec » dicit  Dominus  quod  pater 
dabit  ei  duplicia  In  terra  fua  duplicia 

pofTulcbunti&c.  7/Si.40.SuE:cpic  de  manu  Domi- 
ni duplicia.  Pr9M.i\.  Orones  domcftici  fui  veftiri 
fune  duplicibus.  Quod  etiam  benedidionem 
poEcHuri  funtidicitui  i.Pr/.5.1n  hoc  vocati  cftis» 
vt  benedidionem  hxrcdicace  p0fTidcatis.Gfff.z7. 
Benedixi  ei  & erit  benedidus.  De  perfecurione 
autem  fratris  t.Tm,  ).Orones  qui  pie  volut»&c. 
c^4//7p.5. Beati  qui  perfecutionem patiuntur. 

De  fepeimo  autem  » quod  cft  viuonum  cxle^ 
ftinm  reuelacio,  in  quo  ccria  docetur  cultura  Ec- 
clcEaftica » Cen.  z8.  vbi  lacob  vidic  cxlum  apcc- 
cum»&  E:alam  ftatem  fupec  tcrram»&  Dominum 
innixum  fcalxdcfupci  :&  Angelos  afceodenrcs 
&dcfcendcntcspcrcam»dLxicque : Vere  Domi- 
nus cft  in  loco  ifto,&  ego  nefciebam:paucnfque» 
quam  rcrribilis  cft  locus  iftc»inquit : Non  eft  hic 
adiudniE  domus  Dei  & porca  cxli.  £t£en7.). 
Locus  in  quo  fta5>terra  fanda  cft.Et/V^).Locut 
in  quo  ftas,  fandus  eft.  Cxlum  enim  apertum  E- 
gnificac  fan^uinc  Chrifti  cxlum  aperiendum: 
Icala  dcErenlom  Angelorum  ad  cuftodiam  » dC 
aftcnEim  ad  oblationem  vocoFum  noftxonim» 
& inielleduum  ad  Dominum : locus  Emdus  Eue 
cetra  fanda»  EcclcEam  fanguine  Chrifti  fandifi- 
candamtterribilis  locus  venerationem  factorum 
locorum:  Dominus  aurem  in  loco.Egnificat  ope- 
ratiopem  Domini  in  facramenris  per  gratiam  t 
domus  autem  Dei»culcuraro  EcclcEx  vniucrfa- 
Icin  in  laudibus  diuinis.  5ffp.  lo.Hxc  autem  pro- 
fugum irx  fratris  l.rcob  fcilicet  iuftum » deduxit 
per  vias  redas  »&oEcndic  illi  regnum  Dei»  hoc 
D 4 efti 


\ 


\ 


^igitized  by  Google 


44  t).  Alberti  Magni,  Ord.Prsd. 


eft , Eccle(Ix  culturam  in  qua  crgnat : & dedit  I 
illi  feientiam  fandiorum  neutri  generis,  hoceft» 
laenciam  landUracis  Eccledx : honciUuit  illum 
iniaboribosi&compleuit  in  omniperfedlione 
(kndlitatis  labores  illius. 

Odhuia  caula  , qua  lacob  qualiter  Bdeles  in 
regno  Chridi  exidentes  Angelorum  auxilium 
prometeanmr  reuelat:&  de  hac  Iccundum  hido* 
riamCeff.  Quod  vir  luAabatur  cum  lacob 
vfquc  nunc.  Qui  cum  vWeret  quod  cum  fupera- 
re  nonpodec,  tetigit  ncruum  femoris  eius  > & 
ftatim  emarcuit.  £t  dixit  ad  etun  : Dimitte  me, 
iam  enimalccndic  aurora.Rcfpondit  lacob  :Non 
dimittam  tc»nin  benedixctis*mihi.  £c  ludia  qui. 
dem  AgniHcac  ludam  orationis  per  Betum  & 
deuorioncm»cui  refidere  non  valuit  Angelus»eo 
quoddeuotos  in  oratione  diligit,  & ab  cis  rece. 
dete  non  poted : vnde  dicit  Hitr$n,  quod  duo- 
bus brachiis  ludlabatur,  fletu  & deuotione.  fic- 
nedidlio  autem  tutar  contra  hodes  dzmoncs, 
confortatio  contra  fratrem  Agnificat  conforta- 
rionem  contra  immdi  tentarionemi  & ladlus  fe- 
moris AgniAcat  concupifrentix  carnalis  extin- 
dionem. 

Nonaautem  cd,  de  qua  dicitor  J/k.vlt.  Nun- 
quid  parturiet  terra  in  die  vna  ? aut  parietur 
gens  limul,  quia  parniriuit  &pcperitSion  Alios 
luos } M^uti.%.  Multi  ab  Oriente  & Occidente 
venient : & recumbent  cum  Abraham , 11^  & 
lacob  in  cegno  cxlorum.  //(.43. Ab  Oriente  ad- 
ducam femen  tuum,  & ab  Occidente  congrega- 
boie.DicamAquiloni>da:&audro , noli  prohi- 
bere. Oriens  enim  propter  ortum  lucU  cd  mi- 
nider  bonus  comcmplattuus  : & Occidens  in 
quo  occidit  lux  Adci , ed  minider  malus  hxre- 
ticus , formam  tamen  EccleAx  tenens  in  facia- 
mcntoruin collatione:  Aquilo  autem  plaga fri- 
|ida,cd  roinidvr  malus  Adelis , cuius  non  occi- 
dit lux  Adci.  Aquilo  enim  vt  dicit  Creg/ufrr 
femper  voluirur  & nunquam  occidit.  Auder 
autem  plaga  lucida  calida>AgniAcat  mmidrum 
bonum  adiuum.  f/e^.j.Chridus  canquam  Alius 
in  domo  Aia : qux  domus  fumus  nos. 

De  decima  autem , hoc  ed , in  totam  domum 
bencdidlionis  propagatione,  dicitur  C?en.4^..vbi 
lacob  omnibus  duodecim  Aliis  benedixit  An- 
gulis benedidionibus.  Et  DeM/.t).  Vbi  Moyles 
luniliccr , Acut  & Chtidus  duodecim  Apodolis 
lo.Sc  Ltu.6.  Et  oAuii  pro  omnitKi$,qui 
credituri  erant  nomini  eius  per  ipfos  loMft.  17. 
Propter  quod  etiam  vnincrAtas  Guuandorum  A- 
goatur  per  Patriarchas  Et  vniucrAtas 

porcaium,per  quas  intratur  in  rcgniun  yipoe.tx. 
Hac  igitur  dc  caula  regnat  Chridus  in  domo  la- 
cob fuper  folium  Dauid,&  in  throno  Salomonis 
fedet.  Regnare  enim  nihil  aliud  ed,quaminiilti- 
cudines  111  regno  continere  fermonc  coadliuo, 
vel  promiduio  : vt  dicit  jirifi.  Sermo  enim  per- 
fuauuos  in  legibus  & in  moribus  non  valet:quia 
leges  non  dantur  feiendi  gratia , (cd  vt  boni  Aa- 
mus.  Et  ideo  fermo  fyllogidictis  in  talibus  non 
valet,  fcd  coa^iuus  per  peenarum  comminatio- 
nes ;vcl  promilAimspcrprxmiorurafpem  &CX- 
peAarionem » Acut  dicit  7y«i.  1.  Si  voluevitis  Sc 
audieritis  me , bona  terrx  comedetis.  Si  ^urem 
noluericis,&  me  ad  iracundiam  ptouocaucritis: 
gladius  deuorabic  vos  i quia  os  Domini  locutum 
ed.  Regnabit  autem 


In  xternum. 

J/k.  9.  Sedebit  fupet  folium  Daiiid , & fuper 
regnum  eius : vt  conArmet  illud  & cotoborce  in 
iudicio&iuditia,  amodo  A:  vfque  inlcmpitcr- 
num.  Quia  claritas  regni  graiiar  continuatur  ad 
regnum glorix : dequo  dicitur A/4rt^.i3.  ful- 
gebunt  iudi  Acut  ibi  in  regno  Patiis  corunx. 

Obi)citur  aurem  ex  hoc  quod  dicitur  t.Ccr.ij. 
Cum  tradiderit  regnum  Deo  Pacri,cum  cuocua- 
uerit  omnem  principatum  & pocedatemde  vir- 
tutem. Vbi  dicit  quod  vique  ad  diem  iudi- 
cij  & D.vmones  Dxmonibus,fic  Angeli  Angelis, 
& homines  hominibus  prxAim.  Et  pod  iiKli- 
cium  omnis  cclTabic  prxlatio.  Ad  quod  dicen- 
dum» quod  tam  in  exio,  quam  in  inundo  , & in 
inferno  ceflabit  in  Angelis  > hominibus , & Dx- 
monibus  prxlado , quoad  curam  9c  adum  regi- 
minis : ira  in  Deo  nunquam  ceflabit.  Ltcec 
quoad  curam  regiminis  & exercitium  ceiTct  tn 
omni  creatura  rationali  i t.imcn  quoad  aliquid 
manebit  in  xternum.  In  prxlationc  euim  duo 
funt,  honor,  & onus.  In  dcAderanribus  igitur 
honorem  vt  prxAnc  & non  profmt , nec  onus 
poetent  inferiorum : ceflabit  honor , & remane- 
bit onus  quodprxcllendo  meruerunt.  E^r&.xi. 
Tu  autem  profane, impie  Dux  liVacI,  cuius  veuic 
dies  in  tempore  iniquitatis  prxAnita  V Hxc  dicic 
Dominus  Deus:  aufer  cidarim , tolle  coronam. 
Cidaris  ed  omamcncum  Aiccrdorum : Sc  corona 
ornamentum  dignitatis  regum.//^.ia.Coronans 
coronabit  te  tribulatione  in  onus  , Sc  non  in 
honorem.  In  his  autem  qui  dcfideraiuptodclTe 
poiius  quam  prxcllc  » fubcunces  onus  potius 
quam  fulgentes  honore : Acut  dicic  ^ugu/iimu, 
Honore  coram  vobis  prxlatus  Ac : vobis  timore 
coram  Deo  fubdratus  Ac  pedibus  vedris.  £c 
Heb.  1 3 . Obedite  prxpoAcis  vedris , Sc  fubbeete 
iliis  : ipA  enim  petuigiianc  quaA  rationem  red- 
dituri pro  animabus  vedris.  In  his  (inquam) 
remanebit  honor , &:  celfabic  prouidencix  onus. 
*Prw.  27.  Diligenter  agnedee  vultum  pecoris 
tui,  gtegesque  cuosconlidcra:  non  enim  habe- 
bis iugiier  poiedatem,  fed  corona  ttibueiur  tibi 
in  gencracionc  & generationem.  In  hoc  enim 
quod  dicit  : Non  habebis  iugirce  potedatem» 
ccflacioncm  onciis  norar.  In  hoc  aucem  quod  di- 
cic:Corona  tribuetur  cibi  in  generatione  &:  ge- 
nerarionem  in  regno  ( qux  cd  Anis  generatio- 
num eorum  , qui  teguntur  in  gratia)  notat  per- 
manemiam  honoris.  £rr/.  31.  Remorem  ce  po- 
fucrunt  ? noli  extolli  : fcd  edo  in  illis  quali 
vnus  cx  ipfis.  Curam  illotum  habc,&  lic  conA- 
dera , Sc  omni  cura  cua  explicica  recumbe  : vc 
Ixtcris  propter  illos , 6c  ornamentum  gratix  ac- 
cipias  coronam  » & dignationem  confcquaii>s 
corrogationis. 

Et  regni  cius. 

In  quo  odendit  idius  regni  duraiionem.  Ed 
autem  Regimm  vt  dicit  DioHyf^inUb.dedt.ne^ 
omnis  Anis  & boni,  legis  &:  ordinis  didribuiio: 
hoc  cd  dicere : Diduburiocongruens  digniraci 
pcrfoiiacum  diucrfa,  qux  ab  Apoflolo  x.Csr.i* 
vocamur  perfonx  multarum  facterum.  Dilhi- 
bucio  inquam  Anis  , quem  intendit  Rex  inper- 
fonis  regni  edicere:  Anis  emm  non  edtamuny 
vnus» 


Digitized  by  C^oogk' 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  I. 


vmis,  neque  omnes  regni  pcrfbn*  ad  vmjm  fi- 
nem duci  polTimc.Er  cfi  diUribudo  boni  diucrfi» 
quo  &ui  debent  pctibnz  regni  lub  regimine 
Regis.  Et  difiribucio  legum,  qux  etiam  diucriz 
iunt  1'ccunduin  diucriintes  pcrlbnanim . loco- 
rum , & temporum.  Et  didriburio  ordinum  & 
graduum , qux  etiam  vari.intur  fecundum  fbrus 
peribnarum  Omnis, inquam,ralis  Iccundum  om- 
nnn  diucrfitatem  diftributio,  eft  & vocatur  re- 
gnum. Sic  enim  Chriftus  in  nobis  regnat  & 
regnabit  ydiAribticns  nobis  fines gracix  in  quos 
tendamus  perficiendo  curfum  noftrum.^fl.io. 
Nihil  homm  vereor  » nec  fado  animam  meam 
ptctiofiocem  quam  me,  dummodo  confummen 
curium  mcum.i-«dT«/».4.Carrum  confummaui, 
fidem  fecuaui.  Mmh.  jo.  Qui  perfcucraucrit 
vIque  infincm,hic  faluuscric.  fidu- 

ciam €>:  gloriam  Ipci  vfqucad  finem, finnain  re- 
tineamus. 

DiAribuic  etiam  nobis  bona  : diucriaruiu 
enim  perfonarum  in  Ecclcfia  diuerfum  eA  bo- 
num laliud  enim  bonum  prxlati>&:  aliud  bonum 
fubditi , aliud  bonum  mifiris»  aliud  bonum  cius 
quem  miles  defendit , aliud  bonum  rchgiofi, 
(uiud  bonum  (ecularis,  aliud  bonum  matronx,& 
aliud  bonum  viduz , & aliud  virginis , & lic  de 
aliis  Ecclcfiz  gradibus.  De  omnibus  pro  diuet- 
fit.atc  perfonarum  dicitur  //4-55.  Audite  audien- 
tes me  , & comedite  bonum  , & delegabitur  in 
craflitudinc  anima  vcAta.TVeff.  j.Bonus  e A Do- 
minus fpetanribus  in  (e : anitsx  quxrenri  illum. 
7yi(/.i4.  Anima  ciusin  bonis  demorabitur,  &c. 

Cum  femine  cotum  perfeiterat  bona 
hxteditas  landa.  Prtn.vif.  Reddet  ei  bonum  iJc 
non  m.alum  omnibus  diebus  vicx  fux.  Hoc  fi- 
gnificatur  MMith.i  f.  Tradidit  illis  bona  fua  fe- 
cundum propriam  virtutem  > hoc  cA , dignitatis 
fux  congruicaicm. 

EA  etiam  hxc  di  Aributio  legum, quia  non  om- 
nes ligat  vna  lcx,fcd  pro  diucrfitate  perfonarum, 
& locorum  ,&  temporum  leges  diucrfificanmr. 
£fWi.a4.Lcgcm  mandauic  nobis  Moyfesin  prx- 
ceptisiuAiciarum,hoc  cA.quxdiAribuunrur  pro 
vniuicuiufque  congrua  dignitate.  Dea/.);},  In 
dextra  eius  ignea  lex.  Qui  appropinquant  pedi- 
bus eius  accipient  de  dodtrina  cius.r/</.i8.  Lex 
Domini  immacularaconitenens  animas.  /yTiiS. 
Legem  pone  mihi  DomincA’C. 

EA  cri.am  diAnbiitio  ordinis  vniufcuiufquc 
perfonx  in  gradu  fuo.  Dan.  10.  Sta  in  gradu 
ruo.  Sicut  enim  in  ordinibusexii  nemo  cA  qui 
murat  ordinem  & gradum  , in  quo  pofirus  cA : 
ita  in  terra  quilibet  in  gradu  fuo , in  quo  vocat 
l^us  eum, pemuncre  debet.  /yi/.fy.DiAribuite 
domus  cias,&c.  i.Cmruh.y,  Vnufquilquc  in.  qua 
vocaiionc-vocarus  cA»in  ea  pcnnaneac.  Sic  igi- 
tur regnat  fuper  nos  Dominus  Deus  noAer,  Rex 
regum,  qui  habet  in  veAimcnco  & in  femore  fuo 
feriptum  : Rex  regum  , & Dominus  dominan- 
tium vfper.iD. 

Hoc  autem  regnum  corrumpit  tyrannus » qui 
nonairaris  finibus  & bonis  graduum  diucrfita- 
tis  hominum,  omnia  iLituit  ad  veiittatem  pro- 
priam» ficoppreOiones  &:  c.ilumnias  hominum. 
//k.  lO.Vx  qui  condunt  leges  iniquas,  &C  feriben- 
tea,  iniuAiriom  fcripfcrunt:vt  opprimerent  in 
iudicio pauperes,  & vim  facerent  caufx  humi- 
Uum  populi  mciO/e*  S.Ipfi  tegnauetum,&:  non 


45 

' ezme  : principes  extieemnt,  & non  cognouu 
I/k.  19.  Tradam  iCgyptum  in  manu  domino- 
rum crudelium  : & Rex  fortis  dominabitur 
eorum.  Sed  de  regno  Regis  noAxi  dicitur  quod 
cA  regnum  omnium  fccuU>rum.  iySd.71.  Domi- 
nabitur i mari  vfqiie  ad  mate , hoc  eA  > in  rota 
tribulatorum  muUirudine  : & i Auminc  vfque 
ad  terminos  orbis  terrarum , hoc  eA»  ad  defeen- 
fum  fluminis  Spiritus  fan^ » vfque  ad  extremos 
Ecclefix.  Hoc  e A regnum  Catholicum,  hoc  e A 
vniucrlale,  in  quo  regnabit  Cbhfhis , donec  po- 
net inimicos  luos  Icabellum  pedum  fiiorum 
1 ,C^,i  5 . & in  PfU,  109,  Huius  autem  regni 

Non  erit  finis. 

Et  hoc  iam  in  prxcedentibos  expbfinim  cA. 
*D*n.6.  PoccAas  eius  poteAas  xcema»  qux  non 
auferetur : Se  regnum  eius  poteAas  xterna,  qux 
non  auferetur:  Se  regnum  eius  quod  non  cor- 
rumpcmr.//4.9.  MultipUeabicur  eius  imperium. 
Se  pacis  non  erit  finis. 

Dixit  autem. 

Sciens  beata  Virgo  quod  dicitur //St.  j;o.  In  fi-^ 
IcnrioScfpe  erit  fortitudo  vcAra.  Cum  orailcc 
pro  liberatione  generis  humani , fpem  pofuit  in 
exauditione.  Audiens  autem  Angelum  de  hoc 
loqucnrcm  > diu  llluit : ftiens  quod  dixit  Moyfet 
£.e0d.i4.Scacc  & videte  quod  Dominus  fadurus 
cA  hod  ie.  Et  poA  hoc  dicit : Dominus  pugnabit 
pro  vobis,  Se  vos  tacebitis.  Nunc  autem  audiens 
fapienter  Angelum  loqui , quem  in  fpccic  viri 
apparentem  vidit , iuxta  coniUium  lapientis 
Sceli.6.  attendit  in  ipfum » parans  diferecam  re- 
QKmfioncm.  Eecli.  6.  Si  videris  fcnlacum  euigiU 
ad  eum.Audiuit  autem  diu  Ioqucncem,&  flu- 
tantem, Se  confortantem  » Si  annuntiantem  ta- 
cens : feruans  hoc  quod  dicit  fermo  diuinus 
Eee/i.  3 a.  Audi  tacens  fimul  Se  quxrcns  : Se  pro 
rcucrciuia  accedet  tibi  bona  gratia.  Et  ideo  ve- 
rccundix  vim  faciens  loqui  cxordirur.£e<fi«.Vc- 
Tccundia  foror  cA  condnentix.  Et  adeo  fideles 
fune  iAx  fbrores  , ve  plciunque  mallet  vtralibcc 
damnum  proprium  incurrere, quam  fororts  fux 
incommodum  fuAinerc.Scmpcr  enim  in  fapien* 
libus  mulieribus  verecundia  cedit  continentix. 
In  fatuis  aurem  nonnunquam  continentia  cedit 
vcrccundix  : vnde  Dina  rapta  palla  cA  damnum 
caAiucis  , ne  verecundiam  fubirec  clamoris. 
C;en.34..ScdSu{^na  ne  verecundiam  pacccecur 
caAitaris,  fiibiit  verecundiam  clamoris  Diw.i  3. 
Ideo  etiam  beataVirgo  diu  prxmcditaca,audiens 
fe  futuram  pronuntiari  matrem:  ne  damna  fu- 
Aineret  pudoris  contra  propofituin  continentix 
vcrccundix  cciTit , & Angelo  loquebatur  de  fer- 
uando  pudore,  Bfr/r.  Vt  fcias  quam  verecundi 
fit:  attende  qualiter  in  loquendo  fui  fermonts 
fcniautt  cuAodiam.  Dixit  enim  cuAodire  vias 
fuas,vt  non  delinqueret  in  lingua  lita : attendens 
quod  poAea  dixit  Jaceh.^.  Jn  multis  quidem  of- 
fendimus omnes.  Siquis  autem  in  verbo  non 
oflcnditihic  perfectus  e A vir. 

Videbis  enim  cuilodiam  fl  atrciidas  cui,quid, 
vbi,  quanciiin,quo{tcs,  quando, & qiiomo<lu  lo- 
cuta fic.  Cui : quia  non  nifi  qitatuur  diucrfitati- 
bnspcribiiarum,  angelo  videlicct,&  filio,  maicr- 

terx 


Digilizod  by  Googie 


46  D.  Alberti  Magni , Ord.  PrsEd. 


terz  TCtulx  > & miniftris  nupriarum  lodn.  i, 
docens  puellam  Dei  & iuuenem  puellarem  cum 
Angelo  in  contemplatione  > cum  Deo  in  oratio, 
ne:  non  cum  qualibet  mulierc>red  cum  cognata 
vcmla,  qux  Oeo*plena  (it  vc  Elilabcth  in  conTo* 
latioiic  fic  congcanilationc : & cum  his  qui  ne> 
ceilariotum  temporalium  muiiftri  funt  j de  ne> 
celTariis  cilc  loquendum. 

Quid  autem  locuta  iit  n (cire  velis.  Cum 
Ang^o  de  fccretis  & dubiis ; cum  filio  de  expe- 
dientibus ad  (alutcm  propriam » ne  perdatur  lc> 
Tusihoceiltialus:  cum  matertera  de  congratula- 
tione boni  & laude  Dei : cum  miniftiis  autem 
de  expedientibus  proximo  od  Dei  gloriam  pa- 
tcfiiciendam  locuta  : docens  i vaniloquiis  cfie 
ceUandum  * & de  vcilibus  tantum  clTc  joquen- 
dum. 

Porro  > fi  aduertas  vbi  locuta  fit.  Non  cA  lo- 
cuta gacTula  in  plateis » neque  inter  puellas  pa- 
Cula>(cd  in  conuaui  folitudinis.  Filio  amem  in 
templo  fan^ficationis,  aut  in  honcAis  nuptiis  t 
nc  tanquam  ad  cxlibaium  quafi  ad  frugem  me- 
lioris viix  conuolans , nuptias  detcAari  & con- 
demnare videretur.  Aut  in  domo  Sacerdotis 
fummi  (an£H  & honcAate  repleti » cum  materte- 
ra locuta  eA:non  in  angulis  platearum  > non  va- 
lens in  domo confiAcre  pedious  fuis,  nunc  (bris> 
nunc  in  plateis. 

Si  autem  attendas  quoties  locuta  cA.  Non 
imienimrnifi  fepeies  eilc  locuta  : cum 
bis  : femcl  quxiens  modum  annuntiatorum 
Angeli : & (ciens  modum*  fecundo , adhibens 
comenfum.  Cum  filio  bis  : femcl  quxrcns  fi- 
lium,ne  perdat-defideratum  fibt : fecundo  proxi- 
morum vtilitacibus  reuerencer  interpellatis. 
Etiam  bis  cum  maicRera  : femel  (alucans  in 
congratulatione  boni, quod  Elilabeth annun- 
tiauciat  Angelus : & femcl  in  gratiarum  adiune 
dc  bonis  , qux  dc  ea  prxdicauerac  Elifabcth. 
Semel  autem  tantum  de  nccciTariis  cum  mini- 
Arisj  inuitans  cos  ad  obediendom  Filio  adglo. 
riam  Dei  declarandam. 

Quantum  vero  locuta  cA  • dclcdlabile  cA  au- 
diicrPanim  enim  valde,  & vix  infonuit  in  qitx- 
Aionibus  dubiorum  : (ciens  quod  oportet  mu- 
lierem in  Ecclefia  non  docere  vel  c(k  clamoro- 
(kin.  Similiter  parum  perlocuiacA  in  falutatio- 
nc>&  nocelTariorum  poAulacione.  Multum  au- 
tem cAluxit  in  Dei  faude  & gratianun  asione, 
decantans  canticum  nouum.  Magnificat  anima 
mea  Dominum : docens  quod  i laude  Dei  nun- 
quam elTet  ccA^dum. 

Libet  etiam  aduertere  auando  locuta.  Nun- 
quam  enim  locuta  eA(oifi  bis)  non  pnruenca : & 
tunc  etiam  quodammodo  prxuenca  fiiit,&  quafi 
coa^  ad  loquendum.Hic  enim  poA  longam  de- 
liberationem , cum  ageretur  quod  inatccfiirura 
cilcc,  qux  caAiratem  voucrat  > & caAicatis  peri- 
culum timeret  i locuta  cA  cum  Angelo  bis.  Ma- 
terteram etiam  (^utat  prxuenta  (ermone  Ange- 
li , qui  eam  conccpille  nttnciauerat : & gratias 
agit  prxuenta  prxdicacione  materterx  de  bonis 
in  ca  perficiendis  k Domino.  Filium  perdere  ti- 
mens, reuerenrer  inquirens  :&  ibi  quodammo- 
do prxuenta  timore  perditionis  ipf1us*&  dolens, 
i)Tcitatut  ad  quxrendum  qualiter  (e  fiibtraxcrtc 
Filio.  Similiter  & mini  Aris  loquitur  prx  angu- 
Aia,  & prxuenta  ncceflitacibus  proximi.  Et  fic 


abfquc  caula  nihil  vnquam  legitur  fuiltc  locuta. 
Eceh.  )i.  Adolcfcens  loquere  in  tua  cau(a  vix 
cum  nccelle  fitcric. 

Qimmodo  autem  locuta  cA  fi  feire  defideras. 
Q(um  modcAe,  quam  (^iemer  > quam  filenter. 
Ita  vt  videatur  verum  efic  dc  jpla  quod  dc  Anna 
1 I . legitur : quod  camunmK^o  labia  eius 
mouebantur,^  vox  penitus  non  audiebatur.  Sic 
ergo  vcrecundix  cedens : cadicati  autem  caueus 
[Dixit]  os  filenter  aperiens 

Maria  ad  Angelum. 

In  hoc  prxbens  exemplum  virgini  Marthx. 
/aoi.i  i.qux  fub  filentio  vocaiiit  Ibrorcm  Ma- 
riaindiccns : Magi  Aer  adcAA  vocat  ic.Eccli.^u 
Audi  tacens  fimul  & quxrcns : & pro  rcuercu- 
lia  accedet  tibi  bona  gratia.  Et  caAiiati  tkncna 
quxrit  dicens. 

Q^modo  fiet  iftud  ? 

Clojf».  Liquet  quod  futurum  credidit,  qux  de 
modo  quxfiuic.  Et  ideo  mirandum  eA  dc  iAius 
virginis  pudore  & fapicniia.  Modum  enim  fa- 
pienrcr  quxfiuic  rei  , quam  per  certitudinem 
nuntii  & immutabilem  propnetix  enuntiatio- 
nem hmiram  cAc  cognouit.  Legerat  enim 
Ecce  virgo  concipiet  & pariet  filium.  Ecceni- 
rudinalicer  fciuic  cAe  venturum.  Qualiter  autem 
futurum  erat,  fapiencer  dubitauit.  Sicut  etiam 
dicitur  Eph.f,  Hoc  myAcrium  cA  i feculis  *in 
Deoabfcondicum.  A l^ophetiscnim  nonfiicraf 
plene  enuntiatum  , fcd  Angelo  qualiter  futurum 
eAec  ad  explanandum  rcleruaium  : & ideo  i 
Virgine  fapiencer » ab  Angelo  de  modo  cAqux- 
firum.  Et  hxc  cA  fcnccntia  cuiufdam^^/«.  yimha. 
Verificacum  eA  in  ca  quod  de  botu  muliere 
7r»tr.  vli,  dicitur : Fortitudo  & decor  indumen- 
tiun  cius.  Fortis  enim  fuit  in  concinentix  pto- 
pofito»  & omni  dccorc  vcAica  in  vcrecundix 
virginali:  aii  tamen  ccAic  » vincens  fortitudi- 
nem propofiti  virginalis  •.cum  audiret  mentio- 
nem neri  ( vt  fibi  videbatur ) (eccundiutis , qux 
fecundum  legem  naturx  non  erat,  nifi  cum  vio- 
latione virginiuris : & ideo  tunc  erumpens  di- 
cit cum  reuerentia  pudoris  [Quomodofict  lAud] 
Vide  noAram  Euam  matrem  omnium  viuen- 
tium  per  gratiam»  omnino  aliter  cAc  affcfkara, 
quam  Euam  matrem  viucneium  per  culpam  Sc 
& raiferiam.  Illa  enim  audiens  pcomifnonem 
Diuinitatis  & elata , dcic^  eA  tn  illecebras 
concupifccmix  carnis,  quafi  duobus  funibus  i 
bearitudine  dciedU  Cen.j.Hxc  (ummas  promifi* 
fiones  audiens , in  humilitate  per Aitit : & vocum 
viriliter  tenens » omnes  abhorruit  illecebras  8c 
carnalis  concupifccmix  dcledlationcs.  Solfcnc 
homines  ad  Uudes  fuas  in  elatione  more  pauo- 
num  cAcrri  : ficut  Herodes  jIUai.  qui  ubi  ia 
laudibus  fecit  acclamari  voces  Dei  & non  ho-> 
minum  : & confumpeus  i vennibus  expirauit, 
percuAus  ab  Angelo  Domiui : experiens  in  lua 
putredine  quod  dicit  Antiochus  i lu- 

(him  cA  hominem  (ubditum  cAc  Deo  ,&  mor- 
talem non  paria  Deo  fcncire.  Solent  etiam  pro- 
miAionibus  exhibitis  inaniter  hilarefeere : ucuc 
Sarahfir  poAoAiuinCe^.iS.  Et  redargutae  A ab 
Angelo.  Nonnulli  etiam  ficoncrariaptomiAio- 
nibus 


Digitized  by  Googlc 


Luc.  Cap.  I.  47 


in  Euang.  D. 

nibus  diuinis  in  rcvidcrint,iblfntpromiflioni* 
bus  pet  inlidclicatcmdiifidcre  : licuc  Zacharias. 
Hzc  auccm  V irgo  beata>n?c  claraincc  ditiblutaj 
neque  incredibilis  eficda  {'cd  rem  futuram 
credens  modum  quzric  > & dicic[Q^modo  fiet 
ifhid] 

Idius  autem  qua;ffioms  duar  quidem  pofTunt 
cflc  cauf^  ex  parte  Virginis  ; & quatuor  ex  parte 
proraiffionis.  Ex  parce  quidem  Virginis  profim- 
dum  humilitaris  »&  vocum  perpenue  cailicatis. 
Profundo  enim  bumiliraris  nihil  canr  magnum 
fibi  reputauic  idoneum  & congruum  » dicens  in 
corde  fuo  illud  Ruth  i.  Locutus  es  adcorancib 
Ixtuar»  qux  non  fum  ficuc  vna  de  familiaribus 
domus  nue.  £t  illud  Ecce  ancilla  Do- 

mini mei » Ht  in  obfcquiumvt  lauci  pedes  feruo- 
nim  Domini  mei.  Panium  enim  parua  decent. 
Verus  enim  humilis  » vt  dicit  Bern,  vilis  vult  rc> 
putari>&non  humilis  prxdicari.  Hoc  fanet  (u- 
perbos  quod  laudes  contcmnic,&  magnalia  non 
de  fe  credere  potuit.  Votum  etiam  perpetux'  ob- 
ftabatcalUtads : quod  qualiter  virgo  pcnnaiuns 
conciret  & parcrectviderc  non  potuit.  £i  hoc 
ionuincum  dicit. 

Q^niam  virum  non  cognofeo. 

Hoc  cftunc  cognituram  non  propono.  j . 

Tu  fcix  quod  nunquam  concupiui  virum  : & 
mundam  leruaui  animam  meam  ab  omni  con- 
cupifccncia. 

Vna  autem  caularum  ex  parce  pcomilEonis 
fiiit  immutabilis  Dei  xcernitas,  qux  cum  nouum 
& nafei  non  permittit:  quia  nafei  mutari  eft. 
Et  de  hoc  dicitur  in  /yi/.ioi.  Tu  idem  ipfe  es: 
& anni  rui  non  deficient.  Et  i.Tim.6.  Qui  (olus 
habet  immortalitatcm,&:  lucem  habitat  maccef- 
/ibilcm.Supcr  quem  locum  yfu^irnuAmmom- 
litas  eft  vera  immutabilitas  & vera  xtcmicas: 
quia  in  his  qux  mutantur  $ ipfa  mutatio  nonnul- 
la mors  eft./4c.T.  Apud  quem  non  cftrranfmu- 
tario,ncc  viciflinidinis  obumbratio. 

Ego  Dominus  non  mutor. 

Non  eft  Deus  quali  homo  vementia- 
tur : nec  ve  filius  hominis  vt  muretur.  Qualiter 
iginir  deme  nafccrur?  [Q^mpdo  fictiftud:'] 

Secunda  caufa ) eft  exiftentis  in  tanta  perfe- 
Aione  inconfucca  fecundum  naruum  natiuitas. 
Quod  enim  ille  qui  eft  de  pcrfcchis  eft,  iterum 
fiafci^ur » inconfucium  eft : vnJe  te  Nicodemus 
qui  fuit  Magifter  in  Ifncl,hoc  impoflibilc  repu* 
tans : i Chrifto  (cui  per  omnia  credidit)  modum 
iftius  Termonis  inquiliuic  /m». 3.  lic  dicens: 
Quomodo  poteft  homo  nafei , cum  fit  fenex  > 
Nunquidpotcft  in  ventrem  marris  (ux  iterato 
introire  te  renafei  i Et  ramcu  ficut  Chriftus 
duas  ruciuicaccs  habuit : ira  oportet  quemlibet 
qui  eft  Chrifli, habere  duas  natiuitatcs. 

Tertia  caufa,  eft  cius  quod  promittcbanir  in- 
fignis  dignitas.  Q^modocnim  crederetur  non 
abhorrere  fizminx  vtcrum , qui  candor  eft  lucis 
«cernx,  te  fpcculum  fine  macula  Det  majcftatis, 
de  imago  bonitatis  ilUi«  ? Sapiem.yjft.4^.  Ecce 
omnes  gentes  qtiafi  ftilla  finilx,&  qiufi  momen- 
tum ftater*  repUtatx  funtei.  Quam  ergo  ima- 
ginem infantilem  in  vtcro  foeminx  acceptam 
poitemus ei  ? Et  tamen  ifte  tam  dignus , Virginis 
vtcrum  noa  abhorruit : videns  quod  eam  con- 


grue aliter  generi  humano  fuccurendum  non 
fuit.  Filius  enim  in  xqualitacc  Parris  exiftens» 
quodammodo  remota  occafio  fuit  cafiis  per  fu;- 
minam : eo  quod  ab  xterno  narus  a Patre  iufic  in 
orbe  terrarum  j & dclicix  fux  cflc  cum  filiis  ho- 
minumPrw.8.  In  ordine  igitur  fapiemix  diui-  prt* 
nx  pixordinatum  eft,  quod  creatum  felTura  erat  '*»• 
in  dextera  Parris.  Et  hoc  Lucifer  qui  mane  otie- 
barur  plenus  fiipiencia dedecore  » in  deliciis  Pa- 
radifi  cxifitns>in  (pirimviditdeiauidir.&ad  il- 
lam  alntudinemalccnderecogitauic/yiii.  14.  De-  « t. 
iedhis  auton  ad  terram , ne  htano  illuc  afccndc- 
rct  vnde  ipfe  deciderat, quantum  vatuic  impedi- 
uit,pcrfecutionibusrcntationum  infuegens.  Vi- 
dens autem  Filius  Dei  fccllc  huiufinodi  perfccu- 
tionuin  occafionem:  majcftatis  oblinis^ignon- 
tcr  mi(ericocdiamotus,dolorc  cordis  intrinfccus 
ta^us  Gen.t.  dixit  illud  hmt  \ , Si  propter  me  eft 
hxc  tcmpcftas:  mitte  me  in  mare  , noceft  >in 
amaritudinem  te  mifcriamhumanxvitx. 

Quarta  vero  caufa  poteft  ciTc,  quod  prifum- 
peionis  cfln  homini  inoirali  cum  immortali 
Deo  vnum  & eundem  filium  communicare. 

exaltantur  exii  i terra : fic  cxalratx 
funt  vix  me^  a viis  vcftris } & cogitationes  mcx 
a cogitationibus  vcfttis.  Ici  4.  Ecce  qui  fetuiunc 
ei  non  fune  flabiles : de  in  Angelis  ibis  reperie 
prauicatem : de  ftclix  non  fune  mundx  in  con- 
Ipciftu  cius  : quanto  magis  homo  putredo , de  fi- 
lius hominis  vermis  ? £t  iterum.  Qui  terrenum 
habent  fundamcncum  , confiimcntur  vclut  i d-* 
neo.  Qualiter  ergo  ego  debilis  > ero  parens  Filij 
parentis  Dei  ? Quomodo  iginir  fice  iftud;  3. 
Generationem  cius  quis  enarrabit  ? Altilifimuni 
huiufinodi  ncgocium,de  longe  a Virginis  humilis 
inueftigatione  [ Quomodo  ergo  fice  iftud  ?]  Ad 
Patrem  enim  loquens  Iccum  : filium  dicit  e(Te 
ptincipium,in  dic  xtemiratis  genitum, in  (plen- 
dotibus  fantftorum.  Qualiter  ergo  6c  ego  princi- 
pium principi) , per  quod  te  ego  te  omnia  fi^la 
funt  ? Hxc  eft  etiam  caufa, qu<^  hxrptici  Nefto- 
tiani , de  Eutychiani  matrem  Clirifti  noluerunt 
vocari  Thcotocos/cd  Chriftocosea  vocauerunt; 
non  vidcccs  qiialitcr  vnius  ciufdcmqi  filij  patens 
cflccVirgo  te  pares  xcernus  Dominus{Qupmodo 
ergo  fiet  ifludr]  £c  allegat  quod  maxime  invo* 
to  habuit,  dicens  [Quoniam  virum  non  cogno- 
feo]  Hoc  eft, non  cognimram  propono.  Non  co- 
gnofccns  enim  virum  j tamen  proponens  expe- 
riri quomodo  concipere  poteft  te  patere.  Ecce 
in  veritate  Rcbccca,qui;  multum  i Deo  accepit, 
feruo  fummi  Patharchx  te  oftendic  quod  fit  vir- 
go pulcherrima  te  incognim  viro  Ce».i4. 

rcr  hoc  autem  quod  eft  Virgo  pulcherrima  de 
incognita  viro  quinque  habet.Eftenim  illibata, 
incadla,  fubcradla , aofeondita  > te  incombufta  : 
illibata  lenociniis  il  proco , intadla  ludentium 
iocoffiibcra^  vani  tadbus  fatuarum  puellarum 
choro  > ablconditaconcupifcentium  oculo  > in- 
combufta  libidinis  facibus  & foco.  Procus  enim 
libat,hoc  eft, tentae  virginem  : fcd  hxc  illibata^ 
ab  alio  amatore pirxucnta eft}  ne  procum  pofllt 
admittere.  Canr.j.  Ego  dllcclo  meo : & ad  me 
cumicifio  eius.  Qualiter  enim  altetius  amatoris 
procum  fulcipcrct,qux  fui  amatoris  iam  chari«  ^ 
taris  lampades  ignis  atque  dammarum  indefi- 
derio  acccnia>xfiuans,di:  anhelans  ita  inexcigui- 
bili;cr  fenferae » quod  vulnerata  chacitate  te  de^ 

^tuta 


48  D.  Alberti  Magni,  OrdPried. 


ftituta  amoris  dcfiderio  languebat : Quippe  fbi  - I 
cisdl  vt  mors  dile^io,  qux  nihil  in  corde  cius,  I 
nid  dilc^m  viucre  perimctebar.  Erat  dilcdlus 
(iius,dcui  /ignaculum  piofundatum,  dgillatus  in 
corde : £ulra  Ixua , & amplexata  dextera  ipdus, 

( inter  cuius  vbera  ranquam  Edciculus  myrrhe 
iugiter  Commorabatur  )iam  habens  imptcHum 
ofculum  oris  fui  in  labiis  cordis » vt  non  alium 
xccipcrct  procum  vel  amatorem  : illibata  c(l  pe- 
nitus.Et  hoc  figurate  diftiim  cft  C«orr.7.Iun6hir* 
feminum  tuorum  llcut  monilia.  Sicut  enim  di- 
cit IJido.  Monile  qdafi  munilc  dicitur  : ecquod 
munit  filium,  ne  procus  inferae  manum , & Icru- 
Kcur  caibeatis  fccrccum » & violet  vel  maculet 
pudoris  figillum. 

Inta^a  cfi  etiam  iocis  ludcntium.Dicit  enim 
quod  lufiuuscfi  incontinens.  Vnde  Sara 
ludos  llinael  lafciuos  , quos  filium  fuum  Ifaac 
docere  tencauit,  pcrfccucioncm  rcpticauii,  inter- 
pcllans  Patriarcham  quod  cijccrcc  ancillam  cum 
filio  cius  Dicit  enim  f/iVre».  quod  ritus 

& ioci,ta£lus  & fibili,moriiurx  virginitatis  fo- 
Icnt  clle  principia.  Vnde  in  figura  beat*  Virgi- 
nis dixit  Sara  virgo  TckU  ).  Nunquam  cum  lu- 
dentibus me  milcui.  Etfic  iterum  fuit  viro  in- 
cognita. 

Ablcondira  fuit  k concapifeentium  pellicicn- 
tcoculo.  Vnde  i^.7.Vbi  nofira  habet  litcra,cc- 
cc  virgo  concipiet  : bcbrxus  fermo  habet  hal- 
ma,quod  interpretatur  ablcondira  : qux  tantum 
meruit  recipere  {aeramentum.  2,  Efthcr 

erat  virgo  pulcherrima  de  incredibili  pulchri- 
tudine omnium  oculis  grariofa  , & amabilis  vi- 
debatur : Efiher  autem  abfeondira  interpretatur. 
7y4/.44.0mnis  gloria  eius  filix  regis  ab  intus. 

Erat  autem  choris  puellarum  in  vanitate  am- 
bulamium  fubtrada,ficur  dicitur Te^.},  Cum 
hrs  qui  in  lenitate  ambulant , nunquam  partici- 
pem me  ptxbui.  Rkth  Benedi^  filia  tua  Do- 
mino, & priorem  gratiam*  propofirx  fcilicct  ea- 
ftitatis,’foficriorc  fuperafti : quia  non  es  fccuta 
iuuenes  paupcrcs,{iuc  diuites,  licut  vagx,  g.uru- 
Iz, quieris  impatientes, virgines  fatux. 

Efi  etiam  incombufia  iacibus  libidinis.Vnde 
EaW.j.  Vadam  ,dc  videbo  vifionem  hanc  ma- 
gnam : quare  rubus  ardeat , de  non  comburatur. 
Rubum  enim  quem  viderat  Moyfes  incombu- 
fium,con{cruatam  agnouimus  tuam  laudabilem 
virginitatem  fan^  Dci  genetrix.  Ifia  cfi  in 
cuius  figura  dicitur  Cm.tA,  Egrediebatur  virgo 
pulcherrima  de  incognira  viris.  Sic  igitur  virum 
non  cognofeo. 

Et  rcfpondens  Angelus. 

Nota  procelTum  Angeli  de  Viiginis.  Primo 
ingreditur  Angelus  falutans,fecundo  confolans, 
tertio  annuntians  , quarto  rei  annumiarx  mo- 
dum explanans  : per  lalutationcm  (e  oflendens 
Angelum  pacis,  per  conlblationcm  fpiricum  be- 
nignitatis , per  annunriationera  fidelitatem  fuz 
oficndcnsIcgatioYiis  , per  explanationem  modi 
Ic  probans  Angelum  lucis.  Angelus  enim  pacis 
probarur  fuillcpcr  hoc  quod  pofiea  dixit : de  in 
terra  pax  hominibus  bonx  voluntatis.  Ecce  co- 
lumba cum  ramo  virentis  oliux  reucrla  ad  ar- 
cam Domini  Gen.S.Ter  confoladonem  Virginis 
fir  probae  cllc  numium  eius,quidixic:  QuomoJo 


fi  cui  mater  blandiatur : ita  ego  con(bIabor  vos 
1/4.66.  Per  legationis  fidcUt.-irem  ofiendit  quo- 
modo vere  de  ea  icriptum  cft  Preu. li.  Ltgatu* 
fidelis, finitas.  Per  modum  explanationis  often- 
dit  fe  eilc  Angelum  lucis,  ficui  feriptum  cft ; Su- 
bito circumfulfit  illos  iux  de  exio,  qux  cum 
Angelo  apparebat. 

Sed  non  eft  prxrereundum  quod  dicitur  hic 
refrondifle  Angelus : ante  hoc  autem  propo- 
fuiiSc  de  dixilfc  comlncmoratur.  Et  hoc  ideo: 
quia  Virgo  ante  hoc, nunquam  aliquam  propo- 
luit  quxliioncm.  Non  enimeft  rclponfio,niu  ad 
quqftioncin  tacitam  vel  cxprcftam.  Omnis  enim 
qui  tcfpondct,  dicit : Icd  non  omnis  qui  dicit» 
iclponda.  Hac  igitur  de  caufa , quia  quxftioni 
rcfpondetjhic  rcfpondiirc  perhibetur.  Turbatio- 
nem enim  puellarem  iam  ante  fedaucrac  : nunc 
aurem  etiam  adhibet  rei  qitxfit;  plenam  expU- 
nationcm.Virgo  .autem  primum  quidem  turbata: 
pofteade  qualitate  falutationis  expedita, de  de 
annumiarx  rei  altitudine  de  de  pri^firi  fui  vo- 
to anxia, rcucrcntcr  quxfiuit.  Hic  autem  per  rc- 
fponfionem  Angeli  ccriificata  , confenfura  hu- 
militer adhibuit  : per  tuibarioncm  oftendens 
virgineum  pudorem, per quaftionem  fuam  pro- 
mens dilctetior.cm  , de  per  confeirfum  plenam 
probans  fidem  de  humikm  obediemix  deuotio- 
nem.  Quxtens  enim  oftendit  quod  nemo  cordi 
fiio  jn  talibus  confidere  debet.  Preu.  i x, 
confidit  in  cogitationibus  fiiis,  impie  agit.  Prtm. 
18.  Qm  confidit  in  corde  fuo,  ftultus cft.  Hoc, 
igitur  icicna*  quod  non  cft  in  hominis  poieftaie 
confilium  Dci  Tt>ti4  ^.diicreic  quxfiuit,  de  vo- 
nun  firmiter  tenendum  allegauit  : oftendens 
quod  fortitudo  de  decor  indumentum  funt  lau- 
dabilis mulieris  * fortitudo  propofici , de  dccof 
quxfiu  confiLij.  Eem,  Felix  propofitiun  in  quo 
firmitas  coniienir  puritatiid:  fortitudo  propofici 
non  cbliftic  inquifitioni  confilij.  Nam  licte 
quantiimhbct  pura  fuerit  deliberatio  : minus 
h.ibcc  fi  defuerit  puritatis  fortitudo  , de  confilij 
fiimicai.  Vbi  non  cft  pmiras,  no.n  virtutis  obti- 
net graiianufed  obftiiiationis  incurrit oftcnfam. 
Hxc  autim  Virgo  beata  vtrunquchsbuit,depro- 
pofitiputitatt  m de  fiimiiarcm,dy  confilij  dilcrc* 
lioncm : de  ideo  Angeli  merenir  Tcfponfioncm. 
Vnde  etiam  in  Cmm.  7.  de  ea  dicitur  : Collum 
tuum  ficut  rnrris  eburnea.  Turris  enim  firmita- 
tem , ebur  caftitarem  : collum  autem  (quod  me- 
dium eft  capitis  de  corporis ) ligiiificat  confilij 
diferenonem, caput  mentis  cum  corpore  aliarum 
virium  snimz  continuans. Hac  ergo  tamdiicre- 
ta  qiiTftionc  per  modum  inquifuionis  confilij 
propofira : Rcipondens  Angelus 

Dixit. 

Nec  additur, Dixit  illi : quia  iam  explanatio- 
nem modi  non  in  vam » fcd  in  Deum  reponit : 
omnipoccncix  Dci  nihil  impoftlbilc  elTc  demon- 
ftrans.Ad  auditum  ergo  Viiginis  verba  protulic: 
fcd  totum  mudum  in  umoi|H}rcncia  Dci  demon- 
ftraui  i.Dicit  autem  hic  tria.  Modum  enim  tan- 
tx  rei  per  caulas  ciuldtm  rei  explicat  : de  ideo 
fccundb  cficClum  miraluUmfiiturum  enuntiat : 
de  temo  quod  fii  mus  fit  fermo  ipfius  d:  velocius 
implendus  per  fuafioncm  inducam  , oftendit 
quid  miiaculi  laCftun  fit  in  Elifabeth  » Virgini 
prxdicans 


Digitized  by  Coogle 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  I.  49 


j>r»liCAJis  ui  gattdiommaccojTiul.aiione.Vbi  au- 
rem moliun  cx  parce  caulx  cAcicncis  iuducir» 
duo  dicit.  Primo  quidem  oftcndciis  hoc  cilc 
vinutcra  fan^  Spiritus  : Tccundo  autem  vm- 
biam  virtutis  AIriflimi  horum  mirabilium  efii- 
cete  complementum.  De  primo  dicit  quatuor. 
Dicit  enim  primo  hoc  operari  Spiritum  : (ccun- 
do  , fandliraris  lux  tSicens  non  dcelle  efferum  : 
xenio  tangit  operationis  modum , quia  lupcrue- 
niendo  hoc  operatur  :qu.uto  dicit  tam  luulimis 
operationis  locum.  Dicit  igitur. 

Spiritus. 

Siue  D Evs  trinitas inrclligarurSpiritus*ficut 
dicitur  UdH.^.  Spiiirus  cft  Dcus>&:  cos  qui  ado- 
rant cum>  in  fpirini  & veritate  oportet  adorare. 
Siue  edam  Spiritus  intelligarur  tertia  in  trini- 
tate perTona : (emperpropriccatesSpiritusin  hoc 
opere  roanifeliiiuur.Sunt  autem  duodecim  Spi- 
neus proprietates  :&  vna  tertia  decima  c(l  quam 
feruae  in  omnibus  aliisj  maxime  tamen  in  ido. 
Pruna  ed^quod  Spiritus  omne  opus  diuinum  or- 
tiac.  Secunda  edi  quod  omni  operi  diuino  virtu- 
tes aduchit  & inuchit.  Tertia  cdiqubd  omni 
operi  diaino  viram  indic.  Q^rta  cd*  quud 
omne  opus  diuinum  innouac  d:  reducit  ad  no- 
uitatem.  Qmnea  cd,  qubd  omni  operi  rpicituali 
drdiuino  dacintelicdius  illuminationem.  Sexta» 
quod  docet  omnes  tales  ad  veiicacem-  Septima* 
qubd  omnibus  talibus  filiorum  confiert  adopta- 
'tionem.  (Xlauaiqubd  omnes  quos  adoptat, agit 
ad  opera.  Nona,qubd  omnibuscisedmagnifi- 
cus  largitor  donorum.  Decima  cd,  quod  omnes 
fic  muneratos  ducit  invia.  Vndecima,  quod  ac- 
cendit defiderio  pacrix.  Duodecima  autem  cd, 
qu6d  reducit  in  Iccuiicatcm  patrix,  Mifccc  au- 
tem vn.im  ciun  omnibus  ,'qu6d  occubat  in  om- 
nibus his  a mundanis,modum  fux  infpirationis. 

C^bd  autem  ornat  omne  opus  diuinum,naccc 
l«k  i6.Spiritu$  Domini  ornauit  cxlos : & oode- 
tricante  manu  cius , eductus  cd  coluber  torruo- 
fus.  Pfai.  3 a.  Verbo  Domini  exii  firmati  fune : & 
Spiritu  oris  cius  omnis  victus  corwn.  Qualiter 
igitur  qui  rpcciolus  cd  prx  filiis  hominum,  & 
cd.rmprxvultil>us  Angelorum, in  quem  \.Ptt.\. 
defiderant  Angeli  prolpicctc : conciperetur  fine 
ornante  cum  Spiritu  ? Qi^  idem  omni  operi 
Dei  virtutem  iuuchicL«r.6.  Sedete  inciuitacc, 
quoad  vfquc  induamini  virtute  ex  alco,&  Ad. i . 
Accipietis  virtutem  rupcrucnientis  Spiritus  in 
Spiritus  Domir\i  tnduicGedconem, 
vc  in  virtute  coiuererec  c.idra  Madian.  £t  euia 
qui  Dei  vircused,  &Dci  fapicntla  \.C9rmth.  1. 
quomodo  Spiritus  Domini  in  conceptu  ncgli- 
, geret. vt  omnem  fux  podibilicatis  non  ingcrctcc 
virtutem?  Et  ideo  dicit  in  operarione  rimitum 
i»r.8.  Ego  cognoui  virtutem  demeexirte.  Ec 
slibi  Virtus  de  illo  exibac,&  fanabat  om- 
nes. Adhuc  hic  Spiritus  opus  Dei  viuificat»  ficut 
diettnr  y«4».£.  Spiritus  ed  qui  viuificat.  Et 
3 7.  Veni  fpiritus  , & inluffla  fuper  intet- 
liclos  idos,&  rcuiui(cant.£a/t/;.i. Spiritus  vitz 
erat  in  rotis.Ec  hic  illum  in  conceptu  fiacmauit» 
qui  omnibus  vitam  indidit  & rcparauic.  Eecl.^. 
Sa|>icntia  vitaih  filiis  infpicauit.Sapicniu  amem 
e-d  Filius  Dei  incarnatus.  Ioati.xo.  Ego  veni  vt 
vu^n  habeant, & abundantius  h.rbcant.  Hic 
'D.AlbnuM^g^iinEtuu^.D.Lite. 


etiam  Spiritus  omne  re^n  in  opere  Dei  inno- 
uat.  a I . Dixit  qui  fedebat  in  throno. 

£J/(j^iwrr/..Spiritus  fanclus.Eccc  nouafiicio  om- 
nia. Hic  igicur  Spiritus  conucnicntcr  adiiit  >vbi 
omnibus  nouis  nonius  fiiit.  Eccl.  36.  Innoua  fi- 
gna.  immuta  mirabilia,  /erem.j  i.Nouum  Euriec 
Dominus  fuper  tertam  : fisemina  circimdabic 
virum. 

Quod  autem  hic  fpiritus  illuroiiundo  dac  in- 
tclligCQtiam,/«^  31. Ve  video , Ipirmis  cd  in  ho- 
minibus : & infpitado  Omnipotentis  dat  in- 
tclligentiam.  SMfirnt.  7.  Edenim  in  illa  (pirirus 
inteuigentix  lan^us.Hic  autem  fpiritus  in  con- 
ceptione illius  fiiir,qta  lux  ed  vera  illuminans 
omnem  hominem.  Ed  etiam  hic  fpiritus  omne 
opus  Dei  docens  ad  veritatem,  /m».  i 4.  Cum  ve- 
nerit ille  fpiritus  veritatis  > docebit  vos  omnem 
veritatem  : &qux  ventura  fune  annuntiabit  vo- 
bis. Ec  ille  (piricus  ilii  dcedenon  potuit*  qui  di- 
xit: Ego  veritatem  dico  vobis.  De  quo  dide 
i.Cmmh.x.nci  Filius  Icfus  Chridus, 
qui  in  vobis  per  nos  prx‘dicatus  cd  , non  fiitc  in 
illoicd  A:  nou,  fcd  cd  in  illo  fuit.  Si  ma- 

feritis  in  fccmonc  mco.vcrc  Dilcipuli  mei  eritis» 
& cognolcetis  vcritatcm:&:  veritas  liberabit  vos. 
Idic  etiam  (piritus  cd  adoptionis  filiorum » ficut 
dicitur  Rom.  8.  Acccpidis  fpiritum  adoptionis 
filiorum  Dei, in  quo  cumarous, Abba  pater.  Ec 
qualiter  idc  fpiricus  fontem  fuum  in  conceptio- 
ne dcfcrcrcc  : cum  nullus  adopterue  in  filium 
nifi  per  Filium  Dei  naturalem  ? ficut  fuperius 
cxprciTum  ed.Qubd  autem  agat  ad  operationem» 
eo  quod  primus  motor  cd  in  eis,  dicitur  Rcm.Zi 
Quicuiujuc  Spiritu  Dei  aguntur » hi  filij  fune 
Del.  Ec  hic  iiccum  fpiritus  egit  in  conceptu  Fi- 
lij Dcijdc quo  dicitur  i^.aC.Quia  opera  nodra 
operatus  es  in  nobis  Domine.  Et  lotxn.i  j.Sine 
me  nihil  potedis  facere. 

Magnificus  etiam  largitor  munerum,  ficurdi- 
cittir  t.Coritifh.  la.  Enumeratis  multis  donis  (a- 
picniix,fcicntix»fidci,  operationis  vi riuniro, in- 
terpretationis fermonum»  fubinfcrc.  Hxc  omnia 
operatur  vnus  aeque  idem  fpiritus,  diuldcns  fin- 
giilis  prout  vult.  Et  ideo  hicinomnibusdiuitiis 
donorum  in  coquicuit,  qui  afccdens  in  alium 
captiuam  duxit  captiuitatem , dona  dedit  homi- 
nil>us£pb.4.  A/4//b.a5.Dcdit  feruis  luis  bona 
fua , vuicuique  fecundum  propriam  virtuccni. 
Efthtri,  Largitus  cd  munera  iuxtam^nificeiv- 
riain  principalem-Hiccd  ctiam.^iricus,qui  conr 
ducit  in  via,  ficut  dicitur  7/4.^  3.  Spiritus  Domi- 
ni duidor  cius  fuit.  Sic  cduxidi  populum  tuum, 
ve  faceres  tibi  gloriam.  P/aI.  141.  Spiritus  tuu$ 
bonus,  &C.  Ec  hic  fpiritus  incarnationem  illius 
operatus  cd,qui  dux  cd  & via  fuonim ; qui  dixit 
loAn.  i4.Ego  fum  via,vcricas,&  vira  : qui  dirigit 
pedes  nodios  in  viam  pacis  Ltte.i.  Qui  dicit 
7M».i4.Vad«  parare  voois  locum.  Hie  etiam  in. 
dammae  defideri  o patrix.  Lh9.  a4.Nonne  eoe  no- 
drum  ardens  erat  in  nobis  de  Icfu , dum  nobis 
loqueretur  in  via,Acc.  Lttc.xi,  I^nem  veni  mic- 
tcie  intercam  ,&  quid  volo  nih  ve  ardeae?  Ec 
hic  fpiritus  illum  concipi  fecit  , qui  totus  illo 
igne  excors  dixit : Maiorem  charitatem  hac 
dilcAioiiencmo  habet,  vt  animam  luam  ponat 
quis  pro  amicis  fuis.  A0M.5.  Commendat  Deus 
mam  charitatem  in  nobis : quoniam  cum  adhuc 
inimici  clTcmus , Deus  pio  nobis  moinius  cd- 
£ Hi« 


Digitized  by 


50  D.  Alberci  Magni , Ord.  Prsd. 


Hic  etiam  fpiriras  eft  qui  reducit  ad  patriam» 
▼nde  Chriftiis  n\itcitur»&  vndc  venit.  i. 
Luftrahs  vniucrla  per  circuitum  pe  rgit  Spiiinis» 
& in  circulos  Tuos  reuertitut  >hoc  ell.xcctniu- 
tem Parris  &Filij.  Et  Adlocumvnde 

exeunt  flumina  reiertuntur»vt  iterum  Euat»hoc 
cft»flumitMgTitiarum  Spiritus  fan^li^t  hic  cum 
ip(b  eff  ,qui  egreditur  i fummo  czio»  & occurrit 
vfque  ad  ftumnum  eius : nec  cil  qui  Te  abfeondat 
calore  eius  Pj^l.  1 8.  quia  nemo  alcendit  in  cx- 
Ium»  nili  qui  dclcendit  dc  czlo » Filius  hominis 
qui  cft  in  czlo  loxn,  j. 

Sic  igitur  nulla  operationum  rpiritus  defticui- 
rur  Elius  : & ideo  fpiricus  fontem  illum  i quo 
Euit  non  deferie : fcd  m omni  diligentia  illi  cor^- 
pus  in  conceptione  pneparai , a quo  ipfe  habet 
quod  Deus  Sc  rpiritus  ftc.Et  ideo  iitdt  leftaiur  in 
eo  hunc  rpicituin  c(Tc:iu  quod  ab  ipfo  fluere  de- 
mondretut » 6^er  ipfum  omnem  (pirirum  mali- 
gnum abobrems  eijcere  M^ith.n,  Si  Lac.  ■ i. 
Si  in  digito Oci  cijcio  dzmonia»  profero  perue- 
nit  in  vos  regnum  Dei-Digitus  enim  Dci»perlpi- 
cua  vocatur  Sandi  Spiritus  demondrario:i  quo 
quaE  k tertio  Egno  magi  defecerunt  dicentes 
Exnl.i.  Digitus  Dei  hic  ed.  Adhuc  autero»Cura 
in  omni  pami  humano  & naturali  nihil  opere- 
tur dldingucndo>fbrmando,Eg|urando  : niu  Tpi- 
xitus  naturalis : qualiter  poflet  dare  » quod  in 
parta  diulno  non  opctarctur  fpiritus  diuinus  ? 
Hoc  igitur  diftum  iit  de  fpititu.  Sequitur 

Sflndus. 

Sandus  cd  in  quatuor  interpretationibus  , 
qux  omnes  competunt  Incarnationis  lacromcji- 
to.Sandum  enim  idem  cd  quod  mundum.  San- 
dum  idem  cd  quod  Ermuin.  Sandum  cd  icien- 
tia  eorum  qux  ad  Deum  iuda  Eint  fecundum 
e/4r>fi»  Sandum  fanguinc  cindum.  Dc  fando 
quod  cd  mundum  » dicit  Dtonyfim  in  ttb.  de  dia. 
M.Sanditas  cd  ab  omni  inqiunaroenco  libera  Sc 
perfeda  munditia.  Sanditas  qux  cd  confirma- 
tio « ed  dc  qua  dicitur  Eecli.i^.  In  plenitudine 
fandonim  detentio  mea»  hoc  ed»  in  plenitudine 
Ermicitis.  Sanditasqux  cd  fcicncia  eorum  qux 
ad  Deum  iuda  funt  cd  > quam  diffinit  j4rtfi.  iru 
Ithello  UadahtUtm  ^emrwm»diccns : Sanditas  ed 
virtus  (cire  faciens  ea  qux  ad  Deum  iuda  fune. 
Sanditas  autem  qux  cd  (anguinis  lindio  vel 
tadas,cdqiudicunnir  leges  (^dx»quiafiuigui- 
ne  confitmarx  fune.  Romulus  enim  in  fanguinc 
Remi  fratris  fui  leges  fanciuic. 

Dc  prima  harum  fanditarum.  r .Ctv.j.  Mulier 
innupta  <8e  virgo  cogicar  qux  Domini  funt»  vt 
Et  fanda  Si  corpore  Sc  fpirim » hoc  cd»  munda. 
£t  1.  itf.  Sandificamini  Sc  venite  mccum  vt 
immolem#Oc  fandi  rate  fecunda  dicitur  Lac.x.ln 
Emditace  &:  iuditia  coram  iplb.  Exed.  i San-> 
duarium  tuum  quod  Ermauenint  manus  tux» 
&c.Dc  teniatfeiendomquod  dientia  duplex  ed: 
contempUtiua « dc  ptadica : vndc  & Prifeianm 
dicit , quod  verba  contemplariua  condruunrur 
cum  acculatiuo  > vr  fcio  grammaticam » Sc  fcio 
logicam,  & fcio  medicinam.  Verba  autem  pio- 
heretica»hoc  cd»pradica»  Euc  operatiua  dclide- 
rantinfihiciuumtEcut  fcio  vigilare»fcio  molere. 
Et  calis  feiemiaed»  qua  fciuniur  ad  Deum  iuda 
Euercjlc  talif  victus  cd  faustas,  Sicuc  lacetdo- 


tum  cd  dire  qux  pertinent  ad  templi  (anditv- 
tem:  & hxc  lunt  qux  pertinent  ad  ofiiciumfa- 
cetdonim  & ritum  facrificiorum.  Er  ad  hanc 
dientiam  fandificantur  faceidotes.  //•.  6 1 . Vos 
auccin  facerdotes  Domini  voc^imini  Dei  no- 
dri>dicetur  vobis>&c.  Domine  qui 

habes  fandam  dientiam » cu  dis,  quod  cum  k 
morte  pollem  liberari  fccundu  corpus»propfer  re 
fudinco  labores  corporis.  S<^»fK/.io.  Dedit  illi 
dientiam  fandorum.  *Pr9U.  )o.  Non  didici  (b- 
pientiam»  dc  noui  landorum  dientiam » hoc  cd» 
(cientiam  ianditatis.De  quarta  autem  Gmdiuce 
dicitur  jlpec.y.  Hi  funt  qui  venerunt  ex  magna 
iribulacionc  & laucrunt  dolas  fuas»&  dcalbauc- 
lunt  eas  in  inguine  Agni.  Sine  ingui- 

nis eduEone  non  Et  mundatio.  Alia  trandatio 
habet : fandi  Ecacio, 

Sic  igitur  Sandus  fuperueniee : quia  Emd^ 
tatem  omnimode  in  opere  Incarnarionis  facir. 
Mimdauic  cnim{anguinem>ad  ampliorem  mun- 
diciam deducendo»  Ecut  dicitur  in  Pfal.  50. 
Afperges  me  Domine  hyiTopo  , & roundabbr. 
Hylinus  enim  herba  ed  fanguinem  purificans. 
Connrmauit  auctm  cor » vt  crederet : Sc  corpus» 
vt  idaconiinerct.  Vnde  canxaxEtcUfia.  Confir- 
matumed  cor  Virginis » in  quo  diuina  myderia 
Angelo  nuntiante  concepit.  Pfd.67.  Confirma 
hoc  Deus  quod  operatus  es  in  nobis  k templo 
Emdo  ruo»  noc  cd»  DiuinincU  tux  excelfo  habi- 
taculo : quia  niE  ipfe  confirmaret » nec  vienis 
Virginis  nec  mundus  fudinerer.  Similiter  aurem 
(andiracem  operatus  cd  in  dientia  (aeramento- 
rum. Q^iiet  enim  virgo  fimplex  congruo  mi- 
niderio  in  tanto  (aeramento  mmidraiet » nifi 
dientiam  fandicatis  haberet.  Vnde  Egnifican 
per  Bcdlccl  » quem  rcpleuit  Deus  (apicutia 
Exod,  1 1 . Implcui  eum  fpirim  Dei » Sc  (apienua» 
Sc  intcliigenna»  Sc  dientia  in  omni  opere  ad  ex- 
cogitandum quicquid  fabre  fieri  poccd  ex  auro» 
ficargento  > Sexte»  Scc.  Er  fcquituri  vt  Etcianc 
eunda  qux  prxeepi  tibi.  Hoc  enim  maxime 
ccflarium  e(t  in  hoc  Incarnationis  opere»  in  quo 
ed  aurum  Ocitads » & argentum  eloqui)  Angeli- 
ci »&  xs  re(bnans  in  vocibus  Prophetarum.  Bcfe- 
Icel  enim  vmbraculum  Dei  mei  interpcecacur : 
Sc  Egnificar  virtutem  Alcidimi  obumbrantem 
beaex  Virgini.  Quid  vero  nugis  fanguinc  tin- 
dum  vcl  tadum  edquamvtecus  » qui  ipfofan- 
guine  tingimr » qui  dc  ca  afTumitur  in  Deitatis 
vnionem  i Ex$d.  4.  Sponfiis  Inguinum  tu  mihi 
cs.  Ipfe  enim  Emguine  tinxit  vccrura » & candi- 
dauit,  quem  de  ipfo  vtcri  fanguinc  alTumpEr. 
Lfast.  4.  Omnem  reliquum  (anguiacm  fundit  in 
baEm  altaris  holocaudi.Rcliquus  autem  fanguis 
cd  rclidusiquem  nonalTumpiir.  Holocaudorum 
aurem  altare  ed  corpus  Chridi » in  quo  omnix 
nodra  incendimus  & immolamus,  Bafis  huius 
cd  vrerus  beatx  Virginis  » qui  toros  cd  mfiiEu 
(anguine  gloriofo  & confcciato  & Emdificato* 
Sic  igitur  omnem  modum  (andificationis  io 
Virgine  Spiritus  cd  opcracus.Oprimcergodici^ 
Spiritus  iandus.  Sequitur. 

Supcrucnicc. 

Sicut  enim  in  (pitim  connn  ^nit  modum 
fandicatis : & per  hoc  quod  dicic»landus»  totum 
ponic  modum  Emditaiis  in  opere : itainfuper- 
aduenctf 


Digilized  by  Google 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.L 


51 


fldacnru  louim  notae  modum  operis.  Non  enim 
modo  dc  ilibcer  venie  > vet  de  iuxta  ; fed  de  fu* 
perius  > Tumens  dc  pocioiibus  (iiis  vmie  ope- 
rerur.Sumit  enim  dc  Piere  dc.  Filio,a  quibus  ipTe 
procedic : Se  totuin  quod  fumic  in  hoc  expendit 
opere.  Ille  cil  enim  Spiritus  qui  procedit  de 
tnrpno  nu]cllict$>  Filio  Dei  corpus  adaptans. 

Hodizm  Se  oblationem  noluilli : 
corpusauremaptoAimihi.  Et  /yu/.jj. Sacrifi- 
cium Se  oblationem  > legalia  fupple  > noluilli : 
aures  autem  pcrfccifti  mihi.  Propter  hot  /o«r.$. 
Vos  dc  deorium  cAis  : Ego  aurem  dc  Tuperius 
fiun  jM».5.Qui  dcfutlum  vcnitllipcr  omnes  cA. 
Jca  quod  nihil  h.ibct  nifi  Jc  lublimilTunis  gra- 
tiis Spiritus  aptarum.  Spiritus  Domini 

Tuper  me, eo  quod  vnxciic  me  Dominus : vnclio- 
nepro  certo  Spiritus , prx  omnibus  participibus 
fiiis.  Sicut  dicitur  in  PfiJ,  44.  Vnxit  te  Deus 
Deus  tuus  oleo  lxtitiir,&c.  Et  ideo  etiam  dicit 
[Tuperuenietjquia  de  TublimidunisDci  vndiojii- 
bus  veniet, & prioii  vn<Aione  fupctucnietj  quia 
in  mente  gratia  plena  prxdita  c(l  , aliorumquc 
fanilorum  oiamum  vnikiotiibusemincbat:  hoc 
enim  decebat  vt  qui  aliis  vnclioncm  proHucre 
debuit,  prx cztcris  omnibus  abundaret  in  vn- 
ftionc.  ‘T/aLtit.  Sicut  vnguentuin  in  capite, 
quod dclccndit  inoram  vcAimcnci  eius.  Caput 
enim  Ecclcfix  ChriAus  cA  : barba  adhxremori, 
ApoAoli : vcAimcnrum»  Ecclcfia:  Fimbria  fiuc 
ora veAiinenii, quilibet  fimplcxdc  Ecclclu.  Sic 
igicut  ibpcrueniec  Spiritus  : prius  quidan  in 
ihenccm,  nunc  autem  propter  Tacramenti  per- 
(e^onem  etiam  in  ventrcmiimplcnscuin  omni 
pinguedine  gratix»  Se  deuotioms:^  ideo  dicitur 
CMif.  7.  Vmbilicus  tuus  crater  tornatilis,  nun- 
quam indigens  poculis.  Tornatilis  cnimcA  vo. 
lubiiis , fignificans  Spiritus  operationem  : infii- 
Tus  pinguedine  gratix , vt  nullis  indigeat  de  ex- 
tero poculis  » tanquam  arcfac'lus  Ipiricits  vndio- 
ne.  Scquinir 

In  te. 

In  quo  modo  loi]Ucndi  tangitur  locus  iAius 
tam  mirabilis  operattoniv.  In  aliis  enim  mu- 
lieiibus  , licet  in  iplls  Tadus  fit  conceptus : 
tamen  non  ab  intrinTcco  fibt  concipiunt  > icd 
ab  extrinfcco  Temen  rcctpicnrcs , intus  clau- 
diinr.  Sicut  dicinir  in  lege  Leuir.  ti.  Mulier 
qux  Tulccpto  femine  peperit  malculum , Scc* 
Beata  autem  Virgo  non  nifi  in  ipfa  concepit, 
qux  femen  ab  extrinfcco  non  fufccpit.  Et  noc 
cA»quod  dicit  [ In  ce}  Hoc  enim  mirum  cA  & 
admirabile  facramentum  : quod  illius  Spiritus 
(qui  vbique  cA  & nufquamdccA)  operatio  in 
ipfa  definitur  : &:  fic  ojpcracur  quod  ad  ipfam 
luhil  ab  extra  recipitur}  quia  cotum  quod  ex- 
tra cA » peccato  cA  inquinatum.  Ceu.  14.  Leuo 
mamun  meam  ad  Dominum  Deum  cxcelium 
polIclTbrcm  citli  & tenx,  quod  a filo  fubccgnii- 
nis  vfquc  ad  corrigiam  caligx,  non  accipiam  ex 
omnibus  qux  tua  funt , ne  dicas:  Ego  ditaui 
Abialiim.  Ecce  verbum  lummi  Patriarchx, 
diuicis  & fulhcicntis  fibi  »cx  his  qux  habet  in 
domo  fua  ad  omne  opus  fuuin.  Domus  enim 
Dei  FactisiVterus  e A Virginis.  extra  funt: 

in  aliquo  poAidct  rex  Sodomorum,  concupif. 
ccncia-  fome$,&  caAitads  &:  muncT  cix  initaicus. 

*D.Alhmi  M*gni  inEuang.D.LMC. 


Nihil  horum  qux  fua  fime  afliimic  in  opusSpt 
ritus  Patris  i nlo  fubtegminis , quod  cA  mini- 
mus motus  concupilcentix , v{que  ad  corrigiam 
qua  calceatur  in  venereis  Se  peccatis.  Apud 
enim  H^meretm  : corrigia  Veneris  » dele€lacio 
vocatur:  qux  aliquando  trahit  & ligat  etiam 
(apienrcs  in  apoAofiam  : Vnde  ArifimUt  dicit 
Homerum  dicere , quod  corrigia  Veneris  fura- 
tur aliquando  , Sc  ligat  mentem  valde  fapien- 
tum.  Nihil  enim  inquinatum  occurrit  in 
illam  Hoc  igitur  eA  quod  dicit  [Spiri- 

tus fimdliis  fuperueniec  in  te]  Sequitur 

Ec  virtus. 

PoAquam  autem  tetigit  id  quod  operatus  eA 
ibi  Spiritus:  tangit  td  quodopcraucAibi  vir- 
tus Alci(nmi,qux  fiuc  lit  Deus  trinitas  » fiue 
Deus  ( vt  dicit  CdffUnut ) ferd  redit  in  idem 
quoad  expolitionem.  Sunt  aurem  tria  hic  no- 
tando. Virens  fcilicec, qux eAa^iua potentia 
tendens  in  hoc  > vitra  quod  non  poterit.  Ec 
quod  dicit , AltilTimi » qux  dc  alcillimis  Dei 
operationem  fumic.  Et  in  quid  iplam  deducit 
operationem  : quoniam  in  vmbram  quandam 
diuinx  m.ajcA3tis, 

Dc  primo  horum  in  prxccdentibiis  nos  di- 
xilTe  meminimus : quia  virtus  cA  vlcimum  illud 
in  quo  Aat  potentia,  non  valens  in  amplius  ali- 
quid. EtficviwuseApotcntia,vel  potcAasvlci- 
maca.Dci  autem  potentia  vlcimaca  infinita  cA  & 
omnipotens  , & plulquam  omnipotens.  Ve 
enim  iu  dicam , Deus  plulquam  omnia  poteA. 
PoteA  enim  multa  qux  nunquam  fuerunt : Se 
tamen  cite  poterant  fecundum  Dei  potentiam 
infinitam.  Ec  hoc  oAcndlt  in  Filio  : quia  nihil 
maius  facere  poterat , quam  hominem  ulem  Se 
caiuum  quantus  cA  ipfc.  Vnde  loquens  ad  Moy- 
fen  dc  myAcrio  incarnationis  dicit : Ego  appa- 
rui Abrahx  in  Deo  omnipoccncc , & nomen 
meum  magnum  Adonai  non  indicauiei£x<Ml.6. 
Figura  enim  corporis  virtutis  cius  indicauit  ei, 
& non  cfie&um.  Sed  filius  dicit  ad  Patrem  de 
ctfcdu  totius  virtutis  Patiis  in  Pfki.  1 09.  Tccuin 
principium  in  dic  virtutis  eux , in  Iplendoribus 
SaoiAbnim,&;.  Virtutem  enim  (uom  totam 
oAcndic  Deus  indic  qua  Filium  in  came  in  vte- 
ro  Virginis  concipi  fecit : Se  intra  carnem  om- 
nes SamAorum  fplcndores  continere.  Hic  enim 
fuit  iiifinicx  virtutis  effe^hu  : fadlura  enim 
mundi  rcfpciAu  huius  nihil  fuit  : Icd  illud  fuit 
infinitx  vltimatx  virtutis  cius  demonAratio. 
fcWi.^r^.Glonfica  manum, St  brachium  dexte- 
rum.  Manus  enim  Se  brachium,  virtutem  Scvii^ 
cutis  opus  fignificanc.  Glorificatio  enim  vtriuf' 
que  fignificai  ciufdcm  generis  vlrimationcm. 
7’/i/.i44.  Et  virtutem  terribilium  morum  di- 
ccnt,StC.  Terribilia  enim  funt  iAa  propter  fux 
infinitatis  admirationem.  Supcrualuit  enim 
omnibus  operibus  fuis  hxc  virtus  in  opere  In- 
carnationis. Eccl.  43.  Exaltantes  eum  reple- 
mini victure,  ne  haborctis  : non  enim  compre- 
hendetis. Hxc  igitur  vinus  incomptchcnli- 
bilis  cA  , Se  infinita.  Modum  autem  operis 
fumitdc  airi  Almis.  Ec  hoc  e A quod  dicit 

AlcUrimi. 

Qux  enim  alttora  cAc  polfimc  his , qux  hic 
E X conui 


Digilized  by  Googie 


52  D.  Alberti  Magni, Ord.  Prsed. 


conoeniunc}  Mater  & Virgo  illibata  vniuntur 
£bi  inuicem  • ima  & fumjna » vlcima  Sc  prima : 
& quod  omnibus  altius  cft  > cum  corde  humano 
ilU  mirabilia.  Macer  6c  Virgo  per  incompofli* 
bilitacem  diftabanc  lu^nus » ima  & fumma 
per  infinitatem  ^ fe  inuicem  diCcedebant  > cor 
kiunanumab  his  per  inationabilttatcm-Dc  duo- 
bus dicit  quidam : 

T*Mrtm  wttfritM4  iifc9tits  tempore 
Virpinu  inj^reptieferdertt  ptuu  hddfent.. 

De  cohiim^onc  Tccundorum  i.  Ego 

fum  Alpha  &0>  primus  & noiiiulmus.  (/4.45, 
Ance  mc  non  cft  rormatus  Dcus,&  poft  nie  non 
ent.  Amc  me  quidem  non  cft  i quia  ego  fum 
principium.  Poft  me  non  erit  > quia  ego  fum 
nnis.  De  tertiis  autem  duobus  dicitur  Dcmt.  jo. 
& Rom.  I o.  Prope  cft  verbum  in  ore  tuo,  in 
corde  tuo.  Et  addit  ApofieluA : Hoc  cft  verbum 
fidei  quod  pixdicamiis.  Quod  enim  irrationa- 
bile videbatur  cllc  per  rationem , fide  fadum  cft 
prope,  in  corde  iplo  conceptum.  Ecce  AltifTimi 
modus  operationis.  Neque  vnquam  ifta  perfi- 
cerer, nifi  AltiiTunus.  Gloria  ergo  in  altiflimis 
Deo.  Cen.  14.  Denedidhis  Abraham  Deo  cxcelfo, 
nui  in  apprehendendo  femcnAbrahrjram  cxccl- 
u operatus  cft.  £c  bcnediiftus  Detis  cxcclfus, 
quo  protegente  nos»  fic  hoftes  fune  in  manibus 
Abranx.  PfM.  p6.  Tu  Dominus  alcifTimus  fupec 
omncn)  terram.  Hic  enim  ifta  faciens,inaltit- 
fimis  habitat:  & chtonus  fuus  in  columna  nu- 
bis» quae  carnem  fignificac  conceptam  Saluaco- 
ris  Bccl.  14.  Sic  ergo  omnes  redempti  benedi- 
cant nomini  tuo  cxccHb  in  omni  benedictio- 
ne & laude  a.  Efdrt  Hxc  igitur  vinus  Al- 
tiftimi. 

Obumbrabit  tibi. 

Vmbra  in  fe  h.tbet  quinque  : refrigerium, 
vifuscemperamemum , lucis  immillx  quandam 
fibi  ( emperationem»  opacitatem » & cius  cuius 
cft  vmbia  habet  imaginem  & iut^ulachnim.  Et 
quantum  ad  hxc  quinque  reducuntur  expofi- 
ciones  Patrum,  qui  ante  noscxpofuerunc  locum 
iftum.  Quoad  hoc  cnim,quod  vmbra  quoddain 
ponit  refrigerium , fiinc  dux  Glejft.  Vna  qux  di- 
cic,  quod  vmbrarc  cft  ab  inceiuiuo  vitiorum 
re^gerarerinccnriuum  autem  vitiorum  eft  fo- 
mes : & fic  virtute  Alciftiini  Beata  Virgo  fuit 
i fomite  purgata. 

Sed  dices.  Hoc  falfum  videtur } quia  ipfa 
fiiit  landificata  in  vcero  ab  driginali  peccato. 
Ad  quod  dicendum  »quod  in  vtero  fuit  fan^- 
ficaca^  peccato, & ab  omni  forde  viiij  origina- 
lis: fcd  ipfc  (bmes  non  fuit  in  ca  cxtintlus, 
fed  ligatus : vt  nec  in  adiun  venialis  » neque 
monadis  poffec  moucri  : ^ poftea  per  exerci- 
tium bonorum  operum  fuit  cum  ligatione' de- 
bilitatus, ita  quod  non  fenciebamr  : in  ipfa  au- 
tem conceptione  Verbi  fuit  penitus  extin^us , 
vc  nullus  cires  omnino.  £t  hoc  cft  quod  dicit 

Secunda  penes  idem  fumpta  dicic,qu<Kl 
Tmbra  dicit  & refrigerium  protc^ionis  contra 
tempcftatuti  (qux  lunt  perkeurionum ) incut- 
fiim.  Q^afi  dicat.  Ne  canto  thefauro  k cc  concc- 
pto  » & cx  ce  nato : vel  ab  Herode  > vel  i quouis 
«lio  priueris  : erit  cibi  virtus  Alridlmi  vmbra 


proteiftionis,  fiuc  ini£gypmmfijgienci,fiuede- 
iiuo  inde  huc  rcucrcnci. 

Nos  addimus  ad  has  duas  expolitiones  ter- 
tiam penes  refrigerium  vmbrx  fumpcam,qux 
eft  Cnci(bftomi,qubd  videlicet  refrigerium  vm- 
brx in  conceptu  virginali  commemoratur : ne 
aliquid  dc  incendio»  vcl  ardore  libidinis  ibi  cllc 
cogitetur.  Ideo  enim  & Verbum  cllc  & Filius 
ille  qui  concipitur  > dicitur  : vt  dum  Verbum 
(quod  non  niu  fpiriru  concipitur)  annuntiatur : 
per  Ipiritum » llnc  libidine  fa^  cllc  conccpdo 
inrcUigatur.  Dum  autem  Filius  nominatur:  cx- 
piefla  Sc  indiftans  Sc  eficntialis  Patri  fimilitu- 
do  , &:  zqualicas  concepta  cllc » fide  cena  cre- 
datur. 

Prima  harum  expofirionum  confirmatur  per 
illud  IfttU  f I.  In  vinbra  mauus  mex  protexi  cc. 
Secunda  Ifit.  4.  Erit  Dominus  in  vmbracuhun 
diei  abxftu  » & jn  fecuntacem  Qc  in  ablconfio- 
nem  k turbine  & k ptuuia.  i£ftas  enim  fignificar 
(rruidam  principum  contra  matrem  & puerum 
iram  : turbo  autem»  perfecucioiiis  & inuolutio- 
nisaftuciam:  pluuia  aucem  tempeftuofa»  impe- 
cuofum  tortorum  incurfum.  Tertia  probatur 
C44/.1. Sub  vmbra  illius  quem  defidcrabam»fcdi: 
Sc  fruflus  eius  dulcis  gueruri  meo.  Vnde  etiam 
Cdt».  6.  Conceptus  paniulus  hinnulo  ceniorum 
comparatur.  Quod  exponens  Grr^.  dicit,  quod 
hinnulus  tn  meridie  vmbram  quxrir;  quia  fu- 
petcxlcftis  ille  fan&ocum  verus  ccruorum  ( hoc 
cft  patiiarcharum ) hinnulus,  in  vccro  ab  xftu 
cocupilccntix  rcffigeracofdcicdabiiiccr  quicuic. 

Habet  etiam  vmbra  vifus  temperamentum. 
In  hoc  enim  quod  lucem  temperat»  lucem  vifi^ 
uam  adunat  > & adunando  confortat.  Propccrea 
etiam  ( vt  dicit  Bufilins)  natura  oculum  fuopro- 
fundo  ciliorum  locat, &fiipcrcilia  nigra  dclupcr 
ordinat  & difponit » vt  vmbra  ex  hoc  refulcans, 
vifum  in  fe  adunet »&  fic  virtutem  vifiuam  colli- 
gendo fortiorem  reddar.  I line  eft  etiam  quod  & 
nos » quando  diligenter  & longe  videre  nitimur* 
manum  latam  fupcr-cilia  ponimus : vt  ex  obicdn 
manus»  fparfus  vifiuus  colligatur  radius  l&in 
fcipfum  colledus  forrior  fit»<S:  vifum  acuat  ad 
diligentius  fortius  difccrncndum  quodvidcrc 
defiderarous. 

Secundum  autem  proprietatem  vnam  accipi- 
tur cuiiifdam  Ghfpt  cx^wluio.Qurd  enim  hoc  la- 
cramentum  in  Virgine  fieret  > & Virgine  m Ure- 
ret inyftcrium : elTct  non  fatis  congruum  honori 
Virginis  matris » & nobis  cllct  periculum.  Non 
enim  ab  Euangclifta  Icriberctur,  nec  ab  Ecclcfia 
prxdicaretur»nifi  «r  Virgine  docerctur.Ncc  aVic- 
ginc  pollcc  manifcftari»<|uod  k Virgint  non  pof- 
icc  cognolci.  Sic  igitur  o Beata  obumbrauit  tibi 
virtus  Altiflimi  : vt  vifu  mentis  tux  adunato, 
myftciium  pollet  i te  cognofci.Ec  hxc  cxpoltcio 
eft  Beati  Bemttrdi.  Confirmatur  autem  pet  hoc 
quod  dicitur  Zdch.  j . Ecce  vir  ftabat  inter  myr- 
teta  qux  erant  in  profundo.  Ibi  enim  habet  alia 
cranllatio  i In  medio  myneti  vmbtofi.  Myrtus 
enim  temperantia  eft  perpeeux  caftitatis  :vir  au- 
tem, ingtclfus  ad  eam  Angelus : vmbrofttas  veto 
virtuti sAltilTunifCoadunatio  vifus  intclicdualis; 
rt  tot  & tantos  myftcriorum  ablcondicorum  pof- 
(et  comprehendere  globos  lucis,  Sc  nobis  lalu- 
bricer  rcucUre. 

Vmbra  ctia  dicit  circufiifx  lucis  tcperainentum 
aliqualicie 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  I.  5 g 


mentam 'aliqualiter  Hbi  per  reflexionem  im- 
miflum*  Et  fecundum  hoc  vna  accipitur  Amhn- 
fi  expofttio»  qubd  vmbra  videlicet  dicat  nubem 
camis contemperancem  virginitatem:  Diuini- 
tatem  vc  fuflinerc  po(nt«quam  aliter  nulla  ix>lTct 
/uflinere  creatura.  //•.))■  Quis  poterit  habitare 
dc  vobis  cum  igne  deuorance^  Qms  habitabit 
ex  vobis  cum  ardoribus  fempiternis  \ Dem.^.  Et 
adf/e^.ix.Dcus  noflcr  ignis  confumcnscfL  Sic 
mtorvmbram  per  modum  nubis  opponit  : vt 
£unm»  Deitatis  portabilis  elHcixtur.  I/k.  ip. 
Afcendct  Dominus  fuper  nubem  leucm  > '6c  in- 
gredietur i€gypfum,  hoc  eO,mundum.Ecdicitur 
nubes  lcuis>qm9  pondere  peccati  non  cft  aggra- 
nata. 

Vmbia  irem  dicit  quandam  opacitatem)  quz 
eft  abfconfiua  eorum  quz  In  vmbra  latenc.Ec  flc 
adhuc  Dei  Fili)  carnis  iXEnalicas  6c  mortalitas 
vocatur  nubes « fiue  vmbra.  Hax  enim  opacitas 
fxit  latere  ma)cflatis  fuz  perpetuam  lucem  > & 
Sjuodammodo  obumbrari 5 a.  Solem  nube 
tegam.Et  I/4.  jo.lnduam  cxlos  tenebris.  Hoc  cft 
vmbraculum  culminis  Loc  > in  quod  ad  nofpi- 
randum  ingrclTi  funt  Angeli  : Ik  cuius  odium 
luiUus  vnquam  teperit  malignorum  > concupi- 
fcentiT carnali  fubiaccntiumCfn.ip. 

V'mbra  habet  etiam  eius  > cuius  ed  vmbra»  fi- 
bram & dmulachrum.  Et  fecundum  hoc»  imago 
qux  refultac  in  fpeculo  dicitur  vmbra.  Sicut, 
etiam  fmnitur  vmDra//e^,  lO.  Vmbram  habens 
lex  futurorum  bonorum  : non  ipfam  imaginem 
rerum.  Vmbram  enim  vocat  configuratam  Jlmi- 
licudinem.  Er  quantum  ad  hanc  vmbrae  proprie- 
tatem dicit  Ori^enes .c^xiod  infiniti  pelagi  diuinc 
majedatis  vmbrz  » perfrAe  adimifatum  ed  ver- 
bum abbreuiacum  incarnatum.  Sicut  fi  infinitae 
quantitatis  giewtcm  (qui  longitudine  pedum 
excederet  abyll^*  & altitudine  capitis  excede- 
ret polum » & extenfione  brachiorum  in  infini- 
tum extendcrctuc  per  ortum  & occafum)  imagi- 
nari velimus : opponamus  ci  ^eculum  paruum» 
in  quo  qtticquid  iple  cd»rcfulcat  cocom.Vcl  dica, 
mus  cum  generate  paruidimu  filium»qui  ad  fimi- 
lirudincmeiiis  rotam  configuraretur : in  vmbra 
enim  illa  exigua»cogno{cercmus  quicqiiid  in  gi- 
gante  eorum. 

Et  fic  majedas  Dei  infinita  » in  puritate 
Virginis  tanquam  in  fpeculo  fibi  obicido  re- 
Eilut  f & vmbram  in  ca  fux  fimilicudinis  reli- 
quit» qux  conceptum  diuinum  petfixit  : quod 
nulla  vmbra  alterius  fiacere  potuit.  Sk  ergo 
vmbra  fimilis  virtute  Altiffimi  in  vtcrum  Virgi- 
nis immifla , vocatur  vmbra.  Sicut  enim  na- 
tura hominis  generantis  vmbram  libi  fimilem 
relinquit  in  femine , qux  pactum  & conceptum 
format  humanum : fic  fupermundaiu  & diuina 
illa  Panis  virtus»  vmbram  fuam  produxit  in  Vir- 
ginem t qux  conceptum  & panum  formaret  di- 
tinum.  £c  hxc  ed  omnibus  aliis  melior  expofi- 
cio  ab  Oh^ene  accepta.  Magni  enim  quantumuis 
montis  vmbra  in  fpeculo  paruo  refultac  : maxi- 
me ti  fpecuiura  animatum  fic : vnde  tota  vmbra 
montis  refulrat  in  oculo  muris.  Et  huius  caufiun 
dicunt  CtMutTXf  quod  forma  vifibilis  in  pando 
anguli  tota  recipitur»  fcd  in  quandeate  anguli 
viJcrur.Sed  verum  hoc  ideo  fic»vcl  non  : non  cd 
przfencis  fpeculationis. 

Sed  hoc  tenendum  > quod  vmbra  cd  fimola- 
tn  Etutn^.  D,  Liu, 


Ichrum  eius  cuius  cd  vmbra  :&  quantumcunqu^ 
fic  quod  vmbram  facit : forma  tota  illius  pervm^ 
bram  in  fpeculo  cognoG:itur  patuifTimo  > fi  ani'* 
matum  fit.  Sic  igitur  virtus  Altidimi  infinitam 
puriflimo  fpeculo  virginalis  clarincis  effigiata 
refulfioqua;  diuinum  tn  ca  conceptum  fotmauic* 
SMpUm.  7.  Ed  enim  hoc  fpeculum  fine  macula 
Dei  ma)cdads»&  im;^o  boniutis  illius : in  qua 
cffiilfit  in  imagine  parua » ille  qui  cd  figUra  fiib- 
dancix  Dei  Patris»  & fplendorglorix^rf.i.  £( 
huius  caufa  cdqitam  dicit  tjk.xo.  Confummado 
abbreoiata  inundabit  iudidam»quia  vecbum  ab> 
breuiatitm  fiicict  Dominus  fiipcc  terram.  Ida  cd 
vmbra  de  qua  dicit  PfiU.  1 6.  Sub  vmbra  alarum 
tuarum  protege  me.  Alis  enim  his  (qux  funt  fpi- 
ritus&  virtus  AlnfEmi)  nobis  aduolans  Domi-« 
nusmajedads»in  'tali  vmbra  & imagine  nobis  fe 
I coiifigutauic : cantus  exidens  quantus  in  fj^cU'« 

' lo  oculi  nodri  figuiah  poficc : vc  dum  fic  vifibi- 
litcr  Deum  paruum  cognofeimus  > per  hunc  in 
inuilibilium  & infinitorum  amorem  capiamur. 
Sic  igitur  o Virgo  beata  virtus  Alciffimi  obum* 
brabic  cibi.  Sequitur 

Ideoque  & quod  nafeerur  ex  te. 

infen  cx  prxhabiiis  duo » interponens  notam 
caufalicacis.  Quod  enim  nafeemr  erit  f^Auma 
devocabitur  Filius  Dei.  Quid»  vbi  omni  fpira- 
donc  fpirac  Spiricust&vbi  omnem  modumfiiat 

fvificit  fan^itatis»  nafei  poced  nifi  fecundum  } 
ideo]  igitur»  quia  Spiritus  fandus  fupetueniec 
in  ce , quod  nafeetur  ex  ce  erit  fandum.  Q^d 
item.vbi  totam  in  vmbra  fe  virtus  Alriffimi 
giat » natum  vocari  poterit  nifi  Filius  Dei  i Hac 
igitur  dc  caufa  de  prxdidis  duobus  > duo  caofkx 
cTicicns»  dicit : Et  quod  nafeetur  cflc  fandum» 
& vocandum  Filius  Dei.  Vides  (vt  dicit  Reda) 
qualiter  vndique  obdruic  rimas  peccati : & ficuc 
cacaradas  quafHam  cxli  ^viasapeticgcaciaruai. 
C^d  enim  cx  parte  eius  > quz  gratia  eft  plena» 
qux  pro  omniMs  nobis  gratiam  :q>ud  Deum  in- 
uenic , in  qua  plenitudo  Deitarisnabicauit  >qu« 
fiiic^itirus  fimdi , virtutis  Alciffimi  fpeculum 
pueimmum  » occato  daret  ingrellum  i Cdtu.y, 
Vontcr;Cuus  ficut  aceruus  tritici  vallatus  liliis. 
Tritici  enim  noftei  corporis » & fanguinis  Do- 
mini uollri  lelu  Chrifti  collcda  in  hoc  ventro 
fime  grana  »de  pueiffimis  guttis  fanguinis  eius 
tanquam  ex  granis  : 6c  ideo  vallatus  vndiquo 
fanditacis  cfl  liliis  ( quibus  diximus ) tanquam 
cuftodibus  perpetux  caflicacis.  Per  talia  enim 
lilia  non  peccati  aditus  datur»  fed  occluditor»  & 
virginitas  confccracur.Ideoq»[Qi^  nafeetur  ex 
ca  fandum]  Icem^  confidera  caulas  operantes  iq 
partu»Spiritum  fandum  in  fiipcraducntUjFilium 
in  carnis  afTumpex opere»  Patrem  in  vmbra  vir- 
txicis  Alciffimi.  Ec  videbis  nullas  rimas  peccad» 
fed  potius  omnis  gratix  fontes  vberrime  ma- 
nantes : luflis  quidem  gratiam  > & veniam  pcB? 
niccndbus[Ideoq)  quod  nafeetur  ex  te  fandujeft. 

Adhuc»Nihil  in  concepto  eft»  nifi  vel  Spirien 
ludificatum»  antequam  fic  ad  opus  afTuinpcum : 
aut  ii  D eo  creatum » £<  creando  i n vas  mundum 
infufiim : vel  xcernum  > in  quod  nihil  pocefl  in* 
crate  immundum  propter  luam  mundicia^.  Ibi 
ergo  quidem  'peccatum  omnino  culufiun  eft» 
7.  Sons  quidem  & ego  mortalis 

E ^ fimtlU 


54  Alberti Magni, Ord.  Prxd. 


limilis  hominib^is  : & cx  genere  terreno 
a ui  prior  factus  in  venere  marcis  figuratus 
mm  caro , decem  menfium  tempore  •coagulatus 
‘fum  in  fanguinc.  Et  infrn  SMteni.%.  Sortitus  fum 
animam  bonam.  £c  aim  cllem  magis  bonus, veni 
ad  corpus  irveoinquinatum  [Ideoque  quod  naA 
cetuc  cx  ce]  vocabitur, & erit  {andum. 

Dicit  autem  quod  nalcetur  [ex  cc]  Noneniffl 
dicit,  i te>  quia  tota  caufa  efficiens  Spiritui  fan- 
dloA  virruct  Alciffimi  dcbccur-Scd  fiipra  dicens» 
intc>&  notans  locum  conceptionis , hic  dicit  cx 
rc,notans  concepti  materianu  C'au(a  enim  effi- 
ciens datur Spintui  Tani^o , Se  virtuti  Altiffimi, 
ficuciamdi^um  cA.  Formans  autem  caula,  e A 
lapicncia  diuina : dulcorans  autem  etTedliua  > eA 
dulcedo  diuinx  boniratis.Etmatcriam,&  locum 
adminiArat  Deata  Virgo  Macia.  Hoc  autem  facis 
operte  fignificatur  Gfn,  \ g.  vbi  magnus  Patriar- 
cna  dicit  vxoh  ruxSarai.Accclcra>tiiaCita  fimi- 
Lx  commifcc , & fac  fubcineritios  panes.  Sara 
enim  interpretatur  princeps,&  fignificar  fapien- 
tiam  diuinajn.  Patriarcha  aurem  fuinmus  pater 
mulcatum  gentium  Abraham,  cA  Pacer  cxleAis. 
Hic  ergo  dicit  vxori  fux : Accelera , tria  fata  fi- 
milx  commifcc  ,&  fac  fubcineritios  panes  azy- 
mos. Sata  enim  funilx  funt  puriffimi  fanguines 
gloriofx  Virginis  Marix.Tria  eres  mcnfurx 
corporis, & animx,&  deitatis : corporis  innouari 
de  antiqua  vctuAacc , animx  de  nouo  creatx,  & 
deitatis  xtetnx.  Commixtio  autem  horum,vnio 
cA.  Quia  hoc  modo  qno  in  naturis  fumicur  mi.:- 
tio,  nullam  mixrioncm  palTx  fune  eres  naturx 
corporis,  & aoimx,  & deitatis.  Ea  enim  qux  in 
natura  mtlccncur  , ficmifccntur  quod  vtrunque 
tranfic  & cum  altero  conflindicur:  & cercium 
quoddam  quod  neutrum  iAorum  cAcxvcrilquc 
coniiiigic:  ficuc  aqua  cum  vino  adxqualitaccm 
mixta  neutrum  cA,  & .argentum  cure  auro  quod- 
dam clcd^rum  nominatur.  Sic  non  cA  commix- 
tionem pailiis  Dei  Filius  : fcd  Deitate  manente, 
virtus  aliorum  manifcAabatur  : ficuc  dicitur 
8.  Tetigit  Icprofum  & fanauit.  Vbi  ti- 
^s,in  eo  quod  extrema  fuerunt  fimuUfuic  cor- 
poris : iu  eo  autem  quod  fiiic  Icnfus  obuiantis 
hiit  animx : fcd  Deitatis  erae  quod  Icprofus  la- 
nabanir. 

Sic  iAactia  fata  fimilx  commixta  , hoc  cA, 
vnita  funt , &:  i diuinitate  aflitmpea.  Mtuih.  \ 
Simile  cA  ftgnum  cxlorum  fermento,  quod  ac- 
ceptum mulier  abfcondit  liib  farinx  facis  tribus: 
donec  fermentetur  totum.  Fermentem  autem 
non  fignificae  hic  corruptionem  , fcd  virtutem 
Altiffimi  dininam,qu.T  arrrahicad  fetorum  refi- 
duum  : qiii.rdcitaccm  habet  cuius  ipfacA  virtus: 
carnem  }Knetrat,  vt  tadu  carnis  opus  mani  fe Ae- 
tur  Deitatis  : animam  penetrat , vt  claricas  Dei- 
tatis clacicas  fic  animx : Deitatis  quidcm,vt  cau- 
fx-efficiencis  : animx  autem  ve  claritatis  formam 
in  ptofundum  fui  per  cocum  recipientis.  In  om- 
iribus  autem  his  Virgo  materiam  miniArat , & 
vinus  diuina  operatur. 

Hxc  cA  igirur  caufa  quod  non  dicit  ^ te  , fed 
ex  te  nalcetur.  Nafeetur  autem  , quod  tamen  iam 
in  ea  narum  cA.  M^th.  \ . Quod  enim  in  ea  na- 
tum eA  »dc  Spiritu  lanAocA.  Quia  duas  naciui- 
tates  Angulares  habuit  ChtiAus  : primam  in 
■vtcr6  in  qua  conceptus  cA  in  virum  perfedlum 
iecuhdam  corpoceonui}  lineamentoium  figu- 


ram&mimcrum & aninurionem  ,& ad  Deita- 
tem vnionem : ficuc  fuperius  docuimus.  Et  ideo 
iAanatiuicas  eA  fingularis.  Aliam  autem  cx  vte- 
ro,vbi  ^reditur  non  di(lbluro,ncquc  confira^* 
neque  remoto  repagulo  pudoris : licut  radius  de 
Aella./^.i8.In  Iole  pofuic  tabernaculum  fuumt 
te  ipfe  tanquam  fponfus  procedens  de  thalamo 
fuo.Tabernaculum  enim  lui  corporis  in  fole  po- 
fuic: quando  in  veero  Virginis  , qux  fole  axniiAa 
eA,claufus  fuic.De  thalamo  autem  vrcrr  tanquam 
fponfus  progtefTus  cA:  quando  ex  ea  genitus  non 
vt  matrem  violauic , fcd  tanquam  fponfaro  non 
habentem  maculam  neque  rugam  confccransdi- 
lexic.  Hoc  igitur  cA  quod  dicit  [ Quod  nafectut 
cx  te]  Sequitur. 

SinCtum. 

Non  addic  quid  fan€turo;quia  quicquid  ack 
dercr,minus  eilce  di&um,quam  in  lancio  intcl- 
ligatur.  Neutri  enim  generis  cA  hic  fandum. 
Neutrum  enim  genus  informem  dicit  cllcntiam» 
& omni  forma  formabilem.  EA  autem  fanClita- 
tis  forma  dupliciter  informans.  EA  enim  fan* 
dum , quod  per  eAcntiam  fanditatis  fandum 
dicitur,licuc  Dcus,qui  omnibus  fandis  caufa  cA 
fanditaris.  Apud  enim  Philofophum  princi- 
pium eA  & regula, quod  quicquid  cA  in  pluribus 
per  vnam  rationcm.primb  &:  principaliter  cA  in 
vno,quod  omnium  aliorum  cA  caufa.  Et  fic  fan- 
ditas  per  eflcnciam  dida  in  Deo  exi  Aens , caufa 
cA  omnium  eorum  qme  funt  Eida  fanda.  EA 
etiam  fuidum , quod  didum  cA  fan^m , per 
fanditacisinforuiacioncm.Et  hoc  cA  dupUeiren 
habet  enim  aliquid  ad  fandiratem  profcwoncm» 
ita  quod  de  non  fando  fic  fandum  : & aliquid 
habet  eam, non  per  motum,  fcd  per  donationem 
fandicatis  cius  ,quod  cAcntialicer  fandum  cA. 
Nos  enim  non  fumus  fandi , nifi  de  non  fandis 
fandi  cfficiamur,opcracioneDci:  propter  quod 
dicitur  de  nobis  '^h.  s.  quod  omnes  nafoimur 
fili  i irx.  Et  ideo  oportet  quod  per  faaamcnrafic 
gratiam  Dei  ^dc  non  fandis  fandi  efficiamur. 
Aliquid  autem  participat  fanditatcm.quod  nun- 
quam de  non  fando  fic,fcd  confetruc  ei  cum  cAe 
uuidicas  i fimdo  Deo  : ficuc  fola  caro  ChriAi  te 
anima, qux  nunquam  non  fimda  foetunc.Echoc 
eAquod  habet  cAcntiam  pur.im  landitaiis  line 
omni  admixtione  comranj.  Et  hoc  cA  fandum 
fandorum  , quafi  in  demonAraiione  clTcntix 
fandicatis  habens landicarcm  :ita‘quod aliorum 
quodlibet  tantum  habet  fandicatis, quantum  ac- 
cedit ad  dcmonllrationem  cllencix  fanditaris 
illius. 

In  his  autem  qux  fiunt  fanda,adhuc  duo  funt 
modi.  Quxdamcnim  fiunt  fanda  ad  puritsfcnl 
perfedam  landicaris  fine  admixtione  conctaiij. 
<^xdam  vero  non  puram  recipiunt  fandicaremf 
frd  aliquid  habent  de  conccat  io  admixtum:  AckC 
etiam  nt  in  his,  qux  de  nigro  fiunt  alba 
quidem  ad  purum  fiunt  fanda , funt  fandilFTna, 
ad  pnraaccedemia  & prima  nominis  impcMCior 
nem  : ficuc  dicitur  in  lex  principiis.  Alia  autem 
non  acccduitr  ad  nomen  purum , (cd  aliquid  in- 
tcnnilcenc contrarium:  ficut  dicitur  //«.64.Sicut 
pannus  inenAruatx,  vniucrfx  iuAitix  noAtx. 
SandiAima  igimr  cA  caro  Beatx  Virginis  , qus 
nunquajn  aduiifit  aliquid  fanditacicontraiium, 



.uj(Ie 


e D) 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  I.  5 f 


Omnes  ancem  contrarium  aiitjuid  a^mf- 

fcrunc. 

Sic  igicur>  iftud  quod  nafcccari  mulcas  & dif- 
ferentes habet  rationes  fen<£l;itans.  Eft  enim  vt 
Deus»  Gmd^um dTcntiditcr: vc  homo  aurem» 
■Tanftum  fandorum  t & vt  femptum  de  Virgine» 
fandiflimum.  Et  h>rtc  ideo  cll>qiiod  non  cft  de- 
Tcrminacum  » quid  fic  illud  quod  nafcerur  fan- 
dum : quia  vna  determinatione  non  poterat  de- 
terminari. Si  enim  dixilfec  fandum  quod  eH 
Dcu$>non  fatis  elfet.  Et  iterum  li  dixider, fandus 
homo»minu$  fatis  dict.  Er  qutequid  aliud  dixif- 
fet»minusfibi  dIxilTc  videretur.  Sed  dicit  inde- 
Hnird  [ fandum  ] vt  multis  modis  1‘andit.uis  dc- 
tcrmincrur.Dc  fando  autem  quod  perelfcntiam 
cil  (andum  dicitur /.eair.ao.  Sandi  cftotc>quo* 
jiiamcgo  fandus  fum  Dominus  Deus  veftcr.  Dc 
eo  quod  in  dcmonilrationc  clTentia;  (andum  dl 
7>4h.9.  £t  adducatur  iullitia  fempitema , & im- 
picatur vi(io&  prophetia»  & vngatur  Sandus- 
fandonim.  Iterum  1 2.  Cum  venent  Saitdusfan- 
dorum>  ceilabtt  vndio  vcftra.  De  landiffimo» 
quod  ad  veram  & ad  puram  accedit  nominis 
fanditatis impofitioncm  > dicitur  i.Macbait.\^. 
SandilTmnim  Dei  tcmplum>inquohabiiauirdi- 
uinteatis  plenitudo  corporalitcr.Et  prester  iflas 
tres  (anditates  in  Chrido  quicfcenrcs  » dicitur 
ter  Sandus7/i.6.  Sandtis»Sandiis>Sandus  Do- 
minus Deusoinniporetu. 

Hoc  autem  fandum  cd  cauli  omnis  fendita- 
cis:vc  efficiens  caula»  vt  formalis » & exemplaris» 
vt  vas  non  materia»  &vt  finalis.  Facit  enimlan- 
ditaremChridus:  llcut  dicitur /«».17.  Ego  pro 
ds  (ondilicomcipfum  : (ibi  attribuens  quod  in 
membris  perficit.  Formam  autem  1'anditaris  vt 
txemplar  odendit  > quando  ibidem  dicit  ad  Pa- 
trem ; Sandifica  cos  in  veritate.  Sermo  tuus  ve- 
ritas ed.  Quaii  diccrcr.  Formam  fanditatis  eis 
tribue  , quam  verbis  odendi  » & operibus  com- 
probaui.  Vas  autem  omnis  fanditatis  cdChri- 
ftus,quod  fignificatur  in  pyxide » cuius  odor  vn- 
^enti  totam  domum  rcplcuit /04».  ti.  Et  hanc 
landitatem  facramentis  infiidir»  vtin  illis  inue- 
tiianic  Sc  quxratur.  Finalis  etiam  caufa  cd.quia 
ad  ipfum  omnis  fanditas  ordiiuiur  Sc  confum- 
matur.  Eccl.^6.  Viderunt  omnes  filijlh*ci,quia 
bonum  cd  oblequi  (ando  Dei,  hoc  cd.Dco  ian- 
dos  confumnuri.  De  ido  lando  dicitur  D4n.4. 
Vigil  & fandus  drlccndic  dc  cxlo.  Omnibus 
ergo  his  modis  erit  qi^cx  tc  nafcctur»fandum. 
Sequitur 

Vocabitur  Filius  Dei. 

Ideo  enim  quod  potentia  Dei  fe  inre  vlcimat» 
(k  ad  virtutes  fe  contrahiUummam  & de  altifTi- 
mis  Dei  fumit  operationem»  & ad  fimilitttdi- 
hem  Dei  operationis  educit  effedum  fola  carne 
obumbratam,  tdeo  (inquam } quod  nafcerur 
[vocabimr]  erit  [Filius  Dci^Vidc  nomen  quod 
cd  fupet  omne  nomen.  Filius  enim  Dei  Deus 
cdi&  perfedus  Deus  ed;  quia  Deus  nihiLgcne- 
ut  imperfedurn » Filius  Dei  perfedus  Deus  cd : 
& quia  perfedtim  in  omni  natura»  tale  alterum 
cd » qualis  cd  ipfc  qui  genuit  t ideo  Filius  Oci 
Deused»  & perfedus  Deused»  6tpcr  omnia 
'irqualis  ci  qui  genuit : & ideo  gignendo  » dedit 
'ei  Jiomeoquod  eft  fiipcc  omne  nonfenl  In  hoc 


(enim  nomine » omne  nomen  proplteric  ad  effe- 
dum fiuc  fignificationis  deducitur:  & quicqui^ 
in  ipfo  fperainus  adimpletur. 

I/dU  4).Odo  nomina  lignantur »qox  omnia  ia 
ido  nomine  fiuc  fignificarionis  fbrtinnrur  effe- 
dunv  Vocabitur  enim  Ad  mirabilis»ConfiUacitt^ 
Deus»Foriis>  Pater  futuri  feculi»  Princeps  pacis. 
Et  ante  hoc»8.(cilicet»vocatus  eft  Paer»Vclocitec 
Ipolia  detrahe.  Et  parum  ante  hoc»  fcilicec  S. 
Panaci  eft  vOcarus.Hxc  autem  omnia  nomina 
in  hoc  implentur  nomine.  Qma  in  modo  Incar- 
nationis vocatur  Admirabilis*in  quo  ta  ex  pane 
fuiqua  ex  parte  matris  omniamirwilia  coiunxic» 
Gtn.^ij0fu0  5./aufir.i  j.Cur quzris  nomen  raeu 
quod  eft  mir^ilc } EJIher  15.  Valde  mirabilis  cs 
Domine»Ac  facies  tua  plena  gratiarum.  In  modo 
vero  Redemptionis  cft  Confiiiarius  : quia  hoc 
cofilium  xternum  fuic»vt  hominem  non  per  po- 
tentiam ) fed  conucnientiffimo  modo  liocrarec 
Det  Filius.  Ift.  Conlilium  meum  ftabit>0c 
omnis  voluntas  inca  fiet.Dicitur  enim  Confilia- 
riiis  i dante  confilium>&  non  iconfilium  qux- 
rcntc.Eft  autem  hoc  confilium»  immobilis  defi- 
nitio Dei  dc  faciendis : vt  dicit  Cre^.  Sic  etiam 
dicimrDcus:  ficut  enim  Dei  Filius  > Deus  cft  : 
fic  6c  hominis  filius  > homo  cft»  idcin  ipfc  Deus 
Chridus.Fortis  autem  eft  inprodrationc  hoftis, 
Lmc.il.  €c  Mmnh.i  i.  Cum  fortis  armatus cufto- 
dit  atrium  fuum»  in  pace  lunc  omnia  qux  po(E- 
dcc.  Si  autem  fertior  illo  fuperueniens  vicerit 
illum  : incrabic  domum  fertis » & alligabit  eum» 
ficomnia  valacius  diftribuct  in  quibus  confide- 
bat. Pater  autem  futuri  fcculi  dicitur  ab  elTedtl 
prudentiffimx  Sc  benigniffimx  gubernarionis. 
Ifd.ti.  Eritquafi  pater  habitantibus  Icrufalem. 
Princeps  autem  pacis  dicitur  ab  ea  quam  fuis 
confert  tranquillitatem  incnris.  /«44.14.  Paceni 
relinquo  vol>is»paccm  meam  do  vobis.  Dicitur 
autem»  Spolia  detrahe  : quia  virtute  Deitatis  fiue 
detraxit  (polia»  qiu*  hoftis  antiquus  abftulcrat. 
£p^yt4.Caprtuam  duxit  captiuitacan»  dedit  do- 
na hominibus  » hoc  cft,  quos  diabolus  capciu.t- 
ucvat,ip(c  reduxit : & fpolja gratiarum  qux  ab- 
ftulcrac»rcddidit.  Emaniicl  aurem  dicitur  » in- 
quiiirum  cft  hominis  & Dei  Filius:  nobilcum 
habens, quod  homo  cft Sc  ctun  Dco,quod  Deos 
cft. 

In  hoc  criam  nomine » omne  habemus  quod 
feeramus.  Voluimus  enim  habere  Mediatorem» 
Redemptorem » Reconciliatorem»  Pretium » & 
Sacrificiu.  Mediatorem,  qui  fuiccpdone  medius 
ellct:  Redemptorem » qui  reducere  deberet  & 
polfct : Reconciliatorem  , qui  audader  nos  ad 
Deum  introducerer:  Pretium  » quod  damnunt 
Deo  illatum  rependeret,  & Sacrificium  ftue  Ho- 
ftiam»quar  reprobari  non  poffir.  Qubd  Media- 
torem non  habuimus,  4.  conquerebatur  cum 

dixit : Non eftqui  vrrunque  valeat  arguere»de 
ponere  manum  liiam  in  ambobus.  Nutic  aucetn,' 
hoc  cft,San^kum  cx  Beata  Virgine  datum*  Filius 
hominis , k ex  Deo  natus  Filios  Dei,  ponit  ma- 
num Driucis  in  Patre,  & manum  humanitatis 
in  nrftiis.  Et  ideo  dicit  jipoflolm  i.Timtth.x. 
Mediator  Dei  Ac  hominum  homo  Chriftuslcfus. 
G4/.3.  Mediator  aiircm  vnius  non  cft : Deus  au- 
tem vnus  cft.  We^.8. Melioris  tcftamenri  media- 
tor eft,  quod  in  melioribus  repromiffionibus 
(incitOmeft.  Mediae  enim  internos  AcDeunf» 
E 4 fic» 


/ 


56  D.Alberti  Magni,  OrdPr2Ed. 


ficuc  Donus  fonrifin  futurorum  bonahim 

R^emptor  etiam  cft : Deus  per  iulticiam 

luam  ab  eo  qui  peccauit  tacisfadtionem  exegit : 
& quoniam  vnde  (atisfacerec  non  iuJ>uit , mor- 
tem inrerminauit.  Angelus  autem  pro  nobis  (a- 
fUfacere  ncc  debuit  i quia  non  peccauic : nec 
potuit  -f  quia  cocum  quod  erat  & potuit,  iicuc  6c 
«mnis  alia  crcacura,  pto  rcipfo  dcouic : & quod 
pto  nobis  de  ftio  daret , nihil  penitus  habuit : & 
ideo  non  debuit,&  non  potuit,  nifi  qui  Deus  & 
bomo  fuir.  Debuit  ciure»  vc  homo  cx  charitate 
£ipcrnapro  nobis  fatisfacere : & potuit,  vc  Dei 
Uius.  Hic  enim  de  fuo  pio  nobis  dare  poruic, 
'^ui  nulli  quicquam  debuit.  Vnde  Pfi/.  71.  Ab 
viuris  & inquitate  redemit  animas  eorum.  Jni- 
uiras  enim  (tiit  nunius  deceptionis  & promil- 
onis , quem  ferpens  obtulit  & in  peccatum  dc- 
trulir.  Vfura  autem  mortis  debitum  , quod  quo- 
tidie acciercic. 

Reconciliator  etiam  fuit  per  gratiam  quam 
«btulit.  I94i$.i.  Gratia  &venta£  per  lefum  fadia 
cft.  Pretium  etiam  noflrum , damnum  omne  fu- 
perabundanccrrcflimcns.  Qi^  enim  Deus  in 
Adam  perdidit , originalis  iuTTicia  hiit,  quam  in 
omnes  Adam  (ii  ftectdet)  pofteros  rranliimlllllct. 

quidem  potentia  & virtute  fuirinBnita} 
quia  u mundus  in  infinitum  ftetinet , iemper  in 
omnes  calem  prop^afiec  iuftitiara.  Sed  quod 
Filius  Dei  reddidit  lulliciam,  eft  pretium  vni- 
uerfotum.  Et  fi  in  infinitiun  fiaret  mundus, om- 
nes elTenc  redempti } quia  ip(c  pretium  cfi  om- 
niom.  Cen.  Ego  damnum  omne  reddebam: 
quicquid  fiirco  perierat  H me  exigebas. 

Efi  aucem  & irceprobabile  lacrificium.Ec  hoc 
probat  in  4.  dt  Trittit,  Dei , per  qua- 

tuor,  qu2  liini  in  ifio  (anciso , quod  vocauii  Fi- 
lius Dei.  Eft  enim  vnum  cum  eo  cui  ofFertur,& 
cfi  vnuin  cum  eo  quod  ofiercur,&  eft  vnum  cum 
oiferenre , & eft  vnum  cum  eo  pro  quo  oftertur. 
Si  creo  Pacer  non  reprobat  feipuim,  nou  repro- 
bat oblatum  , quia  hoc  cft  cum  ipfo  fanHum.  Ec 
non  reprobat  offerentem  : quia  hoc  eft  vnum 
cum  ipfo  fan^m  .Ec  non  reprobat  eum  pro  quo 
offertur, quia  oblatum  cft  vnum  crira  co  pro  quo 
offertur  un^iim./»^  W/.Iob  feruus  meus  orabit 
pro  vobis : faciem  cius  fufcipiam»vt  non  impu- 
retur vobis  ftulcicia.  Sic  ergo  quod  nafcocur 
6 Virgo  fan^umexee,  vocabitur  Filius  Dei: 
implens  omne  nomen  prophetatum , & omnem 
gtadam  conferens  noftrz  redempeionk. 

Er  ccce  Elifabcth  cognata  tua , ^ ipia 
concepit  filium  in  fcnc^te  fua. 

Mirx  diligentic  eft  edam  ifte  Angelus  in 
peragenda  legarione  noftrz  faluiis.  E^e  enim 
qu6d  pacificus  fiiic  Tuus  ingrefIus,oftendit  in  la- 
lutacione.  Quod  mirabilium  (acrorum  fuit  nun- 
tius , iminifmauic  in  legationis  fuz  apertione. 
Ql^  lecretorum  Dei  confeius  > decLirauic  in 
hcx;,quod  raniimyfteri;  modum  referauic.Nunc 
autem  etiam  addit  dc  Elilabrth  conceptione  , 
quod  fciuiceo  maiore  defiderio  audire  Virgi- 
nem : quo  etiam  audito»  non  fuftinuic diutius 

?uin  iret  ad  falutandum  noui  ptzconis  matrem. 

robae  fc  efte  Legatum  fidelem  > qui  fic  vndique 
fv\g^siiis  ad  quam  miiTiis  eft  mentem.  Videtur 


autem  quod  ifta  interpofitione , vellet  aftruere 
nihil  eorum  cfTc  Deo  difficile  , quz  nacurx  6c 
hununz  rarioni  videntur  obuiare.  Vnde  de  £U- 
f^ctli  tria  proponit : qubd  videlicet  cognata,  dc 
ideo  Virginem  debere  ex  affelku  eius  bonis  con- 
gratulari dc  conceptu  prerer  viro  xcatis  A8c  inde 
debere  Virginem  adrairarid)cinde  quod  coikc* 
pturo  iam  vfquc  ad  confortationem  in  veero  |Ce- 
nucric : & inde^debere  Virginem  dc  aboriu  co- 
gnatx  minimi  rimere : quae  omni  raro  conce- 
ptui earum  > qud  praeter  legitimam  ztacem  con- 
cipiunt,ftequentius  folenceuenire.Innuit  autem 
totum  hoc  vimicidiuinxelle  attribuendum, per 
hoc  quod  fubiungit , nihil  efie  Deo  impofllbile. 
Hzc  autem  omnia  Icquens  declaratio  manife- 
ftabic. 

Dicit  igitur  primo  cria.Primb  quidem  ineni- 
deiui  ponens  miraculum  dicens  [£cce]Qwdlia 
euidenti  eft.  Conceprus  enim  fex  menfiumjcx;- 
cultari  non  poteft.  //<i(.4{.Eccccgo  f^io  notu  : 
& nunc  orientur.  Si  forte  quaeritur, Q^c  de 
j conceptu  Elil^cth  Icrmoncm  aulducit  in  rne- 
I dium  2 Non  enim  fiu  cft  credere  virginem  pcc 
hoc  velle  ad  fidem  inducere , qux  nunquam  ail- 
credidit  Dei  facramcnrura.  Ad  hoc  quidam  fan- 
^i  ante  nos  pluces  & probabiles  adduxerunt 
rationes , quarum  prima  cft,  vt  dum  noua  & de- 
fidcraca  per  Angelum  nouis  adiungunrur',  gau- 
dium gaudio  cumulcrur.  //m.6i.  Gaudens  gau- 
debo in  Dotninoidc  exulcabit  anima  mea  in  Deo 
falurari  meo. 

Secunda  eft,vtVirgo  facramentu  de  natiuitate 
prxeurforis  in  proximo  per  homini  diuulgan- 
dum,non  ab  homiiie,fcd  a teuclacione  accipere 
cognofccrccur.  Hominum  enim  verba  incerte 
fime.  Rcuelatio  aurem  diuina  certifiinu.  £x  hoc 
I enim  dc  ceteius  Euangcliftas  dc  Apoftolos  do- 
cuit : dc  nos  firmius  credimus,  habemces  dc  cxlo 
teftimonium  veritatis.  i./*er.i.Non  enim  indo- 
^as  fabulas  fecuti,  notam  fecimus  vobis  Domi- 
ni  noftri  virtutem : fcd  fpeculacores  faAi  illius 
magnitudinis. 

Tenia  ratio  eft,  ne  VI  1^0  i Deo  ele^, farcta 
Dei  ignorate  ,dc  ab  homine  difccre  videretur. 
Gev.i5.Num celare  potero  Abraham  qux  geftu- 
nis  fum  l Scio  enim  quod  praecepturus  cft  filiis 
fuis  , dc  domui  fux  poft  ic , vi  cuftodiaoc  viam 
Domini-./lmex3.Non  iaciccDominus  Deus  ver- 
bum, nifi  prius  reuclaucric  fecrecum  fiium  ad 
icruos  fuos  Prophetas.  Quomodo  ergo  faccrec 
verbum  quod  non  prius  rcuelaucric  macti? 

Quarta  ratio  eft,  vi  pucUa  iuuenis  dc  carne 
coniundla,  audiens  vetulam  iam  pondere  partus 
*grauatam  dc  doloribus  vicinam,  dc  cx  verecun- 
dia aliis  fecretum  non  libenter  aperire  : adob- 
fcquuim  in  tam  fccrcto  dc  fandlo  partu  przpar»- 
rctur.  Pem.if.  Debemus  nosfirmipresimlwiU 
li taces  infirmorum  fuftinerc.  E(CM.6.  Alter  al- 
terius onera  portate,dcc.  £x  hoc  enim  imitata 
cft  I ilium,qui  didunis  erat : Ego  in  medio  vc- 
ftrum  fum,li€uc  qui  mimftrac.LMc.za. 

Quinta  ratio  cft,vt  oppominum  tempus  con- 
ceptus viiginalis , ex  infuncc  naciuiracc  przcuc> 
foris  uftcnderecur.  Mnt/h.x^-Voscum  videritis 
hxc  fieri,  icitote  quia  prope  eft  regnum  Dei. 
Sicut  enim  aftra  matutina  lucem  prxeurrendo 
oftendunt,dc  ad  iubilum  aues  diem  defiderantea 
exciunt  ^ firou^niutit  : iu  figna  ifta  vicina» 
• fticutOL 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  I.  57 


otcum  lucis  graciz  przucnenint , 8c  SuiAos  in 
in  laudem  euigilare  fcccmnc  & gratiarum  ac^io 
nem.  )8.  Vbi  cras  cumme  laudarent  1'unul 
a&ra  matutina,  &iubilarent  omnes iilij  Dei. 

Sexta  ratio  eft , vc  tanto  gaudio  (quod  eft  in 
conceptQVi^ni$,quo  Deum  conccpiOEIifabech 
ficut  gaudij  particeps  congtatulons  inucniictur : 
ic  ex  noc  pondus  vteri  fui,&  dolores  mitigaien- 
tur.Ec  hoc  videtur  ip(a  innuere  Elilabeth  quando 
dijttt  :Vt  &<^a  e(l  vox  (alucationis  cuz  in  auribus 
incis.cxultauit  inlans  in  vrcro  meo.  Sicut  enim 
iDulier  cura  peperir,  non  rocminir  prclfiin  pro- 
pter gaudium  , quia  natus  efl  homo  in  mundum 
/Mff.i6  ira  pro  certo  probabile  cll, quod  ilbi  non 
meminerit  ptclTurz  propter  gaudium  : quia  di- 
gna habita  vt  prxfentcm  Tibi  lentitct  Dominum 
per  Bcatz  Virginis  & matris  aduentum,  Vnde  in 
gaudio  clamans  dicit  :|Vnde  mihi  hoc,v(  veniat 
raater  Domini  mei  ad  me } 

Septima  caufa  eft » quia  dignum  fuir,vt  Virgo 
'pt^fentam  loanni  fuuoi  conccptum:vtvbiquc 
perageret  fuz  przcuifionis  o&cium.  Et  ideo 
nuntiatur  loannis  ztas  in  vtero  , qui  iam  polTcr 
przcurrerc  Saluatoris  conceptum.  Et  hoc  dicit 
Et  idem  dicit  HigronJn  hymnU  dicens ; 
V entrit  •bfirufo  ffpjitm  cubiti t 
Senferui  regem  tha/umo  munentem. 

Senfuro  enim  hunc  ollendit  motu  occurHo* 
nis  ad  \ip(nm.Ames  4.Przpararc  in  occurfuin  Dei 
mi  Ilxael.  Qma  ccce  formans  montes  & creans 
ventura,  annuntians  homini  cloqniuin  ruum>fa- 
ti ens  matutinam  nebulam,  &gradiensfuper  cx- 
ceUarerrz  : Dominus  Deus  exercituum  nomen 
ciu5.Forroac  enim  montes , in  quibus  iundantur 
Eccle^z , virtutes  exercituum  Ecclciiallicz  fidei 
& potefiatis.  lam  incepit  afflare  vcnrus.fandfi 
Spiritus. ' lam  per  Gabrielem  enuntiauit  elo- 
quium. lom  cxcclfa' terra:  conculcauic,exina- 
siiensrciprum  ,fbrm3nircrui  in  fcipfbaccipicns, 
formam  ancillz  in  maere.  Hic  eff  Dominus 
exercirmim  Angelorum,  cui  i vero  Ifrael  cft  oc- 
currendam. 

Odaua  ratio  eA,  vc  per Elifabcth  conceptum, 
iermo  Angeli  confirmaretur  : non  quidem  vt 
dubius;  fcd  ficuc  verum  & certum  aliquando 
rationibus  adiuuaniv,&:  ficut  fides  de  credito  di- 
uina  iuuacut  ratione.  Et  hxc  cA  ratio  BetU 
Clejfk.Gcn.^i.  Quod  autem  fecundo  vtdiAiad 
eandem  rem  pertinens  fbmniiun , finniratis  eft 
indicium, co  qubd  fiat  fermoDci,&:  velocius  im- 
picatur. ti.Ego  vifioncsmultiplicauicis,& 
in  inanibus  Prophetarum  aflimilatus  fum.  Tali- 
bus igitur  & tantis  rationibus  conceptus  Ehla- 
bech  adducitur  in  medium.  Dicit  igitur. 

Ecce  Elifabcth. 

Elifabcth  illa, quam  non  libido  titillans  inci- 
tauii  ,cui  conceptum  oratio  Sandorum  impe- 
trauir,cui  maritus  inccnfum  ponens  fixeundira- 
rcra  promeruit » cuius  conceptum  Angelus  prz- 
mmtiauic,  cuius  partum  magno  przconio  An- 
gelus extulit:  & gaudium  toti  mundo  edidit  & 
elfudie.  Denique  fi  libido  titillans  conceptum 
excorfitret  ;in  ea  locum  haberet,  quod  dixit  Ra- 
phacl  Angelus 6.  In  eos  qui  coniugiumita 
lufcipiunt  , vt  Deum  i fe , & i fua  men:c  exclu- 
dam >&  fus  libidini  ita  vacent  ficut  equus  & 


mulus , in  quibusnon  cA  intelledus : irabet  pq 
tcAacem  demonium.  Et  talis  non  fuichzcfan- 
^ Dei  fararitas.  Huic  edam  fandiorum  conce- 
ptum impetrauit  oratio : vnde  fupradi^m  cA, 
quod  omnis  plebs  orans  erat  fotis  hora  incenfi» 
cum  conceptus  loannis  annumiarecor.  Simile 
Cenef.  ^ 4.  Deprecatus  ell  Ifaac  Dominum  pro 
vxoic  fiu  » eo  quod  eflct  Acrilis : qui  exaudiuic 
cum,  & dedit  conceptum  Rcbeccz.  Zacharias 
etiam  inccnfum  ponens  huic  fixeunditatem  pro- 
meruit. Simile  ci  eA  quod  i.^e^.t.Hcli  facerdois 
dixit  ad  Annam : Vade  inpace , Deus  Ifrael  det 
tibi  petitionem  tuam  quam  rogaAi  cum.  Hzc 
eA  cuius  conceptum  Angelus  prznuntiauit.  Si* 
mile  fuit  ci  quod  fecit  ludie,  i).  Sterilis  es,& 
abfque  liberis ; fcd  concipies  & paties  filium. 

• Hoc  enim  dixit  ei  per  maritum  fiipra  eoderru, 
Elifabcth  vxor  tu.x  pariet  tibi  filium.  Parcum 
etiam  cius  magno  prxeomo  extulit : quafi  di- 
ceret illud  ^N/«'4.Benedi^s  Dominus, qui  non 
cA  palfus  vt  deficeret  fucceflbr  fiuniliz  cuz , & 
vocetur  nomen  cius  in  Ifrael  y 6c  habca|  qui 
coniblenir  animam  cuom,&  enutriat  Icnc^ccm 
tuam.  Hzc  cA  etiam,  quz  gaudium  toti  mundo 
edidit  & effudit:  vnde  illud  dicere  po- 

tuit : Hoc  pro  bcacicudinc  mea:  beatam  quippe 
me  dicent  omnes  mulieres.  Hzc  igitoi  ^ ilU 
Eltiobcch 

Cognara  tua]  quz  non  tam  propinquitate 
languinis , quam  ailmicate  gratiz  6c  virtutis  fe 

firobac  elfc  gcnerofam.Qui  rrcerit  (inquam)  vo- 
uncarem  Patris  mei  qui  in  czlis  cA ; ipfc  meus 
frater, (oror , Sc  mater  cA  Mu/th.  1 1.  Beata  con- 
fiuiguinitas  vbi  formatus  in  corde  ChriAus  ma- 
trem , cx  vno  patre  generatio  diuina  Aacecnita- 
tem,  & ordo  cnaritads  totam  perfide  fecundum 
diuerfos  gradus  genens  propinquicatcm.De  pri* 
mocnim  horum  G4/«t.4.Filioli  mei  quos  iterum 
patturio,  donec  formetur  ChriAus  in  vobis.  In 
quo  autem  ChriAus  formatur,  mater  cA,&  mater 
vocatur.  Dcfecudo/M.io.Vade  ad  Aatres  meos, 
dic  eis : Afccndo  ad  Parrem  meum  6c  Patrem 
vcAruin.  De  tertio  Canr.x.  Ordinauit  in  mccha- 
cicaccm.  Hzc  igitur  cAElifabcch  cognara  tua. 

Et  ipfa  concepit]  Ecce  conceptum  proponit 
honor^ilcro,araabilem,  & mirabilem.  Honora- 
bilcm  quidem  , quia  Spiritu  fando  & virtute 
pleiutm.  Sufiru : Spiritu  lando  replebitur  adhuc 
cx  vteto  macris  fuz.  Amab  Jem  quidem , quia  iti 
gaudium  mundi  nafdturum.  /n^rd:  In  naciui- 
tacc  eius  multi  gaudebunt.  Admirabilem  quia 
cx  vtero  marris  fuz  confecratus  eA  Propheta. 
£ff/.49.  A ventre  matris  cofccracus  cA  Propheta* 
Filium}  quod  mirabile  eA:  quia  etiam  Ac. 
eunda,  cum  ex  amiquicacc  virtus  concipiendi 
deficere  incipit,  primo  i filiis  deficit  in  filias 
i filiabus  in  aborfum  deinde  deficit  in  cotum 
fecundum  nararam.Hzc  aurem  concepit  filium 
qui  cocum  pofTidcrec  patentum  e&duin , Achz- 
ccs  citet  faiidicaiis,  T«^.7.Benedidio  fit  tibi  fili 
mi ; quia  boni  A:  viri  filius  es.  Eccii.  47. 

Surrexit  poA  rum  nlius  fenfatus  &proptcr  illum 
deiecic  potcniia.m  omnium  inimicorum. 

In  feneducefua]  Hoc  omni  admiratione  di- 
^um  cA.  Senedus  enim  fecundum  naturam 
corruptio  cA , in  qua  membra  fime  incus  ficca, 
dcAicuca , & extra  madida  humiditate  corrupta 
&vU*cofa.  In  quaztate  etiam  fiquid  concipicuc 
* ^ocrUii^ 


58  D,  Alberti  Magni,  Ord.  Prsed. 


cornimpirur  : & nunqiu^n  tamen  aliquid  con- 
cipi confueuic , maxime  cx  tetnine  fenis  * & iam 
corruptione  prarpedid.  Hoc  igitur  facit  ad  com- 
mendationem miraculi.  Hoc  enim  illi  non  erat 
difficile*,  qaijficui  dicitur  Ezxch.  j7.Spiritus  in- 
fufflacrupcrincerfc£los,&  reuiuilcunc  : maxime 
vbi  fenc^us  non  ell  tanmrn  i canicic  corporis, 
fcd  li  canicic  virtutis:  ficui  dicitur  Sapint.  4.SC- 
nedus  venerabilis  cil  non  diuturna,  neque  an-  ; 
ftorum  numero  computata.  Cani  cnuiilbni  fcii-  < 
fus  hominis,  & actas  (enci^ns  vita  immaculata. 
Hic  filius  fene^iiscfV  ille  dc  quo  dicitur 
Filium  noftrum  baculum  fenedhitis  noftrx. 
Xiuh  Natus  eff  qni  te  diligar, & enutriat  fcnc- 
dhjiemtuam.  Sequitur. 

Et  hic  nienfis  cft  fextus  illi  qui  voca- 
tur (lcrilis:quia  non  erit  impoflibilc  apud 
Deum  omne  verbum. 

Miraculum  commendat  j quia  fi  vCtuIa  ali- 
quando concipiat  propter  dcllitudoncm  vteri 
i calido  Si  humtdo  luMtli » vincentibus  in  ipfa 
frigido  & ficco  qu.ilitatibus  inorrificaciuis,abor- 
fum  patitur.  Nunc  autem  iilc  filius  ad  finem 
fexti  meniis  coaluit.  Iam  enim  dc  Martio,  qui 
erae  fextus  meniis  non  reflabant  nifi  dies  odo. 
Hxc  enim  8.  Kalendas  Aprilis  perada  funt.  £c 
ideo  intcU)git,qubd  eiuldem  virtute  infans  in 
ventre  coaluit : cuius  virtute  &oraaiIo  conce- 
ptus fuit.  Virtus  enim  vcrulx  inBuucm  non  nu- 
trit , fed  dcflitutum  deijcir.  Vnde  & de  Sara 
Cn.i8.dicicur,  quod dcllcranc  Sarz  6cri  mulie- 
bria.£c  dicirur , quod  emortua  fiiit  vulua 

Sarf.Et  hac  dicunruc  in  figura  huius. 

£c  addic  [illi  qua  vocatur  flcrilis]vc&:  impo- 
tentiam naturx  lupra  defedum  accumulet  xta- 
cis.  Non  enim  vocatur  flerilis,nifi  a longo  tem- 
pore fixtu  ftiiircr  priuata.  Foecunda  enim  cibqux 
abfquc  impedimento  concipit.  Condufa  autem 
in  Scriptura  vocatur  , qux  quidem  impedica  efl 
adfufcepiionem  conceptus : heae  1 .^e/.  1 .dc  An- 
na legitur,  quod  concluferac  Dominus  vuluam 
eiusXc  (Jen.  ic.quod  conclufic  Dominus  omnem 
vuluam  domui  Abimclcch.  Sterilis  autem  cH, 
qux  naturale  in  obilridionc  Venarum  poro- 
tuin  matricis  habet  impcdirncncum  ad  feminis 
fufccptioncm.  Et  hxc  vocatur  non  vere  flcrili- 
cas,  nili  quando  hocppfl  vfum  viri  efficitur  co- 
gnitum ,&  medicorum  arte  rcmoueri  nonpotc- 
ritimpedimemiun.  Ec  ideo  maledidioni  (ubia- 
cebatin  lege.  Ecidco/Kpriidixit:  quia  fic fecit 
mihi  Dominus  in  dic, quando  tefpcxic  auferre 
opprobrium  meum  inrer  homines.  Sequitur 
hoc  quod  ex  prxhabiiisiniendic. 

Quia  non  erit  impoflibilc  apud,&c.]  Attende 
quud  de  his  qux  fiunt : quxdam  dicuntur  cfTe  in 
natura , qu.Tdam  clfc  apud  Deum,  quxdam  in 
Deo  abfeondita.  Innatura  funt « quorum caufas 
feminales  vi  fir^.nt  Deus  nacurx  indidit : ficuc  di- 
citur I,  Germinet  terra  herbam  virentem. 
Dicit  AHxu{immA\fK  cft, virtutem  germinandi 
in  caufis  feminalibus  accipiat.  Et  hxc  fola  po- 
tentia fune  in  elementis  ; quia  generale  princi- 
pium Philofophi  eft , qubd  nihil  cft  in  potentia 
in  aliquo,  nili  quod  in  vno  motore  » & in  vnius 
Ipecici  motore  educitur  dc  illo.  Vnde  idolmn 
non  cft  potentia  in  cera,  fcd  in  arte.  Er  cuprum 


potentia  in  terra  : quia  cuprum  vno  motore 
educitur  dc  terra,  qui  eft  calor  folis : Se  non  eo- 
dem, fcd  imellcAu  artificis  educitur  idolum  de 
cupro. 

Apud  Deum  aurem  funt , qux  in  naniia  non 
habent  nifi  caufam  obedientix,  & pcrfc&ioncm 
habent  fux  generationis  apudDcum.Et  illa  non 
funt  in  natura  ve  fiant : fed  vr  dc  ipfis  naturali- 
bus fianr,adminiftrante  vircure  diuina : ficui  eft 
conceptus  vctuhe,&  generatio  fenis : Se  quod  ia 
tali  vteto  , & ex  cali  femine  infans  coalcfcat, 
CTm.  1 S.Nunquid  Deo  quicquam  eft  difficile? 

In  Deo  aurem  abfcondicura  eft, quod  omnino 
(bper  naturam.  Se  cuius  pocencix  in  natura  con- 
trarium cft  t ficut  cft  conceptus  vii^inis  ,qux 
manet  virgo.  Epht/,  3. Eft  loramentum  i feculis 
in  Deo  abfcondicum.  Ec  hoc  fOercv  in  Deo  eft : 
Se  non  conceditur  huius  operatio  alicui  cicatx 
naturx. Et  hoc  cft  quod  dicit:  quia  non  erit  im- 
poflibile  apud  Deum.£rideoyrrrfn.ji.Nunquid 
mihi  erit  difficile  omne  verbum? 

Dicit  autem  [omne  verbum]  6c  non  omne  fii- 
tftum:  quia  in  omnibus  qux  procedunt  ab  in- 
ccllcdu  operaciuo : primum  faciens  , verbum 
meatis  cft.  Sicut  in  eo  qui  facit  arcam  , primum 
faciens  arcam/orma  concepta  in  mente  eft;quU 
dicit  arcam  cflc  faciendam.  Sic  etiam  omiiis 
operario  inccllccftus  diuini  cft  Verbum  a quo 
procedunt  fa^  omnia,£c  cuius  formam  induiir. 
Omnia  enim  per  Verbum  faifta  fune : Se  fine  ip!o 
fsdiimeft  ninil  /m».  i.  Vnde  minus  diceret  Ii 
dixiftet , omne  fOlum , fed  totum  dicit  quando 
dicit  [omne  verbum]  Verbo  enim  Domini  exii 
firmari  fune : quia  fic  dixit, & fadla  funt.  Et  fic 
dixit  Deus,  fiat  £7e)r.i.hoc  cft,  verbum  genuit  ia 
quo  crat,vt  fieret. 

Dixit  aurem  Maria : Ecce  ancilla  Do- 
mini , liat  mihi  fccuncium  verbum  tuum. 
Ec  difcdllt  Angelus  ab  ilia. 

Illud  cft  ad  quod  laboratum  cft.  Primo  enim 
audiens  turbati  cft  ad  fpccicm  viri , Se  inconfiie- 
tum  modum  falntationis-Dcindc  quali  conforta- 
ra«modum  quxfiuit  annuntiationis.  Modo  au- 
tem certa  de  oraculo , nec  dubitans  dc  mmtio : 
iam  quali  fe  totam  dar,vt  votum  adiptfcarur.' Ec 
hoc  cft  quod  in  ordine  notatur  verbonvn* 

Dixit  aurem  Maria]  IlUcnim  illuminata  iliu- 
minatrix  quid  diceret  t nili  quod  mundo  lucem 
pareret  ? Procellit  in  divko , quali  aurora  con- 
lurgcns  folcm  conceptura  fiq>crnum.  Quid  vero 
ftclia  orta  ex  lacobdiCbo  fuo  panderet,  nifi  fo- 
Icm  dc  ftclia  nafcirurum,vcl  lucis  xrenve  radium 
fine  omni  fui  corruptione  mundum  illumina- 
turum? Qmd  item  amarum  pro  lalute  generis 
humani  nure  , nifi  consolationem  toti  mundo 
proflituram  ? Quid  eandem  Domina  mundi(qux 
omnibus  gubcrnacionis  ex  fua  benignitate  ex- 
hibet oHiciuin  & fubltdium  defenfionis^ielpon- 
derce , nifi  quod  ad  fiiorum  pertinet  dcfcnfionis 
prxfrdium  & prudentiam  guDernatiunis-Luinen 
enim  mundi  eft,  ficui  feriptum  eft:  Sicut  fol 
oriens  mundo  inaltillimisDci : fic  mulieris  bo- 
nx  fpccics  in  ornamentum  domus  fux  Ece/i. 

O Beata  Virgo  oftende  igitur  te  liluminacncem* 
&pcr  confenfum  tuum  illumina  eos  qui  in  vm- 
bra  mortis  Cedent , ad  dirigendos  pedes  noftros 
in  viam 


inBuang.  D. 

'inviam  pacis  i»fra  Stellam  ce  proba  p6> 
li,  ducens  nos  ad  portum  tuum  & quietum  > poli 
toc  cenndonom  lactationes.  Nobis  enim  in  cc 
lux  noua oriri  vi(aefl>  &fol  nomis  in  conccpru 
& fens  pacuus  humilis  gractat  iiue  creuit  in  nU- 
tdum  maximum  •*  dc  hmnites  exaltati  (un^&dC' 
Boraucrunt  ind)TOS)  qui  haCtenus  de  fua  gloria* 
bantur  dcicctionc.  Eftytr  \ i . Cam  enim  omnes 
in  amaritudine  elTcmos : ru  quati  mare  amarum» 
amaritudinem  omnium  tuam  ivciftL  Et  pro  no* 
bis»  dolens » depro  tc  lonam  illum  in  hgnra  filij 
tui  id  hoc  induxifti»vtdicerct:Si  propter  me  eft 
hxc  cempefbs » mittite  mc  in  mare  I»tu  i . Rur* 
furoque  tu  Domina  Omnium  es » & Virgo  viigi- 
nniB'.  Niiiad  tuum  6orem  declinet  ille  rhino- 
ceros Icmiens  cibi  ad  redemptionem  (filius  vni- 
comium  H es  quis  liberabitur  de  cor* 

nu  poceftatis  eius  ? /«^  j^.Nunquid  volce  rhino- 
ceros feruire  cibi  i Dic  ergo  bcaca  » & dic  ad 
Angelum. 

Ecce  ancdla  DomimjTria  autem  diciciptom- 
ptitudinem  txequendi  > confenfum  factamenti» 
■ic  conibnanciam  verborum  Angeli.  Promptitu* 
dinciQ  exequendi  ^gic : cum  dicit  [Ecce  incil* 
la  Domini]  Ancilla  enim  dicitur  ab  an»quod  cft 
circum : & cilleo»  cs>  cre»  quod  cft  moueoc  mo* 
ueris»quia  vbique  mobilis.  Prompea  eft  ad  ob- 
(«M^ucndunhhumilis  ad  (ccuicndum»&  deuoca  ad 
obediendum»  & prudens  in  omni  commillb  » A* 
mul  & Bdelis.  Qubd  enim  prompta  Br^ex  nomi- 
ne ptobar»quia  ciraimmobilis  elt  in  omne  quod 
iubetut.Vnde  ProH.vU.  Confidcrauic  femitas  do- 
mus Cuxide  pariem  oriofa  non  comedit.  De  hu- 
milirace»  e9dtm : Rcfpexit  humilitatem  an* 
cillxflue.  De  deuocionc  ad  obediendum  dicitur 
iir.SicutocuUancilU:  in  manibus  do- 
minz  fiiz : ita  oculi  noRri  ad  Dominum  Deum 
noftrum.  Oculi  enim  ancillz  aCpiciunt  ad  nu* 
ram  manus  vt  fempec  obediant,&  deuoce  fubfer* 
uianc.  Prudens  cR  etiam  iRa  ancilla.  Pn*.  vh. 
Os  fuum  aperuit  (apiemiz  > & Icxclcmentue  in 
lingua  cius.  Sapienter  enim  £bi>&  nobis  cle- 
menter in  hoc  rerponfo  temperauit  fetmonem : 
quod  in  voto  fiiit  & pci  (ermonem  Angeli  fum* 
lum  expc^labacur»  in  oratione  poncns&diccns. 

Fiat  mihi]  Przfumptionis  enim  videretur  Ci 
diceret:  Fiet  mihi;  quia  hoc  igeacia Domini 
quam  nemo  promeruit  fpcracur.  Hoc  ab  Adam 
&a  tota  poRericacc  Tua  mirabiliter  efflagitatur. 
Hoc  ab  Angelo  cxpciRacur.  Hoc  ab  omnibus 
Bdelibus  defidcracur  & oratur.  Qnbd  enim  a 
gratia  Dei  Cptm\udicitIcremuuThren.^^  Mifc- 
licordiz  Dei»qu6d  non  fumus  confumpei.  Qi^ 
autem  ab  Adam  & poReciucc  liia  e&giCccur» 
dicitur  \nPfnl.  u.  Vfqucquo  Domine  obli- 
uilccris  me  in  Bitcm  i vlqucquo  aucreis  Eidem 
tuam  ime?  vrquequo»idcR»Cur.  Qubd  ali  An- 
gelo expe^nir,  pacet:  quia  nuntium  hoc  egit» 
de  omnia  fccic  qiue  ad  confenTum  Virginis  pci> 
tment  inclinandum.  Nunc  antem  expete  la* 
lutare  hoc  rclponfum.  Ac  A diceret  illud 
Salutate  tuum  expe^bo Domine.  Omnes  Ade- 
leshoc  delidcraucrunc » dicentes  illud  Iput.  id. 
Domine  mifetere  noibri : cc  enim  expeiRauimus. 
Bt  illud  Undem.  Anima  roca  dcAdcrauit  re  in 
node  : led  6c  fpiricu  meo  in  przcordiis  meis 
dc  mane  vigilaro  ad  te.  Hxc  etiam  attendens» 
& confenfum  przbens  > orando  cum  aliis  dixit 


Luc.  Cap.  I.  jq 

[Fiat]  Non  enim  przfumpfic  dicere » fiet»  1^  to“ 
tam  lediuinz  dirnofitioni  committens  oraultr 
VI  eundis  fieret  ulus  quam  Angelus  nimtiauir. 
Sciuit  enim  illud  4.  quod  Deus  rcARit  fd- 
pecbis»dc  humilibus  dat  gratiam.  Dicit  autem 
Mih^  Non  ad  mc. Multifarie  enimimulcifquc 
modis  ndom  cR  verbum  Domini  ad  Prophetas. 
tyikdu  quidem  ad  adres»  quando  dixit  A»dU  i . 
Audituro  audiuiiDomina./yauaad  vifum»quan- 
do  dixit //4i.i.Vifio/yaua,Scc.  Et  quidem  '.Beati 
oculi  & bcaue  aures » qux  viderdne  & audierunt 
quz  vos  videtis  dc  auditis  Lite.  lo.  Alicui  aocenl 
ad  manus  > Acuc  qui  dixit  > quod  verbddi 

Domini  fadum  cR  in  manu  Aggzi.  Et  Ac  diuer- 
Amode  diuetfifque  inodis»&  pro  diuerAs  Eidum 
cR.  Sed  non  Abi.  Beacz  Virgint  Maciz  fic»  ad 
aurem  quidem  in  oraculo  annuntiationis  Sc  eu- 
logio  faluraiionis:  ad  vifum  aucem » quia  vide- 
runt oculi  fui  falucarc  Dei  fui : ad  manum  cdanl 
Ac  concredationis : dc  ad  brachium  obUrionis : 
& ad  gremium  fuRcntarionis  t & ad  vbera  la- 
darionis:&  ad  vifccra incarnationis:  & aliis 
modis  infinitis  libi  foli  notis » natO  Verbo  de  fe 
incarnato.  Lmc,  i i . Beatus  venter  qui  te  portauic» 
dc  vbera  quz  fuxiRi.  Stc  etgo  fiat  mihi 

Secundum  vetbum  tuum]  Secundum  : pre- 
pollcio » vei  aducrbiuin » vel  nomen  ordinale. 
Primo  quidem  modo  fenfus  cR  [ fecundunl 
verbum  tuum  1 hoc  eR  s iuxea  vetbum  tuum  ^ 
dc  hoc  eR  > Acut  dixiRi.  £t  hunc  puto  elfc 
fenliim  liccrz.  Czluindc cetra  ccanA- 

bunt:  verba  autem  meanontranAbunt  iquini- 
mo  iota  vnum » aut  vnus  apex  non  prztcribit. 
/ySi.}4.  Requirite  diligenter  in  UbrolPomim  dc 
legite : vnum  ex  cis  non  defuit,  .Quid  vi- 
tra debui  facere  cibi » dc  non  feci?  PoccR  etiam 
ly  fecundum » nomen  ellc  ordinale  i vc  Ac  fenfus 
[fecundum  verbum  tuum  ] quod  in  Educacionh 
poAcum  eR  inter  ea  quz  fune  de  adipifeendis 
bonis.  Hoc  enim  cR»  Dominus  recuro.  Primum 
aucem^racu  plena.  Gratia  autem  plena  Aiic  ad 
fui  fan^tacem.  Dominus  aucem  cocum  ad  no- 
Rtam  redemptionem.  Sic  enim  dicent  incet 
Gemes  tMagnificauic  Dominus  Eicece  cum  cis. 
Siquidem  magnificauic  Dominus  f^ete  nobif- 
cum : fa£U  fumus  Iztantes  PJkl.ii^.Hoc  enim 
cR  illud  magnum  nomen  Emanuel  dc  vrilc  no- 
bis, quod  e^l , nobiRuroDeus : in  quo  omnes 
cuacuancur  inAdiz  inimici.  Pec  hoc  enim  con- 
tinet in  gremio  czium  terramque  regentem) 
quem  halamus  hoRium  tcrrorem»pignus  noRrz 
redemptionis  »dc  contra  omnia  qozpafn  furaua 
Saluacorem  [fiat]  hoe  [ Itxundum  vecDura  tuum] 
mihi : Acuc  in  aure  auditura » dc  in  corde  credi- 
tum»dc  orc  confiriAuii : ita  in  vifccribus  incariu- 
tum  > vt  pofAm  izta  nuntiare  fidelibus » dicens : 
Habete  fiduciam  t Verbum  cato  EidlamcR»  dC 
hidiicauic  in  nobis : dc  in  proximo  videbitis  glo- 
riam eius».gldriam  quaA  vnigenici  a patre  ple- 
num graciz  & vetiuris  leM.t.  Hzc  igirur  vox 
abore  Virginis  exuliationis  defaluds  audita  cR 
in  tabernaculis  iuRorum.  Sequitur 

£c  difccilic  ab  illa  Angdus]  officio  peradlo. 
Tempus  enim  erat , vc  reuerccrerur  ad  eum  qui 
cum  miAt.  Nos  aucem  benedicamus  Deum » dC 
enarremus  omnia  mirabilia  eiiis.DUceniis  autem 
Angeli  nihil  aliud  fiiic : niA  quod  vifui  humano 
fe  mbdiixic.  Nunquam  ctucn  iu  ad  ob  f^en- 
' dom 


6o  D.Alberti  Magni,  OrdPrjcd. 


dum  habuit  Angelos , /Icuc  ex  quo  Filium  Dei 
Dominum  Angelorum  concepit.  Ex  tunc  enim 
acccltcmnc  ad  eam  Angeli  > & miniArabant  ei 

Exurgens  autem  Maria  in  diebus  illis 
abiit  in  monuna  cum  fcftinacionc  , in  ci- 
uitatem  Inda : Sc  intrauic  in  domum  Za- 
charix,  falurauic  Ehlabcth. 

Hic  adhuc  triacirca  beatam  Virginem  deter^ 
minae  EuangcliAa  quorum  primum  cA , qualis 
fuic  pietatis  ofGcio : lecundum  > quanrz  grarini- 
dinis  in  percepto  Dei  dono : teitium«qui}d  con^ 
tinub  pcrfcucians  fuit  in  oblcqutojquia  perroan- 
Ac  oblequens  debili  cognacz  tribus  rocnAbus, 
donec  cognata  tcleuaca  hiii  in  vtero.  De  primo 
dicit  tria : qualiter  videlicet  ad  obrequendum  ie 
parauic  »&  qualiter  fcAinauiCi&quam  benigne 
ie  exhibuit.  Prxparatiu  autem  commendatur  in 
duobus : i modo,&  a tempore. 

Amodo  autem:  quia[fcxurgcm]DecompoA- 
tiim  cA  : quia  notat  quod  extra  furium  hiit  Te 
agensi  Acut  corpore  ita  fiemente.  Per  nutabilia 
enim  dona  munerata  fuit.  Se  Aipra  Aarum  prio- 
rem clciiata>acccdcns  ad  eoe  altum : & feiens  cui 
plus  donatur.ab  eo  plus  exigitur : volens  exaltari 
in  Te  Deum,  hoc  eu,  altum  oAendere : ex  priori 
Aacu  aliius  AirAim  (*c  proficiendo  egit  i audiens 
Tocemdiledi  clamantis  x.Surge, propera 
amica  mea  Se  veni.  Nihil  enim  vacat  i ugnibea- 
cione  in  unca  Virgine  & Dei  Matie.  Si  autem 
tpla  de  alto  in  altius  fc  egit  ; pudeat  nos  a forde 
vitiorum  non  cxurgcrc.Siciu  etiam  monctApo- 
Aoliis£pb^.(.  Surge  qui  dormis  , & exurge  de 
mortuis , & illuminabit  ce  Cliti  Aus.  Hxc  enim 
Virgo  & quieta>non  vaga  non  garrula,  non  quie- 
tis impatiens  ,rcrcdcrac  in  folirudinis  & con- 
Iciemiz  quiete.  Sicut /721.51.  Surge/edelcrufa- 
lcm.Nunc  anima  exurgic  in  asionis  vcilitate  & 
ncceinutc.  Sedere  autem  eam  fecit  charicas  ve- 
riracis  ,S<  recepit  culogiura  falucacionis,Ac  par- 
tum & conceptum  diuinz  aiinunriacionis.Nunc 
autem  facie  exurgere  eam  veritas  chartcacis,quae 
aliquando  deliciis  quietis  apponere  cogitur  ne- 
cefiicatcm  asionis.  Pftl.  ti6.  Surgicc  poAquam 
fcderiti$,qui  manducatis  panem  doloris.  Quam- 
diu  enim  pane  iAo  ar^o  doloris  fuAenramur, 
ncccfTuatcs  proximi  cogunt  exurgere  in  a&io-  { 
nemobrequij.  Exurge  ergo  & tu  primo  quidem  ] 
li  Acccore  vitiorum:  Iccundb  de  virtute  in  vir- 
tutem, ad  Aatum  alciotem : & tertib  de  contem- 
plationis quiete  ad  adionem.  Duobus  autem 
modis  Maria  exurrexie : de  tertio  autem  non  in- 
diguit ; fcd  vt  eu  exurgere  pofTis  cA^ic. 

Maria]cum  conceptu  virginali ; quia  qui  por- 
tab.acur,marrcm  portabat,  & contra  conuictudi- 
nem  pncgnancium  fecit  Icuioicm.Duobus  enim 
temporibus  grauidatis  motus  interdicitur  a Phy. 
ficis : in  principio  videlicet  conceptionis , cum 
conceptus  mollis  cA  > facile  2 matrice  (blubiiis : 

& in  tine  poA  quintum  mcnrcm  vol  fextum, 
quando  grauis  cA  & pondete  fuc  per  motum 
marris  feiprum  fua  abrumpit  grauitate.  lAa  .au- 
tem ve  diuinum  oAcndac  partum  , Aacim  piimo 
cxurgit,&  cum  fcAinationc  motana  confccndin 
quz  licci  non  pollent  iinc  .aborfu  , Ii  partus  hu- 
manus & neu  diuinus  elTecconcepciu.  Jkaius 


ergo  venter  quite  ChtiAc  portauit ; quia  non 
humana  (cd  diuina  virtute  ce  tenuit  Se  corro- 
borauicZjue.it.  lAa  enim  Domina  vas  admira- 
bile fiiit  in  opus  ezcelfi  fee/i.y  j.  & 50.  Quali 
vas  auri  folidum  «ornatum  omoi  lapide  predo- 
fo.Ornatum  quidem  omni  lapide  prcciofb  virtu- 
tum.Solidam,quod  humana  virtute  moueri  non 
poAet»in  diuini  conceptus  prxiudicium.Ec  fbnc 
Ac  vinus  AltifTuni  obumbtauit  ei , ne  conceptus 
moucretur  impullu  obTcqui).  Tangit  autem  prx- 
paradonem  temporis, cum  addic. 

In  illis  diebus]  lUuAradonrs  clariAimas  hxc 
V irgo  habuit , vt  dicit  Andn»f.  dum  non  incre- 
dula fiiic  oraculo,non  incerta  de  nuntio, non  du- 
bitans de  exemplo  : fed  Ixta  propoAco , voto  re- 
ligiola,  proprietatis  oAicio  exurgens  , &feftiaa 

rirz  gau^o,vadit  viArarc  EUfabeth : probans  ib- 
ud  Prtm.  4.  Semita  iuAi  quaA  lux  iplcndcns  , & 
continuis  incrementis  ctcAens  vIque  ad  perfe- 
lAamdicm.  Hoc  enim  illi  dies  AgniAcant.  H/c 
enim  cA  dies  ( quia  iAi  incipiunt ) quam  fecit 
Dominus  oriri  lupcr  terram : exultcmus  Ce  Lrte- 
mur  in  ea.  Dics.inqu.nm , qui  non  Acue  vmbra 
declinaiicrunt : fcd  potius  ( ac  quibus  dicit  //4- 
ktU.  }.)  Sol  & luna  Acterunc  in  habitaculo  fuo. 
Et  de  ipfo  habitaculo  vteci » ibunt  in  Iplendore 
fulgurantis  haAx  luz:  vt  vere  probent  matrem 
efle  lunam,  Se  natum  folcin : qux  (inquam)  luna 
concepit  lumen  folis,vt  vere  illuminatrix  dici 
pofEt.Deindc  tangit  modum  irincris.Dicitcnim 

n'  labiit : & ^^rquid: &qualucr.Modu$qui- 
eundi cA> quod 

Abiit]  hoc  eAA  fc  recefAt.  RcceAlt  enim  a fc- 
creto  orationis,  i quiete  contemplationis,  a de- 
liciis dclcdationis  fpirirualis:  a Arcrcto  quidem 
orationis  «procedens  in  publicum  asionis:  i 
quiere  contemplationis , exiens  in  laboran  nc- 
cefHtatis.a  deliciis  dclciAadonis  fpirituilis,czur- 
gens  in  amaritudinem  iiumanx  turbationis 
[jMiiit]  ergo  cum  Sara  Alia  Ragiiclis  de  fccceco 
orationis  7*^.}.  in  publicum  adionis.  Cum  /«- 
dtth  1 o.  cziuit  de  quiete  contemplationis  in  la- 
borem neceflitacis.  Cum  fponta  autem  C4iir.8. 
procedir  de  deliciis  dclcZfationis  Ipiritualis  in 
amaritudinem  humanx  turbationis.  Dicitor 
enim  Ac  Cunt.  $.  eAiAa  quxalcenditdc 

dcfcico  deliciis  affluens,  innixa  lupcr  dileZhim 
Aium  ? Sic  ergo  abiit.  Per  quid  autem  abierit 
Aibiungic. 

In  montana]  Vide  quod  afperttas  itineris  non 
retardat  in  ea  oblcquium  pietatis.  Non  enim  di- 
cit cum  Lot  Gen.i^.  Non  pofTum  in  montem  al- 
cendere  : ne  forte  apprehendat  me  malum.  Sed 
omnia  potens  in  eo  qui  eam  confortat,  auda^cr 
confccndit  montium  culmina.  fune  enim 
ex  amoreobf^uendiparuain  diredaydc  afpera 
in  vias  planas,  //ir.40.  lam  enim  culmioa  virtu- 
tum mente  confeendera^ : &idco  iuga  montium 
tranfccndcre  lene  reputabat.  Culmina  autem 
montium  tria  confeenderat : fpirirus,  virtutum, 
& intcllcdus : Ipiiirus  quidem  in  affe^us  alti- 
tudine , virtutuniin  honeAacis  rubliroitate  , in- 
rcUciAus  vero  in  contemplationis  Aunma  arce. 
De  primo  dicitur  Pfdlm.  $6.  Fundamenta  cius 
in  montibus  limZfis,  hoc  cA,fpirirus  eleuatiom- 
bus:  quia  in  illa  cA  ipiritualis  vitx  fundamen- 
tum. Si  enim  fpiritus  inclinatur , lotum  ruit 
fpiritualis  vite  xdiAcium.Dcfccundo/err».)i- 
Cenedi 


uigitized  by  Googlf 


inEuang.  D.Luc.Cap.  I.  6i 


Benedicit  tibt  Dominus  pulchiitudo  iuftitiXi 
monsfindus.  Dc  tcitio  dkiiur.  /',afm.67Mors 
in  quo  beneplacitmn  cit  Deo  habitare  in  co: 
ecemin  Dominus  habitabit  in  finem.  Gem/.if}. 
Non  fles  in  omni  circa  regione,  fcd  in  niunic  faJ- 
uum  ce  far.  De  (txuniiu  hfut.  i.  Ad  montana 
coufcci^dite,  nefbric  occuttant  vobis  rcuerten* 
tes.  Dc  tertio  £terb.  40.  Adduxit  n>c  in  ter- 
ram Iftacl,  & dimilit  me  fuper  montem  exreifiim 
nimis,  fuper  quem  erat  quafi  xdiiiciuin  ciuitacis. 
Qualiter  autem  abiit  dicit. 

Cum  fcdinatione  ] Fcflinauir  autem  propter 
friarvt  videlicet  cito  publicum  Virgo  verecunda 
cuaderct,  vc  obrequendi  defidrrio  fatisfocerec , vt 
cito  dile<^aro  videret.  Dc  primo  /’r«n.j. Currens 
non  habebis  olfcndicuIum:qUod  vaga  fxpe  tuue- 
nit  euagandorlicuc  ^4.  Dc  fecundo 

Current,  & non  laborabuncumbulabunr, 
& non  deficient  prxdefiderio  perueniendi.  De 
tertio  !ertm.  51.  Venite,  noiiic  (Urcrrecordamini 
procul  Domini  • dc  lerufalcm  afccndac  fuper  cor 
^rcftrum.  Ecell.  tfi.  Fcftina  icmpus,&  mememo 
6nis.  Quafi  di.  Si  hnis  menioc  fueris*  citius  fcfli* 
nabis.  Dicit  enim  quod  qui  plus 

dilexir,  velocius  cucurrit,  & citius  peruenir. 

In  duitatem  luda  ] Ecce  quo  abiit : ad  locum 
templi,  vbi  cultus  erat  Dei.  Ciuitas  enim  luda 
hic  vocatur  leruralem  : eo  quod  principalior  erat 
inter ciuiiaccs.  Fftim.  1 xr.  IcruUlcm  qu*  xdifi- 
catuc  vt  ciuitas.  luda  aiucnr  dicitur , non  quod 
fuit  dc  rortriuda,  fcd  putius  in  forte  Bcniamiii: 
fed  quia  Beniamin  d capere  ivon  poruic : ideo  oc* 
cupami  iure  belli conccfla  fuU.Quiaigitur  Dauid 
cain  dc  manu  Icbufconim  aecepie , libi  data  fuit 
$£  forti  luda  adiunda.  fn  hanc  igitur  cinitarem 
imrauit, templum  honorans  ausiore  templi. qt:cm 
io  vcero  habuit.  Atilath.  Scatim  ventet  ad 
templum  fanflum  fuum  dominator  quem  vos 
quxtiiis , &c.  P^  '4'm.  Adorabo  ad  templum 

iandlum  tuum  in  timore  tuo  , &:  confitebor  no- 
mini ruo.  Nos  etiam  cum  conceperimus  Deum, 
deceret  ad  duitatem  pacispergcrc.de  non  in  mun- 
do parrum  extinguere.  EceU,  iO.  Labor  flulro- 
rum  afiliget  eos  qui  nefeiunr  in  vtbem  pergere; 
vbi  funt  mimici.  Ciuitasenim  luda  vrbscflcnn- 
feOionis  & glorificarionis  :de  qua  ifM.  16.  Vtbs 
Ibtiitudinis  iioflrx  Sion  Saluator , pouctur  in  ca 
murus  & atuemuralc. 

Et  intrauir  in  domum  Z.ncharix  ] faccrdocis 
fenis  Sc  famfli : non  fecuta  lafciuias  iuueniim. 
Emthi.  Benedida  filia  lu  a Domino,  & priorem 
gtati.om  poficriore  fupcralH  : quia  nop  c$  frcuca 
iuuenes  pauperet,  liuc  diui1es.fccf1.17.tn  p.anes 
vade  fccult  fandi  cum  viuis . Sc  dantibus  confrf 
EoncmDco.  Quam  etiam  benigne  fe  oblequio 
exhibuit  fubiungir, dicens. 

Et  falutauit  Elifabeih  ] Quam  entm  Dominus 
in  benedidionibus  duIccdiiWs  pr^uenit;ipfa  etiam 
omnes  prxuenit  in  falutis  ofHciis.  Er  ideo  quam- 
uis  maior  fuerit  omni  homine,  & matoi  it  inino> 
K fecundum  illius  terrx  confuctudinem  confue- 
ueiit  falutariuamen  vi  perfede  humilis,  inferiori 
fe  humtliacSc  primo  falutat  columbina  (implici* 
tate  cognatam  prxoeniens  in  obfequiis  chariiatis.* 
Trium  autem  eft  flgnum  falutatio  , &:  tnhus 
n^odisperagicuriveibofcjlicct  pacis,  vt  pacificus 
fignctuc  ingrcllus : occurfu  corporis . vt  concors 
in  omne  brmum  notetur  aficd^us : Sc  ofculo  oris, 
D.Alktni  Miloni, in  D.Lhc. 


vc  mixtio  &:  vnio  fpirirus  in  charitate  defigne- 
cur  De  primo  horum  dicitur  Alatth.  1 o.In  quan- 
cunque  domum  inctaucritis,  primum  dicite,  Pax 
huic  domui:Sc  fi  ibi  fit  filius  pacis , requiefeet  fu- 
per eum  pax  vcllra.  Dc  fecundo  dicitur  Rvm.  ix. 
Idipfum  inuicem  femientes.  De  tertio  C4fftfc.i. 
Oiculetur  me  ofculo  oris  fui.  Rom.  vlnm.  Sex. 
CprtHih,^.  Salutate  inuicem  in  ofculo  (ando. 

Sed  quare  non  falucauitZachartatniRefpondco: 
quia  adhuc  erat  propter  incredulitatem  mutus  Sc 
furdus.  Ncc  decebat  pudorem  virgineum  cum 
viro  nutibus  fignorum  occupari.  Talia  enim 
lalciuiam  prxtcudunt. 

Et  facium  cft , vc  audiuic  falutatio- 
nem  Marix  Elifabcch  , cxultaiiic  in- 
fans In  vicro  cius  : & repleta  cll  fpi- 
ritu  lando  Elifabcch  , & cxclamauit 
voce  magna  , <fc  dixit  : Bencdida  m 
inter  mulieres  , Sc  benedidus  frudus 
ventris  tui.  Et  vnde  hoc  mihi  vt  ve- 
niat mater  Domini  mei  ad  mc  ? Ecce 
enim  vt  facla  cft  vox  faluiationis  tux 
in  auribus  meis,  cxultauic  in  gaudio 
infans  in  vtcro  meo.  £t  beata qox  cre- 
didifti,  qucHiiam  perficientur  caqux 
dida  fune  tibi  a Domino. 

Expofito  quam  benignam  fe  exhibuit  ad  obfe- 
quemium  , deinceps  ofteodir  quam  grata  fuit  ad 
gratias  agendum.  In  hoc  amem  dicit  tria.  Primo 
cnitn  narrat  Euangciifta.qualitec  Elifabcch  dora 
gratiarum  matiix  Lei  rcfctai,&  fecundo  qualiter 
eadem  in  congratulatione  propofuit : Sc  tertio 
quam  magnificas  Virgo  Beata  gratias  egit  Adhuc 
circa  primum  innuit  duo.  Dicit  enim  , quod 
auditu  falmacionis  Eltfabcth  prxuenit  infantem: 
•S:  fecundo  dicit , quod  fenfu  pnrfcntix  Dei  5c 
manis  cius  » infans  ptxutnic  matrem. 'Et  hxc 
funt  Dei  nrirabilia,  quibus  magnificauit  & mitifi- 
canit loannem.  Deprimo  igitur  dicit. 

Et  fadum  cfl  ] Non  quidem  cafii  fcd  diuina 
virtute,  hb  f . Nihil  terra  fine  ciufa  Iit.  Sicut  Sc 
Ezcchtel  exotfusett  dicens:Er  fadum  c(l[vc  audi- 
uit]  Hoc  cfl,  flatim  poflquam  auditu  feiifit  [falu- 
lationemjhoc  cll,  faliiiat Ionis  culogium^Saina- 
torc  concepto  vim  trahcns^Matlx  Elifabeth]  l.im 
enim  intra  vifcera  claufmn  habuit  I e s v xt  falu- 
rts  audorem  , cuius  fpiritns  corp<;rciis  cum  fuo 
fpiricu  mixtus , vehiculum  fuit  verbi  Sc  materia 
vocis : Sc  fic  vox  illa  melliflua  influebat  auribus 
Elifibcth.  Camk.i.  Fac  mc  audire  vocem  tuam, 
fonct  vox  tua  in  auribus  meis.  Vox  cniro  tua 
dulcis-  Mixiusenim  fpiiicusfiltjcum  fpiriiu  ma- 
cris , pro  certo  gratiam  difliidii  in  labiis , Sc  mcl 
dc  lac  faciebat  (uh  lingua  --  gratiam  quidem  ad 
cor  inouendum  , mcl  in  dulcedine  auditus , &:  lac 
in  dchdcrio  refcdlionis  verbi  quod  profrreb.mir. 
Saliret  igitur  Sc  loquarur  ; quia  fauus  difblUns 
funt  labia  fua.  Salutciur  frequenrer  vc  refalutet; 
qnia  l fc  (aluiantibus  etubefeie  de  filcnrio. 
i'rc//.4i. 

Sic  ergo  vc  audiuir  falutaiioncm  Elifabcch, 
miro  modo  ex  virtute  Chiifti  in  verbo  mattis 
fadiim  efl  . quod  in  gaudio  Sc  fenfu  prxfentix 
Dei  [infans]  non  fati  potens,  nec  liberas  vicx  ca- 
F piens 


6 L D.  A Iberti  Magni, Ord.  Prsed. 


piens  auras  [exuUauit]  quod  moium  corporis  fo« 
mt  cx  gaudio  cordis  proccdciucn)[in  vccro  eius] 
adhuc  pcndcus  a radicibus  vteri  antiis  & Ociilis. 
Accende  quam  Uccusfuitauicin  audiiu  iQc  intas, 
qui  pcf  feuciam  Dei  rcnhi  in  vocc  Virginis  pet 
aurem  fuje  matris : & pr«ucnir  catn  > qua:  vocem 
ipfam  ante  cum  fufccpcrat.  Ivb  4.  Vocent  cius 
quafi  aurae  lenis  audiui  s &:  quafi  hittiue  fufccpit 
auris  mea  venas  rufucri  cius.  /04^.3.  Spiritus  vbi 
vulr  fpitar»  & vocem  cius  audii.  Er  loannes  qui- 
dem fcii  vnde  veniat , aut  quo  vadacticei  hi  qui 
funi  magiHri  inlfracl  hoc  ignoient.  Ex  motu 
igitur  exultacionis  infantis  ad  geOum  prarcurfo- 
ris.prt^auit  quam  verum  (it  quod  dixit  Angelus: 
Spiritu  fand^o  repirintut  adhuc  ex  vtero  matris 
fua:.  Et  ex  hoc  etiam  vteuis  ien/ic  qui  prxfcns 
erat  in  vccro  contra  quem  infans  gcftiuit  prxeur- 
foris  officio.  Ecce  fic  prxfcntcm  Deum  in  vtero 
Virginis  cognouit  Eliubeth.  Non  enim  Virgo 
verecunda  dc  fe  cama  dixillcc , niff  ipfa  Elifabeth 
hoc  a Deo  didiciller.  Jtttm.  41.  Non  docebit 
vnufquifque  fratrem  fuum , dicens  : Cognolce 
Deum  : quia  omnes  feiem  nte  a minore  vfque  ad 
«taiofcm  eorum,  /p.  yj.  Propicr  hoc  feiet po- 
pulus meus  nomen  meum  in  dic  i!U  : quia  ego 
jpfequi  loquebar,  ccce  adfum. Sequitur. 

£(  repleta  cil]  Ecce  qualiter  pcopunit»  & quid. 
Qualiter  quidem,  quia  repleta  Spiritu fan^o,  & 
clamans.  De  primo  horum  dicit  [ Et  repleta  cIl  j 
Modus  ille  repletionis  eff  licut  quando  aliquid 
habetat  in  habitu,  & cum  gaudio (iibicn  protuin- 
pit  in  adlmn.  Tunc  enim  gaudium  fpiiitm  dif> 
funditur  in  corde  Hmul  Si  corpore , Sc  replet  pc- 
^s,  & coartat,  vt  ordinate propabii non 
pollir.  Ec  hoc  quidem  aliquando  ncic  anxietas, 
fed  impecuolius  facit  hoc  gaudium.  Anxietas 
quidem  facit  licut  B$$rnch  3.  Et  nunc  Domine 
Deas  iftacl  anima  in  anguffiii,  dc  fpiritus  anxius 
clamat  ad  tc.  Gaudium  autem  facit  hoc  impetuo- 
/iu$>  ita  quod  ad  modum  iubtli  prorumpit  in  vo> 
cem.  /fd.  f 4.  Decanta  laudem,  & hinni  quznon 
patiebas.  Hoc  eff  ergo  quod  dicere  intendit  [ Et 
repleta  eff  ] repletione  pieurente  [ Spiritu  faiuflo 
ElifabcthJ^p/m.RepIeii  fumus  mane  miletieor- 
dia  tua,  exultauimns  & dcledlaii  fumus  in  omni, 
bus  diebus  noffris.  f.ccU.  ^6.  Reple  Sion  inenar- 
rabilibus virtutibus  tuis , & gloria  tua  populum 
tuum.  Pfdlm.  if.  Adimplebis  me  Ixtitia  cum 
vultu  tuo : dcledaiioncs  in  dextera  tua  vfque  in 
finem. 

Et]  ideo[excU'Ttauit]  Exclamare,  hoccff.con- 
cepc.im  fpicicum  clamore  valido  excutiendo  pro- 
dere :ftcui  Jak  31.  CoatLlat  me  fpincus  vteri 
mci:Ioquar  ergo  & refpirabo  paululum.Sic  etiam 
eff  quando  proditur  anguffia  in  clamare  ; licut 
Dditul.  13.  dicitur , quod  cxclamauit  Siiranna. 
Intentio  cnim  clamoris  notat  iineniioncm  maxi* 
mx  deuotionisrliciir /1/41/6.17.1  e $ v s clamans 
voce  magna  tradidit  fpiritum.  Ec  de  clamore  in 
deliciis  amoris  Cdniic.  8.  Dile^usmeui  clamat 
ad  me-  Pone  me  ffcirt  llgiucuium  in  corde  tuo, 
vt  llgnaculmn  fuper  brachium  tuum  j quia  fonis 
eff  vt  mors  diieiff  io  [voce]  Vox  dicitur  quia  cum 
imaginatione  & intentione  prolata.  1.  Cor.  14. 
Si  rrctclero  vircurern  vocis,  ero  ei  cui  loquor  bar- 
barus [magna]  quia  de  magnis.  Pfdlm.$y.  Dabit 
voci  line  vocem  virtutis.  Mirabilis  eff  virtus  vo- 
cis, cui  rpiricus  I c s v immixtus  eff,vt  perueniat  i 


ad  Infanrcro.vi  mrerius  formet  famohrra,  vt  ex- 
tra proferat  vocis  virtutem  , vr  m auditu  luam 
offendat  anCioriratem.  Perucnit  ad  infamem  hic. 
Et /errw,  j.  Amcquamcxiresdcvcnttc  fandifi- 
caui  te,  & prophetam  in  Geniibus  dedi  ic.  Pro- 
pheex  aurem  de  Siiitu  faniffo  Dei  loquantur. 
Quod  imus  formet  Icrmoncm  Pfdim.  84.  Au- 
diam quid  loquatur  in  mc  Dominus  Deus  , ^c. 
Et  extra  er  ia  profert  vocis  virrutem,&c.i.C#»-.i  3. 
Au  cx|>etiuientum  quxtitis  eius  qui  in  mc  loqui- 
tur Chrjffus  t Quod  in  audttu  luam  offendat 
auciorirarem  Z,Hc.  lO.  Qui  vos  audte,  mc  audit: 

: & qui  vos  rpernit , me  fpcrriic.  Et  ideo  dicit  ad 
Moylim£a'od.  3.  Egocro  inorcruo. 

! V ideamus  autem  quid  clamat.  Clamat  matris 

Dei  bcnedrdlionem,  honorem,  admirationem,  ic 
, bcaiituditicm.  Benediclionem  quidem  duplicem; 
in  fc,  ii  in  frutlu.  Benedidionem  in  fe,  dicens, 
j Bcnedida  tu  in  mulieribus  ] Hoc  quidem  di- 
! xcrat  Angclusidicic  & Elifabeth.  Angelus  in  per- 
I Ibna  Ecclcftx  uiumphaniis  quam  V irgo  repara- 
I uit;Fiilabcth  in  pcdonaEcdclix  militantis, quare 
j mortuam  fua  benedidione  Virgo  terufeitauir. 
I Dicit  ergo  [benedi^a  cu  iuccrmuliercs  ] hoc  eff, 

I bonis  mulierem  prx  omnibus  addida  eff  6c  con- 
j fecraia.  Mulier  autem  dicitur  ^mollitie  mollien- 
' tc  herum.  Et  quia  mollis  eff  . tegore  indiget  fub 
I quo  fit.  Et  ideo  virtus  mulieris  proptia,  fecun- 
dum comparationem  ad  virum,  eff  humilitas  qua 
fubdita  lit : in  fcipla  quia  mollis  eff , virtus  tuens 
mollitiem , eff  concinentia  vtcaffafir.  In  com- 
paratioric  aurem  ad  domum  cft  operofitas,  vt 
; nunquam  oiiofa  fir.Vnde  jlhfi.dicit  in  Rhetori- 
ca, quod  buniun  mulieris  eff  operolira»  Hxc  tria 
bona  pricuniffis  habuit  Virgo  Pcata:&  ideo  in 
I mulieribus  benedida.  De  humilitate  quidem 
habes:Qma  refpexit  humilicacem  ancillx  fiix.  Ec 
Filtusinoi/4//6.i  I.  Difcitc  a me  quia  mitis  fum 
ic  humilis  corde.  Dc  caffiraie  Cdmic.  1 . Siait  li- 
: liiim  inter  fpinai,  fic  amica  rara  intn  hlias  Om- 
I nes  enim  alix  fpina  funt  cruentaex  , fcd  ipfa  fola 
I fpin^  nclcia.De  operofitare  PfpMtr/f.vlnm,Pincm 
I otiofa  non  coinedir.  AUtih.  20.  Dicitur  dc  aliis; 

; Quid  hic  ffatis  tota  die  odoff  ? Multa  cnim  mala 
docuit  otiofitas. 

Et  bencdidlus  fru^us  ventris  mi]  £t  ideo  ven- 
ter brnedi^us.  JJebr.6.  Terra  fuper  fe  venientem 
frpe  bibes  imbrcm,&  germinans  hcibam  oppor- 
tunam illisa  quibus  ccliruc , accipit  bencJiiffio- 
nem  a Deo.  Hoc  cft  cnim  germem  Dummiquod 
eff  in  magniSnntia  ic  gloria,  & fruAus  rerrz  fu- 
blimis  Ifd.  4.  [ frudus  ] in  quo  folofrnendum 
eff,  hoceff,  amore  tnhxrendtim  propter  fcipfuni. 
Fru£lus  Ipcciofus  in  vifii.fragrans  in  olEidu,  pii- 
riflimus  in  conca^u.dulcilTimus  in  cuffu.fuauif- 
fimns  in  fumpeu,  pretiofiirunus  in  vaJore,nobilif- 
ftmus  inmaiKrc.  De  fpeciolicate  Pfdlm. ^4.  Spe- 
ciofus  focma  prx  filiis  hominum.  Vnde  lignum 
vitx  contra  lignum  Eux.quod  erat  pulchrum  vi- 
fu , ic  afpctffu  deleflabilc.  Hic  enim  frudlus  li- 
gnum vitx  eff  his  , qui  apprehenderunt  eum 
Pr9dfiy.\.  C'4u/.i.  Ecce  tu  pulcher  esdileAcmi, 
ic  decorus.  Canuc,  y.  Diledlus  candidor,  & nibi- 
euudus.  Fragrans  eff  olfadlu.  (ar/re/ii7.Ecce  odor 
filij  mei  ficuc  odor  agri  pleni , cui  benedixit  Do- 
minus. Ibidem.  Statim  VI  fcnlit  veftimcnroruip 
cius  flagrantiam  benedixit  ei.  De  puritate  taiffus 
cius  ic  virtute  Z.ifC.4.  Quotquor  tangebant  eum, 
(urabaMui: 


Digitized  by  Goo<^Ii 


in  Eiiang.  D.  Luc.  Cap.  I.  6^ 


curabantur:  qoia  vittua  dc  iilocxibai,  (a* 
nabat  omnes  nihil  impuritatis  in  ipfo « fcd 
cotum  fanum  , totum  fanans  , & ad  purita- 
tem reducens.  De  {uauitate  in  gullu  Caniic.i. 
Ftudlus  eius  dulcis  gutturi  meo.  i.Petr.t.  $i 
tamen  guftaftis  quia  dulcis  cft  Dominus. 

Guflaie  & vidcic  , &c.  De  pretio  valoiis,  quia 
datur  omnibus  in  pretium. /*yi«/.ud.Cum  dederit 
diledis  faisfomnumtecce  hzreditas  DomintiFi- 
lij  merces , frudos  ventris,  Hxteditas  noftea  cH 
merces  Fllij  imtanUtiue.  Hzc  muces  qux  ell  Fi- 
lius>quie(l  frudlus  ventris, nobilis  cHrquia 
EleSused  cx  millibus.  f^nr/.4}.SuTnite  deopti' 
mis  terrx  fructibus  > vel  frugibus  in  vaiis  vcllris, 
& deferte  viro  munera  , & erit  vobis  placabilis. 
Terta  cnimveui  virginalis  hunc  ftudlum  porra- 
ulc : & ideo  beatus  vtcius.  Sic  ergo  iu  medium 
protulit  quod  e(l  bcnedidlionis.  £c  fubiungit 
quod  cft  honoris,  dicens. 

Et  vnde  hoc  mihi  ] Hoctquo  pa&o  vcl  debito 
vel  merito  vcl  dignitate } Protfus  nulla.  Et  non 
glotietur  omnis  caro  cotain  ilU.  Sed  quod  non 
cibi  o Elifabcih , hoc  hbi  debetur : qua;  quanto 
maior  ell,  humiliat  fe  in  omnibus,  fequens  odo- 
rem dc  lenticDS  fruiSum  fui  ventris , qui  dixit 
Nara  quis  maior  cfl  qui  minillrac , aut 
qui  recumbit  i Ego  aurem  in  medio  vertrum 
mmlicucquiminiflcar.  Uan  xi-  Vos  vocatKrac 
Magiftcr  & Domine, & bene  diciy s » fum  etenim. 
Si  ergo  ego  laui  vedios  pedes  Doniinus  & Ma- 

fifter : & vos  debetis  alter  alienus  lauate  pedes. 

ic  exhibens  fe  ad  oblequium  , iam  dicit  nuter. 
Ac  ii  dicat  illud  Ecce  famula  tua  (it  in 

ancillam  vt  laiicc  pedes  icruorum  Domini  mei. 
Inde  ergo  tibi  6 EiiTibeth  vc  veniat  obfccuritra 
mater  limini  mei  ad  re>  cuius  tues  ancilla : di- 
cente rege  Druid/yi/w.if.  O Domine  quia  ego 
(enius  tuus  & Elius  ancillx  tuz.  Et  idem  dicit 
magniheus  Salomon  Saf>uni.$.  Si  autem  fitmns 
fetui  Eli)  tui . fumus  6c  E;rui  mattis  Domini  no- 
ftri.  £c  quod  venit  ad  itos . fuz  humilitatis  cA, 
clementiz,&  dignationis.  Hoc  igitur  c(l  pizeu- 
niura  honoris  > qui  cft  praunium  virtutum  eius 
apud  nos.  Hunoi  enim  eH  exhibitio  reuccciui.T 
in  fignum  virtutis.  Hzc  crt  enim  illa  mater , dc 
qua  dicitur  frr/r.ij.  Obuiabis  illi  quali  mater 
honoriEcaia.  Et  dc  qua  dicitur  Htuh  ).Scit  om- 
nis Ifracl  mulierem tc  virtutis  cHe.  Honorem  igi- 
tur habebimus  dominz  & matri  noi^rz  omnibus 
diebus  vir*  noftr.e  7«l».4.Mcraotcs  vbcrum,qui- 
bus  vbcribus  fudit  lac  concepex  dulcedinis » ve- 
niens ad  nos  in  fpititu  dulcedinis , veniens  ad  nos 
in  fpitiru  humilitaris  Sc  in  obleqiiiis  pietatis, 
inebrians  nos  lade  puritatis  Sc  dulcilTimx  fux 
confolationis.  Et  fubiungitur  id  quod  c(l  prxeo- 
nium  admirationis,  dicens. 

Ecce  enim  vt  failb  eftvox  ] mixta  cum  fpirit» 
Verbi  tui  incarnati  Sc  inuifccraci  [ folutationis 
tux]  Hxcenim  eft  vox  turturis  audita  in  terra 
nodra  C^^riV.t.  Fac  mc  audite  vocem 

tuam[^in  auiibusmeislquated  melos  aurium  mea- 
tum  [cxultaiiit  in  gaudio  infans  «n  vteto  meo] 
Admiratione  dignum  cd  > quod  inf»i$  applaudit 
in  vtero  voci, quam  Adam  timuit  in'paradifo: 
Ecuc  dicitur  0'eKtf}.  Audiiri  Domine  vocem 
tuam,&  abfcundi  mc.  Ille  de  publicu  in  abfeon- 
ditum  fugii  Sc  latebras  quzrit : infans  de  .ibfcon- 
dico  in  lucem  gedit,  & omnibus  indicare  gcftic 
D.Alb*rti  i»  £ua»g.  DJ*hc. 


agnum  qnt  tollit  peccata  mundi.  Ulc  enim  reus 
formidat  iudicem  cuius  prxlcmiam  ferre  non  po- 
tuit. Idc  autem  confeius  libi  de  Spiritu  fando, 
quo  plenus  fuie : & aguofeens  qu^  Pater  non 
miEc  Filium  vt  iudicet  mundum , fcd  vt  mundus 
lalueiur  per  ipfum  omnes  inuitat  ad  eum, 

vt  vitam  habeant  in  ipfo.  Quali  diceret  illud 
Csimc.^-  En  ipfc  dat  pod  parietem  nodrum,  tef- 
piciensper  fenedras,  profpiciens  per  cancellos. 
Paties  enim  cd  compago  corporis.  Fcnedra  lucis, 
mundiciaVirgtnis.Cancelli  timz,graiix  per  quas 
fe  manifcdauic. 

Et  bcaiaqtjxcrcdididi  ] Ecce  adiungit  quod 
ed  beatiiudinis.  Si  bcatitudo  ed  adus  fccui^iim 
perfedam  animi  virtutem : ida  maxime  beata 
fuit,  qtix  virtutum  Sc  gratia  fuit  plena,  qux  tam 
prudens  • qux  tantx  Edei  vc  Ede  mcccrciut  con- 
cipere, & Ede  totius  Ecclelix  Et  fundamentum  Sc 
columna.  Credere  autem  m dicit  Au^ujiinM.cd 
curo  adenlii  cogitate  , Sc  tota  deuocionc  inniti 
credito.  Allcmicndo  enim  dixit : Fiat  mihi  iKun- 
dum  verbum  tuum  : cogitando  autem  quzEuic 
modum  : deuotiune  autem  quzEuic  creditum, 
i quando  in  oratione  ad  fe  traxit  Verbum  dreem  in 
Ipiritu  illud  Ca^nfV.t.Dilcdus  meus  raihi,&  ego 
illi.  Caniie.9.  Innixa  fu|>ct  dticdiim  Enim.  Fides 
autem  cd.  vt  dicit  PeMm  Dhm/tm,  lumen  quod 
locat  in  credentibus  veritatem , & veritas  in  iplis 
locata.  Ergo  tota  in  prima  verirate  innitcbaiar 
fapiemix  Dei , qux  Elius  cinsed  : licur  dicitur 
i.Ctnmb,i,  Chridum  Dei  virtutem  & Dei  fa- 
piemiam.  Sic  igitut;beata  qux  crediJit^quonfam 
de  veritate  conten-, piando  aim  aclmiraiione  co- 
gitauit : plena  fide  Si  veritati  adcnEt,&  haccha- 
ritacc  veritatis  in  oratione  deuotidime  quxEuit, 
Sc  per  conceptum  inucnit : per  cognitionem  in 
ipfa  locata  fuit , & pet  alTumptioncni  carnis  ve- 
titas fiiit  locata  in  ipta.  ^gnef.iS.  Vere  Dominus 
cd  in  locoido.  Quia  locus  idci  Deo  fadiused 
incftimabilc  factamcnumi.  Cum  enim  m corde 
omnium  fideliam  locccnc  veritas,  in  beata  Virgi- 
ne etiam  in  ventre  locata  cd.  Non  demus  ergo 
ibmnum  oculis  nodris  > neque  p.\lpebii$  nodris 
dormitationem  ) donec  inueniamus  locum  Do- 
mino, tabcriuculum  Deo  Ucob.  Ecce  beata  qux 
credidit. 

Quoniam  perficientur  ca  qux  di<da  fune  el^ 
Domtiio]  Video  quod  fides  cd  fuiulamcmum  re- 
rum fperandarum  //rfir.ii. Fundamentum  autem 
in  corde  Matix  nemo  poted  poncte  prxtcr  id 
quod  politum  cd,  quo*l  cdChridiis  Iesvs. 
Ambrof.  Hxccd  fides  Chridi  1 e s V- 
Fundamenta  ztema  fupra  petram  dabiletn  im- 
mobilis veritatis.  Ecili.  i6.  Qiticquid  defupee 
zdificatur  dabit  in  xternum  [!'cificiciunr]  igitur 
qu.TCunque  difla  fuDi  ci  i Domiiro.  Quxn.iin 
autem  fime  illa?  Q^ixQam,inqu.')tn,quz  non  fimc 
iam  vere  impleta}  Ecce  gratia  plena  cd.  Domi- 
nus fecum  ed,^V  in  mente,  Sc  in  vemte.  Benedida 
tu  in  mulieribus , benedidum  fnidum  ventris 
baiulat.  Qiiid  igitur  adhuc  redae } Certe  omnia 
redant  facranieiita  nodrx  redemptionis.  Qux 
quaiQuis  dida  non  fune  ab  Angelo  : tamen  a Pro- 
phetis fuiu  prxdida , Sc  ab  Arbelorum  illumina- 
tione coraparata.A^«w.i;.Noncnim  Deus  cdvt 
homo  vt  mentiatur : neque  vt  filius  hominis  vt 
mutetur.  Dixit  ergo,  & non  facietdocutus  ed,& 
non  implebit ) Omnia  ergo  perficientur  qux  di- 
F I da 


64  D.  Alberti  Magni, Ord.  Pr^d. 


£ti  funt  ei  i Domirto.  Perfcdum  autem  eft , cui 
nihil  (kcftvt  diciiot  i.PhyJic.  Nihil  auccm  cft 
<)uod  locutus  eil  • quod  non  fa6lum  ftc. 
Requirite  diligenter  in  libro  Domini  > & legite: 
vnum  ex  omnibus  non  defuit  > alter  altctum  non 
quxliuit.  f. lota  vivim  aut  apex  vnus  non 

ptxteribii  a lege, donec  omnia  liant.  Et  Mich.6. 
Popule  meus  quid  feci  tibi,  aut  quid  moleftus  lui 
xibi  i Ec  /yV.f  .Habitatores  1erufalcin,&  viri  luda 
ludicate  inter  me  & vineam  meam  , quid  vitra 
debui  facCTC  vine*  & non  fcci  ei  ? Pcrfcila  igitur 
funt  omnia  qux  dida  funt  ei  a Domino  de  fc , & 
de  .lobis,  0c  de  ipib.  MAtth.xj.  in  cruce 

pencknsdixit : Confummatum  cft. 

Demus  ergo  magniBceiniam  Deo  noftro,  quia 
perleda  Dei  funt  opera  rcdcmj>tionis  > ficut  per* 
fcda  fimt  opera  creationis.  Et  fpetamus  quod  ita 
pecEciencuc  opera  glotificaiionis : vt  occurramus 
omnes  in  virum  perfeduro  in  menCutam  xtatis 
plenitudinis  Chrilti  £^i»f/!4.Er  cum  cacui  dida 
fune  per tteienda, gratias  agamus  dicentes. 

Ec  ait:  Maria:  MagniHcac  anima  mea 
Dominum. 

Tandem  iam  j^er  multa  vidus  eft  pudor  vir- 
ginalis,iam  cftluit  tota  in  gratiarum  adionr.Cum 
enim  iam  in  publicum  propoftrum  iit  a cogtiaca, 
debenedidione  ptz  omnibus  mulieribus  rccom- 
meiidata , de  bcitcdidione  frudus  ventris  omni- 
bus Gentibus  danda,  dc  dignitate  matris  Domini 
omnium  crcaturacum, de  ctfedu  vocis  mixtx  cum 
Spiritu  Fili)  cum  qui  fere  nondum  fuit  excitante 
ad  gaudium  Bc  prarcurfum  , de  magnitudine  fidei 
& beatitudine  ipiius  tam  viterius  non  ferens 
feipfam  , nc  ingrata  reputetur  ad  Dcidona[Et]vt 
exemplo  fuo  excitet  alios  ad  gratias  agendum. 
Quali  dicat.  MagniAcate  Dominum  mccum  , &: 
exaltemus  nomen  cius  ta  idipfum  [ ait  Matia] 
£«/t.47.Dcdltcnim  in  hoc  cantico  in  celebratio- 
nibus decus  , & ornauit  tempora  vfque  ad  con- 
fommationem  viiz.Vfque  hodie  enim  & in  xter- 
num  cantatur  hoc  canticum  in  honorem  ipiius 
in  laudibus  verpertinis.  Concinnii  enim  Maria 
Sxod.t  jxanticum, quando  ttanficroni  fiH|  Ifrall 
de  manu  Pharaonis  liberati.  Concinuit  Debora, 
quando  liberati  funt  dc  manu  Sifarx  JhAk.^. 
Hxc  igiiuc  non  cantabit  liberatorem  enixa,  qui 
pec  mate  rubram  eduxit  in  baptilmo,dc  Phaiao- 
ni^ , hoc  eft.de  diabolo  liberauii  ? Cantabit  cerre 
& dignius  aliis, qui  Aguram  huius  (aeramenti  can- 
tum dccaniauerunt.  Cantauit  item  Moyfes  le- 
gem donans, 6c  per  canticum  populum  ad  feruan- 
dam  legem  comeftans.Camaiiit  & Anna  Prophe- 
tam Adelem  generans.  Dignius  autem  Sc  cantat 
Matia, qux  Qc  legiflatorem  protulit  & Dominum 
Ptopheratum.  /vdif.y.  Ego  fom , ego  fum.qux 
Domino  canam  > prallam  Domino  Deo  (fracl. 
Cogicauic  enim  quod  dicitur  Ecdi.\x.  quod  eft 
verecundia  adducens  gloriam.  Ethancha^enus 
in  taciturnitate  tennic.  Ec  quod  eft  verecundia  ad- 
ducens ignominiam,  qux  claudit  osa  conlcftlonc 
laudis.  Et  hanc  vltctius  renere  noluit  [ Ei  ] ideo 
aperiens  osfuum[ai(  Maria]Siyie«/.io.Sapicmja 
•petuit  os  muci  dum  in  corde  conciperetur  , & 
linguas  infantium  fecit  difectas.  Quanto  magis 
(apieiuia  Verbum  in  cainefadlam  , leferabit  os 


mattis  in  laudem  Dei  decantantis } Qux  vnquam 
fuetuni  nuptix  tam  folennes,in  quibus  non  can> 
tarctur  epithalamium  ? Nubere  enim  no.i  potuit 
caro  gloriuAus  , matiuci  noluit  Verbum  Patris 
altius.  Macer  ergo  fponA  , qux  Aroul  etiam 
thalamus  cft,  dign^  camabic-  Ait  ergo  Matia 
cantando. 

MagniAcac  anima  mea  Dominum]Duo  autem 
facit  in  hoc  cantico.  Dicit  enim  modum  laudis 
, diuinx,&  maietiam.  Modum  autem  expiimic  in 
duobus  : in  laude , & exidtatione.  In  laude  qui- 
dem tangit  tria  : modum  laudis,  quid  in  ea  potif- 
Arnum  laudet , Bc  quid  laudatur.  Modus  aurem 
laudis  exprimi(ur,cum  dicitur  [MagniAcac  anima 
mea]hoccft,iaudc  extollit magnilica.  Eccli-^^. 
Benedicentes  Dominum  exaltate  illum  quantum 
poieftis  : maior  eft  enim  omni  laude.  MagniAca- 
cur  autem  Dominus  quinque  modis : laude  fcili- 
cct.opctc,  pcole^  virtutis  in  nobi$,&  membro- 
rum augmentacione,  Bi  miraculis.  DcmagniAca-  ^ 
tione  laudis  eft  in  excellentia  fux  bonitatis. 
Pfjirn.6%.  Laudabo  nomen  cius  cum  cantico,  & 
inagniAcabo  cum  in  laude.  D«  operibus  Eccli.  1 8. 
Quis  inueftigauit  magiiitudiiKm  eius  ^ Non  eft 
minuere,  neque  addere , nec  inueftigaremagnalia 
eius.De  proftiftiJ  vircucis  in.  nobis  PhtUp.  i . Sicut 
lhnpec&  nunc  magniAcabicut  Dominus  in  cor- 
pote  tnco,Auc  per  vitam,  Auc  pet  mortem.  Mihi 
enim  viuae  Chriftus  cft,&  mori  lucrum.  Et  hoc 
cft  quod  dicit  yimi  rof.  MagniAcacur , non  quod 
humana  vox  ei  aliquid  aiiungat/ed  quia  magni- 
Acatur  in  nobis.  Dc  magniAcationc  , qux  cft  in 
membtotum  augmcncatione.dicic  Ifs.\ Magni- 
Acatus  ctl  Dominus  qui  habitauic  in  excelfo : re- 
pleuit  Sion  iudicio  & iufticia.Hxc  autem  augmen- 
tario  At , quando  Adeles  Bc  populus  Deo  feruiens 
numero  augetur  5c  merito.  /Ti/m.SJ-MagniAcare 
Dominum  mccum.  Dc  magniAcationc  in  mira- 
culis eft.  quando  mitabilia  eius  prxdicantur : ma- 
xime mirabilia  qnz  in  Incarnatione.  j. 

Signa  & mitabilia  fecit  apud  me  Deus  excelfus. 
Placuit  ergo  mihi  prxdicatc  Agna  eius  i quia  ma- 
gna funt : & mirabilia  quotum  non  eft  numerus» 
quia  fortia,  fob  y.  Qui  facit  magna  Bc  infcrucabi* 
lia,  quotum  non  eft  numerus.  Igitui  his  quinque 
modis  magniAcaL 

Anima]  Anima  aurem  eft  pars  animx  qux  ani- 
mae corpus  vegetando  & fenAAcando : a quo 
etiam  dicirtic  animalitas.  Hxcenim  ingloiiofa 
Virgine  Bi  beaca  principaliter  inagniAcac  t quia  in 
animaliraieilla,  in  vifccribus  eiusfotietur&  nu- 
tritur & aeftit  fecundum  quantitatem  corpora- 
lem. Ec  idco  etiam  licet  fpiritus  pars  animx  di- 
gnior Ac : tamen  in  hoc  conceptionis  faaamen- 
co,anima  cft  coniun6lioc  verbo  incamatoi&  ideo 
plus  inducitur  laudans.  P/alm.ioi.  Benedicani- 
ma  mea  Domino  , & omnia  qux  tmra  me  fune 
nomini  fandlo  cius  : fanguis  , vifcera  , Bi  torum 
quod  incrinfecus  latet. Anima  enim  eft  adus  cor- 
poris,operans  vc  foucacur  B<  nutriatur  & coalef- 
cat  & crefrar  fandius  ifte  conceptus.  Ani- 

ma meadeilderauic  cc  in  node:fed  Sc  fpiriru  meo 
in  prxeordiis  meis  dc  mane  vigilabo  ad  te.  Hxc 
eft  enim  anima  principium  vicx  &caufa:  Acuc 
dicit  jfrifiot.xAc  anima ; qux  iam  vitam  & fon- 
tem vitx  foucc  Sc  nutrit.  Dtuter.  6.  Diliges 
Dominum  Deum  tuum  ex  tota  anima  tua  6 Vir- 
go Ocata  : Yt  totum  ad  conceprum  in  te  Deum 
leferas 


Dir 


■■‘ik 


inEuang.  D.l 

referas  vitam  tuam.  Sic  ergo  Magnificat  anima 
raea.  E(  quem  ? 

Dominum  ] Prxeer  alias  Domini  proprietates 
duas  tangit  videlicet  dominatio- 

nis inceUanterappeticiuus&quod  nunqua  dumi* 
natio  legitur  milia  ad  exterius  mimftcrium  ali- 
quud.Ncqueell  ambitionis>qiiod  dominationem 
vere  Dominus  cxillctis  appem:  qtiiadv-iminatio 
Tibi  naturalis  efl : & caderet  a natura»  11  fcabellari 
^propinquiter  rubje(2ioni»vcl  fcruili  amditioni 
le  lubjieetct.  Adhuc  autan  (1  exterioribus  mini* 
fteriisoccuparet  fe,  altero  quodam  fupcrioread 
exteriora  minidrando  miciereiur  Hc  Dominus 
non  fupcrponereiur.  Si  ergo  hxc  in  angelicisdo- 
minationious  Sc  hominum  ita  fe  Iiabenc : penfan> 
duineftquantx  dignationis  llc»  quod  Dominus 
maicilatis  quaii  dominationis  oblitus  , fucmam 
/erui  induit, & in  extremis  & humillimis  fetuidis 
/eruis  Tuis  miniftrauic.  Omni  laude  prorepo  di- 
gnus eft,  qui  (cn-.ctipfum  exinaniuit  formam  Icr- 
vi  accipiens , dc  habitu  iuucnrus  e(l  vt  homo 
J*htUp.  i.  Vitra  quam  lingua  exptimete  poteft 
magnificandus:  qui  cum  maior  elTec,&  vt  Domi 
nus  recumbere  debeteri  erat  in  medio  noftium  (1- 
CQC  qui  miniUrac  Luc.  1 1 . Et  forte  magnalia  hu- 
iufmodi  humilitatis  notans,  dicit 

Magnificat  anima  mea]  Plus  enim  potcfl  ani- 
roacogitatu  quam  lingua  clfatu.  Lingua  autem 
dignam  laudem  hts  magnalibus  referre  nnn  po- 
cefl , neque  etiam  anima.  Sed  ctlerenies  anima, 
nihil  habemus  in  nobis  quod  aliquid  amplius 
poflit.  Quis  enim  digna  laude  efferat  Dominum 
maieflads  . carnis  facco  indurjni , obrequto  hu- 
mili humiliatum  , morte  maniacum,  & corpore 
turpatum  ? £er/i.  4 } . Multa  dicimus  & delicimus 
in  verbis : confummario  (CTmomim  tpfe  efl.  Sic 
igitur.  Magnificat  anima  mea  Donriuum. 

Et  cxultauit  fpiritus  mciis  in  Deo  fa- 
lutari  meo. 

Tangit  hic  modum  laudis  Si  cantid-  In  iucun- 
ditate  enim  hoc  canticum  editum  ell»  &cum 
cxultatione  fpiritus  prolatum  : ficut  dicit 
Ciniantes  & pfallcmcs  in  cordibus  vcflris  Do- 
mino Ephtf.  5 . Dicit  autem  & hic  tria  : modum 
videlicet  laudis  ex  parte  lauditis.&quid  in  ea  Isu 
dat,  & quid  poiilTmium  in  Domino  laudatur. 
Laudis  quidem  modus  e(l  exultationis , vccxul- 
tatio  lit  quxdam  cxulcaiio  >n  iubilo  , cum  cordis 
gaudium  faltar  in  corpotis  iuctindiiatem.  Tunc 
patet  quod  exultare  fpiritum,  efl  iucundari  fpitj 
tum , etiam  in  ttipudto  corporis.  Ztch.  $>.  Exulta 
facis  filia  Sion  , iubila  filia  lerufalcm.  Ecce  rex 
tuus  venit  tibi  inanfuctus.  Exulra 

xiones  Dei  in  gutture  eorum.  Et  quid  cxultabit. 

[ rpiritus  ] inquit  [ meus  ] Spiritus  vt  dicit 
jimbrof.  eft  pars  mentis  noflr*  fuperiot  ,qox  ad 
imaginem  Dei  cft  inllgnita.  H.rc  ergo  pars  merieo 
exultat , fulcipiens  eum  qui  e(l  imago  Dei  inui- 
/Ibilis,  CW. !.  Per  quem  cum  iuMgiretn  noUram 
alfumprerit : & ipfa  fpiritus  imago  erit  reforman- 
da. Sicut  dicitur  l;h  1 5.  Si  fuerti  pru  cu  Angelus 
loquens,  vnus  demilhhus,  vr  aumintiet  hominis 
zquitatem  : raifcrcbttm  cius,  £c  dicet : Liberabo 
eum  ne  defeendat  in  corruptionem.  Ec  haiicau- 
flutitatem  iam  fuperius  expofuimus  : & ideo 
traufimus.  Ift.6 1 . Gaudens  gaudebo  in  Domino. 

Z).  jilhtrti  Magni,  in  Emng,  O-Lua. 


uc.  Cap.  I.  65 

Er  cxulrabit  fpiritus  meus  [ in  Deo  faliitaii  meo  ] 
In  Deo  inquit  [ falutari  meo  ] Ac  /1  diceret.  In 
Deu  1 E s V meo : qnia  I e s v s faluaror,  vei  falu- 
taris  interpretatur.  Ipfe  enim  cHqui  imagiiKm 
refotmandoa  peccatis  faluac.  Habac.  4.  Ego  au- 
tem in  Domino  gaudebo,  & exultabo  inDeo 
U s V meo.  Sequitur. 

Qi^ia  rcfpodc  humilitatem  anciilte 
/lUT  : cccccnim  cx  hoc  Ecatam  nic  di- 
cent omnes  generationes 

Mic  beneficia  commemorat , qn»  extollendo 
laudat : £c  primo  quxdam  fpecialia , fecundo  ge- 
neralia ponit , & tertio  ponit  ea  qux  pertinent 
ad  veritatem  promidam  de  Incarnatione.  De  fe 
autem  fpccialitcr  dicit  duo.  Vnum  quidem  quod 
cfl  in  ipfa  per  humilitatis  meritum : fecundum 
autem  quodefl  in  Domino  per  potentix  diuinz 
cffeZlum.  Id  aurem  quod  dt  in  ipfa  per  humili- 
tatis merttumiCd  pxdicatio  fux  beaticudinis : fe- 
cundum aurem  quod  cll  in  ea  per  poccmix  effe- 
dlum , ell  operatio  magnitudinis  per  nomen  lan- 
ftitaiis.  Circa  primum  dicit  duo;  refpeifum vi- 
delicet meriti  ,&  per congruitacem  adaptationem 
prxmij.  Dc  refpeChi  meriti  dicit : Quia  rcfpcxic 
Isumilitatcm.  Et  dicit  tria  ; rcfjKfliim  diiilni  bc- 
nepl.iciti,  Sc  acceptationem  meriti,  Si  t.Mis  meriti 
dcuotifUmam  exhibitionem.  Siccomimia : Ma- 
gnificat anima  mea  Dominum : cxultauit  fpiriins 
meus  in  Deo  : quia  omnem  fic  canentem  Deo 
excitae  aliquod  bonum  diuinum  : ideo  & ego 
cano 

Quia  ] Dominus  Deus  Glutaris  meus  [ rdpe- 
xit  ] oculo  beneplaciti  fui  approbando.  Sic  (Jtn. 

4 Rdpcxtt  ad  A1kI&  ad  munera  eius.  Ad  Cain 
verone  ad  munera  eius  non  rerpexit,  fed  potius 
eum  & munera  cius  dcfpexii  Attende , quod  re- 
fpiccrecft  vifum  in  id  quod  pofletivis  icliCliim  dl 
reducere.  Humana  enim  natura  poft  tergum  Dei 
rcliifa  fuit  poft  cieZlionem  Adr  de  para.diff*  ( vln 
in  pr,Tfcacia  Dei  religa  fuit,  A'  oculos  fuos  ibi  fu- 
per  ea  pofiiir)Nunc  autem  per  bcjtx  Virginis  hu- 
militate vifum  fuper  ea  reduxit : mifericordiar  pri- 
m^,A'  grati*  confcqucntct,  Si  benc|ilaciti  tertii, 
& deinde  oculos  quafl  ftxos  fuper  eam  Rnnauir. 
Mifcncordia  aiim  primo  ad  nos  faciem  Dcicon- 
uertit.  Gtariaqnx  gratos  fecit  1 intueri  nos  fecit. 
Beneplacitum  autem  quod  cft  placens  voluntas, 
oculos  in  nobis  nc  iterum  aiierterenTur  tenuit. 
Suffragium  vero  Virginis  in  nobis  cos  fixit  & fir- 
mauif.  De  primo  dicit  Dauid  Pfi!m.  14-  Refpice 
inmc.  A mifercre  mei  De  fecundo  item  \n  Pfat. 
Sj.  ProteZIoruoftcf  afpicc  Deos.  Si  refpice  in  fa- 
ciem Chrifti  tui,  hoc  cft , vnfti  chrifmaic  gtatix. 
De  tertio  irem  in  Pfafm.6S.  Nc  auertas  faciem 
tuam  a piterotuo.  Et  Ifa.  6^-  Ecce  Domine  ref- 
pice:  populus  ruus  omnes  nos.  De  quarto  adhuc 
inPfilm.  51.  In  via  hac  qua  gradieris  firmabo  fu- 
per te  oculos  meos. 

Aliicr  enim  Dominus  rcfpicit  comimirer  homi- 
nes, aliter  obftinatos  , aliter  poenirentes , & aliter 
[Krfcdos  fiueeledlos.Comuniter  enim  omnes  ref- 
picir,  greftus  eorum  difcutiendo.Cvmif.i.  En  ipfe 
rtat  poft  padetem  noftrum  profpicicns  per  cancel- 
los, refpicicns  per  fimeftras.  Panes  enim  corpus 
cft.  poft  quem  folus  inrcditudinc  ftctit,  Cancel- 
li funt  rimx laminis,  quibus  confcieocias  illu- 
F 5 ftrac 


66  D.Alberti  Magni,  Ord.Pra’d. 


ftiat  Taicrtra,  illuftradoncs  ,^per«  quibus  ope- 
n poiiJcut  Si  mimt^rtat.  Obitinaios  uuicm  tcf- 
fpick  cuiii'.  lunauJo.  irarum  vultum  nd  eos  coit- 
uertei)do.£xad.J4.Fa^um  c(l  iii  vigiltamacutina 
icrpcxic  Dominus  iuper  ca6ra  Agyptiorum  , Sc 
Tubuctrii  rotas  a<mmm  , fctebainurque  in  pru* 
fundum. Et  de  huc  refpcclu  dicit  Quare 

twn  terpicis  cuimcmptores,  & taces  conculcante 
impio  iudiorem  fe^  Pornitentes  autem  rerpicit 
fcU>C(3u  mi{eiicordix>dinbiucndo  glaciem  cor- 
dis eorum.  /.M.'.  aa.Conuerfus  Dominus  lerpcxic 
Petrum  : & egrelliu  Petrus  foras  flcuic  amare. 
Ncc  mirum  quia  oculi  Domini  funt  (icuc  Bamnia 
ignis. yfp«r*i/*i.Ec  a facie  ignis  dillbiuitur  glacies. 
Pjolm.  (7,  Sicut  Buit  cera  ^ facie  ignis:  6c  pe- 
reant peccatores  a facie  Det.  Elegos  autem  Sc 
perfectos  rcfpicit  oculo  beneplaciti  fui.  Supienr. 
4.  Refpe^us  eius  in  elegios  eius  .i-  Rcg.  19. 
IsJccum  trafeat  Chamaan,  hoc  e!>,trafmutatus,  & 
pon.nm  oculos  mcosfupcr cum  Sic  ergo  rcfpcait 
Humilitatem]  Kun  dicit : CalUcatcm : quu 
(icm  diciiyiu^ujhnw  in  lihi«  dt  f*nCla  vngimiA 
le:Pius  humilitas  vi-ginis  quam  caBiias  placuit» 
quando  cum  humilitate  ea  qux  non  caUa  fuit 
placuit : Heut  mulier  q.ix  erat  in  citiitate  pecca- 
trix T.hc.  7.  Nunquam  auicnt  placuit  cailitas  fn-.c 
itumilitate.  Vr.de  vitgines  fatiix  vanitate  fuper- 
bix  cuanclcentcs  dirpiicuerunt  zl/at//;.  25.  Hii- 
xnilitas  autem  abhtimu  dicitur : eo  quod  fein  hu- 
mum in  infimo  ptoilemit.  Spernit  enim  mun- 
dum,fpernit  nullum,  fpemit  fc  rc,lpciiiit  fc  fjicrni. 
Vnde  beatus  At.tlAtlnAi  verfu 
Spefntrt  mitr.dmntj^irntrt  r/u!him,Jf'erfitrt  /if/t 
Spernere  fe  :'Perni : ejujtHorbdt  bonA  funt. 
Ecideo  dicit  heuttu  Remardiu.  Vetus  humilis 
vilis  vult  reputati,  Sc  non  humilis  przdicari.  Hoc 
folo  fanc  (iipetbic  quod  laudes  comemnir.  De 
contemptu  mundi  /'/<<.  }7«  Dclpcxit  ic  virgo  fi 
lia  Sion  : poR  tc  mouebii  caput  filia  leruulem. 
Dc  hoc  qaoJ  nullus  fpccnatur  Ifa.  {8.  Catnem 
tuam  ne  defpexerts.  Ram.  14.  Tu  quave  concem. 
ytis  fratrem  tuum } De  cotttemptu  fuHpfius  Phtl, 
2£xinaniuii  fcmetiprum,fomaam  ferui  accipiens. 
Quod  autem  & conte.Tinat  (c  contemni  1.  C'or.  4. 
Mihi  pro  minimo  cR  vc  a vobis  iudiccr , aut  ab 
humano  dic.'Pf*lta.  (2.  Confufi fimt  qui  homi- 
nibus placent,  hoc  cfi,  placctc  incendunt  :quo- 
Iliam  Deus  rpreuit  cos.  ISulat.  i . Si  adhuc  homi- 
nibus placerem,  hoc cH, placete  quxrercm,  Chri- 
fli  {eruus  noncllcm.  Harc  fuicgloriolx  Virginis 
humiiicas , qux  mundum  fprcuii , ideo  cultum 
niulicbiem  non  quxfiiiic  Efher.  i.  Quz  nullum 
fprcuic, quia  omnibus  matrem  picratis  ic  exhibuit. 
Pjalm.  86.  Sicut  lartaniium  omnium  habitatio 
elt  in  te.  Qiix  fc  fpreuit , ti  ideo  fc  inferiori  fer- 
uicuram  exhibuit,  t Rei^.  x f.  Ecce  famula  Domi- 
ni mei.  Spieuit  le  fperni , & ideo  caftitaicm  vo- 
ult,  qu*  in  Icgc  improperio  & maledido  fubia- 
cebat.  VndcEiilabcrh  dixit  ; Quia  fic  fecit  mihi 
Dominus  in  dic  , quando  rcfpexic  auferre  oppro- 
brium meum  inter  homines.  Sic  ergo  refpexit  lui- 
milicarcm.  M odus  autem  quo  humilitatis  meri- 
tum exhibuit  fubiiingttur,  quando  dteit. 

Ancillzjquz  ad  omnem  nucum  parebat  &r  cir- 
cummmiebatur  , ad  omne  obfcquium  Domini 
parata.  Et  hoc  cfi  quod  dicitur  Cuntie.  f.  Ma- 
nus eius  tornatiles , aurcz  , pienx  hyacinthis. 
Aurum  enim  ia  manibus  rplendocem  diuinx  fa- 


pienti*  figiiificat  in  operibus  :t«r.sliras  , obe- 
dicnti.un  volubilem  ad  omne  ftgnum  vuhintaiis; 
hyacinthi  (qui  c.Tlcfiiscoloiis  Lmt)  in  omnibus 
Ius  czlcilcni  mtentionem.  Ecce  vere  ancilla  Do- 
mini, fapiens  in  ordine  obfcqui) , volubilis  in  ce- 
leritate mini(lctij,&  omnino  caledis  inremione. 
Rcfpexic  ergo  humilicaiem  ancillx  [ fux  ] Pro 
ceno  in  qua  nihil  iuris  inuenii  alienus.  Vnde 
confidente-r  dicit  illud  Gtntf. ; t . aJ  diabolum , & 
ad  mundum : Quid  inucnidi  in  me  dc  cunAa  fub- 
Rantia  domus  lux;  Et  illud  /«<i.v.t4.  V'enit  enim 
princeps  mundi  huius , &:  in  mc  non  habet  quic- 
qu^m.  £c  ideo  congruum  huius  metid  fequiruc 
i prxinium. 

Ecce  enim  cx  hoc  beatam  ] Tangit  aurem  cir- 
ca hoc  qiiaruor : euidcmiam^caulam  , prxmium, 
& a quibus.  Euideniiam  tangit  cum  dicit  [Ecce] 
quia  iam  pignus  & dttham  in  vccfoclaufic.  C*»t. 
5.  Fgredimmi  filix  Icrufilcm  , fc  videte  regem 
Salomonem  in  diademate, quo  coronautt  emn 
mater  fua,hoccR  , in  carne  coronata  cum  lapide 
pretiofo  virtutis  : m dic  dcfponfationis  eius, 
quando  fibi  noBiam  naturam  dcfponfauit : Si  in 
die  Ixtitix  cordis  illius  , quo  in  vtcrotam  Bori- 
gerotam  d.jcclabilitcr  quieuit  [ ex  hoc  ] hoc  elt, 
(X  nunc : vel  [ cx  hoc  ] hoc  cR  ex  iRo  humilitatis 
nicx  merito.  Caruc.  1 . Cum  cflct  rex  in  accubi- 
tu fuo,  nardus  meadcdic  odorem  fuum.  Nardus 
enim  humilis  cR  frutex,  optimi  odoris , Si  redo- 
Icntiam  fignificat  humilitatis.  Odoicm  enim  (e- 
cutus  rex  exlcllisin  accubita  victi  dclc<Ratus  cR» 
ita  vt  {cipfiim  exinaniret. 

Beatam  me  dicent  ] hoc  cR  , nominabunt.  Ec 
ideo,  fuiic  fecundum  Poetas  tonans  r.uminatur 
hipiter : Si  Paulus  ficundum  Sanflos  imelligftur. 
cum  dicitur  ApoRolus:itacuin  dicitur  Beata  Vir- 
go, imciligitur  mater  Dei.  Ncc  aliter  cR  nomi- 
nanda qni  Beata  Virgotex  quo  ipfa  fibi  hociio- 
naen  dicit  ab  u rmibiis  deberi  Beata  igitur  dice- 
tur: quia  quatuor  funt  Beati  diBir.itiunes, quas 
omises  hbi  B.  Viego  fingularitet  vendicauir. 
Dicit  enim  7'u'Mtt* , vt  dicit  yiu^ujimui , quoJ 
Bcams  cR  ,cui  omnia  optara  fuccedunt. 
autem  dicit,  quod  beatus  cR,  qui  habet  omnia 
qux  vult,  & mhil  mali  vult.  Anjiot  unem  dicit , 
quod  beatus cR  habens  a£tus  fecundum  pcifc^lani 
animi  virtutem.  Bsctiut  imemin  iih.  de  renfo- 
/j;.  philefophicd  dicit , quod  bearmido  eR  Ra- 
tus omnium  bonorum  aggregarione  jicrfc^lus. 
Beata  igitur  hzcfola  fuit,cui  oinne  quod  vo.luit, 
iuvnofulo  votito  & ixro  ad  votum  fucceiUr. 
Pftlm.67.  Quid  enim  mihi  cRincxlo?  Jc  a te 
quid  volui  fuper  terram?  Qi^ali  diceiet.Nihil  .Hxc 
etiam  fuit  qux  nihil  vnquam  mali  voluit, & ideo 
nunquam  peccauit ; quia  voluntas  mala  caufacR 
peccati : fient  dicit  yt^guf  intti.  Et  ideo  Cumic  $. 
dicitur  immaculata  coiuba,&  tota  formofa.  Ha>. 
bens  ergo  omne  quod  vult,  & nihil  mali  volci.s, 
beata  cR  Virgo.  Hxc  fola  eR  criam  , qux  fecun- 
dum perferam  animi  virtutem  (emper  operata 
eR  : quia  aliter  in  vacuum  plenitudinem  gratis 
accepillct.  Contra  quod  dicitur,  x.  C»r.  6.  Vide- 
te nc  in  vacuum  gratiam  Dei  recipiatis.  Et  ideo 
dicla  cR  gratia  plena , quia  gratiam  in  omni  vic- 
ture animi  ad  pcrfcRum  eduxit . Et  ideo  di^um 
cR  ci , quod  perfria  funt  qux  di^b  fum  ci  a Do- 
mino. Hxc  etiam  fula  fuit , qux  omnium  bono- 
rum congregatione  (btum  habuit  perfefluro. 


Digitized  by  Coogie 


in  Euang.  D. 

Quuprxicf  bojiatjn*  cljnfit  in  victo,  virgo  fuit 
& matrr , virgu^  matrona  rm^u  mauinionio 
iun^a,quoi  lan^iltimum  fnir  pan  voto  conti* 
'nentium  & vidiutpoAea  tamen  commtlTa  fuit 
luanni  Apodolo  hun.  i$.  Prtutri>.  tlttme.  Tu 
fupcrgtcfla  cs  vnliierias,  Aftitit  regi- 

na in  vetlimcntoJeauraio/ulgoiediuinitatiscir- 
cumamidH.  Beatificauir  virgo  sL>  omnibus  homi- 
nibus, varieiatc  omnium  bonorum  congregatio- 
ne pcrfct^la.  Meritu  igitur  eam  liihpllcitcr  Hc  vni- 
uerfaliter  dicent  beatam 

Omnes  generationes  ] Cum  enim  Dominos 
ralntent  nuAram  operatus  iic  in  ipfa  i tanquam  in 
medio  tetrx  operatus  eft  eam.  Ipfa  enim  medium 
terrx  dicicufrproprictatc  illa  medi], qua  ad  ipfam 
omnia  extrema  iicut  ad  rcparacriccm  terpiciunt. 
Czledium  quidem  generatio : quia  per  eam  qux 
inezio  corruerant  hint  rcllauvata.  Terreihium 
veto : quia  omnes  qui  veniunt  ab  Oriente  & Oc- 
cidente & ab  Aquilonem  Meridie,  & recumbent 
com  Abraham,  Ifaac , & lacob  in  regno  czlorum 
Attii,  S.  funireconciliaci.  Infccnoium  amem, 
quia  tam  in  his  qui  in  iimbo  patrum  Chriflum 
cxpe^abanr,quam  illis  qui  in  purgatorio  conci 
nuo  purgantur  , per  ipram  funt  a captiuitate  re- 
du^.  Vnde  ipfa  ell  mulier  quz  in  exio  amifla 
folc  apparuit  in  Iplendorc  diuino  : & coionatn 
duodecim  nclUrum.hocell,  claritatis  faniflorara 
tcflauratx  tiiinx  habuit  in  capite.  Ipfacftiicm, 
quz  in 'munJo  gcaiia  plena  emilfittdc  qua  dicitur 
JCnth  Scit  omnis  Ifracl  mulierem  tc  virtutis 
cite.  Ipfa  c(l , dc  qua  ciulantcs  clamant  apud  infe- 
ros  dxmoncs : Vna  mulier  Hebrxa  fcctt  confu- 
fionem  in  domo  Nabuchodonoloi  rcgts,qui  dia- 
iaolum  lignihcac  Wirb  m- 

Vcl  adhuc[omne$  generationes]  virorum, mu- 
lierum ,coniiigaioruin  , virginum  & viduarum, 
▼iueniiumunocicntium,&:  mortuorum.  Vitorum 
enim  generatio  dicit  beatam  ; quia  ad  viros  pei 
eam  propagata  bcncdi^io ; ficut  per  primam  ma- 
trem malcdi^lio.Vt  licui  dixit  vir : Mulier  quam 
dcJiili  mihi  fociam,  dedic  mihi  de  ligno  vctico,&: 
comedi  Genef.^.Ui  nunc  dicat:  Mulier  quam  de- 
didi mihi  dominam  , dedit  mihi  lignum  vicz,  & 
maledii^um  primum  ademit.  Sic  enim  dicitut 
Mulieris  bonz  beatus  eft  vir.  [.Corinih,-^. 
San^lificatus  e(l  vir  inhdelis  nimium  incredulus 
verbis  coniugis , per  mulierem  fidelem  , in  qua 
perFc^a  femt  quxctmque  di^a  fuiic  ei  a Domino 
Mulierum  autem  gcneraiiu  l>cacam  dicit : quia 
per  eam  liberata  efl  k maledi^tonis  opprobrio. 
C?rrtf/^jo.Hoc  probcatitudinc  mea-  Ex  hoc  enim 
beatam  mc  dicent  omnes  mulieres.  Virginum  ge- 
neratio dicit  beatam ; quia  Virgo  virginum  ell,& 
flos  florum, florem  feruans  pudicitiz.  quz  nun- 
quam emarcuit.  C4»ti<..^.  lecumium  antiquam 
cranllationem  : Viderunt  eam  fihz  Sion  S<  bea- 
ram dixerunt.  VtJuz  aurem  przdicant  beatam  in 
Ann^  perfona.Z.i/f.i.Anna  confitebatur  Domino, 
& loquebatur  dc  illo.  Coniug.itz  autem  in  per- 
fona  Elilabeth  clamant : Beata  quz  credidit, quo- 
niam perficientur  a Domino  quxeunque  difla 
Tunt.  Omnes  enim  fuerunt  filix  fuz  per  gratiam, 
quas  vifeeribus  cliaritatis  progenuit, &vi(ceribus 
carnis  redemptorem  edidir.  Ikatam  dicent  Are- 
uerb.  vlnrA.  Sucrcxcrtint  fihjcius,  ^'beattlTimam 
ptzdicauerunt : Ecce  generatio  morientium.  Oe-  | 
ucracio  enim  viuentium  cil , dc  qua  dicitur  in ; 


Luc.  Cap  I.  67 

PjAlm.xfi,  Credo  videre  botia  Domini  in  terni 
viuentium.  Hic  ergo  beatam  dicit  i quia  decus 
cxlcllc  & fimilitudincm  immortalis  vitx  in  ter- 
ra mor  iens  cxlibatum  oflendit.  Af.uth.ii.  In 
rcTnrtcfUonc  neque  nubent, reque  nubentur : Icd 
fune  ficut  Angeli  Dei  inezio.  Generatio  amem 
momtoium  beatam  dicit , quz  fuz  bcatitiidinis 
fructum  & guftnm  etiam  in  inferno  gunauit:aim 
Chriflus  in  plenitudine  Diainitads  defccndcret 
aj  inferos.  /|,i.<7.fiabitAncjbus  in  regione  vmbrz 
motris  lux  orta  efl  cis. Vnde  hxc  cfl  mulier  dequa 
diciruc  preutrt.  vltim.  Guftauit  & vidit  quia 
na  eil  negotiatio  eius : non  cxtingiictur  in  no^e 
lucerna  eius.  Vnde  /uJuh  1 f.  dicitur : Tu  gloria 
Icrufalcm : & hoc  dicum  hi  qui  /Imt  in  patria.  Tu 
Ixtitia  liracl:  & hocdicuntqui  adhuefunt  in  via. 
Tu  honorificentia  |K»pnli  noftii : & hoc  dicit  ge- 
neratio mulierum.  Quz  fccifli  viriliter:^:  hoc  di- 
cunt qui  redempti  funi  ab  infleris, quos  a captiui- 
tate abfolttir.  Eo  quod  cafliratem  amtuciis : & 
hoc  dicunt  virgincs.Et  poft  virum  tuum  alterum 
ncicieris : & hoc  dicunt  viduz. 

Vel  fic:Dixit  Dominus  ad  Abraham, quod  fer- 
uicurum  fit  genus  fuinn  quadringentis  annis  in 
terra  non  fua  : generatione  autem  quarta  reuer- 
retur  huc  6V»c/.i  j.Rcdu<aotcsdcfetU!tute  /Eg)- 
' ptiaca  fuerunt  dc  tribu  Leui : Moyfes.dc  Aar<>n. 
F.t  ideo  quatuor  generationes  fecundum  tribuu 
Leui  computatz,  lignificam  omnes  gcucratioitcs 
dc  fcruituic  diaboli  liberatas.  Leui  erg»  gnuiit 
Chaar.  Chaar  gcmiii  Amtam.  Air.ram  gcmiic 
Aaion.  Aaion  genuit  Lteazai.  Imrauit  autem  in 
/Egyprum  Chaar  cum  patre  fuo  Leni ; A Aaron 
cum  filio  fuo  Elcazar  exiuit  dc  Ai^yptu.  Erane 
ergo  gcncMtioncs  ■.juatnor,C  haat , Aiv.rani,  A aror, 
Eleazar.  Cl).i3t  veto  dolens  intcrpicrarur  , qui 
figtiificat  pxnitemes  : Aimam  pacer  excclfus,qut 
fignificac  innocentes : Aaion momanus, qui  figura 
elt  Piztaiorum  : Eleazar  lepaiatio  Domini , qui 
fignificat  iam  beatos  a miferia  fepatatos.  Et  h.x 
omnes  generationes  bcat.tm  dicunt.  Ipfa  enim  cfl 
fpes  venix  dolentium  & expiantium  peccata  tn 
mundo.  Et  in  inferno  ponent  exemplum, miracu- 
lum Theophili  , quem  per  venix  graiiafn  refor- 
mauir.  Excclfi  autem  in  gratia  innocentesihabcnt 
eam  canalem  gracix,  quai  peccato  cnflodiii  funt. 
Aer/r.i4.Stcui  aquzduOus  exiuideparadifo  Ptz- 
lati  venerantur  vt  Dominam  , cui  nihil  negariir 
afummo  pafloic  Filio.  j.Acg.:.  Pete  ime  mtter 
mi : non  enim  ell  fas,quidquam  negare  tibi.  Beati 
refundunt  in  cam , ficut  in  caufam  fuz  be.ititudi- 
nis  gloriam.  Pfdim.%.  Elciiata  cfl  magnificentia 
tua , hoc  cfl , magnificata  mater  tua  fu}>et  czios 
Deus.  Sic  ergo  beatam  mc  dicem  omnes  genera- 
tiones,didt  Virgo  Beata. 

Qiiia  fcctt  mihi  magna  qui  potens 
cft : 6c  fancTum  nomen  cius. 

Hic  tangit  quod  cfl  in  ipfapet  diuinxporen- 
lix  ctfcdum.  Dicit  amem  tria : primo  tangit  ef- 
fcdum,  fecundo  potentiz  fiuientis  modum , ter- 
tio laudem  fecundum  nomen  Dei  fandlum.  Sic 
ergo  continua : Magnificat  ideo  anima  rnea  Do- 
minum [quia  fecit  mih»  magna]  Vel  ideo  bearam 
me  dicent  omnes  generationes  j Quia  fecit  mihi 
magna]  i.Machab.i.  De  magnis  peticiiltsa  Deo 
liberati,  magnifice  gratias  agimus.  Et  hoc  quan- 
F 4 


tum 


68  D.  Alberti  Magni,  Ord  Prard. 

tum  aJ  continuationem  primam.  Quantum  aii-  ! eft  ) in  exemplo  quzdtonis  Virginis. 


temad  fccunJam  Magnus  Dominus  & ‘ 

laiivl^bilis  nimis  in  ciuitate  Dei  noilti : qtiz  tota 
matrem  vcnti,gra?iz»&  glnrizbcatam  dicit.  Hic 
ergo  (jui  potens  cft.fccit  mihi  magna.  Et  tjiiinam 
magna  fecit  in  in  humili  ancilla  i Magna  t|uidem 
<|uamitarc  grati*,  maiora  vero  per  admiiiillratio- 
nem  virrutis  angcUc* , maxima  aurem  per  mira- 
bilia virimis  diutnsc. 

Magna  amem  in  quantitatem  grati*  perfecit 
quatuor.  Peifccirin  vteto  fandiificationem  , in 
virtute  perfecit  vir*  puritatem  , in  voto  ptimam 
virginitatis  oblationem : Si  quod  omnibus  matus 
eil , in  tot  bonis  humilitaris  profunditatem.  Se- 
cundum ptimiim  eft  ipfa  arca  de  lignis  iciim  per- 
fcila  fxcJ.iC.  qu*  fimt  ligna  rpiuzalb*  impu- 
tribilia tncombuftibilta  ; iiciu  dicunt  San61i. 
Spina  cjtim  alba , eft  compungens  poena  fine  cul- 
pa.Nigra  enim  fpina,cft  prena  cnra  culpa.Qnam- 
uis  enim  culparo  traxerit ; tamen  ante  ortum  eius 
ex  vtero,  fpina  prr  fan^ificationein  dealbata  fuit, 
imputribilis  per  libidinem  coniraflara,  incom- 
buftibilis  per  concupifccntiam  alienam.  Quan- 
tum autem  ad  vit*  putitatem  Caniic.^.  quod 
odor  veftimemoium  cius  eft  fictu  odor  thuris 
quo  thurificatur  Deo : quia  tota  conucrfatiocins 
in  odore  Domini  fragrabit  cultus  Se  dcuocionis 
I)c  voto  autem  virginitatis  imclligitur  hoc  quod 
diciiut  in  AdJueentiir  tegi  virgines 

poft  eam : quia  ipfa  prima  fuit : & exemplo  eius 
pofteam  fccin*  funi  ali*  qu*  fe  oJfcrunt  in  tem- 
plum t.  gi  Domino.  De  profundo  humilitatis  in 
tot  bonis,  imelligicur  hocquoddicitur 
Sicut  lilium  comiailiura.  Valles  enim  humiles 
fuiu  : conualles  autem  ptofund*  Se  humiles. 

Valles  abundabunt  frumento  : quia  in 
vallibus  raultiplicauit  humilitatem  ipfius:(emi- 
natum  eft  granum  illud  frumenti  quod  decario 
defccndic,^  licut  germen  Domini  in  omnem  in- 
ftiiix  frugem  abundauitiita  quod  omnes  Eccicfi* 
iam  albz  fune  ad  meftem. 

Per  angelici  etiik  adminjftratione  fecit  quatuor 
magna:magmim  videlicet  falutationis , magnum 
confortationis,  magnum  anmintlacionis , & ma- 
gnum expeditionis  fiix  quarftionis.  Salutationis 
quidem, quando  ingteffus  Angelus  falucauft  eam 
in  fignum  pacisxonfortactonis  , quando  ttepi- 
datitem  confoitauit  in  figmim  fpeciahs  amoris: 
magnum  anmmtiationis,  in  fignum  fublimis  ho- 
norisimagnum  expeditionis  quxftionis.in  fignum 
altiihtnz  admirationis.  Primum  fignificatur  per 
oliuam  rpcciofam  in  campis  £cc/i  i4.  Sic  enim 
fundit  pinguedinem  pacis  in  omnes , in  tota  lari- 
tndine campi  habitantes.  Qnoad  lectmdum, exal- 
tata eft  quafi  palma  in  Cades.Cadcs  autem  fandla 
intetpieratuc.  Palma  aurem  vifturi*  eft  fignum, 
quiaconforc.ata  & vicic,&fan6iita(em  perpetuz 
grati*  inucnic.  Qi^tod  fignum  fuit  Ipccialis  amo- 
ris.  Quoad  tertium  , exaltata  eft  quafi  plantatio 
lof*  in  Icricho  i quia  pec  illud  iam  rofa  fulgoris 
zicrni  rubens  fangnine , plantari  iam  incipit  in  ; 
defciftibus  nofttis.  lericlioenim  interpretatur  de-  i 
fe6lus.  Qnoad  quartum  , exaltata  etiam  quafi 
platanus  iiixta  aquam  in  platcis.Platanus  procera 
Se  celfa  eft  arbor : Se  fignificac  quia  omnes  ttan>  | 
fcuntes  plateas  Scripturarum  latas  , iiixta  aquas  ‘ 
itirclligentix  Spiritus  faiufti . altitudinem  miran- 
cuc  huius  myftcri)  (quod  auditum  &:  cognitum 


fiulitum  in  hbra  Confejponum  lo.  nec  fatiabatut 
illis  diebus  ptx  dulcedine  miiabilt  , confiderare 
ahiiadiiKmconfiiijdiuini  fuper  faliucm  humani 
generis. Magna  igitur  & alta,&  ideo  maiota  fecit 
et  Dominus. 

Maxima  autem  fecit  fibi  per  rcipfum  , in  ^i- 
ricus  diuint  fupciucntionc  , in  viirutis  Alti  flfnu 
obnmbracione,in  Fiiij  incarnatione, in  fui  m om- 
nibus his  in  iiucgtitate  conferuationc.  Magnum 
enim  eft,  quod  Spiritusquoad  dona  gratiarum  in 
aliquem  venittmaius , quod  per  reipfum  : maxi- 
mum autem, quod  defupetnis  mirabilibus  venit 
ad  iftius  facramemi  efteifum.  Quantum  ergo  ad 
primum  , quod  eft  in  Spiritus  fuperuentione  , di- 
citur EccU.  14.  Sicut  balfamum  non  mixtum 
odor  meus.  Per  balfamum  enim  quod  in  toto  re- 
dolet, fignificatur  Sattdi  fpititus  vn61io,quxin 
toro  redulenciam  ponit  vn6lionis  rpititualis. 
ift.6 1 .Spiritus  Domini  fuper  me, eo  quod  vnxerie 
me  Dominus.  Quantum  autem  ad  vn  hrationcm 
virtutis  Altildimi  dicitur  ibidtia.  Sicuc  Libanus 
non  iucifiiseuapotaiii  habitationem  meam.  Ha- 
bitatio enim  illa  fuit  vtetus  ipfius  ,mmquamin> 
cifus  , fed  integer  Se  inrenirtauis  Libanus  , qui 
candidatio  ii  reipretatur.  Vmbra  enim  illa  in 
candote  cufto.iiuit , Se  virtus  euaporam  fiiauita- 
tem  in  fragrantia  Qtiantum  ad  tertium  dicitur 
thidtm.  Ego  quafi  vitis  fru^ifi  ai  i ruanicatem 
odoris.  Ipfacnimcft  terta,inqua  vitis  Illaplan- 
tata  eft  ,qux  dicit : Ego  furo  vitis  veta,  A:  patet 
meus  agricola  eft.  Et  ftotes  (ui  fiim  fruclus  ho- 
noris &ht>neftatis.  Quia  omnes  boni  A;  honefti 
funr  palmites  A:  fiores  A:  frudu,;  vitis  liutus:  pal- 
mites  in  rpirim , flores  in  virtutibus.  A:  fcudus 
in  operibus.  Quantum  ad  quartum  vero,coirpa- 
ratur  myrrhz  eleflz  , qu*  dedit  odoris  fuauita- 
rem.  Myirha  enim  confeiuatiua  eft  corporisi 
putredine.  Et  h*c  eft  gratia  diuina  , quz  in 
maicrnitatc  cunfeiuauit  virginitarem  , in  graui- 
darione  leuitatem  confcruauit , in  puerperio  con- 
fcrnanii  fine  omni  dolore  maximam  iuaindita- 
rcin.  Sic  ergo  fecit  mihi  magna : Se  hoc  nemo  fa- 
cere potuit  nifi 

Qui  potens  cftjSimt  aurem  quatuor  modi  po- 
tenti* iinpetfcd*  : Priuata  videlicet  potentia, 
obligata, determinata, & limitata  Quas  potentias 
feqniriir  quinta,  qnx  fola  eft  perfera , qu*  plena 
eft,&  abfoluia.  Ptiuata  eft  materialis.  Obligata 
eft  addi6la  materi* , Se  extra  congruentiam  illius 
nihil  agens  penirus.  Determinata  eft  qu*  extra 
terminos  fuos  nihil  agit  vel  por«ic.  Limitata 
vero  eft  illa  cui  fiqKrior  potentia  modum  ptxfi- 
git  Si  limitem. 

Priuata  quidem  A:  maccrialis eft, qu* nihil  ex- 
! pedite  poterit:  (icur  claudicantis  potemta  ad  gref- 
fum.  Et  talis  eft  potentia  etusquod  peccato  vul- 
neratum eft  : ficut  in  Itlrre  Dt  Ltbtt»  nry,iri«  di- 
ck  jdugHfiinH^.  De  qua  dicitur  Mjtfh.y.  Non 
poteftaibor  mala  fcuiftus  bonos  facere.  /.Hr.io. 
Plagis  impoficis  abierunt  femiuiuo  ichdio.hr.x^^ 
$i  poteft  i£(hiops mutare  pellem  fuam.&  pardus 
varietatem  fiiam : poteftis  Se  vos  benefacere  cum 
didiceritis  matum. 

Obligata  eftqii*  quidem  non  faucia  , vel  pri- 
uata ; fed  tamen  non  poteft  aliqnjd  vitra  propoc- 
tionem  natur*  fux : ficut  vifus  ptiteniia  in  oculo 
no»  poteft  aliquid  > nifi  ad  quod  complexionarus 

eft 


Digitized  by  Coogk- 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  I.  69 

|>otfmiu  mulus  Deus  pofuit  io  corpore  : ve  pro  ■ fine  omni  rerreniute  confirmatur.  Et  confumma- 
cnuicem  folicica  fint  membr^i>C«r.i  z.  Si  dixerit  ) tur  vt  ht  Deus  in  nobis,  omnia  iii  omnibus.licut 


pea  quia  non  fum  oculus , non  fiim  dc  corporei 
non  ideo  t>on  e(l  de  corpore.  Et  fic  fum  potentiz 
grariarumin  membris  corporis  myflici:vbi  quod 
Mtefi  Dodtor,  rwn  poceft  Procurator  vd  Praepo- 
iicus,  ficficdeaJiis.  Erquodpotefirapicns»  non 
poteft  ille , qui  accepit  gratias  curationum.  Et  de 
omnibus  fuMimrtHzcomnia  operatur  vnus  at- 
que idem  Spiritus  diuidens  fingatis  prout  vult.i. 
Car.  7.  Vnufquifque  prout  donum  habet  i Deo. 
Vnus  quidem  fic, alius  autem  aliicr.Et  hocpocell 
ad  quod  accepit  donum  vr  pofiic. 

Sunt  autem  potentiz  detetminatz  , quz  licet 
in  multa  podint , & vniuerraliter  pollim  in  iila 
«d  quz  acceperunt  potentiam;  tamen  determina- 
tas habent  potentias  : ficut  in  naturis  intcllci^us 
qui  poteft  in  omnia.intelligibiIia  > fcd  tamen  in 
^a  non  potefi,quz  non  fune  imellc^ualia,&  his 
Mtemibus  fimilia.  Sunt  autem  gratuita, quz  fiint 
ucut  capita  , quz  potcfiaiem  in  multa  alia  mnn- 
braaccepecunt.  Pf*lm.  17.  Eripies  mede  contra- 
di^lionibus  pupulorum » confiituesme  in  caput 
Gentiunv 

Pocenda  autem  limitata  efi  potentia  potdla- 
tum  ordinatarum  a Deo  , quz  limiiarz  fimt , nec 
potTunc  vitra  quam  fibi  conccHum  efi.  1 $ . 

Non  dl  potdbas  nifi  a Deo:quz  fimt  a Deo  » or- 
dinata fimt.  Et  fecundum  hoc  dicit  yijfsjlclM,  z. 
C^nmh.  1 4-  Non  enim  poilumus  aliquid  aduer- 
ilts  veritatem,  fed  omnia  pro  veritate. 

Potentia  autem  abfoIucaed,qiizncc  priuatio- 
1ie,nec  obIigatiorte,nec  termino, ncc  limiie^quu* 
quam  pofico  vcl  ponendo  potefi  coardart.Et  ifia  ' 
efi  potentia  Dei.  Et  ideo  limplicicer  dicit  fine 
detciminatione  adiunda  [ qui  potens  cft] 

1).  &Z4.  Cuius  potentiaclbiicut  rhinocctutis. 
in  vno  cornu  potcllatis , orania  quzctmquc  vult 
facientis.  Pjdim.  1 ;4.  Omnia  quzeunque  voluit 
Dominus  fecit  in  czlo  9c  in  terta  ; in  mari  Sc  in 
omnibus  abyflis.  Imc.  z4-  Potens  in  opere  & in 
feimone  coiam  Deo  & omni  populu.Hic  efi  ergo 
qui  potens  efi. 

Et  fandum  nomen  eius  ] Meminimus  nos  in 
expofiiione  Euangeli)  fecundum  Muiihtum  di* 
liuc  , quod  nomen  qutxldam  imponit  natura: 
quoddam  autem  eil  ab  impofitione.  Natura  qui- 
dem imponit  nomen  cuius  formam  donat : ncut 
boc  nomen  homo  a natura  imponitur,  qu.mtuin 
ad  caufam  Impofitionis.  Sic  edam  nomen  diui- 
num  imponitur  ei » cui  Deus  fiiam  largitut  Dei- 
tatem » fecundum  quod  dc  quibufdam  in  Pfulm. 
8 1 .dicitur.Ego  dixi,Dij  efiis,&  fil'|  excelli  omnes. 
j9Mn.  10.  Illos  dixit  deos,  ad  quos  fermo  diuinus 
fi^s  cfi.  Hoc  eil  nomen  , quod  nomen  a Deo 
imponitur»  clarificatur.  & faiiAificatur.  Imponi- 
tur autem  vc  di^m  efi  in  prima  paiiicipattonc: 
claiificatur  in  depuraiionc  : famflificacur  in  eon- 
fummaiionc.  De  ptimo  dicitur  lercm.  t7.Tu  in 
nobis  «s  Domine, & nomen  fan£lu  tuum  inuoca- 
lum  eil  fuper  nos.  Pet  hoc  enim  imiocatur,quod 
in  nos  vocatur,  & patticipatuc  a nobis,  lfa.61. 
Vocabitur  tibi  notnen  nouum  , quod  os  Domini 
nomibauic.  De  ciatificaiior»  nominis  lott».  17. 
Pater  clarifica  nomen  tuum.  Hoc  enim  intelligi- 
rar  Ron  in  fe,  fed  in  membrisdn  quibus  depura- 
tur , vt  in  eis  auferatur  quicquid  contrarium  eil 
nomini.  Et  faofiificatuc , quando  mundum  & 


; dicitur  1.  Cvnn/fc.if . Erit  Deus  omnia  in  omni- 
! biis.  Sandkificctut  nomen  tuum.  Et  fic 

, fuit  iiiB.Virgine.in  qua  nihii  fitlfit  nifi  dluininn, 

I >^«/e/m».,Dcccbat  vt  ea  puritate  Virgo  illa  nite- 
ret : quam  Deus  Patet  Filio  fuo  ( quem  dc  corde 
fuo  genitum  tanquam  feipfumdi1igebat)m3ciem 
przparaiietat.Ec  quam  Spiritus  fandus  cifdc  quo 
ijlc  fecundum  dignitatem  procedebat)  inmarrtm 
ian^jficauir.  £c  quam  Filius  (qui  eil  fpeculum 
fine  macula  Oeimaicfiacis,  & imago  bonitatis 
illiuSjfibi  *«  matrem  elegit.  Hoc  ergo  nomine  in 
ipfa  ianflificaio  , cfic^umcfi  quod  magna  cum 
ipia  fccic  qui  potens  eil. 

Ec  mifcricordi.i  cius  i progenie  in 
piogcnics  timentibus  cum. 

Hic  tangit  beneficia  communia  Sandorum,  & 
duo  tangitiprimb  quidem  beneficia  mifcricordiz; 
fccundb  aurem  beneficia  potentiz.  Beneficia  qui- 
dem mifcricordiz  dicit  cuminua  ctTe,  Sc  timenti- 
bus eum  debita.  Dicit  igitur  [ Et  mifi-ricordia] 
Quali  ili.  Sic  fecit  mihi  qui  potens  cllijc  hoc  fc- 
cic maxime  iionsen  fant^um  ejus,cni  debenii  om- 
ne quod  Deus  facit  nobts.fv  fc.;5.Non  prop'cr 
vos  ego  faci«n  domus  PracI,  notum  l;t  vobis.fcd 
propter  nomen  fandum  meum.  Pi  optet  idem 
autem  nomcn^mlfcricordia  eius]-^'c. 

Attende  que^  fecundum  loan  Chryf.  duplex  cil 
mifcricordia:[iberaiisvideliccr,{^*rciaxis.Liberans 
cil  quz  in  toto  dimittititelaxans  autem  cll , quai 
abfoluit  in  parte.  Relaxans  igitur  cll  in  omnibus 
operibus  Oci , Item  dicitunMifiricordia  cius  fii- 
per  omnia  opera  eius.  <^iia  iccundiim  illam  pu- 
nit , quos  punit , citra  condignum.  Et  illa  cll  de 
qua  dicit  I.K«b.  z . Superexaltat  autem  mtfericor- 
liia  iudicium.  Mifericordia  autem  Uberans  illa  cll 
abfoluens  in  totum.  Mifcticordi.aeius 

przucnictracomnibus  diebus  vltzmcx.  Ptima 
igitur  mileticordia  ell  ^ progenie  in  progeniem 
omnibus  timentibus , & non  timnuibus  Deum. 
ExoJ.  lO.  Ego  fimi  Deus  zelotes  vindicans  pec- 
cata patrum  in  filios  in  tertiam  quartam  gene- 
rationcmitamen  cum  dulcoie  mifcricordiz  rela- 
xantis partem  pornx » ii.  faciens  mifeticordiam 
in  millia  his  qui  timent  nomen  meum. 

Hzc  igitur  mifericordia  Dei  magna  cll  .conti- 
nua, i<  multa,  fuauis,  & difcrcta.  Magna  , quia 
magna  reraittit:ficut  dicitur  in  /yiz/w.fc.Miicre- 
rc  met  Deus  fecundum  magnam  mifeticordiam 
ruam.  Et  iterum  Pfalm.  ^5.  Milcticotdia  tua 
Domine  magna  cft  fuper  mc  : & ctuilli  animam 
meam  ex  inferno  iniciioii.  Continua  autem  cll, 
quia  nunquam  deficit : proprium  enim  non  dere- 
linquit fubieduvn  fiium.Dicit  autem  (?re|«r.quod 
natura  Dei  dolcedo  dl:proprium  autem  mifcrcri 
& parcere.  VndeTlireo. {.Mifcricordiz  Dei  quod 
non  fumus  confumpti:quia  non  defecerunt  mife- 
rationes  cius.  Multa  vero  cll,  quia  multis  Si  mul- 
I ta  remittit  :&  ideodicicur  fuauis  & mitis  ii  co- 
piofits  in  mifetteordia  omnibus  inuocamibus. 
Pftlm.  fo.  Secundum  multitudinem  miferatio- 
num  tuarum  dele  iniquitatem  meam./,'4.ry  Mul- 
tus dl  Dominus  ad  tgnofcendum.  Suauis  autem 
cll  mifericordia  fua  : quia  dulciter  ignofeit  fine 
impropciatioRC,  Pfalm.  1 0$.  Tu  Domine , fac 
mecum 


■ Digitized  by  Googie 


70  D.Alberti  Magni,  Ord.Prsd. 


mecum  pro|UCi  nomen  tiuitn:qnia  faanis  cil  cni- 
feiicorJia  S^fteni.  S.  Difponit  omnia  fuaui* 
ter.  Guftate  5c  videte  quoniam  fuaui» 

c(l  DcNuinus.  Diiicrcta  autem  cft  ir.irerkocd'a 
paterna , quz  per  Hagella  coitipu  Se  corrigit , ne 
glacio  extremi  iadic]  inccrficicn<io  fzuicc  coga- 
tur. Ifa,  f.4.  Ad  punfkum  in  modico  dereliqui  te: 
& in  mifeiatiombus  magnis  congregabo  te  : in 
indignatione  mea  parumper  ^Icondi  faciem  ' 
meam  ^ ic:&:  in  miCcricordia  fempiterna  mifcitui 
fumrui»  hoccll»  ad  icmpus  uibulationibus  ce 
npofui:vc  in  xceruum  mirencoidia  fempiterna  ce 
colligerem. Non  multo  tempore  line- 
re peccatoiibos  ex  fcncencia  acere : fcd  (Utitn  vt* 
tiones  adhibere  extremi  benefici)  cft.  Saffitnr.  la. 
O quam  bonus  & fuauis  cH  Domine  fpiiicus 
tuus  in  omnibus.  Ideoque  eos  qui  exrrranc  parti- 
bus^ corripis : Se  de  quibus  peccant » admot>e$  Se 
alloqueris:vc  reli£b  malitia,  credant  in  te  Domi- 
ne. l>tcitur  autem  hic  fpiritus  ira;quia  irati  fuf- 
flant  rpiritum  per  nates.  Et  ille  bonus  cft  in  no- 
bistquia  partibus  » hoc  cft  , particulariter  corrigit 
Sv  admonct:vt  religa  malitia  aedamus  in  Deum 
fide  operante  per  dilceftionen).  Sic  igiiut  miferi- 
cordia  Domini  cft  proprium. 

Proprium  autem  mifcttcordis  eft , expe^labi- 
Icm  cllc,  pifientem,  loganimem,  prxftabiicm  ,& 
benignum.Expc^abilem,  in  nun  ilatimvlcifccn- 
do.  Patientem,  in  nun  ftatimiralcendo.  Longa- 
nimem , indiucumxquanimitacediftimulando. 
Przftabilcm , in  facile  condonando.  Benignum, 
in  dulciter  fiifcipieniio.  De  expc^acionc  habes 
/ylr.jo.  ExpcAat  vos  Dominus  vt  roiicrcaturvc- 
ftri.  Hoc  cft,  vt  mifaicotdia  locum  habeat  in 
vobis.  De  patientia  /ft.  41.  Tacui,  femper  (iliii, 
patiens  fui.  Rem.  9.  Suftinuir  in  multa  patientia, 
vafa  icx  apta  in  interitum  vt  uftendetee  dtuitias 
glotix  fux  in  vafa  mifericordix  qux  prxparauit 
in  gloriam.  De  longanimitate  An  dtuitias 
bonitatis  eius  Sc  patientia;  & longanimitatis  eius 
cootemnis  ? De  prxftabilitate  Benignus, & 
mifcricots  eft,  & patiens,  Sc  mnttx  mifciicordix, 
Sc  prxftabilfs  fupci  malitia.De  benignitate  Rem.i. 
Ignoras  quoniam  benignitas  Dei  ad  pamttentiaru 
ce  adducitrExempIum  dc  Bito  prodigo  quem  pa> 
ter  cum  «dhtic  longe  clTct  cum  amplexibus  & 
olculofufcepir,  prolato  anulo,  & ftoU  prima  , &: 
calceamentis  inornatum  Larr.tj. 

Eft  autem  mifericordia  differens  a miferatio- 
ne:quia  mifericotdiadtcit  habitum , Se  roirciacio 
dicit  aSlum.  Milciicoidia  aurem  habitus,  non  eft 
Bne  padionciSe  ideo  non  cadit  in  Deo  nili  meia- 
photicc,  Se  non  piopriLEt  cum  dicitur  Deus  mt- 
fericor5,imcllieituc  pa  humanam  llmilitiidincm, 
hoc  cft,  quod  habn  ie  Beat  homo  in  opere  mife- 
ticordix,iD  hoc  quod  aftlido  cabdefccdit  Se  fub- 
uenic.  Ofi*  6>  Milcricocdiim  volat  Se  non  facti- 
BciuoitSc  Icieotiam  Dei  (4o(quam  holocauftum. 
Et hac&edbradinediciturm  tfalrn.  iiuMife. 
rieoes  8t  mifiitatot  Se  iuftus  Dominus.  Et  iterum 
ii9.Apud  Dominum  mirciicordia,&  co- 
pioBi  apnd  eum  redemptio.  Hxc  igiruc  copia  di- 
HtCMrmn  mifericordix  apud  Deum  cft. 

A progenie  in  progenies]A  progenie  videlicet 
cxlefti,  iu  progenies  terreftrcs : Se  i progenie  lu- 
dzorum,in  progenies  Nationum  Bue  Gentium:Se 
a progenie  patrum , in  progenies  Bliorum  : Se  a 
progenie  Saniftocum , in  piogemes  peccatorum. 


De  progenie  czleflium  Sc  rcfrcftrium  dicitur 
E/fhef.  j,  Flc^o  getjua  mea  ad  Deum  Patrem : ex 
quu  omnis  paternitas  in  exio  Se  in  terra  nomina- 
tur. Eft  emm  prima  progenies  . hoc  eft,  genetis 
lluc  naturx  propagatio  tx  Patre  in  filium  per 
xicmam  generationem:Se  ^ Patre  Se  Filio  in  Spi- 
ritum fandum  p>er  xternam  chatitatis  fpiraiio- 
ncm.  Et  cft  fecunda  progenies  in  cxlo  i Trinita- 
te beata,  Sc  luminis , Se  Ixatiiudinis  in  angelicam 
naturam  propagatio.  Et  tertia  cxleftis  progenies, 

; ab  Angelo  in  Angelum  , luminis  i Dw  accepti 
per  ailimilationem  illuminationis  St  rransfufio- 
nem  informatio,  Se  in  Deum  redudio.  Sic  enim, 
vt  dicit  'Dientjim  , fiunt  dij,  Se  deotnm  patres.  Se 
deorum  filij.  Dij  quidem  per  acceptam  illumina- 
tione a Deo.  Deorum  autem  patres,  per  illumina- 
tionis transfuiloncm.  Deotum  autem  filij , per 
limilemvnius  ex  altero  ad  liuncn  informationem, 
I.  Cerwth.  8.  Eifi  funt  qui  dicantur  dij , flue  in 
cxlo,  (luc  in  icfia(liqutdcm  funt  di)  multi  Se  Do- 
minimulti)  Ibi  Glejf-  quod  funt  qui  partteipari- 
ue  dij  funt  , Se  dtcutnur,  £i  hxc  participatio  cft 
pet  diAum  modum. 

Quia  igitur  hxc  participatio  \ Deo  Se  Angclit 
eiiam  in  homines , ad  llmilcm  vteunque  luminis 
informationem  defccndit , Se  hoc  ex  Dei  miferi- 
cordia  nobis  in  hoc  fnbuanientereft  mifericordia 
Del  [a  progenie]  cxltllium  [in  progaiies  ] terre- 
ftrium./a^  j8.N'unqiiid  noftt  ordinem cxli, Sc  ra» 
tioiiem  eius  pones  in  cerra}./^pM.ti.Vidt  ciuita- 
tem  fandam  lerufalem  nouam  defcendcncem  de 
cxlo.  Et  vt  de  aliis  taceam:in  hoc  facramentode 
|KC  mitcricocdiam  Dei  fadum  cft : quia  a Deo  in 
Gabfidcm.Se  a Gabticle  in  Beatam  Virginem,& 
a Beata  Virgine  in  omnem  mundum  fle  eft  pro- 
pagatum. PJklm.  ^7-  Terra  mota  cftrctenim  cxli 
diftiiiauerunc  i facie  Dei  Sinai.li  facie  Dei  Ifrael. 
Sic  rorant  cxli  defupet , Se  nubes  pluunt  iuftum: 
aperitur  rerra  Se  germinat  Saluacorem.  Sic  eftici- 
mut  Se  nos  Dei  progenies,  ylil.  17.  Ipdus  Se  ge- 
mis fumus.  Genus  ergo  cum  fimus  Dei,  non  de. 
bemus  .Tftimare  auro  & argenco  aur  bpidi , fcul- 
ptnrx  artis , Se  cogicatiouis  hominis,  Diuinum 
cfle  llmilc. 

Eft  ctiaro[a  progenie]Iudxorum[in  progenies] 
Nationum  iiuc  Gentium,  ffs.  a.  De  Sion  cxtbtc 
lex,  Se  veibum  Domini  de  lerufalem.  Et  prxcedtc 
ibi,  quod  ex  hoc  fluent  ad  montem  Domini  om- 
nes Gentes.  Rom.  t p . Dico  Chttftum  I e s v u 
miniftmm  fuidc  circimcifionis  ad  confirmandas 
promi fliones  partum:Gcntcs  autem  fuper  miferi- 
cordia honorare  Deum , llcuc  fer  ipeum  cft:Lxca- 
mini  Genies  cum  plebe  eius.  y4cl.  1 1.  Ergo  Se 
Gentibus poenteennam  dedit  Deus  ad  vitam. 

Eft  etiam  de  progenie  patrum  in  progenies 
filiorum.  Pfalm.  11.  Annuntiabitur  Domino  ge- 
neratio ventura.  Et  adiungii  de  progenie  czle- 
' ftium  dicens:Et  annuntiabunt  cxli  iufticiam  eius 
opulo  qui  nafcccur  , quem  fecit  Dominns : pet 
uius gratix informationem.  .Interroga 

patrem  tuum, Se  annuntiabit  tibi:maioresruo$,Se 
dicem  libi.  Pfaim.yj.  Filxj  qui  nafccntur  Sc  exur- 
gent , Se  narrabunt  filiis  luis  : vt  ponant  in  Deo 
fpem  fuam,Se  non  obliuifcanturopvum  Dei : Sc 
mandata  cius  exquirant.  Sic  etiam  reputantur 
fili)  legitimi,  qui  in  timore  Se  fide  Oci  fufeipiun- 
lur»  Se  in  timore  Dei  nuttiuncur. 

Eft  etiam  a progenie  iuftoium  in  progenies 


in  Euang.  D. 

peccatorum : quia  fic  peccatores  cl¥ici«in(ut  tufti» 
&iullotum  fili].  Filioli  mei  quos  iterum 

parturio  . donec  formetur  CfiriHus  io  vobis. 
Jf^.6o.  Populus  tuus  omnes  iufti  in  perpetuum 
heredicabunc  terram  , germen  plantationis  mcz> 
opus  manus  mex  ad  gloiilicandum-  Minimus  eric 
in  mille, & paruuJus  ( buc  e(l  humilis } in  gentem 
xobiillidimam.  Vndcfubdit. 

Timentibuseum]  £tr/i.i  .Qui  fine  timore  eft, 
non  poterit  iuf^ificati : & ideo  non  valet  ei  hzc 
pcopagatio.Timcnccs  autem  Deum, multis  modis 
liment : qui  omnes  modiboni  funt  ex  miiCTicor- 
dta  DeLSunc  timentes  magnitudinem  eius,&:  fune 
timcnceseius  iufliciam.  Magnitudo  eius  timetur 
cimoce  admirationis , & timore  teuctentia:.  Ad> 
mirans  enim  Deum  timet , fliipcns  in  fcipfo : eo 
quod  fiigit  in  impotentiam  Tuam  : co  quod  non 
valet  in  ^ quod  non  videt , cognofeendo  caufam, 
vd  operando  aliquid  (imile.  £t  de  hoc  dicitur 
lolf  a f.  Poteflas  & terror  apud  cum  cfl , qui  facit 
coiscotdiam  in  fublimibus  luis.  £.rv</.*o.Pener. 
citi  ac  paiiore  concufTi  fVetetunt  procul.  Non 
enim  aliquid  mali , fcd  multum  dc  magnitudine 
viderant  fic  pauore  concufit.  Facit  enim  magna 
& inferutabilia  & mirabilia , quotum  non  ell  nu- 
merus:&  ideo  paruiim  cor  humanum  credens  hoc 
ftupct>&  pauet  in  feipfo , & fuf]>ciiditur  cogitati' 
do  magnitudinem  cius.  De  limotc  autem  re- 
ueremix  dicitur  AfalMh.i.  Si  ego  Dominus, 
vbi  timor  meus  } Keucrentia  enim  Domino  dc> 
betur  maicflatis. 

Timor  autem  malkcft  feruilistcccJcns  ab  adu 
peccati  cx  concufllone  credita;  pornx.  Et  timor 
initialis  fimul  ex  timore  perna:  & amore  infticix. 
£t  limor  filialis  qui  timet  iram  non  occidentis, 

corrigentis  patris.  Et  cimoc  fponlalis , (pjo 
fponfa  timet  differri  fponfi  amplexas.  Depimo 
horum dicir  £««/4.  Cura  iudcxHc rimetur, quod 
facies  iudids  non  amator : timor  cx  timore  clt,& 
non  ex  charitate  Et  de  iioc  habes  i./(t<iv.4.Tiinor 
non  efl  in  charitaie  : fcd  paterna  duritas  foras 
mittit  timorem.  Dchoc  dicitur  quod  introducit 
fapienciam  , fteue  feta  introducit  filum , de  Blo 
nihil  exidens.  Sic  enim  ifle  rimor  nihil  efl  dc 
Cipieniia.  Gtmf.x  t . Eiice  ancillam  £c  filium  cius: 
non  enim  hzres  erit  filius  ancilix  cum  6Iio  li- 
berx.  Filius  enim  manet  in  domo  in  xternuro. 
lenfiA  t.  Scuius  nefeie  quid  faciat  Dominus  cius. 
De  initiali  autem  dicitur  £cf/i.  i .Timor  Domini 
cxpllic  peccatum.  Ifle  enim  timor  non  aiflum  fo- 
lum  peccati , fcd  cum  aftu  formidat  peccandi  af- 
feflum.  Dc  icttiu  dicitur  in  Pftfm.iS.  Timoi 
Domini  fandus  permanens  in  fcnilum  fcculi. 
Item  P/i/w.tj. Timete  Dominum  omnes  Sandi 
eius : quoniam  nihil  dcefl  timentibus  cum.  De 
quartodiciiut  Proutrb.  vltim.  Fallax  gratia  & va> 
na  efl  pnlchtitudo  : mulier  timens  Dcnm  , ipfa 
laudabitur.  Omnibus  igitur  fic  timemibis  Deum 
concctia  eft  ifla  roifericordia:  ficut  dicitur  Mm- 
l.ich.i-  Vobis  limcmibus  nnmenmcumotiecur 
fol  iufbtix : &:  fanitas  in  pamb  cius. 

Eccic  potcnd.im  in  brachio  fuo. 

Hic  tangit  effedus  potenti*  , fle  tangit  ptimo 
quidem  potentiam  cfticientein  ; fecundo  autem 
quinque  effedus  tam  in  bonis  quam  in  malis. 
Primo  quidem  tangit  dtfpuiltioncm  potemix 


Luc.  Cap  I.  71 

efficicniu  per  metaphoram  cum  dicit  fFcciiJ  Di- 
citur autem  Dens  faccre , cum  Ic  fccillc  dcnioii- 
ilrat.  Potarcia  ficut  fupra  diduni  eft,e(l  potemia 
abfoIuta.de  qua  tam  aure didumcfl.  Haiicautcm 
• potentiam  fteit  ( in  brachio  fuo  j Brachium  entni 
Filius  incarnatus  efltquia  Bcut  biadtiuro  de  cor- 
pore, de  de  brachio  manus;  fic  Filius  dc  P.atrc,  & 
dc  Patre  de  Filio  eff  Spiritus  fandus.  Vndccutn 
adiutorium  bononiro  fecit  in  Filio , nmc  juitcn- 
tiam  fccie  io  brachto.  Propter  quod  etiam  fupe- 
liorparsbrachti.qux  cft  inter  cubitura  Se  humc- 
totti.apud  naturales  vocatur  adiutorium  ; quia  in 
illo  eft  fortitudo  adiutorij.  If*.^  i .Confurge,con- 
I furge,  induere  fortitudinem  brachium  Domini: 

‘ couilirgc  ficut  in  diebus  antiquis,  in  gcncraitoni- 
d)us  fcculonim.  Nunquid  uon  tu  pcrcuflifti  ffr 
perbum , vulnecafli  draco'icm  ? Nunquid  non  ta 
ficcallimare,  aquam  abyiii  vchcmcmis;qui  po- 
j foifti  proAindura  maris  viam  , vt  traiifircnt  libe- 
; rati  * Bis  dicit , Confurge,  & tertio  quod  inJuac 
I fonicudinem  , Se  quarto  quinque  ponit  effeifhit 
fortitudinis  eius.  Confurgit  enim  hoc  brachium 
aduerfus  diabolum  fortem.  Se  aJucifus  mundum. 
Contra  carnem  enim  Chri/lus  in  fc  non  pugna- 
uir.  Contra  diabolum  AfMth.4.  & Ltic.4.  vbi  in 
tentatione  vicit  diabolum.  Contra  mundum 
/9JH.16.  ConBJite.quu  ego  vici  mundum.  For- 
titudinem autem  exercuit  in  reducendo  c.iptiui- 
lateni.  Luc.i  i.  d;  vbi  imrauit  in  do- 

mum fortis  fortior,Se  omnia  vafa  eius  diflribuic 
in  quibus  confidebat.  Quinque  autesn  efferus 
eiusfuiir.  Primos  quidem  , quod  pcrcuIHc  fuper- 
bum  in  fa(lu  & pompa  fecob , per  humilitatem 
fui  Sefuotum.  Afjtth.u.  Difeiteamequiamttis 
fumSe  humilis  corde.  H.ihac,\.  Petcuflifti  caput 
de  domo  impi],  hoc  cll,  fuperbiam.  Secundus  cfl, 
quod  vulnerauit,nonex[inxtt  dracon«t>,hoc  eft, 
jieCtorcSe  ventre  repemem  concupifccmiam  per 
ahftincndim  & carnis  aufteritatem.  Vnde  non 
legitur  delicatis  vfus,  fcd  pane  hoideaceo  £c  pif- 
ciculis , qui  minores  fum  qunm  parui  pifees , Sc 
paucis.  i.C9rinth.9.  Caftigo  corpus  meum  & in 
fcruicuieiTi  redigo : nc  forte  cum  allii  prxdica- 
ncro,  ipfc  reprobus  efficiar.  Teitio  ficcaiiit  mare 
Auribus  ambitionis  huius  fccuH  per  contem- 
ptum mundi : quia  cum  quxrerctur  ad  regnum, 
abfeondit  fe.  Itan.6>  Et  coram  Pilato  dixit: 
Rcgmim  memn  non  eAde  hoc  mundo.  h*n.  * 8. 
(^arto  ficcauit  aquam  abyAI  vehementis  , qux 
cA  aqua  auariiix  huius  feculi : qux  funt  aqux  de 
foniibusTanrali. 

Qho ptn4  furti pim  ftiumur  atftu: 

ficut  dicit  poeta.  A/jttir.f.  Beati  pauperes  fpiritn, 
quoniam  ipforum  cA  regnum  calorum.  Msnh.t. 
Sc  Lhc.9'  Vulpes  fouea»  habent, Sc  volucres  czli 
nidos : Filius  autem  hominis  non  habet  vbi  ca> 
pnt  fuum  reclinet.  Quintus  eA.qutVd  in  mari, hoc 
cAjin  mundo , dedit  viam  omnibus  fuisvt  tran- 
feant  liberati : & hoc  per  viam  Audi)  fpiriiua- 
lis  , cui  nihil  adhxrec  dr  cogitationibus  foculi. 
Pfi'tn.t4f.  Qui  diiiifit  mare  rubrum  in  diui- 
Aones.  lUta^uc  )•  Viam  paraAi  in  mari  eqiiii 
ruis  , in  luto  aquarum  multarum.  Equi  enim 
quibiu  inAdcc  Dominus  vr  prxlierur  in  fortitu- 
dine btachij  fuitfuni  viri  fpiiitualis  vitx  Audiuin 
habetires. 

EA  autem  hoc  bracinum  formans  nos  in  for- 
ma Dei,  oduetfarios  expugnans,  fiios  liberans,  li- 
beratos 


1 D.  A Ibcrti  Manni. Ord.  rrasd. 


beratos  protegens  , protciVus  congregans  & por- 
cansipotcatus  autem  gubernansiSe  tegens, & quos 
rexerit  amplexatu.  Uc  fotmaiionc  Fi- 

gulus fedars  ad  opus  ruuiii , in  btacKio  Tuo  for- 
mabit lutum  : Ik  ante  pedes  fiius  curuabic  vitiu- 
Tcm  fuam.  De  brachio  expugnationis  tf^.6^, 
Saluabit  mihi  brachium  meum  , Oc  indignatio 
mea  auxiliata  cfl  mihi.  De  brachio  libaationis 
PjAltn  97.  Saluanic  fibi  dexteiaeius,&  brachium 
fan£lum  cius.Dc  brachio  proie^ionis  Pfilm.xij, 
Dextera  Dumiai  fecit  virtutem,  dextera  Domini 
exalrauic  mcidextera  Domini  iteit  virtutem.  De 
brachio  congregationis  & portationis  //4-.4O. 
In  brachio  fuocongreg^it  agnos,  & in  iinu  luo 
leuabit, fertas  iple  portabit.  De  brjchio  guberna- 
tionis & regiminis  in  Pftlm.  1 jf.  Eduxit  Ifracl' 
ile  medio  eorum  in  manu  potenii.S:  btachio  cx- 
cdlb : in  quo  rexit  eos  quos  eduxit  & deduxit. 

Manus  enim  mea  auxiliabitur  ei , & 
brachium  meum  confortabit  eum.  Duobus  au- 
tem brachiis  amplexatur  dile^os-  CMtic.  vltm. 
Lrru.x  cius  fub  capite  meo  : & dextera  eius  am< 
plexabimtme.  Onmia h-rc fecit  Dominus»  poH- 
quam  fecit  |X)iciiciam  in  brachio  fuo , hoccll , in 
Filio  fuo  incarnato  : cui  Pater  vitx  Jk  mortis  &: 
omnium  dedit  poicflatcm.  De  poccAate  vii*  & 
mortis  Saptem.iC  Tu  es  Domine  qui  vitx  de 
mortis  habes  potcAatem.  hatt.xo.  PotcAatem 
habeo  ponendi  animam  meam, de  potcAatem  ha- 
beo iterum  ie('umendi  eam.  Quod  autem  om- 
nium habeat  potcAatem  Mauh.i,t.  Data  cA 
mihi  omnis  potcAas  incxiodc  in  terra.  Euntes 
ergo  in  mundum  vniucrfum , przdicate  Euange 
lium  omni  crearurx.  Sic  ergo  fecit  poteniians  in 
brachio  ilio.  Er  hoc  pcxlcicns  Propheta  urautt» 
dicens  Pfdlm.  1 44 . Emitte  manum  tuam  de  alto, 
cripe*me  de  libera  me. 

Difpcrfic  fuperbos  mente  cordis 
fui. 

Q^iinquc  tangit  effcfkus  potentiz  btachij; 
quorum  primi  doo  funr  contra  Tupethos : duo 
autem  in  humilibus  , de  vmis  in  dmitibus  huius 
fccdii.  Piimus  cA  quod[DtrpciAt]  hoccA  ,indi- 
uerfa  fparlic : quia  non  fune  vniusvolutitatis  am- 
bitioii,  iicui  nec  luxurioii,  de  ficut  nec  auari.  De 
ambitioiis  quidem  diciruc  Gt»tf.\x.  Inde  dirpet- 
At  eos  in  omnem  regionem  de  campo  > fcilicct. 
Sennaar  , qui  zdiAcauerunt  turrim  Babel : de  i!U 
fuerunt  fuperbi.  Sic  difperli  funt  luxartoA  : quia 
non  vmim  diligunt  , heut  dicitut  'xn 
Dilpccicrmu  inEndot : fadli  fune  vt  Aereus  rerrz. 
Endoc  enim  interpeeeamr  fons  geiscrationis. 
Sapiens  autem  £er/i.9.dicic,quod  mulier  quz  cA 
fornicaria,  quah  Acut  Aereus  in  via . ab  omnibus 
prxteicjntibus  conculcabitur.  Auari  etiam  dif- 
petfi  fum  in  diucrfa  volita, Iteut  habccut  Exo^.^. 
Dirperfus  cA  populusad  colligendas  paleas,  hoc 
cA.ternpuraiia.  Sic  ergo  difperiit  [fiiperbos  j hoc 
eA , fuperuios  . hoc  cA  , fuper  alios  lb  omnibus 
viam  excellenti*  habete  quxrcntes. 

Supecbia  autem  ttiplexcA:rpccialis,genera!is, 
de  gencraliAima.  Specialis  vt  dicit  Augu^.  cA 
improba  voluntas  excellendi  alios  in  dignitatis 
honore  de  poteAate.  Genecalis  cA  improba  vo- 
luntas excellendi  in  laude  cuiufque  rei.  Gencralif- 
Ama  cA  voluntas,(iuc  faAus  etferens  Ic  extra  ptio- 


cepeum  de  przdpienrem : cui  tamen  fnbcflc  tciie- 
tur.PtimacA  Lucifeiide  ruotum,qui  dicit  /74.14. 
In  cziumconicendam , Uipet  alica  exii  exaltabo 
folium  meunnfcdcboin  monte  ccAameniiJn  late- 
' cibus  Aquilonis : ftmilis  ecu  AhilEmo.  Hoc  enim 
adhuc  dicuiit  hi,quiprxccr  vocationem  demeri- 
ta cathedras  de  gradus  dignitatum  concupifcuni. 
In  exium  enim  confecndete  quxrit , qui  ad  do- 
mum Dei  quxrit  arcciidere.  Super  aAia  lolium  Io- 
c.arc,cA  fi.per  bonos  quxrctc  dominati.  In  monte 
tcAamcnti  fcderc,cA  inen  inente  dignitate  quief- 
ccre.ln  lateribus  Aquilonis  (qux  plaga  cA  higida 
de  icncbcoia  ) exaltari , cA  ad  modum  dxmonis 
(cum  lit  zelo  animarum,dechari[aiisdcAitutione 
frigidus)quxrcrcdtgiiicaie  excellere.  Hos  difpec- 
At  Dominus  de  loco  dignitatis  riicicns , de  in  in- 
fimum rempitetiiioppiobrijproiicicns.fc.rel».i8. 
In  terram  ptoieci  re : ante  l^icm  regum  dedi, 
hoc  cA, in  exemplum  fiipeiborum.  //4.14.  In  in- 
firmum detraheris  in  profundum  laci. 

Generalis  eA.  qux  vocatur  excellentia  fiucin 
nobilitate , fiue  in  vidotiis,  tlue  in  fciemiis , fiue 
in  quibufainque  aliis.  Et  hi  funt  qui  volunt  fibi 
acciamaii  vocibus  Dei  de  non  hominumdnomid 
laudabili  fado.  Er  ideo  fignificantur  per  Hero- 
dem Aii.x  a.  Et  hos  difpetht  Deus.Vndc  ibidem. 
Populo  acclamante  voces  Dei,de  non  hominum; 
Angelus  Domini  pcictiflic  Herodem  ; de  con- 
fumptus  vermibus expiiauit.  Pf*!m.^\.  Non  ve- 
niae mihi  pes  fiiperbix, de  manus  pcccatorumnoii 
nmucatme.  Ibi  cet  Lierunt  omnes  qui  operantur 
iniquitatem : cxpulfi  fimi, nec  potuerunt  Aore. 

GcncrolilTima  fupctbia  proprie  vocatur  tu- 
mor vel  inAatio  cordis.  J»b  Qmd  tumet  con- 
tra Deum  fpintus  tuus?  OVrjitfr-.  Tumor  mentis 
obAaailumcA  veritatis.lAi  iignificanrur  Exod.^. 
vbidicitur.quodeiam  in  hominibus  deiumentis 
vlceta  de  vclicx  curgcnics.Eir^MfiiN  dicitur, quod 
Acceciiiu  turgentes  in  confpciflu  Phataonis.  Hzc 
fupccbia  cll  initium  omnis  peccati.  £cc/f.io. 
Initium  omnis  peccati  fiipeibia.  Quia  A.i(iin  vt 
homo  peccare  proponit  , voluntatem  prarcepto 
Dei  Se  Deo  non  fubiicic.7<r^.4.Supcibiam  in  tuto 
corde  tuo  nunquam  dominari  permitte:  quia  in 
ipfa  initium  lumpfit  omnis  perditio.  Hos  difpcr- 
gicDcu$,ficut  Beato  !ob  40.Ioquituc  dicensiDif- 
perge  fupctbos  in  furore  tuo  • de  refpiciens 
omnem  arrogantem  humilia  : refpke  cundlos 
fupeibos  de  confunde  eos  , de  contere  impios 
in  loco  fuo.  Hos  igitur  omni  modo  fupeiBos 
dirperfit. 

Mente  cordis  fui]  Mcnsauccra  vileannii  Da- 
mdfc,  dicit , a metiendo  dicitur  : quia  meme  » 
qux  corde  ciadlamm  menfurantur.  Mens  igitur 
fiiperborum  menfura  cA  eorum  , qualiter  fa- 
Aum  de  alrftudiriem  quam  corde  tradlani , ad 
cAedliim  peiducant.  A mente  aurem  cordis  di(^ 
perfi  funt.quandoiniqiicconceptum  de  tradlatiim 
perficere  non  poAiint.  Ivb  f .DiAipat  cogitationes 
malignorum  , ncpoflliK  implere  manus  eorum 
quod  carpcranr./;'4.8. Inite  coofiiium.dedifllpabi- 
cur:  loquimini  vcrbum.de  non fiet.i.^e^.iy.Oif- 
fipa  Domine  confilium  Achitofel. 

Dcporuicpoccntcsdcfcdc,  & exaU 
tauit  humiles. 

Hic  congie  fecuadum  cAcdum  Ikacbij  Domini 
iu 


Digilized  by  vjuugie 


inEuang.  D 

in  fuperi>ts : & continuatur  iic.  Dirpcrilt  enim 
fuperbo».  Et  modus  quidem  dirpergendi  c(l,  quia 
. [Ocpoluit  potentes  de  fede]  Tria  autem  notantur 
in  hoc  eScclu.  Urimum  c(l , quud  dciiciuntut  in* 
oici.  Secundum  aurem  cll,  quod  fcilicct  obnitan- 
tur i tamen  nihil  paliciunt  per  porcntiain  fcculi. 
Tertium  eft>  confulio  prioris  honoris  indigne  ac- 
cepti. Dicitur  igitur  f Depofuit  ] quod  fonat  deic- 
^ionem  imiuluntatiam : non  enim  pet  fe  ccduiu, 
icd  contra  voluntatem  deponuntur.  Ex- 

pellam tede  Hationc  cua>&  de  miniUctiu  tuo  de- 
ponam te.  Hi  lignilicanrur  pcc  Saul,  qui  contra 
voluntatem  dcponcusclT  i.  ij.  ^idte  Do- 
minas Ifracl  i tc  hodie  , & tradidit  illud  proximo 
tuo  meliori  te.  f.  Aiach.  i.  A verbis  viri  pec- 
^ catoris  ne  timueritis  > cuius  gloria  Aereus  &:  ver- 
mis eA : hodie  excolittur,  & ctasnon  imienietur: 
quia  conuafus  cA  in  terram  fuam , & cogitatio 
dui  periit. 

Potentes]  hoc  eA,in  potcAaie  gloriantesi  S< 
poteAate  abutentes:dc  quibus  dicitur  5<ip.$.Cum 
elletis  miniAri  regni  eius  > non  re^c  iudicaAis» 
neque  cuAodiAis  legem  iuAitiz, neque  fecundum 
voluntatem  Dei  ambulaAis.  Horrende  & cito 
opparebit  vobis»  quoniam  iudicium  dtiriHimum 
inhisqut  prxfunt,  ficr.  Sunt  aurem  Imiufmodi 
potenrcs,  qui  nonnifipotentia  vtumur  ad  pau- 
perum opprelTionem:  de  quibus  dicitur  Sap^i. 
Sit  fortitudo  noAra  lex  iniuAitix.Quod  enim  in- 
Ermom  eA , inutile  inuenitur.  Et  tAi  funt  qui 
proprie  vocantur  tyranni ; quia  poteAas  cA  qux 
Aar  circumtciminaca  limiobiisiuAi  &xqui:ricut 
dicitur  Rom.  t j.Non  cA  potcAas  niA  a Dco.Qua; 
autem  funt  li  r>co>otdin.n(a  funr.Hi  ergo  potentes 
fune  in  ryranntde  potentia  cxcrccnicstqui  rsomine 
vfuali  potentes  vocatur, & potentia  ad  voluntate, 
non  ad  rationem  vtuniur.Potcntia  autem  tali  ctia 
vtuntur : quia  peruerfa  poteAate  conrra  Deum 
in  peccatis  abutuntur.  //4.  jy.  Viant  manus  tiix 
inueniAi,  hoc  eA  , peruecfx  poteAatis  ad  peccan- 
dum.V*  qui  potentes  cAis  ad  bibendum, 
ad  ebrietatem  fellandam  viquc  ad  vcfperam  vt 
vino  zAuetis,  hoc  cA  » feculari  gaudio.  Hos 
igitut  potentes  deponit  Dominus,  /e/».  ii.Ef- 
fundit  oppreAionem  fuper  principes  > & eos  qui 
opprefli  liint  liberat. 

De  Adc  ] honoris  \ vi  vitimum  genus  miferix 
eorum  inAlicitatis  At , recordati  dc  priAino  Aa- 
tufuxglorix.  Eceii.  10.  Omnis  potcn'atus  vita 
breuis.  Et  infei  ibtdem  : Radices  gentium  fuper- 
barum  arefecit  Dominus.  Et  Ibidrm  ; Sedes  du- 
cum fuperborum  dcAruxic  Domums  j & (edere 
fecit  mites  pio  eis.  Ihidtm  : Terras  gentium  cucr- 
cie  Dominus,  & perdidit  eas  vA]ue  ^ fundamen 
tum.  Arefecit  ex  ipA$»&  difpcrdjdit  cos,  Arcef- 
fire  fecit  memoriam  eorum  a terra.  Mcmoiiam 
ruperboriim  perdidit. 

Et  ex.iUauit  humiles  ] Humiles  fune  ab  humo 
cui  proAratifunt>diiAi:co  quod  nihil  infertus  fc 
tepotani  niA  humum  , & fc  conculcandos  omni 
bus  exhibent : & iAi  exaltari  propter  hoc  meren- 
tur. //4.  40.  Omnis  vallis  implebitur , & omnis 
mons  & collis  humiliabitur.  Placet  cidm  Deo  vc 
qoxlibet  aeatura  Abi  congruentia  cogiter.Er  ideo 
qui  fadus  eA  dc  humo,  humili.T»  deb«:&  exalta- 
tio Abi  non  debetur,  niA  per  humilitatis  meritum. 
x.PttT,  j.  Humiliamini  fub potenti  nuim  Dei. 
vt  vos  exaltet  in  tempore  viliiationis.  Debentur 
D.AilKTii  Euang.  D.Lnc. 


Luc.  Cap.  I.  7^ 

autem  humili  quatuor  prxroia  per  qnatuorque 
fuiitinipfo.  EAcniminco  fui  deprcflio , feufus 
fux  vacuitatis  ,exiguita$,&  abiedlio.  Petdepref- 
Aonem,  debetur  ei  exaltatio  : pet  vacuitatem, im- 
plcno  : pet  exiguitatem  , gratia : pcc  abicihonem 
autem  fui,  gloria.  De  primo  dicitur  /lj<c.i4.0nv 
nis  qui  le  humiliat, exaltabitur.  De  fecundo  dici- 
tur 4.  Rfg.  4,  quod  mulier  oAccentibtu  Abi  Aliis 
impleuii  vafa  vacua , non  pauca.  Dc  tertio  /4C«^. 
4.  & 1.  ?efr.4.  Humilibus  dat  gratiam.  Dequai* 
to  Prtuet b.  19.  Humilem  fpiritu  fu Aipict  gloria. 
Sic  ergo  cxalcauit  humiles.  Philip,  a.  Exinaniuit 
feipfum  formam  Arui  accipieris,  in  Amilicudincm 
homiimm  fadius  , & habita  inuemus  vt  homo. 
Et  fcquum  : Propter  quod  & Deus  exaltauit 
illura. 

Efurientes  implcuit  bonis,  Scdiuitcs 
dimific  inanes. 

Ecce  fecundus  ei  >s  brachij  in  bonis : quia 
[ Efurientes  ] EA  autem  eAnies  vt  dicit  Anfio. 
i»,  a.  4« iw4.  Appetitus  dcAderij  tuturalis  .*  & 
cA  appetitus  refef^ionis  fecundum  naturanuquud 
cA  calidum  Sc  Accum  quod  rcAcic  & icAaurat 
fubAantiam.  Vnde  efurientes  funt:  qui  appetunt 
cibum, qui  non  perit,  hun.  6.  Qqem  Patet  cx!e- 
Aisdac  petentibus  fc.  EA  autem  hxc  efuries  gra- 
tix  , EuchatiAix  , fapientix  » & confolationis 
Spiritus  fan£U.  Deefutiegratix  M-uth.  y.  Beati 
qui  cAiriunt  & Atium  iuAitiam : quoniam  ipA 
uturabunmr.  i.Alr^.a,  Famelici fatutati funt. Et 
i.Or  4.vfquc  in  haiK  horam  durimus  & Atimus. 
De  efuric  EuchariAix  dicitur  Itrem.  y 1.  Implebo 
animas  Sacerdotum  pinguedine : & populus 
meus  replebitur  bonis.  .Anima  enim  ibi  dicitur  dc- 
Aderiura  animale,  quod  dcAdcrat  refe^ionem. 
Pfahn,  6i.  Sitiuit  in  tc  anima  mea , quam  multi- 
pliciter tibi  caro  mea,  fupple,deAdctat,  efurit,  & 
Alit.  Sapienf,  1 6.  Paratum  panem  dc  exio  prxAt- 
tiAi  illis  Anc  labore  , habemem  in  fc  omne  dcle- 
^aiTKiuiim,  & omnem  fapons  fuauicatem.  £c  A> 
quitur;  Voluntati  vniiiAuiufquc  dcAruicns  , ad 
quodquilquc  volebat  conuertebatur.  Voluntas 
enim  hic  dicitur  efuries.  ' 

Deefurie  fapiemixdicitut  in  Pftim.  80.  Ape- 
rtos ruum,  hoc  cA  , dcAderium  tuum  , Sc  imple- 
bo illud.  EccU.t^.  Cibauiteum  pane  vitx  & in- 
telle\Aus  , S<  aqua  fapientix  falutaris  potauit  il- 
lum. (fa.  II.  Occurrentes  ilcieiui  ferte  aqjiam: 
cum  panibus  occurrite  fugienti.  Cum  panibus 
( inquam ) gradx,  EuchariAix,  Sc  fapientix. 

1 1.  Accoiuodamihi  tres  panes,  quia  amicus  meus 
venit  de  via  non  habeo  quod  ponam  ance  il- 
lum. Qui  dc  via  venit , ptopter  vix  laborem, 
cefe^ionem  cAirit. 

Deefurie  coniuiationis  Spirtrtis fan^i  Eccli. 
i4.Qtii  edunt  me, adhuc  cfuricnt-Dulcedo  enim 
illius  cofolaMonisfempec  excitat  defidetiii  vt  ite- 
rum accipiatur , & amplius  infundatur,  & etiam 
vt  habita  coQttnuctur.  Sic  igitut  efurientes  im- 
plet Deus. Et  hoc  eA  quod  dicit. 

■ Impleuit  ] hoc  eA , intus  plenos  fecit.  Vt  in 
hoc  noter  > quoniam  mentem  tcAcic , non  ven- 
trem , neque  efurientem  aiiari  crumena.  Pfulm. 

89.  Repleti  fumus  mane  mifcricordta  tua 
ACI.  a.  Repleti  funt  omnes  Spiritu  fan^o.  Hoc 
enim  implet , quod  dcAdcrum  faciat  dc  quicrar. 

G Pfalm, 


74  Alberti  Magni,  Ord.  Pr^ed. 


Pfalm.  77.  ManJucaucnim  &(3(urati  funtr>i- 
nii$;  & dcGdenum  eoutm  attulit  ets  Dominus: 
non  fune  fiaudaii  i dcfidctio  fuo.  T»Ucet  ciiam 
efuriemes  iniplcuit 

Bonis]  Donum  quidem  inttiadiuidituc  : quo- 
rum tamen  primum  e(l  in  fecundo  , fed  non  con- 
uectituc:  & fecundum  & primum  funt  in  tertio, 
fed  non  conuettitur.  H*c  autem  tria  funi : vtile, 
deleAabile  , & hotwftum.  Omne  igitur  vere  dclc- 
^bileell  vtile,  icdnon  conuertitur:  &omne 
vere  honeftum  cB  dele^abile  8c  vtile , fed  non 
conuertitur.  Brimum  horum  eD  adminiculansad 
meritum  , fecundum  trahens  dcfidctium  , tertium 
autem  perficiens  ad  virtutis  adkum.  Primum  cfl 
(icut  infttumentum  quo  vtimur,  fecundum  amem 
(icut  dulcedo  qua  proiiocamur , & tertium  fteue 
quoddam  prxmiu  ad  quod  vocamur.  Primum  eft 
quod  ad  aliud  referimus,  vtquod  appetendum 
ell  obtineamus  : (icut  nccellaria  ad  vitz  fuBema- 
rionem  , vel  ad  morum  emendationem , vel  ad 
peccati  per  panam  emundationem, fiue  expiatio- 
nem : ficut  /fa.  4S.  Ego  Dominus  docens  te  vti- 
lia,  & gubernans  in  via  qua  ambulas.  1 1- 

Patres  quidem  carnis  noflrx  habuimus  erudito- 
res , & venerabamur  cos : nonne  magis  obedie- 
mus  Parti  fpiricuumiEt  illi  quidcin  tempore  pau- 
corum dierum  erudiebant  nos  fecundum  luam 
voluntatem.  Hic  autem  ad  id  quoj  vtile  c(l  in 
recipiendo  fanAificaiioncm  eius.  8.  So- 

bcietatem  & prudentiam  docet,  & virtutem  &: 
iuftitiam:quibus  in  vita  nihil  eD  vtilius  homini- 
bus. De  bono  delci^abili  dicitur  iu  V(dm.  if. 
Delegationes  in  dexteraiiia  vfque  in  finem.  Pftl. 
) ( .Inebriabuntur  ab  vbertate  dotnns  tiix : & tor- 
rente voluepatis  tux  potabis  eos.  De  bono  ho- 
ncllo  ( quod  optimum  c(I ) EccU.i^.  Flores  mei 
frudus  honoris  & honclUtis.  Frudus  enimed 
quo  ftuimur.  Dicit  amem  Augufimutt  quod  frui- 
nmr  cognitis,  in  quibus  voluntas  delei^ata  con- 
quiefcic.  £cf/<.i  4.  Rami  md  honoris  & gratix. 

* Hxc  bona  duplicem  habent  faporem  animx 
fecundum  natura  dclc<^abilciTi:dulcem  videlicet, 
& pinguem : qui  foli  fapores  funt  fecundum  na- 
turam dclcAabiles.  Dulce  f()ium  nutrii  ,&  pin 
guc  facile  refoluitut  in  rpiritom.  De  dulci  Sap. 
i<f.Sub(lamiam  tuam  & dulcedinem  (uam,quam 
in  filios  habes  oDcnJebas.  Eceli,  14.  Spiiitus 
meusTuper  mei  dulcis  :hxredica$  mea  fupcrmel 
& fauum.  De  pinguedine  dicitur  in  Pfilrn.  61. 
Sicu^  adipe  & pinguedine  repleatur  anima  mea. 
/fs.  ff.  Audire  audientes  me,  & comedite  bonu: 
& delegabitur  in  cralEtiidine  anima  vcflra.  Hos 
efuiientes  vc  fic  efuriantefurit  Deus,  & come- 
dens & bibens  incorporat  cos  fibi.  M-ftth.  if. 
Efutiui , & dediflts  miht  m.tnducare.  Siiiui , & 
dcdiflis  mihi  bibere.  Matrh.  17.  Ua».  j 9.  Cum 
penderet  in  cruce  dixii:  Sitio.  Et  Aatim  poftea: 
Confuronutum  e{I. 

Sum  auiemaUieTutientes,  quos  nunquam  re- 
plet Oeus.£cift1  funt  criplicesiciuricmcs  videlicet 
pompam  i^li , res  huius  mundi  , laceratio- 
nem funz  proximi.  Prima  cfl  efuriet  vana  , fe- 
cunda auata, tcrcia  drtraifloria.  Vana,  cft  ambitio- 
forum  ; auara,cupidomm : detradoria.efl  canum. 
De  prima  dicitur  //4.19.  Sicut  fomniatefiiriens 
& comedit , Sc  fitiens  bibit : Si  cuigiians  hilus 
adhuc  fitir , & anima  eius  vacua  c(l : fic  fa^t 
fumus.  De  fecunda  Jft,  6 f . Serui  mei  comedent. 


& vos  efiirietis  t & ferui  mei  bibent , & vos  (Ide- 
ti$.  Et  cama  redditur  EccU.  f.  Auarus  non  im- 
plebitur pecunia.  De  tcrcia  dicitur  /ft.  ^6.  Canes 
impudcntillimi,  nefeientesfaturitatero.  Qiiiade- 
trafloi  non  ponit  finem  detra^ionibus.  Hi  ergo 
nunquam  faturabuntuc.  Sed  altj  booi  implemur 
bonis  Domini,  ficui  didhim  efl. 

Etdiuires  dimific  inanes  ] Tertiuseffcdhjsbra- 
chij  diuini  in  malis.  Dicit  autem  tria,  ^timum 
edeitea  quos  cdide  e(fe£tus;  fecundum,  effi- 
ciendi modus : $i  tertium  , e(l  ipfeeffedlus  : qui 
tamen  potius  defe^us  cd  appellandus.  Hi  autem 
circa  quos  ed  ide  brachij  potentis  clFcAus  , funt 
[ ditiires  ] Diuites,  inquam,  qui  huius  feculi  fune 
diuiies.  Et  diuites  hypoccitx  qui  fc  diuites  oden> 
cantin  fpiritualibus.  De  diuitibus  feculi  i.Tim.  « 
6.  Diuitibus  huius  feculi  prxeipe  non  fublime 
fapere,  neque  f|iefare  in  incerto  diuitiarum.  Nam 
qui  volunt  diuites  Beti , incidunt  in  tcmacionem 
& in  laqueum  diaboli , 6c  indcfideria  multa  8c 
nocitia , qux  mergunt  hominem  in  interitum  & 
perditionem.  De  diuitibus  qui  fola  oden-  ' 
ratione  diuites  fune , ficut  ludxi  & hypocritx, 
dicitur  jlpec, ; Dicis  quia  diues  fum  , Sc  nullius 
egeo : nefeis  quia  milec  cs  & miferabilis  Si  cx- 

cus  Si  nudus  Si  pauper.  1 . Cann/,  4.  lam  diuites 
fa^i  edis,  fine  iiobis  regnatis  Hos  diuires  extol- 
lit diuiciaciim  iaflantia-  Sapum.  5.  Diuitiamm 
iaidantia  quid  contulit  nobis  ^ vndcZ.Nc.  1 (>. legi- 
tur de  diuicc  qui  epulabatur  quotidie  fplcndid^, 

& induebatur  purpura  & bylfo.  Byffo  quidem, 
propter  refolutam  mollitiem:  & purpura,  pro- 
pter diuitiarum  ia^antiam  & odcncacionem.  De 
his  dicit,  quod  brachium  Domini 

Dimifit  ] Non  dicit,  (ecir,  fed  dimifit  :quia 
etiam  anrc  inanes  fuerunt.  Quando  enim  bona 
imus  implentia  non  contulit , tunc  inanes  reli- 
quit : fed  apparentem  ad  tempus  plenicudinera 
in  eis  diuitiarum  iaidancia  prxtendii : fiaic  fol 
tenebrofum  relinquit, quod  fuo  non  implec  lumi- 
ne. P/rf/m.  So  Non  audiuic  populus  meus  vocem 
tncam  Ifract  non  intendit mihi.Erdimilieos 
fecundum  defideria  cordis  eorum  in  adinuenrio- 
nibus  fuis.  Sic  dimilTus , ed  a Deo  dcrclidus,  & ^ 
Sandocum  bonis  fatiaiitibus  derelinquendus. 
Ofet  4.  Particeps  idolorum  Ephraim  , dimitte 
cum.  Separatum  efl  cunuiuium  eorum.  Diues 
enim  idolatra,  ficut  dicitur  Ephtf.  r.  Auaritit 
quod  ed  idolorum (cruitus.  Ide  Ik  veri  boni  pode- 
iforibus  prxcipituc  dimitti  i quia  feparaiiim  ab 
cis  habet  cotmiuium  :ficuc£i«c.  1 diues  purpu- 
ratus ^ Lazaio  paupere.  Et  ideo  ficut  boni  veri 
pofTcllor  primum  ab  eo  dimilTus  ed  i ita  poAea  m 
inferno  diues  a Laxaro  abfque  confolatione  di- 
milTused  vacuus,  cum  Lazarusiam  federetin 
menfa conuiui)  regalistdc  qtiodicitur  Lmc.  ai. 

V ( edatis  & bibaris  fupra  menlam  meam  in  regno 
meo.  Vnde  rcquituc  illc  qui  ed  ex  tali  dimiffione 
defedus  ; inanes  fiue  vacuos.  Ub  17,  Diues  cum 
dorminit , nihil  fecum  afferet  : aperiet  oculos 
fuos,& nihil  inuenier.  Pfnita.y^.  Dormicnine 
fumnum  fuum  , & nihil  inuenerunc  omnes  viri 
diuitiarum  in  inanibus  fuis.  Diuites  enim  huius 
feculi  nihil  habent  in  futuro  feculo;  quia  hic  re- 
ceperunt bona  in  vitafua.  Et  ideo  fi  diuitiis  fuis 
non  mercantur  cxleftia  a pauperibus  , quorum  ed 
regnum,  nihil  inucniem  in  futuro  feculo.  Vnde 
dicitur  Lue.  16.  Facite  vobi  amicos  de  maromo- 


08 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  I.  7 j 

na  iniquitatis  > vc  cura  defeceniis  redpiantvos  1 eft.  Spiticusauceraran^usquamuisab  alioHct 
in  ztenu  tabccnacula.  Simul  ciiim  ulitcr  diuites  tamen  nafcibilis  non  e(l  > & ideo  Filius  inconiic- 
dcFraudantut  incctto  diuidarura,&  fpc  quam  ha*  niencer  cllet.  In  btachio  ergo  quod  cll  Fiiiiis>qui 
bent  in  iplis ; quz  e(l  Tpcs  fufiicicntiz  cx  diuitiis-  & ab  alio  ell.  & nafcibilis  vi  dicit  //</«ri»«,hanc 
Etidcodicirur  ffal.  £1.  Diuitiz  h atHuant,  noli-  j perlicic  potentiam  opcracionis./f4  40  In  brachio 
te  cot  apponere.  i luo  congregabit  agnos.  /e»4».  i . Verbum  cato  fa- 

Et  caufa  redditur  SupUm.  f.  Spes  impij  quafi  | ilum  cft  , &:  habitauit  in  nobis.  Hth.  1.  (^uia 
lanugo>  qux  i vento  tollirut : Sc  lanquain  Iputna  pueri  communicauerunt  carni  & fanguini : 6c  li* 
gracilis , quza  procella  difpergitur:  & ranquam  ^ militer  tpfe  panicipauit  eildem.  Frater  eitimnon 
tomus,  qui  i vento  diffufus.  Tria  enim  funt  in  cllct  .qui  per  tiatiuiratem  non  proccflillh  cx  co- 
diuitiis.  dc  tria  in  iudicio  diuiris.  Tria  indiuiriis,  dc  patremee  parricipauit  natura  fratrum. Er  ideo 
flos  iKuli  qui  arclcit  vt  lanugo  : faflus  iaOaiuiz,  paierin  fe  non  fufciperc  dcbuit,necSpirirns  fan* 
qui  in  ampullas  furgic  vi  fpuma ; amaritudo  fo>  ^us:fed  Fihus  vt  frater  eilce , 5c  fratres  reconci* 
lidtudinis , quz  efl  licut  fumus  exczeans  oculos,  liarer » in  regnum  Patris  introduceret  fulcepios. 
In  diuitibus  autem  fune  aculei  fpinarum  indifii-  /'/a/m,  15».  Exaltabo  te  Domine  quoniam  fuicepi- 
culrate  acquirendi , Sc  timore  perdendi : quz  fl-  Hi  me:nec  deIccUlH  immicos  meus  iupei  mc.  Kic 
gniflcancur  pet  caeduum  Ferentem  florem,  qui  cH  ergo  aiiumens  liue  iufeiptens. 
arefeit  io  lanuginem.  Inllabiliias  quz  Ilgnificatur  Siiivcpiionis  autem  mudus  e(l  in  compontio' 

per  aquam » quia  diucs  vndique  perfet]uitur  fu>  nequzrciidus.  Quod  verbum  componitur  a fur- 
giences  diuitias : dc  ignem  in  zHu  cupiditatis,  qui  fum  dc  cepic^quia  aiTuiTicndos  ruis,  (utfum  erexir. 
«leuac  fumum  quendam  inflabilem  dc  amarum  Sufeepie  enim  in  naturam , in  gratiam,  in  defen- 
tetrarum  diuitiaruin.  Tria  indicia  diuiris  funt  honem,  in  gubernationem  , & in  bcatinidinem. 
ventus  irz  Dei , procella , imperus  iu  eum  infl*  Aer  allumpuoncm  quidem  in  nauirain. erexit  nus 
lientis  ptrnz  Vetus  autem  dimiivdens  fumum  cIl  c^ttra  morrem,  & Dei  Patris  irani;pcr  allumptio- 
▼apor  debitis  vitz  feparatus  ab  omni  confolatio-  uein  autem  in  gra(iam,excraxii  nos  exrra  culp.mn 
DC.  /Msb.  4.  Q^cfl  vita  noflfa  ? Vapor  efl  ad  per  airumptiunem  in  defenflonem,  nos  erexit  cx- 
modicum  parens  :&  deinceps  exrermitwbitor.  t>ahoflf$vic'Vofiol*aminipugnaiionem:pcraflIim- 
Sic  igitur  diuites  dimini  inanes.  1.  Terra  ptionem  in  gubernationem  . nos  eduxit  exrra  vix 

erat  inanis  dc  vacua , hoc  efl,  terrenorum  cupidus  periculofam  dubitationem  : per  allumptionem  m 
aflcAus.  /erem.  4.  Afpexi  terram : dc  ccce  erat  ocatituJincm  . nos  extraxit  extra  mUciiam.  Di: 
inanis  dc  nihil.  Quia  ciiaro  fcipfum  diucs  cuifle-  alfumptione  autem  in  naturam,  ad  Hfi»r-,i.Nur- 
rat  £rc/MO.  Nihil  cft  fcclcftius  quam  amare  pc-  quam  Angelos  apprehendit  , fcd  femen  Abrahz 
enniam:  hic  enim  in  vira  fua  proiecic  intima  (tia.  apprehendit,  /erem.  1^.  SivUt  agglutinari  fbict 
M 10.  Diuitiasquasdcuorauic.euumct  :de  ven-  lumbare  ad  lumbos  viritfic  aggUitmaui  mihionw 
rteruo  extra.hct  eas  Deus.  £c  ergo  dimittitur  ina-  nem  domum  Ifravl.  lerem.\\.  In  charirate  p^ipe- 
nis  talis  diues.  tua  dilexi  cctidco  attraxi  ce  miflrrans. 

De  fufccprione  in  gratiam  dicitur  in  Pulm, 
Sufccpit  ifracl  puerum  fuum  Sufecpiteos  dc  via  iniquitatis  eorum  : pto- 

peer  iniuflitiasrnim  fuas  htimilitAii  limc.  Et  ipfa 
Tertia  pars  efl  hnius  Cantici,  propter  quam  humana  natura  dtcii.  Non  difcc.limusiiie,viuih- 
totum  imrodudton'  efl  camicum : dc  dicuntur  m cabis  no$  l3omine:&  nomen  tmun  imiocabimus. 
ea  tiia.  Primum  efl  humanx  naiurz  tn  diuinam  De  fulceprione  autem  in  dcfeniinnemcourra  ho- 
perlbnamfufccptiodcamdum  efl,  Detabantiquo  I flis  impugnationem  dicit  PJuim.  118.  Sufu|>e 
irafccntisnunc  ad  mifericordiamcomierlio  : ter-  fliuum  tuum  in  bonum  : non  calumniemur  tne 
liom  cft  promillotum  omnium  in  liucverjficario.  I fuperbi.  /y4^«.i7.Ex.iliabore  Domine  t^uoniam 
Sed  attende  primo  ad  lircrz  conflriidio-  | fulccpifti  mc ; ncc  dilatafli  inimiVo?  meos  fliper 
nem  : quia  /icut  iaccr  non  habet  congniam  me.  7>r^i7,  PoAc  me  iuxta  te;dc  cuiuinis  manus 
grammaticam.  Ordina  ergo  fic  : Dais  iplc  [ fli-  pugnet  contra  me.  Dc  rufccptioiie  in  guberna» 
uzpit  Iflacl  puerum  fuum ; fleut  locums  cll  ad  lionem  4t  Ego  fulcipio  puerum  : rcqoirc 
patres  noflrosJHc  hoc  fccrc[recordacusmifeticor-  illam  de  manu  mea  «niii  reduxero  & leddideto 
dizfuz  Abraham  1 hocefl,  Abrahz  exhibendam  ^ tibi.  Pfalm.  118.  Sulcipemc  fandum  eloquium, 

[ & femini  cius  vlijuc  in  Icculum  ] Rcuettamur  tuum,  ^c  viuamrdc  non  confundas  mc  ab  cxpefta- 
ergo  nunc  ad  primum  dicentes.  | tinnemca.  Dc  lufceptirmeinbeatirudineindrdt 

Sufctpit  Ilracl  ] Tria  dicit : vnionis  videlicet  < Pf.^lm.  <4.  Deatus  quem  elegifli  & allumphft», 

. modum,  & alTiimptum,  ScafTumpiiaifltim.  Fn  } habitabit  in  atriis  ruis, 
vnionis  modo  duo  funt : vnum  quidem  cx  Verbi  ' Per  primam  aiUiimptionem  homo  efl  vniliniic 
fuppoFico  fubintelle^o,quodeflairumcna:  Ac  ic»  I dehatis  inundhis.  Per  fecundam  autem  efl  per 
canidumex  verbi  flgnihcatione,  qtio<i  efl  afltim-  1 gratiam  fauflificatus.  Per  tertiam  per  virtutetn 
peionis  modus.  Suppoflrum  verbi  efl,  quod  pri-  ! deitatis  defenfus.Pcrquariam  per  lucem  diurnam 
mo  in  Cantico  indiifium  cft,  cumdixiti.Maguifi-  1 fccurc  deducius.  Et  per  quintam  otnnibeafirudi- 
cac  anima  mea  Dominum  x quia  Dominus  efl  | ne  glorificatus.  Primam  fccir  Deus  per  feipfinu, 
aFTumens,  vel  brachium  Domini,  in  quo  Domi-  { fecundam  inquancum  gratia  plenus  , tertiam  in» 
nus  fteit  hanc  potentiam.  Dicamus  igitur : Ipfe  ! quantum  cft  virtus  Patris , quartam  inquantum 
Dominus  in  brachio  fuo  potente  [."iulccpit,  &'c.]  I vetitate  plehus  Ac  fipicnria  Patiis , quintam  in- 
Non  enim  hoc  facere  poterat  nifl  Dominus  : ncc  ^ quantum  cft  f l«.s  bwtus  qni  lolus  habet  immor- 
conuenienserac  facere nlfl  in  brachio,  quod  efl  ^ talitatcm,& habirat luceminaccclEbilemi.Tiw.d. 
Filias.  Non  enim  Parer  ab  alio  efl  : Ac  ideo  ne-  | Sic  igitur. 

que  ztemaliter  , neque  temporaliter  nafcibilis  j Sufccpit  Ifiael  ] Qjiidam  voluerunt  Ifracl , hic 
' D.  jiiherti  D.Lhc.  G 1 cfle 


t 


^ 'oogie 


y6  D.  Alberti  Magni,  Ord.Praed. 


elTc  nominuiai  c^ros , vt  fu  fcnfus.  ifcael  plebs 
luclxocumfufccpitpucrum  fuimi  libi  promillum 
in  lege.  Varouius  cnitn  natus  elt  nobis,  &: 
filius  «iaius  ctl  nobis.  Sed  illa  expoUtio  non  vide 
tiir  elTc  conucniens.  Sed  dicamus  quod  ifracl  ac- 
cui'a(iuicarasc(l:&  cil  ienrus.Surcrpic  IfracLboc 
efl,  Ifiaclem.  iCracl  enim  fufccpic»  quando  femen 
IfcacI  lufcepit.  R»w.  i f . Sufctpicc  inuicem  , (icut 
& Chcidiis  fuf^pic  vosiin  honorem  Dei. 

Sequoi  liquo  modo  apprehendam , in  quo  & sp- 
preheufus  fjm.  £t  hoccflairumptum. 

Pueram  TuumJEcet  tangit  allumpii  a<!lum.  Et 
fecundum  confuetndinem  hcbraici  letmonis, pue- 
rum ponit  pro  feruo,  Phil.  i.  Humiliauit  remer- 
ipfum  formam  ferui  accipiens.  A/Atth.  zo.  Filtus 
hominis  non  venit  minilliati , led  miniUrare  : & 
dare  animam  (uam  in  redemptionem  pro  multis. 
//«.^z.Eccc  intelligct  feruus  meus,5c  exaltabitur, 
eieuabicut  & fublimis  erit  valde.  Ule  autem  puer 
a puritate  diflus  cfl:qtiia  putus  putocordc&  pu 
re  impleuii  omne  gemis  leruit  jcis  ad  faUuem  no> 
Aram  pertinens.  Vnde  Ati.  4.  Dicunt  Dilcipuli 
in  oratione  ad  Dci:m.'Conuencrunt  in  hac  ciuita* 
te  aduerfus  pucium  fandum  tuum  Usvxr  quem 
vnxiAi  I Hetodes  & P ontius  Pilatus : ^ fecerunt 
quarcunque  manus  tux  decrcuerunr  Heri.  Se- 
quitur. 

Recordatus mircrlcordix  fux. 

Videbatur  enim  Donunns  diu  oblitus  pei'eris 
humani  ex  ira  primi  peccati.  Sed  tandetn  pietate 
vi£his[rccotdatuscA]  hoceA , adm  >diim  recor- 
dantis fchabui([mifericordixfux]//.if'ir'-.i.Dimi 
iratus  fueris,  mifeiicordix  recordaberis.  EA  enim 
prima  promillio  redemptionis  fa^a  cx  mifericor- 
dia-  Sed  impiccio  promiAionis  cA  ex  verirate. 
/rt/rjf  etdem.  Per  vifccramilcricotdix  Dei  noAri 
in  quibus  vifitauit  nos  Oriens  ex  alto.  Ecfub- 
iungit  dc  veritate,  dicens. 

Sicut  locutus  cfl  ad  Patres  noftros: 
Abraham,Sc  fetniui  cius. 

Hehr.  I.  Multifariam  multilque  modis  Deus 
olim  loquens  Patribus  in  Prophetis.  Locutus  eA 
enim  per  feipfum  Cenef.tx.  & 15.&  17.  Locutus 
cA  per  Angelos  GVwe/iS.  Loentus  eA  per  Moylcn 
£xod.  f.  Locatus  eA  per  ora  omnium  Propheta- 
rum Aci.  j.  Locutus  eA  nobis  tandem  in  Alio 
fJebr.  i , 0ft4 1 a.  Ego  vlfioncs  miiltiplicaui  eis,8c 
in  manibus  Prophetarum  aAimilatus  fum  Ppttm, 
88.  Tunc  locutus  es  in  vifione  Sanilis  tuis,  & 
dixiAi : Poful  adiuiorium  meum  in  potente  , Sc 
cxalcaui  clerum  dc  plebe  mea-  Locutus cA  etiam 
in  corde  perSpicitum  fan^in./’/«</f9.84.  Audiam 
quid  loquatur  in  mc  Dominus  Deus  meus  : quo- 
niam loquetur  pacem  in  plebem  fuam.  EcceAc 
flocutuscA  ad  Patres  noArosJquorum  nos  fumus 
hxrcdes.  Nec  tantam  locutus  cA:(ed  Acutdidtur 
Htbr.  6.  inrcrpofuit  conflli)  fui  iuAurandum : vt 
per  duas  immobiles  res  quibus  impolllbile  cA 
mentiri  Deum,  ArmiAinmm  habeamus  folatium. 
htfrA  eodem.  Iiifiurandum  quod  iurauit  ad  Abra- 
ham  patrem  noArum  daturum  fe  nobis.  Se 
quitur. 

Abraham  ] Hoc  continuatur  ad  hoc  quod  di- 
xit. Recordatus  mifericordiz  fux  exhibendx 


Abrahx,  hoc  eA,  Abrahz.Hunc  igitur  fpecialitec 
nominat  : quia  ilii  primo  mifencordia  iOapio- 
milfa  lA.  Et  quia  ipfe  Pater  cA  ptominicnis  fi- 
liorum. licut  dicitur  GaIai-^.  Credidit  Abraham 
Deo,  A.'  reputatum  cA  illi  ad  iuAitiam.  Vnde  di- 
Clus  cfy>a(ci  multarum  gentium.  Data  eA  autcra 
promiQio  Abrahar  : primo  quidem  in  prrpmio 
6V«e/ 1 1. Deinde  etiam  in  circuncifione  7. 

& dicit  Aptfiolut  Rem.  4.  Sed  hoc  fadlum  cA  vc 
fit  pater  omnium  credentium  in  pixputio,  & fic 
pater  crcdcucium  in  circuncifione,  & teputerur 
eius  fides  ad  iuAitiam.Sicenim  pacer  eA  multatum 
gentium.  Vnde  Sequitur 

Et  femini  ems]  Apojlolm  Rom.^.  Non  qui  filij 
funt  carnis , fed  qui  fune  fili)  piomiffionis  zAi- 
mancur  in  feiTiine.  Semen  enim  hoc  cAdequo 
dicitur  G*Ui  ).  Semini  tuo  quodcAChriAus. 
Hoc  eA  enim  eA  femen  in  quo  bcnediccndar  fune 
omnes  gentes,  ffa.  6^.  Semen  benedidotiim 
Domini  cA  : filq  Sc  nepotes  cocum  coram  eis. 
£(c/i  44-  Semen  eorum  in  teflarocnto  Aetit.  //>. 
40.  Opus  manus  mex,  germen  plantationis  mex 
ad  g)orificamium[vrque  in  fcculum]boccA,vrqtse 
in  xccinum  :quia  hoc  cA  fcculum  , finis  hoiiim 
temporalium  Icculorum  Exod.  zo.  Facens  mife- 
ricotdiam  in  muUa  trillia  his  qui  diligunt  me,  & 
cuAodium  mandata  mea.  Non  enim  cll  finis  mi- 
Icncoidir  quamdiudurat  noAra  miferia.In  fccu-  ’ 
io  autem  fucuio  finitur  mifcria : & ideo  vfque  in 
illud  ieculum  fic  mifencordia. 

Manfit  aurem  Maria  cum  illa  quafi 
mcnfibus  rnbus : Screuerfa  cft  m do- 
mum luam. 

Hic  fignificarur  quare  ad  montana  confcendic, 
vt  vidcliict  vetui*  prxgnanti  obfetiueretur.Cum 
enim  tres  quatrz  anni  fine  cempus  impiqgnatio* 
nis  mulieris  reenndum  naturam:  in  primis  duabus 
quartis,  mulict  prxgnans  non  multum  cA  grauis: 
& ideo  in  diis  fere  per  toiu  occiiliauit  Elilabeth. 
In  vicima  veto  granidatut  dc  dic  in  diem , plui  6c 
plus.  Er  ideo  tunc  reuclatus  cA  partus  eius  ab 
Angelo  iuuenculf  matri  Domini : vc  veniat  ad 
obloquendam : & ideo  per  totam  illam  quattam 
manlit  cum  ca  mater  Dei  vfque  ad  partum.  Et 
huius  funtquacuor  cau.*.  Prima  quidem,vt  non 
ociofitatiscaufadlfcurriik  videatur.  Secunda  au- 
rem, vtquainJiu  durat  neceffitas  proximi,  abipfa 
exemplum  obfcquciidi  przbcatur.  Tertia  amem, 
vt  virtus  matris  loannis&nati  augeatur  ex  man- 
fionefua.  Quart,t  tandem  , vt  haec  qu*  ab  An- 
gelo dida  fune  de  prxeurfore,  oculis  fidelibus  ab 
ipfa  confpiciaiicur. 

Ociofe  enim  dilcurtcnies  non  diu  valent  in 
vno  loco  pedibus  fiiis  confiilcte.  Prout>h.'>.  i, 
T’tef.^.  Operam  Jctis  vt  quieti  fitis , &:  vcAmm 
negotium  agatis,  'nquictudo  enim  tam  invitis 
quam  in  mulieribus  vicuperaruc.  2 .Tun.  t.Habcn-  , 
res  quidem  f['^iem  pietatis,  viiruiem  auian  cius 
penitus  abnegantes  : Sf  hos  deuira.  Ex  his  enim 
uint , qui  yienccram  domos . Sc  capiiuas  ducunt 
mulierculas  oneratas  |*eccaiis.  Talis  enim  ddeur- 
fusnoncA,  nifi  vthaiirlmtiv  vndique  libidinis 
fomenta.  Sapient,  i.  Vbique  rcliuqiiarras  ligna 
Ixiiti.ttioAr* : non  fic  pratum  quod  nonperrran- 
fcar  luxuria  noAra-  Manfio  autem  talis  lignifica- 
cur  C/enrf.  18.  vbi  etiam  In  aducmu  Angelorum 
fan^ 


Digi:  ?,  by  Google 


iriEuang.  D 

£tk  femma  Sactam«oca|  iatKnu  e(l  in  taberna- 
culo. pac  etiam  excmf^up  non  parumpe»iied 
candiu  obTe^oei^rdoitM  Bniatui  indigencva'pro 
xinu.Sic  enim  [nobar  i>efo(i;vellet|uoddixii:boce 
anc^Oocninv.  Soneeoimocidiandll^i^pcr 
iheiiana  doraiaae.  Talibus  erum  obfequiii  non 
indiget  in&',  iU-iu  «nembris  & neceffiiatibu 
rtiORim.-^raMvP  vi/MK.  CoDilderaultiemiias  do- 
mas iU»>  noB  {datearum  , & panem  otiofa  non 
comedit.  Domuscntm  congregatio -cooiun&o- 
ram  ibi  vocatur.  V nde  de  domo  fua  biii  cognata 
dus Eliiabeth.  x.7imMb.5.SMpiisrttorom^ma> 
zimedomefticorom  curam  non  habet,  (tdem  ne> 
gauit,&  eil  infideli daerior.//<(.f8. Carnem  tuam 
ne  deipexeris.  Ex  hocettam  profecit  virtus  ram 
£li^b«h  quam  loanpis.  Vnde  St^M  \n  6Y«/.Nec 
fida  cauia  fiuniliaricaris  tamdiu  manfit : f'ed  vt 
toco  rempore  Elifabeth  & loanniscreiccrei  pro> 
ffdos.  Nam  fi  tn  primo  adncncu  Matie  Spiritu 
fanfio  fiint  repleri ; multum  efi  illis  fuperaddi- 
Kum  tanu  mora roanfion».  Gtntf.^o.  Inueniam 
gratiam  in  confpedhi  tuo.  Experimento  erum  de- 
did  quod  ben^ixerit  mihi  Detis  propter  re. 
Quarta caufa  etiam  in  Qtff.eft : vbi  dicit : Tara- 
diu  manfit  vt  videret  przcuiforis  natiuitatem 
propter  quam  maxime  venerat,  hb  W/m.  Auditu 
■uris  audiat  te : nunc  autem  oculus  meus  videt 
u.Simile  6vw/^5.Sn/ftctc  mihi, vadam  & videbo 
iUum.Hisergo  de  caufis  manfit  Maria. 

Cum  illa  qaafi  menfibus  tribus  ] Quafi  dicit 
temperando  locutionem  propter  panias  dieculas, 
quibas  forte  plus  vel  minus  manni.  In  menfibus 
aaiem  tilbus,rre«  fune  Iunx  rer>ouarione$  ex  mu- 
taaro  lumine  fidis  u)ux  fignificam  tres  ex  illu- 
nBioacricefquod  fanat  Maria)mutuatas  illumina- 
ciones,qua$  Gtoff.  attribuit  fidei,  fpei,  & charitati. 
Hdes  enim , vt  dide  Attiufl.  ad  lumen  oculoi 
operit,  fpes  crigir,chart(as  figit.  Eccii-n-  Tripli- 
dtafol  exurem  toontes,radios  igneos  exuftlans. 
Inde  dicitur  Prtmrb-  vltm.  Non  cxcinguciur  in 
node  lucerna  dtu.Omnes  enim  irradiatteo  quod 
spfa  eft  amida  fole : & luna  fub  pedibus  eius 
t.  Omnes  irradiat  pietatis  ofiicio  , fandi 
tatis  naerito  & exemplo,  & plcnx  illuminationis 
vabo : nihil  in  tenebris  petraanet , vbi  illumina- 
trix  intrauic.  Orietur  in  tenebris  lux  tua: 

& tenebrx  tuxenint  vt  meridies. 

Ecreuerfaefl  in  domum  fuam]  Gtnif.'^o.  lu- 
ftum  eft  vt  aliquando  domui  mex  pruuideam. 
Manfit  igitur  quietam  fe  demonfteando  * eribus 
menfibus.  Manfit  obiequium  pietatis  vrqiic  in 
fiocm  ^fidendo.  Reueria  efi , non  femper  circa 
alia , fed  aliquando  drea  propria  intendendo. 
Exiuit  in  pietatis  adlonem  , & reuerfa  ed  ad  fa- 
miliaria in  veritatis  conremplacione.  Ex.tth.\, 
Anhnalia  ibant  & reuenebantur  in  fimilitudi- 
iiero  fulguriscotuicantis.  Caaiic.;.  Reuerteie,  ce- 
uertere  Sunamitis : reuertere,teutrtere,vt  intuea- 
mur te.  Sunamitis  (quz  captiua  interprecaturj 
eft  anima  capta  iam  amore  & dulcedine  contem- 
plandx  veritatis  , inter  quas  regina  fuit  anima 
Beate  Virginis.  Huic  lodales  fponfi  clamant: 
Reuertere  ab  occupatione  cutx  familiaris , re- 
oertere  ab  obfcquio  pietatis,  reuertere  ab  adione 
exercendz  virtutis,  reuertere  ad  limpidam  fpecti- 
lacionem  vetitaris,vt  in  lumine  diuino  radiantem 
intueamur  te.  Sic  ergo  reuerfa cfl  [in  domum 
fuam  ] Sdfivrt.t,  Intrans  in  domum  meam  cou- 
2).  Jilbtni  Etuotg.  D.Utc. 


. Luc.  Cap.  I.  77 

qnaefcam  cdm  lapientia.  Nod  enim  habee  amart- 
ladinemrconoettacioehis,  neque  czdiumconui*. 
duseius.  Uhid  tamen  didumeft  per  anticipatio- 
nem t quia  non  tediirnifi  loabne  iam  nato : led- 
Euangdillaanricipat  t vt  continua  fit  hilloriadc' 
natiuitateprxcurlotjs--  ...  - 

: Ejtfftbeih  autem  impletum  cd  tem- 
pus pariendtjdc  pcpetic  Hlium. 

Hic  incipit  Euaogeliila  agere  tara  de  natiuiia-’ 
te  prxeurforis  , quamde  ciuiiatc  Soluaiods.  £r 
primo  ficut  cougiwt  de  natitiiute  pczcuiforis, 
de  qua  tria  faibit.  Primo  enim  de  natiuitaris 
ortu/ecundb  de  facramento'&  (andttatis  dc  opi^ 
ntonis  prcgrcllii , tertio  veto  de  conueriatioDis 
profedu  dcfciibic.  De  natiuitaris  quidem  ortu 
defetibit  duo : ordinem  videlicet  gcnctauoms,  tc 
nxidumcongrarulauDais : ordinem  genecationia 
quo  editus efi  ad  locem, modum congratdationia 
in  ocnnibiis  fibi  coniundis  pet  loci  confiuitatem 
vel  per  fanguinem.  Ordo  autem  generationis  ci^ 
defaiptus  in  quatuor.  Nam  in  pataiiecx  nomine 
ad  tantum  natum  figmficatur  idoneitas:  in  tem- 
pore congruitas : inpatturitione,  virium  adeni.^ 
tendura  integritas  : in  nato  ver6  nobilius. 

Parentis  quidem  ad  cantum  vatem  paricndum 
ex  nomine  idoneitas  prxnoratuc ; cum  dteiror 
[Elifabeth]  quod  imerpretacvi  L>ei  mei  iiituriiarj 
Quam  quidem  famtiiatem  qnidain  faOidiuni, 
quidam  efuriunc  , quidam  fapoc.nnc , quidam  gu- 
(iant,quidam  non  ad  fatietacem  fumunr,  quidam 
autem  ea  latucantur,  dt  quidam  vfque  ad  eruda- 
tiunem  & ebrietatem  replentur.  Landem  faili- 
diunt  quiderodefides  A/«f0.ii.  Anima  nodra  ari- 
da ed, nihil  aliud  refpiciuiu  oculi  uudxi  nifi  Man. 
hubidem  A'»n».xi.  Anima  nodranaufeac fiiper 
ciboido  letiifiimo.Ec  idi  funt  mali, palatum  cor- 
dis infedum  habentes.  Efuriunt  autem  iam  ad: 
iatietatem  redeuntes,  de  quibus  dicitur 
Beati  qui  efutiunr  &c  fitiuni  iulliiiam  : quoniam 
>ipfi  (attiiabuniur.Vndedidum  ^11  ah 
Cibus  fum  grandium : crefee,  & manducabis  mc. 
Saporaiii  autem  qui  per  faporem  Ipiritualcm  hu- 
ius cibi  aliquantulum  fentiunt  dulcrdb>cni  quafi 
per  odoratum.  Cdntic.i.  Memores  vbcnim  tuo- 
rum fupet  vinum.  Vndcdicimt  Caniic.^  Mei  6c 
lac  fub  lingua  tua.  Cudant  autem  qui  iam  ipfam 
feniiunc dulcedinem.  i.Ptir  x.Si  tamen  gudadis, 
quoniam  dulcis  ed  Dominus.  Ec  idi  funt  paruu- 
ii  quibus  in  primis  rudimentis  indtilatiir  vetitas. 
i.C«ri»th  ).  Tanquam  paruulis  in  Chridolac 
vobis  poturo  dedi, non  clcam.Comedumqtii  plus 
profecerunt,  de  quibus  dicitur  Cuntic.  f . Comedi 
fauum  cum  mclle  meo  , bibi  vinum  cum  lade 
meo.  i .Re^.  i GuRioi  paululum  de  meile  tdu, 

& illuminati  funt  oculi  mei.  Saturantur  autem 
quibus  omne  defiderium  fuum  facit  Deus. 
yerb.i  j.  ludus  comedit  & replet  antmapa  fuam. 
/’y4im.77.Manducaueruni  6i  faturaii  funt  nimis; 

& defiderium  eotum,&c.  Ifd.  i x.  Comedunt  vf- 
que ad  faniriiatem.  Erudant  autem  idius  facuri- 
latem  , de  quibus  dicitur  in  Pfdlm.xA^-  Memo- 
riam abundantixfuauitatiserudabunt. /7^/10.44, 
Frudauit  cor  meum  verbum  bonum.  Ctmtc.^. 
Inebriamini  charidimi.  Talis  igitur  fuit  ida  pa- 
rcns.&  ideo  didla  ed  Elifabeth.  £c  dicit  temporis 
cungtuitatem : cum  fiibdir. 

G j Impletum 


78  D.,  Albettt  Magni, Ord.  Przd. 

Iraplccumeftreo^]  GUjfd.  Verbara  iiOpko  laiacnte vmme./y4  t6.K  feck  toa  DtftiA 
tionis  (aai  Scripnira  in  bonorum  tanntm^rlm  co»oepin>us>  & qutil  parturiuimni»  & pq>ettBio 
vel  obitu , vci  a£ku , ponore  confuenic : qoorum  rpicttum  CUutitAacM  auteni  MS^ata  initem 
vitam  pleutudinem  pcrfeAionis  babere  fignifi-  piomtflionii,in»iK^4t»eiLKn)iBePamardMi 
^uyc  ibi  Lmc.x,  Impleti  furudiea  Maiix-vi  pa-  tignibcac  .religiomuue  cjenoos  vioboa  propm 
rcrcr.  Et  hoceflde  otcu<  luapleuit  Salomon zdi-  ad  Eiperna  niientes,quo»dcficeK«ftnflceM'.^un 
(icate  domum  EchocdeaAu.  De^un-  racio humana  debdc  mluaDiiie ditiinQ> quod Ka< 

dioseft  Abtabam  piemis  dierum  £(  manam  virtutem  ttaurceodic.  Vxoc  autem  Phr» 

hoc  e(l  de  obiiu.QuarKio  venii  plcnHudo  tenjpo*  nce«  qui  inicrpreiatur  06  mutum » Cgni6cac  eoa 
cit,mtfu  Deu$  Filium  fuura  GdUt,^.  Econtra  dies  qui  oa  b diwinis  laudibus  claudunt : & ideo  io  di« 
impiorum  fum  ioanes  & vacui.  Et  qukkm  uinia  mociuntui  po  dubitationem  > vd  ercorcaa: 
(aat  rcthi  Gl»fd.  ■ ■ & Elium  ioglorium  pei  eirorem  moctentes  gt- 

Et  videmui  babe»  iudaaciam  per  iUud  (J^'  gnunc.  Hzc  autesa  diuina' vinute  praedita  pacir. 
ntf,iS‘  Necdum  enim  impleto  fanc  iniquitates  quzdiuinaviirme  concepit.  Sequitur. 
Amoidtzoruro,  Et  jf/a.i.MaDUsvefttcranguioe  Filium]  QuamuiaenimEcuc dickui £rd&)tf. 
pleoc  fime.  Et  ad  b(x  dicendum  fecnodum  Filia  Et  aliquando  mehoc  61io  : tamen  vc  dicit 
quod  omnis  plenitudo , perfedionis  eft  & boni.  Plnid  i»  /1^0 /«0  ExtM,  Iropecfedba  generatio  eft 
Sed  cum  dicitur  impleta  eft  iniquitas,  e(l  plenitO'  filia.  Aut  enim  boeu  efti  auc  oudatfi  booa  eft , cft 
doquznoneft  in  ratquicate  vel  peccante } Enl  fa£k»  in  adimorium  viro.  Gtntf^.  Faciamueei 
potius  in  (ententia  iuftitiz,  Impleta  enim  eft  ini'  adiutotium  fimite  fibi.  UemTidtaB.  Tu  fiec^ 
quitas4<P*v  non  efi  amplius  coWanda , fed petef*  Adam  & dedifii  ei  adiucorium  EuamJnqoamum 
cindenda  per  fementiam.  £c  ideo  iropletio  iniqui'  enim  boino  animd  coniugale  eft , fadU  tn  adio* 
tacisnon  e(l  in  ipfaifed  potius  eft  in  ea  quz  dici-  totium  viti  eft,&  non  propria  intentione  fa£la:dc 
tur  iufiitia  iudicis  \ & ideo  ab  eo  potius  eft  iu-  fic  cft  impctfedla  generatio.  $i  tutem  mala  eft 
ilitia  plena  quam  iniquitas : licuc  dicit  filia,  eft  exemplum  dilTolutionis^Fomentum  libi^ 

luftitiaplenaeft  dextera  tua.  Iftod  autem  tempus  dinis,  contorbaiio  cogoaiiunistdc  excidium  pa> 
patiendi  ooncft  plenum  fecundum  periodum  ^a-  trix.  Omnia  hzc  pcobantuc  tn  Dina  filia  Iscob 
li)  naturalis  impugnationis, fcd  pouuslccundum  Gentf.^^,  Etinhiftoriis  Gentilium  de  Helena, 
implctionem  facraincmorum  iltius  natiuitacis.  Hrc  igitur  virtutem  partus  a Deo  habent , mbsl 
Huuis  enim. initium  fuit  aimumiacio  angelica  & impcrredlum  protulit , led  filium  peperie : exem- 
rupermundana.  Dccuifus autem babuit quinque:  pluro  habensvbiEcdcfiafubrpecieiBulierispat» 

. conceptum  videlicet  fteiilis  & anus  ex  fene  * fu-  ruiienns  inducitur  ./^p#c.tL.Qpcami^  fole  pe- 
pernacuralem  formationem  partus,  dioinatn  fan*  perit  Elium  malculunt,qui  raptos  eft  ad  Demii,Ae 
dlifiiiacioiicm  in  vteio » priuilegiatain  cxulutio*  ad  thronum  maieftatis  diuitu:.  Sic  ergo  explicas 
nem  ad  prziemiam  Chiifti  in  vtcro  exiftemis,  ordinem  generationis.  ■« 

fingularein  lenfum  vocis  falucantis  Bcaoe  Virgi-  ...  . . ^ 

nis  ronabiiem  : quem  fenfum  vocat  yimbrgfin-  Et  audicroni  vicini  SC  COgnaci  ciuSt 
leiiechim.  Piimum  fuit  Angelicum  minifterium:  quia  magniBcauic  Dominus  mlfcri-' 
fecundum,  fuit  fuper  naturam  & «tatem exiftens  cofdtam  fuam  cum  illa,  & CongratuU-' 
miraculum  t tertium, fuit  racuseftcdlusprzdefti-  ^^ncur  ci. 
nationis : quartum , priuiicgiatz  fandincationis: 

quintum,  fingularis  infpicaiionis.  In  primo  ho-<  Modum  tutem  congratulationis  ponit  io  qua- 
tum.notacui  loannis  dictiicas : in  (ecundo,diuina  ruor,  quorum  primum  eft  , facilis  canti  miraculi 
poceftas : in  tertio,Dei  bonitas : in  quarto,dmina  auditus : fecundum  autem , omnium  coniundo- 
giaticudo  : in  quinto, fapentiz  diuinz  fortitudo,  nim  hilaris  & ixubundusconcuifus : cercium,eft 
His  ergo  facramencis  loc  fic  cantis  additur  ad  auditus  Iztus  & iucundus : quaicura  autem, con- 
complemeniuin,  naiiuitas  exTceto  ante  illumina'  gratulationis  modus.  Dc  primo  dicii[audierunc] 
tionem  mundi : ne  ance  tempus  patiens  abot.  quatuor  fune  facientia  auditum  facilem, quorum 
tiuum  faciat  imperfcdhim.  Hzc  eft  plenitudo  primum  , quod  fit  auris  audiendi , & non  auris 
temporis  patiendi  quam  prefiniuit  Ocus,&de  nonhabens  aiiditum./l/4((ii.i^.Qui  habecaures 
qua  fiipra  dixit  Angelus  : quz  implebuntur  fuo  | audiendi , audiat.  Hoc  autem  fit  pec  vitalem  8c 
tempore.  £cc/i,  f.  Omnia  tempus  habent  & fuis  j {enfibilem  fic  intelledualeto  fpititum  diffufum  in 
fpatiis  tranleunt  vniueria.  Tempus  nafcendi , &:  ; juribus, quidiftunduntuc in  auribus  fpiriiualiom 
tempus  moriendi.  virorum,  Aptt.x.  Qm  habet  aures  audiendi,  au- 

£c  pepetir  ] Hic  notatUr  virium  ad  pariendum  I diar  quid  fpiritus  dicat  Ecclefiis.  Secundum  ao- 
perfciftio  fic  integritas  fupra  impotentiam  ztatis,  | tem  eft,quod  auris  lenis  fit,quz  de  f^ili  locutio- 
quz  frigida  erat  &ficca.  Ex  higiditate  quidem  ; ne  fpiritus  immutetur.  /0P4.  Vocem  quafi  aure 
conieti  nscarnes,  corrugans  pellem,  & per  conlc'  lenisaudiui.  Secundum  naturam  autem  duris  fic 
quens  impotentiam  faciens  pariendi.  Ex  ficcitace  dura,fngiditace  iruiucante  & fpicira  auerfo , cum 
autem  mortificans  f<mtm:ficut  de  quibufdam  quo  calor  & vita  retrahinic.Econrta  per  fpiritum 
dicitur Venerunt  filijvfque  ad  parcum,  & & calorem  in  aurem  protenfa  lemscfficicurao- 
non  cft  virtus  pariendi.  Propter  quod&R.3chel  iris.  Vnde  dicitur  : Ec  quafi  furiiuc  fuf' 

Vocaiiic  filium  Bennoni.hoc  cft, Filium  j cepit  auris  mea  venas  fiifutri  eius.  Tertium  eft 
doloris  mei  Similiret  etiam  i.Xej.4.  Vxor  Phi-  quod  fic  zelus , hoc  eft,  amor  contendens  ad  au- 
necs  facerduiis  peridiiau  eft  in  partu  cum  capta  . dieDdum.54pr0nr.  1 .Auris  zeli  audit omnia.Quar- 
eftee  arca  : fic  moriens  vocauic  filium  inglorium,  ' tum  eft  quod  fic  patula  fic  intendens  ad  auditum 
quod  interpretatur  Ichaboth.  Hzc  autem  cui  vi.  j porrefta,hoceft,auIcultans.C4arir.8.  Quz  habi- 
:e:  non  natura,  ftd  gratia  minifteat  [peperitj  iq-  j tas  in  hoitis,  amici  aulcultant  ce.  /01SZ.3 . Amicus 

rponli 

f 


in  Euang'  D.Liic.  Cap.  I.  79 


ftonTi  (bt&audic,hoc  cft,  aufcultit ad  vocot 
(muTi  6c  rpon&.Ex  his  igicor  caulis  facile  aodte- 
nint  omnes  qui  lunc  fpitiiualcs  erani , Sc  ventu- 
cum  in  camc  Chtifturo  pet  praelcnriam  dcfiileta- 
uecanc.  Et  ideo  de  prxcutforc  quicquid  poretanc 
libencet  audienim. 

Vicini  & cognati  eius  ] Ecce  l«tus  omnium 

amicorum coocuritts.  Vteinienim  funcoobircuro 
in  eodem  tico  commorantes.  Cognati  autem  ex 
vno  progenitore  Dobifeum  pet  generationem 
egredtentes.  Vicini  ergo  noftei  fnot  ix^ircum 
vnius  vici>hoc  c(l,vniiu  ciuicatis  habitatores.  Et 
boc  quidem  funt  Conuicanci  in  terra  vocari.  In 
lo  autem  habitant  nobilimm  Angeli  fupetnam 
duitatem.  Xn//>4.  Vicini  autem  cius  congratu- 
Umes  dixcrunt:Natuscft  filios  Nocmi.Ctwoc.). 
Pet  vicos  8c  plateas  quxrain  quem  diligit  anima 
mea. Cognati  veto  nooifcuro  ex  voo  progenitore 
Deo.  MdUeb.  t . Nonne  vous  pater  omnium  no- 
fttum}ieuv.i.Deditcis  pocefiatem filios  Dei  fieri, 
his  qui  aaiunc  in  nomine  cius : qui  non  ex  faia- 
euinibus,  neque  ex  voluntate  carnis.ncqneex  vo- 
fttotaie  viri , fed  ex  Deo  nati  fune.  Qiu 

natus  cft  ex  Deo  non  ^fcccat , fcd  generado  Oei 
conferuac  illum.  H«  cft  generatio 

quaerentium  Dominum.  Ifli  ergo  funt  vicini  & 
cognati.  Efhef.i.  Non  cflis  huipites  5c  iJuc- 
nx  ; led  eftis  ciues  SandJorum  , Hc  domeftici 
Dei , hoc  cft , de  domo  Dei  luri.  Ecce  venera- 
bilis amicorum  coiKurlus.  Sequitur  Ixiillitnus 
auditus. 

Opia  magruficauic  Dominus  roifcricotJiam 
fuaro  cum  illa  ] Dominus  inquam  , qui  potuit, 
heut  iam  ante  dnihim  eft : Qu*  po.cns  cft : Sc  fan- 
dum nomen  eius[Magnificauit]Koc  cft, magnifi- 
ca liberalicate  fixit-  Ipfc  enim  cft  magnificu.  in 
£uv^ie , atque  Laudabilis , & faciens  mirabilia. 

Sic  cniro  per  magnifica  dona  eleuacaeft 
magnificentia  fiia  fupcrc*io$,rjpcica:lcrtibusdo- 
nis  diuns  Elifabcth : vt  patet  pet  ante  didia  [mi- 
(ericordiam  fuam]  qu«  pet  cftcdiimi  noftram  au- 
fert mifaitm:  opprobrium  fterilitatis  rccompen- 
fans  vno  plurimoa  valente  filio , Sc  impotentiam 
anilem  diuino  fupplens  fixainditatis  miraculo. 
Jfd.  vltim.  Si  ego  qui  generationem  aliis  tribuo, 
ipic  ftcrilis  ero,  dicit  Dominus } Hanc  mifcricot* 
cEam  opprobrium  tollentem  notauii  fuperius, 
vbi  dixit : Sic  fecit  mihi  Dominus  in  dic  qua  ref- 
pexit  auferre  opprobrium  meum  inter  homines. 
Mifecicordiaenim  ifta  prxuenit  annuntiando  «k 
foecundando.*  fubfecuca  autem  cft  formando , & 
fandificando,&  ad  lucem  luciferum  perducendo. 
7«rev,j. Non  defecerunt  mifcrationcseiu$.//i63. 
Miferationum  Domini  recordabor , laudem  Do- 
mini fuper  omnibus  qii*  reddidit  nobis  Do- 
minus.  Sequitur  congratulationis  modus , cum 
dicit. 

Er  congrarul  abancur  ei  ] Congratulatio  eft  i u- 
cunda  gcatiaruniadlio  de  gratis  accepto  dono. 
Lttc.i Congratulamini  mihi  quiainueni  ouem 
quam  perdideram.  Anende  ergo, quod  congratu- 
lari non  poterant  nifi  Sc  ipfa  gcatuUrctur.Hcideo 
licet  triftiiiam  in  partu  habuit , quia  venir  hora 
eius  hdn,\6.  Tamen  iam  non  maninic  prelTu- 
rx , feiens  per  Spiritum  quia  talem  Sc  tantum 
gOiuit  filium.  Lauda  ftcrilis  qiix  non 

paris : decanta  laudem  , Si  hinni  quz  non  pa- 
tiebas. 


Ec  fadbiim  cfe  ia  die  o^uo>vencruot 
circumcidere  puerum. 

Sequitur  de  fendHcatis  iftiiis  Prxeurforis  pro- 
grelTu.  Et  hoc  eft  quod  dicit  [ Er  fadum  eft  in^ie 
oftauo  ] Tangit  autem  hic  duo,  qux  lignificanc 
fan&icatis  eius  progrelTum  : quorum  vnum  eft 
congruentia  legis,  fecundum  aurem  per  mulu  in- 
dicia fama  fan^icatis.  Vc  enim  legi  congrueret 
loannes  fufeapir  circumcifionem.  Citcumcifio 
autem  quatuoc  de  caufis  fufeipiebatur  : qtKtrum 
vna  eft,  vt  prxeeptum  circumcifionis  im]^atur. 
(jtntf,*  6.  Mafeulus  cuius  przputi)  caro.circnm- 
dfa  non  foetit , peribit  de  popul»  meis  \ qukr  pa- 
^um  meum  irritum  fecit.  Secunda  eft , vt  reme>^ 
dium  ex  citcurocifione  contra  peccatum  acqui- 
ratur. Btdd.  Idem  falutiferx  curationis  confere- 
bat in  veteri  lege  circumdfio , quod  tempore  re- 
uelatz  grati;  bapcifmusconfccTeconfueuit.//A(i. 
Non  adiidec  vt  percranfeat  per  te  incircuincifus 
Sc  immundus. Tettia  eft,  vt  citcumcifus  legi  con- 
gruat. Et  fic  loanncs  iam  in  vcero  fanflificatus 
citcumcifus  eratmon  vt  remedium  acciperet , fed 
vtlcgi  ctMigrnercr.Sicut  enim  didtur  Manh.ix. 
Lex&  Prophetx  vfque  ad  loanncm.  A diebus  au- 
tem loannis  regnum  cxlominviro  patitur, & vio- 
lenti rapiant  illud.  Et  ideo  loannes  medium  cft 
inter  legem  Sc  Euangelium.  Medium  autem  par- 
ticipat vtriufquc  extremi  aliquid.  Eikleolicut 
pet  (imile  elementum , A:  fimilcm  adum  baptif- 
maris  fui , baptifmo  Chrifti  Sc  Euangelio  con- 
gruebat: ita  per  fufeeptionem  circumcifioniscon- 
gracbat  legi  & circumcifioni : Sc  ideo  citciunci- 
tiiscft.  Quana  caufacft,vtfufccptio  circumdfio- 
nis  circumcifionem  Sc  legem  terminaret.  Ec  fic 
Chriftus  accepit  drcumdlionctn.  Finis 

legis  Chriftus  ad  iufticiam  omni  ctedenti-Et  ideo 
puftChultum  circumcifionihilconferebact(?.i/.j. 
Sidrcumcidamini,Chiiftus  nihil  vobis  proderit. 
Dabatur  autem  circumcifio  in  figmuu  iuftiti;7 
cordis.  Signum  accepir  circumcifionis 

(ignaculum  iufticix  fidd.  Signum  enim  erat  quod 
ficut  fupetftnum  pciliculz  circumciditur  in  cor- 
pore vbi  viget  concupifeemia : ita  fuperfloum 
concupifccmix  circumcidi  deberer  in  corJe.  Ro- 
tfuin.i.  Non  enim  qui  in  manifefto  ludxus  eft, 
neque  qux  in  fnanifefto  in  carne  cft  drcumcifio; 
fed  qui  in  abfeondito  ludxus  eft,&  qui  in  abfeon- 
ditoin  fpiritu  eft  circumcifio : cuius  laus  non  cx 
hominibus, fed  ex  Deo  cft.  De  taliter  circumcifis 
dicirur  Denier.  10.  Circumddite  igitur  przpu- 
tium  cordium  vcftronnn  , Sc  cctuiccm  veftram 
durilTimam  non  indureris  amplius,  hrtm.4.  Cir- 
aimcidiroini  viri  luda  Sc  aufi»te  preputium  cor- 
dium veftrorum. 

Fiebat  autem  in  die  odUuo  propter  odLauam 
refurredionis,  in  qua  przcidetur  ab  elegis  omnis 
corruptio.  Vcl  forte  melius  dicitur, quod  quia  res 
lignincata  Sc  caufata  in  circumcifione  , eft  cir- 
cumcido fujscrfluitatis  concupifccmix  & dde- 
(ftationls  : concupifeentia  autem  Sc  delcAacio 
nihil  penitus  habens  fuperfiuum  eft  admirabilis, 
pura  . Sc  firma , vt  docet  Arijlot.  Tunc  quando 
omnia  alia  przdduncur,  homo  fpirkualitet  eft 
circumcidis. Deledbtio  autem  admirabilis  cft,pec 
hoc  quod  eft  alta.  Pura  autem, per  hoc  quod  con- 
tritio nullo  cft  admixta.Firma  vero,pCT  hoc  quod 
eftceica&  efientiaiis  fecundum  feipfam  dele£Lis. 

G 4 Tria 


8o  D.  Alberti  Magni, Ord.  Prsd. 


* Tda  autem  f^unc  altffltmam.  Primum  qui> 
detn  teibi<^lio  carnalis  voluptatis  in  complexio- 
ne : (ecundam  aucetn,cohibitio  paQionis  fiue  ten- 
tauonis  tn  voluntate  : tertium  autem , cudodia 
cordis  (lue  exalutio  cordis  in  fandi  Spiritus  il- 
luflratione.  Er  de  primo  quidem  horum  dicitur 
Nemo  adolclcentiam tuam rpcrnat> 
hoc  e(\ , fac  vt  non  contemptibilem  habeu  ado- 
lefccntiam.  Vndealibi.lcilicet  i.Ttmgth.x.  luuc- 
oiiia  defidetiafuge.  Nomen  enim  incoorinentic 
vt  dicit  PmUftpbm  ad  puerilia  & iuuenilia  pec- 
cata transfertur.  Hatc  igitur  illufttacio  gtacix  hi- 
per  voluptatem  carnis  elt  prima  dies.  De  fecundo 
hab^  £cc/i.i8.  Fili  pull  concupifcencias  tuas  ne 
oas,&  ^ voluntate  tua  aueriete.  Si  enim  prxiles 
aniroz  tuz  concupifcencias  fuas, faciet  te  in  gau- 
dium mimicis  tuis.  Et  hzc  eil  fecunda  iliuiltaiio 
fupet  palEonem  in  cogitatu  6c  voluntate.  De  ter- 
tia dicituc  PrtHtrh.^.  Omni  cullodia  cuftodi  coi 
tuum,  quia  ex  iplb  vita  procedit.  Et  hoc  Et  cum' 
continetur  in  alta  fpiritusconfolatione.^/k/.fi). 
Accedat  homo  ad  coc  altum,&  exaltabitur  Deus. 
Hzc  igitur  Ilia  faciunt  dcledacioncs  altidlmas 
& mirabiles.  Deledaciones  in  dextera 

(ua  vfi]ue  in  Enem. 

Duo  autem  Gtnc  quz  faciunt  puras  ddeda- 
tiones  > quorum  primum  ad  rationem  conuctlio 
fenfualitjris  fiue  brutaliracis:  quia  E ad  lenfuum 
obledaraenta  couucti|aur , (laiim  inducit  impu- 
liratem. Secundum  au^telliVt  ratio  Eue  fpuiius 
in  fuppltcitei  fpiruualibus  exerceatur.  De  primo 
PrtMtry.tj.  Diiigenccr  agiiofcc  vultus  pecoris 
tui»  gregefque  tuos  conE  iera.  Vulrtts  a volendo 
didcur , hoc  cft  , per  rat.onis  intentionem  quid 
veJit  icnfualitas  dikuici  &:mo(us  pecoiinoscuos 
cohibe.  Pfdm.71.y1  iutnentuin  fidus  fum  apud 
te : & ego  l^per  lecum.  lumcnium  enim  apud 
Deum.ed  iumcncinus  niocus  per  fpiricum  relatus 
in  Deum.  Ec  hzc  cE  illuEncto  quarta  , & dies 
quartus.  De  exercitio  autem  fpiritus  in  fpiricua- 
libus  dicitur  t.Cormr^;.i.  Spiritualis  homo  iudi- 
cat  omnia,  & ipfc  a nemnte  indicatur.  Er  hzc  eE 
iJluEratio  quinta.  Liccr  enim  animalis  motus  Et 
naturalis  • ramen  cE  communis  & non  purus, 
niE  ad  fpiritum  purutn  referatur.  H.rc  igitur 
dno  puram  & non  habentem  contrariam  facium 
dclc^tioDcm 

Tria  autem  funi  quz  ^iunr  eam  Ermam,qiiz 
fpm  feparaiio  a tribus  : vt  ipfa  quidem  nulla  Ec 
fpecies  mali , nulla  fpecies  inEpidi , nulla  fpecies 
imperiedi.Ec  hzc  cria  notamur  Pfm.i  t.Probctis 
quz  Er  voluntas  Dei  bona » beneplacens,  & per- 
teda.  Bona,Emplicem  formam  h;^ns  boni,nibil 
mali  admixtum.  Beneplacens  autem  eE  voluntas 
pafcens.quz  pafcirur  in  volito. Et  hoc  non  poteE 
e(Tc  tranncotitun>qiiia  hoc  eE  inEpidum.Perfeda 
autem  cE,cui  nihil  decE.  Et  hzc  nihil  habet  im- 
netfedum.  Dcicdario  igitur  nihil  habens  carna- 
litatis  » nihil  pafHonis  inordinatz » fed  mulcum 
habens  altitudinis.  Item  in  qua  animalitas  tota 
conuecfa  eE  ad  fpiritum  » & fpiritus  exercitatus 
in  Deum  , quzcE  de  deledabili  bono  benepla- 
cente Sc  perfedo . facit  optimam  delcdationero. 
Er  hi  fum  odo  dies . in  quibus  citcurociditur  i 
deledationc  id  quod  eE  fuperEuum, 

Venerunt  ] fupple  vicini  & cognati  cius.  Dc 
quibus  iam  didum  cE  Ifd.60.  Fili  tui  delonge 
vcniciu,&  filix  tuz  dc  latere  fufgem.^ytf/m.i  a 1. 


Illuc  entm  afcendemnt  tribus  tribus  Domini  te^ 
Eimonium  Ifracl , ad  confitendum  nomioi  Do- 
mini [ dtcumcidcre  ] fuperfliium  concupiExacic 
&dclcdatioms  deponendum  Eg)]iEcaie.Gvv</'.)4. 
Vnum  eE  quo  diitertuc  tantum  bonum  : Si  cir- 
cuincidamusmafculos  noEros,  ritum  gentis  imi-. 
tances[puerum]a  puritate  diduro:quia  E expeda- 
reiur  ad  ztarem  adultam,circutDcjEo  dc  fe  pecca- 
tum aduale  non  curaEee : fed  E dimilTum  ruifiet, 
hoc  elTet  de  mifcricordia  Domini.  Ctntf.iy.  In- 
fans odo  dictum  citcumcideiui. 

' Ec  vocaUinc  cum  nomine  patris 
fui  Zachariam.  Et  rcipondens  mater 
eius, dixit  t Nequaquam»  Icd  vocabi* 
turloarincs. 

Ecce  indicium  futurz  faodtcaris  ex  nomine. 
Et  dicuntur  hic  duo , quorum  primum  cE  impo- 
Eiio  nominis,  fecundum  autem  nominis  impoEu 
' clfcdu!)&  prodigium.ImpoEtio  nominisqaacuoc 
habet  diuccliutcs : vnam  quidem  pactis  nomen 
’ imponere  volentium  , fecundam  autem  matris 
contradidionnn  , teniam  patri  vt  nomen  pro- 
mulget innuentium  , quartam  autem  patris  aitl) 
matre  confenfum.  Dicit  igitur. 

Et  voc-bant  J hoc  cE  , vocandum  cenfebanc 
[mmiinc  patris  lui  ] vt  Ecuc  imago  pauis  profula 
cE  in  ElioEia  numine  ipEus  prznotaretur : Sc  hoc 
iudicabant  legidiuinzellcconfonum  Dewer.t^. 
vbi  Ec  dkirut  : Quando  habiraucrum  fratres 
Emui,&  vuus  ex  eis  abTque  Itbcris  friic  mor- 
tuoi.vxor defindi  non  nubat  alteri : fed  accipiat 
eam  frater  cius , & fulcitet/cmen  fratris  fui;  &■ 

firimogenirum  cx  ea  Elium  nomine  illius  appcl- 
abir.vc  non  deleatur  nomen  cius  ex  Ifcacl.Ex  noc 
enim  argumentati  (unt,  nomine  patris  primoge- 
nitum eilc  iTuilco  magis  appellandam,  vt  non  de- 
Icacur  nomen  cius  cx  Ifracl.  Er  hoc  quidem  faris 
rationabiliter  cxiEimabaturab  ignorantibus  my. 
Eerium , qui>d  de  noua  gratia  Sc  nouo  populo 
Angelus  reuclauft.  Si  enim  lex  manEEe  debuiEer, 
& Ifracl  populus  antiquus  : congruum  elTcc  & 
nomen  Sacerdotis  in  populo  remanere.  Sed  quia 
Eicerdociuin  iam  erat  tran;.ferendum : Sc  Ecui  di- 
citur Htbr.j.  ttanllato  facerdorio » neccEe  eE  vt 
legis  tranEatto  fiat ; ideo  t>ec  puer  facerdotk)  pa- 
tris fucceEerai » nec  nomen  ab  ipfo  reinanerxium 
accipere  debuic : fed  nomen  erat  delendum  Ecuc 
6r  facerdocium.  Pfdm.tj.  Nominum  eorum  per 
labiamea  non  recordabor  amplius. Quamuis  enim 
pacer  fuerit  venerabilis  & omni  honore  dignus: 
tamen  nomine  fuo&  Eaiu  EgniEcat  transferen- 
dum cEe  facerdocium : quod  non  niE  in  memo- 
ria 1 8c  non  in  obferuatione  debuit  rem.uiere.  Ec 
ideo  etiam  memor  Domini  intexprctatxir.  /tr.ji. 
Recordamini  proail  Domini:&:  lerufalem  afeen- 
darfuper  cor  veErum.  lf/1.4^.  Ne  memineritis 
priorum,  Sc  antiqua  ne  intueaminitccceego  facio 
noua  Sc  nunc  orientur. 

Ec  rcfpondens  mater  eius  dixit  ] Ecce  Exunda 
dioetEcas  matrisppr  maritum  cdo^zmyEeriiim 
noiiz  gratiz,quod  przfigutatiir  in  nouo  nomine. 

Et  ideo  etiam  contradicendo  rcfpondetf  Nequa- 
quam ] Simile  GeneCit-  Nequaquam  vitra  vo- 
caberis lacob,  led  Ifracl  erit  nomen  tuum  » quod 
refliflimus  eE  in  quo  eE  gratia  Det , fcilicec, 
loannes  in  quo  cE  gratia.  £c  hoc  eE  quod  fcqui- 

cuc 


Ip 


i-.'i  ji!,^ J 1 L ii  Js' 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  I.  8i 


tot  [feJ  vocabitur  Toanncs]  Hoc  enim  cil  nomen 
aliud  I nomen  nouum , nomen  quod  os  Domini 
nominauit, nomen  gratix,&:  nomen  amicum, no- 
men caqux  fune  legis  noux  prxtendens  facta- 
mciua.  Aliud  enim  eft  quod  notam  facit  mello* 
(is  (latus.  Nomen  mandatorum  nouorum&  in* 
nouancium  cft  (igiira.  Nomen  quod  os  Domini 
nominauit , qui  (olus  hanc  gratiam  dare  potuit. 
Nomen  gratix  quam  lex  vetus  non  contulit.  No- 
men amicum  quod  cecondliacis  amicis  com- 
petit. Quod  enim  aliud  iit  //«.<;  dicit : Vocabit 
lenios  fuos  nomine  alio  , in  quo  qui  benedidlus 
eft  I benedicetur  in  Deo.amen.  Q^od  autem  fit 
oouum  Vocabitur  cibi  nomen  nouum. 

£c  Tubiunginir  : quod  os  Domini  nominauit. 
Quia  folus  Deus  hoc  nomen  ad  initium  noflrx 
falucis  inuenic.  Nomen  etiam  e(l  gracix : quia 
loannes  fonac  gratia  Dei.  Extfi.  Inueniili 
gratiam  coram  me , Sc  ipfum  noui  ex  nomine. 
Nomen  etiam  amici  ad  amicum.  loan.^.  Amicus 
(ponit  lUt  & audiCjSc  gauda  ad  vocem  (ponA  & 
({K>nfx.  Sequitur 

£c  dixerunt  ad  illam  : Quia  nemo 
cft  in  cognatione  tua  qui  vocetur  hoc 
nomine.  Innuebant  autem  patri  cius, 
quem  vellet  vocari  cum. 

Tertius  paragraphus  matri  obnitentium  , & 
patri  de  nomine  innuentium  : Sc  ideo  ifte  para 
graphus  duo  continet. Obnicuimir  enim  volunta- 
ti maiiis/iicentcs  [quia  nemo  cftjPlconafmos  cft 
more  hebeatei  idiomatis , A:  abundat  cuniumflio, 
quia.  Vel  Ac  legator.  Volumus  nomen  patris  im- 
ponere , 6c  non  libi  confentice  [ quia  nemo  eO  in 
cognatione  tua  qui  vocetur  hoc  nomine  ] Et 
ideo  fecundum  legem  ptxindui^am  > hoc  nomen 
puero  nonelle  imponendum  vidente.  SigiiiBcant 
autem  illi , Acut  dicit  Ghjfa  , cos  qui  paternas 
xmulantur  traditiones , & xelanr  Aatuin  vetetis 
legis  : dc  quibus  dicitur  GaUr.t.  ProAciebam 
fupra  modum  in  (udaifmo,  al^indancius  xmula* 
tor  cxiAcns  paternarum  mearum  traditionum. 
Ti.4m.io.  Ignorantes  iuditiam  Dei,  & fuam  qux- 
rentes  ftatucre  > iuftiiix  Dei  non  fimt  fubicili. 
SigraAcant  aucetn  Si  lilosqui  antiquas  amecef 
forum  Aiorum  confuctudines  xmulantur,  & ad 
noua  meliora  fuis  cranfire  dcdignannir ; contra 
hoc  quod  dicitur  LeuU.xG.  vfqiic  ad  nouaco* 
medetis  vetera  : nouis  autem  fupcruementibtis, 
vetera  projicietis.  Quando  eft  error , vel  petuer- 
Atas,  vel  impcrfefiio  in  veteribus  dcAtrcndafmit: 
quia  quanto  mala  confueiudo  diutius  tenetur, 
tanto  mirabilius  miferam  animam  tenet  obli- 
gatam. Helr  8.Q«iod  antiquatur  & fenefeir,  pro- 
pe interitum  c(l.  Bttruch  t . Quid  eA  Ifrac)  quod 
in  terra  inimicorum  c$?iniicieraAi  in  terra  aliena. 
lAi  ergo  Ac  vetera  armulamcs  dicunt;  Quia  nemo 
in  cognatioite  tua  cft  , qux  tota  c(l  perditorum 
generatio  : quia  Nihil  ad  pcrfeilum  ad- 

duxit \cr.G4iat.  t .Lex  iram  operatur,  f .Lex 
fubintrauit  vt  abund.irci  deliftum.  Nemo  ergo 
eA  in  cognatioTic  conim  qui  funt  Aib  lege , qni 
vocetur  hoc  nomine  diuin.e  gratix.  Lex  enim  per 
Moyfendata  cA  in  onus  Sc  Aguram.  Gratia  autem 
S<  veritas  per  ChriAum  I f s v m fa£la  cA  han.x. 
£ph'f.t.  Omnes  nafeimur  Alij  irx.  Amplius  au- 
tem ^huc  zelantes. 


Innuebant  patri  cius]  Ex  iAo  paret,quod  patet 
fa^us  Alit  futdus  & mutus  : quia  A furdus  non 
cll«  loculi  fuillem  , Sc  non  nuribus  innuillenc 
eidem.  Fuit  autem  iAa  inouicio  pet  nuius.vel  pci 
feripturam  , vcl  pet  alium  quemcunque  modura 
in  quo  vis  nulla,  & per  nutus  tllos  interrogabant 
[quem  vellet  vocari  eum  ] quia  patet  potior  cft 
quam  mater , & magis  cA  dc  Aliointcitogandus. 
//i.4f.  Ventura  interrogateme  fiipcr  filios  meos, 
& fuper  opera  manuum  mearum  mandate  mihi. 
Prxiumebam  enim  quod  pater  in  Alio  zelaret  per- 
manemiam  fui  nominis : Acut  & innatura  filium 
protulit  vice  pignoris. 

Et  poftulans  pugillarem  fcripfit , di- 
cens: loannes  eft  nomen  eius.  Et  mi- 
rati fune  voiucrH.  Apertum  cA  autem 
illico  os  ciu$)3c  lingua  cius, 6c  loqueba- 
tur benedicens  Deum. 

I Ecce  quartus  paragraphus  de  patris  cum  ma- 
tre confraAi : Sc  tangit  duo  : confenfum  , Sc 
c(Tc£lum  in  aliis.  Oe  primo  dicit  [Et  poAulans] 
mttu  quoputcrat[pugiilatcml  ipugnodiAum:8c 
cA  tabula  pugno  claiifa  f (crtpA;,diccns^quia  voce 
non  poterat, nec expretrum determinati  nommfs 
Agnum  dare  poterat  [ loannes  cA  ] iam  ante  ab 
Angelo  iirpoAcum  , non  ab  alio  imponendum 
[nomen  eiusjnon  mutandum.Attcndc  autem  tria 
dfe  in  fadlo  p.ntns.  ScripAc  enim  , Si  in  pugillari 
lcripAc,&  iamcxiAcrc  non  imponendum  nomen 
ftgmficauir.  Scripfir  quidem  ob  xternam  noux 
legis  memoriam,  jiper.  t .Scribam  fuper  eum  no- 
men meum  nouum  iSr  ciuitaiis  noux  lerulalcm: 
qux  duitas  a !o»^nis  nomine  per  giatiam  prxdi- 
catam  incepit.  ScripAt  amem  in  pugillati.vt  Arm- 
per  in  pugno  ad  manum  paranim  habeatur : vt 
pro  tanta  gratia  Annper  agatur  gratiarum  adio. 
Hahdc.x.  Saibe  vifum  Sc  cx.traenm  Aipcr  tabu- 
l.-im  , VI  percurrat  qui  legerit.  Significat  autem 
nomen  prxcxiAcre , quia  non  dicit . erit , fed,  ell 
dicir.  /^1.49.  Dominus  ab  vtcro  voeauir  me  : de 
ventte  mattis  mex  recordatus  cA  nominis  mei. 
Sequitur  dc  c(Fcdu  cum  dicit. 

Et  mirati  funt  vniuerA  ]de  patris  A;  marris  in 
vno  nomine  confenfu.Cum  ante  pater  matri  nihil 
de  hoc  potuerit  cAe  locutus.  Ecclt.x^.  In  tribus 
bcncplacinim  cA  fpiritui  meo  , qux  (unt  placita 
coram  Deo  & hominibus  : concordia  Aatrum, 
amor  proximorum,  vir&  mulier  bene con(cn- 
riemes.Hic  enim  ex  confenfu  viri  & mulierisnaca 
cA  concordia  Aatrum,&  cognationis  vii,Sc  amor 
proximorum  in  omnibus  vicinis. 

A penum  cA  illico  ] Ecce  nominis  eA  effciAus 
in  patre  : & caufatur  cAe^us  duplex  : fanitas  vi- 
delicet in  corpore , & propherix  in  meme.  Dc 
clfeclu  quidem  fanitatis  in  corpore  tangit  duo: 
miranilum  videlicet  in  corpore , dc  Aupotem  in 
aAantibus.  Dc  miraculo  quidem  dicit  duo  : mira- 
cnl  nn  fcilicet , & miraculi  probationem.  Circa 
miiaculum  tangit  duo : oris  videlicet  apertionem, 

lingux  foLutionem.  Apertio  oris  dicit  inAru- 
mentorum  loqucht  referatiunem  in  fc  Lingux 
autem  foluiio  dicit  rcfbluticnem  eorundem  in 
comparatione  ad  audicum.nupliciter  enim  ligata 
fuemnt : infeipAsenim  habebant  ligamen  quod 
muiicte  non  poterant  ad  luquelx  modulos  for- 
mandos: 


8i  D.  AlbertiMagnijOrd.Prsd. 


mandos:&  incomparatiotie  ad  audirum  impedi* 
menta  habibant»ita  quod  (pitirusquirl^  itt  aure 
non  aducxii  CIS  formas  auditorum.  Habent  enim 
coilimit-itionem  iiiAtumctuaoris  cum  aurctqnia 
aiiter  non  eilet  obediemia  auditui-  Et  huius 
/jgnum  et);quia  Uridor  acutus  & durus  excitatus 
in  auribus  dillolutiuum  dolorem  excitat  in  denti- 
bus. Ec  fic  dupliciict  fotuuniuc  inilmmcma 
oris.  De  primodictt[Apertumcft  aotcmlpcr gra- 
tiam quam  fonat  loannes  [illico]  hoc  clt , ftatim. 
Quia  ll  non  IUtimciTcrre('crarumfos  eius]  puta- 
retur cx  alia  quadam  c.aufa  proucmile  . quando 
Aatim  iTc  impletur  vtibum  Angeli  qui  dixitiNon 
peteris  loqui  vfqne  in  diem  quo  lizc  tiani  > qux 
implebuntur  luo  tempore.  Gratia  enim  inchoata 
per  loanncm  Aatim  diifudit  faniracis 
Jeretn.  1 7.  Sana  me  Domine,  &:  fanabor : lalinim 
mefac>&  falunscroiquoniam  laus  mea  tu  es.  Et 
tangit  (camdam  rcletatiomm  in  compatattonc 
ad  auditum[  Et  lir.guaeius].i/<(rr.7  Scatim  aper- 
IX  funt  aures  eius  > Ik  foUuum  ell  vinculum  lin- 
gux  cius.  & loqurisatut  redie  Luc.i  1. Locutus <11 
mutus , & admiratz  fant  rurbx.  Et  ideo  ftrquiciir 
figmuu  duplex, naturx,&  gratix.Naturx  quidem, 
quia 

Loquebatur.]  Gratir  quidem  , quia  benedixit 
Danm.  Dic>cigiiur[loqucba(ur]  Afirc.j.  Bene 
omnia  fecit , & furdos  fevit  audire  & mutos  Io 
qui.  Aures  furdorum  patebunt , Hc  aperta 

erit  lingua  mutorum.  I[a.  Lingua  balborum 
velociter loqiictur plane. Et  fubiungit  cffcdiim 
grati*[Renediccns  DcumjTtiMx.Vos  benedicite 
Deum , & enarrate  oinuia  mirabilia  cius.  Gratia 
enim  accepta  cx.git,  qu6d  gratix  agarmir.Tei.u. 
Sacramentum  regis  abrccndcrc  bonum  cfl : opaa 
autem  Dei  enarrare  honoriHcum  eft.  Gratia  enim 
apeiic  os  in  gratiarum  aflione. 

Attende  quod  motalitcr  quidem  fex  funt  qnx 
claudunt  os  , & fex  pet  antidotum  qux  apeiiunc 
os.CIandunc  peccati  confcicntiajSciipcutx  irro- 
rantia, labia  per  nugas  fxpe  polluta,  notcAas  ter- 
rens tyrannica,  malitia  audientium  obAinara.im- 
niriuotia  de  accepta  gratia.  De  primo  horum  di- 
cirur  EXfch,  i6-  Scies  quod  ego  Dominus  , & re- 
cordaberis vt  confundaris:&  non  ctir  vlcra  aperi- 
re os  prx  confulionc  tua.  De  Iccundo  dicitur 
/fa.  f 6.  Speculatores  cius  cxci  omnes,  nefeierunt 
vniuciiixanes  muti  non  valentes  latrare.  De  ter 
tfo  dicit  BernArd.  In  ore  idiotx  nugx  funtiin  orc 
autem  Sacerdotis  nugx  (actiltgia  funt.  lob 
Qui  Icuim  locutus  rum.refpondere  quid  polTiim> 
manum  meam  ponam  fuper  0$  ivttVim.Pfalm.6i. 
ObAtudlumcll  os  loquentiam.  Ifm.  d.  Vx  mihi, 
quia  tacui , quia  vir  polluti  labij  ego  fiim  , & in 
nsedio  populi  polluta  labia  habentis  ego  habito. 
De  quarto  dicitur  Ift.  10.  in  perfona  diaboli  & 
tyrannorum  : Vniucrfam  terram  ego  congregau/: 
&:  non  fuit  qui  moneret  pennam  & apcrirctos  & 
ganniret.  Et  hoc  improperat  Dominus 
dicensiNon  afccndilHs  ex  aducrfo,necopponiiAis 
vos  mutum  pro  domo  Ifrachvt  Aarctis  iu  prxlio 
indic  Domini  Pfulm.  J7.  Siairmurus  non  ape- 
licns  os.  Et  fa«^us  fum  licui  homo  non  audiens, 

& non  habensin  orefuo  rcdargutioncs.Dc  quin- 
to Linguam  tuam  adbxrcre  faciam  pa- 

lato , & ctis  mutus  : nec  etis  quali  vir  obiurgans. 
quia  domos  cxaf^>erauseA.  Delcxio  PfMhl.  1 jd, 
Adhxicat  lingua  mea  faucibus  meis , 11  non  me- 


minero tui,  hoc  cft,  quia  non  flii  memor  ex  nml- 
tisbcneficiismihi  collaris. ij.  dicitur  do 
fetuo  pigro , qui  donum  Domini  ad  inctum  non 
coniicmc : cum  luilinerct  de  hoc  iiKrepanotws 
quod  rclpondcre  non  potuit. Et  de  illo  qui  intra- 
iiit  abfqiic  vcllc  nuptiali  quod  obmutuit ; quia 
gratus  non  fuit  inuitanri. 

Sex  autOT  qux  c contrario  aperiunt  os  funt: 
in  Spiritu  lan61oconfcientix  teiliinoniutti,  faerx 
Ictipturx  cor  armarium  , os  in  bonis  & magnis 
e.vercitatum,  contra  tyrannos  cor  imperterritum, 
populi  audientis  deuote  collegium,  bonorum  ac- 
ceptorum femper  os  gtamm.  De  primo  honun  i. 
Cfntub.  C.  Os  no(l  tum  paret  ad  vos  6 Corinthi), 
cor  noftrum  dilatatum  cft.  Ciun  eium  cor  in  con- 
feientix  bonx  tcftimonio  dilataturo  cA  , 0$  ad 
prxdicandum  & ad  redarguendum  cA  patulum. 
Dc  fecundo  habes  Sap.  10.  Sapientia  apciuu  os 
tmuum,&  linguas  infantium  fecit  difcrtas.£x/c/». 

Aperui  os  meum,  & cibauit  me  volumine.  Dc 
textioMMth.  y.  Ipfc  aperiens  os  funra  docebat 
eos  dicens:Dcaii  &c.  Ibi  Glof  Aperuit  os  magna 
Iocuturus,non  Icurrilia-Dcquaito  vfc/.  10.  Petrus 
aperiens  os  kium  dixit ; In  veritate  cotrperi  quia 
non  eAperfonarum  acceptor  Deus.  £ait.  46.  In 
dictnis  hiisnon  extimuit  ptincipem.  Dc  quinto 
Eccli.  14.  In  EcclcAis  AlciUlmi  aperiet  os  fimm, 
& in  conljKdlu  virtutis  Altillimi  gloriabitur. 
C^iaEcclelix  libcmcr  audiunt.De  vItntK»  dicitur 
j.Tobiasfcmor  aj<ticns  osfuum  benedixit 
Dominum  , & dixit:Magnu$  es  Domine  inxter- 
num,&:  in  omnia  fcculaicgnum  tuum.  Sequitur. 

Etfatflus  cft -limor  fuper  omnes  vi- 
cinos eorum , & liiper  omnia  montana 
Iu(ix:c  diuulgabantur  omnia  verba 
h.Tc:&  pofiienint  omnesqui  audierant 
ia  corde  luo,diccnccs;Qiris  ptitas  puer 
ifte  erit  > Etenim  manus  Domini  erat 
cum  illo. 

Ecce  hic  ponitur  id  quod  cA  c/Tcdum  gratix 
conlcqucns  in  cordibus  eorum  qui  tantum  vide- 
runt prodigium.  Sunt  autem  cAcdlum  huisc  ligna 
quatiioc  con(cqocmia:timor  videlicet  admiratio- 
nis, diuulgacio  tanrx  operationis,  repolirio  rei  in 
memoria  cordis,  &:  omnium  qui  iAa  vvderuni.de 
futuro  Aatu  pueri  Aupor  inqoilitionis.  De  primo 
liotum  dicit  [ Et  fadlus  cA  timor]  Hoc  cA  motqs 
fecundum  fyilolcm  cordis  cx  magna  apparitione. 
Pfafm.  P4*  Timor  3c  tremor  venerunt  fuper  me, 
& contexerunt  me  tenebrx.  Qiiia  vt  dicit  Pfslm. 
J9.Non  potui  vt  viderem  ,caufann  ipforum  qu* 
appanietunt  per  elfciAum.  Ift.  n.  Hoituicum 
audirem , tutbatus  fum  cum  viderem  , emarcuit 
cor  meumitenebrx  Aupcfci  erunt  mc  f Supa  om- 
nes vicinos  coram  ] quia  illi  vifu  prodigiorum 
petculTi  funt , & illi  magis  rerriti  Ium  quam  hi 
ad  quos  tantum  fama  pcruenic.  Videbant  enim 
patrem  propter  incredulitatem  horum  prxdi£lo. 
rum  actiter  puoiruro:&  ideofeff  difcredeicnt  his 
qui  injprxfcnti  vidcxunt.timuauc  acrius  efTc  pu- 
nicndo$./^4.Pauor  tenuit  roc&  tremoi;&ami 
fpiriius  mc  prxfenre  tranhret , inhotnicruncpili 
camis  xv\cx.Ub  »7. Super  hocexpauit  cor  meum, 

&:  emotum  eA  dc  loco  fuo. 

Ec  fuper  omnia  montana  ludxx  ] Ecce  fadii 
diuulgatio. 


in  Euangl  D.Luc.  Cap.  L 8^ 


diuolgatio.  Montana  enim  Iudcx{imt,in  quibus 
habttabatii  illi  qui  fuerunt  de  forte  ludx,  vbi  fuit 
regnum  ludxotum.  Pf*lm.  S6.  Fundamenraeius 
in  montibus  fandis.  Significant  aurem  mon. 
tanaifta  vertices  Eccleflarum»  in  quibus  ifla  mi- 
racula diuulgaia  Cixnt.Eijtch.  1 6.Vos  amem  mon> 
ces  Ifcacl  ramos  veftros  gemrine(is>&  fru£fumve- 
Arum  afferatis  populo  meo  lftacl[diuulgabantur] 
})oc  eft  > ore  vulgi  przdicabaocurrquia  in  ore  eo* 
Tum  omnium  erant  ifta  magnalia  [ omnia  verba, 
lueej  hoc  efl»  digna  relatu,  de  quibus  funr  verba. 
Jfd.  la.  Cantate  Domino  quia  magnifice  fecit, 
annuntiate  hoc  in  vniuerGi  terra,  Mo- 

ueatur  mare  & plenitudo  eius : orbis  terrarum  & 
vniuerfi  qui  h^iranc  in  eo.  Audite  ver- 

bum Domini  Gemes  > & annuntiate  in  infulis 
quae  procul  fune. 

EcpofuetumJEcce  tantz  rei  pofliio  in  memo- 
ria cordis.  Et  hoc  e(l  quod  dicit  [ & pofucrunt] 
Poficio  firmam  notat  in  cotde  locationem  : ficui 
/!f«.i8.Ecceponam  in  fundamentis  Sion  lapidem 
angularem.  Ipfa  enim  rei  magnitudo  & raritas 
facit  ad  firmam  in  memoria  locationem.  Dicit 
enim  7uUim  $n  jint  ftcuntU  Rhttor,  quod  tarum 
9c  magnum  firmiter  locatur  in  mcmoria.Sic  ergo 
pofuerunt[omnes  in  corde  fuo]C4«/ic.8.Poncme 
vt  notaculum  fuper  cor  tuum.  Pfilm.  i iS.  In 
corde  meo  abfeondi  eloquia  uia  [dicentes: 

Quis  putas  puer  ille  erit?]  Ecce  quzflio  admi- 
rationis , quam  vel  quilibet  quziit  inna  ipfum 
in  cotde : Vel  mutuoa  fcipfis  in  admiratione.  Fc 
non  eil  quzflio  ignorantium  fed  flupentiumde 
boc  1 quid  portendant  hzc  magnalia  i»  futurum. 
Ifta  enim  apparentia  in  puero , flores  quida  funr, 
mirabilesin  hituro  Audus  porrendentes.  Er  ideo 
dicirur  Zdcb. ) . Audi  I e s v faceidos  magne , tu 
& amici  qui  habitant  coram  te;  quiaviii  porten- 
dentes funt.  Inter  amicos  antem  Dumint  noflti 
Iesv  Sacerdotis  magni , ptzdpuus  cfl  foannes,  A; 
ille  pizeipue  magna  portendit : Cc  ideo  dicune 
omnes[Q^is  puras  puer  ificcrit? 

Huic  amem  quzflioni  ^ quatuor  peifonis  qua- 
druplex aptatur  refponfio.  RcfpnndcturGnimab 
Angelo,^  pane  Iuannts,ab  ipfo  loannc,A:  a CKri- 
flo.  Ab  Angelo  iu  prxhabiris  : Hic  erit  magnus 
coram  Domino  vinum  & ficeram  non  bibet, 
Ac  Spiritu  fanAo  replebitur  adhuc  cx  vtero  ma- 
tris UI2.  A patre  loannis  infra  etietn  : Tu  puer 
propheta  Aliiffimi  vocaberis : przibis  enim  ante 
Aciem  Domini  parare  vias  eius.  Ab  ipfo  loannc 
l9*n.\.  Ego  vox  clamantis  in  deferto.  A ChriHo 
MMih.  I I.  Quid  cxiftisiiidcfettum  vidcrcjPro- 
pliecam  ? Etiam  dico  vobis  Ac  plufquam  Prophe- 
tam. Hic  eflenim  de  quo  feriptum  cft:Eccc  mit- 
to Angelum  meum  ante  faciem  tuam , qui  prz- 
patabit  viam  tuam  ante  te.  In  prima  illarum  ref- 
ponfionum  notatur  vitz  faiiAitudo , in  fecund.i 
Apiemiz  perfeAio , in  tertia  offici)  Ac  obfequi) 
promptitudu  , invitiroadignitaiisceifitudo.  Et 
ideoquxrunt  [QuisputaspucreritiAc)]  Etfub- 
aungunt  rationem  quzAionis  dicentes. 

Etenim  manus  Dom»ni]pl.-i(mans,Ac  formans, 
operans,  protegens : plafmans  quidem  in  conce- 
ptione , formans  in  faixAificatiune  , operans  in 
vitturum  perfcdlione,  protegens  in  afpcitima  Sa- 
cerdotum Ac  Phatifijofum  Ac  Scrilsarum  rcd.argu- 
tione.  De  prima  dicitur /(-'-rny.  i8.  Sicut  lutum 
in  manu  figuli,  fic  vos  in  nunu  mea  domus  Ifracl. 


/•b  IO.  Manus  tux  Domine  fecerunt  me  A:  plaf^ 
maucrunt  me  totum  in  circuitu.  De  manu  for- 
mante /rroz.t.Priufquara  te  formarem  in  vrcfo, 
noui  te:Ac  antequam  cxiics  de  ventre,  fandlificaui 
te.  Et  intclligitiir  de  forma  graiix.  fftim.  ti8. 
Manus  tux  D^inc  fecerunt  me.  Ac  hoc  cft,  for- 
maucrunt  mc.  De  manu  operante  dicitur  /JU  64. 
Opera  manuum  tuarum  omnes  nosrquia  fine  eo 
nihil  pofliimus  facere.  De  manu  auicm  protegen- 
te //ff.51.  Sub  vmbra  manus  fuxptoTexit  mc.His 
igitur  modis  quta[manus  Domini  erat  cum  ipfo] 
ad  mirabilia  oftcndenda:ficut  dicitur  i.  Efdrti  p. 
Dedit  ei  rex  fixundum  manum  Domini  Dei  eiua 
bonam  fuper  cum  omnem  petitionem  cius.  Et  in 
etdtm  tnfra’X.^0  confortatus  manu  Domini  Dei 
mei  qux  erat  in  me. 

Et  Zacharias  pater  cius  repletus  cft 
Spiritu  faacla,8c  prophctauir,  dicens. 

Sequitur  dc  effe^  huius  nominis  quoad  gra- 
tiam , cum  infert  [ £i  Zacharias  pacer  cius]  qui 
feiens  rtannationem  lacerdoti)  futuram  , noluit 
nomen  fuum  imponi  puero,  fed  nomen  gratix:vt 
ficuc  non  iraiifmilii  lacerdotium , fic  nec  notircn 
rransferrtc  ad  poflcros , ftiens  in  piiori  flatu  nuo 
ciTe plenum  gratix nomen.  Hic, inquam, tnemo 
nomen  filij  quod  gratiam  iixhoat,  licet  C^hriflus 
eam  perficiat[Rcpictus  c A Spiritu  fa':^o]Spi(itns 
fandus  hic  non  quoad  habitu  accipitur,fed  quoad 
adiim  : fecundum  h.ibitum  enim  peius  halniic 
Spiritum  fandum^  fed  hic  fecundum  adum  teti- 
git eum,  Ac  incepit  diAundt  in  ipfi).  Rem.^.  Cha- 
litas  Dei  diffiifa  eA  in  cordibus  noAcis  per  Spiri- 
tum fandum  qui  datus  cA  nobis.  Cum  enim  au- 
diret, & videret,  Ac  femiict  in  eo  tot  mirabilia: 
tum  ex  oraculo  Angeli , tum  exvifiratione  Deatx 
Viiginis,  tum  etiam  ex  gcAu  Ac  cxultationc  pue- 
ri , tum  ex  Congratulatione  cognatorum  Ac  vici- 
notum,  tum  etiam  ex  vaticinio  vxot  is, qnali  mul- 
tis pfalcibus  concrepantibus  tadus  cA  fpiritu  pro- 
pheiicorficu t Elifeus  4.  Rtf;,  $ . qui  dixit:  Addiicirc 
mihi  pfaltem  : cumque  canctcc  pfalrcs  ,fada  cll 
fuper  eum  manus Domini&  prophctauit./yii/w. 
49.  Sacrificium  laudis  honorificabit  me : Ac  illic 
ircr  quo  oAcirdam  illi  faluraie  I>ti.  Cimnibus 
enim  pfallenc^bus  impoflibile  cA  donum  Sandi 
fpicitus  non  tangere  cor  ad  nouam  deuotionem. 
Et  ideo  dicitur  quod[tmplctuseA  Spiritu  fando} 
Quando  Spiritus  fandus  diffudit  in  eo  donum 
deuotionts. 

Et  ptophetauir  ] Congruus  ordo  vt  prius  im- 
picatur quis  Spiritu  fando  , Ac  poAca  prophetet. 
Sic  enim  accidit  in  ApoAolis  WC7.i.  Repleti  fune 
omnes  Spiritu  fando  , Ac  cccpcrmn  loqui.  Sic 
etiam  pixccpit  Dominus  Lvc.  vhim.  Sedete  in 
ciuttate  quoadufque  indaamint  virriitc  cx  alto. 
Et  cumacccpidcnc  Spiritum  (andum  miffi  funt 
ad  prxdicandum.  Hoc  etiam  ncrandum  cA.vt  di- 
cit quod  magna  largitas  e A diuinz  pietatis. 
Ecce  enim  loquela  qux  fola  abhiacA  diffidenti, 
cum  fpiritu  propheiix  reAitmaeA  crcdcnti.Qitod 
enim  Zacharias  in  prxmtfTis  Ac  fmdus  dicitur 
fuilTe  , hoc  etiam  falfuin  cA  , inquancum  auditus 
ordinatur  ad  loquelam  , quia  fine  auditu  non  va- 
let locatio.  Locutio  enim,  vi  dicii  ycii 

vt  nobis  inuicem  affedus  A:  intentiones  noAtas 
pandamus.  Et  ad  hoc  idem  cA  locutio  [dicenslin 
gratiarum 


8a  D. Alberd  Magni,  OrdPrsecl. 


gtaua-.um  ailionc , & cunilis  ca  quar  crcdidiino- 
u ^cicndu.  A'cm.  )o.  Fides  edex  auditu : auditus 
autem  per  vctbum  Chtift».  Ffa!m.  iif.Ctcdidi 
ptupterquod  tocuras  Tum.  Kotn,  lo.  Cotdectc* 
dituc  ad  mdiciam  > otc  autem  confcllto  6t  ad  fa- 
luccm.  Eit  autem  attendendum , quod  Elifabeth 
repleta  Spitiru  fanilo  paucis  ptophetauu  : fed 
Zachacias  repletus  Spiritu  fanito  plura  dixit. 
£t  hoc  congruit.  i.  Car.  14.  Mulieres  in  EccUiiis 
taci-aiu : non  enim  permittitur  cis  loqui : Sed  fi- 
quid  volunt  dilcerc,  donn  viros  fuos  interrogent. 

I . Timoih.  i.  Mulier  in  filentio  difeat  cum  omni 
fiibicdlione : Vnde  Gof  Elifabeth  paucis,  2a- 
chatias  multis  przdicac  vel  prophetat.  Vterqt^ 
Spititu  fanito  repletus  loquebatur ; fcd  diici- 
plina  feruaiur,vc  mulier  magisdifixic  fiudeat  quz 
diuina  fune  quam  docere. 

Benedicius  Dominus  Deus  liracl: 
quia  vificauic. 

Illud  canticum  induo  diuidicur  >in  quornm 
primo  beneficia  generalia  gratias  agens  comme-' 
murat , fecundo  tangit  fpcciaiia  fat^a  circa  pue- 
rum. Circa  generalia  duo  facit : primo  enim  enu< 
mcr.1t » Icuindo  tangit  finem.  In  enumeratione 
iterum  congie  diiurgratiaium  videlicet  adlioncm. 
Se  gratias  de  quibus  grates  agit.  Gratiatiim  ailio 
ponitur  in  hoc  quod  dicit  [ Cenedi^us  &c.  i|  He 
»edi(5lus  inquam  cum  in  tpfum  per  relatione  bo- 
luim  fuum  eit  di^um.  Sic  enim  fluminis  impetus 
honitatis  Dei  large  fluens  in  nns>  Ixtificat  ciui- 
taiemDci.  Et  ficut  dicitur  He;Ur  10.  in  aq.us 
plurimas  redundat  graiianmi  : vt  in  per 

gratiarum  asionem  > & noilti  rcduflionem  te 
uertatur.  Toh.  u.  Vos  benedicite  Dominum,  & 
enarrate  omnia  mirabilia  cius  Hpfiiin  benedicite 
& cantate  illi.  Eccli-  4f.  Glorificante»  Dominum 
qtumuncumque  poteritis,  & fuperualcbit  aJhuc 
admirabilis  magnitudo  cius : benedicentes  Deum 
exaltate  illum  in  quautiun  poteflis:  maior  eil 
enim  omni  laude.  Sic  ergo  fit  benedicas 

Dominus]  qui  poflldct  omnia  humilia . folus 
aluis  omnibus  lupci  pofitns.  Pf9Mtrb.  8 . Dominus 
polfcdic  me  ab  initio  viaium  fuarum.  Ego 
ictuus  tuus  & filius  ancillx  tuz  [Deus]  qui  crea- 
uic.  EccU.  4t«  Dcusftxic,  fepte  agentibus  dedit 
fapienriam./7^/.i  5pconfitemmi  Dcocarli.qui  fa- 
cit mirabilia  magna  toius  [ Ifrab!  ] Cuius  non 
cll,  nifi  per  berxheium  ExoJ.  Egofum  Deus 
Abr.iham  , Deus  Ifaac  , Se  Deus  lacob.  Hoc  no 
men  mihi  efl  m ztcm-.iin.  Sempei  enim  ell  bene- 
fadlurus  Deus,  &:  bcnficeima  largitatis  eius  non 
finitur.  Domini  ctcatoiis  tui  qui  pof- 

fedir, fecit,  ^ creautt  te.  Efl  autem  Dominus  Ictui 
volentis  percipere  Se  obfemare  legem  Domini 
fui,  ficut  dicit  A:igi*simui.  Et  ideo  ab  initio  non 
dicitur  Dominus  nifi  fonnarione  hominis:  quia 
bos,  vel  afinus  non  cfl  fetuiis.  1 . C»r.  p.  Nunquid 
de  bobus  cuta  eil  Deo  ? 6/ejf.  ifmiew.  Dcb<jbus& 
exteris  brutis  non  cll  cuta  Deo  * vi  eis  legem  im- 
ponat » fcd  de  homine  talem  curam  gerit.  Legem 
eigo  ponens  cft  [ Dominus  Deus  1 aut  ubiet- 
tiaiiones  legis  difeutiens.  Hehr.  4 Omnia  ntid.r 
funt  oculis  cius  ad  quem  nobis  fermo  [ Ifracl  ] 
autem  cft  per  benedicto  ne, quia  eius  totum  femen 
cft  in  benedidione  ■’  cui  populo  etiam  notitiam 
fiiam  oftendit.  Ba>u{h  4.  Anmixquior  cfto  po- 


pulus Dei,  quia  ca  quz  Deo  placent  nota  fune 
vobis : ficut  &:  hic  notitiam  nuux  gtaiiz  exhi- 
buit. rfulm.  147.  Non  fecit  taliter  omni  nationi: 
&tudiciafua  non  manifeftauic  eis.  Sic  ergo  [Be- 
nedidus  Dominus  Deus  iftacl  ] 

Benedidus  Dominus  Deus  iftacl  ] Qi:trc  au- 
tem benedidus  fit , fubiungic , quinque  beneficia 
commemorans  : vifiiaiionis  per  camis  alFump- 
tionem  , Redemptionis  per  Palllonan,  eredionis 
poteftatis  per  Ecetefiq  exal(ationem,vericatis  pro. 
millz  per  promilluium  implctionem  . faluationis 
per  peticulurum  eualicHiem.  De  piimo  dicit[quia 
vifitauit  apparens  in  carne,  quos  longius 
ii  (e  recedentes iiillificata  camecurauit.  Ergo  vi- 
fitauit  ficut  medicus  infirmum,  ficui  largus  benc- 
fador  paupetem  tribulatum,  ficut  magillcr  difet- 
pulum , ficut  rponfuslponfalcmamplexum,  ficuc 
prxiacus  fubditum  , ficut  paftorgiigcmdcfola- 
tum,  ficut  vinitor  fuaiu  vineam,  licucpaterfami- 
lias  operatium.  Medicus  quidem  in  innimoquz- 
rirfauitatis  fignum  , beneficus  in  paupere  cnbu- 
luo  fubuentioiiis  folaiium  , magillcr  m difeipu- 
lo  piofenionis  ftudium,  fponfus  in  fponfa  a:v.acts 
amplexum , ptxlatus  in  lubdito  difciplinx  mora- 
lis ptufedum , paftot  in  grege  fcrcundiiatem  Se 
vtilitatem  pecorum  , vinitor  in  vinea  iucundita- 
tis  frudum , paicrfamilias  in  opeiario  fiuc  feruo 
fiue  filio  fiuc  mercenario  adum  operofum. 

De  vifitatiune  infirmi  prxcipicut  A/aitb,  ly. 
Infitmus  fili , 6c  vifitallisme. 
gnus  aduenit  medicus : quia  magnus  vbique  ta- 
cebar xgtotus.  J/arrk  9.  dicit  Jg  fe : Non  cft 
o|His valent 'bus  medicus, led  male  habcnribus. 
Et  ideo  tulir  Corpus  fuum  fe  animam  tanquam 
pyxidemgrariarumrquod  Maria  fignificauii/o4n. 
I a.qox  firado  alabaitro  fudit  vnguemum  fupec 
caput  cius  : 8c  domus  impleta  eft  ex  odore  vn- 
guciui.  Pyxis  enim  «corpus:  vnguemum, grati.!: 
domus  impleta  «Ecclelia.  Ecdi.  Honoia  me- 
dicum propter  necefllcatcm : etenim  illum  creauis 
Altifltmus.  Deo  enim  eft  omnis  medela.  F.c 
Ipibfm  infra,li\  his  curam  mitigabis  doloran,  & 
vnguetuarius  faciet  pigmenta  fuauicatis  ,&  vii- 
diones  conficiet  fanitaiis.  De  vifitationclicncfa* 
doris  I. Religio  mudafc  immaculata  apud 

Deum  & Patrem  hzceft:  Vifitare  pupillos  & vi- 
duas in  (ubniatione  eorum, & immaculatum  fe 
cuftodire  ab  hoc  feculo.  Exod.  j.  Videns  vidi 
alllidionem populi  mei  qui  cft  in  i€gypto,&  ge- 
mitum eorum  audiui , Se  defcendt  liberare  cum. 
De  vifitationc  magillri  diciiut  irrfrA  Vifi- 

tauit  nos  oriens  ex  alto.  Illuminare  his  qui  in  te- 
nebris & in  vmbra  motcisfcdenc.  <^.p.Dominus 
aperuit  mihi  aurem,  vt  audiam  eum  quafi  magif- 
tru.^/jt.  1 3 .Uah.  i 3.  Vos  vocatis  me  Magifter  6c 
Domine  A benedicjn's;fueienim.Et  Io*n.  j . Vnus 
eniineft  magifter  veftcr./urfr;.  3.Rabbi  fcimus,quia 
i Dcovciiifti  m.igifter.Dc  vifitationc  fponfi  ludU, 
I f.Poft  .iliqiiatuium  tcpiis  venit  Samion  inuifere 
vxorem  fuam  rempore  mellis  etitieex  ,&  tulit  ei 
Im-dum  de  capris.  Samibn , fol  fortis , Chi iftuin 
tignificat : vxor  aurem  genus  humanum,  cui  tulit 
ha-dum  facrificium  pio  peccatis  oflerendum  : de 
capris  , de  fimilitudine  peccatorum  fumptum. 
C€ntf.  fo.  Poft  mortem  meam  vifitabtt  vos 
Dciis  ; afferre  olla  mea  vobifeum.  Voluerunt 
enim  patres  elTein  illa  copula,  qua  Deus  fponfam 
fibi  hunianam  nacuram  vifiiauit , fe  non  cum 
i£gyptiis 


in  Euan g.  D.Ltic.  Cap.  I. 


lEgypiiis  Tcpulci  manere.  Dc  vinratione  pcsia* 
ti  M lo.  Viiicacioiuaciiftodiuit  ipiricum  mciini. 
i.Pttr.  5.  Humiliamini  fub  potenti  manu  Oci: 
vc  vos  exaltci  indic  viiiuttonis.  Dc  vilitationc 
palloris  Sxeeb.  14.  Villtabo  ouesmras»  l'icu( 
vilitat  pallor  gregem  fuum.  Prou.  17.  Diligcmci 
agno(cc  vupum  pecoris  tui , gregcfquc  tuus  con- 
njera.  Dc  villtatione  viniturts  PJMm. 
fpice  de  oelo  3c  vide  6c  villta  vioeam  iAara  : & 
per5ce  eam  quam  planuuit  dextera  tua.  Prentrh. 
a4.Per  agrum  pigri  hominis  traGuii^*  per  vineam 
viri  Hulti : & ecce  cocum  repleuerant  vrtipe»  ^ 
operuerant  Tupccfictcm  cius  (pina;.  De  vtGtacione 
paiiisfamilias  i.  Rtg,  c 7.  Viiuabis  fiarrcs  tuos  fi 
teAe  agant  cum  quibus  ordinati  funtdifce. 
Ctntf.^j.  V.ade  & vide  fi  euntia  profpera  funt 
erga  fratres  tuos , & pecora , & renuntta  mihi 
quid  agatur.  Primum  Ktcic  ChiiGus  vt  medicus 
per  gratiam  factamentalem : fecundum,  vt  diues 
roagniGcus  per  dona  virtutum  : tertium,  vt  Sa* 
pientia  Panis  per  dodrirz  verbum : quartum. vt 
Ecclenz  rponfus  per  amoris  ofculum  & arapic' 
xum  : quintum  , vt  Eccleliz  caput  per  motus  & 
fenfus  in  corpus  EccleGz  influ.xum  : rexcum,Gcu( 
pallor  bonus  per  paGorale  oHicium;  feptimum, 
iicut  plantaiocczlcdiufn  gaudiorum:o^auum  & 
vltiraum  , fteur  cultor  meritorum  bonorum. 
i.Cffr  Dei  agriculturaedis. 

Attende  autem,  quod  in  vilitaiiune  funr  con- 
fideranda  Tepicm  : quorum  piimum  cft  . vtfitic 
veibo  corda  przpatate  non  veniat-  Secundum,  ve 
feipfum  primo  difentiae , 5c  fccudum  fe  viGeet 
alios.  Tertium,  vt  finem  debitura  vifitationi  con- 
tingat. Quartum,  vt  rpiriius  eorum  quos  vifi- 
cat  fempee  cullodiat.  Citimum , vt  fciac  quid 
conigac.  Sextum  , vt  ficui  pater  corrigibiles  pu- 
niat. Septimum  , vc  ficuc  iudex  gladio  incorrigi- 
biles  prreidar.  Dc  peimo  dicitur  in  Pj*ltn.  64. 
Vilitalli  terram  & inebriadi  cam  , multiplicadi 
genimina  eius , Sc  Ixrabitur  germinans.  C^iod  de 
irrigatione  do^rinx  inteliigiuir,  Dc  Iccundo 
Jeb  f.  Vkficans  fpeciem  tuam  non  peccabis  , hoc 
ed,  confiderans  tcipfum.  <?4/4t.  Vos  qui 

rpiritualesedis  , ittdiuicc  illum  in  fpititu  lenita- 
tis : conllJcrans  te,  ne  & tu  taucris. 

Finis  aiucm  vifiratioius  ed  triplex  : quorum 
primus  ed  in  moribus  , vt  vifitaci  cdulgcant  in 
moribus  inter  elcdos  Dei-  Secundus,  vt  de  emen- 
datione Izictur  in  pkbe  Dei.  Tertius , vt  in  cis  ac- 
ctclcat  laus  DcL  Et  hxc  notantur  in  vna  au^ori- 
tace  in 10^.  Villta  nos  in  faiutari  tuo:ad 
videndum  in  bonitate  eiedlorum  tuomni : Ecce 
piimum.  In  Ixticia  gentis  tux  : Ecce  fecundum. 
Vt  lauderis  cum  hxrcdirarc  tua  firc.Ecce  (tetium. 

De  quarto,  (cilicet  de  cudodia  rpicitus  /jb  i o. 


eorum , & in  verberibus  peccara  corum ; milc»»- 
cordiam  autem  meam  non  diQ-xrgam  abeo.  Se- 
ptimum, vt  fciacqualiter  ptxcidat  incoirigibitcs. 
//4.  ly.  ViJicabit  dominus  fuper  Lcuiathan  fte- 
pemem  vcdlcm,&  fiiper  Lcuiatham  ferpemem 
tonuofum,&  interficKc  cetum  qui  in  maried. 
Vedis , rigidus  cll  & inficxibilis  : tottuofus  , cll 
dolufus  &in  alturiis  ambulans:  cetus  autem  in 
mari,  cll  arrogans , qui  fc  m.ignum  reputat,  & in 
amaritudine  Icdiiionum  coimdit.  Omnibus  his 
modis  in  fc,  & fuis  vifirauic  nos. 

Et  fede  redemptionem  plebis  'fuie. 

Per  fijx  crucis  paflionem,  & prccij  folutioitcni. 
Precium  autem  redimens  debee  cllc  pretiofiun, 
abundans  fiue  copiofum , daplilc  non  refutabile, 
damnum  foluens,  A: pignus  iccuperans-  Et  hxc 
quinque  fecit  pretium  redempeiunis  nodrz.  De 
pretiolitatcipfius  habetur j.  Peir,  i.Noncotiu- 
ptibilibus  auro  vcl  argendo  icdcmpci  edis  de  va- 
na vedra  conuerfationc  patenix  ciadiiionis  , fcJ 
pcetiolb  languine  agni  tanquam  immaculati 
Chtidi-  De  copiofitate  in  Pf^hn.  119.  Apud 
Dominum  nri^rkordia  Sc  copiofa  apud  cum  re- 
demptio. Daplilc  autem  fiue  non  refutabile  cd, 
ficurid  quodde  gazophylacio  Dei  fumpiumed, 
Pf4lm.  110  Redemptionem  mifit  Dominus  po- 
pulo ruo,mandauit  in  xteinum  icdamentuin 
l'uum.|Damnum  etiamfoluitA:  redicuic,ficiudt- 
citur  Gen.  )i.  Ego  damnum  omne  reddebam: 
qtiicquid  furto  peribat , ^me  exigebas.  Pignus 
etiam  recuperat , hoc  cll , captiuiiarcm  libcrar. 
Iitfra  II.  Si  autem  fortior  illo  fupeiuenir,  iutrat 
in  domum  fortis,  & alligabit  fortem , & omnia 
vafadidribuic  in  quibus  confidebat.  Epbef.  4. 
Afeendens  in  airum  capiiium  duxit captiuirarem. 
Sic  ergo  fecit  tedemptionem  [plebis  fiix  ] qux 
paupercula  fuit.  Pfal.  9.  Tibi  dcrcli^uscd  pau- 
l>er,pupillo  meris  adiutor.Plcbci)  enim  funt  pau- 
petes  dc  vulgo,  Ijcob.  i.  Nonne  Deus  elegit  pau- 
peres in  hoc  mundo , diuires  >n  fide  . & hxtedes 
regni  quod  icpromifit  Dais  diligentibus  fe? 

Et  erexit  cornu  falutis  nobis , in  do- 
mo Dauid  pueri  fui. 

Ecce  tertius  cfFcidus  gratix  de  creilione  pcuc- 
datis.  Et  hoc  ed  quod  dicit  [ Et  «exit  ] hoc  dl, 
cxalcaiiit,  hoc  rurfiim  erigendo  [cornu  ] quod  li- 
gnum cd  ecclcfi.idicx  potcn.itis  [ falutis]  qiiia 
1'alus  cd  in  ecclefiadica  pocedate  [ nobis]  hoc  cll, 
adnodram  vtiliratem.  In  cornu  autem  notamur 
natura , politio , vfus  , & collatio  quam  confert 
animali.  Naturaed.quiamollificacurcatidita- 
Vifir.atioruacunodiuitfpiruummcu.Vndcctiam  ■ tc,  Sc  riget ftigido , & non  liqucfciv  vnquam.  Et 
jfpejieiut  etfi  fornicatornn  tradidit  fitanx  1.  - fic  poredas  regni  Chridi  qux  mollificaturchati- 
Cor.  f.  tamen  fecit  hoc  in  int«ttum  carnis  : vt  | lacc  ficut  igne,  & perlucida  cll  verteare,  & non  !t- 
{pirirusfaluusficindie  Domini  nodti  irsv  Chi-  i quelcic  remilIione,ncc  frangibiiis  cd  terrore  : fcd 
di.De  quinto,qu6d  fcilicCT  fetat  quod  n6  nili  ini- I rigefcii  contra  eos  qui  frigidi  funt  charitate. 
qiiitaicm  corrigat,  lik  non  aliquid  aliud  perle-  : z.Cor.i  Non  polTumus  aliquid  aduerfumveri- 
quatiir.  PfMm.^Z.  Intende  ad  vifitandas  omnes  ratem,  fcd  omnia  pro  verfrare.  hi  Ihtdtm  parum 
gemes : non  mifweatis  omnibus  qui  operantur  tnfra.  Secundum  potedatem  nollram  quam  dedit 
iniquitaiem.  Non  dicit.  Quia  operati  funt.  quia  mihi  Dominus  in  xdificationem,  &nonindc- 
illi  iotie  peenitent.  fcd  qui  nunc  in  prxfcnri  ope-  dru^ionan  vedram.  Sic  ergo  charitate  mollc- 
ramar:illi  enim  non  funtcorrcdi.  .Sextum  ed.  Icit.  & veritate  lucet  ,&  contra  fiigtdum  cor  & 
vt  fciit  qualhcf  corrigat  corrigibiles  qns  funt  fi-  tenebrofum  riget.  Politione  amem  ed  altum, 
!q,  vt  dicit  Pfal.Z^.  Vifitabo  iu  virga  iniquitates  quod  non  inclinatur  vilibus  imus  vel  affcflu  car- 
’!)■  Alhtru  Al.tgni,in  Euar^.  U.Lus.  H naiii  ^ 


86  D,  Alberti  Magni, Ord.  Prjed. 


nali,  1 Exalucum  eft  cornu  meum  tnDeo 
meo.  Vfus  autem  cornu  el\  inamia.  Ecclefudica 
etiam  potcllased  arma  quibus  vincuntur  hol^cs 
Y^cdd\x.Pf*lm.\ ) i-lUuc  producam  cornu  Dauid, 
paralii  lucernam  Chrifto  meo.  Inimicos  eius  in- 
duam confulione : fuper  ipfum  autem  eftlorcbir 
fan^iGcatio  mea , hoc  eil,  fortitudo  mea.  Con- 
fctiur  autan  animali  cornu  grath  a Deo,  contra 
cos  qui  dicunt  6.  Nunquid  non  in  forti- 
tudine noftra  adumpfimus  nobis  cornua? /’/4/.74. 
Omnia  cornua  peccatorum  confringam  ;&  exal- 
tabuntur cornua  iufli.  Dicitur  amem  cornu  Hn- 
gulahcer,  & non  coruua ; quia  principatus  eccle- 
ilaliicz  potedacis  vnus  cli  : licet  particulares  po- 
leffares  eorum  in  pannn  Ibltcitiuiinis  vocarx, 
fine  muitar.Etideo  mitra  Epifeoporumduo  habet 
cornua  propter  duo  ceOamcnra , vel  propter  duas 
poccftaiesclauium.  Mitra  amem  fummi  pontifi- 
cis, qua  cotonaiur  quando  eledus  e(l , non  habet 
nili  vnum ; licut  factum  diadema  rnonatehe  non 
habuit  nili  .vnum  coniu.  Exaltabitur 

licut  vnicomis  cornu  menm.  Et  ideo  dicitur 
Chridus  filius  vnicornium , hoc  cfl , Patriarcha- 
rum potedacem  vnam  habentium  , quz  ed  regni 
Chridi.  Hoc  cornu  regni  Chiidi  ventilat  inimi* 
co5,naic  didum  ed. 

Sic  ergo  erexit  nobis  cornu  faliitis , & hoc  [in 
dnmojlioccddn  familia  [Dauid]  de  qua  carnem 
adiimpfit' pueri  fuil  Huc  enim  regnum  inftangi 
bile  S:  incomminuiDile  eddicut  dicirur  Damtl  y. 
Poiedas  cius  potedas  zterna  qiix  non  auferetur, 
& regnum  cius  quod  non  corrumpetur.  Ec  tn 
ftgmifn  huius  Dauid  cornu  olei  inundus  ed 
Saul amem, cuius  regnum cotrupribile 
cd.itiunduscd  lenticuhaolei  i •‘A‘'.g>tc.Lcnticula 
amem  ed  vas Edilotfacilecomminuibile  Sicenim 
Dauid  fuit  puer  fuus  , quia  (aundum  cor  Dei 
elcduscd.i.^e^.iCi.  Imicni  virum  fecundum  cor 
meum,  qui  faciet  omnem  voluntatem  meam. 

Sicut  locutus  cfl  per  os  fanclorum, 
qui  a feculo  funt  Prophetarum  cius. 

Ecce  tangit  hic  quartum  elFcdum  grati*  qui 
ed  veritatis,  dicens  [Sicut  locutus  cdj  Quafi  di- 
cat.Erexit  nobis  cornu  falucis  [ ficm  locutus  cd] 
enumiatione  immobilis  veritatis  [per  os]  Singu- 
lariter dicit,  quia  omnes  Prophetx  vno  ore , hoc 
cd,vno  Spiritu  funt  locuti.  a.Pwr.i.Non  volun- 
tate humana  allata  ed  aliquando  prophetia  > fcd 
Spiritu  fando  infpirati  locuti  funt  fandi  Dei 
liomines.  tfa.x.  Os  Dominilocutumed[fand3- 
rum]  Prophetatum , quia  Pruphet*  quidam  fue- 
runt nun  fandi  i ficm  Iblaam  &ij. 

& J4  &:  SeAe<htAi  qui  Spiritu  fando 

fxpe  loeuti  funt  falfa  : & ideo  talibus  nun  in 
omnibus  creditur.  z'/rrm.£ro  fpititus  men- 
dax in  ore  omnium  Prophetatum  eius.Scd  fandi 
Prophet*  non  dixerunt  nifi  verum.  EccU,  j 6,  Da 
mcrccdcm  Domine  fudincntlbus  te,  vt  Prophetae 
tui  fideles  inueniantur.  EiiUdem.  Sufeita  preca- 
tiones quas  locuti  funt  in  nomine  tuo  Prophet* 
priores.  DeHter.i%.  Prophetam  fufeitabit  vobis 
Dominus  de  fratribus  vedris  , tanquam  me  au- 
dietis cum  [ Qui  a feculo  funt  Prophctanrm  eins] 
hoc  cd.ab  initio  feculi : quia  licet  non  propheta- 
uccunt  Parriarch*  ab  initio  feculi  verbis , fadis  j 
;amen  piitdicaunum.Sicut  Adam,  Abel,  Enoch,  ’ 


Noe.Scth,  &c2ieri.  Ofu  1 1.  Ego  vilmnesmuf- 
tiplicaui  cis  , & in  manibus  Prophetarum  aflli- 
milacus  fum,hoc  ed.  in  operibus.  Htbr.x . Multi- 
fariam multirquc  modis  olim  loquens  Deus  pa- 
nibus in  Prophetis. 

Salutem  cx  inimicis  noflris,  flede 
manu  omnium  qui  oderunt  nos- 

Tangii  quintum  effedom  grati* ,qui  eft  euafio 
periculi  inimicorum.  Inimici  autem  funt  dupli- 
ces: homines,  5c  dxmones.  Darmones  antiqui 
funt  hodes : homines  autem  noui  > qui  d*moni- 
bus  concitari  nos  pcrfcquuncur.  £t  hoc  ed  quod 
dicit  [Salutem  ] in  nomine  1 c s v qui  falus  , vd 
faluaior,  vel  falutaris  interpretatur,  w^d.4.  Non 
aliud  ed  nomen  fub  c*lo  datum  hominibus  , in 
quo  opoKcac  nos  faluos  ficri[  Saturem ]ergo  peri- 
culi euafiancm  habemus  in  Itsv  nosvifitancc» 
qui  erexit  cornu  falutis  nobis.  /yit/m.iOf.Saluos 
I nos  fac  Domine,  congrega  nos  de  nationibus. 
Itrtm.  n t . Redemit  Dominus  lacob  , & hberauic 
eum  de  manu  pocentioris:&  venient  & laudabunt 
. in  monte  Sion  , & condueni  ad  bona  Domini. 

[ Pfulm.\6 .Sd\is  iudorum  i Domino,&  protedoc 
eorum  in  tribulationibus  i Sc  adiuuabit  eos  Do- 
minus, 3c  liberabit  cos , Sc  eruet  cos  a peccatori- 
bus,& faluabic  cus,quia  fperaucrunt  in  eo.  Et  hoc 
ed  quod  fiibdir  [ cx  inimicis  nodrts  ] quia  multi 
runr.^yi/m.j.Doroinc  quid  multiplicati  funt  qui 
> tribulant  me  ? multi  infiugum  adaerfum  me. 
Multi  dicunt  antmx  mex  , non  ed  falus  ipfi  111 
Deo  eius.  Singula  enim  victa  petfuadentcs , fin- 
gul*  funt  acies  inimicorum.  Ifti  funt  cxaciius 
regis  $yrtx,miirus  ad  capiendum  Elircum4.^f(r.tf. 
Idi  funt  etiam  exercitus  /Cgypti,  cgrcfTus  ad  |ier- 
fequendum  filios  IfiaH  Et  tangit  ini- 

micos veteres. 

Et  de  manu]  hoc  cd  dc  poted.itc[omnium  Iqui 
tamen  multi  funt  { qui  odctimt  nos  ] Odium  ed 
inucterata  ira.vt  dicit  Gtrgotim.  Ec  illi  dzmoncs 
inucceracam  iram  contra  nos  habentes. 

V*  cerr*  $c  mati,  quia  defcaidit  ad  vos  dialxilus 
habens  iram  magnam.  Efhtf.6.  Non  cd  nobis 
collu^latio  aduerfus  carnem  & fanguinem : Icd 
aduerfus  principatus  & potedates.aduerfus  mundi 
reidorcs  tenebrarum  harum  , contra  fpirituali.1 
nequtei*  in  exledibus.  Sic  ergo  fimc  inimici  & 
odienccs,ex  quibus  faluamuc.ficucdicit  Pfxlm./^i. 
Libccadi  nos  cx  affligentibus  nos , & eos  qui  nos 
oderunt  confudidi.  Sunt  autem  iBimici,  caro  Sc 
mundus.  Odientes  autem  nos,  dxmones.  Caco 
quidem  vt  domcdiciis  hodis  mouct  (editiones. 
Mundus  autem  infurgens  facit  conturbationes^ 
impeditiones.  D*mones  apeni  hodes  infurgunt 
ad  bella.  Vndcdiiluracd:  Mundus, caro, d*mo- 
nia,  diueifa  i^iouenc  prxlia.  Incutfu  tot  phantaT- 
n)atum,uubatur  cordis  fabbarum. 

Caro  autem  per  quatuor  oppugnar.flc quatuor 
nos  perfidentia  impugnat.  Quatuor  quibusop- 
pugnac  funt  pondctofifas,  opacitas,  infirmitas,  & 
fomitis  malignius.  Ponderofitare  oppugnat  ad 
bonuhabilitaic,  opacitate  oppugnat  intelledlum 
ad  veritatem , infirmitate  oppugnat  robur  ad  vir- 
tutem , fornicis  mala  igneitate  oppugnat  ad  ho- 
nedum  9c  expediens  naturalem  voluntatem  ,‘qua 
quis  condcle^aiur  legi  Dei  fecundum  interio- 
rem & naturalem  homioem  Rtm.-j.  De  pondere 


Digitized  by  Googie 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  I ^7 

Ifd.^%.  Omne  opus  dirumpe,  Solae  eadera  auarftia  cft  quoad  (ccundum  aAtim  ipHu$, 

^fctculos  deptinences : qui  fune  in  carne  ex  malo  qui  cft  siquilitio  iniuftorum  iuaorum.  De  vani- 
contradlo  per  originale»  &exiTulo  contrado  taie  autrm  fpedaculotum  in  ludis,  & aliis  ntoicis 
peradluale.  Sicut  onus  grauegrauaix  dicit  EccUi.  Vanitas  vanitatum  & omnia  vani* 

funt  fupetTne.  a. Deponentes  omne  pon-  las.  Et  dicit  quinquies  vanitatem:  quia  quinque 

dus  & circumftaos  nos  peccatum,  per  patientiam  funt  vana  ab  omni  itudio  retrahentia. Vana  enim 
curramus  ad  propoiitum  imbis  cettameni^e  opa-  exercitia  funt  chorex,  & tonseamenta,  & huiuf- 
citate  dicitur  Sdpttm.^.  Corpus  quod  corrumpi-  modi : ludi  vani  , licut  mulica  vana  , & huiuf- 
mr,  aggrauar  animam  ,&  deprimit  terrena  inha  modi  : (bcietates  vanx  cum  hominibus  vanis: 
bkatiofenfum  mulca  cogitatem.A>^  5.Virocuiui  pulchritudines  vanx  vt  pratorum  & mulierum; 
ell  abfeondita  via,  & circumdedit  eum  Dominus  & folicicudines  vanx  de  non  conferentibus  ad 
tenebis.  7bren.$.Meminauic  ii  adduxit  in  tene*  bonam  vitam. 

bras,  & non  in  lucem.  De  inHrmitate  Matih.i6.  Similiter  aurem  & dxmones  qui  nns  oderunt, 
jkarr.  14.  Spiritus  quidem  promptus  cH,caio  au*  mouent  bella  quadruplici  odio  : odio  gratis  in- 
rem  infirma.  Damei.  lO.  Soluix  fune  compages  ' fli^o,odio  iniquo , odio  pro  amore  debito  reddi- 
mex » & nihil  in  me  letnanfic  vitium.  De  mala  1 to,8c  odio  peninaci-  Odium  gratis  infli^um,efi 
ibtnitis  igneiiaie  ^0ni4ff.7.  Video  aliamlegemin  [ odfuro  cum  inuidia  qux  perfequitur  bonum, 
membris  meis,  repugnantem  legi  mentis  mex,3c  ' Odium  iniquum,  cH  odium  comta  naturam, 
captiuantem  me  in  lege  peccati  qux  efi  io  mem-  quam  xquum  eft  diligere.  Odium  pro  amore  in- 
brismeis.  Ibidem.  Scio  quod  non  habitat  in  rac,  flidlum  ,ell  odium  contra  gcaiitudinem  qux  dc* 
hoc  efi,  in  carne  mea  bonum.  Propter  iftas  qua-  beturbenefa&ori.  Odiumpeitinax,cllirxim- 
tuor  cohortes  mimicorum  in  corpore  exillenriuni  placabilis.  De  primo  dicitur  in  PfAlm.\\$,  ic 
exclamat  Rem.y.  dicens : Infelix  ego  Odio  habuerunt  me  gratis.  Pfalm.u^. 

homo^quisme  liberabit  de  corpore  mortis  huius?  Cum  his  qui  oderunt  pacem,eram  pacificus:  cum 
Ec  refpondet : Gratia  Dei  pet  Ies  vm  Cmri*  loquebar  iliis, impugnabantme  gratis.  Dc  fecun* 
(TVM  Dominum  nodrum.  Ac  fi  dicat  : iJIe  do diciturin /yit/m.a^.Odio  iniquooderuiu  me. 
qui  erexit  coruu  falutis  nobis , ille  & non  alius  Pfitm.it^.  Iniqui  petrccuci  Ium  me  gr.itis. 
Uberabit.  i ^6^  relidis  fum  folus,&  quxmnt  ani* 

Mundus  etiam  nos  impugnat  per  quatuor , Sc  mam  me-am.  De  cettio  dicitur  in  Pj'a!m.  1 08.  Pro 
oppugnat  in  nobis  quatuor.  Quatuor  quibus  op*  eo  vt  me  diligerent,  hoc  cd.  diligere  deberem, de- 
pugnat. funt  excellentia  dignitarum.diuitix  cupi-  trahebant  mihi , Sc  pofuerum  aduetfum  me  mala 
ditatum, delicix  voluptatum,  dc  fpe^acula  vani-  pro  bonis, & oJium  pro  dileflione  mea.  /ertm.ii, 
tarum.Excellentia  dignitatis  expugnat  in  homine  Nunquid  redditur  pro  bono  malutn  , quia  fode* 
humilem  fui  datus  cognitionem. Diuiiix  cupidi*  runi  fuueam  animx  mex  ? P/ii/m.8  Retribuebaqf 
catum  expugnant  naturalem  Dei  donorum  com*  mihi  mala  pro  bonis  , & odium  pro  dile^ione 
munionem.  Delicix  voluptatum  expugnant  ne*  mea.  De  quartu  dicitur  HdbiU.i.  Dilacauii  quafi 
oelEtatis  humaoz  fufficiemiaro.  Spedbcula  vani-  infernus  animam  fuam:&:  ipfe  quafi  mors  Si  non 
catum  per  occipationem  animx  in  vanis , expti*  adimpletur.  Non  enim  ponit  finem  mali$./ei  1 6, 
gnant  bonorum  dudiorum  diligentiam.  De  pri-  Nunquid  habebunt  finem  verba  ventofa,  aut  ali- 
itio  didrur  Ifa.  1 4.  In  cxlum  confeendam  , fupra  quid  tibi  moledum  ed  fi  loquaris  ? Sic  ergo  fede 
adraexii  ponam  folium  meum,fedebo  inmunie  falutemex  inimicis  noftris,  & demanu  omnium 
icdamenti.  Sicut  enim  dicit Superbia  qui  oderunt  nos.  Sequitur, 
eorum  qui  te  oderunt  afeendit  femper : ii  nuf- 

quam  ponit  terminum.  De  fecundo  dicitur  Ad  faciendam  mifcrieordlam  cum 
£cc/».to  Auaru$  non  implebitur  pecunia.  patribus  nodris:&  mcmorarl  tcftamcn* 

Diuitiz  fi  .tfiliiam  nolite  cor  apponere.  De  tertio  fan<di. 

Sxcimt  Philtp.\.  Quorum  Deus  venter  ed  , Sc 

glocia  in  confiifione  eorum  qui  terrena  fapiunt.  Hoc  ed  fecundum  primx  partis  C2niici,in  quo 
i)4/»V/.i4.Non  potetis  dicere  quin  ide  fit  viuens  ponit  vfum  fiue  vtiliiatem  pixcedemiumquin- 
Deusran  non  vides  quanta  com^at  debibat  quo*  que  qux  fircit.  Diuidiiur  autem  in  duo.  Fecic 
lidie?  Ec  de  luxuria^«fli.i{.  Inhiatused  Ilracl  enim  prxcedemia,  vt  perficeret  in  nobis inchoa- 
Beciphegor  : dc  ita  dccepetunt  nos  infidiis  pcc  tam  in  ittis  nodris  pattibus  mifcticordiam,  dc  vc 
idolum  Phegor.  Phcgorcdidolum  tentiginis,  & oftenderct  promillx  gratir  immobilitatem.  De  ^ 
pingebatur  excenfo  veretro  ad  coeundum:in  cuius  primo  quidem  dicit  fic  [AdfaciendamjSic  conti- 
templo  facetdos  fuit  Maacha  mater  Afa  regis  nua.Ercxic  nobis  cornu  falutis  vifitando  deredi- 
x.Pd^aUp.t^.De  his  tribus  fimul  dicitur  mendo  [ Ad  mifcticordiam  ] inchoaram  per  pro- 

Omne  quod  >n  mundoed , aut  ed  concupifeentia  milTa  [ cum  patribus  nodris  faciendam  ] hoc  cd, 
carnis  quoad  voluptatem,  aut  concupifccntia  | petficicndam  in  nobis.  Sic  enim  dicitur  Ecclcfix 
oculorum  quoad  cupiditatem  , aurSupeibia  vitx  ! in  Pftilm.^^.  Pro  patribus  tuis  nari  funt  tibi  fili), 
quoad  honotis  dignitatem.  /*roverfr.}o.Tria  funt , hxrcdrs  fiduendx  promifliunis  fa^x  patribus, 
infaturabilia , infernus,  dc  os  vulux.&r  icrra  qux  | Mifericordia  enim  fuit , quod  nullis  nodris  me- 
nonfaruratur  aqua.de  quartum  quod  nuquamdt-  { litis  prumifit , dc  multis  nofitisobdaniibus  de* 
cit  fofiicit , dc  hoc  cd  ignis.  Infernus  hicdicitut  ^ meritis  exhibuit.  Deus  enim  nulli  obligatur,  dc 
• fupetbia  diaboli : permeconymiam  enim  conti*  | nulli  aliquid  dd)cc:vc  dicit /Zrr/v/r.fed  fibi  omni» 
nensponitur  pro  contento.  Os  autem  vulux  ed  ' creatura  debet  totum  quod  ed,  dc  quod  habet,  de 
voluptas  deliciarum.  Terra  qux  non  fatuniurxd  ’ qnod  poied  : quia  ipfe  fecit  nos,  dc  non  ipfinos. 
'auariiia  quoad  adum  retentionis  illicite  acquifi- 1 Vnde  nihil  haberousdicerenifiillud  Tbrew.j.Mi- 
rorom.  Ignit  aurem  qui  nunquam  dicit  fumcic,  fciicoidix  Dei  quod  dod  fumus  confun)pti.Qui» 
p.Alberti  Ald£ni,m  Euan^.  D-Lue,  H 1 non 


i by  Googlf 


88  D.Alberti  Magni, Ord.Pised. 

nondrrccerontmifcracioneseins.Ec  illud  niutarur.Homo  autem  nefcitivmim  cx  (ratencia 

MirecicoiJiaDomini  pletuctl  tcita-Ec  il4i<)uan  tantum  > vcl  cx  confilio  Io<]uata[;&  ideo  dubitat 
doptupter  demciita  iratus  cfl,  tamcnmireuuscll  vtrum  fermo  Dei  iromobtlis  Hc : propter  quod, 
nobis.  Vnde  vnus  patrum  dixit  (r/trfii.  Minor  prnptci  mHrmiiaicm  dubitationis  hominis, Deus 
fum  eundis  mirecationibus  tuis  & veritate.  Idz  appofuit  vcibo  fuz  fimpltcis  promilliouis  iuhu- 
funt  enim  mifcricordiz  de  quibus  dicit  Dauid  lamlum.  Et  hzc  fuiccaula  quate  £>cus  tutauit-Ec 
Pfdlm.Hi.  Mifeticordias  Domini  in  sternum  hoc  ell  quod  dicit, 
cantabo.  £t  Pfslm.x^.  Vmucrfz  vix  Domini 

funtmifericordia  & veritas.  Vnde  fubiungii.  lufiurandum  qtiod  lurauit  ad 

Et  memorari  tcftamcnri  fui  fandij  Et  hoc  cft  Abraham  patrem  noArum  > daturum 
fecundum  illius  patticulx:&:  lubet  duos  paragra-  nobis. 
phos » quorum  primus  cil  dc  veritate  iimpheis 

promiHionis.  Dicic[Et  memorari]  hoc  c(l,vt  mc-  Attende  autem  » quod  ioratnentum  nihil  alfud 
tuor  (ic  [ ce^amciui  fiii  ] immobilis  ordinationis  c{l,nili  conhrmatio  veritatis  mobilis « de  qua  du> 
voluntatis  fuz  [fandli]  Hoc  ell,6rmi  &:  immobi  - biiari  potell,per  inuocationent  veritatis  immobi> 
li$.  Tellamcntimi  in  mortuis  confirma*  lis.Etcu  immobilisvcriiasoon  fit  nili  iiiDeo^non 

tunt ) alioquin  nondum  valet  donec  viutc  qui  tc>  potuit  Deus  iutate  ni/i  per  (emciiprum.HumiDCX 
(lacus  c(l.  Sed  hoc  efi  ideo  quod  humana  vulim-  mobile  habentes  veritate  in  Icmetipfispermaiotc 
‘cas  mobilis  cfi.&  nulla  cll  immobilis  nifivliima.  fui  iuiaiutfed  cu  Deus  iurac  per  femctipfimvtuac 
quia  illi nun  ruperuenii  aliamon autem  fit  vltima  fuper  veritatem  lemcntiz  inuocat  vciicatcm  fui 
nifi  pet  mortem.  Sed  omnis  voluntas  beneplaciti  coufilij,  qux  cll  immobilis.  Vnde  //f^r-C.Homi- 
in  Deo  cll  immobilis  , quia  beneplacitum  Dei  nes  j>et  maiorem  fui  iuiant:&  omnis  conctoueetix 
mutari  non  putcll : & ideo  voluntas  beneplaciti  cotum  finis,  ad  confirmationem, cll  iuramantum. 
in  Deo  icfiamenmra  cll.  E:  hoc  cll  qu>'^i  dicit  In  quo  abundantitis  volens  Deus  ollcndere  polii» 
[memorari ]hoc  e(l,vi  memoretuf  quia  diu  fecerat  | citationis  fux  hxredibus  immubilitatctquia  non 
ac  li  cITct  oblitus.  Vnde  ^ja/m.4).  Exurge, quare  I habuit  per  quem  iuraiet  maiorem,  iuiauit  pec  fe» 
obducmisDo>uiijc?cxiirgc,5c  ncicpclias  ii;  fniem.  \ mctipfum.  £c  hxc  fuit  caufa  quare  opportu* 
Quate  faciem  tuam  auertis , obliuifccris  tribula-  ! num  fuit  quod  Deus  iuiarci « & quod  iuraici  pec 
tionis  noilrxtA>*lrrr.i  r.Vfipicquo  Domineobli-  | IcmeiipAiin. 

uiiciris  mc  in  finen  }//d.49. Dixit  Sion.Orcliquic  { Attende  icetum  , quod  duo  funi  in  fi|blbncia 
mc  Dominus , & Dominus  mei  non  cll  recorda-  I iuramenti : di£la  veritas  mobilis  » & confirmans 
tus.Vt  hoc  ergo  amoucac  dicit : Et  memorari  te-  vetitas  immobilis.  Et  hzc  duo  funidc  pet  febo- 
Aaotemi  fui  [?an£li]  hocell,  firmx  & confitmatx  nis.  Et  ideo  iuramentum  cfl  perfe  bonum  & op» 
pfomiUionis  fux.  Quod  cr.im  primum  cll  mifc-  timum.  Eli  autem  ftequemia  cius  prolubitapro- 
licordix  diuinx>hocpcr  promillionetts  exhibitam  pier  incautelam.  Hominis  enim  di^lomcd  valdo 
fadlum  cll  veritatis : quia  lic  iuUificarur , hoc  cfl,  mutabile,  cum  omnis  homo  Iit  mendax,  quando 
vcrificarurinfermonibus  fuis.  Tir.i.  Qiiain  pro*  loquitur  ex  propriis.  Et  ideo  valde  timendum  cll, 
mifii  qui  non  menticut  Deus.  Rom.^.  Eli  autem  ne  inuocccur  ad  confinnandumdiuina  veritas  fu- 
Deus  verax : omnis  autem  humo  mendax.  Moc  cll  pec  hoc,  quod  diuinz  veritati  non  congruit.  Et 
quod  perit  Eicli.\6.  Sulciu  precationes,  quas  ideo  dicitur  £ee/f.  i).  lurationi  ne allucfcat  os 
locuti  fiint  in  nomine  tuo  Prophetz  priores.  tuummiulti  enim  cafiis  in  illa. 

Qma  autem  dupliciter  loquitur  Deus, fcilicci,  Adhoc  autem,  licut  dicitur  yrrem.4.  Tres  fiint 

fecundum  fententiam  vetboium  , fiimatscaufam  comites  iutamenii:  indicium  .vetitas,  & iuAiria« 
locutionis  ex  opere  nollro.  Et  hoc  aliquando  Indicium  quidem  quo  dircetnat  quid  , quando» 
inutats  Loquitur  etiam  & ex  cotifilio  fuo  quod  i qoalitcr,^  qua  dc  caufa  iucandum  fii.Veritas  au- 
di immobilis  prxdelliiiaciu  futurorum.  Murat  1 tem  fcita  qux  cll  ita  ficut  res  habet,  ludicia  au- 
aucem  Deus  aliquando  (cntenciam  quam  vctba  ' icmquam  otJocaufx  & iuiis  expodulat : quaii» 
faciunt : co  quod  illa  e(l  comminatio  fumpta  ex  I Jo  videlicet  iudex  exigit  iuramentum  ftropter  in- 
opere  vel  promillb  : ficut  paret  In  hoc  quod  dicit  ' credulitatem  agcntisnunc  etiam  homo  meritorie 
Jonx  Adhuc  quadraginta  dics.dcNiniue  fubutr*  j iurat.  De  hoc  autem  & fimilibus  multa  notata 
tetur.  Et  illud  /,x.  Difpoue  domui  lux,  quia  j fune  ii nobis  fuper  illud  Ego  autem  dicu 

motieristu&nonviues.  Quod  tamen  mutatum  j vobis  non  omnino  iurate.  Hoc  ergo  cd  quod 
ell.  Et  ratioadditur  lercm.  18.  pet  totumn>bi  di-  j dicit. 

cit  Dominus  » quod  fi  mala  comminatm  alicui  lunurandiim  ] Et  hoc  ed  fecundum  illius  par- 
genu.Sc  illa  gens  pcenitemiamegermqtiod&ipfc  tis,tn  quo  tangit  fiix  veritatis  plenitudinem  Tan- 
Dominus  pernitebit  dc  vrtholuo.^c  n>m  inducet  git  auteni  trianuramenti  confirmationcm,&  quid 
malum.  Et  fi  bona  piomitcic,  6c  illa  gens  petuer-  iurauir,&  propter  quid.  Dc  juramento  autc  dicit 
fa  eget  it  malum , reuKalsii  veibmn  fuum  , & in-  fic  [ lufiurandum  quod  iorauir]*?y«/an.i09.]uia- 
ducet  maium.Quta  ficut  lutum  ed  in  manu  figu-  uii  Dominos  dt  non  pceni(4)it  eum.Quid  autan 
liificnos  fumus  in  manu  Domtni.Qiiamuisciiim  | Abraliz  iurautt , habes  ix.  if-  & at.  Pec 
figulus  incipiat  vas  facere  fuper  rotam  in  hono-  : menKtipfum  iuraui  dicit  Dominus  , quia  fecilli 
rem  : li  lutum  ell  nodofum  & malum  lutum , cx  : rem  hanc,&  non  pepercidi  vnigenitu  tuo  propter 
figulo  confringitur,  & facir  vas  in  contmDcHam.  { me,  benedicens  benedicam  te.  lerem.  tt.Ero  vo- 
Etccomra:fiincipii  faceievai  in  contumeliam, fi  i bis  in  Deum , vcfurciiem  iuramentum  quod  iu-  ^ 
prxeer  fpem  aptatur  lutum  , Sc  exhibet  fe  ad  ho-  | raui  patribus  vcdris,darurum  me  eis  tmam£uc- 
noretn : conuerfiis  figulus  facit  inde  vas  ad  hono-  ; tem  lac  & mei.  Et  in  hoc  fallumuc  hxtctici  di« 
rem.  Sed  quando  loqnitvf  OoonnuB  non  ex  ope-  centes  , quod  Deus  ficut  omnipotens  iurare  po- 
(e iiodro » led exfiioxtetoo confilio, nunquam  tuiriled  tiobis iurare interdixk.C^iaomnisa^s 

quem 


Digifir.-  i . 


in  Euang.  D. 

«uem  nobis  corarounicabilem  Deus  fecit » non 
ficic  Deus  nili  exemplum  nobis  dando : fed  in- 
communicabiles nobis  ad^us>  licuc  miracula,  facit 
vc  nos  in  (ui  tiahat  admirationem.  5ic  ergoiufm- 
randum  habuit  [ ad  Abraham  patrem  nolirum] 
& reddituro.  Hibr.  6.  Interpofim  conlilij  fui 
iuliurandiim  , vc  per  duas  immobiles  res  quibus 
impolTibile  ell  mentiri  Dcumtfimulllmuro  fU' 
beamus  folatium.  Duz  autem  res  immobiles  funt 
promilHonis  veritas  « & iuriliurandi.  Abraham 
ideo  nominat  > eo  quod  ipfe  primus  fuit  cui  illa 
promi/ic » licet  non  primus  fuerit  cui  iurauerar. 
Ante  eum  enim  iutauic  Noe>  fcdnon  de  promif- 
/ione  Iminis.  Dicitur  autem  Abraham  in  hoc 
patet  noder , quia  promilTionem  acceperit  ante 
circumcilionem  in  przputio>£c  pod  circumcido* 
nero.  Ante  quidem  Gtntf.  ii.  & if.  Pod  aurem 
la.Et  reddit  Apoflolm  caufam  ^«»1,4. 
vt  dt  pater  omnium  credentium  in  prxputio  : & 
iit  pacer  circuracidonis,  vc  reputetur  cis  ddes  ad 
iuditiam.  Hoc  cd  igitur  quod  dicit  [ad  Abraham 
patrem  nodrumjScqmcurquid  turauir. 

Oacucuro  fe  nobis  ] hoc  ell,  quod  daret  fc  no- 
bis, qui.i  dando  fe  nobis,  omnia  nubis  (ecum  do- 
nauic.  "KQTn.i.  Quomodo  non  etiam  omnia  nobis 
cum  illo  donauir;  Ifu.%  Puer  natus  ed  nobis,  3c 
filius  datus  ed  nobis.  Dedit  autem  le  nobis  tn 
nicdicamentum,ii}  cibum,  in  cefugium.in  redem- 
ptionis precium  , in  labonsprxmium.  De  peimo 
horum  Eccii.  14.  Ego  quau  duuius  Dorlx  exiui 
de  paradifo.  Dorix  interpreutur  mcilicamcnrum 
generationis.  Er  qiutuor  duuij  deut  dumina  pa- 
ladid  de  corpore  Ciirilli  exiucrunc  : fudores  fan- 
uinei  ,fluuius  fanguinisde  vulneribus  quinque, 
uuius  aqux  de  latere  Chridi , duuius  lacryma- 
ruin  in  oratione.  Hth.  j.  In  diebus  carnis  fux 
preces  fupplicationefque  ad  Deum  cum  clamo- 
icvalido  & laciymis  olferensdn  omnibus  exau-  : 
xiitus  cd  pro  fiia  rcuctentia.  De  cibo  han.C.Qi^to 
mea  vcrced  cibus . &:  fanguis  meus  vere  ed  po<  > 
tus.  De  refugio  Pfd!m.  S9.  Domine  refugium  1 
fadlus  es. Dc  redemptionis  prxtio  i.Car.fi.Empti  ' 
edis  pretio  magno  : gloiilKate  &:  portare  Deum  ' 
in  corpore  veftro.  Dciaboris  premio  1 f.  , 

Ego  merces  tua  magna  nimis.  Medicamen  qui- 
dem cd  in  peccati  indrmiiate  , cibus  in  fpiritua-  ; 
]ium  virium  c.x  longa  famis  fqualotc  deditutio- 
nc,  refugium  in  learationis  tribulatione  , merces 
in  reatus  obligatione  , ptamuum  autem  in  meri-  1 
cocum  laditudine. 

Vc  finc  timore  dc  manu  inimicorum 
noftrommlibcrati/cruiamusilli. 

Ecce  hic  tangit  p.opter  quid  iuraciit  fe  datui  u 
nobis  :qiiiarciuitquodluieiplbiiil>il  putuimus 
facete /oan.  i|.  Caufa  ergo  cd , vtfeiuiamus  illi.  , 
Et  Ideo  tria  dicit : primum  ed  modus  Icruitutis, 
qui  cd  in  liberatione  ab  impedientibus,^  tcria- 
hemibiis  a retuuiorfccunduii)  cd  ipfa  femitusqua 
feruimus ; tertium  ed  modus  foruiendi  pet  expe- 
dientia ad  ieruiendum.  Modus  autem  qui  edper, 
liber  jtiottem  ab  impedicittibuscd  , vc  line  timo- 
re & line  caufa  timoris  fciuiamus.  Dc  primo 
dicit. 

Vtfinc  limorcj  fupple,  mundano,  humano,  & 
feiuili.  Timor  mundanus  ed  quo  aliquis  dcfcrii 
veritatem  limorcpetdcudarum  rerum  humana- 
D.  Albtni  AUi/u,  in  Etung.  D-Luc. 


Luc.  Cap.  I.  89 

rum:vndedeSan&is  hunc  timocera  podponen- 
tibus  dicitur  Htbr.  lo.Rapinam  bonorum  vedro- 
ruro  cum  gaudio  fudinuidis , arbitrantes  vos  ha- 
bere meliorem  & manente  fubdantii.  Timor  hu- 
manus cd  quo  aliquis  propter  cimotem  corporis 
deferie  veritatem.  Aiutth.  10.  Nolite  timere  eos 
qui  ocddunc  corpos:&  pod  hoc  non  habent  am- 
plius quid  faciant : fed  potius  timete  eunt  qui 
podquam  occiderit  corpus  , poted  perdere  ani- 
mamrin  gehennam.  De  vtroque  idotum  timo- 
rum fimul  dicitur i.Pcllcm  pro  pelle  &cun^a 
qux  habet  homo  dabit  pro  anima  fua.  Dc  timo- 
re fetuili  qui  cd,  vt  dicit  ‘Beddtcwm  poena  ludicis 
dc  timetur  , qubd  facies  iudtcis  non  amatur : in 
quo  viuic  peccandi  voluntas  , & fequcrciut  in 
quo  opus,  h fperatetuc  impunitas.  Er  dc  hoc  di- 
citur j. /«4«.  4. Timor  non  cd  in  charicatc:rcdpci- 
fcida  duritas  foras  mittit  cimorem-Sic  ergo  line 
timore,  fed  non  dnc  cinrorccado  Sc  fando, filiali. 
Dc  his  enim  dicitur  Fftlm.i.  Setuite  Domino  in 
timore , Ac  cxultaic  ei  cum  tremore.  Prtuerb.  18. 
Reatus  homo  qui  femper  cd  pauidus,  Kom.  11, 
Noli  altum  fapere  , fed  time.  Beaim  Bern^rJ. 
Experimento  didici  quod  nihil  tantum  valet  ad 
gratiam  Dei  acquirendam , retinendam  , recupe- 
randam , quam  nunquam  altum  fapere , fed  ti- 
mere. 

Denunu'Tangit  caufam  timoris  ablatam  [de 
matiii]Dux  fune  manus[inimjcorum|dxmonum: 
quarum  vna  cd  potedas  nocendi , altera  poredas 
malum  fuggerendi  fiuc  tentanci. Poredas  vtraquo 
iuda  cd  ; quia  i Deo  propter  ptofedum  iuditix 
perm  iffa  Sc  ordinata  ed.  Dc  prima  dicir:£ccc  vni- 
uerfa  qux  habet  in  manu  tua  funt.  Hxc  manus 
compofita  ed  ex  quinque,quafi  ex  digitis.Ed  enim 
nocendi  potedas  in  rebus,  in  corpore,  in  fama,  in 
pro|x>dto  boni,&  vexandi  animas  in  inferno  vel 
purgatorio  pod  mortem.  £c  hxc  omnia  facit  ali- 
quando per  fc  diabolus  : &r  aliquando  {'cr  malos 
homines,  ficut  per  membra  fua. Vnde  hb  p.Tcrra 
data  ed  in  n^^nus  iinpi)  : vultum  iudicum  cius 
obretit.  Potedas  lentandi  cd  dc  qua  in  Pjklm.  \ f . 
Manus  peccatoris  non  moucatroe.  Prima  edro.i- 
ivus  tenens  , & fecunda  cd  manus  impellens.  Ec 
hxc  etiam  componitur  cx  quinque  quad  digitis: 
Edcnim  ccnucioleuis  & apetia.&leuis occulca, Ac 
grauis  Ae  aperta, granis  Ac  occulta:&eaqux  iudU 
caiur  non  edeteniatio  , qux  tanto  periculodor 
qitaiuo  non  fcnticur.  Ac  ideo  non  cauetur.  Dc  hac 
igitur  manu  inimicorum  fumus  [liberati]  lcAn.%. 
St  hiius  vos  liberauerit » ver^  liberi  critis.  Se- 
quitur. 

Seniiamus  illi  ] Hoccd  enim  dignum  Aciu- 
dum,  xquuin  Ac  falutarc.  Dignum  quidem,  quia 
Patcr:Iullum,  quia  Duroinus:xquum.quia  bene- 
dcus:falutate,quia  fciuire  Deo  cd  rcgnarc  Dignu 
enim  quod  Pater  a quo  fumus : & quidem  dc  fuo 
in  nobis  habet  im.iginem , videlicet  in  qua  creati 
fumus.  Dominus  autem , cuius  nari  fumusiquia 
libs  emtr.  Beneficus  autem  qui  omnia  nobis  de- 
dit:Ac  qui  nubis  cum  non  tcnctcrur,  feruiuir.  Sa- 
lur.ire,  quia  fuum  leruitium  non  facit  feruitutero, 
fed  de  feruo  facit  liberum , Ac  de  libero  Domi- 
num , Ac  de  Domino  tegem  in  honore  regio  ful- 
gentem, Dc  primo  horum  dicitur  Patres 

quidcmcarnis  nodrx  habuimus  eruditores,  Ac  re- 
tierebamur  eosmonne  magis  obediemus  Patri  fpi- 
tituum , Ac  viucmus?  Ec  illi  quidem  in  tempore 
H } paucorum 


90  D.  Alberti  Magni,  O rd.  Pr^d. 


paucorum  dieram  (tcunduin  ruam  Toluntatem  i 
ctudiebant  nos:hic  autem  ad  id»  quod  vtilc  eft  iu  I 
recipiendo fandiBcationem eius.  Lue.\\-  Dixh  | 
filius  patti:Eccc  toc  annis  feiuio  tibi,&  nuirquam 
mandatum  cauroptxtetiui.Iudum  autem  ed  fec> 
uire  Domino.  Pjalm.w^.  O Domine,  quia  ego 
femus  tuus»  ego  femus  tuus  Si  BItus  aocillx  tuat. 

/ndith  Veni  nobis  paciBcus  Dominus,  £clcti 
feuiemus  cibi.  i£quumcftferaitebene6co,qui 
nos  fuis  donis  & obfequiis  pezuenit.  Donis  qui- 
dem pet  fua  omnia»&  per  fuos  feruiens  nobis.Pcc 
fua  quidem  MAttb.$ . Qui  folem  fuum  facit  oriri 
fuper  bonos  & malos » & pluit  fupet  iudos  Sc 
iniuftos.  Per  fuos  Angelos  cudodes  Htbr.  i. 
Nonne  omnes  fune  adminideatori)  fpitiius  in 
miniderium  mi(E  propter  eos  qui  hereditatem 
capiant  falutis}  Super  muros  ruoscondi* 

cui  cudodes » tota  die  Sc  nt^e  non  tacebunt  lau- 
dare nomen  Domini.  Przuenic  etiam  obrequits. 

Seruire  me  fecidis  in  peccatis  vedtis. 
Philtp.i.  Formam  ferui  accipiens,  & habitu  in- 
ueutus  vt  homo  feiuus.  Manus  eius 

in  cophino  feruiecunt.  Vnde  «quum  ed  femire 
fibi.  Sic  enim  dicit  Semus  meus  es  tu 

Ifraehquia  in  te  gloriabor-  Sic  enim  beneficiis  Si 
donis  format  nosex  vtero  femos  ftbi.  Jf* 

Salutare  etiam  cd  : quia  non  (cmimr  ei  nifi  in 
vfu  virtutum  intelle^ualium  & moralium.  Et 
quanto  fumus  magis  in  vfu  illamm  » l.beriores 
efficimur , de  fetuiiute  vacuati,  & de  libtris  edi* 
cimur  Domini»&  de  Dominis  reges.Et  hoc  pater: 
dicit  cnxmAriliot.  quod  feruused  qui  impeditis 
viribus  & operationibus  impotens  ed  regere 
feipfum.fcd  indiget  regimine  alieno.  Liber  autem 
qui  in  regimine  caula  fui  ed  , & fufficit  fibi : fcd 
nullo  bono  habitu  regiminis  fupponituc  alteri. 
Dominus  autem  qui  polTclfione  bonorum  & 
pulchrorum  fupponitur  multis , Si  fibi  fufficit 
& fubiedlis.R.ex  autem  tii  quo  clarent  tamdiuirra 
bona  quod  fuis  bonis  fufficit  genti.  Cum  igitur 
/mit.8.  dicatur,  facit  peccatum  feruus  cd 

peccat i,&  depitmitur  pondere  feruicutis:  per  fer- 
iiitium  Dei  depofito  peccaro  redditur  liber.6'4/-4.  ^ 
Vos  tn  libertatem  vocati  edis  rrattes:iantummO'  i 
do  ne  libertatem  vedram  in  occafionem  detis  car> 
Ilis.  De  liberis  autem,  boru  gratiarum  cumulait'^ 
do,  edicimur  Domini  Sc  ptirKipes.  Non 

erit  ts  qui  infipiens  ed , princeps : nec  fraudulen- 
lus  vocabitur  mainr,  hoc  ed,  Dominus.  Ptinceps 
enimeaqux  fune  digna  principe  cogitabit- 
dominis  autem  Sc  principibus  clficimur  reges, 
adiicaienteinnosicgno  czlotum.  j.Fccidi 

nos  Deo  nodro  regnum  & facerdoics. 

Reges  videbunt  & confurgent  principes , Si  ado- 
rabunt Dominum  Deum  tuum,8c  Sancum  ifracl 
qui  elegit  te.Sicergoferuiamus  illi.Etiam  tangit 
modum  feruiendi  per  infocmacionen  ad  bonum 
dicens. 

In  &c  iuflitia  coram  Ipfo, 

omnibus  diebus  nofbris. 

Tangit  autem  quaruor.  Tangit  quoad  fe,fan- 
dlitatem  : quoad  proximum  , iuditiam  : quoad 
Deum,  intentionem  redlam  quoad  acquirendam 
bearicudinem  , perfeuerantiam.  De  primo  dicit 
[In  fandiiate  ] hoc  cd»corpons  Si  cordis  mundi, 
pa.  /.ew/.i^.San^  eritis  milu,quia  ergo  fandus 


fum  Dominus , qui  (andlifico  vos.  Iftbr.n. 
cem  feqoimini  & l^fkimoniam , fine  qua  nemo 
videbit  Deum.  f.  Beati  mundo  corde, 

quoniam  ipfi  videbunt  Deum.  Quoad  proximum 
dicit  [&iuibtia]  Vnde  iuditta  dicitur  lux.  Prtu. 
4.  Semita  iufiiquafi  luxfplendes.  Luceat 

lux  veftra coram  hom.  vt  vi.  opera  veftrabonaA: 
glori,  patient  veiltum  qui  in  cxlis  eft.  Quoad  rc- 
&im  intentionem  dicit  [coram  ipfo]  hoc  cft,  co- 
ramDeo:  iia  vidicit  Grtg.  quatenus  opus  no- 
ftrum  fit  adatdificationem  proximi  in  publico:in- 
tencio  autem  qua  folt  Deo  placere  dcfidcxamus» 
maneat  in  occulto.  Vt  de  bono  opere  proximis 
pizbeamus  exemplum , & per  intentionem  qua 
(bli  Deo  ptacere  defidetamus,  femper  optemus  fe- 
creium.  MMth.6.  Lucerna  corporis  tui  efi oculus 
tuus,  fi  oculus  tuus  fiicric  fitnpicx , totum  corpus 
lucidum  erit.  Si  autem  nequam  fuerit, etiam  cor- 
pus nium  tenebrofiim  erit.  Vide  ergo  ne  lumen 
quod  in  te  efitenebrx  fini.  Er  propter  hoc  dicunt 
quidam:  Intentio  nomen  operi  ini^nit.  Et  hoc 
efl  verum  in  pet  fe  bonis  dc  indifreremibus.  In 
his  autem  quz  mox  nominata  coniunda  fune 
malo,  & per  fe  mala  funt:  verum  cd  quod  nun- 
quam polfunt  bona  intentione  fieri : (ed  femper 
fiunt  aut  mala  intentione,  aut  (lulta.  £c  ideo 
peccat  qui  diuici  furatur  vt  det  pauperi  , & tene- 
tur ad  reditutionem.  Et  condemnatur  lex  Athe- 
nicnfium,  quam  in  commento  Ethicorum  recitat 
£«y?raci«/:quod  fcilicci  (mper  punitur  adulteriu» 
nifi  quando  matrona  ciuis  admittit  tyrannu  adul- 
terum vt  in  finu  fuo  capiatur:ficut  Dalila  admifit 
Samfonem  in  finu  fuo.  Adulterium  enim  nun- 
quam alicuius  boni  ptziextu  ed  faciendum.  De 
perfeuerantia  auten^  adiungiteum  dici([omnibus 
diebus}  hoced,il!udraiionibus  gratiz  [ nodris] 
ided,  viiz  nodr«:quia  in  gratia  viuimus:  in 
peccato  aurem  morrui  fumus.  Quz  tn 

deliciis  viuens,  mortua  ed.  Mdtih.  10.  Qui  perv 
feuecaucrit  vfque  in  finem  hic  faluus  erit.  Ideo 
Ltuit-i-  przcipirur  infacrificio  Dei  cauda  ofTerri, 
quz  vltima  pars  cd  animalis,  fiibr.  1 1.  In  difei- 
plina  peifcucrace  : fe  vobis  canquam  filiis  effett 
Deus.  Sequitur. 

Eccupuer  propheta  Altifllmi  voca* 
bcris!  praeibis  enim  ante  faciem  Do- 
mini parare  vias  eius. 

Ecce  fecunda  pars  cantici  diuifa  contra  przce- 
dens  lotum,  vbi  apvodiophatconuercendoicrmo- 
nem  ad  puerum.  Cum  enim  beneficia  commu- 
niter mundo  impeiifa  lecitarec , & gratias  ageret: 
fubico  ne  dc  propriis >n  filio  receptis  per  ingtati- 
ttidir>erD  tacere  videretur  «conuertii  fermonem  ad 
puerum.  Nec  puerum  alloqnirur  tanquam  non 
intclligentem.  Eodem  enim  fpiiicu  quo  in  vtero 
macris  fenfic  lermoncm  Beaiz  Virginis,  femie  & 
fermonem  prophetantis  Patris.  Dicit  autem  duo 
in  pane  ida , in  quorum  primo  mentionem  facit 
dc  dono  & miniderio&odicio  pueri : iniccundn 
autem  de  omnium  bonorum  au^ore  mifericordia 
Domini,  referens  in  cam  quicquid  boni  cd  in  pue- 
ro. In  horum  primo  tangit  tria:  donum  videlicet 
pueri,  officium, Ae  officlj  fii>em  & doni.  De  dono 
quidem  dicit  fic[Ettu]qui  pcrdifcretioncm  flC 
fignificantiam  fingulatiter  [ puer } es  a puritate 
dudus : quia  purior  aliis,  j . Cer.  1 4.  Malitia  par- 


Digitized  by  Googie 


in  Euang.  D. 

uulieftote:  fenGbus  amem  perfeci  Htis.  \ Pttr.x, 
Quaft  modo  geniti  infames  rationabiles  Hncdo* 
1o[Tu]  ergo  lingulacitet  [puetj  exiftcns  : ad- 
huc puer  exiftcns 

Propheta]  Itnm.  t . Ametjuam  exires  de  ventre, 
/andlincaui  ce  , & Prophetam  in  Gentibus  dedi. 
Cura  enim  Propheta  dicatur , quia  fatur  circa  ea 
qux  procul  funt  fuper  noftram  cognitionem  ;ifte 
plufquam  Propheta  cft,  qui  antequam  nafcerecur, 
ea  qux  humanam  vincunt  cognitior>em  eifatus 
eft per  Spiritum  fani^m.  Faiurenim  Ptopl>eta 
in  prcicritum  qux  procul  fune : ficut  Moyies  fa- 
duram  mundi cognouit,&  liKtdedercripiic.C/rfl. 
1. Fatur  in  procul  qux  pcxfomufuntificut  Elifeus 
4.Xr^.(.dixic:  Nonne  cor  meum  in  prxfenti  erat, 
quando  exitiit  homo  de  ctutu  fuo  & venit  in  oc 
curfuincuh  Fatur  procul  in  iututum:(icuc  Ifa.\. 
Vilio  Ifaix  quam  vidit  fuper  ludam  Sc  lerufaiem. 
Hxc  omnia  fecit  loannes  in  ventris obftrufopo- 
/itus  cubili:in  prxterito  Deum  concepilTe  cogno- 
uit  Beatam  Virginem  , cuius  vocem  implente 
Deo  fcnlit  per  aures  matris  : in  ptxlmtt  futu- 
rum fuum  officium  ptxlignans  in  geftu  gaudio- 
rum & exuItatioDum,  Stc  ergo  congrue  dicitur, 
Tu  puer. 

Altiffimi  vocaberis  ] quia  eius  quem  forman- 
dum prxucnic  obumbrando  vinus  Altiffimi , Sc 
eius  qui  accepit  donum  altiftilmum,  hoc  cft,  gra- 
tiam fecundum  ciTc  facientem  Filium  Dei,  8c  qui 
Spiritum  habuit  non  aJ , menfuram  ; Sc  ideo 
Xnc.I  i. Angeli  canum  gloriam  inaltilfimts  Deo. 
Attiftimumenim  pofuit  illepuet  refugium  fuum, 
fic  exiftens  [Propheta  Altiffimi  ] Et  ideo  non  ad- 
ditur , comparatione  quoram  (it  altillimus : quia 
Emplicuerclf  AltilEmus , Altiffimi  virtute  per- 
fcdus,&  Spiritu  immenfo  ditaius,5c  in  Alci  (limis 
Dei  glociheatos.  /««n.i.  Vidimus  gloriam  cius, 
gloriam  quafi  vnigeniti  i pacre  plenum  gratix  & 
veriraiis[vocabciis]ore  omnium  celebratus : quia 
tantum  bonum  commui>e,  ore  omnium  celebrari 
debuit.  Aliter  enim  officium  (uum  inutile  forer. 
//4.49.  Audite  infuIxiSc  attendite  populi  delon- 
ge. Vicini  autem  & cognati  ,&  hmitames  fuper 
rnonianaludxx , audiucruniSc  arctenderunc  hxc 
de  propc.Et  (k  ote  omnium  prope  & longe  poli- 
torum vocaberis  Propheta  Altiffimi.  Ethoceft 
donum  pueri.  Sequitur. 

Prxibisenim  ante  faciem  ] Hic  tangit  Offi. 
cium.  Tangit  autem  duo : officium»5i:  otficij  mo- 
dum. officium  cum  dicit  [ prxibis  ante  faciem 
Domini]hoceft  ante  prxfcnciam  Domini.Sv;>rj. 
Ipfe  pixibit  ante  illum  in  fpititu  Sc  vinute  Elix. 
Hincconfuetudincm  accepit  Ecclcfia  in  profertis 
diebus  ante  Euangelium  vtendi  vno  cereo*  In  fc- 
ftis  autem  ante  Euangelium  vti tor  duobus  ceteis: 
quia  dies  profefti  pertinent  ad  labotcm  eoium, 
qui  in  fexta  xtate  ab  aduentii  primo  Chtifti  fune 
vfquc  ad  finem  mundi:  in  quo  aduemu  foliis 
loannes  vt  lucerna  Verbum  Patris  prxccffit. 

i . Paraui  lucernam  Chtifto  meo. 

Ille  erat  lucerna  aidens  Sc  liiccns.Dies  autem  ferti 
referuntur  aJ  quietem  quiefccntium  in  (cptima, 
&ad  beatitudinem  refurgentium  tnodlaua:& 
hoc  poft  fecundum aduentum  Chtifti, quem  prx- 
cedent  Elias  & Enoch  tanquara  duo  luminaria. 
j^poc.  i X.  Hi  funt  dux  oliux  . Sc  duo  candelabra 
lucentia , tnconfpedlu  Domini  tcrr.v  ftantes.  Sic 
ergo  [ prxibis  ante  faciem  Domini  ] 


Luc.  Cap.  I.  91 

Ecce  micro  Angefuro  meura,qui  prxparabit  viam 
ante  faciem  tuam. 

Parare  vias  eius  ] vt  faciles  Domino , ad  eun- 
dum ad  cor  hominum.  Vias  tuas  Do- 

mine dcmonrtra  mihi , Sc  femicas  tuas  edoce  me. 
Parantur  autem  vix,  cum  pernitentia  Sc  charicaTC 
dilatatur  Sc  prxparatut  cor , vt  ad  ipfum  fine  of- 
faffione  pcrambulei.^yiii/flo.i  iS.Viaro  mandato- 
rum tuorum  cucurri , cum  dilatafti  cor  meum. 
Prxparantur  vix  Domino  per  amotionem  im- 
pedimentorum » & per  appomidnem  ad  viam  ex- 
pedientium. 

Per  amotionem  impedimentorum  prxpara  n- 
tar  vix  o^u  modis : tornjofa  fdlicec  & Hexuofa 
dirigendo  » & montuofa  & valliculofa  compla- 
nando, faxola  pedibus  obuiantia  xquando,  luKifa 
ccenulenta  ficcando , fpinofa  Sc  vepribus  conlita 
eueilendo  , periculofa  a latronibus  obrdla  ad  fe- 
curitatem  reducendo , piolixiiace  txdiofa  ad  bre- 
uitatem  compendiofam  conuertendo  , Sc  dubia 
compita  ad  cenitiidinem  lignando.  Eft  enim  via 
llcxuofa  per  perplexitates,  montuofa  per  ambi- 
tiones, lapidofa  per  fcairdalotum  exempla,  Uitofa, 
lubrica  per  libidines  luxuriofotum , fpinis  Sc  ve- 

f iribus  conlita  pet  folicicndincs  aiurorum,pcticu- 
ofa  per  occaliunes  tentationum,  txdiufa  prolixi- 
tate lecularium  negotiorum , incena  Sc  dubia 
propter  dubietaian  non  determinate  bonorum 
operum.  Qux  omnia  a via  Chtifti  funt  rc- 
inouenda. 

De  primo  //4.50.  Hxc  ert  via>ambnUte  in  ea, 
neque  ad  dexteram  neque  ad  linirtrani  declinan- 
tes. Num. 10.  Via  publica  gradiemur , neque  ad 
dexteram  neque  ad  iiniftram  dcclinanies.  //4.40. 
Dirigite  viam  Domini , rei^las  facite  lemitas  Det 
noftri.  De  fecundo  Ift.AO  Omnis  vallis  exaltabi- 
tur, Sc  omnis  mons  Sc  collis  humjliabicnr  ; Sc  vi- 
debit omnis  caro  falucare  Dei  noftri.  Vallis  eft 
inordinaredeprelTusper  derpetationem,  & mons 
inordinate elatusinliipcibiam.De  tertio  Eeclt.u. 
Via  impiorum  complantata  Lipidibus  : Sc  igno- 
rant vbi  corruunt.  Pj»lm.  i jp.  luxta  iter  Icanda- 
luinpofueruni  mihi.  Scandalum  eft  obex  in  via 
redla  pedi  obie^us  vt  cadat. //4.61. Planum  facire 
iter,& eligite  lapides.  /trtm,\o.  Tollite  de  via  la- 
pides. De  quarto  dicitur  P/4/m.  tv.  Viam  fecifti 
in  mari  equis  ruis,  in  luto  aquarum  m altarum. 

I ^/4lm .68. Eripe  me  de  luto  vt  non  inligar  Pf.\4t. 
Fiat  via  illomm  tencbtx  & lubricum : Sc  Angelus 
Domini  pcrfeqaens  cos.  Dc  quinto  ProHtxi.i^, 
Per  agrum  pigri  hominis  tranliui , & per  vineam 
. ftulti  viri : Sc  ecce  totum  repleuerant  vrticx  , & 
operuerant  fuperfidem  eius  fpinx.  Iftx  funt  vix 
Sion  plenx  vepribus,  qux  lugent  quod  non  funt 
qui  veniant , depolitis  cucis  teirporalium  ad  fo- 
Icnniiatem  lucundicatis  fpiricualis.  Thrtn.y.  Dt 
fexto  dicirur  Z.MC.iO.Quidam  homo  defeendebae 
de  lerufaiem  in  lericho,  Sc  incidit  in  latrones. 
O'ef^or.  In  via  fumus , qua  ad  pairram  tendimus. 
Maligni  autem  fpiriens  qnafi  quidam  latrunculi 
iter  noftrum  oblident : Sc  iJco  vita  eligenda  eft 
occaliones  tentationum  minus  habens.  De  fepti- 
mo  dicitur  quod  Achimaas  ciicutric 

per  viam  compendi),  Sc  citius  venit  ad  Datiid.  Et 
hxc  eft  femita  conilliotum.  Jfa.  i6.  In  femita  iu- 
diciorum  tuonnn  fuftinuimus  te : nomen  tuum 
& memoriale  tuum  in  defiderio  animx.  Econtra 
Num.it.  Populum  exdere  cerpit  longiffimi  ici- 
H 4 neris. 


gi  D.Alberti  Magni» Ord.Prxd. 


netis.  De  oAiuo  PreMnh.14.  Eft  viaqux  vi-1 
detur  huniini  fcda » Se  noutOiina  cius  dufonc  ad  j 
mortem.  ' 

Expeditur  autem  via,  vt  fit  retSapet  iufiiiiam, 
luminura  per  litcrarum  fiiidium  & fcicmiaiT),  fpe- 
ciofa  pet  virtutis  pulchiicudiuera,  fccura  per  con>' 
duflus  rccutitatcm.rccrcta  per  paucorum  ftctjuen- 
tationem  , nimis  arda,  ne  impediat  peJum  ordi- 
natam mobiliratem.  De  primo  horum  //4.  iC. 
Semita  iufii  refla  etl..Refius  callis  iufti  ad  ambu- 
landum. De  Secundo  ptOHerh-^.  Scmira  iiifit  rjua- 
filux  rplendciis,  & cicfcnsin  perfi:flum  diem. 
De  rettio  & quarto  Prou.  j.  V ix  eius  vix  pukhrx. 
Se  omnes  (cmitx  eius  pacificx.  De  quinto  AUuL 
7.  Arclacft  via  que  ducit  ad  vitam,  & pauci  fime 
qui  inueniunt  eam.  De  fexto  Prttwlr.  4.  Addu- 
cam te  per  (cmiias  xqiiiratis  , quas  aim  ingrefiUs 
fueris  non  arflabuntur  gicfius  lui.  Sic  puer  debet 
parare  vias  cius. 

Ad  d.indam  feipneiam  falutis  ple- 
bi cius  , in  remitHonem  peccatorum 
eorum. 

Ecce  tangit  modum  prxparationis  vix  &prx- 
euifionis.  Hoc  enim  efi  ad  hoc,  quod  detur  (cien- 
tiafaltitis  plebi.  Sic  ergo  continua  : prxibisante 
faciem  cius  6 puer  [ ad  dandam  ] non  venden- 
dam. /yTi.  55.  Qui  non  haberis  pretium , venite, 
bibite  cum  Ixtiria.  Ihidtm.  Venite,  emite  abf- 
que  argento , Se  abfquc  vUa  commutatione  vi 
num&  lac,  hoccd , pafium  rudis  infintix  in  fa- 
cilibus fcripcuix  * poium  inebriantis  laiitixin 
fiibtilium  pettetraiionc.  Hoc  emite  fide  & deuo- 
tione,  non  auro  neque  aigcnco  , quibus  cniiiur 
humana  fapiemia.  M-ttth.  10.  Giatisaccepiilis 
ratis  date  fcicnciam , non  pecuniam.  Efi  autem 
ic  feientia  communiter  accepta  ad  omne  donum 
quod  cum  ratione  diuina  cfi  iiluminatiiiun\,ad 
verum  intciligcndum , vel  ad  bonum  facienJucn, 
vel  appetendum,  Pronerb.  Beatus  homo  qui 
suuenii  rapieiuiam  , Se  qui  afiluir  prudencia : me- 
lior efi  acquificio cius  negotiatione  auri  Se  argeei, 
primi  & purilTuni  frtifliis  cius  Sdp.  1 t.Vani  fum 
omnes  homines ; quibus  non  fubefi  feientia  Dei. 

Vult  autem  Di«n',f.  g:)oi  feientia  fit 

duplex  : quandam  enim  fciemi.rm  vocat  diicut- 
ftuam  , Se  quandam  vc-at  intcllefliuam  & diui- 
nam.  Illaio  vocat  diicurfiiiam,  qux  ratione  con- 
ferente piimifia  adinuicem,  Se  hxc  ad  conclr.fio- 
nem  , accipitur : ficut  ea  fcltntiaqux  cftper  {lu- 
dium , ea  qux  cfi  ex  conicfluris  al!cgori.iruro 
vel  moralitaium  & huiufmodi.  ImellcfUuam 
vero  vocat  limplicem  cjptnm  intelligentix  per 
lumm  infufum  per  Spirimm  fanflum  in  re::e!a- 
tionc.  Ad  ptimam  lioitauu  Apoftolus 
Attende  tibi  Se  doflf inx.Dc  fecunda  /ean  (,  Seri 
ptum  cfi  in  Prophetis : Et  erunt  omnes  docibiles 
Deo.  Et  ifiacll certior  melior  ;&  ill.-.m  habuiu 
ideo  dedit  populo.  Of(*  4 Quia  rii  feiemiam 
repulifti,  repellam  S:  ego,  ne  facerdotjo  funga- 
tis mihi.  Jfd.<(.  Proptcrca  optiuus  duflus  cft 
populus  mens;  quia  non  habnir fcicnciam. 

PfcU.  Scientia  donum  cft  Spiritus  fanfli,  do- 
cens ros  bene  comicrfari  intredio  praux&  per- 
nerfx  nationis.  Docet  amem  ^raflicc  : ficut  mo- 
lendinarius fKlcies  fpccniatiuc  fubicfiom  & paf- 
(ipnes  mo!cr.dini]tamcn  fi.it  moleie,  & feiemiam 


demonfirac  per  aflum.  Pradicx  enim  feientix 
flant  ad  opus  , ficut  dicitur  in primo  dtdmm^, 
/id  Tit.  I.  lu  agnitionem  qux  fecundum  pieta- 
tem cfl,  quam  promifit  qui  non  mentitur  Deos. 

Ampleflcntcm  eum  qui  fecundum  do- 
fkrinam  eft  hdclcm  fermonem : vt  potens  fit  ex- 
hortati in  doflrina  fana  , Se  cos  qui  contradicunt 
arguere. 

Hanc  igitur  feientiam  dat  »non  quidem  feculi, 
vel  camis,  vctdiabcli.  Jjceh.^,  Non  ifla  cfl  feien- 
tia defurfum  defeendens  , fcd  terrena , animalis, 
diabolica.  Satuch  5-Filij  Agar  qui  exquirunt  pru- 
I dentiam  qux  de  terra  cfl  : negotiatores  certx  Se 
' Theman  , qui  interpretatur  Auftet  , Se  fignificac 
mundi  pulchtitudinera , quam  multi  inquirunt 
confabulatores  St  cxquifitores  prudentix  Se  in- 
telligentix  tetrenx  : viam  autem  fipieiuix  nefiie- 
rum.  Hanc  ergo  feientiam  non  dat,  fcd[falutis]in 
qua  cfl  verafaius,  x.Patei  fpiriiuum  erudit 
nos  ad  id  quod  vtile  cfl,  in  recipiendo  fandifica- 
rioncmcitis.  £uH,  )0.  Salus  animx  in  fan^itate 
i iuflitixcfl  , Se  melior  cfl  omni  argento  & a\iro. 

I In  h.iccnimrequicfcit  fpitiius  fcienrix  Se  picta- 
I tis.  /fd.  1 i.  Hanc  igitur  feientiam  falutis  non  Jat 
' altis  &ambitiolis.  neque  immundis,  fcd  humili- 
bus [plebi]  qui  per  humilitarem  funr  de  plebe,  Se 
per  deuutinncm  fime  [eius]  Al»t\h.  1 1.  Confiteor 
t bi  Pater  Domine  exU  «Se  tecrx,quia  abfiondifli 
hxc  a fapicntihus  Se  prudentibus  & reuclafli  ea 
.iruuiis.  7.  Nolite  fandum  dare  cani- 

us, & margaritas  nolite  proiierre  aiuc  porcos, 
fcc/i.  5-.  Vir  fiipicns  erudit  jilebcm  fiiam.  Hanc 
autem  feiemiam  falutis  dat  [iii  remifiionem  pec- 
catorum eorum ! qui  fiint  de  plebe  cius.  O-td  x. 
Vocabo  non  plibem  meam  plebem  mcam,&  non 
mifcricordiam  confecuiam  mifcricordiam  confe- 
cutam.  Ifd  4d.  Ego  fum  , ego  fum  qui  deleo  ini- 
quitates tuas  propter  me.  Hoc  autem  totum  fit 

Pcrvifccra  mifcricordLT  Dei  nofiri, 
in  quibus  vificauic  nos  oriens  exalto. 

Tangit  hic  gratiam  Dei  ne  fibi  aliquid  anri- 
bucie  videatur,  & tangit  tria:  quorum  primum 
cfl  inotiuiim  ad  iflud  donum  , ficundum  in  quo 
pcifcfla  cfl  mifericordia  qux  moucc,tcrtifi  autem 
cfl  opusipfiiu  proprium.  De  primo  horum  dici- 
tur [ Per  vif.cra  inilcricordix  Dei  noflti]  hoc 
efl,  }>er  intimam  pietatem  Se  mifcricordiam  Dei 
noflti,  qux  ad  hxc  qux  dicla  funt  mouct  Se  in- 
clinat. Coteff".  }.  Induite  vos  ficut  clefU  Dei  vi- 
fi'cr.-i  mifciicordix.  Ifd.  6^.  Vbi  cfl  zelus  tuus, vbi 
fortitudo  tua?  mulihudo  vificrtim  tuorum  & 
miferatiomim  tuarum  fuper  me  continuerunt  fe. 
Gerref.^y  Commota  funt  quippe  vtlccra  cius  fu- 
per fratre  fuo.  le  tm.  31.  Conturbata  funt  vilcaa 
mea  fuper  eum,  miferans  mifetebor  cius. 

In  quibus  vificauit  nos  ] Ecce  in  quo  perfera 
efl  milcricordia  vifcerofa.  In  vifccribus  enim  illis 
vifitauit  nos,  aflumpta  noflract^m  ptxnalicaribus 
carne.  Etde  hoc  fupra  diiflum  efl  fatis.  Exod.  3. 
Audierunt  quod  vifiralTcc  Dominus  filios  Ifraci, 
Se  quod  rerpcxillec  aflli^ioncm  cotum:  Se  ado- 
rattetunt  prom'  in  terram.  Er  ex  hoc  imialuic  vfus 
in  Religionibus  in  die  Annuntiationis  Se  Nati- 
uicatis, adorate  In  terraiii  gratiarum  asionem, 
cum  ex  kaiemdatio  annuntiatur  vifiratio  Domi- 
ni. Exod-  5.  Videns  vidi  aftlidioncro  populi  mei 

qui 


Digitized  by  Google 


in  Eiiang.  D.  Luc.  Cap.  I.  93 

qui  cft  in  ^gypto , & gemitum  cius  audiui  pro-  ^ quam  Moyfes,  eoius  lumen  vultus  in  /cientia  le- 
pter  duritiem  eorum  qui  pixfutit  operibus:  & | gis euacuacur.  i.Corimh.i.  Onmcs  nos  icuelaia 
dcfccndi  liberare cum.ulc  autem  vi/itationis  nto-  j facie  gloriam  Dei  rpcculantes  , in  eandem  ima- 
dus  niagnibcus  cftiquia  viiitautr.  | ginem  transformamur  a clariuce  in  claritatem. 

Nos  oriens]  nobjs  [ex  alto]  imu  Patris,  Non  ■ tanquam  a Domini  Spiriru.Eccc  quantam  lucem 
quidem  dimittens  quod  erat » (cd  alltimensquud  , lucifer  loannes  poll  fc  Turgete  oKendit.  Vnde 
non  ctat : non  commixtionem  palliis  in  alTumcti- ‘ Dominus  ad  eum  dicit  Jotr  iS,  Nimquid  poH 
te  &:  alliimpco,  neque  diutliunem  in  vnione  adu-  otcum  tmim  prxcepilli  diluculo,  & oflcndifti  au- 
mentU& alliimpti , deut dicit  Nicxna Synodus,  corx  locum  luumiQ^tLiiociion  erit  ex  ic,fedcx 
7^ch.6.  Ecce  vir  oriens  nomen  cius  : & fubree ' me  fccifti.  Sic  ergo  ottus  cft  [illuminare  hisjno- 
eum  oiictur.  Pfalr/t.iS.  Afummocxlo  egrcdlo  bis.  a. Lumen  ad reuclationem  Gentium, & 
eius.  SapiVm.iS-Omnipotcns  Termo  TUUS  Domi'  gloriam  plebis  tux  Iftacl.  £cch.^i.  Mundum 
nedccxlo  a regalibus  Icdibus  venit.  Et  hoc  ma-  illuminans  in  altifllmis  Dominus.  £c  fubdit 
gnum  fuittantxmaiedatisDoroimim.dc  fummis  liuiuluaodi  illuminationis  neceintaiem,dicens. 
cxlorum  ad  carnis  fufccptioncm,  ad  obrequi)  /er-  Qui  in  tenebris  & in  vmbea  mortis  ] conclud 
nilis  humiliationem  , ad  crucis  ignominiofx  ire  [fedent  ] Tenebrx  ^gypeifunt  ignoraniix  imel- 
lorpacionera.  Itrtm.ii.  Reliqui  domum  meam,  ligendoium,  credendorum,  appeiendorumi&  fa- 
dimi/i  hxreditatem  meam  , tradidi  dilc^am  ani-  cicirdorum.  Gerttf.  1 . Tenebrx  eiant  fuper  faciem 
mam  meam  in  manus  inimicorum  meorum,  abylii,  hoc  ed,  (upet  faciem  non  (labilem  in  Deo 
Sic  enim  & in  hoc  ortus  cd  nobis  ex  alto.  Ter-  cordis,  /rr^m.  17.  Piofundum  c(l cor  hominibus 
ii5  autem  tangit  adlum  (lue  opus  Ytlltatoiis.  Et  & infnucabile.Et  iiccll  abylTos.  /0^  Viro  cuius 
hoc  eft  quod  dicit.  abfeondita  e(l  via , & ciraimdedic  eum  Deus  tc- 

ijcbris  Toh.^.  Qu.ile  gaudium  eft  mihi.qui  in  tc- 
llluminarc  his  qui  in  tenebris  in  nebris  fedeo  & lumen  exii  non  video?  Super  fa- 
vmbra  mortis  fcdcilt.  enitui  cordis  hominis  font  tenebrx  intdli- 

gendorum  ex  |>cccaro:abrconclita  autem  ell  abeo 
Sic  continua.  Ottus  ed.dico  [Illuminare]  hoc  via  lucis  per  ignorantiam  credendorum  : Cedet  in 
e/l, ad  illuminandum.  Tangit  autem  hicquaiuor:  tenebris  apptrtcndurum.  £t  vna  catena  icnebta- 
beneheium  (cilicct  illuminationis , quibus  datur  mm  omnes  funt  concluli,(lcuc  dicivu  Sjifum. 17. 
hoc  beneficium,  benclici)  nece(Iitaiem,&  vtilita-  per  ignorantiam  agendotuni. 
icm.  Beneficium  quidem  eft  [Uluminarcj  hoc  eft,  Vmbra  autem  mottis  triplex  cft.  Ex  mone 
intus  in  eisiuircnaccendece./ff4it.i. Erat  luxvcta  enim  peccati  primi  obictfta  cft  primo  vn-.biaJi- 
qux  illuminat  omnem  hominem  venientem  in  uiiix  obliuiunis  : fecundo  vmbra  igimiamix 
hunc  mundum, hoc  cft,  lumen  nontix  fjx  Se  vo-  qualitatis  mortis  , di  ftatus  (cquclx  mortis : Sc 
limtatis  fux  dare.  Jfa.6o-  Surge,  illuminate  (ciu-  vmbra  tciKbraium  clauftii  infernalis.  Oe  prima 
falcm.quia  venit  lumen  tuum  :&  gloria  Domini  dicitur  lfa.9.  Habitantibus  in  regione  vmbr* 
fuper  te  orta  cft.  Hebr  i.Cum  fit  fplendur  glorix  mortis  lux  orta  eft  eis.  De  fecunda  in  Pfalm.xi. 
& figura  fubftantix  eius.  /m»,8.  Ego  fum  lux  SI  ambulaueto fu  medio  vmbrx  mortis,  non  ti- 
imuidi.Qiiifcquiturme.nonambulat  in  tenebris,  mcbo  mala : quoniam  tu  mccum  es.  De  tertia 
(cd  habc&t  lumen  vitx.  Pf^tm.  j y.ln  lumine  tuo  Ivb  i<«.Ob(curcnt  cum  tenebrx  & vmbra  mottis. 
videbimus  lumen. Hoc  enim  lumcncft  fitnilitudo  Omnibus  autem  hts  illuxit : primis  per  vctbum 
lucis  xternx,diiTipans  iencbras,dil1bUicns  cordis  & exemplum, (ectuidis  per  repu)tutam,tertiispcc 
gelicidium , monens  ad  gecmina.fotmans  ad  pul  dcfccnrura  ad  iitferos.  De  primorum  illuminatio- 
chruudinem  illuminata.  De  primo  horum  5a-  ne  dicitur  ,^.6 1 . Ecce  tenebrx  operietit  terram, 
f itnx.7.  Candor  enim  lucis  xceinx , & fpeculum  & caligo  populos : fuper  re  amem  orietur  Domi-, 
fine  macula.  De  fecundo /aan.i.  Lux  in  tenebris  nus , &^[oriacius  in  te  videbitur.  De  fccundo- 
luccc.  Dicit  Cl»r>/(>/l.  ad  dillipationem  tftiebra-  mmiiltuumationcdicituci:Vrfi.a4.PenettaJx>in- 
ium.//i.ii.Tencbrxtuxeruntficucmcticlics.  De  feriores  p.i(tcs  tetrx  . & infpiciam  omnes  dor- 
lettio  dicitur  itVc/<-44. Tripliciter  fulcxuiit  mon-  inientes  , & illuminabo  omnes  fperantes  in  Do- 
ics, radios  in  eos  igneos  cxufftans.  ^ubiditn.  In  inino.De  tertiorum  illuminatione  dicitur  8. 
meridiano  exurit  terram. //i».tf4.Vtinam  ditum-  Orietur  in  tenebris  lux  tua  : 6c  tenebrx  erunt 
peres  cxlos  & dcfcendcrcs.  A facie  tua  montes  ficuc  meridies  :&  requiem  tibi  dabit  Dominus 
(fupecbix}defiuerent:ficutexuftio  ignis  contabef-  Deus  femper , & implebit  fplendocibus  animam 
ceteni.  De  quarto  dicitur  £tcU  4 Sui  in  afpctftu  tuam , de  olfa  tua  liMtabit.  Et  ideo  hoc  capicu- 
annuntians  in  exitu  , vas  admirabile  opus  exceifi:  Ium  ifd,  in  quibufdam  Ecclcfiis  legitur  in  ob/b- 
toiam  enim  bonitatem  exii  deponit  ad  tciiam.  quiis  moituorum. 

/•b  Nunquid  nofti  ordinem  cxli,&  rationem 

oius  in  terra  punis?  Dcquincoin  ^;4/>n.67.Tcr-  Ad  dirigcodos  pcdcs  Do/lrosiu  VUIU 
la  mota  cft  : etenim  exii  diftillaucruut  per  illu-  pacis, 
minationem.  Rorate  cali  Jcrupcr,&:  nu- 

bes pluam  iuftum;  aperiatur  terta,  Regerminet  Congruus  or  Jo  vr  primo  illuminetur  intus» 
Saluatorcm.  Hic  enim  tos  lucis  cft  vehiculum.  & poftc.r  dirigatur  cxira.Tangit  autem  tria  : dirc- 
//4.16.  Ros  lucis  ros  tuus.  De  fcxto  t.Cmmk^  tftior.cm,&:  pedum  dircLj:onem,&  quo  dirigatur. 
Ektis  qui  dixit  de  tenebris  lumen  fjdcudcfccrc,  DirctftioDcm  Ayb/w.S^.  Rcfpice  Domine  in  fer- 
illuxic  in  coidtbus  nollrisod  illuminationem  uos  tuos,  & in  opera  tua  :&  dilige  filios  cotum, 
fciencix  £uan.;eiij  Chtifti , in  quo  font  omnes  pet  illuminationem  tuam.  A/4/»ai.4i.  Emitte  lu- 
fotuix  pulchriiitdiius  diuinx.  Propter  hoc  mini-  cem  tuam  & vecitatetn  tuam : ipfamc  deduxerunt 
ftti  noui  tcfttUiicnti  lucent  formis  diuiuis  pluf-  6c  adduxerunt  iu  montem  fandum  tuum  , & in 

taberuacula 


Digitized  by  Googie 


94  D.Alberti  Magni,  OrdPraed. 


tabernacula  tua  [ pedes  nollros]  Duo  fusic  pedes 
aniinz  : intclle^us  leiviem  in  vernm,  &:  alfcAus 
tendens  in  bonum.  Heh,\  z.Gieirus  tcetos  facite 
pedibus  vefhis , tt  non  cUndicans  quis  incendat» 
ro^gis  autem  fanetur.  pCalm  \ 6,  Perfice  gtclfus 
meos  in  iemitis  ruis , vc  non  moneantur  vetbgia 
mea[in  viam  pacisjhoc  efi,rccuritatis  ic  cranquib 
litatis.  AisUch.i.  In  pace  ambulauic  mccniu » &: 
multos  auenit  ab  iniolUtia  fua./yit/iw.7p.ln  pace 
fadus  efi  locus  cius. Hzc  ell  pax  Dei.quz  exupe- 
tat  omnem  (cn(ovn.Phitip.^.Hxc  eft  pax  vbi  vera 
quies  eft  auim«./*/4i9f.4.1u  pace  in  idiprum  dor- 
miam Sc  tequiefeam.  Hzc  enim  pax  cll  vi  dicit 
ciuirate  concordia  fniendi  Dco,& 
inulcera  in  Deo  qui  efl  pax  czicflis  duitatis. 
Baruch  Dilce  vbi  fit  virtus  , vbi  fir  intclle- 
Aus : vc  Icias  fimul  vbi  fir  longiturnitas  die 
rum  tc  viftus  : & vbi  fit  lumen  oailorum  & 
pax.  Hzc  autem  omnia  in  cantico  ifio  inucni* 
te  poteris. 

Puer  autem  crefccbat  U confor- 
tabatur fpiritu  : & erat  in  defertis  vl- 
quein  diem  ollenHonis  fuxin  Urald. 

Poli  natiuirarem  iftius  pueri  agit  de  incremen 
to  & conucrfttiorse  iuuentutis  eius  vfque  ad  tem- 
pus przdicaiionis.  De  inctememo  autem  dicit 
[Puer  autem  crefccbat]  corpore.  G:nef.  a i . Creuit 
igtmt  puer  & abla^Hcos  cib  Et  fcamdum  incre- 
menta ziatis  fuit  incrementum  intclle^s  ipfius 
£c  gratiz.  Ephcf.iAn  quo  omnis  zdificatiocon- 
ihudU  crefeii  in  templum  fandium  in  Domino 

confoiubatur  rpiricu  ] tripliciter ; per  radica 
tioitem  fpititus.  ]'>er  augmentum  vtuutU  in  virtu- 
Tcm  t & per  profedum  bumarue  virtutis  ad  diui 
nam.De  tadicadone  quidem  Quod  fatua- 
tum  fuerit  de  domo  luda  mittet  radicesdeorfum, 
& faciet  fruAum  furfum-De  augmento  dc  viiture 
in  vitemem  P/dlmAj.  Ibunt  de  virtute  in  vircu* 
cem : videbitur  Deus  Deorum  in  Sion.  De  pro- 
fe^u  in  virtutem  diuinam  /«aw.to.  Illos  autem 
dixit  Deos  ad  quos  fermo  Dei  fadus  cd.Pf^t.Si. 
Ego  dixi.Dij  e(iis,&  fili)  Excelfi  omnes.  \ 

Cum  apparuerit , fimiles  ei  erimus.  Diuinam  au- 
tem dico  virtutem  quando  fir,  vi  dicit  Apofiolus 
x.C«nath.j.  Nosex  hoc  rzeroinem  nouimus  fe- 
cundum carnan:  5:  fi  cognouimus  feaindum  car- 
nem Chrifturo,  (ed  nunc  iam  non  nouimus. 

£c  erat  in  defetets  ] agens.  Dicit  autem 
quod  10.  annis  fiiic  in  delctto  : & iimcinrrauit 
defeteum  io.Jannos  habens : 6c  exiuit  habens  ^o. 
annos : ficuc  paret  Infrx  ).  Dicit  tamen  Euange- 
lium Nazarzoruro,quud  Herode  quzrentc  pue- 
ros ad  perdendum » pater  quidem  Zacharias » ro 
quod  noluit  perdere  puerum, interf  iUus  cfi : nu- 
ter autem  fugit  cum  puero  in  defertum : & aim  a 
perfeqoencibus  angudiarecur  de  puero  ablcon- 
dendo,  aperuit  fe  lapis  montis  fcilTus,  dc  eum  in 
ira  ie  cum  puero  claufii : & fic  euacuara  (blicicu- 
do  quzientium.  Ec  cz  tunc  matre  pofl  aliquos 
paucos  annos  mortua » puer  in  folitudine  reman- 
ex  vlu  puerilis  ztatis  locuftas  comedere  di- 
dicit,dr  mcl  ryluenre,quodfiiper  folia  indeferris 
jnucr.it.Dicitur  etiam  quod  fimgois  patris  in  va- 
fis  a Sacerdotibus  receptus » in  templo  feruatus, 
^onciDuo  bulliuit  quoties  aliquis  de  fiinnlia  He- 


rodis in  templo  apparuit.  Quare  autem  in  defex-^ 
tis  fuir,  dicit  Hitrtn. 

yinirn  deferri  terte* ir  fnh  Minie » 
iHrm.is  fn^teitSypeiifit 

Jt\!eteMt  ftltern  mAcnlMcvUMn 
Ftonine  f 

In  deferto  enim  tumultus  frequentantium  fugi- 
turi d/.rrc.f  .Venite  in  defertum  locum  feorfum» 
& requicfcice  pafillum.  Ibi  etiam  Moyfes  ma- 
gnam vidit  huius  falutis  vifionem  Ex9<i.\.  Ibf 
Dominus  agebatur  ^ Spiritu » & perfecit  ieiu- 
ntum  ^o.dicrum.  Ibi  Elias  fugiens  Iczabcl.inue- 
nit  Angelum  fe  cibantem  » & Dominum  fe  alio- 
quentein.  Ibi  populus  palliis  mannate  accepit 
legem.  Rcquicfciiur  eti:m  ibi  a tumultu  impe- 
dicncium.  Rcueiant^t  ibi  myfletia  fecretorum. 
Cibus  ibi  minillratur  confolationis  Angelorum. 
Ibi  ell  refugium  a turmis  pecrequentium.  Ibi  in 
cordis  quiere  percipitur  Dei  eloquium.  Ibi  audi- 
tur a Domino  fuarum  zquicas  legum.  Sicut  patet 
in  audloritatrbus  per  ordinem  indudtis  Ec  ideo 
erat  ibi  loannes  [ vfqiie  in  diem  oAcnfionis  fuz] 
Quando  i Spiritu  fmdlo  cognouic , qu6d  in  ver« 
bo  przdicationis  oHendeiet  fe  [ ad  Ifiael]  Lnr.  f . 
Padum  cft  vcibum  Domini  fuper  loannem  Za- 
chatiz  filium  in  deferto  , & venit  in  omnem  re- 
gionem Iordanis  przdicansbnptifmum  pc^niten- 
riz.  Sic  igitur  finita  funt  quz  dicenda  fune  de 
loatmis  naiiuic^tc. 


CAPVT  II. 

Fadium  cft  autem  , in  diebus 
illis  , exiit  cdidtum  a Ca;(are 
Augullo,  vtdcfcriberctur  vni- 
uerfus  orbis.  Hxc  deferiptio 
prima  fafta  cft  a prxfidc  Syria; 
Cyrino. 

yWMlJ/  I c incipit  f^undum  capitulum , tn 
quo  Euangelilia  determinat  denari- 
fl  y uirateA  facramcncis  coniundis  naei- 
nicati  Domini.  Ec  ideo  quatuor  pec 
ordinem  dicit,  quz  tamen  In  tria  coniungic  yipe- 
ihtm  CMUt.4.  vbi  dicit : At  vbi  venir  plenitudo 
temporis,  mifit  Deus  Filium  fuum  natum  ex  mu- 
liere, fadum  fub  lege.  Et  ideo  determinat  pleni- 
tudinem temporis  , fecund6  qualiter  natus  cfi  ex 
muliere , tcri«'>  qualiter  fadus  efi  fub  lege.  Pleni* 
tudinem  amem  temporis  determinat quadrupli- 
citer : ex  parte  przcurrenrinm  in  gratia , ex  parte 
lignorum  comicamium  in  monarchia  , ex  parte 
fubiedorum  monarchiz  in  obcdienria , ex  parre 
conuenientium  in  temporis  & loci  conuenieniia. 
De  prznirtentibus  in  gratia  dierr. 

Padum  efl  autem  ] przordtnarione  diuina  [in 
diebus  illisjquando  loannts  natiuitas  Chrifti  na* 
liuicatem  ptzcurrerat : quibas  etiam  Beata  Virgo 
domum  reucf  fa. fex  menfibus  domi  refederatrqui- 
bus  vatidnia  Zachariz  & Elifabeth  audita  Sc 
dmulgata  fueranttffc  vt  generaliter  dicatar»omn{a 
ligna  przuenetant  qus  Deus  pczordinauerai. 

Omnia 


Digitized  by  Googie 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  1 1.  9^ 


Omnia  enim  tempus  habent»  & Tuis  ipatiis  in^ 
ptzfuppontione  diuina  pixordinatis  cranfcuiit 
vniueria  fubcxlo.  Pofuiili  tetminos, 

qui  prxteiiti  non  poterunt.  Dumti.  11.  Clauli 
mne  lignatique  fune  fcrmoiws  vfqoc  ad  tempus 
przfinitum.  Hxc  enim  omnia  claufa  vfque  ad 
impietionem  temporis  prxfiniti[  In  diebus]  aucero 
dkic  : quia  Ungularum  gratiarum  illuOrationes 
dies  faciunt  prxliniios:&  cum  omnes  iliuftratio* 
nes  onx  fuerunt , quali  (Ingula  allra  matutina» 
cync  nouz  legis  rutiexicaurora.  /oh  38.  Vbi  eras 
cum  me  laudarent  alica  matutina  , & iubilarcnr 
omnes  Bli)  Dei.  lubilauit  enim  Elifaheth.Iubila- 
oit  in  vtero  lannes.  lubilauit  Beata  Virgo  macet 
Dei.  lubilauit  Zacharias.  lubilauerum  vicini  & 
cognati  qtiad  totus  czli  concentus , expe^mes 
tempus  dc  locum  aucorz.  Et  implentes  illud 
quod  ihidem  diciturcPrzcepilH  diluculo»&  often* 
diUi  aucorx  locum  fuum.  Et  hoc  eft  quod  fc- 
quiiuc. 

Bxtir  edi^im]Tangit  hic  ligna  concomitantia 
in  Romanorum  monarchia.  Facit  enim  Lmcm 
iicut  bonus  rabcllio>conEr[nan$  contraillum  intet 
nollram  nacutam  & Deum.  Vnde  j/mbrof.  it$ 
Clojf.  Hillorico  more  faibens  Euangelifta  > vt 
loriem  temporis  dellgnet,  nomen  prxildis  tanqua 
confulis  ligni  gratia  huic  libro  aferibir.  Nam  li 
confules  alcribuiKUt  rabulis  emptionis : quanto 
magis  redemptionis  hominum  debuit  tempus 
afetibi/Habemus  hic  omnia  qux  in  cbntrat^ibns 
clTc  lolent:vocabuluin>  fummam  poteHatem grn* 
lis»  diettr,  locum » caulam  » ccBcs  etiam  qui  adbi- 
ti folct.  Hos  quo4]uc  natiuitari  fuz  & generationi 
Chrillus  adhihutt:qui  Euangelium  lignarcnt»hoc 
ell,  confirmaretu,  dicens  .<4.1. 1 . Eritis  mihi  rcllcs 
in  lenilalcm  & in  ludza  £c  Samaria  , & vH]uc  ad 
vltimura  terrz.Ex  his  omnibus  indicia  fummitur 
compleri  temporis  ad  fuam  natiuitatem. 

Attende  autem  fex  circa  Augullum  Czfarcm, 
per>cs  quem  fumma  poteflas  tcfcdcrat  reram. 
Quod  vidclicctmonarcha  fuit  omnium  Dominns 
vt  dicit  loftphiu.  Et  11  forte  aliqua  in  orbe  non 
fubie{laermt  in  hominibus  vel  tertis  , itacraiu 
parua  quod  noncurabliuur.  Ec  ideo  etiam  in  le- 
gibus^ lireris  fuistfemundi  Dominum  appell.i- 
battprzfcfcrens  manu  pomum  amcum  » quod 
mundi  ciiculam  lerctcm  przcenJebar.  Secun- 
dum, quod  nomen  ab  augendo  imperium  accepir, 
lioccd  , AuguUus.  Tertium  cll , quod  in  tanta 
pace  cegnauit » quod  quali  nullus  erat  tempore 
fuo  armorum  vfus  : vt  ad  liicram  vidcrccur  in  eo 
xmpli-tum  illud  propheticum  lf4.i.Sc  Michxx  f. 
Conflabunt  gladios  Tuos  in  vomeres , & lanceas 
fuas  in  falces.  Et  iWaf  ihidttn.  Non  Icuabit  gens 
contra  geniem  gladium  , nec  exercebuntur  vlrra 
ad  przlium.  Sed  quilibet  vtilitacibus  propriis  in- 
tendens» agcicuicurx  operam  dabat,  & arma  con- 
flabat in  agriculturz  inilrumenca.Quatrum  efl  in 
(ignis  tcmpj.rc  imperi)  fui  excutis.  Tres  enim  fo- 
lesf vt  dicunt  Romanorum  gcfta)  tempore  Augu- 
lliin  Oriente  exorti, in  vnum  cullc^i  fuiit  circa 
medium  czli.  Et  licut  dicit  Senec4  in  tnonc  fua 
cometes  admodum  folis  apparuit,  qui  in  tres  cir- 
ca medium  czli  cll  diuifus.Tcmplutv«pacis  in  par- 
te cormirrSc  inpattCjficuc  adhuc  .appaicc,pciflitir 
in  ortu  Saiuatoris.  In  eodem  tempore  fons  olei 
erupit, qui  vfque  irrTIrybrim continuo  fluxuma- 
uauic.Quin^um  dl  quod  (glus  line  fociu  regni  gii- 


beinacula  fafeepit.  Aliquando  enim  duo  Impera- 
tores Romz  rempublicam  rcgebantdicut  Dioclc- 
liaaus  & Maximianus.  Sed  ille  folus  pacaiiilimc 
tegnauir.  Sextum  efl,  quod  bcnigniflime  & opti- 
me ptzfuic. 

Hzc  autem  omnia  funt  ligna  impleti  rempoiis 
quod  Chtiliiis  nafcatur.  Hoc  autem  quod  mo- 
narchia in  vnum  fuit  collcdla  , llgnat  regnum 
Chrifli  incipiendum  quod  omnes  vuirc  debuit, fic 
quod  diuiilunc  fui  dcllrucndutn  non  fuic.^w.ii. 
Omrre  regnuiu  tn  fediuifumdefolabirue»  Sc  du- 
mus lupra  domum  cadet.  Exjch.  37.  Faciam  eos 
tn  gemem  vnum  in  montibus  in  tetea  Ifracl , & 
rex  vnus  omnibus  imperans  : Si  non  eumt  vltii 
duz  gentes, nec  diuidcr.cur  amplius  in  duo  regna. 
liMn.  IO.  Alias  oues  habeo  , quz  non  fune  ex  hoc 
outii , ic  ill^  oportet  me  adducere,  & (ict  vnum 
ouile,  & vnus  paflot.  Ezeth.^y.  Ego  ero  cis  Do- 
minus, & letuus  mens  rex  Dauid  fuper  cos,&  pa- 
llor vnus  erit  omnium  eorum.  Ecce  conuenien- 
tia  regni  Chrilli  ex  peimo.  Ex  lecundo  autem 
quod  nomen  accepit  ab  augcndo:verius  implctut 
ili  Chtillo,  qui  fuos  fempet  auget  numero  & me- 
rito.7yrf///i.i04.  Auxit  populum  fuum  vehemen- 
ter tSc  limiauirciim  fuper  inimicos  fuos.  a. 
vittm.  Addar  Dominus  t^us  tuus  aJ  populum 
tuum  qui  nunc  eA, multa  millia.  Genef.i  t.  Bene- 
dicam libi  0c  mltiplicabo  te.  Pfdlm^  i.  PoAula  a 
mc  &:  dabo  tibi  gcnrcs  hzrcdiraccm  tuam,&  puC- 
fcfllunem  tuam  terminos  tccrz. 

A tertio  autem  oAcnditut  conuenientia  i quia 
ChiiAuscIlpaxnoAra,  pacem  fecit , pacillcum 
diligit  8c  inlignir : & in  ccAamcncoJfuis  dimifit. 
Quod  pax  lic  Ephef.  1.  Ipfe  cA  pax  noAra,qui  fe- 
cit vrtaque  vnumidc  robium  parietem  inimici- 
tiarum (oluens  in  carne  fua.  Fecit  autem  pacem 
intet  nos  & Deum , inter  nos  & Angelum  , inter 
iios  Gentiles  Sc  ludzum.  Intet  nos  & Deum.  Per 
ipfiim  enim  habemus  reconciliationem  ad  Deutn 
Sc  /ooft.io.  Pax  vobisego  fum.  Inter  nos 
Sc  Angelum  : quia  Angelus  nos  ante  Incarnatio- 
nem viles  Sc  (eruos  reputan$>ab  hominibus  fe  per- 
millt  adorati  Gerrr/l  18.  PoAlnc.arnattonem  au- 
tem noluit  pcrmiicerc,  reucrentiam  exhibens  na- 
turz  quam  Deo  vidit  vniiam.y9^er.t//  r<n. Cecidi 
ante  [xidcs  Angeli  , qui  mihi  hoc  uAcuJebac , vt 
adorarem  eum:&  dixit  mihi:V idc  ne  fcccrb»Con- 
ferinis  tuus  ego  fum  Sc  fratrum  tuorum  : Deum 
adora.  In  Agnum  huius,  pacem  nobis  nuntiant 
Angeli  diccnte$:E(  in  terra  pax  liominibus  bonz 
voluntatis.  Infri  eodem.  Inter  ludzum  autem 
& Gentilem  fecit  pacem  Epljff.t-  Veniens  Euan- 
gclii&auit  pacem.  Pacem  ei  qui  longe  cA,&  pacem 
Kis  qui  prope.  Longe  quidem  erat  Gentilis, prope 
autem  ^>cr  legis  & ptophetix  acceptione  ludzus. 
Fecit  aurem  pacem  intet  nos  & Dcum,per  media- 
toris oflicium.  Inter  nos  & Angelos  per  ruinx 
Angelicx  rcAaurattonem.  Inter  ludzum  & Gen- 
tilem per  vnius  fidei  ptzconium.  Si  vnius  Ecclc- 
fix  haoicaculum.  De  primo  1.  Ttm.i.  Mediator 
Dei  Sc  hominum  l'.omo  ChriAus  I c s v s.  Oe  fe- 
cundo Lvc.  15.  Inucni  drachmam  quam  perdide- 
ram. Detertio  Ephef..^.  Vnus  Domimis,vna fi- 
des, vnum  bapcifma.  Hic  diligit  pacificos.  & 
tn  adoptionis  filiorum  Dei  gratiam  iramfcrr. 
Matth.  f . Beati  pacifici,  quoniam  filij  Dei  voca- 
buntur. Pacem  in  tcAamemo  fuis  reliquit,  /aan, 
14.  Pocem  mcamielinquo  vobis, pacem  meam  do 
voUs: 


96  D.  Alberti  Magni>Ord.Prxd. 


vobis  : non  ftcuc  nuindus  dat  ego  do  vobis. 

Dat  autem  pacem  coiiictcnrix  potm;  c^uam 
temporii.  Vnde / bi/ip.  4.  Et  pa<iUci,(|U2  exu- 
pei.iC  omnem  fenlum,  cnflodiat  corda  vdtra , & 
intcliigcntiif?  votiras.  P.we  enim  icraporis  ali- 
quando data  , durius  ef\  bciium  coiifcientix  : & 
illa  non  eU  veta  pax.  Vnde5<r^iCMr.i4  In  magno 
viuciices  in(citix  bello»  tot  ^ tam  magm  mala 
pacem  appellam. /7 a/«.7».2clau»  fupet  iniquos» 
pacem  peccatorum  videns,  if^.  j8.  Ecccin  pace 
amaricudu  mea  araaiiirima.  Ei  ideoChtiUus  dat 

f»accro  confcieiuj*.  ffilt/i.  7^.  Inpaccfailuscll 
ocus  ems.  Impiis  enim  nec  exteiius  nifi  taro, 
nec  interius  vnquam  e(l  pax. //4.4  8.  Non  elt  pax 
impiis, dicit  Dominus. 

Quartum  etiam  competit.  Tres  enim  Toles 
cxoiti»  trium  naturarum  ngnant  radios»  corpora- 
lis, & fpuiioaHs,  & deitatis  : quz  in  vniim  coUe- 
<^z  in  vnitare  pecfonzChrilti  totum  iliuminaue- 
runt  mundum.  Vel  ( vt  dicunt  ) fidcin  trium 
Pctronatnminvniiatc  vniuscllentfx  fignifieaue- 
runc.  Eftbtr.  8.  ludzis  lux  noua  oriri  viTi  eil. 
Fecit  enim  tunc  Deus  luminare  maius  vt  pixcllct 
diei.  Et  cometes  in  modii  folit  exortus  & m tria 
fcilTus  , tigniBcabar  nuilru  foiem  in  occubitu  fuo 
in  plura  lominacomicrci.ad  Ocicntem»5>:  ad  occi- 
denti,& ad  Meridie  corii  noiltu  illuminate  hcroil- 
phzrmm:qnia  & nioituu  corporibus  per  vniram 
ad  corpus  deitatem  »’&  in  intcino  politis  illuxit 
|>cr  vnicam  deitatem  ad  animam, & habitantibus 
IU  mundo  per  auroram  lefuiric  Rcturre^icnis. 
Templum  aurem  pacis  ttmiporalis  in  paiic  cor- 
ruit,propter  perrccutionemfuorum  in  corporet^ 
in  parte  llectt»  propter  tranquiiliutemconfcien- 
riz.  Fons  autem  oiei  qui  erupit, ortum  efusligni- 
heabae : de  quo  dicitur  Ca/iac.  t .Oleum  elfutum 
nomen  tuum. 

Fx  quinto  conucnicntii  rumiiurtquia  ille  tunc 
nafei  dirpofuit,  dequodteitur  tpsn.  1.  Vidimus 
gloriam  eius,  gloriam  quali  Vnigenitia  Patre» 
plenum  gratiz  & veritatis.  Quod  exponens  £4- 
JiltiM  dicit-  Vnigenitum  ideo  dicit » qtiia  cum  Te- 
ctindo  genito  gluttam  patern-am  non  diuifit. 
Ofix  }.  Qnzrcnt  Dominum  Deum  Tuum,  & Da- 
uid  regem:^  paiiebunc  ad  Dominum  » & ad  bo- 
num eius  in  nouilHmo  dierum. 

Ex  fcxio  furoitur  conuen{entia:qtiia  nunquam 
aliquis  in  tanta  manfuecudinc  & benignitate  gu- 
bernauit  fubieAus  vt  Chridus.  Eilhtf.i  }•  Volui 
nequaquam  abuti  potcnriz  magnitudmc,rcd  cle- 
mentia iSc  lenitate  gubernare  fubiedlos:vt  abTque 
vllo  terrore  vitam  Hlcntin  tranllgenTCS  optata 
cunflis  mortalibus  pace  rtucremur.  Sic  igirur 
patet,  quod  (igna  fumpta  in  Augufto,conucnicn- 
tia  fuiu  Chrifti  generationi.  Ab  illo  ergo  Au- 
gufto 

Exiit  ediTlumj  Exa  lege  ('cr  fenatufconfulcum 
[vt  dcfcriberctur  vniurrfus  orbis  ] Attende  quod 
iicei  Dauid  %.  Rej.  vh.  peccauerit  numerando  & 
deTaibendo  populum, co  quod  hoc  fircit  in  fuper- 
biamtifte  tamen  non  pcccauit,  quia  dclaiplit  or- 
bem pie  motus  fuper  populum.  De/cribi  enim 
fircit  orbem , vc  Icirct  qu.nmim  potiet  facere  in 
gubernationem  Reipiiblicz  pcrcenllcapitem.Er 
ideOificm  legitur  i»Lihc!io  <fui  z’PcaturyDefcrtpm 
C4/4ri.'.-przccpit  otbcm  quoad  nollram 
habitabilem  in  quartas  diuidi , & in  qualibet  1 
quarta  montes  illius  qturtz  flumina  principa-  | 


i 


liade(ctibi-*&  deinde  ciuicaies  6c  vibes  principa. 
les  cum  villis  & pagis  Sc  fubutbanis  deferibi » vt 
fcirccur  numaiu  ailodiotum  & przdiorum.  Et 
vitra  producendo  dcfcriptioncm.przcepit  vt  qui- 
libet rediret  ad  iccum  & genus  fuz  originis: vc 
fcHct  qui  5c  quam  rcmoticllcnt  vel  non  edent  k 
filis  patrimoniis : & inquifiuoix  fada»  vnufquif. 
que  iccipctct  quod  fuumcrat:&  ilcfcireiut  quid 
pro  ccnucapitc  folucic  vel  non  fulucie  poflec. 
(^:cra  ccn(icapitemiongrcgatum,Iegionibus  mi- 
litum (qui  quaihbct  ceuas  in  pace  iciKbant ) per 
manum  publicam  fecit  erogati.  ludum  enim  ede 
videbatur  , vc  illi  qui  pto  omnibus  militabam» 
communiter  ab  omnibus  acciperent  dipendia: 
quia  omnes  vna  communi  pace  gaudebant  & ]i. 
bettate.Sttpendia  dicuntur  a dipe  pendenda  NulU 
autem  ab  hoc  tributo  cxcipkbantur»  nifi  mendi- 
ci pauperes.  Hoc  cnimed  de  priuitegiopauperca- 
tis , onera  tributorum  communium  non  purtarc. 
Vnde  Xvw.j  Reddite  omnibus  dcbitarcui  vetdi- 
gal,vcftiga!:cui  tnbuium.triburumtcui  honorem, 
iionore.Ec.l/^rrJb.iz.Rcdditecrgo  quzfunt  Cz- 
faristCxfati : Sc  quzfunt  Dei, Deo.  Hac  ignuc 
de  cauffl  idud  exiit  cdidum  ab  Augailo  iudifli- 
ino.  Pacificas  enim  vias  de  letia  in  terram  facete 
non  potuit  mfi  per  militum  legiones : &:  milites 
viucic  non  porcraiu  «ifi  per  dij'cndia:nec  dipen- 
dia  habuit » nifi  per  communem  omnium  cuutri- 
buuoi-cm.  Etli  forte  vt  diftum  ed , aliquid  non 
cd  deicriptum  de  otbe.non  cd  curandum. 

Hoc  aurem,  vt  dicit  Gn^.eriam  fignis  tempo- 
rum compctii.Dicii  enim  quod  nafeirmo  Domi- 
no mni  dus  defetibirunquia  ille  apparebat  in  car- 
ne, qui  eiedos  filos  (kfetiberet  in  zteinitate. 
Defecibit  autem  fuos  in  zternirarc  quinque  mo- 
distper  difliiiicam  in  fe  prxdcdinatiuneni  p<r  ap- 
pofitam  eis  iuditiam  przfcntem,  per  ptiuilegiati 
meriti  notam,  per  fiii  verbi  in  conicieniia  & cor- 
de dodlrtnalem  pi£luram,A:  per  bcatitudinis  ztcr- 
nz  ad  fcipfum  confbrmitatem.  Dc  primo  horum 
dicitur  *I>4niet  x t.Saluabitur|70pulus  tuus  omnis 
qui  inuentus  fiieric  feriptusin  libio  virz  /,4  4. 
Omnis  qui  relisus  fuerit  in  Sion,  &:  tcfiJuus  in 
ierufalem  » fandus  vocabitur,  omnis  qui  feriptus 
fuerit  iii^vtta  in  lerufalcm.  De  (ecundo  dicitur  i. 
Ccr.x.  FpidoIaChridi  edis  adminidrata  a nubis» 
& feripta  non  atramento , fcd  Spiritu  Dei  vim. 
/.Mc.io.  Gaudete  in  hoc  quod  nomina  vcdrafcci- 
ptarunr  in  czlis.E  contradicitur  dc  malis  inPfki, 
Deleantur  delibro  viuentium » &c  cum  iuilis 
non  fctibaimir.  [>e  icniodfcitur  £arc</.  Aut 
dimitte  ets  haiK  noxam,  aut  dele  me  de  hbro  tuo 
quem  fcripfifti.  «<•.  i.  Sci  ibam  fuper  cum  no- 
men nonum  priuilcgiarutft : fcd  & nomen  duita- 
tis nou.r  letufalem,  Dc  quarto  dicitur  /erem.  ji. 

p.  Dabo  leges  nxcas  in  cordibus  cotum  , & 
ili  vitccribus  eorum  fiipeifctibam  cosr  If*,  8.  Su- 
me libi  librum  grandem,  cor  hominis  fcilket , & 
fcril>c  in  eo  dilo  hominis.  Ht  ideo  confeiemiz 
SanTlnium  fum  libri.  DAnUl.y.Lihti  aperti  fiint, 
& alius  liber  apcitus  cd  qui  cd  virz  : & hoced 
confeientia  Chtidi.  £t  ex  his  libris  mortui  iudi- 
cabuntur.  Pfalm.  149.  Vt  faciant  in  eis  iudiciuin 
conferiptum , gloria  hzc  cd  omnibus  Sandiis 
cius.  quinto  modo  ..Vpor.M.Vidifupra  mon- 
tan  Sion  agnum  dantem»  & cum  eo  cemum 
quadraginta  quaiuor millia  habentes  nomen  eius 
ic  nomeii  patris  cius  fetiptum  in  domibus  co- 
tum. 


Digitized  by  Googlf 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  II.  97 

tum.  Ec  iu  fcribumur  etiam  ad  mortem  ccer-  & non  m caudam : &:eris  remperruper*,  &non 
lum./rrm.it.Scribevirum  itlum  (lerjlem>v{tum  Tubccr.  Et  ideo  voluit  vr  primo  inchoaictitr  ab 
qui  in  ctcrnum  non  pcofpcrabitur.  Icrem.  17.  eis ; vt  ipHs  fubie^ii,  omnes  aiijcenlui  colla  fub^ 
Recedentes  a tc  in  terra  fctibcncur  : quiadereli-  miccerent.  Ec  vefiHc.ttuiii  c(l  vaiicinium 
quetunc  venam  aquarum  viucntium  Dominum.  Tortn.  1.  Princeps  prouinciatum  fadla  eft  fub 
Sic  ergo  exferiprura  pater  ad  naiiuitatem  Domini  rtibiuo.  Tunc  enim  rede  ludxorum  regmmi 
conucnicncu-  Et  hacdecaufa  ptxEniuit  hocfa*  1 tranfbcumeU,  quando  alteri  regno  imperanti  fol- 
pientiaDei  Patris.  • ucbant tributum.  Gtntf.  49.  Non  auferetur  fccp- 

Attende  autem  » quod  modus  deferiptionis  ^ erum  dc  luda , Sc  dux  dc  femore  eius  : denec  vc* 
erat  ad  denarium  ,qui  habebat  imagitrem  Augu-  | niat  qui  mittendus  eft.  Et  dc  hoc  iacis  fupta  di« 
di,  A: decem  valuit  vfualcs  paruos.  Et  hxcde(cri>  dtumcll.Hoc  ell  eigo  quod  dicit, 
peio  dideur  M4tth.  ii.  Cuius  eft  imago  hzc  Sc  Hxc  ddetiptio  prima  fada  cA  a przilJe  .^yrix] 
luperfcripiio:Refponderunr,Czraris.  Er  dixit  illis  qui  tunc  miflus  cA  in  Syriam  pro  prxlldc  [ Cyri- 
Icfus : Reddite  ergo  qux  funt  Cxfacis  > Cxfari;  no  ] Tale  enim  nomen  habebar  » quod  hxics  in* 
Sc  qux  funt  Dei,  Deo.  lAc  autem  modus  in  de*  tetpretaiur.  Dux  etiam  alix  rationes  aAignanrur,. 
faipcione  fpicituali  CI\nAi>  (igniEcat  imaginem  quare  a Syria  Aciiludxa  prima  incepit  dcfcii- 
Dei  ad  quam  faAus  eA  homo.  Denarius  autem  ptio  : quarum  vira  eA  H$eronym$  dicentis , quod 
obedientiam  decalogi,  ad  quem  totus  mundus  cA  ^yria  & ludxa  noArx  habitabilis  media  e A , Acue 
snferiptus.  P/dlm.  4.  Signatum  cA  fuper  nos  iu*  vmbilicus  in  cotpore : & ideo  ab  ea  inceptum  eA, 
men  vultus  rui  Domine.  Clojf.  Augufiini.  Lu-  vt  ab  ea  tanquam  a medio  facilius  in  excrema  ter* 
men  vultus  Agnatum  fupec  noseA  imago  crea*  ranim  dcciuatctur./iiific.p.Ecce  populusdc  vmbi* 
Tionis,  & recreationis,  & Amilitudinis  diuinx.  lien  terrx  dcfcer.dir. Alia  ratio  cA  & verior  : quia 
Creationis  quidem  in  qua  creati  fumus,  cA  natu-  iH^  terra  antiquitus  monarchiam  cenuir,&  forti  A- 
IX.  Recreationis  autem  in  qua  creari  fumus  , cA  Amos  habuit  teges  Alexandri  Macedonis  fuccef- 
gratix  imago, qux  cA  Adcsfpes  & charius.  Si-  fores.vtdicic  Et  ideo  imperator  ad  illam 

milicudinis  autem  qua  tres  perfonas  in  vna  fub-  fortifnmosSriapicriflimosprxAdcscenforesmi- 
Aanciaimtcaimir  , eA  memoria  , intclligentia,&  At:pcr  quos  aptius,  & conucniciuius  deferiptio 
voluntas.  Qux  tunc  imitantur  quando  Deus  eA  poterat  iuchoiri. 

in  mcoria  Ane  obliuione, veritas  in  tntelleAu  Ane  Accende  autem  circa  hoc  quod  di^lum  cA  quod 

«rore,  chuitas  in  atfe^u  volunt.itis  Ane  contra*  hidxa,  vc  dicit  Huren.  media  eA  nollrx  habita- 
ria  affc^ionc.  Hunc  ergo  denarium  exhibe,  & es  bilis.Hoccnim  imaginandum  cA : Acot  dicit  phi* 
dercripiiis,  &ab  Imperatore  fummo  gubernandus  lofophia  in  coiblatione  philf^fophix,  quod  tcr- 
& tegendus.  Qund  autem  nunc  ab  Imperatoris  fa  diuidacurtn  partes  quatuoi  uta  quod  imelliga* 
dixerat  cxilTcediiAo,  fubdit  qualiter  & per  quem  mr  vnus  dc  coluris  rplixrxfupc.iAcies  clTecxtctifa 
cA  execucioni  mandatum,  dicens.  per  terram  de  polo  in  polum.  enim  fuperA- 

Hxc  deferiptio  prima  &c.  ] Attende  quod  cicsdiuidcttcrramabAuAroinAquilonemtcn- 
•Aud[  prima]  lecundum  diuerfos  Dolores  qua*  dens  in  duo  media,  fcilicer,  hemifphxcium  & in 
tuor  modis  exponitur.  Sccudum  lofcphum  qui-  oppoAtum  hemifphxrio.  EA  antem  compcrium 
dem  multx  fadlx  funt  defcripiiones  amcceden-  conic<Auralitcr , Sc  non  per  dcmonJlrationem: 
cium  Imperatorum,  fcd non fecerutudcAtibi ni*  quod  in  folo  hcmifplixrio  cA  habitatio  homi- 
A przdia  dc  alloJia:  de  fuper  illa  imponebant  num.  Conie^ura  autem  Ptolomxi  cAiAatquia 
cenfum  , conuettendum  in  Aipendia  militum : A-  cum  cclipfcs  lunares  Anc  apud  omnes  vno  modo, 
cut  d£.  iii  i€gypto  Cw/*.  47.  Quintam  panem  fed  diifcrnnc  in  horis:  quia  lunarisedipAs  nrien* 
regi  dabitis : icliquxquatuor  permittentur  vobis,  talis  eA  apud  orientales  in  ptima  hora  no^is  : & 
Sed  lAa  fuit  prima  inter  generales.  Gaicraicro  hzc  eadem  eclipAs  apud  illos  qui  Aiiit  in  gradibus 
autem  voco  in  qua  defcriprafitiir,  & alludia  »&:  hcrculis,  in  vltimis  Hirpaniarum  patubus,cA 
homines.  Alia  expoAtio  cA  Betit  qui  dicit , quod  iu  hora  no^is  duodecima.  Nec  inucnitui  aliqua 
quidem  f Acut  didam  eA  ) fcxiit  editum  rfedil-  obfernacio eclipAum  liinariiim  vitra  is.horas;  & 
lud  tunc  primum  execucioni  fuit  mandatum,  illx  funt  1 8o- graduum  , qut  funt  exIi  medietas, 
qaando  milTus  eA  in  Sytiam  cenfor  Aue  iudex  Et  Ac  coniidtur , qubJ  homines  non  habitant 
Cydnus.  Et  tca  oportet  reiolucre  nomen  [ prima]  niA  Aib  nwdio  cxlo.A:  conjicitur  inferiot  medie- 
in  aduerbium  primum : vr  At  fenfus  [Hxc  deferi-  cas  non  eAe  habitata  propter  aquas : quia  A aii- 
peio  ] ab  AuguAo  edida  [prima]  hoc  cA,primnm  quis  ibi  habitaict , aliquid  de  fcdptis  obferuaiio* 

[ fada  cA  ] per  exeeutionem  [ a Cyiino  ] midb  { num  fuarum  pcrueniilet  ad  nos.  Superior  autem 
procenA)tc5c  f prxAde  Syiix]  Tertia  expoAtio  mediaas etiam  inhabicabilis  fecundum  mcdicta- 
vulc  exponere [ prima  ] pro  principalis:  quia  Sy-  tem  imciligaturxquinodialis  cllc  fuperficies,  di- 
ria  fublimis  interpretatur  ; Acut  & principalis  oidens  rerr.im  in  duo  media : imedio  cxloin  an* 
fuit:  fica  principali  inchoatum  cA,  vtilla  non  gulum  oppoAcum  medix  terrx  per  Orientem 
contradicente  dcAttptioni , omnes  alix  deleri*  OedJentem  ; tunc  ctic  viu  medietas  ab  xquino* 
ptionem  AiAincrcntpcouincix  Q^rta  expoAtio  diali  in  polum  ardicum,  & hxc  cA  habitabilis: 
dide , quod  Syria  non  eA  dida  prima  propter  ic,  fic  alia  medietas  erit  ab  xquinodiali  in  polum 
fed  propter  ludxam  quam  in  fe  habuit.  Judxi  aniatdicum,fic  hxc  inbabitabilis.Et  huius  caufam 
enim  gloriabantur  qnbd  cenfum  date  non  debe*  dicit  Ptolomttu  elTe  breuicaiem  diametri  folts 
rem  i quia  decimas  foiucrentific  primitias  darem,  conaerfam  in  medietatem  auArinam  , fic  ideo  ii>- 
fic  vota  fic  facriAcia offerrent, & legibus  huma*  cenfam  (alias  intenfamlvngem  autem  folis cor- 
nis non  fubiacerent,  vr  dicit  Hieronjrmtu.  Et  ideo  uerfam  in  medietatem  boreulein  , fic  ideo  habita- 
quxrebani /ifrf/rfc.i  j .Si  licet  dari  cenfum  Cxfatl,  bilrm.  EA  enim  aiix  folis  in  Agno  geminorum. 

«n  non  > Drwr.  :8.  Faciet  re  Dominus  in  caput,  Ec  Ac  \iiiciiHieren.  fola  illa  quarta  qux  cA  ah 
D.Alberii  Magnitin  Eiung.  D.Lkc.  l xquino 


r.  v.iOO^^U' 


98  D. Alberti  Magni,  Ord.Prsd 


cquinoVltdt  in  polum  ar^icum  * eft  habitabilis; 
Si  hrcdiuidicui  a compolitot  bus  labularum  in 
f.ptem  clitrata.  In  fulis  Ci  i o illis  eft  tolerabilis 
habitatio.  Eiin  his  feptem  climatibus  ludzaell 
in  quarto  » quia  Icrufalnn  habet  tn  latiiudii>e  j 

gradus  >&  (tc  media  cd  no(lr£  habitabilis, 
Pfdlm.-ji,  Operatus  ell  falutem  in  medio  terr«. 

Hxc  igitur  diifta  funt  ad  imelledium  verborum 
Hieronymi.  Ille  enim  qui  mediator  ell  Dei  & ho> , 
luinum  ,qui  medius  Hetit  hominum  i qui  medio 
iacuirduum  airimalium , qui  medius  l\ctit  latro- 
num in  cruce , medius  apparuit  difcipulorum,  & 
iemper  medium  amauii»  nec  ad  rupeifiuum,  nec 
ad  diminutum  declinans . modium  etiam  nolUt 
.elegit  mundi  vbi  narceretur.  Accipitur  autem  & 
hic  conueoientia  i piatlidis  nomine.  Cyrus  enim 
e(lhzces,&  Cyiinused  denominatum  ab  illo. 
Jfd,  4f.  Chrifto  meo  Cyro  cuius  apprehendi 
deiieram , vi  fubiiciam  ance  faciem  eius  gentes» 
& dorfa  regum  vertam,Tempoce  enim  illius  con- 
veniens hiit  illum  na(a  , de  quo  dicitur  Mdnh. 
II . Hic  eft  heres»  venite  occidamus  euro,  & no  Ara 
erit  hatfedita*s.  Rtm,  8.  Si  autem  bli)  Sc  heredes: 
heredes  quidem  Dei » coheredes  amem  ChriAi. 
Vode  Sc  heres  hic  facit  defaiptionem.Sequitur. 

Et  ibant  omnes,  vt  profiteremur 
finguli  in  fuam  ciuicatem. 

Hxc  eA  fecundum  quod  accipit  circunAantias 
k deferiptorum  obedientia.  Dicit  autem  duo: 
facilitatem fcilicetobcdicnJi , Sc.  pcofcAionem  dc- 
fetiptionis.  Facilitas  obedientie  notatur  in  hoc, 
que^  Aatim  fadio  Sc  promulgato  edito  per  cenfo- 
rem  Cyrinum  [ omnes  ibant]  fine  contradidione 
qualibet  ad  profitendum.  Cuius  caufam  dicit 
quia  propinquum  fuit  eis  verbum  in  corde 
& amicum  : & ideo  Aatim  profeAI  funt.  Pro- 
pinquum enim  fuit  rationi»  quod  qui  diuva- 
Aati  fuerunr  bellis , & pace  communi  gaudere 
volvant : communi  contributioni  darent , vnde 
milites  defenfantes  pacem  Aipendiareniut.Et  ideo 
quod  in  corde  eis  ratio  dicabar » Aatim  ore  funt 
ptofefn.EthocconfonumeAregno  ChriAiquod 
tunc  inchoabat.  Verbum  enim  fidei  propinquum 
cAraiioni:0c  ideo  confiteri  oreeAwile.  Dttu. 
}0.  Prope  cA  vcibum  tn  ore  tuo.  & in  corde  tuo. 

xARtm.  10.  dicitcAe  verbum  fidei  quod 
predicamus.  Et  ideo  corde  cteditur  ad  iuAitiam: 
ore  autem  fiteonfeAio  in  falutem.  Modum  autem 
profeQionis  fubiungit , dicens 

Singuli  in  fuam  duitatem  ] hoc  eA , vnde  nati 
fioe  oriundi  fuerunt  ficut  Tupcli  didum  cA : vc  fei- 
retuc  quis  quantum  de  cenUcapite  foluete  poA^. 
Aedpitur  amem  & ab  hoc  conuenientia  tempo- 
ris • quia  ChriAi  natiuitate  redimus  ab  exilio  in 
noAram  ciuitatem  lemfalem,  que  furfum  eA. 
que  cA  mater  noAta  C*l.  4.  Exhibentes  m ea 
imagineranoAre  pfofefljonis.  Tollam 

quippe  vos  de  gentibus  , & congregabo  vos  de 
vniuerfis  terris, & reducam  vos  in  terram  veAram. 
Hoc  petit  Oauid  in  ffslm.  1 of . dicens : Saluos 
fac  nos  Domine,  & con^ega  nosde  nationibus: 
vt  confiteamur  nomini  fando  tuo  ,&g)orierour 
in  laude  tua.  Hoc  eA  ergo  quod  fumitur  de  cir* 
funAandis  temporis,  5c  peifonarum » 6c  negorij. 
Sequiruf. 


Afccndlt  Aucem  lofcph  a Galilxa 
dc  ciuicace  Nazareth»  in  ludxam  ci- 
uicatem Dauid , qux  vocatur  Bethle- 
hem  : eo  quod  clfet  dc  domo  U fa- 
milia Dauid  : vt  profiteretur  cum 
Maria  defiponfau  fibi  vxorc  prx- 
gnamc. 

Tangit  hic  fingulatitet  negotij  &lociciccun- 
Aancias  natiuitacU  ChriAi.  Et  ungit  qualiter  (o- 
f^h&  Beata  Virgo  adlocu  natiuiuris  veniunt» 
Qc  qiu  decaufa.  Circa  primum  dicit  quis,  vnd^ 
&,  quo  & qualiter  venit.  Qualiter  quidem , quU 
[Afcendit  6c  loreph  ] EA  enim  Galilea  verfus 
planum  ad  mare.  ludea  autem  in  montibus : vode 
Exurgens  Maria  cum  fcAioatione  abiit  in 
monunainciuiiatem  ludx.Sicergo  perfiru  terre» 
afccndii  etiam  loreph,  innuens  catlibcc  filio»&  fi- 
lix accrefeenti  qu^  incerptetetut  lofcph  : quod 
afcenfioncs  in  corde  fuo  difponcre  debet  in  valle 
lacrynuruin  fub  AuguAi  impeiio.Augu Ausf nira 
& lofcph,  idem  fecundum  diuerfas  linguas  figni- 
gnificant,  lofcph  enim  audus  iuierprctatur  Ud- 
ne,  quod  idem  AuguAus  fonat. 

EA  autem  afeeri^Ddum  primo  ad  culmen  vtr- 
tutu:fhrundo  autem  ad  faAigium  diuinarum  con- 
tempiaiionum:tercio  ad  gradum  predicationum, 
quano  ad  cat  hedram  honorum » fi  vocatus  fiiecii 
aliquis.  Primus  afcenfns  fignificacut  1.  1 

Rex  Dauid  afeendit  per  cliucm  oliuaruro  flens 
difeooperto  capite,  nudis  pedibus  incedens.  Ad 
culmen  enim  virtutum,  vt  dicit  Gregtr.  non  afee- 
diiur  nifi  prefumendo  de  Dei  roifericordia,&  per 
fletum » & humilitatetn  , & carnis  mortificatio- 
nem. Secundus  alixnfus  fignificacut  10.  per 
afcenfum  Petri  in  fuperiora  domus  : vbi  vidit  vU 
fionem  magnam  de  linteo,  & omnibus  generibus 
reptilium  tn  linteo » qux  Deus  purificauic  & ideo 
communia  a Petro  non  cite  dicenda.  De  tertio 
dicitur  /fd.  40.  Super  montem  excelfiim  afeende 
tu  qui  euangtlizas  Sion.  De  quarto  autem  i . Reg. 
14.  per  afcenfum  lonathz  qui  donum  cblumbz 
interpretatur : & armigeri  fui  qui  afeendit  rep- 
tans manibus  & pedibus » Si  obtinuit  caAra  PM- 
liAzorum.  Armiger  autem  lonathz  eA  qui  voca- 
tur in  partem  folieiiudinis , & arma  Scripture. 
Reptare  manibus  & pedibus , hoc  eA » niti  ope» 
tibus  & affirAibus  ad  expugnandum  caAra  diau- 
li in  peccatoribus.  Et  fic  tandem  poceA  afeendere 
cath^ram  dignitatum.  Pfdlm,  io(^  Exaltent 
eum  in  ecclelia  plebis , & in  cathedra  fenioium 
laudent  eiim.  Cdmic.  z-Dixi,  Confeendam  tn  pal- 
mam,apprehendam  fruflum  eius.  Palma  enim  re- 
gale decua  fignificar.  Sic  ergo  al^ndic  6c  lofpeh. 
Et  tangit  a quo  afeendit  in  communi » 3c  in  pro- 
prio. In  communi  quidem,  quia 

A Galiiza  ] vbi  annuntiatus  & conceptus  eA 
Saluacor : vbi  ad  fimilitndinero  eandem,  per  diui- 
num  oraculum  annuntiatur,  Sc  per  fan^m  pro- 
poficum  concipitur  Dominus  qaotidie»dicit  CIdJf. 
Ift.  16,  A fack  tua  Domine  concepimus,  Sc  qua- 
fi  pariuriuiraus , Sc  peperimus  fpiticuro  flutis. 
Interpretatur  Galiiza  rota  : modo  mun- 

di volubilitatem  fignar.  Pfdlm.  ii.  Deus  meus 
pone  illos  vt  rotam,  lii  quavnus  femicirculorum 
kmpet  ptemit  alium , donec  cou  confumitur : & 


in  Eiiang.  D.  I 

ideo  aicendendiim  eft  doea,&  dcrclinquetula.  Et 
tangit  loctim  proprium  vnde  afcendit- 

Dc  duitate  Njzarcth  ] Qux  fios,  vt  Tupra  di- 
d^um  e(l » interpretatur.  Quia  iiurens  afcendcre 
debet  qui  afceniiit  ad  digmtatem.  Lt  hoc  Hgitifi- 
catum  c(l  Vbi  Aaton  afcccdcna  culnten 

ncificatus  per  virgam  floremein  afcendit  Er 
c eadem  prxcepia  ell  referri  tn  tabernaculum: 
vt  Ac  ibi  in  lignum  eorum  qui  afeendere  cupiunt. 
Sequitur. 

In  Iud«am}Ec  tangit  locum  ad  quem  afcendit 
in  communi  nomine, & proprio.  Communi  qui- 
dem quando  dicir[in  ludxijfortcm  Arilicet  ludx, 
qui  interpretatur  conAtens  vel  glotiAcans  : quia 
Prxiatus  afcendit  in  confefEonem  triplicem  :pec- 
catorum  in  pmnitemia, veniatis  in  prxdicatione, 
laudis  in  gratiarum  adlione-  De  ptimo  P/it/wr.ii. 
Dixi,ConAieboc  aduetfum  n)e  iniquitatem  meam 
Domino : fc  cu  remiAAi  impietatem  peccati  mei. 
lofut  7.  Fili  mi  da  gloriam  Deo,  & conAtere  pec- 
cata tua,  & indica  mihi  quid  feceris.  De  confef- 
fioiie  veritatis  dicitur  /*/<rfw*-74- CouAtebimur 
tibi  Deus  , conAtebimur  Enarrabimus  mirabilia 
tua,  lO.Ote  confeflicAt  ad  f«lutcm.  Detec- 
tio Pfalm.xtj.  ConAtemint  Domino quoi:iam 
bonus  : quoniam  in  feculum  mifericordia  eius. 
Cenef.^i).  luda,  te  laudabunt  ftacres  cui  : manus 
tuxin  ceruicibus  inimicorum  tuorum,  ludxa  au- 
tem hic  f>onitur  pru  A>rte  Iudx:quia  in  furte  ludx 
fuit  Bcchlchcm  : E ideo  dicitur  Afutth  i,  Tu 
BecKlchem  terra  luda.  £11  enim  alia  quxJam 
Jfcthlchem  in  Galgalis  vel  Galilxa:Acuc  dicit 
HtrenSn ^UJf.fuptr  illud  Mtch.^.Tn  Bcihlchem 
Ephrata. 

Liceralis  autem  quxflio  cA  hic.  Cum  Terufa- 
lem  ab  expugnatione  dicatur  ciuicasDauid  . Arut 
dicitur  a. E \ Quare  non  afcendit 

ineam  lofcph?  Et  dicendum  > quod  in  vetitate 
lerufalem  erat  in  forte  Ocnjamin.  Sed  qviia  non 
potuit  expellere  lebufxum,qui  habitl-jit  in  ea, 
cefllt  in  poircfltunem  DauiJ  ab  euentu  expugna- 
tionis: Acutnarcat  liber  Kegum  : E ideo  non  di- 
te^c  etac  de  forte  ludx-  Ecquialofephdired^ 
erat  de  forte  ludx  ; ideo  afcendit  in  liidxam  il 
lam , qiixdc  (brie  ludx  fuit.  In  hac  enim  for- 
te CbriAus  nafei  voluit  , quia  dc  forte  ludx 
fw.ylpoe  ^.Ecce  vicit  leo  de  tubu  Iuda.6'tA</i4<:. 
Cacutusleonis  l\iAz.Hebr.y  Mantfellum  cft  quod 
dc  ludaomisAc  Dominus  nollet.  Hxccilcrgo 
caufaliieialis.quare  Dcusvoluic,quod  in  ludxam 
illam  afcendetef. 

In  ciuitatem  Dauidjqux  forte  hxreJitaria  fuit 
ciuitas  Dauid.  Videtur  autem  contrarium  pro- 
phetix  quod  hic  dicitur.  Dicit  enim  Mtch.\,  Tu 
Bethlchem  Epiuata  paruulus  cs  millibus  luda. 
Quod  exponens  ibtdtm  dicit : paruulus  vi- 
cus cs  in  luda , in  quo,  hoc  cAiin  cuius  forte  funt 
lotmilliaciuitarum,  villarum, E vicorum  : ergo 
non  Etit  duitas.  Sed  ad  hoc  diccndum.quod  licet 
raro  frequentaretur  habitatote  : tamen  a Dauid 
rege , E ab  antiquo  dignitatem  E .municipia  ha- 
buicciuitatii, propter  mtutam  in  ea  Domini  no- 
iUinatiuitatem.  Et  ideo -hic  ptxcipu^  vocatur 
ciuitas.  Ciuitasf  inquam}ciuium  dignitate, in  qua 
Angeli  concinunt  ad  ortum  non»  regis , qux  Re- 
gis E Matris  Rcginxprxfcntia  glotiAcatur.qux 
a Regibus  viAtatur, cui  Reges  munera  deuotionis 
ojfcnint , qux  vaticinio  Proj?hetarum  fuper  alias 

D.^lherti  D Luc. 


^uc.  Cap.  II.  99 

cxtolliiur.De  primo  horum  habetur  infrj : Fadla 
I eil  cum  Angelo  multitudo  cxlefliscxcrcims  lau- 
dantium E dicentium  : Gloria  in  cxcclAs  Deo. 
De  fecundo  lf».6o.  Locum  fan^iAcationis  n>ex, 
E locum  pedum  meorum  gloriAcabo,  hoc  efl, lo- 
cum in  quo  fandliAcationem  meam  inMatrcca- 
Aitate  confecrata , E locum  vbi  ptimo  pedes  po- 
no humanitatis,  gloiiAcabo  gluriofum.E  in  po- 
tiam feinpitetnam  cleuabo.  De  tertio  dicituc 
Mutth.i.hccc  Magi  veniunc  ab  Oriente  quxrcn- 
tes  E dicentes : Vbi  cft  qui  nanis  efl  Rex  ludxo- 
rum  1 lj'».6o.  Suges  lac  Gentium  , E mammilla 
Regum  laAabetis.  De  quarto  Afutih.i.  Intrantes 
dumum  inueneiunt  puerum  cum  Maria  matre 
eius,  Qc  procidentes  adoraueiunt  eum , E apertis 
thefauris  fuis  obtulerunt  ei  munera.  ffii.Co.  Om- 
nes de  Saba  venient , aurum  E thus  deferentes» 
E laudem  Domino  annuntiantes.  De  quinto 
Afich.  f . Tu  Bethlehem  Ephrata , paruulus  es  in 
millibus  Iuda:ex  te  egredietur  qui  tegat  populum 
metun  ifracl : E cgtelfus  eius  Acut  a priiscipioli 
diebus  xternitaiis.  His  ergo  rationibus  ciuitas 
dicitur  magna, digniiarc  fublimts.  Et  dicituc  clui- 
cas  Dauid.hoceiUpoflelTionis  Dauid.£t  quia  qui- 
libet ad  allodialem  E patrimonialem  ciuitatem 
afcendit : ideo  lofcph  afcendit  in  iAam  , Acut  pa* 
tec  ex  fuperius  diclis. 

Dauid  autem  hic  At  memio  propter  etta.  Pri- 
mum ell , vt  cognofcatorChrifti  humilitas.  Sc- 
cundum.vtcognofcatotChrifti  libcttas.Tcrtium» 
VI  cogr.nfcatur  quam  magnopere  curauii  vitare 
Arandaluin  inArmorum.  Humilitas  quidem  : quia 
dc  tanto  fanguine  natus  Ac  defccndere  voluit , vc 
cenAcapitem  foluercc , E fob  tributo  nafeererur. 
Libcitas  autem  , qviia  de  regia  libertate  narus, ta- 
men proAieri  cenfum  voluit.  Et  hoc  totum  fecit 
ne  A:ar>daium  induceret , E fuis  exemplum  daret, 
ne  propter  terrenam  libcnatcm  vcl  dignitactm 
fcandalmn  aliquod  facerem.  De  primoquidem 
habes  Afunh.t  1.  Difcitc  ^ rre  quia  mitis  fum 
E huiniiis  corde-  Ex  maicAaiis  Domino  faAus 
rtibutatius.  De  fecundo  17.  Reges  gen- 

tium a quibus  accipiunt  tributum  } a Aliis,  vcl  ab 
alienis  ! Refpondit  Petrus : Ab  alienis.  Ecdixic 
ChriAus  inferendo, ergo  liberi  funt  Alij,  Dc  tertio 
Ne  autem  fcandaiizcmus  eos  mtite  ha- 
mum in  mare  : E primum  pifccm  qui  afcctiJetir, 
rollc:E  in  ote  cius  iimenies  Aatercm,E  fulue  pro 
mcE  rc.  Ex  Dauid  ergo  habens  generis  non  lo- 
Inm  nobilitatem, fed  maiellatem.E  prxtendit  fer- 
uilem  humilitatem.  Ex  patribushabcnshberra- 
tem  E dominationem  , prxtendit  E feruitutem 
fa£lu$  Aib  iributo.  £x  regno  habens  ius  exigendi 
tributa  ab  aliis,  dilTimulauil  propter  xdiAcationis 
charitatem.  Sequitur. 

Qux  vocatur  Deihlehcm]  hoccA,  in  fotte  lu- 
dx , piius  vocata  Ephrata  ab  vxore  Caleph  ibi 
fcpulta.  Et  turu:  accidit  ibi  Acr ilitas  famis , pro- 
pter quam  ab  ea  peregrinatus  cA  HLlymclech 
cum  vxore  Noemi,  E duobus  Aliis : Acut  legitur 
Ruih  I . PuAea  autem  tama  vbetias  illis  terminis 
cA  reddita»  quod  ab  vbertate nomen  accipiens» 
neth!ehem,huc  cA, domus  panis  cA  appellata  £c 
hoc  cA  quod  dicitur.  Hxc  igitur  Beihlchcm  cA 
domus  regix  propagationis , domus  cA  Gentium 
vocationis,  domus  cA  Dominicx  natiuicatis,  do- 
mus cA  refc£lioius,domus  eA  vbertatis, domos  eA 
pauis  cxlcAis. 

I a Piimum 


loo  D.  Alberti  Magni,  Orci.  Pr^d. 


Primum  honim  parci  Ruth  Mulieres 

congraiulamej  dicebant : Narus  cft  filius  Noemit 
Sc  vocauciunt  nomen  eius  Obcih.  Hic  cft  parer 
Ifai  pactis  Dauid.  Secundum  horum  patet, ex  hoc 
tjuod  Ruih  ex  qua  genuit  Booi  fuit  gentilia  i pet 
quam  dcicendic  Chriftus.  Ifd.ii,  Ecuicte  agnum 
Domine  dominatorem  icir;e  dc  petra  deleni. 
Clojf.  ihtdem , hoc  cft,  de  Ruth  Moai>iiide  gentili, 
qux  frigida  cft  charitaee,  &:  ficca  pietate:  ficut 
petradedefenaa  lege  & Angelis, & Dco.Tcrtium 
horum  paret  Muhxt  f.  vbj  dicitur : Ex  re  enim 
egTedierutdux,qui  regat  populumeiim  Ifracl : Sc 
egrelTus  eius,licuc  a priircipio  a diebus  xternicatis. 
Quia  ficut  ab  vno patre  egrefius  cft  per  genera 
tionemxternaro,  l;c  ab  vna  matre  per  generatio- 
nem temporalem  : Sc  ficut  ab  iiuoitupto  Patre, 
fic  ab  incorrupta  matrcfiicut  plenus  fplcndoribus 
Sanftorum  a Pane,  fic  plenus  gratia  & vctiiarc  k 
matre.  Et  ideo  generatio  hxcdiuinaeft  eftcdliue: 

1 icet  humana  fit  rubie£iiac,&  condicione  narurx. 
Ifd.vltun.  Si  ego  qui  generationem  aliis  tribuo, 
ipreftciiliseco,  dicit  Dominu$?Quar(um autem 
probatur  in  ?/.r/n*.)5  .vbi  dicliur:  Inebriabuntur 
ab  vbettaie  domus  tu*  : Sc  torrente  voluptatis 
tux  potabis  eos.  Non  enim  dicat  de  extero: 
Bechichem  ingrcHa  fum  vacua  3^., 4.  .Plciucniro 
efttefcwlione  cius, qui  dicit  Maith.w.  Venite  ad 
me  omt'.es  qui  laboratis  deonerati  edis,  dc  ego 
reficiam  vos.  Quintum  probatur  per  hoc  quod 
dicitur  Ephtara,  qnx  frugifer  imerptetacur.  latn 
enim  vcrrficatum  cft  dc  ea  illud  Fru- 

mento & vino  dc  oleo  ftabiliui  eum.  Et  illud: 
Adipe  frumenti  fariar  te.  Hal>et  enim  vndcalat 
gratiam  plenam  , habet  vrrde  vinum  iucunditatis 
propiner  Dei  fiipientiam, habet  vnde  vngat  & de- 
ledVet  dc  exhilaret  oleum  mifccicotdix  Sc  pieta- 
tis : habens  cum  cuius  nomen  eft  oleum  efFufum, 
quod  fanat, exhilarat,  dc  delebat,  lixe  cft  domus 
pani:,  cxlcftis  continens  eum,qui  dicit : Ego  fum 
panis  viuus , qui  de  cxlo  defeendit , vi  det  vitam 
mundo.  103. Panis  confirmet  cor  hominis. 

Ppdm.7  T.Pancm  Angelorum  manducauii  homo: 
cibaria  mifiteis  in  abundantia.  liac  ergodecaufa 
afccndit  in  ciuttatem,qux  vocatur  Bcthlchan. Et 
fu  bi  ungi  I cau  fam . 

Eo  quod  elfct  dc  domo  3 narus  & funilia  tri- 
bus Iudx[Dauid]  ficut  iam  di&umeft. 

Dixifti : Mifericotdia  xdificabitur  in  cxlis,prxpa- 
rabitur  veritas  tua  in  eis.  Hanc  mifcticordiam  fe- 
cit Dauidptomittcndo  , dc  vetitatem  Sc  promif- 
fum  complendo.  Attende  autem,  quodde  domo 
ciTc  polTct  t fi  natus  cllct  in  regnum  quod  erat 
vniucrfale  ii.ttibmmndc  tuncnoncllcc  de  fami- 
liapriuata.  Sed  quia  fuit  de  familia  ptiuata  narus 
Elie  de  tribu  Tuda , cui  primum  conccHus  princi- 
patus : ficut  patet  in  principio  luJicum.  Ad  quid 
autem  aicendic  fubiungte. 

Vt  profiteretur  ] ccniicapitcm  foluendo  [ aim 
Maria]  ex  eadem  tribu  exiftente  [ dcfponfata  fibi] 
honeftate  Sc  lege  nupriammf  vxore'ttinto  fanflius 
fibi  contuurfta , quanto  pari  voto  continentium 
facratnm  cft  illud  coniogium  [prxgnante]  quam- 
uis  fibi  iumfta  . non  in  concupifccntia : tamen  a 
Spiritu  fandlti  fcrctindata.  Matth.t.  lofeph  fili 
Dauid.noli  timete  accipere  coniugem  ruam  Ma- 
riam. Quod  enim  in  ea  natum  cft,dc  Spiritu  fan- 
dio  cft.  Et  ideojVt  dic  it  cft  exem  - 

pium  fandx  Ecclefix : ficut  Sc  lofeph  exemplum 


prxUtotum  Ecclcfix:  qux  Ifcet  ftclla  ficillami- 
nans,  tamen  fui  nominis  amaritudinem  non  de(e> 
rit.femp.  r lugens  vt  confolctur  Aldtih  3 .Licet  fic 
hunclLite  plcna,&  legibus  ii>ftiQiniaxoniun£lio‘ 
nr  vito  coniumfta : obuiat  tamen  viro  qiiafi  ma- 
ter hononficata  Pudotem  virgineum 

cuftodicns  illibatum  , quamuis  fit  ptxgnans  > ta- 
men a Spiritu  fandlo  quo  plena  eft  Deo  : plena 
grauida,  & fpiriium  faiuiislempec  eft  enixa,  qui 
format  Dei  Filij  vultum  in  ci.Supra  primf.Qiiod 
cx  tc.nafcetur  fanfium , vocabitur  Filius  Dei. 
(7.1/41.4.  Filioli  mei  quos  itemm  parturio , donec 
fotmciur  Chriftus  in  vobis.  Et  in  fignutn  huius 
fummi  regis  imaginis  exemplum  exhibet,  vt  dicit 
Augiifiinut  t fuliduin  redemptionis  fuc  qui 
vultum  prxfcrc  imperatoris.  Sic  igitut  deter- 
minatum fic  de  circunftamibus  naciuicaiem, 
ex  parte  temporis , & loci , & perfonarum  con- 
uenicncibus. 

Fac^Eum  eft  autem  cum  eflene  ibi, 
implcci  fimt  dies  vt  pareret.  Et  pepe- 
ric filium  luum  primogenitum,  pan- 
nis cum  inuoUiic , & rcclioaulc  eum 
in  prarfepio  : quia  non  crat  ci  locus 
indiucrforio. 

Ilie  tangit  natiuitacis  Chtifti  petfeAionem. 
Dicit  autem  duo  : na[iuitarem,&  natiuitacis  ma- 
nifcftationem,  tam  per  Angelos  quam  per  paftt>- 
res,  De  nacimtate  dicit  tria : temporis  imple- 
tionem  , nariuitatem  , <Sc  nati  curam  quam  libi 
Virgo  mater  adhibuit.  De  tempore  dicit. 

FaAum  eft]Et  hic  cft  vcrfus.Fadlum  enim  i.im 
totum  eft,quud  prxcx  igitur  fecundum  ordinatio- 
nem diuinam.  //a.  34  Requirite  diligenter  in  li- 
bro,vnum  cx  omnibus  non  defiiit^cum  Client  ibi] 
vbi  locus  naciuitaris  i Propheta  prxdidFuseft 
[impleri  fiint  dies  Marix  vt  pareret]  Implcci  fune 
quidenr  impletione  numeri  , implccione  ordinis 
prxfiniti.impIctionefaiKftitatisampletione  omnis 
eius  quam  ngurx  veteris  ceftamenti  pxfignraue- 
lunc  fignificationis.  Impletio  quidem  numeri  die>- 
rum  cenipore  /ob  14.  Numerus  menfium  eius 
apud  te  eft:conftituifti  tenninos  eius  qui  prx- 
teriri  non  poterunt.  De  impletione  ordinis  pix- 
finici  Ifd.^6.  Ex  diebus  antiquis  creaui  illud  , Sc 
nunc  adduxi.  CdUt.4.  Vbi  venit  plenitudo  tem- 
poris,mifit  Deus  Filium  fuum.  Dc  impletione  fan- 
dlitacis  didtum  eft  fupta.quod  piena  fandliras  non 
crat,nifi  rupecueniencc  Spiritu  fan£lo,&  Alriftimi 
obumbrante  : vbi  quod  natum  cft  , vocatur  San- 
£lum  , plena  fandlitace  , ita  quod  nihil  remanfit 
vacuum.  In  omnibus  aurem  altis  fandlificationi- 
bus  aliquid  vacuum  remanfit.  Vnde  didlum  cft 
vxoti  Pruphetx  ^.Re^.4.  Cum  plena  fintvafx 
tolles.  Eceli.i^.  In  plenitudine  fandiorum  deten- 
lio  mea. 

Dc  impletione  figuratu  legis  dicitur  Afanb.  f. 
Non  veni  legem  foluere  , fed  adimplere.  De  his 
quatuor  plenitudinibus  dicitur  Luc.6.  Menfuram 
bonam  , & confertam  & coagitatam  & fuper- 
cftluenccm  dabunt  in  finum  vcftrum.  Dicie 
aucem. 

Vt  pareret  ] cum  quem  fine  dolore  parturicio- 
nis  enixa  cft,&  fignaiis  clauftris  pudoris  protulit 
ad  lucena.  Dc  primo  /fd.  vltm.  Amecjuam  partu- 
rirer. 


■jy  y ■ '.^If 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  1 1 loi 


ttw.pepcrit.  De  (ecundo  dicitur  Porra 

hrcclaufa  eft  >&  non  apciietur  : quia  Dominus 
Deus  Ifracl  ingreiVus  ell  per  eam  : & (ignilica> 
tur  loM.  X I . Venit  I e s v s ianuis  claun$>&  llciic 
in  medio.  Sic  enim  exiuit  de  vteto  Sic  etiam  exi- 
uir  de  fepulchto.  Sic  intraulc  & exiuit  domum, 
&de  domo.Muiroenim  plus  habuit  curx  dcHgnis 
{Hidorts  Yirgints,quam  habuerit  de  (epulchro.vel 
de  domo.  Vnde  de  omnibus  bis  exiuit  non  ruptis 
lignaculis. 

£t  peperii]Ecce  pattus.Et  peperit[hlium  Tuum 
prin)ogenitum]Tanguntut  tria : partus, prolis  ap« 
propriatio,  & dignitas.  Parius  in  hoc  quod  dicit 
[pepetit  ] qux  tunc  puerpera  fuit  foluta  maledi- 
diiune  : quia  peperic  (ine  dolore  , & conferuaco 
pudore.  Sdpitnt.^.  Exclamat  fapientia  fuper  hoc 
dicens : O quam  pulchra  ell  cafta  generatio  cum 
clariiate:immori^is  enim  eft  memoria  illiQs:quia 
& apud  Deum  nota  ell  & apud  homines.  Proles 
autem  eH  Filius , pctfedhis  parius,  de  qua  dicitur 
^poc.  I X.  Pepetit  filium  mafculum  , qui  redhitus 
erat  omnes  gemes  in  virga  ferrea : & raptus  cll  E* 
lius  eius  ad  Oeum,&  ad  thronum  maieflatis  eius 
[primogenitum]  Ecce  dignitas.  Infurguiu  autem 
hic  hzrecici  Heluidius  , & quidam  ali)  dicentes 
oon  dici  primogenitam  nili  refpedlu  fecundo- 
geniti : memienies  in  caput  fuum  : quia  (I  i^n- 
dogenitum  ex  matre  haberer,  ipfe  vnigcniius  non 
dicctetut.  /ffdn.t.  Vidimus  gloriam diis,  glotiam 
quafi  vnigeniti  ll  Patre.  Et  ideo  dicitur  primoge- 
oiius  dignitate,  qui  ius  ptimogenitutx  in  multis 
fraciibuspei  adoptionem  vocatis  obtineret*  Ro- 
«iJKT.S.vt  iit  ipfe  primogenitus  in  multis  fratribus. 
Honor  autem  itie  fiiit , quod  erat  Dominus  fra- 
trum, duplicia  pofTidens  in  bonis  patt is.  JHtbr.t. 
Cum  introducit  primogenitum  in  orbem  lerrx, 
dicit : Adorem  eum  omnes  Angeli  eius.  Primus 
enim  ell  tn  bonis  qui  & ner  naturam  vc  Filius 
Dei , & per  gratiam  dona  rubet  potilCma : prin- 
ceps frainim  , quem  adorant  omnes  fratres  in 
adoptionem  filiorum  iranflati.  Gentf.xj.  £fto 
Dominus  fratrum  tuorum : & incutuentur  ante  , 
ichli)  mattis  tux.  Subiungic  autem  de  cura,  di- 
cens [Et  pannis]  Duas  autem  curas  Virgo  mater 
iilio  tenello  adhibuit , inuolutionis  fafeiatum,  & 
locationis.  De  inuoluiione  dicit[panniseum  in- 
uoluit  j Eli  autem  cum  pondere  accipiendum. 
Panni  enim  funt  (vnde  pannofi  vocantur)  veteres 
panni  & confcifljtlicuc  adhuc  odenduntur  fafcix 
afperx  de  tunicis  veteribus  confcifTx.Talia  etiim 
prima  nuditatis  fux  tegumenta  accipere  voUut:vt 
nobis  paupertatem , humilitatem , & afperitatcm 
commendaret.  De  paupertate  i-Conmh.t.  Sdtis 
gratiam  Domini  nodti  Iesv  CrraiSTi,  quo> 
niam  propter  vos  egenus  faAus  cd  cum  edet  di- 
ues : vt  vos  illius  inopia  diuites  ederis.  De  humi- 
litate Mjtth.i  I. Mitis  fum  & humilis  corde.  De 
afperiiatc.  v^^rr/i.ii.Ecce  qui  mollibus  vediun- 
tur, in  domibus  regum  funt.  hb  1 8.  Non  inueni- 
tur  in  terra  fuauiier  viuenciuro  [inuoluit  ] etiam, 
vt  dicit  Ruhardm  Je  fanHo  macet  Vir- 

go Vcibiim  Patris  pannis  vilibus : fignificans  ver- 
Mm  Dei  magis  (implicibus  fonis  indui  in  prx 
dicatione , quam  phaleris  rhetoricis.  i.Corinth.i, 
Non  veni  ad  vos  in  fublimitate  fennonis  aut 
fciencix,  annuntians  vobis  ledimonium  Chridi, 
Secundacuta  ed  politionis  infantis  tenelli.  Et 
circa  hanc  dicit  duo : locum  quietis , & caufam. 

D.  jiibtrti  Maipi,  in  Ennng,  D.Luc. 


Locum  quietis  dicii[recltnauit  eum  In  prxfcpio] 
Caufam  autem  fubinfert  quando  dicit[Quia  non 
erat  d locus  in  diucrforio  ] Et  ad  hoc  imeiligen- 
j dum  accipiatur  veibum  Cht^feflamt , qui  dicit, 
[ quod  propter  multos  qui  aid  profitendum  in 
I Bcthlchem  conuenerant,  lofeph  horpicium  in  vi- 
co fiethlehem  habere  non  potuit : led  in  via  re- 
Qum  quoddam  erat  fupec  duos  mucos expanfum, 
ad  quod  propter  intemperiem  femoris  vel  tem- 
pedacis  aliquando  pauperes  cum  fui  s animalibus 
diucrtebant : peupter  quod  etiam  diueiforium 
vocabatur , habens  duas  aperturas  ante , &;  pod: 
quia  non  habuit  nili  duos  muros : & habebat 
vtrumque  ad  mumm  coniundura  dabulum  , & 
prxfepiaconiun£Umuro:inquoddiuetiit  lofeph, 
coquod  in  ciuitace  non  fuit  hofpiiio  receptus, 
fecundum  illud  ledtt.i.  In  propria  venit : fle  fui 
cum  non  receperunt.  Et  quia  platea  tranduit  per 
medium,ideo  SandU  dicunt  quod  natus  ed  in  via 
domus.  In  eodem  autem  di uerfotio  exteris  pau- 
peribus honedioraloca  occupantibus : ipfe  ciim 
Beata  Matre  fle  lofeph  detruu  funt  ad  dabulum; 
& cum  in  dabulo  coiidii^li  eflent  ab  animalibus 
peregrinorum  , non  poterat  habere  locum  recli- 
narionis  nid  prxfepium.  Et  hoc  ed  quod  dicit 
[Redinauit  ] emolimentum  tenello  procurans  fi- 
lio[in  prxfepto]  Huius  lignum  ed,quod  in  pidu- 
ris  bos  fle  annus  pinguntur  fuper  prxfepium  Hoc 
tamen  non  habet  au  Aoritatem,  nili  antiquita- 
tem pidurx  : qux  vocatur  feriprura  laicorum  di- 
centium Beatam  Virginem  vedam  in  aiino  : bo- 
uem  autem  addu^um  ad  vendendum  pro  cen- 
licapitc  fle  expenlis.  P(»lm.%6.  Dominus  nar- 
rauit  in  fcripctiris  populorum.  Iftut.  Cogno- 
uit  bos  poflefTbcem  ituim,  fle  adnus  prxlepe  Do- 
mini fui. 

In  hoc  autem  quod  reclinatus  edin  prxfepio 
tria  norancur,quod  videlicet  homines  fle  iumenta 
faluabir  Dominus , quemadmodum  miiltiplicauit 
mifcricordiim  dtam  fadus.iam  cibus  iumento- 
rum  per  carnem.  Omnis  caro  fenum. 

Secundum  ed  Maiedas  Dei  mirabiliter  inclinata 
propter  nos  in  gretnio  V irginis , in  quo  non  iam 
tantum  captus  fle  ligatus  ed  rhinoceros  , fcd 
etiam  alligatus  prxfcpio.  Job  35).  Nunqiiid  volet 
rhinoceros  feruire  rioi,aut  morabitur  ad  prxlepe 
cuumiQ^d  dicat.  Non  facit  hoerfed  ego  docens 
vos  fubmitteread  manfuctudinem  comua.iy^7  3. 
Nolite  extollere  in  altum  cornu  vedrum.  Ter- 
tiuinque  docet  nos  declinare  dratus  mollitiem, 
ex  quo  ipfe  membris  tenellis  declinatus  ed  in  pa- 
lex  prxfepium.  6.  Vx  qui  dormitis  in 

le^is  eburneis  , fle  lalciuitis  in  dratis  vedtis. 
Sequitur. 

Qiua  non  erat  ei  locus  in(fiuetfocia]<7r^e/!4x. 
Fratres  lofeph  diueitetant  ad  diuerforium : vc  pa- 
bula darent  alinis.  Quadruplici  autem  ex  caufa 
natus  cd  in  via : vt  fcilicet  le  peregrinum  in  hoc 
mundo  odenderet , vt  fe  viam  demondrarct , vc 
mundum  contemnere  doceret, vi  femper  patriam 
inquirere  exemplo  fuo  probaret.  De  primo  ho- 
rum in  P/ir/m.}  S.Aduena  ego  fum  apud  cc  fl;  pe- 
regrinus, licui  patres  mei.  /crem.t^.  Quare  ficuc 
peregrinus  futurus  es  in  terra,  fle  quafi  viator  de- 
clinans ad  manendum  l Dc  l^ndo  dicit 
/«an.r^.Ego  fum  via,vcritas,8c  vita:via  qua  irur, 
veritas  qua  pes  dirigitur  , vita  ad  quam  perucni- 
tur : via  pei  prxcepcum>conliUum,flc  exemplum: 

I 3 veritas 


loi  D,  Alberti  Magni, Ord.  Prsed. 


Vetitas  per  do&iinz  vctbum,  vita  petptzmium. 
Eccti.xj^.  !n  me  om«is  gratia  vitz  &c  vcricatit:m 
|uc  omnis  fpes  vii&  virtutis.  Vinus  enim  con- 
fortat ad  viam  pet  meritum,  & veritas  illuminae 
ad  vicam  pcrdoclrinam  & Spiritus  fan^i  inrpi- 
rationem.  De  terno  ZAeh.t.Uo  o fngitcdctct- 
xa  Aquilonis,  ^pcc.  iS.  Exite  de  illa  populus 
meus  , Se  ne  participes  licis  delicorum  cius.  De 
quarto  fLhr.  1 1.  Confitentes  quoniam  peregrini 
ii  hofpites  fune  dtper  tertam.  Et  qui  hoc  dicunt, 
iignificam  Te  patriam  inquirere , & quidem  li  il- 
lius mcnhnillcm  de  qua  exterunt : habebant  vti- 
que  tempus  rcuerccridi  : nunc  autem  meliorem 
appetunt, id  eft,cz!?ftem  ; ptoptetea  non  couliin- 
ilitur  Deus  vocari  eorum  Dens. 

Et  attende  quantam  nobis  Filius  Dei  reAitu- 
dinem  vitz  odendit : cuius  medium  in  nullo  exit 
ab  exucinis.  Nudus  enim  cgiedus  edex  vtero 
mactis  fux  in  principiomudus  & fpoliatus  omni- 
bus Tuis  , rcucifus  iliiic  in  matrem  terram. 

In  medio  li  vitam  extenderit.  Matth.B.  Vulpes 
foucas  habent,  volucres  cxlinidosrFilius  aurem 
hominis  non  habet  vbi  caputfuum  reclinet,  lam 
infans  fallis  loquitur.qiiod  podea  dixit  per  Tuum 
Apodolum  i.7im.r/rim.Nihil  intulimus  in  himc 
mundum  : haud  dubium  quia  nec  portare  quid 
|K)llumin.:habcti(cs  igitur  alimenta  Si  quibus  te- 
gamur. his  coiuemi  (Imus.  Et  illiid  Ai.itih.  f. 
i:eati  pauperes  fpiniu  : quoniam  ipforum  cft  re- 
gnum cziurum.  Hfc  igiiur  dida  fune  de  Saltia- 
loiis  humillima  natiuitate.  Sequitur. 

Et  paftorcs  erant  in  regione  eadem 
vigilantem,  & cullodicnccs  vigilias  no  - 
^is  liipcr  gregem  iuum. 

Hic  incipit  agere  de  nariuicatis  manifedario- 
ne,  & dicit  quluquc : quorum  primum  ed  eurum 
quibus  manifcftatur  idoneitasrrecimdum  autem, 
manifcftanti.immjiibirata  veritas:  tertium,  cft 
manifeftationis  cxptellz  iublimitas  : quartum, 
ligni  ad  maniledandum  dati  congrutras:quintum 
Si  vliiimim  , lei  {Htcx^ieiimcimim  ptobatz  in- 
uenta  probabilitas.  Circa  Ihimum,  hoceft,eoritm 
quib  IS  (it  manifeftariu  natiuitacis  Chrifti  ido 
iicitatcm,  attendenda  funt  tminqtie. 

Erane  enim  pafturcs  ] omeio  [in  regione  ea- 
dem] ideo  congrui  teilimonio  [vigilantes]  fo- 
Itcicudinc  cudodicnics  vigilias  isociis]  vicaria  vi- 
ci(ritudine[(*upcrgtegcro  luumjpruprium  iuqx?n- 
liori  dilcrerione.  In  pitino  botum  (Icut  innuit 
GcjJ.  notatur  (implicitas  , quz  facie  ad  tcftilica- 
tionis  argumcncum.  In  fecundo  notatur  tedift- 
Cantium  qualita$:quia  noti  erane  in  regione  ea- 
dem , Si  non  de  longinquo  , de  quibus  aliquid 
lingt  |)o(Tct.  In  tertio  notatur  phamallz  exdulio, 
iicdoimtemes  phamadr^s  paOi  videamur.In  quar- 
to aurem  attenditur  vigiliarum  poflibilitas  ,quia 
vniu  non  fufficetet,  fcd  frequentet  dormitarerj  Si 
ideo  phamadas  pati  piitarctiic:fed  quando  plures 
erane  , vicaria  vigilantia  vires  ad  vigilandum  ha- 
bebam. In  quinto  amem  noramt  ex  impendori 
cura  , quam  quilibet  magis  impendit  propriis 
quam  al  enis,  qucid  fortius  vigilabant.  Dicit  au- 
Urtu  1 licrcnymus  , qu«W  locus  pafaia:  honim 
paftoriim  fuit  iuxta  rurrim  quandam  inter 
Bf  ihlclicm  Si  krufalem  Iitamtvbi  lacob  reuetfus 
4 Mc^>o:amia  pauit  pecora  fua,  vbi  &Rachd 


mortua  ed  & fepulta  j f.  de  qua  dicitur 
Ai  cii-  4.  Et  (u  turris  gregis , nebulofa  hlia  Sion 
vfquc  ad  te  veniet:&  veniet  pocedas  prima  rcgnu 
lihz  Icrulalem.  Nunc  quate  mccroreconlumctis? 
nunquid  rex  non  ell  tibi , aut  condliaiius  tuus 
pcriit?Iuxu  hanc  ergo  turrim  , quia  bona  pafcua 
habuit , 6i  ibi  de  manifcftatiotic  lumini  tegis  Se 
adoris  Prophecarum  fuir,9c  a Patriarcha  prxha- 
itum  cxemplum:o(dinauit  Deus  vt  padoics  gre- 
gem fuum  pafccrcm  , quibus  Angeli  Saluaturis 
adueniiim  annuntiarent.  Hzc  etiam  fada  fum  aJ 
padorum  Ecclehx  docunKntum.  Hi  emm  & 
aftotes  a pafcendo  oues  ( non  leipfos)  eilc  de- 
em. 

In  regione  eadem  ] cum  ouibiu  permanentes, 
|ser  indamiam  cuftoJiz  vigilantes  , & pet  vica- 
riam cudodiam  uiubu$pruuidcnces,gregcm  fuum 
libi  cununilTam  canonica  adeptione  habcmes.De 
primo  habetur  Gtnef.^j.  Quos  nodi  ex  cis  viros 
induddos  , condiiue  illos  niagifttos  pecorum 
raeoruni./^/d.-ff/.  Pallores  ouium  fumus  (erui  tui» 
Si  nosSc  patres  noftri.  De  1'ccuiido  dicitur  OfeA 
2.  fub  alia  metaphora.  Dabo  eis  vinitores  ex  eo- 
dem loco.  Nemo  enim  in  alta  regione  a grege 
exiftensbene cudodir.  17. Quare  veni- 

di  Se  quate  dcreliquidi  pauculas  illas  o«ics  in  de- 
lcrto>ego  noui  fupcrbiain  tuam  & nequitia  cor- 
dis tui.  Pro  nequitia  enim  Si  luperbia  cxcrccn- 
d.i,  auf.  runt  lanam  & lac , & dciclidlo  grege  va- 
dimt  ad  tertas  alienas. 

De  tenio  notandum  , quod  fex  lationibus  cft 
vigilandum,  quarum  phma  ell,quia  ratio  de  peo- 
fcZlu  gregis  a pallore  requiritur,  /errnt.  Vbi 
ell  grex  qui  datus  cft  tibi , pecus  inclytum  tuum} 
Quali  di.  Nilt  reddas  ita  iiKlycum  (icut  commif- 
fum  cft-  a te  damnum  exigeretur.  6Vne/.  ji.  Ego 
oinua  damnum  reddebam, quidquid  furto  peiibac 
a me  cxigcb.is.  Secunda  cd , quia  in  periculo  ani- 
mx  grex  fulVipicur.  ao.  Cudodi  virum  il- 

ium : qui  (i  forte  euafeiit  de  manibus  tuis  , ctic 
anima  cua  pro  anima  illius.  Ex^ch.  j.  Itiem.  j 
Adhuc  cranlibunc  greges  ad  manum  numerantis. 
Tertia  ratio  cd , quia  lupus  continuo  vt  deuotee 
inlidiatnr.  r.  Petr.  y.  Aduerfarius  veder  diabolus 
tanquam  Ico  rugiens  Circuit  quxrcns  quem  deuo- 
rac.  Et  przmiiticur : Sobtijcdoic  , Se  vigilate. 
Quarta  ratio  cft  , quiaobcdicnria  pr.xccpci  pcc 
hoccullodicur.A/or.  ij.  Vidcte,vigilare,  S:  ora- 
te. Quinta  ratio  ed  , quia  vigilanti  merces  pro- 
mittitur. £.»r.  II.  Beatus  ille  (etuiis,  querneum 
venetit  Donunus , inuenecit  vigilantem.  Sexta 
ratio  cft,  quia  omnino  incerti  fumus  quando  cu- 
(loscircuiens  Dominus  veniat , Se  quis  vigilans 
inueniatur.  /.ne.  iz-  Si  (circr  paterfamilias  qua 
horafurveniretrvigilaretvtiquc,  Sinon  dneret 
perfodi  domum  luam,  Idcoque  S:  vos  cftotc  pa- 
rati : quia  qua  hora  non  putaris , Piiius  hominis 
veniet.  Ai-itth.  14.  Vigilaie  itaque , quia  nefeiti* 
diem  neque  horam.  Sic  ergo  cft  vigilandum. 

De  vicaria  amem  ciiftodia  eft  notandum, quW 
lecunduin  fucccinoncs  horarum  notiis  vices  age- 
bam,vig;lantcs  fucccllluc  per  omnes  horas  nodis. 
Nox  autem  cft  quxeunque  obfcucitas,in  qua  ini- 
micus fuum  procurat  negorium  , dormiente  cu- 
ftod&  Sunt  ergo  nodis  obrcuiitatcsquaiuor;vna 
quidem  exterior  , lucem  (idci  cxtingiicrc  volen- 
tium inftantiaralia  autem  interior , peccatorum 
caligo  tenebrofa  :tertia,inuiladzmonum  lentatio 
vmbiola: 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap,  1 1.  log 


rmbrora : qiuna  vero , tctra  Amichriftj  & prae- 
curremium  Antichtil\am  (cibulatio  & ai}gullio> 
fa.  De  prima  harum  nodiumdicirur  Sapieni.xj, 
Ignis  quidem  nulla  vis, nec  fiderum  lirapidx  flam- 
ma poccranc  illuminarcno^cm  illam  horrendam. 
Igtiiscnim  duritatis  & iidcta  bonorum  exem- 
plorum iii  Sandis, nihil  in  node  ilb  pruieccrunc- 
Qux  quacuor  vigilias  habuerunt, (idem  extingue- 
re  cupientes.  Prinu  quidem  tycannorum,mortcm 
pro  hdc  inlciemium.  Secunda  eft  hxreticorum, 
qui  fidem  obnubiLobanc  pofltyrannos.Tcrcia  fal- 
forum  Chriftianorum  , qui  mores  fidei  formaex 
auferre  nitebantur.  Quaiiacll  mundi  amatorum, 
intus  non  extra  bonorum,  liene  hypocritarum, 
qui  omnia fubuettunc  qux  Dei  func:quia  extra  ve 

fxodicores  fpeculancuc&  inlidiantur : Se  incus  ve 
upi  rapaces  produnt  & laccrant:licuc  vlcima  no- 
d^s  hora  tenebras  cum  luce  mi  Icentes.  AlMih.j, 
Attendite  a fallis  prophetis  qui  veniunt  ad  vos  in 
vediroencis  ouium , intrinlerus  autem  fune  lupi 
rapaces.  Idi  funt  oculi  diaboli,  de  qnibus  dicitur 
/«(•41.  Oculi  cius  ve  paipcbrx  diluculi , in  quo 
lux  cum  tenebris  cd  permixta. 

Secunda  nox  ed  peccatum  , de  qua  dicitur  in 
6.  Lauabo  per  iingitias  nudes  Icdum 
meum  , lacrymis  meis  dcacum  meum  rigabo. 
Hjbct  etiam  quatuor  vigilias  t deledationem  vi- 
delicet motofam , deliberationem  in  opere  exple- 
tam,confietudinem  malam  in  |'Cccato  tenentem, 
derpetationem  in  prolrmdum  peccati  demergen- 
tem.Uepcima  dicit  Lumbi  mei  imple- 
ti funt  itfulionibus.  De  fecunda  in  71. 

Ptodiit  qualt  ex  adipe  iniquitas  cotum,  huc  cd  ex 
deliberato  confilio.  Oc  tertia  dicitur  lere/n.  1 j. 
Si  poredi£chiops  mutare  pellem  fuam,  aut  par- 
dus vadctatemfjam,  potciiti$&  vosb:nc  facete 
cim  didiceritis  malum.  De  quarta  iS. 

Impios  cum  in  profundum  vencth  contemnit. 

Tctti.r  nox  ed  tentaiio  dxmonum,dcqua  dici- 
tur lob  $o.Nodepeiibratutosmeum  doloribus: 
& qui  me  comedunt,  non  dormiuntta  multitudi- 
ne eorum  confumitur  vcftiraciuum  meum.  Ha- 
bet autem  quaiuoc  vigilias : tentaiioneni  videli- 
cet leoe.n  Se  apertamdeuem  & occultam,graucm 
&occuit.un,  &grauem&  apertam.  De  quibus 
dicitur  in  vno  vetlii  ^/^m.^o.Non  timebis  a ti- 
more nudurno  : ccce  icuis  Se  occulta.  A fagina 
volante  per  diun:ccce  leuis  Si  apeita.  A negotio 
perambulante  in  tenebris : ecce  grauis  & occulta. 
Ab  incittfu  de  dxmonio  mcridianotccce  grauis  Si 
aperta. 

De  quarta  node  dicitur 5.  Nodem  illam 
tenebrofus  uubo  polUdeat,  & non  iilurtrctnr  lu 
mine.  Hxc  fiibdola  faUbtum  fub  f|)ecie  religionis 
latentium  Atuichridi  nuntiorum  (ictradio,dc  bo- 
notuin  obtcncbtaiioihabcns  quatuor  vigiIias.Bo- 
na  enim  qu.e  non  habent  fimulant , vt  decipiant, 
mala  qiix  iir  iplis  fune  diffiinulaiu:bona  aliorum 
obicurani , Se  mala  diuolgani.  Et  funt  (ignificata 
ida  ioe!.f.  Rdiduum  ctucx  cumedic  locuda.iclt- 
dimm  locnftx  comedit  bruchus,  rell  Juum  bruchi 
comedit  xrngo.  Eruca  viride  decerpens,  ed  fiimi- 
Utio  boni.  qu.Trit  enim  Icderein  viridi.  Luenda 
fimulan$voi.tcum  fc  non  habens,  eildidjmulatio 
mali.  Bruchus  corroden$,cd  detradio  boni  alieni. 
Et  xru<ro  totum  dcftruens  , eft  diimlgr*tio  mali 
alieni.  De  his  autem  quatuor  vigdiis  nodis  di- 
citur Ai*rc.  1 3.  Vigilate  , quia  nefeitis  qua  hoia 


Dominus  veniet,  fero,  an  media  node,  an  galli- 
cantu , an  mane.  Prima  didcur  intempedum  : le- 
cunda,  conticinium : teieia, gallicini um : quarta, 
antelucanum. 

Hac  etiam  node  lignificatur  obfcuritas  obnu- 
biLationis  przfcntis,  qua  in  prxfcnti  vita  obuol- 
uimut:in  cuius  ptima  hora  gregem  Domini  cu- 
dodiucruni  Pacriarciiz  vfque  ad  Moylen  per  le- 
gem naturalem :in  fecunda cudodicrunr  iudices& 
duces  per  legem  Moyli  Icriptam  vique  ad  Dauid: 
Se  in  tertia  reges  per  lucem  propheticam  vrque  ad 
tranlinigrationem  Babylonisiin  quarta  Sacerdotes 
ficApodoIi  per  lucem  Euangctij:Jc  tunc  fuerunt 
tcncbfx  nilxtx  cum  lumincrante  Chridu  quidem 
tenebrzia  Chrido  autem  lux  cxonacd./y.i/m.m. 
Exortum  ed  tn  tenebris  lumen  ledis  corde, tniie- 
ricors  Si  milcrator,  SiC.  Propter  huius  amem  no- 
dis longitudinem  aliquando  pador  dormit:£c  ideo 
adiutores  habere  non  tenuit, ve  vicaria  vigilia  gre- 
gem melius  cudodiat.  Matih.  25.  Moram  autem 
faciente  iponfoidormitauernnt  omne$&  dormie- 
runt. Et  hoc  attendentes  idi  vigilauctunt,cudo- 
dientes  vigilias, quilibet  ordine  fuo  fupra  gregem 
fuum.  Genef.  3 1 , Dic  ac  nofte  xdu  vrebar  ac  gelo, 
fugicbaique  fomnus  ab  oculis  meis.  De  hoc  au- 
tem quod  gregem  eommilTum  fibi  habt-bant, 
fignificanir  quod  pador  F.cclefix  gregem  fuum 
habet , quem  canonice  eft  adeptus /orf/A  lOi-Qui 
intrat  jKt  odium, pador  cd  outuni.  Hic  circa  pro- 
prias oues  fuiicitacur.  Se  non  ciica  alienas.  Mer- 
, cenatius  enim  ed , cuius  non  funt  oues  proprix: 
, qui  cum  vider  lupum  vcnientcmolinnttit  oucs,& 
ftigic  lit  hic, quia  cum  ouibus  non  inucnitur.i.lco 
ab  Analis  non  vifitatiir.  Sic  ergo  Idi  congruune 
optime  natiititacis  tedimonio , Se  fimpiicitaie  in- 
nocentis odicij  vtilis , Se  notitia  proximz  citiili- 
taets,  A:  cura  vigilantiz  padordis  & vicaria  /iic- 
ccdeiuis  obferuationis  , & intentione  pioprij 
gregis. 

Etcccc  Angelus  Domini  ftctitiuxta 
illos, & claritas  Dcicircumfulltt  illos, 
timuerunt  timore  magno.  Ec  dixit  illis 
AngclustNolicc  timere. 

Hic  tangitur  manifcdamiiim  id.am  nariuica- 
tem  indubitata  vcriras:&  tanguntur  hic  icia, quo- 
rum primum  ed  defttiptio  rciielaniiuni : (ccun* 
dum  , claritatis  & luminis  radij  lucem  vetuatis 
udendcmium:tercium  eft  confottaiio  & confola- 
tio  Angelorum,  tenebras  timoris  li  padocibiis fu- 
gantium. De  primo  horum  dicuntur  quinque: 
Angeli  euideiuia.  Angeli  pctfona,  Angeli  gloria. 
Angeli  politio  redla.  Se  Angeli  prxftdia  propin- 
qua. Primum  notatur  per  dcmondraiioncm , fe- 
I eundum  per  Angeli  nominationem  , tertium  {ler 
, Domini  maieflatcm , quartum  pet  (lautis  politio- 
nem,quintum  per  hoc quodiuxiailtus  ftaredici- 
lur.  Per  primum  oftenditur  qtiodaccipic  villbi- 
, Icm  formam.  Gtnef»  3 z.  Vidi  r>omintim  facie  ad 
racicm;5e  falua  fatfta  eft  anima  mea.  Cum  tamen 
non  viderat  nili  Angelum  in  fpecie  Domini  [An. 
gelus]  femper  paratus  ad  miniderium  Domini 
fui»  Accedcrimt  Angeli  &:ininidrab3nt 

ci[Domlni]auos  iplc  cd  tninidei.  Hebr. . .Nonne 
omnes  funt  adminiftratorij  fpiricus,A.'c.  [ftetit] 
rcClus,quinuiK|uamcftcuniatu$.  Tobu  11.  Ego 
fum  Raphacl  Angelus  vnus  de  fcpicm  qui  iit 

1 4 couipc^u 


104  D.  Alberti  Magni, Ord.Prxd. 


confpcAi)  Dei  aftimu*.  j4^.  t i.  Angelus  Domini 
afticic,&:  lumen  icrulllt  in  lubiiaculu.  Stat  enim, 
qui  per  iniquitatem  nunquam  cutuatut  [ iuxta 
illus  j Propinquitas  Angclotum  paratum  llgnat 
adiutorimn  cotum.  Simile  t.  Ecce  duo  vi- 
ri fteterunc  iuxta  illos  in  vclbbus  albis.  Dum 
enim  hominem  fecit,  Angeli  iuxta  homineslUn- 
tes  leguntur  tanquam  iuxta  conciues  eorum,  /te- 
da.Namm  Dominum  hic  ca;li  ciues  teftantur : vt 
& mortales  rufficienter  imbuam,  dcTuoaudori 
(cruitium  impendant. 

£r claritas]  Ecce  tangit  lucem,  quz  lucem 
perfpicuc  veritatis  prztcndic.  £11  autem  claritas 
proprie  luminis  & radiorum  multa  diuaricatio 
[ Dei  ] autem  dicitur  claritas : co  quod  in  node 
nullam  caulam  habere  potuit  naturalem , led  di- 
nam  : hoc  enim  competit  ci  qui  eft  fplendoi  glo- 
tiz  Dei  & figura  rubicantiz  ipHiis  Hthr.  t.  Et  de 
quoiUcicui  quod  eft  candor  lacisztei- 

nz  & rpccultim  fine  macula  Dei  roaieftaiis.  Hzc 
ergo  claritas  Dei  [ circumfulfit  eos  ] vndique 
ambiens  eos,  ficut  quoddam  lucis  tentorium.  Et 
hoc  in  tota  veteris  teftamcnti  feiie  ( vbi  tam  cre 
bro  appaniilTe  leguntur  Angeli ) nufquam  legitur 
quod  cum  canta  luce  apparuerom.  Hic  autem,  & 
in  jiCh.  II.  leguntur  cum  luce  veiiii7e,&  iiirefur- 
redione  Mstth.  zS.quia  illum  nuntiabant  ,qui 
eft  lux  vera  illuminans  omnem  hommem  venien- 
tem in  hunc  mundum  Vnde  etiam  dicit  /oan.  8. 
Ego  fum  lux  muudi.  Qui  (equitur  me, non  ambu- 
lac  in  tenebris : propter  quod  & ipfi  Angeli  lucem 
Dei  circumferebant , ftgnihcantes  hoc  quod  dicit 
Rem.xy  Nox  przccOIt : dies  autem  ap- 
proptnquauit  [ Et  timuetuiu  timore  magno  ] 
Maieftasenim  Angeli  incuflic  timorem  :daritas 
autem  inconfuera  adauxit  rerrotem : circunfufa 
vndique  lux,  & quali  concludens  eos,  fiiperaddi- 
dic  timoris  magnitudinem.  Simile  7.  Au- 

dientes Difcipdi  ceciderunt  in  faciem  fuam , & 
timuerunt  valde.  Mjtth.iS.  l^cc  timore  autem 
eius  exterriti  funt  cuftodes , & fadi  (iint  velut 
monui.  Hic  tamen  timor  (vt  Crpe  diximus ) non 
erat  alicuius  mali , fed  potius  humana  infirmitas 
(in  quam  incidimusex  peccato)  etiam  fiiz  beaii- 
tudinis  quam  expedat  (vt  dicit  Grt^er/w)non  fu- 
ftinet  claritatem  [Et  dixiv  illis  AngelusJalTiimpta 
rpecie  corporis  per  modum  quem  Tuperius  cxpla- 
nauimus[dixic]hoceft,coDccptus  fuos  illis  Ange- 
lus communicauit. 

Nolite  timere  ] Ecce  confortatio  quz  bono 
competit  Angelo , maxime  ex  quo  paxfadacft 
imet  hominem, & Deum  : & inter  hominem  » dc 
Angelum.  Djaie/  ic.  Cum  dixiftet  mihi  fermo- 
nem  iftum.fteri  cremenstdr  ait  ad  inc»Noli  timere. 
Attendendum  aurem  rft  hic  quod  dicit  Gregefint. 
Sic  vigilantibus  paftotibus  apparet  Angelus  , Sc 
eos  cl.trira$  circitmfuiget : quia  illi  prx  c.Ttcris 
videre  meremur  Inblimia  , qui  fidelibus  folicitc 
pcicKmt : fupet  quos  diuina  gratia  largius  coruf- 
car.  1 Qni  bciic  przfunt  presbyteri,du- 
plici  honoredigni  habc.muir.D4mr/.t  i.Quj  do- 
di  fuerint,  fulgebunt  quafi  fpiendor firmamenti: 
& qui  ad  (uAituiti  erudiunt  multos  , quafi  ftellz 
eninc  in  pctpctius  arternicates.  Item  <7 
Tunc  claritas  aliquem  circumfulget » curo  retro 
per  iullitiam'' punit  niala  prztetita  , ante  per 
prudentiam  cauct  futura  , |a  dextris  per  cem- 
|«erantiam  nou  dilToIuiiur  per  ptolpcca , ^ fini- 


firis  per  fonitudinem  non  frangitur  per  aduetfit 
Sequitur. 

Ecce  enim  cuangclizo  vobis  gau- 
dium magnum  > quod  cric  omni  po- 
pulo : quia  narus  cA  vobis  hodie  Salita- 
tor, qui  eflChriflus  Dominus,  in  dui- 
tate Dauid. 

Hic  tangitur  fuNimitas  annuntiationis , fiue 
manifcftacionis.Et  tangitduo:  qualitatem  videli- 
cet rei  anounciacz,&  ipl*am  rem  annuntiatam.  E t 
przroitiit  qualitatem : quia  illa  excitat  ad  deuoic 
& libenter  audiendum.  Qualitas  autem  eft  in 
quinque,  videlicet,  in  cci  euidemia  indubitata,  in 
rei  cum  corde  humano  concordia  conroiacoria,in 
rei  vtilitateacquifita,  in  rc^bonitate maxima,  in 
bonitatis  vniuetfalicace  lauflima. 

Primum  horum  notatur  in  dcmonftrationis 
adttetbio  cum  dicit  [ Ecce  } lam  emm  digito  de- 
munfttabilis.  .((rf.^o.Videbir  omnis  caro  quodos 
Domini  locutum  eft.  Secundum  notatur  per  hoc 
quod  dicit[anmintio]QuaA  dicat.  Annunciodroc 
eft , ad  COI  perditi  hominis  accedens  in  confbla. 
(ionc  nuntio.  //4.4. Loquimini  ad  cot  lerulalem 
& aduocaieeam.  Vndci^/dm.ConfoJamini,con- 
folamini  popule  meus , dicit  Dominus  Deus  ve- 
Iler.  Ofc4 1.  Adducam  eam  in  rolitudinesn,&  lo- 
quar ad  cor  eius.  Tertium  notatur  per  di^Uonem 
[ vobis  ] dattuum  , qui  acquifitiue  conftrutrui, 
/>.9.  Puer  naius  eft  nobis , & filius  datus  eft  no- 
bis. 1. /04^.).  Sic  Deus  dilexit  mundum  vtfilium 
fuum  vntgenitum  daret.  /?«m.8.Proprio  Filio  fuo 
non  pepercit , fed  pro  nobis  omnibus  tradidit  il- 
lum. Coactum  notatur  per  hoc  quod  dicic  [ Gau- 
dium magnumjQuia  gaudium  non  eft  nifi  de  bo- 
no apparentetquia  dicit  y4#gii/li>w.'Gaiidium  eft 
diftulio  in  conceptione  boni.  Magnum  autem 
gaudium  de  magno  bono,hoc  eft,  optimo.  Quia 
dicic  Augt^inu*  m ItbMe  tfHMntitate  4viffi4,quod 
in  rebus , quz  non  mole  fed  virtute  magnz  lunt» 
idem  eft  efte  maius  quod  melius  efte.  Iftud  autem 
bonum,  omnis  boni  bonum  eft  Sc  optimum.  Di- 
cic enim  Dtenyfim  in  hbro  de  diui.  neminibmt 
quod  boni  bona  eft  adducere , & optimi  optima 
eft  adducere  : nihil  autem  melius  adduci  potuit. 
lftu4ergo  optimum  fuit, cfttSc  erit.  7hren.^.  Bo- 
nus eft  Dominus  fperamibus  in  eum.animz  que- 
renri illum.  Pfnlni.ixi.  Bonus  es tu,Si: in  boni- 
tate tua  doce  me  iul^ificationes  tuas.  PhUtp.^. 
Gaudete  in  Domino  femper  , iterum  dico 
gaudete.  Mntth.i.  Gauifi  funt  gaudio  magno 
valde. 

Caufa  autem  huius  gaudi)  magni  eft  : quia  in 
regno  fidelium  hzfcs  natus  eft.  Afich.x.  Adhuc 
hzredem  adducam  tibi , quz  habitas  inMarefa, 
hoc  eft,  in  amaritudine.  Talem  autem  hzredem, 
cuius  gloriam  vidimus, quafi  vnigenicum  ^ Patre, 
plenum  gratizA:  veritatis  /enn.  1 . Secunda  caufa 
eft  cantz  Iztitizrquia  nanis  eft  propugnator, qui 
auferat  opprobrium  populi  Dei  de  intultaiioni- 
bus  inimicorum.  IfnA  9.Mitcet  eis  Saliiatorem  & 
propugnatorem  qui  liberet  eos.  Ego  qui 

loquor  iuftiriain , & propugnator  fum  ad  uluan- 
dum.  /fn.iy  Opprobrium  populi  fui  aafete  de 
smiuetfa  terra.  1 7.Nunc  vadam  & auferam 

opprobrium  populi.  Tertia  t}cioeft:quiaeftSal- 
uatoi 


inEuang.  D. 

UAtor&  falus.Z<<c&.9  Exiiltafatis  fiita  Sion,iubila 
iilra  lecufalcm.  Eccc  m ruus  venit  tibi  ia(lus,& 
Saluatot.Qiiatca  ratio  eflrqiiia  inimicorum  exui- 
rationem  in  lu£him  , Si  ludium  noilrum  in  gau< 
«linmconucrtit.  4.  Sicut  gauifacll  in  mi 

ruina  > Sc  Ixrata  in  cafu  tuo,  iic  coanguftahicar  in 
fua  defulatione.  Et  amputabitur  miltatio  nnilti- 
cuJinis  eius,  & gaudimonium  eius  erit  in  ImStiin. 
].  Re^.  4.  Cognoucrunt  quod  arca  fucderis  Do- 
roiniveninet  m cadra,  timueruntque  dicentes: 
Venit  Deus  in  callra.  Et  ingemuctuui  dicentes: 
Vx  iK>bU : non  enim  Eiit  tanta  exultacio  in  ca- 
ftris  Hcbtxorum  bcri  & nudiulUrtius:  Vx  nobis. 
His  de  cauiis  audita  el\  vox  exultationis  Sc  lalu- 
tis  in  tabernaculis  iudocum. 

Vniuerfalitatem  autem  gaudij  notat  per  hoc 
quod  dicit  [ quod  erit  omni  populo  ] Non  enim 
tantummultiin  natiuitaieeius  gaudebunt , heut 
innatiuicate  prccurfotis  : fed  omni  populo  erit 
gaudium  fufficienter  ex  iplb  caufacum  , quamuis 
efficientet  quidam  non  gaudeam  propter  fuum 
demeritum.  5.  Vide  colledios  hlios  tuos 

abOrieme  fole  vfque  ad  Occidentem  , in  verbo 
(M^i  gaudentes  Dei  memoria,  /fa.  60.  Lcuain 
circuitu  octilos  tuos,  & vide  : omnes  illi  congre 
gatifunc,  venerunt  tibi.  Ibi4tm  Videbis  & af- 
flues, & mirabitur  & dilatabitur  cor  tuum : quan- 
do conuecfa  fiKtit  ad  te  multitudo  matis  , forti 
iodo  Gentium  venerit  tibi. Sequitur  de  rc  annuii 
ciata. 

Quia  natus  efl  vobis]  Tangit  autem  hic  nati 
naturam,  a^im  , qualitatem  aeris  , locum  nati- 
uitacis , Sc  nati  dignitatem.  Naturam  pec  hoc 
quod  dicit  [natuscft  vobis]  nubis  enim  natus 
non  efl  nili  qui  in  natura  veflra  narus  cll : Sc  inde 
di^us  eft  Emaniwl  IfA.  7.  Sc  8.  AAum  tangit 
per  hoc  quod  dicit. 

Saluator  ] Ille  enim  fecundum  fuum  nomen 
cfl  proptius  adusipfius.  Manh.  j.  Vocabis  no- 
mencius  I e s v m : ipfe  enim  faluum  faciet  po- 
pulum fuum  k peccatis  eorum.  Qualitatem  acris 
tangit  pet  hoc  quod  dicit 

Hodie  ] quia  tunc  claritas  Dei  fulgens  ( ex  lb!c 
orto  fupee  tertam,  de  quo  dicitur  4.  Vo- 

bis timentibus  nomen  meum  orietur  Ibl  iufli- 
rix  ) fecit  diem  : licet  ordine  fucccflionis  dici  & 
nodis  elTct  nodis  mediu,vt  dicitur  S ip.  1 S.Ctiin 
quietum  lllcntium  tenetent  omnia , S<  nox  in  fuo 
curfu  medium  itet  haberet  : omnipotens  fermo 
tuus  de  czlo  a regalibus  fcdibus  venit.  Et  ideo 
illa  node  cantatut  milTa  in  no&c.  Pf^la.  ijS. 
Nox  ficui  dies  illuminabitur , Sc  nox  illuminatio 
mea  in  driicijs  racis.  Locum  autem  langir. 

InciuitateDauid]  Et  Ik  ordinanda  cll  liteca. 
Natus  c(l  vobis  hodie  in  ciuirate  Dauid  Saluator 
qui  cft  Chtiftus  Dominus  [Saluator  qui  cft  Chri- 
fius  Dominus]  Hzc  autera  ciuitasefl  Bechlehem, 
de  qua  fucccfllone  partis  & auotum  fit  proauo- 
ru  natus  efl  Dauid,  vt  patet  pet  ante  dida.  Ec  ideo 
vocatut  Bsthichemites  t.Adeodatus filius 

polymitarius Bethlchcmircs  petcuflii  GoUam  Ge- 
ihzum.  Marcr  enim  auonim  fnorum  fiiit  in  Be- 
thlchem  in  domo  Boom.  Dignitatem  autem  tan- 
git in  hoc  quod  dicit- 

Qm  cft  Chtiftus  Dominus  vndffs : vndionem 
Spiritus  a Patre  accipiens  . t5cin  totam  Eccleltam 
refundens.  i j t.  S;c  Jt  vnguentum  in  capi- 

te,quod  defccndit  inbaibambatbam  Aaton,&  in 


Luc.Cap.  II.  105 

oram  veftimemL  /fa.6 1 . Dominus  fuper  me, eo 
quod  vnxeiit  me  [Eminus  ; ad  euangelizanduro 
pauperibus  mifit  me.  Vngebantut  autem  Reges 
& Sacerdotes.  Chtiftus  autem  rex  eft  & facctdos 
fecundum  ordinem  Mclchifedcch,  qui  erae  rex  Sc 
facerdos.  f/th.y.  J/tbr.  i.Vnxitte  Deus  oleo 
Iztitiz  prx  participibus  tuis.  PfAJm.44.  Dtlexifti 
iuftitiain  & odifti  iniquitatem.  Iple  cnitn  cft  vas 
chrirmaic  plenum, confedumex  balfamo  pretiofo 
Deitate  , Sc  oleuanifcricordix  alfumptrliumani- 
catis:cutusliquor  vndionis  cft  fanguis  prctiofiis, 
omnia  vngens,  dolores  omnes  leniens  , omnes 
infirmitates  fanans.  Pf*l*n.ici-  Qu>  fanat  omnes 
infirmitates  tuas, qui  propitiatur  omnibus  iniqui- 
tatibus tuis.  Ex  hac  autem  vndione  cft  vniucr- 
forum  Dominus : quia  data  eft  ei  omnis  poteftas 
in  czlo  & in  tetta  Aiaith.  vIum.  Vt  fu  idem 
Sc  vmis  dominus  omnium  : diues  in  omnes 
cum  chtifmate,  qui  inuocam  illurs  Rom.  10. 

Et  hoc  vobis  fignum  : Iniicniccis 
infantem  pannis  inuolutum  , 5c  pofi- 
tiim  in  prxfcpio. 

Huius  autem  nianifeftationis  aptiilitTuim  po- 
nit lignum,  dicens  [ Et  hoc  vobis  figi>um]Ec 
dicit  duo  : figni  fcilicet  explan.^tioncm,  Sc  mili- 
tix  concomitantis  gratiarum  adiuiiem.Circa  lig- 
ni explanationem  diiodicic : figni  videlicet  pro- 
mifIioiiem,5c  figni  explanationem.  Signi  promif- 
fio  cft  in  hoc  qnod  dicit  ^ [ & hoc  vobis  figncm  ] 
Hoc,  inquam,  lignum  ,cui  quidem  a mundo  con- 
tradicitur , quod  infiiiis  AJx  fiipabisnon  inne- 
niiur,  quod  in  bono  Dei  animo  ad  vulnera  r.oftra 
fananda  conuenientillime  in  Dei  Filio  oftendi- 
tur , quod  pauperibus  paftoribus  & fimilibus  eo- 
rum folisdatiir  ab  aliis  non  cognofeitur.  Hoc 
enim  cft  lignum,  cui  a mundo  contradicitur  : fi 
cut  infra  dicit  Simeon : Politus  eft  in  ruinam,  & 
in  refurreiftionem  multorum  inlfiacl  , fcin  fi- 
gmim  cui  contradicetur.  Qui  enim  nec  humili* 
nec  pauper  vult  ellc  cum  Chillo , contradicit 
h'iic  ligno.  In  filiis  Adz  fupeibis  non  inuenieur.  ‘ 
Pfalm.  7).  Signa  noftra  non  vidiRHis  , iam  non 
cftptophcta:&  ideo  nos  nficognolcct  amplius. 
Hoc  figiuim  in  bono  Dei  animo  fuis  datur,  vr  in 
Filio  Dei  confignennir.  Pf^tm.  %$,  Facmccum 
lignum  in  bonum,  vt  videant  qui  rae  oderunt.  Sc 
cunfiindantur  : quoniam  tu  Domine  aditmilU 
mc,  & confolatus  es  me. 

Huc  fignum  ab  aliis  nifi  a pauperibus  nec  ac- 
cipitur nec  cognofcitur./ajiw.^.Teftimoniumeius 
nemo  accipit , hoc  cft,  pauci  pauperes  ,paftorum 
imitatores.  Qui  autem  acceperit  eius  tellimo- 
nium,  fignauic  quia  Deus  verax  eft.  Verax  enim 
Deus  cft  , qui  noftra:  fupecbiz  fanatulz  opponit 
humilitaterainoftrz  auaririz.  qua  cuncupiuimus 
Dei  fimilitudinem  fiefetentiam,  opponir  pauper- 
tatem Sc  piietilem  fimplicitaiem:noftrz  guiz  rc- 
folutz,  qu.a  vetitum  guftautraus  ,oppofint  afpc-- 
riratem.  Ideo  dicit  Pfalm.  64.  Turbabimtuta 
figni»  tuis  fuperbi,  auari,  & in  deliciis  rdbluti. 
Econtra  amem  de  bonis  dicitunSigna  eos, qui  in 
me  credunt  , hzc  lequenrar  Aiarct  vlitm.  t , 
Cirrinih.t^.  Sicut  portauimus  imaginem  terreni» 
fiipetbi,  auari, & rcfolutirllcportennit  imaginem 
czieftis  in  lignis  humilitatis,  paupercatb,&:  afpc- 
titatis.  Econtta  mundus  Sc  diabolus  pofucrunt 


io5  D.  Alberti  Magni, Ord.  Prad. 


^^g^aful4^gna<l'lafi  victricia  figna  Dei , Cadum, 
rupc{bia<n.p>J<np^n  fcculi.UtciiiumcarnUUigna 
Chridi  dcuccTc  c»>picntcs.  Sed  Clitiftus  econtra 
dat  fienaincxlo  fuifum  , & prodigia  in  inferno 
deorfum  : in  «Io  quidem  tlcllam  ducentem  Ma* 
cos  : in  terta  aiuctti  deotfum  , hoc  cft  quod  hic. 
ktiptum  cft  [ Inucnictisinfamcin  pannis  imiolu- 
lum,  & pd/irumin  petfcpb  1 Sicur  enim  tres 
fune  qui  teftimonimn  fignis  (uis  dant  in  cz!o, 
Chrifti  naiiuitaris.  Angelus,  lUUa,  & claritas  di- 
uina:  Angelus  qui  praedicar  maicftatcm,  ftxlU  qu? 
pizliguat  fapieuttz  lilunnuariancm.  claritasqux 
ollendit  gratix  Dei  fplcndorcm  ; ita  tres  virtutes 
funt  qux  daiu  fignum  in  tern,  puritas, paupertas, 
& humilitas:puriias  in  inftme,  paupertas  in  pan- 
nohtate,  humilitas  in  rtabuli  vilitate.  Puritas  au- 
tem infantis  cft  in  duobusrin  innoccnrix  puriti- 
le  ,&  vagientis  ploratione.  54piew.  7.  Primam 
vocem  ctnifi  plorans.  Cdniic-  i.  Vox  turturis  au- 
dita eft  in  terra  noftra. 

Et  per  hxc  figiu  confol-ttur,  increpat , exhor- 
tatur, confulii , Si  erudit.  Puritate  emm  confola- 
tur  innoccmes.  //V.40.  Confolamin»,  confolami 
ni  popule  meus.  Vagitu  auttm  cor.folatm  lugen- 
tes. AUitk  f.  Beati  qui  lugent  .quoniam  ipli 
confolabutuor.  Inctep.at  amem  pitruatc  impuros, 
peccatis  inquinatos,  /fit.  hacli  fumus  vt  im- 
mundus omnes  nos.  Vagitu  amem  increpat  ea 
chinnantesiquia  rifus  dolore  inifc(b:cur,&  exrVe 
ma  gaudij  luf^us  occupat  ^rpuei i»  14.  Exhorta 
lur  tutem  ad  innocentix  puritatem  puritate, & ad 
lugendum  pro  incolatu  miferix  fuo  vagitu.  De 
primo  quidem  in  Pfaim.  14.  Innocentes  & rciSi 
adhxietunt  mihi.  De  fecundo  autem  In  PfMm. 
119.  Heu  mihi  quia  incolatus  meus  prolongatus 
eft.  Adhuc  confulic  puritate  mundiciam  cordis, 
vagitu  gemitum  compundkionis.  De  ptimo 
Mduh.  f.  Beati  mutidu  corde,  quoniau^  iph 
Deum  videbunt.  De  fecundo  autem  in  Pfmlm.6. 
Lauabo  per  fingulas  nodJes  leilum  meum , lacry- 
mis  meis  ftrarum  meum  rigabo  Erudit  etiam 
pactilem  puritatem  prxcHgere  peccati  oblcifta- 
ltientis.&  vagitu  infantis  ma!.i  commiHa  per  pcc- 
iiitcntiam  delere.  Htbr.  10.  Magis  eligens  aftligi 
cum  populo  Dei.  quam  temporalis  peccati  habe- 
re iucunditatem.  Ecce  primum.  Axe.  7.  Stans  re* 
jto  fccus  pedes  Domini  U s v,cocpit  tigaicpcdt  s.  j 
Ecce  fecundum. 

pAupetratecciam  pannofaconfolatur, increpat,  j 
exhortatur,  confulic,  6C  erudit.  Coitrolatur  pou-  j 
peres  fpiricu.  MmiH.  Bc.\ii  pauperes  fpiriru,  | 
quoniam  ipfotum  cft  regnum  cxlorum.  Increpat 
diuites  Lm.  6.  Vx  vobis  diuitibus  . qui  habetis 
hicconfolationcm  vcftr.am.  Exhortatur  ad  pau- 
pertatem. A«c,  16,  Fa£lum  eft  vt  moreretur  men- 
dicus, & portaretur  ab  Angelis  in  li«iura  Abrahx. 
Confulic  paupertatem  pexeUgere  diuitiis.  Ht- 
brtoTum  it.  Maiotes  diiiitias  xftimans  imprope- 
rium Chrifti  tbefaurisAEgyptiorum.  Erudit  diui- 
tiaselTcfpInas . de  paupertatem  c(Tc  fccuriiaccm. 
MMth.  I Aliud  cecidit  inter  kinas  , qux  Irmul 
cx<«rx  fuffocauerunt  illud.  De  Iccuriratc  pauper- 
tatis /«in.  Dcfolfus  humi  fecutus  dormies.  I 

Humilitate  etiam  confolatur.incrcpat.  exhor-  1 
tatur,coniulit.3c  erudit.  Confolattir  humiles.a.  . 
C«r.i.  Qui  confolatur  humiles  confolatus  eft  & 
R05  Deus.  Inctcpai  (upctbos.  Pf*lm.  \ 1 8.  Inctc- 
pafti  fupctbosrmaledicfti  qui  declinaui  a lege  tua, 


qux  tuta  cft  lex  humilitaris.  Exhortatur  ad  hu- 
nnlicarcm.  Matih.  n.  Difcite  li  me  quia  miris 
fum  Se  humilis  coide.  Coiifulit  humiliari  etiam 
homines,  //x.  47.  Dcfccndc  . (ede  in  teira  virgo 
(ilia  Babylonis.  Lue.  14.  Sede  in  nouifGmo  loco. 
Eludit  humilitatis  exaltationem.  Auc.  14.  Qui  fe 
humiliat  exaltabitur.  His  ergo  quinque  verbis 
etiam  infans  loquitut,  coufoUndo,  increpando, 
exhortando  , confulcndo  , Se  docendo.  Dicit 
ergo. 

Inuenieiis  (ufan^m  1 Non  luquencem,  garru- 
los reprehendentem  de  Tua  laude  nunquam  racen- 
ces:cum  in  laude  propria  homo  debet  elle  infans. 
Vnde laudet  ceos  alienum  Se  non  tuum.  Eft  au- 
tepa  mirum  Se  inauditum  (iguum  , quod  Dei  fa- 
pienda  eft  infans,  non  loquens.  S^p.  1 o Sapienda 
aperuit  os  mucum,  & linguas  infantium  fecit  di- 
fertas.  Et  ideo  Pfxlmij}*  dicit  Pfitlm.  8.  Ex  ore 
infandum  Se.  la>ftemium  pecfecifti  laudem.  Sed 
nos  docuit  tacere  vfque  in  tempus.  £crii.ao.Ho. 
mo  fapiens  tacebit  ad  tempus,  lafduus  autem  Se. 
imprudens  non  feruabir  tempus. 

Pannis  inuolucum  ] Paupertatem  Si  arperita- 
tem  ptxrendcntcm , iam  nunc  diuicem  purpura- 
tum tcptehcndcnrcm.  Propter  hoc  venit  a regali- 
bus ftdibus , vbi  nullius  paupettaris  indigentia 
fuit  vt  paupciT.itan  eligeret  & pauperc$.A»«i».2. 
Pauperes  elegit  Deus  .diuites in  fide,&  hxredes 
regni  qiiodtcpromillc  Deus  diligenubus  fe.  tn 
quo  etiam  commendat  afpetitatcm.  87. 

Pauper  fum  ego,&  >n  laboribus  k iuuetmue  mea: 

: exaltatos  amem,  humiliatus  fum  & conruibams. 

I Et  pofttum  inptxfepio]  Ecce  tertium  fignum 
humilitatis  . in  quo  omnes  magi  dcftcerunc  Pha- 
raonis  fupetbi  turgicu  & faftu  (eculi  inftaci.  Ecce 
ftabnio  ponitur  qui  continet  mundum : iacce  in 
prxfepio  , & fiiper  ipfum  mugiunt  animalia , qui 
in  nubibus  tonat.  Mirabile  pro  ceno  myilcrium 
Regem  exii,  cui  talia  famulamur  obfcquia,vc  di- 
ci(>fm^/^e/i>«.Nunquid  enim  thronus  prxfepium, 
aula  regia  ftabulum , anni  confeidi  Si  veteres  re- 
galis purprtra  • nodi  colligationis  Se  inuohuionis 
hbula , curix  regalis  frequentia  lofcph  Se  Maria? 
Proprer  hxc  enim  inuenienda , ab  altis  defcendic 
ai  humilia,  a regalibus  fcdibus  ad  iumentorum 
ftabula. 

Et  fubito  fa*fEacflciim  Angelo  mul- 
titudo miiicix  colefiis  laudantium 
Deum  & diccnciumiGloria  in  altifllmis 
Deo  , & in  terra  pax  hominibus  bonx 
voluntatis. 

Ecce  gratiarum  aiftto.  Et  dicit  duo  ; numcnim 
laudantium  , Se  modum  laudis.  De  primo  dide 
quatuonquam  cito  furgunc  in  laudem  congraiu- 
lantes  bono  . Se  non  iiutidix  oculo  defpicicntes? 
mulcirudinem  laudantium,  apparatum  eorum,  Se 
ordinem.  De  primo  dicit[fubito1  Ditnyfimdicit, 
quod  fubito  eft  quod  eft  prxrer  l^pem.  Et  ita  eft 
in  congratulantibus  in  charitate  ^nis  fadlts.$ta- 
rim  enim  audito  vel  vifo  bono  furgunt  in  laudem. 
Ideo  enim  vno  annuntiante,  multitudo  tota  fur- 
gttin  gr.aciarum  a^ionem.^vm.ti. Gaudere  cum 
gaudemiibus.  IA  Clejf.  Vnoeuangelizame» 
multitudo  in  confonam  laudem  prorumpit:vt  Se 
□(Ecimn  fuum  Deo  impendat  Se  nos  inftruac: 
quoties 


Digilized  by  Gooj(lc 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  1 1 107 


quoties  factam  eruditionem  fractis  ore  audienosi 
Deo  laudes  coede  » opere*  ore  reddamus.  Qu6d 
aucem  fubito  laudant, (ignum  eft  quod  cx  optimo 
afTedlu  pcocedit  laudatio, quafi  non  per  rationem 
elicita , vel  per  verecundiam  exorta  [ multitudo] 
tam  multa,  vc  determinari  nequeat  ad  certum  nu- 
meraro. Dtmitl.  7.  Millia  millium  roinilltabam 
ei»  6c  decies  centena  miUia  alTiftebanr  ei  [militiz] 
Ecce  apparatus  pco  nobis  ad  certamen  pioceden- 
cium.  /pk  xf  .Nunquid  ell  numerus  militum  eius, 
tc  fuper  quem  non  furgic  lumen  eiusr/ai'  y.Militia 
dl  vita  hominis  fuper  cetram  [ccldtis  exerdtua] 
Ecce  oedo : quia  omnis  exercitus  ordinatus  eft  in 
caput  & caudam  incuniantem  & relbcnantem* 
Jfd.  9.  Ec  illum  quidem  habet  exercitus  pugne 
ducem,  qui  iaedm  in  ftabulo  trabea  carnis  indu- 
ras , vt  dicit  jimkrpfim.  Et  ideo  talem  habens 
dacm,dc  ules exercitus  EcclcEa,  dicitur  Cdm.6. 
embilis  vtcalhocum  ades  ordinata.  Ctmf.  31. 
Caftea  Od  funt  hcc.4.  ^e|.6.Noli<imere:plutes 
cniroctobi&am  fune  quam  cum  illis[laudintium] 
Ladseftpteconiumvitturis.  Nec  e(l  laudabile 
bonum  uiG  virtus » vel  (Imile  vktuti , vcl  opus 
eius. 

Ec  dicentium : Gloria  in  altiiSmis  Deo  ] Ecce 
Bkodus  laudis : vi  Deo  gloria , nobis  autetii  pax 
conferatur.  //4.48.  Glociam  meam  alteri  non 
dabo.  Detucergo  ^oriaDeo.  Eft  autem  gloria, 
iaie  patens  ptzcomum.vel  ore  rouliocum  praedi- 
cata laudatio  : vt  dicit  TuUim  in  rhtte-  , 

rtrc.Vel  iicutdicit  Au^ufiiumt  Claracixra  laude 
DOticia.  Late  quidem  parens  prxeonium  petto- 
com  mundum  eft  dilatarum.  If*.  i x.Caiuate  Do- 
mino quoniam  magnifice  fixit : annuntiare  hoc 
sn  vnsuetfa  rerra.  Similicerore  multorum  prxdi- 
cara  laudatio  foli  Deo  conuenit.  ^fnlm.  3 3.  Sera- 
pa  laus  eius  in  ore  meo.  Clara  etiam  cum  laude 
nocitu  foli  Deo  conuenit : qui  folus  in  propria 
Uude omnibus inootefeiL  i.^m.t.Soli  Deon^ 
nor  Sc  gloria.  Ideo  gloria  propcia'eft  Deo,  quam 
alteri  non  cupit : qux  etiam  alij  non  competit. 
Vnde  Ctnef.  39.  Ecce  domiitua  meus , omnibus 
mihi  ttaditis  * ignorat  quid  habeat  in  domo  fua: 
aec  qoidquam  eft  quod  non  in  mea  fte  poceftate, 
vel  non  nadideric  mihi  * prxtec  te  quz  vxor  eius 
es.  I.  Ctr.  1 1 . Vxor  gloria  viti  eft.  Et  ideo  feruus 
fidelis  in  hanc  Domini  fui  vxotem  manum  non 
extendit.  Deo  igitur  fit  gloria  , & habeat  eam  fo- 
la$,quia  etiam  torcular  paiConis  in  pugna  calcauit 
f4>tu$:&  de  gentibus  iton  eft  vir  fecum  lfd.61. 

Et  in  tetra  pax  hominibus  ] Pax  enim  in  terta 
oeceftaria;quia  iu  terra  fingunt  bella.  Eft  autem 
pax  inter  hominem  & Deum , inter  hominem  0t 
Angelum, intet  hominem  & hotninero,  inter  lj>i- 
ritum  & cacnem.  Inter  hominem  quidem  & 
Deum>beliuro  fede  ptzcepti  pt«tucicatio.//4.48. 
Veinaro  attendii&s  mandata  mea , multiplicata 
IntilM  ficat  flumeo  pax  tua.  Pfdm.  1 1 8.Pax  mul- 
cadiligentibus  legem  raaro.  Saiisfixit autem  Fi- 
b'itt Patii  pco  hoaune,fadhnobedkus  Patri  vfque 
admottero  PkU^.  1.  Eifadka  eft  pax.  /Jn.  17. 
Faciet  pacem  mihi , pacem  Fudec  mihi.  £t  fic 
eft  Chriftus  mediatoi  Dei  & hominum  1.  7J- 
mit.  X. 

Bellum  autem  inter  hominem  & Angelum  fe- 
cit , Adx  & Eu*  deparadifo  pet  romphscam  An- 
geli eieaio.  Qiiod  Chriftus  pacificauittquia  tui- 
nam  angelicam  ex  bominil»is  repatauii.^yi/i*.  fo. 


Benigne  fec  Dominein  bona  voluntate  tua  Sion: 
vt  xdificentuc muri lerafiiletT).  De  hacpacedici- 
lur  y/f.f  7>  Veniat  pax,  & requi^cat  in  cubili  fuo 
qui  ambuUuicindircdlione  uia.Et  fecundum  hoc 
dicitur  : Hic  eft  Salomon  pacificus.  Bellum  inuc 
hominan  & hominem,  Gmtilem  & Iudxum,fe- 
cic  diuerfarum  legum  aemulatio.  Chtiftus  autem 
fecit  pacem  in  vnam  Eccicfiam  vtiunque  congre- 
gando. /m«.  io.  Alias  oues  habeo  quz  non  umt 
exhocouili  ,&  illas  oponet  me  adducere : 6c  fiet 
vnum  ouile  & vnus  pftor.  Jfn.  37.  Creaui  feu- 
dlum  labiorum  pacem,  pacem  ei  qui  prope  eft:6c 
pacem  et  qui  longe  eft,  noceft,Gemiliqui  longe 
eft,&  ludzo  qui  piope  eft.  Et  fecundum  hoc  dici- 
tuc  lapis  angularis,  qui  fecit  vtraque  vnum.  Bel- 
lum autem  inter  carnem  & fpiritum  fecit , quod 
prim6  fpirUus  corrupit  carnem , caro  autem  cor- 
rupta extunc  corumpic  fpiritum.  GJm.  f.  Caro 
coDCupifcicaduetfusfpiiiram;fpiiitut  auic  aduei- 
fus  camero.  Hzc  enim  fibi  aduetfanuu  : vt  non 
quzeunque  vultis  illa  faciatis.  Chriftus  autem 
aiirumens  vitunque»  fecit  pacem  io  fe.  Pfa/pt.  6f. 
In  pace  fetftuscft  locus  eius.  Eifpetamusquod 
etiam  erit  pax  in  nobis.  x.Mediumpatie- 
temmacetiz  foiuens»  inimidrias  in  carne  fuarte- 
gem  mandatorum  deactis  euacuans , vt  condat 
duos,  fpititum  fctljcct  A;  carnem,  in  icmetipfum 
in  vnum  hominem , faciens  pacem.  Et  fecundum 
hanc  pacem  dicitur  Emaruicl  //n.  7.  £(  fic  pkna 
fafla  eft  pax. 

Hominibus  bonz  voluntads^oc  eft, volunta- 
tem in  bonum  dirigemibus:qiiia  Ifn.  48.  didtur, 
quod  non  eft  pax  impiis  , dscit  Domitius:/ed  coi 
impij  quafi  mate  fcrucns,quod  quiefccre  non  po- 
ceft.  Ec  quidem  fic  plena  eft  pax.  Et  hoc  eft  quod 
dicit  Quando  peccando  extranei  eramus  4 

Oeo,exiraneos  reputabant  nos  Angeli>Sedquan- 
do  coguouimus  Regem  noftruro,  tecognouetone 
nos  Angeli  ciues  fuos.  Ec  timet  Angelus  adorari 
ab  humana  nAtura  yfper.vfiias.qoam  In  fuo  Rege 
confiJerat.  Itera, alia  Gioff.  QmaDeus  &homo 
nafeitur,  hominibus  pax  cum  ipfis  Angelis : Deo 
canitur  gloria , qui  ab  Angelis  pro  noftra  tedem- 
ptione  glorificamc. 

Acteiide  autem*quod  refiduum  eius  quod  addi- 
tur ad  Gloria  in  excclfis  : dicitur  i Btnto  Hilnrin 
compofiium.  Et  quia  Angeli  primo  hymnutu 
iftum  in  terra  decantauerunc:idco  Thelefphorus 
papa  iofticuic*quod  non  ntfiab  Epifeopo  tneboa- 
ceiur.  Poftea  vcto  Symmachus  papa  attendens* 
quod  Sacerdos  quililxc  Angelus  Domini  dicitur 
MtUch.x.  inftituit*  quod  etiam  ab  aliis  Sacerdo- 
tibus iiKiperetur. 

Et  Tadlum  eft  , vt  difccflcnint  ab 
eis  Angeli  in  cxlum  : paftores  lo* 
quebancur  ad  inuicem  ■ Trinficamus 
vfqiic  Bcthicbcm  , & videamus  hoc 
verbum  quod  facium  eft,  quod  fecit 
Dominus,  & oftendic  nubis. 

Hic  tangitur  experitnentalis  c<^icio  didlo- 
tum  ab  Angdis.  Et  dicit  duo  : confenfuro  fcilicet 
ad  experie^um»,  & ipfum  experimentum-  De 
conlcnfu  ad  expetiendum  tangitduo.  Prirobenim 
Euangelifta  continuar  hiftoriam,  & deinde  ad  ex- 
periendum ponit  confeofum.  Kiftpriam  conti- 
nuando 


io8  D.  Alberti  Ma 

nuantJo  dicit  [Et  fadiim  cft]  Omnia  enim  ifta  in 
przfinitiooc  Dei  tam  fa£la  fiint-  Ecdt.i.  Quid 
cll  quod  fiuunim  \ idipfum  quod  Tatium  eft 
[vc  dilcclTcrunt  ab  ci&  Angclij  Aduemus  Angelo- 
lum  allaiionem  illuminadouis  eorum  iignihcai: 
qux  duo  facit : putgaiciiim  ignorantiam,  & ve- 
ntatis infundit  Iciemiain  : quod  per  claritatem 
Dct.qux  circumfiiUit  eos.dciignatum  eft  Receltus 
autem  in  cxlum  , ilgnificat  tcJuAionem  illumi- 
nati cordis  in  Deum  Hxc  enim.vt  dicit  Dicnyfim 
tn  Cdejif  kietitrehU , funt  ttia  Angelorum  opera: 
purgare»  illuminate,  & perficere.  Purgant  enim, 
cum  ignorantiam  abftergunt : illuminanc , cum 
lumen  veritatis  infundunt : perficiunt, cum  cor  il- 
luminatum ad  fontem  luminis  conuertunt : & 
ideodilcedendo  fc  fubtiaiiunt , ne  coi  illuminati 
in  ipfis  (lei,  fed  ad  Deum  conumatur.  Et  hoc  in- 
nuemcsdifcedum  in  cxlum,ad  Paticm  Iitminum, 
qui  in  cziis  c(l,dirigemcs.  Hoc  fignificatum  cll 
Centf.1%,  vbi  Angeli  defccndunt&  afccndunt  in 
fcala  lacub  : & Dominus  innixus  e(l  (calx  defu- 
per.  Defccndentes  enim  fuetunt  illuminatores, 
afeendentes  dirigunt  illuminatos  ad  eum  qui  (ca- 
lx innititur.  Angeli  eorum  in cxlis 

femper  vident  faciem  Patris  mci,qui  in  cxlis  cfi. 
Idco  nodri  fune  : quia  nos  illuminant : ideo  vi- 
dent factem  Patris  \ vt  nos  ad  ipfam  faciem  dili- 
gant. Et  hoc  e(l  quod  fcquitut : quia  dacim  pa- 
llores ad  idconueituntuc  quod  Angeli  aiuiuntia. 
bant.  VnJc 

Padores  loquebantur  ] Ecce  confenfus  pado- 
lum  ad  expciicndum.  Sunt  autem  tria  notanda: 
padorum  in  vmini  confenfus  , exhanaiio  mutua 
ad  illud, & quid  velint  cxpciiri.ln  idcmconf^fus 
notatur  per  hoc  quod  pluraliter  dicit  [padofesjin 
communi , quod  nullus  contradixit.  rfAm.6y. 
Vmus moiis  h^itarc  in  domo.  Ecce 

quam  bonum  & quam  iucundum, habitare  fractes 
in  vniim.  Aniht.  Prauus  fociui  ed,qui  impedit 
commune  opus. Non dclerentes  collcdlio- 
nem  vedram.  i.Ctfrmtlj.i. Idipfum  dicatis  omnes, 
vt  non  (int  in  vobis  fchilmata  [ loquebantur  ad 
inuicem  ] Ecce  exhortatio  mutua.  Apoc.  vltim. 
Spondis  & fponfa  dicum,Veni:&qui  audit  dicar. 
Veni.  PfAm.9^.  Venite,  exaltemus  Domino, iu 
bilemus  Deo  falut.iri  nudio  : prxoccu^^cmus  fa- 
ciemeius  in  confeiliune.  Venite , afccnda- 
mus  ad  montem  Domini.  Ec  pod  modicum. 
Domus  lacob  venite  ambulemus  in  lumine  Dei 
nodri  Adhottanrcs  autem  fc  inuicem dictint. 

Teanfeamus  ] Hicnotaiitur  quinque  trandtus 
pallorum.  A condderacione  enim  gregum  trand- 
iicrunc  ad  feipfoside  auditis  ab  Angelo  conferen- 
tes. De  feip(is  iranlierunt  [Bethlehem]  domum 
Chridi  Domini  quxrences.  De  domo  trandue- 
runt  ad  familiam  Chridi , Beatam  Virginem  & 
lofeph  inucnienres.  De  familia  iranduerunt  ad  ^ 
infantem  Chtidum  , tn  prxfepio  cogno(<xincs. 
Dc  Chrido  autem  iterum  ad  gregcro.curam  gregi 
impendentes.  Ec  primus  quidem  irauiiius  ed 
mundanorum  ad  cordis  notitiam.  Secundus  au- 
tem ed  fui  ad  cxledem  fandorum  habitatio- 
nem conuerdo.  Teiiius  autem  e(l  dmillimu- 
rum,vel  familiarium  Deo  & propinquiorum  per-  | 
ludratio.Quartus  autem  edDd  inuentfo.Quin-  I 
tus  ed  eius  quod  dc  inuemum  cd  proximi  com- 
municatio. I 

De  primo  dicitur  Cure  tcanlicris  pet  \ 


gni,Ord.Pr2ed. 

aquam,  flumina  non  opetiem  te ; quia  ego  tccum 
fum  : & cum  aiubulaucris  in  igne  , flamma  non 
coitiburci  te  t quia  ego  Dominus  Deus  SaUiatoc 
tuus.  Aqua  , tndpidam  & frigidam  mundi  coi>- 
folationcm  dgr.ihcat  , qux  non  opent  ad  Deum 
tranfeumem. Ignis  autem  dgnificat  tubulationem 
ferucntcm.qux  etiam  comburere  non  potcll  curo, 
qui  padu  conddetatx  mentis  ad  Deum  petnaode.  " 
i.Ccri/t'h.^.  !d  quod  in  prxfcmi  ed  momenta- 
neum & Icuc  iiibulationis  nodix  fuprantodum 
in  fubliniitate  xictnum  glorix  pondus  operatuc 
innubis , non  unitemplamibus  nobis  ea  qux  vi- 
dentur fed  qux  non  vidcntur.^^/a/w.Cj.Trandui- 
mos  per  aquam  Si  iguem:6c  eduxidi  nos  in  refri- 
gerium. 

De  fecundo  traniTtu  , qui  ed  ^ condderatione 
ad  domum  Dei  in  i . Tranlibo  in  locum 

tabernaculi  admirabilis  vfqoe  ad  domum  Dei, 
cxledem  Iciiicct  pactiam.C4nrir.).ln  leduio  meo, 
proprix  fciiicct  confeientix,  quxdui  per  nodem 
quem  diligit  anima  mea  : quxdui  illum  in  corde 
taiebrofo,^  non  ir.ucni.Surgam,  & ciicuibo  ci- 
uitatem:  pervicos  Sc  plateas  cxicdts  Icrufalem 
qu.Ti^m  quem  diligit  anima  mea.  Sic  ergo  ve- 
iiium  in  Bethlehem. 

De  tertio  tranfitu  de  domo  ad  familiam  pri- 
uatam  dicitur  Tranfibit  in  pace  , lanita 

cms  in  pedibus  eius  non  apparebit. Sic  enim  ctan- 
deiis  in  domo  Dei.  nihil  nili  pacem  inucnit : nec 
vnquam  lailimir,  vel  pulucrizaiur,vcl  fordidacur' 
pedibus : qux  dicuntur  hic  pedum  femitx  in  pe- 
dibus apparentes. 

De  quarto , qui  ed  cranfitiis  de  familia  ad  na- 
tum Chridum  Paululum  cum  periran- 

lidcm  eos  , inucni  quetn  diligit  an;ma  mea. 
Eccli.i^.  Trandte  ad  me  omnes  qui  concupif- 
citisme,  &:  a generationibus  meis  adimplemini. 
Dc  tranfitu  autem  exfccteto  illius  contemplatio- 
nis ad  xdificationem  gregis  dicitur  A>4».7.Tranfi 
hinc,&  manifeda  teipfum  mundo.  Nemo  quippe 
in  abicondito  aliquid  facit , &;  quxrii  ip(e  in  pa- 
lam ede  ^eire, ^aa. Ego  & puer  cumadorauerimus 
leucrtcmur  ad  vos.  Sic  ergo  dicunt : Tranfca- 
mus  a nodris  6c  a nobis  , ad  ea  qux  Dei  funt 
& intima  ipftus  , Sc  ad  ipfiim  : vc  illumina- 
tione ipfius  accepta,  rettanfeamus  ad  gregis cu- 
dodtam. 

Sunt  autem  ttanfitus  tres  notati  ab  his  qui 
fuerunt  ante  nos : tranfitus  fcilicet  de  vitiis  ad 
virtutes,  tranfitus  dc  virtute  in  virt’Jtcm,&  tran- 
ficus  dc  meritis  virtutum  ad  gloriam.  Tranfitus 
de  vitiis  ad  virtutes  fignificatur  per  tranfirum 
maris  rubri : dc  quo  dicitut  54^ienr.i  o.  Trandu- 
li(H  illos  per  mate  rubnim,  Si  tranfuexilli  eos  per 
aquam  nimiam.  Qui  diuifit  mare  ru- 

brum in  diuifiones  , Si  cdoxlc  Ifracl  per  medium 
cius, hoc  ed,  mare  per  compundionis  amaritudi- 
nem. Rubrum  ed , per  confefEonis  verecundiam 
ic  ruborem  , diuifiones  habet  per  lingulares  de 
peccaris  lingulis  farisfaidiones , falubrc  ed  per 
inimicotum  demerfiones.  £x«^.if.  Defcende- 
funt  in  profundum,  quafi  plumbum  in  aquis  ve- 
hementibus. 

Secundus  tranfitus  fignificatur  per  iranfituro 
filiorum  IfrncT  per  defertum  :dequo  .S'4^ie4t,i  i. 

Iter  fixerunt  per  deferta  qux  non  inhabitaban- 
tur, & in  locis  defertis  lixernm  cafas.  Viaenire 
viteutum  & regio  non  inhabitancut  a mundo. 

Efdim. 


Digilized  by  Gou^-Ji 


inEuang.  D.! 

Ibunt  de  virtute  in  vimicem:videbitur 
Deus  Deorum  in  Sion.  Ad  hoc  cupientes  exire, 
Idumxam  citcuierunc , Seon  & Og  regem  Bafan 
intcrhxerunt.  Idumza  enim  fanguinea  carnem 
tignihcac.quae  non  ell  incerhcienda  fcd  domanda. 
V nde  Nism.  1 1 . praecipitur  eis  quod  circumeant, 
& non  incerheianr.  Seon  germen  inucile  inter- 
pretatut , & mundum  iignificat ; hic  cil  interii- 
ciendus.  Og  autem  occultus  diabolum  Hgnt- 
ficat , qui  etiam  interficiendus  ell : ficuc  dicitur 

Ntim.ii. 

Tertius  rranfitus  ell  fignatus  per  tranfitum 
Iordanis  lofut  &4.  de  quo  /mv.i).  Sciens 
I E s V t quia  venit  hora  eius , vt  cranieac  ex  hoc 
mundo  ad  Patrem : cum  dilexificc  Tuos  qui  erane 
tn  mundo,  in  finem  dilexit  eos.  Hunc  tranfitum 
quidam  faciunt  viui  prius  > & rooriemes  pollea: 
viui  per  contemplationem  & przgufiatiooem, 
snorientes  autem  per  poirefllonem.  Viuorum 
cranfitus  fignificarur  per  tranfitum  exploraio- 
ntm  h(Mt  1 . Morientium  autem  tranfitus  fignifi- 
caror  cet  tranfitum  populi  hfw^.  6c 
anoaf^ndit  incxlum.nifi  qui  delcendit  de  exio. 
Filias  hominis  qui  ell  tn  czlo.  Sic  igitur  St  illi 
dicunt  [tranfeimus]  vc  prxgullemus,&  contem- 
platione videamus. 

Vfque  Dethlehem  ] Domus  panis  reficientis, 
confirmanns,nobircutii  petmanentis,viuilicancis, 
delicias  prxbeniis , omne  deledamentum  gratix 
habencis.Panis  dico  reficientis,  lfd.it.  Qui  habi- 
tatis terram  Aufiri  cum  panibusdtoc  ell,tefe^io- 
nibus  rpiritualibustoccunitefugienti.  Mdtth.  1 1 . 
Ego  tendam  vos.  (^n^/lv/rim.Noltce  timcrc,eeo 
pueam  vos  & paraulos  vefiros.Panis  cor  confir- 
mantis. F/a/m.io).  Panis  cor  hominis  confirmat. 

Cura  accepifi«cibum,confortacus  ell.  Pa- 
nis membris  adhxtentis  : quia  nuiiimeniuin  de 
frumento  fortius  adhxret  membris  , vt  dicit 
C»nfid»tinm  tn  Pdnttfnt.  Et  ideo  Chrifius  com- 
parat Te  grano  frumenti  hdn.w.PfAm.x^-^.KAu 
pe  frumenti  fatiac  te.  Alia  enim  referio  in  ven- 
trem vadit , Sc  in  rccclTum  emitcitiit  Mdtth.  i f . 
Hxc  autem  pecraanec  & vegetat  in  vitam  xier- 
nam.  EU  etiam  viuificans.  hdn.6.  Qui  manducar 
me,  viuic  propter  me.  Delicias  prxbct.  Genef.4^. 
A(a  pinguis  panis  eius , & prxbcbic  delicias  re- 
gibus. Eli  etiam  faginatus  pinguedine  diuinica- 
cis,  quod  omne  habet  gratix  dele^mentum. 
Sdpuut.t6.  Paralum  panem  de  cxlo  prxfiitilli 
illis  fine  labore  , habentem  in  fe  omne  deleda- 
tnentum , & omnem  Taporis  fuauitatcm.  Sic  ergo 
& adhuc. 

Tranfeamus  vfque  in  Bethlehan&  videamus 
hoc  Verbum]  Naro 

Segnim  irritant  airimnm  Jtmifa  fer  aurtt% 

Qt^m  ftra  fnnt  ectdu  fnhit^ia  fidelibm. 

Sed  nunouid  hoc  videre  voliKtunt  pallores  tan- 
quam  dilcredentes  verbis  Angeli  ^ Abfic.  Sed  po- 
tius in  cuius  tei  auditu  delegati  funtiineiurdem 
rei  vifu  deledlari  voluerunt.  M 41. Auditu  auris 
andiui  le  : nunc  autem  oculus  meus  videt  te. 
Imc.xo.  Beari  oculi  qui  vident  qux  vos  videtis 
Adhuc  autem  Angeli  innuunt  milEonem  ad 
videndum  quando  dicunt : Inuenietis  infantem. 

19.  In  camo  mea  videbo  Deum  Saluato 
rem  meum. 

Hoc  Vetbum  ] Ecce  res  videnda.  Dicunt  au- 
tem quacuor.  Primum  ell,  hoc  Veibumdcrooo- 
D.Alberti  MAgnitin  £u4Hg.  D-Lue. 


Luc.  Cap.  1 1.  109 

llrabile  in  came  ad  oculum.  Secudum  efl,quia  di- 
cunt elFe  fa^um.  Tertium , quia  4 Domino  elle 
fadlum.  Quartum , quia  dicunt  ab  Angelis  eile 
teuelatutn.  De  primo  notandum  ell , quod  Ver- 
bum incarnatum  ell[hoc  Vetbum jdemonllrabile 
Sc  vifibile.  Vade  Gl«f.  dicit, quod  Vetbum  vide- 
tur , cum  caro  Verbi  videtur : quia  Vetbum  caco 
fa^m  ell,&  habitauic  in  nobis  /oaa.  1 ,Barmh 
Poli  hxc  tu  tetris  viliis  ell , & cum  hominibus 
conuerfatus.  Ell  autem  hoc  Verbum , cuius  non 
faiuratur  oculus  vifu  Eccla.x.  Nec  mirum  ,quia 
ipfe  ell  iu  quem  defideranr  Angeli  profpice- 
re  t.Peir.x,  Videamus  ergo  Sc  nos  hoc  Ver-  \ 
bum. 

Quod  fa^um  elljquod  miram  ell,  cum  ipfum 
incteacum  fit,fcd  4 Patre  genitum  ab  xterno  apud 
Patrem.  lean.i.  In  principio  erat  Verbum , & 
Verbum  erat  apud  Deum » Sc  Ocus  erat  Verbum. 
Adhuc  autem , Cum  omnia  per  ipfum  fa£la  funt: 
roirabirur  omnis  homo  fi  Sc  ipfum  fadum  ell 
inter  omnia.  Videtur  enim  loqui  quod  ipfum 
fadum  fit  per  feipfum.  Sed  ad  hoc  Catholica  fi- 
des rcfpondet,qu^  ipfum  fecundum  diuinirarem 
xiernum  dl : & omnia  per  ipfum  fa^a  fune.  Af- 
fumpfit  autem  quod  non  nat, manens  quod  erat, 
hoc  ell , humanam  naturam : Sc  fecundum  illam, 

Sc  fa&um  ell  4 Patre  & Spiritu  fan£lo  Sc  4 feipfo. 
Hoc  ell  quod  dicit  A f «fetus  Fl;i7ip.z.Exinaniuic 
femetipfum.  Sicut  enim  femctipfum  exinaniuii: 
ita  4 femeciplb  fa^bis  ell.  iEccriium  enim  tempo- 
rale fadlum  ell,  Sc  incrcatum  fa^um  cll  creatum, 
fecundum  diuerfacum  naturarum  proprietatem 
quas  allumpfic.  Quia  autem  hoc  nemo  nifi  Deus 
facere  poterat : ideo  fubiungens  dicti. 

Quod  fecit  Dominus]Dominus,inquaro,Deus 
Trinitas, Patet,&  Filius, & Sipiriius  fandius.  Vn- 
de  fsiprk  prime.  Spiritus  fandus  fupetueniet  in  te, 

& Vinus  AUiflimi,  qux  ell  Filius.  x.Cerinth.i . 
Chrillum  Dei  virtutem  Sc  Dei  fapientiam.  Pa- 
ter aurem  ell  vrabea  : Sc  ita  fecit  Dominus  Tri- 
nitas hanc  incarnationem.  Et  tangunt  icuelario- 
nem  dicentes. 

Et  ollendit  nobis]  hoc  ell,  per  fandos  Angelos 
reuelauit.  Infra  «eitm.  Viderunt  oculi  mei  fa- 
lutare  tuum.  Et  infra.  Lumen  ad  reuelario- 
nem  Gentium  , & gloriam  plebis  tux  Ifracl. 
Sequitur. 

Ec  vcncrunc  fcllinanccs : & inucne- 
runc  Mariam,  lofeph,  & infantem  po- 
ficum  in  prjcfcpio.  Videntes  autem  co- 
gnouerunc  de  verbo  quoddidlum  erae 
illis  dc  puero. 

Ecce  langirur  hic  cognitio  experimentaiis. 
Tanguntur  autem  duo;expefimentum,  Sc  elf^us 
experimenti-  Experimentumell  in  duobus:  in  re 
experta, & in  fignis  datis  ab  Angelo.  Rem  expe- 
riendam dicit  [&  venerum]  Ei  tingit  tria : deuo- 
tionem  venientium , fctuocem  felltnancium  , Sc 
inuencionem  fidelium  credentium.  Deuocionrm, 
venientium  tangit  cum  dicit  [Et  venouncj  tradi 
perdeuorionem.  Pfaim.*  t ).  Accedite  ad  eum  Sc 
illuminamini : Sc  f^es  vellrx  non  confiindemur. 
Maiih.  1 1 . Venite  ad  me  omnes  qui  laboratis  Sc 
onerati ellis,& ego  reficiam  vos.  Matih.iS.  Ve- 
nke  & videte,  /erem,  f i . Venite,  nolite  flare : te- 
K corda 


1 10  D.  Albeni  Magni, Ord.  PrsEd. 


cotdtmiiu  procul  Domini  [ feftinantet  ] fsniotc 
^(Iderij.  Htbr.  4.  FcAinemus  ingredi  in  illam  rC' 
quiem : vinoa  obduretur  quis  ex  vobis  fallacia 
ti.  //4.  40.  Curiem  & non  labocabunctvo- 
t&nondelipiet. 

Er  inuenaunc  Mariam^c  Ioreph,&  infaniem] 
Vnum  cA  promillum  voce  Angeli»&  (cia  foluca. 
£c  cum  hoc  inoentio  Matue,&  lofeph.ldeo  licuc 
dide  non  cura  defidia  ChtifliquerendaeA 

peadentiatideo  paAores  Hne  mora  inueniunt»quia 
non  6de  currunt  videte  quod  audierunt. 

Horum  exempla  paAoces  Ecdefiz»  imo  eundi  fi- 
deles imitati  debmt>  vi  Ede  de  virtute  proEciam: 
& cxleAi  oraculo  credi , prccedentiuro  pactum 
vitam  , in  qua  panis  virse  fempet  confouatur  & 
reficit  ^ quai)  porcas  Bethlehera  contemplando 
fubeanc.  Ibi  catholica  EccIeEz  pulchritudinem 
quafi  Mariam,&  Dodorum  ccetura  quali  lofeph, 
& humilem  Mediatoris  aduencum  Scripture  pa- 
einis  infertum  quafi  in  prefepio  inueniunr.  Hec 
lunt  verba  valde  notanda,  Qi^id  enim  de- 
coris Ecclede  eA.quod  noli  inueniatut  in  Maria} 
Ipfa  eA  fpes  poenitendum  per  hoc  quod  eAama- 
rura  mare  » per  hoc  quod  fuam  ipfius  animam 
pertranfiiitt  gladius  redemptionis  peccatorum. 
Propter  hoc  cnim  dicit  iliud  Gtfttf.  vj.  In  me  fili 
fic  )Aa  iniquiiasuancummodu  fer  quz  dixl,faai- 
ficium  videlicet  contribulati  cordis  pro  peccatis. 
Ipfa  cA  dux  in  vndis  temationum  fiuduantiuro, 
per  hoc  quod  eA  Aelia  maris. Ipfa  cA  contemplan- 
tium illuminairix  Ipfa  cA  ttiiMilatorum  domina 
& protedrix-  Ipfa  cA  Aos  virginum  , fanditas 
matronarum , exemplum  in  mini  Aerio  fandarum 
viduarum.  loAph  eiiam  filius  accrefeens,  totum 
prrefignat  etsturo  Dodorum  : patronus  virginis, 
CbriAi  nutritius,  icineiis  dux,  & familix  fidelifli- 
mus  ptocoracor.  Hoc  cA  ergo  quod  dicit. 

rnuenerunc  Mariam  ] gratia  plenam,  omni  Ec- 
clefix  decore  corufcaniem.  Pf*lm.^^.  AAitii  re- 
gina^ dextris  tuis  in  veAitudeautaio  circumami- 
da  varietate  [&  loleph  ] dux  & patronus  & cn- 
Aos : quz  omnibus  Dodoribus  competum.  lAe 
cntmeA  quicuAodit  Manamifed  non  abipfo,led 
^ Spiritu  fando  foecundatiu.  Mjtth.  1.  Quod 
enim  in  ea  narum  cA,  de  Spititu  fando  eA. 

£c  infantem]  Ecce  fignum  [pofitum  jn  przfe- 
10]  t .Rf^.  I o.  Cum  occurrunt  tibi  omnia  figna 
xc,  fac  quodcunque  inuenetit  manus  tua  *,  quia  ! 
Dominus  tecum  cA.  De  fignis  autem  fupra  latis 
didum. //4.  7.  Dominus  C^slftael , ipfc  dabit 
vobis  fignum  puritatis,  paupertatis,  & vilitatis 
fiue  humilitatis.  Ecce  enim  Virgo  concipiet  : &: 
ideo  natus  eA  purus.  Et  ideo  fcquitur,vt  fciat  re- 
probare malum  & eligere  bonum, hoc  cA,puium. 
Pauperibus  euangelixatur  paAoribus  8c  ideo 
pauper.  PJtlm.  11.  Propter  miferiam  inopum  & 
gemitum  pauperum , nunc  exurgam,dicit  Domi> 
nus.  PaAoribus  autem  iuxta  gregem  exhibicus:5c 
ideo  inuenrus  in  Aabulo.  Rccutfus  enim  paAo- 
rum  & gregum  eA  ad  Aabulum.  In  cuius  lignum, 
cum  Rebecca  fetuum  Abrahx  inuitaret , ad  Aa- 
buium  inuitauit;quia  paAoris  erat  famulus.(7em/. 
i4.Palearum  quoque  & fcent  plurimum  cA  apud 
nos , & locus  fpaiiofus  ad  manendum.  Ita  & iAi 
paAores  ad  Aabulum  le  conuerrant.  Etidcple- 
quitur. 

Videntes  autem  ] hzc  figna  concortentia  [ co- 
gnouerunt  ] collatione  h^u>  Notitiam  notat 


hoc  quod  dicit  [ cognouerunt  ] quia  fignum  ud 
lignatum  contulerant  > & fic  noucruni.  Hthr.  1. 
CootcAante  Deo  fignis  portentis  & variis  virtu- 
tibusde  Spiiitusfari^diAtibuuonibusrecundDm 
fuam  voluntatem  [de  verbo]  Partitionem  noiau 
quia  nec  reuelatione  angelica , nec  fignis  politis» 
nec  vifu  cognouerunt  totumtfed  aliquid  [De  vet- 
bo  quod  didum  erat  illis  ab  Angelo  de  puero 
hocjin  Aabulo  demonArato.  17.  Nos  quippe 
inuoluimur  tenebris.  Quis  enim  narrabit  hxc 
quz  loquor}etiamli  locutus  fuerit  homo  deuora- 
birur.  Et  infrii.  Digne  enim  enarrari  non  poteA 
ideo  timebunt  eum  viri,&  non  audebunt  comeni> 
piari  omna  qui  Ebi  videntur  elfe  fapienies. 

£t  oiBnes  qui  audieruncyinirati  Ajdc: 

6c  de  his  quae  did^  eram  a palloribus 
adipfos. 

Sequitur  de  clTedu.  EA  autem  triplex  effedus: 
admirationis  quidem  in  omnibus  , pudicx  fa- 
picncix  in  Virgine  matre  , & gtatiatuin  adionis 
in  paAoribus.  De  admiratione  quidem  in  omni- 
bus dicit[Ec  omnes  qui  audieiancjquz  ab  Ange- 
lo cantata  funt  [miratiJNon  diccnces:Qui$  puras 
pueiiAeCTit?Sed  dicentes : Q^is cA  hic:quia 
ventis  imperat , & mari , & cxlis,  dc  Angelis  , 6c 
obediunt  ei  l M*tth.  S.  Czli  enim  enarrant  glo- 
riam eius.  If*  ij.  Domine  Deus  meus  es  tu:exal- 
tabo  te  6c  confitebor  nomini  iao:quia  fcci  Ai  mi- 
rabiles res.  Pfilm.97.  Cantate  Domino  canticum 
nouumrquia  mirabilia  fecit[miraii  fum]etiam[de 
his  quz  dida  erant  i paAoribus  ad  ipfosJEx  hoc 
inrelligitur  fecundu  aliquos,qiiod  etiam  Angelus 
aliis  quam  paAoribus  nuntiauit,  & quod  ilU  mi- 
rati fuDcde  confonamia  Angelorum  &paAorum. 
Mirati  funt  enim  fimpliciutem  paAorum  quz 
fingere  nefcit,taiia  mirabilia  nuntiare.  Hzc  enim 
fimplicitas  magis  eA  ideonea  ad  reAificandum.  r. 
Pardli^,  ttf,  ^io  Domine  » quod  fimplicitatem 
diligas.  Prnurlf,  Cum  fimplicibus  lermocina- 
rio  eius.  S4fttnt.  i . Sentite  de  Domino  in  boni- 
tate » & in  fimplidrate  cordis  quzrire  illam:  * 
quoniam  inuenitur  ab  his  qui  non  tentanc 
eum : apparet  autem  eis  qui  fidem  habent  in  il- 
lum, 

Maria  autem  confetuabac  omnia 
verba  bxc, conferens  in  corde  fuo. 

Ecce  fecundus  elfedus  de  pudica  lapienrii 
Bearz  Virginis.  Er  dicit  duo:retenrionem  eorum 
quz  dicebantur  de  Filio  , & collationem.  Et  hzc 
duo  prxfupponunc  libi  alia  duo , quorum  eA  do- 
drina  fufcepu  ab  alio,  &'bumilis  auditus  ab  alio 
aliquid  diuinum  narrante.  Tria  exiguntur  ad  fa- 
piemiam,vel  quatuoi  iAa  quz  dida  ront:quorufn 
prima  duo  in  Virgine  fupponuntur : alia  autem 
duo  dicuntur  in  litera : quorum  auditus  eA  pti-  ^ 
mum,  de  quo  dicitur  1.  Audi  racens:&  pro 

reuerentia  reddetur  tibi  boru  ^atia.  Primum 
enim  oponec  addifeentem  credere.  Ec  ideo  Beata 
Virgo,  primum  fiducante fic euangelizan^ An- 
gelo» tacuit.  Si  auiero  quzrit  audiens,  curo  reue- 
rentia  & humilitare  debet  quzrere  inteliedum 
eius  quem  audit.  Eecli. } 1.  Audi  tacens  fimul  fic 
quzrens.Ec  ita  fecit  Virgo  Beata» quzrendomo- 
d^mdicens:Qupmodo  bet  lAud  quoniam  virum 

non 


Digiti.  ' ' : , 


in  Euang.  D.  Luc  Cap.  II.  m 


non  cognofco  ? Prtntrb.  i . Audiens  fapiens  fa- 
pientior  erii « & inieUigcos  gubetnacula  pollide- 
bic.  Tettium  e(l  confeniare  di^ : & hoc  dicitur 
in  liceta  cum  dicitur. 

Maria  autem  conferuabat  omnia  verba  h*c, 
conferens  in  corde  fuo  ] vnde  hgnata  eft  Exti. 
i6.  vbi  dicit  Dominus  ad  MoyCen : Sume  vas 
paroulutn » 6c  pone  in  iliud  Man  quantum  poted 
capere  goroor:&  repone  illud  coram  Domino>  vt 
leieruetur  in  genecaiiooes  vefttas.  Vas  enim  par» 
aolum*  cor  humile  Beatz  Virginis , in  quo  ponU 
cur  manna  Verbi  Dei  increati  de  creati : quantum 
poteft  capere  gomor » hoc  eft  > ad  fufticientiam 
Ecclefi»  : vt  reponatur  coram  Domino  in  con^ 
templationetde  cefetuetur  in  generationes  veftras: 
vcexhoc  Apoftoli»  Euangeliftae  , dccotailmol 
Eccleda  inftruantur.  Econtra  de  corde  ftulti  dici* 
w EccU.  ti.  Cor  fatui  quah  vas  confragum, 
omnem  rapientiam  non  tenebit.  Hic  etiam  non 
nedpic  nec  aodir:&  iu  omoia  defunc  ei.  Etenim 
non  recipit  ftultus  vetba  pnidentixmift  ea  dixe* 
risqux  Teifantur  in  corde  fuo.  Nec  eft  roitum 
quod  non  recipit » quia  neque  audic.  Eecli.ii. 
Verbum  fapieni  quc^unque  audierit  fcius>  lau- 
dabit» de  ad  ie  addiiciecaudiuic  loxuriorus,  de  dif- 
plicebic  ei . de  proliciet  illud  poft  dotfum  Tuum. 

I . Qui  congregauic  merces , mifit  eas  in 
(acculum  pettufura.  Chartum  autem  quod  in  Ii 
aera  contloeqireft  bona  collatio  raentorum.  Et 
hoc  eft  quod  dicit. 

Conferens  in  corde  fuo  ] Collatio  autem  eft 
nd  hoc  quod  (ciab>r , quid  ex  colIcAis  pet  certam 
oooclunonem  dtciaiut : ftcui  legitur  de  ea  quod 
cogitauit  qualis  eftet  ifta  falutaiio-Cogiiarc  enim 
eft  cor  agitare.  Et  hoc  eft  quod  in  rpiiitualibus 
bonis  de  intclle^hialibus  Dominus  prxcipii  fer- 
uis  Tuis»  dicens  Lxc.  1 9.  Negotiamini  dum  venio. 
Hxc  enim  quatuor  faciunt  fapiencem  : bonus  de 
humilis  auditus  «auditorum  bona  receptio,  rece- 
ptorum bona  retentio,de  retentorum  bona  colla- 
tio. Contulit  autem  ea , qu*  receperat  per  audi- 
tum,eis  qu*  legerat  in  libris.  Legerat  er.i  m virgi- 
nem concepturam  //>.7.  Legetat  virginem  illam 
efle  futuram  de  ftirpe  Dauidica  /p.t  (.Egredietur 
virga  de  radice  leiTe.  Legerat  etiam  inNazateth 
futurum  fote  conceptum  //i.  fecundum  aliam 
tranflaiioncm..  Quoniam  Nazarxus  vocabimr. 
Legerat  Dauid  failaro  elfc  promiffionem  /yi/.iji. 
De  frudkii  ventris  rui  ponam  fuper  fedem  tuam. 
Legerat  etiam  in  BcthJchem  oafcitutinn  Mich.$, 
Tu  Bethlchcm  , &c.  Hxc  omnia  contulit  ad  ea 
que  in  ipfa  fatfta  fuiu.  Sciuttenim  fc  virgtnem>& 
Gabticlem  dixifle : Ecce  concipies  io  veeto  dc  pa- 
ries fttium.  Sciuit  le  elfe  de  ftirpe  Dauidica , Ici- 
oit  quod  io  Nazaieth  concepit » ftiuit  quod  in 
Bethicbem  peperit»fciuit  etiam  quod  omnia  diAa 
concurrenr.de  ediftcabacur  ad  ftdem.  Non  protu- 
lit lutem  j non  minus  ore  quam  corpore  pudica. . 
Seaeca  enim  eft : &:  qux  nouerat  nulli  dluulgat. 
icd  tacito  corde  ferutanst  congruum  tempus  quo 
Deus  velit  hxc  reuelace,teuercnicr  cxpcAat.  Adhuc 
autem  in  fine  elurdem.  CleJfJiCKox  (k  : Si  Maria 
^ paftotibus  difeit  * debemus  k Sacerdotibus  dif- 
cere  : fi  Matia  ante  prxeeptum  Anoftuli  tacet, 
debemus  poft  prxeeptum  Apoftoii  magis  do* 
ceri  quam  docere.  Prxeeptum  autem  Apoftoii 
eft  i.Corifuh.i  t.Sc  i.TiworA.i.ficut  patet  exfu- 
pecioribus : vbi  dicit  Apojloltu  , quod  mulieri  in 
D,  Aibtrti  ia  Etuag.  D-Luc, 


Ecclefia  docete  non  permittitur.  Sequitur  de  ter- 
tio effedhi. 

Et  rciierfi  fune  paflorcs , glorifican- 
tes laudantes  Deum  in  omnibus 
qux  audierant,  & viderant  ficut  di- 
^umcfl  ad  illos. 

Ecdidc  hic  teia  ; paftorum  ^ contemplatione 
Verbi  fadt  ad  «egum  curam  icuerfionem,  dc  eo- 
rundem de  vins  & auditis  gratiarum  a^onera» 
& dirorum  cum  vifis  plenam  concordiam.  Dicit 
ergo  [Et  reuerfi  fune  paftores]  Paftorum  reuerfio 
fignilKac  regrelTum  paftorum  k contemplatione 
ad  axonem, quar  eft  in  cucafubditorum.^iMhp.  1 . 
NecelTarium  magis  manete  propter  vos.  AO.io. 
Attendite  vobis  & veftto  gregidn  quo  vos  pofiiic 
Spiritus  fandus  regere  Ecclefiam  quam  acquifi- 
uit  fanguine  fuo. 

Glorificantes  & laudantes  Deum  ] Gratiarum 
eft  adio.//4.(  i.Gaudium&  Ixticia inuenietucin 
ca  » gratiarum  adio  & vox  laudis.  Glocificacio 
autem  eft  de  his  quz  fibi  foli  debencurdius  autem 
dc  virtute  qus  aliis  eft  communis.  Apte-y.  Bene- 
didio  & claricas  & Tapientia  & gratiarum  adio 
&V0X  laudis  Deo  noftro  in  fecula  feculorum. 
[In  omnibus  qux  audierant  ] voce  angelica  [ ic 
viderant]  per  expctimennim.  Efalm.  ^7.  Sicut 
audiuimusfic  vidimus  in  ciuitate  Dei.  5.  Arg.io. 
Maior  eft  fapienria  tua  quam  rumor  quem  audiui 
in  terta  mea.  Et  concordia  didi  ad  fadum  [ ficut 
didum  eft  ad  illos]  Non  credebam  nar- 

rantibus, donec  ipfa  veni  & probaui  quod  dimi- 
dium mihi  nuntiatum  non  fuerat.  Sequitur. 

Ec  podquam  confummati  fune  dies 
odo  vc  circuncidcreturpucr : vocatum 
eft  nomen  cius  1 e s v $ , quod  voca- 
tum eft  ab  Angelo  priufquam  invccro 
conciperetur. 

Tria  dicit  de  circuncifione:  rempos,  & mo- 
dum & nominis  vocationem.  De  cempote  dicit 
[ Poftqnam  confumm  >ti  fune  ] hoc  eft , ad  fum- 
mam  perfedionis  dedudi.  Conceptionis  enim 
dies  fupia  impleri  didi  funt  ede  in  partu.  Con- 
fummattim  autem  plus  eft  quam  impletum  : quia 
confummatum  eft  cocum  fimui  ad  funimam  dedu- 
dumperfedionem.  Hic  attigit  fummum  humili- 
tatis, fummum  charitatis,  fummum  obediencix 
Patris.  Summum  quidem  humilitatis  in  dclccnTu 
ad  gradum  imum  , fummum  charitatis  eft  in 
afccnfu  ad  fupremura , fummum  obediencix  cum 
diificillimi  operis  impleriooc. 

Deccudit  enim  Ciminus  maieftatis  a regali- 
btu  fedibusvfqne  ad  hominem.  1.  In  fi- 

militudinem  hominum  fadus,  & habitu  inucn- 
tus  vt  homo,  Dcfcendir  vc  ad  paruum  quem  ho- 
mines paruum  vocant,  pauperem,  & peregrinum. 
P/dlm.  108.  Egenus  Ic  pauper  ego  mm.  Deften- 
dit  ad  minorem,  patuu.  //«-9,  Paruulus  natus  eft 
nobis.  Deftendit  ad  minimum.  Ifa.  f «.  Vidimus 
cum  nouiilimum  virorum.  Defcendit  ( quod  om- 
nibus feculis  inauditum  eft,  & omm1>us  philofo- 
pbis  ineugnirum  ) ad  minorem  minimo : cum 
Phtlofnphtis  dicat,  quod  in  nullo  genere  eft  ali- 
quid minus  minimo.  Deo  enim  nihil  difficile  eft. 

K i Pf*lm. 


Ili  D.Alberti  Magni,  Ord-Pr^d 


Ego  fum  virmis  non  horoo,  op- 
probrium hominum  & abicdiio  plebis.  Defccndit 
adhuc  inferius  abiero.  t.  Exinaniuit  fe- 

tnetipfum.Si  autem  inane  tantum  cUcc , non  cllcc 
•heri  obnoxius  ad  fetuiendum : & ideo  adhuc  ab 
inani  dcfccndic  in  fotmam  ferui.  PhtUp.  z.  For- 
mam ferui  accipiens.  Lue.  it.  Ego  in  medio  ve- 
dium  fum  licuc  qui  minidcac.  Hoc  autem  adhuc 
maxime  humilitati  parum  etar , nili  defccnderct 
in  formaro  peccatoris , hoc  ell , charadierenn  pec- 
catricis camis  alTurocns.  ^/<«.  f Putauimuseum 
qaaTi  leprofum  » & perculfum  i Deo , & humi- 
lutum  : vnde  nec  reputauiraus  cum.  Et  huius 
caufam  fubiungii  dicens:  In  humilitate  iudicium 
eius  fublatum  eil-  Hoc  propter  nimiam  eius  hu- 
iniliratem  Nemo  de  eo  certum  ludicat ; quia 
fub  chata^re  carnis  peccatricis  dignitas  eius  non 
cognofcicur.  Et  ideo  dicit  Apoe.  i.  Cer.  Eum 
qui  non  nouerat  peccatum  » peccatum  pto  nobis 
fecit  Ocus,  hoc  ed  • dmilem  pccatort.  Ecce  quan- 
tum defccndit.  M*th.  10.  Sic  erunt  nouilTimi 
primi,  & primi  nouilTimi : quia  oronis  qui  fe  hu- 
roiliac , exaltabitur.  /Ca.  io.  Confummaiio  ab- 
breuiata  inund.rbit  iudiriam.  * 

Arrigit  etiam  hic  fummum  charitacts.nodram 
formam  reatui  obligatam  adumens  , venosab 
folueremur.  Sententia  enim  condemnationis 
zternz  lata  fuit  in  latronem,  qui  voluit  audrrte 
limilitudinemfuc  diuinitatis  vi  dicit  Amitrejius. 
Audiuii  hoc  R.cgis  Filius  intra  aulam  in  fecreto 
Pattis  conditutus  , exiuii , formam  latronis  in 
duit  : vt  fentenciam  condemnationis  pro  feruo 
acciperet  , vi  fenium  liberaret  C epprms.  O mira 
circa  nos  lux  pietatis  dignatio : vt  fetuum  redi- 
meres  ditum  iradididi.  Forma  autem  latronis  ell 
charatder  latronis  in  circuncidonc  , qux  non  da- 
batur ntd  pro  remedio  peccatorum.  Pfidm,  Ireun- 
dum  trandaiiorvcm  Aquilx.  Propter  verba  labio 
tumtuotum.cgocudoiliui  viasl-itronis:  cauteria 
latronis  fcilicccin  me  teciptens.  Ecce  fummum 
c halitaris. 

Summum  autem  obedientir : quia  iam  in  in- 
fantili xtate , in  loco  magis  (cnfibili  didicillima 
patetetut.  Hoc  iam  fa^is  clamans  quod  a .Mdch 
6.  continetur.  Domine  Deus  qui  habes  fanflam 
fcienciam,optime  tu  nodi  quod  cum  li  mone  pof- 
fero  liberati , propter  te  fudiueo  duros  corpo- 
ris dolores.  Sic  igitur  dies  eius  fune  ad  fum- 
roamdu£li  pcrfcdlionem.  Dicit  aurem. 

Dies  odio]  hoc  cd,  odio  illudrationes,  in  qui- 
bus deponitur  fupetfluuconcupifccmix.  Quam- 
uis  aurem  fupradixeiimus,  qualiter  per  odio  fe- 
renationes  deledlattonis , deledlatio  fit  admirabi 
lis  & firma  & pura  , qux  nihil  habet  fuperfiuum; 
tamen  hic  alias  odio  , dc  itetum  alias  odio , ad 
mores  indruendos  dicemus.  Sunt  autem  tria  in 
animacircuncidenda,fi  przpucium  cordis  debet 
circuncidi , videlicet , rationalis  , iraicibilis , & 
concupifcibUis.  Rationalis  quidem  circunciditur 
ad  credenda , & ad  credenda  quidem  ne  arttailos 
fidei  iranrgrediatut , Sc  ne  incidat  in  prophanas 
vocum  nouitates.  Dc  primo  Prtuirb.  az.  Nc 
rranigrediaris  terminos  antiquos  , quospofue- 
rum  patres  cui.  Dc  fecundo  i.  Tfm.6.  Deuicans 
prophanae  vocum  nouitates.  & oppofitiones  falfi 
nominis  (cieiitix : quam  quidam  promittentes, 
circa  fidem  exciderunt.  Iu  ordine  autem  ad  bo- 
num habent  circuncidi  li  contemiofa  peoteruira- 


ce.  i.Cfr.  II.  Siquis  videtur contentiofus ede* 
nos  talem  confuetudinem  non  habemus  i (cd  ne- 
que Ecclcfix  Dei.  Hxc  aurem  contentio  fiue  peo- 
tcruitas  nafeitur  ex  proprij  fenfus  defenfione. 
Dicit  enim  AmbrtJiuj Jttper  EpijUlMm  Ad  Rtm» 
quod  contentio  e(l  impugnatio  veritatis , cum 
confidentia  clamoris.  Hcc  tria  fi  amputentur  i ra- 
tione, ptxputiuiu  rationis  in  toto  cltcuncifum 
ell. 

Itafcibilis  autem  infurgit  in  malum , & tendit 
in  arduum.  Tendens  aurem  in  arduum , fi  ambi-, 
tione  carcac,  prxputiuro  depofuir.  £t  tunc  infur- 
gens  contra  malum,  fi  fiirore  irrationabili  careat, 
penitus  ell  fine  prxpotio.  Tondens  autem  in  ac» 
duum  caret  ambitione,  fi  prxrer  roertrum  fle  abf- 
quevocacionc  fuperioris  , nunquam  velit  alcen» 
dere  dicens  Iak.  1 4.  Recumbe  in  nouilliino  loco: 
vc  dicat  tibi  fuperiot  qui  te  inuitauit : Amice» 
afccndc  fuperius.  De  amputatione  furoris  irratio- 
nabilis , dicirur  I[a.  io.  Vz  AlTur  virga  liirorit 
mei,  & baculus  ipfc  ell.  Et  tnfrd.  (ple  autem  non 
fic  aibicrabitut : fle  coc  eius  non  ira  zllimabit: 
fed  ad  comerciidum  ericcor  eius  ,flc  ad  interemp- 
tionem gentium  non  paucarum.  Q- d.  Ego  mic- 
To  eum  ad  corrigendum ; ipie  aurem  furore  agica- 
cucad  interficiendum. 

Concupifubilts  etiam  ell  circumcidenda  ^ 
tribus.  Concupifcibilis  enim  tam  in  niirnenribus 
quam  in  venerets  appetit  cx  corruptione  quale 
(quod  concupifceuiix  congruit  1 naturacorrupta) 
in  quancirate  plufquam  fufficit : & fecundum  cir- 
ninllanrias  operis,  quod  virtuti  nonprofidcfed 
officit.  Quale  ampuundum  vfque  ad  hoc  quoi 
fanicaci  competit,  fle  bonx  habitudini.  Qiianrum' 
autem  , vfque  ad  hoc  quod  necelTuati  fufficir.  In 
cirainllantiis  autem,  quando  debet,  fle  vbi  debe?» 
fle  fine  quo  debee , fle  extera  huiufmodi.  Dequa» 
litarereprchcndicuc  diuesepolo  Lac,  i^.  Epul»- 
bacuc  quotidie  fplendide.  In  quamirace  Dah.  14, 
Ad  non  vides  quanta  comedar  fle  bibat  quotidie. 
In  altis  circutnllantiis //x  f.  Vxqui  confurgitis 
mane  ad  ebrietatem  Tedandam,  fle  potandum  vfq; 
ad  verperam  vt  vino  zlluetis.  Et  (imilicer  in  Ve- 
nereis. Qualem  enim  habere  non  debet,  vulc  ha- 
bere. Quantum  non  debet,  vulc  coire.  Quando  Se 
vbi  nou  debet , fle  quo  fine  non  debet.  Circuo- 
cidatur  igitur  concupifcibilis  ab  his  tribus , fle 
irafcibilisi  duobus,  fle  rationalis^  tribus.  £c 
0^0  dies  illuflrationis  fuper  cor  fune  reuoluti,  in 
quibus  prxptitium  cordis  amputatur 

PtAtut  AAttm  BerriAdm  dicit  0^0  dies, in  qui- 
bus circunciditur  ingrediens  in  religionem.  Pri- 
muin  oritur  in  eo  confideratio  iudiiix , cum  fii- 
ititum  iudicium  formid.it  i fciens  quod  non  par- 
cet delinquenti  Isb  Er  ideo  cogitat  de  facisfa- 
^ioneper  iudiriam, qiix  reddit  cuique  quod  fmur> 
eft : nobis  railcriam : Deo  autem  mifcricordiam. 
Secundo  autem  fortiter  difj>onit  exire  dc  conlbt» 

' tio  malorum  , quod  fibi  fuit  caufa  peruerfitads» 
dicens : C\liui  ccclcfiam  malignantium  , fle  cum 
impiis  non  fedebo.  Et  quia  periculum  eft  in  foli» 
tudinc  : quia  vx  Ibli : cum  ceciderit  non  habet 
fublcuamem  Eccli.  4.  Frater  autem  qui  iuoatur 
^ fratre  , eft  quali  cttiitas  firma  Prtuerb.  1 H.  (deo 
cogicacmanum  micceread  fbrria  religionisope- 
raidicens.  Lauabo  inter  innocentes  manus  meas» 
hoc  eft,  inter  bonos  conuerfabor  , fle  lauabo  ma- 
nus^peccatis.  Hzc  fecit.  Iam  ioftac  cempui , ve 


Digitized  by  Googie 


in  Euang.  D.Luc.  Cap  II.  «2 


ftias  temperet  palBones : quia  aliter  in  domo  Dei 
Don  potell  /tne  querela  conuetrari.  Pfslm.  ^4.  In 
domo  Dei  ambulauimus  cum  coufenru.  Et  iic 
iUucet  temperantia , quz  efl  dica  quarta. 

Quinto  autem  quia  Ubor  inibt  &c  dolor : vt 
in  Tudore  vultus  (iii  tunc  vefcatur  pjne  fiiotvt 
perfe£lum  inter  fratres  opus  babcat  Ucty.  \ . indi- 
get patientia  y quz  cil  xquanimis  tolerantia  ad- 
ucrionim.  Sed  in  hoc  loco  cauendum  ell  \ fupct- 
bia.  Magnum  omnino  cA  vincere  (emctlplum. 
Melior  eft  ( ait  Salonson  } patiens  viro  foni.  Et 
quidominaiur  animo  ruo,Ioriior  ell  expugnatore 
vrbiura.  Ideo  docet  Propheta  neceilariainelTehu- 
mHitatem,  cum  inquit:  Veruntamen  Deo  Tubie- 
Aa  efto  anima  mea;quonil  ab  ipfo  patieKria  mea. 
Necell^ergo  » vt  in  Texta  die  illuminer  cor  tuum 
radias  humilitatis»  & declaret  quid  k te  iis.  quid 
^ Deo  , vc  non  altum  Tapias : quia  Deus  fuperbis 
leiillic  > humilibus  autem  dac  gratiam.  Septima 
vero , quia  non  minus  ad  Deum  quam  ad  fratres 
renetur  bene  conueriari , indiget  vt  in  corde  Tuo 
illuccTcat  deuotio»qu2dl  feruor  cordis  ad  Deum, 
qui  omnia  perheie  przhabita,  dicens : Concaluit 
cor  meum  intra  me,  & in  meditatione  mea  exar- 
deib' t ignis.  Et  hcc  eA  dies  (eptimaSn  qua  videtur 
ci  labor  dc  dies  pauci  prx  amoris  & Teruoris  ma- 
gnitudine Gtntf.  19.  Quia  autem  feruor  hic  ali- 
quantulum minus  eft  diicretus:  ideo  oAauadies 
^ necelTaria  ,quc  eft  diicrecionis  lumen  :nun 
tam  virtus , quam  auriga  virtutis.  Sed  quia  hxc 
■uis  rara  ell  in  terris : ideo  diferetione  alterius 
vcacor,  que  deferipta  eft  in  Regula : non  plus  fa- 
ciens nec  minus  > quam  Tpiritualis  pater  prxeipit 
fecundum  Regulam.  CdUf.vltm.  Qui  kanc  te- 
gulam l«uti  fuerint,  pax  fupec  illos  & fuper 
Iftael  Dei.  Er  ell  in  toto  circuncifus.  Sic  igitur 
ad  preputium  cordis  circuncldcndum , odo  dies 
exiguntur.  Sequitur. 

Vc  ciramciderecur  puer  ] CircunciUo  dicitur 
noo  abfciiio,vel  praxiuu.  AbfciTiocninTelltqiian- 
do  totum  abfeidirur.  GdUt.  y.  Viinam  dc  abfei- 
dantorqui  vosconrurbanr.  Precifio  autem  eft, 
quando  parsvna  prefeidicur  fimpliciterdcabii- 
axxit.  Ifd.  18.  Precidentur  ramuTculi  eius  falci- 
bus. Circuncilio  autem  efl,  quando  inctlio  in  cir- 
culum dudtur.  Et  hoc  non  Bt  nili  vt  aliquid  II- 
gnifrcecurtlicutin  Circuncifionc,  in  qua  pellis 
pudendorum  per  circuitum  in  amertort  parte  cir- 
cuncidicat}  vt  fuperfluumconcupilceiuie  ampu- 
candum  ellc  ligniBcetur,  que  in  membro  illo  plus 
dominatur.  Ec  hic  circulus  ad  eternitatem  incor- 
rupiioms  refenur  : quia  circulus  non  habet 
principium  innra . nec  Bnem.  Et  hxc  ell  circunci- 
fio  quam  Chrilhis  (ex  de  caufis  fufeepit , cum  in 
nullo  tndiguerir. 

Prima  caufaeft,  vt  legem  circuncifionis  non 
cite  reprobandam , Ted  ^ Deo  datam  ede  demon- 
fttaret.  CdUt.  4.  Mifit  Deus  Filium  Tuum  na- 
tum ex  muliere,  fadum  fub  lege.  Mdtth.  f . Non 
veoi  foluere  l^em  , fed  adimplere.  Secunda  caufa 
eft,  veobediendi  nobis  formam  preberet.Sicnim 
ipTe  qui  non  indiguic , obediuic  quaiidiu  ptzce- 
peum  tenuit  > mulco  magis  de  nos  qui  indigemus, 
obedire  ddxmus.  /’/rf/m.94.Hodie  fi  vocem  eius 
audieritis,  nolite  obturare  corda  veftra.  Ia*», 
Exemplum  dedi  vobis,  vt  & vus  ita  faciatis.  Ter- 
cia  caufa  ,vc  per  omnia  humilem  (e  demonftrarer: 

, quia  non  foium  vfque  ad  carnem  , Tcd  vfquc  ad 
. D.AlktrtiMdiniyin  D.Lnt- 


peccari  cauterium  Cc  hnmiliauir.  AUtih.i  i.DiT- 
cite  a me,quia  mitis  Tum  & humilis  corde.  Quar- 
ta caufa  ell , vt  charicaccm  quam  ad  nos  habuit, 
odenderct.  Htbr,  1.  Debuit  per  omnia  fratribua 
limilari,vc  miTericors  fieret.  Quinta  & vltima, 
vt  myderium  circuncifionis  adrueret , & circun- 
cifionem  in  hoc  terminaret.  Et  hoc  ed  duplex: 
vnum  enim  figi\atum  Tuum  continebar , quod  eft 
circuncifio  cordis.  Rom.  i . Circuncifiocotdis,non 
in  litera  fed  (piritu : cuius  laus  non  ex  homini- 
bus, fed  ex  Deo  ed.  Alterum  autem  non  conti- 
nebat, (ed  figurabatur , quod  ed  , quod  abelei^lis 
in  o^ua  rcTurre^ionis , ofnnis  ptxfcidetur  ma- 
cula corruptionis.  hfut  f.  Hodie  abduli  oppro- 
brium Egypei  a nobis.  Et  ideo  illa  drcuncilio  fa- 
£la  ed  cianfico  Iordane , qui  fignificat  cranii- 
tum  huius  morulis  vitx  in  terram  pcomilllo- 
nis. 

Adhuc  autem  fcias  ede  0^0  circuncifiones, 
de  quibus  SanAi  loquuaruc : Teptem  quidem  bo- 
nas , & vnam  mala  intentione  fsdam.  Vna 
quidem  ed  Abrahx  Gtntf.  xj.  Infans  0^0  die- 
rum citcuncidetnr.  Et  mafculus  cuius  przputij 
caro  circuncifa  non  fuerit,  peribit  de  populis  Tuis: 
quia  padum  meum  irritiun  fixit.  Secunda  Moyfi 
Ezfid.  1 1.  Omnis  fetuus  empticius  circuncidetuc, 
& fic  comedet.  Aduena  6c  mcrcenatius  non  edent 
ex  eo.  Ante  enim  naTquam  di^um  fuerat , quod 
circuncifus  folus  dd^erec  comedere  Pafcha.  T ertia 
circuncifio  ed  /tfne  y eorum  qui  nati  funt  in 
defcrco,  quos  nemo  circunciderat-Quarta  etreun- 
cifiocd  Sephorx,  qux  rulit  acurilTimamperramt 
8c  circuncidit  camem  prxputij  filij  fui , & dixit, 
Sponfus  fanguinum  tu  mihi  es  £xej.  4.  Quinta 
circuncifio  ed  fpiiitualis.  Dent.  10.  & Jtrtm.  4. 
Circoncidimini  viti  luda,  & auferre  prxpuiium 
cordium  vedrorum.  Sexta  circuncifio  ed  mulieris 
gcniilis  in  bellucaptx.  ‘Dtut.  a 1.  Si  cgrclfus  fiie- 
ris  ad  pugnam  comta  inimicos , Si  tradiderit  eos 
Dominus  in  manus  ruas,  captiuufque  duxetis:& 
videris  in  numero  captiuornm  mulierem  pul- 
chram, & amaueiiseam  ,voluetirqueeam  habe- 
re vxorem, introduces  eam  in  doinnn)  tuam  : quae 
radet  exiatiem , dc  ctrcuncidet  vngoes , Sc  depo« 
nec  vedem  in  qua  capta  ed:  (cdenrquc  in  domo 
tua,  flebit  patrem  &:  matrem  vnomenre:& 
podea  intrabis  adeam.  Septima  ed  circuncifio 
Chridi  , quam  fine  omni  indigentia  fui  recepit 
propter  nos , vt  hic  habetur.  O^aua  autem  ed 
circuncifio  Sichem  fllt)  Emor  Genrf.  {4.  qui  Ce 
drcimciditi  vt  amplexibus  Dinx  vacare  poflet. 

Hx  autem  bonx  feptem  citcimcifionesifignaot 
(^tem  qux  debent  etic  in  populo  Dei.  Prima 
quidem  in  lignum  dillinflionis  populo  Deidatai 
(ignificat  Santdorum  ab  aliis  per  abie^ionc  con- 
cupifeentix  , didin^ionetn.  Scainda  autem  legis 
in  populo  Dei conformitaiem  ad  Euchariflix  Sa- 
cramcmiJ,quod  iio  in  cubilibus  Sc  in  in^pudkitiis. 
non  in  contentione &xmulatione,qux  funt  prx- 
putia  , debent  edere  & fe  Chrifeo  incorporare, 
(ed  in  azymis  fynccriraiis  & veritatis  i.Ctrinth.y 
Tertia  vero  lofue  fignificat  omnem  couuerfaiio- 
nem  i€gypti,  hoc  ed,  feculi  prxiencis  ede  depo- 
nendam : non  incus  tantum  , fed  etiam  exterius. 
Et  idx  tres  funt  adiuorum  : prima  per  iuditiam 
fidei , fecunda  per  deuotioi>em  faccamenti , ter- 
tia per  abiedionem  (eculi. Quarta  qux  edSepho- 
cx(qux  interpretatur  placens  amplexatiojed  con- 
K ) templationis 


114  t).  Alberti  Magni,  Ord.  Prxd. 


templationis  iu  oratione  Oportet  enim  illam  in 
oratione  hoc  cQ,  fpintum  fuum  ciicund- 

dere  a faU>s  6c  phantaiUcis  imaginibus  : quia 
veri  adorato  CCS  adorabunt  Pattem  in  fpiritu&  ve- 
ritatc.A>4'r.4.Et  ideo  dicit : Sponfus  fanguinum, 
Sanguinis  quidem  tui  qui  mundat , & fanguinis 
mei  qui  mundatur  Sc  circunciditur.  Aliter  enim 
eam  rponfus  placente  an  plexu  non  amplexanu. 
Qoinu  etiam  edt  qux  fpiritualis  eH^contcm- 
platiuoium , quoad  amputationem  curatum  & 
iblicitudinum : vt  purius  veniat  ad  Tponfuin.  Vn> 
demCWfl/iV.  1.  L^us  noiici  floridus  e(i.  Sexta 
etiam  efl  coniemplatiuorum  quoad  denudatio*- 
nem  & ptoicdionem  onmium » vc  nudo  fpicitu 
rponfum  amplexetur ; quz  dum  alienis  induta  efl 
veflibus , 6c  vi>guibus  antiquis  armata,  & cogita* 
tionibus  impedita,  fponfo  minime  efl  apta.  Hxc 
enim  funt  in  oratione  pura  afFeftio,  in  intellcdu 
placens  amplexatio  , in  (piritu  toto  omninroda 
ab  huius  feculi  formis  denudatio : Sc  tunc  intra- 
bit ad  fponfum,  Chrtfli  autem  circuncifiotnoflca 
eflinflrudio:in  qua  ad  omnta  hxc  formam  acce- 
pimus. Circunctflo  autem  Sichem, qui  labor  in- 
terpret;:iuc , lignifleat  eos  qui  extra  in  corpore  fe 
citcumciderum,  vt  hypocrita:  lignum  religionis 
anumentes:vi|Dina;('qux  intaprctatuccaujahxc, 
& diuirias  vel  dignitates  flgnificat } libeiiusva* 
cent  tfleut  hen  multi  faciunt : qui  licet  circimciti 
videantur,  tamen  in  veritate  inciicuncifi  func& 
rpiritu  Si  carne:  quia  & vitijs  fpiriiualibus  , & 
vitiis  can-.alibusfuut  pleni.  Vnde  Suf- 

ficiant vobis  omnia  fcclera  veflta  domus  liraci: 
eo  quod  inducitis  filios  alienos  incircuncifoscat- 
ne  & indrcuncifos  corde,  vt  (ini  in  (antluario 
meo.  De  his  omnibus  bonis  citcunciflonibus  di- 
citur i.Or  7.  Circuncifus  aliquis  vocatus  cfl, 
non  adducar  prxputium.  Sunc  enim  quidam 
illaro  ciicuncifloncro  impedientes : qui  It^uifican- 
tur  per  Antiochum  , qui  incerpretatui  tilencium 
paupertatis  1. 

Infans  aurem  circuncidi  debet  illis  circunci* 
lionibus : quia  melius  portat  dum  a inucncure 
confueicir , Sc  melius  recipit  iugum  dum  luuenis 
ell.  De  primo7/;rfn  ).  Bonum  ell  viro  dum  por 
laucrtc  iugum  ab  adolclccntia.  De  fecundo  Eccli. 
7.  Fili)  tibi  fuoc : crudi  illos  & curua  illos  a 
pueritia  eorum.  Adhuc  amem  fl  ab  adolcfccn 
tia  circuticiduntur  : plus  verecundantur  prxpu- 
lia facere.  Prauerb.ii.  Adoleiccns  iuxta  viam 
Tuam  , et  iam  cum  Icnuct it , non  recedet  ab  ea.  In 
membro  rttam  genitali  flebat : quia  ibi  plus  vi- 
get corruptio  , &idco  vencteotum  concupifeen 
tias  magis  o}>ortct  circuncidercAt  abiicete.  1 . Cet . 
6.  Fugite  fotnicaiioiiem  : quia  omne  pecca- 
turo quodoinque  fecerit  homo  , extra  corpus 
ell , qui  autem  fornicatur,  in  corpus  fuuin  pcccar. 
Vndein  j.  Ethuornm  dicitur  , quod  oportet 
nos  pati  ad  h.nnc  dclcilationenr  contemperaneam 
vit*  quod  fapientes  plebis  paffi  funt  ad  Helenam. 
Sapientes  autem  omnes  fugerunt  Helenam  ne 
capcrentiu  amote  eius.  Sinii  & lofeph  tradus 
a lafciua  adultera,  nudus  perfugit.  Sic  igitur 
completi  lunt  dies  odo  vc  ciioincideretur  puer. 

Vocatum  ell  j Tria  dicit  de  nomine  rdiuul- 
gaiionem  , delignationem , & tertio  innuit 
tmpor>rionem.Dc  primo  dicit  [vocatum  cHl  hoc 
ell  dimilgatom  ell  inter  Sandc<s[nomen  cius  IcTus 
[Huius  enim  numinis  notam  fecit:quia  AUtth.i. 


I Saluuro  fec'c  populum  fuum  ^ peccatis  cotiiro. 
Pf*ltN.tj7  Notum  fccU  Dominus  falutare  fuiiui: 
ante  conspe^mn  Gentium  icueUuic  iullitiain 
fuam.  Ifd,  49.  Dedi  te  in  lucem  Genuum , vc  fls 
falus  mea  vique  in  exetemum  tetrz. 

Quod  vcK:atum  ell  |ab  Angelo  J Ecce  fecun- 
dum, quod  Angelus  illud  nomen  de  czio  anulu, 
Sc  lic  vocandum  deflgnauic  prtm»,Ai*uhA, 

Priufquam  in  vccio  conciperetur]  Inuuic  cec- 
cium  quod  ante  conceptum  in  matre  & in  patri- 
bus ( ex  quorum  lumbis  fecundum  corpulentam 
fubllantiam  dcfcendit^ell  illud  nomen  ab  zierno 
per  gencrarionen  Filio  a Patre  impolitum^ 
£cc/t.t  {.Nomine  xrerno  hzrcditauit  illum. Cum 
enim  eum  Saluaiorcm  genuit , uomen  Iclus  ixQ- 
pofiiU.If4.6i.  Vocabitur  tibi  nomen  ndUuen  , 
quod  0$  Domini  nominauit : iron  folum  in  fe 
tantum  fed  etiam  in  membris.  Vnde  dicit 
quodlicuta  Chtillo  dicimur  Chiilliani:  ita^ 
lefu  dicimur  faluati.  Vnde  infr^eddan.  Salutate 
tuum , quod  paralii  ante  faciem  onmium  popu- 
lorum, Sequitur. 

Ecpol^qiutn  Impleti  funt  dies  pur- 
gationis eiusicciindum  legem  Moyli. 

Hic  tangit  Ipapaiuin,  hoc  ell,przfenutionein 
domini  in  cemplo.Ei  tangit  eam, non  propter  ne- 
cclEtatcm  aliquam  quod  vcl  mater  vel  infans  legi 
fiibdetctur , (ed  propter  magnalia  quz  ollcndic 
Deus  circa  ipfam  in  prophetia  Simeonis  &^nnz, 
quz  icllimoniiim  perhibebant  Cheiili  naciuitad. 
Et  ideo  pfztcrmittcns  hic  Z,uc«/aduemuru  Ma- 
gorum & quz  ab  aliis  fufflcientei  fcripia  ede  pcc 
ipititum  cognouic  i fleue  Mduh.  i.  tranflt  de 
ctrcunciflone  ad  Ipapantin,  quali  nihil  lic  incerpo 
litum.  Duz  funt  cau(z>  quare  Euangelillafciibic 
aliquid.  Auc  enim  fciibic, quod  ab  alio  cll  di* 
miirum : auc  quod  ab  alio  Icripcum  ell : Icd  non 
omnes  modi  Sc  circunllamiz  fi  Dt  politz.  In  hac 
ergo  hilloria  quam  fotus  lcrtbic,duofacit.lndacic 
enim  tellimonium  Simeonis  , & ccllimoniujB 
Annx.ln  ccilimonio  quidem  Simeonis  duo  facit: 
quorum  vnumell  quod  ponit,  qua! itet  ad  telli- 
heandum  venit : fecundum  autem  ell  iplttm  tcllt- 
monium.  In  eo  autem  vbi  deferibie  qualiter  venit 
ad  cdliflcadum,tria  facir.  Prim6  enim  dicit  imple- 
tos cilc  dies  purgationis  , fecundo  dicit  rooduni 
pczlcmacionis,  tectio  modum  oblationis.  De 
primo  dicir.  , 

Et  pollquam  impleti  funt]  per  numerum  illu. 
minationum  czlclliuro  fuper  cam.  £rr/i,i4.  Gy- 
rum czli  circuiui  fob.  Jhtdem  Illuminabo  omne* 
fpcrances  in  Domino.  Irradiatio  enim  czli  dies 
cA^purgacionis  eius]Matri$  Domini,  in  qua  nihil 
purgandum  e A quod  lic  peccatum.  £zeW.if.  Fa- 
cies arcam  intus  5:  exterius  ex  auro  purilEmo. 
Sdpierti.y.Hxc  ell  fpeciolior  folctde  foper  omnem 
difpolltionetu  lldlaruin  luci  corepaiaca,  inueni- 
tur  prior.  Luci  enim  fuccedir  oox.  Lucem  autetxv 
Matris  fapicnciz  non  vincit  raaliifa-  Loquitur 
tajucn  LtuM  ad  modum  aliarum  foeminarum  pa- 
llentium : eo  quod  ipfa , fleut  dicit  Bemdrdmi- 
ptoprer  humilitatem  inter  ferminas  fuit  fleue 
vna  ex  illis.  Vtide/iipri  i.  Beuedidla  tu  in  mu- 
lieribus. 

Sic  autem  purgationes  eius  quz  purgabanr(in 
ipfa  minoris  illumiiunoms  habitum  io  maiorem 
ilLimitucionein 


uigitized  by  Googie 


in Euang.  D. Luc.  Cap.  IT.  115 


lUufninatiooem  prouehentes  ] 


muenimus  m 


quadraginta  illulhanoncs.quad  quadraginta  dies> 
ca  quibus  omnibus  ad  lutncii  incorruptum  ardi- 
Acabacur : quauun  llatim  quinque  in  ipfa  radianc 
e»  opere  diuino  eam  prieucnicme . & lubfcquen- 
te>  fcilicet,  in  vteiocius  i^rfeiUa  fandb6catio,ad- 
dita  bbi  (an£licas  ex  vitx  merito » numditia  voti 


ca  libus /ibi  Patre  5c  Filio.  Amiliccnimpropheiiani 


teftificamcm  : miraculum  dedit , confutans  non 
cictlemem  : infantem  imra  vtcrum  mouet,  pra-- 
rcntiaconc^ti  rccipictitemrfu* virtutisdemon- 
ftiaiioncm  fwit , fenera  ad  vifum  Saluatoris  Con- 
feruantem.  Ecce  quod  non  foliim  virntics  cx- 
lorum  moucntur  » Icd  virtus  diurna  multi{>liciier 
oftenditur. 


virginalis  priuilegip » illuftratio  contemplationis 
veriratis  in  veibo  » Spiritus  fan£ki  familiaris  Sc  | Quinque  micant  de  exio  vi/ibdi  per  lumen  & 
fpecialis  conlbtatio.  Et  hxc  quinque  Virginem  | per  virtucera.Strlla  noua  oritur.  Claiitas  Dei  pa. 


io  ihalamtuD  Filio  Oei  prKparauenmi.  Primum 
immdans  vrerutB : Itxundura , idoneum  & fioti* 
doro  faciens  ledulum  : tenium,  conferinirs  tho« 
nim  ; quartum , illui^rans  domum  ad  fponii  ve> 
Diemis  cognitionem : quintum , dulcorem  indu* 
OCDS  Sc  quandam  liratus  mollidem  j ad  deledlabi* 
lem  veniemismanlionern. 

Quinqoe  ali)  dies  radiantes  in  virtutibus  fuis 
prii^giacis : quarum  prima  > c(l  profunditas 
ip/ius humilitatis : Inunda»  pulchritudo callita* 
cisnercia  , fides  indubiiatx  aedulitatis : quarta» 
prodentia  ftue  fapientia  diti/Iimx.  cognitionis: 
qoinra»qux  Deum  attvaxitidilcAio  fctucniinimx 
charitatis.  Prima  harum » vos  tantx  immenlitari 
profundauit  & euacuauit»  vc  haberet  vbi  fe  infun- 
deret : fecuuda  purificauii  > vc  munde  fe  fumma 
inundiiia  locarectertia,  ad  capiendum  potens  ef> 
fet'ic,quia  omnia  pofljbilia  fune  credenti : quarta, 
diuiriis  fecum  venientibus  thecam  dedit » in  qua 
omnes  thefauri  fapiencix  Sc  feientix  Dei  recon- 
deremur : quinta  » manus  violentas  in  dilc<^ttm 
infecit, & eundem  violenter  attuxit,  Bcce  dcccm 
illullradones  in  Virgine  corufeantes. 

Decem  alix  fulgent  dc  exio  ab  Angelis.  Appa- 
retenim  Angelus  annuntiatione  » pioduccns 
luciferum  in  ptxcutforcm:appatcc  Angelus,  falu 
tans  Virginem  : app.'irct»confortans  trepidantem: 
apparer,  annuntians  Saluacorem : apparer, iltumi- 
uatis  quxrcntcni  Et  hxc  quirique  idem  fecit  An- 
gelus. In  ptimo,viam  parans:iii  fecundo, impedi- 
mentum  maledrdiouis  abflcrgcns ; in  tertio, iiihr- 
mitatem  confortans : in  quarto, beneplacitum  di- 
uinum  explanans  : in  quinto, modum  diutnx  po 
idlacis  Sc  facultatem  luculenter  probans. 

Adhuc  amem  apparet  Angdus , lufcph  de  fuF 
cipienda  virgine  admonens : apparet , Magos  de 
Hcrodis-dcciinatione  prxmoncns : apparet , pa- 
llores dc  nato  Don>ino  inUrucns : apparet, lofeph 
de  fuga  in  iEgyptum  vt  infami  caneatur  docens; 
apparet  tandem  in  iFgvpto , vc  in  ic  tam  luda  re-  : 
nctiatnr  iiltiminans.Fiima  harum  apparitionum, 
Domino  prxpaiauit  al(inm,&raaiii  calHiatiscu-  I 
ftodenulccunda,  genciiitacis  piimiiias  vocantt  ad  | 


llorcs  circumfulgens  deexio  ipanifellatuc.  Tres 
foles,  vt  in  prxhabitisdiximus , iu  vnum  colledli 
in  cilo  videntur.  Virtute cilcfti  corruit  vrbis 
Romx  idolum.  Et  erupit  fons  mifcricordix  ma- 
nans oleum. Tria  quidem  illotum  in  cxkfti  lumi- 
ne : & duo  inczlelli  virtute. 

Quinque  autem  in  hominibus  apparuerunt 
illullrationcs.Tcllimonium  enim  perhiMt  Sacer- 
dos. Tcllis  cll  Rex  Magus.  Tertis  cll  coniugata. 
Tertis  cft  vidua.  Tertis  Virgo  ferena  & gratia  ple- 
na ; vc  nulla  Hc  profcfljo , nullus  lexus,a  quo  non 
habeat  teftimonium  falus  omnium  noftrum.  Et 
quia  lingulx  harum  illurtrationum  , lumen  fpe- 
clalc  ferebant  in  corde  & corpore  Virginis : ideo 
llcut dicitur  Prcucrlf.^.  Semita  eius  fuit  qiij/i  lux 
fplendens  Sc  crelccns  in  pcrfcdlam  diem. 

Er  impleti  ftmt  dies  eius  pucg.ationis]  Euange- 
lirta  autem  cauem  crimen  blafphcmix,  addic  ^dc- 
ciindum  Icccm  MoyltJQuafi  dicat : in  fc  quidem 
non  indigebat  purgatioisc ; fecundum  legem  au- 
tem Moyll  quoad  hominem  opottiitt  rtcri.  SieSe 
cjiT)  o|H}ttuit  defpimfari,  ne  licut  adultera  lapida- 
retunlicut  Filius, ne  reprobaret  legc.fubiit  circun- 
cillonem.  Ideo  a Fatribus  plurimx  canfx  rationa- 
biles quare  purgabatur  aflignantur : quarum  qua- 
tuor  ponimus , pluribus  aliis  omiflis.  Vna  enim 
eiUaiin  lex  adhuc  in  llatu  cllcr)  legis  approbatio. 
Secunda  ert,fiii  )>er  omnia  hnmi!iatio.Terria,alia- 
inra  fttimnaiumqiix  legi  fubiacebantalTtxriatio. 
Qiuita  dl , fui  fili)  per  hoc  ad  prophetram  con- 
cordatio. Dc  prima  £cf/»-i4.  Legem  ra.mdauit 
nobis  Moylcs  in  prxeeptis  iuHiciaium  , Sc  hzrc- 
diiatcm  domui  lacob , & Ifracl  promiliione^  : & 
ideo  erat  tempore  ftatus  fui  feruanda  Dc  (drunda 
dicitur  Omnia  qnx  locnnis  cll  Domi- 

nus faciemus  , & erimus  obcdicmes  humiliter, 
nihil  interrogantes  quid , vel  quare  pixcipiar? 
licut  diabolus  Eux  quf  Iliones  demandato  pro- 
poCiir.  De  tertia : Non  enim  extulit  fc,vt  aliquid 
in  ca  allegarer  quo  fuper  alias  eieuaretur , dicens 
illud  ^uib  i.  Non  fum  limitisvniuspuetlarum 
tuarum.  Dc  quarta  dicitur  MalAtb.  Statim 
veniet  ad  rempiura  fatxrtutTi  fuum  dominator 


6dem : tertia , in  Hgura  pallores  vpcai  ad  gregum  j quem  vos  quxritis , & Angelus  tertatncnci  quem 
partum  : quatta , per  exemplum  cil  rematis  refu-  j vos  vultis. 

gium  : quinta  , fantrtis  in  vticun-  Borcniibiis  vc Ita  etiam  purgatio,Hmnraliter  accfpininrunc 
fuis  aflibus  alios  xddicent , pixbet  exemplum.  | Bcau  Virgo  llatum  Ecclelix  lignac : in  quo  fune 
Irtx  ergo  decem  ab  Angelis  hicemes  & fpirituales  ' acliui  S<  conceroplatiui,  purg.indi,amequam  Dcn 
illumin.-itiores  in  coj:de  Virginis  facientes.  : in  templo  per  gratiarum  asionem  otfcrancur. 

Decem  ali.t  micant  de  Trinitate  & vnicate.  Afliui  quidem  agunt  per  vimitem  : conceinpla- 
Venit  entm  Pacer  iu  vmbra  virtutis  AltiGlnii.  | tiui  cenlideranc  per  veritatem:  vrtique  pariunr,8e 
Venit  Filius  in  operatione  conceptus  fui.  Venit  | Deo  parcum  otferimt.  Afliui  quidem  opera  me- 
Spiritus  fanflusin  opere  & fanfliratc  Fihj.Orten-  | litotiim  : contemplatiui  aurem  inucntfones  mi- 


dii  virtutem  Pater  iu  pcrfc^ioiic  tanti  miraculi. 
Refplcnduit  lapientia  Ftllj  in  coniuniflionc  & 
vnione  perfonali.  ManifcIlHtur  Spiritus  fandius 
in  vmrtionc  tam  exceilcmi  Et  illa  funt  fex.  Qua 


rabiltum  theoriarum.  Et  partus  a£liuorum  Ijgni- 
rtcattir  per  partum  Ltx  : coritcmpUriuorum  au- 
tem per  partum  Rachclis-  Adiui  quidem  imprx- 
gnanrur  per  boni  alTc^iunem, parturiunt  perboni 


tuor  autem  alia  fi4us  perfecit  Spiritus.cuoperair- i deliberatam  cogitationem,  parium  autem  pci 

K 4 operis 


ii6  D.  Alberti  Magni,  Ord  Prged. 

opctis  impletlonctn.  Porgam  igitur  conceptom  i«m , vt  potatur , g«(lauit  cum  in  dodb  in  iEgy- 
^rauitatc  aiTcdiiunis  , co^‘taiutn  deliberatum  i ptum.  & ab  ^gypro  in  Nazarerh  : Signi6canrct 
curpicudine  cogitationi$;lc«l  oput  a fordibus  ope-  conceptum  boni  propoHti  in  verbo  Od  concc- 
ris-  Htc  tria  notantur  //<■.>.,  Lauamiiii , mundi  pciim, m flore  virtutis, gcflandumede in  domum 
efloce,  quatunm  ad  ptauiratem  afre^ionis:aufette  rere^ionis  in  frugem  operishSe  i fnige  boni  ope- 
roalum  cogitationum  veflrarum  ab  oculis  meis,  ris, in  templum  gratiarum  adionis:  vbi  omrtebo- 
quoad  turpitudinem  cogitationis tquiefeite  age-  num  Deo  oftcrnirper  hofliam  laudis.  PfaJm.ny. 
re  petuerse  , difeite  bene  facere,  quoad  fordes  Sacrificium  laudis  honorificabic  me.  &'c  autem 
operis.  panum  & oblatum  bonum  opus  p«  lofeph  cref* 

Piugant  etiam  ifti  i fordibiis  templum  corpo-  centem  m virgue , portare  in  if.gyptum  tenebrs 
fis,  purgant  fordes  opcris>purgant  verba,purgant  in  occultatione,^  mccroiis  in  contritione,^  per- 
bona fortunae , & purgant  contagionem  vit*  fn-  feciitione  tentatoris : & vida  rentatione  teferte  in 
tur*.  Sordes  templi  fmc  corporis  in  vita  praeteri-  florem  boni  exempli  per  fdiflcariortem  Chrifti: 
ca, purgant  perconfe(l!ionem.a./l/ac/;4^.  lo.liidas  vt  dicat  illud  £rc/i.  14.  Flores  mei.  frudlus  hono- 
re fratres  eius  purgabant  templum.  ludas  confl-  tis  6(  honeflacis.  Sic  entm  dicitur  /<Mn.i  f . Om. 
cens  : fratres  eius,  comticio  cordis,  & facisfa^iio  nem  palmitemfetentemfru^imPatetmeuspur- 
operis.Purgani  vetba  pcT  caminum  tribulationis,  gabittvt  fiudum  plus  aiTerar.  Qui  autem  ati- 
MaUch.^.  Sedebit  conflans  & emundans  argen-  dusefl,^  impofTibilis  efl  ad  frudum:  hutKabfci- 
tom.hoc  eft,eloquium.  Purgant  bona  fortunx  per  det  lententia  condemnattonis , ic  comburet  igne 
elcemofynam.  Lue.  1 1 . Qiiod  lupercfl,  date  clee-  inextinguibili.  Sic  ergo  [rulertint  illum  in  Icrufa- 
mofynam  : & omnia  munda  funr  vobis.  Purgant  lem]  in  flguram  fidelium,  nobis  prxibntes  exem- 
fordes  vitx  fnturx  per  rimotem.  £celi.  1 . Timor  pium  quid  agere  debeamus.  Sequicuc  finis , cum 
Domini  expellit  peccatum.  Nam  qui  fme  timore  dicitur. 

efl  non  potcftiuftificari.Et  tunc  offerunt  hoftiam  | Vt  fiftcrent  eum  Domii>o]Sifterc»hoc  eft,con- 
laudis.  Pfmim.  16.  Circuibo  & immolabo  in  | firmare  per  addit^ltoncm.PyV/m.yt. Mihi  adhxre- 
tabemaculo  eius  hofliam  laudis  fiue  vocife- , re  Deo  bonum  cfl,  ponere  in  Domino  Deo  rpem 
rationis.  j n^cam.  15^  Sinite  paroulos  venire  ad  me: 

icem  contemplatiiia  concipit  in  afpedu  veri- 1 talium  enim  efl  regnum  exiorum.  Quod  enim 
ratis,&  pitit  in  defiderio  excedentis  amotis:  pur-  noua  refla  capit,  inuetetata  fapit,  PreMfth.^. 
gatur  in  conceptu  ab  illnfior>e  phantaflicx  de-  j Ego  filius  fui  patris  mei  tenellus  , &c  vnigeisi- 
ceptionis  , & in  cxccfTu  amoris  ^ indilcretione  tus  coram  matre  mea:  & docebat  me. 
irrationabilis  feruoris.  Dcvtroquc  iftotjmdici- | Ego  commendani  puerum  iflum  Domino  cun- 
tur  in  Pf*lm.y6.  Medicatas  fum  noQe  cum  cor-  j Ais  diebus , quibus  fuerit  accommodatus  Do- 
de  meo.vt  non  decipiar  per  plianiafiam : & exer-  rotno. 

citabar  fi  feopebam  fpicirum  meum  , vC  non  in*  SIau  feriprum  efl  in  legeDominiJHic  ponitur 
diferete  & irrationabiliter  ferueain , in  feruore  concordans  ad  faAum  Scripturx  teflimonium. 
qui  ad  tentationem  fit.  Hoc  efl  quod  fignificarat  Dicitur  aurem  hic  lex  Domini , non  folum  deca- 
/o/«/  17.  vbi  dicitur:  Afccndcs  in  montem,  & logus, omne prxeeptum legis Moyfi.Scripium 
fuccidestibi , atque  purgabis  ad  habitandum  fpa*  enim  efl  illud  fpccialiter  Exod.x^  SanAificamiht 
tia.  Mons  enim  concemplatiovis  in  altitudine  omne  primogenitum  quod  aperit  vuluam , tam 
rpirirus  afcenditiir : & fucciduntur  vepres  & fru-  de  hominibus  quam  de  tumentis : mea  fime  enim 
tices  per  purgationem  ^hancaflicamm  vifionum.  omnia.  Er  hanc  legem  inducit  cum  dicit  [ quia 
Purgantur  fpatia  per  remotionem  indiferetionis  omne  marculinom  ] Sed  videtur  minus  diceret 
\ feruore  deuorionis.  In  vtraque  autem  iflarum  quia  lex  dicit , Omne  primogenitum.  Et  diem- 
purgatiomim  obferuandum  efl  quod  fiat  [ fecim-  dum  quod  omne  primogenirum  erat  Domini, 
dum  legem  Moyfijhoc efl, fecundum  Scripturam,  tam  nvafcniimim  quam  fremininum.  Sed  mafea- 
froHtrb  6.  Mandatum  lucerna  efl  . & lex  lux,  Bc  linum  offerebatur  cum  oblatione  holocaufli , & 
vi^itx  increpatio  difciplinx.  Redeamus  igitur  fiflebarur  Domino, vel  redimebatur.  Formina  au- 
ad  liceram.  Sequitur  eniiu.  tem  non  offerebatur,  fed  oblatio  fiebat  folum  pro 

ea  : & ipfa  non  offi;rebaiur , redimebatur.  £t 
Tulerunt  illum  inlerufalcm,  vtii-  ideo  dicit  hic[orane  maTcuUnumJquod  efl  fccun- 
fterene  cum  Domino,  ficuc  feriptum  dum  niiiiucatcm  pcrfcAum.A/4/4ffe.i.Ma!cdiAus 
efl:  in  Icgc  Domini ; omne  maf-  ''“J’ mafculurn  , ^ofkn  Do- 

culinum  adaperiens  vuluam,  fantflum 
Domino  vocabitur  : Et  vi  darent 
hoftiam  fecundum  quod  diftum  cft  in 
lege  Domini , par  turturum,  aut  duos 
pullos  columbarum.  j Djcitut  aurem  Dew/rr.t  t.  Non  offines  met- 

* j cedem  proflibuli , neque  pretium  canis  in  domo 

Hic  dicit  de  oblatione  Domini  in  templo.Di.  j mea.Ht  ideo  noiandirm  , quod  omne  primogenU 
cic  aurem  hic  tria : infantis  oblationem,  oblatio  • I tum  hominis  offncbatur.  Sed  primogenitum  Le- 
nis  finem  , Scripuux  fenfiim  concordantem.  Dcluitarum  ad  obfequium  fiflebarur  tabernaculi. 
Domini  oblatione  dicit  [Tulerunt  illum  in  letu- ( primogenitum  autem  aliarum  tribuum  , poli 
falem}Prowerpueri  teneritudinem  creditur, quod  ! oblationem  faAam, quinque  fidis  cedtrraebatur.Et 
pia m.iccr  Unu  (uogertauerat  cum.  Gcflauit enim  I hoc  legitur  Nmm.iS.  Primogenitorum  amem 
in  vtero  puerum  , a N.wareth  in  Bethlehcm : in  j animalium  quxdam  erant  munda  ad  edendum 
jflnuautcm.aBethlchemtn  lerufalem.  lofeph  au- js;  offimndum.  Q^dam  autcra  immunda  ad 

edendum. 


riens  fequeniibus  in  gencrarione  [ fandum  ] hoc 
efl,randificatum[Dominc  vocabitutlin  omnibus 
generationibus , tam  in  hominibus  quam  in  iu- 


Digiti/cd  by  C 


in  Euang.  D. 

ricnJom , manda  tJ  offerendum.  Quzdftm 
autem  & immunda  ad  edendum»  & immunda  ad 
offerendum.  Omnia  autem  quz  erane  munda  ad 
edendum  & ofTerei>dumi  offerebamur  Sacerdoti: 
fed  effereas  potuit  ea  redimere  fi  voluit-  Munda 
autem  ad  onctendum  &:  immunda  ad  comeden* 
dum,  erant  ad  laborandum  quidem  apta : f^  nec 
vngulam  diuidemia  nec  ruminaiuia,  ficut  equuf, 
& adnur»  & mulus , 6c  huiufhiodi : Sc  hzc  etiam 
offerebamur»  Sc  redimebantur  quanti  ea  Sacerdos 
aellimauic.  Immunda  autem  ad  edendum  de  offe- 
reDdoro  erant  > quz  vngujam  nun  findebant,  nec 
mminabant,&  laboii  apta  non  erant : ficut  canis 
dccactoSydchuiurmodi:  & hzc  non  offerebantur, 
nec  redimebaniur.Ec  de  his  loquitur  lex  Dtut.i^. 
Sic  igirurimelligicurliccra. 

Erat  autem  lexifiadecztemonialibus,  quo> 
caro  totus  vfus  fuit  in  figmfcando.  Primogeni- 
tum przclarior  e(l  nario : & quicquid  quod  prz- 
cipuumeft  in  mundis  & vtilibus  , of&rri  debet 
Domino.  Preurrh.^,  Honora  Dominum  de  eoa 
fubflancia , de  de  primitiis  omnium  frugum  cua> 
cum.  Vnde  JUuit  ly.  przcepic  fibioffene  primi* 
thia.  Micb.$.  .Quid  dignum  offeram  Domino? 
Cuidam  autem  hoc  non  faciunt : fed  pcimitiiia 
o^um  diabolo,  de  debilia  Deo.  Sacri- 

ficabant filios  fuos  & filias  fuas  dxmonibus. 
Econtra  de  bonis  dicitur  Pfdlm.^  {.Fortitudinem 
meam  ad  cecuftodiam.A/aldcli. i.Si  offeras  ciau- 
doro  6c  languidum, nonne  malum  ell  ? Ifia  piiroi* 
ciua  tn  nobis  fanc  duo : vnuro  primum  in  con- 
ceptu , quod  efi  bona  voluntas ; aliud  primum  in 
paicu,quod  efi  bona  operatio.  PhUip.i.  Deus  efi 
qui  operatur  in  nobis  vcllc  Sc  operari  pro  bona 
voluntate  i.Cohaib.i.  Si  voluntas  prompta  cfi: 
fecundum  id  quod  habet,  accepta  efi,  non  fecun- 
dtnn  id  quod  non  habet.  Hzc  tamen  lex  non  li- 
gabat Beatam  Virginem : quia  iniadiis  fignaculis 
exiuir  Dominus  de  claufiro  pudorisrficut  intaAo 
fignaculo  imrauic  & exiuit  ad  Diicipulos  ianuis 
ciaufis.  £^eh.^4.  Porta  hzc  claufa  cil , & non 
aperieturiquia  Dominus  Deus  Ifri^l  ingrellus  efi 
petesm.Ec  ideo  legi  non  fubiacebac. 

£c  vr  daienc  hofiiam]  Tangit  hic  aliam  legem 
de  oblatione  , quz  habetur  Loair.  1 1.  Et  ad  hanc 
etiam  legem  non  tenebatur.  Hzc  enim  lex  dkit, 
quod  mulier  quz  furcepeo  femine  peperic  maf- 
culum  immunda  erit  7.  diebus  fecundum  tempus 
feparacioois  menfituorum : & illis  feptem  dieous 
erat  immunda  ab  hominibus  fcpataca ; quicquid 
tanpbat , immundum  erat.  Ec  pofi  fcpian  dies, 
curtus  triginta  tribus  diebus  abllinebat  a thoro 
viri : & tutK  cum  oblationibus  venit  ad  Sacerdo- 
tem & cum  filio  : Sc  oblatione  Sc  oratione  fada, 
redibat  ad  thorum  viti.  Si  autem  fceminam  pepe- 
rilln  , quacuordecim  diebus  erat  immunda,  &: 
fexaginca  fex  diebus  a thoro  viti  feparaca : & poA 
oi^logmtadics  venit  ad  templum  curo  firoiti  obla- 
tione,fcd  cum  filia, & fada  oblatione  Sc  oratione, 
thoro  viri  refiiniebacur.  Oblatio  autem  eorum 
qui  potuerunt , fuit  agnus  in  holocauflum , Sc 
agnus  pro  peccato, qui  partim  cellit  Sacerdoti.  Si 
autem  fecundum  fuas  facultates  non  poterat  ha- 
bere agnos,  niDc  indulgebatur  ei  quod  offerrer* 
aut  pir  turturum  , aut  duos  pullos  columbarunv 
quodeunque  melius  habere  potuifiet.  Sic  igitur 
l^ta  Virgo  Matia  quzfiuatia,  vt  dicit  Hitrony^ 
mm,  manus  coofilio  viilhim  quztens  * agnos  ha- 


Luc.  Cap.  1 1.  117 

berc  0011  valcn$,oblationem  pauperis  obtuIit.Scd 
determinatum  non  eft  , vtrum  o^ulecit  turtures 
vel  columbas. 

Significant  autem  czremonix  ifiz;agnus  qui- 
dem lignificai  innocentiam  diuitum , iagtatia  & 
virture.  Sicut  iiuioccns  Abel  obtulit dc  adipibus 
gregis  fuiiqozoblario  maioium  cil  ,quos  Domi- 
nus ii  |<ccacocuflo<iiuic.Nos  autem  qui  iimocen- 
tiz  oblationem  habere  non  polTumus  , gemitum 
offerimus  caAo  corde  & corpore  gementes.  Ge- 
mitus enim  duplex  curtatis , c(l  duplex  gemitus 
nofi rz  contemplationis.  Dum  ape  gemimus  ex 
defiderio  amotis,  dicentes  Citnnr.f.  Nonriffcdi- 
le£lo  quia  amote  langueo  : pro  incolatu  miiaiz 
cupientes  diffelui,  Sc  cflecum  Chrifio , multo 
magis  melius 1 . Aut  in  deuocione  oratio- 
nis : nefeientes  quia  petere  expediat, propter  igno- 
rantiam noifri  flatus. 8. Quid  oremus  fecun- 
dum quod  oportet,ne(cHBus.  Iple  autem  Spiritus 
poflulac  pro  nobis  gemiribus  inenatrabilibus. 
Conuertentes  autem  nos  ad  aAiuam,nroiIicer  ge- 
mitus fiint  multi  , Sc  coc  noflrum  m«zrcu$ 
Ttiun.x.  Gemimus  enim, vc  dicit  pro  pccca- 

iisnoi>ri$:ficuc  /y4/zr.)7.Geroicusmcusa  tenon 
efi  ablconditus.  Gemimus  etiam  pro  peccatis 
alienis.  Pfaim.\o,  Infirmata  efl  in  paupertate 
virtus  mea  : Sc  anni  mei  in  gemitibus.  tteU  j. 
Sedi  vbi  illi  fedebant , & manfi  merrens  in  me- 
dio eorum. 

Didt tamen  Be*tm  Sern4rdu4  , quod  Moyles 
timens  incurrere  crimen  blafphcmiz  fupet  Matre 
Domini, pTzfcicns  in  rpiricu,parimramnoi]  fufee- 
pto  femine:  temperat  locutionem, dicens:  Mulict 
fi  fufeepto  femine, &c.  Dicit  etiam  idem  Sandus, 
quod  turturcafia auis, congrue  offerturpro  Do- 
mino. Columba  autem  auis  lafciua  incongrua  efl 
obfario  pro  Domino  Ecideo  lafciuiam  excludens, 
dicit  [ duos  pullos  columbarum  ] quia  pulli  non 
hreiuiunt.  Hoceil  ergo  quod  dicit. 

Notat  etiam  BtfMrdm  , quod  hofifas 
roorruas  Domino  lcxobtulit:ficiic  patet 
vbi  Abraharo  aucs  non  diuific.  Nosauicp  fpiri- 
ttialcs  hoflias  Domino  viuas  offerimus, 

Offeratis  corpora  vcflra  hofliam  viuemem,  Deo 
placcntem.Huius  aurem  funttres  caufz.Vnaqui- 
dem  efi, quod  vitam  nofiram  Domino  offcrimusi 
quia  cum  morre  digni  efiemus  , ipfe  nubis  vitam 
concefDt.  Ee.fCifc.i8  Nolo  mortem  peccatorisifH 
vt  magis  conaenatiK  Sc  viuat.  Sectmda  canfa: 
quia  ipfe  pro  nobis  efi  mortuus : per  hoc  enim 
nofiram  emit  vitam.  r.Ctrinth.^.Vi  Sl  qui  viuit* 
iam  non  fibl  viuat , fed  ei  qui  pio  ipfis  mortuus 
efi.  Tertia  caufa  efi.  Quia  non  mortui  laud.mc, 
fed  viuentes.  Pfalm.  1 1 j.  Non  mortui  lauda- 
bunt te  Domine,  neque  omnes  qui  defccndum  fn 
infetnum.  Koc  igitur  efi,  quod  notat  Beatiu 
Btrn Ardus. 

Etcccc  homo  erat  in  Icrufalcm^  cui 
nomen  Simeon. 

Hic  tangif,  propter  quod  totum  przcedens  in- 
dudum  efi,  S:  dicit  duo.  Primo  enim  ponit  pro- 
phetantis commendationem  propter  prophetiz 
audloiitarem.Secundo  autem  tangit  prophetiam. 
Prophetantis  autem  commendationem  commen- 
dat i naturz  propri'etate,ab  habitationis  fublimi- 
late,^  nominis congruitate,&  It  virtute.  A natur» 


ii8  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Pra:d. 


<jaidem  proprictarc  cum  dicit  [ Et  eccc  ] Et  pci 
aJuerbium  quiicm  notatur  ad  omne  bonum 
proniptitudo.i.^f^.  j.Aii  5umucl:Ecce  ^gojfa.6. 
Eccc  ego,  mitte  me.  , 9.  dixit  Ananias ; Ecce 
ego  Domine  [ homo  j ab  ontni  bona  hominis 
proprietate.  E(l  enim  homo  aninui  maniuetum 
natura.  Item  homo  intelleftuajis  per  naturam 
propriam.  f*c9b.\.lx\  manfuctudine  fufeipite  in. 
litum  Verbum, quod  poced  faluare  animas  veilras. 
loMMti  cyryftfL  dicit , quod  Chriftus  loannem 
familiatius  cztctisdjlexii, propter  ingenitam  (ibi 
matifuetudinem , quam  prje  caetetis  habuit.  Hxc 
auten  Virtus  maxime  Ptxiaiis  competit,  ne  difei- 
plinaiD  arperitateexcedanc.C>t(/4r.f /lim.Si  przoc* 
cupatus  fuerit  aliquis  homo  in  aliquo  delibo: 
vos  qui  (pirituales  edis,  indruite  illum  in  fpiritu 
lenitatis.  Num,  it.  Erat  Moyfes  manfuetidi* 
mus  omnium  vicorum, qui  erant  fuper  tciram. 

Etac  in  Icrufalem]  Commendator  a fublimica- 
te  habitationis : quia  ibi  fuit  legis  dudium , ibi 
regalis  dignitas  & curiz  regalis  frequentia , ibi 
omnis  vtbanitas.  Vnde  Pfiu$n.%6.  Gloriofa  didla 
fune  de  te  ciuins  Dei.  De  Hudio  If».  a.  De  Sion 
exibit  icx,  & verbum  Domini  de  lerufalem.^rr/r. 
14.  In  Sion  firmata  fum,&  in  ciuirate  fan^ifica- 
ta  Hmiliter  requieui,^  in  lerufalcm  potedas  mea. 
Hxc  propter  vrbanicatem  xdihcatur  vc  ciaitas.  | 
Hzc  cd  viiio  ztcrnx  pacis.  Pjklm.  1 1 1 . Fiat  pax 
in  virtute  tua.  Pfdlm.  17  In  pace  faftuscd  lo- 
ciiseius.  Hzc  igitut  habitatio  multomeddigna 
&fublimis.  Deinde  tangit  congruiiatem  nomi- 
nis, dicens. 

Cui  nomen  SImeon  ] Simeon  interpretator 
videns  mcerorcm:co  quod  omni  tempore  iiuxro- 
rem  perditorum  prx  oculis  habens, Deum  prore- 
danptione  mitteodiim  rogauic,  qui  eos  ab  iniqua 
Herodis  liberaret  potedate.  Tttrtn.  i . Multi  enim 
gemitus  mei , &cor  meum  mtrtens.  Baruch 
Anima  in  angudiis , & rpirictu  anxius  clamat  ad 
te  Domine:audi  Domine  & miferere. 

£c  homo  idc  iuiltis , & timoratus, 
cxpcctans  cQnfolationcm  IfracI  , 6c 
Spiritus  fandus  erat  ineo.  Etrcfpon- 
fum  acceperat  a Spiritu  fan<do , non 
viforum  le  mortem , nifi  prius  videret 
Chridum  Domini.  Et  venit  in  Spiri- 
tu in  templum>  Et  cum  inducerem 
puerum  I e s v m parentes  cius,  vt  fa- 
cerent fecundum  confueiudincm  le- 
gis pro  CO-& ipfeacccpkcum  in  vinas 
fuas,  U.  benedixit  Dcum,Sc  dixit. 

Commendatur  hic^  virtute  quadruplicirer:ab 
habitibus  vittiicnm  , ab  inhabitatione  auroris 
virtimim.i  renelaiionefpirituali  audloris  , & ab 
fldn  fpiritualis  reuelacionis.  Ab  habitibus  com- 
mendatur, a iuditia , timore.  & fpe.  luditia  qui- 
dem oidinat  ad  proximum.timor  aurem  ad  Deum, 
& fpes  ad  leiplum  relatum  ad  beatitudinem.  De 
iuditia  commendanscum  dicit[Hic  homo  tudusl 
iudus qnidem generali  iuditia,  quzed  io  con- 
gruentia legum:dc  rpeciali,quxed  commuuriua, 
&didiibiniua.  Etfimile  dif^um  ed  de  parentibus 
koannis  1 • Eianc  iudi  ante  Deum,  iocedeo- 


tes  in  omnibus  mandatis  & iuftificationibos  Do« 
mini  Gne  querela. 

Et  timoratus]  ad  Deum  timore  cadotquia  fine 
timore,  vt  dicit  G«j[.  iuditia  non  cultodirur. 
£cc/r.a7.Niii  iii  timore  Domini  teneas  cetndan- 
cer , cito  fubuerceiuc  domus  tua.  EccU.  vUim. 
Time  Dcort),&  mandata  citu  fetua;boc  ed  omnis 
homo.  ludus  ergo  fuit  per  vtilem  ordinem  ad  bo- 
num , quantum  ad  iufticiam  generaletn:&  per  or- 
dinem ad  proximum , quantum  ad  iudiciam  fpe- 
cialcm.  Timoratus  autem  fecundum  vniuerialem 
recediiin  it  malo,  quantum  ad  timorem  generali- 
ter furoptumdecundum  quod  timor  ed  mga  ma^ 
li  vc  dicit  ^ugu^inm.  Sed  fecundum  quod  timos 
cd  fpccialicer  fumpiusfqui  ed  timor  magni  ia 
admiratione  quoaa  intelletdum , & in  teuerenoa 
quantum  ad  afie^um)  fic  pet  timorem  ordinatas 
ed  ad  Deum. 

Expedans  ] Hic  commendatur  a fpe.  Spes  ed 
certa  expedatio  futurx  beaticudinis,ex  meritis  Ac 
gratia  proueniens.  Per  fpem  enim  non  expeda- 
bat  terrena , qui  fciebat  quod  fpes  impij  ed  quad 
lanugo,  quz  avento  tollitur:rcdexpedabat[coi>- 
folatiunctn  1 in  adeuentu  Redemptoris;  hzc  enim 
confolacio  cd  omnium  redimendorum.  Vnde 
I.  Veniet  defideratus  eundis  gemibus:8s 
replebitur  gloria  domus  Domini. 

£d  amem  ida  fpes  aliquando  viua,  aliquando 
mortua,  aliquaiido  tutans  animam , aliquando 
vaga  non  lutans  , aliquando  pet  dilationem  ui 
fpetat*  affligens . aliquando  non.  Viua  fpes  cd 
pet  chatitacem , que  ed  vita  virtutum.  Per  hoe 
ipfa  fetnpei  cum  Spiritu  fando  , qui  viuificatoc 
ed  omnium  qux  inipirar.  t . Pttr.  i . Regencrauit 
nos  in  fpem  viuam,in  hereditatem  incorruptibi- 
lem , & incontaminatam  , & immarcc(dbilem« 
conferuaram  in  exiis.  Sine  charitaic  aurem  mor- 
tua cd,quia  ed  fine  Spicitu./of'  8.  Spes  impiorum 
peribit.  Tutans  ed  illa,  qux  ficut  anchora  proie- 
da  ad  litus  ztcmicaris , per  omnimodam  raericl 
theraurizaiioi)£  in  cxlis,  & expedationem  ztcr- 
norutn.  Hekr.  6.  Confligimus  ad  tenendam  pro- 
pofitam  fpem  , quam  ficut  anime  anchoram  ha-, 
bemustuiam  ac  firmam . & incedentem  vfque  ad  • 
interiora  velaminis,  Hxc  enim  totam  ad  xiemi- 
tatem  ligat  nauim  mentis.  Alia  auiem  fpes  tero- 
potalium,  vana  cd.  Job  40.  Ecce  fpes  eius  frudra- 
bitur  eum.  Hxc  fpes  ex  defiderio  fetuenci  ad  rem 
rpcraiam,  affligit  animam  expedantem.  Prtutrb. 
I).  Spes  quz  differtur , adligiianiroamtlignum 
vite  cd  defidetium  veniens. 

Sic  eigo  ide  expedabat  [confolationcm]  non 
propriam , quia  chaiicas  non  qaxric  qux  fua  fune 
i.Cfirirtih.  1 (ed  [ifracl]  totius  populi  Dei , pro 
qua  fxpe  orabat,  i . Mdch.i  ^ . Hic  cd  fratrum  ama- 
tor. hic  ed  qui  multum  orat  pro  populo;hic  enim 
redemptorum  ed  confolatio.  /J'm.  6f>.  Ego  ipfe 
confolaboc  vos  : 6c  in  lerufalcm  confolabimini: 
videbitis . d gaudebit  cor  vedrum,  & offa  vedta 
quafi  hetba  germinabunt.  £c  hac  de  caufa  poted 
effe,  qu^  in  Icrufalem  expedabat. 

Et  Spiritus  fandus  erat  in  eo}  Coromendaiuf 
luc  ab  audore  omnium  gratiarum  , ab  inhabita- 
tione Spiritus  fandi.  DdHitl.  f.  Scio  quod  fpiri- 
(um  deorum  Omdorum  habeas , hoc  ed,  Angelo-v 
rum  & Sandorum.  Ift.t  Requiefeee  fuper  eum 
SpiritusDomini,  fapientix,&  intelledus.  Sicut 
enim,  vt  dicit  itMm  ArrMrdw,  (plriius  confide* 
ratur 


Dk.  h; 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  II.  119 


racae  m oaoi , qaando  fecondo  da&a  percuric  re- 
ta ; ita  confideiatuc  Spiritus  faodtus  in  homine» 
<]uando  ptofpero  flani  peictnic  tnemem»  & cogit 

«terna  appetenda, loquenda»  & opere  queren- 
da. Ican. ).  Spiritus  vbi  vult  ipitat:&  r>ercis  vnde 
veniat,  aut  quo  vadat. 

£t  teiponfum  ] Hic  ab  interna  commendator 
conlblatione , cum  dicitur  qiiod  [ acceperat  reT- 
ponfum  a Spiritu  fanOo]  Eft  autem  illud  refpon- 
fiim  aliquid  ixpe  fufpicaDS  ad  ipfum  deiideriuro. 
Tantus  enim  erat  ardor  fuTpitantium  Pattum 
Chrilli  in  came  ptzientiam » quod  quifquis  ipfo- 
lum  in  rpiriiu  erat»  tunc  tora  ingeminando  rufpi- 
ria»  dic^t:Putas  vtdebo?putas  durabo;putas  me 
hic  inuenict  illa  natiuitas?putas  quod  ci^o  vide- 
bo oculis  mei?£t  alius  quidem  propter  vexatio- 
nem hoftisiufpirare  c(^d>atut, dicens  *Pfalm.i  t. 
Viquequo  Domine  obliuircetis  me  in  finem? 
Vfquequo  exaltabitur  mimicus  meus  Tuper  me? 
Quiuidiu  ponam  confilia  in  anima  mea,  dolorem 
in  corde  meo  per  diem?Alius  autem  fufpirabat  ex 
tedio  dilate  promilllonis,  dicens  f ^ch.ia.  Vifio 
SD  tempus  longum.  Ec  illud  ^4.  a8.  Manda  re- 
manda» manda  remanda : expe^a  reexpedta,expe- 
dla  teexpeAa:  modicum  ibi»  modicum  ibi.  Eft 
enim  impatiens  amor  ex  diu  ditato  defiderio. 
Quafi  dicam  iilud  Io*n.  lo.  Quoufque  animas 
noftras  collis  ? Si  vult  confolaci»  veniat  dto.Alius 
autem  rufpicabat  ex  abominatione  defcenlus  in 
ferni.  Uy  17.  In  profundiflimum  inferni  dcfccn- 
dent  omnia  mea.  Puufne  faltcm  ibi  erit  requies 
mihi  ? Alius  amem  gemebat  ex  defiderio  videndi 
rpcciofum  prz  filiis  hominum » & audiendi  eum. 
Cdntie.  a.  Oftende  mihi  faciem  tuam  , fonet  vox 
lua  in  auribus  meis.  Sciebant  enim  pro  certo 
quod  ^cies  illa  futura  eflet » in  quam  defideranc 
Angeli  profpicere  r.  Pt;r.  t.  & in  cuius  contuitu 
non  fatiatur  oculus  vifu  EetU.  4.  & quod  dilFim- 
denda  erat  gratia  in  labiis  illius : & ideo  vocem 
dulcem  dicebant » & aurem  non  fariandam  audi- 
tu;&  quod  tota  anima  liquefieret » vt  loqueretur. 
£(  idc6  prefendam  eiusiufpirabanc.Ad  huiufino- 
di  ergo  defideiium  & gemitum  Simeonis,rcTpon- 
dit  Spiritus  fandius  A/ii/m.  ii.  Propter  milcriam 
inopum6c  gemitum  pauperum  , nuneexurgam, 
dicic  Dominus,  & ponam  in  falutari » hoc  eft » in 
I r s V » fiducialiter  agam  in  eo,  ^^ch. ).  Refpon* 
dit  Dominus  verba  bona  confolatoriar 

Non  viforum  fe  mortem]  hoc  eft, non  expertu- 
rum mortem.  Mors  enim  non  videtur  nifi  per  ex- 
perimentum. Vel  [ mortem  ] vocat  inferni  tene- 
bras, quas  abhorrebat  plufquam  mortem.5»p''4 ;. 
Illuminare  his  qui  tn  tenebris  & in  vinbra  mortis 
fedeni[nifi  prius  ] oculis  corporis  & mentis  [ vi- 
deret Chriftum  Domini  ] oculis  quidem  corporis 
humanitatem  » & oculis  mentis  Diuinitarem.  I 
/044.8.  Abraham  patet  veftercxultauir,vt  videret  | 
diem  meum.  Luc.  ro.  Beati  oculi  qui  vident  que  | 
vos  videtis.  Gentf.^t.  Vidi  Dominum  facie  ad 
faciem:&  faluafa^a  eft  anima  mea.  Dicitur  au-  | 
tem  Chriftus  Domini  » vn£Ius  Patris  Domini.  | 
lodft.  10.  Quem  patet  landificauic , &mifirin  j 
mundum  San^ificauitautem  pervn^ionem  Spi-  I 
ritus,  quem  fibi  dedit  non  ad  menfuram:red  ficuc  ' 
fonti  datur  iugiccr  manatio  aqueviue.  /044.7. 
Flumina  de  venrre  eius  fluent  aque  viue.Hoc  au- 
tem dixit  de  Spiritu. 

Et  venit  in  Spiritu  in  templum  ] Commenda-  . 


tuc  hic  ab  aAuali  inftindlu  Spiritus  fandli ; quia 
multi  habent  Spiritum  fandlum » quos  adfualiter 
non  tangit.  Ifte  autem  & dona  habet  Spirirus  in 
virruiibus  , & ipfum  inhabitantem  Spiritum , (c 
adtualem  Spiritus  inftindium » & ad  defiderium 
anime  fandi  Spiritus  cotifolaiotiumrerponfum. 
Sic  ergo  nullo  numio,  nullo  indicio  fibi  exterius 
^o.  in  Spiritu  inftigante  6c  rcuelaote[vcnit]ad 
Pcm.Z.  Quicunque  Spiritu  Dei  aguntur » hi  hlij 
Dei  funt.  /y4/m. 141. Spiritus  tuus  bonus  deducet 
me  in  terram  redam.  lfu.6\.  Spiritus  Domini 
dudoreius  fuit.  .^^.i7.1ncitabacur  Spiritus  eius 
in  femeripfo  [In  templum]  autem  venit  quia  hoc 
prophetatum  ftiit  Aialach.y  Scatim  veniet  ad 
; templum  fandum  fuuip  dominator  quem  vos 
queritis»  & Angelus  reftamenti  quem  vos  vultis. 
/y^M.47.Surcepimua  Deus  mifcrlcordiaro  tuam 
in  medio  rempii  tut.  2 . Replebitur  gloria 

Domini  domus  Domini. 

Et  curo  indncetent]Hic  commendarur  ab  ope- 
re. Curo  enim  [parentes  eius  ] hoc  eft,  pater  pu- 
tatiuus»  & Macer  vera  Dei  Virgo  Beata,  qui  erant 
parenies  cius : corporaliter  quidem  6c  fpirituali- 
rcr  Beata  Mater  : fpirirualiter  autem  jcjniraiiue 
Iofepb.4^d.  i7.Ipfius  & genus  fumos. ^/4/m.  121. 
Illuc  enim  afcendemnt  iiibus  tribus  Domini  [ vt 
facerent  pro  eo  oblationem  ] pref^tacionem  Sc 
orationem  [fecundum  confucrudinem  legis  ] Hic 
aperte  innuit  quod  hxenon  fum  fada,  nifi  vc 
confue<u.-{o  legis,  quz  adhuc  ftatum  habuit, con- 
feruaretur ; ne  iex  ficuc  mala  ftatim  abiicienda  iu- 
dtearetutif^  cum  honore  terminata, ad  aimulum 
deduceretur.  Pfutm.iZ  LcxDoitiini  immaailata, 
conuertens  animas.  Polita  occafione  operis,  fub- 
iiingit. 

Er  ipfc]  Simeon  in  fpinru  irrumpens  vf^e  ad 
ipfum.  //4.f9.  Venit  quafi  fliiuius  violentus» 
quem  Spiritus  Domini  cognoutc  [ accepit  eum] 
puerum  [in  vlnas  fuas}  Vinus  dicit, non  brachia. 
Quia  licet  vine  & brachia  idem  fint  \ tamen  vina 
eft  nomen  brachij  prout  menfurar,  brachium  au- 
tem prout  eft  pars  corporis  abfolute.  Qui  autem 
accipit  I E $ V M , menfurando  accipit  : quia 
Mstth.i^.  Daivnicuique  fecundum  propriam 
vimitem.  i.Ctrinih.  j.  Vnufquirtjue.  propriam 
mercedem  accipiet  fecundum  fuum  laborem. 
Lue.6.  Eadem  menfuraquamenfi  fiietitis,  reme- 
tietur vobis. 

Tangit  autem  Qtf.  triplex  myftcrinm  deae- 
ceptione  pueri  in  vlnas  fenis : vnum  ex  hoc  quod 
antiquas  vlnas  nouo  recenter  nato  puero  coninn- 
xit  : cx  hoc  enim  fignificauit  vetuftarem  legis  in 
nouiiacem  gratie  tranfituram.  1 .CsWmii.f . Siqtia 
eft  in  Chrifto  noita  aeattira, vetera  tranfieriint:& 
eccenoua  omnia  fada  funr.  Secundum  myfte- 
rium  eft, quod  puer  fufccptus  nouus  6c  recens  vl- 
nas fenis  texir.  Et  in  hoc  fignificatur.quod  gratia 
nouitaiis  Chrifti  tegit  vetera  & occulcat » ne  de 
cetero  videantur  ad  obferuationem.  Leuit.i6. 
Vfque  ad  noua  comedetis  vetera  ; nouis  autem 
fuperuenientibus.vctera  proiiefetis.  Tertium  tny- 
fletium , quod  puer  nouus  rufeeprus , vacuitatem 
vinarum  repleutc.  Et  per  hoc  fignificacur » quod 
omnia  quz  in  lege  veteri  fune  fecundum  figuram 
veri  &boni,implentorperChriftiim. 

Non  veni  legem  folocre,  fed  adimplete.  MM<h. 

Sic  decet  nos  implere  omnem  loftitiam.  Accepit 
ergo  eum  fic  pcefago  corde  io  vlnas  fuas  [ & m- 
nedixic 


Digitized  by  Cooglc 


120  D.  Albeiti  Magni,  Ord.  Pr^d. 

nedUit  Deum  ] Sicut  enim  petfcOus  fiiit  virtute,  Quia  vidcrunt]Ecce  fixundom,dcveritatepro- 
fpititu.iiucfnaconfolatione,  & inftindiu,  & ope-  roifli.  Viderunt  autem  fimul  vifu  exteriori  cum 
rc : (Ic  pctfc<aus  fuit  vetbo  in  gratiarum  adkionc.  interiori.  //>.  vliim.  Videbit  omnis  caro  falutare 
Et  hoc  cft  quod  dicit  [benedixit]  hoc  cft , gratias  Dei  noflri  [ oculi  mei  ] interiores  & exteriores, 
egit  [Dcum]in  Ueum  ditigem bona qu* accepit,  /yi.ji.  Non  caligabunt  oculi  videntium, & aures 
Ad  locum  vnde  oriuntur  flumina,  reuer-  audientium  diligenter  aufculiabunt  [ falutate 
luntur,  vt  iterum  fluam  [Et  dixit]  Sicut  perfedus  tuumjhoc  efl,  I c s v m.  5 . Ego  autem  in 

fuit  in  gratiarum  asione  \ lic  pcrft^his  fuit  in  Domino  gaudebo  , & exultabo  in  Deo  Is  sv 
prophetia.  Hoc  eft  quod  prophetando  dixit.  ; meo.  Gtnrf.  49.  Salutare  tuum  cxpcdfabo  Do- 
i.Cortmh.ix.  Per' Spiritum  datur  fermoprophe-  mine, 
t iz. Et  hoc  canendo  dixit. Ego  Uim,  ego 

fum  qui  Domino canamjpfallam  Deo  Iftacl.  Qliod  paitlfVi  amc  facicm  omnium 

„ popiilonim  : Lumen  ad  reuclatio- 
Nunc  dimitt.s  feruum  tuum  Do-  „em  Gentium  , 8c  glotiam  plebis  tur 
mmc,  fecundum  verbum  cuiiniin  pa-  ifr^cl. 
ce.  Qjiia  viderunt  oculi  mei  falutare 

tuum.  " Secundum  cfliftius cantici.  Et  dicit  rtia,  fcili- 

cet , qualiter  in  communi  omnibus  hoc  faJutate 
Ecce  canticum  prop|>ecix  ipflus,  quod  diuidi-  paratum  eUifccundo/jualiterrpedaliter  paratum 
tut  in  duo.  PtioK)  cniin.ucepit  dimiliionislicen-  efl  Gentibus.  Et  tertio,  qualiter  in  fpeciali  paia- 
tiam  : vetitatem  confitens  in  fefponfo , quod  ^ tum  cfl  ludzis.  De  primo  autem  in  communi  di> 
Spiritu  Tcceperac.Secundu.ad  quid  Deus  Pater  fa  cic[Quatl]falucate  [paraAiJ  carne  alfumpta  te  vi- 
lutare  fuiim  pjtauit  in  Ic  s V,  determinat.  Inpri-  iibilcm  faciendo,  In  terris  viluscfl  & 

mo  autem  duo  dicit,  Petit  enim  in  pace  dimitti:  cum  hominibus  coimerfatus  efl  [ ante  faciem]  vc 
fecundo,  vetum  confltetui  terponfum  Spiritus  facie  ad  faciem  videant,  Videbit  eum 

fandfi.  omnis  oculus  [omnium  populorum]  Communis 

In  primo  tangit  quinque.  Primo  enim  fecun  enim  falus  paratur  omnibus  contuenda.  Rom.u 
dum  otdin.m  lucrx  determinat  tempus  confo-  Omnes  unmi  peccauciunt , & egent  gtaria  Dei. 
lationis^  pacis  incepiflc.dicens^NuncjNon  ante  >/j/r^».8.MuUi  venient  abOriente,&  Occidente: 
hoc  tempus, rcd[nuiic]cx  quo  Patri  obediens  for-  & recumbent  tum  Abraham , Ifaac  , & lacob  in 
mam  ferui  accepit,  6c  in  templo  vt  lioftia  pto  no-  regno  cxlotum.  Vnde,^^4;^iF.lI.i|:^c  dicit.  Venite 
bis  oblatus  cft.  //^.49  .Tcmpoic  placito  exaudiui  ad  me  omnes  qui  laboratis  & onerati  cflis,  & ego 
te.  Mifcrcbciis  Sion, quia  tempus  mi-  reficiam  vos. 

ferendieius  venit. i.Ctfnnri.ff.Eccc nunc  tempus  Lumen  ] Tangit  quodfpeciajiterparauit  Gen- 
accepcabilc,cccc  nunc  dies  falutis.  Secundo,ftcun-  tihu$,qux  in  tenebris  fedebant : & lux  intelJiecB- 
dum  ordinem  licerx  dimitti  precatur,  dicens  [di-  ciz  legis  non  illuminabat  eos  , dicens  [ Lumen] 
mitt/s]  Allertiuc  ponit : quia  iam  ex  promilTb  di-  /04Q.  1 . Erae  lux  vera  qiiz  illuminat  omnem  ho- 
tnitrir  in  cffci^u.  1. 7im«/i',4  Ego  iam  delibor:  & minem  ventenrcm  in  hunc  mundum.  £fl  autem 
lempus  mc*  refolutionis  inflat.  Quidam  expo-  lumen  , vt  dicit  yfufte;;.  reflexio  lucis  procedens 
nunt  pr*reii5ptofuturo[dimiitis]  hoccft.dimit-  a luce  : S:  fic  fignificai  Filium  qui  procedit  a Pa- 
ie$.Sed  non  oportet : quia  verihcatorcrponfo, fla-  ire,  & reflcdliuir  inanimas  fandas.  In 

tiro  dimilTus  erat  :&  knilc  corpus  flarim  refohii  lumine  tuo  videbimus  lumen,  i.lllumina- 
incipiebat.  xPctr.%,  Cettus  fum  quia  veloxeft  (C  bis  qui  in  tenebris,  &:  in  vmbra  mortis  fedenc 
dcp  jfltio  tabernaculi  mei.  Tertio , fecundum  fe-  [ad  rcuelattoncm  Gentium] Alia  liteta[ad  illumi- 
riem  liter*  fuam  profitetur  conditionem  dicens  nationem  Gentium]  hoc  cft,  Gcntilium.qui  gen- 
[Seruum  tuum]  Pfilm.n  y . O Domine  qtiia  ego  tes  dicuntur, in  generis  iure  permanentes.  Dicun- 
feruus  tuus.  Et  efl  ferutis,  (erui  formam  exhiben-  tur  etiam  Gentes  qiiafl  geniti  tales.  Dicuntur  pa- 
tis.  49.  Seruus  meus  cs  tu  Ifracl  qui  vides  gani  a pagis  quos  inhabitant. /yWw.iitf.  L«ta- 
Dcuimquia  in  tc  glorificabor.  Quaito.confite(ur  mini  Gentes  cum  plebe  cius.  Vbi  nos  habemus 
honotem  pucri,diccns[Domine]quamuis  iit  pau-  Laudate  Dominum  omnes  gentes , laudate  eum 
per.  Cauf.xj.  Dominum  tuum  illum conftitui:  omncspopuli.  Aboriufulisvfquead 

& omnes  fratres  illius  fcruiiuti  cius  fubiugaul.  occafum  magnum  cft  nomen  meum  in  Gentibus: 
Deinde  confitetm  vetitatem  promiflt  [ fecundum  & in  omni  loco  ofFcmit  nomini  meo  oblatio 
verbum  iuum]miht  in  Spiritu  terponfum  Quod  j munda.  Paralii  ergo  falutare  tuum[lumen]hoc  efl, 
enim  Spiiitus  dixit,  verbum  pueri  fuit.quii  Spi-  I in  lumen, vel  ad  lumen  [ad  reuclationcm]  iiucfad 
ritus  a puero  procedit.  De  meo  accipiet,  illuminationem  Gentium  ] If^.Go.  Ambulabunt 

& anmuuiabit  vobis.  Tlr.i.  Quam  promifit  qui  \ Gentes  in  lumine  tuo,  & reges  in  fplendore  onus 
non  mentitur  Deus  [in  pace]  reconciliationis  | lui. //4.1.  Domus  lacob  venite  & ambulemus  in 

quam  nuntiabo  inferis.  A a/.  4. In  pace  in  idiprum,  lumine  Dei  noflri.Specialicer  autem  tangit  ea.qu* 
dormiam&requicrcam  £cc/i.44.Corporaeotum  contulit  Ifracli,  dicens. 

in  pace  fcpulta  funt : & vlucrit  nomina  cotum  in  Et  gloriam  ] Quid  iit  gloria  iam  ante  didum 
a;ternum.  Hac  enim  pax  fuit  in  limbo  Partum,  efl.  Gloria  autem  efl  clara  cum  laude  notitia  : & 
qui  fpc  felici  Redemptoris  expcdlabant  aduen-  ad  gloriam  talem  faluure  fuum  parauic  ifracli. 
tum:  qui  limbus  etiam  dicitpr  (uius  Abrah*.  Et  hoc  cft  quod  dicit.  Et  gloriam  [plebis  tu*  j 
Luc.\6.  Fadum  cft  vt  moreretur  mendicus , & Pftlm.^^.  Nos  autem  populus  cius  & oues  paf- 
portarcuu  ab  Angelis  in  fmum  Abrah*.  Et  di-  cu*  cius.  Ofiti.  In  loco  vbi  vocari  fum 
cit  Huron.  quod  h*c  cft  requies  beatorum  pau-  plebs  mea  vos : ibi  vocabuntur  fili|  Dei  viuentu. 
peruQi.  Sequitur.  Et  vide  ordinem,  quoniam  ptiroo  difit  [ ad  reuc- 

larionem 


Digitized  by  Googie 


in  Euang.  D. Luc.  Cap. II.  iii 


Utionem  Genrium]  ic  poftea  [Sc  gloriam  plebis 
tus  Ifracl  ] propcer  hoc  quod  dicic  ^pejitliu  R»~ 
m»».  1 1 . Czcitas  contigit  in  Ifrael , donec  pleni- 
rodo  Gentium  intraret : & iic  omnis  Ifrael  (alum 
fieret-  Et  ideo  ptxmitiituc  [ lumen  ad  illumina- 
tionem Gentium. 

Attende  autem.quoniam  iam  habita  funi  qua- 
tuor  cantica  in  ifto  Euangelio.Canticum  quidem 
2^chariz>  in  quo  in  multis  gratiis  nobis  falurem 
(texit  & cornu  falutis.  Et  quia  hoc  fecundum 
cfie^uro  fa^um  el\  inRefurre^ione»ideo  in  Ma- 
tutinis laudibus.qux  in  honorem  Rcfutrc^ionis 
decantantur , hoc  (lando  decantatur.  £(l  etiam 
habitum  canticum  Beatz  Virginis  * in  quo  dici- 
tur » quod  Dominus  ad  humilitatem  ancillz  lef- 
pexit : quod  quia  in  fexta  ctate  ^^um  e(l  i ideo 
in  fexta  hora  decantatur » hoc  eft,in  Vcfpera,quc 
iexea  eft  i Laudibus  matutinis.  In  cantico  autem 
Simeonis  in  pace  dimi(Torum  lic  mentio  > qui 
lunc  quiefcentes : fepciroa  autem  ztas  eft  quief- 
centium  : & ideo  in  repcima»  hoc  e(l  > in  Com- 
pletorio decantatur,  (fartum  autem  canticum 
eft  Angelorum , qui  non  pertinent  ad  «ratem 
«liquam  : Sc  ideo  extra  horas  in  Mida  decan- 
tatur. H«c  igitur  quoad  puerum  e(l  prophetia 
Simeonis. 

Et  erat  pater  eius  & macer  mirantes 
Aiper  his  qux  dicebantur  dc  illo.  £c 
benedixit  illis  Simeonj  & dixit  ad  Ma- 
riam matrem  eius. 

Hic  incipit  fecunda  pars  prophette  Simeonis: 
& deut  pr«ceden$,ita  idadiuiditur  in  duas  panes» 
in  quarmn  prima  prophetandi  accipit  occado- 
oem  : in  (ecunda  autem  accipit  prophetis  exor- 
dium Sicut  enim  prscedens  ed  de  puero : ita  ida 
ed  de  ordinaris  ad  puerum.  Ptima  quidem  poni- 
tor cum  dicitur  [Et  erat  pater  eius]  putaiiuiis  (o- 
fcph./y0.8  Antequam  fclat  puei  vocare  patrem 
& matrem.decrahentur  fpolia  Daroafci[&  mater] 
VirgoDeata.  /nfraeodan.  Ego  &;  pater  tuus  do 
lenies  quscebamus  te. 

Attende, quod  nullus  ed  patet  Chridi  fpiritua 
lisvel  naturalis  ni(i  folus  Deus  Pacer : quia  fpiri- 
lualiter  nemo  format  eum  in  cordibus  fidelium 
nifi  Deus.  iW-«Vari».trNonnevnus  ed  Pater  om 
nium  nodrum}  /can.t.  Vmim  habemus  Patrem 
Deum.  Sed  matrem  veram, & fplritualem,CK  cor- 
poralem habere  poted.  Msith.n.  Ecce  mater 
mea&  fratres  mei.  GWar. 4.  Filioli  roci  qiiosirc- 
lum  parturio, donec  formetor  Chtidusin  vobis. 
Jfd.66.  Q^modo  fi  cui  mater  blandiatur, ita  ego 
confolabor  vos.Pater  ergo  non  cd  nifi  pmatiuus. 
Lue  4.  veputabatur  filius  lofeph.  Hi  ergo  Patet 
& M-iier[etant  mirantes]  Omnia  enim  mira  funt 
qux  funt  de  paruolo  Iesy.  /fd.  vUim.  Quis 
aodiuit  vnquam  tale  f aiit  quis  vidit  huic  (imite? 

Super  his]  Bene  didi  [fuper]  quia  omnia  fuper 
eram  Sc  non  fnbrus,  eminentia  enim  erant. DtM- 
ter.  18.  Faciet  Dominus  fopra, Sc  non  fubter : in 
capur,&  non  in  caudam  [qu«  diecbamur  de  illo] 
Qusrii  0't£tnei , Qusiiam  funt  qu«  de  paruulo 
I E s V dicebamur  ? H«c  igitur  fune : quia  Ange- 
lus nuntiabat , intra  vcerum  matris  filius  exulca- 
bac  I Angeli  canebant,  padores  Liudabant , della 
apparebat , Magus  aurebai , mucus  loquebatur, 
coniogaca  prophetabat : Sc  alia  multi , quz  de 
*D.  jilirmi  Euang.  D.Lut. 


pamulo  dicebantur : & ideo  pater  eius  & matee 
mirabantur.D4mri.^. Signa  & mirabilu  fecit  apud 
nos  Deus  exedfus. 

Et  benedixit  eis  Simeon  ] Qua  aurem  benedi- 
Aione  benedixerit  non  cd  digellum : fed  creditur 
quod  ficuc  benedixit  Heli  Annam  pro  fornore 
quod  accommodauic , mulro  magis  Simeon  qui 
roaiot  fuit  quam  Heli,  benedixit  parentibus  Usv 
pro  Redemptore  • quem  obtulerunt  Domino 
in  templo  (uo  [ Et  dixit  ad  Mariam  ] fpeciali- 
ter , qu«  fuit  vera  matee  iplius  : incus  corde 
prius  , Sc  podea  in  vtero  ipfius  formatus  ed 
a Spiritu  fandlo.  Formans  me  ex  vtero 

feruum  fi^i. 

Eccepodeus  ed  hic  in  ruinam,  & 
io  refurredionem  multorum  in  Hracl, 
& in  (ignum  cui  contradicetur  : ( fic 
tuam  ipfius  animam  pertranfibit  gla- 
dius ) vc  reuclcntur  ex  multis  cordibus 
cogitationes. 

Idaed  prophetia»  Sc  habet  duos'paragr3phos. 
Primus  ed  de  Infante  in  comparatione  eorum 
qux  fpiriiualiter  ordinantur  ad  ipfum.  Secundus 
cd  de  Matre  » qux  fpiricualitcr  Sc  corporaliter 
conrungitur  ei.  In  primo  enim  dicit  tria  : quia 
quibufdam  cd  in  ruinam»  & quibufdam  in  refur- 
le^ionem  , & quibufdam  in  fignum  cui  con- 
tradicetur. De  primo  dicit. 

Ecce]Q^d.  ineuidenti  ed:  cum  daiim  appare- 
bit» Sc  apparuit  in  H.’rode  [ politus  ed  ] hoc  ed» 
iinmobiluer  fundatus  ed  ide.  1.  Conmh.  4.  Fun- 
damentum aliud  nemo  poied  ponere  prxter  id 
quod  podium  ed,  quod  ed  Chfidus  l£  svs. 

I .Fides  ed  fiibdaniia  reium  Ipcrandarum. 
Afdttb.ij.  Super  hanc  petram  xdincabo  Eccle- 
fiam  meam.  Ifd.S.ic  iS  Eecc  ego  mirtam  in  fun- 
damentis Sion  lapidem  , angularem,  probatum, 
preciofiim.in  fundamento  fundatum.  Qi^i  aedi- 
derit.non  fcdinct  [ hic]  puetfin  ruinam]  hoc  ed, 
ruinx  occafionem » qu.e  fumitnr  ex  ipds » non  ex 
puero : quia  puer  quantum  ed  de  fe,  omnes  facie 
tefurgere  : fcd  ipfi  fua  infidelitate  ruunt.  Ruunt 
autem  ad  vcriracem  ipdus  infideles.  Ad  gratiam 
ipfius  ruunt  mali  & pecUtores.  /^.3. Ruit  popu- 
lus.virad  virum.vnu(quifquead  proximum  fuiim. 
Ifd.S  In  lapidem  odenfionis  & petram  fcandali 
duabus  domibus  Ifrael , Sc  iu  laqueum  & in  rui- 
nam habitantibus  lerufalem  : &:  ofTefidcni  excii 
plurimi,  & cadent,  & comeremur , & irretiemur» 
&capientur.Odcnduntenim  finecaufa  fe  fcanda- 
lizantes, cadunt  in  peccatum  declinantes, irretien- 
tur obilinatione  (e  in  peccato  tenentes,  Sc  capien- 
tur xterna  fententia  in  poenis  pcrm3nentes.//4.}. 
Rtiir  lerufalem, ludas  concidir.Quia  lingux  eo- 
rum & adinuemiones  eorum  contra  Dominum: 
vt  pcouocciu  oculos  maicdacis  eius.  His  ergo  ed 
^ tn  ruinam. 

Et  atrende,  quod  ruinx  eorum  Chridus  nec 
ed  caufa  pet  fe , nec  per  accidens , nec  etiam  oc- 
cafio  , qux  minor  eid  quam  caufa  per  accidens. 
Sed  ipieed  in  ruinam  eorum,  ficut  fol  ed  in  tene- 
bras : quia  vbi  non  ed  lumen  (olis  , ed  tenebra: 
Sc  tanwn  quantum  ed  dc  (ole  , vbiqne  efl  lumen. 
Sed  id  quod  interponit  fe » fine  ciuia  folis  facie 
. quod  fol  illuc  non  effundit  lumen  fuum.  /ob  14. 

• L Ipfi 


iiz  D.Alberti  Magni,  Ord.Pr£Ed. 


Ip(i  fuerunt  lebelles  lumini,  nefcienint  viaseiusi 
nec  teuct(i  fum  per  femius  illius. 

£c  in  tefurrcdtionetn  multorum  ] omnibus  vi- 
<}eliccc  qui  fide  & moribus  conuertutut  ad  ipfum. 
£c  horum  rcfuirediionis  caufa  c(l  ipfe.  EU  autem 
lefurtcAio  i culpa  pctgtatiam.Refuttcxir  propter 
nofitam  iuflificacioncm.  Eft  etiam  refutredio  a 

rrna  per  gloriam.  Rom.  6.  Chciihis  reTurgens 
mortuis  iam  non  moritor : mors  illi  vitra  non 
dominabitur.  Quod  enim  mortuus  eft , peccato 
monuus  eft  femet : quod  autem  viuic,viuii  Deo. 
Ita  & vos  cxiflimaie  vos  mottutft  quidem  e(Te 
peccato,  viuenies  auian  Deo,  hoc  ell , ad  Dei 
umilicudinem : vt  de  cztero  non  cadatis,  /fu,  14. 
Ne  Izceris  Philifthxa  omnis  tu  quia  c«idi : con- 
furgaro  [ multorum  ] autem  dicit : quia  fulHcien- 
let  caufauit  quidenr  rcruice^oncm  oraniuin: 
efficienter  autem  non  caufat  nifi  refurcedionem 
fide  & opere  deuocorum  [ in  Ifracl  ] quia  illis 
primitus  pczdicauit.  Mtath.  1 (.  Non  fum  miirus 
nifi  ad  oues  quz  perierunt  domus  Ifracl.  Er  ex  il- 
lis quidam  crediderunt.  hAn.\.  Vt  omnis  qui  cre- 
dit in  ipfum  non  pereat  % fed  habeat  vitam  zter- 
nam.  /««n.ii.  Ego  fum  tcfuire^io  , & vita.  Qui 
credit  in  me , etiamfi  mortuus  fuerit , viuee  [ In 
ruinam  ] autem  e(l  eorum  qui  non  credunt,  han. 
).  Qui  non  credir , iam  iudicacus  eA : quia  non 
credit  in  nomine  diledH  Filij  eius.  PfMm.  i.  Non 
refurgenc  impi)  in  iudicio , neque  peccatores  in 
concilio  iuAorum. 

Tertio  eA  in  fignum : fignum  quidem  (ignifi 
«ationis  fuz  voluntatis  vi  praemia  acquirantur 
pcenz  caueantur  per  przdicatum  Euangelium. 
Pfulm.  59.  Dedi  Ai  metuentibus  ce  flgnificatio- 
nem : vt  fugiam  i facie  arcus,  hoc  eA , percuflio- 
nis  occultz,  que  fiet  per  iudicium.  Aut  m fignum 
miraculi  fidem  zdificantis.  Omnia  enim  miracu- 
la fune,  & figna , quz  fecir.  Meh.  a.  Quomodo 
nos  elTugiemus,  fi  tantam  neglexerimus  falotem: 
quz  cum  initiu  accepilfec  enarrandi  pet  Dominu 
in  nos , ab  his  qui  audierunt  coilfirmata  cA,  con- 
tcAaure  Deo  fignis , & portentis , & variis  vit- 
tucibus , 6c  Spicitus  fanfU  dillributionibus  fecun- 
dum fuam  voluntatem.  Item  in  figmim  diAtibu- 
tionibus  fecundum  fuam  voluntatem.  Item  in 
fignum  quo  ChriAo  confignamur  , pcc  fignum 
fidet  quod  cAbaptifmus  /quod  cA  fignaculu  quo 
ChriAo  confignamur.  9.  Tranfi  pet  me- 

diam -ciuitatcin  in  medio  lerufalem  , & figna 
thau  fupet  frontes  virorum  gementium  & dolen- 
tium fupcTcundlis  abominationibus  quz  fiunt 
io  medio  eius.  His  fignis  conttadicirur. 

Decontiadi^ione  quidem  primi  figni  f/dlmc, 
1 . Fa£lum  eA  iudicium  , fcilicet , peruerfum  , Sc 
contradi£kio-poientiot.  Propter  hoc  lacerata  cA 
lex.  Quidam  enim  contradicunt  verbo  , dc  qui- 
busiam  dirAumcA.  ylc?.  a8-  Sc^z  huic  vbique 
contradicitur.  Quidam  autem  fa Ais , de  quibus 
dicitur  Tir.i,  Conficemuc  (e  noAe  Deum : fadhs 
autem  aboegant.  Signo  etiam  miraculorum  eius 
contradicitor  kmagis  Pharaonis,hoceA,  k de- 
fenforibos  infidelitatis.  Pf»lm.  17.  Eripies  me 
de  contradiAionibus  populi , conAirues  me  in 
caput  Gentium  : Dicit  filius  ad  patrem.  Tertio  fi- 
gno  contradicitur  a falfis  Chri  Aianis.  Itrrm.  t 
Vzraihi  mater  mea, quare  me  genuiAi  virum  ri- 
xsp  i virum  difeordizM»  vniucrfa  terra  omnes 
tnalcdicunt  mihi- Alia  litcra.  Omoes  cooriadicunt 


mihi.  Ecce  qualiter  politus  cA  in  fignnm  cui  coo- 
tradicitur  fecundum  CUjf. 

EA  tamen  ChriAus  multis  modis  politus  in 
fignum.  In  fignumquidem  humilitatis , fanitacis, 
dominationis  fiuc  ducatusducis  militiz,luz  pz- 
lientiz , tilbuiationis, quietis , & coaceraplado- 
nis  fiue  abfeonfionis.  £c  hoc  per  factamenca  quz 
exhibuit  in  fcipfo.  De  priino/irpr«  x.  Hoc  vobti 
fignum.  Inuenietis  infantem  pannis  inuolucum. 
De  Inundo  A^»m.u.Fac  ferpentem  zneu,& erige 
eum  in  palo , & pone  pro  ligno  ; & qni  afpezeric, 
viuer.  Huiufmodi  enim  fignum  Chtilhis  cA  in 
facramemis.  De  tertio  If*.  f . Eleuabic  Oominua 
fignnm  in  nationibus  procul , & fibilabic  ad  eum 
de  finibus  terrz  fub  doniinarjonem&  inuocatio- 
t>em  Filij , & fub  vidtricia  figna  eius.  De  quarto 
autem  Turtv.^.  Pofuetum  me  quafi  fignum  ad 
fagittam.  Et  hoc  faAumeA  in  cruce  quando  qui- 
lib^infixir  in  eumfpicula  fua,  vel  opcris,veliin> 
guz,  vcl  vtriufque.  Contemplationis  aurem  dC 
quietis  & abfconfionts  fignum  cA  in  fepulchro. 
Mutrh.  It.  Signum  non  dabitur  generationi  ne* 
quam  nifi  fignum  lonz  Ptophetz. 

EA  autem  adhuc  Dominus  fignum  redemptio- 
nis per  defcenfum  ad  inferos , & fignum  exalta- 
tionis quo  fide  Sc  conuerfatione  pergere  debea- 
mus ^'cr  refucreAionem  dcafccnlioncm  adezios. 
//4.  7.  Pete  tibi  fignum  k Domino  Deo  ruo  in 
profiindum  inferni,  fiue  excelfum  lupra.  In  fpiri- 
cualibus  aurem  quotidie  pede  fe  poni  fignum 
amoris  quo  tendar  affeAio  cordis.  Pone 

me  ficiit  (ignaculum  fuper  cor  tuum  , Sc  fuper 
brachium  cuum.  Ponit  etiam  fe  fignum  veritatis 
in  illuminatione  cordis.  Pfnim.  4.  Signatum  eft 
fuper  nos  lumen  vultus  rui  Domine : dedi  Ai  Izti- 
tiam  in  corde  meo.  Sic  igitur  hic  pofitus  eA  [ in 
fignumjEt  puto  quod  liieralitct  imelligitur  in  fi- 
gnum diuinz  potcAatis.  Unn. Nemo  poieA  hzc 
figna  facere  quz  tu  ^is,  nifi  fuerit  Deus  cum  eo. 

9.  A fcculo  non  eA  auditum  quod  quis  ape- 
ruit oculos  cxci  nari : nifi  eflct  Deus  cum  eo  non 
poterat  facere  quicquam.  His  tamen  fignis  con- 
tradiAumcA.  Matth.  it.  In  fieeizebub  prindpa 
dzinomorumeiicitdzmonia./MfT,  8.  Nonne  be- 
ne dicimus  nos  quia  Samaritanus  es  tu  , &dz- 
monium  habes  ? 

£c  tuam  ipfius  auimam  ] Secunda  pars  pro- 
plirciz  quz  pertinet  ad  manem.  £t  expolitio  li- 
tcralis  hic  duplex , & tertia  eA  myAica  in  dalf. 
Prima  cA  quam  creJo  veriorem  ede,  quod  poAefi. 
liuum  pronomcrcfoluatur  in  primiduum[Tuam] 
hoc  eA,  tuiipllus  Marizf  animam  ] non  corpus 
[ pcrtr.mfibit  ] in  diuecfa  fccando  [ gladius  ] hoc 
cA.prcna  pafilonis  quz  in  filio  tuo  c A in  corpore» 
peruerberat  anima  ruam  in  compallioneivt  dolo- 
res quos  non  habuiAi  in  partu  , vt  fentires  ce  el& 
mairera : nunc  cxoluas  in  nqorte, matrem  lencieti- 
do  le.EthzceA  expolitio  i>4M«/c.VDdetn  pro- 
fa.  Nunc  exoluit  cum  vfura  gemitus  quos  paritu- 
ra narurz  detinuit ; tempus  naAa  nunc  namra, 
nunc  repofeit  fua  iura , nunc  dolores  acuit.  Er  fie 
exponitur  illud  Um.  1.  Qmd  mihi  Sc  tibi  eA  rmi- 
licr  ? Nondum  venit  hora  mea.  Q^  d.  Ex  ce  non 
habeo  quod  figru  faciam.  Nihil  ad  cede  fignis. 
Tenmus  veniet  paOIonis  cum  te  matrem  reco- 
gnolcam,  & tu  mc  filium : ciun  pariat  tn  eo  quoti 
ex  te  habeo  tibi  commone. 

Secunda  expoficlo  eft  vt  pronomen  fir  polTef- 
liuum: 


inEuang.D.Luc.  Cap.II  125 


fiouiiA:ne  [cium]hoceft)  fili)  aoinum  quam 
diligis  vc  tuam  [ ipfius  animam  perrnnfibit  gta> 
diiasjquia  Chril^s  non  eilpailus  cantum  in cor< 
pore»  (ei  etiam  tn  anima.  7or<«.  1 . O vos  omnes 
quicranficis  perviam,  atcendice&  videte  fi eft 
dolor  fimilis  iicut  dolor  meus. 

Tertia  myllica  efi.  Epktf , i.  Gbdius  (piritus 
quod  eft  verbum  Oei.  /Zeir.  4.  Viuus  eft  (etmo 
Dei  & elHcax  Se  penetrabilior  omni  gladio  and- 
piti.  Hicpenetrac  animaro  credentis,  quz  eft  Ma- 
na reeundum  quod  ipfa  eft  imago  Eccldue : quia 
venic  non  ponere  pacem , (id  gladium.  Aiatth.  . 
10.  [vc]exnacMfiranritionegladi)  [reuelentur]  | 
boc  eft , palam  nane  [ cogitationes  ] que  fuut  de  I 
Cheifto  [ex multis  cordibus  1 quia  multi  ex  hoc  | 
cognofeent  qualia  de  Chrifto  cogitant : bona  j 
quidem  in  confefltone  fidei : mala  autem  in  fidei  | 
concradi^ione.  Et  hoc  non  mutatur  io  omnibus 
expofictontbus.  lob  s8.  Abfcondica  produxit  in 
iucein  I . Cfrinth.  4.  Veniet  Dominus  qui  & illa- 
minabit  abfeondita  tenebrarum  > & manifeftabit . 
coofilia  cordium : & tunc  lausciic  vnicuiqueii 
Deo.  Sice^o  terminatam  eft  teftimonium  Si- 
aeonis  Prophecc. 

Et  erae  Anna  prophetiHa,  filia  Pha- 
naei, detribu  Afer:  hsc proccfTcrat 
in  diebus  multis,  & vixerat  cum  vi- 
ro fuo  annis  feptem  a virginitate 
fux  Ec  h*c  vidua  vfquc  ad  annos 
oftogintaquatuor : qu*  non  difcedc 
baede  templo, iciuniis & obfecracio- 
nibns  feruiens  noclcacdie. 

Nequa  pro(e(Eo  teftimonio  Chrifti  defit  ain 
fexus , poft  cefttmoniuro  fenis , inducitur  vidue 
Aons  teftimonium : vc  ex  eifdem  habeamus  6c  ex 
tot  reparationem  vitx , ex  quibus  & quot  habui- 
mus initium  mortis.  Vicenim  & mulier  fibidc 
diabolo  confenciemes  , induxerunt  mottem. 
Sapient.  I.  Deus  mottem  non  fecit : fed  impij 
manibus  & veibis  acccifierant  illam.  Similiter 
vitfc  mulier  (ibi  inuicem  Sc  Deo  confcncicntes 
confefiione  fua  adduxerunt  vitam : duo  virgines, 
lofeph , & Matia : duo  coniugati , Zachaiias , & 
Elifabeth  prophecauetnnc.  Supererat  de  viduts:& 
ideo  venit  ad  templum  Simeon  viduus  vt  credi- 
tar:quia  alicercumvxorcveniiTec  Venit  Anna 
vidua, ne  aliqua  viixprofcftio  deeilec  vel  fexus. 
Ec  hoc  eft 

.Et  ctat  Anna  ] Quia  veto  ficut  dicitur  Ecdi. 
I f Non  eft  fpeciofa  laus  in  ore  peccatoris.  Et 
/yW.49.  peccatori  dixit  Deus : Qiiaie  tu  enarras 
iufticias  meas,  Sc  a(Tumisteftamentu meum  per  os 
tuum  f ideo  hxc  vidua  primo  ^ multis  commen- 
datur, &poftea  laudans  Ciuiftiim  perhibetur. 
Commendatur  autem  k nomine , i genere,  a lon- 
ganimitate', i caftitate , & cultus  diuini  deuocio- 
nc.  A nomine  (fkiidcin  quando  dicitur  [Hicrjt 
Anna]  quz  gratia  cius  interpretatur.  Preuerb  it . 
Mulier  graciofa  inuenict  gloriam.  Rutb.  i.  Inue- 
njam  gratiam  in  oculis  tuis : Sc  node  me  digna- 
tas es  peregrinam  mulierem,  Exod.  3 j.  Inuenifti 
gratiam  coram  me. 

Quinque  autem  huius  rominis  leguntur  ex- 
cellentis fame  mulieres.  1.  ftrg.x.  legitur  Anna 
matec  Samuelis.  Tob.  7.  Anna  vxot  KagueUs. 

D,  jiibgrti  Mxfnii  in  D>Luc. 


7^. T.’ Anna  vxor  (enioris,  & mater  ionioris To* 
bix.  Non  legitur  autem  in  Canone,  (ed  ab  omni- 
bus pethibetur,  & in  Euangelio  Nazarxorum  le- 
gitor do  Anna  vxore  loachim, matre  Beatz  Virgir 
nis.  Hic  etiam  legitur  de  Anna  tefte  Saluatoris. 
Prima  poftulacum  ^ Deo  accepit  , (ecunda  ora- 
tione (ua  derooniuro  ii  filia  compefeuit,  teteia 
gaudium  de  fupplementisnecefiltatum,  & rura- 
tionis infirmitatum  per  Angelum  recepit , quaita 
Filium  Dei  protulit , quinta  Chrifto  telUcno- 
nium  perhibuit.  Significant  (piritualicer , quod 
raria  Dei  hxc  quinque  tn  quolibet  homine  per- 
cit , orationem  fcilicet  exaudibilem. 
Peccatores  Deus  non  audit : (ed  qui  fecetir  vo- 
luntatem fiiam , hunc  exaudit.  Secundo  pczuaJet 
diabolo  contra  lencationetn.  iXtrimb.  10  Fidelis 
Deus  qui  non  patitur  vos  leniari  fupra  id  quod 
poteftis:  fed  faciet  cum  tematione  prouentum  vt 
po(Eiis  fuftinere.  Facit  etiam  defedlus  6c  infirmi- 
tatis curationem. /74/m.  10$.  Qui  propitiatur 
omnibus  iniquitatibus  tuis » qui  fanat  omnes  in- 
firniitaces  tuas,  /ob  f . Ingredieris  in  abundantia 
fepulchrum , ficut  infernu  acemus  tritici  in  ran- 
pote  fuo. Facit  adhuc  pai(urodiuinutn,qui  Deum 
concipit  & parit.  Rtnh.i.  Bcisedida  filia  tu^  Do- 
mino , & priorem  gratiam  pofteriori  fuperafli  In- 
ducit ad  laudem  etaric.  t.  Canntb.  <>.  Gratias 
Deo  fuper  ineturtabili  dono  eius. 

Commendaciit  a Sancis,  Spiritus  reuelatiune 
[ prophetifta  ] Et  hic  commendatur  a genere.  Et 
quia  nobilitas  generis  decoratur  virtute  : ideo 
primo  laudatutit  dono  Spiritus,  quod  in  eam  a 
patre  quafi  hzreditarie  procelfir.  httren.  Hoc 
folum  video  in  nobilitate  genetis  appetendum, 
quod  quafi  quadam  necelfitate  aftringuncui  ne  k 
maiorum  nobilitate  degenerent.  Secundo  com- 
mendatur i patre , tertio^  tribu.  A rcuelacioiie 
autem  commendatur  cum  dicitur. 

Prophccilla  ] cui  Spiritu^:  multa  reuclauir. 
StipUm.j.  Per  nationes  Spiritus  fapientix  in  ani- 
mas fan^s  fe  transfert , amicos  Dei  & Prophe- 
tas conftituit.  Quatuor  autem  fermina*  pcophe- 
cz  leguntur,  & quatuor  aliz  prophetafle.  Et  pro- 
phetillx  : prima  fuit  Maria  foror  Moy  fi  Ex  ‘d.if. 
Secunda  fuit  Debora.  luMc.  f . Teiria  fuit  Olda 
prophetilla  4.  Rtg.  ii.  Quarta  eft  ifta.  Dc  qna- 
ruor  autem  prophecamibus  yit}.  ai.  Philippo 
I erant  quatuor  filiz  virgines  prophetantes.  Prima 
canebat  canticum  de  redemptione  populi , in  fi- 
gura redemptionis  fiiijDei.  £.wd.  if.  Sumpfit 
Maria  prophetifta  tympanum  >n  manu  lua: 
egrefixque  fani  omnes  milieres  poft  eam  qui- 
bus prxeinebat.  Secunda  prudentia  fua  iudicabac 
I popuKun,&  expugnauic diabolum  in  figura fa* 
' pienriz  Chrifti  , & vi^oriz  diaboli.  Indic.  4. 
Erat  Debora  psoplittis  vxot  Lapidoth,  qu*  iudi- 
cabar  popnlmn  illo  tempore.  Tertia  rcmilTionem 
indicabat  regi  fiuixx,  4.  Rf/.u.  Dicite  regi  luda 
quimHir  vos : ^'niligecis  ad  fepulchrum  tuum  in 
pace.  Et  hoc  fuit  in  figura  pacis  Chrifti , in  qua 
dimitti  ferogauit  Simeon.  Quarta  tftapropalac 
ab  aliis  prz6guratam  confcfiionem  fidei.  Ftima, 
Maria  interpretatur  fignans  amaritudinem  peent- 
tentix  5:  pafiionis,  in  qiia  (ubmerguntur  fpiritua- 
les  EgvpTi).  Secanda,  Debora  interpretatur  apis 
in  fignificarionem  dulcedinis  fapientiz  Chrifti, 
Pfalm.itS,  C^tam  dulcia  faucibus  meis  eloquia 
tua  fuper  mei  oti  meo,  Tettia , Olda  difcierio 
L a inea 


124  Alberti  Magni,  Ord.  Pr^d. 


mea  interpretatunquia  p«t  pacem  Chrifti  mali  ^ 
bonis  dirccrnuntur:qaia  /;4.48.dicitur,quod  non 
eft  pax  impiis.dicii  Dominus.  Quarta»  Anna  gra- 
tia dicitur: quia  gracix  Dei  fcit  teftimonium- 
han.  1.  De  cuius  plenitudine  accepimus  omnes 
gratian)  pro  gratia. 

Filia  Phanucl]  Pbanuel  facies  Dei  interpreta- 
tur:quia  ita  diuinus  vr  facies  Dei  in  ipfo  re- 
fultarct.  Vnde  }i.  Vocauit  locum  illum 
Phanucl,  diccnstCallra  Dei  funt  hxc:6c  vidi  Do- 
minum facie  ad  faciem  , 6cfalna  fadia  efl  anima 
mea.  r .iQdn.^,  Cum  appatuerir,nmilesiei  erimus, 
& videbimus  eum  iicuti  cd.Hic  ergo  tam  diuinus 
genuit  Annam  Dei  gratiam. 

De  tribu  Afer]  Ecce  commendatio  a tnbu.Hic 
autem  Afct  fuit  odlauus  6Iius  lacob  , de  Zclpha 
natus  , qui  ex  oidine  naiiiiitacis  ad  bcatitudinem 
pertinet : quia  odio  fiim  beaiitudines  pcc  nume- 
rum metitotum.  Maith.  f.quamuisfunrfeptcm 
per  numerum  przmiorum.  E^eeh.^o.  Ofto  gra- 
dibus afccndebatur  ad  templum.  Et  (ic  pertinet 
ad  ceflimonium  noux  gtaiix  , qux  pcc  t^auam 
refurre^ionis  confcaacur  , vcceiitellaincntoin 
iepeenario  tcrminato.£cc//.i  i .Da  partes  feptem, 
nec  non  &o£lo.Aicr  autem  imetptctatur  beatus, 
dicente  adopiatuc  cum  matre  Ginef.  }0.  Hoc  pro 
beacitudinc  mea  Ex  hoc  enim  beatam  medicent 
omnes  mulieres.  Qux  beatitudo  in  hac  filia  An 
na  confirmata  ci\  , qux  beatificanti  omnes  beatos 
reddidit  teiUroonium.  Supra  i.  Beata  qux cfcdi- 
difii  quoniam  petfictentut  quxeunque  di£la  fnnt 
tibi  a Domino.  Dfv/.j  ).Bencdidus  in  filiis  AfeC; 
Sic  placens  in  fratribus  fuis. 

Hxcproccrterai  in  diebus  mullis  ] Hiccom- 
tnendacuri  longanimitatepix  & robcixA:d..uo- 
cx  expe^ationis  confolaiionis  ifiius.  Et  dicit 
[PtocclTcrat]  quia  (emper  profecit.  Eccli.i  8. Cum 
conlummauctic  homo  , tunc  incipiet. /“p/m. 
Dixi, Nunc  ccepirhxc  mutatio  dextrx  Excelfifin 
dicbus]autcm  ponit:quia  omnis  vita  cius  lux  fuit 
virtutis,  nulla  nox  icncbtanim  iuterpofita. 
Sapient,  t i.  Sancis  tuis  maxima  erit  Iux-^om.i^. 
Induamur  arma  lucis,  fic  vr  in  die  honefie  ambu- 
lemus. Hotum  dictum  multos  habuit.  Geuef.it^. 
Erat  Abraham  fenex  dierumque  multorum  : Sc 
Dominus  ineundis  benedixerat  illi.  Nondum 
autem  erat  plena  dierum ; quia  hoc  donum  pleni- 
tudinis datur  in  morte.  Gtnef.  Confumptus 
efl  xtate  bona,  & appofifus  cH  populo  fuo  fenex 
& plcnusdiermn.Siccrgo  fuit  cxpc£landu  faluta- 
vc  Dei  promiflbm.  Htbr.  r».  Sic  longanimiter 
fcrens  adeptus  efl  reptomifiiones.  Rom.  i.  An 
diuitias  bonitatis  & longanimitatis  eius  con- 
temnis? 

Et  vixerat  ] CnmmcuJatuc  hic  ab  omni  Aatu 
cafiitatis.  Primo  quidema  Hatu  cafiitatis  coniu- 
galistqiiia  vixerat  , non  mortua  fuerat,  concupif- 
centiis.  i.  Tm.  $.  Indelictis  , viuensmovrua  eli 
[cum  vito  ] Concordiam  notat  fubiedionii.  £ft 
enim  beneplacitum  Deo>&  probatum  coram  ho- 
minibus : vit  & mulici  fibi  confeuticiues.  Eedi. 
if. Notatur  etiam  in  hoc  thori  fides  qux  fuo  viro 
contenta  e(l.  T«hm  3.Vinim  in  timore  tuo  & non 
in  libidine  mea  confenfi  fufeipere  [annis  fcpicm} 
quafi  cum  duce  fux  virgjnit3t«s./r/-m- 1 .Dux  vir- 
ginitatis mex  es  tu  [i  virginitate  fualpcrdita.  Et 
in  hoc  notatur  laus  cafiitaris  virginalis  qnaman-  | 
cs  virum  fuum  cunodicrac.  Tibia  Nunquam  | 


cum  ludentibus  me  mifeui , nec  cum  his  qui  in 
ieuitate  ambulant  participem  me  przbui. 

Et  hxc  vidua]  Ecce  commendatio  a viduitate. 
Quod  ma^um  elbquia  dicit  ytrnbref.  quod  iu- 
ucnes  vidux  plufquam  virgines  lentannit  propter 
recordationem  dcled^tionis  cxpeicr.  Pfaim.  i 31 . 
Viduam  cius  benedicens  benedicam.  Intltth  13. 
Tu  Ixtitia  Iftacl , tu  gloria  letufalem,  tu  honori- 
ficentia populi  mei , qux  fiteifii  viriliter : & con- 
fortatum efi  COI  tuum  eo  quod  callicaiem  ama- 
ueris.&poll  virum  ruum  alter  ’m  ncfcieris[vfqu« 
ad  annos  o^oginca  quaruor]  fux  xtacis,  quando 
hxc  fa£la  fum  qux  hic  narcantur.Odloginta  aure 
quaruor  fuiu  fepties  duodecim.  Vnde  quantum 
fuit  cum  viro  in  dc!tciis,ramum  afflixit  fc  ieiuniis 
deviduitaxis  opprobriis,&  penuriis  Et  hoc  figni- 
ficarur  Btmch  4.  Quantum  aiierfi  fuerunt  fenfus 
vnde  vr  prouocareits  Dcum:dccies  tamum  con- 
ucuentes  requiretis  cum.Hxc  autem  non  tamum 
decies  lequifiuit,  fed  addidit  vt  citius  placerer  Cc 
mdius.  Dc  licito  vfu  mairimonij  ptenitentiam 
fccic,  vt  confolationcm  diuinam  facilius  inueni- 
ret  i imitata  ludiih  viduam,  qux  ex  quo  mortuus 
eft  vir  cius, (cerctum  cubiculum  pro  templo  fecit 
in  fupetioribus  dumnsfux,  in  qnocum  puellis 
filis  daufa  morabatur , dc  cilicium  habuit  fupee 
lumbos  fuos-  lixe  autem  duovlccics  (epeem  annis 
vidua  fuerat,  qux  oAcigimaquatuor  faciimc:duo- 
dedm  icfetens  ad  petitionem  cuangclicx  gra- 
tiz  , & leptem  ad  delicias  expertas.  Matth.  19, 
Sedebitis  A:  vos  lupet  fedes  duodecim,  indicantes 
la.  tribus  ifrad. 

Qux  non  diiccdcbat  ] Laudatur  hic  a cultu;5c 
ponit  fincinflantiam  videlicet , cultum  «afilidio- 
nem  corporalem,  oratiimtsdeuuiionem.  Icruitu- 
cis  obfcquium,&  obiequij  continuitatem  indelef- 
fam.  De  inflantia  dicit  [ Qux  non  difccdcbat] 
I.ut.  \ I.  Oportet  inllanter  otarc,  denon  deficere. 
'Rjiw.  11.  Orationi  inflantes  , ncccflitatibus  San- 
dofum  commuiucanres.  i.  Taef.^.  Sine  intetroii- 
fionc  orantes. 

Qiixtic  autem  C^/a/f.Qualitcr  pocuii  e(Te  quod 
non  dilcclItt?Sed  ad  hoc  dicendum, quod  non  di- 
citur dilcedere , qux  fcmel  fc  lemplo  deuouir , & 
per  contrarium  adum  deuoiioncro  illam  nonre- 
uocauit:  ficui  in  proiediune  Iapidi* , fcmel  idnm 
facit  manus,  & hic  impetus  dmat  quandiu  lapis 
non  cadir.  Ita  ergo  dicitur  quod  non  difccdcbac. 
7i.Mib  1.  De  mane  vfque  nunc  liat  in  agro,  & nec 
ad  momentum  quidem  domum  reuetraeil. 

Dc  templo  ] Ecce  tangitur  cultus.  Ecclefix 
enim fant^x debemus  terere  limina.  Pfalm.i]. 

. Elegi  abie^iis  cflc  in  domo  Dei  mei, magis  quam 
I habitare  in  iibernaculis  peccatorum.  Pjaim, 

I eoWcM.  Melior eil  dies  vna  in atriistuisAipcr  mil- 
lia. Pfalm.e0dem.Bc2u  qui  habitant  in  domo  tua 
Domine 

Icianiis  ] Commendatio  cft  ab  affltilione  cor- 
porali. yf/jear.i8.Quan(umregtorificaui[  &in  de- 
liciis fuit,  .farnum  date  ei  tormentum  & ludum. 
loelif  i,  Conuenimini  ad  mcin  toto  corde  ve- 
Qro,  in  ieiuniOi&  fictu,  & plandu,  & fcidiie  cor- 
da vcAra. 

Er  oblectationibus  ] Ecce  commendatur  ii  de- 
uotione  orationis.  £11  autem  obfecratio  ob  fa- 
erum  petitio  vcl  oratio: quia  cll  oratio  adiurans 
Deum  per  facraincina  qux  exhibuit.  Ita  & ifla 
orabat  Deum,  contcllonscum  per  factamentum 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  1 1. 


ftne  veritatisiquia  promiUr.  Eccli.  ^6.  Da  merce> 
dem  Domine  fuitinenribus  te : vt  Propheex  cui 
fideles  inocniantur.  Ec  illud  Pftlm.^o.  ludificeris 
Domine  in  Termonibus  tuis.  D4n/W.9  Auercatur» 
oblccro,  ira  tua  & furor  tuus  a ciuiiarc  Icrufalcm. 
Et  >(ndtm.  Ptojjccr  tcmctiprun»  inclina  Deus  au 
tem  tuam,  audhapeti  oculos»&  vide  dcfolario- 
nem  nodratn.  Sic  enim  Daim  coiuellando  Hepe 
ida  vidua  oblixrara  ed,  Tobu  i a.  Bona  ed  otatio 
cum  ieiunio  6i  ele^moTyna. 

Seruiens  node  &dic]Eccc continuitas. /yi/fn. 
41.  In  die  maidauic  Dominus  mircricoidiam 
Aiam  & nocle  canticum  eius.  Dic  enim  iciunabac 
fi  operibus  inAdcbat  i &node  oiabai.  Dicitur 
autem.  Seruiens  > propter  omnium  prxeeptorum 
Domini  Ali  oblcruanciam.  Pftlm.i.  Seruite  Do- 
mino in  timore  > & exiilcace  ei  cun  tremore. 
Jltm.u  Tedis  mihi  ed  Deus  cui  feruio  in  fpirica 
meo  in  Euangelio  Ali;  dus./y4/m  nS.  Media  no- 
de furgebare  ad  confitendum  tibi.  Pftlm.St.  Sic 
memor  fui  tui  Aiper  dratum  meum : in  matutinis 
memor  fuit  tui  fuper  dratum  mcum:in  matutinis 
nwditabor  in  te  » quia  fuidi  adiutor  meus.  £t 
Amiliter  in  dic.  PfJm.  54.  Ve(p«rc>m3nc,&  me- 
ridie narrabo  annuntiabo  :&  exaudiet  vocem 

meam. 

Et  hxc  ipfa liora fuperueniens,  con- 
ficcbacurDomino,8c  loquebatur  dc  illo 
omnibus  qui  cxpctitabanc  redemptio- 
nem Ifracl. 

Hic  tangirnracccfrusadprophctlam:3^  tangit 
tria : inditxdum  Spiritus  fandi , confcflionem 
Dei,  &aMificationcm  proximi.  Indindum  Spi- 
ritus fandi  tangir,quan<lo  dicit[Et  hxc  ipfa  hora] 
quando  Slmeou  in  vinas  puerum  accepit, per  in- 
ftindum  Spiritus  fandi  [ luperucniens  ] ad  alios. 
VnJe  Spiritu  venit,  non  vocatatllcut&Simeon. 
E:tcb.  1 . Vbi  erat  Spiritus  impetus,  illuc  gradie- 
bantur : neque  reitcttcbantur  cum  ambularent 
Iconfitcbarur  Domino]  Secundum  cdde  confef- 
jlone  budis  & gratiarum  adionis.  Pft’m.  io8. 
C.otiAtebof  Domino  nimis  in  orc  mco,&  in  me 
dio  multorum  laudabo  cum  [ loquebatur  dc  illo] 
EccexdiAcatio  proximhqoia  de  illo  dicens  pro- 
phetias loquebatur.!. Qui  xmulatorcs 
cdis  fpicitmim  ad  xdiAcationem  EccIcAx,  quxii- 
te  vt  abunderis.  Et  hoc  cd  quod  fcquitur  (omni- 
bus qui  cvpcdabantT  per  fpem.  Luc.i^.  Nos  fpc- 
rabamus  quod  ipfe  cHa  redempturus  Ifracl  [ ce 
demptiimcrn  lerufaiem  ] Icruralcn!  nominat  quia 
ipfa  ftiit  metropolis;&  ea  redertrpta.tota  terra  re- 
dempra  intcllighr.r  dc  manu  Herodis  , per  quem 
diabolus  inrciligituc  fecundum  Gojf.  Aci.  n. 
Nunc  feio  vere  quia  mifit  Dominus  Angelum 
fnnm,  & eripuit  me  de  manu  Hcrodisi&dcom 
ni  expedationc  plebis Iudxofum./e»rOT.?  1 .Redi- 
met Dominus  lacob , £c  liberauit  cum  dc  manu 
potentioris. 

Ec  vt  perfecerunt  omnia  fecundium 
legem  Domini,  rcucrfi  lunt  In  Gali- 
Ixam  in  ciuitatem  fuam  Nazareth- 

ConcluAo  ed  idius  hidorix  dc  IpapantI  Do. 
mini.  Et  attende, quod  pcifcilo  obfcquio  & te- 
dimonio  , occulte  tcdiiienint  in  N.izarcth  , ordi- 

D.Aibmi Enang.  D.Lhc. 


nantes  de  ce  familiari , fc  iropeofas  aedpientes 
datim  fugerunt  ini€gypcum,&  non  tcdiuctunt 
ante  reuelatioucin  Angeli.  Er  hoc  tranfit  Lhcm 
quafi  non  fa£lam:quia  a AiMtiuo  fecundum  hi- 
floriam  & omnem  circundamiamcius  fuflicicii- 
ccrcratdefcriptum.  Hi  huccd  [ vt  perfecerunt 
omnia]Opcta  enim  racramemorum  Dei  perfera 
runt.7)<Hr.;i.Dei  petfefla  funt  opcra[fccundum 
legem  Domini]  qux  omnium  operum  cd  menfu- 
ra.  Vnde  40.  Funiculus  menfuix  erat  in 
manu  menfurantis  templum  & xdificia  cius  [te- 
uerfi  fune]  occulte  [ in  Galilxam  ] ad  obfcquium 
& curam  rei  familiaris.  Gtntf,  jo.  ludum  ed  vt 
aliquando  domui mexprouideam  [in ciuitatem 
fuam  Nazareth]  lempet  florentes  in  diuiuis,  & in 
priuatis,&  familiatibus-Sequicur. 

Puer  autem  crefccbac,  & conforta- 
batur plenus  fapiemia , 8d  gratia  Dei 
erat  in  illo. 

Peratdis  his  qux  ad  infamiam  pertinebant  fa- 
cramentis,  & miiaculi$,5e  icdimoniis;agir  Lhcm 
de  incremento  pueii,  & de  his  qux  ad  incremen- 
tum pertinebant  ex  profeflu  fapiemix  & obe- 
dieiuix.Et  ideo  continet  hxc  pars  tres  particulas, 
in  quarum  prima  dicit  profediutn  : in  fecunda 
odendit  per  qiioddam  fpecialc  f.i£lum:  in  tertia 
concludic  lic  cllc  vt  di^um  eit.  Dide  avitem  in 
primo  quatuor  ; corporis  incrementum  , fpiritus 
confoirationcm,  imellcdlns  pcrfe£kionem,&  gra- 
(!x  Dei  plenitudinem.  De  primo  dicir  [ Puer  au- 
tem]Vocans  iam  puerumab  innocentix  puritate: 
qvia  pcimxuain  xtatem  in  omnis  puiitatisde- 
monfteatione  peregir.  Vnde  Pronerb.  j.  Primi  Sc 
[Mritfimi  frudlus  cius.  Vndcdidt  in  PfAm.  17. 
Scaindum  puritatem  manuum  mearum  reteibuee 
mihi.  SigniAcarur  ideo  per  candelabrum  quod 
erae  ex  auro  purifllmo  Exed.  ty,  quia  ipfecd 
candelabrum  luminis , cotum  Eccicfix  templum 
illuminans.  Hic  ergo  puer  [ crercd>at]  per  incre- 
menta corpotis,in  (e  ;>cr  momenta  Angula  capiens 
augmenta , &:  in  Aiis  per  cremema  ad  virum  per- 
fcdum  accedens.  Ephef  4.  Donec  occurramus 
omnes  in  virum  perfedam , in  menfuram  xtatis 
plenitudinis  Chridi.  In  fuis  autem  aefeit  incre- 
mento  virtutls:in  fc  %uttm  Incremento  corporis, 
& perucnir  ad  quantitatem  , in  qua  nihil  natota 
erranteaddendum  erat  vcl  diminuendum.  Ad  hanc 
enim  fuam  peife£lioncm  refotmabitut  datus  rc- 
furgentiumiliciic  dicunt  San^i.i.Corim/;  tt.Cum 
fadius  fum  vir , etiacuaui  qux  erant  paiiiuli.  Sic 
ergo  creuif  corpore , dcmonflrans  viikuiqiie  na- 
turalem perfedionem.  Non  erit  infans 

qui  non  impicat  dies  fuos.  Implere  autem  dies  cd 
fecundum  dies  perduci  ad  incrementa. 

Ec  confortabatur]  Secundum  cd  dc  rpicitus 
confortatione  , fc  hoc  dicit  Attende  autem 
quod  in  Chrido  duplex  fui:  & cd  fpiritusiincrca- 
tus,  fc  creatus.  Incrcams  q sidera  nunquam  con- 
fortabatur : quia  nb  indanci  conceptionis  plenus 
in  co  fuit.  1 . Omnis  plenitudo  ditiinttaris 

h.abitauit  in  eo corppraltter./Mv  i. Plenum  gratia 
& veritate.  Corporalis  autem  fpirims  creatus  ed 
Auc  fuerit  naturalis,  Aue  vitalis,  Aue  animalis : & 
ille  confurtabarnr , £c  maxime  fecundum  partem 
fui  qux  dicitur  animalis.  Confortabatur  autem 
ad  foimas  intcllc^uum  apprehendens . & ap- 
L j ptehenfas 


1 2,6  D.  Alberti  Magni, Ord.  Prxd. 


piehcnfas  tenendu , & tentae  diiadicandae’,  & 
diiudicacas  memotix  commendandas , & memo- 
ratas explanandas.  Et  fic  intelligtrui  quod  rpiticu 
conforrabatur.tt  Hc  intelligituc  //4.8.  Antequam 
(ciat  puer  vocare  patrem  & ma(iem » fupple  > non 
/piriru  diuino,  (ed  ruptdeuahemur  fpolia  Dama* 
(ci.  Quidam  tamen  dicunt  quod  confortabatur 
rpiiitu:quia  ad  modum  confortati  (t  habuit.  Lmc. 
XI.  Apparuit  illi.  Angelus  Domini  confortans 
eum.  Sed  ficuc  in  corpore  naturalia  homini 
oflendic  : ita  etiam  in  fpiritu  humano  often- 
dic  naturalia.  Et  >lic  Hc  confortatur  : vt  di- 
dhjm  eft. 

Plenus  faptentia  ] Ecce  dicit  de  intelledlus  per- 
frdione , fecundum  quem  ab  inftanti  conceptio- 
nis omni  fapientia  plenus  Eiit.  Quia  ficuc  dicit 
VMtufienmt  non  alfumpHt  ignorantiam.  Quu 
licet  flcpoena:tamen  detradlibilis , & vicuper^i- 
lis  pcena  cl\  ignorantia,  & noflrx  ledempiioni  & 
faluti  ofUciens.  Et  ideo  omnes  ihcfaiin  faptemix 
& feientix  Dei  funt  in  ipTo  abfeonditi 
Et  parum  ante.  In  omnes  diuitias  plenitudinis  in- 
telfcdlus  in  agnirionem  myflcrij  Dei  Patris  & 
Chrifti  I E s V.  Tamen  fecundum  experimenca- 
Icm  cognitionem , qux  ex  (enfibus  orirur , Chri- 
flus  profreit : fcd  per  hanc  nihil  accepit  quod 
prius  mulco  nobiliori  modo  non  habuerit. 

Et  gratia  Dei etat  in  illo]  ab  inflanti  conce- 
ptionis , ScTwnper  momenta  flugnl^  aefeens. 
IfMtt.i.  Vidimus  gloriam  eius,gIoriam  quafl  vni- 
geniri  ^ Patre, plenum  graiix  Severitatis.  Tamen 
i(l5  oftendebat  per  momenta  plui  & plus,&  tunc 
proficere  coram  hominibus  piitabarur.  Defet^us 
tnimgratix  non  cfl  affomptus  a Chriflo:quia 
etiam  illa  pccna  vituperabilis  efl , & noflrx  non 
expediens  redemptioni  Vndequoddiabolusper 
fuperbiam  amifit , Filio  Dei  fecundum  veritatem 
conueniens  fuit.  Fr.eclt.i8.  Plenus  fapientia  & 
petfvdlus  decore,in  deliciis  patadifl  futfti : omnis 
lapis  ptettofui  operimentum  tuum.  In  fapientia 
tamen  & gratia  proficere  dicitur  quando  fuos 
proficere  fxit.i. Cer»m/?.  j .Neque  qui  plantat  ne- 
que qui  rigat  efl  aliquid,  fcd  qui  inctemencum 
dat  Deus. 

Et  ibant  parentes  cius  per  omnes 
annos  in  Icrufalcm  in  dic  folenni 
Pafcha:. 

Hic  efl  fecundum  hiflorix  huius , in  quo  con- 
tinetur probatio  pcxinifTe  partis.  Tangunturau- 
icm  hic  duo : fa^um  fcilieei , vude  occa/lonatur 
demonflratio  pr<»rc£lus,&  plenitudinis  fapieniix 
& ipfi  demonflratio. Fadum  autem  tangitur  cum 
dicitur  [ Ibant  parentes  cius]  Prxeepeum  erat  au- 
tem Farcd.ij.  & M*  quod  tribus  vicibus  appa- 
rerent non  manu  vacua  in  loco  quem  clcgilTec 
Dominus : in  Pafcha  videlicet , in  Pcmecoflc,  & 
Scenoprgia:  fcd  propter  aliquam  occafionem  , in 
duobus  fcflis  aliqui  excufari  poterant,  (ciliret,  m 
Pentccofle , & ^cnopegia  : fcd  in  Pafcha  nullo 
modo  nift  per  infirmitatem  , vel  vrgentem  vix 
timorem,  vel  caufam  valde  l^itimam.  Parentes 
autem  Domini  cum  deunci  eflcnt , excufationera 
prxeipue  non  prxtendcbant  in  Pafcha.  Ei  hoc  efl 
quod  dicit. 

Et  ibant]  latenter ,vc  dicit  propter 

Archelai  liiAero  poU  ab  iEgypto  rcucifionein 


[parentes  eius]  patet  pOTatious,&  macer  vera[per 
omnes  annos  ] hoc  eft,  (Ingulos  annos, religionis 
amatores  [in  lerufalem]  vbi  erat  locos  quem  ele- 
git Dominus  :vt  cultus  fuus  eilec  ibi.Pfklm.iu, 
Illuc  enim  alcendeiuni  tnbus  tribus  Donini : le- 
flimonium  Iftael  ad  confitendum  nomini  Domi- 
ni[in  die  folcnnijquia  illud  feftura  etat  folennius 
aliis  [Pafchx]id  efl,tranfitus : quando  percuflbre 
tranfeonre  per  iEgypeum,  fili)  Ifracl  fuiK  liberati 
ab  exterminatore.  Et  hxc  eft  expofido 

liieralis.  Tamen  generalitet  verum  eft,  qood  pa- 
tentes Chrifti  de  genere  ipfius  frequrntantdies 
feftos.  Mater  quidem  in  qua  formatur  in  corde,& 
frater  qui  ex  e^em  Patre  Deo  per  adoptioocni 
natus  eft.  Mjtth.ti.  Ecce  mater  mea,  & frarrea 
mei  .Pater  autem  fuiis  nullus  eft  vete : quia  nullus 
format  eum  & generat  de  fua  fubftar»ia  nifi  Pa- 
rer cxlcflis.Et  nullus  foimat  in  cordibus  fidcltoni 
nifi  Pater  cxlcftis,qui  eft  Deus  Trtnicas.3/4S/4  6, 
Pacer  oofler  qui  es  incxIis  Vnde  yWWrA.ii.prx- 
cipic,quod  patrem  non  vocemus  nobis  fupes  ret- 
iam,ficuc  f>ec  magiftiuro : quia  vnus  eft  Patet  oo- 
fter  & vnus  Magiflet.qui  in  cxlis  eft. 

Dicuntur  ramen  aliquando  paties,  qui  ad  hoc 
per  mtniflcriuro  operantur  vt  rormetoc  in  cordi- 
bus fidelium. i.C0nm/7,4. Nam  & fi  decem  millia 
pxdagogoium  habeatis  in  Chiifto,fed  non  mul- 
tos partes.  KaminChriflo  Iesv  per  Euangelium 
ego  vos  genui.  Et  fic  confueusi  dici  quod  f^)ceiQ 
fune, qux  faciunt  hominem  dici  patrem : ordo  vi- 
delicet Sacerdotum.  Sic  Sacerdos  dicitur  pater. 
7/4.11.  Erit  quafi  pater  habitantibus  leiufalcm. 
Beneficium  ab  aliquo  collatum  eo  quod  referuat 
cum  in  ellcicui  collatum  eft.  Itrtm. ) i.  Filius  ho- 
norabilis mihi  Ephraim  puet  delicatus.Ec  hoc  eft 
fimile  patri  adoptiuo:ficuc  Dauid  fuit  parer  Na- 
rhan.Scnior  etiam,&  maxime  imbuens  fecundum 
difciplinam  : ficuc  Reltgiofi  parrem  vocant  eum 
qui  prareft  fecundum  Regulam : fecundum  queni 
modum  dicitur  freuery.x.  Aufcultafiii  difcipli- 
nam patris  tui.  Seniorem  ne  iiicrcpa- 

ueris , fed  obfccra  vt  patrem , anus  vt  matres,  iu- 
uenculasvt  forores.  Dicitur  etiam  pater  doArina 
imbuens.  Htbr.w.  Patres  quidem  carnis  noftrx 
habuimus  eruditores, & reuerebamur  eos. Dicitur 
eriam  parer  fecundum  aftcdum,qui  diligit  vt  pa- 
rer. X Aldchib.6.  Eleaxarusproaftedlu.paterhi- 
dxorum  appclIabacur.Dicirur  etiam  pa'cr  princi- 
palis in  genere,  ad  quem  tociusgencrts  eft  refpe- 
£h]S  & denominatio.  //4.f  1 . Attendite  ad  Abra- 
ham  patrem  veflrum./Mff.S.Pater  vefter  Abraham 
eft.  Dicitur  vltimo  pacer  imitatione.  /«44.8. 
Vos  ex  patre  diabolo  eftis  , Sc  opera  illius  vultis 
perficere.  Ec  ibidtm.  Si  Deus  pater  vefter  elTec, 
diligereris  vtique  me : ego  enim  ex  Deo  proccfli 
& veni. 

Prxrcr  iftos  modos  quibus  metaphorice  dici- 
tur pacer : dicitur  pacer  proprie  per  creationem 
Deus.  MM4ich.i.  Nunquid  non  vnus  parer  om- 
nium veftruin  i Nonne  vnus  Deus  qui  creaiiic 
vos;Dtciiur  fecundo  paier.formans  in  fimilitudi- 
nem  diuinaro. /«44.20.  Afeendo  ad  patrem  meam, 
& pattem  veftnimj^icitur  pater, generans  fttun- 
dum  naturam,  Extd.io.  Honora  patrem  & ma- 
trem. lofeph  ergo  pacer  dicitur  cura , & benefi- 
cio quod  impendir , Sc  opinione  vulgi.  Et  fic  in- 
relligiturquod[ibaiu  parentes  eius]drc-  Quidam 
dixe^t  quod  parentes  eius  hic  dicuntur  non  b 
pario» 


in  Euang.  'D.  Luc.  Cap.  II  127 


pano>ns:fed  a paieo>  es:quia  paruerant  obrequiis 
Domini.  Sed  hoc  mhil  eft,&  non  eft  de  intejle^ 
literz. 

Dicitur  autem  quod  ibam  [ per  omnes  annos] 
non  quzrenccs  excufationera  quam  multi  qoarre* 
banc.Ec  in  hoc  notatur  parentum  ad  cultum  Oei> 
& ad  locum  deuotio.  'T^h.  1 .Cum  irent  omnes  ad 
vitulos  aureos  quos  fecerat  leroboam  rex  Tfracl: 
hic  folus  hidebac  conibnia  omnium » tc  perge- 
bat ad  IcruQem  ad  templum  Domini : ibi  adora* 
bat  Dominum  Deum  Ilcael.  Vituli  aurei  fune  di- 
uitiz  pomparam  mundi  ad  lafciuiam  pertinentes, 
quos  facit  princeps  huius  mundi,  qui  in  ChriHo 
& in  fuisnoD  habn  quicquam./iiSff.i  4.1pfe  enim 
& fui  vadant  lerufal^  • Pet  omnes  autem  annos 
ibant  in  hdUa  detetminatis.vt  rupetiusdiAuraeA 
(in  lerui^em  ] propter  gloriam  & folennitaiem 
loci.  If4.6o.  Locum  (andificaiionis  mez,  & lo- 
cum pedum  meorum  glotihcabo  [ in  die  folenni 
Pafchz]  hoc  e(l,  traniitus : quando  tranituic  per 
iEgypeum , prarclaras  nationes  in  domibus 
peiorum  interHdens , & domus  Hebrxorum  libe- 
rans Exod.  i i.Hoc  enim  fa^um  e(l  in  figura  agni 
Chnfli.qui  tollit  peccata  mundiiqui  fuo  fanguine 
liberare  proroifetat  Bdeles  in  eodem  dic.  1 .Cor.  5 . 
Pafcha  noflrum  immolatus  efi  Chridus.  Et  in  fide 
illa  aCcendenint  parentes  Domini. Sic  ergo  diiflum 
cft,vnde  fumpta  eO  occaflo  veniendi  ad  fuieimein 
locum  ex  parte  parentum. 

Et  cum  faclus  eflet  annorum  duo- 
decim , afccndcntibus  illis  Icrololy- 
jnam  fecundum  confuctudinem  dici 
fefti , confummaiifquc dicbuscum re- 
dirent, rcmanfit  puer  I e s v s in  Icru- 
falcm  , non  cognouerunc  parences 
eius.  Exiflimanccs  autem  ilium  cfle  in 
comitatu,  venerunt  iter  dici  , & re- 
quircb.int  cum  in  inter  cognatos 
notos.  Et  non  inucnientes  , rcgrclTi 
funt  in  lerufalcm , requirentes  cum.  Et 
fadum  cft,  poft  triduum  inucncrunt 
illum  in  templo  fedentem  in  medio 
Dodonim, audientem  illos,  &:  inter- 
rogantem cos.  Stupebant  autem  om- 
jicsquieumaudicbant,  fuper  pruden- 
tia & rcfponfis  eius.  Ec  videntes  admi- 
rati funt.  Etdixitmacerciusadillum: 
Fili , quid  fccifti  nobis  fic  i cccc  pa- 
ter tuus  & ego  dolentes  quxrcbamus 
tc.  Ec  ait  ad  illos : Quid  cft  quod  mc 
quarrebatis  ? nefeiebatis  quia  in  his 
qux  Patris  mei  funt , oportet  mc  cf- 
ic  ? Ec  ipfi  non  intellexerunt  verbum 
quod  locutus  cft  ad  cos.  Ec  defeen- 
dit  cum  cis  , & venit  Nazareth  : & 
erat  fubditus  illis.  Et  mater  cius  con- 
feruabae  omnia  verba  haec  in  corde 
fuoi  Et  I E s V s proficiebat  fapien- 
tia  & xcate  & gratia  apud  Deum  & 
homines. 

Tangit  in  illo  Inundo  paragrapho  quaiicet 


I E s V s venit  ad  locum ; & tangit  quatirer  ve- 
nit, dc  qualiter  per  lapientiain  remanllt,  Ik  qui- 
liter  non  inuentus,  & quzlitus , & inueiitus  lu  t, 
& qualiter  lapieotiam  demonilrauit , S<  qualitec 
ab  altitudine  fapientiz  defeendens  iterum  fe 
huiniliauit , 6c  qtuliret  omnia  hxc  Mata  Virgo 
faptentet  illa  in  pofterius  tanpus  memoriz  com- 
mcndauic  & comulir.  Ec  illi  funt  illius  hlfturiz 
paragraphi.  Primo  ergo  dicit  quaiicet  venit  ad 
locum,  & qualiter  manfic  in  loco  , donec  (aera- 
mentum de  ollenfione  fapientiz  peragerer.  Cir- 
ca hoc  tangit  quacuot : zcacem , & comitatum, 
afeendendi  rationem , de  manllonera.  De  zta- 
ce  dicit. 

Cum  fadus  ellec  I e s v s annorum  duodedm  ] 
quz  ell  ztas,lKundi  feptenni}  complementum, in 
quo  incipit  pubertas  & iuuenilis  dilcrecio,  fedatis 
iatn  motibus  tnllabilis  humidi  quod  in  pueritia 
dominatur,  quod  non  permittit  fortes  clTe  appre- 
henliones : in  quo  tempore  vi  dicit  Chryfofl.  nihil 
memoriale  de  feollendit, volens  peromnij,noHra 
in  fe  danonilrare.  Ec  ideo  eiiam  liber  dc  infantia 
Saluitoris  ab  Ecclefia  non  ell  receptus : quia  nar- 
rat infantilia  Dominum  in  infantia  przofiendille, 
in  quibus  nodtz  infantiz  limilis  non  elTct. 

.Puer  erat  adhuc  infanrulus.ConuenIebat 
enim  hoc , de  propter  noUrz  infamizlimilicudi- 
nem  , de  propter  Herodis  de  Archelai  de  aliorum 
iiindiis.yif^«<'.i  t. Draco  (Ictir  ante  mulierem  : vc 
cum  parerer,  pueram  eius  deuorarer.  Expci^auic 
ergo  tempus  pubertatis  quando  zcaii  congruum 
efl  ollendere  quid  futurum  iam  floreat  in  ope- 
ribus de  prufklibus  iuuenum : de  tunc  fapientiz 
iircit  demonllrationem.  looLx.  luuencs  veftri  vi- 
/iones  videbunc:de  hz  funt  viliones  incelledhia- 
(cs.  Bxnub.  t . luuencs  vfdeninc  himcn.de  habiia- 
iierunt  fuper  ccrram.Secundum  allraenim  in  duo- 
decim annis  completur  primus  circulus  natiuica- 
tis : non  quod  Saloator  talibus  fubiacuctit , fed 
nos  fubiacemus , fi  nobis  fc  limilcm  dcmnnAra- 
uic.  R*rnch  } .Sccllz  dederunt  lucem  in  cuAodiis, 
delzcatz  func.de  luxerunt  ci  cum  iucundiiatcqul 
fecit,eas.  Srellz  enim  in  cuAodiis  , funt  ilellz  in 
locis  diculi  naciuicacis,qiiz  lucent  ad  proftdluin 
nati  fecundum  przccptum  Dei.  Et  ideu  pcrfrdlo 
vno  circulo  natiuiratis , Aac  ad  ciraiH  apptehen- 
fiones  intelledlus.  Ec  tunc  fecundum  naturam 
congruum  fuit  fapientiam  dcmonllrarc. 

Afeendemibus  illis]  hoc  ell,  parentibus.  Ec  hic 
ponitur  honeAus  fuz  afcenlionis  comitatus : curo 
parentibus  enim  procedere  iuuenem, commenda- 
bile cA.Conrunux  enim  eAqui  confottiade  mo- 
nita declinat  parentum.  Proutrb.^.  Ego  hlius  fut 
patris  mei  tenellus  dc  vnigenirus  coram  matre 
mea.  Non  Itcut  ille  Alius  prodigus  , qui  accepta 
paite  fubHanttz  patris, abiit  in  regionem  longin- 
quam : & ibi  viuendo  luxuriose  confumplic  fui»- 
Aamiam  Ltu.  i f . Ffalm.iy.  Cum  fandlo  fandus 
Ciis,  dw  cum  viro  innocence  innocenseris[leroro- 
lymamllocum  religionis  & Audi).  Illuc  enim  de- 
cet ire  imienem  Iccundum. ordinationem  paren- 
tum : Itcut  nobis  formam  dat  Saluator.DrMr.34. 

. Qui  appropinquant  pedibus  cius,  accipient  de 
' dodrina  eius.  Lucus  autem  pedum  cA  vilio  pacis 
dc  ccligionis lerufalcm  fanda. 

; uimus  in  loco  vbi  Aeterunt  peJes  cius.  Eceli.  f 1 . 

^ Appropinquate  ad  mc  tndodi.dc  congregate  vos 
in  domum  dilciplinz.  Pftlm.4ft.  Ingrediar  in  io- 
L 4 cum 


12-8  D.  Alberti  Magni,  Ord  PrjEcl. 


cutn  tabetnaculi  i<!(nlfabilw  vfque  ad  domum 
Dei  [fecundum  confuctudincro]  ex  lege  habitam 
[dieifelH]Pafch*.  Ecce  ratio  moms.  Non  enim 
line  rajione  moucrerut  dc  loco  ad  locum  difeur- 
rtns : ficut  illi  qui  dicunt  SMptent.i  Nullum  pra- 
tum Hc  quod  non  pertranleat  luxuria  nolUa.  Ne- 
mo noflrum  exors  fit  luxuriae  nortr*.  Vbiqiieie 
linquamus  (tgnalxtitic.  Hic  auccro  roouetucicge 
fuadenie,&  die  fe(\o  inuitante. 

Confummatifque  diebus  ] Dies  fefti  confum- 
mtntur  tribus  i facrificiis,  orationibus, & benedi- 
£Uonc  Sacerdotum.  Sacri^iis  : vnde  £.ved.ti. 
Non  apparebit  in  confpe£lu  meo  vacuus.  Quin- 
imo  fecum  detulit  quilibet  quod  olTcrrct:&  vnde 
pauperibus  & maxime  Lcuitis  alfumptis  epula- 
lerur.  Orationem  autem  tbi  faciebant,&  petitio- 
nes fuas  Deo  offl  tebam.  Ei  benedidiones  rcuer- 
tentes  accipiebant.  /y.i/»r.i6.Ciucuibo  & immo- 
labo in  tabernaculo  cius : ecce  primum.  Hoftiam 
Tocifecacionis  cantabo  > & plalmum  dicam  Do- 
mino : cccc  fccnndiim.  i.£f^.i.Dc  Anna  dicun- 
tur h;cc  tria : itrraolauic  emm,&  comedit, & bi- 
bit coram  Domino : oiauit , & dedit  ei  Dominus 
petitione  fuam : & Sacerdos  benedixit  ei  dicens: 
Vade  in  pace.  Et  ik  rccciTit.  F t ifta  etat  confum- 
matio  feili.  Dicit  autem  quod 

confitmmaiis  diebus  oAonis.Ec  hoc  videtur  con- 
trarium ei  quod  dicitur  Dr«rr^.t).  Septem  die- 
bus comedes  abfque  fermento.  £c  ad  hoc  dicen- 
dum , quod  feptem  dies  erant  folcnne$,qu2  inci- 
piebant luna  1?.  & terminabantur  luna  » •.  Ta- 
men,quia  quattadecima  luna  ad  vcfpcium  immo- 
labatur agnus  : ideo  numerata  qnarudccima  die 
przcedenii  feilum , quod  fuit  patafceuc,  hoc  cll, 
^i4cp.araiio : fiunt  dies  odoni.  Et  hoc  attendit 
(jjt/J'.  quod  Hie  decimaquarta  ad  vefpcrum , non 
inucniebatiir  fermentum  in  domibus  eorum  , qui 
feftum celebrabam.  £.va^.*i.  Qnintadccinu  ta- 
men dies  erar  principale  fcfliim  & alij  fex  dies 
erant  adiundi  propter  feili  folennitatcm.  Hoc 
igitur  eft  quod  dicit[Confummatifque  diebus] 

Attende  autem  hic  , quod  ad  fefia  celebranda 
hic  inimaimii  perqnauior:  Legis  prxccpio.prx- 
cepto  poena  vallato, Lcgiflaroris  pizmio,&  taiuu 
maiorum  exemplo,  rrxeepro  qnt.lero  Bxed.to. 
Memeruo  vt  diem  fabbati  fandihces.  Prxeepto 
ptrna  vallato  vbi  prxcipicur  lapidari 

qui  in  die  fabbati  ligna  collegit.  Legiflaioris  prx- 
mio  !(a  ^6.  Qui  cullodicrinc  fabbata  mea,&  ele- 
gerint quz  volui, ^ tenuetiiu  TceJus  meuro^dabo 
cis  in  domo  mea  , 6c  fn  mutis  meis  locum,  0c  no 
mrn  melius  a filiis  & lilTabus.  Exemplum  autem 
maiorum  e((  hic./M-fS  Si  auerteris  a fabbato pe- 
dem tuum  facere  voluntatem  tuam  indic  fando 
meo  : vocaberis  fabbatum  delicatum,  & fandum 
Domini  gloHoftim. 

Sunt  quidam  qui  hoc  non  faciunt,  fcd  fcdum 
euacnant:  quidam  aiam  deturpant : quidam  ve- 
ro ad  perniciem  fella  daerminanc.  Euactianc 
otioli , lnftbus  & non  laudibus diuinis  iniendcn- 
tes.Tbrcv.  i . Viderunt  eam  holks  , & derif^nt 
fabbata  «us.  Ilii  autem  laudibus  non  intendunt, 
fed  ludis.  7b-C'..|  Vix  Sion  lugent : eo  quod  non 
Anc  qui  veniant  ad  ('oloinitatcm.Aifl  pet  obTccc- 
na  deturpant,  potibus&ercis&  venercis  inten- 
demec.  Neevenium  ad  felium  nili  vt  impudico 
oculo  ibi  iuuenculas  infpiciant , & vidcanrjt  ab 
ipfis.  Neomeniam, d fabbaiuro,&  feftiui- 


latcs  alias  non  feram,  iniqui  funr certus vcflci; 
Kalendas  veAras  & feAiuitates  vellras  odiuit  ani- 
ma mea  : fada  fimt  mihi  molefta , laboraui  fuAi- 
nei)$./W4/4cfi.i.Difpcrgam  fuper  vultum  veArum 
Aereus  feAiuiucuro  vefharum.  Hi  autem  ad  per- 
niciem determinant, qut  homicidiis  inuigtianc  in 
fcAis  : ficuc  l AiAchai.x.  in  die  fabbati  peren^ptt 
funt  mille  viti.  MAtth.x^.  Herodes  in  fello  fuo 
decollari  fecit  loannem.  Pharao  in  feilo  fuo  fuf- 
pendt  prxeepit  piAorem  fuum  Gtntf.^i.  jimos  f. 
Odi  & proieci  fcAiuitates  veAros.  Non  igitur  ab 
his , fed  i Domino  & parentibus  eius  religionis 
& celebritatis  exetnpia  fumamus.  Confummatis 
autem  rice  omnibus. 

Cum  redirent  ] ad  propria  de  operoAs  domui 
pfoptcr  ncccfUtatem  vitx  pertinentibus  [remanfie 
puer  Ie  s V slpuIchritudinemyUerioruro  ilices. 

. Domine  dilexi  decoiem  domus  ruz{  in 
letufalem  ] ciiiiiate  fandliBcaiionis  & glocix  6- 
delium.  IjA.6^^.  Domus  fandliAcaiionis  noAix  ie, 
glorix  noArx  , vbi  te  laudauerunt  pactes  noAri. 
l-.x  omnibus  enim  his  ^ huiufmodi  laudibus  il- 
ledus,rc(raiiAt  in  Icrufalem[&  non  cognoucrunt 
parentes  eius  ] non  tamen  de  incuria  circa  iuue- 
nem  I esv  m ic  negiigentia  repicbendumur. 
^Ath.x  t.  Familix  & famiiix  fcorfum,faraiiix  do- 
mus Dauid  fcorfumtic  mulieres  eorum  fcorfum. 
Ex  quo  accipitur,  quod  cum  redirent, feorAim  vi- 
ri,^ fcorfummuliercs  ibant.  loleph  ago  cum 
viris  ambulans,  credebar  cum  die  in  comitata 
Matris  & dominarum.  Domina  autem  cum  fcc- 
minis  va<feus  feorfum,  credebat  cum  elTc  cum  lo- 
fcph  puratitio  patre.  Et  Ac  neutrius  negiigentia 
remanlic  in  lerulalcmtfed  ex  difpenfatione  fapien* 
tix  diuinx  » Ane  cuius  difpenfatione  rtihii  Axic 
|->eniuts.  Et  hoccA  quod  lequicuc. 

ExiAimames  autem  illum  clTe  in  comitatu] 
Pater  quidem  in  comitatu  dominarum  : Matcc 
aurem  in  comitatu  virorum  [venerunt  ] ab  leru- 
falcm  [itet  <iici]boc  cA.dietx  vnius.In  fero  autem 
cum  debcicnt  paiaie  iieccffaria  hofpitio : lofcph 
prouidens  uecciiaria.cognouiiquod  non  erat  emn 
Matre, cui  prouidit  de  necefTariis , Sc  feiute  quod 
mmciat  Aciiin  enncjtimcntes  [ requitebant 
illum]  tn  alits  famihis  lux  ciiii(atts[tntct  cogna- 
tos] languinc  coniun^los  [&  notos ]cx  vicinitate 
loci  vicinos  , & non  imienetunt.  Commendatur 
autem  nobis  foliettudo  ad  inquirendum  Ie  s v m. 
exemplo  fuo  ducens  qttxretc.  HxccA 

generatio  quxrcmium  Domiinim  , quatentium 
faciem  Dei  lacob.  //<*.?{.  Quariiic  Dominitm 
dum  inuentii  poteA.  Qiixruni  autem  imet  fan- 
gtiine  coniunCius,&  non  inucnetimt : qnia  in  vi- 
cinitate caritis  & fanguints  non  cA  regnum  Dei. 
loAr.x.  Quid  mihi  & tibi  cA  mulier?  /mv.i.Qiii 
nonex  fanguinibus  , neque  ex  voluntate  carnis, 
neque  ex  voluntate  viri : fed  cx  Deo  nati  funt  [fic 
notos]lrcuiidum  temporalem  noiiiiam, inter  quos 
non  inucnicur.  lob  19.  Fratres  mei  clongaucrunc 
a me  , & noti  mei  quali  alieni  recefTerunt  a mc. 
x.CoTtnih.^,  Nos  ex  hoc  neminem  nouimns  fe- 
cundum carnem:&  Acognouimin  fecundum  car- 
nem ChriAumjIcd  iam  nunc  non  noiiimus.  Fra- 
tres enim  ChciAiflmt  Clerici : noti  fui, viri  val- 
de  literati,  ic  rcligioA»  inter  quos  non  inueniiuc 
fcdrcccflitabeis./e^  19.  Dereliquerunt  me  pro- 
pinqui mei:&  qui  me  nouerant, obliti  funt  Pf,^  7. 
Qui  me  Duuerunt, delonge  Aeterunt. 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  1 1.  119 


Et  non  iBuenientes  ] QucHui  illum 

noninueni.  Ioh  iS.Noniniienicur  mteriarua- 
uitrr  viucmium.  Bdruch  Viam  fapienuaenon 
hmenctunciptoptcrea  p<rieruni.Hxc  autem  caufa 
el>:qaia  quxheumcvbi  nunquam  ftiic,  neque  e(k, 
neque  erit.  Mede  dic  in  diem  quxrancA 
fcitevias  meas  volunr : quaH  gensqu.ciuliiiiam 
fcccrii>&  tudicium  Dei  lui  non  dereliquerit.  Ho 
tum  igitur  6gura  funi  hic  quxientes,qui  cado  la* 
botc  quxrtim  in  commodo  camis  ^fat^uinis. 
Meliori  autem  vll  conlilio  [ regredi  funtjlecunda 
die[in  lefufalcmjfciemes  quod  non  icmanlit  pod 
cos  nifi  decore  domus  Dei  ille^s.  T/a/m-S;. 
Elegi  magis  elle  abtedus  in  domo  Deii  quam  ha- 
bitare in  tabernaculis  peccatorum  [ requirentes] 
boced>  iterum  & iterum  quzrentes.  Pfaim.io^ 
Qozrice  Dominum  & confirmamini,  quzrite  fa 
ciera  eius  lemper.  Sed  qtiz  fuit  caufa  lantz  foli- 
citudinis  in  parentibus  i Rcfpondet  Clojf.  quod 
timuerunt  quod  illud  quod  H^odes  tentauic  par- 
' uulo  faccrCihoc  Archelaus  faceret  iam  iuueni 
ideo  per  feipfos  folicite  quzlicrunt. 

Ea  fadlam  ed  pod  triduum]  quia  prima  die  re- 
celTecunt  i Ieriifa)em,fecunda  redierunt,tertia  in- 
uenerunt : & ita  pod  partem  dici  tenix  inucne- 
runt.  Et  hoc  vocatur  per  fynecdochen  pod  irt- 
duum[inuenerunt  ilIuni]C4nrif.  {.Paululum  cum 
pertranfillem  eos, cognatos  Sc  notos,inueni  quem 
diligit  anima  mea  , tenui  illum  , non  dimittam. 
Non  quxilcrunt  autem  nid  in  lerufalem,  fapienti 
vli  confilio : quia  fcicntcs  omnia  miracula  ipllus, 
& eUc  Filium  Deirfciuerunc  quod  non  nili  in  di- 
uimsimienirctuc>^ideoadlocum  templi  recur- 
fum  habuerunt.  Et  hoc  cd quod  lequiturfin  tem- 
plo ] Cuirum  enim  Dei  Sc  contemplationem  di- 
ligentes, qui  funt  parentes  cius , inucnerunteum 
in  templo.Padoresqui  funt Prxiati curam  haben- 
tes uuium,  inuenerunt  eum  in  nrxfcpio  padorem 
ouium.  Reges  aurem  qui  funt  boni  adtui » inue- 
niunt  eum  cum  familia  in  domo.  £c  ita  vcrific.i- 
tur  quod  inquirentes  Dominum  non 

dedeient  omni  bono,  quod  quxrunt  in  eo-  Con- 
templantibus apparet  vc  veritas, przlaiis  vc  vber- 
tas,a£huis  vc  virtus. 

Sedentem]  vt  quietum  fpiritum  dcmondrarcr. 
7/4. 42.  ludicium  Gentibus  proferet,  non  clama- 
bit , neque  accipiet  petfonam , nec  audietur  foris 
vox  eius.  Quiete  enim  $c  modede  propofuit,  Sc 
rcfpondit:  non  cum  clamore  & concentione  [in 
m^io  Dodorumjfedere  non  potuic,qui  hoc  per 
magnx  fapientix  demondrationem  non  euidt. 
£cclt.  i 4.!n  medio  populi  fui  gloriabitur.Sempcr 
enim  cd  in  medio , ad  quod  omnia  excrema  ha- 
bent refpedlurn.  Natos  in  medio  duum  anima- 
lium iacens , nunc  in  medio  Doifiorum  fedens, 
baptizandus  tn  medio  b.apcizandorum.  /tan.i. 
Medius  vedrum  dccic.  Crucifixus  in  medio  latro- 
num A.RC.13.  Refulgens  immortalis  in  medio 
Difcipulorum  /044.10.  In  primo,  medium  pabu- 
lum gracix  otferens : >n  fecundo, Verbum  fapien- 
cix  illuminans : fn  tertio, faccamenta  confutans: 
in  quatco,redemprio}iem  communicanstin  quin- 
to,datum  immortalitatis  offerens. F.t  in  omnibus 
edendens,  quodcxtrcmaimmcnfitate  abiicit,  & 
medium  fccundnm  temperantix  menfutam  dili- 
git. Dolores  amem  dicuntur, qui  docendi  & ma- 
gidctij  promeruerant  au£loiitatcm.  Pfjim.ioC, 
Hzaltent  cum  in  ccclcfia  plebis , & in  cathedris 


feniorum  laudem  cum[audientem  illos]  quia  fe- 
cundum difciplinam  ftudijquam  nobiscommen- 
dac, prius  ed  audire  quam  interrogare. 1, 
Audiens  fapiensfapicnnoreric,&  intelligens  gu- 
bernacula podidebie  [ Sc  interrogantem  eosj  de 
auditis.  Dettur.^  i.lnterroga  patrem  tuum,&  an- 
nuntiabit tibi  :&  maiores  tuos,  & dicent  tibi. 
MdlAch.i,  Labia  Sacerdotum  cudodiunt  feien- 
ciam,&  l^em  requirent  de  ore  eius.  Sic  ergo  in- 
tertogauic  , nobis  formam  difccndi  pratens. 
Ecdt.^i.  Audi  tacens  dmul  & quxreos : & pro 
euidentiaaddecucbona  gratia. 

Attende  quod  quxdam  Gloffa , Sc  quidam  ex- 
policores  allegocicc  & motalitcr  exponentes  [ ui- 
d^ra]  pod  quod  inuemus  ed  I e s v s,  multipli- 
citer ipfum  exponunt.  De  triplici  lege  exponunt 
allegoticc:quu  Pattiarchx  fub  lege  naturali  qux- 
fiuecunc,  & non  inuenerunt.  Pem.i.  huiufmodi 
legem  non  habentes , tpfi  fibi  funt  lex,rciliccc>na- 
tutalis : qui  odendunt  opus  Icgisfcriptum  in  cor- 
dibus fuis.  Secando  dic,  fub  lege  Icripta  quxfiuc- 
runt  Reges&  Ptophetx,  Sc  non  inuenerunt.  Dc 
hac  lege  £cc/i.  14. Legem  mandauit  nobis  Moyfes 
in  prxeeptis  iuditiarura.  De  Regibus  & Prophe- 
tis Lmc.io.  Multi  Reges  & Ptophetx  volucnint 
videre  qux  vos  videtis, & non  viderunt:  & audire 
quz  auditis, & non  audierum.In  tertio  die  in  lege 
Chridi , confccuia  ed  gentilitas  in  lege  Chiilti 
Dominum  I e s v m.  ^0m4n.ii.  Quod  quxrc- 
batlfracl  nqn  cd  conlecutus ; elegio  autem  con- 
fccuta  cd.  De  lege  autem  Chtidi  X«t/i4n.  8. 
Spiritus  enim  lex  vitx  liberauit  mc  ^ lege  peccati 
Sc  mortis. 

Ed  etiam  triduum  panitentix  5 corapnnidio 
cotdis,  confelTio  oris,  & fatisfatdio  operis, in  quo 
perfcidc  inuenirur  f esvs.  3. Ibimus  viam 

trium  dierum  in  folitudinead  facrific.indum  Deo 
nodro.  F.t  ttiduum  contemplationis  , vifio  fen- 
dbilis,  vifio  imaginatiua  , Sc  vifio  inrelleidua- 
lis,&  ibi  inucnitur.GfOT/ii.Die  tertia  Abraham 
clcuans  oculos , vidit  locum  procul.  Et  hoc  cd 
tertium  cxlutn  in  quod  raptus  eft  PauI.h  i.CV 
rinth.ii.  Audiens  cego  A:  interrogans  , dcinon- 
ftrat  fjpicntiam  diuinam  illi  tempoti  congruam. 
Vnde  I-ltron.  iHproamiogaUnio,  Saluatorcum 
cifet  duodecim  annorum  , in  medio  Doitotum 
fedens  , magis  docet  dum  prudenter  interrogat. 

Ex  huc  autem  fcquicuc  admiratio  audientium. 

Et  boced. 

Stupebant  autem  omnes  ] Stupor  cd  fydolcs 
cotdis  in  magno  & atduo  apparente  t ita  quod 
corquafi  fitinfenlibile  dum  nec  modum  neccau- 
fam  valet  agnofcerc.  Ifn.  f t.  Obdupuerunr  fupet 
cum  mulri.  Et  ibidan.  Super  cum  continebunt  ' ' 
reges  os  fuum.  /«fiip.  Qui  me  audiebant  expe- 
dabani  fentenciam  mcannA:  imemi  tacebant  ad 
confilium  meum  [fupet  prudentia]  Prudentia  htc 
generaliter  fumitur,  quali  prodentia  qux  quxli- 
bet  prodic  occolta./e/'  1 S.Trahitur  autem  fipicii- 
tia  de  occultis.  Prout>b  7.  Dixi  fapientix , foror 
mea  cs  : & prudentiam  vocaui  amicam  meam.  Et 
hxefuit  ptiidcmia  in  iudicto  auditorum  [Airef- 
ponfis  cius]  quibus  rcfpondit  ad  propoltta.  Vicit 
enim  omnes , ita  quod  etiam  aufi  non  erane  in- 
terrogare. M/ttih.ii.  Nec  aiiGis  fuit  quifquam 
cum  ex  illa  die  interrogate.  Jo^n.t.  Non  eiar  ci 
opus , vt  quis  T^dinionium  perhiberet  de  homi- 
ne : ipfc  enim  nouit  quid  edet  in  homine  [F.t  vi- 
deutes'1 


't]*o  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsd. 


<kntcs]  h*cpirences:&  ali}  quicunquc  [admirati 
(Unt)  Miiih.7.  Cuna  confummaiTet  Ui  v s tcc- 
ba  h*c,  admiratae  funi  tutb»  fupei  dodrina  eiu». 
Erat  enim  docei»  (icut  poccilatem  habens.  /04«. 

1 6.  Niinc  icimus  quia  feis  omnia:&  non  opus  eft 
tibi,  vt  quis  ce  interroger. 

Ec  dicit  Mater  dus  ad  illum]  Heue  ea  quz  roa> 
gis  fciuit  myftcria , & ficui  iUa , qu*  vera  macer 
fuit  [ dUit  ] vt  prouocarct  eum  a^ire  myftcria, 
pon  vt  arguens  dc  fui  fubJuilione.  Hoc  autem 
non  fecit  lofcph  propter  verecundiam  & rcuercu- 
tiam.  Sccum  enun  bene  agi  reputabat , fi  obtequi 
tacens  pollet  tantx  fan^aii  Matris  fic  Fili]  Simi' 
Ic  etiam  h*n.  1.  vbi  loquebatur,  dicens : Vinum 
non  habent  t vt  ptouocatet  eum  ad  fu*  glori* 
oftenfionem:vt  ca  hoc  fides  confortaretur  in  Dif- 
cipulis.  Duo  autem  dicit, in  quotum  primo, petit 
de  caufa  huius  fa<Sti  illuminati, dicens[FiU]vnice 
cordis  mei  [quid  ] Preaerb.  j 1 . Qmd  dile^  mi, 
quid  dilede  vceri  mei  . quid  dilefte  votorum 
meorum?  [fccifti  nobis  fic>]  Aperi  cznCam./elf  s- 
Nihil  in  terra  fine  caufa  fit.  Sapiint,  i 4.  Vtnon 
fint  vacua  fapienri*  tux  opera , hoc  efi , abfqtie 
caufa  fadka.  Non  enim  fine  magna  caufa  fccifti: 
propter  quod  [ego  & pater  tuus  dolentes]  dc  ab- 
fentia  [quircbamus  te]  Tob,\o.  Omnia  in  tcvno 
habentes  » non  te  debuimus  dimittere  i nobis. 
Aperi  ergo  tanti  fadi  caufam , & tuam  in  hoc  de- 
monfira  fapientiam  : vt  indicantium  ce  corda 
quiefeant  , & vini^cum  iudicacis  , paicotes  ita 
non  debuifie  te  dimittere. 

Ec  ait  ad  illos]Nunqua  negans  deuotis  illumi- 
nationem. £rc^.t4-  Illuminabo  omnes  fperames 
in  Domitio[Quid  eft  quod  me  quztebacis?]Qnafi 
di.  Non  erat  nccciTariuro  me  quxrere  , quia  icirc 
poteratis  me  in  meis  inuenin.  Non  enim  per  dU 
uerfa  difeurro , qui  domum  Patris  determinatam 
&dcdicatam  habeo,  han.x.  Rabbi.vbi  habitas?& 
rcfpondii?  Venite  & videte.  Vbi  opportuiwraeft 
me  ede,  me  manere , feire  debueratis.  Et  hoc  eft 
quod  faquitut  [ Nefeiebatis  quia  in  his  ] domo 
nue  templo , & negotiis  [ qu*  Patris  mei  fune] 
veri,  fubfiantialis  de  *cetni,  cui  plus  debeo  quam 
vobis[oportet]  hoc  efi, opportunum  ell  [me ede] 
Et  in  hoc  odendit  ,quid  (ecundum  Deitatem  de- 
beat Patri.  Ifa.  f 6.  Domus  mea  domus  orationis 
eft.VndeSe  Afarrfi.  ii.  expulitementes  & ven- 
dentes: idem  allegans  tedimonium  de  arguens  fa- 
cerdoces  , qu6ddomum  fuam  fccild-mipcluncam 
latronum,  haa.  17.  Omnia  mea  tua  funt,&  tua 
mea  funt,  & darificacus  fum  in  eis.Templunr  igu 
cur  ed, quod  dicit  ellcfuum  fle  Pattis:Se  declara- 
tio veriratis  ed . id  quod  dicit  ede  negotium  Pa- 
cris:fl:  hanc  in  templo  fle  in  fcdo  fieri  fuit  oppor- 
tunum. Et  ideo  [ in  hu  ] fe  oporruidc  manhlTe. 
Et  fecundum  Amhrof.  Hic  didicit  Mater  , quid 
maiedatis  ab  eo  pereret  tempore  vitilis  statis, 
quo  giotia  maiedatis  fuit  odendeida,  quando 
mutaturus  edet  aquam  in  vinum. 

Commendiinr  autem  hic  parentes  dc  quatuor: 
de  dolore  amiflionis  , de  folicicudine  quxrendi, 
de  dilcieiione  fle  folertia  inueniendi,  fle  de  gaudio 
inucnct.  De  dolote  ami(Eoni$  , quia  malum  fle 
amarum  ed  perdere  Dominqm.  lerem.  1,  Scias 
quod  malum  fle  amatum  cd  reliquifle  te  Domi- 
num. Malum  quidem,  quiaefi  fummi  boni,quod 
omnium  bonorum  bonum  cd,  ptiuatio. Amarum 
9Ut^,qaia  ip(e  affectus  npdti  didcedo  z^.Ecdi. 


14.  Spiritus  meus  fuper  mei  dulds.  De  roliciti- 
dinequxtendi  Cantu.  Surgaro  fle  circuiboci- 
uitacem:qu*rain  quem  diligit  anima  mea.5Wp.  1. 

In  fimplicitate  cordis  quxtite  illum.  Pfalm.  104« 
L*ietar  cor  qiizrentium  Dominumifle  confirroa- 
minitquxritc  faciem  eius  femper.  De  folertia  in- 
ueniendi : quia  quzrunt  vbi  conuenit  euro  e(Ic. 
Vndefponfa  in  C^nric.i.Indicamihi  quemdiligk 
anima  raca , vbi  pafcas,  vbi  cubes  in  meridierne 
vagari  incipiam  pod  gregem  fbdalium  morum. 
Indicat  fibi  loca  tn  quibus  habitae  , fle  vbi  padic 
pabulo  verbi,  ficuc  fecit  in  templo:fle  vbi  cubat  i^ 
contemplationis  fecteto  cnm  fapiencia  in  meridie 
plen*  lucis^oiius  fulgores  hic  odenduperfcflbill'- 
mein  feruore chatiuiis.  £rcfi. 4;. In  meridiatio 
exurit  tectam  , fle  fuU  radiis  refulgens  obezeae 
oculos.  Q^i  alibi  quziunr , non  inueniunt.  De 
gaudioinuenci  /«4/i.io.Gauifi  funt  Didipulivifo 
Domino.  To^.i  i.  Venerunt  confobrioi  gaudentes 
ad  Tobiam,  fle  congratulantes  ei  de  omnibus  bo- 
nis , qu*  circa  eum  odcnderai  Dominus.  Tob.  f . 
Pod  tempedatem  tranquillum  facis,  fle  pod  fletu 
fle  Ucrymacionem  , exuhationero  flt  gaudium  in- 
fundis. Sequitur. 

Ecipfi  non  intellexerunt  vcibumjincellexerunc 
quidem  eum  elTc  Veibum  fle  fapientiam  Patris: 
fed  quod  iam  tunc  in  tali  ztare  odcnfuius  eiler, 
non  mcellcxerjni.  t.Ccrmth.t.  (^od  dultum  ed 
Oehfapicnciuscd  hominibus.  Pfalm.  i )8.  Mira- 
bilis fada  ed  fciencia  tua  ex  mexonfgrcata  ed,  fle 
non  potero  ad  eam[quod  locutus  ed  ad  illosjOre 
enim  diuino  loquebacurtfle  ideo  non  nifi  in  Spi- 
ritu diuino  intclligcbacur.  /«^a^.Cumvix  parua 
dtllam  Termonis  eius  audierimus;  tonitruum  ma- 
gnitudinis eius  quis  poccritiniueri^Si  igirur  Ma- 
tia fle  lofeph  Spiritu  Dei  pleni , fermones  pueri 
non  intelligunc : quis  ed  qui  fermones  iam  perfe- 
db  ad  plenum  dicat  intcliigere?  £t  ideo  di^utiv 
ed  Exod-i  z.  Siquid  refiduum fuerit. igne combu- 
rccis.Odcnia  aurem  maiedate  in  refponfis  fapien- 
tiz , quia  hoc  debuit  Patii:dacim  fecundum  infir- 
mitatem adumptam,  nobis  pr*ben$excmpluma 
odendic  quid  debear  Matri.  Vnde  fequicur. 

Et  dedendic  eum  illis]  Congrue  verbo  defeen- 
dendi  vticur,  fle  propter  murn  loci, fle  propter  hu- 
militarem:a  maiedate  defccndic  cum  parentibus, 
humilis  fub  ipfis  , recordatus  przcepti  fiii  Ex»J. 
zo.  Honora  patrem  fle  matrem.  Przpofitio  au- 
tem, cum  illis , notat  fubie^ionem , quia  princi- 
palitas notatur  in  teablatiui  [ Ec  venit  iiiNaza* 
reth]  fenipei  florentem  diligens  patriam , qui  flos 
erat  egrclfos  dc  radice  Icrtc  Ifa.ti.Et  vt  perftfllaai 
demondrarce  humilitatem  fle  obedientiam,  fubdie 
[Ec  erat  fubdirus  Beraard.  Quis, qui- 

bus? Deus  hominibus,  maior  minoribus : vtnos 
etiam  minoribus  fubdi  doceret.  PJatm.ftf.  Impo- 
fuidi  homines  fiipet  capita  nodra.  Hebr.  i}. 
obedite  przpoficis  vediis.fle  fubiacece  illis. 

Ec  Macet  eius  Maria  conferuabac  ] in  armario 
pedoris  fle  memori*  [omnia  verba  hzcjnon  fim— 
plicitet  omnia,  /oa».  vkim.  Ncc  tpfum  aibirroc 
mundum  capere  eos  qui  fetibendi  fune  libros 
[conferens  in  corde  fuo  ] nobis  in  hoc  medicandi 
&conferendi  (onnones  Dei  exemplum  relinquens. 
Pfaim.i\%.  Meditabsr  in  mandatis  ruis, quxdile- 
xi  nimis.  Ipfa  autem  fuit,  cui  datum  ed  node  roy- 
fteriun?  regni  Dei  Aiuth.i  5.  Hoc  aurem  fecit,  vc 
congruo  tempore  de  his  feitee  Przdicatores  fle 
Euonge 


inEuang.  D. 

Cuangeliftas  inftntcfe.  Spiritus  meas  qui 

eft  in  ce,  6t  vetba  me»  qiue  pofui  in  ore  tuo , non 
recedent  de  ore  cuo  dc  de  ore  icminis  tui , amodo 
& vfquein  icmpicemum. 

Et  Usvs  ptofidebacl  Erccconclufiocx  omnU 
bus  his,  quam  edam  mpra  ante  hanc  hidoriara 
ptcmiitc  probandam.  Hic  autem  quali  conclu- 
dendo inm  probatam.  Dicit  autem  qui^  [pro- 
Edebat  «cate  j per  incrementum  debitum  corpo- 
ris, & virtuds  corporalis.  Et  hoc  congrui  ; quia 
cum  in  vnoquoque  geoere  (ic  vnum  , quod  eft 
meniura  aliorum,  & ad  cuius  acceifum  alia  pard- 
dpanc  naturam  illam : conuenit  in  genere  homi- 
num hanc  die  menfuram  inDeiFiliot&ideonul 
Io  impedimento  natmx(Ecuc  in  aliis  contingit;  ad 
debitum  quandeatis  & virtutis  pcofecirhta  quod 
.^iir/l4.didcuc:qubd omnes  occurtcinus  in  virum 
perfe^m  , in  menruram  «tatis  plenitudinis 
Chrifti.  Et  ideo  dicit  ,qu6d  profecit  «cace[rapien- 
da  & gratia]  Et  de  hoc  dide  quzdam  Qojf.  Sicut 
cft  carnis  artate  proficere : fic  ^ rationalis  anira« 
(apiendade  gratia  proficcremon  quod  hoc  eguerit 
(ufceptotDras,pr«fertimcum  fupra  plenus  fuillc 
lapientia  defaioitur : fed  quia  hoc  pro  remedio 
no(lr«  laluds  fufeipere  elegittvt  cum  caro  & ani- 
ma radonalis  fuiapitur  k Deo.vtrumque  faluare- 
cot  pariter.  Ex  hac  Gl^Jf.cxpicde  habetur , quod 
profedt  fapieniia  & gratia  , vt  veram  animim 
humanam  (e  accepi ITedemonftfaret.Contra  iflam 
GloiTaroeft  Gltjfi  Hitranyrnt  obiiciens : aflccens 
hoc  quod  habetur  £cc/a.  s.  Vbi  nos  habemus. 
Sapientia pecfetierauitmecum,  habet  alia  cranfla- 
do : Sapienda  mea  (letic  mihi.  Et  dicit  Hier»ny> 
iRMr,quod  nonneticitbi  /apientia/ua,  cui  per 
momenta  lingula  accedit  profrdtis  in  fapientia. 
Soluit  autem  adhuc  tenia  : qux  didt,quod 

iaxra  hominis  naturam  pcoficiebac  fapientiamon 
quod  elTet  fapiendor  ex  temporeifed  qutkl  plus  & 
pasoftendtcrapieDtix&  gracix.  Et  ideo  prole- 
fapienrix  non  ponit  in  eo  Euangclifia,(ed  in 
Deo  profe^um  glorix  6c  laudis,  quz  accrcuerunt 
in  ote  hominum,  & in  hominibus  perprofcAum 
virtutis.  Et  ideo  non  liropUciter  dicit,  quod  pro- 
fecit fapientia:fed  coram  Deo  per  laudem , & co> 
tam  hominibus  per  zdificationcm.De  hoc  autem 
iam  in  pixcedeniibus  fatis  didum  eH  , quod  pet 
expetiroentalem  cognitionem  habuit  , vt  dicit 
priNM  Gtjfa.  Quia  noc  dl  de  proprietate  anim« 
rationalis.  Sed  ex  illa  nec  artem  nec  fcienciam 
freie,  quia  non  indiguit:cuin  ex  plenitudine  Dei- 
tatis , qu«  corporaliter  in  eo  habitauit.fcientiam 
k fapientiam  ftanteslibi.  & gratiam  nobililEmo 
m^o  habuir.Et  quodnobiliUimo  modo  ha- 
betur,fuperuacuumeU  ignobiliori  mo- 
do per  profe^m  acquirere,  Ec 
iiaintelliguncuc  ali« 

Qf/ft. 


Cap.  III.  131 


CAPVT  III. 

Anno  autem  quintodecimo  im- 
petij  Tiberij  Csefaris , procu- 
rante Pontio  pilato  ludacam, 
tetrarcha  autem  Galilxx  He- 
rode , Pliilippo  autem  fratre 
cius  tetrarcha  Iturxx  & Tra- 
chonitidis regionis, & Lyfinia 
Abilinx  tetrarcha , fub  princi- 
pibus facerdotum  Anna  & 
Caipha. 

Missis  his  decem  & 0^0  annis, 
venit  hic  I,uim4  ad  trigenmum  an> 
mim  Sa!iiacoiis:quiailiaxtasap(aell 

aiidotirati  docentis.  Vndefc  Dauid 

ttigefimo  ztacis  fux,  regni  fulccpic  gubernacula. 
1.  j.  Filius  tringinra  annorum  erat  Daiiid, 
cumregnarectrpilTct.Similiter  autem  Ezcchiel 
tn  bacxiatecxotfiis  cll  prophciarc.£t.rrli.  t.  Et 
fadium  e(l  in  itigclimo  anno  &c.  In  hac  enim 
«tace  cedat  irKiementnm  corporis,  & quicnciunc 
palliones  cordis  rclidcme  complexione , «ras  ro- 
buda  Sc  valida  ed  ad  implendum  id , quod  Termo 
dodlrinx  prxeipit-  Ec  ideo  infancillaflc  iuuenilia 
fada  crannuit.(^z  licet  bona  fueiunt  in  Domi- 
no dc  Prxcut(bcc:tamcn  nc  formam  daret  iuueni- 
bus  &pueris  docendi, & magna  attentandi, omnia 
hxc  tranlit.  i.Cerwth.  1 1.  Cum  fadlus  fum  vir, 
euacuaui  quz  erant jperuuli.  Sicut  autem  in  prx- 
cedemibus  deferipnt  Chtidi  generationem,  & 
gratia  iplius  indnxic  Prxcurfocis  generationem: 
ita  nunc  regenerationem  defetibit  Redemptoris, 

Sc  Itcut  indU^iumn  prxmittit  bapiifimiin  loan- 
nis.  Et  ideo  habet  parces  duas  , (icut  paict  cx  di- 
Ais.  De  baptifroo  autem  loannisfciibcns , facit 
tria.  Determinat  enim  tempus , doAtinam  , Oc 
loannis  finem  pet  incarccracionem:quz  per  ordi- 
nem concinnatur  in  litera.  Tempus  autem  deter- 
minat Itcuc  dicit  Orf^.  a principibus  rtipublicz, 

& ^ ponuficibus.Pnncipes  etiam  reipublicx  com- 
metnortns,  determinat  monaicham  omnibus  im- 
perantem , tetrarchas  ludxz,  &ptxlidem  loco 
vnius  tetiarchz  regentem.  De  monarcha  quidem 
dide. 

Anno  autem  quintodecimo]  Sicut  modo  con- 
fuetmn  ed  , quod  Papz  fciibimt  in  datis  iitera- 
rum  publicarum  annum  pontificarus  fuihea  tunc 
laipTerunc  Impetarores,  & adhuc  Icribunt.Et  (de 
annus  fuit  qaintuldecimus  impeti)  [ Tibeti)  Cz- 
faris]  qui  Augudo  , fub  quo  natus  c(l  Dominus» 
in  imperio  fuccefltt.  Stacim  tutem  fircic  mentio- 
nem de  przHdc,  dicens  [procurante  Pontio  Pila- 
to] quia  ex  hxrediratenon  habuit;!^  tantum  ex 
patie  Imperatoris  ibi  rempubiteam  procurauit  ad 
tempus,  vt  Imperator  voluit.Dicuntur  ante  idum 
alij  qu.ituor  prxfidrs  Indzam  pod  amotum  re- 
gem ance  Pilatum  procurade.  Primus  fcilicet, 
Pompinius  ( aliiu  Pompeius^  fecundos  Marcus, 
(cniiit 


Digitized  by  Google 


D.  Alberti  Magni,  Ord  Pr^ed. 


certius  Atticus  rufus, quartus  Nallus,  cui  quintus  < 
fucceOit  PiUtus , vocatus  Pontius  ab  euentu:  i 

Jiuia  deuicit  Pontum  infulam  , Sc  Romano  eam  1 
ubiecit  imperio.  Dicitur  autem  hic[laJzam]  Et  i 
hic  ftri(3c  did^a  eft  ludxa  , vbi  fors  duarum  tri- 
buum : quod  pnmo  regnum  ludzx  dicebatur: 
quia  ali)  adhuc  oblinebant  tres  parces  regni  duo- 
^im  tribuum,  (leui  llatim  patebit. 

Tetrarcha]  Artende,qiiod  Herodes  Afcalonita, 
fub  quo  natus  efl  Dominus  , totum  regnum  Iu- 
dxorum  6c  Idumzurum  obtinuerat : & regnauit 
ineo}7.  annis.  Habuit  autem  quatuot  vxoies, 
primam  Dofidctn,ex  qua  genuit  6lium  quemdam 
Aniipatrem  : quem  proptet  hoc , quod  infurrexit 
in  patrem  in  libidine  dominandi.adhucviuens  in- 
terfecit. Secundam  habuit  Mariannem, ex  qua 
genuit  duos  hlios , fcilicet , Alexandrum  & An- 
(tobolum,quos  pto  limili  ambiciorte  ambos  occi- 
dit adhuc  viuens.  Eitettiam  habuit  quandam 
Machariam  nomine  , ex  qua  genmc  Archelaum. 
Quidam  tamen  dicuc  Archelaum  hlium  fuifle 
Matianrtes,  fcd  hunc  remanGlte  viuum.  fratribus 
fiiis  huerfedlis.  Quarum  habuit  vxoremCleO' 
pateam,  ex  qua  genuit  duos  filius,  Herodem  An- 
lipam,  Philippum.  Murcuoautem  Herode,  fi- 
li) coram  Imperatore  litigabant  dc  fucceflione  in 
regnum. Archelaus  enim  dixit  (ibi  deberi  regnum, 
& propter  xcatem , & pioptet  fecundum  tefla- 
meniiimquod  condiderat  pater,  in  quo  fcr^lit 
eum  debere  fucccdcre.  Herodes  autem  Antipas 
econtra  dicebat  tedamenium  ^ patre  fuifle  con- 
ditum, cum  non  efTcc  menris  compos-,  & ideo  (ibi 
deberi  voco  primz  feripeurx  , in  quo  faipferat 
pacet  cum  debere  fuccedere.  Imperator  autem 
more  Romaoorum , illis  litigantibus  regnum  ad 
{e  traxit, & in  quatuor  principatus  torum  regnum 
diuifir.  Echorum  duos  dedit  Archelao , fcilicet, 
ludxam  Sc  Idumcam.  Tertium  autem  Galilzam 
dedit  Herodi  Antipx.  Quartum  veto, fcilicet, Itu- 
txam  & Trachonitidem  dedit  Philippo.Quod  igi- 
tur dicitur  Archelaus  regnare  in  ludxa  pro  He- 
rode patre  fuo  Matth.t.  imelligenduro  quod  hoc 
erat  in  lice,  quando  fua  prxfuinptione  regnauit: 
Sc  non  quod  quiete  totum  regnum  pactis  habuit: 
(ed  fe  tempore  litis  regem  fcripHi.  Archelaus  au- 
tem propret  cyrannidem,  quam  exercuit  pod  no- 
num annum  fui  regni , ^ regno  pet  Imperatorem 
c(lamocus,&  in  exilium  Lugdunum  damnatus,& 
ibi  mortuus-  Ec  tunc  ptzfidcs  funt  inftituti, quo- 
rum Pontius  Pilatus  (vtdi^um  e(l ) fuit ‘quintus. 
Et  hoc  quod  Atchclaus  eft  amotus  fadkum  efl  49. 
anno  Augudi.  Saluatocenim  natus  cd  41.  anno 
regni  cius : Sc  delatas  in  >^gyptum,fepietn  annis 
manfit  occulte  ibidem:  poft  quos  annos  (latim 
Archelaus  damnatus  ed : Sc  ftc  nouem  annis  re- 
gnauit. Dicit  tamen  BtiU  in  G.»Jfa  hic, quod 
decem  annis  legnauit.  Sed  hoc  ed  inrclligcndum, 
quod  dc  decimo  partem  regnauit , fed  non  com- 
pleuit : Sc  ideo  literis  fuis  non  ni(t  Douem  in- 
fcripfit.  Hoc  ed  igitur  quod  dicit. 

Procurante  Pontio  Pilato  ludxam]  amoto  iam 
Archelao,  Sc  aliis  prxfidibus  romants  [Tetrarcha 
autem]  hoc  ed.inquarra parte  piinctpantc  [Gali- 
Ixx]  qux  fuit  vna  cetracchiarumrHerodc]  Amipa 
Sc  magni  Herodis  Afcalonirx  Elio  [ Philippo  au- 
tem] alio  Herodis  Elio  [fratre  cius]  Herodis  An-  ( 
lipx  :cui  idem  Herodes  vxoremabdulic  Hero-  j 
d>adem[recrarcha]  in  quarta  ptincipauie  [ Iturxx 


& Tcachonieidis  regionis]  qux  dux  prouincixE- 
roul  iundix  valebant  vnam  quartam.  Et[Lyfania] 
Idom  Lyfaniam,  dicit  etiam  BtJji,  antiqui  Heto- 
dis  fuille  Elium  , quoJ  quidem  probabilius  cd: 
quia  aliter  cum  Eliis  Herodis  tetrarchiam  in  bx- 
redicacem  non  acccpillet.  Tamen  Sc  lofcphus  nar- 
rat hunc  fliide  Elium  cuiufdam  Pcolomxi  de  Li- 
bano,ex  quadam  Alcxandra  forore  Antigoni,  Eli) 
Aridoboli  cuiufdam  , qui  fuit  Elius  cujufdam 
Alexandri,  Elijcuiufdam  loannis.  Sedpoted  ede* 
quod  fuerant  duo  Lyfanix  vnius  nominis:  vnus, 
de  quo  dicit  Beda,  Elms  Herodisralcer  de  quo  nar- 
rat lufephus.  Et  quocunque  modo  Ec,  nullacft 
vis  pcni(us[  Abilinx]hoc  e(l,prouincix  Ec  vocaex. 
Hxc  autem  diuiEo  a Deo  Eeii  permilTa  e(l,  vc  fd- 
reiur,  qubd  luJxa  dcfolanda  erat , qux  tot  prin- 
cipibus diuifa  fubiaccbat.  Aisth.xi.  Omne  re- 
gnum in  fediuifum  defolabitur:  & domus  fupea 
domum  cadet.  Prautrh.iS.  Proptet  peccata  po- 
puli, multi  principes  cius.  i.  Mdthab.  i.  Impo- 
fucrunt  Ebi  omnes  diademata, & multiplicata  (unc 
mala  fuper  tcitam- 

Sub  principibus  ] dc  exteris  aliis  14  cxcluEs» 
idi  foJi  ab  Imperatote  emerant  facerdoiilim , Sc 
vnus  erae  focec  alterius : dc  aliquando  vnus , dc 
aliquando  ambo  tenebant ; ita  quod  vnus  vno 
anno  ,dc  alter  fcqoeiui  princtparctUr : dc  pcatnia 
donum  Dei  poilcJcrunt : dc  ideo  fadi  funt  in 
perditionem  yfef.  8.  [ facetdorum  ] qui  fummuna 
emerant  fecerdotium[  Anna  dcCaipha]Ebi  mu- 
tuo per  matrimonium  copulatis  : dC  ideo  vacabar 
de  iure  facerdotium  i ficut  dc  regnum  , in  Egnum 
quod  Chridus  Rex  dc  Saeetdos  .[vtrumque  repa- 
raret. ffekr.  7.  Hic  Melchlfedech  rex  Salem , fa- 
cerdos  Dei  fummi.Ecpuft  modicum:  Adimilatux 
autem  Filio  Dei  , manet  facetdos  in  xteroum. 
Pjstm.  Tu  es  facerdos  in  xiernum  fecundum  or- 
dinem Melchifedcch.  Illo  ergo  tempore»  curo  Elij 
IfracI  elTent  Ecur  oues  errantes,  non  habcnres  pa- 
ftorem:  congruum  fuit  vt  prxdicatio  loaimis  in- 
ciperet» qui  eos  ad  verum  dirigeret  paAotem, 
i.Ptir,i.  Eratis  enim  quaE  oues  cttantes:fedc6- 
uerE  edis  nunc  ad  padorem  dc  Epifeopum  ani- 
marum vedrarum.  Huius  autem  padoris  loannet 
fuit  qnaE  opilio.  Sic  ergo  di^m  Et  de  tempore» 
quo  ptxdicandi  loannes  fumpEi  officium.  Sequi- 
tur. 

Faftiim  cft  verbum  Domini  fu- 
per  loanncni  Zachariac  Elium  ia  de* 
ferto. 

Hic  duo  ponit  Lhcms  : audoricatem  (cilicet 
prxdicatidi,dc  doArinam  prxdicationis.  Auflori- 
tatem  autem  ponit  in  duobus  : in  miffione  fdli- 
cct, dc  Scripturxtedimonio  rcrmidlonemdati)C 
audloricas  loanni.Pet  Scripturam  audoritas  con- 
fertur his  qux  dixit.  Circa  primum  hoium  duo 
funt:  iulEo  rupeiioris mittentis, dc  obediemia in- 
ferioris obtemperantis. In  iudionc  funt  rriaiiuffio, 
dc  ad  quem  iullio  (aCCz  ed , dc  vbi.  Quatuor  au- 
tem funcin  iuIHone  tquotum  primum  cd  modus 
ptxdicandi  veibi : fecundum,  verbum  prxdica- 
tum : tertium , au^oritas  iniungentis : & quar- 
tum , jpfius  praulicationis  fublimitas.  Dc  primo 
< dicit. 

I Fadum  ed  ] Vc  odendat  indroflioncs  Edei  dc 
inorum  plus  c(le  in  fa^o  quam  in  dido.  Omnes 
enim 


DiiJui/.-d  by  GOO;^U 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  I II.  m 


enim  prafticc  Teientix,  hoc  eft,  operatius , ftant 
•d  opus  confirmate:  vc  dicitur  i»,  i.  detnimM, 
Tales  enim  fermones  non  fiunt  coeemplandi  gra- 
tia vtlciamus  >red  vt  boni  fiamus:  vc  dicitur  i«. 
i.Eth.  Ec  ideo  Pizdicator  Gentium  futurus  Pdml. 
pctficitur  ad  facere,  Dicetur  tibi  quid  ce 

oporteat  facere,  t.  Efioiefadores  verbi» 

& nen  auditores  tantum : fallentes  vorroccipfos. 
Fa&um  enim  in  talibus » confirmatio  efi  dicendo- 
rum. Cum  autem  tria  exigantur  ad  bene  viuere, 
fcire, velle  & perfeueramer  operari : dicit  Philofo- 
|^us>quod  feire  parum  aut  nihil  conferrrvelle  au- 
tem & operarimulcum  conferunt.  Congruus  igi- 
tur ordo  eft  (»&o  incipere.  VndcSdpttm.i.  Erat 
in  defertis  agens*  vfque  ad  diem  oftenfionis  fus 
ad  Ifrae).  Ecce  verus  modus  diuiiu  docendi  & 
perfuadendi.  Sequitur. 

Verbum  ] hoc  efi » notitia  prsdicaca.  Dicit 
«nim  AHgnfiiniu  tn  li.  9.  dt  Tnnudte.  Verbum 
quod  infinuare  intendimus » cum  amore  notitia 
c(L  Id  ergo  quod  ptxdicare  debemus . notitia  Dei 
efi  cum  amore  Spiritus , qiii  ex  Verbo  procedit. 
Hoc  enim  efi  Ve^utn  Dci>kquQremper  procedit 
Spirirus.  Pfdlm.  ri8.  lg;nicuin  eloquium  tuum 
vehementer.  Pfdlm.  1 1 . Purgatum  feptuplum. 
Hoc  enim  Verbum , efi  veritacU.  fanr^ificationis» 
& Spiritus  plenitudinis.  Et  de  veritate  iimul  & 
fandtficatione /04^.  17.  Sandificaeos  in  verita- 
te , feimo  tuus  veritas  efi.  Quod  etiam  diffundat 
Spiritum  jiil.  10.  Loqucnte  Petro  verba  harc, 
cecidit  Spiritus  fuper  omnes  qui  audiebant  ver 
bum.  Vnde  eiiam  de  loanne  Supra  f.  dicitur* 
quod  confoaabarur  Spiritu  > quia  Spiritus  lingua 
cAifiius  Veibi.  Vnde  igneis  linguis  apparuit  fu 
per  Difcipulos  Aci.  i . Hoc  cft  igicur  verbum 
( Domini  ] Ecce  aufloritas.  Dominus  enim  mifit 
eumaJ  przdicandum ; & aliter  iron  prxdicaret. 
Sitm.  10.  Quomodo  pcxdicabunc  nili  mittantur? 
Joan. ) . Quem  enim  mifit  Deus  , verba  Dei  lo 
quiiur.//r4  lo.  Irc,  ecce  ego  mitto  vos.  M*tth. 
10.  Ecce  ego  mitto  vos.  Hoc  igitur  efi  verbum 
Domini  * quod  proponitur  mittente  Domino, 
penes  quem  eft  audloiiias  milSoiiis.  Sequi- 
nic  de  fublimitaie  vetbi.  Et  hoc  notat  eunt 
dkir. 

Super  loanrsem  ] Licet  enim  renfus  fit  [ fuper 
loanncm  ] hoc  efi . ad  loannem  » tamen  prxpoli- 
lio  notat  fiiblimitacem : quia  hoc  efi  veil^m, 
qiK>d  efi  fuper  loannem  ,quodcftdecxlode(cen. 
densa  regalibus  fedibus*  quod  in  cor  hominis 
non  afcemlic  * fed  cor  afeendit  ad  verbum : 
ad  quod  pescipiendum  > Paulus  raptus  efi 
in  cettium  czium  a. Cvr.  ti.  quod  Petrus  vidit 
in  fuperioribus  domos  lo.quod /o4nn»  1.  in 
principio  apud  Deum  dicitur  inteilc^ualc  fuper 
feofum  & imaginationem  > ApofftU  PauU  perce- 
ptum iti  fuperiori  parte  animz  iRtellefhis , fupre- 
ma  parie-^crrff  ccuelatum,  ab  zrerno  apud  Patrem 
i h»nu  prcitifum.  Super  ergo  efi>  & non  iuxca> 
vel  infra.  Vnde  cum  fiiblime  fit : pannis  vilibus 
a matre  in  pfzfepio  eft  pofirum : quia  rudibus  Sc 
vulgatibus  vocibus  * & non  lepidis  orationibus, 
cfti  Prcdicacoribus  exprellun>:&  hominibus 
rudibus,  a pecoribus  parum  dilUntibus,  in  pa- 
bulum propofitum.  I.  Corinih.  1.  Non  veni  ad 
vos  fubUmitare  fermonis  » aut  feientiz  . an- 
nuntians vobis  lefiimonium  Clusili ; fermo  mnis 
Sc  prz^icacio  mea  non  in  pcrfuafibilibushumaaz 

D.Alifrti  in  £ua»g.  D.Luc. 


fapientiz  vetibis , fed  in  dodrina  Spiritus.  Sic 
igicur  efl  fuper. 

loannem  ] Tangitur  qualis  debet  efie.  ad  quem 
fit  fermo  Domini , fdliccr,  eum  in  quoeflgraiia 
[ loannem  ] Vnde  egregius  Przdicarot  Gentium 
dicit  Cmnib.  1 f . Grarta  Dei  fum  id  quod  funt, 
& gratia  Dei  in  me  vacua  non  fuit  [ filium  Za- 
chariz  ] magis  imitatione  quam  carne,  4}. 
Keduc  me  in  memoriam  , & iudic^ur  fimul. 
Tyrtn.  ).  Recordare  paupertatis  mez,  tranfg;ef> 
fionis , abfynihij  5c  fellis.  Pfalm.  Memor  fiit 
Dei  & deledbtus  fum. 

In  deferto  ] Ecce  vbi  fadom  efl  verbum  fu- 
per  curo : quia  in  deferto , vbi  degebat  loannes, 
longe ^ mundi  habitatione,  ne  leuifaltem  ma- 
culare vitam  famine  pollet.  Hoc  eft  deferrum,  de 
quo  dicitur  Mart.  6.  Venite  in  deferrum  leor- 
fum,  Sc  requiefeire  pufilluro  ^ ftrepiiu  mundi.  Ad 
huius  deferri  interiora  Morfes  gregem  minauic,& 
vifionem  magnam  vidic  pjc«d.  In  hoc  deferto 
Difcipuli  quieuerunc,  vt  iamdidumefl.  In  hoc 
deferto  Elias  Deum  perfmitus  inuenir.  Interiora 
huius  deferti,  fum  inrelleiflus  dantis  contempla- 
tionis ab  omni  flrepitu  mundi  liberz  > vbi  Oeut 
videtur.  Et  ibi  efl  quies  Difdpulorum  Domini  in 
difciplints  dodlrinz  ipfius ; vbi  Deus  inuenirur 
cofolans  tribulatos  5-  T(fg.  >7. 

Si  autem  quzritur,  C^alc  veibum  fit  illud?Di- 
cic  Qcjfa,  quod  hoc  cil  vcrbnm  ; Vade , przdica 
baixifiiinm.  Vtcum  autem  hoc  veibum  fuerit 
cifJcmfyllabisprolatam,  vel  aliud?Con{lat  quod 
illius  fententiz  fuic : quia  han.  1 .ipfe  loannes  di- 
cit : Qui  mifit  me  baptizare,  ille  mihi  dixir : Su- 
per quem  videris  Spiritum  defeendenten)  & ma- 
nentem, ille  efl  qui  baptizat.  Ec  quocunque  mo- 
do fir : continetur  in  verbo  au^oiiias  milEonis, 
Sequitur  de  mifli  obcdiencia. 

Ec  venit  iri  omnem  regionem  Ior- 
danis , prxdicans  bapcifmum  peeni- 
cencixin  rcmiflioncm peccatorum. 

Tangit  hic  tna : locum  przdicacionis , rem 
; przdicatam  , Sc  finem.  Locum  przdicationis 
[quia  Tcnitj  a Domino  miflus  [ in  omnem  regio- 
nem] non  fimul,  Icd  fucccfltue  ;ad  vnum  priu^ 
& ad  aherum  poflea  [ Iordanis  ] lo*u.  Quia 
ibi  erant  iquz  multz , vc  haberetur  aqua  ad  ba- 
ptifinum  tot  millium  hoininum.Tamen  probabi- 
le erat , quod  locus  exprelfiis  fibi  fuerit  in  voce 
iniungemis  officium  : quia  ibi  przceflerat  figura 
baptihni,  in  tranfitu  filiorum  Iftai^  per  Iordanem 
Iof.\.  Scindiuifione  Iordanis  per  Eliam  &£li- 
feum  4.  Rtg.  i.  dc  per  ablutionem  Naznam  Sy- 
ri a>P<g’  r-  Ec  ideo  idis  de  caufis  venit  ia  regio- 
nem Iordanis  Adhuc  autem  quia  //4.  dixerat  ibi 
primo  ede  przdicandum  Primo  tempore 
alleuiataed  terra  Zabulon  , decerra  Nephtalim: 
dc  in  nouidirnoaggrauataed  via  maris  nans  ior- 
danem  Galilzz  Gentium.  Expteflio  ergo  loci  in 
fermone  iniungentis  obedient  iam,  Iordanis  abun- 
dantia aquarum,figura  baptifmatis,  in  Prophetis 
fimiltcudo  curationis  . przJiflio  ptophetix  , fe- 
cerunt eum  venire  ad  loca  illa. 

Przdicans  ] Ecce  a£lus  przdicandi.  Ed  autem 
przJicatio  dic.rtio  terinn  diuinarum  antequam 
fianr.  htl.  t.  Przdicate  teiunium,  vocate  coetum, 
congregate fenes  dc  lugentes  vbera.  Mart.vltim. 

M Ptzdicare 


124  Alberti  Magni,  Ord.  Pr^d. 


Prxiicare  Euangelium  omnicreacutx  [ baptin* 
inum  j Ecce  res  prxdicaca.  Bapcifmus  auiem 
loannis,  Heue  Tupet  diximus  » in  nomine 

vciituti  dabatuc : nec  confetcbac  gtatiain  : fcd  in 
conuenientia  rnateiix  & a£lu$  > & Ticinitaie  fof  • 
inx  t alVucfccic  ad  bapciimum  Chrilli.  Ecqua  non 
confercbac  geatiam  : idcodiciiucbaptirmus  loan- 
nis : quia  nihil  fuit  ibi « niii  operatio  loannis. 
Cum  autem  Paulus » vel  Petrus , vel  alius  Dilci* 
pulus  e hrifti  bapcizauii : dicituc  baptifmus  CheU 
Ib.  non  Pauli  > vel  Petri : quia  ille  conferebatur 
in  forma  inuocationis  Trinicaus  • & conferebat 
gratiam : qux  operatio  Chtifti » non  Pauli , vel 
Petri.  De  tali  bapiifmo,quod  Egiua  efl  baptifma- 
cis  Chridi  dicitur  i.  Corintb,  lo.  Patres  vetiti 
omnes  fub  nube  fuerunt : & omnes  a Moyfe  ba- 
ptizari funi  in  nube  & in  mari  paniicncix « hoc 
cft, docens  pomitete  antequam  Mptizcntuc : quia 
licet  baptifmus  non  exigat  cxieriorem  pian- 
tium & lamentum  ; tamen  exigit  interiorem, 
quia  aliter  poneretur  obex  Spiritui  fandlo.  Sap. 
2. Spiritus  iandlusdiiciplinxctrugiet  hclum.  Ve- 
re enim  loannes  pernitete  docuit : fcd  non  cum 
cffc£tii  baptizauic.  Ecideoadhapnrmum  Chrilli 
aduefecit 

in  rcmiflloncm  peccatorum  ] Ecce  Bnis  pce- 
nitentix.  Bapciitnui  enim  fuus , non  in  rcmillio- 
nem  peccacomm  fuit , ied  in  baptifmum  ChtifU. 
Sed  pernitentia  quam  docuit , fuit  in  tcmilllo- 
nam  peccatorum  : quia  in  itU  (emittebantur  (>cr 
gratiain.  Maith.  Pcrnitcntiain  agite  :appro- 
pinquauic  enim  regnum  cxloriim.  llxc  autcrn 
pomitcncia  cft  purnx  tenentia : vt  pcircuccct  ho- 
mo in  perru  pio  peccatis  alVumpta.  Tunc  enim 
peccata  foluunrur : quia  pernitentia  cft  lecunda 
tabula  poft  naufragium.  C^idautem  Iit  hxc  pir. 
niteniiaiiSc  qualiter  factaincntum,  & qualiter  vir- 
tus  j notatum  cft  fub  compendio  fuper  Matth. 
CMp.i.  /otT.t.  Conueriimtni  ad  me  intoto  corde 
vcftrodn  ieiunio,  & ftetu,&  plan£lu  : & feindite 
corda  veftra,  & non  vcftimcnta  vcftra. 

Sicut  feriptum  eft  in  libro  fermo- 
num  Ifai®  Propheix.  Vox  clamantis, 
In  deferto  parate  viam  Domini,  re£las 
facite  fcmiias  cius. 

Sicut  fctiptum’cft  ] Quod  ditium  eft  . non  eft 
feriptum  in  quod  fcqnitur.  Ec  ideo  ne- 

cefte  cft  hoc  ad  («|uens  refctti.Ec  ideo  incipit  hic 
dodtrina  Ioannis:&  habet  duas  paniculasdn  qua 
tum  prima  ponit  thema , ex  quo  extrahit  do^ii- 
nam  : & in  fecunda , fecundum  regulam  prifcri- 
peam  docet,  prxdicans  multitudini.  Dicit  ergo 
[Sicuc  feriptum  cftjfncipit  Picdicator  veritatis  a 
Scriptura  veritatis.  Scriptura  enim  de  libro  viix 
in  cor  SanAorum  defccndit : &c  de  entde  Santfto- 
mm  exemplata  a libro  virx,  apicibus  formata  cft 
in  libris, ob  viilitatcm  pofteriiatis,vt  in  memoria 
habeatur.  Dc  libro  vitx  dicirur  £xed.iz.  Ane  di- 
mitte eis  hanc  noxam, aut  ddc  me  de  libro  quem 
(cripftfti.  De  libro , qui  eft  incelledns  Sandorum 
exemplatus  a libro  virx , dicitur  Libri 

aperti  funr , hoc  cft,  corda  Sandorum.  De  libris 
fetipeis  7/4.8.  Sume  tibi  librum  granJem,&  feri- 
be  in  eo  ftilo  hominis.  In  hoc  ergo  libro  teftimo- 
nia  fum  veritatis : quia  aqux  faluiaris  dodiinx 
egredientur  dc  mediu  montium , legis  fcilicct}  & 


Prophetarum.  Pfulm.ioi.  Inter  medium  mon* 
tium  pcrttanfibunt  aqux{inlibroJW4l»4c.i,Scii- 
be  vilum,&  exara  eum  fuper  ubulas,vt  percurrat 
qui  legerit  [feriuonum]  dicit , quia  multiplex  c(l 
prophetia,  comminationis,  conlblatiotils,  prxdc> 
ilinationis,5c  aliquando  hiftotialis  [Ifaixjdc  quo 
£<c/;.4S.Spitiru  magno  vidit  vlcima,&confoU- 
tus  dl  lugentes  Sion.  £t  ideo  qux  fpiticii  magno 
vidit, vera  fueruni  [Ptophetx]  & ideo  immobilis 
vcritatis.^Mfn-rf  Sicut  locutuscft  pet  os  Sando- 
rum,qui  a fcculo  fum  Prophetarum eiuf.Prophe- 
la  enim  os  Domini  eft.  Et  ideo , ficutos  Domini 
non  mcniiturjita  nec  Propheta.  Drwr.i  S.Prophe* 
tam  fofeitabie  vobis  Deus  de  fratribus  veftris; 
canquam  me  audieris  cum. 

Vox  clamaiuiSjEcce  thema.  Et  dicit  duo.  Pri- 
mo enim  thema  proponit.  Secundo , fecundum 
thema  procedit  ad  dodrinam.  In  rhemate  facit 
duo : in  ptiiuo  quotum  ponit  titulum  : fecundo 
autem,  recitat  id  quod  eft  intitulatum.  Titulus 
eft[  Vox  cUmamis)  Quafi  dicar.  Hxc  cft  vox  cla- 
mantis. Et  poteft  iegi  tranfitiuc,vcl  imranfitihe. 
Tranfioue,  tunc  ad  diuctfa  pertinent  vox,  & cla- 
mantis: vt  Iit  feofus : Hxc  cft  vox  mea  cUmaiv- 
tis  Dei  dc  cxlo.  Quafi  dicat.  Ego  quidem  fum 
vox , fcd  clamans  in  voce  mea  Dominus  cft  de 
cxlo.  Et  lic  pet  clamantis  importatur  auduriras 
vocis.  i.Corwtb.i  i.  An  expcrimenntm  quxtitis 
cius  qui  in  me  loquitur  Chriftus  ? Cdniu.i.  Di- 
Icduj  meus  clamat  ad  mc.  Si  autem  legitur  in- 
ctanfitiuc,  tunc  ell  reurus[vox  clomantisjhoc  cft, 
vox  clamoris, hoc  eft,  vox  qux  eft  clamor.Et  tunc 
clamor  notat  imcnftonem  deuotionis  , Sc  imen- 
fionisin  voceiquia  non  tam  ille  clamor  fonat  ex- 
terius quam  mierius.//4.4o.Vox  dicentis, Clama. 
Et  dixi, Quid  clamabo  i Clama,  ne  ccfFcs: 
annuntia  populo  meo  {>eccata  conim.  Dicitur 
autem  loannes  [ vox  ] quia  cft  vehiculum  vetbi. 
Vcibi  autem  non  poteli  eile  vehiculum , nili  fpL 
ritu  atttado,  tento,  & foimato,  & emilTo  ad  al- 
terum. Sic  etgo  Verbum  incrcatum  non  fir,  nifi 
Spiritu  attrado.  Pftin. » 1 8.  Os  meum  aperui, & 
attraxi  Spiritum.  Oportet  etiam  quod  teneatur 
aitrados  6c  confonztut.Suprd  i.Puet  autem  cref- 
ecbat  & confortabatur  Spiritu.  Oportet  etiam 
quod  furmcciir  & articuletur  : quia  aliter  verbi 
non  habebit  inecmionera.  5^iVnr.jt.  Spiritus 
Domini  repleuit  oibcro  terrarum  : & hoc  quod 
comincr  omnia  , fcicnriam  habet  vocis , hoc  eft, 
habet  formaix  vocis  inientionem  & figniBcan»- 
ncm.  Et  tunc  demum  cmirtitur  ad  aherum , $£ 
ibi  proferentis  creat  iiitclledum.  Pf.dm.  oi. 
Emitte  Spiritum  tuum,  & creabuntur.  Et  de  his 
quacuor  dicitur  in  Pfalm.er.  quod  dabic  voci 
fux  voccra  virtuiis.  Sic  Deus  maicftaiis  in  loan- 
uc  intonuit  fuper  aquas  multas  in  prxdicariooc 
bapurmatis.  Subiungit  autem  quxnam  fle  hxc 
vox, dicens.  « 

In  defecto  parate  viam  Domini  ] Hoc  amem 
quod  dicit,  in  deferto  , non  refertur  aj  hoc  quod 
dicit  in  deferto  fecundum  liicralem  fenfum : quia 
nec  loannes  clamauit  in  deferto.  loan.x.  |-lxcin 
Bcthania  fadi  funt  ttans  lotdancm,vbi  erat  loan- 
nes  baptizans.  Neque  etiam  fccflndum  Jiteram, 
vox  clamantium  ad  redeundum  dc  Babylonica 
captiuiiate  fada  eft  in  deferto  , fcd  in  Bab^Jonc. 
Et  prxicrea  fimilii  modus  loquendi  io  fequenti- 
bus  docetiquia  hoc  quod  dicit[in  dcfertojrefcrei:- 
dum 


\ 


\ 


inEuang.D.Luc.  Cap.III. 


Jum  e(l  ad  vias:quia  requirat  Ifd.^o.KcCkii  facite 
ia  folicudinc  fcmicas  Dei  noAri. 

His  ergo  prxlibatit,  dicimus  quod  in  themate 
jAo  ttia  przmiitit>rciliccc,qiiod  parandz  funi  viz 
Cc  fernitz,&  qualiter  parandz»  & quis  fit  cfr(.*^us 
przparationis.  £tcum  dicit,  quod  parandz  fune 
viz,dicitduo:  vnum  quodetl  necellarium  ad  fa- 
lutcTDiquod  pertinet  ad  omnes  communitu:aliud 
autem  quod  eA  perfe£lionis , quod  pertinet  ad 
perferos  fpecialiter.De  primo  dicit  iriatquod  via 
eA  paranda  > qua  necemtate  , & quanto  Audio. 
Quod  paranda  Iit  via, dicit. 

Paiate]  hoc  cA,przpatate[viam]hoc  cA,  man> 
datorum  oUeniantiam.  Pfalm.  3 3.V  ias  mas  Do- 
mine demouAra  mihi.  Pizparatur  au:em  hzc 
via  per  remotionem  impedientium  peccatorum. 
i.Reg.j.  Parate  corda  veAra Domino,  & feruiie 
illifoli.  Przparatut  etiam  per  confortationem  ad 
currendum.  £c  hoc  fit  feruore  deuotioni$,&  lati* 
tudinechaticatis.  Pjalm.i  iS.Viam  mandatorum 
tuorum  cucurri.cum  dilataAi  cor  meum.  Pizpa- 
lacur  etiam  via,cum  Aernitut  exemplis  bonorum 
opetum.  M4tth.li.  Alij  veAimenra  fua  proficr- 
nebam  in  via.  NcccAitas  ausem  cA,quia  eA  in  de- 
ferto quod  inuium  eA  : quia  licet  lex  data  fuetii, 
tamen  gratiam  non  comuliii&  ideo  inuia  reman- 
fit. ?/4/. 6^1. Sicut  tn  terra  deferta  inuia  &:  inaquo- 
fa  i fic  in  fando  apparui  tibi.  Deuttr.^i,  Inuenic 
eum  in  terra  deferra.  in  loco  horroris  & vaAz  fo- 
liuidinis.  Studium  veto  indicitur , qu.indodici- 
iiir[Domini]qui  non  ambulat  nifi  pci  vias  deco- 
ras de  pulchras.  Pioiterb.^.  Viz  cius  viz  pulchrz, 
ic  omnes  femiez  eius  pacifiez.  Propter  hoc  dici- 
tur Via  hzc  via  polluta  cA  : fed  & ipfa 

-fan£lificabicur  hodie  in  valis,  hoceil.in  cordibus 
noAris. Sic  ergo  parantur  viz  in  deferto,  vtChri- 
Ao  placeat  ambulare  pet  eas  , & venire  ad  nos, 
ficut  didum  cA  Supra.  Tu  puer  Propheta  Ahiifi- 
mi  vocaberis : przibis  atim  ante  faciem  Domini 
parare  vias  cius.  Sequitur  hoc  quod  pertinet  ad 
perfc<Aos. 

Re^as  facite  femitasl  Et  dicit  in  hocduo,fci- 
licet.quod  redificencutfemitz,&  caufam  fubiun- 
gic  per  hoc  quod  dicit[eius]Quia  euiro-Dei  funt^ 
ideo  debent  retAificari.  Rc&um  autetn  , vt  dicit 
*Pl4i» , brcuifllmum  cA  inter  duos  urminos  : ita 
confiiium  breuiAimum  inter  Deum  2e  hominem. 
Mdtth  x^.  Si  vis  petfiedus  ellc  , vadeSr  vende 
omnia  quz  habes , & fequere  me.  Et  fimilirer  dc 
aliis  confiliis.  iyz.iCj. Semita iuAi  te£la  cA  : rc^us 
callis  iuAi  ad  ambulandum.  Jbtdtm.  In  lemiia  iu- 
didomm  morum  Domine  fuAinuimns  temomen 
tuum  & memotialc  tuum  in  delidetio  animz 
mex.  Caufa  autem  indicitur  \ quia  Dei  fum  fc- 
mitz.  Vnde  petit  Pfalmtfla  P[4lr»,\6.  Perfice 
greflus  meos  in  femitis  tuis : vt  non  moneamur 
veAigia  mea.  Toto  enimnifu  fiuagctKlnm  cA.vt 
pulchrz  fimconfiliocum  Amicxtne  forte  fpccio- 
liis  prx  filiis  hominum  grclTum  ponens  venien- 
do ad  nos,  retrahat  polluta  Amita  pedem  , & tar 
det  venire : lauit  enim  pedes  fuos  , & quomodo 
inquinabit  illos?  CAmic.^. 

Omnis  vallis  implebitur,  & omnis 
mons 2c’collis  humiliabitur,  Sccrunc 
praua  in  dircfha  , & afpera  in  vias 
planas  :&  videbit  omnis  caro  faliua- 
rc  Dei. 

D.Mhttii  Magnitin  Enang.  D.Luc. 


Ecce  docet  qualiter  viz  & fimit*  fiint  paran« 
dz , ponens  prauz  viz  quinque  differentias , di- 
ceirs  valliculofa  cfie  implenda, cum  dicit  [Omnis 
vallis  implebitur]  Valliculofum  autem  cA  fuffof- 
fumex  timore  mole  humiliante. /T«/m.79.Incen- 
faigni  & fufToAa  ab  increpatione  vultus  tuiprzi- 
Inim.  //z.z^.  Formido  & fooea  & laqueusfuper 
te, qui  habitator  esteriz,  hoc  cA,cordis  fuAb&o 
pet  timotem  iu  defperationcm  inclinantem , hoc 
eA, implenda  Dei  miieticordia,  promifijs  quod 
quacunque  die  ingemuerit  peccator, omnium  ini- 
quitatum eius  non  recordabor  E^tch.iZ.  Hoc 
enim  fede  inDauid,  in  ManaAe  i P4ralip.\^.  In 
Magdalena  Lm.j.Ei  in  aliis  multis.  Et  tunc  val- 
lis impleta  cA  & fouea.  Vnde  7Vf>.8.  faluatis  7o- 
bia  ic  Sara  a dzmone  , prxeepit  Raguel  im- 
pleri fbfTas,  quz  foAx  fuerant.  Deinde  tangit 
duas  fimul. 

Et  omnis  mons  & collis  humiliabicur]  Mon- 
tuofa  fum  cleuata  pcc  ambitionem  dignitatum. 
Colliculofa  funt  tumorofa  per  tumores  ia£lantia- 
riim,&  inaniumglotianim.Ec  hzc  (um  humilian- 
da. Zach.4.  Qvjis  tu  mons  magne  aduerfus  Zo- 
robabel  in  planum  ? hoc  cA,  in  pbnum  deduceris 
per  humilitatem.  /.HC.r^.Qui  fc  exaltat, humilia- 
bitur. Dc  colle  Pftlrn. 41.  Hermoniim  i monte 
modico.  Heimoniim  inicrprccaiiir  anathema: 
quia  talis  tumor  cordis  anathema  eA./fli  15  Qnid 
tumet  contra  Deum  fpititus  tuus?  I-ZA<h.\^, 
Quo  pulchriores , deicende.  Recumbe 

in  nouidlmo  loco.  Qiiartaditfcreiuia  eA  quod 
dicit. 

Erunt  prau.i]  hoc  cA.diAorta  in  motibus.  Di- 
Hortum  enim  nulli  rciAo  commenfuratur , fcd 
vndiqnc  in  angulo  pungens  recedit.  Ita  difioiii 
iu  moribus, bonis  fum  infeAi , & recedunt  ab  eo- 
rum fimilitadine  & quiete  : fictu  fpiua  quz  di- 
Aorta  cA,&  vndique  acutis  angulis  fecat  manum 
tangentis.  C4ntif..x.  Sicut  lilium  inter  fpinas,fic 
amica  mea  inter  filias.  Hzc  igitur  erunt  { in  dire- 
dVa]hoceA,  rcdlificata.  f/Jr/nj.f  .Dirige  in  confjic- 
lAu  tuo  viam  meam.  0/e<  la.  In  fortitudine  fua 
ditemus  eA  cum  Angelo.  Multum  enim  re^iiica- 
tus  eA  , qui  ad  Angeli  ceiAitudinem  A dirc:dt. 

Ec  afpera  in  vias  planas ]Q^iinta  eAdiA‘.rentia, 
Et  fum  arpcra,lapidibus  inxqualiter  pottionatis, 
complamata,&  fcandaloA,  hc  fcopulofa  j in  qui- 
bus vndique  pes  euntis  impingit,  F.t  fignificant 
eos,  quorum  vira  plena  cA  icandalis,  apertis  fcili- 
cet  peccatis-  Ecclt.i  1 .Via  impioium  complantata 
lapidibus  eA  : ncfciuni  vbi  corruunt.  Pfaim.x  jg. 
luxta  iter  fcandalum  pofucriint  mihi.  HzceA 
plantanda  , ad  xqtulitatem  iuAitix  deducenda. 
Luc.  1 .Incedentes  in  omnibus  mandatis  & iu  Aifi- 
cacionibus  Domini  fine  querela. 

Et  videbit  omnis  caro  ] Ecce  przdicationis  fi- 
nis • qui  continetur  in  ilmuate : quia  hoc  fadio 
[omnis  caro]hoc  cA/)mnis  homo.  Omnis 
caro  fccnum  , & omnis  gloria  cius  quafi  Aos 
fceni.  Dicitur  autem  caro  homo  3 quia  inter  toc 
partes  hominis,  quz  adlu  funt  partes, nulla  haboc 
tantum  dc  anim.i  ficut  cato , hzc  cA  fenfibilis  Sc 
animata.  Harc  igitur  caro  licet  deformalis  fit, vi- 
debit corporeis  oculis.  lob  19.  In  carne  mea  vide- 
bo Deum  Saloatoiera  meum.  Ecinhuc  innuir^ 
quia  Saluacor  Veibum  caro  faflum  eA , & habi- 
tauit  in  nobis  : quia  aliter  corporeis  oculis  non 
videretur.  Vnde  Aquitur.  Ec  vidimus  gloriam 
M a eiusk 


156  D.  Alberti  Magni, Ord.  Prsd. 


dns , gloriam  qiiafi  vnigcniti  iPatte.  Er  hoc  in* 
nuit  quod  diciufalutarcDci.^M^.i.Viderunt  ocu- 
li mei  falutare  luum  » quod  parafti  ante  faciem 
omnium  pupulorum.  Er  hoc  modo  dillributio 
diilribuit  pto  generibus  fiiigutorum  y & non  pro 
fingulis  genciuit».  Videbit  enim  mafculut  & i<r- 
mina,  nobilis  Si  ignobiliSi  feruus  & liber, diues  Sc 
pauper,  ludsus  & Gentilis,  bonus  & malus. 

Clojf*  tamen  quxda  »hzc  omnia  exponit  de  fe> 
cudo  aduentu.  Duit  enim  Hteren,  in  Ubro  dc  i f . 
fignU  priccedenttbm  diem  iuduit,  quod  vnum  illo- 
rum fignorum  erit » quod  montes cadene in  valles, 
Sc  dillorta  erunt  re^a , Sc  praua  erunt  plana : Sc 
tunc  omnis  homo,  bonus  S:  matus,  vtdcbic  Chri’ 
dum  in  maieilatc  fua  venientem,  i.  Ecce 

venit  cum  nubibus  & videbit  cum  omnis  oculus, 
& qui  cum  pupugerunt.  Sed  boni  videbur-c  eum 
in  gloria  Deitatis  cum  gaudio  : mah  aurem  in  co 
non  videbunt  nili  faciem  fetui , tn  qua  crucifixus 
ed.Et  hoc  ed  quod  dicit  /^.a6.Tollacur  impius 
ne  videat  gloriam  Dei , hoc  cft , ne  videar  eum  in 
forma  glutiofarquta  illam  nemo  fine  gaudio  vide- 
re poted.vtdicit  igitur  edexpo 

fiiiothcmatisloannis. 

Dicebat  ergo  ad  turbas  quae  exibant 
vt  baptizaremurab  ipfo:Gcnimina  vi- 
perarum , quis  oftcndii  vobis  fugere  a 
ventura  ira? 

Hic  incipit  pcncrc  procelTiim  foper  thema  in- 
du^um:h.)bei  aiiicm  duas  partes  , in  prima  qua- 
rum przdicat  ba['tifmiim  ptcnitcntiz , docens 
ptrnircrciin  fecunda  aurem,  reddit reftimonium 
Cheido  dirigens  ad  bapttfmumipfius,inquogra- 
tia  remilHotiis  tiuieniiur.  Adhuc  autem  in  prima 
duo  facit:piimo  enim  indruii  gcncralitcT  turbas, 
Sc  fecundo  fpccialitec  indruit  diucrfas  hominum 
diderentias.ln  prima  harum  ponit  qitatuor  para 
graphocmalos  enim  & indeuotos  acerrime  iucre- 
pai:p<rnitentihus  viam  parniteudt  parar:quzrcn 
libus  cxcufationcm, rationem  exctifaiionis  ampu- 
tar  : ^ tandem  fentemiam  condemnationis  iam 
impendentem  Sc  imminentem  fignificat.  In  pii* 
mo  horum  paragraphorum^quia  fermones  fecun- 
dum maceriam  inquirendi  funt ) pvimiVodendit, 
quibus  increpationes  ponit : fecundo  ponit  incre- 
pationem:&  tertio  iudici)  cito  imminentis  com- 
minationem. primo  dicit  fic. 

Dicebat  autem  ad  ciubas]  Bene  turbas  , quia 
turbata  multitudo  fuit  coram  ipfoitucbata  qui- 
dem varietate  cultus  quia  Gentiles,&  ludari-Ko- 
mani  enim  milices.Gcntilcs  fuctunt,&:  ali)  luJzi. 
ludxi  autem  intra  fcctubaiitdiitcrfiraic  fc^amm: 
ficut  dicitur  t.Aitich.  1.  & jIet.  15.  Qnidaro  fue- 
runt Pharifti  de  fiia  falfa  iudiiia  przfumentes: 
quid.imSadduczi , qui  refuirc^ionem  dicebant 
nonedc:quidam  Ertiri,nec  fpiritumncc  Angelum 
cite  dicentes.  In  moribus  etiam  difcrepabanr:qni- 
dam  Pubheani  cxlftemes:&  quidam  peccatorcs:& 
quidam  hypocHtz  demondrantes  in  vedimentis 
ouium  , & incrinfcais  erant  lupi  rapaces } potius 
ad  centandiim  & expIor.-mdum  venientes . quam 
propter  deuotionem.  Quorum  omnium,  vt  dicit 
, corda  non  fpiticu  fuo  « fed  Spiritu  fando 
viebt  loanncs.  Omnes,  tamen  veniebant  propter 
dupendam  vitam,quz  fuit  in  auderitate  loamns: 
qui  igrsocus  omnibus  exiuit  dc  dcferto,aous  gra* 


tiz  mediator  & aimuiuiatoc : Sc  ideo  omnes  cur- 
rebant. IJm.  1.  Fluent  ad  cum  omnes  gentes,  /fu, 
60.  Ambulabunt  Gentes  in  lumine  tuo. 

Qux  exibant  jrelinquentcs  domicilia  propria, 
auiditaie  videmii  tantum  prodigium.  Significat 
autem  idc  exitus  exitum  dc  amore  fui  & tuorum, 
vt  veniamus  ad  viam  Chridi,quam  nuntiat  pt*- 
dicator  veritatis  & pneo.  Genef.  i x.  Egrcdciede 
tci  ra  tua  Sc  dc  cognatione  tua , Si  veni  in  tertam 
quam  mondrauero  libi.  Obliuifcere 

populum  tuum  , & domum  pattis  tui:&  concu- 
pileer  rex  decorem  tuum.  Hebr  1 Exeamus  igi- 
tur ad  cum  extra  cadra  , improjxirium  cius  por- 
tantes. Apet.  1 8 . Exire  de  ea  populus  mcus,&  no 
participes  fittsdclidornmeius.  Sic  igitur  exitur 
de  mundo.  Ad  quid  autem  exibant , fubiungir 
dicens. 

Vt  baptizaremur  ab  eo  ] baptifmo , quo  non 
exhibuit  nifi  officium  exterius  , alPucfaciendo  ad 
baptifmum  Chiidi.  Tamen  moraliter  loqttQndo, 
volebant  baptizari  ad  cmendarionem.  Ad  hoC 
enim  exeundum  cd,  vi  a loannc  gratia  Dei  bapti- 
zemur.  i.Carimh.io.  Nolo  vos  ignorare  fratres, 
quia  patres  vedri  omnes  fub  nube  fuerunt , Sc 
omnes  mare  rranfieriic,&  omnes  in  Moyfe  bapti- 
zari funt,&  in  nube,  Sc  in mari.yffJ.j.Pamitcroi- 
ni  igitur,  & baptizetur  vnufquifqucvedrum  in 
nomine  Domini. 

Genimina  viperarum]  Ecce  increpatio  durilE- 
n>a  tndeuotorum  Si  non  credentium.  Viperadi- 
citnr  vi  pariens,&  cd  ferpens  ad  pediis  dtidus,& 
inferiusad  venitem  aniplus:&  ideo  primo  conci- 
pit muirn  in  diidlo  fub  peflore,  quod  dcfccndens 
ad  latiorem  aluum  erumpit  inanimai:&  tunc  ma- 
turato animali  patie  tedani  pullum  animalis, quod 
ed  Icipens.  Et  ideo  dicitur  vi  patiens,  quod  vio- 
lentiaquadam  piimo  deprimit  ounm  ; & podea 
enittitiir  Sc  tedam,  Sc  animal.  Quod  amem  qui- 
dam potius  tiufatotesqnam  philofophi  dicunt, 
quml  in  conceptu  illius  mafculus|>onat  caput  in 
os  ferminz  , Sc  fetmina  concipiat  ex  capite  ma- 
fculi  motfo:&  cum  patiat  fermina,  pulli  morden- 
do lacerant  vterum  matri$:&  fic  parer  iirconce- 
ptu,  inarer  autem  in  paitu  motiatuircontra  natu- 
ram cd,&  falfomrncc  indiget  Deus  nodro  menda- 
cio , Sc  pro  illius  myderiis  fingamus  mendacia. 
Sed  primus  modus  cd  vertis , & a nobis  in  libris 
animalium  explanatus.  Idi  ergo  venenati  venena- 
torum fili)  venerunt  ad  loanncm  Plutifiri,&  SaJ- 
duezi.  Et  fic  ideo  vocantur  /fis.5'9.0ua  afpidum 
ruperunt, & telas  aranearum  texuciunt:qui  come- 
derit dc  ouis  eorum.motictur : Sequod  confotum 
ed  .ctompet  in  regulum.  //V.  49.  De  radice  co- 
luhri  egicdicnir  reguIusrSc  femen  eius  obforbens 
volucrem.  Pfalm,^7.  Sicut  afpidis  furd*  ob- 
turantis aures  fuas,  qux  non  exaudiet  vocem  in- 
caiuantliiro.  Ira  enim  venerunt  ad  loanncm, non 
vt  incantarentur, hoc  cd, comiertercnriir  ab  ipfo, 
fcd  VI  inficerent  credere  volentes:^^  ideo  fic  incre- 
pantur. Dent  Fel  draconum  vinum  eonim, 
Sc  venenum  afpidum  infanabilc.  Sic  ergo  fimt 
gentmin.r  viperarum.  Excufabant  tamen Tioc  per 
hypocrifim,  ioquemes  mendacium./1/jff^i.ij.  Si 
fuillwnus  in  tempore  parrum  nodrorum,  non  cf~ 
femus  foci)  in  fanguinc  Prophetatum. Ft  reQion- 
dci  eis  Dominus  , dicens  : Itaque  redimonto 
edis  vobifmetipfis  . quod  fili)  edis  eorum  qui 
Prophetas  occiderunt  : Sc  vos  ^implete  menfu- 

tam 


Digitized  by  VjOOgIe 


inEuang.  D.  Luc.  Cap.  III. 


n?. 


ram  patrum  veftcotum.  Sequitur  indici)  commi- 
natio. 

Q^is  oftendit  vobis’  ] Q.  di.  Nullus  oftenderc 
poteft:quia  Phanixi  prarruineiites  de  fua  iutlitia» 
ludidum  futurum  non  timcb-uu:5(  >dcu  non  fu- 
gerunt. Sadiiuc.Ti  aurem  itidiciiini  fututum  non 
credebant : Si  ideo  nec  iliiCugerunt.  Iflis  autem 
duabus  (edis,  fere  tota  innitebatur  Synagoga  : Sc 
ideo  non  fugit , fcd  incidit  in  iudicimiiexcUionis 
dc  dcfbu^ionis  totius  patrix,  Sc  perditionis  loci. 
Quod  Domijmsdcfcrmit  4.  per  totum. 

Et  in  hoc  periculum  prarcipitauerum  cos  Pharilxi 
& Sadduesi.  Si  enim  cxcus  caeco  ducatum  prz* 
bcc  > ambo  in  foueam  cadunt.  Et  hoc  e(l  quod 
dicit  [Quis  oftendit  I ] Nulhrs  enim  digitus  adeo 
dire^us  eil.qui  folem  oflendcrepoflit  oculos  non 
habenti  [fugere]  hoc  cil*  ius  fubducere[a  ventura 
irajiudici)  diuini  ,quam  incurritis  Chtiflum  per 
fidei  deuocionem  non  fufcipiendoriSc  temporaliter 
per  Romanos»  & arremaliter  per  condemnatio- 
nem Dei.  hb  rp.  Fugite  a facie  gladi) » Sc  fciiote 
iudiciiim.  Dies  autem  indici)  dicitur  dies  frar: 
quia  tunc  TC  iratus  Dominus  condemnabit.  If*. 
30.  Ad  cuius  confugietis  auxilium  , & vbi  dere- 
linquetis glociam  vcllram?/0e/.  t.  Dies  enim  ma- 
gnus & terribilis  valde  i & quis  fullinebit  cum’ 
Jft.  jo.  Ardens  foror  cius  j & grauis  ad  portan- 
dum. Ambrof.  tamen  tdud  legit,  non  incrcpatiuc, 
fic[Genimina  viperarum  jfupple,  eftisinon  tamen 
venenati.  Et  hoc  commendabile , quod  filius  ve- 
nenati non  lic  vcnenacusifed  fit  ferpens  prudeniiav 
non  veneno.  Ai^nh.  10.  Ertote  prudentes  ficoc 
ferpentes , protiidcndoiudicium  imminens  futu- 
rum. Er  fecundum  hoc,ioquirm  deuotis  qui  fue- 
runt ance  cum. 

Quis  vobis  ollcndit  Eigcrea  ventura  ira?)  fup- 
ple  , nili  ego , qui  a Deo  rcuclacionem  accepi,  vt 
vos  ad  Cliiirtumdirigam.qui  ferpens  efV  non  ve-  ! 
neiiatusi  fed  murfus  venenatorum  curans.  A'»m. 
a I . Fac  Icrjientem  arneumj&c  crige  eum  in  palo:5c 
qui  afpexciit  eum  , viuct.  h*».  Sictit  Moyfes  ! 
cxairauicrerpentcm  in  delerto^ica  exaltari  oportet  ^ 
Filtu  homtnisrvc  omnis  qui  credit  in  iprum  non 
pereat,  fcd  habeat  vitam  attemam  Afpicite  igitur  | 
ad  ipfum , & curabimini  ^ veneno  pattum  vene- 
naturum. iloe  igitur  etl  quod  dicit  fecundum 
Ambfof. 

Attende  .autem, quod  nullus  effugiet  indicium  ' 
futurum,ni(i  prius  fugiat  confurcia  venenarottim, 
& ipfa  venena.  Venenati  funt  peccatores  mundi. 
J*rtm.  ft.  Fugite  de  terra  Aquilonis,  vt  ftlucc 
vnulquifque  animam  fuam.  Venena  autem  funt 
mundi  (cncaiiones  per  vanitates  temporalium, per 
illecebras  carnalium  , per  diiiicias  temporalium, 
pec  dcleflaciones  rememorationis  peccatorum,- 
per  turpes  circunffantias  peflimorum  a^uum. 
Vanitates  tcmpor.dium  (Ig)uHcantur  pet  Laban, 
qui  candidatio  inicrprefatur:^  fuit  firus  fublinus 
in  illis  , quem  fugit  lacob  ludlator  bonus  Gtntf. 
}i. Illecebrae  voluptatum  carnalium  fignificancur 
per  lafduam  mulierem  Putiphati.qiiam  foras fii- 
gic  lofcph  GtMtf.  49.-Aaerce  facient  tuam  amu- 
liere  compta.  Diuitix  autem  teinpotaiiom  a Do- 
mino cantem ptx  runt>aim  a diabolo  nflcndercn- 
tur  Afjnir.4.  Si  Luc.^.  Idxc  omnia  tibi  dabo,  fl 
cadens  adoraucris  me.  Et  ideo  !o«n.6.  cum  qu*. 
retetur  vt.confliuietenccum  regem.fitgii  in  mon- 
tem. Deledaciunes  autem  przteritarum  culpa- 
D.  Albtrti  AUgni,  in  Euang.  D.Luc. 


rum  fugiendx  funt,  fienr  dicitur  Ifn.  ii.Quafi  \ 
facie  colubri  fuge  peccatum.  Si  enim  accefferis' 
ad  ea,  ajmuhcndent  te.  Citcunftanrixeriamfii- 
giendx  fuut , ficut  d«citur  Gentf.  ly.  Non  ftesin 
omni  circa  tcgioi;e , fcd  in  monte  falnumrc  fac. 
Sic  ergo  effugietis  venturam  iram.  Sequitur. 

Facite  crijo  dignos  frudiis  pccni- 

tentia:. 

Ecce  demonftrat  modum  fuga?  per  ptrniten- 
ciam,  dicens  quatuor  qu*  ad  pceniccnriam  perrU 
nenr.  Primum  eff  opus  fatisfailionis,quod  tangit 
cum  dicir  [Facite]  pernitentiam  tn  opere  , non  in 
fcrnione.  Ad  manus  autem  illum  trahen- 

tes introduxerunt  Damafeura.  Ad  manus  trahere 
proffrarum , eft  trahere  eum  ad  oj>era  fatisfadiio- 
nis;&  fic  ingreditor  cioitatcm,hoceft, ad  commu- 
nionem Sanilorom.  Preuerb.  vlttm.  Operata  ell 
confilio  manuum  fuacum. Secundum  efl  volunta- 
rius & affe^atus  dolor  , & afflidio  poeniteniix 
affumptx.  Vnde  Augmfiinm.  Semper  dolcat,6c  de 
dolore  gaudeat : ita  quod  quafi  fruatur  dolore, 
iicut  prius  fruebatttr  peccati  dcletSatione.  Et  no- 
tatur hoc  per  [fruftusjquia,  vt  dicir  AigufiSrwU 
e(f  cum  gaudio  vri.  Camic.x.  FruAus  eius  dulcis 
gutturi  meo.  Et  Ideo  dicitur  dolor  ille  rcfc^lio 
Cibabis  nos  pane  lacvymarum,  & po- 
lum dabis  nobis  in  lacrymis.  {fle  efl  panis  fu^i- 
neririus , refcftto  pccnitcntl*  , & potus  lacryma- 
rum  : in  cuius  fore itudine  Elias  fiigir  lezabel  , Sc 
fiiglt  ad  montem  Dei  3.^r^ij.i9.Tcrtium  eft  .quod 
(im  digni.Et  hoc  notat  cum  dicir  [dignosjEt  hoc 
fit  in  confcflione.inqua  pondctaniurafflidlioncs 
pa!nirentialcs,&:  proponionantut  ad  fpccies  pec- 
catorum,& ad  pondus  eorum.  /)<«r.ay  .Secundum 
menftiram  delicii, erit  &:  pl.igarum  modus. 

Bedi.  Non  debet  e(Ie  par  fruftus  boni  operis  cius 
qui  nihil  ve!  minus  peccauit,  & etus  qui  grauiter 
vd  multum  cecidit.  //4. 17.  In  menmta  contra 
menfuram  cum  abicdla  fuerir  iudicahit  cam. 
Apoc.  1 8.  Quantum  glorifcauit  fe , & in  delidis 
fuiritantum  dateeiroimemuin  &'lu£ium./f««.($. 
Sicut  exhibuiftis  corpora  vcArapeccato;ita  nunc 
exhibete  vos  Deo.  Jiaruch^.  Sicut  aue  ltfuenmc 
fenfus  vcfhi  vt  prouocaretis  Deum  , decies  can- 
tum conoerteiites  requireris  eum.  Qiiaitum  cft 
quod  dicit  [psnitcntiz]  hocef),p<rn.T  renentif. 
Et  hoc  notat  perfeuerontiam  in  cordis  compun- 
dione  /oc/.i.  Scindite  corda  veftra,  & non  vefti- 
menta  vellra.  Pf*lm.  30.  Iniquitatem  meam 
rgo  cognofeo  : & peccatum  meum  contra  me  ell 
femper. 

Et  ne  coeperitis  <liccrc:Patrcm  habe- 
mus Abraham.  Dicocnim  vobis , quia 
potcfl  Deus  tle  lapidibus  iflis  fufciiarc 
filios  Abrabr.  lam  enim  fccui  is  ad  ra- 
dicem arboris  pofita  cft.  Omni^^ergo 
arbor  non  faciens  frudum  bonum,  ex- 
cidetur,8c  in  ignem  mittetur. 

Exdufiu  cH  excufationisy&i  habet  duo  : exefu- 
lionetnexculaiionis,^  rationem  exciiilionts.  Ex- 
clunonem  excufaiionis  dicit  [Et  ne  eorpcritisjlfti 
enim  dicebam,  quod  propter  hoc  quod  Synage^a 
radicata  e(l  in  paniatehis  dilc^ifllmis , non  cHn 
M j extirpanda» 


I 


1^8  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsd. 


cxtirpanJa/nec  hi<iictiim  commendationis  immi> 
ceret  ci.  tfnlm.%%.  St  autem  derelicjucnnc  hlij 
eius  legero  mcarn , & in  iudiciis  meis  non  ambu- 
lauerinr,5rc.  vilitabo  in  virga  peccata  eotum:roi- 
fericordiam  autem  meam  non  difuergaro  ab  cis. 
Huius  aufiontate  & (iroilium,  dicebant  Synago- 
gam nunquam  fore  cxiirpandam  , tanquam  in 
Abcaham  & Patriarchis  ladicatan).  Contra  hos 
dicic[Ne  cccpcritis  diccre]Ei  dicit, ccepericisiquia 
quod  incipit  imperfcdlum  ell  * & inceptio  didi, 
in  cogitatu  cA.  ^uandtcat.Ne  cogitetis  quidcni» 
pedum  quod  peifede dicatis  [patrem  hiemus 
Abraham]  Quaii  dicat.  In  patre  Abraham  fumus 
radicati , nec  euelli  poiTumus.  Didum  eftaiim 
Abrah*  fiewf/^if.Sufpiee  ocium, & numera  ftcl- 
las  ft  poces.  Et  rubiunxit:Sic  etii  (etnen  tuum.  Ec 
arguebam  ex  hoc  fic,  Sicut  ftcllz  de  orlo  cadere 
non  poflunt:  ficSynagoganon  poieft  excidere  de 
promiHIs  patrum.  Et  hoc  friuolum  ell,qiiia  dici- 
tur ^«m.9.  Non  qui  Blij  carnis,  hi  funt  iUi)  Dei: 
fed  qui  hlij  fliut  promillionis  xilimamur  in  fe- 
mine.//4.  i$3.Abtahamncrciuit  Do$,0c  Ifiacl  igno- 
rauienos.  0/V«  2.  Vocabo  non  plebem  meam, 
plebem  meam : 6c  non  diledam  meam , diledam 
meam  : & non  mifcricordiam  confecutam,  mife- 
ricordiam  confecutam.  Et  hoc  eft  quod  di^ic  [Di- 
co enim  vobis]  in  vctiiacc  Spiritus,a  quo  teucla- 
tioDcm  acccpi.^om.?.  Veritatem  dico  m Chriilo 
1 £ s’v  , non  mentior:  tellimonium  [Krh-bente 
mihi  confeientia  mea  in  Spiritu  fando  [ quia  po- 
tens e(l  Dcus'^Ratioeft  & caufa,qua  excludit  ex- 
cufationem.  Eft  autem  notar:dum  , quod  in  ripa 
]ord.inis  iacebanc  duodecim  lapides  Itl ices, accepti 
dcHuencis  Iordanis,  cum  hli)  Ifiael  tranfirent 
]«[hc4.  E(  hos  dcmoiiftrabat,  intelligens  per  eos 
Gentiles  futuros  credentes , dicens  [ quia  potens 
efl  Deus  ] de  potentia  difpofita  per  coniilium  fa- 
pienrix  xternx.  Potens  dl,inquam,falua  veritate 
promiflionis[rurcitate]  in  populum  fuum.  ler.xy 
Sufeitabo  Dauid  germen  iudum  [ hliosAbrahx]  , 
qui  hlij  funt  promi Utonis, non  carnis.^am.i.Non 
enim  qui  in  manifefto  ludxus  c8 : neque  quz  in 
manifi^o , in  carne , c(^  circumcido : fed  qui  in 
• abfcunditc  , ludxus  cll  ;&  circumcido  cordis, 
non  litera  fed  fpiricu , cuius  laus  non  ex  homini- 
bus,/ed  ex  Deo  ell. 

Attende  autem, quod  lapides  idi  dltces.vt  dicit 
uimbrejiuf , funt  Gentiles;  quia  qui  amilfo  lenfu 
rationis, lapidibus  putant  inelle  ratiotiem  alicuius 
diuinitati$:ipii  in  natuta  lapiduro,non  naturz  vfu, 
fed  memis  habitu, propciecatequadaro  dmilitudi* 
nis  vtumur.  Lapidibus  auiem  comparantur  dlici- 
qus  : quia  illi  lapides  funt  deformes  advfumiquia 
formari  non  poUunt , ideo  quod  dolationem  non 
fudinent.  Hi  funt  etiam  nudi  ad  ornatum  , quia 
etiam  ornari  non  polTunt  aliquo  decore  hgurx: 
derilcs  ad  frudum,  quia  non  generant,  irrationa- 
biles ad  prufedlum.  Tales  enim  lapides  iaccnc  in 
aquis, qui  dlices  vocantur.  Et  quia  gcniiliras  fuit 
in  omnibos  his  proprietatibus,  deformis  quidem 
advfum  xdidcij/u^aad  ornaturo  virtutis,  deri- 
lis  ad  frudum  li^ni  operis , irrationabilis  ad  pro- 
fedum  intellcdualis  contemplationis : ideo  la- 
pidibus comparantur,  & per  lapides  illos  dgnih- 
cantur.  £c  <k  his  lapidibus  , (uua  veritate  pio- 
roidionis. 

Potens  ed  Deus  ftifcitare  dlios  Abrahz]  qui 
funt  fUi)  pron^i0io|us : deut  iam  dixicous 


j Abraham  did*  funt  proroidioDes  8i  (emini  eius. 

Non  dicit , & feminibus,  quali  m multis : fed  fc- 
j mini  tuo.quafi  in  vno,  quod  ed  Chi  idus.  Multi- 
plex enim  cd  Icmcn  carnis , fed  piomidiunts  dat 
; in  vno,  quod cdChridus.  Aow.j.  Vbiedcrgo 
nunc  gloriatio  luar  exclufacd:  per  quam  legem? 
fadoium  ? Non : fed  jw  legem  hdci.  Arbiaanmt 
enim  faluati  hominem  per  iidem  abfque  operibus 
legis.Non  ergo  dicatis : Patie  habemus  Abraham. 
Tamen  hoc  dixerunt  loan.Z.  Semen  Abrahz  fu- 
mus , Sc  nemini  feruiuimus  vnquam.  Simile  fa- 
ciunt illi  qui  gloriantur  io  Sandis  fuis  : volentes 
ex  hoc  excolli,  vel  io  Benedido  vel  in  Bemaido, 
vel  in  Ftaticifco , vel  in  Dominico , cum  non  fe- 
quantur  vcdigia  eorum.  Quibus  dicitur /9«».  8. 
Si  fillj  Abrahz  edis  , opera  Abrahz  facite,  /e- 
rew.p.In  hoc  glorietut  qui  gloriaturdciie&  nolTe 
mc.  Sequitur. 

lam  enim  fecutis  ] Comminatio  cd  fementix 
iam  arbori  imminentis.  Ed  autem  atbor, Synago- 
ga : radices  cius, regnum  legem  rcgens,&  facerdo- 
tium  legem  docens. & (aeramenta  legis  exhibens: 
fccuris  amem  eft  fencentia  prxeifionis  fada  ptt 
Titum  Sc  Vcfpafianuro  Augudos  Romanos.  Vel 
etiam  fenteniia  zternz  damnationis.  Continua 
lic.  Ita  dico?  Facite  fhidus dignos  poeniteutiz. 
Et  ne  dicatis , cxcufando  vos : Patrem  h.ibetnus 
Abiaham[cnim]hoccft,quia[iara]  Notatur  nunc 
propinquum  przlcmi  in  futuro  [fecuris]  hoc  ed, 
lententia  przcifionis  [^fita  cd  ad  cadiccmjregni 
6c  facerdotij , vt  radicitus  eueilatur  Synagoga. 
Ddmel.4.  V igil  & fandus  defeendic  de  czlo  ,*& 
clamauit  fortiter  dicens  : Succidite  aiborem. 

7.  Radices  cius  cuellet,&  frudus  eius  di- 
dringe(,&  ficcabic  omnes  palmites  germinis  eius, 
& arefcet.Securis  hzc  aliquando  manubrium  efe 
fugir,&  in  profundum  aquz,hoc  ed.mifeticordi.c 
dilhmulamis  merfa  cd.  Nunc  aurem  per  Prophe- 
tam potentem  in  opere  & fermone  Lne.  vltim. 
manubrium  humanitatis  porrigente,  ferrum  de 
abyrtb  mifericotdiz  propter  peccata  Synagogz, 
Sc  ad  Itccum  ii  z Dei  icdiuii ; & ideo  Synagogam 
funditus  cueitit  4.  ^r^.8.  Sic  igirur  fecuris  ad 
radicem  arboris  idiui  polita  ed.  Dac  aurem 
rationem  dc  proprio  adu  &:  vfu  fccuris  lumpram, 
dicens. 

Omnis  ergo  aibot]  hoc  ed.qoilibcc  homo, vel 
quilibet  datus  hominum  [ Don  faciens  frudum 
bonum]  Synagoga  quidem  in  fuis  faaamentis  & 
lege  in  morte  Chrtdi  mortua  fuir,dcidconailura 
frudum  fecir.  Pod  przdicationem  enim  fidei, 
non  folum  mortua , fed  etiam  mortifera  fuic : 6c 
ideo  tunc  frudum  inahim  frcit>&  ideo  excidetur. 
Luc.i^.  Eccctrcs  .nnni  funrzx  quo  veniens  quz- 
fo  frudum  i»  ficulnea , Sc  non  inuenio.  Succide 
ergoeam.  Vtquidcti.i5n  terram  occupat  ? [ &in 
ignem  mittetur  ] rribulationis  per  capiiuirarcm, 
Sc  inferni  per  condemnationem  zternam./i/,^«,i  j. 
Omnem  palmitem  in  mc  non  ferentem  frudum, 
tollet  eum  & in  ignem  mittet , Sc  artkc. 

Przparata  eft  enim  ab  heri  Topherh.Nutrimcnta 
cius.ignis  & ligna roulra:daius  Domini  ficuttor- 
tens  fulphurisluccendcns  eam. 

Eft  etiam  ,moraliter  loquendo , omnis  hocno 
atbor  per  vitam  fuam.  PfMim.t.  Et  etit  tanquam 
lignum  quod  plantatum  eft  fecus  decuifus  aqua- 
rum. Radixeius,  calor  Sc  humor,  /rrem.ij.  Erit 
enim  tanquam  lignum  viride, quod  ad  immotem 
minie 


:r  L.I 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  III.  139 


mittit  ra<iices  Tuas.  Seoiris>  e(l  fentcmia  impoH- 
ca»quc  quolibet  die  dac  fcdionis  iclum»qiiia  om- 
ni die  vitacn  diminuit.  £t  quando  non  fcri  fru- 
dium  boni  opctis  , exciditur  ^>cr  rtioitcm.&  niii* 
titutin  ignem  infernalem  in  xicfu\xm. 

Colligite  zizania  per  falciculo^  ad  combu- 
rendum. 

Attende  etiam  , qualiter  fecundum  Ambr^f, 
prim6  lapidibus  cotnparauii  Gentiles:&  ita  pro 
ncicDS  cianiic  ad  metaphoram  arboiisjquc  aptior 
c(l  in  multis  quam  lapis.  Hx  enim  rationabili 
quodam  nanus  munere  , iam  fune  decors  ad 
vfum,venu{ls  ad  afpedlutn,  optims  ad  frudhrm. 
Decor  enim  virtutis  fxit  ad  vfum  zdilici)  vciles. 
Pulchritudo  facie  exemplares.  Fcecunditas  verbi 
facit  fru^iiicames.  Surgunc  cacuminibus  con- 
templationum,Rmduncut  brachiis  bonarum  con- 
gregacionuro,  replentur  frudlibus  bonorum  ope- 
ram , veftiuntur  frondibus  verborum  iandlocum. 
DicitenimG/ej^  ^u4<i4m , myftice  exponens  per 
allegoriam  [ Non  faciens  frudlum  bonum  j vc 
Gentiles  Sc  hypocritx,  qui  nullum  ; & hzretici 
qui  malum.  Gentiles  enim  Sc  hypocritz  non  ha- 
Mni  difpenfate  facramenta : Sc  ideo  nec  in  fe,nec 
in  ali((  rrudhim  aliquem  faciunt.  Sed  hsretici 
uantes  formam  EccleriZidifpenfant  factamen- 
la : Sc  ideo  quamuis  in  fe  nullum  faciam  frudlumi 
tamen  in  aliis  frudlum  faciunt,(ed  malum  : quia 
licet  tales  ab  hsreticis  facramemum  recipiant, 
tamen  rem  faaamenti  non  percipiunt  • Sc  ideo 
frudhim  malum faciunt.5i*piff7t.4.Frudlus eorum 
*'^“'*^**  » ^ aceibi  ad  manducandum.  leraa.i^, 

* Et  ponam  eos  quali  6cus  malas,  qus  comedi  non 
polIIint,eo  quod  pedlms  finr.  .Non  po- 

leil  arbor  mala  , bonos  fru^us  facere.  Sic  ergo 
loannes  comminatur  peenam  fencemis  , qus 
cfl  prscifio  imminens  ex  iudicio  in  proximo  fu-  I 
turo  per  Titum  Sc  Vefpananum.Et  fictetminatur  I 
indrudio  generalis. 


Ec  interrogabant  cum  curbx  , di- 
centes : C^uid  ergo  faciemus  } Rcf- 
pondens  autem  dicebat  illis : Qui  ha- 
bet duas  tunicas  , det  non  haben- 
ti: &:  qui  habet  cfcas , fimiliter  faciat. 
Vencninc  autem  5c  Publicani  vt  ba- 
ptizarentur , U dixerunt  ad  illum* 
Magider  quid  faciemus  i At  ille  di- 
xit ad  eos : Nihil  amplius  quam  quod 
conftitutum  cft  vobis  , faciatis.  In- 
terrogabant cum  & milites  , dicentes: 
Quid  faciemus  nos  > £t  ait  iliis: 
Neminem  concutiatis , neque  calum- 
niam faciatist&c  contenti  cAotc  Aipen- 
diis  vcftris. 

Hic , poft  inflrudionem  generalem , ungitur 
fpecialis  inflrudio  fecundum  dioerlstAtes  prz- 

r- ; r 


! liorum  Ifracl  coniierret  ad  Dominum  Deum  pa- 
trum liiorum.  Dc  limplicibus  igitur  plcbtii* ho- 
minibus dicitur  [ Et  imeiTogabant  cum  tuibsj 
Verbis  fuisconculfx  turbx  ad  tetiorem  , qustc- 
bamcrtugiendi'tonfilium[diccntcs]adcum|^Quid 
ergo  faciemus?]  Da  confilium  quod  faciamus  di- 
gnos fcudus  peenitemis.  Mico. 6.  Quid  dignum 
oticram  Domino?  aiiuabo  genu  Deo  cxccifo 
[Reipondens  autem]  prsco  pietatis  [dici  bat  illis] 
a milCTicordia  incipiens  : quia  Iciuit,  qu^  judi- 
cium fine  mifericoedta  fiec  illi,  qui  non  facit  mi- 
fcricordiam  : & quod  mifericordia  fupctexaliac 
iudiciom  Jacfb.i.  Quia iicut dicit 6Voj/!  Miferi- 
cordia  efl  plenitudo  virtutum.  Quicquid  enim  in 
virtutibus  deeil^tmifeticordisopeia  redimitur 
dc  impletur.  Pictas  ad  omnia,  valcr, 

promilConem  habens  vits,qus  nunc  c(l,dc  futu- 
rs.  Pietas  enim  in  triplici  cll  apud  Sandos  figni- 
Ecatione.  Dicit  enim  Aiguji.  quod  pietas  cil 
cheofebia,  hoc  ell , cultus  Dei.  Et  dkric  TuUtm^ 
quod  pieiasell  boieuolentia  in  ^Kx\ici,Amhrof, 
autem  dicit, quod  pictaseft  beneuoleniia  in  pau- 
peres,patris  noftri  fpintualisimaginem  habcnres. 
Et  iili  funt  pauperes  fpiritu.  'Z>4/nW.4. Confilium 
meum  rex  placeat  tibi.  Peccata  tua  eleemorynis 
redime, & iniuditias  tuas  mifericurdiis  pauperum. 
Zaic.ii.  Qijod  fupeied  dateelccmorynam,dc  om- 
nia munda  funt  vobts.  7te.4.£lcemoryna  \ murce 
liberat-  yndcTubdic. 

Qui  habet  duas  tunicas  A’C.]  Da.x  tunies  di- 
cuntur hic  duorum  tunies  : quia  tunica  voios, 
duobui  non  fufHcir.  Ncc  dicitur  hic  tunica , nift 
tegumentum  quodeunque.  Qiiia  ficut  dicit 
tunica  vnius  fl  fcindatur,aJ  inutilicatemdeduci- 
rur  ; nec  ilii  valet  qui  diuidrt , nec  ei  cui  porrigi- 
tur pars./yiii/m.ii.  Diuiferunt  fibi  veflimcnca,&c. 
Tangit  autem  tunicam  qus  interior  cd , & non 
pallium  i quia  magis  nccellaria  cd  tunica  : in- 
nuens , quod  etiam  de  nccdlario  aliquid  fubira- 
hendum  ed,&  dandum  pauperibus. 7#f'.4.Simul- 
tum  tibi  fuerit, abundanter  tribue  : fi  parum,  hoc 
ipfum  libenter  impertiti  dude.  NccclTarium  ei 
ed  retinendum,  fuperduum  largiendum.  a.Car.8. 
Non  enim  vt  abis  Iit  remillio  * vobis  autem  tri- 
bulatio > fcd  ex  squalitate  in  prsfcnti  tempore, 
vedra  ^und.antia , illorum  inopiam  fupplrat : vt 
ex  iliorum  abund.imia,  vedre  inopis  lit  ftipple- 
memum.  >*r«tter^.t4.Quicredit  tn  Domino, dili- 
git mjfeticordiam.J^rtjfe/^  19  Famcraiur  Domi- 
no, qui  miferetur  pauperis.  Difcreiioergo  nota- 
tur per  hoc  quod  dicit  [ duas  tunicas]  Hxc  enim 
funt  legumenta  duorum  j ne  aliquis  fibi  manus 
iniiciai.  Altera  enim  vedis'  eiufdcm  fpeciei  fu- 
perfluir.  Vedes  enim  hominis  diuafx  non  funt 
vnius  fpeciei : fed  tunica  induitur  homo,  cum  fu- 
penunicali,  Sc  pallio.  Ec  huiurmodi  duz  tunies, 
vel  duo  pallia,  vel  huiulmodi  funt  mutatoria  ve- 
litum , ad  fiipetfluitatem  & non  ad  necelEtarcm 
ordinata,  t .Ttmtth.  viiim.  Habentes  alimatra  Sc 
i quibus  regamur,  his  comenti  fumus.  Et  fubiun- 


(emium.  £t  primo  ponitur  indrudioftmplicium  ' git, cui  daindum  : dicens[dei  vnamjhoc  ed.muu- 
deturba , qui  publica  officia  , vel  dignkates  non  ' toriam  fuperduam  [ non  habenti  ] Non  habenti 
habebant.Erpocell  anendi  hic  mirabilis  cfhcacia  | enim  dandum  ell;  & isoii  ed  dandum  habenti, 
iermonis  loannis  > qui  tot  diucrfirates  hominum  ! Et  in  hoc  peccant  plurimi.qui  libentius  dant  ha- 
xnouebac  ad  pomiicntiam.  Et  veriBcaiur  de  eo  bcntibusqoam  non  habentibus,  /.ne.  14.  Cum 
quod  didam  edde  Elia.  Eccli^%.  Surrexie Elias  ^iselcemofynam,voca  pauperes, debiles,  cxcos, 
ficuc  ignis : de  verba  eius  ardebam  quali  facula,  claudos , & beatus  eris.  Ed  enim  eleemofyna  fe- 
Et  qu^ y«^r4  i.dixirdeeo  Anulus.  Moliosfi- . men:  femen  autem  non  proiteime  fuper  agrum 

M 4 femina 


140  D.Alberti  Magni,  OrdPrard. 

feminamm.  Pfd-.  1 1 1 niJpctfit  dedit  pauperibus,  docente  qn*  Dei  funi » intcllcxir.  Pfulni.  ; j . At- 
]fa,  ^ Cum  vid.  ris  m»dum, operi  cumtac  egeros  cedite  ad  eum  , Hc  illuininamiiu : & faciei  voftrx 
vagoiquc  iudiic  in  domiumium.  ’ non  confundetur  //a  fo.  Dominus  apetuit  mi* 

tt  qui  habet  efeas  ] duorum  vel  plutium.  I'b  • hi  aurem, vtau.iiam  ctun  quali  magiftrutn  [Quid 
ji.  Si  comedi  buccellam  meam  foliis , 5c  non  eo-  : faciemus]  Vinus  cmm  in  <>pcrcclt,&  wu  in 
meditcxci  pupillus:  quia  ab  infantia creuit  me  | (cientia  vel  Ictmone  t.Cenwii.i. Fides  vcftia  non 
cucn  mileraeii»,  de  de  vteru  egreifa  cll  meciim  / a.  Iit  in  iiiblimitacerermonis  aut  icieniix,  (cd  invit* 

58.  Frange  efurienti  panem  tuum.  Ettlii.  11.'  tote.  £’cc/i.  j.  In  pluribus  operibus  Dei  ne  fueris 
Mitte  panem  tuum  fiiper  tranlcuiues  aquas » & ' ciuiofus;  qu.r  enmi  prarepit , illa  cogita  fempet. 
port  multa  tempora  inucnies  cum.  Ttanfeuntes  ) Pfulm.  loi.  Memores  lunt  mandorum  cius  ad 
aqux,  funt  pr.ticteumcs  p.aupercs.  Frouvb.  fa^-iendumca.  19.  Magiflcr  quid  faciam» 

Honora  Dominum  de  tualiiblUntia  , & de  pn- 1 vt  habeam  vitam  zcernam  ? Et  rcfpondcns  Icitis 
initiis  omnium  frugum  tuarum  da  pauperibus,  dixit  illi  : Si  vis  ad  vitam  ingredi  > Icrua  man* 
ve  impleantur  horrea  tua.  /ob  xo.  Non  rcmanfit  j data. 

decibis  cius  > ideo  non  remanebit  debonts  cius.  | Et  dixit  ad  illos]  Ecce  Tcrpon(io.t . Para* 

Et  hoc  e(f  quod  iubditur  [ nmiiitet  faciat  ] Icili*  ti  fcinpcr  aJ  fati>faci<ndnmdeea  qujr  in  vobis  c(i 
cet»quod  det  iton  habentibus.  Nehem.$.  ^ittlitc  fpe  [ Nihil  amplius]  Vnum  dicit,  & duoincelli- 
paitescis,  qui  iiun  pr.Tparauctum  libi.  Murh.^.  git.Valc  enim  quod  tiihil  amplius  accipiat  [quam 
av  Eruriui»  & dediilis  mihi  manducare  rlititii  I quod  conditutiim  ell  ] & nihil  amplius  in 
dc  deaiAis  mihi  bibere. //4  aj.  Hisqui  (lecctimt,  conducendo  quam  iicuc  ell  conditutum  : quia 
coram  Domino.  Veris  paupetihus,  erunt  aliter  teloneum  eftiniuflum.  Ratio  aurem  in  ac- 
tnerceJes  eius,  vt  comedant  vfqitc  ad  faturitatem,  cipiendo  ell  Iccundum  proportionem  bbotis  & 
Sc  veitiantur  vfquc  aJ  vecuilatcm.  Et  praimillr,  expcnraitim  : quar  ad  vias  pacificandas  rcquirim- 
qtiod  mercedes  non  coadcntur  neque  rrponen-  lur.  In  frcicndo  autem  contlitutinn  cH,  vc  ad 
tur  i fcd  potius  in  mifericordias  pauperum  expen-  tantum  viae  ducatum  & fecuiitatem  pridem, 
dantur  & mercedes  Ecclclix.  quantum  ad  tale  vtxligai  fecundum  xquitacem 

Et  attende, quod  miltricnrdia  Irabcttna:  cmn*  legis  e(l  llarutum.  Et  ideo  interdicendo , qiiod 
pilTioncm  . pet  quam  delet  peccata  curlis:&  nihil  amplius  accipiant  vel  faciant , compcfcit  ab 
clargttioncm  , per  qu  im  delet  peccata  ope  is : & fniutia,  qua  farpe  tales  grairantut  in  ttanlcunteSi 
fubtra^lioncm  matctui  voluptatis , per  quam  dc-  metas  fibi  p.  ucas  tranlgredicmes.  Preuerb.  ir. 
let  peccata concupifcentije  carnalis.  Et  ideo  delet  Non  tranrgtediaris  terminos  antiquos,  quos  po* 
omne  peccatum  , hoc  ell,  facit  ad  omnis  peccati  fuerunt  patres  tui.  H*c  iranfgrcflio  defeibitut 
deletionem.  Et  tdeo dicitur  , quod  clccmofyna  Jft.  10  Mandabo  ci  vt  auferat  fnolia  diuidat 
redimit  peccata : quiacum  in  pcccatotria  lintqux  prxdam.  Ipfc  autem  non  (Ic  arbitratur,  & coc 
deledlationcm  allcrunc , cor,  corpus  , ^ fupple-  cius  non  ita  arllimabit ; fed  ad  conierendum  erit 
menta  exterius  miniftratarclcemofyna,  ikut  iaro  cor  cius,  & ad  imernciliooem  gentium  non  pau» 
diflum  cft  , aliquid  habet  contra  quodlibet  illo*  caxum.Hocergoquodcxcordismaliiia&auatt- 
lum: &idco eiiamdicimt  i.Tfm.4.  quod  adom*  tia  amplius  quatnad  vrilitatcm  parriz  llatucum 
nia  valet  pictas.  Et  Tvbt4  4.  quod  clccmoryna  a ell » interdicit. 

morte  pcccaiihbcr.it,  non  paiitiir  animas  ire  Jmterrogaiierunr  autem  cum  & rnilites  ] Ecc« 
ad  tenebras.  Htc  ergo  ell  caiila  , quare  taliter  i tertia  differentia  inftmilorum.  Milites  aurem 
pietate  & roilcricordia  & elccmorynis  incepit  eram  Romani,  qui  ad  dcfcnlionem  reipublicz, 
loannes  przdicando.  comunibus  flipendiis  acceptis,  pro  pace  omnium 

Venerunt  autem]  ex  dnrotione[  & Publicani]  militabant.  Tales  enim  in  qualibet  terra  lomamis 
qui  prxczretis  peccatores  erant.  Et  quia  ex  dc-  Imperator  habim  pei  legiones  & coiibtccsdillri** 
uotiorve  venerum,  ideo  non  increpamur,  quamuis  buios.  Sic  etiam  habuit  Daiiid  1 Pe^,  14.  Mini- 
illicitis  lucris  dcditiclGenc«  vt  dicit  G'e^.  P,*!m.  mus  centum  militibus  pr.Tcrat , & maximus  mil- 
Venire  lilij,  audite  me  : timorem  Domini  do  le.  Publicani  autem  & milites  plcrunque  erant 
cebo  vos.  Venite  AUtem  , dicit  accelfum  volun-  Gentiles  , qui  deuotiiis  accedebam,  quam  ludeo- 
ratium,  quia  noniftidli  ,fed  per  fc  [ venerunt  ] rum  Sacerdotes  A:  Pharifei.  Huius  lignum  ell, 
MAtfh.  ,it.  I^ite  adme  omnes  qui  laboratis,  & quod  nou  reprehenduntur  [ dicentes  ] querendo 
onerati  cAis.DIcTtur  ad  quid  Tenerum[vt]rub  for*  confilitim  falutis  fux  [ quid  faciemus  Aenos?] 
inj^(j0lf  prxdicauit,quod  in  venturu  poli  le  cte*  Mtch.  7.  Odendam  tibi  6 homo  quid  Ut  bonum, 
rjffpn»  [ baptizaremut  ab  eo  ] & lic  cis  via  para-  Sc  quid  Deus  requirat  a re. 
retur  ad  Chridum  peccati  mundatorem.  Et  hxc  Et  ate  illis  ] Dodor  falutis.  G>tUt.  vUim,  Vos 
ed  fecunda  diderentia  poft  humilem  turbam  ple-  qui  fpirituales  ellis  , infltuite  illum  in  fpiritu  Ic- 
beiam.  £t  conlideraruc  magna  virtus  fetmonis  nitatis.  Dicit  autem  hic  tria  : duo  pet  reccllimi  k 
^ cius,  lervn.  i),  Verba  mca  quafi  ignis  fuiii , 5c  malo  vnum  quod  cd  ncccHitacis , indulgct. 
quali  malleus  conterens  petras.  Sunt  autem  Pu-  Pcc  rcceffum  a malo,  primo  prohibet  violentiam, 
biicani  a publicis  ulHciis  di£li  *,  quia  vcfllgalia  dicens  [ Neminem  concutiatis]  per  violentiam 
publica  liuc  tcloiica  colligebant , & merces  per  opprimendo  , & fua  diripiendo.  Ifa.\,  Rapina 
terras  vc£la$  audloriiate  publica  conducebant,  & I pauperum  in  domo  vedrx  Quare  arteritis  pupu  - 
vias  pacificabant,  i.  C»rinih.  9.  Quis  militat  Ium  meum,  & facies  pauperum  commoliris?  Jyir. 
fuisliipendiis  vnquam  i Qiiis  pafeit  gregem,  Aede  5.  Popiiliiin  meum  cxaflares  fui  fpoliauerunr. 
lacie  gtegis  non  manducat  ?Vnde  hoc  iudumcd,  [ Dicuntur  autnu  hic  milites,  omnes  qui  defende- 
quantum  adiuditiatiipublicam  [ Et  dixerunt  ad  j re  dcbcient  populum  i quibus  interdicitur,  ne  in 
illum  ] conlilium  teqtiircntcs  [ Magide:  } Solus  | tyrannide  fua  lutantur  potedate.  Muh.  j.  Au- 
;mis  ilkdmiiurToluiKatis  gnatus  cfl^qui  Dea|  dite  pitncipesiacob,  Ac  duces  domus liraci, Nuo- 


Dtgiti^jtl  by  Coogle 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  III.  141 

quid  non  vefirum  eft  fdre  iudtdum,  qui  odio  ha-  1 rene  eam : Tu  quis  es.  Vel  Hcuc  ali|  dicunt ; pri> 
bonum  & diligitis  malum : qui  violencec  | rao  teAificatus  ^ tmbis « & hoc  ponte  Lucms  : dc 


tollitis  pelles  cotum  deTupec  eis  > & carnes  eorum 
defuper  oflfibus  eorum  r Qui  commederunc  car- 
nem populi  ntei\  & pellem  eorum  dertq^ec  exeo* 
rtauerunt : & olla  eorum  coniregrrunt  > & con- 
dderunc  quali  in  lebete.  Tellis  lignar  Tuperflua: 
carnes  autem  t eaquxfumad  fomentum  dele- 
gationis pertinentia  : oHa  vero  • necelfaTu  Om- 
nia enim  hxc  tyranni  rapiunt , & in  his  luxutian- 
tur.  Lebetes  autem  ttgnihcam  angarias,  Sc  peran- 
garias,  quibus  iteut  in  frixorio  frigunt  paupetum 
corpora.P/4/M.  tot.  fecundum  70.  Olla  mea  li- 
cui in  ^txorio  conftixa  fiinc.  Hcc  igitur  omnia 
excludit , quando  dicit  [ Neminem  concutiatis} 
Secundum  > quod  ell  lecundum  reccHiim  a malo, 
dicit. 

Neque  calumniam  faciatis]  Calumnia  e(l  im 
polhjraqu^fit  pauperibus  vc  iropolltoaliquofal- 
lo,auferatut  pecunia  ab  eis.  Sub  ido  etiam  con- 
tinetur inique  tyrannurum  leges  & litcre  calum- 
nioGe,  ex  indudria  Ibipic  , vt  pcc  lires  fufeitatas 
pecunia  acquiratur  Jol  4.  V idi  eos  qui  feminant 
dolores dc  metunt  eos,  dante  Deo  pctilTe,  & fpi- 
ritu  ite  eius  elle  confumptos.  Seminat  dolores, 
qui  feminat  legibus  vel  liceris  fuis  calumnias. 
I^tit  autem , curo  de  talibus  lucra  fua  condicuic. 

Nonne  bonum  femen  feminalli  in 
agro  tuo?vnde  ergo  habet  & zizania!  Et  ait: 
Inimicus  homo  hoc  fecit.  Bonum  femen.cd  lim- 
plicitas  equi  Sc  iulli , cognita  in  verbo  & itidi- 
tia  Oei.  Zizanie,  futitcalamnie  inuentz  >quas 
quotidie  omnis  boni  & equi  & iudi  inimicus 
inucnic,  Sc  (uperlctninat.  Et  hoc  maxime  hi  Ei- 
ciunc  , qui  pro  aliis  militate  Ic  dicunt  tn  poteda- 
tibus , dc  officiis  publids : & plus  eccleliadid  iu- 
dices  & aduocJti»quam  feculares.  Oftt  f.Caltim- 
Ttiaro  patiens  ed  Ephraim,  quoniam  in  iudicibus 
ibis  orpit  abire  pod  fordes.  Le1rn.19.N0n  faci'» 
calumniam  proximo  tuo, neque  vi  opprimes  cum. 
Jfa. ; ; . Quis  ex  vobis  liabicare  poterit  cum  ardo 
sibus  feropiternis  > Qm  ptoiicit  auattiiam  ex  ca 
lumnia , & excutit  manus  fuas  ab  omni  munere. 
Tertium  quod  ncccffitatibus  miltrantium  indui 
get,  dicit. 

Contenti  edoie  dipendiis  vedris } Stipendia 
dicutur  Ii  flipe  pendenda : quia  pendebatur  vnt- 
cuique  militi  dnnatiuiim  publibum  fue  milirie 
£t  hoc  dicit  debere  elle  contentos , nec  amplius 
exigere.  Mdith.  »0.  Dignus  cd  operarius  dbo 
(\xo.  ao.  Voca  operarios,  & redde  illis 

merendem  fuam.  Sed  hodie  non  funt  contenti: 
imo  dicitur  de  eis  Mtck.  x.  Viulemcr  tulerunt 
agros  & rapuerunt , & calumniabantur  virum  & 
domum  fjam. 

ExifUmanrc  autem  populo  , & co- 
gitantibus omnibus  in  cordibus  luis 
dc  Ioanne,ne  fortcipfc  cflctChridus: 
rcfpondic  loanncs  , dicens  omnibus: 
Ego  quidem  aqua  baptizo  vos. 

Hic  accendit  Lueds  ad  ponendtmi  tedtmo- 
nium  loannis  de  Chrido » vt  pr.Tcurfbrcm  oden- 
dat.  Et  ficut  dicit  Citff.  omittit  hoc , quod 
primb  narrat:  Qualiter  miferanc  ad  ipfum  ab 
ierolblyrou  Sacerdotes  & Leuitai , vt  interroga- 1 


podea  Sacerdotibus , & hoc  ponit  /m/t.  Habet 
autem  hxc  particula  duo.  Prirob  enim  dicit  ne- 
ceffitaiem  telUmoni| , & fecundo  fubiungic  ip- 
ftun  tciliiDonium.  Nrccdiias  fuit : quia  populus» 
& omnes  alij  tam  fapientes  quam  iniipientes 
venerant  in  opinionem  quandam  dc  ipfo,an  forte 
edet  iple  Chndus , & lic  non  ditigcict  viam  ad 
altetum , led  potius  efCn  Erus  vix : & vet>cium 
ad  ipfum , quibus  viam  odendic.  Et  hoc  cd  quod 
dicit 

Exidimaiite  autem  populo  ] Exidimado  au- 
tem ed  conceptio  ex  hgni  collega.  Conltdera- 
bant  enim  virtutem  verbi  in  prxdicationc,  aiidc- 
ritatem  vitx  in  conuerfacione , certitudinem  re- 
iieladonis  diuinx  tn  roiOtonc , famam  miraculo- 
rum iu  natiuitate : & ex  his  collegerunt  ioannem 
elle  maiorem  homine : licucexprciTc  dicitur  M*t. 

1 1.  Quid  exidis  in  defcrcum  videre ! arundinem 
veneo  aguacamiQu^diccrcr.Non:cumnihiI  in- 
frudhiofum, nihil  in  concupifcentiq  humore  todi- 
caru  fuerit  in  ipIb.Scd  quid  exidis  viderc?hominc 
mollibus  vedituin , vel  vfum  ? Q.  d.  Non : cuiu 
in  vita  eius  nihil  molio  fuerit.  Vtpote , euhti  ha- 
bitatio l\onot  fuit  deleni,  cuius  vedittis  pili  ca- 
melorum hifpida  0c  duri , cuius  decor  zona  fuit 
pellicea  penitus  inculta, cuius  cibus  locuda.  cuius 
pocus  . vt  dicit  HtronymmXtxxcli  vnda,  limplex 
aqua.  Sed  quid  exidis  videre  \ Prophetam  }ctiain 
dico  vobis , & plufquam  Pco{>hctam.  Inter  na- 
tos enim  mulierum  non  funextt  maior  loannc 
Bapiida.  Vrpote,  qut  fan^itate  maior  fuit  homi- 
ne: rcacljitone  maior  in  Prophetis,  fpiritu& 
virtute  Elix:  duporc  par  Angelis,  vel  fupedor 
tudicabaiur.  Inde  fuit  exidimatio  populi.  Et  ne 
populus  llulcam  fone  exidiinationem  habere 
iudicarctuc  : lieuc  didiitr  /«4ir.  7.  Tmba  h.vc 
qux  non  nouit  lagem , maledicta  cd : ideo  fub- 
iungit. 

£r  cogitantibus  omnibus  ] Quod  enim  omnes 
opinantur  probabile  ed  , vt  dicit  Pbilojipbm : & 
quod  ab  omnibus  dicirur,  vel  in  pacte,  vei  in  toto 
ed  verum  [ in  cordibus  fuis  ] Has  autem  cogi- 
tationes fciuic  loannes  per  Spitituin  Dei , quo 
plenus  fuit.  i.Cfrimb.  a Spiritus  omnia  feruta- 
cur , etiam  profunda  Dei.  Et  iienim.  Nos  non 
fpiritum  huius  mundi  accepimus , fed  Spiritum 
qui  ex  Deo  cd  ; vt  Iciamus  qnx  ik  Deo  donata 
uint  nobis  [ deloanne]  6apnda,qoidicuc  dicitur 
han.t.  fuit  homo  mitius  a Deo : ac  fi  non  de  ter- 
ra, fcd  dc  exio  delcendidec  [ Ne  forte  ] hoc  cd, 
an  forte  [ iple  edk  Chridus  ] Et  ex  hoc  imclligi- 
tur , vc  dicti  quod  (civicrunt  tempus  eife 
iiiiK  impletum  , quo  Chridus  edet  venturus. 
Chridus  enim  promilfus  fuit  in  lege,  prefiguracus 
^ Patriarchis , a Prophetis  prxnuniiatus.  Et  hxc 
omnia  prxcederanc  : & ideo  non  redabac , uill 
quod  digito  mudratetur  vbi  clletEiad  hoc  venit 
loannes.  Vnde  /mv.  t.  Quem  (cripftc  Moyfes& 
Prophctx,inuenimusMciuam.  Indiguit  came  in- 
dicante propter  humilitatem.  /^.  f).  Quali  ab- 
Iconditused  vultus  eius  &defpe^s.//r<.  t(-V'ere 
tues  Deus  abfeonditus.  Idaoocalione  cedimo- 
nium  ferendi  lic  exorta. 

Refpmidic  loannes  ] cogitationibus  eorum. 
MAtth.  9.  Vc  vidit  cogitationes  eorum , dixir. 
Nec  rcfpondic  io  angulo  vnijvel  duobus,  vel  pau- 
cis. 


bv'C( 


141  t).  Alberti  Magni,  Ord.  Prard. 


cis , fcJ  publice  [ dicens  omnibus  ] Quia  vi  dicit 
Cnior.  cum  tantus  clTcr,  i^uod.Clirillus  credi  po- 
loillei  » elegit  magis  folidc  fubfiftcrc  intra  fc, 
quun  liumaua* opinione  inaniter  leuati  fupia  fe. 
Sciuit  enim  quod  dicit  P/it/M.^i.Qpi  hominibus 
placent  confufi  funt : quontam  Deus  fpteuit  cos. 
Dicit  autem  in  hac  lerpoJihonc  duo : primum  cft 
officium  fuum  : fecundum  amem  dignitas, &:  oc- 
do  aduentus,  &T  oificiun>  Chrifli-  officio  fuo 
dicit  [ego  quideinj  vt  minifter  [baptizo  vos]a<^n 
meo  , non  Dei : quia  non  eft  in  adu  meo  colla- 
tio grati* ; qu*  fi  adcflct,non  ego  baptizatem.fcd 
Dcus.A-nr.i. Super  quem  videris  Spiritum  dcfccn- 
dentem  & manentem , hic  efi  qui  baptizat , hoc 
cfi  I qui  animas  lauac  [ Ego  amem  baptizo  ] quia 
tingendo  cotpora  , adbaptifimunveicbapiizan* 
tis  afiucFacio  [ aqua  J qux  fine  illius  virtute  non 
lauai  nifi  corpoia.  Htbr.t).  Non  poffimt  iuata 
confciemiain  |'ctfcdum  facete  fetuieniem  , fo- 
lummodo  in  cibis  , & potibus  , & vatiis  baptif- 
tnatibus  , & iuftitiis  carnis  vfque  ad  tempus 
corredionis  impofitis.  Sicut  enim  baptifma* 
la  legis  non  confetunt  gratiam}  ua  nec  baptif* 
mus  loannis.  Et  hoc  fignificans  dicit;  Ego  vos 
baptizo  in  aqua.  ./4r7.i.Ioannes  quidem  baptiza* 
uicaqua. 

Veniet  amem  fortior  poft  me,  cuius 
non  fum  dignus  folucre  corrigiam 
calccaqicntorum  ejus. 

Ecce  dignitas  Chrifti.  Et  dicit  tti.i:dignitarem 
Chtiflt , ordinem  Chrifli  Se  tempus , & Chtifti 
aLliun.  Dignitatem  autem  & ordinem  fimul  dc- 
icrminat,diccns  [Veniet  autem, 8cc.]  Dignicauin 
autem  determinat  in  duobus : quotum  vnum  cll 
fortitudo  virtutis ; fteundum  autem , eminentia 
dignitatis.  De  fortitudine  autem  virtutis  dicit 
[Veniet  fortior  poft  me  ] Fortior  autem  fuit  in 
expellendo  dxmoncni , quem  loanncs  non  exDU- 
lit:fcd  tantum  indicauit  expellendum  a regno  Uio. 
Mjitb.  1 1 . Lue.  i I . Dum  fortis  armatus  coftodit 
atiium  fuum  , in  pace  funt  omnia  qu*  poffidee. 
Si  autem  fortior  illo  rupcaienerit,  intrabit  in  do- 
mum fortis , Se  alligabit  fortem  , & omnia  vafa 
eius  didtibuet  in  quibus  confidebat.  Hic  enim 
fortU  fuit,  qui  fic  deferibitur  In  lob  Non  cH 
fortitudo  fupet  tetram , qu*  polfit  ei  comparari, 
qui  fadasell  vt  nulhim  timeret.  Vndeopoctuit 
quod  de  cxlo  defccnderet,qui  fortiot  eo  end:qnia 
loan.i^  Qui  de  cxlo  venit,  fupet  omnes  cll.  Et 
ideo  fortior  eo  efi,®:  expulit  eum.  AW.i  j Deus 
«X  /Egypto  eduxit  eum , cuius  fortitudo  cfl  ficui 
R.hinocctotis.Et  ideo  .,d'poc.;.dicitur.  Leo  de  tri- 
bu luda  qui  vicit. 

l(lc  ergo  loanne,  A' omni  Sanflo  fortior  [ve- 
niet]Non  quidem  inmundmtm, quia  iam  in  mun- 
dum venerat , fed  ad  baptizandum , in  quo  tunc 
loanncs  Baptilla  prxcurrebaf.  Et  ideo  immifeens 
temporis  ordinem , dicit  [poli  me  ] Non  quidem 
ordine  dignitatis  5c  virtutis,  fed  ordine  tempo- 
ris , in  quo  pixcurforis  officium  fempet  prxccdit 
officium  regis.  Vnde  Qui  poli  me  venit, 

ante  me  fai^us  ell.  Lu(.\.  Ptiibisenim  aiuc  fa- 
ciem Domini  parare  vi.is  cius.  Porefl  etiam  dici, 
quod  etiam  fortior  fiiic  ad  mivacuiotum  opera- 
tionem. Q^i*  omnia  ve!  fecit, vel  in  nomine  cius 
fun^  Vnde  IvM-y  ^^e  oportet  minuiplliim 


aurem  ctefcerc.Non  quidem, quia  indignus  fueric 
loaunes  plufquam  ali)  San£li  ad  facienda  figna, 
fed  officio  fuo  non  competebat : quta  fuum  offi- 
cium fuit  ad  alium  dirigete  ,qui  diuinxfuit  po- 
tcAatis  : Se  ideo  nihil  diuinz  poiellatis  in  fe  de- 
buit oAcndcrc.Sccus  autem  fuit  de  ApoAolis,qut 
cciani  auduotes  duxerunt  ad  Chtiflum  , quia  illis 
ditigemibus  iam  notitia  Chrifli  prxcciTcranquod 
non  fiiit, quando  loanncs  ad  Cluilium  ditigebat: 
& ideodiuinum  inhil  in  fc  oftei;dcbit , licet  hoc 
ex  vit*  metito  pouiillct.  F.iideo  (ceundtimeun- 
gnicntiam  fui  tiffi,.q  loquens  dicit : Me  oportet 
minuidllum  autem  ctefccrc : vt  me  ficut  paruo  Se 
minuto  dclcrto,  ad  illum  ficut  magnum, in  fiJe 
cidccnicm  conucuaniur. 

Cuius  non  fum]  Tangit  hic  dignitatem  Chtl- 
Ai.  Ec  hoc  qnidem  quatuor  modis expouitumd- 
bus  quidem  fictu  eAm  Ghf4,S<  quarto  fecundum 
Primus  quidem  modus  fecundum  Chjf. 
cA  quod  pesChriAi  fit  ^iawui.PfalmA  ft.Ado- 
Muinius  in  loco  vbi  Actciunt  pedes  cius , hoc  cA» 
du*  viteutes  diuinitatis  . creationis  6:  recreatio- 
nis. In  vtroque  enim  pede,  ficut  dicit  re- 

liquit veAigioium  fuotum  indicia.  Calceamen- 
tum autem  eius,  eA  humanitatis  cius  pellis  mor- 
ticina,qu*  in  mortem  cA  exfa  humanitas, /^i/.  jp. 
In  Idomxam  extendam  calceamentum mcum,hoc 
cA  , in  fanguinram  de  fanguinc  hominis  faiAam 
humanitatem.  Cunigia  autem  cAvnlo  Deitatis 
ad  humanitatem  , quafi  ligatura  pedis  cum  cal- 
ceo. Et  loanncs  quidem  dicit  fe  non  circdignum 
hanc  corrigiam  fulueie , hoc  cA  , modum  huius 
vniwilsim)cAig*tt.  Generationem  c»us 

quis  enarrabit  ? 

Secundus  modus  qui  in  Glojf,  cA,qui  tangitur 
Dtuter.iy  vbi  dicitur , quod  cum  aliquis  moti- 
cur  vxoratus  (inehxrede,dcbet  frater  defundi  vet 
alius  propinquus  eius  , vxorem  defundi  ducere: 
& fponftis  vxoris  Si  maritus  pro  ipfo  fadus,vxu- 
rem  defundi  foecundare , & femen  defundo  fuf- 
cirare , Se  primogenitum  nomine  defundi  appel- 
iare.Quoil  fi  non  fecciiiialium  poA  eum  propin- 
quiorem illum  difcalccarc,&  vxorem  defundi  du- 
cere. Deinde  autem  vxoran  defundi  ducere  no- 
lentis , domum  dilcalceati  in  Iftad  in  imprope- 
rium fuum  appellati.  Secundum  hoc  Igitur  tll 
rcnflis[Cuius  non  fum  dignus  Iblucre  calceamen- 
tum 1 caaquamipfe  fponfam  Ecclefiam  repudiet, 
quam  ego  ducam.Ipfc  enim  vere  fponfus  cA : ego 
autem  Iponfi  amicus,  non  difcalccaroi,  qui  fibi 
ffioiifam  ptxripiam.  Uan. Qui  habet  rponfam, 
iponfuscA : amicus  autem  fponfi  Aat  & audit, & 
gaudet  ad  vocan  Iponfi  & fponf*. 

Tertius IcnfuslKundum  Gof.  cA.quodcal- 
ceairemum  eA  prxpatatio  euangelizandi : ficuc 
dicitur  Calceati  pedes  in  prxparaiioncnx 

Euangclij  pacis.  Csntie  -j.  Quam  pulchri  fune 
grclliis  trii  in  calceamentis  filia  ptincipis.  F.ft 
ergofcnfus  [Non fumdignosjex officio,  calcea- 
mentum , hoc  cA,  Euangelium,  de  fuo  pede,  hoc 
cA , circumpottationc  [foluere]  & in  mundo  cir- 
cumferre : VI  per  me  euangelizetur  illud  in  Geu- 
tibus,&  in  omnem  terram  exeat  fonus } quia  hoc 
non  cA  offici)  mei  qui  prxeurro , fed  fioc  cA  offi- 
ci) ApoAolorum  , quorum  prxdicatio  fcquitur 
ptxdicationem  Domini : ve  foluto  a pede  fuo 
Euangelio , pedibus  fuis  alligem  , & in  cutuna 
mundum  cifcumportcnt.  Quam  pulchri 

fupra 


DIgitized  by  Googk 


in  Euang.  D. 

Aipu  montem  pedes  eutogelizantiuro  bona> 
euangelizantium  pacem, dicentium  Sion : Regna- 
bit Deus  tuus. 

Quarta  expofitlo  eft  Chryfej}.  & eft  planior 
ic  verior  omnibus-  Quia  fcdicetroluiio  calcea- 
menti > ed  humillimum obfequium  , quod  poteft 
homini  przllari.  btcft  {cnfus,quc>d  humillimum 
oblequium,  quod  potcil  hominipixUari , non  Ht 
dignus  prxl^e  & impendere  hbi.  M 4.  Ecce 
qui  leruiunc  ei  non  fuiu  ftabiles  : & in  Angelis 
hiis  reperic  prauiiatcm : quanto  magis  honro  pu 
trcdo&  hlius  hominis  vermis?Hoc  eft  quod  dicit 
[Cuius  non  fum  dignus  foluere  corrigiamcalcea- 
memorum  eiusjfA-m/.)  ScIof.$So\ue  calceamen- 
tum dc  pedibus  tui$.LucuseDiinin  quo  ftas, terra 
fanda  eft. 

Ipfc  vos  baptizabit  in  Spiritu  fan- 
flo  i & igni  : cuius  ventilabrum  in 
manu  cius,  & purgabit  aream  fuam. 

Hic  tangit  proprium  Chrifti  adum  » & hoc 
dupliciter  : tangit  enim  adum  facramenci  , Qi 
adum  iudictj.  Dc  adu  facrameiui  dicit  [Ipfc  vos 
baptizabit]  hoc  eft , a peccato  interius  mundabit. 
M*uh.  4.  Egoii  (c  d(^o  baptizari , fc  tu  venis 
ad  mc?67«^hoceftd>  peccato  mundari.  J-/41/1I1.18. 
Baptizantes  eos  in  numine  Patris»  ^ Spi- 

ritus fandi  [in  Spiritu  rando>&  igni]  Duplex cf 
fedus  baptifmi  Chrifti  hgnificatur: acceptio  Spi- 
ritus landi,&  ignitio  feruoris  deuocionisin  coti- 
fumptioue  peccati  {)c  ptimu  dicit  [ in  Spiritu 
fando  ] qiiiavidbiliterdercendicSpirinis  fandus 
iiipcr  baptizatos.  L»c.\.  Defcendii  Spiritus  fan- 
dus corporali  rpecic,hcut  columba  in  ipfum.  Se- 
cundus eftodus  notatur  quando  dicit  [&  ignij  vt 
jioictur  peccati  confumptio.  Deus  no- 

iter  ignis confumens  eft.  Ec  notatur  charitacis  ac- 
cendo. Lhcai.  Ignem  veni  mittere  in  terram, 
& quid  volo  niil  vc  accendatur  2 Et  noratut  fer- 
«loiis  deuotio  Deus  qui  exaudicrit  per 

ignem, ipfe  fit  Deu*.  Vos  baptizabimini  in 

Spiritu  lando  non  poft  mullos  hos  dics.Hic  ignis 
dcctnfus  poft  Chiiftum  ( pulfo  nubilo  motralita- 
cis  & pcrlttutiouis  ) quail  fui  ad  alta  fc  coiuulic- 
x.MMb.\b.i,  Tempus aifuit quo  fol  rcfuliic,  qui 
prius  fuit  iu  nubilo  :&  accenfus  eft  ignis  maxi- 
mus» ira  vt  omnes  mirarencur.  Altuum  autem 
adn.n  determinans  ait. 

Cuius  ventilabrum  in  manu  eius]  Ec  tangit 
t)uo,fcilicet,admn  diftridi  examinis,  Si  cftbdnm. 
Adum  quidem  examinis  tangit  cum  dicit  [Cuius 
vcnillabrum  ] Tangit  autem  metaphorice  adum 
examinis.  Ventilabrum  enim  eft  inftmmentum, 
cuius  cuemationc  purgantur  grana  a quifquiliis 
alearum.  Dicit  igitur , quod  in  manu  Chrifti» 
oc  eft>in  poceftate  judiciaria  Chrifti : quia  deue 
Uiciciir  ioAU.^  Patet  non  iudicac  quenquam  : (ed 
onme  indicium  dedit  Fiiio.  In  hac  ergo  manu  eft 
ven(ilabtum,quod  -alio  nomine  didriirvannttm» 
per  quod  notatur  diicretto  laluandorum  & dam- 
nondciaim.  Statuet  oues  quidem  k 

dextris : hoedos  autem  a/iniftris.  Vnde  (equitur 
[5c  permundabirjhoc  cft.vfque  ad  purum  purga- 
bit ateam  fuam. /yi/w.Xi. Ponam  eos  vt  ftipnlam 
ante  faciem  venti : vi  lutum  platearum  delebo 
cos[aream  fuamjhoccft,  ptzfentcm  Eccicdam,5c 


Luc.  Cap.  III.  143 

in  iudicio  extremo  futuram.  /rrrm.^S.Difpcrdam 
eos»&  ventilabo  cos. 

Hoc  etiam  modo  multipliciter  facit  Dominus. 
Aream  enim  confcieniia;  pecmuniiai  a polea  vanz 
cogitationis,  referuans  granum  coiuempUcx  vc- 
ritacis./yM(i0.i4f  .(n  dic  illa  peribunt  omnes  cik 
gicaciones eorum.  Arrm.2  j.Quid  paleis  ad  triti- 
cum, didt  Dominus  ? Eft  etiam  aica  Saiptutadn 
qua  eft  mixta  palea  cum  uitico»  hoc  eft,  litet  alis 
iiitelligeniia  cum  fpiricuali.//« .^o.PuIli  almorum 
commiftum  migma  comedent  deut  in  arca  ven- 
tilatum eft.  Pulli  aiinorum  funt  dmpiices»qui  ac- 
cipiunt granum  non  nudum, fed  in  rudi  palea:  & 
ali|  cibamur  grano  nudo, quod  in  arcaventilatmn 
eft  a Dodotibus  Scripturx.  Area  cti.am  eft  cor 
hominis,  in  quo  feminatur  granum  nudum  fru- 
menti quod  tamen  furgit  cum  palea  mul- 

ta temporalis  vriamemi , quo  abrcondiiur  a no- 
bis. Sed  hoc  vellentes  granum  dulce  verbi  & gra- 
tis inueniemus.  Matth.  1 1.  Difcipuli  tranieunres 
per  fata , vellebam  fpicas,  & paleas  quidem  abii- 
cicbim;  granum  autem  ccJligcbant.  & comede- 
bant. Eft  area  aiomaiiim  » qux  non  indiget  ven- 
tilatione» nid  a palea  inanis  glotix.  Hxcenim  eft 
arca  viriutum.  Cdntic.6.  Dilcdus  meus  dc-fcendic 
in  hortum  fuuinad  areolam  aromatum.  Sic  ergo 
permaudabit  arcam  tuam. 

Et  congregabit  criticum  in  horreum 
fimm»  paicas  autem  comburet  igni  in- 
cxtinguibili. 

Ecce  cftedus  iudicij  [Congregabit  enim  rriti- 
cumj  Dicic  autem  rria:  olTociationem  eledorum 
hic  in  Eccleda  & in  futuro  in  ptria » &:  quod  ipd 
funt  tritiaim, Sequo  congregabuntur.  De  alTocia- 
tionc  dicit  [Congregabit]  Difperd  enim  (unt  dif- 
pari  cultu,  Si  difpari  vtta  , Sc  diuidonccordium. 
Et  difpares  cultu  congregabit  in  vr.um  ctilmm. 
?y4<'»/.iot.  Saliios  nos  fac  Domine,  & congrega 
nos  de  nationibus  » vt  confiteamur  nomini  tuo. 
De  difpari  vita  congregabit  io  vium  gratiam. 
^z.ech.^6.  Adducam  vos  dc  nationibus,  & con- 
gregabo vos  dc  terris , & cfhiudam  ftipcr  vos 
aquam  mundam, & mundabimini  abomnibiis  iii- 
quinamcncis  veftris.  Dediuilione  cnrdium  con- 
gregabit eosin  vnum  cor  charitacis.  y^ti.4.  Multi- 
tudinis credentium  erar cor  vmi,&  anima  vnatncc 
quifquam  , aliquid  eorum  qiix  polTidebac , ^cm 
e(7e  dicebat  i fed  erant  illis  communia  omnia[rri- 
licuml  dicic.hoc  eft,  cledlos,  qnorum  qiiiHber  pcc 
bomimquod  eft  in  co,paftus  eft  alterius.  ‘P/^14?. 
Adipe  frumenti  fltiat  tc.  Quo  autem  congregat 
fubmngic  [in  horreum  fuum]  quod  eft  continen- 
tia & capacitas  Ecdcdx  in  gratia, 'IS:  communio- 
ne Sandurum,  Si  communio  Sc  capacitas  celeftis 
pariix.  Ttiricum  congregate  in  hor- 

reum meum.  Prmerh.  3.  Implebuntur  horrea 
tua  fattiritate.  Hxc  fiint  horrea  vEgypti  , in 
qnibiis  lernautur  cibi  gratix  , pci(et»eraincs  i 
futura  ftcrilirate  ; qirfa  vbi  funt  cfcdi , ibi  eft  d- 
biis  gratix  & vetbi  Dei.  Multi  enim  cibi  funt  tn 
nonalibus  patrum. 

Secnnduseffeduscft,  vel  alrera  pars  cfFedus 
qitod  [ p.rlcas  ] vacuas  li  gratia  [ comburet  igni] 
t,C»ri»th.K.  Vniufcniufqite  quale  dt  opus , ignis 
probabit.Vnde,vel  eft  Ignis  tribulationis  prxfcn- 
tis  peccata  aUftrms : vcl  ignis  purgatorius  pec- 
cata 


Digitized  by  Googlf 


144  D-Alberti  Magni,  Orci.  Pr sed. 


cata  venialia  comburens  : vel  ignis  inferni  inexii- 
guibilicer  peccatum  infequeiu  : Sc  dc  hoc  videtur 
intelligi>  i^uia  in  liicta  ignem  illum  dicit  inexrin- 
guibilcin.  Cum  enim  ignis  duabus  de  caufisex- 
linguatui  , fcilicet , a contrario  , vel  quia  deheit 
fibi  materia  i ignis  inferni  neutram  habet  caufam 
extin^lionis.  Non  enim  cH  contrariam  infano 
niti  gratia  i & huius  non  fune  fulccptibiles  qui 
sn  inferno  funt.  Similiter  materia  illius  ignis  eft 
peccator  fub  peccato : Sc  peccatum  fub  inferno 
non  dl  folubile  a peccatore,  Sc  peccator  non  con- 
fumpiibilis  ab  igne:ideo  nunqua  extinguirurignis 
ille . ^'4.v//r»to.Vcfmis  eorum  non  extingueiur:& 
erunt  vfque  ad  fanitarem  vifionis  omni  carni. 
Ideo  peccatores  dicuntur  ligna  illum  igniSnuttien- 
tia  //4.  jo.  1’rxparata  cft  ab  heii  Topheth , a rege 
pexparata  » profunda  , & dilatata.  Nutrimenta 
eius  , ignis  & ligna  multa  : flatus  Domini  ticuc 
torrens  fulphutis  fuccendens  eam. 

Multa  quidem  Sc  alia  exhortans 
cuangcllzabac  populo. 

Hxc  ell  claufula  Euangcliftx  qua  concludit 
luaimis  prxdicacionein.  Horum  autem  qux  hic 
de  vetbis  eius  omittunturi  quzdam  ponit  Mdtth. 
quzdam  autem  & pluta  /oao.  ticut  id  quod  dixit 
pcciiitentiam  agentibus  appropinquare  regnum 
cxlorumrquod  dicit  Et  quod  dixit  me- 

dium bapeiaandotum  fleiillc  l e S v m » quod  di- 
gito monftrauic , quod  Agnum  Dei  ptonuniia- 
uii  auferentem  pcccaia  mundi, quod  Difcipiilus 
ad  eum  mitic,  quod  fc  non  e(Tc  fponfum  cordeffus 
cti,  quod  conticcbatut  Sc  non  negauit  fc  non  elfc 
Eliam , neque  Pcophetam  , neque  Chtillum  , fed 
vocem  Chritii&  ptxcurforem:5c  huiufmodi  alia, 
qux  omnia  dicebat  [ euangelizans  ] hoc  eti , ve- 
rum Euangeliuro.hoccddwnum  nuntium  annun- 
cians  [ populo  ] Ifa.  40.  Super  momen  excelfum 
atixndc  tu  qui  euangelizas  Sion , qui  euangelizas 
lerufalem  : exalta  in  fortitudine  vocem  tuam, 
exalta , noli  timete.  Dic  duitatibus  ludx:  Ecce 
Deus  vetier. 

Herodes  autem  tetrarcha  cum  cor- 
riperetur ab  illo  de  Herodiade  vxore 
fratris  fui  , Sc  dc  omnibus  malis  qu* 
fecit  Herodes  : adiccic  & hoc  fupra 
omftia  , Sc  inclutit  loanncm  in  car- 
cerem. 

Hic  breuitet  per  anticipationem  agitur  de  in 
carccracione  loannis , de  qua  nos  multa  diximus 
& ibi  requirantur.  Caufa  autem  qua- 
re Lncdf  anticipat , dl , quia  fdlinat  ad  miracu- 
la Chrttii , qux  prxeipue  tiidla  funt  in  duobus 
vlcimis  annis  prxdicationis  Chrilli,  In  primo 
enim  anno  loannes  incepit  inuiiarc  adChrifturo, 
& (latim  incliifus  eti  :&  reuoluto  anno  eodem 
decollatus.  Et  fn  illo  anno  Chrillus  pauca  fecit, 
niti  quod  mutauit  aquam  in  vinum  : quod  titeit 
circa  principium  fecundi  armi  fux  prxdicationis, 
poti  annum  reuolutum  fui  baptifmatisrquod  /m«. 
ponit,  Sc  itic  przceric.  Caulain  autem  mytiicam 
Clfjf.  tangit  , quia  /oan.  Diuinitatem  Chritii 
profequitur,  in  qua  nullum  habuit  mediatorem 


qux  ante  loannis  alligationem  fada  funt , &ca 
qux  funt  fadla  poti  ipfam.  Sed  alij  Euangcliftx 
fctibunt  humanitatem  Chritii, in  qua  habuit  prx- 
cuifotem;&  ideo  dc  his  qux  fa£ka  funtante  ptx- 
j^uttionem  illius  pauca  dicunt , niti  quod  1 1.  an- 
nutum oticndtt  (apientiaiquod  tame  ncwi  fuit  mi- 
raculum licet  ciTct  dtuinum  Ec  hoc  quidem  di- 
cit Glo][.  nefeio  quare  , quia  etiam  miraculum  de 
vino,vemm  eti,  quod  poti  incarcetacionem  loan- 
nis cft  failum  codem  die,  reuoluio  anno,  quando 
baptizatus  cll » ticut  celebrat  Ecdetia.  Sed  vera 
caula  eti,  quod  anticipat  Z.vc.  breuiter , quod 
fduit  potitiimcllc  fufficientet  antici- 

pat, vtpotiea  de  Chtitio  continua  tit  hitioita. 
Tangit  autem  hic  ttia,  fcilicet, captiuitatem,  cau- 
fam captiuitatis,&  modum.  Captiuitatem  tan- 
git cum  dicif. 

Hrrodes  J Aiitipas,  Herodis  Afcalonicx  filios, 
nontam  camcquamraaliiix  imitatione ,& fuc- 
ceflione  crudelitatis , Sc  hxrediiarix  tyrannidis. 
Sdpie».  4.  Ex  iniquis  omnes  fili)  qui  nafeuntut, 
tcftcs  funtrcquiiii  in  parentes  ipforum. /yi.  14. 
Non  conlurgct  in  xcetnum  femen  pelEmorum. 
Tangit  principatum  [tctracha]  & ideo  quia  prii>- 
ceps  ciatquanx  parti> regni  Dei  (quodludxo- 
rum  erat ) clementia,  iutia,  Sc  tegi  Dei  congruen- 
tia foncicfic  manutenere  dcbuii,  j.  A/^.ao.  Re- 
ges Iftacl  clementes  funt.  Vnde  Prtuot  10.  Cle- 


mentia firmatur  thronus  eius,  hoc  eti,  tegis. 
Prouerb.  vUim.  Lex  clanentix  in  lingua  cim,  Dc 
iutiitia  auicni  dicitur  Jfd,  jx.  Princeps  ea  qux 
fuiK  digna  pdneipe  cogiubit.  Et  prxtnitcitur- 
Ecce  in  iutiitia  regnabit  icx  : Sc  principes  in 
iudicio  prxerunt.  De  congruentia  legis  Dei  prx- 
ciptrut  DtHt.  17.  quod  quando  rex  imhroniza- 
tus  eti,  accipiant  deuteronomium  tegis  : Sc  fecun- 
dum illum  iudicabit.  Hic  autem  ^ contra  de  dolis 
iniutiusA:  fraudulentus  fuit.  Tangit  autem  cau- 
fam incaiceracionis  cum  dicit. 

Cum  cortiperetur  ] Et  tangit  caufam  in  fpe- 
ciali  viiio  Sc  in  gencralitate  vitiorum.  Infpc- 
ciali  vitio  ex  parte  loannis , eti  correptio  vitioti: 
qux  caufa  eti  prxeepta,  iutia, honctia>&  pia  Ptx- 
cepta  quidem  Peccantes  coram  omni- 

bus argue.  Aidtih.  i8.  Si  peccauerit  in  te  frater 
tuus , corripe  euin  inter  te  Sc  ipfiiro  folum  &c. 
Iutia  autem  eti  caufa , quia  iutia  eti  correptio  dc- 
liiiqucmis.  Vnde  £«/1.  1 1 . Qui  odit  correptio- 
nem , vefligium  eti  peccatoris.  Honetia  etiain 
cft  : quia  eti  dc  honetiace  matrimoni)  & nup- 
tiarum.’5a/)i>«r.  Hxc  eti  qux  nefeiuit  thorum 
indcliflo.  Econtra  14.  Neque  nuptias 

mundas  cutiodtiiit.  Pia  fuit : quia  prb  iniuriain 
patio  patrocinattis  eti  loannes:  licut  Sc  Moyfes 
Exfd.i.  Quare  facis  iniuriara^proximo  > i.Ctr.g^ 
Vosiniuriam  facitis  Sc  fraudatis,&  hoc  fratribus. 
Hxceciam  caufa  in  patribus  eti  commendata  , Sc 
maxime  in  eo  in  ctiiiis  fpiritu  cucurrit  Iujnes,hoc 
eti  Elix  , dc  quo  dicitur  Eteli.  48.  In  diebus  fuis 
non  extimuit  principc.Et  de  Moyfe  Wri-r.  n.Fide 
reliquit  itgyptum,  non  veritus  aiiimotitatem  re- 
gis- Hxc  igitur  caufa  hiit  ex  parte  loannis.  Se- 
quitur. 

De  Hcrodiadc]Hxc  Herodias,vt  dioic 
fuit  tilia  Aretx  regis , quam  prius  dederat  Philip- 
po, & ifta  procurante  , Philippo  eamabftulie , Sc 
. . . Herodi  fratri  fuo  eam  coniunxit.  Et  ideo  infa 

vel  ptxcuifotem  : ideo  indiffcteutci  feribit , & ea  j fopmina  fuit  exitialis  meretrix , & peioi  mcrccri- 


d by  Googlc 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  III.  1 4 j 


ce : fcoruttix  ^ 5c  peioc  fcotto  fuic  adglcera.  Exi- 
dum  CDim  domus  fiairis  Herodis  procurauit  pec 
patrem  Arctaro  roceruro  Philippi : cum  tamen 
coniugts  fic  atdihcare  ic  manutcncre  domum>  (!• 
cut  dicitur  Gtntf.  14.  quod  parentes  Rebeccx 
monuerunt  eam  regere  familiam  s diligere  mari- 
rum.Vnde  deipTa  dicitur  EccU-j.  Inueni  amatio* 
rem  morte  mulierem  > qua:  laqueus  venatorum 
eR»  & fagena  cot  eius , vincula  funt  manus  cius. 
EccU.xS.  Sicut  bouu  iagum  quod  mooctui,ita  & 
mulier  nequam  : qui  tenet  illam  , quafi  qui  ap- 
prehendit fcorpioem.lfta  fuit  peior  meretrice, quia 
meretrix  k merendo  dicitur : ifta  autem  nihil  pec 
hoc  meroit , Icd  infatiabilem  libidinem  quam  ad 
coitum  habuit, de  in  Philippo  explere  non  potuit, 
in  Herode  quariiuit , qui  totus  limdini  etiam  per 
medicinas  infetuiuit : & ideo  feortum  fiit , quae 
tnhoc  dilferi^  merettice,  quod  non  nili  libidi- 
nem quxtic,  meretrix  autem  non  libidinem  fed 
pretium.  Exjch.  16.  Omnibus  meretricibus  dan- 
tur mercedes : tu  autem  dedifti  mercedes  cuneis 
amatoribus  tuis.  Et  in  hoc  quod  dedidi  mer- 
cedes » dc  mercedes  non  accepidi : facium  ed 
in  te  contra  con(uetudinem  mulierum.  Hxc  ed 
mulier  vitro  virum  rtqiiens.  1.  Xtg.  ae.  Scotta- 
cricis  etiam  malitiam  vicit , quia  adultera.  Vnde 
dicit. 

Vxote  fratris  fui]  £rW/.i).  Omnis  mulier  re- 
lin  quens  virum  Tuum  peccabit : daniens  haeredem 
ex  ^ieno  matttmonio.  Primo  quidem, quia  in  le- 
ge Altilliroi  tnaedibilis  fiiic  Et  fecundo,quia  vi- 
rum dereliquit : tertio , quia  thorum  viii,&  ddei 
fux  fponfionem  violauit.Et  hoc  totum  notat  cum 
dicit:Quia  fbrnicata  ed.  In  hoc  autem  quod  ma- 
ritus eius  verus  frater  fuic » etiam  dupti  reatheut 
Ac  ipfe  Herodes  contra  legem  Lenit.  10.  Qui  du- 
xerit vxorem  fratris  (iii » rem  illicitam  perperra- 
uit.  Ergo  ftuprator  dc  adulter  fuit : fleut  & ipfa 
Hec odias»  exitialis  meretrix. 

Et  de  omnibus  malis]  Ecce  generalis  corre- 
ptio : quia  de  omnibus  roalis  coiripuic  eum: 
<]uia  Herodis  malum  exemplum  fuit  pefli- 
mum  : quia  » vt  dide.  Grtgenm.  in  exem- 
plum culpa  vehementer  ext^itur , cum  pro 
reuerentia  gradus  peccator  honoratur.  Et  ideo 
minus  cd  dtdimulandum  in  Prarlato » qu^ 
in  fubdito.  Nec  erat  vUa  tergiuecfatione  celan- 
da : quia  notorium  erat , quod  ea  erant  [ que . 
fecerat  Herodes  ] 6c  n^ari  non  poterant.^/^m. 
49.  Arguam  te,  dc  datuam  te  contra  factem 
tuam.  ).  Xeg.  i.  Tunoftiomne  malum,  cuius 
confaum  ed  tibi  cor  tuum  [adiectt]  Ecce  eifedus 
caufe  pteindute : quia  pro  bono  reddidit  ma- 
lum./<ren».i  8.  Nunquid  redditur  pro  bono  ma- 
lum>[Adiecit  autem]  dicit,  quia  cum  in  omnibus 
aliis  fuerit  l^ledas  dc  malus:  in  hoc  etiam  fuit 
facrilegus,  dc  temerarius , dc  ingratus.  Sacrilegus 
quidem  , quia  in  eum , qui  ab  vtero  matris  con- 
fecratused  ,mint  manum.  EccUfsjlici  49.  Ma- 
le cradlaucrunt  eum , qui  ab  vtero  confecra- 
cus  ed.  Temerarius  autem  : quia  iniccir  ma- 
nus violentas  in  Prophetam  : cum  dicit  Pfnlm. 
104.  Nolite  tangere  Chridos  meos  , dc  in 
Ptophecis  meis  nolite  malignari,  Ingratus  au- 
tem : quia  pro  bono  matum  reddidit.  Pfilm.  ic%. 
Pro  eo  vt  me  diligerent  detrahebant  mihi[adiecir] 
ergo  tantum  pondus  iniquitatis  [ rupee  omnia] 
peccata  fua.  7^  Putruerunt  & cotiuptz 

D.  Alberti  tn  Enart^.  D.Lhc. 


funt  cicatrices  mec  k facie  infipientiae  mex,&  fi- 
cui onus  grauegcauatz  funt  Aipet  rae. 

Et  inclufic  loannem  ] ab  vtero  fan^hcaium,  ■ 
cuius  naciuiras  miraculum  , cuius  vita  fanAltas, 
cuius  officium  via  fiiit  falucis,  cuius  vox  libera 
vetbum  odendic  xternuni.  Huik  ergo  dc  talem 
[inclufit  in  carcerem  ] viam  adCridum  quantum 
in  (e  futtaufCTcns,  vetbum  Dei  alltgans,f^utarem 
przconem  filencio  perpetuo  condemnans  : cum 
qui  illuminare  miffust^  his  qui  in  tenebris  3c.  in 
vmbea  mortis  f«lenc,  tenebris  carceralibus  inclu- 
dens. Ecce  quantum  malum  fuis  malrsadiecit 
Herodes. 

Fatuum  cfl  autem  cum  baptizaretur 
omnis  populus  , & lefu  baptizato  dC 
orante , aperenm  cft  czlum : U dercen- 
dic  Spiritus  fandus  corporali  rpccicd* 
cut  columba  in  ipfum  .*  dc  vox  dc  czlo 
fada|ed,Tu  es  Filius  meus  diledu$,in  te 
complacui  mihi. 

Hic  agitur  de  bapdfroo  Chtidi  quod  ed  fan- 
diRcatto  nodri  baptifmatis , dc  generatio  noUrc 
fegeneracionis.  Agendo  autem  de  Chtidi  baptif- 
mate  facit  quaruor.  Piimo  enim  odendii.  quali- 
ter Chridi  baptifmus  ed  terminus  bapiifmaiis 
loannis.  Secundo  odendit , quz  deuotio  habenda 
ed  ad  nodrumbaptifmum  percipiendum.  Tertio 
odendic,  quis  fit  edemus  baptirmaiis  in  eo  qui  di- 
gne perdpit.  (^larto odendit , quz  Unc  fan^id- 
cantia  nodruro  baptifma.  De  primo  autem  deter- 
minans dicit  [ fidium  ed  ] fecundum  ordinatio- 
nem diuinara,  quz  omnia  przordinat  antequam 
fiant  [Cumbutizaretur  omnis  populiis]Accom- 
moda  eddidributio  pro  generibus  fingulorum, 
hoc  ed,de  quolibet  populo  aliqu  j,hoc  ed,  diuites 
& pauperes  , nobiles  & ignobiles,  ferui  & liberi, 
mafculi  Ac  foeminx,  ludxi  & Gentiles , & fic  de 
quibuflibet  differentiis  hominum  : inter  quos 
etiam  [ $c  lefu  baptixato  ] qui  ficut  dicit  lean.  1 . 
medius  detit  baptizandorum. 

Si  autem  quxiiror  1 Quare  Chtidus  voluit  ba- 
ptizari i Dicimus  , quod  plurime  & rationabiles 
caufx  aflignantur , quaiuin  vna  potifEma  ed : vc 
ladlu  fux  mundifTtmz  camis  viro  regenetatiuam 
confetrec  aquis.  Sicut  enim  in  quolibet  taAu  ftio 
fempet  aliquid  opaaius  eft  diuinura  : ficut  teti- 
git leprofum  , Ac  faoacos  e(V  per  virtutem  diiiini- 
tacis : Ac  tetigit  euro  emocroida,Ac  fanata  ed : ita 
etiam  cadhi  aquz  vis  iufluxit  aquis  quod  poileiu 
mundare  animas,  qux  vis  regeneratiua  dicitui:ta- 
men  hxc  vis  ed  in  habim  in  aquis , Ac  non  redu- 
citur ad  a&um  nid  per  inoocationem  fandx  Tri- 
nitatis , Ac  tunc  agit  regeDCratiooem  : ficut  etiam 
in  bapcifmate  Chtidi  Teinitas  apparuit , Spiritus 
fandas  in  columba,  Pacer  in  voce.  Ac  6lius  in 
aqua.  Et  hxc  ed  vera  caufa.  Tamen  alix  caufx 
aflignantur  .*  ficut  vt  bapiifmo  iudiiiam  fuam 
compleret,  verbi  gratia,  vt  pateretur  legem  quam 
ipfe  tulerat,  quia  dedit  legem  leem.y.  Nifi  quis  re- 
natus fuerit  ex  aqua  Ac  Spiritu,  nonpoted  intrate 
in  regnum  cxlotu.Et  ideo  vt  eande  legem  fubirct, 
baptizarus  ed  : ficut  fubiuir  legero  circumdflo- 
uis  quam  dederat.  Altea  caufa  ed  vc  nobis  exem- 
plum prxberet  baptifmi  fufcipie<idi./««ir.H.Exe- 
pium  dedi  vobis  vt  quemadmodum  ego  fecuica  Ac 
N vos 


1 46  D.  Alberti  Magni, Ord.  Pr^d. 


vos  faciatis.  Libentius  enim  hc  dcuocius  facta* 
tncmum  inclcmcnto  vifibilifulcipic  feruus.quod 
ante  cum  fufcepit  Dominus : & magis  credit  in 
elemento  vilibili  inuer.ire  gratiam  » quando  feit 
non  clle  egenum  , Sc  vacuum  eife  elementum  ex 
fulccptioneDoraini.His  igitur  de  cauiis  baptizari 
volunt  Dominus.  Sequitur. 

Et  otanie]  Inflruit  Dominus  in  qua  deuotione 
accipiendus  e(l  baptifmus-  Oratio  enim,  vtdicK 
cftpiusatfcdlus  mentis  inDcumdirc£lus. 
Et  in  hoc  pio  aiTcAu  fufeipi  debet  &:  confcruaii: 
quia  cum  indeuotus  accedit,  obicem  Spiritui  fan- 
do ponit  : Sc  iicec  facramemum  confequatur, 
tamen  rem  factamenti  non  fufeipit.  Sapttm.i. 
Spiritus  fandus  difciplinx  elfugici  Edum  , & 
auferet  fe  <1  cogitationibus  qux  lunt  fine  intel- 
ledu  , & cottipiecut  a fupciueniente  iniquitate. 
Sic  ergo  pec  orationem  pictas  mondianda  & 
exercenda  cil : vt  virtutem  luam  faciat  baptitmus. 
Sequitur  de  cifcdu  baptifmi. 

Apertum cfl  cafliimjNon  quod  diuifutu  fuerit, 
fed  quia  fecrecacxli  patuerunt.  Carlum  enim  a 
celando  e(l  didum>&vfquc  ad  ilhid  tempus, 
quamuis  aliquando  alicui  Sandorutn  aliquid  dc 
Kcretis  cxli  leuelatum  fueiit  ad  feiendum : taincn 
fccrccacxli  non  funt  aperta  ad  dandum,  & exhi- 
bendum communiter.  Et  fic  apetti  iumcxliin 
baptifmo.  Ad  litcram  autem  tantus  Qiendor  fupet 
Ci)  tillum  emicuit, qtiafi  inferiori  cxlo  cedente  per 
modum  quo  nubes  a exio  tecedunr , totum  cx 
Ium  empTreumreuetaretur,&  totum  fplindotcm  ; 
fuuin  in  Cluilium  fupet  teiiam  diiigcrci,  & ter- 
ram lumine  repicict , fado  dicens  hoc  quod  did-  ' 
turde  illo.  Htbr.x.  quod  Chridus  e(l  fplendor  j 
gloiiz  & dguiarubdancfx  xterni  fotis , hoc  dl, ' 
Patiis.  Sapient. 7.  Candor  c(l  ItKisztcrnx  & fpe- 
culum  fine  macula  Dei  maieflatis.  Figurabatur 
myillcc  baptizatis  Chcilli  baptifmate  cxluin 
apetiti.  Bapiifmus  enira  cxlum  aperit  per  hoc 
quod  aufert  impedimentum  afeendendi in  exium. 
Padio  autemChtinj  aperit  per  preti)  folucioitcn?, 
& Afccntio  Domini  aperit  pet  loci  adeptionem 
fc  manfiuuis  {^xparariooem.  Vnde  buptifmus 
tcmouci  repagulum.  Pf»lm.  1 06.  Confregit  por- 
tas xreasj&  ytOeci  ftrteos  confregit : fufcepii  cos 
de  viaitiiqulbirisibx.  Padio  autem  foluit  pre- 
tium de  emdida  mandone.  Ctnefii.  Egodam* 
tium  omue  reddebam  ; quicquid  furto  peribat , a 
me.eiigebas.  Afeendo  autem  in  tcdcmpium  pec 
paiBonem  iiuratlocum./94?.i4|.VaJo parare  vo- 
ois  locum  , iterum  veniam  & alfunum  vos  ad 
mcipfom : vt  vbi  ego  fum,&  vos  fiiis  raccum. 

Sequitur  de  faiidiBcantibiis  baptifmum.  Hxc 
autem  funt,  Pater , 6c  Filius , & Spiritus  fandius; 
Pater  in  voce,  Filius  in  carne;  Spiritus  famulus  in 
columba.  Et  ideo  nncinuocaiione  Trinitatis  per 
propria  nomina, bapiifinus  non  fan^ificatuttquia 
tres  perfonx  per  nbi  propria  ibi  apparuerunt 
fanflideantes.  Aiauh.vUim.  Baptizanceseos  in 
nomine  Patris,  & Filij,  & Spiritus  fanAi.  Quia 
autem  in  fan^ificando,vt  dicit  Spiritus 

fandus  perfuna  vicinior  nobis  ed : ideo  incipit  a 
Spiricu,dicens  tria  : dercenfum,&  defcendcmeni, 
& (kfcendendi  modum.  Defccrifum  tangit  ciim 
dicit  [Et  defeendir]  dcicenfionc  fua  declarans  fan- 
^ificaiionis  infudonem  in  b.iptifmum.  Ifa.66. 
Ecce  ego  declinabo  in  votdeue  dumen  pacis,  & 
tanquatn  cotientem  inundantem  gloriam  Gen* 


tium.  Flumen  pacis  dgnideatio  eft  Spiritus,  E( 
quia  nclcit  latdamolimina  Spiritus  fan^ gratia: 
ideo  apptopriatur  torrenti  inundanti.  Torridus 
quidem  calore charitaiis : mundans  autem  abun- 
dauria  charifmatis.  Et  hxc  efl  gloria  Gentium 
qux  veniunt  cum  deuotione  ad  Baptidnum. 
Uefeendentem  autem  tangit  Spiritum  fandum. 

Et  dcfccndit  Spirictu  fau£lu$]pet  fpirationem 
lenatis  ferens  fpiiitum  vitx  , & pet  fandlicatem 
expellens  peccatum  quod  fuit  caufa  monis.  Facie 
autem  hxc  duo  feptem  quibufdam  appropriacis 
dbi  effe^bus.  Primo  enim  munditia  creat  cor 
nouura.  iyi/w.fo.  Cor  mundum  crea  in  me 
Deus,  & Spiritum  redum  innouaip  vifccribus 
meis.  Secundo,  cieaium  autem  & mundatum  & 
redideatum  renouat  virruic.  /'/Wm.ioj.  Emitrc 
Spiritum  tuum  , & cieabuntui  renouabis  fa- 
ciem terrx.  £^cb.^6.  Dabo  vobis  Spiritum  no- 
uura,&cffut>dam  fupet  vos  aquam  mundam.Ter. 
tio  , lenouatum  eripiens  dc  (ctuicuie  facit  libe- 
rum. i.C«rwtb.i.  Vbi  Spititus  Domini,ibi  liber- 
tas. Quarto  , liberum  facit  Deo  rcconciliarum 
amicum.  6>nr/8.CuIumba  retulit  ramum  viten- 
tisoliuXiteconciliamm  & propiiiarumuAcndens 
Deum.  Quinto  , reconciliatum  adhuc  indrmum 
adiuuat  ad  bonum.^om.S. Spiritus  adiuuat  infir- 
mitatem ncAram.  Sexto, adiutum  dcconforatum 
fufjsirare  facit  de  exilio  ad  patriam.  Xam.g.Spiri- 
luspoAular  pro  nebis  gemitibus  inenarjabilibus. 
Septimo , fufpiranrcm  pennis  defiderionim  dc 
contemplationum  cleuai  in  requiem  beatorum  in 
cxlum./*/4/m.f4.Quisdabic  mihi  pennas  ficutco- 
lutrhx:&  vol.ibo,&  requiefcanuSic  ctgodcfcen- 
dic  Spiritus  fandus.  Defcendendi  autem  modum 
tangitinduobus,  (cilicet,  in  genere,  6c  in  fpecic. 
!n  genere  quidem : quia  defeendit. 

Corpoiali  fpecic  ] Hxc  autem  fpecies  fuit  ve* 
tum  corpus  oculis  hominum  quibus  Deus  reucla- 
rl  voluit  vifibiliict  apparens.  Tamen  fpecies  vo- 
catur : quia  Spitirui  fando  corpus  illud  non  fuit 
vnicum  : ficui  Filio  fuit  vnitum  corpus  hominis 
quod  alTumpfu.  Hxc  igitur  cll  caufa  quod  dici- 
tur: non  corpore,fcd  corporali  fpecic:  quia  in  eo 
Spiritus  fandus  fuit  ad  expletionem  operis  quod 
exercuit,  ,5e  non  ad  efic  vnionis  in  perfona.  Et  in 
fpecie  tangit  modum  cum  dicit  [ Itcuc  columba] 
qux  quidem  vera  columba  fuit:  quia  puta  veri- 
tas nefeie  vti  figmentis  phanraAicts.  /«xn.^.Spiri- 
rus  eA  Deus,&  cos  qui  adorant  eum,  in  fpiriiu  & 
veritate  oponcc  adotare. 

Proprietatibus  autem  decem  mirabiliter  co- 
lumbxcomicnientibus, voluit  potius  vcicolumba 
quam  alia  (bccie  corporali : quarum  vna  cA,quod 
non  habet  fclin  hepate,  in  quo  fecundum  P/w/v- 
«ffl*  eA  vis  appetiriua:quod  fignat  nihil  fellitum 
’ 6e  amarum  fecudiunirvlignatjoncm,  vcl  iram,  vel 
odium,  vel  inuutiam , communicationem  habete 
cumSpirini  fando.  //efir.n.Nequa  radix  amari- 
tudinis fuifum  germinans  impediat , Sc  per  illam 
inquinentur  multi.  Secunda  cA,  quia  auis  cA  in- 
nocua orc , non  mordax  : & fi  mordeat,  non  dac 
Ix^uram,  fignans  nihil  mali  in  orc  habere  qui  ha- 
bet Spiritum  (andum.F^/jr/^.Omnisfcrmo  ma- 
lus ex  orc  vcAro  non  procedat : fed  liquis  bonus 
cA  vtdet  gratiam  audicmi.Terria  eA.quiacA  auis 
innocua  viiguibiis,  nihil  lacerans  pede  vel  vngue. 
PfdlM.^6.  CuAodi  innocentiam,  &vide  xquira- 
icni.QuauaeA,qaod  eA  auis  cibau  nudo  grano, 

Sc 


in  E uang.  D.  L uc.  Cap.  1 1 1.  147 


Bc  te^m  pede  non  eruit  verrendo  licut  Gallina, 
ve!  roftto  fMiendo  iicuc  coruus : in  quo  notatur 
firugalicasparrimoni;^.  £rWi.)i.  Vtetequaiiho- 
iDo  frugi  his  quz  tibi  apponuntur.  Quinta  eil, 
quod  ell  auis  orculatioa  tui  generis, iignihcans  in 
hocdulcedioetn  Spiritus.  £c,/icut  dicit 
nm»  etiam  cum  mordens  cil,  dulciter  quali  ofcu- 
lando  & non  lanlendo  mordet , llgnificans  quo- 
niam repcebeniio  6c  correpo  eft  dulcis  & non 
dente  canino  illata.  Vndew^«f«/?iAM.  Gtaianter 
recipit  oiculum  columbinum  bcnigniflima  chari> 
cas : dentem  autem  caninum  vel  euicat  cauciflima 
humilitas  , vel  retundit  IblidilTima  charitas. 
£cc/i.a4.  Spiritus  meus  fupei  n>el  dulcis, & hzie* 
ditas  mea  uipet  me)  & fauum. 

Sexta  propiiecased,  quod  mirabili  fagacitate 
cauet  accipittem.  Si  enim  videat  falconem  qui 
non  accipit  eam  nili  i^um  dando  in  aere , fbgic 
vel  ad  tectam  vel  ad  aiborem.  Si  autem  videat 
aquilam  quar  accipit  in  terra » (Vatim  declinat  ad 
aerem  vel  ad  atborem.Ei  (I  videat  laram  accipien- 
tem in  aiboce  , declinat  ad  terram  vel  ad  aerem. 
£t  ideo  l^ifupet  aqu«$:vt  II  forte  per  iiegligcn- 
dam  Doo  confideret  rapacem  venientem , faltem 
vmbram  eius  in  aqua  perpendat:fignificans  quatu 
fagacitcrtentaiorefi  dedinai}dus,&  per  veritatem 
vel  in  fluentis  Scriprurat  confiderandus.CUn/ic.4. 
Oculi  tui  ficuc  columba;  fuper  tiuos  aquamm. 
Septima  efie  didtuc  , quod  pullos  alienos  nutrit 
ficfouet  ficut  fuos : & commendat  dile^ionem 
proximi.  Diliges  proximum  tuum  ficut 

ceipfuin.  O^ua  efi  , quod  gemitum  habet  pro 
caniu.£rtfNC'^.i4.Cor  quod  nouit  amaritudinem 
anima;  fuae , in  gaudio  cius  non  mifetbitur  extra- 
neus. Nona  cH/)uod  gregarim  volat,  concordiam 
& foctalem  ciuilitatem cuflodiens.  Eech.i^.  In 
tribus  beneplacitum  ell  fpiritui  meo  , qme  fune 
probata  coram  Deo  6c  hominibus : concordia  fta-  ' 
ttum,amor  proximorum,  & vir&  mulier  fibi  be- 
ne confentientes-Decima  efi,quod  in  petra  nidum 
fuum  cuilocae  vel  alio  ruto  loco,  propter  anima- 
lia nido  infidiancia.  Petra  autem  efl  Chriflus^  & 
foramina  nidis  nollris  apra , aperturz  vulnerum 
ipfius : in  quibus  abfeondit  cordis  fui  partum  per 
memoriam  paffionisquifquis  tutus  cilcdefiJcrat. 
/r^rOT.48.bftotequafi  columba  nidificahs  in  fum- 
mo  ore  foraminis.  Jft.i.  Ingredere  in  pectam, 
abrcondece  in  fofiahumo. 

His  ergo  ptoptietaribus  elegit  columbamrnon 
quidem  quod  ellcc  illi  columM  vnitus , llue  in 
columbatus:  ficut  Chtifhisincarnauis,&  huma- 
natus : fed  quod  vera  fie  viua  fit  coliimba , tunc 
ad  vfiim  Spiritus  cteata  , Sc  poli  peradum  offi 
cium  in  priftinam  materiam  reroluca.Noluit  enim 
manete  eam  adorandam : ficuc  Chrilli  caro  ado- 
ratur : quia  non  erat  fibi  vniia:  ficuc  & confringi 
Sc  comburi  puluetem  ferpemis  , qocm  Moyfes 
^erac, voluit  per  Ezechiam  4-£i;^.i8.oc  a popu- 
lo adoraretur , & fic  in  idololatriam  induceret. 
Apparuit  autem  fuper  Apoflolos  in  igne  : quia 
cos  adcharicaccm  acccndit,&  peccatum  confum- 
pfir , quod  non  erat  opus  in  Chriflo.  Sic  igitur 
Spiritus  fandus  corporali  fpecie  dcfccndii  ficut 
coiumba[inipfum]ita  quod  Spiritus  defcendic  in 
ipfum  : columba  autem  manfii  fuper  eum  vfque 
po(lbapiifinum,&;  tunc  defiit-/04».i.Super  quan 
videtis  Spiritum  dercendcmcin,&  manentemtluc 
cA  qui  baptiaat. 

V.Albtrti  Mdlnitin  £m»1-D  Luc. 


£c  vox  decxlo  fada  efij  Et  in  hac  voce  appa- 
ruit Pater  in  fuz  proprietate  perfonar.Sicutenim 
columba  incer  omnia  cotporalia,fola  propria  Spi- 
ritus fimdi , non  Fili) , neque  Patris : ira  vox  ifia 
fola  inter  omnia  coc^>uralia  , ptopria  efl  folius 
Patris, nrx)  Spiritus  fandi. neque  Fili).  Et  iiacaro 
aHumpta  foU  cA  propria  Fili)  ,non  Patris , nec 
Spiritus  fandi.Omnia  enim  alia  corporalia  com- 
municer funt  trium  : licet  per  aliquam  conue- 
nieuciam  attribuantur  aliquando  vni  perfbnz: 
ficut  ignis , Spiritui  fando , cum  tamen  fic  com- 
munis trium.  £(  hoc  cA  quod  dicit  Pfulm.iS. 
Deus  maicftaiis  intonuit  , Dominus  fuper 
aquas  multas.  Pf^m.Cy.  Dabit  voci  fuz  voceto 
vitcuils. 

Sonuit  autem  tribus  vicibus  vox  de  cclo : vox 
Pactis  in  baptifmo  quidOTi  ad  fandillcandum 
in  ctansfigucacione  ad  beatificandum 
MMth.  1 7.  in  pafltone  autem  ad  reconciliandum 
/mv.u.  In  baptifmo  acceput  laccamencum : & 
ideo  dicit : In  quo  mihi  complacui.  In  transfigu- 
ratione beatificandos  inuitat  ad  obediendum  : Bc 
ideo  dicit : Ipfum  audire.  In  tempore  paffionis 
ad  purificandum  , vt  aptus  fit  homo  fplci}- 
dori  glortz : & ideo  dicit:  Ciacificaoi  , & ite- 
rum clarificabo.  Quid  autem  dicir  vox,fubiungic 
cum  dicit. 

' Tu  es  filiu$,dcc.]Tcia  dicit  :difccctionem  Fili) 
ab  aliis , profcllionemdilcdionis , & acceptatio- 
nem fui  operis.  Diferetionem  quando  dicit  [Tu 
es  Filius  meus  ] ab  aliis  difcrcrus  in  hoc  quod  tu 
per  naturam , ali)  autem  per  adoptionis  gratiam. 
/Mff.i.  Vidimus  gloriam  cius, gloriam  quali  vni- 
geoiti  i Patre.  In  hoc  autem  quod  eA  Filius  na- 
I cutalis  & proptius , adoptamur  nos  in  filios. 

I Colejf.i.  TtanAulic  nos  in  regnum  Fili)dilcdio- 
I nis  fuz.  ProfcQioneni  dileflionis  in  hoc  quod 
dicit[dilc^u$]qut  nihil  habet  non  dde^um : quia 
non  iiafcicut  nlius  irz  ficutexteri  Epbef.i.  Quia 
ipfe  principium  cA  fuz  diledionis , huc  ell.  Spi- 
ritus fandli  : ficut  &:  Patet.  £c  hanc  dilc^io- 
nem  infundit  fidelibus.  Rctaon.  Charitas  Dei 
dilfufacAiiicordibus  noAris  per  Spiritum  fan- 
dum qui  datus  eA  nobis.  Placitum  operis  Fili) 
dicit. 

In  quo  complacui  mihi  ] quia  omnia  mea  tua 
func,&  omnia  tuameafunr.  /M/r.iy.Ecclaiilka- 
tus  fum  in  eis.  Et  ideo  quia  tnea  in  te  funt : ficuc 
placeo  mihi  in  meis  nihil  difpliccntix  inueniens: 
ita  placeo  mihi  in  tuis  nihil  inueniens  difpliccn- 
tix. Et  iixc  eA  ledura  j4mb>af).  Deda  autem  le- 
git : In  ic  complacuit  mihi , hoc  eA  , In  te  firouJ 
placitum  meum  refeditiquia  per  te  placet  totum 
quod  prius  difplicuit.<7rn(/!6.Pa;nitet  me  fedlle 
hominem.Sed  modo  complacet  in  te  reparare : Sc 
ideo  totum  meum  placitum , hoc  cA , pafcens  in 
volito  voluntas , elt  in  te : & ideo  acceptabo  pro 
redemptione  hoc  quod  feceris-  /yii/w./o.  Tunc 
acceptabis  facrificium  iufUtix : oblationes,&;  ho- 
locauAa.  Sic  ergo  Parer  in  voce  apparuit  fibi,  &c 
non  alix  petfouz  propria. 

Et  ipfc  I E s V s erat  incipiens  qua- 
li annorum  trigint.i , vt  putabatur  fi- 
lius lofcph  , qui  fuit  Hcli  , qui  fuic 
mathat  , qui  fuit  Icui  > qui  fuit  Mcl- 
dii , qui  fuic  lamne , qui  fuit  lofcph, 
N a qui 


148  D.  Alberti  Magni,  Ord.  PrsEd. 


l 


qui  fiiit  MithitW»  . qui  fuit  Amos, 
qui  fuit  Nahuin , qui  fuit  Hclli , qui 
rtit  Nagge , qui  fuit  Mahath  > qui  fuit 
Mathathix  , qui  fuit  Scmei  , qui  fuit 
lofeph.qui  fuitiuda,  qui  fuit  loan- 
na.qui  fuiiRefa  . qui  fuit  Zorobabel, 
qui  fcit  Salithicl,  qui  fuit  Neti , qui 
fiiit  Melchi , qui  fuit  Addi,  qui  fuit 
Cofam , qui  fuit  Hclmadan , qui  fuit 
Her  , qui  fuit  Icfu  , qui  fuit  Elic- 
zer,  qui  fuit  loriin  , qui  fuit  Mathat: 

?[ui  fuit  Leui , qui  fuit  Simeon  , qui 
uit  luda  , qui  fuit  lofcph  , qui  fuit 
lonat  qui  fuit  Eliafcim,  qui  fuit  Md- 
clia  1 qui  fuit  Mcnna  » qui  fuit  Ma- 
thatha , qui  fuit  Nathan , qui  fuit  Da- 
uid  , qui  fuit  Icffis  , qui  fuit  Obed. 
aui  fuit  Booz,  qui  fuit  Salmon , qui 
JuitNaafTon,  qui  fuit  Aminadab,  qui 
fuit  Aram , qui  fuit  Efrom,  qui  fuit 
phares  , qui  fuit  ludx  , qui  fuit  la- 
cob , qui  fuit  Ifaac,  qui  fuit  Abraham, 
qui  fuit  Thare  , qui  fuit  Nachor,  qui 
fuit  Sarug,  qui  fuit  Ragau  , qui  fuit 
Phalcg  , qui  fuit  Hcbcr  , qui  fuit 
Sale  y qui  mit  Cainan  , qui  fuit  Ar- 
phaxad  , qui  fuit  Sem , qui  fuit  NotS 
qui  fuitLamcch , qui  fuit  Mathufale, 
qui  fuit  Enoch  . qui  fuit  larcd  , qui 
fuicMalalccl , qui  fuit  Gainan  . qui 
fuit  Henos  , qui  fuit  Scth  , qui  fuit 
Adam,  qui  fuit  Dei. 

Hic  ungit  duo  ; puefentiam  Filij  ra^a  fuz 
tnundiffimz  carnis , Un^6camis  aquam  bapeif 
maris : & gencalogiani.  Pixfemiaro  liiij  tangens, 
innuit  prje(eniiara,&d«cfminac«tatetn.  Prz- 
fentiam  innuens , cUcit  [ Et  ipie  I e 1 v s ] Qoafi 
dicat.  Cum  Spititufic  Parte  ctat  ipfc  Ieivs. 

Qui  videt  roc,vidct  fle  Patrem : non  cre- 
dis quia  ego  in  Pacre«flt  Patet  in  mceftjTces  ergo 
fic  baptiienura  fanSificant  , flgni6cantes  quod 
oportet  e(Te  bapcifniom  in  nomin  e Trinitatis: 
quia  vna  eft  ianaificauo  trium , fle  vna  eft  ope- 
ratio trium.  Hic  ctgo  Ie  s V s [ erat  incipiens] 
facete»  fle  docere , 6c  Eccleliam  in  vnum  congre- 
gate. jtO.i,  coepit  1 £ s V s facere , fle  docer& 
,MfliP^4Txindecaepit  Ies  V s przdicare,flc  do- 
UBt : Poenitendam  agite. 

Qua(i  annotum  triginta]  Vera  le^hira  eft : quia 
1 1 s V s erae  indpiens  aperte  doceie,flc  prcdicare: 
cum  eftet  [quaft  annorum  triginta  ] hoc  eft,  circa 
trigfnca  annos : quia  hift>uic  tiiginu  annos  fle 
i).die$.lfto enim tempore.ftcuc dicit  Qtf.loCe^h 
recepit  >Egypri  gubernacula.  Cenef.iU  Dauid  re- 
galem accepit  dignitatem.  t.Rti.f.  EzechieI  pro- 
phetare exotfus  eft.  Etjeeb.i.  Et  quod  a Pacnar- 
^is  voluit  pczfigucati,^  Prophetis  przdici,  a Re- 
gibus obTeruari : & ipfe  poft  alios  voluit  conEr- 
mare,  ne  aliquis  etemphim  fomensab  ipfo , prz- 
fametet  ante  tecateih  ^itimairi  publicum  regi- 
o£cium  doceodi.Pcopter  qo^ 


i.Tsmcth.i.  dicit.  Non  neophicufn»n» 
in  fupetbiam  elatus  in  iudkiam  indoac  diaboU. 
Paudflimis  tamen  fle  non  ftne  aperto  iudido  r&- 
uelacionis  diuinse , concelloro  eft  ance  tudicare  fle 
prophetare  i ficut  ftrem.  1 . fle  DsftieLi  Et  ab 
his  locis  raiionon  difpenGmdi  accipiunt  fummi 
noftri  Pontifices  fle  Cardinales  coin  fuis  nepoti- 
busi  quos  pueros  in  dignitatibus  fle  Prophetarum 
officiis  conftituunt)  oftendanc  falcem  ab  vtero 
fan^ificaiot  : licut  leremiatn  , fle  quod  Deus 
eis  honorem  conculettc  leneAuds  : ficut  in 
Daniele.  AUoquin  pro  coto  fua  Utuntur  po> 
tcftate. 

Quidam  autem  aliter  legunt  fic  [ Ipie  I e s v a 
erat  indpions  quafi  annotum  |0.]  hoceft.annutn 
ctigefimum  quia  de  trigefiroo  anno  habuit  i).dies: 
fle  ideo  annum  trigefitnum  inceperat.  Sed  hzc  \e» 
^ca  nihil  penitus  valet , fle  de  litera  extrahi  non 
poteft : quia  tunc  non  eftet  vt  annorum  }o.  (ed  vc 
indpiens  crigefimum : nifi  vellet  aliquis  dicete* 
quia  fapieacia  in  eo  flr  gratia  ecai  ficut  eftn  an- 
norum }0.  $cd  hoc  nihil  eft : quia  tunc  etiam  tn 
primo  anno  aac  ficut  cHm  centum  annorum, 
Vnde  prima  leftura  fida  eft  vera  [ Erat  autem  in- 
cipiens quafi  eftn  annotum  triginta  ] fecundum 
illum  modum  xrads  humane  [ vt  puubatur  fi- 
lius lofcph  ] hoc  eft,  fecundum  quod  erat  homo, 
fle  non  Deus : quia  fi^undum  quod  Deus  etat, 
non  ctat  incipiens  triginta  annotum  > Hk!  ab 
ztemo.  Pater  meus  vfque  modo  ope- 

ratur » fle  ego  operor.  Et  ab  hinc  texit  genealo- 
giam. In  qua  in  cribns  differt  ^ 

Primum  eft,quodA/tfrrlMj«igeneaIogxsro  texit 
defeendendo  Lhcm  autem  afiendtndo.  Secun- 
dum eft  , quod  M*ttb€m  ponit  genealogiam 
io  principio  ftie  narrationis : Lhcm  autem  poft 
baptifmum.  Tenium  autem  , quod  M*ttb*m 
ponit  quadraginta  duas  generationnes , fi  Chri- 
ftus  fimul , fle  lechooias  ficut  in  Euangelio  po- 
fitus  bis  computetur.  Alioquin  fi  Chriftusnon 
computeciu’ , fle  lechooias  cantum  femel  com- 
putetur : tunc  non  poitic  nifi  quadraginta.  Lmdt 
aurem  texit  77.  Caufa  autem  iftatum  diffiiceo- 
tiarum  eft , quod  Mdttbdm  quidem  carnalem 
defcnbic  generationem,  per  quam Chtiftus per 
corpulentam  fubftanciaro  defcendic  ad  nos  : fle 
ideo  defeendendo  defitibit.  Lmcm  autem  fpiri- 
malem  magis  defcnbic  adoptionem  , pet  quaoa 
in  filios  adoptamur : fle  ideo  defiribic  afeendeo- 
do:  quia  fic  fili)  Dei  efficimur,  /ean.i.  Q^t- 
quoc  autem  receperunt  eum , dedit  cis  potefta- 
rera  filios  Dei  fieri , his  qui  credunt  in  nomine 
eius.  Caufa  fecandz  diftnentiz  eft  eadem : quia 
cum  Mattbtm  corporalem  in  Chrifto  genera- 
tionem deferibat,  b urincipio  inchoare  debuic 
quia  iila  prima  eft  lendum  procefTum  rem- 
poris.  Cum  autem  Luest  fpiricualem  generatio- 
nem filiorum  Dei  per  Chriftum  fadam  defetibar, 
que  a baptifino  incepit : poft  baptifmum  illam 
aJfcendendo  texuit  vfque  in  Deum. 

Quod  autem  A/arrltaMT  quadraginta  vel  qua- 
dragincaduas  ponit  geoerationes.  Lhcm  veto  (ep- 
ruagintaleptem:caufa  eft , quia  Aidtihdm  defcn- 
bic ea  quibus  militatur  in  hac  vita : quia  quarer- 
natius  peninec  ad  quaiuor  mundi  climata , vel 
quatuor  annitempora:&  ideo  figoificat  hoc  quod 
in  hoc  mundo  eft  vbique  fle  fempet  faciendum. 
Denarius  autem  ad  pcccepta  cefenur  quibus  mi- 
Utatur. 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  III.  149 


lirarar.Q(u<!ragimatucema  qoattrdeoerQ  coTO' 
ponirur.  Si  autem  duo  addantur : opera  duo  di> 
ie^i<^nis(quibus  prxcepta  implentur^  (ignifican* 
cur.  Ecdc  numeros  miliciz  Chriilianz  quadra- 
genario numero  (igniiicacur.Et  ^militer  per  qua- 
dragintaduo  : qui  numerus  manHonibus  filiorum 
Ifrae)  fignificacur.  Et  ficuc  quadragefima  manfio- 
ne  tdiuifo  Iordane  terra  promiflionisiiurarunita 
per  quadragenarij  numeri  paries  ad  quinquaginta 
peruenitunqui  numerus  e(t  remifllonis  9c  lilmta- 
cis:ncutdicunt  Sandli.Sed  77.elt  annus  remiflio- 
nis:quia  confiat  ex  fepties  vndecim.  |Et  1 r.qui* 
demfquia  denarium  excedit , & ad  duodenarium 
non  peruenic)  lignar  tianlgrenionem.  Septenarius 
autem  ad  tempus  vniuetfale  refertur  quo'  illa 
cransgrefHo  perpetratur.  Septenarius  aurem  qui 
remanet » fignincat  iepeem  remilTiua»  qux  funt 
fepeem  ractamenta,  vel  feprem  Spiriiusdona,  vel 
etiam  fepeem  quae  remittuntur  vitia.  Et  ideo  ad 
vniuerfalem  pertinet  reraiOionem.  Matih.  18. 
Non  dico  cibi»  Petre»  dimittendi  rcpties,fed  vfque 
(eptuagies  feptief.  Et  hfc  omnia  lunt  in  Clejf. 

Adhuc  aurem  Mdtthtm  vttrui  hoc  verbo» 
GemuC'  Lucas  autem  verbo  , Qui  fuit.  Item 
A^dtihdm  non  ponit  nili  filios  naturales.  Lucm 
autem  etiam  ponit  adoptiuos  Sc  legales.  Item 
Afdtihtm  in  regali  progenie  <i  Dauid  defcendic 
per  Salomonem.  Lhcm  autem  tacito  Salotnone» 
per  Nathan  afeendic  ad  Dauid.  Adhuc  autem 
Mdubdtu  partem  lofeph  dicit  fuiireIacob-Z.wc4< 
autem  patrem  lofeph  » fponfi  Mariae  dicit  fuille 
Heli. 

Ad  hxc  autem  refpondent  Sandi  , quod 
quia  Mdtthum  texit  veram  veram  genealogiam: 
ideo  verbo  verz  generationis.  LtuM  autem  cum 
texit  magis  adoptionis  genealogiam  : non  ponit» 
Genuit » fcd , C^i  fiiit.  Adoptiuus  enim  filius  & 
legalis  fum  filijr&:  tamen  no  generantur  ab  eo  cu- 
ius funt  hlij  Ali)  etiam  dicunt  quod  adoptio  con- 
fen  verum  etle;^  quo  dicit  Bovitu.  Elle.efl  quod 
ordinem  retinet,  fetuatque  naturam.  Et  ideo  vtt- 
tor  verbo  pertinente  ad  eile.  Mdtthdm  autem 
quia  carnalem  texit  propinquitatem  » quz  non 
multum  confentnon  vtituc  verbo  clTcndi,  fed  ge- 
nerandi. 

Qwd  autem  Mdtthdm  non  ponit  oifi  filios 
naturales  caufa  e(l:quia carnalem  rexit  generatio- 
nem. Et  quod  Liifd/  ponit  adoptiuos  & legales 
caufa  efliquia  texit  fpicitualem  generationem. 

Q^od  aurem  Mdtthtm  defeendendo  genealo- 
giam texit  a Dauid  per  Salomonem»caufa  efl:quia 
regalem  fecundum  carnem  in  ChriAo  vult  oflen- 
dere  dignitatem.  Lutdi  attamen  connedlit  genere 
facerdotali , potius  in  Chrido  oflendens  quod 
hoflia  eft  quam  rex:&  ideo  per  Nathan  qui  Pro- 
pheta fuit  > Dauid  redarguens  de  peccato  quod  in 
Betfabee  commifetat » & annuntians  quod  remif- 
fumfuitTibi  peccatum  Ec  ideo  iDauid 

(eundem  Nathan  adoptante  in  Hlium  } afeenden- 
do  per  Nathan  filium  giarfc»  afeendit  ad  Dauid: 
Salomone  tacito  qui  fecundum  naturam  natus  efl 
de  peccatricc»adaluca:flc  ab  adultero » & bomici- 
da»&  proditore. 

Q^od  autem  Manhziis  pattem  Iofeph»fponfi 
Beatz  Mariz  Virginis  dicit  ellc  lacob » cuius  pa- 
trem Lut44  didt  cllc  Hcli:caufam  dkic  AjntMm 
in  expolitione  • quod  lacob  pater  carnalis 
fuit  lofeph,  & hoc  ponit  Matthzus:legalis  autem 
jilbtrti  M»gn'hin  Emng.  D.Luc. 


filii  Heli,  & hoc  ponit  £^ac4V.'Cunif  modum  po- 
nit talerOfAc  ell  in  GI«j/.Dicicenim  quodMatnau 
& Mathac  fuetunc  fratres  vterinhMathan  autem 
delcersdit  pcc  Salomonem , & duxit  vxorem  no- 
mine Haltca  t dc  ex  ea  genuit  hliuin  lacob  nomi- 
ne:&  defiindlus  cft.  Quia  autem  fine  liberis  proli- 
bus defundus  eft:ideo  eandem  Hailram  poft  Ma- 
than , duxit  frater  eius  Mathat , & genuit  ex  ea 
Heli : Sc  ita  lacob  & Hdi  fuerunt  fratres  vrcrini 
ex  duobus  patribus  Sc  vna  matre.  Heli  autem  ac- 
cepta vxore  moritur  fine  femine , cuius  vxotem 
duxit  lacob,  & genuit  lofeph.  Et  ita  lofeph  car- 
nalis filii  filius  lacob,  & legalis  Heli : quia  lacob 
eum  eenuit  de  vxore  Heli,  ipli  Heli  fraui  fuo  fe- 
men uifdtaodo.  Hoc  efl  ergo  quod  dicit  in  litera. 
£c  fic  fete  per  torum  pacce  genealogia. 

Adhuc  ergo  attendendum  eP,quod  Ahg$i/iirtm 
in  Libr^  ^u_t(lionitm  vtttru  & noni  lejUmtnti, 
dicit  vbique  Qui,  articulare  nomen  ,rcfcni  ad 
Chriflum.lm  quod  attendic  iiueiptctariones  no- 
minum ,&  quod  {fundum  virtutes  quas  inter- 
pretationes nominum  indicant  generati  vcl  ado- 
ptati peniirent  ad  Chriftum:licut  membra  ad  ca- 
put. Ambrojim  autem  accipiens  perfonas  nume- 
ratas quoad  cflc  naturale  dicit, quod  Qui  fuit : re- 
fertur  femper  ad  immediate  przccdemem.  Vc  (it 
fenfus.  Putabatur  CbriHus  hlius  lofeph  , qui 
lofeph  fuit  Holi  filius.qui  Heli  fuit  fihus  Mathac. 
Ec  lic  dc  omnibus  aliis. 

His  prxiibacis, attendendum  dl  ad  literam  quz 
iam  paret  fere  pet  totum.  Colligamus  enim  pri- 
mos decem  patres. qui  funt, lofeph, Heli, Mathat, 
Leui.McIchi,  lamne,  lofeph  ,Maihatias  , Amos, 
Naum-  Et  dicemus, quod  lofeph  appolltio  imer- 
pretetur,Hcii  fortis  vel  afcdndcns,  Mathac  aurem 
donans  peccatum , Leui  autem  additus  » Mclchi 
rex  meus.  lamne  dextra,  lofeph  augmentum,  do- 
num Domini  veto  interpretetur  Mai  lunas,  Amos 
aurem  onerans , Naum  vero  confblator.  Et  illi 
decem  fignificant  decem  gratias  in  adoptionis  ge- 
neratione extrihenres  hominem  de  peccato. 

Primum  ell , quod  extrahit  gratia  libero  aibi- 
trio  appolita  : quia  homo  efl  ipitiius  vadais  Sc 
non  rediens.  Per  fe  quidem  vadit  in  peccatum: 
non  aurem  redit  de  peccato  nifi  gratia  .nppofita. 
Ni(i  autem  furtis  litconrra  peccatum,  iterum  re- 
labitur:ideo  [ Heli  ] qui  fortis,  incetpietatur  ,ex 
appofiiione  gratiz  nalcitur.  hfttt  Confortate 
Sc  Clio  robuAus.  Heli  autem  pater  cA  [ Mathac] 
qui  donans  peccatum  interpretatur : quia  in  tali 
fortitudine,  peccati  vires  raluantur,&  quoad  illas 
vires  peccatumcondonactir.  i?0m.  11.  Peccatum 
vobis  non  dominabitur.  £x  dcAruflo  autem  pec- 
cati dominio  [ Leui  J qui  additus  interpretatur, 
nafeicur : quia  tunc  vimis  bene  operandi  homini 
additur  ad  eam  quam  prius  habuit  graciam. 
Mdtih.  i|.  Omni  habenti dabitur , Sc  abundabit. 
Tali  aucon  additiciae  fa^a  [Mclchi]nafciiur,  qtii 
rex  meus  imcrpreiarur:quia  tunc  homo  regere  fe 
fufficit , Sc  per  iuAitiam  gubernare.  Ifa.  ) t.  Ecce 
io  iuAitia  regnabit  rex:&  principes  iu  iudicio 
przerunt.  Ab  hoc  { lamne]  qui  dextra  interpre- 
tatur» oritur  ; quia  tunc  in  poicAace  conAitutus, 
fortia  operatur:  liciu  dicit  118»  Dextera 

Domini  fecit  virtutem , dextera  Domini  exalta- 
uic  mc.  Ab  Roc  irem  iterato  [lofeph]  hoceA,au- 
dlus  oritur : quia  enne  vi^otiz  contra  infidiaa 
peccatorum  frequentes  obtinemur  : ex  quibus 
N 3 homo 


T50  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prxd. 


homo»u3usinbonU  fpitiiualibas  inclymi  effi- 
cituc  Gtn.il.  Tulit  lacob  omnem  fublUatun) 
Patris  nodri . & de  illius  (kulcacibus  ditatus,^- 
dus  ed  itKlytus.Ab  hoc  autem  [Mathathtas]  oa- 
icitur , qui  ip(e  donum  Dei  intetpcetatuicquia 
cum  homo  crebris  vi&oiiis  gratiam  adiutricem 
fenht : quid  aliud  nih  qualibet  visoria  fempee 
noua  Dei  cognofeit  ? j>.  i.  Dat  omnibus  af- 
ducter  ,&  non  improprraf.Ab  hoc  autem[Amos] 
Darcicuc,qui  onerans  interpretatur  :quia  quanto 
plura  dona  Dei  recipiumur , tanto  plus  ipfe  qui 
recipit,  ad  rationent  onetatur ; quia  vt  dicit  G t~ 
gtrimt  cui  plus  committitur,  ab  eo  plus  exigitur: 
& cumcrefcuni  dona,rationescsercuni  donorum. 

i8.  Simile  ed  regnum  cxlorum  homini 
regi  qui  voluit  rationem  ponere  cum  feruis  Tois. 
Ad  Amos  autem  tandem  [Naum  ] nafitur  , qui 
confolator  interpretatur  : qui  cum  milcricorde 
Domino  rationent  ponimus , qui  cum  non  habe- 
mus vnde  foluamusiii  deuoti  fumus, cotum  dimit- 
tit. Lm.  7.  Non  habentibus  illis  vnde  redderent, 
donauit  vcrifque.  Mttib.  Mtferius  Dominus 
ferui  illius.dimtdt  ei  vniucrfuin  debitum.  Sic  er- 
go per  idos  decem  cf^rAus  gratic  pcifcile  rece- 
ditur a peccatu  in  bonum. 

Conlcquentcs  autem  decem  funt,  Helii,  Nag- 
ge,  Mahath,  Mathathias , Semei  ,Iofeph  , luda, 
loanua,  Rcfa  , Zorobabel.  Hi  autem,  decem  vir- 
tutibus petdeiunt  hominem  fecundum  animz 
vires  [ Hcfli  ] enim  qui  inteipteiatur  , adiuua  me 
[Nagge]qui  intetpretarue  metidianu,&[Mahaih] 
qui  donatio  tempoiis  [ Mathathias  ] qui  donun» 
Dei  [Semei]  qui  obcdicii$[lolcph]qui  accredens, 
& [luda]  qui  conBtcns:ligm6cant  rationis  perfe- 
dlioncm  le  undum  fuos  aclus.  Hzc  enim  fepte  ad 
perfectione  eius  exiguntur.  Secundo  ctia  oportet 
quod  a Deo  lenebrx  cius  in  quibus  nafeitur , lu- 
mine fuo  pcllantur:&:  hoc  dt  per[Naggc]  qui  me 
rtdies  interpretatur.  Ift,  i8-  Orietur  in  tenebris 
lux  tenebrx  lux  erunt  Hcuc  meridies.  Hxc 
autem  lux  non  datur  nid  quxrcnci  adiutorium 
abeo  qui  habitat  lucem  inaccellibilcro.  Et  hoc 
adiutorium  fit  per  [ H^fli  ] qui  adiuua  meincer- 

firecitur.  Non  aurem  fit  illuminatio  rationis  Ib- 
um  per  donum  diuinum  : fed  etiam  per  dudium 
Scripturarum,  Vnde  ieitius[  Mahar hjarcedictqui 
donatio  temporis  didcur  in  quo  homo  per  Sai- 
peurarum  (ludium  illuminetur  . & per  experimen- 
tum. VnAe  Gref  trtm.  Inielle£lum  dat , dum  de 
auditis men<em illuminat  Pfalm,  118.  Lucerna 
pedibus  meis  verbum  tuum,  At  lumen  (emitis 
meis.  Dicunt  enim  Philofopbi  > quod  ideo  datur 
homini  tempus  viuendi  : vt  intclle^m  lumine 
fcientiz  per  (ludium  perficiat.  Sed  omnem  intel- 
legam in  capiiuitaiem  oportet  redigere  fub  arti- 
culis fidetjficuc  dicitur  x.Ctrxmh  10.  Ideo  oponet 
rationem  obedieniem  clle  fidei.  Oportet  enim 
difeentem  credere  , vt  didt  PhiUfofhiu.  Et  hoc 
fade  [Semeil  qui  obediens  interpretatur.  Pfdlm. 
Obedite  voci  eius.  Ifa.^o.  Domiuus  aperuit  mihi 
auresrego  autem  non  contradico , rccrotfum  non 
abij.  Talis  autem  crdcii  fapiencia  & fcientia.tam 
dono  Dei  quam  etiam  (ludio : & hoc  incremen. 
tum  e(l[Iofeph]  ficut  fitprM  i.  habitum  e(l,  quod 
paerlEsvs  proficiebat xcate  & fapieniia.  Sic 
autem  accepto  incremento  fciemix  fidei  , ore 
confitecuc  quod  intus  tntelligit  : & hoc  e(l 
[ ludas  ] 7^0^.  to.  Corde  aeditui  adjiulU- 


tiaro  1 ore  autem  confeffio  fit  ad  falutem. 

Concupifeibilis  autem  perficitut  per  fpecia- 
lem  gratiam : quia  ipfa  td  corrupta  Sc  inl^a,  Sc 
gratia  magna  indiget  vt  corruptioni  Ac  infe^ioni 
polEt  rcfilleie.  Vnde  [loanna]  gratia  intetpreta- 
luc.  Sspitu.9.  Sciui  quod  non  poflum  e(Te  conti- 
nens, nifi  Deus  det : quamquam  hoc  ipfum  erae 
fumma  fapiemia,  fetre  cuius  hoc elTet  donum. 
Per  gratiam  igitur  perficitur  fic  contra  malum  in- 
fiidum  fibi  ex  peccato.Eiufdem  autem  e(l  e(fc  be- 
nignam & mifcricordem  ad  proximum  : Ac  hoc 
e(l  [ Rcfa  1 qui  mifeiicors  interpretatur.  Lue.  6. 
Efiote  milericoides  : quia  pater  vella  milericots 
eft.  tralcibilis  autem  pafidtui  dominali  infurre- 
dionc,  contra  omnia  confufionem  inducentia.Ec 
hocen[Zorobabcl]quidominu$  yel  magi(la,vel 
dominus  Babylonis  vcl  c6fufionis  interpretatur. 

Sequentes  autem  interno  denario  perficiunt 
hominem  ad  tres  theologicas  virtutes , qui  fune* 
Salathiel,Nai,  Melchi,  Addi,Cofam,Hclmadaro( 
Her,Iefu,Eliezer,  loriro.  Ernoucm  quidem  ante- 
cedentes perficiunt  tres  virtutem  ad  fuos  adhis. 
Decimus  autem  qui  fequitut,  refpicit  omnes  tres 
quoad  eifedum  quem  faaunt  in  anima.  Habet 
enim  chatiias  a£liim  primum  qui  efl  defidaare: 
Ac  quoad  hiiiTc  eadefiderio  multa  perit,  Ac  quoad 
hunc  a^um  |>eificiiur  pa  [ SalathieI  ] qui  petitio 
mea  Deus , interpretatur.  Pf^lm.yx.  Quid  enim 
mihi  ell  in  cxlo , Ac  a te  quid  volui  fuper  terram? 
Hoeaiim  c(l  vctbumchatitatis,  quod  omnis  pe- 
titio fua  Deus  e(l>ad  quem  fitfpitac.  A^s  aurem 
primus  fidei  e(l , quod  illuminat  ad  credenda  : Ac 
hoc  perficitur  per  [Neti]  qui  lucerna  intapreta- 
tur.  PjMim.iii.  Paraui  lucernam  Chrifto  meo. 
Primus  autem  adhis  (pei  ell  expe^atio  regni  Dei 
Ac  non  alterius : Ac  hoc  paficiturper[Mclchi]qui 
regnum  meum  interpiecatur } quia  fpes  ell  cata 
expe^atio  futurxbeatitudinisex  maicts  Ac  gra- 
tia proueniens : per  qux  merita  Ac  gratiam  , re- 
gnum expeflar.Pcrfpan efficitur  {^\xtj\  Pf4lm.x6. 
Expedla  Dominum , viiilira  age : Ac  confonetur 
cor  tuum.  Ac  fulline  Dominum.  Secundus  adlus 
fpei  e(l,tutare  Ac  confortare  animam  : ficut  dici- 
tur Hehr.6.  Spem  (tcut  anchotam  animx  habe- 
mus tutaM  Ac  firmam.  Et  fic  confortatur  pa 
[Addi  ] qui  robullus  vei  violemus  imerpretarur; 
quia  fic  robore  per  confeieotiam  inetitocum  con- 
fortat animam,  quod  non  fiu£luat.  Rtm.  f . Spes 
non  confundit.  Pfalm.ii .Spaaniem  in  Domino 
milericordiaciraindabir.  Fides  autem  fecundum 
adhim  habet , quod  ell  argumentum  teium  non 
apparentium  : & quoad  hoc  diuinac  de  occultis 
Oei.Ac  perficitur  pcf[Cof3m]  qui  diiiinans  ima- 
ptaatuc.  Hehr.u.  Fides  ell  fubllamra  rerum  fpe- 
randarum,  ar^mentum  non  apparentium.  Cha- 
ritas  ancem  fecundum  adlum  haba  . quod  ipla 
ell  menfura  maiiorum  , Ac  fic  pa  [Helmadam] 
perficitut , qui  dimenfum  intapeetatur.  Lut.6. 
Eadem  menfura  qua  menfi  fueritis  , remaietac 
vobis.  Quantum  enim  diligis , tantum  mercedis 
habebis.  Dimittuntur  ei  pccc.nta  mulla; 

quia  dilexit  mulrum.  Tertius  sAus  fidei  efl, vigi- 
lare lemper  ad  Deum  , Ac  contra  diabolum,  per 
conhderationem  eorum  qux  credidit.  Ac  fic  per- 
ficitut pa[Her]qui  vigilans  inraprciacur.CW»r.y. 
Ego  dormio, & cor  meum  vigilat.  Tertius  autem 
a^us  fpei  ell , faJuare  per  certirudtnem  expe^ati: 
& fic  peificiiuc  pa[lssvM]  qui  faJuator  in- 
terptetatur. 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  III  151 

terptettcnr.  mundo  pitHurani  habebi-  nitts,  (ti  meme  in  altum  rurgenre » (oHciicqux* 

tis  I in  tne  autem  pacem : ied  confidite > quia  ege  rat  eatn . & fic  perficitur  per  [Eliakiin]  qui  tefuc’ 
Ticimundum.  Confidere esimeft proprium cet-  re^oDomini  interpretatur.  Exurrrxi 

tz  ipei.lertius  autem  a^s  diaritacii  eil,defiitui  Quoniam  Dominus  Uiicepit  inc.  CqU{}.\.  Si  con> 
amote  dilcd^i>  Sc  nullo  poilc  iuuari  nifi  Domino,  (urrexiilis  cum  Chtifio,quz  furlum  fiinc  quzrirc, 
& fic  perficitur  per  [Eliezer]  qui  Deus  meus  ad-  vbiChriAuseil  fedens  in  dextra  Dei.f?.'pjy.»i»;*wi. 
iutoc  incerpraatur.  C*ntie.x.  Nuntiate  diledlo,  Surfum  fune  virtutes.  Quod  autem  focii  llatim 
quia  amote  langueo.  Hos  autem  omnes  (equitur  cum  infunditur  in  anima  , cO  quod  rcdificar  eam 
gaudium  in  anima  de  tot  bonorum  adeptione:  in  omnibus,&  (Ic  (Ignificacur  per  j NlLlcham]  qui 
quiaquafi  regnum  Chrifii  in  tali  anima  conua-  rex  meus  interpretatur./*/^/». 44.Virgaxquiiatis 
luit : & hoc  perficit  [ lorim  ] qui  Dominus  exui-  virga  regni  tui.  Htc  enim  virga  rciiituJo  cft  vit- 
tans  interpretatur,  4.  Non  efl  regnum  Dei  tutis.  Hzc  autem  re^itudodifiiibuitur  in  omni- 
efea  & potus.  fediufiitU,  & pax,  & gaudium  in  busanimzintimis.&llcpa[Mennam]fignifica- 
Spiritu  (md^o.  tur  , qui  vifeera  interpretatur.  /Jx.eth.3,  Vifeera 

Sequentes  decem  qui  funt  in  quarto  denario  tua  complebuntur  volumine , quod  ego  do  tibi: 
funt.  Mathac,  Leni , Simeon,  luda,  lofeoh,  lona,  hoc  enim  efl,vo!umiiie  virtutis.  Quoii  aucent  rc> 
£liakim,Melcha,Menna,Maihata.  Et  raciuncad  linquit  podeHori,  (icut  dicit  quod 

^fedionem  virtutis  confuetudinaUs  fandum  deledaefaTM^aSc  fyncera  delegatione,^  (iefigni- 
fuum  genus.  Hxc  enim  virtus  e(l,vt  dicit  y1u^H~  ficatur  per  [Mathatha]  qui  dulcedo  faturitatis  in- 
fliitm , bona  qualitas  mentis , qua  re^c  viuitur,  terpretatur.  Camic.i.  Fru^us  eius  dulcis  guttu- 
qtta  nemo  male  vtitur  a quam  Deus  operatur  in  n meo.  E^eeh.j.Fachim  e(l  inore  meo  lanquam 
nobis  fine  nobis.Vndc  non  dicitur  coniuctudin;i-  dulce. 

lis.quod  confueiudine  acquiratur,  fed  quia  con-  Quatitor  aurem  (unt  virrntes  cardinales  , ad 
fuerudinc  radicatur  & confirmatur.  £t  ficex  di(fi-  quanim  petfe£lioncni  referuntur  20.  qui  fcquuii- 
sitione  fiia  habet  quatuot , & quintum  habet  ex  tur.  Sunc  enim  quatuot  pizpacaroiia  ad  particu- 
nomine.  Ex  diffinitione  enim  habet  > quod  Deus  lares  virtutes  , & fune  ipfr  quatuot  virtutes  . S-c 
eam  fine  nobis  per  modum  doni  operatur  in  no-  funt  quatuor  a^us  fubdamraies  viriuttim  . & 
bis.  Habet  etiam  , quod  efi  bona  qualitas  menti  funt  quatuor  propria  virtutes  illas  habtmia  , & 
addita.  Et  habet.quod  ea  redle  viuitur.  Et  habet,  funt  quatuot  confequentia  illas  vittutes.Quatuor 
quod  ea  nemo  male  vtitut.  Ex  nomine  autem  quidem  przparatotia  funt  quafi  caufie  earum, 
habet  quod  conftictudine  crcfcic  , & confir-  Quatuor  autem  vittutes  funt.  EfTc£l.i  pcc  illas, 
matur.  fcuicet , a£hjs  quacuur  funt  quos  eliciunt.  Et 

Ex  hoc  autem,  quod  Deus  operatur  eam  in  quatuor  propria  quz  cx  ipfis  fluuiu.  £c  qua> 
nobis  fine  nobis , donatur  & pcrficirur  per  [Ma-  tuor  confcqutniia  funt  quz  ipias  (emper  cun- 
ihatjqui  donatio  interpretatur. /4re^.t.  Dat  om-  (cquuncur.  £t  in  his  cfi  homo  pccfc^is  in 
nibus  afiluentec  ,&  non  improperat.  Ex  hoc  au-  virtute. 

teroquod  efl  bonaqualitas  mentis , mentem  bo-  Przparaioria  aurem  funt  ad  dona  Dei  parens 
nificanSjve  ita  dtcam,  perficicur[Leui]qui  additus  & idoneum  defiderium , robur  animz  ad  difficile 
interptetarur.  Omni  habenti  dabitur,  bonum  & non  elTc  remilfiim  , feruor  cordis  aJ 

& abundabit.  Rtg.it.  Si  ifia  funt  pauca,  ego  contendendum  ab  bonum  , ic  cominua  petf^e- 

tddam  tibi  multamaiora  Ex  hoc  autem  quod  ea  rantia  in  bonis  operandis.Ec  quoad  primum  qui> 
red^e  viuitur,  quod  cft  gloriofum  in  exemplo  ex-  dem  fignificatur  per  [Nathan]  qui  donans  gratiz  ‘ 
tra,petficimrper[Iudam]quiglorificaminterpre-  interpretatur.  Ephtf^.  Dedit  dona  hominibus, 
tatur.  A/rf/rh.j. Luceat  lux  vefira  coram  homini-  Quz  oondai  nifi  idoneis;  qui  fi  etiam  darer  non 
bus : vt  videant  opera  vetlra bona,  & glorificent  idoneo pigro,aufcrrcrur  abeo  Muth.x  y.  Qimad 
Parrem  vefirum  qui  in  cxlis  efl.  Et  per  hoc  quod  (ocundiim  amem  fignificatur  per  [Diuulj  qui  ma- 
eanemo  male  vei  poteft,  perficitur  per  [Simeon]  nu  fortis  interptotatur.  I'>fue  i.  Confonare , Sc 
qui  fignum  interpretatur.  Signum  enim  non  po-  efto  robuflus.  Quoad  tertium  fignificatur  per 
tefi  cUc  in  vfu  nifi  fignati.  hAn.\.  Qui  acceperit  [IcfTcjqui  inrcrptccatut  incendium  vel  incenrum. 
eius  cedimonium  , ngnabic  quia  Deus  verax  ed.  Concaluit  cot  meum  intra  me  , & in 

Non  enim  vincitur  virtus  in  fignando  bonum.  In  medicatione  mea  exardcfcei  ignis.  Qiioad  quar- 
hoc  autem  quod  confuctudine  confirmatur  cumautem  fignificacurp«r[Obcdlqui  feruitusin- 
radicatur  , perficitur  per  [ lofeph  ] qui  au-  terprefator.Setait  enim  (cmj>cr  in  frequenti  opere; 

f mentum  intcrpretati:r.  ^tntf.tt.  & Hthr.C,.  vr  tandem  virtutem  accipiat  in  mnncre.Cirnr^  19. 

enedicens  bctK^icaro  te  , & multiplicans  mu!-  Vidcbanrui  ei  dies  pauci  prz  amotis  magni- 
tiplicabo  ce.  tudinc. 

Hxc  autem  virtus  duo  fibi  ptxfupponic  in  Virtutes  autem  ipfx  fignificantur  per  quatuor 
Tubledo  : vnum  autem  ftaiim  facit  infula  in  am-  fequentes.  Fortitudo  enim  qnx  (camdum  nomen 
raa  , & per  hoc  didcibuirut  patribus  animz , & fuum  prima  ed,  fignificatur  per  [Qooz]  qui  funis 
vnum  reiinquic  fuo  podedbri  quando  in  omni-  interpretatur.  ProMerk.  vlnm.  Accinxit  fottitu- 
bus  ed  petfma.  Piimum  autem  quod  przexigic  dine  lumbos  fuos , & roborauit  brachium  fuum. 
in  fubic^o  , cd  dolor  dc  bono  amiiTb  , 8c  quoad  Tcmpcvancta  aurem  quz  pax  ed  in  dele^ttoni- 
hoc  perficitur  j>et  [lonamjqui  dolens  vel  colum  bus  fcnfibilibus, fignificatur  pcr[Salmon]  qui  fen- 
ba  interpretatur  ,&  fignincat  columbinum  dolo-  fibilis  9<  pacificus  inrcrprecatur.Aiji  f. Scies  quod 
rem  & gemitum  pro  donis  columbx  amiflis.  pacem  habeat  tabernaculum  tuum  , hoc  ed,  coc- 
Ego  fum  pauper  & dolens : Glus  tua  pus  tuum,  & ibi  bedix  terrz  erunt  tibi  pacificx, 
fufeepie  me.  Secundum  quod  praxxigit  tn  fiib-  hoc  ed.motus  bcdialis  concupircentix  in  corpo^ 
ie^o , cd  quod  uon  defpccec  de  acquifitionc  vir-  le.  Prudentia  veto  quz  (cipcncum  cd , fignifiica- 

N 4 tur 


;k 


i$z  D.  Alberti  Magni,  Ord  Prsed. 

tarpcT  [Naa^on  ] qui  fcrpeminas  inrcrpceiacur.  voluptamn  abominaretur.  Vnde dicit  thidtm  i9. 
M-»  .h  tc  Eftote  prudentes  licui  icrpcnccs  y & I Poliquam  cor.lenui  & Dominus  ircus  vetulus 
fimplices  licuccolunibz.  iuUiiia  vero  qua:  rcma>  | eft.vuluptaii  opciatndabo?  Qtulidicat.Volupta* 
nci  & libera  voluntate  leddit  vnicuiuuc  quod  tero  quam  m luuciMuic  abominata  Tum , in  {Ve- 


ruum cft.figinficaiur  per  [Ammadabjqui  populus 
voluntarius  imetpretaiur.  i .Aiuhtth  2.  Oronis 
voluntarius  in  lege,&  omnes  qui  fugiebant  a ma- 
lis, additi  fum  Mathathix  «latoii  legis.  Volun*^ 
catius  autem  in  lege  iullus  ell : quia  iuftiiia  con-  | 
gruentia  legum  ell.  | 

Propria  auictn  opera  iftarutn  virtu'um  Aint: 
fortitudinis  quidem  contra  malum  inCurgere,  [ 
tempetanttx  autem  in  delegationibus  modum  ic  I 
medium  tenere , prudenti*  autem  ea  qu*ad  vi- 
tam confcfunc  fagaciict  eligere  , iuftiii*  autem  l 
fecundum  xqiiale  damni  lucri  vnicuiquequod  • 
fuum  cft  diftribucte.Ailus  igitur  fortitudinis  qui  | 
cft  infurgerc , fignificaiut  pei  [Aram]  quicredus 
vel  excclliis  interpretatur ; quia  non  infurgit  nifi 
ercfhis  & cxcelfus , de  robore  fortitudinis  confi 
dens.  Vnde  ifii  parati  funt  ad  fulcitandum  contra 
fcaducrfariiim.  hif  Qui  parati  funt  fufeitare 
Leui.iihan.Pioptius  autem  adus  tcmperanti*,eA 
mediare  iii  dclc([}abilibi’s  innatis:ficut  in  his  qii* 
faciunt  dcleilaiionem  in  cibis  & in  vcncrcis  : 
hanc  oportet  cllc  valde  velocem  ■ nc  praoccupe- 
tiir  it  concupifeer  tra : & quafl  fagitiam  erte  con- 
uulneiancera  concupifccniiam»  vt  infra  terminos 
eotiira  qu*  necciTatia  funt  & rationabilia  & ho- 
ncfta  poffit  teneri.  Semper  er.im  dolofa  lingua  | 
loquitur  conciipifccntia , quali  fub  pallio  recelli-  , 
tatis, volens  obtinere  quod  neccfllT.-iti$  cft. Et  ideo  i 
fignificatiit  iftiid  moderamen  pci[Efiomjqui  in- 
terpretatur fagitta.  rf*'m.t\9-  Quid  detur  tibi, 
aut  quid  apponatur  tibi  ad  linguam  dolofam? 
Sagi't*  potentis  acut*  , cum  carbonibus  defola 
toriis.  Adlus  amem  prudenti*  qui  eft  cligerequod 
vtile  cft  ad  vitam,  ngnificatur  per[  Pharesjqui  di- 
utfto  interpretatur : quia  non  Bc  cleflio  nifi  per 
multam  eligendorum  diuiliunem.  i.CmnrKi. 
Spiritualis  omnia  diiudicat  > & ipfe  ^ nemine  iu* 
dicatur:  quia  rpirinialiter  examinatur , hoc  cft, 
examinatio  fit  & diuillo  iudicandorum  pet  fpi- 
ritum  rationis.  Aiftus  autem  iuftiti*  proprius,  vt 
diduin  cft,  feoinduin  xquale.  damni  & lucri  vni- 
cuique  quod  fttum  cft  tribuere : quod  fignificaiut 
per  [luihuD  j qui  interpretatur  confcllio : quia  in 
tali  indicio  per  cquilil^um  veritatem  confitetur; 
dans  vnicoique  quod  fibi  debetur,  dignitate  pro- 
prb  diftfibaca.  Et  ideo  iuftitia  non  fine  ratione 
^it  quod  facit  (Gt/ief. ^9. ludi  tc  laudabunt  fra- 
tres cui ) eo  quod  vnicuique  debita  diftiibuic , & 
iniuriam  non  patitur  fieri. 

Propria  autem  harum  virtutum  funt  qu*  ma- 
nant ex  ipfis.  Fotiis  enim  proprium,  confidentem 
& imperterriiiim  efte  Temperati  autem  ptoprium 
eft,  ipfiim  quidem  modeftuin  efte  in  omnibus. 
Peudemis  autem,  in  his  qu*  agit  circumfpefluin 
efte.  lufti  autem,  in  omnibus  efte  dircilum  & rc- 
Aum.  Qu*  apiiOimc  fignificaniur  per  quaiuor, 
qui  fcquiintur.  Imperterritus  enim  & confidens 
eftquafif  lacob]lu^aior,cui  di£lum  eft  Cf»ef.\x. 
Si  contia  Deum  fotris  fuifti : quanto  magis  con- 
tra homines  przualebis  } Modeftus  autem  cui 
nunquam  ex  intemperantia  ingeritur  ttiftitia, 
fignificaiut  per  [Ifaac  ] qui  rifus  vel  gaudium  in- 
terpretatur, dtcentcmacie  in  conceptu  Gcntf.\i. 
Kilum  fecit  mihi  Dominus : cum  tamen  omnem 


£lme  non  cxeiccbo  Proprium  autem  iuftiti* 
quxhic  prudentia  przponitur,  fignificatur  per 
[Abtaham]  qui  pater  muliarum  gentium  inter- 
pretatur , inter  quas  quod  luftum  cft  diftribuit. 
Gtmfiy.  pattem  multarum  gentium  vocaui  te 
ante  Deum  cui  ciedidifti.  Vnde  ifte  eft  qui  diuific 
inceifihus  liber*  hxrediiatera  , filiis  autem  con- 
cubinarum largitus  cft  munera.  CtKef.i^.  Pro- 
prium autem  prudentis  qui  hic  in  vltimoponi- 
tur,pct[Thare;figiiificatur , qui  exploratio  inter- 
pretatur: quia  ciccumfpedlusomne  quod  agen- 
dum eft  prius  explorat  (1  vere  fit  vel  non  fit  agen- 
dum. V nde  Ufut  i-Exploratorps  inifit  qui  viam  6c 
terram  quam  intraturus  erar  explorarent. 

Conlcquemia  autem  harum  virtutum  funt 
quatuoi : fortitudinis  quidem  conTcquens  eft  au- 
dacia ex  ficquentibus  viOoriis.  Temperanti*  au- 
tem frugalitas  vcl  parfimonia  ex  delectabilium 
abftinentiis.  Prudenti*  autem  cautela  magna  in 
faciendis. Iuftiti*  vero  inde  flexibilis  leditudo  ve- 
ritatis & xqiiitatis-Et  ifta  non  eodem  ordine  quo 
dicla  funt , llgnificantuc  pet  qiiacuor  fcquentes 
paties.  Cautela  enim  prudenti*  fignificaiiir  pet 
jNachorjqui  rcquicaic  lux  interptetarnr : quia  in 
co  iamiux  caiitcl*  per  multam  rcquicuitciicum- 
fjicftjor.cm.  DjtueKi.  Eruditos  omni  fapientia» 
cautos  feientia,^'  dodlos  difciplina.Fiugalitas  au- 
tem temperanti*  figmficaiur  per  [Sariig  ] qui  lo- 
rum vcl  corrigia  interpretatur,  quo  concupifeen- 
tia ligatur.  Htbr  ii.  Nequis  fot nicator  aur  pro- 
phanus vt  Efau  • qui  propter  vnam  cfam  vendi- 
dit primogenita  fua.  Viete  quafi  homo 

frugi  his  qu*  tibi  apponuntur.  Audacia  aurem 
funis  fignificatur  per  [Ragau]  qui  pafccns  inter- 
pretatur: quia  dum  multis  viAoiiisfpuliadiripir, 
(poliis  inimicorum  domefticos  pafcit,&  audaci* 
coaceiit  ex  fapotc  fpoliorum.  vtnw.  dc 

foiti  muliere.  Dc  no^c  futrcxit.dcditquc  pr*d  >m 
Joroefticis  fui$,&  cib.itia  ancillis  rujs.lnflcxibilis 
autem  xquitatis  le^itndo  iuftiti*  per  [ Pha- 
leg]fignificaiui : qui  diuidens,  vel  diuifum  inter* 
pretatur.  H*c  enim  omnia  xqui  libeiiateiuftiria 
diuidit » & nunquam  quod  rciftum  cft  dimittir» 
vnicuique  dicens  illud  Mdiih.io.  Tolle  quoU 
tuum  eft»&vade. 

Poft  harum  autem  omnium  virtutum  habi- 
tum t fequittir  ftatus  pctfcdionis , ad  quem  de- 
cem exiguntuc  , qu*  per  decem  fublequences 
^^ofitos  parces  imclliguniur.  Horum  autem  ttia: 
confideracio  prxfcncis  peregrinationis  , qu*  facie 
non  attendere  pTzfcntibus.  Secundum  aurem» 
fubiruatio  defiderij  in  cxleftia  , qu*  facit  guftare 
*terna.  Tertium  amem,  plancus  incolatus  pr*- 
fentis  qui  quafi  fthnulus  pungit  'ad  fugiendum 
de  ifta  milnia.  Et  h*c  ttia  tribus  primis  fignifi- 
cantur.  Confideratio  quidem  peregrinationis  fi- 
gnificatur per  [Hcberjqui  crannens  interpretatur. 
x.Cdrinth.^.  Scimus  quia  dum  in  corpore  mane- 
j mus  . peregrinamur  a Domino.  Audemus  autem 
j & bonam  voluntatem  habemus  magis  peregri- 
nari a corpore, & przfenies  efte  ad  Deum.  Suble- 
uatio  autem  defiderij  incxleftia  fignificatur  per 
[Sale]qui  attollens  imcrprctatur.£fcf//^.j  Noilra 
^ conueifatio  in  cxlis  eft  : vnde  (c  Saluaiorem  ex- 
petamus. 


in  Euang.  D. 

pe^Umoi.  naodui  incolatus  piclcDwpa[Cii- 
oatnj  iignificatuc » qui  Umematio  imerptetatur. 
ffdm.i  1 9.  Heu  mihi  quia  incolatus  meus  pro- 
loi^cus  eft> 

Tria  alia  qus  ad  (Ucusn  perfirftioms  exiguntor, 
funtianare  pcimoomniaquz  ante  faerant  Tauda: 
hoc  erum  exigit  propinquus  fiDis.Secundu,huno* 
fitas  ex  nomine  Csiditatis.Tettium  aocero,ieqaics 
perfeila  cordis  ex  tranquillitate  confcientic  pto- 
ueaiens.  Et  hcc  tria  peiiequctes  tres  (Ignificantur. 
Saoatbquidem  fignificacur  pei[ArpKa^]qui  fa> 
sans  interpretatur.  /rr.i7.Saname  Uomine,&  fa- 
oabor.-faluum  me  fac,dc  ialous  ero:qoooiam  laus 
tnn  tu  es.  Farooiitas  aute  fan&iutis  longa  perfe- 
dioneaofuitta,figtuficacur  per  [Sem]  qui  faino« 
fus  Tcl  Dominatus  iDCerpreiatur.£rc/i-44-Oiiines 
iili  in  geoeradonibus  gentis  fuc  gloriam  adepti 
funt,&  indiebus  Tuis  habemur  in  Idibus,  Ter« 
tium  autem  quod  eft  confdentire  requies , fignifi- 
Carurper[Noe]qui  requies  incerpteuiur.Drar.i). 
AmaodiHraus  Domini  habirawt  corrfidenter  in 
eo : quali  in  thalamo  tota  die  morabitur,  & inter 
horoeros  illius  requiei^  Jf4. 1 1 . Requiefeer  (u> 
per  cum  Spiritus  Domini.  Tres  aurem  ali)  ligni* 
heant  ctes  virtutes  iam  petfe^  & ad  plenum  con- 
fununati : quorum  primus,  (bius  peifedbt  huroi- 
licacis-SecunduStllaius  perfed^c  chaiitaiis.Tertius 
aotero,llacus  fandliutis.Petli:^  humilitas  fe  fub 
omnibus  humiliat : & hoc  pet[L4unech]lignifica* 
tur  , qui  percuUiis  & humiliatus  interpretatur. 
/fi,  f ) . Vidimus  eum  perculTam  & humiliatum  i 
Deo.  Status  autem  petfe^*  charitatis , cum  per 
mortem  tranlimr  ad  Chrilhim  : & hoc  per  [Ma- 
thuQem]  lignilicatur , qui  mortis  emiuio  inter* 
preiacur.  fhilip.i.  Cupio  dilTblui  & elle  cum 
Chrillo.Petledio  autem  ianAitatisper[Henoch] 
^nificatuc  , qui  dedicatus  Deo  interpretatur. 
Zccb.i^.  In  plenitudine  San£loturo  detentio 
mea. 

PoH  has  nouem  perfedUones  continentiae  vir- 
tus addicur,non  ea  quz  ell  caftitatis.lW  illaquam 
jirifitttUj  heroicam  liue  doroinatero  vocat  vir* 
tutem , quz  eft  idem  quod  mora  in  mencc, quan- 
do nihil  penitus  humanorum  in  cogiutu  vel 
hdo  eoadit , cui  mens  non  tmmoretur , & limi- 
tes imponat  rationis*  & fapientiz ; & hoc  11- 
gnificatut  pet  feptu^eliraum.  qui  ell  [laied  J qui 
continens  interpretatur.  £ccl$.t^ . Qui  continens 
eft  iulliiiz  apprehendet  illam:Sc  obuiabit  illi  quali 
mater  honorificata. 

Reliant  autem  adhuc  foli  quinque,  qui  cum 
loleph  ptimo  putatiuo  patre  » & cum  Deo  vero 
Chrifti  patre  fadunt  77.  Sed  lofeph  illius  genea- 
logiz  pnndpiuro  & ttoncus.  Deus  autem  Pater 
eft  hnis,  6c  in  quem  porrigitur  terminus.  Hi  au- 
tem quinque  Egnificant  quinque  in  quibus  vita 
SanAorum  in  quolibet  (bcu  femper  agitur, & pec 
quz  continuo  reuoluitunquz  fune  quaiuor  paf* 
hones,  quz  ordinatz,  Temen  fiinc  virtuti$:&  inot- 
dinatz » funt  femen  vitioruro:quz  fune  gaudium, 
tri(liria,lpes,&  limor.Qnorum  primum  quidem, 
icilicet,  gaudium,  lignihcarur  pet  [ Malaleel  ] qui 
laudans  Deum  intcrprctatur:&  hM  htin  gaudio 
cordis.  If4. 6 1 . Gaudens  gaudebo  in  Domino  : Sc 
eauttauic  fpiritus  meus  in  Deo  falutari  meo.  Eft 
enim  qozdam  reprzlcmatio  czleftis  patriz , ala- 
crius Uudantium  Deum.  Secundum  autem  quod 
eH  ctiiUtia  per[Caioam]qui  lamentatio  intcrpie- 


Luc.  Cap.  III.  153 

ucur,lIgniEcacur.Q^a  dum  le  ipfum  fadus  teco* 
gicac , continuo  lamenucur.  Tbrtn.  i . Plorans 
plorauit  in  noAe:&  lacryroz  eius  in  maxillis  eius: 
dc  non  e(l  qui  confoletut  eam  ex  omnibus  charis 
eius.  Spes  autem  pet  [ Henos  ] lignificatur , qoi 
deTpetacus  & inuocatus  intetptetacuc.  £x  parte 
enim  fua  defperat.  Ex  parte  Dei  auxilium  inuo* 
catrquod  6c  non  inuocarei , nili  Iperaret.  ffMlm. 

Spera  in  Domino  , dc  fac  bonitatem,  dcc.  Ti- 
mor autem  qui  primum  lancn  cll  bonz  viiz  pec 
[Seth]  qui  iemen  interpretatur  imelligiiur.  Pjul. 
1 40.  Initium  fapientiz  timor  Domini,  imcUedus 
bonus  omnibus  facientibus  cum.  In  his  autem 
pallionibus  omnis  tenenus  homo  voluttur:quod 
per  [Adam]  lignificatur , qui  terrenus  interpreta* 
tur.  Edzc  autem  omnia  bona  a[Iofeph]indpiunr, 
qui  pater  fecundum  carnem  Chrifti  eft  putaciuust 
iMondum  rpiricmn  autem  incrementum  graiiz 
fignificat>quz  Chtiftum  in  corde  vc  pater  formar, 
G4I4/.4.  Filioli  mei  quos  iterum  parturio,  donec 
fotraenu  Chriftus  in  vobis.  Hzc  autem  corda 
licut  funis  in  Deam  venim  Patrem  colligata  fu- 
blcuac  vc  vere  Chriftus  dicat  han.  xo.  Afeendo 
adPattem meum&Patremveftruro,Deum  meum 
Sc  Deum  veftrum.  Et  illud  Oftd  1 1.  In  funiculis 
Adam  traham  eos,in  vinculis  chaiitatis.Hxc  igi- 
tur fune  quz  de  genealogia  Chtifti  myfticc  func 
dicenda. 

Attende  aurem  ,qood  quzllio  eft  Aninfi.  in 
lih.  d«  QMfiuHiirmvitm  &n»uitep.  Ad  quid 
refi:ratur,Qui?£c  dicit, quod  ad  Chriftum  in  om- 
nibus. Vc  lic  Imfus.  Qui  Chriftus  fiiic  Heli.  Qui 
Chriftus  fuit  Niathac.  £c  liede  aliis  vbique.  Et 
hoc  ideo  facit.  Quia  nominum  vt  diximus  at- 
tendit interpretationes-  Non  enim  fecundum  le- 
gem concupilcentiz  1 patribus  defeeodit  Chri- 
ftus, fed  l^ndom  corpulentam  fubftandaro, per- 
ficiens in  cis  gratiam  quam  nomina  przlignant. 
Ali)  autem  Sandi  dicunt , quod  refertur  Icraper 
ad  proximum  , vt  fii  l«)fu$.  Qui  lofeph  hiic 
Heli.  Qui  Heli  fiiit  filius  Mathac.  Et  lic  de  aliis 
per  cotum. 

His  autem  habitis  tota  pacet  litera.  Nifi  in 
hoc  quod  hic  dicitur  de  Machufalcm  , quod  amu 
eius  computantur  vitra  diluuium  pec  1 a.  annos. 
Quod  elTe  non  poteft : cum  non  Icgaibc  faluacus 
in  arca.  Et  ad  hoc  dicendum, quod  in  veritate  mul- 
tus error  eft  in  computatione  annorum  fecun- 
dum h^l^raicam  veritatem  , & fecundum  70. 
£c  ita  credo  , quod  Mathufalem  ante  diluuium 
mortuus  eft  : quia  in  computatione  annorum  eft 
erratum. 

Adhuc  autem  hic  dicitur , quod  Sale  genuit 
Cainan.  Cainan  autem  genuit  Arphaxad.  Et  hoc 
non  inuenicurin  Gew/  neque  in  i.Pttr4lif.  imo 
in  vcrifque  hbiis 'legitur  fecundam  hzbraicara 
veritatem , quod  Sale  genuit  Atphaxad.  Et  nulla 
fit  mentio  de  Cainan.  Ad  hocautem'dicit  Clojf. 
quod  in  veritate  in  quibufdam  exemplaribus  an- 
tiquis inuenicbacuc  quod  Sale  genuit  Cainan. 
Cainan  autem  Arphaxad.  Et  ab  ms  tranftulerunc 
70  Sc  ita  pofueeunt.  Et  hos  fecutus  eft 
Olidam  ancem  pofteriora  1 quibas  ccanftulic 
Hirron.  non  habuerant  Cainan : fed  quod  Ar- 
phaxad lic  filius  Sale.  Quid  autem  horum  fic  ve- 
tius,Deus  veique  nouk. 

Quzeum  etiam  aliqui , qualiter  plures  ponat 
LucAi  qoam  i Et  dicunt » quod  potuie 

eftd 


V 


154  D.Alberti  Magni,  OrdPrsed 


cile  quod  illi  quos  ponit  Matthtm  ucdius  ge- 
nuorunt>&  diutius  vixeiunc : illi  autem  quos  po< 
nic  £«^44  citius  genuerunt, & citius  mottui  funt. 
Et  ita  paucorum  vita  f^undum  tempus  coaequa- 
tur viiz  plurium.  Sed  hoc  nihil  e(t : quia  vera 
caufa  eft , quod  taro  naturales  quam  multos  le- 
gales & adoptiuos  panes  ponit  LtuM.  £t  ideo 
multo  pluies  efficiuntur  quaro  Mtitium  po- 
oat  , qui  non  ponit  nifi  naturales  patres.  Et 
caufa  huius  iaro  ante  di<£la  ell.  Ex  his  fatis 
patet  litera. 


C A P V T IV. 

I E s V s autem  plenus  Spiritu 
^n(5to  regreflus  eft  a Iordane: 
&c  agebatur  in  Spiritu  in  de- 
ferto diebus  quadraginta , & 
tentabatur  a diabolo.  Et  nibil 
manducauit  in  diebus  illis : & 
confummatis  illis  efutiit. 

Ic  agicdcvid^oriaChriHi  fuper  ten- 
tatotem  : vt  oUcndai  quoniam  per 
Spiritum  qui  daiuc  in  baptifmo  vin 
cimt  diabolus  & tentationes  eius. 
Tangit  autem  in  hac  parte  duo : oppuicunitatem 
temationis  ex  parte  tentati,&  ipfain  temationem. 
Opportunitatem  autem  ex  paite  tentati  tangit 
in  opportunitate  feptem  concurrentium.  Vnum 
qoidem  plenitudinem  Spiritus  Secundum  autem, 
puritatem  atllus  cui  erat  deditus.  Tertium,  impe- 
tum Spiritus  fui  ad  bonum.  Quartum , loci  op- 
portunitatem- Q^ntum,  congruitatem  temporis 
admylleiium.  Sextum , permifEonem  diabolica; 
poteflacis.  Septimum,  dil^nfatiuam  tentati  qua- 
liraiem  ad  ccntaioiein  fallendum.  Primum  arma 
e£cacia  exhibet  lentato  ad  fc  muniendum.  Se- 
cundum autem  attentum  facit  lentatum  ad  i£lum 
cematoris  ptzuidrndum.  Tertium  autem  vires 
adminiftrar  ad  leuflendum,  & aufeic  vires  tcu 
ucoci  ad  pugnandum.  C^Miium  fubtiahic  arma 
diaboli  ad  certandum.  Quintum  non  mpdicirm 
intentatione  ex  confurrio  bonorum  adiucotum 
fert  contra  hoflem  prandium.  Sextum  vi  lauda- 
bilior fic  visoria  , hoilis  impugnationibus  dat 
locum.  Septimum  autem  fuper  carnem  confortat 
gpgnantcm  fpiritum.  Hrc  autem  Chtiflus  non 
propter  fe , fed  propter  nos  effecit : quia  Cluilii 
adlio  noflra  c(l  inflru^io.  Quamuis  enim  Chti- 
flus  comta  fe  hoflem  ptouocauetic  : tairren  no- 
flrum  eft  declinare  vbi  poifumus  , & non  vires 
cematori  fubminiftcareiquianos  non  fumus  adeo 
fortes  ficuc  Chriftus. 

Si  autem  aliquis  dicat,  quod  Dauid  petit  ten- 
cart, dicens  Pfdtm.iy  Proba  me  Domine,&  tenta 
me ; vre  renes  meos , Sc  tenta  cor  meum.  Dicen- 
dum, quod  petit  a Deo  hic  temationibus  purgari, 
& non  in  inferno  . fecundum  quod  dicitur  54- 
Deus  tctuauit  illos, & inuenit  eos  dignos 
fe.Sed  non  petit  tentari  i diabolo.  Sic  autem  pe- 
tit purgati  tribulationibus , quod  devu  iniquita- 


tis deducatur  in  via  xierna,de  in  tentationem  non 
inducatur.  Mulca  autem  de  tencacionum  generi- 
bus & modis  & caufis  & obiedis  notata  fum 
a nobis.  Mdiih.y  Ec  ideo  hic  illa  repeti  non 
eft  necelfe.  De  primo  figitur  didotum  feptem 
dicit.  < 

' 1 E s V s autem  plenus  Spiritu  fandlo]  Hic  eft 
Fontalis  plenitudo  exuberans  & rcduixlans  in  om- 
nis rationalis  creaturz  faodificationem. 

Domit>e  apud  te  eft  funs  viez.  Fons  autem  vitz 
eft  fpiritus ; quia  vita  eft  fpimus  proprius  adus. 
lodn.6.  Spiritus  eft  qui  vimficac.  De  plenitudine 
autem  dicitur  Jom.i.Dc  cuius  plenitudine  omi>es 
accepimus  gratiam  pco  gratia.  Eft  autem  alia  ple- 
nitudo fufhcientiz  Sandorum.  .Cuca  t(Cez 
Stephanus  plenus  Spiritu  fanfto.  Eft  etiam  pleni- 
tudo copiz  in  quibufdam  Prclacis:fjcuc  Nhm.it. 
T ollam  de  Spiritu  tuo,  & dabo  TO.viris.  Ec  hzc 
eft  plenitudo  gtatiz  Bcaiz  Virginis.  £»r.i.Graci$ 
plena.  Et  illu^  Spititusfandhjsfuperuenictin  ce« 
Sed  plenitudo  Chiifti  eft  excellemiz  (c  ledon- 
daimz  : qui  Spiritum  fandificaiionis  fpirac  in 
omnes. 4. Sapientia  vitam  fUiis  fuis  infpira- 
uit.Plenicudo  Sanatum  eft  ad  operationem  vir- 
tutum. Plenitudo  Beatz  Virginis  ad  intecceffio- 
nem  peccatorum.  Plenitudo  Prziatotum  ad  fa- 
cramcntoium  minifterium. Plenitudo  veto  Chri- 
fti  ad  omnis  gratiz  in  omnes  fan^ilicandos  pro- 
fluuium.  JoM.j.  Flumina  de  ventre  aedeniiuro 
fluenc  aquz  viuz.  Hoc  autem  dixit  de  Spiritu 
quem  accepturi  erant.  Hoc  igitur  Spiritu  plenus 
fit, qui  curo  lentatore  congredi  debet.  Seamdum, 
fcilicct , putitas  a£lus  , cui  Chriftus  deditus  fuit, 
importatur  per  hoc  quod  dicic. 

Regteftiis  eft  a lurdaneJHic  enim  regrclTus  eft 
reditus  a cumuitu  ad  fuz  conltdcrationis  fle  diui- 
nz  concemplacionis  {^returo.  //414.  Secretum 
maun  mihi.  8. Intrans  in  domum  meam, 

conquieicam  cum  fapieniia  : non  enim  habet 
ainacitudinmi  conuidfus  eius.  Qui  ratibus  11011 
eft  deditus  » neque  fua  vulnera  confiderae , nec 
(£lum  ferientis  poteft  pizuidcce  : & ideo  in- 
cautus vadit  ad  puguam.  Teitium  notatur  pec 
hoc  quod  dicir. 

Et  agebatur  in  Spiritu  fuo]  boc  enim  figuificac 
impetum  Spiritus  uii  ad  bonum.  Agit  enim  Spi- 
ritus cum  przit , & rationem  illuminans,  & vo- 
luntatem mouens,&  naturam  oidinansA  concu- 
pifeemiz  motus  lirmansrquJa  tunc  folus  eft  ador. 
Pom  8.  Quicunque  Spititu  Dei  aguntur  , hi  fili) 
Dei  lunt.fcrcfi.i.Vbi  erat  impetus  Spiritus, illuc 
gradicbaniiir.Dicic  autem  AiMihdm,<[{iod  dudus 
eft  a Spiticu.  Tunc  enim  Spiritus  ducit,  quando 
per  rationem  operis  przit.  //4.63. Spiritus  Domi- 
ni dudoc  eius  fuit.  Pptlm.  1 41.  Spiritus  tuus 
nus  deducet  te  in  in  terram  redam.yi/4rci  autem 
i.dicicuc,quod  expulit  cum  Spiritus  imdcfercum. 
Spiritus  autem  cum  zelo  indignationis  contra 
malum  expellit.^. jj.Cum  venerit  quafi  fluuiu.s 
violentus  quem  Spirinis  Domini  cogit.  Cum 
feruore  ergo  deuotionis  Spiritus  agii.Cuin  ratio- 
I ne  pcifualiosiis  ducit.  Cum  zelo  autem  indigna- 
rionis  contra  malum  expellit.  Quaiium  aucena 
innuit  per  fiocquod  dicit. 

I In  dereiium  ] & fubcrahit  arma  diabolo  ad 
pugnandum.  Arma  enim  diaboli  quibus  vtitut 
ad  impugnandum, funt  quz  ponit  i./«<M.a.Omne 
quod  eft  in  mundo>auieft  concupifeemia  camis* 

aut 


in  Euang.  D. 

aut  concupircentu  oculorum , aut  fupcibia  vicx» 
hocdl,(lclicix,diuitix,&:  honores.  Er  hzenon 
fune  indeferco » (I  dcfcirum  dicatur  a^uc  a de- 
rctodeferis,  ficpadlue  a deferor  defereris.  Hxc 
enim  deferenda  fune  potius  quam  deferant*  Et 
quia  hzc  tria  deferenda  funt:ideo  dicitur  Exod.}. 
ic  f . Ibimus  viam  trium  dierum  in  foiicudinc  ad 
faccificandum  Deo  nodeo.  Gtntf.  tt.  Die  tertio 
Abraham  vidit  locum  procul.  M^rc.  6.  Secedite 
paulil^  in  deletcum,  &quiefcite  pulillum.  Hic 
eigo  pugnandum  > & non  vbi  vires  & mun> 
dus,&  caro  adminiftram  tentatoti.  Oc  quinto 
dicit. 

Quadraginta  diebus  ] iicut  Moylcs  Exod.  j 4. 
& 14.  6c  Elias  j.  7^.  tp.  Quod  enim  Icgiflatot 
fecerat  quod  fcccrac  eximius  Prophetarum: 
hocfa^o  fuo  confitraauit  Chridus»  odendens 
in  fi£to  fuo  redimonium  legis  6c  Prophetarum: 
innuens  vlcerius  quoniam  vbi  habet  homo  tedi- 
monium  legis  & Pruphecarum  & authons  Edei 
nollrz  Domini  I e s v > ibi  fccurus  ed  : & tunc 
foititer  Sc  audaCIer  pugnee : quia  talibus  adiucus 
adiutoribiis  non  fuperabitur.  ;i.  Cadra 

Dei  fune  hzc.  4.  Re^.6.  Noli  timere  tplures  enim 
nobilcumfunc  quam  cum  illis.  Oe  fc;cco  dicit. 

Et  tentabatuc  ^diabolo]  vbi  impugnationibus 
hodis  licentia  & locus  datur : vt  laudabilior  Et 
vitdotia.  Non  enim  tentarec  fi  potellaiem  non 
haberet,  hlt  i.  Ecce  omnia  quz  habet  in  manu 
lua  funt : tantum  in  cum  nc  extendas  manum 
tuam,  loan^  I9.  Non  haberes  in  me  potedatem, 
nili  defuper  edet  datum  tibi.  Propterea  vocatur 
tcntaior  Al4uh.  4.  A^-cedenstemator  dixit  ei.  1. 
7%ef.  5 . Nc  forte  icntcr  vos  is  qui  iciuat , hoc  cd, 
is  qui  remandi  habet  potedaicm  5c  officium. 
Diabolus  autem  (ccundum  fignificationem  dici- 
tur deorfum  duens.  5c  fecundum  gtzcum  dicitur 
criminator.  Secundum  etymologiam  amem  dici- 
tur a dia  quod  cd  duo  > & bolos  quod  cd  morfus: 
quafi  duo  mortj^ns , corpus  fcilicct , & animam. 
<^icunqtie  enim  ionlcntit  eidem  & deorfum 
fluit,  & criminator,  hoc  cd,  accufaror,5c  impofi- 
tot  criminutdiciiur,  & in  corpore  & anima  con- 
dcnmacur.  Ezteb.  1 8.  In  terram  prnicci  te,anie  fa- 
ciem regum  dedite.  Ecce  deorfum  fluens,  ^poc. 

I i.Proicdiiscd  accufatot  fra:rum  nodrorum  qui 
accufabat  illos  die  ac  no£le  ante  confpcidum  Dei 
fu».  Ecce  ctiminaror.  i.Peir.  Circuit  tanqiiam 
ko  rugiens  quzrcns  quem  deuoret  Eccecotporis 
A:  aniirzdeuoraror.  Septimum  notacui  in  hoc 
quod  dicit. 

Nihil  manducauit  &c.  ] Et  dicit  duo  : vnum 
quidem  quod  ed  diainum , alterum  autem  quod 
ed  hum.inum,in  co  quod  cfuriit.  Dcprimodicit 
[Ec  nihil  manducauit  iliis  diebus  ] Hoc  enim  in 
Klcyfcfuit  & in£|ia:  (cdin  illis  quidem  fuitex 
hoc  quod  Moyfes  & Elias  ex  multa  inrcndone  in- 
tclletdus  in  Deum, vires  inferiores  ,ficut  fenfum 
fcnfificanren),&:  vegetabilem  vegcianteni>habuc- 
runt  mulioiri  abdra£las:ita  quod  neque  digedicia 
dtge0i(,necattraidiua  attraxit,  neque  diudiua  di- 
uifit,  neque  confuirptiua  confumpftc , nec  cxpul- 
fiuaexpullt : fcd  corpus  Ec  dans  remanfit.  Vnde 
pMultu  i.Ctnnth.  11.  dicit.  Siue  in  corpore  fiuc 
extra  corpus  nefcioiDeus  fcit.  Quia  nefeir  vfquc- 
quo  fennbihs  Sc  vegcrabilis  in  corpore  operara 
Er.  In  Chtido  amem  qui  fuit  vtatot  & coinprc- 
benfot  vuumque  remanfit.  Eildco  hoc  maioris : 


Luc.  Cap.  I V.  155 

& ditiinz pocenriz  fiiicquod  nihil  comedit:  & 
tamen  fcnfibilis  & vegetabilis  in  Eris  fuerat  vir- 
tutibus dc  operationibus.  Ec  ideo  nos  indruens 
dicit  ioan.6.  Operamini  cibum  qui  non  pentikd 
qui  permanet  in  vitam  zcernam  : quem  Parer 
meus  dabic  vobis.  Ide  enim  cibus  cd  qui  non 
perit , qui  Ec  animam  intus  teficic.  h*n  4.  Meus 
cibus  ed  vt  faciam  voluntatem  Patris  mei  qui 
mifit  n»e,&  vt  petEctara  opus  eius. 

Ec  confummatis  illis  ] Tangit  id  quod  ed  ha» 
manum.  Dicit  autem  [confummatis  illisjhoccd, 
ad  fummam  mydetij  deducis  illis  quadraginta 
diebus.  C^ia  ficut  ante  diximus, quadraginta  dies 
partibus  mis  ad  quinquaginta  confurgunc:&  ideo 
pod  quadraginudies,qui  funt  nodrum  iehuiium 
die  quinquagefima  recipimus  Spiritum  , quo 
1 E s V s aiuhot  Edet  plenus  fuit  quando  ad  ieiu- 
nium  acceifit.  Quadtagintaenim  partibus  fuis,ii) 
quinquaginta  peiEcit.  Et  quadraginta  etiam  de- 
cima pars  ed  anni:quia  fex  feptimanz  quadragin- 
taduos  dies  faciunt,  k quibus  fubcradlis  fex  di^us 
Dominicis , qui  non  iciunantur , iriginta  fex  re- 
manent, qui  funt  trecentorum  fexaginta  dierum. 
Quinque  autem  qui  temanent  dies  & quarrus: 
vntus  habent  decimam  dimidium  diem  Sc  deci- 
mam quartz.  Ponitut  autem  in  quadragefima 
iciunij  primi,quod  cd  quacuot  temporumiik;  loco 
illorum  Sc  dimidiz  dici  ponuniur  quatuor  dies 
primiivt  Ec  completus  numerus  quadragenarius. 
Nouenatiusenim  cum  citra  perferum  remaneat, 
indigentem  liberatione  EgniEcat  qui  decimam 
folitcre  debet  liberatori , qui  per  decimam  EgniE- 
catur.  Et  ideo  hoc  icioiiium  fancitumcd  a Do- 
mino, przEguratum  a lege,  3:  cediEcatum  a Pro- 
pheta. Sacramentaliter  ergo  [illis  coufummads} 
hocedjEc  ad  fummam  reducis , quod  humanum 
ed  in  fc  odendif. 

Et[cfutiit]cibum  quzrens  fecundum  naturam; 
vt  odendat  quod  homo  inncccenit.ncpcrfiiaden- 
ci  inimico  confeittire  nou  debet , quando  eciam 
nccefTiras  famis  cibum  exigit.  Nun  enim  aliquid 
ab  inimico  impetrandum  ed  , neque  conEIio  cius 
in  aliquo  acquicfccndom  : quia  per  omnia  talia 
appropinquat  homini  Sc  facilius  decipit.  Vnde 
Refidite  diabolo, & fugiet  ^ vobis.  VnJc 
i.Mach^h.  4.  In  vitupcriumqtiorunJam  dicitur. 
His  conEmiles  efle  cupiebanr  quos  iiudes  & pe- 
remptores habueram.Ideo  & Chridus  hodi  nun- 
quam confenEc  : quamuis  necedaria  aliquando 
perfuadere,  Sc  rationabilia,  Sc  per  Scripturam 
probata  videretur.  Harc  igitur  funt  quz  op- 
orcunicaccm  tentaiionis  ex  parte  tentati  facie- 
ant. 

Dixit  autem  ilH  diabolus : Si  Filius. 
Dei  es,  dic  lapidi  huic  vt  panis  Eat. 
Et  rcfpondit  ad  illum  I e s v s : Seri- 
tum  eft  ; Quia  non  in  pane  folo  viuk 
orno»  fcd  in  omni  verbo  Dei.  Et  du- 
xit illum  diabolus  in  montem  exccl- 
fum , & oftendit  illi  omnia  regna  orbis 
terra;  in  momento  temporis , & ait  illu 
Tibi  dabo  potefbatcm  hanc  vniucr- 
fam,  8c  gloriam  illorum  : quia  mihi  tra- 
dita funt , cui  volo  do  illa.  Tu  ergo  E 
procidens adoraucriscoram  me,  crime 

tua 


t55  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prjed. 


tui  omnia-  £c  refpondcns  I e s v s» 
dixit  illi : Scriptum  cft  : Dominum 
Deum  tuum  adorabis  > & illi  foli  fer- 
mcsf 

Hic  iociptt  eenutio,  6c  habet  duas  paices:pcr> 
leftam  tentacionis  viAotiam,&  eiufdem  vidloriae 
efferam  in  tentato.  Vi^onain  ttibus  pugnis  de- 
fctibitut ; gulae , auaiitic,  & inanis  gloriz.  Quz 
fecundum  ordinem  hidoriz  (icgellzrunt  prout 
fune  enumeracz-  Tamen  ^ Mdtth.  media  ponitur 
tertia,  & i conuerTo  quia  ipfe  ptofequicur  eas  per 
tentaiionem  Adz,  qui  primo  de  gula»  fecundo  de 
inani  gIoria,&  tertio  deauaritia  ^ ientacus:licui 
patet  in  ordine  horum  verborum.  Quacunque 
die  comederitis  ex  eo,  £ccegula:eritisficutdij. 
Ecce  inanis  gloria:  (cientes  bonum  & malum.Ecce 
fluaritia,  quz  non  canium  eft  pecuniz » fed  etiam 
fcientiz:quiaauaricia  large  furopta  vocatur  oronii 
immoderatus  & improbus  amor  aliquid  habendi 
veladipifcendi.  Lucm  autem  ordinat  (fundum 
ordinem  rei  geilz « in  quo  ordine  (ibi  fuccedunc 
tentaciones  in  deferto  fadlz  : & fequitur  illa  quz 
in  templo.  Si  enim  in  deferto  de  gula 
CenialTet,&  poitea  in  templo  de  inani  gloria:opor- 
toi(1«  iterato  eum  reduxilTe  indeferium  ad  ten- 
tandum  de  auaricta  > quod  non  elTct  compen- 
dium. 

Cum  autem  (icut  ex  vetbis  Grtf»rij  foper 
Mdtih.  dixhnus  , fex  modis  tentet  diabolus  : aut 
enim  opprimendo  rapit,  aut  inlidiando  circunuo- 
lat,  aut  minando  terret, aut  promittendo  decipit, 
ftuc  defperando  frangit , aut  fuadendo  blanditur: 
Chriftura  I x s v m Dominum  non  potuit  oppti 
mcDdoiraperc/)uia  infiniiz  fuit  virtutis, & oppri- 
mi non  potuit : neque  comminando  potuit  eum 
terrere , quia  ex  coniundVa  fibi  diuinitate  infinita 
gaudebat  & fecuritate:  neque  etiam  defperando 
eum  potuit  frangere , quia  nihil  vnquam  potuit 
^cere  defperandum.  Et  ideo  relinquitur  quod 
aliis  ttibus  modis  eum  tencauerit  , & vidlus, 
fuerit. 

Adhuc  autem  fefendura  , quod  cum  diabolus 
quofdam  rentci  intus , fuggeftione , deleOatione, 
confenru:quordam  autem  extra  tantum,  exhiben- 
do vifui  dc  auditui  incitamenta  fuorum  tentami- 
num : I E $ V M Chridum  imus  tentare  non  po- 
tuit, quia  nihil  intus  corruptum  habuit ; fed  fo- 
tinfecus  centamenta  exhibuit,  &ficteniauir.  His 
vifis  accipienda  cftlitcra:quia  alia  diila  funt  fuper 
MMtth.  quz  ad  centarionis  iiitelleAum  funt  nc- 
celTaria. 

Dixit  autem  illi  diabolus]  perfpcciem  alTum- 
ti  corporis  forinlecu'; , loquens  ad  (cnfiim.  Et 
abet  duas  partes  hzc  dc  gula  tentatio  : propoli, 
tlonem  tcntationis.de elifi.memciufdcm  Depro- 
pofitione  tentationis  dicit  [Si  Filius  Dei  csjPatet 
quod  in  ipfa  tentatlone  inlidiando  circumuolar, 
& duo  dicit:cxplorat  enim  circuminfidiando , dc 
inclinat  ad  illicitumtquia  omnis  tentatio  impul- 
(us  ell  vcl  perfualio  ad  illicitum.  Exploratio  inll- 
diarum  elF  in  hoc  quod  dicit  [ Si  Filius  Dei  csj 
Sicut  enim  dicit  jlmyttfim  , Dei  Filium  in  mun- 
dum venturum  efle  noucrat  per  vatrcinia,dc  figu- 
ras Scrtpiurarum  : ipfum  etiam  Dei  Filium  cfie  ex 
quibufdam  (ignis  rin^ebac  ,ex  ftella  ,ex  magis , ex 
paflotibus , ex  Simoonis  dc  Annz  dc  Zachariz  dc 


Elifabethdc  Beatz  Virginis  przconiis.  Nullo 
modo  ramen  ipfc  fupetbus  credere  potuit , quod 
vfquc  ad  ramum  humilitatis,  paupertatis, dc  paf- 
(ibtliiaris  dcfccnderctUicut  eum  humilem  dc  pau- 
wrem  dc  padibileor  videbat : dc  (ic  vtnimque  du- 
bitabat : ideo  inlidianr  dC  circumuolant  explora- 
bat, dicens^Si  Filius  Dei  csj/aarr.  lo.  Quoufque 
animam  noftram  rollis^Si  tu  es  Chiiftus.dic  no- 
bis palam  /m«,7.  Si  hzc  facis, 'inanifefia  tcipfum 
mundo.  Nemo  quippe  in  abfeondito  aliquid  fa- 
cit , dc  quzrit  ip(e  m palam  ellc.  Ecce  explo- 
ratio. 

Dic  lapidi  huic]  Tria  notamur  in  perfuafione. 
Primum  quidem , quia  facile.  Secundum  amem, 
quia  modeftum.  Tertium  eft  , quia  neceflktiimi 
videtur  peTfuadcre.  Facile  enim  eft  , quod  didio 
fit.  Pfalm.ii.  Ipfedixir,  dc  fadafum.  Modcflura 
autem  e(F,quod  vnus  lapis  vnus  panis  fiat:5c  non 
rnulti  panes  fiant.  Et  ideo  dicit  [lapidi]  Nccdla- 
riom  autem,  quod  eft  ad  necedicaccm  (icut  panis, 
dc  non  ad  delicias.  Hoc  aucem  facit  vr  faedius 
perfuadeac.  Videntur  enim  eilc  rationabilia  quz 
proponit,  dc  necellaria , dc  leuia.  Rationabrle 
enim  eft  lapidem  panem  ficri.quia  melior  cft  pa- 
Dtsquam  lapis  u.  Si  petierit  pantin , nuu- 
quid  lapidem  porriget  ilh/Panis  etiam  de  primis 
nwellariis  eft  corpori.  Vnde  £cc/i.  19.  Initium 
viiz  hominis  aqua  dc  panis.  Hoc  etiam  eft  quod 
ab  omni  homine  petendum  quotidie  docetur. 
Mdtth.6.  Panem  no(\rura  quotidianum  da  nobis 
hodie.  Sic  ergo  ^ facile,  dc  rationabile,  dc  necef- 
farium  efte  videturidc  tamen  Chrifto  non  perfua- 
deiur,prop(er  caufam  quam  diximus. 

Er  refpondcns  ad  ilium  1 1 s v s dixii]  Atten- 
de qualiter  cum  diabolus  fic  explorat  vt  temet, 
«c  centat  vt  exploret, Dominus  qui  fapientia  Dei 
eft  fic  diabolum  decipit  vt  vincat , fic  vincit  vc 
decipiat-  Quod  autem  dicit  quod  rcfpondit , no- 
tatur quod  tclptmdir  ad  rem  quam  propofuir.  E c 
per  hoc quod  dicit  [ad  illumjnotainr, quod  etiam 
relpondit  quzrenti,nonfoIum  orationi. vel  inter- 
rogationi. Hzc  enim  cft  plena  rcfponfio  quz  dc 
quzftioni  fatisfacitrd:  tamen  mirabditer  fine  do- 
lo,fallacem  fallit. 

Scriptum  eft  ] Ecce  rcfponfio  confirmatione 
Scriptiitz  incipiciis.Oi  actende.quod  cft  Scriptura 
diuinitus  infipir-ita,  (Icut  prophetia  Qiu:dam  au- 
tem diuinmis  infpiiata  dc  ore  Dei  cdita.ficut  Lex. 
Quzdam  autem  dc  diuinitus  infpirata  dc  ore  Dei 
edita  dc  |<r  iceiationem  cunfirmau  , ficut  eft 
Deureronomius.  Et  quia  lizc  cft  magis  authenti- 
ca : ideo  k confirmatione  iftuis  non  tctcdic  Chri- 
ftus  fimima  Dei  fapientia[ Scriptum  c(Ontm  hoc 
DtMt.Z.  quod  dicit.  Ifta  etiam  relponfio  fignifica- 
lurpet  limpidiflimos  lapides  quos  elegit  DauiJ 
de  rorratte  i .Rer. 17,  ad  ftcrnetidnm  Golfath  Ge- 
thzum.  Limpidus  enim  Iapis  cft  rolidifliinx  au- 
ctoritatis veritas.  Hzc  eft  etiam  fagitta  acuta 
de  arcu  Scripturz  croilTa  in  cor  tematoiisTyi/iw. 

1 19.  Quid  detur  tihi,  aut  quid  apponatur  ubi  ad 
linguam  dolofara  iRefpondet  :Sagiitz  potentis 
acutz. 

^ia  ron  in  pane  folo  vioit  IiomojPanis  enim 
vetbo  Dei  conftat , dc  l verbo  Dei  quo  faflus  eft, 
dependet  fecundum  elle  dc  virtutem  cibandi.  Et 
ideo  fi  verbum  Dei  non  edet  panis, nec  panis  e(Tcx, 
nec  cibaret:dc  ideo  a verbo  Dei  cibat : dc  ideo  non 
in  folo  pane  viiMt  qui  yiuit  [ hopo  ] qui  nane 


in  E uang.  D.  Liic  Cap.  1 1 1.  i kj 


ve(citar  [ fed  in  omni  verbo  Dei  1 Diftribudo  ai»> 
(c  qux  hic  ponitur>tria  habet  appeIUra.bltenim 
Verbum  incteatum  Dei » quo4  dl  caufa  ret.  Et  eft 
Verbum  quod  e(i  ratio  rei » qiiz  eii  idea  rei  in 
ment^Dei.  Et  dl  verbum  incorporatum  quod  eft 
forma,  in  qua  res  creata  eft  a verbo  Dei,  & fecun* 
dum  ideam  Dei.  Et  in  omnibus  his  viuft  homo: 
quia  materia  panis  twn  cibaret , nih  forma  cibi 
panis  eilet  io  ea  : nec  hzc  forma  cibi  elTet , niE 
efler  idea : nec  idea  elfec , ni(i  ellet  Verbum  Dei, 
quod  e(l  ars  8c  caufa  fubnderKii  omnibus , quz 
in  fapiemia  fua  fecit.  Dicit  ergo  [ Non  in  folo  pa- 
ne viuit  homo,  fed  in  omni  verbo  Dei  ] SspttM. 
j6.  Non  natiuitaris  frudus  pafcunt  homines , fed 
ferroo  tuus  eos  qui  in  ce  crMtderunt,  conferuat. 
Sic  enim  dicit  Pfdlm.  76.  quod  panem  Angelo- 
rum mandocauic  homo -Sed  panem  Verbi  fapien- 
d«  purum  in  lumine  inceUe«lhis  Dei  m^ucac 
Angelus : eundem  aurem  maceriis  rerum  influ-  - 
xum  & incorporamm  manducat  bomo.  Ecce 
quam  cauce  refpondec,  qunn  vere : oftendens  pa« 
nis  primam  vittutem  quz  in  verbo  Dcidl,  die 
quaerendam  tam  ab  At^elo  quam  ab  homine.  Ec 
ftc  latet  veritate  Scripture  Chridus  vericas,&  fal- 
lit onuiis  au^ore  fauaciz.Hzc  eft  litetalisveritas. 

Sunt  tamen  quidam  hzcmylfice  exponentes, 
ic  per  lapidem  duritiam  legis , dc  duritiam  cordis 
hominis  obftinaci  intclligentes.  £c  ideo  di£lum 
daemonis  de  peccatore  accipientes : Dic  oro  vc 
lapis  qui  eft  lex  dura,  vel  cor  homnis  durum,  pa- 
nis, hoceft  ,tua  per  emoli  itione  pietatis  Eat  refe- 
dlio.  Quod  reputo  abfiirdam  ellcexpolicionent, 
& conua  mentem  audoris  inducam.  Congrue 
autem  diabolus  in  lapide  exemplum  accepit , qui 
fronte  & obllinarione cordis  lapis  dicitur./»^  4 1 . 
Ecce  cor  eius  vt  lapis  indurabitur , &l\ringetut 
quah  malleacoiis  incus. 

Ec  duxit  illAm  ] praecedens  eum,  non  portam, 
Tt  quidam  dicunt.  Duxit  autem  , fed  non  abdu- 
xit, nec  feduxic : fed  paiieotct  feaicus  di  eum,  vt 
vinceret  in  quibus  primum  hominem  vicerat  »& 
Ec  deiiceret  i potdlate  [ in  montem  ezcelfum] 
vt  ex  litu  loci  f^ilius  vndecunque  longe  profpi- 
cetec.  BdfHck  f.  Sta  tnexcelfo  , & vide.  Montem 
autem  quxliuic  ei  quem  purum  hominem  aibi- 
ttabacut:vi  etiam  ipfa  loci  eminentia  faUum  in 
dicaret  ambitionis.  In  montibus  enim  talibus 
vulnerati  ambitior>e  ceciderunt  multi  ex  fortibus 
Ifrael  1.  Rt^.  4.  & x>R*g.  i.  Mons  autem  ille  in 
deferto  quod  e(1  inter  lerufalem  &:  lericho,  vbi 
hzc  tentatio  perfo£1a  ell,  inuentus  di:  in 

iflum  montem  Dominus  dilpenfatiue  di  dudhis  a 
diaboIo.Et  quod  quidam  dicunt , quod  poicauic 
eum  illuc,  di  valde  abfurdum.  Nec  dicitor  hoc 
nih  a quibufdam  fabulas  iudaicas  diligentibus. 
Vnde  in  ifla  Icctmda  tentatione  duo  dicumur: 
cematoris  inflantia  ,&  tencatioiusexclulio.  Ten 
tatoris  autem  inflantia  ad  tencandum  intelligitnr 
ex  tribus : ex  loci  congroencia , ex  eius  de  quo 
centat  oftendonis  euidentia , & ex  promiflione 
deceptiua.  Loci  congruentia  ell  in  hoc  quod  di- 
cit, quod  duxit  eum  in  montem  exccKum  ; vt  ex 
ipTa  loci  altitudine  faduro  conciperer.  Z<*tk.  4. 
Quis  tu  moirs  magne  aduetfus  Zocobabel  i in 
planum.  Diligit  enim  loca  cxcclfa  diabolus. /0^. 
40.  Omne  fublimc  videt : & ipfe  ell  rex  fupei  om- 
nes Elios  fuperbiz 

Et  oftendit  illi  omnia  regna  orbis  tetrx  ] Cum 
'X>.  Albent  Mjg»hin  Eu»ng.  D,Lmc. 


cribns  modis  res  ollendacur : ampliatione  videli- 
cet fpirirus  , quo  Deus  oilendic  Prophetis : llcuc 

Rt^.  vlitme.  Vidi  cun^m  exercitum  cxli  co- 
ram Domino.  Et  per  lumen  quod  per  osodum 
fpeculi  przrcncaiur  oculis,  in  quo  cun^  apparenc 
quz  fune  orbis:  licuc  Beato  Benedifto  oltcnfus 
ell  mundus.Et  tertio  pci  digiti  dcroonftratioirem. 
Nullo  illorum  modorum  odendic  diabolusnill 
vliimo : vc  dicic  Chryfojhmus.  Sicut  Ii  diceret. 
Romanum  regnum  ell  ad  plagam  occidenulem» 
Petlidis  Regnum  ad  plagam  oiiemalem , Chal- 
daeorum ad  aquilonem , & Graecorum  ad  meri- 
diem. Et  gloria , magna  * maior , maxima , ell  io 
lingulis  eorum.  Et  hoc  fecit  [ in  momento  tem- 
poris j hoc  ed,  in  paruo  tempote  : quia  momen- 
tum quadragelima  pars  ed  horx , & ponitur  hic 
pro  tempore  paruo.  Et  licec  velit  decipere:  tamen 
ex  rebus  congruentibus  cogitur  loqui.  Sicut  enim 
cum  deciperet  Adam,  coa^s  ed  in  forma  fetpen- 
tis  venire , in  qua  facile  poEee  deprehendi : uc  fic 
nunc  ex  rebus  conucnienribus  loqui  cogirur : & 
exipfo  momento  lignificatur  ,quod  omnis  glo- 
ria mundi  ed  momentanea  : & ideo  nec  curanda. 
//4.  40.  Omnis  caro  fornum,  omnis  gloria  eius 
quafi  flos  foeni. 

Er  ait  illi  ] Ida  tentatio  ed , qua  promittendo 
decipere  quzrir : & ideo  quaruor  facit : promit- 
tit, rationem  promidionis  fiibdit , 8c  ad  iilicitnm 
inducit  :ecll  committatur  illicitum,  promiflum 
le  folutunim  odendic.  Dicic  ergo  promittendo 
[Tibt  dabo  pocedarem]  quia  in  talibus  dignitati- 
bus fub  poiedate  cotinencut  & diuiciz  & honores 
& gloria.  Qui  enim  in  talibus  potedare  potiuntur 
licut  domini,  acdpiunc  terrarum  diuitias,  & gio- 
rifleamuri  fuble&is.  Nonemmquzrunt  veram 
gloriam  , (edeam  qaz  ed  ab  hominibus.  f. 
Gloriam  quae  ed  ab  hominibus  accipitis , & glo- 
riam que  k folo  Deo  ed  non  vultis.  Sunt  enim 
potedares  quxrentes , 6c  in  turbis  populorum  6c 
reepetis  libi  placentes  plerunque  Sardanapallite, 
qui  non  quxrunc  niH  ea  quz  coram  hominibus 
(unr.  Et  tales  fibi  adiungunt:  ^quibus  gloriofi 
habentur , & quorum  vitibus  vt  lycanni : diuitias 
miiltiradinis  fubie^c  diripiunt.  Sapient. datur 
talibus  confllium  Ik.  Si  dele^hunini  in  ledibus  & 
Tcq>ni$  6 reges  populi : diligite  fapientiam , vt  in 
perpetuum  tegi>etis.  Przterca  potedas  citius  mo- 
uet  cor  quam  diuirix  : quia  diuhiznon  appetun- 
tur , nili  quia  fune  necelliratis  forucx  fufliciens 
in  omni  tepore  6c  loco  lideiulTor : & in  har>c 
necelHtatem  cadere  non  poied,  qui  fuper  multos 
habet  poiedaiem.  Adhuc  autem , diuiiiz  non  ni- 
li organice  & indrumemaliter  deferuiunt  ad  re- 
gna : potedas  aurem  fubdantialis  ed  regnis. 

Vide  ergo  quam  aduce  tangit  ea  qux  cor  mo- 
oere  pofliint,  etiam  boni  hominis  in  regimine, 
Qc  tacet  id  quod  non  mouet  nili  per  accidens . & 
propter  aliud,  vel  non  mouet  nili  cor  vile  & deli- 
ciens. Eccli.  to.  Nihil  edfceledias  quam  amare 
pecuniam : hic  enim  in  vita  fua  proiede  intima 
fui,  & animam  fuam  venalem  haber.  Vetfute  er- 
go proponit  ea  qux  cor  generofum  facilius  mo- 
ueanc.  Dicit  amem  [ hanc  vniuerfam  ] ne  pote- 
das appetita  ab  alio,  contradicibilis  lic,  vel  li  quo- 
quam liiperiore  mutanda.  Sic  enim  non  ita  appe- 
tereturrquia  deriflbilis  ed  qui  depolitus  ed  ab  ea, 
qua  aliquando  potitus  ed  dignitatis  pocedacc. 
Vnde  Matth.  4.  Hzc  omnia  tibi  dabo.  Ecclui^. 

O Superborum 


158  D.  Alberti  Magni, Ord.  Prsed. 


Supcrbocum  & fubliniinm  colla  ptopcla  virtuce 
(alcaui.  //4-  IO.  Vniuerfam  tcdaiTi  ego  congre> 
gaui : non  Tiiir  qui  mouctcc  pennani  & apciirec 
cs  ruiini  & gannitet 

Add|c  autem  de  gloria  . dteena  [ & gloriam 
eorum  j q :ia  gloria  etiain  mouec  generorum  ani - 
mom»  vtptopteream  appetamur  diuitix  pluf- 
quam  propter  Te.  Gloria  enim  eft  iaie  pacent  prx- 
conimn,  vel  clara  cum  laude  notitia  , quam  clari- 
cacem  multi  appaunt , non  aiicndcnter  quod  di- 
cituc  I.  M>iehdh,  i.  Viri  peccatorie  gloria  llcc- 
CUI&  vccmitcil  : lioJie extollitur» &crasnon 
inuenicur : quia  coimcrfus  cH  in  tertam  (uam  > Sc 
cogitatio  cius  periit.  Et  illud  //4.  40.  Omnis 
gloriacius  quaE  flos  loeni:exiccatum  efl  ruenum, 
tc  cecidit  flos : quia  Spiritus  Domini  ruHIauit  in 
co.  Subiungit  autem  rationem  huius  promiflio- 
nisi  dicens. 

Quia  mihi  ciaditafunt  ] & roemuut:quia 
rioriam  fuam  Deus  alieci  non  dat  //4. 4 1.  Pote* 
Aacem  autem  ordinat  & committit : Tcd  non  nili 
k fe  teneri  permittit.  1 1«  Nonefl  poieOas 
niiiiDeo.  MMtb.vUm».  Data  cfl  mihi  omms 
poicflas  in  cclo  & in  terra.  Neque  mirum  Ti 
mencitui  mcrKiaci)  pacer  & inuencur.  /ednn.  8. 
Iplc  eil  mendax  & pater  cius.  Tamen  potefla- 
tera  videtur  dicere , potcflaiis  abvium  » hoc  eil, 
cytanmdcin  : quia  illam  de  pernuiHone  diuina 
exercet  per  malos  in  bonos.  lob  9.  Terra  tra* 
dita  c(l  in  manus  impij»  vultum  iudicumeius 
operit. 

£i  cui  volo  do  itla]Hoc  efl  iimpliciter  falfuro; 
quia  etiam  malis  Densdat  quibus  vult : iicuc  Na 
buchodonoior  dedit  vEgypeum  , & multis  aliis. 
Jab  I.  Dominus  dedit , Dominus  abflulic : (Iciit 
Domino  plaaut,  ita  fa6hiiue(L  Sed  Diabolus  lo- 
quitur fecundum  communiorem  rfumequia  mul- 
ti mali  funi  quibus’ipfe  pennifla  fibi  poteilatc 
ordinat  diuitias  ad  leiiiattonero  , & laqueum  fux 
perditionis.  1.  Ttmtt.  vlum.  Qui  volunt  diutics 
fieri  inodmitin  tentationem  & in  laqueum  dia- 
boliA  in  ilcfidcria  multa  flf  nociua  qo*  mergue 
homtnrm  in  interitum  & perditionem  5^.  1 4. 
Cfcamrx  in  odium  h&x  fum,  & in  mufcipulam 
polibus  infipieniium. 

Tu  ergo  fi  procidens  ] Procidens  cfi  pronus 
cadens : quia  non  adorat  dxmouem  , nifi  cadar 
pronu5.Ec  ific  ed  maior  cafus  qui  ciTc  poieftcquia 
honor  Creatoris  ad  infimati)  & omni  vilitate  vi- 
liorem & incurabiliter  coruiptam  rransfeteor 
creaturam  Sic  enim  vfurpando  diuinicatem , & 
ipie  pumm  cecidit.  //4.14-  Quomoilo  cecidifii 
de  czlo  lucifer  qui  mane  oriebarist  coriuiili  in 
terram.  Et  ideo  fui  cafus  perfuadet  fimilirudi- 
ncin.  Altitudo  enim  quam  in  exio  concepit,  ad 
huc  in  corde  fuo  perfeuctiuic.  Fc  imitantur  cum. 
qui  funr  cx  parte  ipfius  Sjp.  t.  P/4/m. 7 Super- 
biaeorum  qui  te  oderunt, afixncfii  fempet[(i  ado- 
raueris  me  ] adoratione laitlx , qux  foli  Deo  de* 
betur.  Semper  enim  illam  vfurpat  quz  Dei  cfi  : 
ficui  fircit  in  exio.  Et  hoc  facit  promittens  aua- 
ritiam  : quia  fictic  dicitur  E^hef.  f.  Auaritiaefi 
idolorum  iertiicus.  Oflendit  enim  fe  hic  Iccun- 
dum  cordis  fui  tumorem , lanquam  ipfcllt  Detis. 
Da/;,  it.  £lcuifi>itiit  A: magnificabitur  aduafus 
omnem  Denm»  & aduerfus  Deum  deorum  loque- 
(ur  magnifica 

Coeam  agtem  rac  ] dicit : quia  multi  adocanc 


euro  non  coram,  qui  fa^  adorant  cum.  Philip. ) . 
Quotum  Deus  venter  dl  & gloria  in  confufionp 
eorum  qui  terrena  fapiunt.  Sed  coram  adorant, 
qui  cogniro  dxmone,  per  adorationes  & profira- 
ttunes  honorem  latrix  exhibent  & facnficia:ficut 
faciunt  necromancici,&  illi  qui  fpe  lurri  faciunt: 
ficut  fccit  Theophiius,  Et  ad  hoc  a Domino  lefu 
Chrifio  exegit.  Non  enim  fuflicii  ci  quod  exhK 
beatur  ei  oblequium  in  malo  opere  : nifi  etiam  ^ 
bonis  cniat  fundamenta  fidei,  & excliilb  Creato- 
re quem  odit , ad  Ic  transferar  honorem  diuinita- 
tis.  Pptlm.  1 Dixerunt  , Exinanite  exinanite 
vfque  ad  fundamentum  in  ea.  Lh  40.  Ablorbcbk 
fluuiuro  , dc  non  n >11  abitat  : dehabet  fiduciam 
quod  Iordanis  influat  in  os  eius.  1« 

Aducriacur  & extollitur  fuper  omne  quod  dicituc 
Deus,  aut  quod  colitur  [ Erunt  ribi  omnia  fubdi- 
ta  ] Ecce  confirmatio  piomiflionis , fi  peificicixe 
perfuafio  iniqux  voluntatis. C7eN.54.Quxcunque 
ftatuericis,dabo.  Augete  doietn,A:  munera  poftu- 
Ute  : libens  inbuam  quod  petieritis,  tantum  date 

mihi  pucllam.hocefl.aniroaro.Ciew/li^.Damihi 

animas,  extera  tolle  tibi 

Et  refpondcns  [cius  dixit  illi  ] Eccetentaiionis 
exclufio  cauta.fine  confecutione  eius  quod  centa- 
ror  intendis  [ Refpondic  ] autem  ad  rentationetn, 
[&  dixit  illi  J ad  centamis  nequitiam  :quiaficut 
dicit  y1p»jUiH4  2.  Connih.  i.  Non  ignorabat  co- 
gitationes illius  I.  Frullta taciturreieante 
oculos  pcnnaiutuin.Et  vc  dicit /V4;r/>.4.  Ad  hanc 
icmaiioncm  cum  indignatione  rcfpondit , dicens 
[Vade  fatanaj  quia , ficut  dicit  Chryfoficmm  , in 
propriis  iniunis  cile  quempiam  patientem  lauda- 
bile cU  : Dei  autem  iniuiiasdilTunuIate  nimis  im- 
pium eft.  Vnde  Efiher  1 j.  Timui  ne  honorem 
Dei  mei  rransfertem  ad  hominem, & nequaquam 
adorarem  excepto  Deo  meo!  Scriptum  eil]  Dtut^ 
6.  quia  ab  Deuccronomi|  auQontatibus , ratione 
fupet  ius  indu£la,non  rcccdo[Dominum]legis  po- 
fitotcm.//4.^l  Dominus  legifer noner,DotDinut 
Rex  fioilcr[Deum]  crearorem,  & inipeAorem,  & 
prouiforem.  EjUttr  1 ) . Tu  fecifti  omnia , cxlum, 
£c  terram,  9c  vniuetfj  qux  exii  ambitu  continen- 
tur, in  ditioi'c  tua  funt  pofita[tumn  ] per  cultum 
& illius  beneficium.  IMr.  1 r . Non  confiinditut 
vocati  eorum  Deus.  hxod. ).  Ego  furo  Deus 
Abtaham,  & Deus  llaac,  & Deus  lacob.Hoc  no- 
men mihi  efl  in  xternum.  Vnde  hxc  omnia  tria 
vnum  nomen  funt:  Dominus  Deus  tuus.  Et^d. 
11.  Dominus  Deus  tuus,  Deus  vmis  cfl.Non  crut 
tibi  ali)  di)  prxtcr  mc[adurabis]pioflracionc:quia 
ille  fotus  re  fnblcuaaic  in  cHc  cum  non  cllcs.  Ec 
ideo  adotatioproUrationis  fibi  foli  dcbctur./y^. 
44.  Ipfc  eil  Dominus  Deus  tuus, A adorabunt  efi. 
Ptilm.  6 f . Omnis  terra  adoret  te  I ieus  [ & illi 
foli  fcruies  ] cultu  latrix  :quia  illa  feruirus  nulli 
nili  Deo  debetur.  Hitrtrtymut  intptfi$Ufu4ii6i^ 
cens  in  cordibus  vellris , rc  oportet  adorare  Do- 
minum. Exod.  20.  Non  adotid)i$ea  neque  coles; 
ego  enim  Dominus  Deus  tuus  fortis  zc\oxti.Smp, 
14.  In^ndorum  idolorum  cultura  omnis  mali 
initium  cfl,  & caufa,&  finis. 

Et  duxit  illum  in  Icrufalcm  , fta- 
tuiteumTupra  pinnaculum  templi , & 
dixit  illi : Si  Filius  Dei  cs  > mitte  ce  hinc 
deorfum. 

Ecce  tertia  tematto  de  inani  gloria  qux  in  de- 
feno 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  I V. . 159 


imoDoncft  fed  in  ccmplo  in  lemralem. 

PrcceiCc  ergo  diabolus , & fequebatur  eum  Do- 
minus* Sc  non  filii  pocutus  ab  eo»  vt  quidam  di- 
cant. Sequebatur  autem  eum  quo  voluii » vbi 
multos  pei  inanem  gloriam  przcipitauerat » & 
vbi  mulci  magni  gloiioii  apparuerunt : quia  ibi 
cictus  teniatar  aliquis  ad  magru  ofiendenda  » vc 
inter  gloriofos  gloriofiot  a|^aieat : 6c  vbi  locus 
cft  fandbficanonis » vt  ibi  minus  ^ tencacore  ca- 
ueac.//4.d4  lenifalem  domus  ian^ficationis  no- 
ftre  & gloriz  noUrz.  Jfn.ji.  lerufalem  ciuiias 
{an^  Tanguntur  ergo  hic  duo : centatio>&  ten- 
latorisconmlio.  Intentatione  tria : loci icilicet 
communis  opportunitas  * tc  loci  propri)  ad  ten- 
cationem  congruitas » & perfuanonis  vetfuta  ma- 
lignitas. De  loci  communis  ad  lentandum  op- 
portunitate iam  di4^umeft  : dixit  enim  in  corde 
Lo  illud  frc/i.i).  Vbi  non  rperauu»apprehende- 
tur.  £c  erit  dedecus  omnibus  [£c  (latuit  eum]  aT- 
cendeus  ame  eum  per  gradus  ad  exedram  in  aleo 
collocatam  , vnde  Sacerdotes  docebant  populam 
quam  hic  vocat  [ pinnaculum  templi  ] quia  per 
modum  pirmz  templo  adhzrebat  : ncut  apud 
nos  propugnacula  adhaerent  turribus  & domibus: 
vbi  mulci  per  gloriam  apparuerant : vc  in  alto 
loco  Przlatorum  llans,elociam  cogitaret : /imili- 
cudinem  fui  cordis  permadere  int^ens.  IfM.14. 
Super  aftra  czii  collocabo  folium  meum.  Cum 
ccontra  doceat  Dominus  Zj<c.i4.  Recumbe  in 
noutflimo loco.  FfMm.x.  In  cathedra pedilentiz 
non  fcdic. 

Et  dixit  illi  } Ecce  centacionis  propodtio.  E(l 
autem  cemacioin  qua  ruadendoblandirur,&ideo 
componitur  ex  eribus*  fcilicet,  exploratione, ten- 
cacione  illiciti,&  blanda  perfuadone.  Exjdoratio. 
nem  aperit  cum  dicit  [Si  Filius  Dei  cs]&  propria 
vinure  per  generationem  ^ Patre  habita.  Hzc 
^xii-SMputu.  i.Glotiatac  patrem  fe  habere  Deum. 
Videamus  ergo  fi  Termones  illius  veri  funt»&  ten- 
tenuis  quz  ventura  funt  illi  [ Mitte  te  deorfum] 
Abfque  intentione  > competentia  dicit : quia  qui 
voluntatem  diaboli  fadt»mittit  Te  deotfuro : quia 
diabolus  deorfum  fluens  interpretatur.  //4.14.10 
infernum  detrahetis  in  profundum  laci  : quia 
licet  malitiam  habeat  voluntatis : a fapiente  Deo 
illa  Cic  ordinatur , vt  facile  a conAderato  & cir- 
cumfpedlo  deprehendatur.  /«^41.  Reuelabic  fa- 
ciem indumenti  etus. 

Scriptum  efl  enim  quod  Angelis 
fuis  mandauit  dc  te  , vc  conferucne 
te : & quia  in  manibus  tollent  te  , nc 
forte  oflcndas  ad  lapidem  pedem 
tuum.  £c  refpondcns  I E s v s , ait 
illi: Didium  e(l: Noncentabis  Domi- 
num Deum  tuum.  Ec  confummata 
omni  tcDtacione  , diaMus  recclTitab 
illo  vfque  ad  tempus. 

> Ecce  blandimemum  petfuafionis»&  habet  ttta: 
aftutam  Sciipturx  confirmationem » male  tamen 
allegatam  » & Saipcucz  necenatiam  implccio- 
nem , Sc  impunitatis  dolofam  promiflionem. 
Scriptura  autem  efl  PfMm.^o.  dc  cuflodia  ani- 
matum » ordinata  3 Dra  per  Angelos , quam  in* 
conueiiientec  diabolus  adhibuit  Chriflo  capiti, 

D,  Alberti  D.Lut, 


qui  Hbi  fuffidens  nulla  indiguit  cuHodia.  Dicit 
ergo. 

Scriptum  e(l]& ideo  certum.  lota 

vnum  aut  vous  apex  non  przteribit  i lege  donec 
oinoia  flant  [ Quemiam  Angelis  fuis  ] PJAm.i  05 . 
Qgi  facit  Angelos  fpiricus , & miniilros  fuos 
flammam  ignis[mandauic]  Deus  Pacer[de  tejqui 
diledlus  Dei  es  : (icuc  (bmiic.in  baptiflno.  Tues 
Filius  meus  diledus  » in  te  compUeui  mihi.  El 
ideo  certe  fpedaliter  mandauit , oun  dixit  Ange- 
los cullodiredebete[vtcu(lodiant  te]  Ift.6x.Sn- 
P«  muros  tuos  conilirui  cuflodes : tota  die  & 
tota  nodle  non  tacebunt  laudare  nomen  Domini. 
Hebr.x.  Nonne  omnes  adminifliatori)  fpiritus,in 
miniflerium  mifli  propter  eos  qui  hzreditatem 
capiunt  falutis?  [ in  omnibus  viis  tuis] /yjbw.j  t. 
In  via  hac  qua  gradieris  firmabo  fuper  te  oculos 
meos.  Pfdlm.ixo.  Ecce  non  dormitabit  neque 
dormiet  qui  cuflodit  Ifracl.  5.^irnr.io.  Cuflodi- 
uic  illum  ab  taiinids  * & ^ Munioribus  tutauit 
illum.  Ida  cuflodia  dicitur  aliquando  iminis:ficuc 
!fd.x6.  Vtbs  fbniiudinis  noflrz  Sion  Saluator: 
ponetur  in  ea  murus , dc  antemurale  » hoc  efl, 
cuftudia  Angelorum, & Sandlorum  prxfldium  Et 
allegat  iflias  Saipturz  adimplendam  ncceflica- 
cem»dicens. 

Etquia  in  manibus  ] hoc  efl,  in  poteflate  dc- 
fenflonis  [tollent  ce]  hoc  efl>portabui)C  te.  Et  ica 
habet  licera  Sed  quia  dicit,  quod  ex  alto 

dimittat  fe,dicic.  Tollent,  hoc  efl.fuflollent  te, ne 
collidatis  vel  colliflonem  patiaris.  Quafl  dicar. 
Qui  Prophetam  Eliam  fubleuauit  in  czlum 
manibus  Angelorum  fubuedhiro  4.^>‘^.s.  Ipfe 
te  fubleuabic  qui  es  Filius , & non  patietur  te 
collidi. 

Ne  forte  offendas  ad  lapidem  pedem  tuum] 
Ecce  impunitatis  promilEo  : quia  nec  minimam 
Izfuram  quz  efl  ex  ofTenfa  pedis  ad  lapidem  eum 
incuriuruin  promiciic.Hoc  aurem  quod  de  mem- 
bris opportune  tncelligiiur , diabolus  inconae> 
nientet  adaptat  capiti , quod  tali  cuflodia  non  ir>* 
digee:  & tacet  hoc  quod  contra  fe  efle  nouii  in 
fequentibus  i Super  aipidem  & bafilifaim  ambu- 
labis, & conculcabis  leonem  & draconem.  Afpis 
enim  efl  diabolus  , inquamum  obturat  fe  ad  Dei 
verbum , A bafilifcus  efl  , inquamum  inuiflbilis 
interficit.  Leo  autem , inquancum  efuiiens  pec- 
catores Circuit  & rugit.  Draco  autem, inquamum 
carnalibus  vitiis  pecore  & ventre  tepens  homi- 
nes inuoluic.  Ec  ipfe  flatim  efl  conculcandus , 9C 
caput  eius  concer^iiro.  Ec  hoc  fuperbia  dece- 
ptus>non  przfenflt. 

Et  refpondcns  I e s v s dixit  illi  ] Refpondcns 
quidem  orationi  dixit  malignx  intentioni. 
Pjaim.A9.  Arguam  re,&  ftaniara  ce  contta  faciem 
tuam  [Didium  efl]  DtMttr.6.  quia  ^ Deuterono- 
mio propter  fecundz  l^s  przflguradonem  non 
recedit : quia  [ Non  centabis  Dominum  Deum 
tuum]  Tencare  Deum , efl  fe  difaimini commit- 
tere : vt  videatur  an  Deus  pro  ipfo  miraculum 
velit  facere.  t.Carsnri>.To.Neque  lentemus  Deuin« 
ficut  quidam  tentauerunt  & perierunt  ab  exter- 
minatore. /y4im.77.Tencauenmt  Deum  in  cor- 
dibus fuis  , vt  peterent  efas  animabus  fuis. 
£cc/i.iS.NoliefIc  quafi  homo  qui  temat  Deum. 
Ideo  enim  dedit  homini  intcliedum  & fenfum« 
vc  in  talibus  fit  in  manu  coi^ij  fui.  Ectli.x-;. 
Confiliuni  tc  linguam  U oculos  & cor  dedit  ho- 
O 1 minibu^ 


i6o  D.Alberti  Magni,  Ofd.Pr2Ed. 


minibus  excogitandi  , $c  difeipUoa  intdlcAus 
tepleiiit  illos.  Et  ideo  dedit  ei  hzc  adiutoria 
quod  videret  quid  ageret , & fe  diferimiui  non 
committeret. 

Et  confumroata  omni  centatione  ] Ecce  e^Tc- 
Aus  vi^^oriz : quia  cum  ad  fummum  peife^itmis 
& vtdlorix  tentacio  dedu^a  eA[diabolus  recedit 
ab  illo}  Istcob.^.  Reddite  diabolo, & fugiet  ^ vo- 
bit:appropinquate  Dco>&  appropinquabit  vobis. 
i.Pttr.^.Cnx  reddite  fortes  in  dde[vrqueadiem- 
pus]Hoc  autem  ed  tempus  painonis,quando  ite^ 
rum  centauit  fortiter  per  vxotem  Pilati , Sc  per 
ludam.  Per  ludam  primo, quaerens  occidete : prx- 
fumptione  aurem  habita  de  Filio  Oei^per  vxoicm 
Pilati  qu«duit  redimere. 

Et  regreffus  cft  I e s v s ia  virtute 
Spiritus  in  Galiljcam  :&  fama  exiit  per 
Tniucrfam  regionem  dc  illo.  Et  ipfc 
docebat  in  fynagogis  eorum  : & ma- 
gnificabatur ab  omnibus.  Et  venit  Na- 
zareth,vbi  erat  nutritus : & intrauic  fe-' 
eundum  confuetudinem  fuam  dic  fab- 
bati  in  fynagogam:  & furrexit  Icgcrc. 
Et  traditus  cft  illi  liber  Ifai®  Propheex. 
Et  vt  rcuoluit  librum  , inucnit  locum 
vbi  feriptum  erat  : Spiritus  Domini 
fuper  me  propter  quod  vnxii  me, euan- 
gelizare  pauperibus  mifu  me  , fanare 
contritos  corde  , prxdicarc  captiuis 
remiflioncm  , &:  excis  vifum,  dimit- 
tere confraftos  in  remifiionem  , prx- 
dicarc annum  Domini  acceptum , & 
diem  retributionis.  Et  cum  plicuiftet 
librum , reddidit  miniftro , & fedir.  Et 
omnium  in  fynagoga  oculi  eram  in- 
tendentes in  cum.  Coepit  autem  dice- 
re ad  illos  : Qui^  hodie  impleta  eft 
hxc  Scriptura  in  auribus  veftris.Et  om- 
nes illi  tcftimonium  dabant:  Sc  mira- 
bancut  in  verbis  gratix , qux  procede- 
bant de  ore  ipfius. 

Hic  incipit  pars  qiis  ed  de  illuminatione  do- 
^Irinar.  Et  tangit  ab  hoc  loco  vfque  ad  vigefi- 
mumfccundum  capitulum,  omnes  ordines  ecclc* 
fiadicos,ordit;es,  inquam,  qui  fune  in  fundamen- 
to, in  capite,  in  digniotibus , & quah  odicialibus 
meml^is,  ficut  Apodolis , & fucccdotibus  cotum 
Epifeopis  : Sc  membris  inferioribus , ficuc  difei* 
puliSjSc  fucccdotibus  eorum  presbyteris, qui  fune 
fecundi  ordinis  viti.  Et  quia  nihil  aliud  LucMin- 
ducit  niu  quod  cd  ecclefiadicum  : ideo  fuam  for- 
mam in  quatuor  animalibus  probat  ede  vituli. 
Et  ideo  etiam  non  fcquitur  otdincm  temporis  in  1 
re  geda  : icd  feqiiitur  ordinem  ecclcfiadicum  in. 
condinitione  graduum  Ecclcfi*,&  illuminatione  ' 
vniufCTiiufque  grados.  Et  inducit  geda  fecundum  j 
quod  opportune  probant  gradus  , & confirmant  ^ 
cos,&  probant  illuminationem  eorum.  Hrc  au- 1 
tem  omnia  futs  locis  patebunt.  [ 

In  omni  autem  xdificio  oportet  primum  iace-  [ 
^ fitndamcnta : ficut  dicitur  quod  vir  ^ 


Capiens  xdiiicans  domum , primum  fodit  in  al- 
tum , & ponit  fundamentum  fnpra  firmam  pe- 
tram : ita  Lucm  intendens  cundxuere  Ecclefiam 
in  fuis  gradibus, & minidctii$,&  odietis : propo- 
nit fiindamcma  omnium  in  refiduo  idius  capitu- 
li : Sc  deinde  condruii  ordinum  officia  vfque  ad 
paffionem. Fundamenta  autem  omnium  ecclelia- 
diconim  funt  tria  : veritas , potedas,  Sc  operatio. 
Veritati  innititur  dofirina  minidrorum.Potcdati 
diuinx  innituntur  facramenta.  Operationi  inni- 
titur officium  prardicationis,&  au^ontas  midio- 
nis.De  his  autem  in  propriis  locis  reddetur  ratio. 
Et  ideo  tria  facit  in  refiduo  idius  capituli.  Primo 
autem  hoium  omnium  odendii  veritatem, & cir- 
ca hanc  facit  tria  > quorum  primum  ed  ea  qua  ad 
veritatis  odenfionem  venitur,  opportunitas.  Se- 
cundum ex  Prophetatum  eximio  tdlificata  ven- 
tas. Tertium  ed  tedimornjinduffi  explanata  per- 
fpicuicas.  Opportunitas  autem  adhuc  ed  intri- 
biisiloco  videlicet,  & tempore,  & legentis  difjx>- 
fitione-  De  loco  aurem  dicir  duo,  fcilicet,  de  loco 
communi , Sc  loco  proprio.  De  loco  communi 
adhuc  duo  innuir.  Tangit  enim  locum  commu- 
nem habitationis  audientium,  locum  commu- 
nem ad  docendum  , conuentibus  audientium 
deputatum.  Circa  locum  communem  habitatio- 
nis audientium  dicit  tria  : Dofforis  videlicet  ad 
audientes  aduentum,  loci  dtfpofitionem,  Do£Io- 
tis  famam. De  Doloris  aduentu  dicit  aduentum, 
vtilicatem  , Sc  efficaciam  in  docendo.  Aduentus 
notatur  in  hoc  quod  dicit. 

Et  regredus  cd  ] Non  quidem  immediate  poft 
temationem  fuit  de  ludxa  in  Galilxam  regref' 
fio,fcd  potius  illa  quam  deferibit  Joan.i.  & i.  Et 
cd  quando  in  Galiixa  ad  tedimonium  loannis 
quibufdam  Difeiputis  innotuit , Sc  aquam  in  vi- 
num conQCtttc:5c  tunc  iterum  in  ludxam  fecundo 
anno  ^ baptifmo , loanne  iam  incarcerato  itentrn 
in  ludxam  exiuic  de  Galilara , Sc  pod  aliqua  fadla 
iteraro  tn  GalilTam  rediit : & tunc  hxc  qux  hic 
dcfcribumuc  perfecit.  Z,Mr<w  autem  qui  loannem 
pexuidit  feripturum  , non  pofiut : maxime  ideo, 
quia  licet  deitatem  Chridi  odenderenr,  tamen  ad 
probationem  ordinis  ccclcfiadici  non  multum 
faciunt  quem  ipfe  prafcqiicndum  fufcepic.De  hac 
ergo  dicit. 

RcgrclTuscdjqui  tegredus,ed  redu£Iio  illumi- 
narionis  fuper  audientes  pod  egrelTum  abeisfa- 
^uin  in  contemplationem  veritatis,  & confuta- 
tionem hodis.  Ad  hxc  enim  duo  ^ cura  fua  egre- 
ditur : vc  contcmplando.veritatcm  hauttat.quam 
prxdicandocHundac:  Sc  vc  in  oratione  pro  fub- 
ditis  dxmonem  vincat , &a  fubditis  compefeat. 

1 . Animalia  ibant  Sc  rcuertebantur  in  fi- 
militudinem  fulguris  corufeamis.  Ideo  diftum 
ed  Abrahx  Gentf.  i a.  Egredere  de  terra  tua  , Sc 
de  cognatione  tua.  Vt  dc  fuis  aliquando  adeotv- 
templationetn  Sc  qt^cionem  egrediatur.Et  didunt 
ediacobvt  intetram  fuam  reuercaturCc»f/I}i. 
vt  fignificetur , quod  Prxiatus  per  tegimen  Sc 
adionem  virtutis  odendendx,  aliquando  ad  fuos 
reucrtacur.  Er  hoc  Chridus  nos  indtirit , cuius 
omnis  adio  nodra  ed  indrudio.  Qua  aurem  vti- 
lirate  dicit  [!e  s vs}  quia  faliuis  viam  mondrans 
fuis  : propter  quod  etiam  pontifex  apj>cllatut 
Chridus  aflidens  pontifex  futurorum 
bonorum.  Iesvs  enim  femper dar documenta 
faluiis.  Lhc.  i . Ad  dandam  feientiam  faloiis  plebr 


CIUS 


Digitized  by  Googie 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  IV.  i6i 


«iumrefmifi<merep6ccttontmeotra  Dccffi* 
CKU  foi  ta  docendo  iubiangtt. 

In  eirrate  Spiricus  ] qui  eft-v^iculum  omnii 
Tirturi>.Oponerenim  quod  doArina  inlpiratio* 
nit  Spthcui,  Tinuce  Spirieus  demouftiecui : qaia 
«liter  ctrei  effedu.  Dat  enim  Spitiiut  inrpiratio- 
nero  imeUe^ttt.  hb  \t.  Vt  video  Spiritus  eft  in 
horoinibuSi  de  tnrptraito  Airiflimi  dat  imelitgen' 
isam.  Sed  virtus  Spiritus  dat  probationem : quia 
«iicitdxox>nero.  Lut.  1 1.  Siin  digito  Dei  eiicio 
dcinoma » profeAo  petuenit  in  vos  regnum  Dei. 
Ec  ideo  Dominus  monet  ApoAolos  ne  ance  do* 
eeane  quam  vinatem  Spiritus  accipiant.  Lac. 
vitim.  Sedete  in  ciuitace  quoadufqoe  induamini 
virtute ei  alto.  t.Cthmh.  i.  Fides  veftianondc 
io  lapienriaboroinaimiedmvinate  fpiricus.Tan* 
git  aatcm  locinn  communem  habiutionu  au- 
meminmidicens. 

In  Galilsam  ] Vnde  Lm.ti.  Commouic  gen- 
tem noftram , incipiens  ^ GaliLza  vfque  huc.  Ibi 
cnkn  fuit  ptincipaliumDifcipul orum  communior 
habitatio.  Nonne  omnes  ifti  qui  loquuiv* 

tot  Galilci  funt  } Caofa  autem  in  premiits  ell 
b«bita:quia  huncincepcioofe  dod^inaerux  locum 
dramunaoaar  prophetia //4.9.  Trans  Iordanem 
Galilxx  Gentium.  Populus  qui  ambulabat  in  te. 
nelHts  vidit  lucem  magnam.  Ex  eo  auKto  quod 
Propheu  ibidem  dixii»incipiendum  fuitvc  voca* 
rentui  ad  fidero  Gentes  « qux  ibi  mixttra  cum 
ludans  habitabant:&  ex  (odxU  & Gentibus  oaes 
Chrifti  erant  congregande  • & fiib  vno  Ecclefix 
Oditi  concludende.  De  fiuna  autem  que  omni 
Do£ko(i  oeoeiTariaieft  fabiui^c  dicens. 

Et  iama  exiit]  Eft  enim  rana  ficut  odoris  dif- 
tfufio  bone  opinionis  in  orntses.  Sicut  enim  gu- 
Aus  e(ljiu&  odotuiulcis  enim  fiiporis.  dulcis  eft 

odor.Ctim  autem  Tapot  fit  (equda  coro|^exio- 
nisM>i  bona  eH  complexio  > ibi  bonus  fapor , & 
inde  debet  cauTaci  bonus  odor.  Bona  autem  com- 
plexio tn  bona  & fubtili  humidi  digeftionc , eft 
&ma  hamorum  ad  medium  redud^a  contempe- 
rantia. Et  (ic  tn  humoribus  fpinualibus*  qui  fime 
quatuor  paffiones  naturales : gaudium  > triftiiia. 
^es»  & timor.  Vbi  enim  charitas  eft  hec  bene 
digerenst  & ratio  rapiende  hcc  bae  ad  medium 
ordinans : ibi  eft  bonacordisoomplexio  & bona 
digeftio.  Et  ifte  homo  optimus  eft  in  fe,  dulcifli 
rous  in  focietaie , 6c  fragrans  in  omnione.  Bonus 
ipeue  Dominus  ^ quo dicienr  iS  Bonus 

es  cuA  tn  bonitate  (W  doce  roe.Dolds  Dominus 
in  fbcteiate  participantium  eum«de  quo  dicitur  t . 
^ttr.  u Si  tamen  guftaftis  quoniam  dulcis  eft 
Dominas.  Et  ideo  necefte  fuit  quod  bono  odore 
fragraret  in  opinione  omnium.  Bonum  autem 
odorem  venenata  refugiunt.  Vnde.  1.  Ctnmh.  1. 
Chrifti  bonusodor  fiimui  tn  his  qui  pereunt,  & 
in  hisquifiilui  fiunc:«liis  quidem  odor  mortis  in 
roortem^aliisamemodorvicedn vitam.  Sedmi- 
nim  cflh  in  naturalibus, fi  id  quod  male  eft  com- 
plexionis & male  digeftionis , haberet  faporem 
dulcem  fle  odorem  duedabilem.  Mondruofiim 
trgo  eft  in  motibus  quod  velis  c(Ie  malits  : At  ta- 
men bominibits  delcdabtiis » & apud  omnes  efte 
bone  opinionis  /ft.^4.  Ec  afeendet  faetor  deca- 
daaeribos  eorum.  Pfalm.  (.  Sepulchrum  patens 
eft  gunut  eotuin.  Econtta  de  bonis  Caune.  4. 
Odor  veftimeDtocum  tuorum  fuper  omnia  aro. 
roau,  hoc  eft , fecundum  virtutes  conuerfiuioois. 

D.AUnni  Magm,m  Eaani.  D.Lmc» 


Ctntf.  ly.  Scarimvt  fenfie  veftinKntorum  tks$ 
ftagr«ntiam,beitedujt  ei. 

Et  iplc  docebat  ] Hic  tangit  locum  coounune, 
detenninactts  ^ docenti.  Synagoga  dium  di- 
citur i fyn  quod  eft  con,  flegogoi  quod  eft  da- 
dio , quafi  condudio-  £t  quia  brutorum  eft  alid 
quodam  ducente  fle  trahente,  rondoci:  ideo  infide- 
lium conucmas  vocatur  fynagogaXcckfia  autem 
dicitur  con^rgatio , fle  illa  ell  rationalium  qoia 
congregantur , que  congregantur  proprio  motu. 
Ec  ideo  vtentes  ratione  ad  lumen  fidet  in  vnaro 
coiwreganiur  fidem.  Et  ideo  non  Synagoga,  fed 
Ecciefia  vocatur.  Synagoga  autem  hic  dicitur 
domus  ia  quam  conuenernut  ludei  audire  ver- 
bum Domini.  Io  has  e^o  domos  1 e s v s fle 
Apoftoli  ftequcDKr  coouenauoc  pcoponae  nml- 
ritudini  veftsom  Deliquia  verbum  Dei  in  publico 
fle  non  in  angulis  eft  proponendiaro.  Eccii.  6.  la 
multitudine  presbyterorum  finiendum  ftaA  fii- 
pientie  illorum  ex  corde  cooiuogen./<Mv.i8£gq 
mper  dociti  in  teroplo/iub  omnes  ludes  oMsue- 
numc,fle  tn  abicondito  locutus  fam  nihil. 

1 o.  Quod  in  aure  auditis , predicaic  fuper  ceda. 

Et  magnificabatur  ] hoc  eft,  magnus  prxdica- 
batut]  ab  omnibus  ] propter  didorum  veritaieo), 
propter  virtutis  in  cxemNis  oftenfionetn,  fle  pro- 
pter miraculorum  oftenhonem.  ljae.14.  Qui  fuit 
rropheta  potens  in  opere  ic  fcimone  coram  Deo 
ic  omni  populo.  /e«n.^.P(ophcta  magnus  fune- 
xit  in  nobis , ic  quia  Deus  vificauit  plebem  fuam. 
Msfth.j,  Admirabantur  fuper  dodrina  cius.  Etas 
enim  loquens  ficut  poreftatem  habens , fle  noo 
iicuc  Scribe  eorum  fle  Pharifei. 

Ec  venit  Nazareth]Hic  tangit  locum  proptiuro 
ram  auditoris  quam  Dodoris : auditoris  [ Naza- 
reth ] Dodoris  [ Synagogam  ] que  fuit  in  Na- 
zareth. Et  ibi  Innuit  congruitatem  temporis  [in 
' diefift>bari  ] Dicit  ergo  [It  venit  in  Nazareth] 
femper  floris  amans  rpeciem , flos  de  radice  lelG: 
[vbi  nutritus  fuerat]  CsHtic.i.  Qui  pafeitur  inter 
lilia  donec  afpiret  dies  ic  inclinemur  vrobrr. 
Pfalm.  luftus  genninabic  ficut  lilium , fle  florebit 
in  ecernum  ante  Dominum.  R.cx  apum  enim,  vt 
dicit  Ambff.  de  rore  florum  concipitur  fle  nafti- 
tur.  Chriftus  autem  rex  apum  , hoc  eft  , Sando- 
ru<n  eft,  qui  in  principio,hoceft,in  primo  adten- 
tu  predicaco  ab  ipfis , h^ient  dulcorem  : in  fine 
autem,  hoceft,  in  fecundi  aduentus  predicatiane, 
habent  aculeum : quia  ibi  pungunt  per  rimotetn 
iudicij-fcrii.ii.  Breoisin  volatilibus  eft  apis,  8c 
initium  dulcoris  habet  frudus  eius.£cc/s.i4.Spi- 
(itus  meus  fuper  mei  dulcis,  fle  hereditas  mea  lu- 
per  mei  fle  fauum.  Cantic.4.  Fauus  diftillans  labia 
tua , met  flt  lac  fub  lingua  tua.  Mei  enim,vt  dicit 
Aaictn.  eft  ros  coUedus  linguis  apum  de  flo- 
ribtis. 

Et  incraurt  fectnvdom  confoetadinem  ] Hk  eft 
argumentum,  quod  bone  confiierudines  funt  te- 
nendi , quas  ifne  Dominus  fao  confirmauic  ope- 
K.H^r.  lO.Non  deferentes  colledionem  veftcam 
ficui  eft  confuetudinis  quibulHamtfed  adhorcan- 
ret , fle  tanto  magis  quanto  videritis  appropin- 
quantem diem.  Padenria  enim  vobis  neceluria 
eft,  vt  voluntatem  Dei  facientes,  reportetis  peo- 
mifBones.  Hic  oftenditur  moraliter  ad  fimuitu- 
dinem  Domini  quoniam  Ecclefias  a quibus  na- 
ttiraenta  accipimus : verbi  Det  predicacione » fle 
laude  Dei,8e  confllio  ftequeniaredebctnos.  Alito 
O } ipH 


\6%  D.  AlberilM^fif,  Ord  ^Raed. 


Ip6>  agci  Ecddu!  qui  noi  nutriant  «*  coacra  no« 
damabunt.  hb  )i>  Si  aducifum  me  teira  mea 
dftnaf  ^ Sc  cum  ea  fuld  cius  dcdcot : Si  coiiicdi 
fm&M  eius  ablque  pecunia , St  anitnam  a|^ricola> 
rom  dui  afflixi;p(0  Frumento  otiatur  mihi  tribu- 
lus» Ac  pto  hotdm  fpina.  Terra  euim  damat>cu- 
ios  ftuMbusoonde/eruimus  Suld  dcflet;t»(]uibus 
pto  Fcuftu  aobisminiftrato  Qiiiixualia  non  repen- 
dimus* Fcudios  abique  pecunia  comeditur,  quan- 
do temporalia auaie  fumimus , St  bonorum  ope- 
rum (cu^,eaileni  tanquam  pto  pccunianon  com- 
paramus. Anima  agricolarum  adli^a  elbquando 
oblationes  iidelium  accipimus , 6c  anitnasb  pec- 
catis non  libetamus:de  quodicitut  Ofet.  4.Pecca- 
la  populi  mei  comedent, hoc  eft^bjaca  pto  pccca 
tii»&  adiniquitatemTubleuabunc  ammaseotum, 
Pto  fnimento  aucen  odiut  tribulus»  quando  pto 
adipe  quo  nutrimur  ab  Eccleriis,  punduraotituc 
coidbientic.Et  pto  hordeo  fptDa  iurciuir,quando 
pro  pabulo  quod  animalibus  hominibus  exhi- 
bete debaimDsqaio&ura  germinat  pmnc  xccrnae» 
Tangit  autem  conueniemiam  lempocis  , dicens. 

Die  Tabbati]  in  quo  duo  commendamur;vnum 
quidem, vc  in  ledis  templum  vUitemus  : vt  in 

docendo  locum  addocendum  piiuilegiarum  ob- 
(cruemus.  De  primo  dicitur  Z.#wr.a{.vbi  prxd« 
pirur,  quod  in  rcdisFolennibuscoram  Domino 
quilibet  appareat.  Ad  hoc  enhn  indifli  funt  dies 
foiati,  vc  illis  diebus  , priuatis operibus  Sc  re  fa- 
tniliari  non  retrahi, omnes  ad  templum  veniant» 
& ib>  laudibus  diuinU  interfint , 5c  veibo  Dei  & 
oracioni  intendant-  Locum  etiam  ptiuilegiatum 
St  ad  hoc  ordinatum  publicus  eligar  DoAor:quia 
ibi  dilciplina  renetur , & non  excitatur  tumultus, 
dodrinam  impediens.  Eitlt, ; i.  Appropinquare  ad 
me  iodo^,&  congregate  vos  in  domum  dilcipli- 
nx.  Er  ideo  pcxcipitux  hoc  , quia  in  domo  illa 
St  publicus  e(l  auditus , Sc  humilis : quia  oportet 
vc  ad  pedes  fedeant  publici  Dodloris.  Dem. ) i. 
Qui  appropinquant  pedibus  cius , accipient  de 
dodlcina^iui.  EctU. ) x Vbi  auditus  non  cft,  non 
effundas  (ermonem  » Sc  importune  noli  extolli  in 
iapieniia  cua.ImpomineenimexioUi(uciniapiea- 
tia*  qui  vbi  non  debet , Sc  quandu  non  debet»  Sc 
quibus  nonddiec,  ingerit  fuatp  Fafu^ndam.  Ec 
ideo  propter  publicum  priuilegtatiap » & die  Fab- 
bati  intrauit  in  Synagogam,  quo  imines  iiuentio- 
ne  audiendi  conueniont-  Eoec  hoc  eft  quod  dicit 
de  loci  Sc  temporis  oppoRaniuce.Er  de  docentis 
dirpoiicione  iubiungiiMiicuos. 

Ec  furrtxtc  ] Dkac  aurem  quinque , Sc  innuit 
ante  hzc  omnia  fertum.  Innuit  enim  quod 
primo  ceuefeocec  fcdic  ad  auditum  » /«un- 
do deuoce  iivi^it  ad  dodrinx  verbum  ter- 
tio ordinem  (x^ris  per  iciprum  conhrmando 
alTucDpiH  >quarco  non  per  fe  fed  ab  alio  traditum 
iibiiei^pic  librum , quinto  librum  vc  fapiens  Sc 
feens  libri  concinentiam  reuoluit , fexto  Scripeu- 
tam  competentem  fux  intentioni  de  libro  acce- 
sic  Arguit  autem  exemplo  fuo  plurimos , qui 
hocum  nihil  oblcruant  > Sc  tamen  docere  prziu- 
nmnt.  Per  lenioirem  enim  docet  nos  primo  ie 
dere  ad  auditum  St  (ludium : per  furre^ionem, 
leuerentiam  debitam  exhibere  aJ  proponendum 
verbum  : ppr  telonem  docet  non  corueinitcre 
ordinem  eccledailicum  \ per  alTumpcuro  ab  alio 
librum  • Fubiia  eaanum  aote  nos  approbatorum 
masiftpnqim : pft  libri  tfuolutiop^»  habere  oo- 
VWi  O 


citiam  Scripturarum  tfet  inucncionein  inteacL 
dircecnere  id  de  Scripturis  quod  ad  oollcun-vala 
mtemum.  De  (eflloneauicm  ad  (ludium  gbeeia- 
cui  Apollolus  yid.  ix.  fecus  pedes  Gamalklia 
ctudiiu>  iuxu  veriratem  patecnx legis.  Deruere- 
dioue  T^ehemtd  9.  quod  furtexerunt  rupee  gra- 
dum leuitacum»  Sc  cottrurrexerunt , Sclegeruot 
in  volumine  legis  Domini  Dei  (ui>  quater  in  dic; 
ScquaCtcin  node»-  De  ordine  Ledoris  ( quieff 
ordoeccleliafficus,  quem  Dominus  ibi  Fulcepic 
minidrare  Sc  conieccauic  iu  (eipfo  legendo  pro- 
phetias) dicitur  i>/ebem*  8.  Legemnr  in  libro 
Dei  diiUnde»  Sc  aperte,  ad  mcilligeodum  : Sc 
iniellexccunc,  cum  legeretuc : de  quano  dicit. 

Et  traditus  e(l  illi  libet  ] in  hoc  enim  quod 
per  fe  non  acccpic  offendit  quod  magiffetij  o(&- 
cium  noneffrumendum  abeo  qui  examinatus  Sc 
probatus  non  Fuerit  ab  antiquioribus  pezeepeori- 
bus.  Hibr.j.  Ncc  qtiiiquam  Fumat  Ebi  hoixuem. 
fed  qui  vocatur  a Deo  tanquam  Aaron.  Multum 
enim  temaaciiim  eff  |>er  (e  Fumere  librum  :cum 
nec  in  czio , izc  in  terra  inuentus  Et  dignus  qui 
Folucre  poffit  ptztec  leoisem  de  tribu  luda. 

5. Dignus  eff  agnus  qai  occiFuseff,  aperire  libium 
Sc  Folueie  (cptem  lignacula  eius.  Dicit  autem 
qoud[liber  iFaiz  PruphC(x]CauFa  aurem  eff  quod 
ilium  librum  Fibi  tradi  voluit ; quia  prophetia  cft 
explanatio  legis.  Ei  quia  legem  explanare  St  iav 
pleie  (piri  tuali  ter  voluitiideo  ab  explanatione  re- 
(limonium  FuinpEt.  I[a>4U  autem  intu  (andoa 
prppliecas , primus  Fuit  cui  omnes  innituntur:  St 
ideo  abipFo  potius  quam  ab  alio  incepit. Prztetea 
przcui  For  ab  ip(b  inrcfictat.  Adhuc  autem  qda 
vocacionisGeociumprznunciaiat  apetiiur  Fuii»vc 
dicit  yimbroJtw.lSeo  ergo  ab  exorf us  cft  do- 
drinam.De  quinto  aurem  didi. 

Ec  vc  reuoluit  librum  ] Reuolutio  libri  Egni- 
Ecat  vniuetFalem  libri  notitiam. Et  argtiii  eos  qui 
antequam  principia  Fcianr  librorum,  docere  prz- 
Fumunt:  contra  quos  dicit  Dominus Sctu- 
camini  Scripturas : quia  in  liis  putaris  vos  vitam 
habete.//4,}4.  Requirite  diligenter  in  libro  Di>- 
mini.Sc  legite.  Dc(exto  dicit  [ Ecinuenic  locum 
vbi  k cipium  erat)  Ecce  congruum  intentioni  Fux 
Sc  ad  materiam  propoErxii  ceffimonium  : contra 
quoFdam.de  quibus  dicit  //«rr«.quod  ad  Fuam in- 
centionem contra  mentem  Authoris  trahuprFcri- 
ptmamrepugiuntnn.A/'-/M  77.  Fili)  Ephrem  iiv- 
icixlcnces  Sc  mittentes  arcum, conuerE  Fune  in  die 
belli.  Arcum  enim  Sctipiutz  tendit  , qui  v|tr« 
quam  Authorioi&latcam  in  auffericaiem  trahit. 
Remittit  autem  qui  ptztcc  intentionem  Aiiiho- 
ris  eam  cnetuai  ad  impunitatem.  Aliquando  etii 
non  Facit  ad  propoEium  id  quod  indiicunt:E;d  ad 
. id  quod  volunt  nituntur  Scripturam  repugnan- 
tem exponeie.//4.  )x. Fatuus  fatua  loquctur.£Vr/t. 
10.  Gratix  fatuorum  effundantur,  fbtt/em.  Abore 
fatui  reprobabitur  parabola:quia  non  dicit  eam  in 
tempore  Fuo. 

Spiritus  Domini  fuper  me  ] OftenFa  opportu- 
nitate loci , Sc  temporis , Sc  perFeda  diljsoEtione 
docentis : tangit  leffimoniqm  indudlum.  TangU 
aatem  hicquamor ; vngentem  . vndionem,  offi- 
cium ,&  audoritatem  :qux  ncceflaria  Funt  in 
omni  Dodore  , & Pr.cIato,Sc  Przdicatorc.  Circa 
vngentem  quidem  tangit  duo  : naturam,Sc  digni- 
tatem : naturam  autem  cum  dici:  [ Spiritus  Do- 
num] Et  poteff  effe  conftrudio  ccanliiiua  & in- 
tranficiua. 


in  'Buang.  D.  Lac.  Gap!  I V.‘  1 6r 


cnmfidua.  Sreft  aanfidoithmeDominut  ftip< 
ponit  pro  Pacte, Ac  Spiiicus  pto  tenta  in  Trioicace 
pofona.  Ec  e(i  fenHu.  ^iritus  Oomini , hoc  eft, 

rqinprooedtc  ^ Domino  Patre.  /Mn,  i f.  Spihcui 
' a Pacte  pcocedic»  ille  ceftiitiomum  pechibcbic 
ne.  S^p.t.  Spiritus  Domini  repleuic  orbem 
tenacuro.  Si  aurem  eft  iottaoiliiua  focurio : tunc 
Spritus  Domini  idem  eft  quod  Spiritus  Domi> 
sut:  &nmc  Domini  Tuppomt  pto  coca  Ttioiute 
cneottalicarqda  Deus  Trinitas  eft  fpiritus./Mm 
4.  Spiritus  eil  Deus  r Ac  eos  qui  adoranteum  ,in 
dc  ▼eritate  oportet  adorare.  Nam  Ac  Pater 
cuesqucric  qui  adorent  eum.  Dignitatem  autem 
tangit  Eoe  auM2oritatem>  quando  dixit. 

Super  me]  Et  E i^odum  hominem  loquatur, 
pUisa  eft  locurib : qoia  Ec  Spiricos  vtioque  mo- 
do Etpa  eum  eft  dignitate,  /mu.  1 4.  Pater  maior 
me  efl.Et  Ecuc  dide,  Pacer  maior  me  eft : ita  po- 
dicerctSpiricus  maior  me  eft.Si  autem  loqua- 
tor  fteundum  deicacetn,  tunc  Spicitos  non  poceft 
ftare  niE  pto  Patte.Et  Ec  exponit  HiUrim  in  Iit. 
dtSyn%dM,  Vt  fit  fenfus.  Spiritus  Doituni  Eiper 
me  eft  audocicace  paternitatis ; Ac  ego  tamen  non 
racD  Esb  ipb , (ed  «qualis  Ebi:  quia  generatio 
Eu  in  omnibus  dhiitus  E^ic  me  aequalem  dbt,  & 
an  nuUo  fibi  ioEeriorem.  /ft.  1 i.Requiefttt  fuper 
com  Spiricos  Domini.  In  nullo  enim  perfede, in 
nuUo  riiftucbatus  quieuii  niE  in  ip(o.  Jtnn.i. 
Super  quem  Tideris  Spiritum  defeendentem , Ac 
manentem  fupcceumthic  eft  qui  bapriaat.6'w/^8. 
EmiEt  columbam  , que  cum  non  inueniret  vbi 
requicrcercc  pes  eius, ad  arcam , hoc  eft , ad  Chri* 
ftom  teuetTa  eft.  Chriftusenim  eft  arca  in  qua 
pneau  fuerunt  omnia  animalia.  Tangit  aurem 
vndMonan  cum  dicit. 

Eoqood  vnxerit  mei  Etbene  dicit  [ eo  quod] 
qoia  vn^ionis  cauTi  eft  Spiritus  Eiper  nosexi- 
ftens.  Omnibus  enim  mobilibus  mobilior  eft 
Spiritus  fapiencix:  Ecuc  dicitur  SM^tent.7.  ita 
quod  etiam  pec  nationes  in  animas  fanAas  fe 
transEat,  amicos  Dei  Ac  Prophetas  conftituic : Ac 
▼bt cunque  penetrat , ibi  vngic  Ecuc  vnguentum, 
quod  ir^ediendo  penetrat , Ac  dolorem,  vel  con- 
lumendo  morbum , vel  ampliando  locum,  lenit: 
Vd  Earte  vcnimque  faciendo,  fltkr.  i , Quem  vn- 
xit Deos  pre  parcidpibus Eris.  PfUm.x^.  Vnxic 
te  Deus  Deus  tuus  pue  confottibiis  Eiis.i./vev.t. 
Vn^o  docebit  vos  de  omnibus.  Puerum 

loum  quem  vnziftt  I s s v H«c  autem  vndio 
eft  plenitodo  ckaiiEnacum  ex  vntone  ptoueniens 
namcaetnside  qua  omnes  accepimus  gradam  pro 
gratia.  Hoc  eft  quod  didtur  in  Pfnlmi  ^a.  Sicut 
vnguencuro  in  capite  quod  de(<x^ic  in  barbam, 
barbam  Aacon:quad  deftetdii  in  oram  veftimen- 
ti  ehis.  Sequitur  <k  aoftocitate  cum  dictti 

Euangeliaar^AecjEt  tangit  duo:auAeiritaiem, 
& officium  ad  quod  datui  auctitas.  Miffioau- 
cem  confert  ao^odcacem , cum  dicit  [ miEt  me] 
J|^4<48.  Et  none  Dominus  Deus  miEt  ms,Ac  $pi- 
itms  eba.  Non  enim  praedicabunt  iriE  mioantur 
Rtm.xo,  Et  in  boc  focmam  dar  ne  aliquis  doceat 
niE  Spiritum  habeat , Ac  vntone  doAus  Ec , Ac 
•oAbMicatem  habeat  miffionis.  Offidum  autem 
eftMMngelixate  \ Ae  de  hoc  tangit , m, communi 
fdltee^  m rpecuU.  In  communi  didt  [euange- 
lieacc-pauperibas.  .''■■rt: 

^Ainade»quod.Ueeu  //414 habet  Ec.Adannun- 
riandrim  maoEterismiEt  roe.£ft  enimaliud  euan- 


gelizare,  Aediud  prcdicare,^  Ac  aliud  annaniiarti 
Ac aliud  docere:Ecut  aedpitur  cx  verbis  Chryfofl. 
fuper  Mutth.  Euangelizatur  enim  quod  bo- 
no Ac  gaudio  plenum  eft  in  auditu  de  donis. 

Exalta  in  fortitudine  vocem  tuam  qui 
euangelizas  lerufalem  : dic  duitatibus  ludxiEcce 
Deus  veftex.  Prcdicatur  autem  quod  dc  Ede  eft 
fupra  rationem,  1 .Cennih.  1 . Nos  ptaidicamas 
Chriftum  crudExum:Iud«is  quidem  Icandalora, 
Gentibus  autem  ftuliiciam  , ipEs  autem  vocatis 
ludcis  atque  Grzcis  Chriftum  Dei  vinutem , Ac 
Dd  l^iientiam.  Annuntiatio  autem  eft  nuntium 
diuinc  volnnutis : Ecut  eft  de  mandatis,  Ac  cun- 
Eliis , vel  de  aliis  (iteris  Dei  pateEiftis  homini. 
If*.  1 1.  Cantate  Domino  quoniam  magniEce 
fmt : annuntiante  hoc  in  vniuerfa  terra.  DoAbi- 
na  autem  eft  de  his  qux  EibTunt  rationi : quia  ilia 
per  caufam  poiTuni  oftendi : Ecut  eft  de  morali- 
bus pertinendbus  ad  virtutes  morales.  Mufb.f. 
Ip(e  aperiens  os  fuum  docebat  eos,dicens : Beari 
pauperes,  Acc.  Beari  mites.  Beati  miE^ricordes  Ac 
nuiufmodi.  Didt  ergo[euangelizare]piopter  pri- 
mi aduentus  gratiam : annuntiare  autem  propter 
diuinz  voluntatis  ad  Chriftum  faciendam  r,o- 
tittam.P/4/fl*.i47.Non  fede  raliteromni  nationi, 
Ac  iuftirias  Eias  non  maniEsftauit  eis.  Luc.4.0pot^ 
tet  me  euangelizare  regnum  Dei : ad  hoc  enim 
tniHiis  Ium. 

Qj^bus  aurem  euangelizarrdum,  dicit  duplici- 
tcr:in  communi,Ac  pec  panes.  In  communi  Peo- 
phecadicit : Manfuccis  Cheiftus  autem : Pauperi- 
bus. Duo  enim  fune  in  verbo  Dei;vniim  quidem, 
quod  aliquando  accirer  reptelrendit  & compun- 
git : aliud,  quod  ea  quz  fupra  funt,  promittit, vel 
comminatur.  Et  Equis  propter  tfta  impatienter 
audiat  verbum , nunquam  furdpiet  verbum  Det. 
Ec  contra  hxc  duo  didt  Propheta,  quod  manfue- 
ris  venit  annuntiare  : quia  ali)  non  fufeipiunc 
verbum.  Jeeeh.x.  In  manfuetudine  rufdpite  inE- 
tum  verbum  Dei,  quod  poceft  faluare  animas  vc- 
ftras.  /fe.ti.  ludicabiitn  iufticia pauperes  , Ac  ar- 
guet in  zquttate  pro  maufuetis  tetrz.  A4Mik.  1 1 . 
DiErite  k me  quia  micis  furo  Ac  humilis  corde. 
Marriuctus  enim  eft  qui  manu  trahenti , vel  du- 
centi > velimpingenti  eft  alTuctus  : ita  quod  nec 
impatientiam  oftendic , nec  aliquid  moleftiz  txu- 
nuinEsrat.  Et  ille  eft  qui  t>ec  prouocariic  alienis 
iniuciis , nec  irrogat  ptuprias.  Ec  hzc  eft  optima 
dilpoEtio  ad  auditum,  (^lia  verbum  eft  aduerfa» 
rius  nofter:Ac  E Emus impatientes, nunquam  con- 
fentiemos  eidem.  Mnub.  { . £fto  confcniiens  ad- 
uetfario  tuo  in  via.  Sunt  etiam  quidam  quibus 
Eunt  verbi  promiflione$.&  r>on  aliis : Ac  illi  fune 
quos  mundus  ifte  boius  fuis  non  conEdaiur : (ed 
habitis  omnibus  huius  mundi  diuitiis  Ac  deliciis, 
(c  nihil  habere  reputant  niE  czieftia  acquirant: 
Ac  illi  vocantur  pauperes  fpiriiu.  Ec  hanc  audito- 
niro  idoneitatem  tangit  Chriftiu  curo  dicit : Pau- 
peres. Mutth.  i I. Pauperes  cuangeljzancuxt//4.S9. 
Pauperes  homines  ici;  fan^jlEael.ezuItabunr 
[miiit  rae]/Mff.to.  Quem  Parer  fan^iEcaoit,  Ac 
miEt  in  mundum.  G*ntf,yj.  Miftus  de  valle  He- 
bcon  venit  in  Skheim  ^uod  autem  in  gnmmdni.. 
dixerat,  explicat  per  partes  dicens.  r .u  . . 

Sanareconcticos  co&le]Habet  autem  duos  pa». 
ragnphoi:vnum,  qui  pertinet  ad  eos  quibus  mifr. 
fus  eft  : Ac  aGuro , qui  pertinet  ad  rempusroiftKv  • 
niii  lite  quidem  qui  pectinet  ad  eos  quibus  miC» 
O 4 fus 


i6  4 D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prscd. 

Alt  eft , htlwc  qiMtooc  beneficit , contra  qnatuoc  ftum  Dei  irinoieim&  Dei  fapiemiaim  Ei  de 
def^'is.  quorum  vnas  eft  mcetiot , de  qoo  dicit  cia  /#m.i  . De  plenitudine  citu  omnes  accepuDoa 
rrauare  cdtritos  cocdejLiteta  qua  vcitnoi  in  Ifmst  mciam  pto  gtatta.  De  apenione  auiem  id  tene* 
habcT  ; Vc  nvedeter  concntos  cocde.  Sed  quia  6nit  I bits  clauibrum  Vt  dicens  his  qui  viods 

medicaminis  eft  fanatiotideo  Chriftus  ponit  quod  (unt*Eaice:&his  qui  io  tenebris  funtjleiidaimiu. 
petfe^imeft.  Serui  enim  Chriftt  medentut.ied  A1uk44,^.  Cum  fedeto  io  tendiris,  Donunns 
ipfe  Chriftus  («»t.  ^/4/iai.t46.  Qui  (anatcooiri-  luxmeatft.  Tunc  aperieiuut  oculi  ce- 

tos corde , Se  alligat  omnes  contritiones  cotum,  cotum. 

Vnde/««A.ii.  Laxarum  fufeteautt  per  (apfttffl^e  Dimittere  confiraAoi  in  cemtlBonem]  IHo 
pcectpir  DircipuUs  vc folucrcnt eum-  /rrm.17.  ifto nihil terpondens tnuenitut tn  /jfe.  quiaDo- 
Sana  me  Domine,  Se  ianabot : faluum  nte  fac,  & minus  legero  non  (olam  im{4et  * fel  adimplet, 
faluus  ero : quoniam  laus  mea  tu  es.  Eft  autem  Iftudraraen  tnidligitur  ex  aliis  ante  poricia.  No* 
faniras.perle^  ad  xqualitatem  complexionis  re-  que  enim  legit  in  libroChriftus.quod  per  cula- 
dudio  cum  virium  Se  ftsbftantic  cefticurionc:  Se  nationem  lunil  adderet.  Coerfradi  fimt  meniKit 


calem  refticuriortem  non  facit  niri  Deus  per  gra-  1 
riam  Se  vinutcm.Comtiti  autem  corde  iunt  p<r- 1 
nitentes , per  dolotem  coc  in  multa  Se  rainuu  I 
(oin^otea  : vt  fecundum  omnem  peccari  dcle- 
ftarionem,ftt  dolor  rpedaliscot  conterens  Sedi- 
uidena./MLa.Scinditecotdiveftra,  /(a.jo.Veniet 
contritio  eius , fteut  conteritur  la^na  Eeult  eoo- 
aitione  perualida:Se  non  inoenietuc  de  rragmen- 
ris  cius  tefta  in  qua  portetuc  tgniculas  de  incen 
dio  , aut  haotiatur  parum  aque  de  fouea.  Tefta 
tn  qua  ponatur  igniculus  eft  para  cordis,  tetioens 
adhuc  ritquid  concupifccnric.  Tefta  inqua  hau- 
ritur aqua, eft  pars  cordis  in  qua  retinetur  aliquid 
confolationis  peccari  , qu«  fada  eft  ficut  aqua. 
hrtm.i.  Sicut  fiigidam  ncit  cifterna  aquam : fte 
Irigidam  fecit  malitiam  fuam.Dicit  auiem[corde] 
quia  corde  contrito,  omnes  foluuncur  peccato- 
rom  adhxhones.  Cor  contritum  Se 

humiliatum  Deus  tion  dcfpicies.  Tangit  autem 
rria  alia  beneficia  per  figuram  in  fiinilitudine 
costalium  defeduum  extra.  Dicit  ergo. 

Et  prtrdicare  captiuis  remt(Eonem]4^2iMv  dicit 
fictPrzdicate  captiuis  indulgentiam.  Non  legitur 
Dominus  aliquem  de  carcerali  capriuhate  rede- 
fliifte : (ed  multos  de  diabolica  capiiuirate  vfque 
bodie  redimit.  Fr^utrh.f.  Funibus  peccatorum 
fuotum  quifqne  conftriogicur.  Vint^ari  igirut 
captiui  peccatis.  i.Tiwib.s.  refipilcant  i laqueis 
diwoli , li  quo  capttul  tenentut  ad  ipfius  volun- 
tatem. Hi  mot  in  cuftodia  carcerali  ( ne  poflint 
e^edOmalc  confuecudinis , Se  m fbutt  perditio- 
nis derperationis.7bre«.|.Munmi  cdifi^ftik  ad- 
oerfum  me  lapidibus  quadris  t vc  non  egrediar. 
Lapides  fimt  obdorationaequadei  per  deledbuio- 
•cm,ooo(^rum,opetatkiocm,Se  confuetudinero. 
Captiuis  iftit  prcdicat  iodulgemiam  peccatorum,  ^ 
Sc  remiffionem  viocutonim,Se  carceris.  P/sl.ii I 
Laqoeoi<»nrricatcA:Sr  nos  liberari  fumus : ad- 1 
tinorkiro  noftrumm  nomine  Domini.  y/4.fs.  > 
Sedae  vinenU  colli  tui  capriua  filia  Sion,  /tr.x^- 
Reducam  vos  in  terram  veftram  de  eundis  locis 
inquibus  caprlui  fuiftis.  P/kln.ii^.  Dominus 
fialuic  compeditos.  Qui  Iciliccc  ligaris  ai&dibus 
ddedariones  (Ruuntur  peccatorum. 

Creeis  vtfum]  Ecce  ieenndas  exterior  defedus.  i 
fir  pro  ifto  ponit  lf4UM  : Claufis  apertionem;  | 
quia  qoi  ciauftif  eft  in  tenebris  , non  poceft  vri 
rdfii.  fift  autem  captiuiras  impedimentum  mocua 
•d  bonam.  Czdimautetmvd  ui  resebtls  condu- 
fio,  eft  impedimentum  ineeiledus  ad  videndum 
verum  1 ^aiboa  Chriftias,  fapienria,  reddit  lumen 
fidebfiem  Chriftus,  vinos  Dei,priMiba«  dat  mo. 
mm^aillmnuni ; dr  ficac  Chriftus  plenus  gratia, 
iMBWffiwriros  in  poeniteeria.  \JCmmlr-u  Chii- 


Sc  viribus  deftituci  proptecgcaisicacera  oneris  im- 
pofici  Sc  laboris  exadi.  OnuienimgtauedUex» 
qu«  nihil  leuitatia  habuit.  Onus  grauuis  eft  peo» 
cacum,quod  deprcilir.  Onus  grauiflicnitm  eftin* 
nirusdiaboli , que  nunquam  qutcicere finit.  De 
onecel^s  f.Hoc^oous  quod  neque  nos 
neque  patres  nofiri  portare  pocutrous.  De  onere 
peccati  Pf$im.\7.  Sicut  onus  geaue  geauats  fimr 
iupecme.  Deonerercruicurisi74.fS.Omncoaos 
dirumpe.  De  ifta  tcmiffione  dicitur  iM1rrh.11. 
Venite  ad  me  omnes  qui  laboatU,Sr  onaari  eftis: 
Sc  ego  reficiam  Tot.^.5S.Dimictice  eos  qui  con- 
ftadi  fune  liberos.  Harc  enim  omnia  perfode 
Chrtftus  gratia.virtme,Sc  vetbo:graria  faaaineo* 
toimn,viitutc  opciuro.Se  verbo  illuroinariocMm. 
Et  ideo  dicitur  SsptrvMd.Noo  herba  neque osa- 
Ugma  fanabit  eos , fid  firmo  tuos  Domine  qui 
fimar  omnia.  PftUmAOS.  Mific  verbum  fuum» 
Sc  fanauit  eos,  Sc  eripuit  eos  de  inieririopibat 
eomm.  Verbum  enim  (apicnric  illununac , Ver- 
bum i quo  procedit  Spirirus » gratiam  donat ; Sc 
Verbum  Corifti  vinucis  Det , dat  vk cutem  ad 
operationem.  Poftea  fubiuogic  ea  que  fimt 
cetnpoiis. 

Predicate  annum  Domini  acceptum]  £c  dide 
duo.  Primum  eft  quod  eft  primi  aduennuA  iam 
indudum  eft.  Hoc  tpmu  dicit  fic : Predicarc  an- 
num placabilem  Domino.  Hk  annua  eft  tota  ce- 
uolutio  temporis  giacue  » m qoo  Deus  placator 
peenttemia , Sc  acceptat  per  Otf  iftum  i»  qoc  of- 
fdimus  bona  noftra.  Tempore  accepto 

' exaudiui  te , Sc  in  die  falutis  auxiliatus  fum  tibi. 
i.Cmarh.7.  Ecce  nunc  tempus  acceptabife , ecoe 
none  dies  filatis.  Benedices  coraoe  an- 

ni bcoignitatts  nur.  Aomss  enim  tfte  eft  annua 
lubfleus  , hoc  eft,  remiiCoQis.  lobel  enim he- 
bueum,rccniifionem  ibnat.Id  vero  quod  eft  ficim> 
di  aduentus  adiungit  cum  dicit. 

Et  diem  tetriburionU  ] Et  hoc  IfM  dide  fic: 
Et  dtcro  vltionii  Deo  uolbo.  Et  hoc  teecec  St  »> 
docic  timorem  : quia  harc  eft  dfis , aut  io  morre, 
aut  in  vnioerfaii  iudido : quando  vniasique  red- 
detur pro  meritis.  i.C«rMth.5.  Omnes  aftabiroua 
ante  ttibuoal  Chrifti  « vt  refirat  vndquifqae 
propria  corporis  prout  geflit , fiue  bonum , fine 
malum.  Dies  vleionis  uf  corde  meo,aooiis 
' ntribotionrs  men  venlt.^yjhiaiUtribuam  illis  in 
tempore  vt  labatur  pes  eomm. 

Et  cum  piicuiftd  ] Ecce  hic  poft  aftamprum 
coram  omnibus  thema  , parat  fi  ad  docendum. 
.Tangit  autem  iiiatlibri  expletionem  ad  ficre- 
rorum  veUcionemJtbri  redditionem  ad  mintftro- 
lum  inftradionero , eius  qui  legerat  feifioacm  vc 
oftandat  doceatis  tcanquillicaiam.  Cum  enim  di- 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  I V.  165 


cit[Et  cum  plkuifTet  libmmjquem  folus  apcme<  | 
rat ; docet  quod  libet  ad  aliud  eft  aueriendus , & 
ad  aliud  plicandus.  Aperiendus  ad  xdificacoria 
pco  capacitate  audientium : vc  rudia  populo  > dc 
iapientiatn  loquamur  inter  perfedos.i.Carin/&.a. 
M*tth.  7.  N olite  fandum  dare  canibus  > & mac- 
gaiitas  nolite  proiicere  ante  porcos.  Alitet  & ali> 
cer  prcdicandum  diuetfU « vt  docet  Credor,  in 
Pnfiordli.  Et  Dominus  hic  confirmat.  D^mcLxi. 
Claude  fennones&  iigna  librum  vfque  in  tempus 
ftatutum.  Propter  hoc  Dominus  Mdtih.x^. 
Zmc.  i s . commendat  feraum  prodentem  qui  icit 
quid  cui  debeat  minidtate  pro  tempore. 

' Attende  autem  quod  fune  Sc  alij  libri  : iicut 
iiber  viur»  libri  iudicij,  libri  conrcientiarom,&  li- 
bri creaturarum.  Liber  Ticx  intelledus  Dei: in 
quo  nomina  przdeftinatorum  quo  ad  efle,  & gra- 
tiam, & gloriam»  fune  deferipea.  ^ptc.io.  Alter 
liber  apertus  eil  qui  eft  vitz.  Libri  autem  iudictj 
funt  confeientiz  Sandorom,  legis  & iuillciz  Dei 
depidi  codices,  fecundum  quos  fenteniia  dabitur 
in  die  indici),  yipec.io.  Libti  aperti  ruDt.Oi«ff.7. 
Libri  aperti  funt.  Vc  faciant  in  eis 

xudicium  confetiptum.  Libri  creaturarum  funt 
in  quibus  legimus  Creatorem  & fuam  Aotitiam. 
Qui  complicabuntur  po(^  diem  iudicij. 
Complicabuntur  ficuc  liber  czii , & omnis  mi- 
litia eotum  defluet,  Czium  teceflit 

fleut  liber  inuolutus.  De  talibus  autem  libris  non 
loquitur  hic : fed  loquitur  de  libro  hoc  • codice 
/ftu  ad  liceram  : dctilum  complicuit,  vc  myflica 
quz  funt  in  ipTo  doceret  non  adhuc  clle  rcuclan- 
<la  Sequitur. 

Reddidit  cum  miniflro]  hoc efl,cuflodi  flue 
ihefaur.trio  ad  refetuandum : in  hoc  approbans 
gradum  lanicorum  6c  ordinem, quorum  oflicium 
efl  tes  Eccleflx  rcclufas  confeniare.  Minifler  au- 
tem libri  etiam  Dodotell,  cui  Dominus  red- 
didit libtum  referuandum  : qui  Dodot  Chti- 
fto  porrigit  libtum  ad  illumiHandum  : Chriflus 
«utem  teddit  Do(!!lori  ad  interpretandum,  & cu- 
flodiendym , & fc  per  ftudium  in  illo  cibandum. 
Eztch. ;.  Quudeunque  inuenaU  comede.  £t  ci- 
baiiii  me  volumine. 

£t  fedit.]  in  quo  notarur  quies  Sc  tranquillitas 
docentis : cuius  efl  federe  in  cathedra , quz  efl  fe- 
des  caicchizanthim  , hoc  efl  , przdicantium  duc 
docentium.  Et  tunc  impleuic  Dominus  hoc  quod 
in  PfMlm.io6Ai&um  efl  de  ipfo:  Exaltent  eum  in 
Ecclefla  plebis  , & ih  cathedra  imiorum  laudem 
eum.  Lhc.i.  Inuenerum  eum  redentem  in  medio 
Dodonim , audientem  eos  , Sc  inrertoganrcm. 
DanieLi  v Veni , fede  in  medio  noflium  , & in- 
dica nobis : quia  cibi  Deus  dedit  honorem  fene- 
£lutis.  t.^f;(.t).Dauid  fedensin  cathedra  fapien- 
tiflimus  inter  tres  : Patriarchas,  & Legiflatorem, 
Ac  Prophetas. 

Et  oculi  omnium  , Acc.  ] Hic  tangit  omnium 
audientium  attentionem,  & tangit  tria : attentio- 
nem omnium  quz  fuit  ame  Saipturx  explana- 
rioncni]&  explanationem,Ac  diuenam  in  audito- 
ribus expl.mationis  receptionem.  Dc  attentione 
dicit[Ei  omnium  in  fynagogts  oculi  erant  inten- 
dentes in  cum  ] Oculus  enim  cordis  cft  nuntius; 
Sc  dite^lioad  ipfiim oculorum, fignificabat  corda 
efle  direda  in  eum,  vt  auditent  quid  dicere  vellet. 
Hoc  tamen  quidam  deuotione  , quidam  curiofl- 
rare,  & quidam obfccuar.tcs cum , fccecunt,vt 


I caperau  eum  in  (crmone.  Pfnlm.x^^,  Oculi  om- 
nium in  ic  fpetam  Domine.  Pfdlrn.i^.  Ocu- 
li mei  (onper  ad  Dominum.  x.Parntipp.  10, 
Cum  ignoramus  quid  agete  debeamus  , hoc 
iblum  teflduum  vc  oculos  noflros  dirigamus 
ad  te. 

Cerpie  autem  ad  illos  dicere  ] Ecce  Scriprutz 
indudz  explanatio.  Nec  inieiligiiur  quod  ita 
bteuitet  explanaueric  vc  hic  dicitur  : fed  potius 
fermocinando  plura  efl  profecucus.  Et  ideo  dicic 
[CoepitjC^afl  dicat.  Sic  capit : fed  multa  inter- 
ferens,  ifla  intendit  [quia  hodie]  clara  dic, lucente 
vero  lumine.  Ioa».  i . Erat  lux  vera  quz  illuminat 
omnem  hominem  venientem  in  hunc  mundum 
[haec  Saipnira]  IfnU  Prophnz  [impleta  c(t]  per 
pcomiflienis  exhibitionem  [ in  aunbus  vcfWis] 
quia  me  miflum  a Parte  in  mundum  hzc  legen- 
tem audiuiflis.A/a/rili.f  .lota  vnum  aut  vnus  apex 
non  przteribit  k lege.  EccU.^%.  Ifaias  fpiritu  ma- 
gno vidit  vicima , Sc  confolacus  efl  lugentes  in 
Sion.  Vfque  in  fempiternum  oflendic  futura  & 
abfeondita  antequam  euenitent.  Sequitur  de  dif- 
ferenti verbi  clfedhi  in  cordibus  auditorum.  Et 
primo  tangit  efledhim  in  cordibus  limplicium 
deuotorum  populi,  poflea  in  coidibus  Scribatum 
& Phaiifzorum.  Dicic  igitur. 

£c  omnes  teflimonium  illi  dabant]  [omnes] 
inquam , dc  populo  fimplici  & deuoto  [dabant  ci 
teflimonium]  quiaipfeefret  ille  dc  quo  Propheta 
hoc  dixerat,  hnn.x.  Rabbi  tu  es  Filius  Dei,  tu  cs 
Rex  Ifracl.  han.6.  Lmj.  M.iguificabani  tum, 
dicentes : Quia  Propheta  magnus  furrcacit  in  no- 
bis, Ac  quia  Deus  vifitauit  plebem  fuam. 

Eritis  mihi  tefles  in  Icrufalcm  , Ac  in  !udxa,&in 
Samaria, Ac  vfque  ad  vltimum  terrz.  Sic  ergo  da- 
bant ei  teflimonium  veritatis  prophciiz.  In  aliis 
autem  di^is  eim[Ae  mirabanciir]cie  alricudtne  dt- 
ftorum.  Eflbertf.  Valde  mirabilis  es  Domine, 
Ac  facies  tua  plena  gratiarum  [ in  verbis  grarizj 
hoc  efl,  tfliciemibus  gratiam  in  cordibus  audien- 
tium. Eccli.xo.  Sapiens  in  verbis  feiprum  ama- 
bilem facit.  Gratiz  autem  fatuorum  c.flundcmur. 
F.pheJ  Omnis  fermo  malus  cx  ore  vcftro  non 
procedat » fed  tiquis  bonus  efl  vt  det  gratiam  au- 
dientibus [quz  procedebant]  hoc  efl  .ordinate  ce- 
debant & procul  in  cordarprocefliucnim  ordinata 
efl  [ dc  ore  eius  ] Denttr.^i.  Concrcfcac  in  plu- 
uiam  domina  roea, fluat  vt  ros  eloquium  meum, 
quafl  imber  fupec  heibam  , & quali  fliilz  fuper 
gramina. 

Suiic  autem  quidam  qui  non  habent  verba 
gtatiz  fed  g|aciam  veiborum  loquendi  ^Ketc,  Sc 
oratione  lepida  multa  dicentes,Ae  gratiam  in  cor- 
dibus auditorum  non  excitantes  fed  contentiones 
Ac  lixas.  i.Ccrrnrh.i.  Veni  non  in  fublimicate  Ter- 
monis aut  fetentiz  annuntians  vobis  teflimo- 
nium  Chrifli  Non  enim  iudicaui  me  aliquid  feire 
inter  vos  nili  Iesvm  Chaistvm  & hunc 
cruciflxum.  Ec  ilmiem-  Sermo  meus  Ac  przdicacio 
mea  non  in  pcrfualibilibiis  humanz  fapientiz 
verbis  » fed  in  oflenlione  Spiritus  Ac  virtutis. 
Quidam  funt  qui  verba  proiiciunt , dc  quorum 
ore  non  procedunt : fed  iadlant  ea  incaute  in  fpi- 
ritn  indignationis.homines non  emendantes, led 
confundentes.  Proueth  Eftgencratio  quz  pro 
dentibus  habet  gladios.  Ac  commandit  molaribus 
fuis,vr  comedant  inopes  dc  terra  Ac  pauperes  ex 
hominibus.  Alij  funt  ciiani  quibus  vetba  cadunt 


i66  D.Alberti  Magni, Ord.Prsed. 


Intetram»  vel  teneno  puluecepci  inancro  glo> 
riani  ce^i , vel  per  fpeni  quzftus  lerieDi  gbcuii: 
cpni»  quos  dicitur  in  PjMjm.t.  Folioitoeius  non 
defluet  , Sc  omnia  quzeunque  facicc  pcofpe* 
rabuntur.  Folia  enim  funt  verba.  SXf^b.47.  Fo-* 
liura  eius  proficit  in  medicinam.  Verbum  enim 
Domini  debet  procedere  mature  & ordinate, 
ficuc  decet  veibum  Dei , Sc  llcut  procedit  de  ore 
Dci.£ec/i.r4.Egoexore  Altiflimi prodi)  primo- 
genita ante  omnem  cratucam. 

Et  dicebant : Nonne  hic  dl  filius 
lofcph? 

Ecce  hic  fecundum  Ckryftfi.  unginic  cfFedue 
Verbi  Dei  in  indeuotis  Seritas  & PhatiGeis.  Om- 
nea  enim  de  populo  TanAiBcabanc  eum , & tefli- 
iponium  illi  dabant-  Soli  autem  Scribx  & Phari- 
Eei.  vt  dicit  Chryfofi.  Gmiles  funt  terrz  atenofz, 
qux  quanto  plus  pluit,tanio  magis  aiet.  Et  ideo 
maledici  funi : ficut  dicit  Afoft9lm  H<br.6. 
Terra  fupet  fe  venientem  Izpe  bibens  imbrem  & 
genetans  herbas  opportunam  illis  i quibus  co- 
litur,  accipit  benedidionem  k Deo : proferens  au- 
tem fpinas  ac  tribulos, reproba  efl  & malcdidioni 
proxima : cuius  confunrmatio  erit  in  combuflio- 
nem  ignis.  Diuidirui  autem  hzc  pars  in  tres  pat- 
tesdn  quarum  prima  Scribarum  & Phatifzorum 
in  paucis  verbis  innuit  contemptum ; in  fecurvda 
autem  ChriGus  excludit  ipfurum  tacitam  obic- 
dionem  quam  fecerunt,  populum  a flde  concepta 
volentes  genere : in  tertia  autem  aperta  eorum 
ponitur  malignitas , ad  quam  induxerunt  popu- 
lum,&  quam  volebant  Domino  violei »tet  inferre. 
Primum  horum  efl  valde  patuum  , Ctd  pczgnans 
magna  malignitate. 

Et  dicebam]  fupple,Saibz  & Phacifzi  ad  po- 
pulumqui  iam  (iJem  jc  detiotionem  concepetat 
[Nonne  hic  cfl]Dcfpedionis  notaefl  demonlha* 
tio  eius  , quem  nominare  non  funt  dignati. 
S^pieni.i.  Gtauis  e(l  nobis  etiam  ad  videndum. 
Pftlm.ij.  Nec  recordabor  nomioura  eorum  per 
labia  mea  [filius  Iofeph]Minus  hic  dicit  Euange- 
lifla  quod  tam  ^ Mattharoquam  i Marco  plenius 
feiuerat  efle  poGnitu.  Nonne  hic  efl 

fabri  fliius  f Nonne  mater  cius  dicitur  Maria  & 
patres  dus,tacobus  & Iofeph>&  Simon&  ludas: 
^ forores  eius  nonne  apud  nos  funt  ? Mmtc.6. 
Nonne  hic  cfl  faber , Elius  Mariz, frater  lacobi  & 
lofeph&  Simonis  & ludz 2 Hzcomniadefpedi- 
uedida  futrr.  Faber  enim  lignarius  dicitur  fuifle 
lofeph , arte&  vfu  manuum vidum  quzrens,  & 
non  in  otio  & deliciis  panem  manducans : ficur 
Scribz  & Pharifzi  fxenmt.  Maria  etiam  quam 
obiiciuntei  quzfluariafuit:  vtdicii  HierxQ\o&c 
confilio  manuum  vidum  quzrens. Fratres  autem 
vocam  hic  confbbiinos  eius , fllios  fotoris  Beacz 
Virginisex  Clcopha  parre , tres  Apoflolos  Si- 
monem,dZ  ludam, & lacobum  minorem.Qt^rtus 
autem  lofeph  fuit  qui  iuftus  cognominabatur: 
qui  cum  Matthia  fortes  habuit  quis  eorum  in 
locum  ludzfubflicueretur.  EtcflfenfusiHicdef- 
pedz  &:  pauperrimz  natiuitatis  faber  lignarius 
vocatione , non  potefl  e(Te  Chriflus  Dominus 
quem  vnxit  Deus.Et  ideo  fibinon  efl  aedendum 
tam  rnfticano  & tam  vili. 

Faber  tamen  erat  Dominus  : quia  Propheta 
dicit  dc  ipfo : Tu  fabricatus  es  auroram, & (olcm. 


Similis  modus  dcfpediuz  locutionis  efl  ii> 
vbi  Saul  ptomoto  in  regnum  fuum, 
dixerunt : Videntes  enim  euro  omnes  qui  noue- 
lant  eum  heri  & nudiuiimius  quod  eflec  eum 
Prophetis  & prupheurct , dixerunt  ad  inuicem, 
dicentes:  Quznam  tes  accidit  fllio  Cis  t Num  & 
Saul  inter  Prophetas  efl  2 Parua  ergo  locutio  eo- 
rum magnum  impoiiac  defpedum. 

Ec  ait  illis  t Vtique  dicetis  mihi 
hanc  iimilicudincm : Medice^cura  tc- 
ipfiim  : quanta  audiutmus  facTa  in 
Capharnaum  , fac  2c  hic  in  patria 
tua. 

Hic  ponitur  illorum  verborum  aptifOroa  ref- 
ponlio.  Ei  dicit  tria.  Primo  enim  ante  terponiio- 
nera  ponic  obiedionem  cordium  ipfbruin,  quam 
populo  fbfurrando  fecerunt : Sc  fecundo  verbis 
defpediuis  rerpondec,&  tertio  foluit  obicdionem 
quam  ex  cordibus  eorum  ioduxit.Obiedio  autem 
talis  filii , quod  dixerunt  comia  famam  miraci^ 
lorum  quz  in  terram  exiuit,  quod  non  efler  vera. 
Quia  li  miracula  podh  facere  , magis  ex  ordine 
charitatis  fecillec  tales  curationes  fuis  quam 
alienis  : fed  fuis  tion  fccitict : ergo  nec  alienis. 
Faifa  ergo  eflec  fama  quz  de  co  cxiuiflec.  £c 
hoc  efl. 

Et  ait  illis  ] Amipophorans  ex  cogitationibus 
eorum  [Vtique  ] vos  faroz  miraculorum  contra- 
dicentes [dicetis  mihi]  obiicientes  [hanc  fimilitu- 
dineni]&  me  arguere  putantes  pertnam[Medice 
cura  tcipfum  ] Si  enim  facis  curationes  verbo: 
quare  iotera  dolet?  Tibi  enim  plus  debes  quam 
aliis.Deoique>Qui  flbi  nequaro,cui  bonus?Mifm> 
reanimz  tuz  ciaceiu  Deo.  £t  explanat  quid  in- 
cendit per  flmmcudinem  dicens  [quanta  audiui- 
mus  fa^  in  Caphariuum  ] apud  extraneos.  Si 
habes  oidinacaro  chariiatem  [ fac  & hic  in  patria 
tuajcirca  teiprum.  Tui  enim  qtios  debes  reputate 
vt  reipfum , multis  fubiacenc  defrdlibuS;  & indi- 
gent benefleiis  tuis.  Si  hzc  ergo  fKis.qiiimo  fac 
circa  tuos.  Ecce  obicdlio.  Tamen  Dominus  vere 
fuit  fpirjcualis  medicus, & fui  Difdpuli  dc  Sacer- 
dotes  fpiriraales  funt  medici.  /y<i/ni.87.Nunquid 
medici  fufcicabuDC  ? Secli.  fS.  Honora  medicum 
propter  neceffiraiem : etenim  illum  creauh  Al- 
tilCmos.  Vafa  autem  fua  medicinalia  funt  facra- 
menta,  quibus  & humores  malos,  hoc  efl,  malos 
mores  e:n)cllic,dc  Gmicatem  inducic.ifrmi.S.Ntm- 
quid  rcuoa  noneft  inGalaod?  aut  medicus  non 
eflibi  ? quare  ergo  non  efl  obduda  cicatrix  po- 
puli mei  ?Sk  enim  purgat  MAdch.^.  Purgabit 
filios  Leui,  deerunt  I>omino  offerentes  facrificia 
in  iu (licia  Sic  dicit  iW4i/fi.9.Non  ell  opus  valen- 
tibus medicus , fed  male  habentibus.  Augujiinm 
Necefle  fuit  vt  magnus  veniret  medicus, quia  ma- 
gnus vbique  iaecbar  zgrotus, 

' Alt  autein : Arnen  dico  vobis , quia 
nemo  propheta  acceptus  cft  in  pa- 
tria fua. 

Hzcefl  pars  in  qua  ponitur  refponfio : dc  funt 
duz  refponfioues , vc  diximus,  in  quarum  prima 
rcfpondet  ad  verba  dcfpcdhis : in  fecunda  aurem 
ad  obkAiouero.  Ad  dclpedlum  dicit  [ Amen  dico 
vobis] 


C .t)0 


in  Euang.  D.Liic.  Cap.  IV.  167 


vobis]  hoc  vere  dico  vobis  cum  coii(irmatio- 
Dc:quja  omne  quod  dicit  > vere  dicicquiamcntiri 
nonporcrit.  Rvm  autem  Deus  verax, omnis 
autem  homo  mcudax.  7</.  ■ .Non  mentitur  Deus 
[quia  nemo  propheta  acceptus  eQ  in  patria  iuaj 
Non  propheta  enim  iniila,  nifi  heeexhibenSipo 
leil  c(le  acceptus  in  patiia  fua:quia  per  illa  el\  fi* 
milis  omnibus  compacrioiistiSc  quod  m.ngnihcant 
in  ipfis,  magnificant  etiam  in  ilio.  Tropheca  au- 
tem quia  dillimilis  ell  aliis » xOimatur  lecundum 
prtndpiafiix  generationis,  aut  fecundum  ea  qux 
▼ifa  Tunc  in  eo  in  puerida:^  quando  magna  qiix 
videntur^paruitcompaiancurprincipiis.vtlefcunt. 
Alia  edam  caufa  eft  quz  in  Glofla  ponitur , quod 
quali  naturale  efl  ciues  ciuibus  fibi  inuicem  inui- 
dere.  E t ideo  fa&a  fua  vbi  pofTunt  denigrant  Hzc 
ergo  efi  caufa  ejus  qqod  dixit  Dominus,  loquens 
vt  in  pluribus*  & fecundum  conluetudinem  fecu* 
larem. 

Se  autem  prophetam  hic  dicit  Dominus  ratio- 
ne eius  quod  dicitur  Demt.  1 S.Prophecam  fufeita- 
bit  vobis  Deus  de  fratribus  veftris  , tanquam  me 
audietis  eum.  Etl  autem  Propheta  ab  afliipro- 
phetandi,dc  non  ab  infpiratioise  pinphecica.  Ipfe 
enim  cui  omnia  pet  diuinitatero  nota  funt , nul- 
lam penitus  redpit  infpirationis  teuelationein. 
CW«/a.  In  ipfo  funr  omnes  ihcfauri  fapiendz  6c 
luentis  Dei  abfcondki. 

Patriam  autem  fuam  vocat  hic  Aride  locum 
conceptionis  de  nutntionis  , &non  totam  pro- 
uinciam  Galilzz : quia  Caphacnaum  e A etiam  in 
Galiiza  vbi  piudbus  valde  fuit  acceptus.  Suis  au- 
rem conuicaneis  qui  inuidia  incitabantur  ad 
ipfum  , non  fuit  acceptus.  /04/r.  7.  Neque  enim 
narres  fui  credebant  in  eum.Hinc  i.^r^.t^.Quis 
cADauid,&quisdlfilius  iCzilGfnef.  $9.  lofeph 
iiiterrafua^  fuis  aA)igitut,apud  extraneos  in  exi 
lio  exaltatur  G«nr/.40.propet  hoc  dicitur  Abrahx 
Centf.  1 1.  Egredere  de  ietra,dc  de  cognatione  tua, 
&fadamce  crefoece.  Num.  la.  Maria&  Aaron 
contra  Moyfcn  iurgantur,cui  obedicrunt  exuanet. 

\6.  Dathan  & Abiron  infurgunt  contra 
Idoyfen  de  Aaron  , quos  ali)  curo  reuerentia  fc- 
quuntur. 

Quod  autem  dicit  quod  in  patria  Agna  non 
fecit,  M-trc.6.  caufa  redditur,  vbi  fic  dicitur:Non 
porerai  ibi  virtutem  vllam  fu:ere,  paucos  nii)  in- 
Dcmos  curauit.  Hzc  autem  impotcntin.ficut  pa- 
tebit ex  Tequentibus , non  fuit  in  Domino,  fed  in 
ipfls.  Impediuit  enim  hoc  eorum  incredulitas  , de 
indeuotio : quia  in  6de  deuote  non  petebant.  Et 
ideo  quod  Dominus  poterat  de  potentia  abfolu- 
la , non  poterat  dc  iuAitia.  Non  enim,  vc  dicit 
fMper  hunntm^  aliquem  fanabit  Do- 
minus in  corpore  quem  prius  non  fanaret  in  ani- 
ma. Et  ideo  dicitur  quod  totum  homi- 

nem fanum  Axii.  £t  quia  interius  fanari  ab  ipfo 
noluerunt  ideo  indigni  fuerunt  quod  exterior  fa- 
nitas  prxAacecureis.  Hzc  ergo  eA  caafa  quod 
apud  alios  etiam  Gentiles  multas  peifecii  faniia 
tes,  de  paucas  apud  fuos.  Hoc  autem  quod  nunc 
dt^m  eA  , intendit  itiAruere  duobus  exemplis, 
dicens. 

In  veritate  dico  vobis*  Mulcx  vidux 
erant  in  diebus  Elix  in  Ifracl,  quando 
claufum  cA:  cxlum  annis  tribus  &: 
menfibus  fex,  cum  fac'la  elTec  fames 


magna  in  omni  terra  : & ad  nullam 
iilariim  rnifius  efl  Elias , nifi  in  Sarepu 
Sidonix  , ad  mulierem  vitfuam.  Et 
multi  leprofi  erant  in  IfraelTub  Eliico 
prophetas  & nemo  eorum  mundatus 
cftnifi  IVaaman Syrus. 

Hic  enim  incipit  refpondere  indnSx  obieftio- 
nt:de  diuiditur  in  duo:in  (blutionem  obic^lionis, 
de  indignationem  eorum  ortam  ex  folutione. 
Soluit  autem  per  duo  exempla.  Et  hoc  habet  par- 
tes duas.  Primum  eA  de  vidua  Sareptana  de  Elia. 
Et  circa  hoc  dicit  quatuor.  Primum  tangic  mul- 
riiudlnem  viduatum  Ifracliticarum  indeuotarum. 
Secundum  cA  necelStas  Elix  (quz  omnibus  fiiic 
neceAaria } ex  fame  omnes  zqualiter  opprimente. 
Cui  fami  fblus  Elias  fubuenire  potuir.  Tertium 
eA  de  miAione  Elix  ad  fubuenicduro  vni  deuotz. 
Quaiinm  innuit  deuolionemvidux.  hofpttio  re- 
cipientis Eliam,  laluantem  eam  de  Alhim  \ famis 
opprcAjone.  De  primo  ergo  dicit. 

[n  veritate  dico  vobis  ] hoc  eA  idem  quod 
Amen.  Sed  hic  tangit  Scripturx  veritatem.  A’oi». 
9.  Veriiacem  dico  in  ChriAo  I e s v , non  men- 
tior. t.Cerivr.i.  Non  e A in  iIlo:HA,de  non:fed  eA 
in  illo  EA[muIcx  vidux]  a viris  fuis  iduz.hoc  eA, 
per  mortem  diuifz  [erant]  (blatio  indigentes  [ in 
diebus  Elix  ] quando  Elias  claruit  fermone  dC 
operibus  lignorum.  Er  bene  dicit  [in  diebu$]quia 
omnia  erant  in  luce  qiiz  fecit  Elias.  Sapieni.  i8. 
Sandis  tuis  maxima  firir  lux[in  irrael]dodlrinam 
Dei  habentes  ex  lege, de  ex  lumine  EHz  illumina- 
tionem dodtinx:dc  tamen  indeuotx  ad  Eliam. 

Quando  claufum  eA  cxlum]ln  hoc  tria  notan- 
tur fecundum  litetam,  & vnum  quartum  fccundu 
fpiritum.  Czlum  enim  dicitur  aereum  quod  cx 
vaporibus  conceptis  & ex  mutatione  fui  in  aquam 
roatettaliiei  habet  diAillare  in  guttas  pluuix. 
Pftlm.  67.  Terra  mota  elbeienim  cxli  diAillauc- 
runc.  Ifd.4,^.  Rorate  cxli  dcfuper,&  nubes  pluam 
iuAumMperiaiuc  terra,  dc  germinet  Saluatorem. 
Ali)  ctH  fune  cxli  Acllarum  qux  ortibus  fuis  dc 
occafibus  faciunt  pluiiias.  icb  9.  Qiii  faric  ArAu- 
rum  , dc  Oriona , dc  Hyadas  , dc  interiora  An  Ari. 
Ar^rus  enim  frigiditate  conAaic  facit  nubes,dc 
aerem  in  aquam.Orion  autem  tempeAaccmcom> 
mouet, agitantem  nubes.  Hyadx  autem  elidunt 
pluuias.Et  ideo  dicuntur  ab  hydor  hyades>gtxco, 
quod  eA  humor,  hh  )8.  Nunquid  coniungerc 
valebis  micantes  Acllas  Plciadas?Grcj|er.Pleiades 
dicantur  quali  pluuiales  quia  pluuia;  faciunt. 
Tertium  eA  cxluin  cxli  quod  eA  Domini , cuius 
impenum  fupet  lecundum  czlum  quod  cA  Aella- 
tum : vt  piimo  vel  producat , vel  non  producat 
pitiuias.  Pf*bn.\  it.CzIumczli  Domino, teri.nin 
amem  dedit  Aliis  hominum.  Quartum  eA  czlum 
gratix  Dei , quod  clauditur  ne^uat  in  cordaho- 
minum  propter  indeuoiionem  eorum,  h»».  1. 
V idebii  is  c^fum  apertum.de  Angelos  defeendent  es 
dc  afccdentes  fiiper  Filium  hominis.  Dc  omnibus 
his  fmnildicituc /«ft  Nunquid  noAi ordinem 
czii , dc  rationem  eius  potKS  in  terfa?Ratio  enim 
cxli  in  terra  ponitur : quando  terra  per  rationem 
iuAam,  vel  heneAcia  czli  confequicur,  vel  eirdem 
iuAitia  Dei  priuaiur.  Ltuit,  i6.  Si  nonobedieri- 
tis  mihi,  addam  correptiones  vcAras  feptuplum 
propter  peccata  veAra , 5c  conteram  fupeibiam 
duriiiz 


1 6 8 D.  Alberti  Magni,  Ord  Prsed. 


doritix  vc^rz  , daboque  vobis  czium  (Icfupcr 
(icut  fcnum,&  tertam  zi?eain.  Dem.  iS.  Sit  cz 
Ium  qubJ  lupra  le  cft,  ancum;&  tcrca  quam  cal- 
cas,^rrca.  Sicergo  clauditur  czium  a IHlIicidio 
benefici)  czleftis  propter  peccata  habitantium  in 
tena. 

Annis  tribus  ] quia  in  tanto  tempore  germen 
przfctu  extinguitiu.  Claufura  enim  vnius  anni 
frudus  laboris  illius  anui  dediiutu  humore  cz 
lefli  > exiccat : fcd  annus  ex  przcedenri  fertilitate 
communiter  abundat.  Secundus  autem  annus 
abutxJannam  prillmam  tollit,  & deuurat : & tet- 
tlus  pellilentia  famis  laboiat.O>«#/i4f.  Biennium 
cA  enim  ex  quo  fames  coepit  elle.  lam  con- 
fumptum  efi  quicquid  habebatur  de  fuperiluo 
aliorum  annorum.  Dicit  autem  [^cmcnlibuslcx] 
quia  illi  proptec  intemperiem  non  valent  femi- 
nationi.  Et  quidem  illi  in  terris  csdidis,runcmgi- 
fes  zftauSi  & autumni  in  parte , 6c  vetis  in  parte. 
Medietas  enim  autumni  & n>edieta$  veri^  non 
profunt  feiuinationi.  Hzc  ergo  cA  caufa  lite- 
ralis. 

MyBice  autem  funt  tres  Aatus  qui  cratiam 
noD  Aillauetunt-  Status  videlicet  ante  diluuium, 
quando  peccatum  inunJauiu&  Aatus  Patriarcha- 
rum,quando  notitia  Dei  non  perfciAa  fuit  in  iege 
naturali : & Aatus  Icgts.quattdo  peccatum  oflcti- 
debacur  , fed  nuu  curabatur.  Sex  autem  menfes 
fuerunt,  fex  legis  teuuluiiones , impcife^z  il- 
luminationes in  cxiemontis  facranicnus,  iudiciis, 
moralibus,  regno,  & facctdodo  : in  quibus  nihil 
gtatiz  fundebatur  quamunciinque  tonaret  verbis 
Leginatotis&  Prophetarum. //]*.(.  Mandabo nu- 
t bibus  meis  ne  pltiant  fuper  eam  imbrem. ) . 
In  malitiis  tuis  probibitz  funt  Aillz  pluuiacum,&: 
feiotinus  imber  non  fuit. 

Tangit  amem  cAciAum  hccitatis  » fansem  di- 
cens:&  tangit  famem, & famis  magnitudinem,  A: 
funis  gcncralitatcm.  De  fame  dicit  [ Cum  fada 
eAct  fames  ] ex  (iccitace  materiali  & fpiiituali. 
y^me/8. Mittam  in  vos  famainnon  famem  panis, 
&:  htim  aquz  ,fed  audiendi  vetbum  Dei.T<^''C».4. 
Paruuli  petierunt  panem,  & non  erat  qui  frange- 
ret cis.  Magna  fames  enim  cA  defedus  imclledus 
^etbi  Dei.  Magna  etiam  cA  cum  nec  verbum  Dei 
habetur : Acut  ncc  gunum  in  cortice.  Cum  enim 
dced  panis , fames  cA.  Cum  etiam  dcfunc  alia  ci- 
baria , m^na  fames  cA.  Sic  in  fpiiitualibus  cum 
deeA  myllicns  iiucllcdus , fames  cA:quando  vero 
ctiamhcera  dcBcit , fames  magru  cA.  Pulli  enim 
aAnorum,hoc  cA,  AmpHces  cibarentur  micmace  A 
granum  non  haberent,  /f*.  )o.  Pulli  annorum 
Commixtum  migma  comedent : & Acut  in  area 
ventilaturo cA  [in  omni  terra]  Ecce  famis  geisera- 
liras:^  hzc  fpiritualiia  cA.  quando  apud  nullum 
snuenttur  pluuta  dodrinz  , neque  prziatum,  ne- 
que fubditum  > nec  religiofum,  neque  fccularem. 
/erem.  14.  Luxit  ludzadc  pottz  eius  corruerunt: 
& obfatratz  funt  in  terra,  & cUmorlerufalem 
aArendic.  Maiores  miA:runt  minores  fuos  ad 
aquam,  venerunt  ad  hauriendam  aquam  , 6c  non 
inuenqrp'K''cp<’rtaueTuntvaraAja  vacua.&  con- 
foA  Aiiit , & afflidi.  Gtntf.  47.  OppreAit  fames 
cerraro,  maxime  ^gypii  & Chanaan,  hoc  eA,  A- 
culares  laicos , & clericos » qui  per  iEgyptum  ; & 
Chanaan»quz  inietptetatutrranAnutaca,&:  Agni- 
£cat  teligtofos.  Sequitur. 

Et  ad  uuUam  carum  ] viduarum  quz  fueiunt 


in  lAacl  [mi(Tus  eA  Elias  1 ad  faluanditro  a fame: 
quiaindignz  fuerunt  [nifi  in  Satcpton^Jquz  fuit 
vilia,  non  in  llracl,  fed[Sidontz]  quia  Ac  vocaba- 
tur prouincia  in  qua  fuit  Tyrus  quafi  nKtropolis. 
Et  >Aa  vidua  fuit  Gentilis,  & AgniAcabattranA- 
tum  ChtiAi  ad  Gcnccs.  Et  de  iAa  prouittda 
fuit  ciiam  vidua  Syroplurnilla  Chananzaqute 
Aimth.  i*y.  iiKcrpclIauit  ChriAum  pro  AUa,&  de 
qua  dixit:0  mulier,  magna  eil  Ades  tua ! Aat  ubi 
iiLUt  vis.  Etdeuoriouem  huius  vidu.T  AgniAcan- 
lis  gencilitatem  , colligit  GUJ[a  ex  habitatione  & 
adibuseius.  Sarepta  enim  incendium  vel  anguAia 
panis  interpretaiui:$idon  autem  venatio  inutilis. 
Mulier  ergo  Gentilis  in  concupifeemia  inHam- 
mota  Gentilium , & anguAia  panis  verbi  Dei  ha- 
bitans, & dedita  venationi  inutili  tempor.tliuiu 
lucrorum, hoc  deuotione  promeruit  quod  lAacIt- 
ticis  negatum  fuit , quarum  lex  concupirceniiaio 
inhibuit  pabulum  verbi  habuit-  Hzc  enim  duo 
ligna  in  m^um  crucis  collegit  & propheticum 
dcAderiuin  impieuit  Et  ita  zAimacc  de 

Vobis  , quod  ego  Acut  & Elias,  ciucsdiligo : Ad 
indeuotio  vobis  bencAcia  & Aillicidiiiro  czIcAis 
gtatiz  abflulU  : Acut  ic  in  diebus  Elix.  Et  quod 
vos  repuliAis  . Gctmhbus  & extraneis  prup^et 
deuocionem  darur.  Wfl.  1 \ . Vobis  opombat  pri- 
mum loqui  vci  bum  Dei : fcJ  quia  repellitis  iilud, 
& indignos  vosiudicatis  zterna  vita  : eccccou- 
ueaimuf  ad  Gentes. 

Et  multi  ic)>ruA  ] ScainJum  eA  exemplum  de 
eo  qui  etiam  Gemitis  fnic,  m patria  Pruphetz 
exui  quzAuit  Prophetam, & deuotione  fua  fani- 
tatem  promet uiticuius  lepra  cunccIlaiKo  &:  cun- 
ciui  ptoptci  hideuotionem  adhzAt  4-  Rfg.  f . Ec 
hoc  c(l  qnoddicit[  Ec  inulrileproA  erant  in  Ifracl] 
coiuiucs  Prophetz  Sc  vicini['*  b EliAo]  Hoc  no- 
tat quod  virtute  curandi  cost  ■ habuit  EliAiis 
[ Sc  nemo  eorum  ] Icptofurum  iriaclititoiuin 
[mundatus  cA  niANaaman  Syrus  ] qui  Gentilis 
fuiriquia  Acut  dicitur  Mitiih  S.  Non  inueni  con- 
eam Adcmin  lfraci,licuc  in  Naaman  Syro. 

‘Attende, quod  lepra  morbus  eA  de  hepatis  vi- 
tio natus , cuius  corruptio  ad  fomes  nzmbroinm 
pcningittdi:  iJco  membia  deformat,coriim)pic,dC 
aliquando  amputat.  Ec  AgniBcAt  IrzreAmquzcx 
victu  ptopttz  voluntatis  nafeitur , &ciror:ci  in- 
ccilcdfus:&'  pertingit  ad  fontes  membrorum  , qui 
funt  do^riiia  dc  przdicacio  quibus  mcmb.'a  cor- 
poris royAici  infunduntur  & nutriuntur : & ideo 
m^ra  deformantur,  &:  corrumpuntur, de  aburo- 
puncur.  Ezjcl).  i ).  Ponam  zelum  meum  in  rc 
quem  exercebunt  tecum  in  furore  ChalJa  i:  na- 
Aimdc  aures  tuas  przcidcnt.  8.  Ecccle- 

profus  veniens  adorabat  eum,  dicens  t Domine  A 
vis  potes  memimdaie.  Ecce  deuotio  quam  ciucs 
& lAaclirz  non  habuerunt.  SigniAcat  enim  etiam 
nomine  fuo  Naaman  deuotos,  qui  decorus  jincrr- 
pretatur.  Pfilut.  loj.  ConfclUoncm  & decoictn 
induiAi  amicius  lumine  Acut  vcAimento.  A'z.  3;. 
Gloria  Libani  data  eA  ci.dccor  Carmcti.dc  Saron- 
Libanus  candidatio,  AgniAcat  pccnitei-.(iam.C.'U- 
mclus  Aientia  circuncihouis,  AgniAcat  Atisfa- 
dionom  przcidentero  concupiAcstmm.  Saruo 
princeps  mceroris  AgmAcac  compii^lunis  gra- 
tiam. 

Et  repleti  funt  omnes  in  fynajioga. 
ira,  hxc  audientes.  Et  furrcxcrunt,  & 
ciccccunc 


'inEuang.  D.  Luc.  Cap.  IV.  169 


clcccrum  illum  extra  ciuitatem  : 8c 
duxerunt  illum  vfque  ad  fuperciiium 
montis  , lupra  quem  ciuicas  illorum 
erae  xdiHcata  , vt  prarcipicarcnc  eum. 
Ipfc  autem  craDllcns  per  medium  illo- 
rum ibat. 

Hic  tangitur  ex  folutione  ptopofita  t oftenllo 
indeuononis  per  quam  indigni  funt  ad  curationes 
fanicatum.Et  dicuntur  tria:indeuotionis  indigna- 
tio , periculi  intentatio  ,&Iesv  Christi 
liberatio.  Indeuotionis  indignatio  tangitur  cum 
dicit  [ Repleti  fune  omnes  in  Tynagoga  ira  * h«c 
audientes]  Tanguntur  autem  tria.  Primum>quod 
repleti  funt  indignatione.  Repletio  autem  fonac 
smplerionem  pedlus  prementem : Hc  enim  ma- 
litia Sc  indignatio  tepleuit  cos , quod  peplus  ile 
pteiEr  t qu^  continere  non  poterant  ex  multa 
amaritudine  icllis.  In  fcllcamaiitudinis  de 
obligatione  iniquitatis  video  te  e(Tc.  Indignatio- 
nem habebant  contra  eum  qiieiu  contemptui  ha- 
bebant. Htbr.6.  Quanto  magis  putatis  deteriora 
mereri  fupplicia,  qui  Fdiuro  Dei  conculcaucric,& 
iatiguinem  tellamenii  pollutum  duxerit . in  quo 
ian^iheatus  eil , & fpiritui  graiix  contumeliam 
fixerit } Tangitur  etiam  communitas  eorum,cum 
dicitur[omnes  in  rynagogaJ/yi/OT.!  ?.Omnes  de 
citnauemnt  ilmul  inutiles  (a£li  fiint : non  eft  qui 
faciat  boQum  > non  ell  vfque  ad  vnum.  JJt.  i . A 
planta  pedis  vfqtie  ad  vetticem  non  efl  in  eo  fa- 
nius  [ita]  el\  vindidlf  appetitus  exexaTpetatione 
fellts,vt  dicit  D»mi>fceniu.Oeyt  ji.Feldraconum 
Tinam  eorum  i&  venemim  afpidum  infanabilc. 

Dederunt  et  vitium  fcHc  mtxtum[hxc 
audientes  ] Ecce  tertium  in  quo  cx  verbis  vitx 
morram  concipiunt.  ?r«utrb.\\.  Non  amat  pe 
ftilenseum  qui  Ce  corripit.  Tnlinutn  Uh.  devtra 
smieitij.  Veritas  odium  patir.  Hcontra  dicitur 
£ccli  to.  Q^am  bonum  cft  correptum  mani 
frAare  pcEniienciam  : fic  enim  effugiet  volun- 
tarium peccatum. 

Et  ciccctunt  illum  ] Ecce  periculi  inrenwtio. 
Et  tangit  (tia : cicdbonem , ad  fuperciliiiro  dedu- 
ctionem , 8c  ptzctpitationisrux  malam  intentio- 
nem. De  eie^ione  dicit  [Et  eiecerunt  illum  extra 
ciuitatem  ] tanqnam  immundum  quo  ciuiiaseo- 
. rum  pollui  non  deberet.  /f^?.'7.Eiicicm es  cum  ex- 
tra ciuitatem  lapidabant.  Matib  f.  Beati  critis 
cura  maledixerint  vobis  homines,  Arexprobtane- 
tinr,Aceiecerim  nomen  veArnm  tanquam  malum 
propter  Filium  hominis  : gaudete  in  illa  die  & 
ctuitaie  [ Sc  duxerunt  illum  ] tanquam  malefa- 
dorem[£t  duxerunt]  tn/ra  1 ) .Modo  flagellatum 
ducitis  .id  criiciflgendum  : hic  autem  ad  prxeipi- 
randiim  [ad  fuperciiium  mon(is]prxrupti  in  rupe 
•Ira  [fuper  quem]  montem  [ cinitas  illorum  erat 
cdiflcarajtn  monte  etiam  fuperbix  diaboli  zdifl- 
esuerant  ifli.  Abdiz.  Superbia  cordis  tui  extulit 
tCf  habitantem  in  fcilTuris  petrarum,  exaltantem 
ibiium  tiraro  [vt  ptzcipicareni  eum]Ecce  inten- 
tiopeflimz  voluntatis.  Peiores  in  hoc  dzmone. 
Dzmoncnim  dixit : Mitte  tedeorfura,8c  mamiro 
twn  extendit.  ScdiAi  facrilegas  manus  extende- 
runt inChfiftum  Domini  /'Mw.i04.Nolite  tan- 
gere Chriflos  meos  $c  in  Pcopheiismeis  nolite 
malignari.  Nc  enim  in  cum  ptanum  extenderet 
diabolus,  prarcipit  /eb  1.  Veruntamen  in  cum  ne 
extendat  manum  rnam. 

D‘Alberti  Eiung.  D^Lne. 


I E s V s aurem  tranflens]  Ecce  liberatio : quia 
nec  hoc  genus  mortis  elegerat , nec  hoc  tempus. 
De  genere  mortis  /««n.ia.  Ego  11  exaltatus  fiieto 
i terra.  De  tempore  h*».  i . Nondum  venit  hora 
mea.  Jotn.y.  Tempus  meum  nondum  adoenic 
[per  mediam  iliorum  ibat]  inuifibilis  eis.  Peccuili 
enim  funt  accilla  fleut  Sodomitz  circa  oflium 
Lot  Gtntf.  1 9 . Dicitur  autem, quod  de  monte  defi> 
cendens , mons  cedens  finum  fecit . Sc  eum  in  (e 
recepit : ita  quod  vfque  hodie  veftigia  veAimea- 
torum  Sc  pedum  apparent  in  lapide.  Pfuerb.  1 x. 
Eflugietiuflusdeanguflia.  Simile  foM.%,  Iesvs 
abfeondit  le,&  exiuit  de  templo 
fum  flcuc  homo  non  audiens , Sc  non  habens  in 
ore  fuo  redargutiones.  Sk  hodie  multi  I e s v m 
in  fuperciiium  montis  per  dignitatem  adeptam 
przcipitam : quia  de  eo  non  curant,  fed  contem- 
nunt. Htbr.6.  Ruifum  Itbimetipds  crucifigentes 
Filium  Dei,  Sc  oAencui  habentes. 

Et  dcfcenciic  in  Capharnaum  ci> 
uicatem  Galilaez,  ibiauc  docebat  il- 
los fahbacis.  £c  (lupcbant  in  dodri- 
na  cius , quia  io  poccflace  erae  fermo 
ipHus. 

PoAconftrudlionefnveritatiseccienafliczitan- 
git  conAru^ionem  poteAatis  eiufdem  Ecciclix. 
Et  hoc  facit  Yniucrf^iter,^  patticulariier.  I aiii- 
culaiicet  autem  duobus  mudis  , tam  fuper  fpiii- 
tualem  creaturam  , quam  fuper  corporalem.  Et 
hzc  per  ordinem  in  tribus  vcibis  UiAoticis  iacenc 
in  litcta  , Sc  fic  etiam  iAa  miracula  ioirodiKun- 
tur  , & non  fecundum  ordinem  temporis  , quem 
Afzrnb.derermiDatp.  lAcautem  Luca»  hic  tangit 
fecundum  quod  faciunt  ad  probationena  potella- 
tis  ccclcliaAicz.  Tangit  igitur  piimo  poccAaiem 
eccIefiaAicatn  fuper  ae&iurain  fpiriiualem  , & 
tangit  tria : primo  enim  poteAatis  uAcnllonem, 
fecundo  eiufdem  poteAatis  eflicaciam  fuper  dz- 
monis  eie^ionem  , tertio  fidciiiun  ex  hoc  ad  d&« 
uotionii  excitationem.  Circa  primum  tria  dicir. 
Primum  eA  poteAatis  oAenfio  per  verbi  propuli- 
rionem.Sccundum  cA  Aupor  audientium  per  eam 
quz  fuit  ad  veibum  auditum  deuotionem.  1 cr- 
tium  autem  eA  quod  publice  ecclcfiaAicam  & di- 
uinam  proBtemuc  poteAatetn.  , 

In  ptimo  horum  dicit  fex,  quorum  ptimum  eA 
qiiod[deAendic]non  quidem  immediate  'i  Naza- 
reth, ied  a ludza  ad  quam  i Nazareth  afceiKlerat. 
Nunc  autem  de  ludza  in  Galilzam  delcendic 
iterum.  Et  hzc  defcenfio  fuz  humilitaris  fignili- 
cat  condefccnUonem.  //.r.£4.V  tinam  dirumperes 
czios  & delcenderes,  hoc  eA » ad  noAra  humilia 
(c  inclinares.  Msttb.i.  Cum  defcendiUet  Iesvs 
de  monte , fecutz  funt  eum  turbz  multz , quz» 
ficur  dicit  Cbrypiliomm  » montem  eminemiz 
imelleflus  fui  afeendere  non  valebant.  Defceudic 
autem. 

Capharnaum]quz  vitta  pulchritodinis,&  villa 
pinguedinis  intetpretatur.  Pulchritudinis  quidem 
in  adlione , Sc  pinguedinis  in  contemplatione. 
Piilchticudinem  habet  immaculationis  per  pec- 
cati immunitatem.  C4Kfic..4.  Tota  pulchra  es 
amica  mea  Sc  macula  non  eA  in  te.  Pulchritudi- 
nem eciam  habet  conuetfacionts  in  virtute. 
/’/4/m.44.Specie  lua  & pulchritudine  tua,intende 
P profpetc 


170  D,  Alberd  Magni,  Ord,  Prscd. 


pcoCpere  ptocede&  regna.  Adhuc  «atem  pulchrU 
cudinem  rpleiKiuris  io  exempli  oftenlione.  /«- 
dtth  lo  Cui  etiam  Dominus  contulic  fjf^endo- 
rem : quia  omnis  lilacompofitio  non  ex  libidinci 
fed cx  vinute pendebat.  lux  ve- 

(Ira  cotam  hominibus.  Habet  autem  pinguedi> 
pem  in  otationis  deuotione.  P/dlm.  6 x Sicut  adipe 
& pinguedine  repleatut  anima  mea.  Habet  pin« 
guedinem  in  foi  rpiiitui  quotidiana  oblatione. 
PftUm  9.Holocauiium  tuum  pingue  Bxt.EccU.}  8. 
Impingua  oblationem  Habet  pinguedinem  in 
(aeramenti  ruiceptione.  Afer  pinguis 

panis  eius.  Habet  pinguedinem  in  fao£fci  Spiritus 
confolatione  Itrtm.%u  Inebriabo  antnus  Sacer- 
dotum  pinguedine.  Sic  ergo  defeendit  in  Caphar- 
naum[ciuitatem]prccipuam,qu2  (ignifieac  Quo- 
torum unionem.  Multitudinis  credentium 

prat  cor  vnum  & anima  vna  [ Galilxx  ] que  eft 
rcanOnigtatio  faiiila.  Vt  oftendai  nos  omnes  elle 
holpires  fuper  terram,  ii.  ConScexites 

quia  peregrini  & horpites  funt  fuper  terram. 
Et  qui  hec  dicunt  (igniScanc  (e  patriam  in- 
quirere. 

Ibique  docebat  illos  ] Ecce  fuz  pocedatis  ma- 
nifedatio.  Letamini  in  Domino  Deo  ve- 
Ato : quia  dedit  vobis  Dodlorem  iu Aitie » ^ def- 
cendere  fadec  ad  vos  imbrem  matutinum  & le 
cotinum , hoceA , dofhinam  poteAatis primi  ad 
uenius  6c  (ecundi[rabbaC)s]HoceA  cempus.In  fab- 
bato  enim  docebat : quia  tunc  piares  ad  audirum 
confluebant ; eo  quod  tunc  vacabam  i (eiuilibus, 
& quieti  coidis  vacabant  vt  intelligerepoflent 
verbum  Dei.  /fi  z.  Ibunt  populi  multi, & dicent: 
Venitearcendamuiadmomera  Domini,& doce- 
bit nos  de  viis  fuis 

Et  Aupebant]  Ecce  tangit  deoocionis  auditum 
fidelium,  quam  conciueaiui  Naxaceni  non  habe- 
lniu.EA  aueeft)  Aupot  cordis  infenfibilitas  in  ma- 
gna admiratione.  Cor  emm  audiens  magna  & de- 
uota  que  fuper  ipfum  funt , Aat  6c  eflrcitur  in(m- 
fibile  in  feipfo  :cum  nihil  talium cognoicerc  pof- 
jit  neque  facere.^  .^.Siupotcircumdederareum, 
&omnesqui  cum  ipfo  erant,  hoceA, Petrum. 
Ifh  9.  Qui  (acic  magna  & inferutabilia  quotum 
non  eA  numerus  [in  doArina  eius  ] Supra  «tdtm. 
Mirabantur  in  verbis  gratie  que  procedebant  de 
ore  eius. 

Quiajn  poceAateetac  fermo  ipfiusJEcce  pro- 
firifio  diuine  ficecclefiiAicc  poteAatis : ficut  fla- 
rim putebit  per  efferum.  Efl  autem  fermo  qua- 
dcupltciter  in  poceflace.  EA  enim  in  poceflace  di- 
centisyin  poceflace  fermonis,in  potcAate  virtutis, 
& in  polite  diuine  operationis.  In  poteAace 
qutdemdtcencis:quandonoii  per  furotcm,vd  am- 
fiicionem , vel  ia^anciam  efl  extortus  : fed  portus 
in  manfuecudine.&  pietate  propofitus.Nonenim 
tn  poaftate  habuit  {ecmonem.cum  ex  timore  di- 
xit /«’’  4.  Conceptum  fermo  nem  quis  recinere 
po(Et?  Nec  in  poteAace  ferroonem  babuic  qui  ex 
impatientia  dixit  hb  En  venter  meus  quafi 
inuAum  abfque  rpirapilCsquod  lagunculas  nouas 
dirumpat.  Loquar  & refpitabo  paululum.  Sed  in 
poteAate  Domini  erat  fermo  qui  manfuete  & 
fine  clamore  propofuic , potens  addere  & mi- 
nuere. & niece&  dicere  iicuc  voluic.  Et  ideo 
dicitur  de  to  EecU.%.  Sermo  eius  poteAate  ple- 
nus eA.  Econcrj  de  Aultis  Prtuerb  if.  Sicut 
yr^  piceos  & ifl>fque  mutoniin  ambitu : ita  vir 


aui  non  poteA  in  loquendo  cohibere  (piriratn 
fuum. 

Aliter  dicitur  efle  fermo  in  poteAace  fermonis 
& veritatis.  Et  hoc  cA , quando  bene  probatur, 
& bene  exponitur , & bene  adaptatur  ad  propo- 
fleum.  P’oturb.\^.  Lzeatur  homo  fencenciaoris 
fui.&  (ermo  opportunus  optimus  eA.  /'/ii/in.140. 
Audient  verba  mea,  quoniam  potuetunt.  hoc  eft, 
poteAaicm  veritatis  habuerunt.  EA  etiam  in  po- 
teAace victuci$,quando  virtute  perficit  omne  quod 
ore  fuo  dicit,  ^il.u  Capit  1 e s y s facere,  & do- 
cete. A/arr.7.Loquebatut  enim  quafi  poteAacem 
habens , & non  ficuc  Saibz  & Phariuei.  Iterum 
dicitur : In  poteAate  diuinz  operationis,  quando 
verbo  virtutem  Oei  per  miracula  oAendit , ad 
minus  dzmones  eliciendo  de  cordibus  audito» 
tum.  Pftdm.67,  Dabit  voci  fuz  vocem  virtutb, 
Denttr.\^.  In  dextera  eius,  boc  cA.  in  poteAate 
eius  ignea  lex,  boc  eA,  verbum  Spiritum  fandum 
difliindens.  \.C«nnth,x.  Non  eA  tegnum  Dei  in 
ftrmone,  fed  in  virtute. 

Et  in  Synagoga  erae  homo  habens 
daemonium  immundum. 

Hic  tangit  poteAatis  didz  efficaciam.  Tangrt 
autem  duo  : f^rfc<Aioi>em  miraculi , & fidelium 
zdificacionem  cx  vifa  poteAate  Dei.  Perfedio 
miraculi  eA  in  tribus.  Tangitur  enim  primo  dz- 
moniaci  difpofuio : f^undo  damunis  vuce.pote- 
Aacis  Domini  protcAatio:  tertio  autem  dzinonis 
eiedio.  Per  quinque  auten  dzinoniaci  oAenditor 
difpofltio : per  locum  religionis,  per  naturam  di- 
uinz  imaginis,  per  culpam  criminis , per  modum 
dzmonis , & per  malitiam  infcAanonis.  Per  lo- 
cum religionis  : quia[erac  infynagogajltiuceum 
exagitans  dzroonium  , plures  ibi  li  cultu  diuino 
diAurbauit.  Vnde  legitur  in  Vitis  Patrum,  quod 
parui  .Cchiopes  monachos  a laudibus  diuinis  re- 
trahebant. lobx.  Quadam  dic  cum  vcniflenifllij 
Dei  vt  Aarcnt  coram  Domino  , affuit  inter  eos 
I edamfatan.  Zar>7.j.Sacan  Aabac  i dextris  i£sy 
faccrdotismagnivtaduerfaretutei, 

I Homo]  Ecce  rangit  namram  ad  imaginem  Dei 
tnllgnitam,  cui  mifericordia  cA  przAandaproptet 
imaginis  honorem  quam  dzmon  deturpare  ir>- 
terxiic.  Semper  enim  vfnrpai  Dei  fimilitudinem. 
Et  ideo  quia  Dominus  miferetur  imaginis , eii-' 
ciens  dsroones  de  hominibus,  mittit  in  porcos 
& illos  dimittit  perire.  /.Nr.M.'Filiam  Abrahz 
oportuit  folni  ^ viirenio  iAo  die  fabbati  quam 
alligaitic  fatanas.  Similiter  Mjiih-tj.  faluauit 
filiam  Chananzzquz  male  i dzmonio  vexaba- 
tur. Et  £>«r.9.  Erat  eliciens  dzmonium  Et  fle 
femper  videbis , quod  curat  eos  quos  ad  fuam 
forroauic  imagmem, eripiens  fuam  flaiilirudincRX 
de  poteAate  diaboli.  Ec  />.17. Deus  de  terra  aea- 
uit  hominem , & fecundum  imaginem  fuam  fecit 
illum-  Et  ideo  tangit  hominem  quia  Deus  non 
vult  homines  efTe  in  poteAate  diaboli  Tangit 
etiam  colpam  criminis  per  quam  datus  cA  tn  po- 
teflatem  diaboli, per  hoc  que^  diric. 

Habens  ] Non  enim  dicit  habitus  ^ dzmone; 
quia  tunc  forte  traditus  efTet  flne  culpa  fiia  in 
poteflatemdzmonis.  I«b  1.  Ecce  omnia  qiue  ha- 
ber  m poteAate  cu\fum.  M a.  Ecce  in  manu  tua 
eA : veruntameo  animam  eius  ferua.  lAe  autem 
habuit  dzroonem  per  culpam  quam  commiferat» 
potius 


in  Eiiang.  D.Luc.  Cap.  I V.  171 


pnctui  qaun  i dzmooe  habecetar  n onirnatione 
iiuinc  dirpenfationis.  I«4».  Vnus  cx  Tobis 
diaboluscft  petailpam  quam  commidc.  i. 

16.  Spitiins  Domini  roceflit^Sanl  > proptec 
fuuffl  peccatum : Sc  exagitauic  eum  fpititua  ne- 
quam i Domino- 

Dcmoniura  ] Xtmigiiu  dicit » quod  darmoo  eft 
perforu.  Dcmonium  autem  collegio  , dcut  po> 
polus  vel  turba.  Mdtih.B-  Legio  mihi  nomen 
eft , quia  multi  fumus.  Idem  eft  M4tc.^.  dcLuc. 
8.  Eft  autem  daimon  in  grxco  idem  quod  intel- 
ledut  vel  ftella.  Vnde  enara  Aihrnieafes  dixe- 
runt P4nlojiQ.  17.  Nouoruro  dzmoniorom  vf- 
deiut  annantiaior  e(Te>  hoc  eft,  fubftantiatum  in- 
teUedualiom  quas  oercimus.  Et  in  vfum  venit 
accipere  dannonium  in  mala  ii^ificatione : quia 
Stoici  dicebant  cacodxmones  e%  qui  in  ifto  aere 
caiiginoib  circa  nos  prindpancur.  6.  Non 

eft  enim  iioEms  colluctatio  aduetius  jcarnc  & fan- 
cuineroiiedaduerfus  mundi  redores  tenebrarum 
harum  contra  fpiritualia 'nequitie  incelcftibus. 

Hoc  autem  demonitim  dicitur  [ immundum  ] 
fotroalitec  &eft^ue.  formaliterenim  immun- 
dum eft  per  peccatum  quod  commifit.  Et  effedi- 
ue  ; quia  immundae  & animam  , & corpus. 
AUtth.  I a . Cum  immundus  fpirirus  exierit  ab 
homine.  Mdrc.  1 ■ Erat  in  fynagoga  eorum  ho- 
mo in  fpiritu  immundo.  Iroroundat  corpus  , & 
iimnandat  animam , 6c  immundai  inftrumentum 
anima;  quo  mouct  corpus . & imraundat  organa 
quibus  vticuc  anima  in  corpore  , & imraundat 
operationes,  ae  dc  torus  homo  immundus  eftici 
tur.  Corpus  enim  immundat : quia  humoribus, 
vt  dicit  A^gttflinm  (eimmircet.  Et  maxime  me- 
lancholiae & cholera; , & conturbat,  quz  turbarz 
ic  non  receptz  in  vads  fuis  totum  corpus  ind- 
ciunt.  Et  dc  dicitur  /«^  a.  quod  fatan  peredit 
lobvkere  peffimo.  A planta  pedis  vfquead  ver- 
ticem non  erat  in  eo  finitas.  Et  fedens  in  fterqui- 
liniotefta  radebat  faniem.  Immundat  autem  ani- 
mam : quia  in  hac  parte  quz  rationalis  dicitur 
( fecundum  quod/atio  large  fumitui  pro  eo  quod 
oedinabile  ratione,  quod  dicittft  aliqualiter  perti- 
dpare  rationem  } facit  quidem  in  ratione  phan- 
tadas  pruieruas : phaniadas  quidem  , quia  pura 
incelligibiiia  & rationabilia  non  prxfentantur : 
ptoteiuas  autem , quia  veritas  non  condderatur, 
fedeutraeam  protetuitur.Inconcupifcibili  aucetn 
facit  conctipilcentiam  dementem : coricupifcen- 
tiamquiden  , quia  ignit  appetitum  ad  concupt- 
fcibile  : dementem  autem  , quando  nulla  meta 
frznatur  honedi , vc  coram  homnibus  non  retra- 
hi inuadant  fcxminas  ad  «enerea  , & non  diftin- 
guaut  inter  dias  & alias , & matres  & forores.  In 
irafeibili  autnufadt  ex  ftllis  euaporattone  furo- 
rem in  rationalem : ita  quod  ita  fetuetui  inuadant 
homines  & lacetent : licut  Mtuth.%.  & Mare. 
dicicurde  hisquz  in  monumeutis  habitabant,  & 
exibant  homines  inuadentia. 

In  inflrumentis  etiam  animz  faciunt  immun- 
ditiam, hoc  eft,  in  fpiritu  naturali  & fenfibtli: 
quia  faciunt  illos  non  claros : & ideo  fpumanc  & 
voluiamut  fteut  epileptici.  Mare.  i.Difcerpens 
cum  fpiiitns  immundtu  txiuit  ab  eo.  Et  talia  dz- 
monia  erant  in  illo  dc  quo  dicitur  Mare. 
quod  exibant  abeo  in  puteos,  & ftatim  impetu 
magno  przcipitaueruni  fe  in  mare.  Organa  fen- 
fuura  etiam  tan)  interiorum  quam  exceiiotum 
D.  ^iherii  Magm,  in  Ettartg.  D.Luc, 


concludunt,  Heut  Lue.  1 1.  Erat  I s s v s eiiciens 
dzmonium.-&  illud  erat  mutum.  Et  dicit 
quod  erat  czeum  & furdum.  Operationes  etiam 
confundit : quia  dum  Ipiricus  impedit  & tutbat, 
necefte  eft  quod  confuia  fequacur  operatio.  Maxi- 
me qtundo  calorem  acuit : vt  nubes  & nigras 
euaporationes  ex  melancholia  ad  caput  eleuet. 
Tunc  enim  inordinatiflimz  operationes  hunc: 
quia  tunc  ad  omne  phamafma  mouerur,  (icuc  ad 
rei  veritatem  ,&  aliquando  irafeitur , aliquando 
ridet , aliquando  infurgtt,  aliquando  placatur,  & 
totus  efficitur  inordinatus.  Tunc  enimht  quod 
dicit  i.Ptzualeme  impio  aduerfus  iuftum, 
egreditur  iodirium  peraerfum  , hoc  eft , pez- 
u^ente  dzmone  aduerfus  iuftam  ordinationem 
corporis  dc  animz.  Sicergo  dicitur  (piiitos  inv 
mundos. 

Et  exclamauic  voce  magna , dicens; 
Sine,  quid  nobis  dc  tibi  I E s v Na- 
zarene ? Venifti  perdere  nos  ? Scio 
quodfis  Santflus  Dei. 

Hic  tangitur  dzmonis  tnanifrftario.  Et  dicun- 
tur quinque , quorum  primum  eft  inordinati  eja- 
moris  excitatio.  Secundum  eft  , vt  non  com^- 
(<»tut  Ii  Iziione,  dzmonis  petitio.  Tertium  , con- 
tra Chrifturo  quxdam  in  pollelTione  illius  homi- 
nis , dzmonis  allegatio.  Q^amtrn,  temporis  pet- 
roiffiad  mundum  nondum  hnitio  vel  expletio. 
Quintum,  virtutis  diuinz  fupet  (piritualem  crea- 
turam extorta  & inuita  confemo.  De  clamoris 
autem  inordinati  excitatione  dicit  Lucat  [ Ex- 
clamauk  voce  magna  dicens  ] hoc  eft  • Extra  vi- 
res & ordinem  clamorem  hominis  vi  & vitio  dz- 
monis  claroauit.  Scelus  enim  clamorem  exaltat* 
fteut  dc  virtus.  Gentf.  18.  Clamor  Sodomorum 
venit  ad  me.  Tamen  [voce]  clamauit  quz  eft  cum 
intelleAu : quodeoa^us  facit,  quiaconfufos  cla- 
mores excitare  confueuic  [ magna  *)  autem  voce 
clamauit : quia  przibitiam  magni  lenht : dc  ideo 
feeiictendum  magno  timore  timuit.  ex- 

honaiionem  ducum  dC  vblatum  exercitus.  Ifte 
enim  eft  vlulatus  dzmonum  quem  contemuic 

uus  vehens  contra  dzmonem  Deum. 

Sine]  Ecce,  ne  compefeatut  a Ixfione  petitio. 
Intendit  enim  [Hnejhoc  eft , permine  nos  in  po- 
teftate  Izdendi , licot  fuimus.  Di  t.  Extende  ma- 
num tuam  Sc  tange  cunfla  quz  poffidet.  M 1 9. 
Terradata  eft  in  manus  imptj.  Et  in  hoc  (ignih- 
catur,quod  dzmonnon  habet  poreftatem  nili  in- 
quantum  permittitur  ci.Iean.i^.  Non  haberes  in 
me  poreftatem  niii  defupet  datum  libi  fuiilet. 

Quid  nobis  dc  tibi  Irfu  Naiarenc?]  Ecce  con- 
tra Chriftum  fui  iuris  in  hominis  illius  ^ftef- 
flune aileeatio.  Eteftfenfus.  Sicuusfuinet,  dc 
non  fe  ntwis  dedifter  per  peccatum  ; nihil  habere- 
mus in  eo.  Sed  quia  ie nobis  tradidit, nil  tibi  com- 
muneeft  ineo  nobilciim.  i.Car.6.  Quz  commu- 
nicatio Chtifti  ad  Belial  ? EctU.i Quz  comuni- 
catio  fan^  ad  eanL//rviz.i|.  Q^  paleis  ad  triti 
curo,  didt  Dominus  i Attende  aurena,  quod  hanc 
comunteationem  Iev  Nazarenetprimus  in  Euan- 
gelio feciile  legtcut  'dzmon : quz  adeo  bona  de 
vera  eft,quod  dominus  eam  in  cruce  fua  omnibus 
luendam  feribi  voluit  lea».  1 9.  Et  hoc  quidem 
dzmon  fwit  vt  fub  ifto  pallio  veri  dc  boni  :inulta 
falfa  in  abiencia  Domini  interfererec,  dc  fic  indu- 
P X ceret 


171  D.  Alberd  Magni,  Ord.  Prxd. 


ftxtt  tn  errorem : 6c  ><leo  compefbror  caciramiu- 
fe  libi  inpolica  i Domino.  Sic  etiam  in  Genef 
incer  omnes  aearuras  iniet  fe  de  Cieature  lo- 
quentes : primos  Dexun  nomin^uir,  dicens  Genef, 

Cor  przcepic  vobis  Deus  ^c.  Hoc  aurem  ideo 
fxic : vr  nominans  Deum,  mius  a muliere  au- 
diretur,& melius  fibi  in  fallis  que  inferere  voluit 
ciedererur.  Et  bzc  eft  forma  hzreiicorum. 

Venilti  perdere  nos]  Mnrc.  i.  poniturtVe- 
nifti  ame  tempus  perdere  nos.  Et  allegat  nondum 
expteruiD  elTe  tempus  ad  cencandam  & vexandum 
concelTum : & ideo  iniuiiam  libi  feri.  Et  anen- 
de , quod  dicit  le  perdi  li  cogatur  celGue  a vexa- 
tione. Et  in  hoc  perpenditur  Elimatio  dura  fux 
peninacis  ad  nocendum  malignitatis,  ifn.  lo-  Ad 
conterendum  erit  cor  eius , & ad  internecionem 
gentium  non  paucarum.  Cor  eius  quali 

bpis  indurabitur,  & lUringetur quali  malleato-  ! 
rum  incus.  lertm.  6.  Crod^is  eft , & non  mife* 
rebitur. 

Scio  quia  Hs  Sandhis  Dei  ] Ecce  diutnz  po> 
teftatisconfellio  San^senim  idem  efhic  quod  I 
fortis.  Et  eft  fenfus.  Scio  quod  lis  ille  fortis  , qui 
nos  fortes  alligabit  & vafa  nodra  dillirbuct  in  j 
quibus confdcNmus  Mdtih.ix.  Lm.  ii.  Sed 
qualiter  dicit  [ feio  ] Conuiut. Ctrinth  i.Quam- 
nemo  principum  huius  feculi  cognouir.  Si  enim 
^ogtwuiirenc  nunquam  Dominum  gloric  aucifi- 
gi  perfualilTent.  Reponfo.  Scire  hic  dicitur  vehe, 
mentet  opinari , & non  falli  per  ligna  quidem. 
Vnde  expreflam  fcieniiam  non  habuit , fcd  ve- 
hementem opinionem.  Sed  in  pafllone  quando 
caelum  & mundus  dabat  figna  fuifum , & infernus 
deorliim  mortuos  : tunc  vere  Iciuit.  xj. 

Vere  f lius  Dei  erat  ille.  hfm<  x.  Dabo  ligna  in 
mIo  lurfum , & prodigia  in  inferno  deotfum. 

Et  increpauic  illum  lefus , dicens: 
Obmutefee,  &exi  ab  illo. 

Hic  ungitur  de  dzmoniseie^one.  Er  tangun- 
tur tria , dizmonis  increpatio»  dzroonis  per  prz- 
ceptum  ChriHi  eie^o,  &exicus  ipfus.Oe  incre- 
patione dicitur  [ Et  increpauit  illum  ] Et  hic 
Dominus  huroilicei  alTumplit  adum  & opus 
Exorcidaium.  Lue.  Inerrans  non  linebat  ea 
loqui  quia  feiebant  iprum  efle  Chridmn.  Pfnlm. 

1 1 8.  Increpadi fupetbos : maledidli  qui  declinant 
a lege  tua  [ Dicens : Obmuteire , & eii  ab  illo  ] 
Puo  dat  przcepca : primum  quod  a laude  fua  ob- 
routeicat , fecundum  quod  exeat.  Videtur  quod 
jtpojielm  hhilif.x.  contrarium  huius  dicat,  & 
fic  veritati  contradicat.  Dicit  enim : Siue  per  ve- 
tiniem  annuncietut  Chri(lus:in  hoc  gaudebo. 
Ad  hoc  dicedum.quod  e(l  pei  occaf  onem  annun- 
tiare Chrillum  niplicicer.  Vno  quidem  modo, 
quando  aliquis  vera  przdicat  & male  viuit:  fcd 
tamen  non  ell  fcandalum  manifeflumde  vita  eius. 
£t  ille  pamirtendus  eA  przdicare , & Itttn.  io. 
vocatur  mercenarius.  Et  de  hoc  dkicuc  Lue,  9. 
Cum  loannes  quibafdam  non  feqaentihus  Chri- 
Aum , & tamen  przdkaniibus  eum  , inponerec 
fllemium : dixit  ChriAus.  Sinite  eos: quia  qui 
non  eA  contra  vos,  pro  vobis  cA.  Secundo  modo 
elide  bis  qui  vera  przdicant , & cum  fcandalo  I 
maizvitz.  Ecilli  funt  prohibendi  non  propter 
fe,  led  propter  fcandaluai.  EecU.  1 5.  Non  eAfpe- 
piofa  laus  in  ore  peccatoris.  Pfnlm.  49.  Peccato- 


ri aurem  dheit  Deus ; Quate  cu  enarras  ioAidat; 
& adumis  tcAaincncumpcr  os  tuum^Tectio  modo 
aliqui  vera  przdicantqui  multa  falla  mtucurin- 
ferete  fub  pallio  quorundara  vetorum:ltcui  hypo- 
crita hzteticus.Ec  ille  eA  omino  coropcrcendus  fic 
przcidendus.Ec  in  huius  rei  ligniAcationemcom- 
pefeuit  ChriAus  dxmoncs  qui  hoc  idem  imende- 
I banr.  Dzmon  enim  cA  meodax  , fiopater  eiqs.  £c 
hzceAcauTa , quod  licet  libti  hzreticorum  quz- 
dam  vera  conci  neant  fic  au&oritaces  Euangelij  fic 
aliarum  Scriptutatum  , cameu  totum  damnatur: 
quia  cocum  fic  mala  intentione,  fic  in  petoerfo 
fonfu  cA  indutum. 

Secundum  przcepcum  eA  [ Exi  ab  eo  ] Ec  hoc 
eAdecie^ione.  Dicitur  auccro  exire  qoandoceflac 
a vexatione  fic  impedimento  operationum  fic  im- 
roundaiione  qua  immundae  hominem,  y/k  45, 
Ego  ance  te  ib^ , fic  gloriofos  terrz  humilial^: 
portas  zreas  comeram,  fic  vedes  Icrrcos  confrin- 
gam. luAe  enim  eitei tur  fic  obmurdeie  qui  iniuAo 
dulo  polledic  hominctfir  per  eius  linguam  ferpen- 
tinam  moes  intrauit  in  mundum.  Snptent.ii.  Per 
quz  peccat  quis  , per  bzc  fic  torquetur. 

Et  cum  proiccilTct  illum  daemonium 
in  medium, exiit  ab  illo,  nihilquc  illum 
nocuit 

Ecce  hic  tangitur  exitus  dxmonis.  Ec  ctiatau- 
git ; aAlidlionem  exeuntis,  exitum,  fic  faluiem  dz- 
moniaci.  Circa  aAli£lioncni  dicit  dub : tpfam  fet» 
licet  aAlidlioncm , fic  aAlidlionis  manifcAacio- 
ncm.  De  aAlidlione  dicit  [ Et  cum  proiecillct  il- 
lum jln  aAlifilionc autem  duo  inporrantur.  Vnoiii 
quidem  propterquod  Deos  afflifilioncm  permifit, 
quod  eA  peccatu  przcedens  dxmonis  qui  delcda- 
iurinp<znis.7%rrff.  j.  Vtfusiniidians  fafiluscA 
mihi  leo  in  abf-oadito.  Publicum  autem  tangitur 
in  hoc  quod  dicit  [in  medium]  quia  non  tanruni 
punire  licut  Icodefiderat  dzmon  , led  etiam  con- 
fundere. lerem.  ji.  Confufus  fum  fic  erubui: 
quoniam  fuAinui  opprobrium  adolefcentiz.  Ta- 
men liepe  contingit  quod  dzmon  intendit  con- 
fundere per  infamiam : fic  cum  ille  erubcAit  de 
infamia  , emundat  peccatum , fic  dannon  exk  ah 
eo : licut  bic  exit  it  przcipicato  in  medium  coram 
omnibus.  Pfnlm.Zx.  Imple  facies  eorum  ignomi- 
nia, fic  quxrent  tc  Domine.  Mich.^.  Venies  in 
Babylonem,  fic  ibi  liberaberis.  Ecch.  4.  EA  con- 
Ailio  adducens  ignominiam  [ Exiit  ab  illo]  Reli- 
quit oblidere  euro. Exibant  ^mo- 
nia  a multis  [nihilquc  illi  nocuit]  boc  eA,  nullum 
membrum  ab  eo  auulfic : licet  dilcerperee  eum  li- 
cuc  dicit  M4tc,  Sed  tamen  integram  fanitatem  rc- 
cepic.  Ioan.7.  Totum  hominem  fanum  ftei  in  fab- 
baco.  han.  f . Ecce  iaro  fanus  fiklus  cs  , iam  am- 
plius noli  peccare,  ne  deterius  cibi  aliquid  contin- 
gac.  Pfnl.  loa.  Qui  propitiatur  omnibus  iniqui- 
tatibus tuis,  qui  fanat  omnes  infrmiiates  tuas. 

Et  faAus  cft  pauor  in  omnibus,  fic 
colloquebamur  ad  inuicem , dicentes: 
Quod  cft  hoc  verbum  , quia  in  pocefta- 
ic  fic  virtute  imperat  immundis  fpirid- 
bus , fic  exeunt  ? Ec  diutilgabatur  fama, 
dc  illo  in  omnem  locum  regionis. 

Ecce  excitatio  deuotionis  ad  manifcAationera 
porcAatis 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  I V.  173 


poceftatii.  Et  dicit  dao  : admirationem  apud 
prcienies.  & diuitlgadooem  famx  apud  abientes. 
Admiracionero  autem  apud  prsefentes  magnificat 
in  iribus : in  pauore  fiiiporis  io  corde*  in  admiia- 
cionii  ad  inuicc  collocutione, in  caufa  quat  tnouec 
omnes  in  pauore  Sc  coliormione.  De  admiratio- 
ois  pauore  dide  [ Er  f^oseft  pauor  in  omnibus] 
Pauoc  fcilicet  (luporis ex  magnitudine  (aAlPfdU 
f 4.  Timor  U tremor  Tenerum  (iiper  me,  0c  con- 
texerunt mecenftxz.  Quia  non  potui  vc  Hlerem, 
vel  caufam  in  camis  Tiderem  fadhs.  M 4.  Pauor 
tenuit  me  & iremoc : 6c  cum  rpiricus  me  pteidv- 
te  tranErec,  inhoccuerunt  pili  carnis  isez. 

Er  colloquebantur  ad  inukem  dicentes  ] Om- 
nes enim  colloquebantur.  Et  naturale  t(i  in  Au- 
pote  quod  vnus  ab  alio  de  vi(is&  auditis  querat 
exem^a.  lf»A6.  Qms  audiuic  vnquam  tale  ? aut 
quis  Tidic  huic  hmilc  ? [ Quod  cA  hoc  verbtun?] 
boceA,  resdequaell  verbum,  /«r.  1.  Si  Es^him 
eft  veibum  iflud  in  di^us  Patrum  veAroruro, 
iispet  hoc  6iiis  veAris  narrate,  & Eliis  fuis,  Elij 

eorum  genetadoni  alteri  [ quia  in  potcAate  & 
virtute]  Ecce  tangunt  caufam : quia  line  exordf- 
mis  & adioradonibus , fola  voluntacif  poteAace 
dc  virtute  fpintus  [ imperat  immundis  rpiritibus, 
dc  exeunt  ] 4mc.ii.  Si  in  digito  Dei  eiicio  d«roo 
nia , profluo  peruenit  in  vos  rc^um  Dei , hoc 
cA  , in  demonAratione  poteAatis  & virtutis. 
£xod.S  Digitus  Dei  eA  hic. 

Et  diuulgabanu  fama  de  't\l6]PfdIm.  1 8.tn  om- 
nem terram  exiuit  fonus  eorum.  Et  hoc  cA  [ in 
omnem  locum  regionis  ] illius.  Quibus 

non  eA  annuntiatum  de  eo,viderunt : & qui  non 
audierunt, contemplati  funr.  Proutfb.x^  Fama  bo- 
na impinguat  oAa.  HocigituteA  quod  dicit  de 
eieddone  dxmcnis. 

Surgens  autem  I e s v s dc  fyna- 
goga  , incroiuit  in  domum  Simonis. 
Socrus  autem  Simonis  tenebatur  ma- 
gnis febribus  : dC  rogaucrunt  illum 
pro  ca. 

Hic  agitur  de  poteAace  ecclefiaAica  lupec  cor- 
pm  anima  rationali  animatum,  cuius  inErmitates 
fxpecaufamuca  peccaro  : & ad  illarum  inErmi- 
catum  curas  ordinatur  poteAas  eccIcfuAica  in 
impolitioi>e  manuum  , & in  vn^iione  exciema, 
& in  aliis  mullis  cccledaAicit  facrameniis.  Dicit 
aut  hic  quatuor , quorum  primum  eAvintatio 
xgtotantis.  Secundum  difpoiido  itiEnnx  mulle- 
ri$.Terdum  deprecatio  Sanarum  pro  ca  rogan- 
tium. Quartum  autem  fanacio  perE^a.  In  ptimo 
horum  tria  dicuntur.  Ptzparacio  operantis  pote- 
Aatis, quam  tangit  cum  dicit. 

Surgens]  Surgic  enim  qui  paratus  eA  iuuare, 
dc  erigere  iacemem.  pyiiim.4^.  Exurge, quare  ob- 
dormis Domine  ? exurge, nc  repellas  in  Enem.  Et 
tnfrd  Pfulm.  todtm.  Exurge  Domine , adiuua 
nos,&  libera  nos.  -l/ar/ib.S.Siirgens  I e s v $ im- 
petaoit  ventis,  & mari : & faAa  eA  tranquillitas 
magna  [de  fynagoga]  Ecce  fecundum  , fynagogz 
dn  qua  prardicauerai ) dcreliAio : quod  EgntEcac ; 
reliAionc  indcuototum  dcciccumciEone  Offd  4. 
Dimitte  eos  , feparautm  cA  conuiuium  eorum. 
hrtm.xx-  Reliqui  domum  meam.dimili  heredi- 
tatem naeam.  Ecce  telinquecui  vobis 

D.  Albent  Md^nidn  EuAng.  D.Lttc. 


domus  veAra  dderta.  Synagoga  eniAi  fonae  coo-. 
dudionera  que  Ecut  accruus  lapidum  conduAo* 
rum  cA  line  czmenio  gratie  & charitacis.  Sic  cA 
colletAio  peccantium  vel  ludeorum  vel  aliorum 
quorumcunque.  Micbdd ).  Iu  aceruum  lapidum 
etit  Ierufalem.£cc/i.i  I. Stuppa  colleAa  fynagoga  x 
peccantium  • & confumnuiio  illotum  Aainma 
ignis.  In  rali  aucerncondu&ione  non  cA  teinpe- 
lamencum  liniens  & continens : fed  vnum  inor* 
dinace  premit,&  alterum  piemitur : & vnum  tru- 
dit,& alceniro  truditur  dc  retruditur.  Sic  vnus  fu- 
pergteditui.de  circunuenit,  dc  fupplanui  alterum 
inret  eos,qui  nulla  focieracc  charitacis  iunguntur. 

I .Tlnjf.4  Nequis  fupergrediacur , neque  circun- 
ueniat  in  negotio  fratrem  fuuro;  Eieeh.  1 ).  Qui 
liniunt  abfque  temperamento  dic  eis , quod  oafu- 
cus  fu.Hos  ergo  hM  de  caula  dereliquit. 

Introiuic  in  domum  Simonis  ] vbi  familia  Si- 
monis habitauit,dc  Egnificat  domum  obediencie: 
quia  Simon  obediens  interpretatur,  vbi  peeeeptis 
ChriAi  dc  ApoAolicisobeditur.^r^r.i  j.Obcdite 
pczpoEtis  veAris.  Ipfi  enimperaigiianc  quaE  ra- 
tionem reddituri  pro  animabus  veAris.  /«4M.4. 
Meus  cibus  eA  vt  E^iam  voluntatem  Patris  mei 
qui  miEt  me , dc  vc  perEciam  opus  eius.  Attende 
autem  quod  tunc  fuit  Ed>baium  , in  quo  maxime 
Dominus  perEteit  gratias  curationum  propter 
duas  caufas  , quarum  vna  eA  vt  fe  Dominum 
oAenderet  Edsbati.  Af4/iktz. Dominus cA Filius 
hominis  etiam  fabbaci.  Secanda  eA . vc  fc  Patri 
conformaret.  Pacet  enim  abexordiomundicrea- 
tutas  corporales  ad  fabbatum  termituuic , fanAi- 
Ecationem  meiitts,dc  quietem  in  fabbaio  inchoas. 

Et  ita  Exit  ChtiAus  vetera  terminans  legalia 
opera  qux  in  corporalibus  operibus  confiAc^nr, 
rpiricuales  lanAiEcaciones  dc  finicates  li  fabbato 
iiKhoauic.  Pater  meus  vfque  modo  ope- 
ratur , dc  ego  operor.  Siqua  cA  in 

ChriAo  noua  creatura : vetera  tranEerunt,dc  ecce 
noua  omnia  faAa  funt.  Vode  dumus  Simonis 
nouam  de  Gentibus  dc  ludeis  colletAam  EgniE- 
cac  Ecctefiam.  Mdtth.  1 6.  Tn  es  Petrus  dc  fupet 
hanc  petram  xdiEcabo  EccleEam  meam. 

Socrus  autem  Simonis  ] matei  fue  vxoris  [te- 
nebatur ] ad  impedimentum  virium  dc  operatio- 
num[magnis]  vehementer  xAuancibus[Etbribus] 
Febris  eA  calor  extraneus  in  corde  inflammatus, 
dc  per  venas  dc  arcertas  dc  fpincum  dc  fanguinem 
procedens  in  cotum  corpus  ad  impedimentum 
operationum,  dc  nocumentum  EibAaniix  dc  vir- 
tutum. Et  hxcerat  djfpoEiio  inErmi.  Qux  focrus 
allegoric^  quidem  fynagoga.  Filia  autem  vxoc 
Petei  eA  EccleEa.  Moraliter  autem  eA  caro  cotK 
traria  fpiricui ; febris  autem  eins  concuptfcentia. 
Vnde  CUJfddkit , quod  vir  a daemonio  liberatur, 
cum  anima  ab  immunda  cogicariooe  purgatur. 
Fmmina  i febribus  curatur,cum  caro  ^ concupif- 
ceniix  femore  refrxnamr.Erch.il  Anima  calida 
quaE  ignis  ardens  non  extingiieiur  donec  aliquid 
glutiat.  Oftd  7.  Omnes  adulterantes  quaE  cliba- 
nus fuccenfus.  D^Mr.jx.  Ignis EjccenfuseA in fq- 
roremeo,dc  ardebic  vfque  ad  infemi  nouidima. 
Hic  calor  eA  extraneus  concupifccntix.  Ecmm.io. 
Cum  ignem  aKenum  oAerretii  Elij  Aaron  in  con- 
fpcAu  Domini , corobuAifunt.  HxccA  ergoin- 
Ermt  difpoEcio. 

Et  rogauerunt  eatt^roilla]  Ecce  deprecatio 
San^nun  dc  incerceAio.  Quia,  vt  dicit  Cregdr. 

P I qu* 


'j74  Alberti  Magni, Ord.  Prjed. 


ptcdeftmaait  Deus  ^ceie  , ftequencer  6c 
ptcdcftinauic  vt  6ant  oiaiionibos  SanAocura. 
Giiuf.  1 f . Deprecabatur  Ifaac  pro  vxore  fua : eo 
quodener  fterilistqui  exaudtuiteum,&  dedic<on> 
cepcuni  Rebcccx.  Ecce  hic  facit  oratione  Sindo- 
rum : quod  tamen  fe  promiferai  fadurum»  quan- 
do dixit  G^f.xi.  in  Ifaac  vocabitur  tibi  femen, 
/acaf.f. Inducat  prcsbyteios  Ecdeiix.de  orent  fu- 
per  eum : & oratio  fidei  faluabit  infirmum  ;6c  fi 
10  peccatis  fit » dimittentur  ei.  Tamen  M4tth  i. 
dcAittrt.i.  non  dicunt , quod  aliquis  rogauerit 
eum.  Quia,vt  didt  (30jf.  Saluator  modo  rogatus, 
modo  non  rogatus  curat,  ofiendens  fe  contra 
vitiorum  quaicunque  pailiones , Sc  precibus  fide- 
lium fe  (emper  annuere : & ea  nonnunquam  que 
ipfi  in  fe  noo  intelligunr,&  ideo  non  rogant ; vel 
intelligenda  dare  , vel  pi^  petentibus  etiam  non 
intelleda  dimittere.  Vnde  PfMm.  i S.Ddida  quis 
lotelltgtt } ab  occultis  rods  munda  me,&  ab  alie- 
nis parce  (^o  tuo. 

£c  ftans  fuper illam, imperauit  fe- 
bri: & dimifit  illam.  £t  continuo  Tur- 
gens miniftrabac  illis. 

Curatio  efi  egroti.Et  tangit  cria:modum  cura- 
tionis, curationem  , & virtutis  integram  reditu- 
tionem.Modos  curationiseft  in  fa^o,dC  in  verbo: 
in  fa^o  quidem,  quia  [dans  fupet  illam]  Stando 
autem  odendit  paratum  ilii  adiutorium,&o(len- 
ditferuandarare^cudinem.  PfdUm.iiZ.  Adiutor 
& protedor  meus  es  tu  Domioe.  De  re^itudine 
autem  Ephtf.^.  Surge  qui  dormis, exurge  de 
mortuis,  & illuminabit  te  Chridus.  Dans 
illi  manum,  erexit  eam,  Sc  Sandis  ac  viduis  a(E- 
gnauit  viuam.  De  verbo  didi  [ Imperauit  febri] 
Solo  enim  verbo  fugauic  quod  ed  Chrido  pro- 
prium. Sandii  autem  facium  per  imprecationes 
& exorcifmos.  Vnde  Chridus  non  vtebatur  in-  j 
drumeniis  elautum : quia  fupet  calla  erat  folo 
impaiofoluens,&  ligans./y4/m.)i.0ixit,Sc  fadU 
funt : mandautc,&  creata  funt. 

Et  dimifit  illamJEcce  ianitas  perfi:Aa,5«^.i  f . 
Non  herba  nec  malagma  fanabar  eos , fermo 
cuusqui  fanat  omnia,  Nomen  eius  & fides 

que  per  eum  ed , dedit  integram  fantcaiem  idam 
in  confpedhi  omnium  vednim. 

Et  continuo  furgens]  hoc  ed, corpore  Sc  mente 
mfbperiorafeagens.  Quz  fiirfiim  funt 

queeite,  non  quae  fuper  cetram  [ minidrabat  cis] 
hoc  ed,  menfam  parabat  Sc  neceflacia , in  figmim 
teditutionii  omnium  vicium  Sc  operacionum.Hoc 
autem  fpirinialiter  implerut:quando  ficuc  feruiui. 
mus  peccando  diabolo  , ita  curati  fluimus  Deo. 
Ji0m,6-  Sicut  exhtbuidis  membra  vedra  feruire 
immonditix  Sc  iniquitati  ad  iniquitatem  : ita 
nunc  exhibete  roonbra  vedta  leruire  iudicix  in 
fandiificadonem. 

Cum  fol  autem  occidilTet,  omnes 
qui  habebant  infirmos  variis  lango- 
ribus , ducebant  illos  ad  cum.  At  il- 
le lingulis  manus  imponens  cura- 
bat eos. 

Idem  quod  ante  de  potedace  eccicfiadica  par- 
ticulariter odendit,nunc  voiuetialicer  probac:um 


vmuerfalitate  infirnumhim , quam  varietate  in- 
firmitatum. Et  tangit  tria : temporis  congrui^ 
tatem  , infirmorum  curationem  , & Uxmonis 
eie^ionem : tempociscongruitacero  per  hoc  quod 
dicit. 

Cum  fol  ] Quia  tora  die  per  cotum  tempus  in 
prcdicatione  (wum  fuerant.  Nodle  autem  Oorni, 
virtutes  ipfius  vicinis  nunciabanttSc  ideo  timen- 
tes ne  in  cradinum  difixdetet , datim  tpfanode 
curo  infirmis  veniebanc.Spiriruallter  autem  fol  ed 
ipfe  Chridus,  qui,  ficuc  dicitur  /•xu.i . folus  lu- 
cens illuminat  omnem  hominem  venientem  in 
hunc  mundum.  MsUch-^-Vobis  liracntibus  no- 
men meum  orietur  ibi  iudiiix : Sc  fanitas  in  pen- 
nis eius.  Hic  ibi  multos  curauit  lumine  fiio,  fuU 
gens  in  vita : fed  multo  plures  perfecit  faniiitcs 
occumbens  in  morte.  /.jx.aj.SoI  obTcurarused, 
&tenebrx  fadx  fum.Et  datim  iequirur  Mmh.ij. 
Ec  multa  corpora  Saniorum  qui  dormierant» 
furrexerunt.  Staiim  enim  infernus  reddidit  mor- 
tuos fuos.  /Hdic,i6.  $amfon,qui  fol  fortis  loter- 
precarar  , multo  plures  Philidhxos  prodra- 
uit  occumbens  quam  ame  viuens  fecerat.  Phili- 
dhxi  aurem  fignificant  dxroones  xgricudmes 
facientes. 

Omnes  qui  habebant  infirmos]  Ecce  infirmo- 
rum generalicas.  I.  Venite  ad  nre  omnes 

qui  laboratis  Sc  onerari  edis  [ variis  langotibus] 
Ecce  infirmitatum  dioctfitas.  Langor  autem  dici- 
tur quaii  longus  angor  : quia.etiam  chronicas  ia- 
nabac  infirmitaces  , Sc  ab  inferis  reuocabat  mor- 
tuos. 10. Langor  prolixior  gtaoac  medicum: 
breuem  langoremprxcidicroedicus.Brcuis  aurem 
langor  improprie  dicitur.  Etcd  oppofuio  in  ad- 
iero [ducebant  eos  ad  einn]  Ducatus  fonac  mo- 
tum voluntarium  : quia  manu  ducebant  eos. 
Propter  quod  etiam  patrini  Sc  indru^ores  in 
Ecclefia  vocatur  anacTochi  Sc  manuduci  : quia 
docendo  ducunt , & inflc^vint  ad  bonum  volun- 
tates eorum.  Demcr.^i.  Dominus  folus  dux 
eius  fuit , Sc  non  erat  cum  eo  Deus  alienus. 
Quia  eiiamfi  alius  adducat  : tamen  facit  in 
Domino. 

Ar  iilc]Tangitut  fanitaiuro  pctfe^io.Tangun- 
tur  autem  duo  : modus  curationis , Sc  ipfa  cura: 
curationis,quia[(tngul  is  manus  imponens  ]Manus 
autem  impoficio  duofignificac : potedaiis  tradu- 
<dioiKm,  Sc  manuum,  hoc  ed,  operum  imprelBo- 
ncro.  Potedatis  tradudlio  fignincaiur  per  porre- 
dionem  manuum  Manuum  imprelEo  figruficatut 
in  iropredione  vedtgiorum  manuum.  Dc  iradu- 
j ^'one  /(Msr.io.  Acciptre  Spiritum  fanAum:quo- 
rum  remiinitis  peccata, remittuntur  eis.  Manuum 
impreffio  Ponabat  Moyfes  rabulas  la- 

pideas faipiasdigico  Dei.  Sciiptura  enimedve- 
diginm  digitorum. Lt  tra  traducit  in  eos  fpicicum 
in  fan£lificando , & imprimit  digitos  in  obferua- 
tiofKfuorum  mandatorum.  Ethiccdroodusca.- 
tationis.  Vndefequicur  inf<l!(bilis  cura  [airabac 
eos]  Infanditate  enim  fpiritus,  & in  vcdigiis 
mandatorum  non  potcd  clle  infirmitas  diaboli: 
fed  elicitur,  titc.ii.  Si  in  digito  Oei  etidode- 
monia , profedo  peruenit  in  vos  regnum  Dei. 

Exibant  autem  daemonia  ^ multis, 
clamantia  fic  diccntia:Quia  tu  cs  Filius 
Dei;  £t  increpans  non  finebat  ca  loqui 
quia  fdebant  ipfuro  efle  Chrillum. 

£c 


■ l'y  C',iH\qIc 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  I V.  175 


Ec  caoginir  hic  d«monum  eieftio.  Etungun» 
Ciir  hic  ctia : exitus  dzmoniotaTn.vericaiis  coacta 
con(c(fio>&  ipforum  a Domino  inaepatio.  Dz« 
nionum  eie&io  tangitur  pet  hoc  quod  dicit  [Exi* 
bant  autem  daemonia  a multis  ] qnx  caufam  do> 
derant  iohrmitattbtis : Itcut  legitut  in  viu  Beati 
Bactholorozi , quod  inferebant  Izhones : & hatc 
Chriftus  a poteiUte  laedendi  eiecit.  jiSi,  1 o.  Per- 
cranftit  benehiciendo>&  fanando  omnes  opprelibs 
^ diabolo : quoniam  Deus  erat  cum  illo[claman 
tia  & diceotiajin  ventatis  confeiEo»e»fed  coa^a: 
quia  dzmon  dc  (iia  voluntate  non  loquitur  niil 
iDeadaciatn.|/«M.S.Cum  loquknc  mendaciun]>ex 
Moprib  loquitur  : quia  mendax  eft  & pater  eius 
[Quia  cu  es  Filius  Dei]&  ideo  tuo  imperio  com- 
pellis nos.  Hoc  amem  non  faemes  dixerunt , {ed 
vehaoeour  opinantesificut  inprzhabitis  diAura 
eft.  Tamen  quaedam  Q$f,  dicit , quod  fciuerunc 
cHe  Filium  Dei : fed  non  credd>ant , quod  fua 
crucifixione  elirac  damnandi : & Ci  hoc  cogno- 
ainem»nunquam  cum  crucifigi  perfuafiltent.  An- 
terior autem  fbluiio  verior  eft , quod  fcilicec  eum 
non  cognouerant  cognitione  certa, fed  opinaban- 
tur vehementer.  SMfunt.i.  Filium  Dei  fe  nomi- 
nat, & glortanu  patrem  fe  h^iere  Deuro : videa- 
mus fi  urmonea  ilthis  veri  fini. 

Et  increpans  non  finebac  ea  loquijCuius  caufa 
iam  di£U  efi » ne  fcilicet  fiib  pallio  quotundam 
verorum  multa  falfa  interfererent. 

Nonne  bonum  (eraen  finninafii  in  agro  tuo?vndc 
ergo  habet  zixania  ? Et  ait : Inimicus  homo  hoc 
feat.  Et  de  his  fub  veris  falfa  introducentibus 
dichur  If^A.  Vinum  tuum  mixtum  efi  aqua. 
I9MH.I.  Omnis  homo  primum  bonum  vinum 
proponit : & pofiea  cum  inebriati  fuerint  homi- 
nes,tunc  id  quod  deterius  efi  [quia  fciebanc]  hoc 
efi>vebementeropinaban(ur[ipfumelIeChrifium] 
yiff.io.  Iesvm  k Nazareth  quomodo  vnxit 
eum  Deus  Spiritu  fm^o  & virtute.  Chrifius 
enim  vo(kus  interpretatur.  CdrnU.t.  Oleum effu- 
fam  nomen  tuum. 

FaAa  autem  dic  egreflus  ibat  in  dc- 
fcrciim  locum  , & turb*  requirebant 
eum,  & venerunt vfquc adipfum:  5c 
dccincbanc  illumne  difcedcrct  ab  eis. 
Quibus  ille  ait  : Quia  tc  aliis  ciui- 
catibiis  oportet  me  cuangeiizarc  re- 
gnum Dei  i quia  ideo  mifliis  fum. 
Et  erat  prxdicans  in  fynagogis  Ga- 

Hinc  tangit  tertium  Ecclefiz  fundamentum; 
Cc  hocefb  dodrmaln  ptzdicacione  fidvi  & bo- 
norum morum.  Et  tangit  quatuor : primum  qui- 
dem  , Domini  k tumultu  declinationem : fecun- 
dum,audientium  eum  inquifitionem  & deuotio- 
nem : tertium , ad  generalem  przdicationem  mi- 
nidrorutn  obligationem : quartum  autem , illius 
oBicij  ad  quod  dicit  elTe  minKhos  propriam  ope- 
racionem.De  primo  didc[Fada  autem  die[Quia 
no^  circa  curationem  infirmorum  erat  occupa- 
tus : & ideo  in  die  ad  defertum  caufa  quietis  & 
contemplationis  declinauit.  Mmtc.6.  Venite  in 
defeiium',  & requiefeite  pufillum.  Et  hoc  in[die] 
hoc  cftdn  claro  (apienriz  lumine, 
ell  f^dofior  fole,&  fupex  omnem  difpofitionem 


fiellaram : lud  comparata  inuenitut  prior[&  tur- 
bc  requirebant  eum  J Ecce  deuote  audientium 
cum  inquilicio.  Quzrite  Dominum, dum 

inueniri  poiefi : inuocate  eum , dum  prope  efi 
[Et  venerunt  vfquc  ad  ipfuraJT tia  fidunt,  (.^z- 
rum  per  deuoiionero.  Vetiiunt  vfque  ad  ipfum 
per  contemplationem.  Itsn,  1 . Vcnerunt,&  vide- 
runt vbi  maneret , & manfetuiu  cum  illo  [ & de- 
tinebant illqm  ne  difccderct  abeis]  perchatiratis 
feruorem.  Ca^rtr.).  Tenui  ilium  nec  dimittam. 
Cntf.  )i.  Non  dimitt.un  te  nifi  benedixeris 
mihi,  Cum  veinlTdu  v(que  ad  ipfum 

Samaritani , rogaucninc  eum  vt  roanesec  cum 
eis. 

Quibas  ille  ait  ] Hic  tangit  ad  generalem  ptz* 
dicationem 'minillroram  Ecclefiz  exemplo  fui 
obligationem.  Vnde  dicit : Non  teneam  mefquta 
dc  auis  ciuitatibuijflc  raiibas,dc  villis.dc  vicis,  & 
pagis.Omnia  enim  hzc  per  ciaitates  comprehen- 
dit [oportet  me]  hoc  efi,  opem  ponat  in  me  : in 
minifhis  autem  obligationem.  k*m.  1.  Sapienti- 
bus debitor  fum.  Ita  quod  inrae  promptum  efi  dc 
vobis  qui  Romz  efiis  eiiangelizare.  1 • Cerinrli.p. 
Omnibus  omnia  f^us  fum  vc  omnes  lucriface- 
rem. 1.  C*rintb.  €.  In  omnibus  exhibeasmis  oof- 
mectpfos  ficuc  Dei  minifiros.  i.  Ctrinih.  4.  Sic 
nos  exifiiroec  homo  vt  minifiros  Chrifii.  1. 
Eritis  mihi  teftes  in  ludza , dC  lerufalem , dc  in 
Samaria  dcvlquead  vitimumtertz.  Reprehen- 
duntur hoc  exemplo  in  vno  loco  iacentes,  non 
euangelizantes  , (ed  comedentes  dc  bibentes  ea 
quz  per  Euangelium  funtacquifita.  Mdrr.  G.  Illi 
autem  profe(ki  przdicauerunt  vbique  Domino 
cooperante.  hh  ) 6,  Nubes , hoc  efi , pizdicato- 
res,  vbique  fpargunc  lumen  fuum  [cuangeiizarc  j- 
hoc  eA  , bonum  nuntium  gratix , d^  iiidulgentix 
manifefiare.Hoc  enim  cft  lomen  fpargerc.  /p.49. 
Parum  eA  mihi  vt  fuAites  mihi  tribus  lacob , dc 
feces  Iftaid  conuert^ans.  Dedi  te  in  lucem  Gen- 
tium vt  fis  falus  mea  vfque  ad  vitimum  terrz 
[regnum  Dei  ] A/«rr6.  d.  Primum quzrite re- 
gnum Dei  dc  iuAiriara  eius  : dc  hzc  omnia  adii- 
ciemur  vobis.  Regnum  autem  Dei  quo  Drus  re- 
gnat in  nobis , eA  omnis  finfs,  boni , legis,  dc  or- 
dinis , diAributio  : ficuc  dicit  Dionyfins.  Et  hoc 
ruperius  eA  expofinim.  Non  eA  regnum 

Dei  efeade  potus,  fed  iuAitia  dc  pax  dc  gaudium  in 
Spiritu  fandio.  Quidam  autem  hoc  non  faciunt, 
fed  fabulas  przdtcanc.  Pfjlm.  1 18.  Natrauerunt 
mihi  iniqui  nbulaciones,  fed  non  vt  lex  tua. 

Quia  ideo.  milTus  fum  ] Ecce  finis  legationis. 
Abdit.  Auditum  audiuimus  i Domino.  Et  lega- 
tus ad  Gentes  miAus  cA.  1.  Ctrifith.  y.  Pro  Chri- 
Ao  legatione  fungimur,  unquam  Deoexhortan- 
ce  per  nos.  Modo  antem  legati  qui  veniunt , ad 
concutiendum  dc  fpoliandiim  terras  veniunt ; 
dc  funtilli  legati  Antiochi  dc  non  Dei  i.  Mdch, 

4.  [ Et  erat  prxdicans  } Ecce  Adhis  oAici)  ad 
quem  confeaannir  Epilcopi  : ficuc  patet  in 
manus  impofitiene  Epifixrpororum  [ in  fyna- 
gogis Galilzx  ] Locus  vbi  multi  confluxerunt. 
AdTttum  I.  Ampledientem  eum  qui  lendum 
dodlrinam  eA  fidelem  (ermonem : vc  potens  fir 
exhortari  in  dodbrina  fana , dc  eos  qui  contradi- 
cunt arguere.  HxceA  ergo  conArudUo  fiuvlamen- 
tomm  Ecckfix, 


P 4 


CAPVT 


176  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prad. 


C A P V T V, 

Fa<?tum  eft  autem  cum  turbae 

irruerent  in  eum  vt  audirent 
verbum  Dci , & ipfc  ftabat 
fecus  ftagnum  Genezareth. 

O N I T R V C.T  1 5 ecclenaftki  or- 
dinis fundamencis  . ungit  Lmtdt 
ecclefiailicum  ordinem  in  eo , pe- 
nes quem  ell  plenitudo  poteiUtis, 
ic  in  Epifcopis,&  Prcsbyteris:ficot 
innuit  quzdan^  dfdijf.  f"per  edp,  1 1 , Et  ideo  diui- 
4ituc  in  tria  , in  quorum  primo  tangit  ordinem 
capicis.in  quo  eA  Tumma  poteAas  ad  membra : in 
(ecundo  autem  tangit  ordinem  nobiliorum  mem- 
brorumt  in  his  qoi  primi  ordinis  Tunt  in  EccIcHa, 
& hoc  in  fequenti  capitulo : in  tertio  autem  un- 
git ordinem  eorum  qui  iccundi  ordinis  funtin 
£ccie(ia,ncut  Prcsbyterorum,&  hoc  incipit  ti, 
cap.  inAa.  ConArudionem  autem  poteAatis  ec- 
clciiaAicx  in  capite  tangit  in  hoc  capitulo  in 
quinque , penes  quinque  qux  Eunt  de  oAicio  ca- 
pitis, quorum  primum  cA  vniuerfalitas  poteAatis 
in  mundo  : fecundum  eA  penes  vfum  danis , & 
ius  oblata  redpiendi , & diicernendi  dc  Icpta  dc 
lepra, &:  mundatioiic  lcptz:tertium  eA  penes  po- 
tcAacem  ligandi  & fuluendi  i peccato  : quartum 
autem  cA  penes  audotitatero  vocancU  & conAt- 
niendi  & dtiponendi  gtadus  ecclcAiAicos , & 
diAinguendi  eofdcro ; quintum  autem  cA  penes 
potcAarem  difpenfandi  & remittendi  circa  eos 
quos  regit.  £c  hxc  per  oidinem  tangantur  in 
quinque  hi Aotiis  hic  introdudis,  fcilicct , de  pif 
cium  concluAone,  deleptofi  fanatione  & obla- 
tione » de  peccatorum  in  paralytico  abfoluiione, 
de  Matthzi  vocatione,  de  Oircipuloramdifpen- 
raciotie,coi)tra  quam  Phatifxi  murmurabant.  Et 
hxc  pet  ordinem  patent  in  liiera.  Ex  omnibus 
autem  his  feitur  quod  Lkm  in  hiAoti^  non  (e- 
quitur  ordinem  temporis  , fed  inducit  omnia, 
fecundum  quem  mt^am  probant  ccdcAaAi- 
cum ordinem*  vc  fe  cAe probet  vitulum  in  Dei 
animatibus. 

Prima  autem  hiAoria  in  qua  conAruit  vniucr- 
fdlcatan  regiminis  eAe  in  vno,  habet  nes  partes, 
iri  quarum  prima  fumit  occaAooem  veniendi  ad 
ptopoAtum  : in  Arcunda  oAendit  & conAruit  hoc 
per  miraculum : in  tertia  autem  omnibns  ad  hoc 
Aupentibus,  explanando  dicit  hoc  quod  didhim 
cA,eAe  Aium  intentum.  Cir^  primum  autem  in 
quo  accipit  occaAoncm,func  quatuor  paragraphi. 
Tangit  primo  audiendi  ex  parte  lurbx  auidita- 
tem , & ex  hoc  Abi  excitari  tumultuationem , 8c 
loci  vbi  Aabat  ad  tumultum  fuAinendum  incon- 
gfuicatem.  In  (wundo  dicit  nauium  de  quibas 
Ane  tumultu  docere  poAet , conAderaiionem.  In 
tertio  dicit  vnius  nauis  ad  tumultum  declinan- 
dum afcenfum.  In  quarto  didt  ex  illa  turbatum 
eruditionem  & illuminationem,  Hxc  autem  pet 
ordinem  patent  in  litera.  In  ptimo  horum  duo 
Aint:  turbatum  ad  audiendum  tumultus  , & ad 
^umultum  poitaiidum  importunus  locus.  Atten- 


de autem  lAud  ante  incarcerationem  loaimis  eAle 
fa£lum.  Er  ideo  prxcedemi  immediate  i^undum 
ordinem  temnoiis  non  continuatur.  Sed  hunc  or- 
dinem non  (Ruitur  Lucm.  Secundum  ordinem 
autem  eccIcAaAici  gradus  optime  comimiacut: 
quia  prius  cA  fundate  EccleAam , quam  conAitu- 
tio  miniAroium.Et  ad  fequens  continuatur : quia 
prius  cA  difponere  caput,  poAea  membra.  Et  in- 
ter adus  * prius  cA  cura  paAotalis  vniuetfalis  te- 
giminis,quam  vfus  dauis.  Ec  Ac  patet  ordo  valde 
rationabilis.  Dide  eigo. 

Fa^him  cA  autemjQuod  ante  mundi  conAitu- 
tionem  otditutum  eAitunc  in  execuiione  [Aklum 
cA  ] Sic  enim  eum  Pacer  genuit,in  quo  fplenderec 
omnis  gradus  fanditatis  ab2iccno,ab  co^m  ipfb 
perficiendus  in  tempore.  Pjitlm.io^.  Iu  Iplendo- 
ribus  Sandoruin  ex  vtero  ance  luciferum  genui 
te.  Sic  Icrufalem  terrcAris  Ecclefiadefcei^it  ^ 
cxlcAi  qux  eA  in  difpoAtione  diuino,  yfp»c.xi. 
Vidi  duitatem  fandam  lerufaiem  nouaro  def- 
cendentem  de  cxlo  a Deo  paratam.  Sic  ergo  [Fav 
dum  eA  ] tali  furapta  occaAonc  [ Cum  tmbar] 
permixtz  multitudines  [irruerent]  tumultuantes 
[in  eum]  cupientes  audire  viam  uluiis  [ vt  audi- 
rent euro  ] ).  Congrega»  fune  ad  eum 

tutbz  multz : ita  vt  in  nauiculam  afceixlcns  fe- 
derec.  Caufa  autem  audiendi  diuetfa  fuit  tn  di- 
uerAs.  Quidam  emm  cibum  cogitantes  qui  perit* 
propterea  fequebantur  eum  vt  dc  panibus  fuis  fa- 
turarcntur:&  hi  fuerunt  carnales. /«zir.d.Quzrit is 
me  non  quia  vidiAis  Agna  : fed  quia  comcdiAis 
de  panibus.  Alij  autem  fequebantur  eum  : vc  ob- 
feruatent  & caperent  eum  in  fermone , &:  accufa- 
rent  cum  :&  hi  fuerunt  inutdi.A/airfi.  x s Abeun- 
tes Pharifzi  cotKilium  fecerunt  vt  caperent 
Iesym  in  fermone.  Alij  autem  fequebantur 
eum  vc  fanarentur  ab  ipib  inArmt  eorum.  Iom.6^ 
Sequebatur  eum  multitudo  magna  : quia  vide- 
bant Agna  qnz  faciebat  fupet  his  qui  infirmaban- 
tur: & hi  erant  prouidi.  Alij  autem  fequebantur 
vr  viderent  mirabilia  & audirent.  Znc.{  Vidimus 
mirabilia  hodic:&  hi  fune  curioA.  Ali|  autem  fe- 
quebanmr  eum  vt  de  via  falutis  & animz  erudi- 
tione inArucrcntur:&^i  eram  deuoti  /czn.d.Ad 
quem  ibimus:*verba  vitz  ztcrnz  habes.lAi  autem 
tria  attendentes  quz  erant  in  ipfo  : dulcedinem 
fpiritus  qui  verba  concepit, dulcedinem  linguz  & 
labiorum  qiix  verba  propofutt,  dulcedinem  verbi 
quod  inaures  fonuic.  De  primo  horum  Ecdi.x^. 
Spiritus  meus  fuper  mei  dulcis.  De  fccutulo 
Diffula  cA gratia  in  labiis  tuis.  Can- 
ric.4.  Mcl  & lac  fub  lingua  tua.  De  tertio  C47- 
tif.x.  Vox  tua  dulcis.  Eloquium  tuum 

dulce. 

Ec  ipfe  Aabat  fecus  ] Ecce  loci  incommoditas, 
tanta  prelTura  turbarum.  Poterant  enim  eum 
impingere  & comprimere.  EA  autem  Aagnum 
vbi  aqua  Aans  & in  fe  recoIleAa  Aagnatur.  Vnde 
etiam  Aagnum  a Aando  dicitur.  Idem  autem  he- 
btzo  fermone  mare  dicitur : non  quod  amarom 
fuetit,fed  confuctudocAbcbrzis  omnem  Aancctxa 
magnam  aquam  mare  vocarc.CTe/ie/li.Congrcga- 
tiones  aquarum  appellauit  maria.  Sed  dicitur 
mareTiberiadis  ^ ciuitate  adiacetue  metropoli, 
quz  Tiberias  vocabatur , difla  Ac,  quia  Herodes 
Antipas  eam  xdifietuit  ob  honorem  Tiberij  Cz- 
fatis,  fub  quo  ipfe  regnauit.  Idem  dicitur  mare 
Galilzz  ab  adiaceme  prouincia.  Idem  dicitur 
Aagmitn 


inEuang.  D, 

flagnom  vel  mate  [ Gcnezanth  ] quia  cum  Hc  de 
Ibmibos confluentibus  &aquis  influentibus coU 
le^n,collilioconfluemiuiD  aquarum  facit  crif- 
part  fuperticiem  ipHuStdc  non  finit  cam  flare  pla- 
ne ; & motus  fupeiflciei  tadlum  mcniec  & impeU 
IfC  aerem  > & iu  lenem  ex  le  generat  auram.  Et 
ideo  generans  aaram,hocefl[Gencfareth]vocaiur 
^ genes  quod  efl  generatio , & arerh  quod  efl  au- 
ra. Per  hoc  igitur  pacet  expoficio  liceralis. 

Stabat  autem  1 e s v s iuxta  ftagnam  Geae- 
xareth]  Statu  fuo : fuz  diuinicacis  oftendeos  im> 
mobilitaiero.  Politione  corporis : docens  iufticic 
xedlicudiaem.  Porredlione  capitis , diuinaro  in- 
Doeni  ctmccroplacionem : etedione  vultus  > in* 
firueos  ad  reraam  in  omnibus  intentionem.  De 
primo  autem  horum  dicitur  in  Pftlm.^o^.  Tu 
•utem  idem  tpie  es : & anni  tui  noo  defleiem.  De 
lecondo  Pfium,io,  luflus  Dominus  & iuflidas 
dilexic.De  tenio  /04n.).Nemo  aflxndit  in  celum 
■ili  qui  dcfcendic  de  catlo » Filius  hominis  qui  efl 
csilo.  Non  folum  per  diuiniratem»  fed  per  zterni 
luminis  contemplationem.  ^l»/ip.).Noflra  con- 
oerfacio  in  czlis  efl.  De  quarta  Cthjf.  j . Qoz  fui- 
fora  fune  quzrite  vbi  Chriflus  efl  in  dextera  Dei 
iedens : quz  furfum  funt  lapite , non  quz  fuper 
tectam.  Per  hoc  autem  quod  dicitur  [ fecus  ] no- 
tat propinquitatem.  Propinquus  enim  efl  tri- 
bolaiis, petentibus, & deuotis.  De  primo 
luxea  efl  Dominus  his  qui  tribulato  funt  corde. 
Defecundo  in  Pftlm.m.  Prope  efl  Dominus 
omnibus  innocancibus  eum  in  veritate.  De  ter- 
tio /ft-SS’  Qttcrice  Dominum  dum  inueniri  po- 
left : inuocate  eum  dum  prope  efl  [ flagnum] 
quod  aquz  labilitaie , vitz  huius  lignifleae  mor- 
jalitatem  : aquz  motu , llgniflcat  vitz  inflabili 
tatem : aquzeffi^ , ligniflcat  huius  gloriz  va- 
porem , ^ modicum  apparentem.  De  primo  di- 
citnx  i.l^rg.M.  En  omnes  morimur , & quali 
aquz  dilabimur  in  tertam.  De  Iktmdo  dicitur 
lok  14.  Homo  natus  de  muliere  breui  viuens 
tempore.  Ec  iafru.  Nunquam  in  eodem  flam  per- 
manet. De  tertio  l4cob,^.  Quz  efl  vita  vcftri? 
vapor  efl  ad  modicum  parens.  Ec  ideo  dicitur 
Genezarech,  auram  quandaro  lenem  generans. 

Et  vidit  duas  naucs  ftances  fecus 
ftagnum  : pifcatorcs  autem  defeende- 
rant&lauabant  retia. 

Hic  tangitur  loci  opportuni  ad  docendum 
coolideratio.  Non  enim  erat  ibi  locus  eminens 
a^  quem  afeenderet : & ideo  non  erat  oppomi- 
nttas  prelTuram  declinandi  nili  ad  nauem.  Di- 
cuntur autem  duo : duarum  nauiuro  in  ripa  con- 
flderatio  , & earumdem  imerim  ab  vlibus  pifet- 
torum  deoccupatio.  De  primo  dicitur  quodldiias 
vidit  naues  } non  flu£luames  in  vndis , fed  [flan- 
tes ] flxas  in  prora  ad  ripam  [ iccus  flagnum]' 
quia  puppes  Sc  races  9c  carina  erant  in  aqua. 
Quzdoz  naues  duas  Ecclelias  congregandas  li- 
gnifleabant , fciltcet . Eccleftam  de  circumcilione, 

& Eccleltam  de  Gentibus.  De  veraque  iflarum 
dicitur  Colar,  i.  Qui  operatus  efl  Petro  in  apo- 
ftotaru  circumcilionis  , operatus  efl  & mihi  in- 
ter Gentes.  Et  ibidtm.  Cephas  & lacobus  qui 
videbantur  columnzeflc,  dextras  dederunt  mihi 
ic  Datnabz , focietatis : vc  nos  in  Gentes  , ipli 
veto  in  citcumcifioncm : tantum  vc  pauperum 


Luc.  Cap.  V.  177 

Chctfli  reemoreseflemusiquod  etiam  loliciius  fui 
hoc  ipfum  facere.Et  lic mare  mundus  efl.^/.io). 
Hoc  mare  magnum  & fpatiofum  manibus: 
illic  reptilia  quorum  non  efl  numerus.  Pilees  au- 
tem in  aquis  voluptatum  mctli  funt  homines 
caroalei.  Faciam  vos  pifcatorcs  homi- 

num. Vetfus. 

EccUJIam  fro  natu  rtga^hi  (limata  mundi 
Sunt  mwrtt  Svriftura  rttia.ptfcu  homo. 
Moralicet  autem  [vidit]  per  milecicordiam  ea 
quz  nobis  veilia  Itmt  conliderans  [ duas  naues] 
inoocentiz  Sc  poenirentiz  falutaris  tabulas  pez- 
parans  [ flantes  ] peimanentiam  meritorum  pro- 
mittentes [ lecus  flagnum  ] a fluxibus  ad  Ibli- 
dum  ztcrniuds  deducentes.  De  primo  horum 
han.i.  Comelles  fub  £cUi  hoc  efl,  fub  pec- 
cati dulcedine  , vidi  te.  Exod.i-  Videns  vidi 
afflictionem  populi  mei.  Innocemiz  autem  na- 
uis  non  quidem  per  immunitatem  omnis  pec- 
cati niH  in  Chriflo,  led  per  immunitatem  om- 
nes peccati  prztet  originale  in  pasuulis  , Sc 
Beata  Virgine.  Per  immunitatem  autem  pec- 
cati mortalis  , vt  in  baptizatis  Sc  confcruaii- 
libus  baptifraum.  Hzc  enim  efl  nauis  Noc, 
in  qua  pauci  , id  efl  , odo  animz  faluacz 
liint.  Ec  hzc  conflruitur  in  Pjatm.  i).  Inno- 
cens manibus  Sc  mundo  corde  , qui  non  ac- 
cepit in  vanum  aninum  , neque  iurauit  in  do- 
lo proximo  fuo.Hic  enim  innocens  efl  ; quia  null  i 
nocuit.  Manibus  enim  , hoc  efl  opetilws , non 
nocuit  libi , Deo , & hominibus.  Per  tufliiiam 
purgans  nocumentum  manuum.  Pfalm.t\.  La- 
uabo  inter  innocentes  manus  meas.  Per  mun- 
ditiam cordis  cuflodiuic  fe  ii  nocumento  fui  Sc 
Dei  Matth.\ . Beati  mundo  coide : quoniam  ipli 
Deum  videbunt.  Per  hoc  quod  non  accepit  in 
vano  animam, cauic  ne  noceret  animz  Io  vanum 
enim  accepit  animam  qui  non  perheie  cam  feien- 
tia  & virtute  : quia  horum  duorum  principia 
apud  fe  habens  datur  ei  anima..S«ipie»/.8.$otcicus 
furo  animam  bonam.  Nec  iurauic  in  dolo  proxi- 
mo fuo.  Per  iuramenrum  cauem  diuino  nomini. 
Per  dolum  autem  cauens  limpUcitati  proximi. 
i.Paralip.x^,  Scio  quod  fimplicitatem diligas. 
Sic  ergo  nauis  tnnocentiz  conflruituc  innocenti 
opere , innocenti  corde,  iimocemi  mente . Sc  in- 
nocenti ad  Deum  Sc  proximum  fermone.  OV- 
ne/49.  Zabnlon  in  litore  matis  habitabit , Sc  in 
flacione  nauiura  pertingens  vfque  ad  Sidonem. 
Zabulon  habitaculum  fortitudinis  interpreracur, 

Sc  lignifleae  innocentes  fociiilimos  opere , corde, 
menie , Sc  Cimone  perflcdoi.  Habitant  ergo  in 
li(ore,id  efl,  folidtiate  permanentis  gratiz : maris 
tamen  , hoc  efl , in  lUo  amaritudinis  huius  vitz: 
in  lUtione  nauiura , in  qua  portum  fldeliflimum 
habent  innocentiz  pertingentes  verbo  & exem- 
plo vfque  ad  Sidonem,quz  venatio  interpretatur: 
''qaia  alios  quofque  vetianiut , vt  in  eodem  portu 
& eadem  iMiriliuueotur./rrvm.i  ^-Mittam  eis  ve- 
natores mukos,8r  venabuntur  eos. 

Alia  nauis  eft  peenitentiz , quz  faluat  eos  qui 
ex  innocentia  bapcirmali  cadentens , fum  padi 
naufragium.  Et  ideo  dicit  Hitronymm  quod  poe- 
nitentia efl  fecunda  tabula  pofl  naufragium,  lup- 
pie,  innocentiz.  Hzc  nauis  conflruitur  coniri- 
tionis  dolore , confdfionis  veritate,  Sc  latisfa- 
^onis  humilitate.  Sapitnt.x^  Sed  vt  non  ellenc 
vacua  fapientiztuz  opaa:  ptopeer  hoc  exiguo 
lign 


178  D.Alberti  Magni,  Ord-Pr^d 

lignoccedunc  animas  fuas:&  cranfeomes  mare,pa  d«monatn.?yii/m.  90.  A fagina  volante  in  die,  k 
taccm  liberati funt.  Nili  enim  Deos  nobi  condi-  negotio  pecambulanie in  tenebris,  ab  iDcutfu  & 
tueretpixntcentiam,inmultite(1^tvaciurapien'  dcmonio naeridiano.  Negotium  obtenebrans eft 
lix  opcrardequibus //«.64.  Opetamanuum  tua-  lematio deceptionis  occulta,  quando gubernatoc 
luin  omnes  nos-  Exiguum  autem  lignum,  humi-  nefcit  quo  nauem  dirigat.  Sagitta  volans  per 
Iis  poenitentiae  tabula, cui  redeuntes  a peccaro,  diem,  cd  temaiio  fubiia  & aperta quz  pcxoccu- 
credimus  animas  nodtas  vc  cum  Maria  Magdale-  pat  vt  fulMnetgat.  Incutfus  autem , cd  cum  vio- 
na  liberemur  : deut  innocentes  liberantur  cum  lentia  volens  in  ptodindum  iivcrgeie.  Damo- 
Beata  Maria  Virgine.  £t  dc  operibus  fatisfa^o-  nium  autem  metidianora , ed  quod  cum  fulgore 
nis  mare  centatiomim  huius  mundi  ttanfeuntcs,  claritatis  in  habitu  Angeli  lucis  venit.  Hzc  om- 
funt  libctaci  poenitentia  (Quante.  Pronttb.  vinm.  nia  inflant  in  velum  cotdis , 6c  quzruiit  exiin- 
Fadla  ed  quali  nauis  indicocts , delonge  portans  euere  nauim  innocentiz , vel  pccoiteotue : qus 
panem  dium.  Eccleda  videlicet  dc  ed  quad  nauis  funt  naues  liberationis.  * 

innocencire  in  quibufdam , 6c  luuia  pmnitemiz  Actocteaunia  autem  funt  fcopuli  prominentes 
in  aliis : ponans  panem  graiic  reddentis  delon-  fub  aqua  in  quibus  impingens  nauis  fubmergttur. 
ge,  hoc  ed,de  xterniiatis  litorc  & r^one-  Et  funt  quzdam  tentaiiones  irz,iixz,&  inuidu^ 

Hzced  nauis dmilis  nauiin  dguia,  dmUis  na-  quznauigantes  impediunt  fcfubmeigunt.  Efhtf. 
uigant  ibus  m vira,  droilis  vfui  nauis  in  tranfira,  4.  Omnis  amaritudo,  &ica,  & indignatio , & 
itmilis  periculis  nauis  inproccllu.  Figiua  enim  clamor,  & blafphenua  toUacur  a vobis  cum  omni 
nauis  di , ante  & poft  ede  dridiam  ,&  in  medio  malitia.  Scylla  autem  caninum  caput  cd,qu«e 
fecundum  aliquid  dilatatam.  Et  dc  principium  fignificac  dccradioncm.  A«i».  1.  Sufutrenesdetra- 
bonzvitc  ardium  ed  in  ingredu,  & ardius  io  dures  , Deo- odibiles.  Charybdis  autem  carinas 
egreifu  , larum  aiucm  aliquid  habens  in  tne-  abdens,ed  vorago  cupi  ditatis.  £(c/r.io.  Nihil  cd 
dio.  Deprimo  M*ith.y.  Arda  ed  porta  quzdu  fceledius  quam  amare  pecuniam.  Hic  eoim  in 
cit  ad  vitam.  De  fecundo  Ormf.  Vocauic  d-  vita  fua  proiicir  intima  fua.  Syrtes  autem  funt  fe- 
lium Bennoni , hoc  ed , dlitim doloris  mci.Ed  dz & hzrefes.  t.  Corinth.ii.  Oportet  hatefes 
^iamanguda  inegfdfu  Angudiacnim  magna  ede  : vi  hi  qui  |Hobati  funt  , manifedi  fiam  io 
^ in  exitu,  idedin  morte  : quia  dicitur  in  nobis-Dithaladus  auceto  ed  malum  longz, et  ine- 
Pfklm.  ii<S.  Beatus  qui  non  confundetur , cum  frznaix  linguz. /4»^.  |.  Lingua  inquietum  ma- 
loquecur  inimicis  fuit  in  porta.  Inimicis  inter-  Ium,  plena  veneno  mortifeto.  Vemi  autem  fune 
rogantibus  etiam  de  his  quz  ignogiabam , (1-  motus  qtiatuot  padionum  cor  inquietantium: 
cut  dicit  Pftlm.  14.  Latum  autem  h.ibet  in  me-  gaudium  vanum,  limor  inutilis,  fpes  inanis, & 
dio,  in  confolationc  confcieniiz.  l‘roHcrb,  a-  ttiditia  monifcia.  Q^mor  venii  czU 

Quas  cum  mgrefTus  fueris,  non  ardabunturgref-  pugnabant  in  mari  magno.  Przter  hcc  fle  pod 
fus  toi.  Vita  autem  nauigantium  femper  ed  in  li-  hzc  omnia  funt  coreplonones  fyinplegaduiB,  Ia- 
mote  futuri,  & angudia  przfentis.  De  primo  pidum  fcilicet , dc  montibus  hinc  & inde  peaeru- 
A«ry>  ti  Noli  alturo  fapere , fedtime.  Deangu-  ptii  folutorum,  & in  mati  fibi  occurrentium.  E c 
dia  przfentis  Dxme/.i).  Ai^dizmihi  funt  vn*  idzfuiu  obdurationes  & induraiiones  cotdiam* 
dique  , & quid  eligam  ingnoro.  Ed  etiam  vita  quz  cor  non  finunt  ad  amorem  emolliri  , nec  ad 
coram  in  vidus  paccicace.  £cerl>.  4.  Panis  quo  timorem  frangi.  P/4/w.  94.  Nolite  obdurare  cor 
Tcfceris , in  pondere  viginti  dateres : a tempore  vedrum.  £rc/i-  j.  Coi  durum  malehabcbii  in  r.o- 
Tfqite  in  tempus  illum  comedes.  Vfus  autem  na-  uilTimo. 

uis  ed  cranfuehere  in  litus  aliud  de  liiore  ido.  Et  Inter  omnia  hzc  pericula  rraufeunt  bnocen-^ 
hoc  faciunt  naues  idz.  De  folido  enim  gratiz  tiz  & peenitentiz  naues-Et  ideo  femper  dubijs  & 
ttanfponunt  in  folidumglotiz.54/>re»r.  lo.Tran-  angudiis  plenz-/«^.). Antequam  comedam  fu^i- 
' duliceos  per  mare  rubrum  , & cranfuexit  eos  per  ro,A:  tanquam  inundantes  aquz  llc  rugitus  meus, 
aquam  nimiam.  / 4.  f . Pofuidi  profundum  ma-  /of*  9.  Vcrcbac  omnia  opera  mea,  fciens  quia 
ris  viam  vi  tranfirenc  liberali.  non  parceres  delinquent*. 

In  pTocedu  cciam  Umilised  periculis  matis.  Pifeatores  autem  ] Ai  literam  hic  notatur  na- 
Multa  enim  funt  pericula  in  quibus  uanfeunt  na-  uium  deoccupatio.de  notatur  innocentia  Domini, 
ues  idz.  Pfdm.\a6.Q^k  defeendunt  mare  in  na*  qui  occupatis  nauibusvti  nolebat.  Omnibus  enim 
aibus,  facientes  operationes  in  aquis  multis:  ipfi  prodeOe  volebat, & nulli  obede  [Lauantuc  sucem 
viderunt  opetaDumini  t&mirabilia  eius  in  pro-  retia]  quia  fzpe  ciahuoiur  pet  limum  in  fundo, 

• fiindo.  Hzc  autem  pericula  funt  fine  numero,  qui  fi  adhzicns  cemaDcret,  citius  putrefeerent.  ' 
af^ndenribns  pcocellis  tentationis.  & defeenden-  Pifcatoies  autem  animarum,  Przlati  funt  & Prz- 
tibus  vutaginibui  defperationum  , occurrentibus  dicaioies.  /erm.  1 6.  Mittam  eis  pifeatores  mul- 
conflidibus  bcluarom , complodentibus  occut^-  tos  & pileabuntur  eos.  Hia  nauibus  defeendunt, 
fames  fibi  acrocerauniis.fcYlla  latrante  contra  vo-^  ab  vtilitate  proximi  cui  per  curam  & przdi- 

ragiues  charybdis,  & fyxtibus  oppugnamtibus  caiionem  intendunt,  ad  confiderationem  fui  hu- 
locis  diihalalEs.  Przter ventos quatuor  qui  pu>  milter  redeunt.  I«b  f.  Vifitans  fpeciem  tuam 
gnant  iii  mati  magno  ,&  dubiis  procellis  naues  non  peccabis.  GaIm,  Wrtw.  Conliderans  teip- 
exagi  rant.  Afeendum  autem  ad  czlos  flatas  aro-  | fiiin  » ne  £c  cu  cerneris.  7.  Eitce  pri- 

bicionum.  If*  1 4.  In  czlum  confeendam , fuper  1 mum  hypocrita  rrabero  de  oculo  tuo  : & tunc 
aftraczli  exaltabo  folium  meum  Indefpcracione  ’ videbis  vc  educas  fedueam  de  oculo  fratris  uri. 
amem  defeendunt  vfqoe  in  infernum.  7r«$$erb.  \ Retia  aurem  dicantur  quafi  retinentia.  Com- 
il.Tmptus  cum  in  profundum  veneric,contefflnit.  ( pofita  enim  funt  ex  filis  & maculis.  Imer  quadi- 
PfMm.ti^.  De  profundis  clamaui  ad  te  Domine,  betenim  quatuor  fila,  hocefl,  quadratum  fili  ,eft 
pritts  ancam  Mnfligeow»  fiiuc  pericula  diuerfa  macula  per  quam  egiedicuclimofa  aqua,  & filis 

relinetur 


in  Euang.  D.  Liic.  Cap.  V.  179 


Rtinerar  1 S.Immi(ii  in  rete  ped£  Aium, 

ic  in  roacolis  illios  ambulat.  Hzc  aute  abluciu  A' 
goiAcat  peccatoxu  (qo«ex  cura  paAorali  vel  do- 
ctrina adhcrct ) per  compunCtionem  & laciymas 
abtutkmem.  ^mbrofLacTyta*  lauant  delidtuin, 
quod  voce  pudor  cA  confiteri.  Debet  autem  lotio 
iAa  maxime  e(12  de  tribus : i ferroone  videlicet 
adulationis,  t litno  turpis  quxAus,  & a turbatio- 
ne inanis  glori*.  1.  Neque  ajiquaodo 

fuimus  in  iermone  adulationis , neque  in  occafio- 
neauariti*,  Deus  teAis  eU:nec  quxtences  ab 
homnibus  gloriam,  ffi.i . Lauamini,  mundi  eAo- 
le , auferte  malum  cogitationum  veAraruro  ab 
oculis  meis.  Retia  vero  AgniAcanc  fermones  ec* 
dcAafticos,  qui  compoAti  uint  ex  (ertnone  difpu- 
cationis , quo  conAruitar  veritas , & Termone  ex- 
horcatiuo , quo  cdificatur  in  moribus  bonitas. 
Et  Ainc  quaA  duo  fines  Utius  fagen*.  Medium  au- 
tem componitur  ex  filis  au^ritarum  6c  ex  macu- 
lis rationum  & Amiliiudiruim.3/t«rrir.  ij. Simile 
cA  regnum  cxlorum  fagen*  mifl*  in  mare,  6c 
ex  omni  genere  pifdum  congreganti.  Sic  ergo 

rtt  conAdeitiionero  fui  dcfcendenres,  retia  laua- 
anc. 

Afccndcns  autem  in  vnam  nauim, 
qux  erat  Simonis,  rogauit  cumiterra 
reducere  puAllum. 

Ecce  hic  tangimt  loci  ad  docendum  compernis 
ele^o.  Ec  tangunrur  duo*:  nauis  afcenfio  , Ik  na- 
ius i terta  redu^io  Circa  nauis  afcenfionem  can 
euntuc  tria  : motus , nauis  vnicas,  & nomen  pof- 
lelTbris.  Motus  eA  afccnAonii  cum  dicit  [ Aicen- 
dens  autc]Quilibct  enim  Przlatus  in  c6fiderario- 
ne  Ali  debet  elTe  humilissin  regimine  autem  debet 
aicendere  culmen  auCtoricacis.  Vnde  jiugnlhnm 
in  deammuni  vum  cUricerum.  Honore 

coiain nobis  Prxlatus  At  vobis,  timore  cori  Deo, 
fubAratus  At  pedibus  veAtis.  Quo  enim  altior  eA 
in  auCioniaie,eo debet  humilior  eAeinfui  cdAde- 
ratione.  Afeendens  in  regimine  altus  ne  vilefcar, 
dtfcendens  in  fui  conAdetacionem  humilis  ne  in- 
tumefeac.  Lmc.  14.  Dicat  tibi  quite  inuitauit: 
Afcende  fupeiiui.  Vniiatem  autem  nauis  tangit 
cum  dicit. 

In  vnam  nauim  ] vna  eA  enim  EccleAa  , vno 
Spiritu  fando  viuificata  ,mota  , fenfificata , & 
communicata.  C^ntic.  6.  Vna  eA  columba  mea: 
▼na  eA  genitricis  fu*  fapienii*,vel  grati*  dileda: 
vnitate  Spiritus  in  fandificationc,  vnitate  cor- 
dis in  charitace,  vnitate  communicationis  in 
bonorum  partkipaiione  , vnitate  anim*  in  fa- 
piencix  fcnAficatione , vnitate  membrorum  in 
connexione.  Et  de  vnitate  quidem  fpiritusdici- 
t«r  Ephef  4.  Soliciti  fcniare  vniuicm  fpiritus  in 
vinculo  pacis.  De  vnitate  cordis  & animxAmul 
4.  Multitudinis  credentium  erat  cotvnittrt^ 
Cc  aninu  vna.  De  vnitate  communicationis  in 
bonorum  participatione  1.  Cerimfi.  11.  Sicutin 
▼no  corpore  multa  membra  habemus, omnia  au- 
tem membra  non  eundem  adom  habenttita  mul- 
ti vnum  corpus  fumus  in  ChriAo-  Et  ihidtm. 
Etenim  in  vno  fpiritu  omnes  nos  in  vnum  cor- 
pus baptizat!  fumus.  De  vnitate  connexionis 
£phef.  4.  CreTcamus  in  illo  per  otrnia,qui  cA  ca- 
put, ChtiAns  ex  quo  totum  corpus  pet  omnia 
cptnpadotn  & connexum  pcc  omnem  iundu- 


ram  fubminiibauonis , fecundum  operationem 
io  menfuram  vniuAuiufque  membri,  augmentum 
corporis  facit  in  zdificaiioncm  fui  in  chatitacc. 
Sic  ergo  licet  duas  vifu  approbationis  viderit : ta- 
men in  vnam  afeeodit , vntcacem  approbans  ,& 
Arhifmata  damnans. 

Queerae  Simonis  J Ecce  polTeflbc  vnicacis. 
quem  loco  fui  in  tertis  connituere  intendit : ad 
cuius  tegimen  vnum  omnes  Ecclc  A*  particulares 
referuntur.  Omnes  enim  illz  in  partem  vocantur 
folicicadinis : cum  ramen  vna  At  cura  vniuerfalis. 
Simeon  autem  ofacdif  s interpretacur:quia  ncccAe 
cAquod  valde  At  Deo  obediens  qui  formam  om- 
nibus prebet  obedientix  , qui  dicere  potcA  hoc 
Imitatores  mei  efiote : Acut  & ego 
CbtiAi.  ChriAus  enim  obediens  eA  pre  omni- 
bus. De  quo  dicinu  ChtiAus  faduseA 

obediens  vfque  ad  monem,moicem  amem  crucis. 
Hac  ergo  de  caufa  vt  eum  fuuin  in  regimine  vi- 
carium oAedecet,  nauin,  foam  afcendic  Mnuh.16» 
Tibi  dabo  claues  regni  cxlotum.  Habito  loco 
ad  docendum  oppoiruno  > tangit  modum  loci 
eiuTdem. 

Rr^uic  eum4:c.  ] Tangit  duo : benignicatem 
enim  innuens  rogat  eum  cui  prxeipere  potuit: 
fecundo  autem  i terra  rogat  paululum  rauim 
reducere.  Obferuac  iam  ChriAus  quod  per  Apo- 
Aoium  Epifeopo  prxeepit  Seniorem 

ne  increpaucris,  oblecta  vt  patrem.  Ira  Sc  hic 
rogat : quia  Acui  dicit  Stnecu,  generofus  cA  ani- 
mus hominis  , facilius  ducitur  quam  trahitur. 
Precibus  enim  multi  faciunt , ad  quod  prxeeptis 
non  inclinarentur  [ik  terta  rediicerc]nauem[puAl- 
lumj  VT  At  aquxintciAiriam  inter  eum  fic  nubas, 
& ira  non  polTinc  eum  comprimere. 

My  Aice  aurem  dodlrina  a cetra,  hoc  eA,3i  terre- 
nis puAllum  teducicuc tripliciter:  in  fenfuveibi, 
in  conuerfatione  audientis , & in  aAcdlu  vetbum 
capientis.  In  fenfu  quidem  verbi : quia  nouellus 
auditor  profiinda  non  incelligit,  fed  ea  qux  iuxt* 
terrenas  Amilttudines  dicuntur  melius  fapic. 
\.C9rinth.\.  Non  potui  vobis  loqui  quaA  fpiri- 
tualibus,  fed  quaA  carnalibus ; lanquam  paruulis 
in  ChriAo  lacvobis  pocnm  dedi , non  eicam.  In 
conuerfatione  aurem : quia  talibus  non  funt  im- 
ponenda grauia  fed  lenia, oon  multum  i conuer- 
fatione  ciuili  elongata:  tc  tunc  melius  potram. 

Quid  lentatis  Deum  imponere  iugum 
fupec  ceruices  difcipulomm , quod  neque  noa 
neque  patres  noAti  portare  potuimu$>A/«rri;.t). 
Imponunt  onera  grauia  Aiper  humeros  aliorum: 
digito  aocem  fuo  nolunt  camouere.  InafTcdu 
autem  carnali  iterum  non  longe  funt  cemouendi 
quin  rclinqoaniur  eis  temporalia,  & ordinetur 
difpcnfatio.  Pt^ntrb.^o  Mendicitatem  & diuhias 
ne  dederis  mihi : tribue  umusn  vidhii  meo  nc- 
celluia.  Grtgtr.  Diuitias  abhorrere  puAllanimi- 
^atiseA,  paupertatem  non  potTc  portare  impa- 
ciemi*  eA.  Er  ideo  medio  m^o  eundum  eA  cum 
auditoribus.  Sed  ipfe  Prxdicaror  in  amnibus  de- 
bet e(Te  inAitutus.^fii/(p.t//fi».Ego  didici, in  qui- 
bus fum,  fiiAiciens  cAe.  Scio  & humiliari,  lciu& 
abundare  ( vbiqne  & in  omnibus  inAiturus  fnm) 
& fatiari,&  efurire,8t  abundare,  tc  penuriam  pa- 
ci. Omniar  pofTum  in  eo  qoi  me  confortat.  Sic 
ergo  reducat  ^ terra  puAllum : Acuc  aquila  prouo- 
cans  ad  volandum  pullos  fnos , & fuper  eos  vo- 
litans :&  plus  plus  quantum  poflsbilecA  acer- 
cenis 


Digitized  by  Googie 


i8o  D.Alberti  Magni, Ord.PrsEd. 

renis  animalitate  letreoa  remonens  inducat  ad  dlnanribus  eum , fcilicet,  Spiritu  przeunre^aodo- 
rpititum.  I Scriptur*  confirmante,  & difetetione  ta- 

I tionis  ordinante  & proportionante, quid, quibus, 
Ec  fedens  docebat  de  nauicula-  qualiter  ,&  quando,  & quomodo  proponendum 
turbas.  quantum,  & vbi.  De  Spiritu  prxeunte 

I Exjch.  I.  Quocunque ibat  Spiritus,  illuc  clcua* 
Ecce  domine  beneficium  poft  captatum  ad  banrur&  rota:  fcquentes  eumtSpiritus  enim  vir* 
docendum  locum.  Tangit  autem  tria : quietem  | erat  in  rotis.  Pfalm.  Spiritus  tuus  bonus  dc- 
docenus,locumdoArinz,dcdodirmamtutbarum.  I ducet  mc  in  tcrrair^rl^n.  Non  ergo  queftus 


Notans  enim  quietem  dicit  [ Sedens  ] ! 

Dauid  (edens  in  cathedra  fapienii(Iimu$-  inter 
nes , hoc  cft , naturalem  legem , 6c  feriptam  , 6c 
Prophetas.  Ecdt.x^.  Do^rinam  tanquam  ante* 
lucanam  illumino  omnibus  , 8c  enarrabo  illam 
vfque  ad  longinquum.  Locus  autem  e(l{de  naui- 
cula ] hoc  eft , de  humili  Ecetefia  , qu.T  fenlum 
humilem  habet:  quia  extra  Eccicfiamnqn  doiSri- 
na.  Appropinquare  ad  me  indoli,  & 

congregare  vos  in  domum  difciplin*.  Extra  na- 1 
uem  enim  Noe  qu*  eft  arca  non  eft  falus.  Aqux  | 
enim  dodrinarum  aliarum  non  fum  faluiarcs. ; 
A&usdo&rinx  eft  [quia  docebat  turbas]  nullum 
penitus  excludens.  Ai>ttth.  5.  Nemo  accendit  lu- 
cerrum,  & ponit  eam  fub  modio  ied  fupet  cande- 
labcum:vi  qui  ingrediuntur  lumen  videant. 

Vc  autem  cclTauit  loqui , dixit  ad  Si- 
monem. 

Hic  tangitur  de  perfeilione  miraculi : in  qno 
vtilitas  regiminis  Eccleftz  conftruitur.  Tangun- 
tur autem  hic  priiKipaliier  tria,  quorum  primum 
eft  imperium  verbi  ad  adum  miraculi.Sccarrdum 
eft  figura  regiminis  in  cftcdhi  verbi.  Tertium  au- 
tem ftupor , 6c  zdificaiio  fidelium  , & inftiu^o 
adintelligendaroroyfterium.  In  primo  fune  duo- 
prcceptum , 5c  humilis  excuHiiio  cum  dcuoca 
obedientta.  Dtcit  >gitur[Vt  autem  ccftauit  loqui] 
(erroone  ad  turbas  iam  perfe£lo.  Non  enim  fem- 
per  loquendunx,  fed  aliquando  tacendum.  Eeelt.  t . 
Tempus  tacertdi , & tempus  loquendi  [ Dixit  ad 
Simonem]  coi  mundi  & maris  cura  commirrenda 
fuiitiam  cordibus  per  auditum  verbi  (ur  prxpara- 
fis:quia  fruftra  Uborac  extra  lingua  dodoris,  nifi 
incosaddt  gratia  Saloaioris.  £t  ideo  pifees  qui 
ame  Ictmonem  Demini  reti  Simonis  fe  fiibduxe. 
eunt , modo  pnft  verbum  Domini  quali  vndique 
certarim  venientes,  reti  fc  ccrtatini  inieccnmt.  Et 
hoc  notat  cum  dicit.  In  verbo  tuo  laxabo  rcce. 
Pfatm.\x,  Verbo  Domini  c«li,hoc  eft.  Apoftoli, 
firmati  funt:&Spiritu  oris  eius,q«i  vehit  verbnin, 
omnis  virtus  eorum  , qoam  hab^ttn  captura  pi- 
fcium  hominum.  PrsemifTo  ergo  verbo  luo,  runc 
primum  minifteriuin  imponit  Simoni : vt  fignifi* 
caret  efficaciam  fui  verbi-  /fd.  ff.  Verbum  quod 
egredietur  de  ore  meo  , non  retiertetur  ad  me  va 
coum:red  factet  queeunque  volui, dr  prorperabitur 
in  his  ad  quz  mifi  illud.  Ad  hoc  ergo  iicut  ad 
efeam  piTces  currunt. 

Duc  in  airum , & laxate  retia  vcflra 
in  capturam, 

Ecce  prarceptqm  tria  conrinensrpifcaturz  or> 
dinemdocuin  in  quo  pifees  habent  habitationem, 
& retium  in  capturam  laxartonem.  Pircarur.r  or- 
dinem tangit  cum  didrfDiic]  Dudura  enim  mo- 
tas eft  oeditutus.  Fit  autem  ifte  dudlus  tribus  or- 


duxitvel  gloria-t-Thr/ix.  Neque  enim  aliquando 
fuimus  in  fermone adulationis  ficut  feitis  , neque 
in  occafionc  auariTiz,Deiis  teftiseftrnccquzren- 
les  ab  hominibus  gloriam , nec  a vobis,  neque  ab 
aliis.  De  au^oritate  amem  di^a  confirmante 
PfalfH.  to).  Inter  medium  montium  pettranfi- 
bunt  aqux,  hoc  eft,  aquzdodrinx  inter  medium 
duorum  teftamemorum.  Hoc  fignificaiuro  eft 
47.  Sanabuntur  aqu*.  Et  oronisanrma’ 
viuens , qux  feipit , quocunque  verterit  torrens, 
viuct.  Torrens  ifte  torrore  Tolis  fluens,  hoc  eft, 
calore  charitatis  Chtifli  { qui  eft  fapientia  Dei] 
fanat  aquas  do^rinz  humanx.  Et  anima  l^peos 
in  deliciis,  & diuiriis,  & hoitoribus  viuet.guflans 
aquas  iftas.  Deprdine  rationis  proportiotuntis 
& examinantis  vnumquodque  diclum , & dicen- 
dum, qnod  , dicitur  tedi.  1 1 . In  ore  fatuorum 
cor  illorum , in  corde  fapien'ium  os  illorum: 
q^ioniam  meditatio  Sc  rationis  ordo  ptxccdic  di* 
Cia  ipfoinm.  //  <fw.  Os  iufti  meditabitur  fa- 
picniiam  , & lingua  cius  loquetut  iudiciuro. 
Quando  enim  fapicnrhi  meditata  per  frequen- 
tem reditum  mentis  fuper  eam  eft  in  corde : tunc 
nccclTc  eft  quod  lingua  nihil  loquatur  oifi  iudl- 
cium,  hoc  eft,  prxiudicatum  k ratione.  Ideo  dici- 
tur Eccl*.  lO.  Verba  ocisfapicnits  gratia, & labia 
inflpieniis  prxcipitjbunt  cum.  Pr«turl>.t6,  Cot 
faptertis  erudit  0$  cius , & labiis  fuis  addet  gra- 
tiam. Propter  triadicit  [Duc]  Vt  Spiritus  pixce- 
dat, canens  vt  nihil  propter  turpe  lucrum, vel  glo- 
riam fiat : veritas  oris  Dei  omne  didum  confir- 
met. 8i  dilcrcfio  rationis  fanienter  ordinet,  «1  fine 
vfque  ad  finem  attingens  fortiter , & djfponens 
omnia  fuauiter5«p.8. 

In  altum  ] Ecce  locus  habitationis  pifciuna 
magnorum.  C^ta,fiait  dicitur  in  lib  animalium, 
magni  pifees  habitant  in  pelago.  Vnde  Utn.  1 1. 
Traxerunt  rcrc  in  terram  plenum  magnis  pilci- 
biis-  T angit  amem  altum  quadruplex  in  quod  le- 
te  eft  duccndum:alnim  maris , altum  intelligenii* 
fpitiiualis  , altum  conuetfaitonis , Sc  altum  con- 
templationis. !n  his  enim  latem  pifees  magni  in 
quibus  eft  vtilitas.  Altum  maris  eft  altitudo  fe> 
cularis  dignitatis, in  qua  funT:Rcge$,Duces,Baro- 
nes , & principes  , qui  fe  reti  debent  inclinare, 
70.  Gens  Sc  regnun’  quod  non  fcruicrit  tibi, 
pettbir.  Et  .Suges  lac  Gentium,  & rraroil- 

la  regum  lallaberis. (ftis  enim  captis  etiam  mino- 
res intradlu  retis  ad  terram  concluduntur,  Vtile 
ergo  eft  quod  adinnante  Deo  lic  ducatur  in  al- 
tum. Sed  forte  aliquis  dicet : Veni  in  altitodtnern 
maris  Sc  tcmpcftas  irdignationispiincipiumde- 
merfit  me  pfulm.  Non  enim  eft  tutum  naiii- 
gare  inter  conflimus  beluarum.  Dicar  quicunqiie 
ralis  eft,  illud  Toh.\.  Poft  tempeftattm  tranquil- 
lam fijcis,  & poft  fletum  &dacrymattoncvn,capttf 
aliquando  talibus , cxulcationcm  Sc  gaudium  it>- 
fimdis.Tali  pifeatione  capti  funt  Conftantinus,&: 
[ alij  qui  Ecclefias  fbodauerunt./V«/m.i  x;.  Euntes 

ibant 


DIgilizGd  by  Googie 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  V.  i8i 


ibam  & flebant  mittentes  femina  fua-  Venientes 
autem  venient  cum  exaltatione,  pottanies  mani- 
pulos fuos. 

Eli  etiam  altum  iniclligemic  fpiritoalis , in 
quod  rete  aliquando  ducendum.  EuU.\.  Profun- 
dum maiis  quis  dimenfus  eO^fupple^iii  fapieotia 
Dei.  hk  a8.  Profunda  fluuiotum  fctucauis  ell , & 
abfcondiia  produxit  in  lucem.  Altum  autem  & 
profundum  efl  idem.vt  dicitur  in  Pizdicamentis. 
Hoc  efl  altum  lapicmiz , vbi  in  abditis  habitant 
iapicnteS)  qui  Philofcmhi  vocaiiiur:qui  aliquan- 
do capti , mulca  bona  tcclefiz  contuletunttflcuc 
Sc  Ambrofim^  & ali).  Circa  litus  au- 
tem non  habitant  nili  ranz  loquacitatem  haben- 
tes» & nullam  fapiemiam.  Eccli.  14.  Ego  fapien* 
tiainaltii&mishabicaiii , Sc  thronusmeus  in  co- 
lumna nubis.  ProMtr^.S.Ego  fapienciain  confilio 
habito » & eruditis  inierfum  cogitationibus.  Hic 
ergo  piicandu  eft  ad  capiendos  (gentes. i. Car. a. 
Sapientiam  loquimur  incerperfedos.  Vnde  PMtf 
tm.  Cum  autem  eflet  fapiens  accepto  Spiricu»vas 
eledioiiis  eflfadhu.  Cuius  caufa  eil » vc  dicit 
Hwn.  quia  Scripturarum  erat  armarium. 

Tertium  altum  efl  conoetiationis  » in  quo 
trahens  rete  pifeator  capit  viros  magnos  vinu- 
lis  honore  : licut  fuit  Cornelius  > qui  ante  cogni 
rionero  fidei  dicitur  fiiille  vir  celigtofus»  & faciens 
eleemofynas.  £t  poflea  ad  informationem  alio 
rum  , vnus  talium  pro  multis  computatur.  EecU. 
44.  Homines  diuites  in  virtute  » pulchritudinis 
Audium  habentes » pacificantes  in  domibus  fuis. 
Jtrtm.  )i.  Benedicat  tibi  Dominus»  pulchritudo 
iuftitiz,  mons  faoAus.Mons  enim  dicitur  propter 
altitudinem.  Ierem.i6.  Ecceego  mittam  pilcato- 
res  multos , Sc  pifcabuniur  cos : Sc  pofi  hzc  mit- 
tam cis  multos  venatores » Sc  venabuntur  eos  de 
omni  mnnte,  Sc  de  omni  colle»  Sc  de  caucinis  pe- 
craium.C^iis  oculi  mei  fuper  omnes  vias  eorum. 
Xlontes  (unc  exceifa  vinucum  culmina.  Colles 
hi  qui  fune  (latus  iofrriotis.  Cauernx  occulta 
confeiemiarum. 

Eft  item  altum  contempiattonisrquia  quidam 
fum  qui  non  defiderant  nifi  contemplationis  lla-  1 
tum.  Etfi  illum  inuenianc » in  verbo  Dei  capiun- 
tur:li  non  inueniunt  > auertuncur.  In  hoc  ergo 
altum  ducendum  aliquartdo  efl  tece»  in  profundo 
(apientix  diuinx  pifeando.  Matib.  17.  Domine» 
bonum  efl  nos  hic  ellc , inalto  fdlicce  Thabor, 
vbi  transfiguratas  cetottut  Dominos.  Si  vis  fa- 
esamos  hic  tria  tabernacula.  Thabor,  venientis 
lux  imerpcctatur.  Illuminans  tu  mi- 

rabiliter a montibus  xternis.Mare  autem  efl  abyf- 
Cas  diuini  luminis » tanquaro  quoddam  pelagus 
jnlinicam.  £rc/i.i4.  Ego  feci  incxlis  vc  oriretur 
lumen  indeficiens.  Sic  ergo  duc  in  altum. 

Et  laxate  retia  in  capturam  ] Hic  dicit  de  reri- 
bus  laxatis  in  captotam.  Laxaiioautem  retium, 
efl  ordinata  retium  dilatatio.  Ec  didi  pluraliter 
de  reiibns  : quia  duo  funt » fermo  fcilicei  faerx 
prxdicationis » Sc  (ermo  fonillimx  difputationis. 
l^e  primo  dicitur  i.  7<m.4.Pvxdicaverbura,infla 
opportune  , impotiune.  De  Sermone  difpatacio- 
nis  A£l.  9.  PhuIm  loquebatur  cum  Gentibus , Sc 
difputabat  cum  Grxcis.Haecamcm  retia  Uxanrur, 
quando  ad  conclufioiiem  omnium  pro  captu  fin- 
^ulotum  dilatantur.  Laxantur,  quando  ab  aoflo- 
Tttatibus  Scripturx  ad  alias  dodlrinas  fccnlares 
qua:  iheoiogix ancillantur»  extendantur.  Retia 

J}.  Aibtrti  D.Lue. 


iceram  laxantur , quando  ea  qtix  proponuntur, 
congruis  fimilicudinibus  declarantur.  Retia  tan- 
dem laxantur»  quando  non  arda  & flrida  facien- 
daproponutuur,ficut  confilu,(ed etiam  laxa qux 
infirmi  perficere  po(Tuni>iniungumur. 

De  prima  quidem  laxatione  dicitur  13. 

Simile  efl  regnum  cxlorum  fagenx  miflz  in  mare, 
& ex  omni  genere  pifeium  congt^anti : quam 
cum  impleta  eflec,  ducentes  & fecus  litus  feden- 
tes  elegerant  bonos  in  vafa  fua , malos  autem  fo- 
ras miferunc.  De  fecunda  laxatione  dicitur  /ftLd, 
Volauic  ad  me  vnus  deSetaphin,&  calculo  quem 
forcipe  de  igne  altaris  acceperat,tetigitosmeum. 
Calculus  enim  fignificac  audoritatem  ignitam  in 
altari  Saipturx  Spiritus  fandi.  Focceps  autem 
duorum  btachiorum  clauo  confixorum,  fignificac 
cacionem,  qux  diuinis  Sc  humanis  fe  iuuat,fecun- 
dum  quod  duas  parces  habet  » fuperiorem  qux 
diuinis»&  inferiorem  qux  humanis  fe  iouac  clauo 
veritatis  a£xa.  De  tertia  laxatione  multa  in 
Euangelio  fuppeiunc  exempla.  Mdtth.  1 ) . Vobia 
daturo  efl  no(fc  mylletium  regni  Dei,  exteris  au- 
tem in  parabolis.  £/4/m.70.  Aperiam  in  parabolis 
os  meum.  Prouerb-t.  animaduetiee  partiam  Sc 
interpretationem  eius , verba  fapientium  & xnl- 
gmata  eoram.  De  quarta  laxatione  dicitur 
Matih.  1 1 . lugum  meum  faaue  eil,&  onus  meum 
leue.t./Mv.f.  Mandata  eius  grauia  non  funt.  Sic 
ergo  laxatur  rete  in  pifeium  » hoc  efl , hominum 
capturam , quando  fingulis  prout  competit  pto- 
porcionarur.  i.Corimh.9.  Omnibus  omnia  fadut 
fum  vc  omnes  lucrifaciam  Ibidem  10.  Sine  offen- 
fione  efloce  ludxis  & Gentibus : ficut  & ego  per 
omnia  omnibus  placeo , non  qoxrens  quod  mihi 
vtile  efl.fed  quod  multis  vt  falui  fiant. 

Ec  refpondens  Simon,  dixit  tIIi:Prx- 
cepeor , per  totam  nodem  laborantes 
nihil  cepimus : in  verbo  autem  tuo  la- 
xabo rete. 

Eccehumilisiniundioflicijexcuratiocum  obe- 
diencia  deuota : & ideo  duo  hic  dicuntur.  Excufa- 
lio  efl  in  hoc  quod[Prxcepror  per  totam  nodem 
laborantes  nihil  cepimus]Tangit  autem  quatuor. 
In  Chrifto  quidem  potedatis  Sc  audoriratis  ad 
ptxcipiendum  ptofeffionem , cum  dicit  [ Pixee- 
ptor  ] Tangit  etiam  congrui  ad  capiendum  tem- 
poris pertranfitionem , quando  dicit  [ per  rotam 
nodem]Tangic  tertio  laboris  infudationem,cnm 
dicit  [ labocai'tes  } Tangit  quarto  totius  flud») 
cafraiionem , cum  adiungit  [ nihil  cepimus] 

Attende  aurem  quantum  ^ expofitionem  lite^ 
rx  & tn  commendationem  miraculi.  Pilees  qui 
non  funt  valde  parui  de  die  latent  in  profundo.  & 
de  node  de  profundo  mouencurad  ripam, propter 
calorem»  Sc  propter  paflum:&  ideo  de  node  faci- 
lius capiuntur  quam  de  die.  In  miraculo  autem 
de  die  capri  funt  > in  motu  de  ptofimdo  ad  fuper- 
ficiem , Sc  ad  ripam , quod  ell  contra  confuetudi- 
i>em.  Etefladmiraculicommeodationem.  Inter 
quatuor  qux  hic  dida  funt.ptimum  cil  poreflatis 
Sc  audoritatis  peofeffio , quod  pertinet  ad  fidem. 
F.fl  enim  Prxceptor,qui  prxeepta  Sc  principia  dac 
vioendi.  E&ber.iy  Domine  Deus  omnipoteifs  in 
ditione  tua  eunda  funr  pofica»  & n6  efl  qui  pofEt 
eux  refillere  vohintati[Per  toti  nodem]Qd.C6- 
' gtuum  quidem  ad  capiendu  tempos  petuanfiuii. 

CL  MoraUtet 


1 8 1 D.  Albeni  Magni,  Ord.  ?txd. 


Moralirer  autem  no*,cft  obfcuritas  peecatUc-  | 

gis  veteris  caligo , & vmbea  [tribulationis  huius 
miindi:inquibusnoftibus  nihil  capitur.Deobfcu- 
litare  peccati  dicitur  hh  Nodlcm  illam  tcnc- 
brofus  coibo  poflideat,  & non  illuftretui  luminCf 
Quod  autcin  nihil  capitor  fniduofum  in  ea 
Quem  fro^ium  habuiftis  tunc,  in  quibus 
nuRC  ctol*fcitis?Natn  finis  illorum  motseft.  De  , 
no£te  autem  qu«  cft  caligo  veteris  legis  ii^m.  13.  | 
Nox  ptacceffii.  diei  autem  appropinquauit.  Abii- 
ciamus  ergo  opera  tenebrarum-  Et  quod  nihil  ca- 
ptum fit,  //c^r.y.Nihil  ad  pct&dum  adduxit  Icx. 
De  Dofte  tribulationis  huius  vitx 
Ignis  quidem  nulla  vis  , neque  fiderum  limpidx 
fiammx  poterant  illuminate  noAc  illam  horren- 
dam. Qujmiutncunque  boni  fiat  in  tribulationi 
bus  huius  mundi  > dcquotcunque  bona  exempla 
deroonfirarencur : non  illuminatur  mundus.  Io 
ifta  autem  no£b  etiam  nihil  capitur  frodueCuro. 
Pf4ltn.y\.  Dormierunt  fomnum  fiium , & nihil 
inuenerunt  omnes  viri  diuitiarum  in  manibus 
fuis.  /«««.ii.AfceDderunt  nauim,&  illanofte  ni- 
hil ptendidetunt.  Sic  igitur  de  duobus  fimul  di- 
^um  e(l,&  quia  tempus  iranfiiCi  & quia  cado  Ia 
bore  fiidaium  efi : tamen  labor  maximus  inspedi- 
tur , & i'le  cum  tempore  quod  vtiliter  occupan- 
dum erat  perditur.  Sapient. fiimus  in  via 
iniquitatis  fle  perditionis  > fle  ambulauimus  per 
vias  difficiles.  Temporalia  enim  cum  labore  vix 
tamen  acquiruntur  fle  taro , cum  timore  fle  quafi 
fine  fcudu  poffidentut , cum  dolore  preter  vo- 
lunutem  quotidie  perdunnit.  Oe  acquifitione 
Ecdd.4.  Vouseft,<fle  fecundum  non  ha^ » non 
lrattem.non  filium,fle  tamen  laborare  non  celTar. 
neque  fariantur  oculi  eius  diuitiis.  Gtntf.^.  In 
Tudore  vulrus  tui  vefceris  pane  tuo : fle  cum  ope- 
ratus fueris  terram , non  dabit  tibi  fhj^s  fuos. 
Cum  timore  etiam  .poffidentuc.  hb  Sonirus 
terroris  fempet  in  auribus  eius:fle  cum  pax  fictile 
mfidias  fufpicatur.  Leuit,i6.\w  regionibus  ho 
ftium  tettebireosfonirus  foli)  volantis.  Cum  do- 
lore etiam  deieruntuc.  EccU.$.  Eftfle  aUud  ma- 
lum quod  vidi  fub  (bic  : diuitix  congregats  in 
malum  Domini  fui.  Pereunt  enim  in  affii^ione 
llima.  Vnde  minus  quam  nihil  capii,qui  in  la- 
re fudat  vt  poffideat.,  Timorem  etiaro  portae 
in  affii£lionc.  Et  ideo  dicit  fapiens  EccU.s*  Qui 
amat  diuicias,  fcudlum  oon  capiet  ex  eis- 

In  verbo  aetem  tuo  laxabo  rete]  Ecce  denota 
obedieotia.Laxandum  enim  cete  eft  in  rerbo  Dei: 
& tunc  frudhiofus  ed  Uboc  contra  Ipem : ficut 
apparet  pcreffcilum.Vcibum  enim  Domini  om- 
nipotens cft  fecundum  polle , lucidum  fet^undum 
nolfc , optimum  fecundum  vcllc  : & ideo  efficax 
cft  in  omni  bono  fru^u  , Se  opere.  Secundum 
primum  dicitur  verbum  virtutis, fecur  dum  fecun- 
dum dicitur  vctbum  vciiratis,  fecunditrn  tertium 
dideue  vi!tbum  amoris.  £c  ideo  facit  quxcunqiie 
voluit  , fle  profpcratui  in  his  ad  quar  mitticar. 
Deprimo  Ifih.i.  Portans  omnia  vetbo  virtutis 
fux.  De  fecundo  /oJ’i  1 7.  Sermo  ruus  veritas  eft. 
De  tertio  PlAlm.n$.  Ignitum  eloquium  tuum 
vehementer,  & feruus  tuus  dilexit  illud.  Per  pri- 
mum ptfees  in  rete  compellit,  per  fecundum  in 
rete  viam  oftendiCi  per  tertium  pifeiscapeus  fle 
cra^hisnon  refifttc.  primo  dicititf  /«rwi.13. 
Nonne  verba  mea  quafi  ignis  fiinc , fle  quafi  mal- 
leus conterens  pectas  ? De  fecundo  /Mjv.7.  Nun- 


quam fic  locutus eft homo, vtlfte loquitor.  De 
tertio  Pronet  b.t  6.  Qui  dulcis  cft  eloquio  ma- 
iora recipiet.  Hoc  enim  rete  incantat  pifces,  vc 
in  ipfofponte  feinuoluant.Sicdi^imeft  /oan.iu 
Mittite  in  dexrram  nauiei}  ietc,fle  iniienietis.  Sic 
enim  in  verbo  potenti , upienti,  fle  dulci,  cete  in 
dexteram  roiicitor. 

Et  cum  hoc  fecilTcnt , conclurcrtmc 
pifeium  multitudinem  copiofam>rum- 
pebatur  autem  rete  eorum.  £c  annue- 
runt fociis , qui  erant  in  alia  naui , vt 
venirent,  fle. adiuuarcnceos.  Et  vene- 
runt, & implcueruqt  ambas  nauiculas: 
ita  vt  pene  mergerentur. 

Ecce  hic  tangitur  miiaculi  peifedio.  Tangun. 
tuc  autem  hic  itia:  miraculum,  miraculi  magni* 
cudo,  fle  ftupor  videntium , fle  prxeipu^  Simonis. 
De  miraculo  dicit  [Et  cum  hoc  ltci(Tent]hocc(la 
ad  verbum  Domini  rete  laxaflcnt  Litc.i  1.  Veibn 
mea  nontranfibunt  [concluferunt  pifeium  co- 
piofam  multirudinctn j Salutaris  conclofio  ad  fa- 
lutem  concludi  in  len  Apoftolico.  Eech,.6. Iniicc 
pedem  tuum  in  compedes  illius , fle  in  torque» 
illius  collum  tuum.  1 falm.x^^.  Ad  alligandos  re- 
ges eororo  in  compedibus.  Vincis  mani- 

bus pergent : teque  adorabunt , teque  depreca- 
buntur. Copiofa  autem  cft  multitudo , qux  exu- 
berat. Sic  rete  Petri  facit  vfque  hodie  in  captura 
pifeium  ad  litus  xternitatis  pertinentium. /«im.ir. 
Plenum  magnis  pifeibus.  £x  omni 

genere  pifeium  congreganti.  X)r;«r.i  3. Inundatio- 
nes maris  quafi  lac  fugent , rhefauros  occultiffi- 
mos  arenarum.Arena  enim  dimifta,qux  /ignificat 
frigidos  fle  gtaues  : fle  aqua  colata, qux  fignificat 
frigidam  mundi  confolacionemrtbcuurum  trahit 
ad  Titus. hoc  eft,peciinemes  ad  regnum  Dei  irahic 
in  foiidum  ftabilitacis  xiecnx. 

Rumpebatur  autem  rete]  Ecce  de  magnitudine 
miraculi. Videtur 0utem contrarium  1 .cum 

tot  fint,non  eft  fcilfum  rete.  Refponfio  Rete  Pari 
quoad  fidem  femper  mana  , fed  quoad  trahentes 
aliquando  fcindiiur  : ficut  in  Circumcifionc  fdf- 
fiiin  cft  quoad  trahentes  ludxos , qui  exiuerunc 
donec  in  finem , in  quo  ad  rac  ledibunt , fle  falui 
fient.  Er  hxc  ruptura  difpenfatoria  eft  vt  pleni- 
nido  Gentium  intraret : fle  fic  omnis  Iftacl  faluus 
fieret.  //«.lO.  Rpliqnix  conuertentur.  RnnAt. 
Cxcitas  contigic  cx  pane  in  Iftacl  donec  plcnt- 
rudo  Genrium  inctaiei : fle  fic  omnis  Ifrael  faloos 
fictee  Ei  hoc  eft  quod  dicit,  quod  [runipiior  rete 
eorurojqui  incircumdfione  pifcabantui[Et]ideo 
[annuerumjvocando  eo$[fociis  fuis]qui  apofto- 
lacumin  Gentes  acceperant  [ vt  adiuuarem  eo$l 
T^rouer^.iS.  Frater  qui  iuuarur  i fratre,  rft  quau 
ciuicas  firma.  Argumentum  eft  hic , quod  cum 
Prxlatus  pet  fe  cete  trahere  non  valet , poteft  vo- 
care alios  qui  non  fune  de  naui  eadem,  hoc  eft.de 
fiia  Ecclefiavtiuuenceum.  Gelnt.x.  Dextrasde- 
deruotmihi  fle  Bamabx , focictaris  [vt  veiurenc] 
per  vnitatem  fidei  [fle  adiuuarenteosivetbo  prx- 
dicaiionis.flc  cura  ruminis, fle  parce  iolictcudinis. 

I . Sicut  locij  eftis  paffionum ; ita  eritis 
fle  conlblaiiunis.  1 .Cerimb.  i-Oci  enim  adiuiotes 
fumus. 

Ec  renetunc  ] jlpec.  vitim.  Sponfiis  fle  fponfia 
dicunt: 


in  E uang.  D. L uc.  Cap.  V.  i 8^ 


dicunt : V«ni:&  qui  audir^dicat : Veni  [Etimple* 
uetunc  ambas  nauiculu]  circumcidonis,  & prs 
putij.  Vcl  [ambas  nauiculas]  adlionis,&  comem> 
piationis.  Vel[ambas  nauiculas]  geminae  cbarita- 
tis,  vel  idiocar,  6c  cteri  [ita  vc  pene  mergerentut] 
Joan.ii.  Non  valebam  illaJ  irahete prx multitu- 
dine pifeium.  Et-^ch-^y.  Erunt  pifces  multi  fatis 
[ita  vc  pene  mergerentur  ] Non  enim  mergitur 
Petei  Aaiiicula  , licet  petkliretut  aliquando. 
A^utth.ii.  Videns  ventum  validum  venientem, 
timuit : & cum  ccepilTet  mergi  clamabat,  dicens: 
Pomine  adiuua  me.  Merdo  autem  dgnideat  per- 
/turionem  excitatam  io  nauiculam  citcuincido> 
nis»&in  nauiculam  prieputij  »&  in  omnem  di- 
uerdeatem  nauicuiarum.  Quia  deue  dicit  Apo- 
Aotus  Omnes  qui  pie  volunt  viuere 

in  Chrifto , pctfecutionera  patientur.  PfMm.6S. 
Ingtellae  fuoc  aque  vfque  ad  animam  meam» 
indxus  fum  in  limo  profundi : & non  eft  fub- 
Aantia. 

Qnod  cum  videret  Simon  Petrus, 
procidit  ad  genua  I E s v , diccns : Exi 
a me  Domine  , quia  homo  peccator 
Ami.Scupor  enim  circumdederat  eum, 
omnes  qui  cum  illo  erant,  in  captu- 
ra pifeium  , quam  ceperant.  Similiter 
amem  lacobum  8c  loanncm  , filios 
Zcbedsei,  qui  erant  focij  Simonis. 

Tangitur  hic  thipor  videntium  ad  ddem  xdifi-  j 
cans, &maxin>e  Simonis, niius  hic  vniuctfalecon- 
ftruitur  rcgiwn , cum  plenitudine  fux  potedatis.  | 
Tanguntur  autem  hic  duo  : admiratio  vidcltcei, ! 
& admirancium  inllruOio.  Admiratio  autem  in  i 
Simone  Sc  adiutoiibus  Simonis.  In  Simone  qui-  | 
dem  tanguntur  confenio  humilitatis,&  confudo: 
& fecundo  tangitur  caufaconfudonis  , & humi- 
litatis. In  confudonc  autem  dint  ttia  : attentio 
fafti,rcucrcntia  Domini,  & confudo  fui.  Atten- 
tionem notat  in  hoc  quod  dicit  [ Quod  aim  vi- 
deret Simon  Petrus  ] Qui  non  adhuc  Petrus  di- 
cebatur. Et  ideo  nomen  adhuc  imponendum  hic 
per  anticipationem  ponitur.  Trinomius  enim 
erat.Ptimo  enim  Simon  dicebatur , deinde  Cephas 
J»an.  t . quod  interpretatur  caput.&  tcitio  didus 

Petrus.  Mjith.  > 6.  Per  obedientiam  enim 
veniendum  cH  , quod  aliquis  ponatur  in  capite 
Sc  non  in  cauda  Per  regimen  autem  & virtutes 
capitis  in  fcufu  fapiencix  , & motu  prouideniix, 
dc  gubermiionis  : veniendum  eft  ad  hoc  quod 
ponatur  in  fundamento  folido  ddei  Sc  Eccledx. 
Sicenhn  Ecclefia  fundatur  in  montibus  fandis. 
Vifus  autem  notat  miraculi  attentionem  : quia 
fua  fpecialisfuit  ida  eruditio  >iicut  patebit  in  fe- 
quentibus , Sc  fignilicatum.  efl  Sicut 

aquila  protiocans  ad  volandum  pullos  fuos  > & 
fuper  eos  volitans.  Vtcxfadis  poteAate  Patris 
inhradionem  accipiant.  I.nc.^.  Ponite  vos  in 
cordibus  vefkrisfcrmoncs  illos. 

Procidit  ad  gcmia  I E s r ] Fphef.  ? . Ficdo  ge- 
nua mea  ad  Deum  Patrem , ex  quo  omnis  pater- 
nitas in  czlo  & in  cetra  nominatur.  Procidit 
enim, eft  idem  quod  ptouus  cecidit.  Tamen  quia 
ad  genua  procidic,Ac  non  ad  pedes : fuit  ifte  pro- 
cubitos gcnuflexio  exhibita  in  lignum  reucrentix, 
Sc  quoi  ab  ipfo.  eftet  ad  altius  promouendus, 
D.  jllhtrii  in  Enang.  D.Lhc,  ' 


iViV^.tf.Quid  dignum  offeram  Domino  ? curua- 
bo  genu  Deo  meo  [dicens : Exi  \ me]  Non  cefutac 
Petrus  vicinitatem  Domini , fed  letanto  officio, 
quantum  in  myfterio  lignificatur  miraculi,  lepu- 
uc  indignum,&  ali)  iniungendum  melioii  fe,nou 
confideransdifpenfacionem  fapientix  diuinx  vo- 
cantis; Et  fic  aliquid  humanum  palTus  eft  cx  con- 
fiiftone  ftuporis.  Et  ideo  3i  Domino  non  eft  te- 
prehenfiis.fHcofortamsrficut  Sc  Moyfes  £Ar«d.|* 
Sc/erfm.t.  Sc  Sicucenimmodo  confufus 
ftupore,non  fecuisdum  fetentiam  locutus  eft:  ica 
fecit  Luc.^.  ex  deliciis  acceptis  in  niome  fe  vo- 
lens fubducere  labori  regiminis , quando  dixit: 
Bonum  eft  nos  hicefte.  Si  vis  faciamus  hic  tria 
tabernacula, dtc.Nelciens  quid  diceret.  Abfotptus 
etiam charicatis  zelo  ad  Dominum 
dixit : Abde  a te  Domine : non  erit  tibi  hoc. 
Volens  impedite  PafEonem  in  damnum  redem- 
ptionis totius  mundi  redundantem.  Sic  aliquan- 
do /«44.1).  iloannediligcncet  exzelovindite 
indiferetz  inueftigauic  proditorem  , volens  inter- 
ficere ludam  ne  prodat  Dominum,  ad  omnibus 
vtilem  paftionem.  Sed  hic  indifcretcioqiiens  eft 
confortatus.  In  monte  autem  loquens  indifcrete, 
eft  diftimulatuin.  Contra  PaUIoncm  loquens,cft 
actitet  reptelrenfus.  Proditorem  autem  inuefti- 
gans , proditor  remanlic  occultus  non  indicatus. 
Percutieris  etiam  feruum  pontificis  capientem 
Dominum, eft  reptehenfus.  Oftcndic  autem  Do- 
minus in  hoc  humilitatem  & puriflanimitatem 
efte  ad  maiora  confortandam : delicias  autem  fpi- 
titus,ecn  aliquid  ignorancix  habent,  non  elTe  ex- 
linguendas  (ed  diUimulandas : zelum  autem  vin- 
di^x  efte  reprehendendum  Sc  reprimendum,  prae- 
cipui in  prxlato:  zelum  autem  & amorem  cor- 
poralem penitus  cfte  Sc  acriter  reprehendendum. 
i.Corintb.^.  Nosexhoc  neminem  nouimus fe- 
cundum carnem.  Et  Ii  cognouimos  lecunduin 
carnem  Chtiftum  , fed  nunc  iam  non  nouimus. 
Confulionis  autem  fubiungii  caufam  cum  dicit. 

Quia  homo  peccator  fum  Domine]  Ec  eft  in- 
difereex  fenno  humilitatis.  Mdtih  9.  Non  eft 
opus  valentibus  medicus , fed  male  habentibus: 
& ideo  I E s v s erat  vocandus , non  expellendus. 
Lhc.7  Mulier  peccatrix  accefiit  ad  I e s v m,  & 
dimilfa  fum  ei  peccata.  Manh.*}.  Si  tetigero  fim-  ' 
briam  veftimentt  eius,  falua  eio.  Sed  tamen  quia 
humilitatis  fuit  iila  tndiftretio  , non  redarguitur. 
Luc.i  8.  publicanus  autem  ftans  i Iunge,  nolebat 
oculos  ad  cxlum  leuare,  & defccndit  iuftificarus  k 
templo.  Pfdim.  50. Iniquitatem  meam  ego  cognof- 
co,&  peccatum  meum  contra  me  eft  femper. 

Stupor  enim  ] Ponit  caufam  confulionis  tam 
in  Simone  quam  in  aliis  miniftris  fuisqui  (ecum 
erant  in  captura  pifeium » quam  etiam  in  foetis 
akenus  nauis  Sc  magiftiis.  Eft  autem  ftupoi  cor- 
dis infenfibilitas  ex  magnitudine  miraculi  exorta. 

Stupebant  omnes  qui  eum  audierant. 
/trtm.f.  Stupor  dc  mirabilia  fatfta  funt  in  tertx 
Dicitur  autem  quod  [circumdederat  eum]  Quia» 
ficut  fupra  diximus, ptrftrinxit  eum  intra  leiprum 
vndique  magnitudo  miraculi : in  prxtcrito  confi- 
derans  tempus  capnirx  , in  quo  nihil  captum  eft 
in  eodem  loco : fupra  fe  confiderans  emcaciam 
fermonis  Domini : fub  fe  videns  obediencem  voci 
eius  creaturam  maris : ^ lateribus  vndique  focios 
nihil  cepifte,  fkuc  nec  piius.  Ec  ideo  vndique 
furgit  admiratio.  .^.tfo.Videbis,^  aftluestAc  mi- 
Q^  t rabitur. 


1 84  P.  Albeni  Magni,  OrdPraed. 


nbicur^:  dilatabitur  cor  pioimquandocomierfa 
fuerit  ad  te  fonitodo  matis  [ & omnes  qui  cum 

1110  eram  ] canquam  durdero  nauis  roioHlri  [ in 
captura  pi/cium]£^cb.47.  Plurinue  fpecies  erunt 
pi^um  eius/rcut  pifces  maris  magni^multitudi- 
n»  nimie. 

Similiter  autem  lacoburo.  & toannem  61iot 
Zdsedei  ] qui  etiam  poftea  fa&i  funt  piicaiores 
hominum  [ qui  erant  focij  Simonis  ] in  capnira 
pifcium,&  in  loco  pifeationis : quia  talem  locum 
halant  vel  hereditario  iure  , vel  pro  cenfu 
conduxerant  ad  pileandum.  £i  Petrus  & Andreas 
h^bant  medietatem  vnam : Zcbedeus  autem 
curo  hlijs  loanne  & lacobo  habebant  partem 
altam : pifces  ex  equo  diuidemes.  Omnes  enim 

1111  mirati  fune  , fic  pa  miraculum  ad  Sdem 
edificaci. 

Bc  ate  ad  Sirnoocm  1 e s v $ : 
Noli  timere  : ex  hoc  iam  eris  homi- 
nes capiens.  Et  fubdudis  ad  terram 
nauibus,  rctidlis  omnibus  fecuti  funt 
cum. 

Ecce  hic  ponitur  inllruflio>prop(erquam  tota 
introdudrur  hilloria.  Adhuc  enim  carnales  eram 
Apoftoli : & oportuit  quod  ex  co^oralibus  que 
noucrunc  &^quorum  vfum  habaerum>  panlacim 
ad  inTeUe^umfpitiiualium  deducctencui.  Et  hoc 
bene  lignilicatui  in  C-tmic.j,  vbi  diciiui:  Dixi, 
Confeendam  in  palmam, & apprehendam  fni^us 
cius.  Q^i  enim  conrcendii , primo  inferiora  ap< 
prehedil>quibus  ad  altius  nititut:&  poUca  media, 
& hc  per  omnia  media  venit  ad  alta : & csndcrn 
Hat  eultatas  in  palma , 6c  decerpit  dulcedinis 
fhi£him.  Et  fic  eft  de  catnalibus  ad  fpiritualia 
afcenderc.  Pitmo  corporalia  pet  (imilitodines  ad 
fpiritualia  refene,  & hc  continuo  fluderequouf- 

2 ne  fpirittuiia  per  feipfa  polEc  accipere.  Ifta  eft 
:ala  lacob  Gentf.iZ.  que  in  vna  pane  fta(  in 
terra, & in  cacumine  tangit  cclum. 

Noli  timere  ] Tria  hic  dicuntur : confortatio, 
& inftru^io , & confurcaiionis  & inftru^onis 
^enus  & intentus  ef&dus.  De  confortatione 
dkit  [ Nolite  timere  ] ruam  fcilicec  paruitacem, 
quia  ego  te  faciam  maguom : ruam  indignitatem, 
quia  te  ficiam  dignum  : tuam  inhrmitacem , quia 
ego  te  faciam  potentilTimum : tuam  nilUdcatem, 
quia  ego  te  faciam  erydicuro  Sc  do^ro  in  oroni 
fcientia  & fapientia  fpmius.  De  primo  homm 
i Sulciians  de  puluere  egenum,  & deftec- 
cote  erigens  pauperem:vt  fedeat  com  principibus, 
& folium  glorie  teneat  i./’rg.7.Feci  cibi  nomen  | 
grande  iuxea  nomen  magimium  qui  funt  in  ter- 
ra. De  fecundo  Fecifli  nos  Deonoftro 

regium, & facecdoces : Et  tca  dignos.a.Cartatfi.j. 
Idoneos  nos  fecit  miniftros  noui  teftamcnti,  non 
litera,{^  Spiritu.  De  tertio  1 6.  Tibi  dabo 

claucs  regni  edorum : 9c  pone  inferi  non  pre- 
ualebont  aduerfuseum.  Oe quarto  Mstth.io, 
Non  vos  eftis  qui  loquimini , fed  Spiritus  Patris 
yeftri  qui  loquitur  in  vobis.  Eceli  i^.  Cibaott 
illum  pane  vice  & imelleftus , & aqua  (apieocue 
inuraris  potauic  illum. 

Ex  hoc  iam]  tempore  [homines]  pro  pifeibos 
feris  1 non  es  , quia  promittit  id  iturum  vcad 
fape  difponat[capien$]  de  pcofundo  amaritudi 


nis  mandi » «d  (Iccum  folidi  bone  vite  : eiictens 
in  receptacula  roan(ionum  edeftium  congregan- 
dos. Facies  homines  quaC  pifces  maris. 

£xjch,^7.  Stabunt  fuper  illas  pifcatoces,  ab  En- 
gaddi  vfquc  ad  Engallim  flecatio  fagenarum  erit. 
Engaddi,fbns  hmdi  vel  lentacionis  inierptetatur. 
Et  eft  habitatio  peccatorum,  qui  capiendi  funt  de 
aquis  voluptatum.  Engallim  autem  fons  mun- 
dantis intecprecacuf.  Et  eft  habitatio  eotbm  qui 
fe  feculari  virtute  mundos  eftimant : qui  etiam 
non  petfedle  iuftificantot , nifi  in  rete  Simonis 
& fuorum  adiutorum  iuftitiam  capiendam  retor- 
queant. Quiadenoftris  iuftitmdidcut 
^aii  pannus  menftcuaie  vniuerle  iuftitie 
noftre.  Rtnun.io.  Ignorantes  iuftitiam  Dd  & 
fuam  queientes  ftacuere  • iufticix  Dei  non  fiint 
fubie£li. 

Et  rubdudis]£cce  eftedhis[ad  terram  nauibus] 
& cuftodie  traditis : eo  quod  adhuc  animum  ha- 
benc  ad  fua  redeundi.  Tnbus  enim  vicibus«&  ad 
tria  fune  vocati  Apoftoli.  Primo  vocati  fime  ad 
Chrifti  notitiam  U^n.x.  vbi  venerunt  ArroanflB* 
rmu  apud  eitm  acquirentes  notitiam  ipfius.  Se- 
cundo pec  miraculum  tAud  hic  vocari  funt  in 
eius  familtaritaceiTi : & tunc  adhuc  locaueruiu 
naues  animo  redeundi  ad  ipfas.  Tertio  ad  difei- 
pulatum  9c  promiftjoncm  apoftolatus  vocati 
funt : g:  es  tunc  ad  fua  non  redierunt, 

Venite  poft  me,faciam  vos  fieri  pifcaiores  homi- 
num. At  ilii  relidis  ictibus  & naui , f^uti  fune 
eum.  Vnde  cum  quibufdam  redeuntibus,  diceret 
eis  1 E s V s : Nunquid  &:  vos  vultis  abire  ? dixit 
Petrus : Ad  quem  ibimus  ? verba  virx  zterne 
habes  [relidis  omnibus]  nondum  opete, 
fed  propofito.  Msnh.  ■ 9.  Ecce  nos  reliquimus 
omnia.  Qui  dixerunt  patribus  fuis, 

Nefeio  vos:&  fratribus  fuis  dixetum, Ignoro  vos: 
& nefiunt  filios  fuos.  H(  cuftodicnmt  legem 
tuam. 

Secuti  funt  eum  ] EccU. ) Gloria  magna  cfl 
fiequi  Dominum.  /»v  i{.  Vefligiaeius  fecuius  eft 
pes  meus,  viam  eius  cuftodiui.  Sequentes  autem 
Dominum  omnia  relinquunt  quatuut  de  raufls, 
quarum  vna  eft,vt  oftendam  (e  omn^m  fufticien- 
tiam  ineo  h^sere.  Tt>b'4  % o.Omnia  in  te  vno  ha- 
bentes , Don  te  debuimus  dimittere  a nubis. 
x.Ctrurth,^.  Vt  in  omnibus  omnem  fufticientiam 
habentes,  abuitderis  in  omne  opus  bonum,  vfo- 
gmfHnmDioti  eft  Chriftiana  religio , qu.T  in  om- 
nium poftefToce  omnia  polCdct.  BtMM  Birnur^ 
dm.  Non  eft  inutilis  commutatio  , pro  Chrifto 
omnia  reliqoille.  Nam  cum  eo  omnia  donantur; 
dc  vbi  eom  apprehendetis,  erit  vniis  ipfe  ia  omni- 
bus. Secunda  caufa  eft,  vt  de  nullo  nifi  de  eo  cu- 
rent. Pfslm.j  t.  Qnid  enim  mHu  eft  in  ca:lo,dc  s 
te  quod  volui  fupet  tertam  i Tertia  caufa  eft, quia 
aliter  miles  regi,  & membrum  capiti  non  confor- 
matttt.Ad4</fr.8.VuIpcs  foucashabent  & volucres 
celi  nidos.  Filius  tutem  hominis  non  hsber  vbi 
caput  fuum  recliner.  Quaru  caufa  eft  , quia  ipfe 
foiicituscft  pro  fequcmtbus,  & ideo  non  opoctec 
eos  folicitos  eftede  aliquo.i.^r/r.j. Omnem  fbli- 
cicudinem  vefttam  jiroticiemes  in  eum , quiaipfs 
cura  eft  de  vobis.  /'/«m.54.]adacogitauiro  cutua 
in  Domino.  & ipfe  te  enutriet. 

Retardantia  autem  a fequciaDoraini&^di- 
mifHone  omnium  funt  tria : amor  fruiuonis  pte- 
femium,  & nulla  fides, & fpes  fururorum,  S4tp.t. 

Ex 


in  Euang.  D. 

Ex  nihilo  ntti  furous . Sc  pod  haec  erimus  ran- 
qtiam  non  fticiimus.  Venite  ergo  & duamur  bo- 
nis qux  fimi,&c.//W.ai.CoroedamuSi&  bibamus: 
cras  enim  moriemur  Nec  quicquam 

quxrimus  trans  Iordanem  : quia  iam  hab^us 
poflefrioncm  nudram  in  oricmali  eius  plaga»hoc 
ed.  in  prxfemi  vita.  Secundum  ed  ainici>  & co« 
c;naii,ir  carnalcs.(7ctt</.t4. Maneat  puella  falcem 
decem  dies  apud  nos , & podea  prodeiimur. 
Otntf.^  I.  Laban  inlecucus  ed  Iacob.&  quantum 
pocuic  teuocauit.  /wdic.19.  Mandt  genet  tnbus 
diebus  in  domo  (bceri » comedens  & bibens  cum 
co  familiariter.  Die  autem  quarto  de  no^  con- 
fuigens  j prodeifd  voluit.  £c  focet  aii  aJ  eum: 
Guda  prius  pauxillum  panis  * & conforta  doma- 
chiim,  6c  dc  prodciiceris.  Et  ideo  in  via  hoQMtio 
earuit>  & vxoi  libidine  inaedibili  vexa{a,rooRua 
ed.  Eccli.i-j.  Noli  condliati  cum  eo  qui  tibi  in- 
ildtacur , & l zelantibus  te  abdonde  condHum. 
Tertium  autem  ed  vitx  vel  fui  datus  dulca 
curitas.  i.X/g.i9Aiixie  Dauid  ad  Bcrzcllai : Veni 
mccum  vc  requicrcas  (ccurus  in  leru^alem.  Et  ait 
Bcizelial  ad  regem : Obfccto  tc  teuettat  feruus 
cuus  I & moriar  in  ciuiiate  mea.  His  igitur  non 
impedientibus  retibus  (quad  retinentibus)  fcd  re- 
li^is/ecutifum  eum. 

Et  facium  cft  cum  eflet  invnaci- 
uicacum  , &.  ecce  vir  plenus  lepra, 
& videns  1 e $ v M , & procidens  in 
faciem  luam  , rogauic  cum  > dicens: 
Domine  ii  vis,  potes  me  mundare. 

Hic  pod  rniucrfalc  regimen  & potedacis  plc- 
oicudinem , inducit  ordinationem  {>otedacis  ela- 
utum.Et  quia  funt  dux  claues  quarum  vna  prior, 
ed  poiedas  dilerrnendi  inicc  fepeoftim  & non 
leprofum , 6c  lepram  & lepram  : & hanc  ordinat 
primo , quia  prior  cd.  E(  (ccunda  ed  potedas  li- 
gandi Sc  foluendi^  peocato,&  hanc  ordinat  con 
iequemer  in  mitaculo  fequemi.  Et  Ec  patet  ordo 
ad  pcxccdcns  Sc  ad  fequeiis , & penes  quid  indu- 
cuntur miracula  dc  hidorix.  M^tibxiu  autem 
inter  quatuot  mdu£la  primum  ponit  miraculum 
de  leprofo , Sc  fecundo  de  dxmoniaco , & tertio 
dc  focru  Petri,  Sc  quarto  dc  paralytico.  £t  innuit 
quxddm  GUJf.  ordinem  penes  claritatem  mira- 
culonim.  Cum  enim  fcparacio  dxmonis  iit  tan- 
quatn  feparatio  lucis  ^ tei>cbris  > dicit  quod  hoc 
lendum  Lucam  refertur  ad  primam  Domini 
illuminationem  , qua  tecteauic  mundum , ficut 
prima  dic  aeans  mundum  feparautt  lucem  \ te- 
nebris. Sicut  autem  in  creatione  mundi  (cennda 
die  firmamentum  fecit . ita  recreans  mundum, 
foetum  Simonis  Hrmauit.  Et  ficut  tertio  diecon- 
greganit  aquas  in  vnum  : ita  tertio  reacando 
r^c  miraculum  in  aquis  in  captura  pifeium.  Et 
ficut  quarta  die  mundum  illuminauic  per  folcm 
Sc  delias : ita  recreans  mundum , clariore  mita 
culocorulcare  fecic , recreans  mundum  in  fana- 
tione  leproft.  Hxc  autem  nihil  valet : f^ 
xatio  ordinis  cd  propria  Luca  , quam  diximus, 
in  ordinatione  poicdatis  ecrlehadicx.  H^bet 
autem  hxc  pars  tres  , in  quarum  prima  ponitur 
locus  opportunus  miraculo  : in  fecunda  poni- 
tur miraculi  expodulatio  : Sc  in  tertia  mira- 
culi perfeAio  Sc  illuminatio  hdclium  de  poteda- 

CD.  AUtrti  Maduit  in  Enang.  D.  Luc, 


Luc.  Cap.  V.  185 

re  clauis  ecclefiadicx  quam  hic  adruere  intendit. 
Dicit  ergo. 

£(  Ra^um  ed]  Sicut  i Deo  prxfinitum  fiietar: 
ita  ed  peifedlum.  Fecerunt  quxeunque 

manus  tux  decreuerunt  heri  [ cumefTet  m vna] 
lingulacis  dignitatis  [ciuitacum]  qux  ed  Caphar- 
naum,qux  fuaciuitas  aliqtundo  dicitur : non 
quod  ibi  conceptus  vd  natus  vel  nutritus  (tt.  fed 
quia  eam  pluribus  fuis  miraculis  fuam  Sc  claram 
fecerat , & in  laudem  nominis  fui  comparauccac 
ficut  & lerufMem  dicitur  duitas  Dauid ; quia  eam 
c&pugnaueTat,&  claram  reddiderat  multa  ftia  fre- 
quentia, Sc  xdihciis,  Sc  habitatione.  Videtur  au- 
tem contrarium  ei  quod  dicitur  Manh.t.  vbi 
didtur.quod  defeendente  Ifsv  de  monte,  ecce 
leprofus  veniens  adorabat  eum  , Scc.  Refponfio. 
Et  mons  adiacens  & plana  inter  ciuicatem  Sc 
moncem,  de  territorio  funt  duitatis : Sc  ideo  di- 
citur eile  in  ciuitate , quando  fuit  tn  territorio 
incet  fuburbana  Sc  vicos  Sc  pagos  Sc  rura  & villas 
duitatis.  Hoc  ergo  ed  quod  dicit  [ cum  edd  in 
vna]  lingulati  [duitatum]  Galilxx , qux  cd  Ca- 
phatnauin.  Et  forte  vfque  ad  occurfum  leprofi* 
duitas  quoad  ciues  d exierat  obuiam.  Sicut  dici- 
tur M41th.11.  Commota  ed  vniuetfa  duitas. 
Quia  ciues  fum  commori.  Ra  hic  inter  occur- 
fames  dues  exidens  in  ciuitate  elTe  didtur.  Ibt 
autem  opponunus  locus  erat  miraculi  vc  plures 
xdihcaieptur.  Matth.^.  Luceat  lux  vedra  coram 
hominibus  vc  videant  vedra  bona  opera. 

Et  ecce  virjEcce  miraculi  expodulatio.  Expo- 
dulando  autem  miraculum  fadt  quatuot  :prx- 
fcmacionem,imuirionem,  prodrationem,&  ora- 
tionem. Prxfcntacionem  fui  flgnidcat  cum  dide 
[ Ec  ecce  vir  plenus  leprajLeprofus  ed  idem  quod 
plenus  lepra : quia  nomina  in  ofus  delinentia  fe- 
cundum Prifeianum  plenitudinem  fignideant. 
Didtur  tamen  plenus  lepra : quia  um  intus  quam 
extra  plenus  erat.  Quatnuis  enim  lepra  ab  inte- 
rioribus vifcciibus  ex  melancholia  in  exteriores 
fontes  membrorum  procedat : tamen  extra  citius 
Sc  plus  qiparet  propter  exteriorum  dd^iittarein 
membrorum : quia  interiora  vicia  cordi  Sc  hepati 
plus  a fe  expellunt  humorem  quam  exteriora. 
Hic  dicitur  plenas  : quia  iam  corruptio  etiam 
ad  fuperiora  ptoceficrat.  Ec  fecundum  hoc  idc 
leprofus  vicinus  fuit  morti  cx  multa  leptz  infe- 
Aione.  Vel  forte  cum  quadruplex  fit  lepra  , fuit 
ida  quam  dicunt  leoninam, qux  edex  melancho- 
lia qux  generatur  ex  cholera  rubea  multum  adu- 
da  , qux  cd  lepra  cum  colore  croceo  cum  nigrore 
rerperfo , qux  rodit  nmlea  membra  Sc  abfddit 
vfque  ad  c^am  k corpore.  Hxc  enim  pleiiilEtn^ 
haber  nomen  leprx : vc  fic  fenfus  [ Plenus  lepra] 
hoc  ed»plena  rarione  leprx  leprofus : quem  etiam 
atij  leprofi  abhorrere  confueuerunc-  Et  ideo  for- 
tallis  ibius  venit : eo  quod  raro  leprofi  foH  con- 
fueuerum  ambulare.  /Jn.ff.  Nos  reputauimus 
eum  quaG  leprofum  , Sc  perentrum  k Deo  Sc  hu- 
miliatum. Hic  ergo  talis  non  abfeondens  Ic,  dcfl- 
derio  coniequendx*  fanitatis  veniens , coram  fe 
prxfencauic : ficut  dicit  G eg»r.  de  Maria  pecca- 
trice, quod  non  iuda  venit,  conuiuances  non  eru- 
bnic:  quia  enim  feipfam  granitercrnbelccbat  in- 
cus , nihil  quod  Roris  erubcfcerei  efle  putabar. 
Vnde  hic  feipfum  turbis  ingedit  vt  fc  confpedui 
Domini  pofTci  prxfentarc.  Audierat  cos  qui  in 
figura  Domini  prxccflerant  lepiofos  mundade. 


i86  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prjcd. 


4 Rcg.  f . in  Elifco  qui  mnndauit  Naaman  Sy- 
lutn : & ideo  noti  dubitauic  quando  fanandus 
enecabipfo  Domino  Piophetatum  fi  fibi  expe- 
diens. 

Et  vendens  cum  ] hoc  cft , intuitus  eft  eum,  vt 
oculis  mifcrabilibusac  tcljic^lu  ad  mifericodiam 
ptuuocaiet.  Pfsn».  14.  Oculi  mei  fempet  ad  Do- 
minum ; quia  ipie  eucllei  de  laqueo  pedes  meos. 

I.  Paral.  10-  Cum  ignoramus  quid  agere  debea- 

mus , hoc  folum  habemtis  refidui . vt  oculos  no- 
Atos  dirigamus  ad  re.  Intendebat  in  oes 

fperans  altquid  acceptutnmab  eis.  Etiic  iilcre- 
ipexit  ad  I e 5 V -M.ac  fi  diceret  illud  T\irta.vUim, 
Intuere  de  refpice  opprobrium  noftrum.  Et  illud 
A’aw-  II.  Ecce  iam  medium  carnis  eius  deuora- 
tum  eft  i lepra  [ & procidens  in  faciem  ] Et  ideo 
cecidit  in  vultum , X vidit  vbi  caderet,  qnia  ante 
pedes  Domini.  Pfjlm.  i j i . Adotauirous  in  loco 
vbi  Actcriint  pcdcscius.  Qutequid  enim  patimur 
peccata  nollra  metueumt , vt  dicit  Hieron.  Per 
peccatum  enim  iiurauit  perna  in  mundum , & 
mors : & diabolus  authot  eft  peccati  ptimi.  Et 
ideo  fciuit  ante  pedes  l £ $ v efte  curandum  ft  cu- 
rati debuidn  : quia  fctipuim  cft  lUbjc.  ).  Fgre* 
diciut  diabolus  ame  pedes  eius.  £t  ideo  procidens 
in  ractetn.t.CVMr/>.i4.CAdens  in  faciem  pronun- 
tians quod  vere  deus  in  vobis  Hr. 

Roc.iuii  eum  dicetis  *]  Ecce  oratio.  Sciuic 
enim  alliis  brachiis  non  polle  teneri  & cogi  Deum, 
niii  rtetu  & oiacionc  : & ideo  his  armatur.  O/i/. 

I I.  Fleuit  & rogauic  eum.  Sj^ient  1 S.  Oppefuit 
rcuium  fumn  oraiioticm.  £trc/t.  Oratiohu- 
milbaniis  fc  penetrat  nubes  f Domine : (i  vis  ] Ec- 
ce oratio  qux  continet  ex  fide  maieftatis  confef' 
Aionem , ex  conditione  intctpolira  orationis  dif* 
cretionem  , cxvifis  miraculis  potentix  facilita- 
tem. Cum  enim  Dominus  dicat  fupcrpofiiioncm, 
& caufa  fuperpolltionis  non  fit  ntiidiuitix  puU 
chrorum  & bonorum,  maieftatem  plenam  confi- 
tetur cum  dicit  [Domine]  Itrem.  10.  Magne 
Domine  & potens  Dominus  nomen  tuum.  Ejiher 
1?.  Dominus  vniucrforumtucs.  P/klm.%.  Do 
mine  dominus  nofter  quam  admirabile  cft  nomen 
tuum  in  vniuetfa  terra,  Mirabilis  in  roaic- 
ftate  faciens  prodigia. 

Si  vis  ] Hic  intcrpofita  conditione  oftendir 
orationis  diferetionem.  Ro/n.  8.  Quid  oremus  fe- 
cundum quod  oportet , nefdmus.  £c  cft  fenfits. 
Non  eft  dubium  quin  velis  omne  bonum  no- 
Arum.  Quia,  ficui  dicit  Dio.tyf.  boni  cft  bona  ad- 
ducere, optimi  adducere  optima,  & vnuin  quod- 
que ad  optimum  quantum  expedit.  Sed  nefeio  fi 
mihi  expediat.  Et  ii  expedit,  oene  fcio  quod  vis. 
Et  fi  vis  , potes.  Et  hoc  cft  [ Si  vis]  Rem.n.  Pro- 
betis qnx  fit  voluntas  Dei  bona , & beneplacens, 
& pcrfcila  [ potes  me  mundare  ] Potentiam 
enim  habes  in  facultate  quando  vis.  Stpunt.  1 1. 
Subeft  enim  tibi  cum  volueris  pofTc.  9. 

Voluntati  eius  quisrcflftitJ/^/iu'»».  ti).  Omnia 
quxeunque  voluit. fecit  in  cxlo&in  terra, in  ma- 
ri, & tn  omnibus  abyflis.  hb  ij.  Anima  cius 
quodeunque  voluit , hoc  fecit. 

Et  extendens  manum  tetigit  eiim 
lefus. dicens;  Volo:  mundare.  Eteon- 
tcflim  lepra  diccffitabillo. 

biic  |K}nitur  miiaculi  pcifcAio.  Ec  dicuntur 


duo : perfe Alo  niiraaiU  , & fidelium  inftfiiAlo  da 
miraculo  perfeAo.  In  miraculi  perfeAione  duo 
fune : caulUitas  , & eifcAns.  Caufalitas  habet 
quatuor : virtutis  ad  operandum  proicnfioncm. 
taAus  couiunAionem  in  opens  peifeAionem, 
aAionis  facilitatem,  obediemiscreaturx  manda- 
tis Creatoris  fubicAionem.  De  primo  dicit  [ £t 
extendens  manum  ] vt  per  ipfam  notetur  virtutis 
in  falutem.  AUttb.m.  Extendens  manum , appre- 
hendit cum.  i 17.  Dextera  Domini  fcclc 

virtutem. 

Tetigit  cum  ] Et  ifte  taAuseft  ad  operis  petfe- 
Aionem  : quia  quod  non  tangit , non  agit ; S<  fi 
agit,  non  fequitur  altcratio  ( vt  dicit  yirifi.) 
AiAtth.  9. Tetigit  me  aliquis.  Ego  enim  cognoui 
virtutem  demeexiffe.  Sicut  enim  taAu  virtutem 
rtgcncraiiuani  contulit  aquis : ita  virtutem  mun- 
dincatiuam  taAu  fuo  contulit  leprofis. 

Videtur  autan  comta  legem  facere  Ltuit.  14. 
vbi  dicitur,  quod  qui  tangit  Icptofiim  immundus 
erit.  Adhuc  4.  Rtg.  y . Elifens  non  tetigit  tepro- 
fnm , fcd  verbo  curauic.  Sed  ad  hocdicenduro,  fl- 
cuc  diximus  in  Marihdo,  quod  lex  non  tangendi 
leprofum  ideo  data  cft:  quia  lepramotbuscon- 
tagiofus  cft  :&  ideo  prxcipiunturnon  tangi  ne 
Icprofiper  t.iAum  multiplicentur.  Vbi  eigo  per 
taAum  non  fit  infeAio  fed  leprx  curatiotibi  non 
foluirur  lex  , fed  impletur  fecundum  legiftatoris 
intentionem.  Et  hoc  modo  fecundum  Chnfi. 
oftenditfeChriftus  non  contrarium  legi,  fed  fii- 
per  legem  vt  legis  Dominum,  QnoJ  amem  obii- 
citur  de  Elifcu , diceodum  quod  ipfe  infirmitatis 
fux  fibi  confeius  : habens  tamen  rcuclationem  ^ 
Deo  non  fanau!t,fcd  ad  facramenti  mundantis  fi- 
guram fanandum  mifit.  Et  fic  in  figura  gratix  fa- 
ccamcnialis  Naaman  lanatus  fuir.  Chriftusau- 
rem  gratiam  mumdantem  facramentis  non  allx- 
gauic.fed  facramentis  indidit  vt  medicinistfibi  ra- 
men  c.am  lanquam  veraoperans  retinuit.  Et  ideo 
emundationem  , quando  voluit.  Se  ficiu  voluit, 
pcrfcipfum  perfecit.  Tetigit  tamen  etiam  pro- 
pter humilitatem,  vt  oftenderet  neminem  efte  ab- 
horrendum propter  fui  corporis  immunditiaro. 
/fa.  yS.  Carnem  luamncdefpcxcTts 

Dicens  : Volo  ] In  hoc  notat  aAionis  facilita- 
tem, qux  cft  fiibi.cAa  voluntati.  Eifhtr.  ij.Si- 
dcCTCucris  continuo  liberabimur.  Voluntas  enim 
fiiaficft  beneplaciti,  continuo  confequitur  cfFe- 
Au  n [mundate]  Ecce  emundationis  prxe^tum, 
verbo  enim  qitod  atrauif.  Pfalm.  106.  Miht  ver- 
bum fiium,  Se  farauit  cos.  Se  eripuit  cos  de  inrc- 
riticirbus  eorum. /T/4rri:.8.  Dicvcibo,Se  fanabi- 
tur puer  meus. 

Et  confeftim  lepra]  Ecce  opus  fubfccutum 
[difccffit  ab  eo]  Nonaiuent  difccflit nifi caufa 
leprx,  &r  effi-Aus  cius.  & aAiis , & figna  difccUc- 
rint.  Et  hoc  [ confeftim  ] fiipra  virtutem  naturx 
Se  modum.  C^ia  natura  uor  facit  fubito : fcd  po- 
tius viittis  Dej  , qur  cft  infinita  , facit  in 
momento  tempon*.  Verbum  enim  quod  de  nihi- 
lo fecit  creaturas,  vt  dicit  j4>i.br.  mutat  creaturas 
prout  vult : quod  non  poteft  aliqua  alia  facere 
potciuiavtl  vi'tus.  Et  ideo  dicit  har.  y.  Opera 
qnx  ego  ficio , ipfa  fiimqiix  tcftimonium  pethi- 
bent  de  me.  /»jn.  i y.  Si  non  opera  fecilTrin  inter 
eo,s  qnjc  nemo  alius  fecit : |>eccatmn  non  habe- 
rent Maximxcnim  virtutis  opus  eft  , exteriora 
Seintctioia  membra  corrupta  & afrputata  refli- 
tuete 


ed  by  Googie 


inEuang.D.  ] 

wcre&  mandare  veibo  in  momento.  f. 
Relticura  cH  caro  eius  (icur  caro  puni  paruuli, 
atque  mundaiuscfl-  Sic  ergo  lepra  deiccflitab 
eu. 

Et  ipfc  przccpic  illi  vt  nemini  dice- 
ret : IcdjVadc,  oftende  tc  Sacerdoti,  & 
ofFer  pro  emundatione  tuaficutprx- 
cepit  MoyFcs  in  teflimoniutn  illis.  Pe- 
rambulabat autem  magis  Termo  de  illo 
& conucnicbanc  turbx  multx  ve  audi- 
rent, Se  curarentur  ab  infirmitatibus 
iuis.Ipfc  autem  lecedebat  in  defertum, 
Se  orabar. 

Hic  rangiriir  de  miraculo  perfe<lio  fidelium 
inftrudiiode  pocellare  clauisdcqua  didtum  cft. 
Tanguntur  autem  hic  duo  : tnUru^io,  Se  infiru- 
Aionis  fama  8c  miraculi  propagatio  in  omnes. 
Circa  indiu^ionem  funt  per  ordinem  tria  pr^rec- 
pta:vnmn  cautelx»  fecundum  obedientix, tertium 
autem  deuotionis  & iudirix.  Cautelx  prxe^um 
cll,  ve  nemini  diceret:quia,  vt  dicit  Cbnf.  h ante 
propalaretur  quan>  i Sacerdotibus  diiitdicaretar, 
cum  Sacerdotes  iam  conceperint  inuidiam  contra 
Chiiduin  t fupptimcretur  miraailum  per  Sacer 
dotet  Maxime  enim  in  lepra  difficile  cd  iudicium: 
quia  multx  funt  infirmitates  fimiles  illi.  Alia 
etiam  cautcla:quia  fi  diuulgarct  tanqium  dignus 
habitus  tali  cura » elice  inanis  gloria.  £t  iic  forte 
rediret  lepra  fuper  cum  : liciit  propter  peccatum 
lepra  Naaman  adhxfic  Gxzi  4- r In  hoc 
ctram  formaro  dedit  ne  vimitibns  nodris  glo- 
riam qi>xramus.2.Corml?.i s.Sigluriari  oporrer, 
non  expedit  quidem.  lerem.  9.  In  hoc  glorictur 
qui  gloriatur, ferre  &r  nolle  me. 

Sed  vade]  Ecce  prxceptiiro  obcdicntix[oftendc 
te]  detegendo  loca  Icprx  [Sacerdotii  lioccd, prin- 
cipi Sacctdotiiro&  vicariis  eius  qui  difccrnere  ha 
bent  inter  lepram  8c  lepram,  & inter  mundatum 
& non  mundatum:ficui  dicitur  £.eH'r.i4.Er  ficed 
vfiis  clauis  in  nouo  tedamentorquia  ad  arbitrium 
Sacerdotis  ieptofus  indicabitur  & fcparabirur.vcl 
coniungaur  & reconciliatur  Eccicftx.  Et  ideo 
pccnitcntix  funt  arbiirarrx:ficut  pater  Lfnir.  1 }. 
tfc  1 4.  per  torum,  & in  textu,  & in  0’U^ 

E t olFcr  pro  emundat  ionetua]Eccc  prxeeprum 
tertium,  quod  ed  deuotionis  , & tudicix,  & gra- 
tiarum asionis.  f>euotionis  quidem  in  feruorc 
charitatis  ad  Deum  quiemundauit  eum  : iudirix. 
quia  iudum  ed  dare  Sacerdoti  qui  ditudicauit 
ctnn:gra(tarum  asionis  pro  bono  percepto.  Sic 
aurem  ordirrand.-  ed  litcra  [ offer  illis]  Sacerdoti- 
bus [ ficut  prxeepit  Moyfes  in  tedimonium  pro 
cua  emundationel  exhibendum.  Vel  [oftcr]obla- 
tionem  Sacerdotibus[ficm  Moyfes  prxeepit  illis] 
offeni^in  tedimonium]  Icprx  mimdatxrquiacuro 
tccepcrint  oblationem  non  pofiiint  rubticerc  te- 
(Hmonium.y/4.44.Vcre  vos  edis  tedes  mei  /fa.S. 
Adhibui  mihi  tedes  fideles.  P!*lm.  90.  TclUmo- 
riia  tua  credibiliafa^afunt  nimis. 

Petambitlabat  autcm]Ecce  diuulgaiiomiracu- 
li  pet  famam  ; quia  non  ed  necetle  loqui  vbi  res 
clamat.  AiK  4 Signum  notum  faftoro  ed  omni- 
bos  habitantibus  Icrufalcm  , manifedam  ed  & 
non  pollumos  negare  [magis  Termo  ] per  famam: 
heut  odot  de  odorifero  quanto  magis  premitur. 


Lue.  Cap.  V.  187 

I tanto  magis  difTunditur.C.rir/fV.^.  Emiflioncstuc 
paiadifus , hoced,  effragtationes  tux  fune  licuc 
, patadifus,  in  quo  fune  omnia  aromata[&]idco  fa- 
ma excirance  [ conueniebatu  mulrx  rurbx  ] in 
cor  vnum  & animaro  vnam  [ vt  audirent  ] C^ia 
ficut  dicitur  Rom.  10.  fides  ed  ex  auditu  : auduus 
autem  per  verbum  Ouidr{&  curaremur  |per  vir- 
tures  exeuntes  ab  eo  [ab  infiimitatibus  fuisJQuia 
ficut  dicit  alias  Euangelida  utfra  cap.  6.  V ittus  de 
ilio  exibat,  & fanabat  omtres. 

Ipfe  autc  fecedebatj  in  hoc  indruens  nos, quod 
quantuncunque  fit  vtilis  occupatio  » tamen  ali- 
quando ab  ea  declinandum  ed  ad  contemplatio- 
nem. Et  hoc  notat  cum  dicit  [fccedebac]  hoc  ed, 
feotfum  i turba  cedebat  [ in  defertum  ] locum 
quietum  [&  orabar  ] adesum  pueri  coram  patre 
in  f^reco  exponebat.  Sicut  enim  continuo  ad 
exteriora  moto  fpitiru  in  vigilia  attenuatur  fpiri- 
rus,Sr  inanicur,&  dedituitur.Per  Ibmnum  autem 
ad  interiora  redudlus  ad  fontem  fpititus , qui  ed 
cor,confortatur  & impletur  & indanraiur.Ita  ed 
inadione,in  qua  fpiritus  didrahicur  &hcbcraruc 
& debilitatur  : in  contemplatione  autem  & ora- 
riotM  ad  Deum  fontem  viuum  recurrens, infpiila- 
rur  & acuitur  Se  confortatur,  hb  17.  Spiritus 
meus  attenuabitur.  EccU-vltm.  Rcuertarur  fpiri- 
tus  ad  Dominum  qui  fecit  illum  £(c/a.i.Ludrans 
vniucrfa  per  circuitum  pergit  fpiritus, & in  circu- 
los Tuos  reuettitur. 

Et  fiidum  eft  m vna  dierum  fc  Iplc 
fedebat  docens  : & erant  Pharifxi  fc- 
dentes , Se  legis  docTores  > ejui  vene- 
rant ex  omni  caffetlo  Galila:x,  fie  Iii- 
dix  , lenifalcm : & virtus  Domini 
erat  ad  fanandum  cos. 

Hic  tangit  de  fecundx  clauisordinatione.Tan- 
giincur  autem  hic  duo,  quorum  primum  qualiter 
daicntum  ed  ad  miracuium : fecundum  auton  ed 
|>erfe£b'o  miraculi , Se  explanatio  ad  vfiim  Ecde- 
liadicx  clauis  peitinetts.  Modus  autem  deucnien- 
di  ad  operationem  miraculi  induobuscd,quorun> 
vnmn  ed  ex  parte  Domini , Se  .altcnim  ex  patre 
infirmi  in  qiioed  perfcdlum  iniracdlum-  Expar- 
te Domini  dicit  itia:do£ltiuam  Dommi.nuiltitu- 
dinem  conucnientium  ad  audiendum  vrtbiitn , Se 
virtuees  ad  ctirandos  infirmos.  De  primo  dicit. 

Et  fadlum  ed  ] inter  catera  infinita  qux  fecit, 
de  quibus  non  fit  mentio,  quia  non  probant  prr>- 
pofitum  idius  intentionis.  /ean.vltimMaUi  qui- 
dem Se  alia  ligna  Ircit  hsvi  in  conCpcdii  Dilci- 
pulorum  filorum  qux  non  funt  faipra  in  libro 
ht»c[in  vna  dierum]  Secuniium  modum  loquendi 
Scfipttirx,vna  dierum  ed  prima  dierum  Icptima- 
nx:ficm  ibi.  Vna  dierum  fabbati  Maria  Magda- 
lene  venit  mane  /ean,  1 0.  hoc  ed,  prima  fabbati. 
yiy^rc.itf.Ec  valde  mane  vnafabbatorum  veniunt 
ad  monumertum  , hoc  ed  , piima  fabbatoritm. 
Hxc  autem  ed  dies  Dominica  in  qua  Dominus 
refiirtcxtc.  Hanc  enim  diem  etiam  in  ido  (quem 
a portis  vtriiifque  mortis  ad  vtramque  vitam  re- 
duxit)dccoraro  fecit,  i.  i.  Deducit  ad  portas 
mortis  Se  tcducit.  Porta  enim  mortis  iufitnri  pec- 
catum ed , Se  porta  mortis  temporalis  infirmitas 
incurabilis  ed.  In  ida  ergo  dic  I e s v s [fedcbaij 
quiete  verbu  falutis  proponens[doccns]A/jrl'.4- 
4 Circuibac 


i88  D.  Alberti  Magni, Ord.  Prsed. 


Ciccuibai  I e s v s totam  Galilaeam » docens  i 
in  fynagogis  eorum , & prsdicans  Euangelium 
tegni- 

£c  eram  Phaiifxi]  Hic  tangit  diuetfiiatem  ad 
audiendum  verbumconuenientium,  & non  targic 
oominatim  niH  eos  qui  ad  obreniandum  eum  vc 
Derant:4uia  teflimonium  ab  illis  habicumefl  glo- 
riofius.  Pharifxi  ctiim  de  propria  prifumebant 
ioditia  , & ideo  non  audiebant  ad  zdificationem 
vit*.  Ignorantes  iuftitiam  Dei  & fuam 

quzrentes  ftatuerc,  iuftitiz  Dei  non  funt  fiibiedi 
[fedentesjcotam  eo  , cuius  dodltinis  umen  imbui 
noluerunt.  Ecclt  i.  Acccdifti  maligne  ad  Domi- 
num i Sc  cor  tuum  plenum  eft  dolo  & fallacia 
[&leg  is  dodtoreslqui  priuilegiaii  etant,Itcuc  ap- 1 
probati  in  (ludio  (oienni.cmidc Capientia  fua  prz- 
Tumebant. y^^ditf.Pcidam  upientes  de  Iduniza,& 
prudentiam  dc  monte  E(au.  i.Corinth.x.  Perdam 
lapiemiam  fapiemium  , & prudentiam  pruden- 
tium reprobabo  [ qui  venerant]  Tangit  locorum 
diuerTitatem  vnde  venerant  [ei  omni  ] inquit 
[cailcllo  ] Loca  munita  ad  ptzfidia  ciuium  zdi 
Ecata.caflelladicuntui : quia  caftra  militum  tem 
pote  difcoidiz  ibi  habitabant  [Galilzx  1 quz  e(l 
prouincia  adiacens  de  puteftate  Herodis  In* 
dzzlquzprocurabatuT  pcrPiiatum[&  letufalemj 
vbi  fuit  religionis  metropolis.  Er  ipfa  quidem  di- 
uifio  dertru^tionem  imininemcm  fignificabat. 

I i.Omne  regnum  in  fc  diuifum  dcfolabi 
tur.  & domus  Cupra  dumum  c.adet. 

Et  virtus  erat  Domini]Ecce  fccundum.ptopt  rr 
quod  multi  venerunt.  Virtus  aurem  cft  vhiinata 
potentia*  cui  nihil  obllate  poceft  ad  agendum. 
Ctnef.  1 8Num  Deo  ctit  quicquam  difficile? /.«r.i. 
Non  erit  impodibile  apud  Deum  omne  verbum 
[ad  fanandum  eos]  Opt  t4.Sanabo  contritiores 
eorum.  Diligam  eos  fpon  tanec:  quoni.itn  auer* 
fus  efl  furor  meus  ab  eis.  Ath.xo.  PcnraiiHuit  bc* 
nefaciendo*&  fanando  omnes  opprelTosadiaboIo: 
quoniam  Deus  erat  in  eo. 

Et  cccc  viri  portantes  in  ledo  ho- 
minem, quierat  paralyticus  :&  quar- 
rcbat  cum  inferre  , ii  ponere  ante 
cum.  Et  non  inuenientes  qua  'parte 
illum  inferrem  prae  turba, afccndcrunt 
fupra  tedum,  tc  per  tegulas  fummi- 
ferunt  cum  cum  ledo  in  mediuman- 
te  I ^ s V M. 

Tangitur  hic  modus  veniendi  ad  miraculum 
ex  parte  infiimi.  Tanguntur  autem  hic  tria  mo- 
uentia  ad  mifeticordiam  impetrandz  fanicaiis  a 
bono  Domino.  Primum  e(l  miferiainErmi.  Se- 
cundum autem  diligentia  & Andium  interceden- 
tium, Tertium  autem  folcrtia  infirmum  coram 
Domino  pTzlentantium.  De  primo  dicit. 

Et  ecce  viri]  quia  ita  debilis  erat  quod  fibi  per 
fofininas  & non  robnftos  miniftrati  non  poterat: 
& ideo  viros  oportuit  fibi  minifirare.  Infirmitas 
illa  non  macctat  bon.incm  , fed  potius  ingtoifac 
& grauat  mole  maxima  laxz  cainis.  Et  ideo  non 
nili  ^ viris  portari  poterat.  Et  in  hoc  illius  infir- 
mi cxaggetatnr  milcria  [portantcs]Secunda  exag- 
geratio Qnia  propriis  vti  membris  non  poterat, 
nec  fetuU , nec  beneficio  potentiarum  moiteti: 
f|C4t  nonnulli  paralytici  moucmur , trahentes  (e 


potius  qoam  euntes  [ In  leiilo  ] Ecce  exaggeratio 
tertia.  Quia  non  in  getlatorio,  io  quo  (edentes 
vel  dilcunibentcs  aliquando  portamurrCed  in  eo- 
dem in  quo  iacucrat  lc£lo , quem  infia  grabatum 
vocat,  qui  e(l  ledlus  in  quo  nihil  efi  mullkici  nili 
fub  capite.  Et  dicitur  i graba  quod  ell  caput.  Eli 
autem  talis Icdus  caiiiitn  infirmorum, qui  propter 
infirmitates  fuas  recedere  dc  tc^o  ad  rcce‘rum  ve! 
vrinam  non  poiliint.  Ei  ideo  Ic^liftcrniarubrc 
a cingulo  inferius  non  habent , fed  habent  fora- 
mina quzdam  tii  le^lis, quibus  vafa  fiipponumm* 
ad  receptionem  ruperfiuitatum  ficcarum  d hu- 
midarum.Et  ex  hoc  patet,qnod  magna  fuit  infir- 
mi huius  miferia  [qui  crar ] Exaggeratio  dl  quar- 
ta,per  confignificatum  temporis  przieriti  impet- 
, fc^  , quod  dicit  mifetix  coiuimiacionem  a prz* 
terito  in  przfcnsiita  quod  diu  durauerat  infirmi- 
tas a^uc  tunc  durabat  ficut  trigin- 

ta & odo  annos  habens,  in  infirmitate  iaccbar 
quidam  in  porticu  probaticz  pifeinz  [paralyti- 
cus ] Exaggeratio  ell  quinta  pet  fpeciem  infir- 
mitatis. 

Etvidetur  grauiOlma  fiiilte  illa  paralyfis.  Ed 
enim  illa  infirmitas  multatum  fpccicrum.  Ali- 
quando dicitur  paralyfis  fola  membri  (lupefadio 
ex  frigore  vcl  ex  cafu  vel  ex  vulnere  vcl  ex  liga- 
tione caufaia:  pet  quz  pori  fpiritus  fcnfibilis  & 
motioi  vcl  cor.ftnngiintur , vel  dillecaniur : ita 
quod  ad  memUum  fpiritnm  feofibilcm  vcl  mo- 
tiiin:n  in  fcofiim  & motum  membri  non  defe- 
runt. Et  htK  nnn  eft  propiic  paralyfis , fed  potius 
quzeaufatur  cx  humore  frigido abJeindente  fen- 
fum  &:  m<itum  per  funm  fiigus,  & inordmare  re- 
mollit per  fuum  humorem.  Hic  autem  aliquando 
fitiit  a neruo  aliquo,  orro  ab  aliquo  rpoiulilium, 
vcl  capite : & tunc  non  paralyticat  iiifi  membrum 
ad  quod  dirigitur  nemus  ille  fecundum  Anistu. 
Aliquando  autem  oritur  ab  ipfa  nucha  quz  ed 
in  fpondilibus  : & tunc  aut  oritur  in  fuperiori 
nuchz  , vbivrttitinuatur  ad  caput : aut  ab  aliquo 
fpondilium  inf  riotnm.  Si  in  inferiori  oritur, non 
paralyticat  nili  quod  rd  fub  co  in  quo  oritur : li 
autem  a ftiperir>ri,  lu^ic  paralyticat  totum,  przci- 
pue  in  bcere  vno  przter  caput:  fi  autem  oritur 
ab  ipfis  cerebri  ventriculis , paralytirabit  totum, 
etiam  cum  conuminicarionc  faciei  & linguz : & 
talis  videtur  fuilfe  iOe  paralyticus  qui  nullius 
membri  vfum  videtur  habuille.^i/^rr/j.S. Domine 
puer  meus  lacer  paralyticus  in  domo  rnca.ffe  male 
torquetur. 

Sicut  autem  per  lepram  fignificatur  infidelita- 
tis infedio,  corrumpens  verbi  & facramemorum 
nuttimewum  , & faciens  cafum  membrorum  a 
; corpore myllico  fecundum  ita  pet  para- 

i lyticum  fignificatur  incontinemiz  vitinm,  quod 
! quidem  taitonem  habvt  Tanam , fed  violentia  paf- 
I liunis  deducitur  ad  illicitum.  £t  fic  dilfolutus  cd 
a compage  inferiorum  virium  animz  cum  rtgi- 
mmerarionis.  hrtm.^x.  Vfqncquo deliciis  dil^ 
I foluetis  filia  vaga  ? Paralyfis  enim  tremorem  in- 
ducit: qnia  moibo  expellente  membrum  ad  par- 
* tem  vnatti , & virtute  debili  retrahente  in  partem 
alteram  , cx  impulfu  & reiradlu  accidit  tiemor. 
SkAxcxi  Affiot.  de  incontinente  quem  ad  ordi- 
nem redlum  trahit  ratio,  a bono  concepto  pec 
rationem  , expellit  palfio  concupifcentiz  : fiene 
membra  paralytice  diiroluta.D#i»ir/,f  .Compages 
renum  Dalchafar  dilTuluebantuc , & gtnua  eius 
collide 


in  Euang.  D.  Lue.  Cap.  V.  189 


colliddiantui.  Baithafar  abforbens  diuitiasinter- 
preca(ur:quia  incontinentia  diuitias  Se  totum  ab- 
(orbet.  Lc^us  autem  (iguiAcai  deliciarum  lalci* 
uiam.y4m«/  6.Vxqut  dormitis  in  ledis  eboincis» 
^laTciuicis  in  liratis  vedris.  Ledus  eburneus  eft 
in  quo  deberet  effe  decor  caliicaris  • iicut  Cleri- 
corum, & Kcligioforum.  & aliorum  omnium.  Et 
in  illo  e(i  farpe  inconcinemix  lafciuix  Hominem 
tamen  hunc  vocat ; quia  incontinens  rationem 
habet  bonam  & fanam  » qua  homo  cft  humo. 

Signatum  eli  fuper  nos  lumen  vultus 
tui  Domine , hoc  eft  , lumen  rationis  in  quo  ell 
imago  Dei  impcefla.  f*fdm  $8.  In  imagine  per- 
tranlii  homo.  Quia  hanc  non  amittit  per  pecca- 
turo. Propter  illam  ergo  incontinens  dicitur  ho 
mo.  Vnde  Anjitt.  in  7.  Ethic.  dicit,quod  incon- 
tinais  poflideiur  it  proueibio  quo  dicitur.  Curo 
aqua  fulTocac , quid  oportet  adhuc  aquam  bibe- 
re i quia  cantum  bibit  coccupircencix  deleda 
cionem , quod  ip(e  iudicio  proptio  fe  condemnat: 
& tamen  iterum  & icerunt  vidus  liti  delcdatio- 
nisttetam  bibit.  Prfutrb.^o,  Os  vuluxeH  vnum 
de  infatiabilibus. 

Quatuor  autem  portantes  hunc  funiqua^mt 
fecutMum  inielledum,  & quatuor  Tedindum  aife- 
dum.  Secundum  inielledum  quidem  nchottario 
honedi.  ctuditio  veti,  coniilium  dubij . Sc  exem- 
plum ad  fonfum  odcnll.  £t  ideo  dicitut  M*rc.x. 
Venerunt  ad  Iesvm  ferentes  paralyticum,  qui 
^ quatuor  portabatur.  Secundum  alfeduro  amem 
(iint  portantes  quaruor  cardinales  vittuies  : pru- 
dentia agcndorum,fuctirudo  rudinendotum.iem- 
petantia  detedabilium  , Sc  iudiriacum  proximo 
commimicandQtum:dequibusdicituri’r0Mr»(*.)o. 
Quatuor  (unt  minima  cerue , Sc  ipfa  funt  fapien 
ciora  lapientibus.  Quia  prudentia  non  decipitur 
in  eligendis  ad  vitam , fotticudo  non  deiicituc  in 
ludinendispiopiergrattaro » temperaniia  non  il- 
licitur in  deledationibus  propter  (c  tenentem  fpi- 
ritum  > iuditia  non  cumarut  ad  luctum  illtcftum 
propter  temporalem  quxOum.  Illi  fum  viii  didi: 
quia  vinennt , Sc  primi  quatuor  m inteiledu  Sc  vi 
luentur,  lecundi  quatuor  in  adedu.  /eum. 17. 
Beatus  vir  qui  conHdir  in  Domino : S<  erit  Do- 
minus  hducia  cius.Ericentm  quali  lignum  viride 
quod  ad  humorem  mittit  radices  Tuas,  Sc  in  tem- 
pore decitatis  non  em  folicitum , nec  aliquando 
delinet  facere  fnidum. 

£c  quxrcbanc  ] Ecce  diligentia:  quia  multas 
vias,  ad  odiiim,  ad  fencAtas  , ad  parietes  attema- 
bant[inrcrre]hoc  cA, intus  vbi  erat  I e s v s ferre 
[ante cum]  vt  lumen  oculorum  Tuorum  miferi- 
cordium  mifeciameiusarpicerer.  £x«d.t.  Videns 
vidi  aAlidionem  pupuli  met  qui  eA  in  >£gypto, 
Ec  gemitum  cotum  audiui.  Refpice  in 

me  , Sc  mileterc  mei : quia  vnicus  Sc  pauper  Tum 
egOihoccA,  limpliciter  pauper. 

• Et  non  inucnienres  ] Ecce  foleniaeorondero 
[&  non  inueniences  locum  qua  pacte  eum  infer- 
rent pr.r  tmbajqiix  multos  impedit  i falute  con- 
fequeitda : ficut  /mc.i^.  Impediuii  Zachxum  qui 
dedderatiit  Iesvm  videre  quis  edet : Sc  non  po-  ■ 
terat prx  tutba,qiix  lignihcac  amicos,^  nepotes,  | 
& huius  vttx  Tolicitudincs  : qnir  tiuba  turbans  ' 
multos  impedit  tn  accedit  Saluatoris.ldeodidum  ; 
cA  Abrahx  Cenrf.w.  Egtedetcdc  terra  & de  co-  | 
gnaiiotie  tua  [ Adxndetnm  Tupra  tedum  ] quod  , 
in  PaIxAina  planum  cAcconfueuit^Sc  i-icr  tegulas] 


apettas  [fumroiferunt  eoro]  (unibus  [in  medium] 
donHis[ante  Iesvm]  Domus  enim  in  quaerat 
DominusyVtdicitGIaj/.  tegulis  fiiit  leda. 

! Hxc  amem  domus  in  qua  ddeens  habitat  I e. 
s V s,vc  dicit  Tactam  Scripturam  (Ignihc^, 
qux  eA  domus  diTciplinx  , de  qua  £cWi.  vlum* 
Appropinquate  ad  me  indoli,  & congtegate  vos 
in  domum  diTciplinx.  Hxc  (undameutum  habec 
fidero  veritatis.i.  Cerintia.^.  Fuodaroemum  aliud 
nemo  poteA  ponere  prxtcr  id  quod  polituro  cll, 
quod  ell  ChriAus  I e s v s.  Glojf.  hoc  eA , fides 
ChriAi  1 E s V.  Parietes  quamot  habet : exempla 
Sandoruro, mandata  prxceptorurn,inAru&ionem 
motum,  virtutem  a Deo  reuelatoturo,  promtAio- 
nes  xternonim  habet  quali  Tuperius  concluden- 
tem tcAudiiKm.  Super  hxc  haoet  licetalcm  Ten- 
Tum  tanquam  tegulas  cund^a  icgemem.  Et  in  bac 
domo  latens  docet  Dominos.  Inebria- 

buntur ab  vbertate  domus  tux./yis/m.i  1 1 .Gloria 
Aediuitix  in  domo  eius. 

lAi  amem  quatuor  viri  Toleries  quinque  fit- 
ciunt.  Portant  enim,Tub)euant,tcguUs  apeiiendo 
reuelani , fimibus  Tummittunt , infirmum  ante 
Iesvm  collocant.  Portant  quidem  compatien- 
do,cum  ipTo  patiendo,&  adiuuando. 

Alces  alterius  oneca  portate  , & fic  adimplebitis 
legero  ChriAi.  Infirmitates  noAras  ipTc 

portauic.  Ifd.^o.  In  brachio  Tuo  congregabit 
agnos,  Tortas  iple  portabit.  Subleuant  autem, ex- 
hortando ad  meliora  , At  oAendendo  alciota. 
i.Connth.xx.  Adhuc  excellentiorem  viam  vobis 
oAendo.  Pfdm.6 } . Accedat  homo  ad  cor  alturo. 
Sz.ech  i.  Cum  clcuaretur  Spiritus^  ectia»  cleua- 
banmr  paritet  At  rocx  Aquentes  eum.  Tegulas 
autem  aper>unc,Scriptiiix  velamina  tollendo,  Sc 
Spiiirum  (alutis  oAendendo.  x.Connih. ).  Cum 
conuerlus  fuerit  quis  ad  Dominum , auferetur 
velamen. Domiiiusenira  fpiiituseA.  Summictunt 
autem,  humilitatem  docendo  Eceli,^.  Quanto 
magnus  e«,  humilia  te  in  omnibus.  Jacob.^.  Hu- 
milibus dac  gratiam.  Ance  Iesvm  collocant, 
confitendo,mrercedendo-  /A45- Dictu  iniquita- 
tes tuas, narra  fiquid habens,  /ofi^ey.  Confitere 
peccata  tua,Ac  indica  mihi  quid  feceris?  De  imer- 
ceflione  /«-«F.y.Oiace  pro  inuicem  vc  Taluemini. 
Sic  ergo  venturo  cA  od  miraculum. 

Quorum  fidem  vt  vidit , dixit : Ho- 
mo remittuntur  tibi  peccata  tua.  Ec 
I coeperunt  cogitare  Scriba:  & Phari- 
fici , diccmcs : Quis  cft  hic,  qui  loqui- 
tur biarphemiasrQins  pocefi  dimittere 
peccata, nifi  lolus  Deus? 

Hic  rangirar  de  roiraculi  pecTeSionc  Acun- 
dum  tria  fcilicet,  ex  parse  facientis,  ex  parn  infir- 
mi, & ex  pane  probationis  Sc  vtilicatis  miraculL 
Ex  parte  facientis  dupliciter : ex  parte  quidem 
remouemis  contrarium.  Ac  ex  parte  perficientium 
ipfum  miraculum.  Ex  parte  remouemis  contra- 
rium tangit  tria : veiburo  propeie  caufam  tangens 
Taniutis,  rourmucationes  conicadidionis.  Ac  io- 
ui&am  rationem  cepteiEonis  murmuris.  Verbum 
rangens  propriam  caufam  faintausdicitiQuorum 
fidm)]rcilictc  virorum  intercedentium  Ac  portan- 
tium eum  Ac  prxiencantium  [vt  vidit]  oculo  ap- 
ptobaiionia.  Py^ns.ji.FixniHbo  Tupet  icocidot 
meos 


by  - ’iii  “^Ic 


I go  D.  Alberti  Magni, Ord.  PrsEd. 


meoi[<}(xii](nom5  fide  incerce(roi;uni.Z,»r.7.Fidcs 
tua  te  faluam  fecit. 

Dicit  autem  tnttrl.  quod  multum  valet  fides 
pippria  > vbi  falucem  impetrat  6dcs  alieoa.  Fidea 
autem aliana non  faluarnifiin  faaamento baptif- 
mi  ii  peccato  alicno,quod  conttaa«meft  cum  na- 
tura. Hic  autem  non  cft  cuntra^um  fed  fafhim 
peccatum. Etgo  non  fuflicit  fides  aliena.  Rcfpoiu 
iio.  Fides  aliena  fufficit  hic  intercedendo  , non 
operando  , (iait  in  bapiifmo  , vbi  operando 
confert  falutein : hic  autem  intercedit  pro  eo, 
ficui  Stephanus  pco  Paulo.  Et  ita  iotelligituc 
Gof 

Homo  ] Ecce  verbum  quod  e(l  occaflo  muc- 
rouris.  Dicit  autem  [ Homo  ] quia  id  quod  facit 
hominem  fanum  hal^cvc  diximus.  /1^4rr/?.5>.  di* 
deur.  Confide  fili.  Et  (ilium  nominat  propter  Ta- 
nam in  eo  imaginem  rationis : quia  etiam  paraly* 
As  non  communicat  cum  capite,curo  quo  Acom- 
tnunicacec  faceret  apoplexiam. 

Remittuntur  cibi  peccata  tua  ] Ecce  rnArroita* 
tis  propria  cura.  Quia  peccatum  caufauetac  infir- 
mitatem : ideo  oportet  przcidi  caufam  , vel  non  | 
curabitur  inArmitas.  Oratio  Adei  fanabit 

infirmum. Er  A in  peccatis  Ac  dimittemur  ci  Q»- 
tuor  autem  fune  in  peccaro  que  folus  Deus  dimit- 
tit : tenebras  quidem  quas  incurrit  homo  per 
auer  Aonem  ab  incommutabili  bono,cu!pam  que 
e1\  crimen  quam  committit  contra  gratiam  be- 
nefici, maculam  quam  incidit  in  IcAone  & dimi 
nutione  namtalis  boni,  & reatum  qui  efl  obliga- 
do  ad  pecnam  .Tieinam.  £gu  fum  qui  de- 

leo iniquiuces  tuas  propret  me.  lenebras  pellit 
lumine  fuz  veritatis,  culpam  autem  per  collatio 
nem  gratiz  & virtutis , maculam  tcintegranJo 
& confolidando  vulnera  boni  nacutalis , reatum 
autem  per  mifaicordiam  inAniuc  Aue  bonitatis, 
qua  non  vult  moitem  peccacoiis. 

Et  coeperunt  cogitare]  Ecce  mutmuracio»  pro- 
pter metum  tuibx  in  publicum  non  procedens. 
Sicut  emm  dicit  inuidia  timete  potefl, 

credere  bonum  de  eo  cui  inuidet  non  poteft 
[Scribzj  przfumpiionelcicntiz  lcgis[&  Phari- 
les]  przfumpcioncfalAe  iuflicie.  MM$h.i$.Vz 
vobis  Scribe,  & Phatifei,&  h)  pqcrite  [Quis  eA 
hic  qui  loquitur  blafphemianu  ]BbfphemiaeA 
impofttio  falA  in  Deum  ; que  duubus  modis  fit. 
vel  quando  Deo  attribuitur  quod  non  conuenic, 
vd  quando  aufieicur  ab  eo  quod  Abi  foli  conuc- 
nit,ficuc  hi^tquia  Abi  A>li  conucnit  remittere 
peccata,  /oa  i.io.  Nos  debono  opere  non  lapida- 
mus te : fed  quia  tu  homo  cum  u$, facis  teipfum 
Deum.  Mdtth  1 5.  Blafphemauic,  quid  adhuc  de- 
Adeiamus  teAimonium  ? 3c  hoc  e A qupd  Atqui- 
cur  [ Quis  poteA  dimittere  peccata  niA  folus 
Detss?  J Non  ciedideruuc  iAi  tcAiroonio  loannis 
Bapei Ae  /ag/r.  i . Ecce  agiuis  Dei , ecce  qui  tollit 
peccata  mundi.  Tamen  «hcuni  verum.  J^/s/ra.  f o. 
Tibi  foli  peccaui  & malum  coram  te  feci. 

Vc  autem  cognouit  Ie  s v s cogita- 
tiones eorum  , rcfpondcns , dixit  ad 
ilios  ;Quid  cogitatis  mala  io  cordibus 
veflris?  QiAd  eft  facilius  diccrC:.  Di- 
mittuntur tibi  peccata  I an  diccre:  Sur- 
gc,  fic ambula? 

ReprcAtQ  eA  mumiucis.  Habet  autem  tria : re- 


prehenAonem  murmurantium  , propoAuonem 
miraculi  sd  iudicium  eorum , Si  dtiiinx  poienciz 
demonAratum  effedum.  Repiehcnfio  murmuris 
cA  iAa[Quid]hoc  c A,  quare  [cogitatis  mala]  infi- 
delitatis [in  cordibus  veiitis?]  quia  ego  non  Am 
Deus  quiroiicscoram  vobis  mez  diuiuicatis  pro- 
bant vinutem.//4.i.Auferie  malum  cogitationum 
vcArarumab  oculis  meis.  Tamen  & in  hoc  quod 
refpoisdit  cogitatiunibm  cotum  , fe  cfle  Deum 
demonArauir.  i .^e|.id.Homo  videt  quz  patenp 
Deus  autem  intuetur  cor[Quid  cA  facilius  dicere] 
ExpoAulaiioiudicij  raiionis  eorum,  vt proprio 
iudicio  condemnentur.  Litc.i^.  De  ore  tuo  te  iu> 
dico,ferue  nequam,  i Arguam  te,  &:  Aa- 

cuamcontraic  faciem  tuam  [ Dimittuntur  tibi 
peccata  ] Quod  folius  Dei  clTe  dicitis  [ an  dicere] 
Amplici  verbo  Ane  facramenti  operatione , vd 
orationis , vel  mcdidnz , fed  folo  potenti  verbo 
I [Surge,^  ambulajConAat  quod  vtrumque  eiuf- 
dem  potentiz  eA  : licet  tn  fe  inzqualia  Anc.  San> 
(fti  enim  inuocando , vcl  lacramciua  exhibaido, 
aliquando  curam  coipus,  & ita  dimittunt  pec> 
caca.Medici  autem  pet  medicinas  cnram  altquao- 
do  corporamon  animas.  Sed  Amplici  verbo  crea- 
turas non  rellaurai , niA  qui  Amplici  vctbo  crea- 
uri  eas.  Et  ideo  quoad  hoc  vtrumque  cA  ciiif- 
dem  potentiz : & ideo  inuiAbile  probetur  per  vi- 
Abile.  £i  hoc  cA  quod  dicit. 

Vt  autem  fchtis  quia  Filius  homi- 
nis habet  potcftatem  in  terra  dimit- 
tendi peccata  ( ait  paralytico  ) Tibi 
dico  , furge  i tolle  IctfFum  tuum  , tc 
vade  in  domum  tuam.  Et  confeflim 
coniurgens  coram  illis  , tulit  lectum 
in  quo  iaccbac  : abiit  in  domum 

fuam  magnificans  Deum.  Et  ftupor 
apprehendit  omnes  , 2c  magnifica- 
bant Deum.  Et  repleti  funt  timore, 
dicentes  -*  Quia  vidimus  mirabilia 
hodie. 

Ecce  peifitdio  miraculi  ex  parte  vere  facien- 
tis, primo  pet  veibum,  fecundo  per  efferum.  Et 
tertium  fequicur , zdificjtio  fidelium.  Dicit  ergo 
[Ve  amem  fciatis  } ccriitAma  probatione  [quia 
Filius  hominis]  quem  blafphemate  dicitiS;  pote- 
Aatem  habet]  diuinam  [ in  terra  dimittendi  pec- 
cata] folo  vcibo , Ane  omni  alio  adminiculo  cz- 
tiiiilKos  adhibito,vel  imiocatiouis.vel  facti^ncn- 
ti : cunc  ipfe  Filius  hominis  [ ait  paralytico  ] fua 
voce , non  Tonante  de  calu  dcAiper  Patre , &;  non 
apparente  viAbiliter  Spititu  fanUu  [ Snrgej  Vox 
enim  mea,  cA  vox  virtutis  Acut  Si  Patris,  /osk.  f . 
Sicut  Pater  fufcicac  mortuos  & viuificat : Ac  Sc 
I Filius  quos  vult  viuificat.  t.Jthtr  14.  Tuesqiu 
I virz  Sc  moteis  habes  putcAatem.  Q^iod  autem 
! dicit[Surge]  tA  incAedmnconroiide.iioni$,  con- 
tra membrorum  dilloiutioncm.  Ei  quod  dicit 
[Tolle  grabatum  tuum]  cA  in  rcAitutioneut  vir- 
imis, contra  debilitatem  infirmitaris  :qtiia  le£lus 
erat  gratus  qui  k quaiiior  portabatur.  Et  quia  di- 
cit [£t  ambula]  eA  in  rcAitutionem  virtutis  mo- 
tiuz,  contra  paralyAs  immobilitatem.  Quod  au- 
tetn  dicit  [ Vade  in  domum  tuam  ] cAad  rcAiiu- 
tionem  anunalium  virtutum , Sc  ptzcipue  vir- 
tutis 


Digilized  by  Google 


CDtis  proaiduzicontra  hoc  quod  tales  inSrroita- 
laces  per  fiigidutn  & humidum  ortz  i cerebro» 
debilitant  virtutes  prouiHiias  &prudenciam.Sen- 
Tus  enim  ell[  Vade  in  domum  tuamj  hoc  cil,  pro- 
cide tibi  & domui  tux.  H«c  efl  ergo  rcilitucio 
integrz  fanitatis.Sc  probatio  plena  poieflatis  di- 
mittendi peccata,  quam  Chciftus  tradidit  fuo  vi- 
cario & miniUris  cius. Mdith. iS.  Atncn  dico  vo- 
bis, quxcunque  alligaucritis  fuper  terram , erunt 
ligara  & in  cxiis  :&  quzcunquc  (olueritis  Tupet 
terram, erunt  (biuta  & in  cziis. 

Moraliter  autem  dicit  quatuor  [$urge]hoc  e(l» 
rurfum  te  age  ad  virtutes.  Quzrutfum 

iiim  quaerite , vbi  Chridus  e(I  in  dextera  Dei  fe- 
dens  [roUe  grabbacum]  in  onus  tuum  per  pondus 
doloris  » dcledlationes  peccatorum  conuerte. 
Pf*lm.  )7.  Siaii  onusgiaue  grauatz  funt  fuper 
tne[ambula]  per  meritorum  ptofed^um./frrm.f  i. 
Nolite  llace,  recordamini  procul  Domini  [Ec  va- 
de indomom  tuamjKoccrt.confcieniizdifcuflio- 
nem&ciidodiam.  'Ttoutxh.vltim.  Conhderauit 
iemitasdomus  fuz » panem  oiiofa  non  co- 
medit. 

Et  confeilim  Turgens]  Ecce  ad  verbi  imperium 
opus  fubrccuium  [ coram  illis  ] in  teftimonium 
miraculi  &confu(ionein  confeientiarum  ftiarum 
[Tulit  le^um  in  quo  iacebat  J plena  ftbi  rcditiita 
virtute  ambulans]  ordinato  grelTn  [in  domum 
(uamjvcilitatibu'.  propriis  confulcnsjlicuc  fapiens 

})rudcns.  h^n.\  Statim  Tamis  fachr>  c(l  homo,  & 
iidulic  grabbacum  Tuum  & anibnlauic[magnih 
cans  Deum  ! hocetl,  magna  laude  in  gratiarum 
adlionc  extollens.  ^£1.  Ambulans,  & exiliens, 
&landans  Deum.  Ecdi.  p.  Laudabit  vfquc  ad 
mortem  anima  mea  Dominum  : quoniam  vita 
mea  erat  appropinquans  inferno  deorfum  [&  ftu 
por  ] ex  viTo  miraculo  [ apprehendit  omnes  ] Sz- 
pius  didumed quid  e(\  (lupor.  Apprehendit  au- 
tem admiratio  omnes  , 8c  quali  violenter  tenuit 
f Er]  ideo  [roagnificab.inc  Deiim]Quia  licut  dicit 
ffdm.  8 . Eleuata  cfl  magnificcncia  rua  Tuper  cz- 
)os  Deus  [Ec  repleti  funt  timore]  Deuoti  quidem 
timore  renerentiz » Phartfzi  aurem  & Scribz  ti- 
naorepeenz  (i  contradicerent.  Afauh.i6.QixxrC‘ 
bant  principes  Tacerdoium  vi  I e s v m dolo  tene- 
rent, 6c  occidcrent:(ed  timebaotplcbem[Jiccnces] 
confeJione  veritatis  conuidi  [C^uia  vidimus  mi- 
rabilia hodie]  hac  clara  luce.£.«(.a.  Qiiod  paradi 
ante  faciem  omnium  populorum»  lumen  ad  rcue- 
laciqnem  Gentiuro,&  gloriam  plebis  tuz  Ifracl. 

Ec  pod  hrec  exiit)  & vidic  I e s v s 
publicanum  nomine  Lcut » fedentem 
ad  cclonium,  £c  ait  illi:Sequere  me.  Ec 
relidis  omnibus , furgens  fccucus  cd 
cum. 

Idud  quod  hic  dicienr,  vc  dicit  Augyflin$u^ci 
recapitulationem  indu£bime(l : quod  Ac  probat 
Qniidcat  infrM  6.  dicitur, Macthzus 
cum  aliis  Apodolis  in  monte  cleduseft.  Podj 
defcenfum  autem  de  monte  fanacuseU  paralyticus, 

& alia  miracula  perfeda  funt.  Et  ideo  vocatio 
Macrhzi  ante  fada  cl>.  Vnde  patet  Acuc  iam  fz- 
pius  diximus,  quod  Lmcm  quz  inducic»noa  indu- 
cit fecundum  ordinem  temporis » Ted  fecundum 
quod  probant  ordinem  £cclcfiadicun>:ficutdixi- 


191 

Nec  comiiuiuro  freit  ei  in  domo  fua  poft- 
quam  lautus  edeuimquia  tunc  non  erat  publica- 
nus. Ncc  PhariTzi  murmuradenc  quod  Dominus 
* comederet  & biberet  cum  publicanis.  Ncc  etiam 
I podea  domum  propriam  habuit.  Sed  ante  perfe- 
dam  feqnclam  Domini  aliquamdiu  familiaris 
exidens , inuitabac  cum  & procurauit : & podea 
per  illam  familiaritatem  fadiused  Difdpulus , Ac 
ex  Difcipulo  fadus  ed  Apodolas.  Vnde  quod  hic 
dicitur  [Po(t  hzc  ] notat  ordinem  ratiunis  » non 
temporis.  Probata  enim  plenitudine  potedatis 
in  vfu  dauimn  , inducit  [ poft  hoc  ] facaum  pec 
quod  probatur  plenitudo  potedatis  in  ordine  Sc 
vocatione  & dil^Atione  minidrorum,  & diipo- 
Ationis  officiorum.  Hoc  enim  pertinet  ad  eum 
qui  liabet  plenitudinem  potedatis. 

Exiit]  ergo»  Acuc  dicitur  MMth.  lo.  Exiit  pri- 
mo  mane  conducere  operarios  in  vineam  fuaxn. 

I Dicuntur  autem  in  ida  hidoria  tria  : vocatio  vi- 
I delicct,conuiuiuni,&  teprehenAo  murmuris  Pha- 
rifzoium.  Dc  vocatione  aurem  dicit  tria:vocantis 
miTciicotdiam  » vocati  miferiam  , & ciuAlcm  ad 
fcqneudumChriftumobedicnciam.  Dc  vocantis 
milcncordiatangit  duordiligentiam  inquiAtionis» 
& icipcdlum  miferacionis.  Dc  diligentia  inquiA- 
cionis  dicit. 

Poft  hzc  exiit  ] quztcns  peccatores  quos  ad 
peenitentiam  conueitcret.  y^//.  lo.  PenranAuic 
benefaciendo.  Ac  fanando  omnes  oppreilbs  a dia- 
bolo [ Ac  vidit  ] non  lain  oculis  cotpotis  quam 
miferamis  icfpc^lu.  tccli.  4.  Oculi  Domini  in 
diligentes  Ar.  Cencf.t6.  Tu  Deus  qui  vidifti  mc 
[publicanum  ] Deferibit  hic  vocati  miferiam. 
l^lcribic  autem  ab  infami  officio  > Ac  a nomine 
priuato  vt  pet  hoc  aliquamulum  tegatur  vitiom» 
Ac  a ftudio  luctorum  [ publicanum  ] quia  publicis 
vciftigalibus  accipiendis  Ac  congregandis  erat 
przpcAtus,  Hzc  autem  vcdligalia  dc  vehendis 
mercibus  accipiebamur.  Quidam  tamen  dicunt, 
quod  erat  mercator  merces  vehens.  Et  hoc  non 
puto  efle  verum.  VcAligalia  autem  cum  extorAo- 
ne  accipiebantur, Ac  ideo  tale  officium  infame  eft. 
Jfa.i.  Populum  mcumcxaAforcs  fui  fpoliaucrunt 
[nomine  Leuij/lfar</;.(),ipfe  Te  vocat  Matthxum, 
Binomius  enim  fuit.  Sed  Matthzus  erat  nomen 
vulgatum , & Tub  illo  cognofeebatur  ellc  czaAbar» 

Ac  hoc  ipTe  ftbi  tribuit  propter  humilitatem. 
Prouerb.  18.  luftus  a principio  accufatot  cft  fui. 
Aliud  nomen  fuit  Ixui » quod  non  ita  erat  vulga- 
tum,Ac  fub  illo  Don  cognoAebacur  infamia  ipAus, 

Ac  hoc  in  legumentum  infamiz  attribuunt  ei  duo 
ali)  Euargclidz.  Leui  autem  interpretatur  addi- 
tusiquia  uib  AgniAcatione  illius  nominis  additus 
eft  Apoftolis,vc  nemo  quantoruncunque  facino- 
rum defperet  A conuetfus  fuerit  ad  Dominum.au- 
diens  publicanum  faAlum  efte  Apoftolum  Ac 
Euangeliftam.  Pftlm.67.  Dixit  Dominus:Ex  Ba- 
fancoiiuenam,  hoceft,exconfuAone.  i.P*rdlip. 
vlttm.  Indignum  Atluabis  me  fecundum  mulritu- 
dinem  mifcticordiz  tuz  [A^entem]hoc  cft.quiel- 
centem[ad  telonium]  ad  ftudia  illidtotum  lucro- 
rum. 5<i^fvr7/.  15.  Exiftimabant  lufum  ede  vitam 
hominis » Ac  conuciTationem  vitz  compoAtam 
ede  ad  lucrum.  Ac  oportere  vndecunque  etiam  ex 
malo  acquirere. 

Ec  ait  illi]  Hic  dicuntur  duo  : przceptum  vo- 
cantis. Ac  vocati  obedientia.Przceptum  vocantis 
eft  [ Sequere  me  ] hoc  cft » imitate.  Et  bene  dicit 
[TequeieJ 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  V. 

mus. 


igz  D.  Alberti  Magni, Ord.Prxd. 


[requere]  qufa  fmpoflTibile  eft  praecedere  paiTa  vic- 
tmis.Nullus  auiem  omnino  poreft  eum  comitati: 
fed  fequi  a longe  pofTurous.  lob  i).  Veftigia  eius 
(nutus  eft  pes  meus  i viam  Domini  cuftodiui. 
£(di.ii.  Gloria  magna  eft  fequi  Dominum. 

Et  relidiis  omnibus  ] Tangitur  obedientia  Et 
dicuntur  duoidepoficio  impedimenti  ad  fequen- 
dom , & infecutio.  Depofitio  impedimenti  eft  in 
faoc  quod  dicit[reiidlis  oronibusJAmot  enim  tem* 
poralium  impedit  i fcquendo  Chrifturo.  AfMth,  \ 
19.  Ecccnos  reliquimus  omnia, & fecuti  fumus  ce 
[fecuruscfteum  ] Hoc  eft  pecfefkom  : abdicate 
illicitum,  & imitari  bonum.  Pfdlm.  ^6.  Declina 
i malo,  & fac  bonum.  lertm.  ij.  Egononfum 
curbatus  ce  paftorem  fequens. 


Dominus , Edentes  & bibentes  qux  illotum  funt: 
Sed  potius , Edentes  6c  bibenccb  qux  apud  illos 
fum  [ dircumbeiues  ] Difcubicus  eft  ftramemum, 
; in  quo  quiefcicur  parum  fedendo  , & partim  ia> 

I cendo.  Eft  autem  ftramentum  molle  rettuaddor- 
fum  , & ii  lumbis  inferius  eft  feftio.  Et  talis  fellio 
I lafllsconueniuncuifuic  Dominus  & Dilcipulicz 
itinere  fatigati.  Lue.j.  IngtelTus  Domum  Phaii- 
Gei,  difeubuir. 

Et  murmurabant  Pharifxi  & Scribx 
eorum  > dicentes  ad  Difcipulos  cius: 
Quare  cum  publicanis  U pcccatotibus 
manducatis  6c  bibitis? 


Ec  fecit  ei  conuiuium  magnum  Leui 
in  domo  fua* 

Hic  tanguntur  duo  de  conuiuio:de  przparado' 
oe  ftilicct,  & de  focietate  conuiuantium.De  ptZ' 
paratione  dicit  duo:ptzparationem,&  locum.  In 
preparatione  notantui  tiia:in  fadiura  enim  nota* 
catur  ftudium  p'«paraciorris  : inconuiuio  autem 
iucunditas  epularionls:iii  magnitudine  liberalitas 
miniftrationis.  Dc  primo  dicitur  E/ibtr  t.  luftlt 
lex  conuiuium  prxpatari  in  veftibulo  hotti-Tcf»  8. 
▼xori  fuz  dixit  vcinftmeret  conuiuium,&prxpa* 
laret  omnia  [Conuiuium]  aut^m  fonat  in  iucuu 
dicatem  epulniium.  Luc.  1 3.  Epulati  & gaudere 
oportebat:quia  frater  tuus  mociuus  fuerat,  &rc- 
aixit  : perierat,  & inuemus  eft  { magnum  ] quod 
pertinet  ad  praeparationis  magnificam  libcralita- 
cem.  Lne.  14.  Quidam  bomo  fecit  cccnam  ma- 
gnam,& vocauic  multos[in  domo  fua]Eccequie- 
tis  locus.  In  domo  enim  aliena  non  fidudaditec 
quielcicur.  EecU.  19.  Vita  nequam  hofpitandi  de 
domo  indoroum:&vbihofpitabitur,non  fiducia- 
liter aget.  Econtra  Sdpitttti  8.  Intrans  in  domum 
meam  conquiefearo  cum  fapiemia. 

Et  erat  turba  multa  publicanorum, 
2c  aliorum  qui  cum  illiserant  difeum- 
bemes. 

Ecceconuiuantium  focietas.  Nominat  autem 
publicanos  & alios  peccatores  fecum  comiiuates 
£c  hoc  eft  quod  dicit  [Et  erat  cuiba  multa]  quan- 
tum ad  multitudinem  vocatorum. /!.Mr.t4.C^iidam  I 
homo  fecit  crenam  magnam  , Oc  vocaoii  multos 
[pubUcanotumJad  eandem  fpem  vocationis  furpi* 
raniium  [dc  aliorum]  peccaioitim.fupple.  Lmc.i 
Erant  apptopinquanies  ad  l e s v m publicani,  & 
peccatores  vt  audirent  eum. 

Dicit  autem  hic  Cb''^/»/?.quod  Leui  de  illicite 
■cquilicis  Domino  fecit  conuiuium. Et  mne  que- 
ritur.QnarcDominus  ifta  cum  Difcipoliscomedit 
& bibit:cum  non  liceat  aliquid  talium  continge- 
re aut  edere  ? 7#i>  I Non  licfi  nobis  aut  edere  de 
furto  aliquid  aut  contingere.  Refponfio  quod  illi 
qui  agunt  vices  eotum  quibus  utia  ablata  funi,dc 
cum  efte^  inducunt  homines  ad  reftitutionem; 
pofiunt  de  talibus  edere , ficut  fecit  Dominus  Sc 
Difcipuli.  Quod  autem  alij  comedebant  ad  fimi* 
lem  reftirutionis  modum  erat  inuitatia  Ec  ita 
oror>eS licite  comcdetunt.i. 9.  Quis  mili- 
tat fuis  ftipeudiis  vnquam^Quis  palcit  gregem,0c 
de  lade  g>^egis  noo  manducat  i Lut,  10.  non  dicit 


Hic  tangitur  murmur  & reprebenfio  murmu- 
ris. Murmur  autem  tangitur  dupliciter.  Murmu- 
rando enim  oftenderunc  inuidentix  r,equitiam. 
Euomendo  aiuetn  murmurationem  apud  Diict* 
pulos  qui  adhuc  infirmi  erant,  oftenderunt  primi 
ferpentis  aftutiam.  Dicit  ergo  [ mutmurabaut] 
Pom.f.  Sufurtones , detractores  Deo  odibiles. 

Cuftodite  vos^  murmuratione  qux 
non  piodcft,&ide(raCliune  parcite  Iingux[Pha- 
riOei]  przfumentes  d<  falfa  iuftitia[&  Scribx  eo- 
rum J pr.rfumcntcs  de  falfi  nominis  fcieniia.!. 
C0nmh,i.  Scientia  inflat  ,chatiias  veroxdificar. 
Xon.i  :.Non  plus  fapere  quam  oportet  fapereded 
fapere  ad  fobticiaicm.  Videntur  tamen  iuftara 
habere  murmuris  occafionem.  i.C^r.fSi  is  qui 
frater  nominatur, eft  fornicator,  aut  auarus,aut 
rapax:cum  huiufmodi  nec  cibum  fumere  Ad  hoc 
autem  dicendum,  quod  hoc  de  prxdfis  intelligi- 
tur.Nuilus  autem  iftorumprzcifus  cfl:fcd  comii- 
dtus  Si  familiaritas  Domini  fuit  eis  occafio  falu. 
us[Dicentes  ad  Difcipulos  eius]  Modo  primi  fer- 
pentis  aggrediuntur  Dominum  ex  parte  debiliori. 
EceU.xo.  Si  mordear  ferpens  in  filentio,  nihil  co 
minus  habet  qui  occulte  detrahit.  Non  audebant 
enim  DomiiK)  hoc  dicete.quia  fciebant  fe  confu- 
tandos [ Quare  cum  publicanis  & peccatoribus] 
aliis criminofis  [manducatis  & bibitis?] M-tifh-j, 
Quid  autem  vides  feftucam  in  oculo  fratris  tui; 
& trabem  in  oculo  nio  non  vides^Poftet  rcfpon- 
I deri  quod  manducare  & bibere  cum  peccatoribus 
vt  conuertacureft  in  fignum  epulationis  Angelo- 
rum. Lvc.i  f • Gaudium  eft  Angelis  fuper  vnopec- 
I cacore  peenitentiaro  agente-w^p«c.i  j.Ecce  ego  fto 
i adoftium&  pulfotfiqnft  aperuerit,  intrabo  ad 
' euiQj&  canabocuro  eo  &:  ipfe  meum. 

Et  rcfpondcDS  Iesvs,  dixit  ad  illos: 

^ Non  egent  qui  fani  funt  medico  , fcd 
' qui  male  habent.  Non  enim  venivo- 
f care  iuftos , fcd  peccatores  ad  pocni- 

- centiam.  ~ 

i Hic  ponitur  murmuris  repreflio.  Et  dicumitr 
: duo:  vnum  quidetu  per  metaphoram  , halterum 
per  meraphorx  expofuionem.  Metaphora  dicit 
: murmurantiumreprehenfionem,&:  publicanorum 

- commendationem.  Reprehendo  quidem  murmu- 
i rantium  eft  in  hoc  quod  dicit  [ Non  egent  ] hoc 
■ eft,  non  egere  fe  fimulam  [qui  fani  funt]  hoc  eft, 
c qui  fanos  fe  efle  reputant.  Nullus  enim  in  loto 
c fanus  eft  i peccato  Sc  ab  inclirutionc  ad  pecca- 
tum, 


Digitiz:rJ  by  Goo^lt 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  V. 


ftim,  qusr  dl  quaft  dirpodcio  ad  infirmiratem.  Et 
qui  Kpurai  fc  ^anllm  * pf r ictilon0ime  inlimiarur: 
quia  medicum  non  requirit.  j.  Dicis 

quia  diues  fum  fi  nuiittts  egeo  , & nefeis  quia 
mifer  es»&  miferabilis,  Bc  nudus,  & pauper  [ me- 
<Iico  ] de  quo  dicitur  £cdt.  itJ.  Honora  medi- 
cum : propter  necellitatem  enim  illum  crcauic  Al- 
lidimus [ Non  enim  ] Explanatio  cft  metaphor* 
per  6neni  fui  aduentus  [ Non  enim  veni  ] io  mun- 
dum. /94ft.  i6.  Exiui  a Pacrc&  veni  in  mundum 
[ vocare  iudos  ] quia  illi  vocati  fum : licut  Na- 
chanael  Oc  alij , qui  fuit  (ine  dolo.  Intclligicur 
enim  iftud  de  vocatione  exteriori,  in  qua  non  vo- 
cantur qui  fe  iudos  arbitrancur.Omnes  autem  ali j 
vocantur.  R»m.  j.  Omnes  peccaueiuni  fc  cgcnc 
gratia  Dei  [ fed  peccatores  ] hoc  cft , qui  pecca- 
tores le  recognofcunc , per  gratiam  Chridi  lal- 
uandos  > & non  ex  operibus  legis.  Et  hoc  ed 
quod  addic  [ad  poenitentiam]  Porni- 

temini  8c  conuertimini  vt  deleantur  peccata 
vedra. 

Attende  aurem » quod  hic  e(l  quxdam  Qoj[’ 
^e  vocatione  Marthxi  quz  eft  valde  dubia.  £c  di- 
citur e(Tc  ylmhrof.  Dicit  enimlic:  Reliquit  pro- 
pria, qui  rapiebar  aliena.  Non  folum  lucta  reli- 
quit omnium  ve^igaliuro  : fed& periculum  con- 
cemplit  quod  poterat  venire  It  principibus  feculi: 
quia  rationes  redligalium  incompoiicas  iclique- 
cat.  Et  quia  in  nullo  prorfus  huius  vitx  refpeAum 
vcl  cogitationem  fibi  teferuauic  . Dominicorum 
talentorum  Edelis  dirpenfator  c(Tc  meruir.  Tria 
dicit  Gtejf.  ilU.  fcilicct . quod  qui  aliena]  ra- 
puerat I propria  icliquir.  Ec  hoc  ed  intullitia : 
quia  antequam  relinqueret  propria»  reddere  de- 
buit qux  rapuerat  aliena  : deut  fedt  Zaclueus 
Af4tih.  19.  Siquid  aliquem  defraudaui  reddo 
quadruplum.  Vnde  & hoc  fuit  iniullum , & Di- 
feipuLis  Cheidi » & dodrinis  eius  contrarium. 
Af-uih.^.  Nonexies  inde  donec  reddas  nouilE- 
tnum  quadrantem.Scctindum  ed  quod  drcir,qiiod 
rationes  vc^igalium  incompolitas  teliquic  tc 
fuit  ininria  Sc  icandalum  contra  Chrididoidti- 
nam.  Iniuria  quidem  : quia  vcdigaliacx  quibus 
accipiuntur  dipedia  ad  defendones  terrarum, non 
funt  iniuda  : ik  ideo  rationes  eorum  fune  facien- 
dar.  Scandalum  autem  ed  rum  propter  hoc  quod 
^ tplc  Dominus  vt  non  Icandalizaret . folnit  di- 
drachma. Et  alibi  dixit  Luc. lo.  Rcddiiequx  fune 
CTfaris . Cxfari.  Tertium  autem  . quod  in  nullo 
prorfus  rcfpe^m  vel  cogitationem  huius  vitx 
/ibi  re(eruauic>  fuit  imprudentia: cum  etiam  Do 
naiiuts  hun.  1 1 . loculos  legatur  habuilTe»  in  qui- 
’ bus  ea  qux  miticbantut . porrabancur  ad  vitx 
neceil  jria.  Nec  poccd  aliquis  dicere,  quod  Domi- 
nus difpenfauerit:  quia  nulla  dirpenfatio  edaim 
alterius  iniuria.  Nec  ell  dmiJle  quod  dicitur 
ExoA.  f IX.  Spoliabitis  iEgypium  tquia  filij 
Ifracl  laborauerunc  i£gyptiis  , ic  fpoliaci  fuerant 
ab  ./^gypuis . Sc  in  angaria  dira  fuerunt  apud 
eos. 

Ideo  videtur  hic  dicendum , ficm  diximus  fu- 
per  quod  illud  coimiuium  faidum  fuit 

cam  iam  ira^eflee  perferus  io  amore  Cheidi  quod 
otTinia  vellet  relinquere.  & ad  ea  vitra  non  redi- 
re. Ante  autem  ( licet  non  legatur  ) Sc  male  abla- 
ta reddiderat.  Sc  ratiocinia conpofuerat-  De  futu- 
ris autem  ordinare  non  porerat:qiiiaquamuis  non 
legitur  de  idis  tiibus  aliquid  feciile  : tamen  iudt- 

‘Z7-  M^gni,  in  Euang-  D- Luc. 


m 

I tia  exigente  fecit.  Ea  vero  fubticentar  aliquando, 
fiait  hic  : Sc  ponuntur  aliquando  , ficui  io  Za- 
chxo.  Vc  ex  aliis  qux  fetipta  fune , & limilia  in 
his  qux  non  fum  fetip^a  imelligamus.  Tamen  hic 
cauendiim  ed : quia  in  didis  Aea/i  jindfrofj  fre- 
quentet imicniuntur  immixta didia  Ambrof)  adt~ 
peni.  Sc  fune  illa  frequentet  falfa,  Sc  aiiquarsdo 
hxretica. 

Ac  illi  dixerunt  ad  cum  : Quare  di- 
fcipuli  loannis  iciunanc  frequenter , Sc 
oblecracioncs  faciunt,  fimilitcrScPha- 
rifxorum  : tui  autem  edunt  bibunt? 
Quibus  ipfc  aic  : Nunquid  poteftis 
filios  fponfi  , diim  cum  illis  cft  fpon- 
fus,  faccre  iciunarc  ? Venient  autem 
dies  , cum  ablatus  fuerit  ab  illis 
fponfus,  tunc  ieiunabuac  in  illis  die- 
bus. 

Hic  incipit  adruere  potedateni  difpenfatio- 
num.Ed  aotem  difpenfatio  iuris  relaxatio  propter 
ncceditatem  vel  vtiliestera  publicam  fada.  Habet 
autem  partes  duas:  vnam  in  qya  ed  ocoaiio  ve- 
nia:di  ad  faflum:  aliam  autem  in  qua  ratio  in- 
druitur  difpenfationum.  In  prima  harum edqux- 
dio  quxdain  mota.  Quidam  cx  difcipulis  loannis 
cum  ludxis.ficut  dicitur  /ean.^.  quia  fecundum 
veritatem  Pharilxi  Sc  Scribx  primo  difcipulos 
loannis  de  hac  quxdione  folicitauerunc  : Sc  di- 
fcipuli  loannis  fblicitau  cum  ludxis  dc  hac  qux- 
dione cum  iimidia  & munnurc  contra  Chiidum 
tra/Iauerunt , Sc  ftc  concicui  ad  Chridum  cum 
quxdione  venerunt.  Propter  quod  difcipuli  loan- 
nis in  hac  parte  teprehcn/ibilcs  fc  reddiderunr> 
tum  de  ia^amia  fan&iratts  apparentis  . tum  de 
^miliaiitate  ex  parte  viperex  generationis  . tum 
de  inuidia  Chridianx  liberiacis.  Culat.  2.  Pro- 
pter fubintcoduiftos  falfos  fratres , qui  fubin- 
ctoierunt  vt  explorarem  libertatem  nodram 
quam  habemus  in  Chridu  I e s v , quibus  nec  ad 
ad  horam  cedimus  fubie£Uoi>effl. 

Quare  difcipuli  loannis  ] in  quibus  nihil  nifi 
auderitas  apparuit  [ ieiunnant  frequenter  ] deue 
omni  (blacio  gaudi)  dedituci  [ & obfecrationes 
faciunt  ] ficut  lemper  ad  exledia  fufpcnfi.  Tum- 
que  ieiunio  fe  affligentes  & cadigantes  ne  appe- 
tant terrena.  i.Cennth.g.  Cadigo  corpus  meum. 
& in  feruitutem  redigo-  Obfectatiooe  autem  cor 
ad  Deum  dirigentes.  Pfalm.  140.  Dirigatur  ort- 
tio  mea  deut  incenfum  in  confpedu  too  [ Simi*, 
litet  autem  Sc  Pharifxoium  ] qui  credunt  redirre- 
^ioncre  mortuorum  r A;  ideo  fpetant  xtecna,  pro 
quibus  frequenter  fccerunc  obCecraiiones.  leiu- 
niis  autem  Sc  aliis  audericatibus  corpus  a volup- 
tate vitx  temperabant. Vndo  Luc.tS,  Vnus  Pha- 
rifxotum  dixit : leitino  bis  in  fabbato  . decimas 
do  omnium  qux  podtdco  [Tui  autem  difcipuli  ] 
qui  re  imitantur : ideo  fa^m  eorum  in  te  redun- 
dat [ edunt  Sc  bibunt  ] in  delicias  Sc  faturiratem. 
Curo  tamen  feruoc  nouicius  plus  audericatis  ha- 
bere deberet  ex  nouitate  religionis  : quia  oronis 
religio  feruet  i principio.  ergo  ed  quxdio 
ipforum. 

Quibus  ipfe  aic  ] Ante  rcfponfionem  idam  no- 
andum  eft , quod  vita  vetus  diciiuc  l quatuax. 

R quotum 


194  Alberti  Magni,  Ord.  Praed. 

qDonim  vnon  eftcaa&  vtic  veteris, & hoceft  mentum  non  fumit:  liene  i.  ti.de  mottoo 
inolitum  longa  confueiudine  in  homine  vel  in  paniulo  ieiunabat  Dautd  antequammorerctui.£c 
gente  peccatum.  Tlrrrn. ).  Vetuftam  l^t  pellem  uc  ieiunabant  antiqui  paties  es  uuriote  dilatio- 
meam , hoc  eft » ad  modum  vetufts  defocroem  nis  aduentus  CbrUli : ucuc  pattt  Ltuu.  i).  & it 
per  peccatum.  Ideopracipit  sd  Epbtf,  multis  aliis  locisdeieiuoio  primi,  &ieiunioquai« 

4.  exuere  vetemm  hominem  qui  corrumpitur  le.  ri,  & ieiunio  icptiroi.&  ieiunio  decimi.  Tettium 
eundum  de/ideria  erroiis.  Aliud  eft  conluetudo  eftteiuniuinlzciiicaciou,quaodohoaioex przlm- 
obretuaniiarum  Idalium  , qu«  ad  indicandum  ria  Dei  lamum  concipit  gaudium , quod  ubi  om- 
peccatum  indu^  funt , & non  ad  curandum  nis  delipii  cibus  corpoieus : ficus  erat  ieiunium 
ipfiim : ficut  fune  omnes  obleruamiac  legales , & Moyfi  cum  Domino  in  monte , & ieiunium  £11« 
edam  Decalogus , fecundum  hoc  quod  cohibere  curo  Domino  in  deferto.  Nullum  auceps  ifiorura 
dicebatur  manura,oon  animum : ic  omnia  huiuf>  ieiunioium  competiit  ApofioUs.  Primum  cnixn 
IDodt.  iitbr.  7.  Nihil  ad  pccfedum  adduxit  lex.  nem  comjmie : quia  bapmmi  gratiam  tedpien- 
Et  illa  ell  iecuttus  antiquaTerriom  cmulatio  an-  ces.  non  aAUmunc  extra  lamentum  vel  planam, 
equitatis,  qux  eft  femper  io  cordibus  eorum  qui  Alflidriuuin  non  competit : quia  impexfentiarum 
iranfiie  detine  ad  nouum.  GmUi»  i . Abundan-  habuerunt  omnem  confolationem  & gaudium, 
cius  «molatot  ezifiens  paternarum  mearum  tradi-  Lctificaciuum  non  competit : quia  non  adhuc  ad 
cionum.  Vndeetiamin  prinuphilofophiadJci*  robur  receperant  Spicinim.  Et  noc  fuit  quod  di- 
tnr : quod  cura  homo  confiieuic  credere  contraria  xit  Cheiftus. 

principiorum  &efi  oblicus  eis : quantuncunque  NunquidJQ^d.  Vofipfi  iudicate  [Nuoquid 
deducatur  ad  incUnoeniens , non  recedit  nifi  cum  pofTuntlcongruencet  canti  fefit  & tam  fefiiuc  1«. 
magna  difficultate.  Quartum  ell  adulcerinx  cadi-  titix  [ nlij  fponfi  ] hoc  eft,  cuiufcunqoe  l^nfi  fi- 
ces,  qux  fempet  manent  ex  antiquis  erroribus  in  li|  fiue  fodales  [ lugere  vel  ieiunare  dum  cum  illii 
corde  pullulantes.  Vnde  Itrm.  1 . Vi  euellas,  Sc  eft  Iponfus J in  canex  feftiuicatis  exhibiciooe  3( 
deftruas  , & diflipes,  & dirperdas.  Nifi  enim  eaudjj  prxlenria  argumentum.  8.  Sm&ax 
paulaiim  illa  eftbdiantut  , non  inferetur  veri-  diesDominieft  :non licetnobtsconcriftari. Cau- 
tas. dium  enim  Domini  fortitudo  eft  veftca.  Et  tb$dm 

£c  ideo  ficut  in  eo  qui  io  foentiis  dodirinaltbus  dicitur.  Comedite  pinguia,  6c  bibite  mulfum , U 
de  errore  ducitur  ad  veritatem : iu  eft  de  dedu-  mittite  panes  eis  qui  non  prxpaiaueruu  fibi.  Ita 
dione  ex  lege  veteri  ad  nouam.  enim  in  den  edam  blij^nfi  Chrifti  in  prxfentia  eius  ieiuna- 
Annalibus  lubet  Philofophos  qui  « peccato  re  non  poflunc.  Ipfe  enim  ^ fponfus  qui  Ecdc- 
primos  enores  feminaucrant , pro  diis  vel  pro  fiam  fibi  in  natura  noftra  defponfauit : de  quo 
fanAis  prophetis  , nunquam  curatur  ab  errore  didt  P/4/m.  18.  Ipfe  tanquam  TponTus  Dominos 
filo.  Similiter  fi  pettinadtec  inhxtec  enoribus  procedens  de  thalamo  fiio.  /«40.).  Qui  Habet 
eorum , nunquam  exit  ab  eis.  Similiter  qui  ex  fponfam  fponfus  eft.  Fili)  autem  eius  in  ipfis  nop- 
cmulaiione  perfbnx  & non  veritatis  contendit,  tiarum  primordiis » de  fpiritu  & non  de  came  ee- 
nunquam  cutarur.  Adhuc  autem  nifi  errores  con-  niti  fune , Apoftoli  dileai  Cbrifto  tanquaro  Mif. 
crarios  principiis  decordefuo  euelli  permittat,  t.  ^4.  i.  Sicut  mater  vnicuro  amat  filium,  itate 
nunquam  cutatur.  Ita  eft  qui  legero  veterem  ar  diligmm.  Et  ideo  illo  tempore  Ixritix  quo  pes» 
bictacuc^  Deo  eifi:,  ex  incentione  petraanendi  fenserac  corporaliter : non  fitc  congruum  ieio- 
datam , ficut  vetaro  iuftiiikm  iufUficaneem , & oare  [ venient  aurem  dies  ] PalEonts  primo , Sc 
non  magis  ordinatam  propter  peccatum  anti  Afcenfionis  fecundo  [ cum  riilatus  fu^tt  ab  ds 
quum,  vt  nxdagogum  ad  Chrifium , nunquam  fponfiis  ] prxfentia  corporali , in  triduo  videlicet 
liberatur  ^ I^.  Adhuc  qui  omnes  obferuanrias  vfque  in  diem  Refurre^onis , & indecemdie- 
dus  &cxcenionia$  putat  diuinas  & tenendas , 8;  bus  inter  diem  Afixnfionis  6c  Miffionis  fanAi 
non  magis  myfticas , & in  futurum  fignificantes  Spiritus  [ tunc  idunabunt  io  illis  diebus  ] Ieiunio 
quid  fadeodura  eft.  nunquam  Uberabitur.  Adhuc  aftliAionis.  Vnde  legitur  de  lact^  minore , qui 
smulacot  talium  propeerea  quod  tanti  patres  fal-  pro  fimilitudine  religionis » fratet  Domini  me- 
uati  funt,  lege  in  ftam  perdurante , & credit  hanc  ruit  appellari,  quod  cum  videret  Dominam  roor- 
falutem  fuifTe  patribus  ex  lege,  ille  iropoftibilis  tuum  in  cruce,  vonic  fe  non  comefturum  panem, 
eft  ad  curam.  Adhuc  etiam  nifi  principia  prxeep-  nifi  v ifo  eo  in  RefurteAionetquod  & ita  perfecit 
torum  Sc  quarcuoque  alia  fune , de  corde  eudlat,  ficut  vouit-Et  ideo  tunc  ieiunio  aiHiAionis  Difct- 
vc  obligantia,  non  liberabitur.  Er  ex  his  patet  puliiciunauerunt.  Et  cuncremanfit  cum  eis  40. 
quam  diSdle  eft  veteribus  noua  iromicrere , Sc  dies  : in  multis  argumentis  apparens  eis  , Ac  lo- 
quam  paulatirp  oportet  hominem^  veteribus  quens  de  regno  Dei  :&  tunc  nunquam  wiaiuue- 
caure  educere  ,&runcraulatimnouiseumcoap-  tunt  Difcipult  :fed  femper  vel  exegit  ab  ds  fi  ha- 
care.  Et  hoc  intendit  Chrifius,  & ideo  duas  dat  berenc  aliquid  quod  tnandocctut  vel  ipfi  obtule- 
le^nfiooes : vnam  qiixftioni , Sc  alteram  fUb-  runt  ei  qux  habebant,  ficut  pattem  pifeis  alE : vel 
incelleAx  rei  inquxftiooe,quaroetiamqoxrences  i inueneium  prxpaiata  ab  ipfb:  ficut /ma.  11. 
ignorabant.  pifbem  fuperpofitum  prunis , & fero  per  cotnede- 

Ad  folutionem  quxftJ  onis  nota,  quod  ( ficut  nmt  cum  ipfo : iu  quod  eriaro  tn  die  Afcenfionis 
diximus  in  triplex  eft  idunlom : fatisfa-  comedit  Ac  afetndit  Et  idcoGeif/mPspainmc» 

Aiuum , aftliAiuum , Ac  Ixtificariuuro.  Satisfa-  moriam  illius  faAi  conftituit  quod  inter  Pafcha, 
Aiuum  eft  quod  iniungitut  pro  peccaris ensen-  Ac  Pafcha,  hoc  eft, inter  PafchaAc  Pcmecoften 
dandis  : ficut  ttnd  ieiunium  Niniuicarum.  non  eflet  ieiunium : quia  tunc  Difdpuli  Ac  Apo- 
loel-  I.  SanAificace  ieiunium,  congregate  c<e-  ftoli  non  ieiunaoerunt.  Sed  indic  Afienfioma 
tum.  Ieiunium  autem  afSiAiaum  eft  ficut  id  quod , sblau  eft  ab  ds  prxfentia  corporalis , Ac  in  die 
fic>  cutQ nimia  defolariooe  homaddeAua  aU-  Pcmeo>ftesexbibiU{Mxfd)tiafpiricaalis.£t ideo 

incec- 


DiQili^Od  hy  CiOOglc 


in  Euarig'  D.  Luc.  Cap.  V I.  igy 


inrec  iitos  ^aos  dies  iterun?  teiuDio  afflidlionis 
iciunauetunt.  Pod  diem  autem  Pemecoflcs  Sc 
deinceps  « ieitmauetunt  iciuoio  exuirationis*  £c 
ideo  EcclcHa  Chridi  in  mcinoiiam  illius  fa^i  ip 
ieiunio  Pemccodes  camae  Allcluia,  quod  ed  laus 
Dei  inuifibilis  : in.  aliis  autem  iemniis  cantat 
Tra£kui  » qui  dgnificanc  longos  tradius  labftcis: 
quia  in  illis  repczfencatur  iciunitim  adlidio- 
pis , & ieiunium  lacisfa^ionis.  Hoc  cd  ergo 
quod  dicir. 

Dicebat  autem  8c  fimilitudinemad 
illos:  Quia  nemo  commifluram  ave- 
ftimenco  nouo  immittit  in  veftimen- 
tum  vetus : alioquin  & nouum  rumpit, 
& vctqri  non  conucnit  coitimilTura  a 
nouo.  £t  ocmo  mittit  vinum  nouum 
in  vtres  veteres : alioquin  rumpet  vi- 
num nouum  vtres,  & ipfum  effunde- 
tur , U vtres  peribunt.  Sed  vinum 
nouum  in  vtres  nouos  micccndmn 
cft : & vtraque  conferuantur.  Et  nemo 
bibens  vetus , ftaiim  vult  nouum,  dicit 
enim : Vetus  melius  cfl;. 

Hic  incipit  fecundum  de  inductione  nouita- 
tis:in  quaUcut&  de  ieiunio  opoitct  cum  nco< 
phyiis  dirpenfatofie  vti.  Inducit  autem  duas  fi* 
tsilitudines  fecundum  duus  edeCtus  , quos  Spi- 
ritus GmCtus  operatut  in  nobis.  Vnus  ed  in  con- 
tierfatiune  extetiori.qui  cd  indumentum  vittatis: 

alius  cd  in  inebriatione  mrerioti , quae  ebeie- 
las  ed  aitsorts  rpintualis.Oc  primo  dicituc 
Induit  me  Dominus  indumento  falutis , & vedi- 
mento  izcitiz  circtmdedic  tnc.  De  fecundo  dicU 
tut  Citntic.^.  Consedite  amici , & bibite.  & ine- 
briabimini chatidimi.  Deprimo  ergo  dicir  quod 
[ocmo  ] fapiens  [commifluram  i vedimento  no- 
uo] hoc  ed,  partem  paimi  noui  [committit]  hoc 
cd , confuic  [ in  vedimentum  veiusi  hoc  eil,  in 
partem  panni  veteris.  Et  fubiungit  rationem,  di- 
cens [Alioquinjhoc  ed/i  aliter  faciat  nouum 
rumpit]  quia  ad  fc  trahit  vetus,  & gciKratfcifTii- 
ras  [ 6c  veteri  non  conucnit  ] quia  illud  -nobi- 
litatem & folidicaiem  noui  fudinere  non  po 
red,&  ideo  non  coniienic  ei[coromtfIiira  ii  nouo] 
fecum  ccniunida.  Htitaeddum  homo  inrbutus 
cd  veteii  conueifacione  legis , adhuc  nonconue- 
nit  ei  tora  fuliditas  noui : quia  fi  fecus  6ar,&  noo 
pauUtim  manducatur  pei  longas  dodtinas  para- 
bolarum Sc  cxemplorum,vtrumque  abiicict , nec 
credent  vetus  nec  nouum  : quia  iam  a veteri  in 
cepit  rccedcrc,nec  receffit ; St  iam  nouo  incepetat 
appropinquare,  nec  petuetiit. 

Ec  nemo  mittit  vinum  nouum  in  vtres  ve- 
teies]Sccunda  fimiliiododeintctna  fpiritus  ebrie- 
tace.  £i  patet  pcc  fc : quia  corda  veteribus  imbu- 
ta funi  vtres  veteres  [S(  vinum  nouum ]cd  cogni- 
tio Sc  confolatio  iiuuafandli  5pintus./7i>^-io^ 
Vinum  IxtiBcatcoc  hominis. /ndir.9. Non  pofTum  . 
deferere  vinum  meum  quod  Utiheat  Deum  Sc  I 
homines  [Alioquin]  hoc  ed,  fi  f^usdai  [rumpit  , 
tioiium]vinum  bulliendoivrrcs  fragiles  & veteres,  j 
Calore  enim  fulis,  loci,  Sc  rempotis  , Sc  naitirali 
calore  compngnancibas : vcer  fragilis  iudincre  i 
non  poted  [Sc  vinum  cdxuuiaur]  quia  non  cd  di- 1 
V.yilbtrti  Ai/igmtiH  £iur^.  D-Luc. 


gedum  ad  plenum.  r . Digere  piulifpcr  vi- 
num quo  madesf Sc  vtres  pet'tbunt]veteres./<7^)i. 
En  ventet  meus  quafl  mudum  abfquc  (piracolo, 
quod  lagunculas  nouas  dirumpit  [Sed  nouum  vi- 
nuin]nouam  Spiritus  perceptionem  [m  vtres  no- 
uosjcoidapaulatiminnuuata.  Vnde  Wff  z.  Alij 
dicebam  quod  mudo  pleni  funt  [Sc  vtraque con- 
fetuantiu]  quia  tunc  Sc  Spiritus  cullodit  corda, Sc 
cor  cudodit  Spitituoi.  Explaiftt  autetn  adhuc  vU 
leriusdiceiss. 

Nemo  bibens  vetus  ] cum  delegatione  adhoc 
in  vetetibus  detentus  [rtatim)  vult  fecundum  be- 
neplacitum denderij  fui[nouum]quia  a contrario 
in  contrarium  fecundum  naturam  non  ed  iranfi- 
tus  nifi  per  medium  [Dicir  enim]  infe^hu  fapore 
veteris  [ Vetus  melius  ed  ] EceU.9.  Vetcrafcct; 
Sc  cum  fuauiiatc  bibes  illud.  Sed , ficut  dicit  In» 
ttrlintATu  , innouaius  paulatim  volet  nouum, 
Sc  tunc  appetet  ipfuro.  Leuit.16.  Vfque  ad  noua 
comedetis  vetera : nouis  autem  fuperucnieiuibus, 
vetera  proiicietis. 


CAPVT  VL 

F.idtum  eft  autem  In  (abbato 
fccundoprimo , cum  trandret 
per  ftea  , vellebant  Difcipuli 
eius  fpicas , & manducabant 
confricantpsmanibus. 

N principio  idiuscapituli  funtdux 
hidoriz  adhuc  ad  potedatero  dif- 
penfandi  pertinentes : quia  pocedas 
dtfpenfatiua  przcipoced  in  tribus: 
in  pertinentibus  ad  libertatem  fidei, 
Sc  in  vfu  temporalium  , Sc  difpenfatione  tempo- 
rum. In  libertate  quidem  hdei : quia  jn  omnious 
qiue  faciunt  ad  fidei  cdificaiionem  dudendumed. 
Et  fiquid  obflatet  circa  aliquam  talium  peefona- 
tum  ( qu*  fidem  multum  zdificarc  pofkt ; ficut 
votum,  vel  aliquod  tale)  difpenfandum  ed  : ficut 
modus  viaendi  audetms  in  obferuantiis  multis 
difpcnfatur  circa  perfonas  multum  fidem  zdifi- 
canies,ficuc  fa^um  cd  in  parte  prxcedcntt.  Tales 
autem  quia  multis  profunt,  etiam  alieni*  pofTunt 
vti  fumpiibus.  Et  lic  pet  fiinilitudinem  quandara 
difpenfatur  hic.Dicuntur  autem  tria  in  hac  hido- 
ria , in  quorum  primo  ponkur  faidum , difpenfa- 
tione  iiidigens : in  fecundo  Pharifzotum  mur- 
muratio .'in  tertio  murmuris  reprefiio , per  oden- 
fionem  dirpenfatiux  rationis.  De  primo  determi- 
nat tria  drea  Chridum:  fapiemiz  fcilicet  diuinz 
ordinationem  , temporis  ^corgruitatem  , operis 
Chridi  dudium  Sc  occupariorrem.  Et  hrre  tangit 
circa  Chridum.  Circa  Difcipulos  autem  cangd 
quatuor  aliaifcilicetdndigenriz  DeceOiraterUtpau- 
peruro  tndtgentiz  fubleuationero,  eduli)  parcita- 
tem rudem  Se  non  lautum  eiufdem  eduli)  prxpa- 
racionem.  De  primo  eorum  quz  circa  Chridum 
fiint,dicit  modo  diuino. 

Fo£fum  edaiitanlexcqueiLterapienria  io  tem- 
pore, quod  ab  zcerno  przparauerat.  Frourrlf.S. 
Quando  pteparabae  czlos , hoc  ed , Apodolos, 
R a aderam 


DigUized  by  Googie 


ig6  D.Alberti Magni,  OrH.Prsd. 


ideram  cutn  eo  eunda  componens.  l/4.)6.  £x 
diebas  antiquis  feci  t|lud>&  nunc  adduxi. 

In  fabbaco  fecundoprimo  ] Ecce  congruitas 
cempons,  in  quo  hoc  voluit  heti,  vi  excicaiet  ca- 
lumniam PhatiGeoruro : & cx  hoc  locum  haberet 
jnftrudio  Difcipulotutn.  E(I  autem  fecundopti- 
imun  triplici  tatione  diduin : fuit  enim  in  lege 
iidibaium  nmplex,&  fabbacum  prirouin,&  fabba- 
lum  fecundoprim&m.  Sabbatum  Tiinplex  fuit 
cuiuflibet  feptiman*  terminus  : quia  in  illo  non 
fuit  niH  ilmplex  iitilum.  Saliatum  primum  fuit 
prccipui  ftili  fabbacum  : Hcui  primum  fabbatum 
Pafchc.  vel  Prneeeoftes,  vel  Sccnopcgiae.  Sabba 
ruro  autero  fccundoptimum  » fuit  eorundem  fe- 
ftorum  vlcimum  :quia  vltima,hoc  eftiodauadiest 
eadem  folennitate  fuit  venerabilis  : Hcui  dicitur 
Z/ttif.  1).  Et  hoc  dicebautc  fecundoprimum. 
Secundo  modo  dicitur  fecundoprimum  : quia 
duplici  tatione  cG  primum.Vna  quidem  racioor: 
quia  cft  fabbatum, quod  in  fe  habet  fux dignitatis 
primatum.  Alia^quia  fiierunt  Kalendx  menGs.  Et 
nc  iterum  feiliuum,  & fecundum  accepit  dignita- 
tis ordinem.  Tertio  modo  dicitur  fabbatum  (e- 
cundopiimum  : quia  fecunda  tatione  fuit  pri- 
mum. Er^c  enim  primum  dignitate  fabbatum, 
quod  feriabatur.  Secunda  ratione  primum  fuit 
tempore , dies  proxima  poft  fabbatum , dies  qux 
dicebatur  prima  fabbaci , qux  cG  Dominica  : illa 
eft  prima  Icprimanx. 

Et  dicit  ChJf.<n\od  hxc  aliquando  ante  legem 
prima  fuit , & in  lege  fafta  eft  non  prima.  Tem 
poreauian  ceuelatx  etatix  icetiim  fa^aell  pri- 
ma. Ecideo  dicitur  fecundoprima.  Et  hoc  non 
videtur  elle  vertim  : quia  ab  initio  mundi  faniSi- 
ficacus  efl  dies  fepeimus  ante  omnem  legem  . vc 
dicitur  Cenef.i.  Et  quidem  operibus  ^ conflicu- 
tione  mundi  peifeflis , dixir  de  die  feptimo  fle: 
Requieuic  Deus  die  fepiima  ab  omnibus  operi- 
bus fais.Vnde  dicendam, quod  Cl0j[.i\\iSedte(i, 
dc  inceUigitur  llc:  Diem  quo  fabbati  Utera  iblui 
coeperat  deureron  proteron , id  efl , fecundopti- 
tnum  fabbatum  vocat : per  hoc  innuens  obfer- 
uanciam  legalis  fabbati  cclfaiuram  , 6c  naturalis 
(abbati  libertatem  (qux  vfque  ad  Moyfi  tempora 
exterorum  dierum  itmiUserat)refIitucndam.^ia 
liceciconfticucionc  mundi  hxc  dies  fan^iheata 
Iit : tamen  hoc  ante  MoyH  tempora  nefeiebatur. 
Ec  ideo  non  obfemabatur.  Sed  prima  fallaci  dies 
quam  nos  Dominicam  vocamus , dicebatur.  Et 
ideo  poft  legem  iterum  eil  reflituia  in  primam. 
Ec  boc  edquod  intendit  Gojf. 

Si  autem  vis  icire  fecundum  naturam  : tunc 
fcias,quod  dies  e(I  Sol  lucens  fuper  terram, dc  non  | 
lucentes  alix  ftellx : quia  illx  fadx  funt  vi  prx- 
fint  nodi.  Cenef.i.  Ec  ideo  quxcunque efl qux 
fimplex  habei  lumen  folis  in  dominio  primx 
hoix  dtei>illa  efl  ptima.Ec  hxc  eft  dies  Dominica; 
&ideoilla  lecundom culturam  primaeft.  In  fe- 
quenri  die  lux  SoUs  funditur  in  Lunx  dominio: 

0c  ideo  Hia  eft  ftsunda.  Ec  in  tertiadiefunditur  in 
.Manis  dominio  : & ideo  illa  tertia.  Et  in  quarta 
die  funditur  in  Meicurij  dominio : & ideo  illa  eft 
quarta.  Sed  in  quinta  die  Einditur  in  louis  do- 
minio : {Sc  ideo  illa  eft  quinta.Et  in  (htta  fttnditur 
in  Venetis  dominio : & ideo  illa  eft  fexta.  Er  in 
feptima  fiindicut  m maleuolo  Saturni  dominio: 

6c  ideo  ilia  eft  feprima.  Ec  hunc  ordinem  anciqui 
iCMndemm  ante  legem , & ideo  fic  or- 


dinauenmt.  Sublege  aurem murarus eft,  dfpoft 
legen.  Iterum  receptus.  Etideo  fabbatum  illud  eft 
lecundopiimum.Et  illceft  ordo  dierum  fecundum 
luturam.  Qux  autem  (it  ratio  feriandi  vcl  ope- 
randi in  diebus,  alibi  etic  locus  dicendi.  Scias  ta- 
men quod  iicei  ifta  (eundum  quoiundam 
di^a  (int,  qux  hic  recitantur  fa£ti  funt  in  fabba- 
fo  : quia  alitet  occaftonem  munmuandi  non 
habuiflert.  Vnde  ad  literam  vetum  eft  quod  fe- 
condopijmum  fabbatum  fiiit  & fabbatum , 
illud  felium  Kalendarum  habens  : Geut  diciiur 
Ma’c.1.  vbi  dicitur : Cum  Dominus  fabbatis 
ambularet  per  fata , hoc  eft , dic  in  quo  pluia  fefta 
concutrerunr. 

Cum  tranluet]  Ecce  ftudium  Domini  de  pro- 
curanda faluic  hominum  [ per  faia  ] TtanGr  pet 
(ata  feminatur  tetum  in  primo  mundi  carditic, 
qui  in  fine  temporum  corda  feminat  hdelium, 
verbi  diuini  feitiinadone : vc  ex  rerum  difpoG- 
tione  agricolas  mundi  diKcac  quid  debeant  face- 
re. /c4/.'.4-  Videce  regiones  » quoniam  iamalbx 
funt  ad  mdTcm.  Volebat  enim  vt  confidcracis 
mcfIibus,confidctantcs  corda  parata  ad  melTcm,3c 
fcipfos  idoneos  exhiberem  raeflores  quj  ad  me- 
tendum mitterentur. 

VelicbantjEcce  necedlcaiis  exiremx  indicium. 
Et  huius  causadicit  iWa-.i.quod  ua  venci5t  lur- 
bx  vt  ncc  fpaiiii  manducidi  habetdt.Ec  ideo  facio 
Ictmone  de  notiitate  vitx  comienit  tuiba.  Tem- 
pus aurem  fiiic  tvanducandi.  EtChriftus  ad  quie- 
tem fpiricus  p .tius  quam  ad  efcam  feftinans , de- 
clinauic  ad  c.impos  laros.  Simile  faciens  Ifaac 
Genef.x,^.  qui  tempore  cum  Gbi  fponfa  prtfra- 
tareiur » egrefliis  fuerat  ad  meditandum  in  agro. 
Sic  Chtiftus  cum  libi  quxteret  dtlponfari  Ecclc- 
Gam.  Difcipuli  autem  famefccmcs  acriter : Geut 
dicitur  i Vfque  in  hanc  horam  fle  cfu- 

rimus.dc  Gtimus,&  nudi  Gimus.//r^r.n.Egenres, 
anguftiatt,  aftlidli.  Sic  ergo  ex  fame  non  ftudiofa 
prxparabant,!^  [vellebant]  manibus, non  e]ixan> 
do , non  condiendo  , non  faporibus  infundendo 
[fpicas]nides.  Hoc  enim  licebat  fecundum  legem. 
Dtkttr.j.\.  Si  Inttasieris  fegeres  amici  tui, franges 
fpicas,  & manu  conteres : falce  autem  non  metas 
[Et  manducabant  ] Non  vendebant,  ncc  deporta- 
bant: manducabant  aurem  non  ad  necdlitaiis 
Gippletionem , redadnimix  inedix debilitatis 
remedium  : quia  ex  talibus  edulium  ad  refedio- 
nem  vix  fumi  poceft. 

Ccnft  icantes  manibus  ] fuls.  Ecce  prxparatio 
rudis. non  laiita.Non  funt  igitur  de  quibus  dicitur 
FhtUp.^.  Qi^uirum  Deos  vei'tcrcft.  Dcquibtis  di- 
citur j4m9s  6.  Qui  comedunt  agnum  de  grege, 
& viculos  de  medio  armenti , bibentes  tn  phialis 
vinum  , & optimo  vnguento  delibuti  , &:  nihil 
compatiuntur  fuper comtirione loleph-  /.wr.ttf. 
Epulabatur  quoridic  fplcndide.  Exemplum  hinc 
accipiant  fuccellorcs  Apoftolorum  qui  hxrcdi- 
tatem  accepetunt  fedes  conim.  44.  Pro 

patribus  ruis  nati  funt  tibi  Glij  : conftitues  eos 
principes  fuper  omnem  rerram.  Spicx  tamen 
etiam  Ggnificant  Scripturarum  femcr.tias  , in  pa- 
lea literx  inclufas  , qux  manibus  confricantim 
qiundo  operum  bonorum  impletione  ftud») 
vellicatione  expofiuntu^vr^Gc  purum  imelleilum 
reftctant./^cHir.t.Si  obtuleris  munus  frugum  tua- 
rum Domrnotde  (picis  adhuc  viichtibus  torrebis 
eas  igni  ( fan^U  Spiritus ) 6c  confringes  ( j5«r  me- 
ditationem) 


inEuang.'  D.] 

^iutionem)  in  modum  ^rris  (vc  conuenirns  Hnt 
nutcimernum}  & fic  ofFeres  primitias  tuas  Domi* 
no  t fur>de$  fupcr  ca  oleum  ( ?n^oni$  & gracix 
{i»n£ki  Spiritus ) Similiter  aurem  virtutis  opus 
qoafi  de  rpicaeuellitur . quando  de  motibus  p<r- 
nirencU  euocacur.  Gt-tef.  4 1 . Septem  fpicx  plens 
pallulabanc  in  culmo  vno,  hoc  efl»  feptcm  vircu> 
tes  in  cotdevnoilkur  forcis  illeGcdeon  Itulic.6. 
purgabat  triticum  cum  vellec  fugere  Madian. 
Tales  autem  morales  expoficioncs  k quolibet  de 
^li  Beri  polTunt. 

Quidam  autem  Pharifxorum  dice- 
bant iliis  : Quid  facitis  quod  non  li- 
cet in  fabbatis  i Et  refpondens  I e s v s 
ad  cos,  dixit:  Nec  hoc  legiftis  quod 
fecit  Dai|id  , cum  efurUTet  ipfc  & qui 
cum  eo  erant : quomodo  intrauit  in 
domum  Dei , & panes  propofitionis 
-fumpne , & manducauit  > & dedit  his 
qui  cum  ipfo  erant:  quos  non  licebat 
manducare  niH  cantum  Sacerdotibus? 
£c  dicebat  illis  : Quia  Dominus  e(l 
Filius  hominis,  etiam  fabbaeb 

Ecce  murmuracio.  Tangit  autem  duo : aftu- 
tiam , & nequitiam.  Aftutiam  in  hoc  quod  qui 
dam,5c  non  omnes  : vt  fi  confutarentur  illi,  non 
omnes  edent  confiifi : ii  tutem  vinectent , omnes 
viderentur  eile  vigores.  Ctntf. Serpens  erat 
callidior  cunelis  animantibus  tetrz.  Jfa.  8.  Inite 
coniilium ,,  & didipabitut.  Nequitia  autem  ell 
rii  iiuerrogatione  cum  dicunt  [ Qiiid  facitis } 1 
Scit  !i  MdrcM  i quod  dixerunt  ipii 
Domino.  Sed  verum  cft  qu^  primo  dixerunt 
Difcipulis : & cum  non  defilterent,  dixerunt  Do- 
mino,vt  compelcereteos,ve!  efficerecui  accufabi' 
Iis[quod  non  licet]  lege  prohibente  [in  fabbatis] 
quia  pliitcs  feftiuitaic,  corrcurrcranc  in  vnam. 
Vnde  Num.  i f . Lapidatus  ed  qui  collegit  ligna 
an  fabbato.  Eterani  cxci:quia  tatio  humana  Koc 
dicit»  quod  in  quolibet  fello  licet  nacurx  facis- 
faccre. 

£(  refpondens  Tesvs  ad  eos,  dixit  ]Eccc  conhi- 
fio  coniiadfcentis,  & vetado^rinadifpenfationis 
{Nec  hoc]  aJ  intclIedlum,fupple[legifti$]Et  con- 
tra omnem  ferpencinum  moifum  Chridus  Seri 
pturam  opponic:r>cui  fupra  patuit  in  tcntactoni- 
bus  diaboli , & hic.  Dicit  autem  duo.  Primum 
eft,  quod  ex  Scripturis  niobat,&  de  rebus  Sc  tem- 
poribus propter  necelutateiT)  ede  difpenlandum. 
Secundum  autem  ed , quod  apud  fe  odendlc  elTe 
dif|icnrandi  audotiutem  fummam.  Primum  ho 
rum  probat  per  faAum  Dauid  1.  1 1 . de  quo 

dicit  [quod  mttOauidj  Dicitur  enim  hic  Dauid 
totum  illud  fecide  qut^  circa  fc  fadlum  ed  dif  • 
penlatione  fummi  Sacerdotis.  Et  hoc  ed  [ cum 
efuridet  ipfe  &qui  cum  eoetam]Et  hoc  fuit  cum 
completam  ede  didicit  malitiam  Saul,  ad  interfi- 
ciendom  eum.  Et  ideo  propter  cibum  ad  fuos  de- 
clirute  non  audebat  ,ncc  etiam  ad  alios  qui  pro- 
derent eum  Sauli : fed  fpem  habens  in  honelhie 
Sacerdotis  Abiathat  iunioris  , & patris  eius  Abi- 
melcclndeclinauit  in  Nobe  villam  ad  eos,ibi  qox- 
reni  tcfcdiionis  confolationcm,  vbi  feiuit  Ic  non 
SDuenirc  proditorem.  Et  ideo  neccQltas  illa  dtlpe- 
J}.  Aibtrti  Md^ni,  in  Eudng.  D.Lhc. 


..iic.  Cap.  VI.  197 

fandi  fuit  caufa-Et  ideo  locum  habuit  dirpenfatio 
[quomodo  intrauit  in  domum  Dei]  non  ipfe  Da- 
uid in  propria  pcrfona,fed  Sacados  & panes  pro- 
pofirionis  libi  a Sacerdote  exhibitos  manducauii: 
eo  quod  alios  panes  Sacerdos  non  haberet , nec 
Dauid  alibi  requirere  panes  aufus  faii  [Et]  quod 
plus  edtpaneseofdeindedir  his[quicum  co  erant] 
pueris.  Exciifatus  hoc  fecit  neccOltate  indu&a  Sc 
difpenfatione  Sacerdotis : quia  famercebat,  & ad 
alium  locum  declinare  fecure  non  potexat  [quos] 
panes  propoGcionis  [non  licebat]  propter  inhibi- 
tionem legis  Ltnit.  i ^ [ manducate  ni/i  tantum 
Sacerdotibus]  f.e«».24.Pancs  proponrionis  erunt 
Aaron  Sacerdotis  Sc  filiorum  eius ; & comedent 
in  locp  fandlo:quia  San^m  farsarum  cA  de  (a- 
crificiis  Domini  iure  perpetuo.  Vnde  Leo  Papa. 
Cum  necefCtas  fuerit  difpenfct  is  qui  habet  pote- 
ftatero.  Sciat  autem, quod  ficuc  diximus, difpenfa- 
tio  eil  iuris  feripti , & editz  legis  relaxatio  ob 
neceQltatem  cogentem  vel  vtilitatero  ptouocan- 
rem  indura.  Vnde  Btdtm  Berndrd.  Non  fum 
ego  tam  rudis  quod  ignorem  vos  difpcnfarores 
elle  pofitos  Inunduro  potefiaicm  quam  dedit  vo- 
bis Dominus  in  zdificationem  Sc  non  in  dellru- 
^ionem  vedram.  Dummodo  caufam  habear  dif- 
penfacio , aut  nece/Hiatem  cogentem,  aut  vtilita- 
'tem  prouocantem.Vriiitatem  dico  non  propriam, 
fed  communem.  Si  enim  harum  caufarum  neu- 
tram habuerit,  non  dirpenfatio,  fed  crudelis  dilli- 
patio  eft  dicenda. 

Confiderandum  in  quibus  difpenfandumclY. 
Sum  enim  qux  neceUaria  fecit  fola  promirtemis 
voluntas,  ficut  vota.  Sunt  quz  neccUuia  (anduic 
iuperioris  au£lorita$,ficuciura,  lege$,&  przccpca. 
Sunt  quz  nccel1aiia& venerabilia  fecit  obferuan* 
dorum  dignitas,  (icut  virtutes  , quas  Dominus 
commendauic  in  fetmone  in  monte.Tamen  etiam 
in  his  quz  przcipiuntur , quzdam  etiam  fua  pro- 
pria dignitate  obligatoria,  lient  Decalogus. Quz- 
dare  autem  fola  obligant  audlotitate  Iuperioris, 
ficut  id  quod  iam  di^umefi.quod  panes  propofi- 
tionis  non  comedant  nlfi  Sacerdutcs.Q^cunque 
ergo  fua  naturali  dignitate  obligant, nulli  penitus 
& nullius  fabiacem  difpenfacioni.  Ea  vero  quz 
vouentis  obligant  ptomiirione&  auAoritatc  (ola 
fiipcrioris,  Sc  przccpco  fubiacent,  Sc  difpenfatio- 
ni  fuperiorisjpenfata  qualitate  temporis  & loci& 
perTonarum  pro  quibus  fiunt;ita  tamen  quod  cao- 
{im  neccflitaiis  vel  vtilicatLs  accipiat  dilpenfatio. 
R.edeamus  igitur  ad  litetam. 

Er  dicebat  illisjaudoritatem  difpcnfandi  apud 
Ic  oHendcns[quia  Dominos  eft]  cuius  eft  ordina- 
re, & condere  Ie^,&  difpcnfarc[Filiui  hominis] 
licet  infirmam  narutam  aftlimpfefit[eriam  fubba- 
tijlicet  de  feriis  Sc  fabbaro  przccpca  fint  dc  prin- 
cipalioribus czremoniis.  /04«  y-  Poteftatem  deiht 
iudidum  facere , quia  Filius  hominis  cft.  Nolite 
mirari  hoc.  Ac  fi  dicar.  Pater  dedit  Filio  potefta- 
tem iudicariam  iudicandt  , & iuca  condendi , & 
difpenlandi.  Nec  fuboriatut  vobis  admiratio  de 
hocfquia  Filius  hominis  eftinfinnus  incarne:quia 
in  carne  latet  deitasFili)Dci,qaa  omnia  iftapoteft. 

Fadiiim  cft  autem  & in  alio  fabba- 
to vt  intraret  in  fynagogam  , & do- 
ceret. 

In  ifta  hiftoria  dire^c  inducit  Sabbati  foluti 
R j dirpcofa 


1 9 8 D.  Alberti  Magni, Ord.  Prsed. 


dirpcnfationcni  fccuiwluito  ludxoium  imerpteta- 
uoncm  , Sc  non  fecundum  vciiwtcm.  Dicuuiut 
autem  in  ea  cjainquc:f»ai  ex  tempore  & loco  & 
opere  & qualitate  in6rmi  opportunitas, obfetuan- 
tium  jiialitiofa  calliditas  , propofita  omnibus  de 
obfetuatione  fabbati  & religionis  fubiilitas,  mira- 
culi pcrfcdki  omnibus  cuidens  fanitas,  & iouidix 
ca^lceniu  confufa  malignitas  & paoerfitas.  De 
ptimo  duo  dicuntur  : ftudium  Domitii  citea  no- 
fttam  falutem . U miferiaprxfeniis  infitmi  expe- 
tens fanitatem.Stodium  Domini  diuinum  propo 
nitur,  tempori  congruum , loco  debitum,  & vir- 
tutem oftendens  pcc  ipfius  adlus.  Officium  diui- 
nura  probatui  per  hoc  quod  dicitur  [ Fadium  cft 
autem]  quia  fic  faftum  eft  in  tempore  prout  prae- 
finitum clUn  aeternitate.  Fcccruntqu*- 

cunque  manus  tua  decreuit  fieri.  Ideo  Bphif.  j. 
dicitur  , Sacramentum  F.cclcfix  i feculis  in  Deo 
abfconditiim[in  alio  fabbato]  fimplici.quod  non 
etat  nifi  fimplex  fabbatuni.  //4.^8. Vocaberis  fab- 
batum  delicarum  & fcn»cn  Etomini  gloriofmn 
[ Vt  inttaict  l e S v s in  fynagogam  ] quia  tali  lo- 
co & tali  tempore  conuenit  multitudo,  5c  ideo 
inultis  prodcllc  poterat.  i.C$rimh,  9.  Omnibus 
omnia  factus  fum  vt  omnes  lucrifacerem  [&  do- 
ceret] Ecce  aftus  qui  eft  virtutis  fummx  {qui  fa- 
picncia  vocatur ) officium.W.i  Lxtamini  in  Do- 
mino Deo  vcftro  qui  dedit  vobis  Do^tem  iuftt- 
tix.  Ali)  enim  dicunt-  Iftc  autem  docet  ad  intel 
leiflum  , imprimit  cordi  qua;  dicit.  Pftlm.  70. 
Docuiftimea  iiiuenrutemca,  &:  vfque  nunc  pro- 
nuntiabo. ' 

Et  cratibihomo,&  manus  cius  dex- 
tera erat  arida. 

Ecce  qualitas  infirmi  pnefentis,  de  qao  triadi- 
cit  commendabilia,  & vnum  miferabile.  Primum 
commendabile  eft,quod  in  feria  fabbati  fe  diuinis 
exhibuit.  Et  hoc  notat  in  confignificarione  cem- 
|»tis,  cum  dicit  [Et  erat]  Alterum eft,quod  loco- 
rum fanAocum  ftequeniator  fuit.  Et  hoc  tangit 
per  hoc  quod  dicit  [ibi]  Tertium  cft,  quod  natu- 
XX  dignitatem  rcferuauic.  Et  hoc  cft  quod  dicit 
[homo  ] Miferia  amem  cui  fubiaccbat  cft  in  hoc 
quod  dicit  [Et  mamis  cius  dextera  erat  acida  ] In 
primo  notatur  quies  peSoris  in  Deo  per  contem- 
plationem. //4.  f8  Si  auerteris  ^ fabbato  pedem 
tuum  facere  voluntatem  tuam  in  die  fan^  meo, 
vocaberis  fabbatum  delicatum  & fandum  Domi- 
ni gloriofum.  Ac  Ci  dicat.  Si  fabb.ito  quod  eft 
requies,  corde  ad  me  vadas,  & in  tuis  vanitatibus 
non  difcurrastcuDC  erit  tibi  in  me  fabbatum  deli- 
catum &i  famium  Domini  glotiofum.  Et  ad  hoc 
fum  feti*  inftitut*.  Per  fecundum  notatut  delc- 
£biio  laudis  diuina*  , quz  fit  in  fynagoga. 
Pfmlm.4,'.).  S.Kti6cium  laudis  hoiwrificabit  mc,  Sc 
illuc  itet  quo  oftendam  illi  faimare  Dei.Cc/tc/!i8. 
Non  eft  hic  aliud  nifi  domus  Dei  & porta  czli. 
Per  tertium  notatur  imaginis  conferuaiio. 
Ppilm.  4.  Signatum  eft  fuper  nos  lumen  vultus 
tui  Domine  , dedifti  Iztitiam  in  corde  meo. 
Ecdi.  1 7.  Ad  imaginem  fuara  fecit  eum, A:  fecun- 
dum (e  ipfum  veftiuit  illum  virtute. 

Et  manus  eius  ] Hic  defetibitur  qualiiasmifc- 
cix , Sc  defetibitur  a tribiis:a  fpecie  membri , quia 
manus  ctar  qux  non  cft  fimplidter  membrum, 
^d  etiara  organum  organotrun , & incelleilhis 


opetatiui  inftrumentom  Defetibitur autemapto- 
prietate  membri  quoniam  erat  manus  dextra  in 
qua  fuit  lotius  virtutis  & operis  principium. 
Defetibitur  etiam  a nocumento  , quoniam  erat 
arida,  quz  fula  retenta  figura  manes  aruerat , de- 
ficcaio  fonte  fpiritus  Sc  nutrimenti.  Deliccaro 
autem  fonte  fpiritus  , Dccelle  fuit  quod  manus 
vegetatione  & renfii  & motu  deftitucrctur.  £c  fic 
homo  ifte  in  hoc  quod  manu  caruii : omni  etiam 
operequod  per  imellefhim  facere  poiuit,oportuic 
vt  careret.  In  hoc  autem  quod  dextra  caruit,po- 
tenti  caruic  principio  iuuamentorum.  Et  in  hoc 
quod  arida  fuir,  vegetatione,  fenfii  & motu  care- 
bat. Hzc  autem  omnia  caufamur  ex  duobustvno 
quidem  caufantur  frigido, fcnhim  Ihipcfacientc  & 
motum  amputantetaiio  autem  frigido,  humorem 
vegetatiuum  amputantc.Ei  fic  fecundum  naturam 
feptem  fum  dcfe£tus  huins  hominis : quinque  tn 
manu,  Sc  duo  in  fontibus,  ex  quibus  manus  fimm 
debuit  capere  nutrimentum.  Deftitums  enim 
manu  in  vfii  manus,  deftirutus  eft  in  artificio  in- 
tclk^us  pradici , & iuuaminc  o|>cf  iim  .*  de  quo 
dicitur  /ob6.  £cce  non  cft  auxilium  mihi  in  me. 
Multi  enim  viuutit  auxilio  manuum.  Pr$unb. 
vhim.  Operata  cft  conlilio  manuum  fnarum. 
Secundus  defe^us  eft  in  carentia  dcxrrz  , qu«  efl 
carentia  adnuori) ; ficut  multi  fi.etnnt  fibi  adiu- 
torium  pet  dextras.  J fdm.  -,7.  Saluauit  fibi  dex- 
tera cius,  & brachium  fandum  eius.  Oe  vrroque 
iftorum  dicitur  ticlt.  ;6.  Gloiifica  manum  Sc 
brachium  dextrum.  In  manu  autem  tres  habuit 
infinnirater : catentiam  vcgcraiionis,quz  pende- 
bat quafi  mortua.  Nomen  habes  qubd 

viuas,  & mortuus  es.  Secunda  eft  carentia  feiifus, 
Sc  tertia  carentia  motus.Et  ideo  defignat  cum  qui 
nihil  facit  bonorum  operum,  nullum  habet  auxi- 
lium virtutis,  caret  vita  gTaiiz,priuatiK  fenfu  bo- 
nz  imclligcnciz.  Et  non  liabec  motum  aliquem 
boni  effedus  de  quo  dicitur  i ). Verbera- 

uccunt  mc,Ac  ego  non  dolui : traxerunt  roe,&  ego 
non  fenfi-  Hzc  autem  omnia  mala  duo  defedus 
faciuntiftigus  fcilicct  chatitatis,  Sc  cxiccatio  pie- 
tatis. Refrigcfcctcharitas  multorum. 

Et  przoxlit:  Abundabit  iniquitas.  Et  hoc  idem 
dicitur  D.imc/.  ii.  Iniquitas  autem  maxima  eft 
impietas  in  proximum.  Bccli.  4.  Non  fit  manus 
tua  ad  accipiendum  porieda , Sc  ad  dandum  cot- 
ieda-  Zitch.  1 1.  Brachium  eius  dextrum  ariditate 
ficcabicur.Siccrgo  ifte  feptem  mifetiismifer  erat. 
Sed  verificatum  cft  de  eo  quod  dicitur  lob  f.  In 
fex  tribulationibus  liberabit  tc,&  in  feptima  non 
tanget  te  malum. 

Obferuabant  autem  Scribx  & Pha- 
rifxi,  fi  in  fabbato  curaret : vtinucni- 
reot  vnde  accufarcDt  eum. 

Eccci.ifidiantium  obferuaiio. Et  dicuntur  tria: 
infi Jiantium  obferuatio  > & obferuanrium  conrra 
fdentiam  obftinatio  , Sc  obftiuacorum  peirima 
intentio.  De  primo  dicit  [ Obfetuabant  autem 
cum]  hoc  eft,  (craando  oblidebant  vndiqizquz- 
tentes  occafionem.  Jobi^.  Obfedetunt  in  gito 
tabernaculum  meum.  Eceli.  f 1 . Ciccundcdetunc 
me  vndique : & non  fuir  qui  adinuaret  [ Scribz] 
qui  malignari  fciuerunr  [ Sc  Pharilzi  ] quorum 
multum  nocuic  malignitas.  Pfdm.yi.  Prodiic 
quafi 


Digilized  by  Googie 


in  Euang.  D.  1 

quaii  ex  *dipe  iniquitas  eorum  [H  (abbacocu- 
tatctlcutn  in  veritate  cunre  folo  vetbo  iimplid, 
non  Ht  opus  ietuile , fed  libenaris  pcife^c.  Sed 
confid^rabant  quoii  iu6rroi  Icelos luos  poriabanc 
vel  alia  indrumeiita  quibus  Fulciebantur.  Et  hoc 
obfeiuabant.  /«4ff.f.S^>batumc(l>non  licet  tibi 
collere  grabbatura  [ vt  accuFarent]  & monicon- 
demnati  nt  [ cum  ] Sicut  illum  qui  collegit  ligna 
in  dic  iabbati  Num  M4:th.i6.  Principes  & 
omne  confilium  quxhccunt  falfum  rclliinoniutn 
contra  I e $ v m. 

Ipfc  vero  Fciebat  cogitationes  eo- 
rum : U ait  homini  qui  habebat  ma- 
num aridam  : Surge  6c  lla  in  medium. 
£c  Turgens  {betit.  Ait  autem  ad  illos 
I E s V s : Interrogo  vos , fi  licet  Tab- 
baris  bene  facere , an  male  : animam 
faluam  facere,  an  perdere  ? £t  circum- 
fpe^is  omnibus,  dixit  homini:  Exten- 
de manum  tuam.Ec  extendit : 3c  redi- 
cutaefl  manus  cius. 

Hic  tanguntur  Fex  per  ordinem : proditio  Fci 
hcetmalignx  cogitationis.  Vndedicu((pre  vero 
iciebat  ] vc  l>eus  quem  nihil  latet  [ cogitationes 
cocum  ] Stpttm.i . lu  cogitationibus iinpij  inter- 
rogatio erit.  Semionmn  autem  eius  auditio  ad 
Deum  veiiict..i/.4riil>.9.Vt  quid  cogiiatismala  in 
rordibus vcfttis?  t.^^.i6.HoroovUetqux  pa- 
tent : Dcusiutcm  intuetur  cor  [ £c  ait  homini 
qui  habuit  manum  aridam  ] Ecce  fecundum,  ini* 
qux  cogitationis  confutatio  [ fuigc  ] furruin  tc 
age,non  tam  corpore  quam  mente  [&  ila  ] le^us 
x^icudine  iufticix  , & corporis  poli  iune  [ in 
n>edio]vtii  cundfis  videaris,  & etiam  medium 
virtutis  tangere  poOIs  [EtTurgens  ] per  effcdlum 
£fteiit]Pcr  operacionein  enim  velociter  obediuic. 

Obedite  Deo  oportet  magis  quam  homi- 
nibus. Baruch  5.Surge,&  fta  in  excelfo. 

Air  autem  ad  illos  ] confutaixlo  omnes  verfu- 
tias  cotum  [Interrogo  vosj  Ad  rationem  recurri* 
tc-  /fi.^6.  Rcditc,redite prxuaricacores  adcor[fi 
licet  ] laiua  religione  [ labbatis  bene  facete , an 
tnalejEt  hoc  cH  tertium  in  quo  demonftraco  om. 
cibus  miferabili  languido  quxrit  iudicigm  rerum 
rationis,  /^h  6.  Relpondete  abfque  contentione: 

& loqncntes  quod  iuflura  ed.iudicaie.  Ocnefacerc 
autem , clt  benctice  impendere  beneficium.  Male 
autem  facere  , non  tantutn  lell  irrogare  malt^- 
cium.rcd  fubtraherc  benehcium.Hoc  aurem  quod 
in  communi  dixerat , quarto  explanat  [ animam 
faluam  facere  ] beneficium  fanitaiis  impendendo. 
Animam  enim  vocat  hominem  i pane  digniori 
(an  perdere]  beneficium  fubtrahendo.  Awe.p.  Fi- 
lius hominis  non  venit  animas  hominum  perdere, 
fed  faluarc. 

Et  drcumfpedis  omnibus  ] fi  aliquis  refpon- 
derec.  /r'^rm.4.  Afpexi  terram : & ecce  vacua  erat 
& nihil./tf^  ( ;. Prius  vos odendendo  fabricatores 
mendaci)  > Sc  cultores  pcruetforum  dogmatum 
[Dixit  homini : Extende  manum  tuam  ] non  tam 
in  elatgitione  neruorum  & iunidurarum  , quam 
in  libetalitaicm  miferaiionuin.  P>ouerb.vlu»>. 
Manum  fjam  aperuit  inopi , & palm.isruas  ex- 
tendit ad  pauperem.  P/w/m.144.  Aperis  turoa- 


^UC.  Cap.  VI.  199 

num  tuam , & imples  omne  anima!  bencdiAio- 
nc.  V ndc  fcquicur  hic  fexto  dc  cura  qu»  fcquitut 
verbum. 

Et  extendit]  qux  ante  parcitate  contraria  fuit 
[&  leditutaell  fanitati  manu  eius  ] Manus  enim 
fanataed,  quando  innocens  ed  ad  ptoximum, 
aperta  ad  pauperem . & dircAa  ad  Deum,&  omiti 
virturepeifeAa  ad  bonam  opetationem.  De  pri- 
mo Innocens  manibus  & mundo  corde. 

Dc  fecundo  70^.4.  Si  multum  tibi  fuerit,abun- 
danter  cdbue:fi  patum,hoc  ipfum  impertiri  dude. 
Dc  tertio  t.7Jwitf/fe.x.  Volo  viros  orare  Th  omni 
loco , leuatues  puras  manus  fine  ira  & difccpta- 
tione.  De  quarto  Manus  cius  turnad- 

les>aurex , plenx  hyacinthis  Tornatiles  quidem 
propter  bonz  operationis  volubilitatem.  Aurex 
propretdiuinx  gratix  rplendoiem.Plenx  hyacin- 
this , qui  exledis  coloris  ed  , ptoptet  bonam  io 
operibus  intentionem. 

Ipfi  autem  repleti  funt  innpiencia,5c 
colloquebantur  ad  inuicem,  quidoam 
facerent  dc  I e s v. 

Idud  ed  vltinmm  in  quo  odendicur  mors  pef- 
dmoruni  in  gudu  fahjtis  ommumiflcuc  talpa  mo- 
ritur ad  luleiti  , & venenata  ad  dilfulionem  aro- 
matum. Er  hoc  ed  quod  dicit  [Ipli  autem]  inuidi 
Scnbx  & Pharifzi  , qui  funt  ex  pane  diabolf. 
Sapiem.i.  Inuidia  diaboli  mors  intioiuit  in  or- 
bem tetrarum.  Imitantur  autem  illum  qui  funt 
cx  parte  ipfius  [repleri  funt]  rcpledone  premente 
& doiiiachante.  Inuidia  enim  excxcauit  cos,  & 
indignatio  teplcuiicos[Innpicntia]3uicm  voca- 
tur quando  humines  ignoranr  fciplbs,  &:  nefciunc 
fuam  ipforum  quaiititarcro.Et  hoc  accidit  eis  ex- 
cxcante  propria  malitia.  S«pient.i.  Excxcauit 
illos  malitia  iplucum  : nefeterunt  facramenca 

Oei.ncc  mercedem  fperaucrunt  iuditix  [ Et  coi- 
loqucb.intur  adinuiccin  ] virus  quod  habebant 
mcordc,iam  tunc  prodentes  adinuicem./y^m.y. 
Sepulchnim  p-itcnscd  guttur  eorum,  venenum  - 
afpidum  fub  labiis  eorum  [ qnidnam  icerent  de 
1 E s v ] hoccd  , qua  macte  eum  imcificcrent- 
Vel  qua  accufatione  damnarent } I«mn.\  1 . Quid 
dicimus  ? quia  hic  homo  multa  ligna  fade.  Si 
dimittimus  i-um  lic.  omnes  credent  in  cum.  Ec 
infrtk.  Ab  illo  ergo  die  cogicaiierunceum  inter£- 
cecc  , fcd  perficere  non  poterant : quia  nondum 
venit  hora  eius. 

Faftum  eft  autem  in  illis  diebus, 
exiit  in  montem  orare  , & erat  perno- 
(flans  in  oratione  Dei. 

Hic  pod  plenam  capitis  conllniSionem  , agit 
decledione  Apodolorum  , qui  funt  loco  Epif- 
coporum,  qui  primx  dignitatis  Si  ordinis  funt  in 
Ecclelia  Sunt  autem  in  ipHs  triaconlidcranda, 
quorum  primum  ed  el^io  & elcidorum  infor- 
matio. S^undum  autem  ed  verbi  & dodrinx 
difpenratie  , qux  otdauo  capitulo  iiuroduciiur. 
Tertium  amem  ed  midlo  & milTorum  expeditio. 

Si  illa  t.nngitur  nono  capitulo.  A decimo  autem 
vfque  ad  Padionem  tangit  de  oidinatione  eorum 
qui  (ficut  Presbyteri  fif  diaconi)  funt  fecundi  or- 
dinis in  Ecclefia.  In  hac  ergo  prima  parte  agit  de 
ele^ione  Sc  informatione  bpilcopomm  : 6c  pri- 
R 4 mum 


i.Mach^h.y.  Orabat  autem  fcclcftus  Dominum* 
^quo  non  erat  tnirericordiam  cunrecuturus.//4.{. 
Cum  miilriphcaucritts  orationem  , non  eiau> 
diam.  Sed  Deum  petens  in  oratione  auditur. 
I[a.  )8  Audiui  oiationem  tuam  , vidi  lacry^ 


200  D.  Alberti  Magni,  Ord  Prsed. 

mum  quidem  de  eleAione , qu2  duo  continet.  | Et  errat]  Ecce  in  tempore  confignaro  tangitur 
Pczmictii  enim  quxdam  de  forma  electionis  | orationis  inllantia  cum  pedaicranlia. 
prcciirreniia  , & fecundo  ponit  cum  fuis  condi-  ( Quoniam  oportet  femper  orare , fc  non  deficere, 
tionibus  ipfam  clcr^ionem.  Prxcedeiuia  autem  i AeA".u.  Orationi  inftantes,  neceflttatibus  San- 
cledionem  funt  duo  : temporis  a [)eo  pizfiniti  i Clorumcommnnicutiies.t.Tbe^.j.Sineincciinif- 
difpenfatio,  £c  ptzmilTa eligentis utatio.  Dedif-  | fioneoraie- 

penlaiione  temporis  fic  dicit.  I PcrnoClans]Ecce  tempus  quieti  & fecreto  ora- 

padum  eft  autem  in  illis  diebus  ] Non  enim  tionis  congru::m  intempelix  nodis  filauio. 
Juxta  hiiloiiam  in  illisdicbus  fadumeft:  quiaea  J Pfa(m.\x%.  Media  node  fulgebam  ad  confiten- 

?ux  ante  narrata  fune,  pod  ifiam  cledionem  fune  dum  tibi.  Itetn  tbtdtm.  Memor  fui  node  nominis 
ada:fed  (fundum przfiiiitionemconniijdiuini  i tiii  Domine,  rhrcn.t.  Surge  lauda  in  node  io 
ad  probationem  ordinis  ecclcfiadici.  Sic  enim  principio  vigiliarum  tuarum.  //4.1 6 Anima  mea 
tempus  ab  zuo  ire  iubet,  omnia  implens  qux  defidetauitcein  node : fedflc  fpititu  meo  inprx- 
cogitauit  perficienda.  Ideo  in  Prophetis  fxpe  di-  | cotdiis  meis  de  mane  vigilabo  ad  te. 

(itut.  Ecce  dies  veniunt.Sicut  lenm.iyDdnul.n.  In  oratione  Dei]  Ecce  finis.  Dei  enimeff  oratio 

Claude  ferroones  6c  fifftz  librum  vfque  ad  cem-  pet  finem,&  non  honores,  vel  diuitiz.vel  dclicix» 
pus  (laturum.  | vel  pertinens  ad  hoc /iKulum.  Et  ideo  dicit 

Exiit]  Tangit  hic  fex  fpedantia  ad  orationem,  ' [Dei]nonfeculi.  De  oratione  enim  feculidicitoc 
fcilicet,  orantis  ad  folitudinem  fegregationero, 
fpirims  orantis  eleuationem , formam  quam  de- 
cet habere  oiationem , orantis  in  oratione  perfe- 
tjerationem  , tempus  quoad  orationis  & fccreti 
congruitatem,  & orationis  finem.  Dc  fegregatio- 
neorantis  dicit  [Exiit]  hocell,  Huis  intimis  S<  i mam  ruam, 
curis  fe  fegregauit : non  quia  ipfe  hoc  indigerer,  | 

ied  vt  nobis  orantibus  formam  darer.  Ec  Cum  dics  faftus  cffct  , VOCOUit 

SKictc  hic  JohK  v,J.m  illuc  & orem  Liu.xxA  Dilcipulos  fuos  : & clccit  duodecim 
Ipfe  enim  auulfos  eu  ab  CIS  quantum  eftiadiu  , b,  a ni 

irpidi,.Gr.,i:».Fxpcaa,cmchiccumar,no:cgo!‘=*  'P'-*  (9«°*  & Apoftolos  nomina- 
& puer  illuc  vfque  properantes  , cum  adoraueri-  j ) ^•nioncm  quem  Cognominault 
tnus.reuercemui  ad  vos.  Hoc  dixit  Abrabam  fer-  j 
cis  fuis.  , 

In  montem]in  quo  (Ignificat  orantis  in  fpiritu 
& iuHitia  eleuationem.  Pfalm.6\  Accedat  homo 
«d  cor  altum,  Benedicat  tibi  Dominus, 

pulchritudo  iuditix  * mons  fandhis.  Grnef.n . In 
monte  Dominus  viJcbir , hoc  cft  , in  altitudine 
rpiticus  6c  veritatis.  Spiritus  eft  Deus : & 

eos  qui  adorant  eum  . in  fpiritu  veritate  opor- 

tet adorare.Pi'4/m.67.Mons  in  quo  beneplacitum 
eft  Domino  habuate  in  co  : etenim  Dominus  ha- 
bitabit in  finem. 

Orarcjln  ho.-  dat  formam  quam  decet  habere 
orationem  Intelliguntur  autem  tres  modi  & for  ' 
mx.feciiiiditm  tres  orationisdiffiiuctor.es  Prima 
e(l  q-toad  ea  quz  petuntur  vi  fiiit  decentia » hoc 
efl.ad  falutem  periioentia.  Vnde  D4m*fctnm  di- 
cit, quia  orario  eft  petitio  decentium  k Deo. 

M/ittb.6.  Primum  quzrire  regnum  Dei , & iu(U- 
tiameius:  & hzc  omnia  adjicientur  vobis.  Se- 
cunda forma  ell  fecundum  affeiftum  orantis,  hoc 
cft  quod  fit  deuota  Sc  pia  oratio.  Vnde  yiHgufii 
niH.  Oratiocft  pius  ancius  mentis  in  Deum  d|- 
te>5his  Pius  autem  afFedliis,cft  liqucfccnsin  Deum 
ex  femore  deuotionis  Sc  fluens  affcdlns./'/W.t40. 

Dirigatur  oratiome.a  ficuc  incenfuminconfpe^u  j lucem,  /aat.%.  Qui  fequitur  me,non  ambulat  in 
tuo.  Sicut  virgula  fumi  ex  aromatibus  i tenebris , led  habebit  lumen  viiz. 

royrrh»,&  thuris,  & vniuerfi  pulueris  pigmenta-  ^ Failu$eltct]Perhoc notatur  dies elc^lioni  prx- 

tij  Tertia  forma  efi  accepta  fecundum  intcllciluin  finita  & przfixa,  ad  quam  przparati  veniam  om- 
orantis  , vt  exalternr  iotelleflus  in  veritatem  in-  ' nes  »d  elcilionemtquia  aliter  fiirtioa  eflet  eieiflio; 
circumferiptam.  Vnde  loMnnts  dide,  ^ & ille  qui  fic  intraret  * fur  efid  & latro /oaa.io. 

quod  oratio  cfl  afcenfiis  intelledlos  in  Di-um.  non  intrans  per  oflinm  norittz  Sc  approbationi* 
Et  dicit , quod  virtus  orationis  eft  in  fingulorum,  fcdafccnderct aliunde. 

Deum  afcenderc&  Deo  appropinquare. £re/i,H-  Vocauit]  Eccelibcrtascleilionis.Nonintrufit 
Oratio  humiliantis  fc  penettar  nubes  : Sc  donec  violentia  vel  ptece  armata  , ficut  lafon  intrare 
propinquet , non  confolabhur : & non  difcedet,  voluit  i-Mjcbib.  4.  Nec  emit  , ficut  Siroon 
donec  Altiffimus  afpiciat.  Ida  ergo  eft  fotma . jiR-i.  Nec  generofo  fanguini  poflldendas  fe- 
orationis.  | <Jcs  idas  dedit , ficut  Alchimius  voluit  intrare, 

fcd 


Petrum  , & Ancircaro  fratrem  cius, 
lacobum  , & loannem  , Philippum, 
6c  Bartholom;riim  , Matthxum  , 8C 
Tbomam  , lacobum  Alphari,  & Si- 
monem qui  vocatur  Zelotes,  ludam 
lacobi,  & ludam  Ifcariotcn  qui  fuic 
proditor. 

Hic  tangit  eleidionero.  Tangit  autem  duo, 
quorum  primum  cd  eledlion^s  forma.Secundum 
amem  elcidorum  nomina.  C'it«.a  primum  nouera 
innuit  formam  eledioniscircundamia  , quorum 
primum  ed,vt  cledio  fic  clara,  nihil  hsber.s  tene- 
brarum Secundum, vt  fit  indidla.  Tertium,  vt  fit 
libera.  Quanum.vt  fic  de  vita  probata  Qi^iintura, 
vtficdiuina.  Sextum,  vt  fic  rationabiliter  cele- 
brata. Septimum,  vc  numero  congiucniidlma, 
vna  vniii?,&  plures  plurium.  O^auuin  cd,  vt  fic 
de  pertinentibus  ad  corporis  compaginationem. 
NomimquoJ  fequitur,  ed  de  fic  elc^i  potedate. 
De  primos  dicit. 

Curo  dies]Non  in  no^lc  in  latebris  celebranda 
ed  eledio , quando  ea  quz  fiunt  non  manifedan- 
rut  claro  lumine:  quia  /<>4/7.4. Qw'  male  agit.odic 


' ''  'Ogle 


in  Euang.  D.  Luc”  Cap.  V I.  201 


feJ  liben  vocantis  vohmraft.  Hthr.  j . Kcc  quif* 
que  fumat  iibi  honorem  ^ fcd  qui  vocatuc  a Deo 
lanquam  Aaton. 

Difcipulos]  Ecce  qualis  eligendus,  quia  Di^> 
pulus.Dircipulu$autcefl,difciplinis  imbmusr&fi 
nondu  Hc  imbucus>non  cft  Dilcipulus,quaui$  for- 
te Iit  dc  fcqoentibus  ipsu.r.7iw.j-Non  neophyiu, 
ne  in  liiperbiam  elatus  in  iudiciun)  incidat  diabo- 
li. Sunt  autem  quatttor  qua?  fecundum  Chr^fifi. 
faciunt  cum  Difcipuliun.  Primum  quidem  Legis 
diuinx  profeiTa  fcientia.  /jCi.  8-  Signa  legem  in 
diicipulis  meis  S<  Tit.  1.  Ample^cntcm  eum  qui 
fecui^umdoArinam  cft  fidelem  fetmonem  , vt 
potens  Hc  exhortari  in  dofbrina  fana,  Sc  contradi- 
centes reuincere.  Secundum  efl  humilitas  qux 
neceiUria  eft  fedenti  in  alto.  Mttth.  1 1.  Dilcite  i 
me  quia  mitis  fum  & humilis  cocde.TV^-^.Super- 
perbiam  io  tuo  anhno  nunquam  dominari  per- 
mittetquia  inipfainirium  fnmpfic  omnis  perditio. 
Tertium  efimanfuetudo  » qux  neceitaria  eil  in 
fufeeptione  fubditocum.  Nutn.  ri.  Erat  autem 
Moyfes  manfuetilEmus  omnium  virorum  qui 
erant ftiper  terram.  Quartum  eft  dilcdlio.quxex 
ie  producit  zelum  animarum.  In  hoc 

cognofeent  omnes  qola  mei  eftis  difeiputi,  fi  dile- 
4fa'onem  habueritis  adinuicem. 

Suos]  Sui  fiiot,  qui  fetui  fui  prudentes  ii  fide- 
les funt:ferui  per  cultum , ic  mandatorum  cullo* 
diamtprudentes  per  bonorum  fibicommilTonim 
mulriplicationem  , A:  vrilcm  difpenfationem: 
fideles  autem  per  fidelifiimam  cullodiam.  Dc 
primo  horum /yif/m.  tif.  O Domine  quta  ego 
leruus  tuus  , Ac  filius  ancillx  tux.  Vnde  per  cu- 
flodlam  mandatorum  venitur  ad  prudentiam. 
PfdUm.i  1$.  A mandatis  ruis  intellexi.Py^/ra.it  f. 
Seruus  tuus  ego  fum.  da  mihi  intellcftum.  Ec  fic 
efficitur  pnidens.  Fidelis  autem  quando  nihil  dc 
gloria  domus  Domini  rui  manibus  tuis  adhxret. 
J^Utih.i^.Luet  I z.  Quis  putas  cft  fidelis  & prti 
«iens  quem  conftimit  Dominus  (upet  familiam 
fiiam,  vt  det  illis  cibum  in  tempore. 

Et  elegit  ] cum  diferetione.  Quia  , vt  dicit 
Vofuafce.  eiigCTe,  cft  ex  duobus  vel  pluribus  pro- 
pofitis  .vtium  aliis  ptxoptare.  Cintic.^.  Oilechu 
meus  candidus  Ac  rubicundus, cle£his  ex  millibus. 
Bonus  enim  malo  , 'Ac  melior  bono  . Ac  optimus 
meliori , debet  in  ecclefiafticis  dignitatibus  prxo- 
ptari.  Ic4>t.i$.  Non  vos  me  clegiftis.fcrd  ego  elegi 
vos:5:  pofui  vos  vt  eatis  Ac  fmdum  afferatis  j Ac 
fiu^us  vefter  maneat. 

Duodecim  ] Ecce  numerus  facratus.  Tamen 
(cias  quod  doodedtn  cle£H  debent  habere  duode- 
cim elc^iones  , Ac  vnus  vnam.  Qiamuts  enim  a 
multis  nominetur:tamen  vt  vna  fit  eledio  vnius, 
vnum  vnus  prx  oftinibus  elegit  vnica  elcilione. 
£xed.  18.  Prooide  cx  omni  plebe  viros  potenies 
& timentes  Deum , in  qntbns  fic  veriras , Ac  qui 
oderint  auaritiamtAcconftitue  ex  eis  tribunos,  Ac 
centuriones , Ac  quinquagenarios  , Ac  decanos. 
Dicitur  autem  hic  numeros  facratustquia  faaan- 
te  primo  multiplicante  faCTatum  primum , furgit 
hic  numerus  facrans.  Primum  cft  Trinitatis  fid^. 
Saccatum  primum  quatuot  partes  orbis, Oriens, Ac 
Oeddens,  Meridies,  Ac  Septem  trio.  Er  ter  qua- 
ruorlibe  quater  tria  funt  11.  Ifti  fune  duodecim 
Paniarchx  fidem  generantes  (?m//lif.Et  benedi- 
dliones  IfracI  hxredirate  polfidemes  6V«<r/T  49. 
Ifti  fimc  1 X.  pottx  nomtnibos  Patriarchx  intim- 


j latx, fecundam  poteftawm  clanfum  regnum  cxlo- 
j nim  fidelibus  aperientes  48.  Ifti  fum  n. 

fundamenia.dodtma  fidei  Ecclefiam  futtcntanres 
j Afpt.ii,  Ifti  fonc  t i.ptincipes, ducam  fiiu  Ecete- 
' fiam  regentes  Nntn.  j . Ifti  fum  j i.  exploratores 
viam  ad  terram  promiftionis  fuadorftrina  prx- 
monftrances  Nnm.  i j.  Hi  funt  n.  fontes  : verbo 
falucis  Ecclefiam  irrigantes  Exed.  15.  Hi  fimt  1 1 . 
lapides , tn  vefte  facerdotali  fplcndorc  famftitati» 
radiantes  Exod.ti.  Iftifunt  ix.panes  prupofiiio- 
nis,  verbo  gratix  Ecclefiam  nutrientes  Exed.  ly. 
Hi  funt  It. lapides  altaris,  fullditate  fidei  Domini- 
cam paflionem  Si  Dominicum  factificimn  prx- 
nuntiantes  tp.  Hifumii.  viculiquosin 
figuram  Domintex  paftionis  fa^am  , in  mortifi- 
catione cuiuflibct  Apoftoli  Xloyfes  immolaaic 
Domino  Extd.  24-  Hi  funt  1 1.  lapides  ^ Iordane» 
qnos  in  confimilein  articulorum  fidei  numerum 
Apoftoli  ediderunt /«/«c  y.  eleuauiti  Iordane,  Ae 
pofuitin  ripam.  Adhuc  autem  hi  ii.  boues  fub 
mari  xneo  , quos  in  figura  baptifini  fangumts 
Chrifti , Salomon  fuppomit  mari  xneo  j 7. 
Hi  funtetiam  1 1.  Icones  in  throno  Salomonis  y. 
Re^.io  aduerfatios  fidei  fortiter  lacerates,Ac  fidem 
contra  hxrefes  defendentes.  Hi  funt  tandem  1 2. 
fteilx  in  corona  Ecclefix  prxfnigentes  is. 

fplcndorc  exemplorum  bonorum  Eccleluam  ho- 
ncftanres  Ac  ordinantes.  Vnde  etiam  omnia  qux 
in  exio  funt  ad  i x.  reuerruncuriquos  fi  in  dtio  d^ 
uidas , diagonalem  efficies  radiationem:ft  in  tria, 
quadricam  radiationem  dcfctibcs:Acfi  in  quatiior, 
j>erficies  radiationem  trigonam.  Ncc  pofiimc  efte 
in  circulo  plures  radiationes  nifi  ea  qux  cft  con- 
iimdlio.  qux  accipitur  penes  vnum  & idem.  Sicut 
ergo, vmim,duo,tria,quatuor, fex, qux  fune  partes 
duodenarij.  omnes  perficiunt  circuli  radiationem.' 
Vnnm  autem  eft  vnitatis  fides.  Duo  autem  , duo 
qux  funt  in  Deo  dicunt  perfonam  & naturam. 
Ttia  aurem , tres  perfonas.  Quacuor  autem,  qua- 
moc  virtutes.  Sex  autem , dicunt  contemplatio, 
nes  diuinas  rationis, fidei, doni  fapientix  At  IntcU 
le£his  , beatinidinis  qux  eft  mtiridiiia  cordis , A: 
feufluj  qui  eft  certitudo  inuifibilium.At  fexia  qux 
eft  raptus.  Jfn.C.  Sex  alx  vrrt,At  fex  alc  alceri[Ele- 
git  autem  duodecim  ex  ipfis]  Significans  in  hoc» 
ex  ipfo  gremio  Ecdefixefiti  eligendum.  Oftti. 
Dabo  cis  vinitores  ex  eodem  loco.  /m».  1 0.  Pro- 
prias oues  vocat  nominatim,  Ac  ante  eas  vadictAc 
oues  illum  feqminrar.  Alienum  aurem  non  fe- 
qiuuuur:  quia  non  nouerunt  vocem  alienornm. 
Alienus  enim  necnouii  confuetudines  Ecclefix, 
neque  etiam  res  Ecclefix. 

Quos  At  Apoftolosnoroinanitllftaeftpotcfta* 
confequens  data  eleifto:quia  mifll  funt  cIclH  «i  la- 
rerc  Domini , vice  At  poteftate  fua  fungentes.  2. 
Corvith.  f . Pco  Chtifto  legatione  fungimur  tan- 
quam  Deoexhortante  per  nos.  Lac.  10  Qui  vos 
audic,me  audit : & qui  vos  fperiiit  me  fpermt[Si- 
monesn]Ecce  nomina  ele£loruin[  Simonem]  quia 
fic  prius  vocabatur  ,quod  fonat  ebediens  [quem 
cognominauit  ] id  eft,  cognorpinandum  prxfigu- 
rauit  [ Petrum  ] «1  petra  : quia  fua  confcfCo 
Manb.  16.  immobilitatem  prxftay  Eccldix; 
Udxnu  tamen  i . vocac  eum  Cephas,  quod  intet- 

ficecacur  capuequia  in  caput  At  verticem  Apoft«>> 
icum  eum  conftituic , non  iiic , fed  M*tth.  16. 
Dicant  tamen  quod  Cephas  iiuerpretaturPctrus: 
qabd  non  eft  veram  nifi  \ confequcnce  proprieta- 
te 


20Z  DrAlberti  Magni»  Ord.Frsd. 

te.  Pet  hoc  enim  quod  «ptit  cft , regem  Ecde-|  gcrctquia  virtus  dc  illo  exibat, 6c  Tanar 

flam,  fundat  camiminubilitee  in confcllionepci*  ^ omnes. 

pctu5vc{i»aiis[Et  Andream]qui  viiilisvc^terpo»-  i 

dem  pabulo  intctpietatur.  Fiatcc  enim  obedien-  { Hic  dat  cleiiis  formam  do£lrin*.Tangic  autciti 
tis  virilis  elhquu  vii  obediens  loquetucvii^ias  ' duo>  quod  (cilicetcutam  rouUicudine  docuic . dc 
[iacubum  maiorem  & luannem  ] ftartem  eius  ; quid  docuic.  Muhiiudinem  autem  diuethticac 
filios  Zcbedxi  [ Philippum  ] a Deihfaida  duiiaie  J penes  loca  vnde  venic,  docens  locum  in  ^uoQans 
AuJrcz  & Pati.  Socios  eigo  Sc  concines  adiun-  | docuu,  & quosdocutt.Dicic  ergo  quod  i^Defcen* 
gU  fimuhquia  in  pifcationc  Simon>&  Andrea$,&  , dens  dc  monte  ] hoc  cll , dc  fupremo  roomis  ver- 
lacobus,  Si  loanncs  foci)  fuerunt : Philippus  au-  I lice,  vbi  difciEnilos  in  Apoftolos  clegcrac , & vbi 
tem  fuitconciuis  Andre*  & Pati  [ Et  Banholo-  totum  illum  ictmonemquem  f.fcribic» 


mxumjqui  imerptciatut  filius  fufpcndemisaquas. 
£t  ibius  idc^vt  (hcicur,  inter  ApoHulos  & nobilis 
& Philofophus  fuit.  Et  ideo  dicunt  dicere  Apo- 
ftolum  i.Carw/fe.i.Nonmultosfapicmcs  voca- 
uit  OctiSj  non  multos  potentes, non  multos  nobi- 
les;(cd  qu*  infirma  funt  vocaiuil>u$,vc  confun- 
dat fortia  : & qu*  fiulta  funt  vocauic  Deus , vt 
confundat  fapiemesrik  ignobilia  & contemptibi- 
lia : & ea  qu*  Don  funt  vocauit  Deus,  vt  ea  quz 
funt  dcflrnaecvt  non  glorictnc  omnis  caro  coram 
illo  [M-iitlixumlteloneatium;  & ThomamjMat- 
th*us  tamen  decimus  pullpunit  fe  Thom*  pto- ! 
pter  humiiiraiem  : quia  de  fe  fentii  humilia,  i . | 
Corwib.  if.  Ego  fuin  minimus  Apodoioruin. ' 
Macihxus  additus  incerptctamriquia  ex  profundo 
peccaturum  Apofiolis  cft  additus.  Thomas  autem 
bidyams,  hoc  eP,  dubius , iiuerptaatut  abyllus: 
quiaex  abylTu  multa  indiciorum  L>ei,fiic  cettifi- 
catus  fiuiftuantes  cetitficauit  [lacobumj  minorem 
[Alphxi  ] filium  qui  fugitiuus  iuterpretacur  vcl 
docens.  Hic  autem  lacobus  tam  fimilis  corpote 
Si  icligione  Domino  fuit  quod  frater  Domini 
meruit  appellati  Et  ideo  defunifto  fine  ptolc 
Domino  , fucccfllt  ci  ducens  vxotem  Domini 
-Ecclefiam  lerofolymitanam , in  qua  poft  Domi- 
num fuit  Epifeopus:  & ideodilpafis  fcripfitcpi- 
ftolam , qu*  prima  cft  incet  Canonicas  feptem 
epiftolas  [de Simonem  ] Cananxum  , fratrem 
lacobi  minoris[  qui  vocatur]cogaominc[Zd  ores} 
propter  zelum  boni  quem  hwuit  in  Chriftmn 
[ludam  ] riatrem[  lacobi  ] qui  cognominabatur 
[Tadtheus  ] quod  interpretatur  corculus  propter 
cordis  puritatem.  Hi  enim  tres  erant  frauos,& 
quartus  frater  erat  lofepli , qui  vocabatur  Barfa- 
bas  , qui  cognominabatur  iuftus  > qui  cum  Mat- 
thta  fortes  habuit  ad  Ape  ftniarum  luda 

Ifcacioren]  fic  a vico  vnde  natus  fuit.di«ftum.  Et 
oftendit  in  hoc  Dominus , quod  przfens  iuftitia 
conlidcrand.1  cft  in  eligendo,  & non  fuimi  cafus. 
£r  ideo  Icquitut  [qui  hiit  proditor  j ftuuius:quod 
tamen  Dominum  noftrum  1 r.  $ v m latere  non  po- 
tuit. S:d  nobis  in  hoc,  vt  di^um  cft,  formam  de 
dit.  /e.^n.^.Nun  erat  ei  opus  vt  quis  tcftimoniiim 
perhibera  de  hominc.Ipfc  enim  feiebat  quid  dict 
in  homioc. 

Et  defecndens  cum  illis  dc  monte, 
flcclt  in  loco  campcftri , & turba  difei- 
pulornm  cius  , & multitudo  copiofa 
plebis  .\b  omni  Iiidra,  fiC  Icriiralcm,& 
maritima  , & Tyri,  & Sidonis , qui  ve- 
nerant vt  audirent  cum , 8i  fanarentur , 
a langoribus  fuis.  Et  qui  vexabantur  j 
a fpiritibus  immundis  , curaban- 1 
tur.  Ec  omnis  turba  quaerebat  cum  tan- 1 


habuerat  [ftctii]  in  latae  eiurdem  mootis[in  loco 
campeftri]  huc  cft,  vbi  la^s  moiuis  in  planitiem 
campi  cxtendcbatur.Et  lamen  non  in  toto  perue- 
nit  ad  campi  humilia.  Ibi  enim  in  latete  montis 
refederat  turba, fiiptcma  altitudinis  penetrate  non 
valens.  GVnr/.  19. Neque  enim  polTum  in  montan 
afccnderc,  ne  forte  apprehendat  me  malum.  Vnde 
ibi  tepetiuit  quzdam  humiliora  fermotiis,  capa- 
citati rutbz congruentia. i.Comrlr  Ego  fratres 
uun  potui  vobis  loqui  quali  fpiriiualibus » fcd 
quaficarnalibus;canquam  paruulis  inChriftolac 
vobis  potum  dedi  non  cfcam. 

£t  tuibadifcipulorum  eiusjquz  venit  vt  audi- 
rer verbum  illius.  Pfdta.ioi.  Potentes  vitiuce 
, qui  facitis  verbum  eius  ad  audiendam  vocem  fn- 
monum  eius  [ & multitudo  copiufa  plebis]  Sim- 
plices enim  Icquumur  Dominum.  Pf^lm.  14. 
Simplices  Sc  ic^i  adhzlerunt  mihi  [ab  omni  Iu- 
dxa  l quz  a Pilato  procurabatur  [£c  Samaria]  qui 
noucianc  cum  ex  fama  mulieris  ad  eum  venientes 
Imn.4.  Samatitani  aurem  quinque  libros  Moyfi 
rccipicbam;&  tamen  erantGcntilcs[&  Iciufalem] 
vbi  erat  fuinma  potcftas  facerducij  pariter  & regni 
[&  maritima]  non  i mari  GalU.iz,  fcd  avicinia 
moris  magni.  Q^d  eft  mare  occidentale,  diiftum 
Tyrrenum  , propter  opulcnrilllmam  ciuitatem 
Tyrum  adiacciitcro.  Eclioccftf  Et  Tyri]  ciuitas 
Gentilium  [£<  Sidonis]  quz  eft  adiacens  in  parte 
vna  ptouincia.  Ec  hzc  tanguntur,  vt  mir.vbilis 
fa^a  fit  feientia  fermonis  Domini  ,'quz  tot , & i 
tam  difpari  cultu,&  dc  tam  remotis  ad  Dominum 
traxit  regionibus  [qui  venerant]  fua  iclinquemcs 
[vt  audirent  cum  ] Nec  fatiabatiit  oculus  eorum 
vifo,  nec  auris  auditu  £ecU»  4 [ & fanarentur  ^ 
langotibus  fuisj  Omnes  enim  fanabat  quifideoi 
habebant  in  ipfum. 

Et  qui  vexabantur  ^ fpiritibus  immundisjficac 
fujna  patuit  [ curabantur  ] Luc.  11 . Si  in  digito 
Dei  eiicfo  dzmonta  [ Et  omnis  turba  qiizrcbac 
cum  rangae]  ta^u  fidei , Sc  tadu corporis : quia 
caiftu  fua  caro  vitiifica  , ftaiim  omnes  immutauic 
ad  laniratan  [quia  virtus]  deitatis  [dc  illo  exibat] 
in  tadu  quo  tetigit  [ & laiiabac  omnes  ] T.mgic 
enim  Chriftus  omnes  quos  interiori  fanitarc  con- 
firmat. Lae.  8.  Tetigit  tne  aliquis.  Ego  enim  co- 
gnoui  virtutem  de  mccxtfte.  Sicut  enim  fons 
aqnz  fcaturic  & fluit  aquam  : ita  fons  fpiritus 
emittit  indeficienter  virtutem  fanitatum.dummu- 
do  fide  3c  deuotione  tangatur.  Non  tangcmcin 
enim  fiJc.nonpamittit  tangere  curporc./«4^  to. 
Noli  me  tangeremondum  enim  afeendi  ad  Parretn 
mcum,in  fide  fcilicec  cordis  tui . 

Ec  ipfc  elciutis  oculis  in  difcipulo.s 
fuos,  diccbac. 

Hic  caugicca  quzpcitincnc  ad  do£lrinam  ele- 
giorum. 


/ 


DIgilizea  Dy  C •<  ^ 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  V L loj 


tofum.  Quamoic  enini  (urbu  loqaececux : tamen 
rpedalicer  inAruii  htc  difcipulos  de  peife^one. 
Echocdl  quoddicic  [Ecip(ej  Dodot  iuftitix 
fdeuatis  oculis  ] vt  eleuacio  oculocum , deuotio^ 
nem  dicemis  Sc  alcitudidnefii  iudicec  dicendorum. 
/t4ft.  1 1.  Oculisincsrlum  eleuacis.dixic»  Gratias 
ago  tibi  Pacer  &c.  Eietians  autem  oculos  direxit 
in  eos  quos  rpecialiter  dilexii)  & quos  Ipedalicec 
inftruere  incendit.  Ec  hoc  eft  [ in  difcipulos  fixos» 
dicebar]  5a|pirnr.  4.Relpe&ut  eius. 

Oculi  Chromi  fuper  iu(b)s » & aures  eius  in  pre* 
CCS  eorum.  Sicut  enim  extra  ad  difcipulos  radium 
direxit  oculorum : ica  interius  direxit  lumerxin» 
cdligentue,  vc  imelligerenc  audita.  /aan.i.Erat 
lux  vera  qux  illuminat  omnem  hominem  ve< 
Dientemio  hunc  mundum.  Deus  meus 

fllumina  tenebras  meas. 

Beati  pauperes  : quia  veftrum  cA 
fcgnum  Del 

Hic  incipic  inflrudio  » Sc  habet  duas  parres. 
Primo  enim  elcuat  intentionem  ad  beaticudinem, 
& confequencer  docet  viam » qualicei  ad  beaticu- 
dinem penienuur.  Adbearitudinem  autem  ele- 
uaos  intentiofxem , primo  docet  beatitudinemi  6e 
neriram  eius , Sc  przroium.  Secundo  autem  fub 
tnterminatione  maledi^ionis , ponit  beatitudini 
oppofituro.  Deaiicudinem  autem  commendans, 
ponit  quadruplex bearitudinis  meritum,  dc  qua- 
druplex beaticudinis  przmium.  Primum  autem 
horum  quacuor  fumicur  in  abdicatione  perfcila 
eorum  quz  beaticudinem  impediunt , qux  fune 
bona  fortunx.  Secunda  autem  Sc  tertia  beaticudo 
conftfbt  in  protendendo  defideriumad  bcatiEcans 
^num.  Q^ta  autem  in  fortiilima  adhxftone 
honi  beati^ntis  iaro  adepti.  £t  efl  ifta  diuifio 
pet^s  ea  fumpta , qux  natura  finde  in  perficiendo 
mmtalia.  H^enim  primo  ceraooet  impediens 
contrarium : deinde  dat  motam  ad  Enem  perfe- 
^m  : tento  confortat  hoc  ne  ab  alterantibus 
iterum  defUuatur , fed  refiftat  6c  teneat  hoc  quod 
iam  percepit  bouum . Dicit  igitur. 

BMti  pauperes  ] Scc.  Facit  autem  tria  tbeari- 
'Cudinii  prxdicationem , meritum  ipHiis  quoad 
impedientium  abdicationem , Sc  proprium  eius 

ftxmium  quoad  illud  nteritum.  Dicit  igitur 
Beati  ] nunc  fpc,  & in  futuro  re  ipfa  [ Beari  j in- 
auam.quij  operauonem  habentes  fKundum  ])er- 
ndam  animi  virtutem , fi  abducentia  animum  a 
ie abdicabunt.  Dicit  enim  yinft.  quod  bearitudo 
eft  a&us  vel  operatio  non  impedica  , qux  eft  fe- 
cundum perferam  animi  viriutem.  Perfei^  au- 
tem virtus  animi  radicaude  depurata  qtix  pro- 
prie animi  eft,  ficuc  prudentia , vel  fapiencia . vel 

3uod  mdius  eft  vtiaque.  Prudentia  quidem  in 
igendis,  & fapiencia  in  cognofeendisde  fapo- 
ca^is.  Hx  enim  virtutes  non  habebunt  perfe- 
ctam operationem,  fi  cor  tetrahacuc  exterioribus. 
JUdtgk.  6.  Vbi  eft  thefaurus  tuus » ibt  eft  Sc  cor 
tuum.  Vnde  Ecclu  ; t . Beatus  vir  qui  poft  aurum 
IKM)  abiit , nec  fperauit  in  pecunia  Sc  chef^is. 
Quis  eft  hic,  Sc  laudabimus  cum  > Fecit  enim  mi- 
tmlia  in  vita  fua.  Hoc  igitur  modo  iftt  beati  funt 
i^nduro  veram  beatiiudinis  rationem.  Et  rangic 
XDCritum  dicens. 

Pauperes]  Pauper  eft  vc  dicit  ^t^nfii/fHStnon 
fuffictens  (tbiidc  eft  vere  pauper  fpiricu  cuius  fpui* 


tus  ftbi  caufa  eft  pauperraets.  Spirttos  autcdidcue 
hic  mens  vel  ratio  fecundii  animi  poteftaic  & ha- 
bitudinem ad  veri  ipfius  petfedionc.Si  enim  di- 
re^ illamcfura  poccftacis  animi  pcccipiacur,cunc 
animus  diuinis  perHcitur , & exterioribus  occupa- 
tus impeditur.  Cognofeens  ergo  fe  fibi  elfe  iniuf» 
Ecieniero,  poflHSone  extetiotum  bonorum » & 
ideo  reuocato  corde  ab  eis  alia  efle  quxreoda ; ve- 
re fpiritu  pauper  eft.  Vnde  omnium  diciflimus 
rex  de  fe  dixit  Pfdm.  >4.  Vnicus  Sc  paupec  fum 
ego , hoc  eft , Engularicei  pauper. 

Eft  autem  hxc  paupenas  io  fubiiciendo  Sc  in 
abiiciendoea.  DefuW^one^/^m.di.  Diuic« 
fl  afHuanc , nolite  cor  apponere.  Tahis  4-  Paupe- 
rem quidem  vitam  gerimus : fed  mulca  bona  ha- 
bebimus Ci  Deum  cirooerimus.  De  abiedtione 
AUtth.  8.  Vulpes  fooeas  habent  Sc  voluaes  cxli 
nidos : Filius  autem  hominis  non  habet  vbicapue 
fuum  cedinet.  Eccenos  reliquimus 

omnia , Sc  f^ti  fumus  te.  Sunt  ali)  pauperes 
quos  necefEcas  infidicis  fbrcuox  pauperes 
de  quibus  nihil  ad  prxiens../4p»e.  3.  Mifefcs,& 
miftf abilis , & cxcus,  & nudus,  Sc  pauper.  Verus 
enim  pauper  (empet  dkic : Suflicienria  noftra  ex 
Deoeft.  a.  Cvrtnib.  4.  NuUam  autem  fufGcicn- 
tiam  quxtic  in  prxfentibus.  Ec  fi  quxiac , quxrit 
in  ipEs  neceflicatis  fuftencarionem.  Htltr.  1 Sirit 
mores  fine  auariria » & comenti  prxfentibus.  Si 
autem  aliquid  vitra  necefUtatem  inuenicur»  de 
hoc  inftrumentum  fvit  vircuris  per  eleemofynas 
Sc  beneficentiam.  Hthr.  1 3 . BeneEcemiz  Sc  hof- 
picalltacis  nolite  obliuifci.  Talibus  enim  hoftiis 
promeretur  Deus.  Ecce  hoc  eft  meritum  pau- 
pertatis. Siibiungic  autem  prxmium,  dicens. 

Quoniam  veftxum  eft  legnum  Dei  ] Dicir  de 
primo,  quid  Et,  & qoaliiet  habeatur.  Eft  autem 
regnum  » poteftas  diftributa  proporiionaliier  in 
anima  EniMs » bonis,  legibus , & ordine.  Finibus 
quidem » vt  vnumquodque  ft«  in  Ene  fuz  perfe- 
dionis.  Bonis  autem , vt  vnumquodque  fuum  & 
connaturale  Ebi  habeat  bonum  & optimum.  Le- 
gibusaotem»  vt  vnumquodque  ius  fuum  cufto- 
diat.  Ordinibus , vt  quodlibet  gradum  fuum  cu- 
ftodiac  poEiionis.  Tunc  enim  nihil  deeft  in  ani- 
ma , Ac  nihil  deeft  in  ciuitaie . E hxc  peoportio- 
nalicer  Ene  in  ciuibus.  Nihil  deeft  in  gente.  E hxc 
ftcundum  gentis  geiKalogiamfecuenturli  gmte. 
Ec  hoc  eft  quod  dicit  DtMj/f-  quod  regnum  eft 
omnis  Enis , boni , legis  > & ordinis  diftributio. 
Mmth.  6.  Adoeniat  regnum  tuum.  f.Fe- 
cifti  nos  Deo  noftro  regnum,  Sgipient.  f.  Acci- 
pient de  mann  Domini  regnum  decoris  Sc  diade- 
ma fpeciei.  Pfalm,  40.  Regnum  tuum  regnum 
omnium  feculorum.  Hxc  enim  perfeifta  eft  pote- 
ftas, in  qua  nihil  eft  impoientix.  Erit  enim 
vnumquodque  fuis  finibus  peifedlum,  quodlibet 
fuo  bono  (wrimura , EnguU  fiiis  legibus  xquiQW 
ma  Sc  rediffima,  & fuis  ordinibus  omnibus  En- 
gula,& Engula  omnibus ctMtc  congiuifllma.  Et 
ideo  boc  regnum  vocatur  regnum  decoris. 

Dicitur  amem  hoc  regnum  Dei  tribus  rationi- 
bus. Vna  quidem  : quia  primum  exemplar  eios 
Deus  eft,  ^ quo  progreditur.  Secunda  tucem:quta 
omne  quod  penicic  Acconfticuic  regnum  illud» 
dininum  eft,  Eue  Et  Ents » Eue  bonum . Eue  lex» 
Elie  gradus  ordinis.  Tertia  vero : quia  Enis  eius 
Deus  eft.  Ex  Deo  enim  eft.  Sc  per  Deum  eft,  Sc  in 
ipfum  eft.  X«OT.  1 1.  Ex  ipfo , Sc  pcc  ipEim » Ac  >n 


204  D.  Albeid  Magni,  Ord,  Pra:d. 


jpTo  funt  omnia.  Ipli  honor  & gloria.  Et  Ideo  eft 
regnum  attcfuuni ; quia  retorquetur  in  circulum 
qui  cft  artemus.  Ex  Deo  enim  cll , 6i  per  ipfum, 
&iniplum.  I.  Cmrttb.  tj.  Vilii  Deus  omnia  in 
omnibus.  iz.  Fada  cft  Talus  & virtus  & 

icgnum  Dei  noAti  potcllas  Chrillicius.  Hoc 
regnum  'i  Matth.  vocatur  regnum  czloruin: 
eo  quod  hoc  regnum  iam  pcrfcilc  in  c«lis  obti- 
nuit. In  terra  aliquando  uurat  turbatum.  Matth. 

1 1 . Regnum  cxloturo  vim  patitur,  $t  violenti  ra- 
piunt illud. 

Dicit  autem  G7i»j/iquod  h*c  beaticudo  cft  vir- 
tutis temperantiae , qn«  facit  cordis  munditiam. 

Et  hoced  non  propne  di^um;  redquiaqui(ficut 
di<^iun  cH}  pauper  ell,  temperat  Te  a deliciis , non 
vten^  eis  nili  ad  neceQiiatem,  eo  quod  abiicit  res 
niundi,  delegationes  facientes.  Nec  enim  dele- 
gantia abiicit « qui  delegati  in  carnalibus  inten- 
dit. Et  quoad  hoc  loquitur  Similiter  autem 
cum  fe  ab  exietionbus  impedientibus  abdrahii, 
in  hoc  mundiiizcotdis  Hudec  quia  tui bationum 
occaHones  amputat.  Et  fte  beatitudo  mundiiiz 
cordis  ad  idam  reduci  aliquo  modo  ( improprie 
tamen ) videtur.  Lhcm  enim  nonintcndic  vnam 
reducere  ad  aliam  : llcut  nos  inferius  explanabi- 
mus. Sequitur. 

Bc.iti  qui  nunc  efuritis : quia  fatura- 
bimini. 

Hic  Ticut  inprxcedcnii  tangit  altitudinem  me 
tiTi,mcriium,&  ptxminm.AUuudinem  tangit  pet 
hoc  quod  dicit  [ Beati]  hoc  cil,  a^tim  tiue  opera- 
tionem non  impcjiiam  fecundum  animi  petfe- 
dlam  virtutem  habentes.  Fit  autem  itU  operatio 
qnanJo  nihil  prxTcntium  inuenitur,quod  delide- 
lio  boni.qnod  eil  in  cotde  fatisfaciat  i Tcd  Tempet 
zlFuans  maner , Sc  intenditur  plus  & plus  de  die 
in  diem.  Et  hoc  ell  quod  dicit  Pjklm.jx,  Quid 
mihi  ell  m czlo  , & i ce  quid  volui  fupet  tertam?  j 
Famem  patiemur  vicanes,hoce[l,tnra- 
tiabi|em:&  circiiibuntcinicatem,hoc  c(l,San£lo 
lum habitationem.  t.C9'imb.4.  Efutimus  Si  Hti- 
mus  vTque  in  hanc  hoiam.  /7^/.vT.6i,Sitiuit  in  te 
znnna  mea , quam  multipliciter  cibi  caro  meal 
Iflud  igitur  eil  omni  peiredione  pctfefliusdeTi- 
derium,  & e!l  pecledla;  virtutis  6c  non  impeditz, 
& ideo  eil  beatitudo.  Dicit  autem  [qui  nunc]  in 
przfcnti  : quia  fjines  illa  non  ell  niH  nunc. 

4lm.\6.  Saci4>or  cum  apparuerit  gloria  cua. 
PfJrn.f,^.  Replebimur  ab  vbettate  domus  tnz 
[cTumis  ] hoc  e<b  cTuciem  edacem  & infatiabilein 
boni  habetis.  Hzc  entm  efuries  nunquam  linit 
nosquiefeere  ir  boni  inquiTitionc  , nunquam  fa- 
ciari  in  bnni  rcfe<^oue,nuirquam  fadidiic  in  boni 
perfcclione  De  inquilitkmc  ^routTb.vUtmXz(kz 
ed  quali  nauis  mdicons  , dc  longe  portans  panem 
fuum.  Nauis  enim  inditoris  Teropet  ed  velis  ad 
ventum  c<cpolita:panem  negotiando  dc  longe  in- 
quirit. SiccTuticns  bonum  femper  tendit  men- 
tem , iiuclle^nm  , & aife£lmn , ad  datum  Tan£li 
Spiritus , qtio  aduehatur  internz  & zccrnz  dul- 
cedini,qua  redeiatut.  De  inTatiabilitate  £rcii.a4. 
Qui  edunt  me,  adhuc  eTuriene : & qui  bibunt  me, 
adhuc  liciem.  De  eo  quod  nunquam  fadidit 
/94V.S.  Da  nobis  Tempcf  panem  hunc.  Sapieni.^. 
Erit  allocutio  tzJi)  mei. 

faiutabimiiu  ] bono  fcilicet  quod  omnia 


boni  bonum  ed , quod  in  hztcditatem  ace  pient. 

I Saturabuntur  amem  ad  plenitudinem  , ad  dele- 
I dationem,  & ad  erudationem.  Ad  plenitudinem 
‘ quidem  PjAlm.€^.  Replebimur  in  bonis  domus 
j luzifandumcd templum cuum./’/4/m.i47. Adipe 
{ frumenti  fatiat  ie,hoc  ed,  dulcedine  grani  diuini. 

I Dedclcdarionciylr.tf  Audire  audientes  me  , & 

; comedite  bonum , St  dele^biiut  in  cradltudine 
anima  veflra.  Deetudatione  PfnUn.i^^.  Memo- 
riam abundant iz  Tuauitatis  tuz  cruciabunt.  Hzc 
autem  implctio  ell  capacitati  ftipetclfUiens , dele- 
tlationi  l^pcr  vitta  quam  cogitari  poied  con- 
ucniens , & erugatione  nihil  nili  dulcedinem  di- 
uinain  odendcns.Dc  primo  £.»<.(}  Menfuraro  bo- 
nam , Sc  confertam  , & coagitatam  , 6c  fuperef- 
fluencem  dabunt  in  linum  veftrum.  Dc  fecundo 
P/*lm.i6.  Delegationes  in  dextera  tua  vTque in 
finem.De  tertio  C4»rw.4.EmifIioncs  tuz  paradi- 
Tus  Tunc.  Hxc  beatitudo, vt  dicit  attribuitur 
iudicix:  quia  nunc  cTurientes  ex  his  qnz  ipd  pa- 
iiurttur,diicunt  aliis  compati  ,&  Tic  tribucieTua» 

& non  rapere  aliena.  Et  comprehendit  Tub  fe  roi- 
ferteordiam  , quz  ell  vna  beatitudo  enumerata. 
MMtb.f.  £(  patet  quod  adaptatio  iflaed  valde 
remota&  imptopria.^em.ix. Qui  tribuit  in  Tim- 
plicitate,quf  milerctur  in  hilaritate.  i.Corinih 
Non  ex  tiiditia  aui  cx  ncccOitaie  : hilarem  enim 
datorem  diligit  Deus.  Sequitur. 

Beati  qui  nunc  fletis  : quia  ride- 
bitis. 

Item  hxc  beatitudo  Tumitur  fecundum  opera- 
tionem pcrfedlz  virtutis  diuinx.licut  Si  ametior. 
Sicut  enim  perferum  virum  nihil  reficit  prz- 
Tentium  : ita  nihil  confulatur  mundanorum.  £t 
ideo  Philip.t . dicit.  Cupio  diBoIui  ficelTccuni 
Chriflo, multo  magis  melius. Et  illud  x.CoTtmh.^. 
Audemus  & bonam  voluntatem  habemus  magis 
peregrinari  a corpore  8c  przTentes  cflc  ad  Deum. 
Hoc  enim  modo  adlusell  petfe^z  virtutis.Tangtc 
autem  meritum  cum  dicit. 

Qiii  mmc  fletis' Flere  enimefl  nunc  in  przTenti 
tempore, in  quo  nihil  conTolatur.Thren.i.Plorans 
plotauit  in  ho^c , Si  lacrymz  eius  in  maxillis 
eius.&  non  c(l  qui  confoletur  eam.  E(l  autem  hic 
flletus  maxime  dclldctio  pattiz  Ac  pizTentiz  di- 
uinz  Fuerunt  mihi  lacrymz  mex  panes 

d?e  ac  no^e : dum  dicitur  mihi  per  fingulos  dicf, 
vbi  ed  Deu^  tuus.  Pioiac  autem  etiam  aliquarodo 
pro  incolatu  huius  mifaix.  Pf*lm.  1 3 6.  Illic  Te- 
dimus  & fleuimus.duin  recotdarcmut  tui  Sion. 
Plorat  autem  etiam  aliquando  pro  inflantia  ho- 
dis  in  temaiione.  Thrtn.  i . Idcirco  ego  plorans  Ac 
oculus  meus  deducens  aquam : quia  longe  Ta^us 
ed  a me  confolaior , conuertens  animam  meam. 
Plorat  etiam  ide  inccnantcr  pro  peccatis  .alienis. 

Quis  dabit  capiti  meo  aquas  »&  oculis 
meis  fontes  laaymaium  , plorabo  die  ac  no^ 
intetfcdos  filiz  populi  meiilde  autem  beatus  vn- 
dc  ploret  pro  peccatis  proptiis , non  habet : quia 
' bcacT  ed  non  peccare  peccato  debili : St  fi  plorat, 

, tunc  plorat  dubium  datum  fui.  hb  3.  Antequam 
comedam  TuTpiro,  St  unquam  inundantes  aquae 
y fic  rugitus  meus : quia  timor  quem  timebam  cuc- 
. nic  mihi,&quod  verebar  accidit.  Si  autein  plorac 
[ peccatum,hoc  cd,quod  bonarum  tnemium  c(l  ibi 
I culpam  agnofixiCj  vbi  culpa  non  ed.  Pfalm.6. 

Lausbo 


(,  .1  lOglf 


inEuahg.D.l 

l^znJbo  per  fir^Us  no^s  ItAnm  meom>  (aery- 
mii  meis  (banim  meum  rigabo.  Ploiac  etiam 
damoacionero  aliquando  pcoxiroi»  timens  de  pes- 
nis  iofoni  ptoxicxu>:&  quando  cefipiici(>lzcatiir. 
ffsim.i  1 4.  Eripuit  animam  meam  demorteiocu- 
I0S  meos  i lacteis » pedes  ratos  a Upfu.  H«c 
omnia  plorat » vt  didum  ell : quia  in  hac  vita 
nihH  inoenit  vnde  conibletut.  Subiungic  amem 
mercedem  huius  meritUdicens. 

Quia  ridebici^  Ridebit  autem  quando  rnnnis 
asdiens  bonum  luam  conidebit  ei : eo  quod  ri- 
Tuffl  iibi  fecit  Dominos  Gttttf.ii.  Rifus  enim 
proueni(  ex  dilatatione » cordis  fui  latitudine,  per 
coUiininacionem  etiam  os  extendens  moderate. 
^nmtrlt.  vUim.  EUdebit  in  dienouilTimo.  Tunc 
enim  erit  tempus  ridendi.  Modo  autem  tempus 
eft  flendi,  ficuc  diximus.  Tunc  autem  flet  quod 
dicitur.  Abfterg^  Deus  omnem  l^y- 
mam  ab  omni  facie : & mors  vltxa  non  eric,Deque 
clamor,  neque  ludus:qiue  prima  abierunt.  Illa  eft 
ergo  hxc  bmticudo.  Sub  hac  autem  dicit  Qtf. 
laudari  prudentiam , qua  cognolcicut  quam  mi- 
feta  hnt  hcc  mrena , & quam  beata  czleflta : fub 
<|ua  comprehenditur  illa  quam  ponit  M/uthttm: 
Beaci  paciflei : quia  fecit  pacem  pecoris  & cter- 
nitatis , dum  nec  mrbarot  nec  turbat.  £t  hac  cfl 
adaptatio  edam  exiocu  & non  propria. 

Beaci  critis  cum  vos  oderint  homi- 
nes, 6c  cum  feparauerim  vos  , tc  ex- 
probrauerint , Sc  eiecerint  nomen  ve- 
llrum  tanquam  malum  , propter  Fi- 
lium hominis.  Gaudere  in  ilia  die , tc 
cxulcace  : ecce  enim  merces  vefera 
mulca  eft  in  cxlo.Secundum  hxc  enim 
£icicbaDC  Prophetis  patres  eorum. 

Hec  item  eft  bcaticudo  fecundum  perfedam 
operationem  Sc  non  impeditam  virtutis  coro- 
pleiiflimz  , qux  bonum  coocepium  tenet . nec 
aneiUtor  ab  eo  alicuius  tiroocis  periculi  caula  qw 
unin^lispermancacinbono.  /ac«j>.;kEcce  bea 
tiflearaus  eos  qui  roftinoenint.  Hic  autem  didt 
rExkis  ] noD,elb$ : quia  in  veritate  in  fufeinendo 
miferia  cll , fed  pofe  fufeineniiam  cert UBma  be»- 
cicudo.  x.Petr.x.  prenuntians  qnc  ia  Chrifeo 
fune  pa(Sone$,&  pofleriotes  glorias.  Tangensao- 
tem  adum  meriti , tangit  quadruplex  meatum: 
<]uod  tamen  totum  ad  adutn  teducitut  fortitu- 
dinis. Odium  enim  (uftinent  ^ corde.  £t  de  hoc 
dscit[Cum  vos  oderint]  iraconfirroarafie  imaece- 
caca  [ homines  ] hucniuu  & non  caelum  fapiemes. 

Odio  habuecunc  me  gratis,  jimtj  y 
Odio  habuerunt  cotiipiencem  in  potta,&  loqnen- 
tcra  perfere  abominati  fiim  [ & expfobraueiint] 
Ecce  probra  oris.  Exprobrare,  lioc  cft,  probris  Sc 
coouidis  exterminare.  /4 1 Aperuerunt  tn  me 
ora  fea  > & exprobrantes  pacuiferunt  maxillam 
mearo.  T\tren.^.  Dabit  percotienii  fe  maxillam, 
fecurabitur  opprobriis  [ & cum  feparauecint  vos] 
afe  extra  fynagogas  tanquom  exeoronmrucacos 
fecsendo.  /Mfi.p.Um  e«im  conCpirtuerant  ludci, 
vt  (iquis  conflterecuT  eure  efle  Chriilum  , extra 
fxnagogam  fleret.  Jtk  1 6*  Abfque  fynagogis  fl>- 
cient  vos  [&  eiecerint}  Ecce  tenium.Nomen  au- 
rem illud  e(l  nollrum  cognomen  qoo  k Chrifto 
dicimur  Chriiliacu : quod  nomen  eft  inimicum 
Z>.  Albtni  Ai^xgnitin  £m>^-  D.Litc. 


.uc  Gap.  V I.  20J 

mfldelibus,dc  ideo  eiidrUr.i.Cm«rb.4.Tanquani 
purgamenta  huius  Enandi , fa£H  foraus  omnium 
petipfeina  vfque  adhuc.  ^.vlnm.Aadite  verbum 
Domini , qui  eremitis  ad  verbum  dus : dixerant 
featres  veftri  odientes  vos , & abiidences  peopm 
nomeu  meum[canqtumroalum]hoc  eft,ianquam 
iafliuftara.  Fucabant  enim  Tonante  nomine  Chri- 
ftiano  flbi  infeufta  debere  occurrere.  ./^^.4.  Vo- 
cantes eos  > denunriauerunt  nc  omnino  loque- 
rentur, neque  docerent  in  nomine  Is  s v , cado 
in  malo  illato.  Quia  pafllo  non  facit  raartyrem, 
fed  caula : ideo  fimiungic  flnem  dicens. 

Propter  FiUum  hominis  ] In  hoc  enim  feanda- 
lizabancux:  quia  Filium  horoinisdixefuiicOeum. 
/tMtt.io.  Nos  de  boooopece  fK>n  lapidamus  te: 
fed  quia  tu  homo  cum  fis , fecis  ceipTuro  Deum. 
iJ’m’.4.  Nemo  autem  veftrum  patiatuc  quafi 
homicida  de  fer , aut  maledicas , aut  alienorum 
appetitor.  Si  autem  vt.  CKtilUanus , non  erubef- 
cat, glorificet  amem  Deum  io  ifto  nomine. In  hac 
autem  bearicudine , vt  didt  GUf.  commendacut 
fotdrudo  quz  facit  manfuetum.  Et  fle  illa  bea- 
tirudo  qua  didt  MdttlrtMt : Beati  mites, concine- 
cut  flib  ifta.  Fortis  enim  eft  qui  vincir  iram  Sc 
alios  motus  animi.  Prtatry.\6.  Melior  eft  po- 
tiens vito  forti : Sc  qui  dominatur  animo  Tuo 
'expugnatote  vrbium.  Subiuogic  autem  fleut  in 
aliis  mercedem,  dicens. 

Gaudete]  Tai^c  autem  duo : promillionetn 
naercediSj&excm^uin.  De  primo  dicit[Gaudece] 
Corde[in  illa  die]roentis  illuminaiiofie[&  exulc»- 
tejeorpore.  /fa.6o.  Videbis  Sc  afilues,dc  mirabi- 
tur dc  dilatabitur  cor  tuum , quando  conuerfe 
feeric  ad  ce  multitudo  maris , h<K  eft , vniucrlz 
aroacnudinis.  Deor.)).  lDundatioi>esman$qv>aii 
lac  fligent  thefencoa  occulcillunos  atenaiuro^  boc 
eft , infulcus  petfeqoemium  pro  dulcedine  la^ 
fugent  in  corublatioacm , thefaucos  meritorum 
congtegamesde  rabie  tyrannorum.  Ibant 
Apoftoit  gaudentes  i confpedu  concilij : quo- 
niam digni  habiti  fune  pronomine  Iesv  con- 
tumeliam pali. 

Ecce  enim]  Oftcndicur,  patau  pteiiofe  dabita 
multa  dr  in  nuo  collocata  a parata  quidem  per 
demonftradorns aduerbiuin  t:Ecce}  Pftim,ii6. 
Cum  dederit  dile^s  fuis  facDBum : ecce  hwcdi- 
tas  Oomtni.Fili)  roetces[merces}p<cfiorai.Fr/r.f. 
Non  corrupdbilibus  auro  vel  aegenio  icdempd 
eft»  a vana  veftca  coouerfadono  paterne  xiadir 
donis , fed  ffienefo  fanguioe  agni  tanquam  iup* 
maculati  Chrifti.  t.Ctrinth.  6,  Empd  enim  aftk 
pretio  ma^io » glorificate  ergo  dc  portare  Detim 
in  corde  teftro[veftra]Eece  poUrfia  d(  ad  mtniiii 
habita.  Ctntf.i^.  Ego  merces  cuanugna  nimis. 
Si^itnt.to.  Reddidit  Dqis  mercedem  laborum 
flioriim  fao^itocum  [ medu  eft  } quantitate , Sc 
ciii^na  : quia  de  multis  dc.mB|ids  gaud^unt. 
Afeiiii.syi  Supa  multate  conmtuam,  in^in 
gaudium  Doanisii  cui.  &^itm.  y In  paucis  toiad. 
in  mulos  bentdifptm^^'*  a.GiruMb.4.  Id  enim 
quod  in  pudoxi  eft  nioraemaneum  Sc  leueiici- 
bulationia  noftoe » fepra  modum  |o  fublimifem 
zcetnum  glod»  pondus  operarat  in  nobis  [Jfi 
oelo  ] Ecce  locus  tutus.  Regoierauft 

oos  in  fpero  vittam :.  in  hztadi.tareixi.  iooocru- 
piibilem , dr  imroarcefldbUem  , Sc  iucomamim- 
cam , cooferuatam  in  ccHs.  Mtuih.S.  Thefeii- 
cizaie  vobis  cfaefemos  in  czlo  * vbi  oec  kxugp 
S nec 


206  D.  Alberti  Magni, Ord.  Pr^ed. 


nec  linea  demc^icur,  & vbi  faces  non  eSbdiunc 
Dcc^  futamuc. 

Secumlumenim  haec]  Exemplum  eil  indubita* 
nuD  [ fidebam  panes  eorum  ] £c  ideo  didi  funt 
genimina  viperarum  , venenaci  venacotuin  bli) 
[Propbetis]vecis.  i4d.8.Ducacetuice&  incircuo* 
cifis  cocdibua  & autibus  : vos  ilniipcc  Spicirui 
fando  rcfticiiUs : iicuc  & paries  vcihi,  ica  & vos. 
Quem  Pcophecarum  noo  funt  palecuti  paties 
veftii } Ec  occidetom  eos  qui  ptvoaniiabam  de 
adoeoto  ludi » cuius  vos  nunc  pcodicores  & ho- 
middx  fuidis.  Atnndc  aurem  quod  Lmc/u  non 
ponit  oid  quatuoc  beatitudines : cum  Msttktm 
ponat  edo.  Lucm  tnimnon  ponit  aliquam  otii 
qux  adum  habet  refpedu  xtemitatis » & nullam 
ponte  penes  adum  fpedalia  vinneis.  Msnhitu 
aurem  ponit  $c  iilas , & qux  penes  quafdam  fpe 
ciales  virtutes  accipiontur.  Paupenas  enim  non 
ed  fpecialis  virtutis»  (ed  potius  conliderado  quod 
nihil  pccfeniium  prxda  fufficientiam.  £i  ideo 
fufpirat  ad  alia  bona  tanquaro  ia  prxiemibus  in< 
fugiens  &dedituta.  Efuriens  autem  ed  ad  vere 
reficietis  bonum  » ficuc  didum  dl : & ludus  ad 
vere  confolans.  Periecutionis  aurem  futTerentu 
non  tam  fonicudinis  eft » quam  etiam  foctifllmi 
■dedus  illius  'boni  ditantis  6c  reficientis  etiam 
con(blantis,ne  amwatat  id  quod  habetot  de  ipfo. 
MAtthtm  aurem  confidetat  tara  ida  quam  ea 
quse  dirponuor  ad  ipTa : ficut  manfuerodo » qux 
difponit  ad  patientiam  : mi&ttcordia , qox  dif- 
ponic  ad  vinonem  vcie  ditantis  & Ixtificantis: 
pacificatio  * qux  xquanimiiatem  dat  in  aduetfis. 
TaKa  autan  non  oonfiderae  Lms* , qui  non  nifi 
peifiidiffima  colligit.  Et  ideo  Chtidus  oculos 
ad<£fcipulosdcrTgit,&  eos,vt  dicit  quxdam  Cloff, 
fion  Ude  fed  fblMo  cibo  pafcic. 

Veruntamen  vae  vobis  diuitibus,qui 
habetis  confolacioacm  vedram. 

Hic  tangit  maledidiones  quatnof«diredftqna» 
tUor  beatituduisbtu  indudis  oppoticas.  Et  ideo 
pntec  diuifio.  Cqntra  paupeteatem  euioi  dicit 
[Veiantaraen  ] Lifcc  ita  beatificem  bonos : quia 
tamen  mali  prorotfliooibus  non  trahuniut » fed 
potius  minis  pungantur:  ideo[V*1commraatio- 
ais  xremx[vobis]dilctenuc[diuitiBUs}roluntate 
& poiielEone  m|uos  podident  diuicix » & ideo 
-fos  vobi»  fudicerp  repacaeu.  Omnis  enim  diues 
nor  ed  iniquus, aut  hxrcs  iniqui  Quia  ii  volun- 
tate diues  eft » habens  cot  fepoUaa.tndiintiis, 
iKiquQS  ed.  x Qui  «olniudiouesficn, 

irfddiinc  in  tentationem  & in  laqeeum  diaboli, 
■91  in  detidetii  mulca  & fibeiua;  qniH  oiesgttsr ho- 
minem iivimeritum  perdmonens.  Si  autem 

ridm  habet  corad  dioitios»  fed  rete  palper  efi  vo- 
luntate , & habito  dtues  : tunc  eft  hxres  iniqui. 
.QnU  quod  omoibos  in  cooianiDt  ad  viam  da- 
Clim  <A,ipie  poiKdct  vc  difpenfacoe.EMr.t  d.Fadte 
VobTeamteas demammona  iniquitatis,  vtcom 
defeeeriiis'  tecipranc  vos  tn  xtema  tabernacula. 
Cledivierbas  rametvvolamacem  ad  ditritiarba^ 
isemibos loqilicuc  ^de  quibas  EccU.^.  Quiamat> 
diditlli  r ffOdara  s»On  capit  ex  cis.  Cuius  rado, 
teddiMT£ie/«.tQaid  pcudrft  pofiefibci.nifi  quod 
^nit  ocilis  diMcias  {qmy  PrHorb.t  u Q^  con-|  1 
•w‘tdo-4iuUlis  fiM,canuct.  x.Txmtetk^.  Pntoipe  [ 


diuiiibus  huius  inuli,non  fublime  firpece/ceque 
rperatein  incecto  diuiciatum. 

1 Talibuscmm  diuiiibus  [Vx]  efi  xtexnxdara* 
. naiioms  propter  itia.  Pcopcet  inuisliiatem  diui- 
tiaioin  , proptpr  permanentem  ex  diuidis  cubigi- 
nem , propter  Sandlorum  iiiifionem.  De  inutili- 
cate  dicitur  Sqpiew.f.  Quid  nobis  profiiii  fuper> 
bia,  aut  diuitiarum  iadamia  quid  nobis  comulit) 
Dotmieruoc  romnura  fiium  ,&  nihil 
I iiiueneiuut  omnes  vici  diuitiarum  in  manibus 
I itbxj,  Diues  cum  dormierit,  nihil  fecum  auferet: 
apeiicc  oculos  fuos , & nihil  inuenier.  Rxdimcie 
! animam  fuam  diues  diuidis  non  potent.  Prtu.C. 
Zelos  dc  furor  viri  non  parcet  in  die  vindidlx; 
neque  acquiclcctctiiufqoaro  ptecibus^iec  ledpiec 
pro  redemptione  doOa  plurima  [ Vx  ergo  vobis 
diuitibusj  De  rubigine  dicit  Ucab.^.  Auruinde 
argentum  vefinun  xr uginaoic , & xtugo  erh  vo^ 
bis  in  rdlimoniumi  & manducabit  carnes  vefetas 
ficuc  ignis.  Oiuites  etiam  paupetes  fanflos  irri- 
dere confueucTum.  Et  ideo  fubtacent  raaledi^io* 
ni.  Hi  fum  quos  aliquando  baboimos 

in  derifum,  •&  ii\t>mil>tadinem  improperii.  Nos 
inTenfan  vitam  illorum  xftitnabamus  iniuiara, 
& finem  illorum  fine  honore,  lucob.x.  Nonne  di- 
uitea  per  potentiam  opprimunt  vos , & ipfi  pa- 
trabunt vos  ad  iudkia  2 Nonne  ipfiblafpbcmaK 
bonum  nomen  quod  inuocatum  cll  iuper  vos?Illi 
euini  maxkn^  dieunrur  hic  diuices  qui  in  exte- 
rioribus furiunx  fiibiacencibustponum  lutEcien- 
tiam  :eo  quod  vidtnt  ulia  fututarum  corpoia- 
lium  neccihcacom  quocundam  ede  fideiulibres. 
Non  eninl  omnem  dcfedlum  redimunt , fed  tan- 
ruTT)  exteriorum , qux  funt  in  cibis , Sc  poti- 
bus , 5:  vcfiimencis.  Febribus  enim  , ic  aliis  in- 
firmitatibus , Sc  dubiis , dc  igootandis  noo  fu&- 
ciunt.  Sic  ergo. 

•Vx  vobis  diuitibus]  Triplex,inquam,vx:labo- 
ris,cimons,&dolons.  Laboris  in  acqairendo,qui 
conneicuur  in  laborem  fine  requic.  Timevis  ia 
poiEdendo.qui  coauaticur  in  timocem  fine  om- 
ni fpe  & cum  perpenia  defpetatione.  Doloris  in 
ainitteodo , qui  in  doloKS  xtetnos  conuenixur 
fine  omni  confolatione.  If*.  i4J^ormido  Oc  fboea 
dclaqueus  fupec  (equi  habitator  es  tenx.  Hahi- 
casot  enim  tenx  diues  eil , cuius  cor  fcpoUum  efi 
in  dmitiis,quxrensineis  libi  fufiicae  & pro  fuf- 
ficientiaiJIa  lecuricacir,  perpetuos  habebit  cimo- 
res ; pro  confolatione  diuitiarum , perpetuos  do- 
lores : pro  Ubeteate  faciendi  quod  voluit  per  di- 
utdas , perpetuam  hxredicabic  fboeam  carceris 
abfque  tequie  labosis  [V*  ergo  vobis]in  prxfemi 
laboris , timoris  • dc  doloiis.,  dc  in  fiiruto  fimili- 
ter.  Qmaniatdiaitias.ftu^amnonca- 

piaex  eis.  nifi  feuftum  qui  didas  ell : cuius  cau- 
(a  redditur  Prtuerb.it.  Qui  confidit  in  dhitdis 
fub,  corruet. 

Vxergooobis]  Propter  diuidacum  incociru- 
dinc,propter  annexam  diumis  anxietatcmqiropta 
diuidarum  bceuem  conibtadonem  dc  perpetuam 
defolarionem.  Deincenitudine.  i.T»iittih.6.Pt9- 
cipe  druiribus  non  ruUime  faperci  dc  non  fperare 
in  incerto  diuitiarum.  Smnam  enim  exemplnm  ab 
iHo  diuite,  cuius  vbens  feudus  ager  obiulic : qui 
dixit , Anima  habes  mulca  bona  repofita  tn  armos 
plurimos:  comede  ergo,  dcbibe.de  epulare.  Ec 
didum  ell  ei  Lue.x  a.  Scuite  hac  node  repetent 
animam  mam:dcquxprxpaiafiicuiosensm?De 
anxietate 


ed  by  Googlc 


in  Euang.  D.  Liic  Cap.  V V 207 


tmiettM  dkunr  i..Tm.6.  Quivolanc  diuitcs 
furi  > incidtinc  in  la<)oajin  & in  fenutfonem  thV 
bolii&  io  ddi(ietu  mulca  & oocioiiqajr  mccgunc 
hominem  iu  iiuetiium  6c  perditionem.  De  bieui 
confoUdone  & perpetua  defulatione  dkkor  il- 
Bot  Ick  tt.  Tenem  tympaniii} & dtharam  ..  8c 
gaudcm  ad  fonitum  otgani-Oucunc  tn  boiiis  dies 
wos  > & in  pun^o  ad  iniemt  noatfiinu  defcen- 
dunt.  Pun^m  enim  indtuifibile  elb&  breuem  & 
momencanearo  huius  vite  conTolaciooem  (igni* 
ficar. 

. Ve  eego  vobis  diuiribus  ] propter  veftcam 
conua  nUttcam  petuctfitatcm  s pcoptet  omoia 
boni  impedimentum  a vobisprecutatunuptopctt 
cemanena  in  vobis  in  etemum  innaturaiedeiuie- 
feium.  Peraetiitas  enim  contra  nacuraro  eihatoa- 
le  diukias  vt  hnero  in  eis  ponendo.  Hununum 
enim  deiidaium  6e  sature  dapaciias  ad  hoc  dft» 
mod  rpiritoalia  bona  dicent » & fuiticientes  nes 
ncianc;que  non  in  cot  hominis  a(cendanr«  (ed  ad 
qoe  cor  hominis  aTcendit-t.Oriniib.a.  Que  ocu' 
noi>  vidit » neque  auris  audioit , neque  in  cot 
hominis  a(mndit>quc  ptepacauit  Deus  diligenti* 
boa  (e.  Hoc  igitut  neque  aurumeft, neque  argeu' 
ttm , neque  cempocaln  dioitic,  //4.  64.  Oculus 
non  vidit  Deus  sbTquete»  que  pteparsUi  dili- 
dentibus te.  Vnde  dide  peruee- 

btas  humana  eft  £rui  vtendiSidc  vti  fruendif.  Et 
hoc  ^tc  diues.  Oe  impedimento  boni  dicitur 
Htinte.  a . Ve  ei  qui  multiplicat  non  (uaivfqoequo 
etiam  aggrauac  contra  fe  denfum  lucumtDiuuie 
enim  Tufu  omnis  boni  Impedimentum , quando 
coc  apponitur. Vsde  i^Ut*  pergens  ad  academiim 
habens  ausum  in  Hiiu  non  potuit  philorophsri 
popeer  occupationem  cordis  circa  aurum , & 
poiecit  in  raareaunun»  dicensuMetius  ed  pidece 
•urum>  quam  cor  humanum.  Habet  etiam  hocj 
quod  qui  mocitui  in  appetitu  diuitiarum  Sc  dele- 
^tioDe»  perpetuo  tenebitur  ilio  deilderio : & ca- 
TBcn  quod  dciidecat  nunquam  habebit.  Eerlt.  1 o. 
Nihil  cA  TedeAius  qoam  amare  pecuniam  : hic 
enim  & animam  ruam  venalem  habet:quia  in  vi 
ca  fuupiokcit  intima  raa.ldeo  diciturfcrh-f  .NuU 
attendere  adpHcAionesi|uq\ias,&  ne  dixetis:£A 
mihi  /uAiciens  vita.  Nihil  enim  proderit  in  tem- 
pore vindi^sc  & obdudionis.  Subiungit  autem 
caoTam  maledidiouU  quando  dicit. 

Qui  habetis  hic  confolaiionem  vcAtsmjCoo- 
iUanseA , quod  naturam  ex  defe^  icdorere 
cif.  Vnde  >d  conCoiacur  in  quod  natura  occurrens 
vodique  diAundituc  6c  aptiiur  & Auic  ad  ipfuni: 
vc  totum  vudique ciendo  imbibat»  Stconiun- 
gat  intimis  omnibus.  Tale  autem  coulblans  hic 
ponunt  Tibi  diuita  extenors  fottuna;  bona » qus 
sec  veram  hominis  naturam.  poAunt  atdi>gere: 
ied  extrinfecus  funt » nec  natbcie  imbibi , neque 
nacuiK  lunt  connamralia,  fed  animaliiati  ad  tem- 
pus pio  neceffirate  rerutcoatPeiuetijcas  ergoed^iit 
talibus  confolari.  Et  ideo  dicit  //4.18.  Pofuimils 
mendacium  fpem  noArara  » & mendacio  protedi 
hioms.  Diu  iiic  enim  non  danti  rcdpionrictihtes 
menuuntffT  fiifiicientiani.  Eah.  f .Quid  podeA 
po(Gdlbti»nili  quod  diuiciai  videt  oculis  fuiStQ^.: 
Nihil.  Hic  etgo&  mmc  poTueTum  confolatto- 
nem  Tuam;  > & ideo  in  /utoro  nihil  habebunt. 
Lju.  i4.  Fili  recordate  quia  lecipiAi  bona  in  viu 
tiia»&  Laacuslimiluet  malaJ^uncvecohicouo- 
roIatuotu  veroauciarts. 

D.  Aibtrti  MAgni,  in  Emtng.  D.Lmc. 


Vas  vobis  qoi  faturati  eftis:quia  efu- 
riccis. 

Ecce  fecunda  maledtdionis  intetminano»con* 
traria  Iccundar  beaciiudini.  Vocatus  autem  hic 
faturitas  » quiecario  detxden j io  tempocali  bouo» 
reficiens 'brutalitatero.  Et  tal^quctuni  facurica- 
cem  volupruoA , quos  CUff.  vocat  epicureosmon. 
ideo  quod  epicuret  Philofi^hi  his  mtenderint>red 
quia  nulla  imelle^bialia  bona  vel  pindpia  efle 
dicebannomnia  ad  (mltbilia.vel  Emilitudinesvel. 
radones  ieniibilium  referentes.  Ec  ex  hocqoidam 
penierli  non  nifi  voluptates  corpoccas  inquiten-  - 
das  pro  beatitadtne  praedimueruni » hama,nam'’ 
vitaro  ad  vitam  pecudum  compatantes : ficui  de 
diuxtes  de  quibus  di&um  cA  > felidtacero  ad  bona 
fbmu»  reuUeram:ficut  dickut  Sn^wa.  1 f . Exi-  - 
(limabant  vitam  hominis  cocnpohcam  eAe  ad  lu- 
crucn»dc  oporteitf  viideconque etiam  ex  malo  ac- 
quirere. Ita  iAi  totam  vitam  voluptati  afdipfo- 
runt,  reficiens  & beatifkaos  hominem  in  fenubt- 
' libtts  die  perhibentes.  IfUs  ergo  intetminaois 
maledi£lioDem>ponens  a£lum  mali  meiiii  & cau- 
(am  maledidionis.  Iniemunauix  autem  malcdi- 
^ionem  cum  dicit. 

Vk  vobis]confufionis,eicccatioius*dt  cterox 
damnationis.  ConfunoiU5quukni:quiamagna 
eA  ignominia  honorem  imaginis  Dei  ad  reficiens . 
bnuilitacem  referre.  Phihp,^.  Quotucu  Deus  vena- 
rer cA,  & gloria  in  confhfiooe.  /y«/ai.48.Homo 
cum  in  hooore  eAec.non  mtcUexit:comparatus  eA 
iunientis  iafiptamibus » & fimiUs  fadiuseft  illis. 
Tales  etiam  excccamur  meoce  quod  bona,  (piri*- 
cualia  credere  nonpol{imt-Vnde5<ipi/4r.iuJicum:( 
Vino  prettofb  6t  vnguemis  nos  impleamus.  Et- 
infr4.  Nemo  veAruin  exors  fit  luxurie  noftrX. 
Vbiqoe  relinquamus  fiena  heiitlcquoniam  hax 
cApars  noAra,&  luee  eA  fors.  Etinnne  Capuulh 
diat.  Hxc  cogttauenmt  H errauerunc.£xcxcauit 
enim  iHos  roalitia  eorum.  De  damnatione auseav 
zrerna  fine  oonfolatione  Lur.  16.  Mitte  lazarurtf 
vt  intingat  extremum  digiti  fui  in  aquam : vt  rg- 
I frigeret  linguam  meam  6cc.  Nec  ihucnirepctoic 
guttam  aqua;  in  confblactooem.  •) 

Qui  farucati  rAis  1 totodeiidetioquietati  t io? 
reftdione  faUk  quielciria » hoc  peo  fine  vcAtx  fe- . 
lidratis  & beatitudinis  poneutes.  ».O-0rdi.4lara 
raturarieAis»  iamdiuitesf^ieAis»  (ine  nob». 
regnat».  Saturitas  autem  fboat  in  pUnitudiMna^x 
in  ardbtionem  ,in  oppreffionera,  in  imuTcam  »irp 
forcidaro ctoAacionem  . in  vomitum..  Et  deple-' 
nitudine  quidem  dicitur  Stipunt,  1.  Vino  pretid- 
fb  & vnguentta  nos  iropleamui  PfMm.jy,  Man- 
docaucrtinc  & faratati  funt  nidais.  De  ahAationc; 
dicitur  M to.  Cum  fatiacus  fuerit»  ai^bitur*d& 
omnis  doloc  itniec  fiiper  eul^.  AtAacus  enim  fa*- 
turatus  adhuc  non  edtat.  fudcludii  fauces  delo- 
fbbilium  raporibas:&  ideo  actionem  vteri 
quiruroppref&o0tgrauario..Z4fr.  ti.  Videte  ne' 
graucnturoorda  ve^  crapula  & ebrietate.  Do 
naufea  autesa  iYifsa.i  1 . Anima  00 Ara  naureaidtir: 
pet  cibo  hoc  leuifOmo.  Nim.  1 1 . Det  vobis 
minus  carnes  vtcomedaiU.  non  vrioquidem  djci. 
nec  duobus»  aut  qilirique,  vel  decem , vel  vigintfi. 
qmdeitiifed  vfque  adtnen^  dierumtdonec  exeha 
pee  oatesveAus  & vecranrur  in;naufeam.  De» 
fmiida  autem  ed>^cu>oe./V«/in<t4).  EtaiAnntih 
S a ex 


2o8  D.Albefti  Magni,- Ord.Prxd. 


« hoc  in  flM.  De  totoUu  «itera  //<.x8.0mn« 
inenfs  leplct?  funt  vomitu  fotdioniquenta  n oon 
efict  locus  vitra, 

Vx  ergo  vobis  qai  facucati  elUs  ] & propter 
delidaa  quibus  afnuiris » pcopiet  durituin  qua 
pauperibus  nendlcis  de  abundantiis  vefttis  nihil  i 
erogacis>piopiet  loquadutem  quam  in  coouiuiii  j 
contra  Deum  extenditis.  De  primo  horum 
jimtT  d.Qiu  comeditis  agnum  de  gtegCidt  vitulw 
de  medio  armenti-  Qui  canitisad  vocem  pialtcrii: 
Ticut  Danid  pucaueranc  fe  habere  vafa  cantici. 
Bibentes  in  phialis  vinum . & oprimo  vngoaito 
delibuti.  De  darkia  autem  fequitut  in  eade  ai^* 
nfftt».  Nihil  compariebamuc  fupet  concritieme 
Ideph.  Lk£.  i6.  Eru  quidam  mendicos  nomine 
Ijxann  , qnl  iac^u  adianuam  diuicu  epulonis, 
cupiens  {asocari  de  micis  qux  cadebant  de  meola 
diai^*&  nemo  illi  d^ac.  De  loqoaciute  autem 
JXciim/.  j.Btbebanc  vhiom,&  laudabamOeos  Tuos 
aureos»  de  a^nteos,  de  xreos»  defeoeoa-  Loqua 
escas  enhn  nequentee  excendicoc  in  iuionam 
Creatoris.  Non  autem  laudant  nih  idola  pompa* 
rom  huius  ieculinuirea  quidem  in  Maxlorepom<- 
pc»acgentea  in  tinnito  iadbncix  (Claris » crea 
autem  io  Tono  vana  laudis»  hsrrea  autem  in  poce- 
ftate  tyrannica  omnia  conterente  de  domante. 

Vx  ergo  vobis  qui  faturati  eftis]ptoptet  vltrta 
menTuram entnTam  voracitatem»  propter  fob- 
Bantix  dc  facultatum  qux  in  pauperesefla  expen- 
denda confumprionem , propter  gaftiimargix  in- 
ianam  viix  aboteuiationem  de  eottuptionem.  De 
voracitate  quidem  Dsmel.  r 4 . Nunc  non  poteris 
dicere  quin  ifte  fit  viuens  Deui,vemer  Tciltcet-An 
non  vides  quanta  comedat  de  bibat  qtioddte  l De 
fecundo  Pr^nttk,  1 j . Noli  efie  in  conuiuiis  pota- 
torum» nec  in  comellationibos  eorum»  qui  carnes 
ad  vefeendum  conferunt : quia  vacantes  potibus 
de  dantes  fymbola  confiimemurrrecondum  facul* 
tates  ad  minos.  De  abbceuiacione  vstx  dc  comi* 
ptipnePrM*rri.i).CaivxScuiot^rivx>cai  fine 
cauia  vulnera  ? coi  rixx  I cui  fuftoOio  oculorum? 
Nonne  his  qui  commocannir  in  vino » de  fhidem 
calicibus  epotandis? 

Vx  ergo  vobis  qui  faturati  dtis]ideo,quia  vilis 
in  fe  gallrimatgus»  vilis  in  luxuria»  vilis  in  amen- 
tia quam  fxpe  incurrit.  VHis  quidem  in  fe : qoia 
totus  labor  talium  eft  pro  ventre : vnde  dc  gaftri- 
drt»  boc  eft.venrrofi  vocancur:gaftir  enim  in  grx- 
cOiventec  eft  in  Iktino.  //a  ap.  Erit  quafi  pytho- 
nis de  terra  vox  tua  % dc  de  humo  rai^tabic  elo- 
quium tuum.  Python  autem  idem  eft  quod  ven- 
triloqttut:pteik)fiftnnum  enimialtum Aventer. 
Tirtn,  1.  Dederunt  quxqoe  prerio&  pro  oibo . vt 
refocillarent  animam.  ExtU.  s.  Quis  ita  denota- 
bit » dc  deliciis  afftoeivc  ego  ? Veibo  eft  vilis  ia 
danrix  guix.  Vilii  eriam  m in  luxuria,  voracita- 
tem oonfequente.  'Propeee  hoc  eniro  genitalia 
cohncxafont  ventri. vt  didt  (7iv^ar.quia.vt  dicit 
Nterw.  ventet  mero  xftuaos » faale  defpuroac  in 
hixuriam.  Et  Iterum- /ftrra».  Non  ^tnari  mon- 
tes» non  vulcanei  ignes  iu  xftuant : vt  iaoenilci 
inedullx  viuo  pknar»  dc  dapibus  tnftamnrurx. 
-frr«ib.y.Sacuraui  eos,  dc  mcechaii  funt»  dc  mdo* 
tBometetridsluxnriabantur.^/^ni.  loy.  Initiati 
fimtftaelphegoc,  hoc  eft  .idolo  tenci^nis.  Vilis 
friata  eft  in  arevnria  eonfequente : quia  inebrian- 
tor dc  incraflantur  quod  amitront  vfum  bonx  ra- 
flOim.  yndcetiamgaftriinatgivooaRiurigaftir» 


quod  eft  venter  ] dc  margino  marginas » quod  eft 
infanio  infanis:quafi  ex  venete  dc  pro  ventre  infa> 
niemes.  //a.iSi  Pex  ebdeute  errauenmtrfacerdof 
dc  Propheta  nefcietunc  prx  ebrietate » abforpri 
funt  k vino. 

Vx  ergo  vobis  qui  farutad  eftis  ] Samriras 
mioi  ptflrienttum  mandatis  recalcitrat  » contra 
Deum  fe  armat , furosonim  nihil  confiderat.  De 
primo  quidem  Devr.  )X.  InasfTatus  eftdiledos 
de  recalcittauic,  incraftatus,  impinguatus » dilata* 
tus:dereliquit  Deuro  fadorem  (uum , dc  recellic  h 
Deo  falutari  fuo.  De  fecundo  M ly-  Currit  ad* 
uctfus  eomcredlo  collo.de pinguiceniiceacinacus 
eft:Operoit  faciem  eius  craf&tudo»  dc  de  Imiibus 
eius-aruina  dependet.  De  tertio  EceU,  u Hoone 
melius  eft  condere  dc  bibere»dc  oftendete  anim^ 
fiix  bona  de  laboribus  fuis  i Jfa,  i a.Comedism» 
dc  bibamus ; aas  eium  moriemur.  His  Ightir  dc 
caufii. 

Vx  vobis  qui  fantrari  eftis:qu}i  efiirierisjomm 
bono  intellcAus  dc  affedkus  ( quod  vere  nutrit  dc 
pafeit  dc  vegetat ) priuati.  Ifte  enim  eft  cibus  qtit 
non  perit , quo  vos  priuahimiai » pane  (uperflib- 
ftaniiali,  pane  Angriorum,  pane  dulcedinis diui- 
nx,  rocnla  Dei  De  pane  quidem  fuperfubftantiaU 
Matih.  6,  Panem  noftrutn  fuperfubftamialem  da 
nobis  hodie.Hoc  autem  eft  nunimentum  fubftan- 
lix  dc  veritatis  diuinx.  De  pane  Angelotnm  qui 
eft  completio  (heophaniarum  ^/itfas.yy.  Panem 
Angdotam  manducauit  homo.  De  pane  dulee- 
dinisdiuinx5<«pi>m.(6-Subftamiaro  tuam  dc  dul- 
cedinem tuam  quam  tn  filios  habes » oftendebas: 
dc  voluntati  vniufciiiufque  defimiiens , ad  quod 
quifqiie  volebat  conuerrebarur.  Et  hic  panis  eft 
dulc^o  Spiritus  fandH  dc  virtus.  Demenfa  Dei 
dicitur  Z.ar.r  t.Vc  edaris  dc  bibatis  fupet  roenfam 
meam  in  regno  meo.  Omnibus  his  leficiuntor 
beati , qui  emrium:dc  prioabuncur  qm  nunc  faru- 
raniur.  Priuantor  etiam  conuiuio  de  quo  dintor 
Ifd.  i f .Faciet  Dominus  in  monte  hoc  comtiuioro 
pinguium,  conuiuium  vindemic,  conuiuium  me- 
dullatorum pinguium,  vindemtx  defiecatx.Con- 
uiuiom  quidem  pinguium  eft  refedio  beatorum 
in  gloria.  Conuiuium  vindemix , Ixtitia  glorffi- 
catorum.  Medullati  autem  pingues,  funt  priiiile- 
giati  fandli:dc  vindemia  dencata  eft  prinilegium 
gaudii  de  fanguine  dc  pafConeChrifti.  Et  qoia 
omnipus  his  priuabontur : ideo  didtur  fft.  6^ . 
Ecce  Ictui  mei  comedent » dc  vos  cfurieiis : fetui 
mei  bibent » dc  vos  fitietis.  Modo  enim  ventreni 
de  fiiiqois  porcorum  impleftis : dc  ideo  femper 
efurietis.  i .Cfritiih.6.  Efca  ventri,  dc  vCntei  efeis. 
Deus  autem  & hunc  dc  bos  deftruet.  Ideo  confu* 
Mc  Chriftus  /v4v,  6.  Operamini  non  cibum  qui 
perit : qui  permanet  in  vitam  xiernam  > quem 

Pater  meus  dabit  vobis.  Sequitur. 

Vx  vobisqui  nuacfidecis:qoiatugc 
bitis  S&ftebicis. 

Hk  tangh  teniim  maledidionis  interroina- 
tionero:dc  ficui  antea,  tangit  tria:maledidlfonem» 
demCTitom,dc  propriamderoeriri  pmnam.Maledi* 
dio  eft  in  hoc  qn<^  dicit  [ Vx  vobis'<Ei  huic  pro- 
priam quod  didtur 4.  Maledicant  d qui  ma- 
ledicunt diei.  IIH  enim  qui  rident » de  luce  mundi 
hiuus  rident.  Et  ideo  qui  diei  mundi  maledicunr, 
cideufibus  maledicum,  Delidis  faturannir , qui 
laturact 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap,  V I.  209 


fararati  Aint  dioiciis.  Sc  beatos  dicunt  diuires. 
Ridentes  autem  rident  de  dignitatibus  & de  ho- 
noribus vanitatum  iecoii»  in  quibus  vane  gauder 
cot  humanum.  Et  ideo  dicitor  Vc,  v«, 

vet  habitantibus  in  terra : tndiuitiis»  deliciis 
vanitate  honorum.  Talium  enim  gaudio  vano 
cor  abducunt : vc  de  hnura  dignitate  & honore 
nunquam  cogitet.  Arbitrantur  enim  tales  le  iam 
conuctlbs  in  deiracero : ideo  rident  libii  Sc  rident 
omnes  alios  [ V«  ergo  vobis  ] quia  cor  veOtum 
jam  deceptum  eft  & abdu^m ; ne  de  futuris  co- 
gitet honoribus*  Maledidionis  autem  huius 
liinc  tria  exempla : Nabuchodonofor  qui  in  be- 
ftiam  conueribs  eft  » Sc  mortuus  etiam  de  fe« 
pakhro  eiedus  //4.14.  Antiochus  qui  diro  do- 
lore vifoerum  (ibi  propter  fcetorein  intolerabt- 
ba»  conAimpcos  expirauit  i.Mschsk.g,  £c  Hero- 
des qui-cenlnmpcus  vermibus  expirauit  t a. 
Ovanti  idi  rifum  fixoimc : de  suiis  ridentes  in- 
tra (t,Sc  in  tamo  dolore  Sc  gemitu  Sc  con(u(tone 
vitam  finiaerunt , etiam  prxlMtem. 

Qui  ridetis  ] Ecce  demeritam.  Ridere  autem 
in  (c  non  eft  peccatum : quia  & Sara  tilit>&  San- 
^ (ibi  corrilerunt . & omnis  faluatus  ridebit  in 
«iienouiffiroo.  Sed  derubkdioneA:  oppieillone 
ashonim  Sc  fpolio»  (ibi  facere  rifum , e(t  quod  ma- 
ledidboni  fupponkur.  Sic  enim  de  fleto  multo- 
rum ridet  vnus , Sc  de  gemitu  oppteflbram  ridet 
oppreiror[V«  ergo  vobis  qui  ridetisjnuoc  de  poe- 
nis aliorum  vobis  rifum  facientes*  in  rebus  pefli- 
mis  exulrances  , prdentibus  ad  abufum  Ixtiiic 
abuteotes.  De  primo 9.  Si  flagellat*  occidat 
femel  * Sc  non  de  poenis  innocentum  rideat.  De 
(ecundo  ^nMMr^.x.L«uncurcammale(ecetinr>& 
exukant  in  rebus  peflimts.  De  tertio  S4pi<m.i. 
Non  (it  pratum  quod  non  peruanfeat  luxtuia  no- 
flia»  nemo  fle  exors  luxuiue  nofltc»vbique  telin- 
«juamusflgna  l«ritix. 

Vxtrgo  vobis  qut  ridetis]  bonos  in  derifum 
h^sences*  cantica  de  eis  (aesentes  * de  probris  bo- 
norum vobis  rifum  facientas.De  ptimo  SWpim.f. 
Hi  funt  (pios  aliquando  habuimos  in  deciflim  Sc 
in  flmili^inem  hnproperij.  Pfdm.ti.  Omnes 
videntes  me,  deriferunc  me, locuti  flmt  labiis  * Sc 
mouerunt  caput.  De  fecundo  M 30.  Nunc  in 
eorum  canticum  conoerfus  fum , & fadhis  fum 
iliis  in  prouerbium.  Pfdm.Si.  In  me  pfallebant 
qui  bibebant  vinum , hoc  efl , ebrij  temporali  ju- 
cunditate bonos  habet  io  pfalmo  cantici.7lv’ra.3. 
Ego  fum  pfalfflus  eorum.  De  tertio  dicitur 
Aiattk.16.  quod  velabant  faciem  Domini  Sc  co- 
laphizabant eum , facientes  (ibi  ludum  & rifum. 
De  probris  Domini  Luc.x  3 . Spreuit  autem  illum 
HerodeSidc  retniflt  ad  Pilatum. 

Vx  ergo  vobis  qui  ridetis  ] alto  cachinno  os 
dilatatisivanitatem  cocdis*otisinutdinata  dilata- 
tione promitis.  Ineptam  Ixtiiiam  tifu  dinrium  in 
malum  exemplum  exhibetisJ^e  primo  Prtucr.iy. 
Qm  benedicit  proximo  fuo  voce  grandi*  de  node 
confligens  maledicenti  fleniUserit.  Benedicens 
hic  proximo  fuo^  adulator  cachinnis  voce  gran* 
di  extollens  malos.  Et  ille  non  modo  flmilis*  fed 
ctLaro  peior  efl  maledicente.  Bonus  enim  homo 
tum  cachinnis , fed  moderacevix  ridet. 

Fatuus  in  rifli  exaltat  vocem  fuam : fapiens  amem 
vix  exite  ridebit.  Dc  fecundo  E(cU.  1 9.  Rifus 
dentiam  Sc  inceffus  hominis  enuntiant  de  eo.  De 
tertio  EccU.y,  Cot  fapientis  vbi  triflicia  > & cor 
D-jUhtrti  Aidlnitin  Ettng.  D.Lnc. 


flolti  vbi  Ixritia.  Ad  ineptas  enim  Ixtitias  inuira- 
nicflultos.  S4pitHi.\^.  L)um  Ixtantuitinianiunc, 
aut  certe  vaticinantur  fatfa,  aut  peciuranc  dio. 
Hxc  enim  omnia  accidunt  inepta  Ixtiiia  ridenti- 
bos:quia  infaniunt  mentis  abdudione,vaiicinaa- 
tur  flbi  futura  qux  non  eueniem , extra  modum 
& motem  fadle  peieranc. 

Vx  ergo  vobis  qui  lideus]  Qiiia  ridendo  erra- 
tis » magis  flere  delutes : quia  rifus  veller  mala 
confeiencia  e(k  penniflus : quia  rifus  vefler  breui 
flne  Sc  dolore  concludetur.  De  prfmo  dicitur 
E<tU.i.  Rifum  reputaui  errorem  , gaudio  dixit 
Qwd  (riiftra deciperis?  De  (ecundo 14. 
Riim  dolore  mifcwitut  :&  excrema  gaudij  ludius 
(Kcupac.  De  tertio  Joh  11.  Infantes  eorum  exui- 
tanc  luflbus  * tenent  tympanum  & citharam , Bc 
gaudent  ad  fonitum  organi : & in  puo^  ad  iii- 
Krni  nouifltroa  defccndunt. 

Vx  ergo  vobis  qui  ridetis]  Quia  Chtiflo  di(E- 
roiles » fadUs  Sandioraro  nihil  conforme  liaberis, 
& ordinem  verum  petuercitis  in  eo  quod  nunc 
ridetis.  De  primo  non  legitor  quod  vnquam  Do- 
minus riferit , fed  fleuit  ciuicatis  infanx  exulra- 
tionem.  Z.ac.i9.Videns  Domjnusciuitatem  leru- 
falem,fleuie  fupec  eam*  dicens : Quia  fl  cognouKl 
fes  & tu.  De  (xundo  dicit  Dominus  de  omnibus 
SandHs.  Mundtu  gaudebit  t vos  auKmcontrifla- 
bimini  /»aff.t(>.De ordine  autem:quia  antea  flen- 
dum efl , & poftea  gaudendum  , cum  dicetur  (er- 
uo fideli. Intra  in  gaudium  Domini  tuiMstih.if, 
Nunc  autem  ordo  tenendus  efl  Bun- 

ces  ilxini  & flebant, mittentes  femina  flia.Vcnien- 
tes  autem  venient  cum  exuliaiione , ponapi^ 
manipulos  fnos.  1 .Petr.  1 . Prxnuntians  eas  qux 
in  Chtiflo  funt  pafliones  & pofleriores  glorias. 

Nonne  dc  oportuit  Cbriflum  paii*&  ita 
innare  in  gloriam  fuam?  Vnde  Prtmtrh.vUtmAo 
fbni  muliere  dicitur : Ridebit  tn  die  noniflimo. 
Pfdlm.p^.  Secundam  multitudinem  dolorum 
meorum  in  corde  meo  coDfoUuones  tax  Ixtifi- 
cauenint  animam  meam. 

Vx  ergo  vobis  qui  ridetis : quia  lugebitis  Sc 
flebitis  ] Ludius  quidem  in  ciulacu  > Sc  fletus  in 
lacrymatiooe  : non  quod  ab  impiis  in  inferno 
aliquid  teibluatur , fed  quia  dolor  & conflridlio 
cordis  in  rrifliiia , fletus  efl » Sc  fletus  vocatur. 
Afariib.i  3.lbietit  flecus  & iitidoc  dentium.Sicuc 
enim  in  cachinnis  inordinate  dilatauerunt  os ; ita 
improperium  Sc  iniquitas  os  oppilabunt.  Impro- 
perium quidem  in  exprobratione  peccari.  fft.s7- 
Fili)  auguratricis  , femen  adultecx  Sc  fomicarix. 
Super  quem  luflftis ) Sc  dilataflis  os  & deciflis 
lioguam>Ecce  dura  cxpiobtatib.  PfAlm.io6.Orn- 
nis  ini({aiC8s  oppilabit  os  fuoro.  Ecce  oris  oppi- 
latio.i.£s^.i.Impi|  in  tenebris  conticefeem.  Fili) 
autem  (unt  auguratricis  in  vana  diuinatione, 
quam  flbi  de  ptofperitace  diuinauerunt.  Semen 
adultcrx , qux  ad  verum  animx  fponfum  fupec- 
duxit  alienum  diabolum.  Semen  fomicarix  qux 
{ nefctuic  gaudere  nifl  in  ptsefenti  libidine.  Erit  au- 
1 icm  ludius  de  abfentia  omnis  gaudij , & de  prx- 
' fentia  omnis  triflicix:&  erit  fletus  de  incendio  Sc 
j fiimoSc  infelicitate  (epatationisiiconlbtcio  bea- 
I torum.  DelodIu/erm.<S.  Lu&um  vnigmiiifx 
i tibi  plandiuro  amatum : quia  repente  veniet  va- 
> flator  fliper  vos.  Oe  fletu  autem  I/a.i  ; .Defcendic 
i infletum.  Clamauic  Hefebon  & Eleale , vfque 
. la(a  audita  efl  vox  eorum  HeTebonimerpretaiui 
S 3 cingulum 


210  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Pr^d. 


ciogolom  triftiti*  wd  cogiutio  maroiis,&  figm- 
licactquia  cinguntur  moerore, eo  quod  iu  pneicnti 
viu  de  nurrotc  iucuio  nihil  cogicauenmt»  Eleale 
interpretatur  condeTcenflo.  0c  figniScat  qui  rrniul 
•b  alcicodine  cordis  dcicendunt  in  foueam  per 
ditiocus.Hotum  clamor  petaentc  vfque  Ufa,quod 
inierpcetatur  fa&uta  mandaci,  hoc  eA  • rfque  ad 
dedos , ad  quos  clamabunt : quia  illi  mandata 
perfeceranc  i fcd  tamen  apud  eos  roiTcticordiam 
non  inoenetunt.Er  erit  dolor  eorum  rocompara- 
bilis  6c  fletus : quando  fletos  perpetuus  e»  ii^« 
cetut  * Oc  $an^  confolabuncur  : fleue  dicitur 
Abftergec  Deus  omnem  lacrymam  ab 
oeaks  eorum  : U iam  non  erit  am^dius , neque 
ludius,  neque  clamor, neque  vllus  doior:quoniam  ; 
priora  cran(iemnr.Ei  hoc  eft  quod  didtur  . | 
&ut  mei  brtabuncur.de  vosconfundemini.Ecce, . 
(emi  mei  laudabunt  prx  exultatione  coidis:&  vos  | 
clamabitis pr<  dolore  cordis,  & pue  concritidne 
(piciras  vlulabicis.  Sequitur. 

Vac  cum  benedixerint  vobis  om- 
nes homines  : fecundum  h.rc  enim 
faciebant  Prophetis  paircscoium. 

Sicut  in  prehabitis  pofuit  beacitudinera  io 
hoc, quod  ^ cepto  propoTiro,  mali  per  perfccutio- 
nes,  bonos  auenete  non  pofluacuta  hic  per  con- 
trarium ponic  malediAionem , eo  quod  mali  in 
malitia  per  adulationes  fbuentur  & blanditias. 
Dicit  amem  criaunaledidtonis  mecminationem, 
demeriti  fpeciem  , de  exemplam  probans  eo- 
rum damnattonem.  Maledidlio  quidem  in  boc 
qood  dicit  [ Vc  vobis  ] i£tem«  damoaiionis  in- 
tenninatio : hrc  enim  eft  maledidlio.  lob  j , Qm 
poAqaara  dixit:  Pereat  dies  in  qua  natus  fum, 
dr  amitas  incenninariones  illi  diei  maledidio- 
Bum  inflixit : fubiunxit : Cur  enim  exceptus  ge- 
nibus? Car  ladbtus  vberibus  ? Peccatum  enim 
quali  genibus  exdpitut , quando  Euote  laudan- 
tium (ttftentarur.  Ad  vbera  autem  ladlacar,quan- 
do  blanditiis  adulatorum  fbuecur  [V«  ergo  vobis 
cum  vobis  benedixerint]  in  peccato  vos  fremes 
[omnes  homines]hamum  rapientes.Q^  illi  non 
laodanc  nili  limilm  libi  peccatores.  Quia  illi  nou 
laudant  nili  vituperanda.  Quia  tUis  non  placent 
nili  mala.  De  pernio  PfMm.9.  Laudator  peccator 
in  defideriis  anime  flue  , & iniquus  ben^icicur. 
De  lixondo  A^4/«sci(i.t.  Maledicam  benedUlioni- 
bos  velhis,&  maledicam  Ulrs : quoaiaxn  non  po- 
(bilhs  fuper  cor:vi  fctlicet  dil<xmecis,quid  lau- 
dari deberet,  vel  vituperari.  De  tertio 
Confoli  fune  qui  hominibus  placent : quoniam 
Deus  fpreuit  eos.(?W4/.t  .Si  adhuc  hotninibus  pla- 
cerem, Chrifti  femos  non  eflem. 

Vx  igitur  voIms  cum  benedixerint  vobis  ho- 
mines ] Quia  dioinc  bonum  malam  , dc  malum 
bonum.  benedi^Honis  non  habent  facra- 
mentum.  Quia  Dei  ttrilio  eft  ad  benedi^iones 
eotom.  Depeiroo  Vx  qui  didtis  malum 
bonnra,dc  bonum  malum : ponentes  tenebras  lu- 
cem,& lucem  tenebras : ponentes  amarum  in  dul- 
ce, de  dulce  in  amarum.  De  fecundo 108. 
Maledicent  illi , de  tu  benedices.  Induantur  qui 
decrahunc  mihi  pudore.  Quomodo  enim  habet 
benedt^onis  facramentum.de  quo  dicitur  Pf^l.  1 
mdem.  DUcxitmalcdidionemidevenier  ei:noinit  I 


bcoedidionem , de  elongabitur  abeo.  De  temo 
autem  PnHerh.  1 . Ego  cniro  in  intetitu  vellro  ri- 
debo de  fubfanuabo  , cum  vobis  id  quod  time- 
batis. aduencrit.  Ifta  eft  via  Balaam  ^«n.ax.qut 
maledicete  tencauit , quibus  benedixit  Deus  : dc 
benedicere  illis. quibus  Deus  malcdixic. 

Vcetgo  vobis  curo  vobis  benedixerint  om- 
nes homines]  Qnia  vos  benedicendo  «decipiunt. 
Quia,  ne  vos  ipUxi  cognolcatia,  impediunt.  Qui« 
vos  ab  humano  fenfu  auenunt.  Dc  primo  //4.). 
Popule  meus , qui  ic  beatum  dicant , ipE  te  deci- 
piunt; de  viato  grelluuro  tuorum  ipft  diffipanc. 
De  fecundo  vbt  fpiricus  meodadj 

non  permifte  Ach»  cognofeete  teipfuro  , doiscc 
intC(feiftuseft.//4.}o.L<^uimini  nobU  placenti^ 
videte  nobis  erroreucellM  i facie  noftta  fan^s 
Ifrael.  De  tetrto  eft  exemplum  DanuL<^.  Vbi  lin- 
gox  adulatorum  benedicen(iuiD,  Nabuchodooo- 
for  auerierunc  ab  bumano  fenfu  , quod  putante 
Ic  eile  Deum : & ideo  in  beftiam  coi  eius  com- 
mutatum efl. 

Vx  ergo  vobis  cum  benedixerint  vobis  omnes 
homines]  Quia  nou  benedicunt  nifi  his  qui  libi 
beneficium.  Quia  mercede  vili  illa  ben^idrio 
emitur.  Quia  benedt^io  illa  in  vilis  hominispo- 
tcftace  dc  voluntate  collocatur. Deptimo 
Seducunt  populum  meum  dc  pixdicant  pacem: 
dc  fi  quis  non  dederit  in  manibus  cocum,  iWlifi- 
cant  liipet  eum  ptxlium.  De  &cundo  Ezjch.  1 5. 
Violabam  me  ad  populum  meum , propter  pu- 
gillum hordei  dc  fiagracn  panis  , vc  imeirfl- 
cerent  animas  qnx  npn  moliuntur  , dc  viuifl- 
catent  animas  qux  non  viuum.  De  tettio  pa- 
tet : quia  ille  benedicit  dc  laudat  ft  vult.Et  (I  non 
vult , non  benedicit  fed  maledicic.  Et  ideo  dide 
Pftlm,  i 08. Deus  laudem  meam  ne  tacueris;  quia 
os  peccatoris  & os  dolofi  fuper  me  apertum  eft. 
Quali  dicat  ln  ore  tuo  tota  eft  laus  mea.  Os  do- 
li^ non  vult  laudare»  QinniiDo  pro  eo  vi  me  di- 
ligetcm , detrahebam a^t  Pfdim.ioi.  Qui  me 
liabant,  aduerfum  ne  iucabanc.  Hodie  laudac« 
dc  cras  in  contrarium  iatat.  Vx  ergo  vobis  etso 
benedixciint  vobis  omnes  homines. 

Secandum  ho€]fcilioct  laudando  vicuperandot 
[faciebant  ] benedicendo  [Propbais^  plcudupio- 
phetts,dc  quibus  dicitur  A vulpes 

in  defercii  Prophetx  tui  Iftai^.  /rrem.f.  Stupor 
dc  mitabilu  fa^a  fum  in  miiodo.  Ptophecx  pro- 
phetabant mendacium , dc  faceidoces  applaude- 
bant manibus  : dc  populus  meus  dileut  talia. 
T ales  enim  Ptopbecx  maxime  adulatores  fbcrunc. 
£^ir.i}.  Vxqui  confuunt  puloillos  fub  omni 
cubico  manus , dc  faciunt  ceruicalta  lub  capite 
vniuecix  ztatts  ad  capiendas  animas.  Quidam 
cniro  tn  peccatis  iacent  , appodiati  ad  cubitum, 
quorum  eft  aliqua  menfara  peccacorum.QutdatB 
autem  in  peccatis  tod  iacent  proftraci  dc  fupiiii» 
Confuunt  autem  fub  cubitu  pnlaillos,qai  mollia 
blandiencesbenedi<ftionibus  fuis,  illos  in  peccato 
detinent.  Cczuicalia  antem  ruppoauni,qm  rooUi- 
ccr  blandMHJtut  his , qui  in  profundo  iacent  pec- 
catorum [ patres  eorum  ] non  tam  genecaiiooe 
I camis  , quam  imitatione  adulacorix  benedidio- 
I nii.  £x  iniquis  omnis  6lif  qui  naA 

cuorur , teftes  funt  neqoiriz  aduerfus  parentes  io 
imenogaiione fua.  L«ct.Geniimiiaviperatain. 
S*pi€mt.  IX.  Nequam  eft  nario  eorore  & na- 
> tutabs  malitia  ipfbmm  , dc  non  poterat  mocari 
cogitatio 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  V I.  • lu 


cogitatio  iliohun  in  p^petuuro  : ieuiea  enun 
ocatmaledi&im  abioiriu. 

Sed  vobis  <lico, qui  auditis:  Diligite 
Inimicos  vcftros. 


, Poittis  hisqoc  i pcclbuibuseleuaot  derHle^ 
fium  ad  «cerna » tan^c  viam  pede^lioau  ad  illa, 
que  roaxind  compeuiat  ApoftoUt  & ApofloU- 
cis  viris,  lioc  eft,  E pili»)pit,  & Archiepiicopis,  & 
Parriaediis.  Diuiditur  auccxn  in  duo,  in  quonim 
peimo  iplam  viam  dooer  perfedioQis : in  lecuodo 
autem  • quia  via  alta  & difficilia  eil , pci  Einili- 
tttdincm  edificantis  domum  Tupra  petram,  ollen- 
dic  fapietiriam  eiuaqui  ia  fuis  reimonibus  pet- 
manlerir.  Adhuc  autem  ipfa  via  perfedionia  eft 
dupfex.  Eil  enim  ia  ordire  Id  aUeniniyqac  eH  via 
diffidlioc : & eft  via  lixunduin  virtutem , que  eft 
in  iitipib  * & haec  cA  /acilioc » & ideo  priori  poll- 
ponitwr : & hanc  oftendk  pa  rmWli^ioesn  ar- 
boris bone  vel  male  I. in  comparatione  ad  Au- 
^tim.  Adhuc  autem  fecundum  duplicem  modum 
quo  homo  ordinator  aibaUtfum  * duas  pooic  vias 
perEeAioAuiD.  £ft  enim  ordo  ad  alcetutn  , in  per* 
mendo  illata  ab  aheto.  8c  cA  oedo  ad  alterum  Io 
«undum  td  quod  male  facit  proximus  in  feipfodn 
quo  alccr  oon  poK0  habere  nili  iudicium.  £ c ideo 
•primo  docet  tolerare  ioiurias , & fecuiido  docet 
vitare  temeraria  iudicia.  In  perferendis  autem  in- 
aohis  tangit  uia.  Primo  enim  pooic  preceta , k 
do  pceceptocum  adhibet  raciooes , tertio  aurem 
inuitat  adeapcrmetcedit  confidetationem.  Vbt 
aucem  ponit  pcccepca  ordinationisi  ad  alterum 
duo^cit.  Quia  eonn  difficillima  didhiruserac; 
ideo  primo  excitat  ad  auditum.  £t  deinde  pro- 
mulgat praecepta  perfc^ionis.  Excitans  autem 
nd  aicenciooem  dicendorum  dlcrt. 

Sed  vobis  ] Difcipolii  & ApoftoUs  ad  quos 
eleoans  oculos  direxi  iprineipio  , qui  dtfciplinis 
fods^qucricis  imbui,  qui  imitatione  magiftetij 
tneos  vos  pcobaiis  ede  Difcipulos»  qui  dil^one 
dc  beneficio  maxime  Difiripuli  mei  el&  cognofei- 
SDtni.  Vobis , inquam  { dico,  qui  ] hoc  eil , quia 
vos  [ auditis  ] hoc  eft  incus  ad  inteUedum  Sc  af. 
fedum  meum  audirum  quamuis  difficilem  perci- 
pitis. Non  enim  diis  idola  fimilia  horoinibus, 
qui  auditum  difisplinalem  non  habeads.  Pjiim. 

1 1 ).  Aures  habent , 0c  non  audiunt,  lales  enim 
funt  fimiles  hominibus , non  homines : qui  au- 
ditum difciplinalem  non  habent.Quiadicucdicic 
jiriSt.  auditus  ienfaseA  dticiplinar  perdodbinain 
accipictdz.  Nec  eftis  de  his  qui  aures  aggrauanc 
obturando  per  alienas  ddedationes  tK  capiat  in 
eis  fermo  meus.  Jfa,  6,  Exc^  cor  populi  huius, 
Ac  aures  eius  aggraua , & oculos  eius  claude : nc 
forte  videat  oc^e  fuis , & auribus  (uis  audiar  • & 
ootde  fuo  incelJigac  & cocMietutur,  & fanem 
eum.  Nec  diis  de  his,  qui  quando  difficilia  au* 
diunt , excufant , & ad  fadlb  prefaene  auditam. 
Hekr.  I a.  Quxm  qui  aadienmc  ,,eacwfancrune  St, 
ne  eis  fietec  vctbam.  Extd.  io,  Loqueae  ro 
nobis , & non  loquuat  nobis  Dominus  > nefbt- 
te  moriamur.  Sed  diis  de  difcspulis  » qoi  aum  , 
difciplinc  habetis  ad  audiendivn.  Aimrb. 

).  Qui  habet  aures  audiendi»  tu* 
diat  quid  Spiritus  dicat  Eocldiis.  Effis  autandfc 


ais  audiui  t Sc  quaii  futtiue  fiilbepic  turis  mea  vf~ 
ntsiiifucri  eios.Vobis  ergo  dico  qui  tudiiis  & di* 
cicttiftudi.  j.LoqueteOo^neiquiaaudic 
Gxtmscuuf 

Diligite]  Eece  prcicepta.£c  fune  in  quadrupli* 
ci  ordine.  .Quedim  enim  ordinat  ad  ioimifios, 
quedamad  Iniuriances  pa  violentiam , quadam 
ad  .fimplfdia  petentes  qum  noftra  fiint , qu«* 
daip  autem  ad  eoa  qui  obHilonc  per  calumitiQ. 
furo  iudidum.  Ad  inimicos  autem  ordinat 
nos  affi»^  cordis , baieficio  opais  , Sc  bcoftU* 
dione  & oratione  oris.  De  affigo  quldnn  cocr 
disdick. 

Diligite  inimicoi  vdlcos  ] Hoc  ttuorn  contn 
naturam  efie  videtur.  Dtck  enim  ia  Pltnbatta 
Piata  fiib  noniioe  Socratis » quod  de  bonafiis  n^ 
oira  Sc  diffinitione  dl,  amids  benefacert , Sc  iab* 
mids  rade.  Si  iguur  aoUa  perfedio  contraua  efi 
natur«  quampahett : ao  poceA  eflede  perfqAior 
ne  hominis,  inimicos  dlligesc , Sc  hntiucii-baii^ 
Eteexe.*  * : - '.j 

Adhuc  aucem  , Vnumquodque  ntoiraliacr 
fuam  appetit  conferuationem , ago  per  contra- 
rium odic  id  quod  cA  nacutani  deffiuens»  Sc  con* 
Aruacionem  oppugnans.  Inimicus  aurem  cAde- 
Aruens  nataram  Ac  cofdetuaiione».  Igitur  inimi- 
ci Aini  odiendi.  ~ 

Adhuc  aucem,  Non  poceA  eile  diletAionili 
boni  vel  apparentis  boni.  In  inimico  autem  noa 
eA  bonum  , nec  apparens  bo»wn : fed.  malum 
mere  Sc  firoplicica  malum.  Ergo  non  potaA  ioi. 
micus  diligi.  Ec  iAn  rationes  irieAagabiles  Vi- 
demur, Sc  fune  PUtoHM  & Anfianlm,  Vi, 
denrur  autem  concrariati  ad  ea  qun  hic  dl, 
cuntuc.  'i 

Si  forte  velis  dicetecomGla/.  quod  ChriAui 
nos  hic  ekuac  ad  ea  qua:  iunt  (upra  naturam;  Hoc 
nihil  eA : quia  id  quod  cA  Aipca  naturam , nanus 
non  eft  contrarium.  Diligneauteminuiiicoa,dit. 
lede  Sc  naciuc  Sc  dilcdhoni  probatum  cA  cfA 
ooncrariura, 

Adbnc  aucem»  Cum  non  fine  nifi  tria  amici* 
riarum  genaa.  ficuc  probant  Tat’ 

ittt : iUaque  eft  fundata  fupa  veile , Ae  illa  qec 
eft  fupa  deleftabilc , & illa  qus  eft  ffiper  baiM- 
ftum : videtur  qnod  nullo  genae  amicUbr  poffic 
diligi  inimicus ; quia  nec  vtile , nec  deledlabde, 
ncc  hoaeftum  : cum  inimicus  noceat , de  ut* 
ftiiam  inferat , Ae  nihil  habeat  hooeftacis  & 
virtutis.  Et  quod  imperciur  diledbo  que  luaU 
larucanfam  luba  dile^kionis.  vidauc  effiefiH 
peruaeunn  io  paxipientt»&  impoffibileioeocid 
fit  procacum. 

Adhsc  & fimiha  dicendum , quod  in  vaitacn 
is  qui  inimicus  eft,  diioin  ft  habet : natunun , Ar 
vkiom  inimiciiiarum.  Natum  quidem  non  eft 
ica  depcaaaca  quin  aliquid  boui  habeat,  Ae  quin 
poflic  reparati:  Aeadhoc  diligenda  eA  Ac  diligea- 
da.  Vitium  autem  non  poreA  diligi,  Ae  finiUicec 
natucaimmobitka  Aans fikb  «itio.  Et  iu  proce* 
dunt  rationes  tndu^.Vnde  quando  dicicuc.Dili- 
gke  inimicos  veftroa. -Locutio  eft  duplex : eo 
quod  tranficus  vabi , Diligo  ,poceft  rtaafireio 
acedarioas  tlloa  kiiinieos  vefteoa , gratia  fubiefti 
cantonuiic  prreipit  eos  Dominus  diligi:  quia  fie 
diliguhnk ,-  oon  ad  inimicitiam , fed  geadam  Ae 


illts,  qaianre  leui  percipitis  omne  fufficcuia  ‘ boem.  Vel  poceft  tranfire  in  accoAciuos  gratia 
pcifeAioius  dintne.  M4.VocemqoqriautaBlv  \ fabieftt  Ac fianng  inunidriacom ; 6e  hoc  nop  Inr 

* $4 


212  t).  Alberti  Magni,  Ord.  Pr^d. 


tendit  Chtiftus:qoia  fic  diligerentur  ad  hoc  qood 
eflrat  inimici>  6c  ad  vitium : quod  oomioo  inna- 
turale  eft « & peffimomefl^  «quia  lic  procedant 
indu^  tacionca.  Ec  per  boc  patet  quodilkeft 
(eoTus.  Diligite  eos  qui  fune, vel  fpeiuoc  inimici 
vcilri):  vc  diU&ione  inuicetis  eos  ad  hoc  quod 
conuenanturin  araicos»  & in  Deo  locremini  eoa. 
Sic  enim  «madetur  iUod  vind 

k malo : fed  vince  in  bono  cnalom.  Viudoir  epiin 
inalo,qui  iic  icafcicur  tnimico : quia  noauara  vulc 
deftrui  vitio.  Sed  vincit  in  bono  maiuni,qui  bo> 
nnm  nacues  quod  eft  & poteft  efle  in  natura  dili- 
gedo  pec  benignuaiem,roarum  inimiciiiarom  ex- 
dodJr. 'Sic  dideue  Ex»d.  ij.  Si  videris  aSnum 
odientis  ce  iacece  onere  > non  perttanObis, 
(edTobleuabiseara  cucn  ipfo.  £mm.19  Non  que- 
fas  vttionetn«nec  memor  eris  iniuric  ciuium  tuo- 
SO(D.  Eteti..tts  Omnis  ioiiiric  peoximine  meroi* 
fseris  > 6c  nihil  agas  tn  opehbos  iniuric.  Hoc 
«ft  igicuc  qood  dicir.  Et  in  boc  eft  lex  adim- 
pleta,& concordat  cum  ratione  na(ucali:ficQt  di- 

Qiaro  eft; 

Bcncfadtc  his  qui  oderunt  vos. 

Ecce  ordinat  nos  ad  iniinicos,benefido  operis, 
diceru  [Benefacite  his  qui  oderunt  vos]  Od^nt 
autem  ira  inoeterata.  His  ergo  predpic  benefa- 
cere. Odium  enim  nunquam  dwcius  Sc  melius 
fBperari  poceft  quam  quod  beoeftdum  opponatur. 
Efiim.  168.  Retribuebant  mihi  mala  pro  bonis, 
o^um  pro  diledione  mea.  Prviirr^.af.Sierurie- 
rit  inimicas  tuus, ciba  illum  ; & ii  fttiT,  aquam  da 
illi  bibere : ptuhas  enim  congregabis  iuper  caput 
dos,  de  Dominus  reddet  tibi.  Prunas  enim  chari- 
tatis  congregatquis  fupet caput  odientis,  quando 
bonum  reddit  pro  malo.  1 1.  Si  efurierit  ini* 

micus  tutu  , doa  illuto  : de  11  fitit « potum  da  illi. 
Hoc  enim  facient , prunas  coc^regabis  fuper  ca- 
put eius.  Pfdlm.  119.  ^uc  tibi  aut  quid 
apponatur  tibi  ad  Unguam  dolofa ) fupple , ce 
odientis.  S^icte  potentis  acuor , hoc  eft , conll- 
Unm  acutilErnc  veticaris:cum  carbonibus  defola- 
coriis,  boc  eft , cum  benebeiis  pro  malo  repenils 
ignite  duritatis.  Illa  enim  confuivium  eum  qui 
£ cetero  odiam  renere  erubeich.  Sic  enim  didt 
Pttrm}.  fecundo.  VtbcoebKieotesobmuterceTe 
Eidads  tmptudentium  hominum  ignorantiam. 
Sic  etiam  dicit  dicit /m/.  ;i.  Si  non  dixerunt  viri 
odsemaculi  mcL  Quis  det  de  carnibus  eius  vt  fatu- 
remur,hoc  eft,qui  pre  odio  carnibus  meif  quere- 
banc  fariari.  Hosecontrad>encEuiensexdiledio. 
ne  tabernaculo  recepi , & contubernales  meos 
fed.  Rom.  n.  Nulli  malum  pco  malo  reddentes. 
Prouidentes  bona  , non  folum  coram  Deo  , led 
etiam  coram  omnibus  hominibus : vt  pollitis  di- 
cere illud  P/4/m.  )4.  Reuibuebam  mihi  mala  pro 
bonis, dc  odium  pco  diledionc  mea. 

Benedicite  maledicentibas  vobis- 

Ordinat  nos  hic  benediAionc  orit,  de  ftwundo 
otaeione  pro  indeuocts  nobis.  De  primo  dicit 
[Benedicite  ] hoc  eft , bona  optate  pec  (alutatio* 
nem : bcut , Deos  te  faiuet.  Det  tibi  Dominus 
benedidionem  fuam,  de  huiufmodi  [maledicenti- 
bus vobis  ] licut  Chriftus  proditori  dudttAtnice, 
«dqaidyemfti?Vocauiceaimaisicum,qQcm  fdk 
/ 


uit  elTe  proditorem.  1 . Cmmh.^.  Maledicimur  6c 
benedicimus. Dimittite  eummaledico- 
le:  fi  forte  Dominus  icddac  mihi  benedidionem 
pro  maledidione  hac.  PjAlm.  108.  Maledkaic 
illi,de  tu  bcnedices:induaiitur  qui  detrahunt niibi 
pudore  , dc  opetianiut  Ecui  diploide  confuilone 
ina.  Sicttt  enim  maledidio  conueriimr  in  bene- 
didionem,  quando  tp(< -maledicens  confunditur, 
de  pto  maiedidionibus  recompenfat  benedidio- 
nes  t.Ctnfuh.ti.  Sic  cadens  in  factem  fuam, pro- 
nuntiat quod  vereDens  in  nobis  fn.Non  eft  enim 
cor, quod  beneficiis  noo  vincatur.  Vnde  Ouidius. 
OmMM  vitictt  dm0T , m/  euLmm  4M»n. 

Orate  pro  calumniaotibus  vos. 

Ecce  fecruidum  oris  beneficium  m hoc  qood 
dicit  [ Orate  ] Si  enim  falucatione  dc  beneficiis 
pr«uencus>non  vult  conucni  immicu$,iuDC  nihil 
aliud  reftac  , ntil  vt  oretur  pto  eo  quod  Dominus 
ipic  fua  gratia  couertar  euupiia  tunc  noo  eftalhid 
refttgiu  pro  obftinam.i.f*ar«/j^.ic.Cum  ignora- 
mus quidagetedebeanMisdsoc  folum  habemusce- 
fidui,vt  oculos  noftros  dirigamus  ad  te.Orabtmus 
ergo  [pro]  ininticis  [calumniamibus  nosjhoc 
faJfa  crimina  imponentibus  nobis./rrnn.  1 8.  Re- 
cordare quod  ftetetim  inuonTpedo  tuo  vt  loque- 
rer pro  eis  bona  , dc  vc  auerterem  iram  tuam  ab 
cis.  Pfmtm^  ^4.  Ego  auron  cum  mihi  rnolefti 
cftenc , induebam  me  cilicio  , dc  humiltabain  ia 
icinnio  animam  meam  : de  oratio  mea  in  ilnuBi 
meum  conuerteiur.  Cum  enim  obftinati  funt.fic 
vera  dicere  nefeiunt , falfts  calumnias  imponunt: 
de  pro  illis  eft  orandum,  quia  non  rft  aliud  reme- 
dium. I.  Cvrwnb.  4.  Blaipbanamur , de  obfecra* 
mus. 

Sunt  autem  caluroniantcs  nos , ignorantes  & 
fcienies.  Ignorantes  funt  infideles , qui  neduue 
fe  in  nobis  oblequium  pczftare  Deo,  fi  isos  perie- 
quuntur  dc  calumniamur.  /v4j».i6.  Venit  horafvc 
omnis  qui  interficit  vos,  arbitretur  feobi^uium 
ptcftare  Deo.  Et  pto  ilKs  fpedalitec  oranduin 
eft:quia  fi  Deus  reudaueeit  eis,illi  efficientut  opti- 
mi amici:ficuc  Paulus  amicas  Ecclefire  fadlus  eft. 
Ali)  autem  contra  confeiemiam  calumnias  impo- 
nunt , cuin  veritatem  nullam  habeant : dc  de  illis 
parum  Iperandum  eft.  Pfdm.  f 1.  Dilexifti  omnia 
verba  prxeipitationis  lingua  dolofa.  Propterea 
Deus  deftruet  le  in  finem,de  euellet  te  de  taberna- 
culo tuo , A radicem  tuam  de  terra  viueniiom. 
Ocateergo  fic  pto  calumniaotibus  vos. 

Ec  qui  ce  percuEeric  in  maxillam 
vnam.przbcilli  & alccram. 

Ecce  pnrcepta  qux  ordinant  ad  iniuriances: 
primo  quidem  in  corpore , qood  grauius  eft  : po- 
ftea  autem  in  rebus , quod  eft  lenius.  Dicit  etgo 
[Ec  qui  te  petcuftciic  io  vnam  maxillam  ] vei  ia 
sdiamparcem  corporis.  Hoc  maxime  intcliigirur 
de  infi£li , dc  vbi  pciualci  malitia.  In  his  enim 
noneft  opponcfenifipatirmiatn.  vbiautemfunt 
fideles^  non  pnrualet  maiitia>bonum  eft  exigete 
eoendam  coram  iudke  leligiofo  line  coiutmio-; 
ne^Tse  iluirus  iterum  fimilia  attenter.  Prtu*ry.i€, 
Refponde  ftulto  iuxta  ftuliiaro  fuam , nc  fibi  fa- 
piens  rideatur.  Si  autem  prsualce  iniquitas  , pa- 
cieocu  opptNsenda  eft.  £t  ideo  inuucdiateprxoe* 


D-  ‘^ecJr 


inEuang.  D.Luc.Cap.  V'  I.  215 


Pnmry.tf.  Nerefpondeas  (Meo  iintu  ftulti* 
(iam  fu*m,  «e  efticitri»  ei  &nilU.  Tunc  aaiero 
Dominus  mi(ic  Apoftolosad  in6deles  &ptcna- 
lentem  iniquitatem : & i<Jeo  pwcepit  opponcte 
patientianr»  conua  omnero  iniuriam.  Mdsik.  10. 

Ecce  ego  mino  tos  fwut  ooe$  in  medio  lupo- 
rum. Poftea  aatem  Eecleiia  inrpirata  Spixitu 
ChrifK  ftatuic  > quod  minifter  Chrilli  iniuriam 
quidem  propriam  po(lm  temiitete , fed  tniuciam 
EccleftJC  deberer  judici  manifeftare : & ipib  fa^o 
peteutiens,  poenam  incurrit  excommunicariotiis. 
Quia  tunc  non  prznaluU  iniqu<ra$.&  index  eiuf- 
detn  religionis  non  contentioni  (ludens , fcd  paci 
& iuftmc  operam  dans  habebatur.  Hoc  eft  igitur 
quod  dicit.  ' 

Siquis  petcuflcrit  te  In  vnam  maxillam  f con- 
uictum  fimu!  8cpa.*nam  infciens.  Thre».\-  Da- 
bit percUriemi  (e maxillam,  fttorabttur  oppro- 
briis. M Exprobrantes  peTciiTerum  maxil- 
lam meam  [ Ptsebe  ei  & alteram  j hoc  eft , efto 
paratus  fi  malitia  vincat , prxbete  ei  9c  alteram. 
Altoqoin  oiim  ncc  Chtillus  («i(!er  qopd  docuit. 

PercuticmienimmaxillUeuiter  corripiendo  dixit: 
Si  male  locutus  fiim , perhibe  tcftiraonium : C 
autem  bene , quid  roecxdis  i /oaa.18.  Apoftolus 
etiam  vbi  putauit  non  prxualerc  iniquitatem : Icd 
aliquid  efie  cognitionis  diuin*.  curo  petcutetciur 
ad  maxillam  dicit  t Peteutiat  tc  Deus  pa- 

ries dealbatxtquia  tu  fedes  fecundum  legem  iudi- 
cins  me.  & conttalegemiubcsmc  peteuti.  Patet 
«tgoquod  non  eft  intclligendum  nifi  de  infideli 
iudice  & contcnriofo  contra  fidero  5c  contra  iu- 

ftiriam,  & vbi  prxualcr  iiHquiras. 

Exponiiurcnam  fic.Sc  redit  meundem  toifum 
[Siquis  pefcufieritte  in  maxillam]  hoc  efi^coram 
Acin  facie  ( ptxbcci  Sc  alteram]  hoceft.efto pa- 
ratus fibi  praebere  etiam  partem  qux  non  apparet: 
vt  etiam  detrahat  tibi  quod  apeitc  comiictatur. 
X.Corimh.U.  Suftineils  cniro  fiquis  in  faciem 
vos  exdit,  fiquis  acciptt,.fiquis  deuorat,fiquis  ex- 
tollitor. Hoc  enim  fecit  Chriftus.qui  ficut  agnus 
adoccifionemduauseft,ec  non  aperuit  os  (uiim 
i.Peir.%.  Qui  aim  maledicetur, non  rpa- 
Icdiccbatrcum  pateretur, non  comrainal^corttra- 
debant  aurem  iudicanti  le  iniuft^.  Quidam  hoc 
etiam  myftice  exponunt  dicentes,  quod  in  pugna 
contra  hxrcticos , maxilla  eft  apparens  pro  fide 
loquens  aufloritas : qux  percutitur, curo  reuc  li- 
turapparcniet  ab  hTrctfdis.  Altera  autem  exhibe- 
tur , cum  altera  irreuellibilis  ftatiih  opponitur. 
Indu.  X r.Samfon  in  maxilla  afini,hoc  eft, in  fim- 
plici  Sctiptutx  doquio , proftrauit  mjUe  viros  fi 
dei  fe  opporterwes.  Hxc  autem  expofitiomyrtica 
eft,&  non  ad  literam. 

Et  ab  co  qui  aufert  tibi  veftimen- 
turrij  etiam  tunicam  noli  prohibere. 

Ecce  fecundum  prxeeptom  contra  kiiuriantes  ' 
[Abeo  qui  aufert]  vtolcmer & prxdoiriinante 
iniquitate  [ refttinentum  ] extetius , quod  potius  : 
eft  propter  Woneftatero  qtiam  propter  necefflta-  : 
tem  (&  tunicam]  qux  eftimetior  veftis&  ncccf.  , 
fciia  [noli  prohibete]  cum  contentione  &vbi 
prxualct  iniquitas.  Alner  enim  prohibere  pote- 
ris > 4c  debes  cum  moderamine  inculpatxtui^x, 
vt  dicit  f/zdsrw.Quod  enim  pro  chatitate  inftitn- 
tum  eft,  vt  dicit  Bentttr  BernArdfu » conirachari-  j 


[.catero  non  debet  militare.  Et  ideo  quod  hic  di*, 
cicur,  pro  charitace  dicitur.  Et  ideo  fi  ^jcuius-OMc 
Ihia  boni  viri  patientia  abutatur , & in  malitia 
plus  graftetuc : non  dd>et  hoc  tudex  ecdefiafticus 
fuftinere.  Sed(ficuc  di£birocft)xbi  pexualee  ioa2i-| 
tia : ibi  aliud  non  poieft  opponi  nili  patienda.  £c 
ideo  ID  tali  cafii  quod  hic  dicitur  intdbgitftc. 
Alker  enim  irrationabile  efrec  lollenti  fiipec-: 
fiaum.non  prohibete  etiam  neceftarium:  & eflec 
contra  naturam ; quia  necdTario  fiibccadlo  iubfi- . 
ftere  non  po(ram:&  dpotcerec  memetipftxDmor- 
d ‘exponere , fi  neceifarnim  non  renoerem , fi 
poft^.  idem  dicitur.  Qui  vult  io  ftidi*' 

do  teernn  comedere,  Cc  tollere  tuoicamidimicte 
el  8c  pallillm.C4nr^c.^Pe^coftecantmeAcv1^b»-.• 
rauerunt*  me : tulerunt  pallium  meum  culbodeai 
motorum.  /«( 1.4.  Nudos  dimittunt  faominei^ii»*: 
dumenta  tollentes.  Hebr,  to.  R.apinaro  bcxionmil 
veftrorom  cnm  gaudio  roftinuillit , aibisraxeM] 
vos  habete  meiioictn  & manentem  fisbftandant.'  '! 


Omni  autem  petenti  tc,  tribue. 


Ecce  ordinatio  ad  eos  qui  (im^iciief  pewiw 
qux  noftra  (unt : 8c  ad  hos  ordinat  dupRcicer.. 
Quidam  enim  petunt  pro  beneficentia  ic  brgw. 
tate.  Qmdam  aurem  pCtunt  cum  violentia  de  tn- 
icntione  retinendi.  Dc  primis  autem  dicit[Omoi 
petenti  re,itibue]  ex  latgitatebenignitttis.  Q« 
enim  petit»  oftendit  fe  efte  indigentem.  Eciioc 
debet  fiifficere  bono  cordi.  Nec  expedit  multum, 
curiole  rimari : vmim  indigeat  vd  non  i iicv 
dicit  Chryftjf.  Maxime  quando  petit  in  nominer 
Si  liabkii  (ufti  vd  Proph^.  td.  Qui  to-' 

cipic  Prophetam  In  nomine  Prophetx,  rottcedem 
Prophetx  accipiet  i&  qui  recipit  iuftum  in  no- 
mine iufthmercedem  iu(H^^ipict.  VndoiqilSuf- 
dam  bene  veftids,  piofiS^p^entibusadragtuii 
loannis  eieemofynari),^  myniilris  foU  quxt  enfi* 
bus  & dicentibus : An  talibus  cftet  dandum ) Rei- 
pondit  Sandhis  Domini : Obedite  firoplicim  ler- 
rooni  Domini  [ Omni  pnenci  tc  »triboe  ] Noa 
enim  Deus  indiget  curiofotum  , noc  humilis 
loannw.  Vel  legant  fic  [Omni  petenti  ce]  ipfucis 
[rribue  ] compatiendo , fi  aliud  date  non  peoerid 
Da  tua  fi  potes.  Luc.  r 1 .Quod  fiipereft  d At  dee- 
mofynain , & omnia  munda  fum  vobis.  Qohr  & 
non  potes  date  & ni » quia  non  habes  (upetflua, 
da  compaftionem.  Ioh  50.  Flebam  quondart»  lufc 
per  eo  qui  aftli^  fuerat  7 & conipaticbatus 
anima  mea  pauperi.  fic  in  veritate  ^cenriccU 
buistetpfum.  T 

Et  qui  aufert  quse  tua  funt , ne  rc< 
petas.  *'  I'  ' ' A 

•Ecce  ordinatio  ad  peteneem  cnm  violentia 
[ne  repetas]  is  iudiciocontetitloibcorara  inJidcH 
iudtce:&  voi  prxualet  ittlq^af.  Aliter  enitnre^ 
petere  potetis  & debes : quia  alker  dolus  fiefraod 
hc  violenrie  pactocinaremur  tlolofis » Se  fraudu- 
lentis, 8c  vtcdenrit : quod  eft  contra  omnia  iurd} 
Sc  contra  omnem  rationem.  Similint  ciiam  fW 
repetas  fi  inopia  excludit  axonem.  Jfa.^  Si  Om- 
nes debilores  veftroi  reperiris.  £x$J.it.  pfxci* 
pituc  fi  debitor  li  debente  aocipiac  pignus  veftem 
fuam , quod  reddat  ance  foHs  occubkuni  7 quia 
ipfiMQ  eft  voftimcnouD  quo  opecitut , Ss  qtw 

tegi 


214  D.  Alberti  Magni,  Ord  Praed. 

Tuam  chancitetn  in  nobb ; quoniam  cum  mHiuc 
inimici  cHcduis,  Deus  pco  nobis  mortuus  cil. 

V ndc  hxc  dilcdio  nec  eft  Itmilis  dile^ioni  Chri- 
Ai,nec  etiam  diledboni  veig.  Diledio  enim  vera 
fupet  vircuteiD  & honcAum  eft  fundata , & omni 
lempoie  diligit»  Sc  non  empu  eA  vel  mercenaria. 

Ecce  ordo  ad  altenim  per  generalis  iuAuic  Et  ideo  talis  cmpca  & prcuenu  meccede  corec. 
foanam.  Et  eA  iAud  prrccptum  affitmatiuum»  MMih.t.  Amen  dico  vobis : Receperunt  metce- 
0C  gcneraliflimura  inter  omnia  quae  fune  de  iure  detn  fuam.  Vnde  Tubiungit  exemplum » dicens 
smucali.  bt  eA  indiAind^  cooiii>ens  in  fe  omnia  [Naro  & peccatores  ] qui  nec  gratiam  nec  hone- 
quae fuut  iutis  narutalis.  QiuecuDque  Itum  attendunt  [diligentes  (c  diligunt  ] empti 

e^D  vultis  vc  faciant  vobis  homines » & vos  ea-  ad  diligendum : cum  tamen  nihil  honeAum  dili- 
drafaetteiUis  Negatiuum  autciB  ilU  rerpondens  ganiinipOs. 

cA7#^-4.  Q^d  tiU  non  vis » cauene  voquara  Si  autem  obiicinir  de  hoc  quod  dicitiu7ra> 
facias  alteri.  Incelligicut  autem  de  voluntate  ex  uerb.%.  Ego  diligentes  me  diligo.  Et  (ic  etiam  di- 
cadoaecum  habitu  fapientia: & prudentixeon-  uinadiledto  vidctucedemetcenana. lAaubiedlio 
Aliata.  Vt  At  fenCus  [ prout  vultis  ] voluntate  in-  non  valn.  Quia  curo  dicitur.  Ego  diligentes  ine 
formata  Tapientia  &piudentia&  catiore  reda  diIjgo>imelligiiur Ac cooArudio ordinanda.  Ego 
[vc  fuiant  vobis  homines » & vos  eadem  fache  diligo»  diligentes  me.  £t  hoc  vetbum,  Oiligo»non 
AIia]fmodameandemtationemvoluntans:quia  traa^tAiperacculatiuostllos diligenter  me»  niA 
nobis  qihil  debemus  malum , vel  iniuAum  velle  ; ratione  matcri*»&  notat  caufaro  ad  ipfum : vi  At 
fieriab.alus.Etideqnecillistaliadrbcmusfacere.  fenAis.  Ego diligp  : mea diledio  eAeiscaufa 
Sicut  enim  diximus  Aiperius , iuAicia  nos  ordinat  quare  me  diligam  : quia  diligendo  confero  da 
ad  alterum  fecundum  xquale  damni  & lucri  : & gtaiian?»  vnde  me  diligere  pofSnt.  Et  Ac  diledio 
ideo  talia  debemus  nobis  velle  Aeri  ^ proximo,  diligeniuiro  Deum  non  eA  cauAi  quod  diJigatcos 
Reddiieon  nibusdebiiatcui  Ignorem»  Deus : fcd potius  diledio  Dei  eA  eiscauia  vnde 
honorem  :cui  iribucum»  tributum : cui  vedigal,  diligant  Deum. Et  Ac  adiouatui  fenfus  pizdidus* 
vedigal.  Nemini  quicquam debeatis niA  vt  iiiui-  quod  non  <;A meiccntria  Dei  diledio;  & noAr* 
oem  diligatis.  Ecclt.\\.  Intellige  ea  qox  fune  diledio  qux cA  fupia  virtutem  fundata,  cA,  vel 
ptoximi  tui  ex  ceipfb.  Quod  enim  tibi  vis  fieri,  debet  cfle  lUi  Airiilis.Et  Gc  optime  dicit  ChiiAus, 
alteti  facias : & quod  tibi  non  vis  fieri»  ali)  i>c  fa-  quod  peccaigtesdiligunc  eos  qui  fe  diligunt  met- 
das-  Sic  enim  impia  iAud  Diliga  cenaria  dilcdione.  Sed  A diligimus  inimi^  ,eA 

proximum  tuum  Acut  teipfuro»  hoc  eA » ad  quod  nobis  gratia : quia  tunc  non  tantum  non  eA  ma- 
teipfum.  Hoc  eA  igitur  quod  dicit  [ & vps  facite  cexucia  diledio , icd  etiam  oppoAtum  dilcdioria 
illis  A mili  iccj  inuenic  in  fubicdo.  £ c ideo  victa  quam  gratis  db 

exhibita  illa  diledio. 

£c  u diligitis  eos  qui  vos  diligunt, 

qux  vobis  eft  gratia  f Naro  & pecca-  £t  fi  benefeceritis  his , qui  vobis  be- 
to.res  diligentes  fc  diligunt.  nefaciunt » qux  vobis  gratia  eft?  Si- 

Ecce hic pcol».  per  r.rio«m,„«l  h« eft  ,i.  P'««orcs  hoc faciunr. 

pededi^is,  quxdidacA.  Dicit  autem  duo.  In-  Refpondet  fecundo  per  rationem  , qux  cAde 
duciteaim crimrroen tatioDCm »dcdiledfone,de  bencAcio  exhibito  contra  odium.  Dicit  ergo 
beneficio.de  raatuo:  & fecundo  intentas conclu-  [£t  fi  benefecericis  his  qui  vobis  benefaciunt] 
dic  concluAona.  Prima  rationum  qux  triformes  hoc  eA , vos  l^neficiis  ptzueniunc : quia  «tara 
fiint»  «A  de  dilcdione  [Si  diligitis  ilios»&c.  j Tri-  apud  Philofophofi,  benc^i  cA  velle  bencfacere,4c 
plexeA  apud  Philofophos  aroicuia.fundaca  (upet  non  comrapati  beneficio  aliquo.  EA  enim  mino- 
de]edabiIe,vVile»& honeAum.  VnaeAquznon  racioquatdam  iibt  benefieii.  Bencfac«e  auceni 
durat  ruA  quandiu  durae  deiedabile : vnde  dicre  virtutis  eA.Et  A hoc  eA  ica  fecundum  moies  ho- 
. Sxui  & aoAeri  parum  fuiu  diligibiles,  minum , multo  magis  fecundum  legem  diuinaiu 
EA  enim  in  eisparuum  quid  deiedabile.  fiuidata  hoc  erit  amplioris  peifedionis:  vt  bmAcusnoa 
autem  fupet  vcile  eA  fecunda , & durat  quandiu  repatiaiur  ^ncAciutp , fed  reputer  Abi  minora- 
dotat  vciUcas.  Gemf.x^.  Ifeacdil^bat  Efau : eo  tionc.A  Abi  bene  Aattouiimeami  propter  Chri- 
qaod  de  venattonibua  illius  vefeer«iir.  Tertia  Aum  etiam  malcFacientibtncAdurafupttcrogaic 
eA  vera  amidtia  qux  fundatur  fuper  HoncAum  pium  Ac : Acut  fecit  ChtiAus  Lmcao.  Siquid  fu- 
vinutis,  & h^  femper  manet : quia  amici  dili-  pererogaiiciis  , ego  cum  rediero  reddam  tibi, 
gendi  fuijt ; eriamA  nihil  nobis  debeat  fieri.  Ho-  in  Ille  folos  neminem  padit: 

mine*  autem  paaddiligunc  niA  propter  delcdabi-  qui  & inimicum  diligit  propter  te.  & amicum  in 
le  vel  vtilc ; Bc  fecuiWum  horum  cunAietudioem  te.  In  hoc  cafu  ten«  quod  dicitur  Prtuerb.  ij  .& 
loquime CluiAuSidiceos.  . - ) !^ix.ia.Siefurieri(ininucus tous»ciba illum: fe 

Si  diligitis  eoi^  mercenaria  diledjone  [qui  voi  | A Acic,potum  da  illi.  Hoc  enim  faefens  caibotKs 
diligunt]  fe  diligendo  pi  xueniunc  [qux  vobis  eA  ignit, hoc  cAicharicaris»oongcres  fuper  caput  ciu*. 
gutia 2 [dtledaoms  qux lam empca»fe  non  gratia  j Ec  fubiungit exemplum  [Siquidem  & peccatore» 
^exhibita.  In  hoc  apparuit  chaiicas  • hoc  faciunt]  mercenario  opere.  & empti  ad  opus. 

Dei ; non  quaA  nos  cWexerimus  Deum,  fcd  quo-  i In  hoc  cognofeimus  quoniam  in  ipfo 

niam  ipfe  pcior  dilexit  nos.  Sed  dileOio  gtaiiam  manemus  , & ipfe  in  nobis  : quoniam  de  Spiritu 

habeiUgratis  exhibetur,  fe  pwlto.maffls  A pro  | fuo  dedis  nobis.SpiritusautemfuuscA  quod  Uii- 
coocrano  odio  dvus.  ComraccMc  Deus  * mfeis  beAcfaciamus  fe  malefaciotibus.  j. 


tegi  folet.  Isi  bia,etgo  duobus  caAbus  [ ne  le- 
petas] 

Ec  prout  vultis  vc  facianevobis  ho- 
iniocs»dc  vos  facite  illis  fimilicer. 


Oigitized  by  Googie 


in  Euang.  D.  1 

Ip(t  peccttt  multonun  tulit, & pco  traD^gtciron» 
bus  orauit  n iion  perirent.  In  lioc  enim  etiam 
nalcfaciemibus  benedic* 

Et  fi  mutuum  dederitis  hi$»  ^ qui- 
bus rperatis  recipere  i qu*  gratia  eft 
vobis  f Nam  & peccatores  fccncran- 
tur  peccatoribus,  vc  recipiant  xqua- 
lia: 

Tertiam  efi  doaimentnm  de  his  qui  non  in 
toto  , Ted  in  tebas  ad  nos  ^rcinentibus  tantum 
indigent.  Non  enim  ibrta(lepo4rumus  dare , fed 
macuaread  tempus  aliquid  polfumut  :vt  pofiea 
nobis  Toes  teftiiuatur , line  qua  viuete  non  poHii- 
musrquia  ibne  agros  & vineas  non  habemus : U 
oportet  nosnoftra  mobiliain  vfumvitzconuet' 
tere , & de  illis  luctando  licite  viuereaamen  por- 
tione quadam  ad  tempus  poflumus  carere  iine  vi- 
tae diTpcndio:&  iecundum  hoc  mutuum  poitumus 
facete  proximo , & hoc  gratis  debemus  iacere. 
£^€b.  1 8. Ad  vfurara  'noncoinroodauaic,&  am- 
plius non  acceperit.  Pftim.  14.  Qm  pecuniam 
luam  non  dedit  ad  vruram,&  munera  fnper  inno- 
centem non  accepit.  Prwr.if.  Non  obdurabis  cor , 
tuum,  nec  contrahes  manum  tuam:fed  aperies 
eam  pauperi  » & d^is  ei  mocuum  t quando  eum 
indigere  prolpexerisEc «.Non  ages  quippiam 
callide  in  eius  necelButibus  fubleuandis 
Fratri  too  abfque  vTuta  illud  quo  indiget  accom 
iQodabis:vt  benedicat  cibi  Domimis  in  omni  cem- 
porecuo.  Si  ergo  mutuum  dederitis  Ir  quibus  fpe- 
racis  recipeTe[qiiz  gratia  efi  vobis?]Qtua  iam  recc- 
piftis  vitra  forcem , & Gc  oim  peccato  redemptum 
cA  beneficium.  ACuth-io-  Gratis  accepiftU.gratis 
date.  Et  ideo  iequicur*. 

Nam  &peccacotes}aaari  qui  lucrari  intendunt 
[peccatoribus  ] qui  in  malos  vfus  fua  expendere 
qturtunc  [fanerancur]  hoc  eft,  ad  faenus>  liue  ad 
vfuras  accommodant  [vt  recipiant  ] victa  fortem 
[xqualia  } illis  damnis  dC  temporibus  in  quae  pof- 
lem  commutate  intecim  pecunias  fuas  Non  enim 
contenti  fune  vc  recipiant  zqualia  fotti:fed  potius 
aequalia  his  in  quz  interim  per  lucrum  illicicuro 
pollent  fuas  pecunias  commutate.  Mattb. 

Quare  non  dediiU  pecuniam  meam  ad  menfam.’ 
Illa  enim  reputant  «qualia,  Si  autem  nihil  p^zier 
fouem  recipiant,  reputant  fe  damnificacoa. 

Veruntamen  diligite  inimicos  vefiros: 
benefacite  5c  miituum  date,  nihil  inde 
fperantes : & cric  mcrccs  vcftra  multa, 

& ericis  filij  Alciflimi , quia  iplc  beni- 
gnus cA  luper  ingratos  U malos. 

H«c  e(l  conclnfio  ex  rationibus  prschabiiis.  Et 
ideo  quali  concludendo  repetit « dicens  [ Veruo- 
(acnen  diligite  inimicos  vedtos]  afie£Iu  chaiitatis 
ficuc  Chtiltusdilcxit.  Rcm.j.  Commendat  Deus 
fuam  charicatera  ia  nobis : quoniam  cum  adhuc 
inimici  efiemus,  Deus  fecundum  tempus  pro  no- 
bismortuus.  Diligite  autem  ficut  vofipfos  ,1ioc 
ell,  ad  quod  vofipfus,  hoc  c A,  ad  hoc  quod  inimi- 
citiis depolitis , ciucs  6r  fratres  & dulci (Timi  efii- 
ciamuc  amici:ficui  Dauid  Scn>ci  1.  Ke^.  16.  (km 
OiTiftus  ptoduotem,  llcuc  Stephaniis  1’aulam  Ia- 


.uc.  Cap.  V I I15 

pidancem.  Et  omnes  qoadem  aifedu  chacharis  dt« 
figite,  & etiam  efiedu  beneficia  exhibete^um  ne. 
ceilcfueriiyScle  facultas  obcuioic.Echoceltquod 
Icquicuri^BencfKitcJhocell,  in  opeie  charicaii&& 
beDcficenticditedionauoftendiie.Frobauocnini 
diledionis,exhibitio  cft  opeiis.  Hthr.  1 
centis  autem  Cc  horpicalitatis  nolite  oblisil^ 
Hoc  cA  enim  opus  cuius  in  ueceflkate  nun  obli<« 
uifcituc  Deus.  hthr.  f , Non  inioftus  eA  Oeus  vt 
obliujfcaiur  opeiis  veftri  3c  diledionis  quam 
oAendiAisinnomineipiius.  In  benefit  igrtut 
accipite  exemplum  Beatum  lob , Ub } 1.  qui  fi. 
cientes  carnes  fuas . tece^nt  tabernaculo : Dauid, 
qui  5aul  in  fpelanca  X4.  & incaftrit,nodle 
delccndensad  eum  1.  TU/.  16.  Sumat  exemplum 
Elileum,qui  eos  qui  egrelli  fuerant  ad  nocendum 
ei&  capiendum  eum  , pafei  fecit  lautis  ciborum 
pneporacionibus,  & conduci  ad  locum  fecurora 
4 Ref.6.  Sumat  exemplum  /trtm,  1 8.  & to.  qui 
pro  his  qui  qazrcbanc  vitam  eius , oiauic  apud 
Deum.  Sumar  exemplum  Chrilbifn,qtu  in  cruce 
dixit : Pater  ignol»  illis , quia  nefciunc  quid  fii* 
ciunc  Lmc.i^.  Speciale  autem  beneficium  ponit  ia 
exemplo,  in  quo  frequentius  pecacut,d(  quod  ia 
minori  eft  damno:&  hoceA. 

Mutuum  date]  St  non  habetis  quod  liberalicer 
impcndscis/altem  [martmm  daiejin  quo  veAiura 
faluum  cA  vobis , Sc  ex  vfu  alius  poteA  adinoari, 
quando  ad  lucra  licita  id  qood  mutuatis  conuet- 
lit.  Dicitur  autem  mutuum,  qaafi  de  meo  facAum 
tuum.  'Vnde nihil  mutuari  poteA,  nili  quod  de 
meo  poteA  fieri  tuum : ficuc  pecunia,  vel  ^men* 
tum,  vel  vinum  , & quod  in  eodem  valore  poteA 
reAitui,  S<  ad  lucrum  licicum  per  negofiationem 
vel  alium  modum  conueni.  Vnde  domus,  vel 
ager , ve)  vinea , mutuari  non  poteA  : ncc  etuna 
veAimentum  mec  ligna,  ncc  aliquid  huiufiiHidi: 
quod  vfu  vilefcit,  ti  ad  luau  conuerci  non  poteft 
nec  ttanfinucari  Nili  eyim  dc  meo  fieiec  tuum,  cd 
tuam  votumacem  & vtilitaiem  de  muiuu  facere 
non  polTcs.  Si  autem  ttanfinutaci  & cununocari 
non  poilCT , fed  vel  cAk  immobile , vel  viletcrret 
vfinirecum non elTec mutuum,  (ed  vel  venditio, 
vel  locatio.  ReAjtpicar.au(erain  mutuo, «quiu^- 
lens  in  pretio  cia0em  fpedei  vel  alterius , prouc 
accommodans  Oe  mutuans  inter  fe  conuenemat. 
In  hoc  ergo  mutuo , fi  aliquid  benefici)  impendi- 
tur proxiitio:oportetquod  vtiKtas  ex  mutuo  pco- 
uenienc  proximo  dhnictacuc  , Oe  fors  rclticuatur. 
Si  aurem  cena  Ione  manente, propter  vfiim  quem 
habet  proximus  inde:aliqu(d  certum  fperorecipo- 
re,  iam  non  chsritstis  cA  beneficium , led  vfuiit 
llcut  dicit  Btda.  Quis  vfura  cA  fpes  luoi  cent 
prxtec  fortem,  qaz  data  cA  tn  mutuo.  3 

Et  ideo  duplex  eA  vfuia  : vna  quidem  nuo  m 
paAum  deducitur  quid  vitra  fonem , muuiinn 
danti  porrigatur  propter  motuum.  Secunda  att- 
cem  ,cum  in^aAim  nondedodtor , fed  tamam 
fpes  munemm  habetot  prrar  fortem  exhibendo- 
tnm.  De  vtiaqoe iAerum  dionir  Eitch,  1 8.  Ad 
vfuram  non  commodaueric.  Ecce.prima  fpecies 
vfuue.  Et  fubiudgicdicensiEr  amplius  non  acce^ 
perit.  Ecce  lecunda.  De  vnaqneeriara  dicitur  In 
Qui  pecuniam  futm  non  dedita^  vf». 
eam.  Ecce  prima.  Et  miDeraruper  innocentes 
non  accepit.  Ecce  fixunda.  Innocens  enim  eA 
iple  qui  motuum  accipit  quando  Ionem  relUcuit. 
Hzc  autem  vfura  vetaque  peccatum  eA  aiwjtisr, 
contra 


2i6  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Pr^d. 


contt«  cbititatem  proximircuiuslabocerin  lucro  | 
fubttahit  certa  qoamicate , coni  ille  in  vfu  mutui 
nullam  habeat  <le  lucro  cczrttudinem. 

StabuDC  iuAi  in  magna  conAtmia  aduerrui  eos 
qui  {e  anguftiauerant , 3c  qui  abftulerunc  labores 
eorum.  Ille  enim  ex  necewcate  mutuum  accipit, 

Sc  ID  anguAta  in  luctum  vrule  viuat  conuertit,  & 
in  labore  fone  aliquid  in  luao  acquiliuit  vnUe 
TiuerepoAecde  hoc  vAirarius  nihil  aneoAir  paf- 
fiis , nihil  latecu  impendens  • nihil  tociuns  de 
diminutione  fortis  limens,  tollit , fc  deanguAia 
& labore  multa  diutrAtate  fbrtunx  proximi, 
iibi  diuicias  congerit  6c  acquirit.  Vnde  Chrjftji. 
fafer  Mdiik  dicit,  quod  fors  quam  mutuat  vfu> 
ratius  , ingreAa  in  domum  eius  qui  mucuum  ac> 
cipit , cA  ficui  hamus  latronis  proie^us  in  came- 
lam eius,  in  quafiir  furati  intendit.  Hamosenim 
ille  pattefamiUas  dormiente  6c  ignotante,  femMr 
voluicur,  & modo  illi,  ic  modo  tlli  infigitur,  w- 
nec  totum  quod  erat  in  camera  extrahatur.  Et  ita 
fors  Tfurari)  voluitur  in  fiumltatibus  & laboribus 
yjii«  qui  accroit  mucuom,  donec  quidquid  habere 
poteric , illi  (orti  adiungatur  : & ipfe  cum  filiis  fi 
nal^t eos, in  fe^um  poflldeatur.4.^i;{.i  i.  Venit 
creditor  vt  tollat  filios  meos  fibi  in  (eruos.  Et 
ideo  e A abominabile  peccatum  vfiira,  contra  cha 
ricaicm  proximi,  contra  przccpcum  Domini:non 
ponens  modum  lucri  omni  tempore  , & omr>e 
tempus  in  lucrum  veiceosrquod  eA  valde  crudele. 
Ipfo  enim  fafto  nunquam  in  bonum  recordatur 
proximi.  Nec  aliud  aliquod  peccaram  femper 
nocens  nifi  illud.  Latro  enim  aliquando  nocet,  & 
fiurTfuraritts  autem  fempec  & .oroni  hora.  Latro 
etiam  & Air  tantum  aecipiunc,dc  non  plus:v(ura- 
tSBs  autem  eA  in  aedpiendo  totum.  £c  ideo  com- 
Mitei  quod  dicitur  i.  Totum  in  hamo 

fuo  fiibleDailic , traxit  illud  in  fii^naro  Tuam , 6c 
congregMtr  in  rete  fiium.  /tem.  Super  hoc  Icta 
bitur  9c  exulcabit , prew^^ea  immolabit  fagenc 
fiw,  fic  (^ificabit  ceti  luo:ouia  in  ipfis  incrafiata 
cft  pars  eius,  6c  cibus  eini  de^us. 

Querunc  tamen  quidam,  Vtnim  in  vfiira  uaiv 
feat  dominium, vel  noniEt  qui  dicunt,quod  non: 
probant  opinionem  fiism  ex  hoc  quod  danti  vfu 
xas  competit  a^bo  & repetitio.  Et  quia  Dominus 
pueeipit  quod  nihil  fpefetur  de  mutuo,  dicens  bic 
[Muiuusii  date , nihil  inde  fperantes  ] quod  non 
fieret,  fitranfiiec  id  quod  vitia  (betem datur  in 
donuniuro  vTurarij.Qui  autem  dicunt  qnod  tran 
fit  tn  dominium  vfijiaii)  , probam  alGrctionem 
fiiam  ex  hoc  quod  mixte  voluntates  fficui  proie- 
dio  mercium  in  mare  iiuempore  periculi  ) ma 
gis  fiint  volumarte  quaminuoluntarix:quia  prin- 
cipium earoiD  eA  intra , confdenre  fingularta , in 
quAsus  cAaduSvVt  Ergoconditiona- 

ic  voluntates  mulio  magis  fiint  voluntariae.  Si 
ergo  datur  vfiirario  aliquid  ex  pado , pro  ceno 
illud  aodptens  mmuom  voluntarie  dedit , & fit 
Tfiirarij,  Sc  indotninium  fuum  tranfit  : fic  hoc 
|mio  ego  veram  efie.  Quod  autem  alij  competit 
adio  aid  repetendum , ex  Aatuto  ptmdpts  eA , fic 
Doo  de  natura  conuadus,quieA  inter  vfijtariuro, 
fic  eum  qui  accipit  mruuum:fic  huius  fi^uimcA, 
qaod  anerqux  l^s  vfutas  perroiieranc , (bl  eas 
^maoemne.  Luctum  tamen  eAillidnim:  quia 
fic  prohibitam  , fic  nimis  damnofumtficut  di^m 
cA.  Ideo  ergo  didt : mutuum  date,Bihil  tode  fpe- 
ranfcr. 


Et  erit  merces  veAra  multa]  Iimiut  hic  ad  be- 
oeficendaro  iniroicotom  ex  confideratione  mer- 
cedis. Dicitur  autctn  [merces]  refpoodens  merito 
[multa  ] autem  quia  de  multis.  Si  enim  inimico 
non  plus  rependatuc  quam  intulit,  fic  fiat  pci  mo- 
dum iuAiriae,  erit  merces  iuAxtic.  Dtiuer.ij. 
Secundum  meiifurara  delidi , erit  & plagatum 
modus.$i  autem  minus  rependatur  inimico  quam 
intulit  , erit  roetees  mifericordic  leiaxaiKu. 
/Mcob.i»  Superaxaltat  autem  milericocdia  iiididu. 

Si  autem  nihil  inferatur  pro  malo  quod  intulit, 
erit  merces  paucncue,requaiumiter  luAiuentis  il- 
lata propter  Deuro.  J*€»h.  i . Patientia  opus  pa- 
fedum  habcat:vc  ficis  perfodi  & integri  in  mAlo 
deficientes.  Si  autempeo  malo  botuim  reddatur, 
erir  merces  chariucis.  //a/w.  34.  fic  io8.  R.cai- 
buebant  mihi  mala  pro  bonis,fic  odium  pco  dile- 
dioixe  roca.  Et  fi  erit  mercea  iuAicix,milericoc- 
dix,  fic  charitarisxrgo{multa]/*/«/ffi.i8Jn  cuAo- 
diecdis  illis  retributio  multa,  fcch.ii.  Benefac 
tuAOffic  inuenies  retribuilanem  roagnatnzfic  fi  ixoa 
ab  ipfo,  tamai  a Deo. 

Et  critis  fili)]Hicinuiui  ad  idemconfideiacio- 
nc  exempli  diuini , quod  peruerfiim  efie  non  po- 
ceA.  Dkit  ergo  [eritis]  per  imitationem  [fiU|  Al- 
uiEmi  ] /««».  1.  Dedit  cis  poceAaton  filios  Dei 
fieri.  f.  EAoie  imitatores  Dei  ficut  filij 

chari(Esni.i  ./«air.)  NurK  fili)  Dd  fumus:oonduai 
apparuit  quid  erimus.  Scimus  autem  quoniatn 
curo  apparuerit , fimilet  d erimus , fic  viabimus 
cum  Muti  eA.In  quo  autem  imitari  debeamus  di- 
cit [quia  ipfe  benignus  eA]vikecibusbonicadsfic 
chariiarii  affluens,  fic  omnes  ad  coouetfionem  Ac 
poenitentiam  trahens.  Rum.  i.  An  diuicias  boni- 
tatis  eius  fic  Unganimicaiis  contemnis  } Ignoras, 
quia  benignitas  Dei  ad  poenitendam  teadduciit 
[fuper  ingratos  fic  malos  ] Ingrati  duplidtec  mali 
fime.  Faciunt  enim  malum  , fic  in  hoc  fune  mali; 
facium  autem  contra  beneficium  , fic  in  hoc  fiint 
ii^tati.  Mali  autem  fiint  fimplicicec  mali : vc 
MMih.f.  didtur,  quod  folem  fiium  facit  oriri  fif- 
per  boixis  fic  malos , fic  ^uit  fiiper  iuAos  fic  iniu- 
Aos  [benignus  e^o  cA]  hoc  eA , bono  igne  igni- 
tus : qui  Uc  liquefcit  in  bonum  , vt  det  malisTuis 
inimids , vt  d«  omnAms , vt  prouocet  ad  pecen- 
dum,vc  dcc  pios  quam  pecaiur,  vt  det  grati$,fic  vt 
det  bonum  pco  malo  inimicis  fic  malis./t/mri.iS. 
Serue  nequam , omne  debitum  dimifi  cibi  quo- 
niam rogafU  me.  Dat  omiulws. Dat  om- 
nibus affluenter,  fic  non  improperat.  Prouocacad 
peterhim  >l/4/rJi.7.Peute  fic  accipieti^.Plusquam 
petatur  dat.  Salomoni  peremi  fipiemiam, 
addidit  diuitias  fic  vuAoriam.  Dat  gratis,  (fii. 
Venite,emice  abfque  argento, fic  abique  vlla  cora- 
mutariorie  vinum  fic  lac.  A/a/rh.  10.  Gratis  acce- 
piAts , gratis  date.  Bonum  autem  c>ro  malo  dat. 
lertm.  18.  Nunquid  redditur  pro  Dono  malum: 
qnia  foderunt  fbueam  animf  roex?Sic  ergo[beni- 
gnus  fuper  ii^iaeos  fic  malos] 


EAote  ergo  mifericordes  , ficur  & 
Pater  vefler  mifericors  cft. 

Conclufio  eA  ex  omnibus  prxhabitis.  Tahs 
enimdileftio  inimici  non  potmelle  fine  mtfen- 
cordia.Et  ideo  in  illa  concliulit.  Illam  enim  maxi- 
mediligtt : fic  in  illa  fiimmam  perfe^onis  ponit. 
Mattkf.  Euates  diicite  quid  eA : Miiericordiam 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  V I.  217 


Tolo  & non  facrilictnm  , & (cicntiam  I>ct  pluf- 
<|uam  holocatiftum.Duo  ergo  factcnntfericordiam 
indicit»  dc  formam  quam  imitemur  ponit.  Miie- 
ticotdiam  indicit  cum  dicit  [El^ote  mifericordcs] 
primum  in  mifetos  corooraliter  vcl  rpiriiualitct 
vifcera  compaCfionis  emindcndo. Secundo  autem» 
mifetis  de  veflto  donando.  Tertio  » iiquid  debet 
milCT  condonando.  Quarto,miiertam  eius  quan- 
tum poteftis  portando.Qainto>miferum  a mifcria 
reuocando.  Sexto » ii  etiam  redire  non  vult » fed 
fniferias  multiplicat , eum  expe^ndo.  Sepumo, 
reuertenrem  une  improperio  benigne  ruicipten- 
do.  O^uo,  quantum  in  nobis  cft»  multa  quibus 
miferia  Tua  regatur  largiendo.  Nono,  etiam  pae- 
tum fuara  i^um  portando.  Decimo, etiamii  aliud 
elle  non  poreft , latisfa^ionem  pro  miiecis  fufei- 
pieodo.  Oc  primo  horum  .^.58.  Cum  effuderis 
cfunenci  animam  tuam , & animam  atfli^bm  re- 
pleuerU  » orietur  tn  tenebris  luzraa  , & tenebrz 
tu«  erunt  ficuc meridies. De  fecundo  Lue  \\  Quod 
fupeieil  date  deemorynam»  & omnia  munda  Tum 
v^is.  Eicemofyna  autem  dicitur  ab  elcmonia 
^uod  eftmiftficordia.De  tertio  M/itih.6.Dinii- 
te  Dobis  debita  noftra  : fiquidem  t<  ipfi  dimitti- 
tmis  omnibus  debitoribus  nobis.  Matth.  1 8. Ora 
ne  debituro  dimtft  tibi, quoniam  rogafli  me:  non- 
ne ergo  & te  oportuit  mifeteri  conferui  tui,  ficut 
& ego  tui  milertus  fum  ? De  quarto  C>*Ut.  vltim. 
Alter  alterius  onerapoctare  , & fic  adimplebitis 
legem  Chrifti.  De  quinto  Cuntic.S.  Reuertcie, 
reuercere  Sunamitis,  hoc  cft  . captiua : tciicttere, 
leuetrete.vt  intueamur  itJ*CQb.vltimS\<\\x\i  au- 
tem ex  vobis  erraueric  a veritate  , & conuetterit 
quis  eum : feiredebet, quoniam  qui  conuerti  fece- 
tit  peccatorem  ab  errore  vitae  fuz  » faluabit  ani- 
mam fuam  i morcc»6e  operiet  multitudinem  pec- 
catotum.Defcxto//*  f.Expedauivt  faceret  vuas. 
Hdlhtc.i.  Si  mora  fecerit ,expeda  eum.  De  fepti- 
mo  Lue.x  Cum  adhuc  longe  elTet , vidit  illum 
pater  fuustde  occurrens  cecidit  Copet  collum  eius, 
Ac  ofeubtus  eft  eum.  De  odbtuo  tbuitm  diciiur. 
Cito  profeite  ifolam  primam, & induite  illum, dc 
date  anulum  in  manu  eius  , Oc  calceamenta  in  pe- 
des eius » & occidite  vitulum  faginatum,  vt  man- 
ducemus de  epiilemur.Ecce, nudum  texit,nc  appa- 
reiec  ignominia  mtferix : difcalceatum  calccaiiit, 
ne  affe^lus  videretur  turpitudo  , & pes  vili  luto 
pollutus : indecorum  de  turpiter  anuli  hilgorc  re- 
redimitum  fecit,ne  mifrriz  videretur  indecentia: 
erorientero  bonis  pinguibus  replcuit,vt  porcorum 
oblini fceretur  hliqaas:fymphuniam  cantare  fecit, 
ne  in  memoriam  veniret  trillis  plan£lus  ignomi- 
nioHe  paupertatis : amico»  in  gaudium  conuoca- 
uit  • vt  comubetnio  trifti  merettiaim  penitus 
obliuifccretur,  Sc  in  talium  fociciatc  dclei^arecur 
Sanftotura  & Atsgelorum.  De  nono  dicit  Apo- 
flolus  i.Conmib.ii.  Ego  autem  libentiflimc  fa- 
pernnpcadam,  infuper  & ipfc  fupetimpendar  pro 
•nimabtrs  vdlris.De  decimo  Ctntf.  4 1 .Ego  dam- 
num omne  reddebam.  Quicquid  furto  peribac  i 
me  exigebas.  Ctttef.iy.  In  me  fit  ifta  maledi^lio. 
Hoc  eft  exemplum  eius  qui  dixit  Pro  eis 

fkn£lificomeipfum.  • 

Sic  ergo  eftote  mifericoidesrquia  mifeticordia 
eftfola  /acrificium  acceptum  , mifeticordia  pec- 
cata relaxat  .mifeticordia  iudictum  durum  tempe- 
rat,roifericordia  comes  cft  defunflorum.  De  pri- 
mo  Ofet  6.  Mifericordiam  vblo  & nolo  facrih- 
D.iiibmi  Mjgn* , >n  Ehau^-  D.  Lhc. 


ctum , de  fdentiam  Dei  plus  quam  holocaudum. 
De  fecundo  Proutrb.  1 6.  Mifcricordia  de  verita- 
te redimitur  iniquicas.Dctettio  /rfco^.i.Iudicium 
fine  mifcricordia  fiet  ei  qui  non  facit  mifericor- 
diam. Superexaltat  autem  mifericordia  iudicium. 
Pfjhn.ni.  lucundus  homo  qui  miferetur  de 
commodat , difponec  fermones  fuos  in  iudicio: 
quia  iirztemum  non  commouebitur.  De  quarto 
dicit  ^mbrff.  Non  funt  hominis  quz  fecum  ferte 
non  potefl.  Sola  mifcricordia  comes  ell  defun- 
ililorum.y/}(.f4,In  mileticordiis  magnis  fufeipiam 
te[Elloce  ergo  inifeiicordes  ] iftis  modis » & ifiis 
de  caufis. 

Sicut  de  Pater  veftec  ] qui  nulli  fubiacet  mife- 
riz , quiefi  in  cziis.  Tamen  pio  folo  pietads  af> 
fcdu  [ mifcricots  eft  ] feipfum  in  noftris  inifcriis 
mifeiabilircr  coniuibando , mifeclas  nollras  fuf- 
cipiendo  , mulca  pro  nofitis  miferits  k mifecis  fu* 
(linendo, fua  nobis  de  ic  communicando,  omnero 
noflraro  miferiam  fi  permittimus  abfiergendo.  De 
primo  hocara  lerem.^i.  Panicodo  mea  contue- 
bauit  me. conturbata  fiinc  vifceta  roea  fuper  eum» 
roiferans miferaboreius.  De  fecundo  /o»a  i. Mit- 
tite me  in  mace,  de  ctlTabit  mare  a vobis,  hoc  efi, 
in  profundum  roiferix  de  pafGonis.  De  tertio 
Pfalm.6i.  Suilinui  qui  fimul  conttifiaretur , de 
non  fuir:quiconfolaretor,de  non  inueni  Et  dede, 
runt  in  efcam  meam  fci»de  in  fiti  mea  potauemnt 
me  aceto.  De  quarto  Rffm.  S.Quomodo  non  etiam 
cum  illo  omnia  nobis  donauiuDe  vlcimo  ytpic.ij, 
Abflcrgec  Deus  omnem  lacrymam  ab  oculis  eo- 
rum. Efi  autem  Pater  mifericors  inaife^u.mife- 
feracoc  in  efiedlu, benignus  in  profe^u, patiens  in 
nofirodefc^i , przfiabilis  in  modico  quem  ali- 
quando exhibemus  pocnitemix  effe^.  /eel.i. 
Benignus  de  mifericors  & patiens,  de  multum  mi- 
fericorsde  prxfiabilis  fuper  malitia.  PfAltn.ux, 
Mifericors&miicraror  de  rufius  Dominus. /ena  4. 
Tu  Deusclemensdemifeticots  es»paticnsde  roul- 
tx  miferationis,  de  ignofecns  fiipei  malitia.  Sic 
ergo  Pater  nofict  Deus  Trinitas  mifcricois  efi, 
quem  in  potentia  imitari  non  po(rumus:in  fapien- 
tia  autem  admirari  poffumus  , non  aningere  : in 
bonitate  ergo  de  mifcricordia  imitemur,  vt  pro- 
bemus nos  filios  efie  ipfitis.  Eeficur  in  duritia 
portauimus  imaginem  terreni  patris  : fic  in  mife- 
ricoidia  portemus  imaginem  Patris  cziefiis  , vt 
fui  fimus  fili).  Dicit  autem. 

Sicut  Pacer  vefier]  vt  notetur  fimilitudo : quia 
Pater  cxlefiis  nihil  mifetix  habet  in  (cipfo.  Et 
ficll  fe  incipiens , roifetetui  nofiri , non  quod  fui 
mifereatur  , fed  quia  non  patitur  fe  cite  miferuro. 
Et  fic  efi  nobis  faciendum:quia  li  nobis  indpien- 
dum  vc  alteri  mifericoediam  faciamus.  Ecdix^. 
Qui  fibi  nequam, cui  efi  bonus? 50.  Mifetere 
animx  tux  placens  Deo. Prvver^.n. Benefacit  ani- 
mx  fux  vir  mifericors.  i .Timoth.$.  Qui  fuorum 
de  maximi  domefhcorum  curam  nonh^t,fidem 
negauic,  de  efi  infideli  deterior. 

Nolite  iudicare  , ic  non  indicabi- 
mini 1 nolite  condemnare  , & non 
condemnabimini.  Dimittite  , 5c  di- 
mittemini. 

Pofuit  prxeepta  ordtnis  ad  inimicu,quod  erat 
difiicillimfi,de  per  conlequens  ordine  ad  proxtmu 
T fecundum 


1 18  D,  Alberti  Magni,  Ord.  Pracd. 


fecuncium  chatitaris  & mi&iicordix  debicum: 
ideo  ponit  oidincm  lecuoduni  judicium  Sc  con- 
dcmnacionctn.  liidicjum  enim  durum  firpc  im- 
pedit dilcdkioncm  ad  inimicum,  8c  pfxcipuc  con- 
dcnmacio,&  quia  non  dimittuurci  deUdum  : & 
ideo  hic  hec  rcmouct  impedimema  diledionis. 
& facil  hic  duo : viiutn  quidtm  , quod  dida  le- 
inouet  impedimenta  : Iccundum  autem  , quod 
oAendic  inimicum  non  polTc  clfc  iudicem  proxi- 
mi. De  primo  autem  dkit  duo,  in  quotum  ptimo 
quatuor  ponit  prxceptadetemoucudis  impedi 
mentisverxdilcdionis  Io  fecundo  autem  ollen- 
dit  , quod  fecundum  modum  iodicij  rioftri  & 
quantitatem  iudicabitur  de  nobis.  Qiiatuorau 
fero  prxe.  pta  pet  otdintro  pacent  in  litcta.  Pri- 
mum quideroell. 

Nolitejhoc  en,DixitdiIigiie  inimicos.Et[nolite 
judicate]  eos:qoia  hoc  impedit  afhrdum  diledio- 
pis.  Diximus  autem  in  notults  nolitis  fupec 
quod  ell  iudicium  rationis,&:  iudicium 
iurifdidionis.  Iudicium  quidem  rationis  cft  quo 
fsda  nollra  vel  aliena  apud  nos  difeutimus.  Et 
hoc  quidem  iudicium . aut  ell  de  fadbs  proptiis. 
aut  de  alienis.  Si  dl  dc  fadlis  ptoptiis,  in  his  ha- 
bet confeientiam  icllem  de  faclo>&  decaula  fadi» 
& de  intentione  fa^i.Ht  ideo  in  illo  iudicio  opti- 
me proceditur.  Et  fuadei  tali  iudicio  confcien 
tiam  difcutcfe  jipojfolM  i.Crimh.ti  quod  fi 
nolipfos  iudicatemus , non  vtique  iudicatcmur. 
Si  autem  fada  alienx  cunfcicntiz  cutioftus  in- 
uelligo  , non  debeo  ame  tempus  indicate.  i .Ce* 
rinih.^.  Nolite  ante  tempus  iudicare,quoadufque 
veniat  Dominus  , qui  Bc  illuminabit  abicondita 
ienebranim,&  manifcllabitconfiliacordium.  Et 
ante  hoc  parum  dicitur : Mihi  pro  minimo  ell 
vt  i vobis  iudicer , aut  ab  humano  die.  0 ics  au- 
tem hnmanus  ell  humanz  cognitionis  illullra 
lio  , que  fzpc  ncbulofa  & fallax  ell.  Dies  autem 
Domini, ell  diuinz  cognitionis  illudracio  & ma- 
nifellatio , que  aliquando  in  quibufdam  fa<^a  efl 
k iure.  & aliquando  i iudicio,  aliquando  autem  k 
judice. 

Que  vtintelliganrut  oportet  fcice,  quod  iudi- 
cium rationis  noUre  aliquando  ell  de  operibus 
proximi , aliquando  autem  dc  ipfo  operante.  De 
operibus  ergo  quando  indicatur,  conhderandum: 
virum  ipfa  opera  ftnr  adeo  mala  quod  nullo  mo- 
do po0mt  benefieci/icm  furtum,adulcerium,for 
picatio  * & hoiufmodi : & fi  hzc  iudicantur.elTc 
mortalia  peccata,  non  cH  peccatum  : quia  dies 
Domini  per  Scripturam  fiiam  hzc  illuUrauir.Qui 
enim  talia  mortalia  elTe  non  dicit  & credit , inh 
deiis  dl,&  iam  iudicatus  cft:  Hcut  dicitur 
Similiter  autem  ell  de  ipfo  operante , dum  cft  in 
talibus  operibus  Sed  in  ipfo  operante  cauendum 
cft  ne  iudicetur  de  permanentia  in  peccato ; vt  di- 
camus, quod  nunquam  erit  bonus : quia  qui  ho- 
die eft  malus, forte  cras  erit  bonus:&  dcnuilodef- 
perandumeftdum  cft  in  via.  EccUax.  Facile  eft 
in  oculis  Domini  fubito  honellare  pauperem. 
Ecch.  1 8 A mane  vfque  ad  vefpcram  immutabi 
tut  tempus,  & hzc  omnia  citata  in  oculis  Dei. 
Tale  enim  iudicium  dies  Domini  per  Scripturam 
jam  non  declarauit.  Et  ideo  de  linali  imperniten. 
lia  nullum  debeo  iudicare.  Si  aurem  Itinc  adlus 
qui  polTunt  bene  & malp  6eri , licoc  acqihlicio 
temporaliam,veI  locutio  cum  mu! iere, vel  aliquid 
huiuiroodi : aut  judicatui  de  opere , aut  de  ope-  . 


lance.Si  de  opere, iK>n  debet  fieri  iudicium  huina- 
nz  diei : quia  de  opere  non  iudico  nili  de  caufa» 
vel  incentione  opciis:licut  fi  dicam  quod  tempo- 
ralia ex  auaniia  congregat  & cenet , vt  in  deliciis 
viuat,&  turpiter  expendat.  Hoc  cft  iudicium  te- 
merati um&  humanz  diei : quia  opus  non  often- 
dit  malum  : & de  quolibet  ptzfumendum  eft  bo- 
num • mli  ptobetor  contrarium.  Siroiliiec  autem 
fi  hoc  modo  ludico  dc  operante.  Si  autem  in  dr- 
cupllamiis  aliquid  boni  vel  mali  manileftcfar: 
hzc  manileftatio  cft  dies  Domini , qui  illuminat 
occulia;ficui  fi  iuuenis  lalciuus, comptos, fcurrilia 
diligens , in  loco  fufpedo  cum  iuuencula  garrula 
loquatur  { rhetorice  polFum  arguere  , quoniam 
adulter  vel  foinicacoi  eft.  Si  autem  Sacerdos  ma- 
turus, boneftus,ciim  matrona  honefta  tn  loco  fa- 
miliari loquatur  s dies  Domini  ex  drcunftancia 
talium  perfonarum  , nihd  inhoneftum  permittit 
iudicare:  fed  potius  quod  de  confilio  animz  fii 
locutus.  Si  autem  cft  de  occultis  omnino,  & non 
maniftftis  nifi  pet  quzdam  figna  debiliatdies 
Domini  hzcnun  declarat » nifi  vel  in  iudicio  per 
tcftcs , vel  propriam  conleftjonem  declaretur : vd 
a ludice  fenccncia  condemnationis  feratut.  Et  fi 
alitet  iudicatur : temeritas  ell,&  peccatum. 

In  iudicio  autem  iurifdi^ionis  eft  etiam  ali- 
quando temerarium  iudicium  dupliciter . fcilicer, 
in  przfumpra  potcftaic  iudiciana,vel  inexeeutio- 
Deiudicij.In  przfunipta autem  poiellateiudicia- 
ria  eft  : dum  aui  fedes  violenter  vd  contra  iufti- 
tiaro  occupatur.  £zad.z.Quis  te  conllituic  prin- 
cipem & iudicem  fupet  nos?  //j.i  t.  Qiiis  tu  hic 
aut  quali  quis  hic  ? Aut  aliquando  per  limontam 
emitur  /t-tihA  i.  O pallor  & idolurn.  Non  enim 
pallor  vel  iudcxefl  fimoniacus,fed  idolurn  pafto- 
ris  & iudicis.  In  execucione  autem  iudici|,  fi  non 
fequitur  allcgara  a iure,  tunc  temerarie  iudicat:& 
talis  debet  cild  iudex  qui  fciac  & velit  & pollit 
diligertcr  inquirere  veritatem  & iuris  ordinem. 
hh  29.  Canfam  quam  nefeiebam  , diligenti llime 
iniiclligabam  £c'/<  7.  Noli  quzrete  neri  itidex, 
nifi  viitiite  valeas  irrumpere  iniquitates.  Hcc au- 
tem virtus  eft  ex  iuns  notitia,  & diligenti  inquifi- 
tionc  de  caufa  ptzhabita  ante  (mtentiam  difiint- 
tiuam.Ex  pane  auten  agentis  vcl  rei  eft  iodiciur^ 
omnino  peccatum  , 11  iudicium  prouocat  ad  dif- 
patis  culeus  iudicem , vd  ad  iudicem  coram  qcx> 

• przualet  iniquitas.  i.Cmmh.6.  Audet  aliquis 
veftriim  tudicari  apud  iniquos,  & non  apud  San- 
dios  { Quafi  dkat.  Hzc  audacia  cft  conira  fidei 
: honcftatem  Ec  ideo  ibidem  dicitur:  Frater  cum 
, frarre  in  iudicio  contend-t , & hiK  apud  infideles. 
Et  iterum.  lamquidcm  omnino  dcliitlomcll  ia 
j vobis : eo  quod  iudicia  habetis  inter  «os.  In  hoc 
' enim  cafu  magis  cft  iniuria  luilinenda : ficuc  dixi- 
, mus  m antchabitis.Vnde  ibidem  yfpeJiolm.Qui- 
re  non  magis  iniuriam  accipitisfQuarenonmagis 
I fraudem  patimini  Hzc  autem  omnia  didla  fune 
proj-vtcrdiuerfarumG/o^rftw,  intcllrdhim.  Lite- 
raiis  enim  fenfus  cft  quem  diximus . quod  videli- 
cet vult  rcmouerc  impedimenta  diledlionis  qo« 
przcipue  funt , quando  iudicatur  & ponderatur 
ab  inirnico  ilUta  iniuria,  quando  condemnatione 
& non  diledVione  dignus  reputatur , quando  non 
dono  benefirq  fed  poena  zllimatut  idoneus.  Et 
ideo  dicit  Cfcr)/?/?.  quod  optimus  eft , qui  nihil 
cogitans  de  iniuria,  propter  Deum  ftatim  diligit. 
£ftauicin&  Ulc  bonus  qui  poftquam  iudicauir 


in  E uang.  D.  I.uc.  Cap.  V I.  21 9 


ioinaicum  non  dile^kione  dignimxtamen  ^oprcr 
Deum  dilexit,  lenuniiaru  indicio.  Rurfus  autem 
&illeeftin  ftaiu  falutis  qui  & iaiuriain ponde> 
rans  tudicauic:&  paEnamquaiometuii,  taxati  fe> 
cit  pei  cendemnationem  : leJ  reuerfus  ad  Deum, 
hanc  ipfam  poenam  infligi  inimico  noluit*  fed 
extunc  dilexit  6c  ceroilit.  Beatifllmus  autem  om- 
nium qui  ei  qui  iniuriani  intulit  de  condemnari 
ancToit,  & non  temifllonem , redjxrna;  infltdiio- 
aem  expe^uit:omnia  hcc  dimiut,&  mnlta  bona 
ecomia  donando  cumulauit.  Et  Hc  liicraliterhic 
qaatuor  exponuntur.  Dicit  ergo. 

Nolite]  hoc eft*  velitis  non  [iudicare]  quia  iu* 
dicium  impedit  dileirioDem./axjr.  18.  Nobis  non 
licet  iudicare  ^emquam.  £c  hoc  quidem  adhuc 
magis  eil  dimdle  quam  inimicorum  diledio* 
qu^  (cilkec  nihil  iudicem  de  iniuria  mihi  illata. 
Vnde  l«M.  3.  Non  raiflc  Deus  Filium  fuum  in 
mondum  vc  iudicet  mundum  * Ted  vi  ialueeue 
mundus  pet  ipfum.  Et  ita  Facium  de  alij  fllij  Dei 
qui  funt  per  adoptionem  flli  j [ non  iudicabimini] 
a Deo.  Sine  iudicio  enim  pondetationis  fus  cul- 
pae dimittitUi  ei  debitum  > qui  pratueniensiudi- 
ctum  inimico  debitum  relaxauit.  Lttc.  7.  Dimit- 
tuntur ei  peccata  multa:quoniam  dilexit  multum. 
£c  pccmifluNon  habentibus  illis  vnde  redderent» 
dooauic  vtrifque : non  trahens  eos  ad  iudicium. 
Er  ideo  Maria  uncum  dilc^oniscreditur  ha* 
buiflequod  omnibus  dimifit . nullum  iudicium 
expetens,  etiamfi  in  multis  oflenfafuilfet. 

Si  aotem  obiiciamr  illud  quod  diat  Apo^tlut 
x.C9rimk.$.  Omnes  flabimus  ance  tribunal  Chri- 
fti , vt  reftrac  vnufquilque  propria  corporis  prout 
feflir.  Ex  hoc  enim  videtur  quod  omnes  iudica- 
Dunrur.  Diemdum»  quod  omnes  quidem  in  iudi- 
eto  apparebunt  : Ted  debita  non  ponderabuntur: 
quia  iam  ea  operuit  ifla  chacitas » qua  diligitur 
{deue  didam  efl ) inimicus.  1.  Pttr.  4.  Charitas 
opetit  muliicudioem  peccatoium.  Proutrh.  fo 
Vniuerfa  delida  operit  charitas.  Et  hcc  efl  vera 
expolitio.  Et  omnes  alie  fune  vage  expoli- 
tiones. 

. Si  autem  aliquis  forte  de  inimico  expetit  judi- 
cium iuftitic  » Sc  procedit  cum  eo  ad  iudicium; 
ilium  adhuc ceuocac  Dominus  fecundo  mandato» 
dicens. 

Nolite  condemnare  ] hoc  efl»  vlque ad  con- 
demnationis fencentiam  procedere.  /««n.S.Ncmo 
le  coodemnauic  muUeriNemo.  Domine.  Nec  ego 
le  epodemnabo » (bl  abfoluo  licet  in  n>c  peccaue- 
lis.  Vade»  iaro  amplius  noli  pcccare.^an».  14.  Tu 
quis  es  qui  iudica$»boc  efl » qui  condemnas  alie- 
num remum;Suo  Domino  flar»aur  cadit  [ & non 
cotuleamabimiai]  li  Deo.luflum  enim  efl  de  con- 
gtuitate  cquimU  > quod  Ci  in  me  peccantem  non 
condemnans  abfolw  «quod  etiam  me  Deus  ab- 
foluac  & non  condemnet.  Euii.ii.  Dimitte  pro- 
ximocuo  nocenti  te : ic  tunc  deptecanti  cibi  pec- 
cata abfoluentur.,  ' 

Sunt  autem  inter  pafloresqui  hcc  non  faciunt, 

potius  ad  maiium  & ad  pecuniam  rerpiciunt.  ; 
//4. 3.  Qui  iufliflcant  impium  pro  ntuneiibus,  8c  ‘ 
hiflitiam  iufli  auferunt  ab  eo:qui  dicunt  malum  ' 
bonum»&  bonum  maluiponemes  tenebras  lucem» ' 
& lucem cenebras.D4«ir/.i3.Iudicis  iudicia  iniu-  [ 
fla»  innocentes  opprimens  5c  dimittens  noxios.  ' 
DimittitejRedi  ad  expolitionem  lirecc[  Dimi  c- 
rite  ] ptenam  ad  quam  condemtiatur  inimicus.  | 
Mugnitin EuMg.  D.Lac. 


Lue.  II.  Siquidem  & ipli  dttnitcimus  omnibat 
debentibus  nobis.  Etdi.i%.  Qui  vindicari  vult,  i 
Domino  inueniec  vindifUm  : & peccata  illius 
leruans  feruabir.  Dew.  3 a.  lecuudum  antiquam 
tranllarionetn.Mihi  vindi£kam:&  ego  reciibuam. 
Rem,  I 3.Non  vofmetiplbs  defendentes  chariflimi; 
Ibl  date  locum  irc.£rc/t.i8. Homo  cum  caro  lli, 
reluat  iram;& propitiationem  petit  i Dco?Quis 
exorabit  pro  deli^s  illiusjMetnenro  nouilGroo- 
rum»  ic  deline  inireicari  [ Et  dimittetur  vobis  ] i 
Deo  peccatum,!!  propter  Deum  dimittitis,  exem- 
plum accipientes  i Deo»  qui  dicit  £x4rki8.No!o 
monem  peccatoris»  redvcconuenatut&  viuat. 
Dimittit  euim  Deus  dimittentis  debjcum»&  reuo- 
cat  antiquam  culpam  lliper  non  dimittentem. 
Mutth.  t S.Nonne  & ce  oportuit  milereri  conlcnii 
tui » licuc  & ego  tui  militiis  fum : Hoc  efl  enim 
expuete  fupet  fcincillam  ignis » quando  ex  coide 
diraitritut  oflenfa.  Sufllare  autem  ignem,  hoc  efl» 
exigetevindidUm  & partum  infligendam.  Etcli. 
i83i  rufllaueris»quaii  ignis  exardebit:&  11  expue- 
ris  fupec  illam»excinguetur. 

Date , U dabitur  vobis : menruram 
bonam » & confertam » & coagitatam» 
Sc  fupereffluentem  dabunt  in  iinum 
vcftrum.  Eadem  quippe  menfura  qua 
mcnfi  fueritis, remetietur  vobis. 

! Hic  adiungit  quod  petfcdhim  efl,  quod  libcia- 
litec  abfque  iudicio  & condemnatione  Sc  exadiu- 
ne  emendat  decui  iniuiia  illata.  Et  tunc  etiam  da- 
bitur ^ Deo  reconciliatio  gratis.  Lut.  7.  Non  ha- 
I bemibus  vnde  redderent,  donauit  vtrifque.Doru- 
tio  autem  efl  doni  quod  efl  gratis  datum^Sc  datio 
irreddibilis-  Sic  etiam  donandum  efl  delinquenti- 
bus. Tunc  enim  & chatius  efl  dulcior,  Sc  coc  di- 
ligens apud  Deum  audacius » afledus  Deo  fimi- 
lior»  Sc  amicus  de  inimico  lucratus  fccutiot,  Sc  ad 
amicitias  de  extero  exhibendas  obligaiiot.  Dul- 
cioc  quidem:quia  niliti  fiellis  reiioet, quando  gratia 
dimittit.  Audacius  etiam  apud  Deum  efl  cor, 
quando  limplicitet  line  dilailTionf  mandatum  di- 
ledioois  impleuic.Tuncenim  limplex  obedieotia 
libi  generat  apud  Deum  audaciam  petendi  quod 
vult  impetrate  de  peccatis  peopriis.  Deo  etiam  efl 
funflioc : quia  llc  Deus  noois  peccantibus  dona- 
uit. Securiorem  etiam  accellum  habet  ad  no$:qtiia 
ft  nihil  emende  exigimus  nobis  faciende,  hoc  efl 
merx  boniiariscSc  apud  bonum , quilibet  efl  fecu- 
rus:&  non  efl  ita  fecuros  apud  iuftum,  qui  emen- 
dam exigit : Sc  ipfe  de  inimico  lucratus  amicus» 
apud  fe  non  cognolat  obligaturateo  quod  in  be- 
neficiis charitatis  efl  preuentus.  De  dulcedine 
quidem  £rrir^49.  In  omni  ore  quali  mcl  indulca- 
Utut  eius  memoria.  De  audf^ia  dicituc 
vbt  loquitur  de  diloftione  fraterna » Sc  dicit  llc: 
Chasilhrei  ficor  nofltu  npn  reprehSderii  nos*f  dur 
ciam  herous  ad  Deiim:vi  qaicquid  petierimus, 
accipiemus  abeoiquoniam  mandata  eiuscuflodi- 
mus » Sc  ea  que  uint  placita  cotam  eo  facimus. 
Defimilitudine  autem  ad  Chiiflum  Phthp.  i.Hoc 
lenrite  in  vobis  quod  Sc  in  (!^htifla  1 e t v.  Iple 
enim  dilexit  inimicos  Et  1 .£err.4.Cbriflo  igirut 
pallo  in  carne, Sc  vos  eadem  cogitatione  armami- 
ni : vt  ficiu  ille  gtacis  donauit  i Sc  nos  donemus. 
De  fecuritace  autem  eku  cui  peccatum  dimttutui» 
T » pM 


2 20  D. Alberti  Magni,  Ord  Prjed. 


pei  oppoGtum  exetnpliim  ifcipicuc  14. 1 

Cum  DauiddcJinet  peccatam  Abfulom  : tamai 
ceretuauk  libi  quod  imraiet  in  domum  fuam  > & 
faciem  eius  non  videret.  £t  ex  hoc  fecutiutem 
poD  habens  Abfalom  , muJta  poftea  nub 
procutauic.  £x  corde  dimittendum  eft : vc  U qui 
hierae  inimicus  » fecuiitaiero  habeat.  1. 1»»n. ), 
Non  diligamus  vcibo  ncqoe  lingua , fcd  opere  $c 
veritate.  Ille  etiam  tunc  quietius  poHldetut  intef 
amicos,  ytu^mjhnus.  Ille  (blus  neminem  pctdit; 
qui  Sc  amicum  diligit  in  te,  & inimicum  ptoptec 
(e.  Sic  enim  impletur  illud  /«4^.17.  Quos  dedifti 
mihi  cuftodiui:&  nemo  ex  eis  periit  nili  filius  per- 
ditionis. Cui  ramen  Chriftus  etiam  ofculum 
amici  porrexit.  Skergo  [Date  & dabitur  vo- 
bis ] 

Subiungii  autem  meiiruraro  retributionis  ad 
menfucam  dilectionis.  Sicut  enim  diximus,  opti- 
ma dimilEo  eft,  fi  gratis  non  iudicantesodenbm, 
nec  ad  iudicium  pertrahentes  dimittimus.  Dona 
nihilominus  eft » fl  polt  iudicium  prouocatum 
contra  inimicum  ante  condemnationem  dimitti- 
mus. Adhuc  & ille  aliquid  boni  habet,  fi  polt 
iudicium  contra  inimicum  prouocarum  , 6c  poit 
condemnationem  fadom^iuflo  indice: dimitti- 
mus pcenain.non  exigentes  infligendam -Dulcidi- 
ma  autem  efl,  ri  etiam  bonum  pro  malo  donamus 
inimico. Hxc  igitur  vitima  eft  lupcrefflucns.  Di- 
niiitere  autem  gratis  ante  iudicium  efl  coagitata, 
hocefl,  ad  qiuflata  menfura.  Dimittere  autem 
poft  iudicium  ame  condemnationem, ell  mcnruta 
conferta  comptelfa  in  omnibus.  Bona  autem  efl 
menfura,  dimittere  pofl  condemnationem, dc  p<c- 
nam  indiflam  non  exigere.  Hoc  efl  igitur  quod 
didr. 

Menfuram  bonam , & confertam  ] Efl  enim 
bona  , quz  vndique  implet.  Conferta , qure  in 
ommbus  efl  exprella.  Coagitata,  quz  violentiam 
imptiUioniseflpaira  : vt  pais  fortiter  ad  partem 
flec,vt  menfura  plus  capiat.  Supereflluens  autem 
efl,  qiTZ  vndique  exuberat.  Et  hzc  efl  expolitio 
literalis.  D<ut.  i ^ . Pondus  habebis  iuflum  & ve 
ram:&  modius  zqualis  8c  veius  erit  tibi,  fft.ij. 
In  menfura  contra  menfuram  oim  abiecia  fueric, 
radicabit  eam.  In  his  cilim  vetbis  oflcndunc  Le 
giflatordc  Propheta, quoniam  adeffccflunrthati- 
catis, & dreunflantias  dimtfHonts  : dabitur  vobis 
menfura  meriti  6c  retributionis.  Pondus  enim 
ioflumefl  idem  quod  menfura  conferta.  Modius 
aequalis  efl  menlura  coagitata.  Modius  verus, 
menfura  fupcreflluent.Quamuis  autem  hoc  fu  de 
dilcdiionc , przdpue  tamen  efl  generaliter  verum 
in  omni  bono  8c  malo  merko. 

Et  fecundum  hoc  dicuntur  hic  frptem.  In  hoc 
enim  quod  dicit  [menfuram]  iiitclligiturpropor- 
tio  retributionis  admerimm.  Oicitciuflo: 
Quoniam  bene : quoniam  ^riNflam  adinuentio- 
numfuaiutn  comedet.  Vz-impio  in  malum  , re- 
tributio manunm  eius  flet  ef.  In  hoc  autem  qtiod 
dicit  [bonam  ] notat  implettonem  capacteads  na- 
turz.  Dedit  vnkinque  lecundiim  pro- 

priam virtutem.  In  hoc  autcin  quod  dkic'  [ con- 
fdeam  ] notat  quod  proportio  etiam  erit  ad  natu- 
rz  conatum.  4.  Illi  oflerebant  vafa  vacua 

non  pauca : ilia  infundebat.  Vafa  enim  vacua 

funt  corda'  Oblatio  eorum  efl  conatus  eorum  ad 
bonum.  In  quz  vafa  oleum  gaudiorum  iri  temu- 
Iteratione tn^ndh mater  fapietitia.  Capacitas  au-  , 


tem  meriti  in  opere, exigit  menfuram  coagitatam; 
quia  omnis  circunnaniia  & omnis  adio  & cogi, 
tatio  & aflc&us  implcbiiuriquz  exhibita  funi  ad 
meritum.  Et  hoc  efl  gomor , ad  cuius  nieofurarn 
manna  coUigiiur  Exod.  1 6.  Atfcdui  aotem  cbari- 
ratis  in  metendo  nihil  fuflicit : quia  fl  miilies  Ce 
rependere  pollet , parum  eflet  charitariiquia  infl- 
nities  infinita  pauca  reputaret  prz  charitatis  aai< 
plicudine.  Ctintic,  8.  Si  dederit  homo  onmem 
fubflantiam  domos  fuz  , quafi  nihilum  defpidet 
ipfam.  Et  ideo  quzrit  przmiurn  nulla  menfura 
contenturo.  Et  hocefl{fupeieftluentcm'/l:/4//b, 
if.  Intra  in  gaudium  Domini  luirquod  inflnicbm 
exiflens,  in  te  intrare  non  poterit,  fcd  ru  inti4>ts 
in  illud  infinitum  pelagus, A:  ahylftim  gaudiorum. 
Et  hzc  funt  quinque.  Sequitur  [Oobuntjin  qoo 
notatur  menfurantis  magnifica  Idieralicas  ; quia 
dat  gratis.  Sfiber.  t.  Largirus  cft  munera  iuxu 
magaificcnciam  principalem.  Efthtf  4.  Dedit  do- 
na hominibus  [in  fmum]  Ecccfeptimum,quiacft 
remunctatio  abfeondita  in  occulto  finus  veftri. 
Et  in  hoc  notatur  quod  vincit  omne  fnifibile  ii> 
honoribus  & diuitiis  deikiis  mundi , nullum 
habens  exemplum.  I .Cvriw/h.i.  Qt^  oculus  non- 
vidir,  nc(]uc  auris  audiuit , neque  in  cor  hominis 
afeendit  quz  przparauit  Deus  diligentibus  fe. 
Notatur  etiam  in  Imu  ccrtitudo.quia  certum  efl, 
quod  in  linu  habemus.  i.Tin*.  1 . Sdo  cui  credidi, 
& certus  fum  quia  potens  cft  depofleum  meum 
feruare  in  illum  diem  iuftus  iudex.  AdJit  aurem 
[veftrum  j vt  notetur  quod  ad  muum  habccuc 
tanquam  ii  nobis  poflellbm.  Ipfccnim  qiii  cll 
rnciccs  Sandorum , nolter  cft  , & vultefle  vt  a<l 
ad  mmiro  habeatur.  Hthr.  i.  Non  conflmditur 
Deus  vocari  eorum  Detis.  Ttadiditenim  illis  ci- 
uitatem.  Ipfe ergo  nofter  efl.  Ciuiias  regni  fui 
noflra  efl:&  omnia  foa  noflra  funt.  Etv.  1 1 .Om- 
nia mea, tua  fum. i.Cm»r/r  j. Omnia  veftra  funt. 
Hoc  autem  quod  paniculariter  detciminauit,vos- 
uerfalitet  fubmngit  dicens. 

Eadem  quippe  menfura]dUe^ionis[qua  mcnli 
fueritis]  in  mctito[remctietur  vobisjnon  quidem 
tantum  ad  tantum  , quia  hoc  parum eflecledpo- 
tius  in  omni  menfura  dile^onisdc  meriti,  terne- 
ticiur  vobis  menfuram  bonam  , coufcitam  , & 
fupereflluentcm.  Menfuram  cx  fapkmia  bonani^ 
ex  (idelicate  remunerantis,  confenam : ex  ioflitia, 
quia  vult  quod  vndique  plenum  fit , coagitatam: 
cx  bonitate  fupercffluentem  , ex  chariiate  dona- 
tam, & fuperadditamex  magmflcaliberaiicarc.Sic 
ergo  [ remetietur  vobis}  quafi  du^os  menfuiis; 
vna  quidem  debiti, alia  autem  fuperogattanisrvna 
iuflitiz,  alia  charitatis.  yf^»r.  6.  Bilibiis  tritici 
denario  vno.  Denarius  efl  meritam.  Bilibris  triti- 
ci gtani  ffumenti  funt  duz  mcnfurz : iuftiriz , & 
charitatis:  quos  remetietur  rtobis  Det»  in  adipe 
fhtroeini,quo  fatiabit  nos. 

Dicebat  autem  illis  & fimilitudl-* 
nem ; Nunquid  poteft  ccecps,cxcum 
ducere  ? uonne  ambo  in  fbucam  ca-. 
dent?  ..f 

Eccchic  incipit  pctfimilicudincm  oflenderc, 
qualiter  redluro  iudicium  knpcdic  odium  reiccus- 
tum  : & ideo  duo  facit.  In  primo  enim  qood  di- 
ibim  cft  oflendit.  ]n  fvundo  monet  purgare  Ii- 
uotcir 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  V I.  221 


Borem  vindi^  in  odio  iniroicoium.  De  pritno 
dicic  duo.Pnrno  eium  ofleiKiic  petiicnilitudinem» 
ede  cdccum  in  judicando  j qui  rcferuac  iram  tira- 
cetnam.  (n  fecundo  per  antipophoram  tacite  ief> 
pondec  obiedioni.  Dicit  ergo  [ Dicebat  autem] 
magis  imptimete  volens  pcc  exempla  corporalia 
[illis  fimilitudinemjquia  per  corporales  litnilim- 
dines  fpiritualia melius intelliguntor.  Prc$terh.%. 
Animaducnic  parabolam  & interpretationem, 
verba  fapicnrum  & enigmata  eorum.  Mdtih.i  j. 
Aperiam  in  parabolis  os  meum,  erudlabo  abrcon> 
dita  iconfticutione  mundi. 

Nimquid  potell  ]4>otcntia  virus[cxcu$]in  ra- 

tionc[c*cum ducere?  jQuinimo  vt  dicit  Chryfoji. 

ft  hoc  prefumac , ftultus  3c  fatuus  eft-  Eft  autem 
cccus  dupliciter.  Vnus  quidero  nec  oculos  ha- 
bens. Alius  autem  habens  quidem  oculos : (ed 
vifom  in  eis  habet  obnubilatum  & velatum.  Pri- 
mus  eft  qui  in  ratione  nullam  habet  gubernandi 
fcientiam  : quia  nec  fcit  Grammaticam  , neque 
Thcologiam,nequciura,ticque  aliud.  Et  ideoex- 

cos  eft  qui  talis  ei\.  /fa  Speculatores  cius  ex- 
ci omnes , ncfcictunt  vniueili  , canes  muti  non 
valentes  latrare.  Ifti  funi  cxci  quos  Icbufxi  po- 
(ueruni  fuper  murum  in  opprobrium  Dauidxum 
ap(e  Dauid  expugnaret  ciuittiem  . Pofue- 

nint  etiam  claudos  in  defenllonem.  Vndecxci 
fpeculacores  qui  funt  Prxlati , cuftodire  debentes 
Ecclcdam  : funt  in  ignominiam  Chrifti  veti  Da- 
nid.  Vnde  dicunt  Non  ingredieris  huc, 

nifi  abftulcris  cxcos  & claudos , odientes  animam 
Dauid.  Et  ica  ChcilUis  non  ingredietur  cerda 
fiibdicorum  , nifi  cxci  Pcxlati  auferamur,  /fa.f. 
Propterea  captiuus  dudils  eft  populus  meus,  quia 
non  habuit  Icicntiam.  OJed  4.  (^ia  tu  fcientiam 
repulifti.  repellam  te&  ego.nelaccrdotio  funga 
rii  mihi-  Alij  funt  cxci  velamen  habentes  ante 
oculos : & ilU  funt  quos  vel  fumus  irx,vcl  caligo 
odi) , vel  puUiis  auaritix , vcl  vrguU  inuidix  ex- 
exeat  t nec  rc^lumducatum  poliunt  date  proxi- 
mo vcl  fubdito  nifi  bocaufcratUT.Idcm  paruintur 
qui  luto  luxutix  vcl  fluxu  gulx  infitmos  habent 
oculas.  C^iauianfupcrbix  fupcrcilio  altos  ha- 
bent oculos , non  vident  niil  qu^  (iiblime  eft,  & 
omne  humile  defpicium.  Ei  ifti  quandm  paruum 
eft  pcccatum.feftucas  habent  io  oculo:&  fi  crcTcit 
peccatum, cffcitut  trabs  dt  feftuca  Omnibus  au- 
tem his  modis  cxci  li  ducam  fuo  regimine  cx- 
cos, dicit  Dominus  [Nonne  ambo  »n  foucam  ca- 
dent > ] Fouca  autem  vocaturperditio : quia,  licui 
dicic  Gregor.  Co»  paftor  per  abrupta  vitiorum 
gtadiiut.necc(le  eft  quod  gtex  in  pncipitiiim  fc- 
quatur.  Mdtth.\^.  Sinite  eos  > cxci  funt  & duces 
cxcotum.Czcus  autem  fi  exeo  ducatmrr  pixftct, 
ambo  in  foueam  cadum,  /fd^i-  l ormido  & fo- 
uea&  laqueus  fuper  te  qui  habitatores  texrx. 
Formido  promet  ducentis  dubium.  Fouea  propter 
ducentis  calum.  Laqueus  in  pctditione  teuens 
propter  refurgendi  dcfperationctrt, 

Noa  eft  difcipulus  fuper  magi- 
ftmmrpcrfccftus autem  omnis  eric,fi  fic 
Ccut  magifttr  eius. 

. - Hic  »)dpophot«  Cbiiftns.  Polfe  enim  Ji- 
quisdicete.  Subditus  > vcl  ts  qui  ducitur , poteft 
cauere  s qoamuis  cadat  ille  qui  ducir.Et  dicit  Do- 
nsiousiquod  oculi  difcif«li  in  via  morum  atter>* 
D./iiymi  Mdgnitin  Ettdng.  D L»c. 


dum  ad  exempla  Prxlatoiun.Et  Iket  in  comem- 
platiuis.  aliquando^d  rationem  potius  quam  ad 
au^otitate  magiftri  tefpiciaturttamen  in  moribus 
magis  ad  opera  refpiciiur.  \f\icGiegoTsm.  Prz- 
Utum  peccantem  arguere  non  prxfumic : & in 
exemplum  culpa  vehmenter  extendicur,cum  pro 
reuercDria  gradus  peccator  honoratur.  In  talibus 
enim  erroribus  [ non  eft  dilcipulus  fuper  magi- 
ftrum]  vt  errorem  magiftri  corrigar.  Profeflione 
enim  difciplinx  magiftri  difcipulus  in  talibus 
cognolcitur : ficut  &:  Chriftus  dc  difdpulis  fuia 
ait : Si  vos  manferitis  in  Termone  meo,  vere  dif- 
cipuli  mei  eritis,  & cognofeens  veritatem , & ve- 
ritas liberabit  vos  Iodn.  8.  Ita  pet  opTOfiium 
cognofeuntur  difcipuli  errantium.Vnde  (equitur. 

Perfeiftus  autem  omnis  erit  ] In  fui  magiftri 
difciplinis^fi  fit  ficut  magiftereios]hoceft,dudor 
& doAor , qui  magis  perfuadet  exemplo  quam 
verbo  : ficut  Chriftus  dc  fe  dicit  /««rr.ij.V os  vo- 
catis me  Magifter  & Domine,  & bene  dicitts:rum 
ecenim.  Si  ergo  ego  laui  pedes  vcftros  Dominus 
& Magifter  : & vos  debetis  altet  altaius  laoare 
pedes.  Exemplum  enim  dedi  vobis  vt  quemad- 
modu  ego  feci  vobis:ita  Sc  vosfactatis./Y4/iA.a). 
dicitur  propter  hoc.  Vnus  eft  enim  Magifter  ve- 
fter  qui  in  cxlis  eft.  Iftc  eft  enim  qui  illuminat 
omnem  hominem  venientem  in  hunc  mundum. 
In  coniemplatiuis  autem  fxpe  difcipulus  melior 
eft  magiftro  : quia  ibi  ad  rationem  refpicicur  , 6c 
non  ad  doloris  exemplum.  appro- 

pinquant pedibus  eius  , accipient  dc  dodtina 
cius.  Pedibiisenim  appropinquat  qui  vcfttgtis  in- 
hxrct  exemplaris. 

Quid  amem  vicies  fcftucam  in  ocu- 
lo fratris  tui , trabem  autem  , qux  in 
oculo  tuo  eft,  non  confideras  ? Aut 
quomodo  potes  dicere  fratri  tuo: 
Frater , fineciiciam  fcftucam  dc  ocu- 
lo tuo  : ipfe  in  oculo  tuo  trabem 
non  videns  ? Hypocrita  , ciicc  pri- 
mum trabem  dc  oculo  tuo  : tunc 

profpicics  vt  educas  fcftucam  dc  oculo 
fratris  tui. 

Ecce  hic  dicit  de  cxcis,qui  per  aliquod  virium 
publicum  lubent  boni  iiidicij  Sc  vihonis  & fu- 
catus impedimentum.  Dicitur  autem  feftuca 
paruugi  peccatum  in  oculo  fubJiti : quod  duo- 
bus modis  fiai  poteft  : aut  quia  paruum  eft  fpcr 
cie:  aut  quia  paruum  eft  nocumento  tali  quod 
non  redundat  in  alios  , fcd  flat  in  vno  : ftc  enim 
omne  peccatum  fubditi  paruum  eft,  quia  non  tra- 
hitur in  exemplum, & eft  pjtux  corruptionis  ref- 
pedlu  peccati  Prxlatoium.  Dlcft  autem  hic  tria. 
Inprimo  qotat  iudicandi  difliculcatem  In  talibus. 
Secundo  notat  iudlcaridi  fcandalum.  Tertio  in- 
uc4liiiam  ponic  increpaiionem.  D$  iudicandi  dif^ 
ficultate  dicit.  ^ 

Quid  autem  viJes]  hoc  eft.qualiter  videre  po- 
teris maiori  prxgrauatus  [fcftucam] paruum no- 
cuthenio  vel  fpede  peccatum  [in  oculo  ] rationis 
[fratris  tui  ] quia  conditione  lubditos  flatet  eft, 
licet  gtadu  ht  inferior  [trabem  autem  ] hoc  eft, 
magnum  nocumemo  & fpccic  peccatum  [ qux  io 
ocmo]  rationis  [tuo  eft  non  confideras  l ] In  Iroc 
T 3 coit” 


27.1  D.  Alberti  Magni,  Ord  Prsd. 


enim  interior  oculus  potcmiot  cft  exteriori, quod 
fc  , 5c  dcfedus  fuo5  poterit  coftfiderare:qood  non 
potcrt  exterior.  Eccluii.  Intcllige  ea  qu*  fum 
proximi  rui  cx  teipfo.  Er  nili  horao  ex  liriplb  con- 
fideret,non  bene  indicat  proximum.  FfAtm  i5.Dc 
vultu  tuo  indicium  meum  prodeat : oculi  tui  vi- 
deam iquitatem.  G*/jr.5.Si  pr*occupatu$  fuerit 
homo  in  aliquo  dclidlo , vos  qui  fpirituiles  cllis 
inftrnicc  illum;coniidcrans  teiprunt  r>c  5r  ru  ten- 
tcris.  Ideo  Exad.^^.  prxeepit  Moyfcsvt  fpccnla 
drcumponcrcntuc  luteri , in  quibus  Saceidotes 
fcipfos  conllderarent, antequam  officia  Sacerdotis 
agerent.  Deinde  fubiungit  talis  iudicij  impoten- 
tiam & iniuftitiam  & incongtuitarem  , dicens 
[Aut  quomodojhoc  cft, qua  iuftitia.aui  qua  con- 
feientia  [potes  dicete  fratri  tuo]  vel  corripiendo, 
aut  auctoritate  corrigendo  [Sine]  hoc  cft,  Suftine 
me  [ ciiciim  fcftucam  de  oculo  ruo  1 qui  lam  fa- 
ciem corrigentis  & corripientis  amiftfti  [Ipfc  au- 
tem in  oculo  tuo  trabem  non  vidcsji./^rjf.T-Non 
adificabis  mihi  domum  : eo  quod  vir  fuiguinnm 
es.  Ibi  Gfof.  Sordes  tergere  non  valet  manus, 
quz  lucum  tener.  Ecch.^4.  Ab  immundo  quid 
mund  J)itur  ? 3c  i mendace  quid  venim  dicetur) 
Ncccllc  cft  enim  vt  fubditi  palpet  vitium  ; cuius 
in  exemplo  corniptionis  patet  vitium  proptiurn. 
Luc.^.  Medice  cura  teipfum. 

Hvpoctita]  Hypocrita  eft  homo  laruains , qqi 
extra  Doloris  formam  vfurpat,&:  intus  (ordibus 
exemplorum  malorum  hos  quos  docet,  tn  erro- 
rem declinat.  Ift.xi.  Ecce  Dominus  arportr.ri  tc 
faciet, ficui  a(jx)iTarur  gallus  gallinaceus,  & quali 
amiiftum  lic  (iibicuabit  te.  Iftc  enim  non  cft  gal- 
luSifcJ  galli  fimilicudo.  Ec  non  cft  homo  fed  atni- 
dftim  quodJam  extrinfecns  ad  habitum  , flmilitu- 
dioem  habens  & hguram  hominis : Sc  ideo  fublc- 
uabitiu  dc  medio  boflorum  verorum  [ ciice  pti- 
muni  trabem  dc  oculo  tuo  ] no  coram  Sc  in  con- 
fpc^u  omnium  anpateat[&  tuncperfpicicsjiudi' 
ciaria  an£Vot  itate  [vt  educas]  corrigendo  vel  cor- 
ripiendo [fcftucam  dc  oculo  fratris  tui]  Si  autem 
in  confnnili  es,  vel  maiori : fimul  cum  fratre  in- 
gemifcc.  Si  non  fupcrcilium  cottci^ionis  fuper 
cumvl^ifpa.  • , . . 

Accende  autem  , quod  HPrzlarus  rraban  ha 
beat  non  in  oculo’  hoc  cft,  non  in  publico  (ed  tn 
occulto  ; ille  cum  timore  tempore  neceflitacis 
coliigcte  poterit.  Si  ajitrin  tn  occulro.hoc  eft»  in 
prdpatulo.non  debet  vfurpare  cotredtionem.  Sed 
fi  ccttigit.non  h^tbct  frOntem.&peccai-Er  tamen 
qiiandiii  przlatus  cft,  corrigere  rencrur.  EWic  vi- 
detur elTc  petplexiis  ':  (ed  non  eft  ; quia  vei emen- 
det pccutum,&  nmcciccir  trabem  : vel  dimittar 
prxiationem  , binc  ttoh  renetur  ad  corrcdfio- 
nem.  Sed  hodie 'rhiior  pbts  5c  trabem  publice  in 
oculo  portat , vel  etiam  iadfat : S<  tamen  fcftaicis 
in  oculis  fubdirorum.  pmtu  pecuniaria  ple^unr» 
hon  i^ucur.t./A- J-Pcccarumfuiimficui  Sodoma 
prxdicauerjtm  , pec  abreonderom.  Ec  ideo  grex 
Domini  diflipatur.  Utn.fi.  Quis  ex  vobistn^er 
mede  peccato, clamai  Chriftiis?i  .Ce»'.ii.In}(taft>re8 
mcl  cftf)tc.j1c,nt  & Chfiitf,cl4iVia'l  Aptdlbfus. 
Pwcatnm  trabis  in  oculo  pottb, dicit  rpffcA^bs. 
Injjtatbres  mei  nolite'  cflc ficur  ego  diaboli, 
clamat  rlch.uiiis  'Er  ideb  Euangelica  veiitas  non 
faluatur.  Ecomra' dicitur  'dc'(un‘mo  'Sacerdote 
luda  Elegit  tiidas  SacetdoreyTihe 

tpacula , voluniatcthi  habentes  in  lege  r j:  mim- 


dauemne  fan^a : Sc  ideo  profperarum  cU  opas  in 
j manibus  eorum.  < 

I Non  cft  enim  arl>or  bona  quxfa- 
! cic  fruftusl  malos ; neque  arbor  mala 
faciens  frudum  bonum.  Vnaqux- 
que  enim  arbor  cx  frudufuo  cognof- 


Hic  adhuc  oftendit  qua  mola  facit  fraternum 

odium  per  limilitudiiicm  ioquens  , & perconft- 
I derationem  hominis  in  fetido.  Ponit  aurem  duas 
fimilicudincs ; vnam  ad  .arborem  , & altctamad 
thefamumcordjt.  De  arbore  autem  loquettsfMic 
duo.  Ponit  enim  primo  comparacionem  aebotis 
ad  frudum  fecundum  bonam  Oc  malum  in  gene- 
re. Secundo  autem  pgnic  comparationem  ia  fpe- 
de  fpinz  & rubi  in  pniua  comparatione  duo 
facir.  Primo  enim  comparatione  oftendens  pre- 
mittit  > & fic  comparationem  przmillam  vniuer. 
falirer  concludit.  Przmiiiic  autem  primo  compa- 
rationem bonjc  arboris  ad  frurftum  malum : fe- 
cundo autem  comparationem  malz  arboris  ad 
fru^lum  bonum.  Dicit  ergo  fecundum  lireralem 
expolitionem  { Non  eft  aibot  bonaj  hoc  eft,  bo- 
ni & deledabilis  fticci  [ qoz  facir  fuidus  ma- 
los ] acres  , iiidelcdubllci : & non  falubics , fed 
vet^nofos. 

V idetur  aurem  falfum  dicete.  Quia  arbor  mala 
in  radice  & ftipite  per  infetriouem  boni  furculi 
facir  frudum  bonum  : ficut  tota  die  iii  cpcribiis 
hortcnlium  ailvorum  videmus:  quia  aliter  huftra 
ellcnc  ojiera  cultura  A:  inlirrones  plantarum. 
E»m.  i > . £x  naturali  excifus  olcaft ro  , & contra 
naturam  inferrus  es  in  bonam  oliuam : Sc  foe  tas 
radicis  oliuz  & pingucdmts  fadus  es.  Vidcnrtrr 
ergo  illa  non  elle  vera.  Ad  hoc  dicendum*  quod 
planta  nihil  habet  pro  ventre  intra  ftipfam  : & 
ideo  non  cmitrii  fupeifluitatcs ; Icd  tetra  cft  ven- 
ter eius , Sc  radices  fum  ftettt  venr  meferaica  tn 
animali,^  trahurn  humorem  ^ terra  (tcut  meferta- 
cx  i ftoo’.rcho  5c  intcfttnis  v«niis:&  tam  fiqiec- 
fluitarem  (iccam  quam  fuperfttiitarem  humidain 
(eparant  in  ipfo  tra^fii.  the  aqtern  fuccus  dige- 
ritur in  radice  ad  radicis  (Imilitudincm  , & in  fti- 
pite ad  hmilnudineiri  irrpicts,^  in  ramis  ad  rimi- 
Itiudincm  ramorum  , &'  in  pdro  cx  quo  fugir  frtr- 
dtus  digeritur  , licot  m 'hjnre  immediato  ad  fra- 
(ftum:  in  ftcnftu  digencur  fccutkjum  ipiiusfru- 
dus  congruentiam.  Et  ita'  mrelligtur  planta  fioc 
atbbr , Iccimduffi  potenti atti  At-virtaiensdigefti. 
uam  qti«  eft  in  poro  immediato  fhidiii.  lllatft 
enim  planta  frudificaus,  adqnam  frudns  depen- 
det fligens  per  torfilidonem.  Et  fectimlmn  hoc 
veraeft  comparatio.  Et  llc  eft  in  eo  qui  habet 
odium  ir.iternum  in  voluntate,  quae  cft  immedia- 
ta potentia 'ad  ojkJS.Inrerilm,&  odio,dc  rwicote, 

& indignationd,'(5f  feWe  irnarltiidinls  exiftemibns 
dc  infuinuiitthus  voliyitatem : nullus  bomisfiu. 
dusvqbP  ve!  operis  li -volrttirate  iHarqaandia 
tatis  eft, pftieediri  Irt  frftcamarirudnris.Ac 

obligatione  iniquitatis  vjded Vn^qy^)- 
diu  t-H$eft  voluntas  nihil  hom  profert.  Econtra 
dtdcediiie  amicitiae  fraremxinfmmata  voluntas,  . 
niahchs  fub  tali  amieiiiz  dulcedine  nihil  niali 
profar.'  frhxc  dner  norar  per  duas  compara- 
tiones. Pet  cam  quz  eftdida  , & per<eainqnz 
• • fequirur 


‘ >y  Coiigit 


in  Eiiang.  D.  1 

r«quitar  { Neque  atbprtnafs]  m poro  vnde  <ie- 
pendec  fru4^us[faciens  frudum  bouum]quia  hoc 
edent  contra  natiKatn  > qiiud  digelho  & fuccus 
eflenc  mala : & Iru&us  ctlcc  bonus.  Supitnt.  la. 
Ecat  enim  mtnralis  malitia  Ssrum^dc  muuei  non 
poterat.  Iftaed  licccalia  expolitio. 

Sunt  autem  hzrecici  qui  hic  occallonem  erro- 
ris accipiunt.  Et  Tunt  qui  vocantur  Manichei»  di- 
centes duo  ede  principia.  Vttum bonum»  boni 
pciocipium : ft  altetum  malum » mali  pcincipimn: 
qu2  fum  duT  arboies,  bona.&  mala.Ec  nos  qui- 
dem alibi  fudlcienter  fatis  de  hoc  dirpurauiaius. 
Sed  hic  tamen  duas  rationes  ponimus » qux  cum 
decDondratione  Qtita»  fantcomienibiles  funt 
Artfiml.  Vna  quidem : quia  quodcunque  prin- 
cipium eft  primam » oportet  quod  cuioTdaffl  vni- 
uecil  Et  ptinctpium-Huiua  autem  principium  non 
poteftede  oiH  pec  motum  aliius  primi  mobilis 
abipfo.  Vndein  principio  8.  PhyficorHm 
ArtfiottUs  de  motu  primi  mobilis  , quod  eft  tan- 
%|aam  vita  quxdam  exiftentibus  oinrubus.  Opor- 
tet ergo  quod  bonum  ptincipium  » hi  pec  motum 
primum,  vniuetrifatis  cuiuidam  principium:qux 
vniuerfttas  genere  & fpecie  ditTerat  k midi  ptinci- 
pio.Eadem  neceilitate  cuiufda  vninerA  cft  princi- 
pium malum  , per  fuum motum  primum: qux 
etiam  vniuerlicas  difteit  genere  & fpede  ah  tuta. 
£^o  fune  duo  mundi.gcnere  & fpecie  ab  iniiicFm 
diftacnrcs',  & veerque  vifib  lis  & fenilUIisiquad 
Vt  ridiculum » eft  a Phti»fofho  ia  pri$»9  C<cii& 
Aiundt  reprobatum. 

Adhuc  » Principium  primum  non  eft  princi- 
pium caofati  fecundi  ^ nifi  (It  principium  cauiati 
primi.  Caufanim  autem  primum , ante  quod  ni- 
hil poni  poceft  caufacum , eft  e(Te.  Etgo  princi- 
pium primum  eft  prindpiiun  c(1c  vuiucrlaliter, 

& omnium  qux  habent  exiftentiam  in  efte.  Ergo 
quodcunque  tllorum  principiorum  primorum  de 
rur»  illud  cric  pttrKipium  c(ie  vniucnaliccr.  igime 
eft  principium  efte  alietius  principi) , quod  etiam 
ponitur  primum.  Ergo  ipfumeft  prmcipiamtii»  & 

. non  principium.  Ergo  il  funi  duo  prirKipia  , ic- 
qnitor  quod  non  (inedoo  principia.  Et  fiim  hx 
lationes  (ompex a Phihfaph^  iUicU  crgopuhcio 
ifta»  eft  error  pedimus  qui  a Pythagora  pri- 
num eftexortus. 

'Sunt  al(|  ftuiri  qui  dicunc»qood  arbor  mah  eft 
homonalus»  qui  imn  poteft  frudum  botuun  fia- 
ceie.'Sed  hocfalfum  eft  t qnia  Ixpebomo  malus 
nuIta:bona  fttee  opem  :Actonfortacur  in  illis  ab 
Ecck(ia  : quia  per  hoc  humilior  fit  ad  -gratiam. 
Dat  enim  cleemofynain  , orat,  caftusell , iufte 
iudicatirfcmult^bdnaftiiciv;  Aci.  io.'Coc 
pclius  .perbona  r^a  |vcni^  ad  fidem  5:  ,qd  gt* 
xtanj,  Et  i^coglo(Undum«ft,  (|aRdixtmu$,quo^ 
aibor.mala  noh  cft  homo  : fe^  ^di/mtal  fiomims 
ftun/te  mafnensftib  ToWt»  ttfalff te : & inqtMh^ 
tum  lic  cft  informata,  non  facit  bonum  :‘iia|t'& 
atbor  infufa  malo  fucco  in  poro  a quo  dependet 
firifdd^s  ^t  tuncniftlDaiapiitiiretrer.  SWpiear.4. 
Fradoacetutu  inurilni&tKeihi  ad  manducan- 
dum !sc-ed  nihilum  vtiles.  Qiiod  aucena  fub  diui- 
fiorieptctnifir:  generaliter  coi*clodit » dicens. 

VnaqtMque  Cnim  atbor]  hoc  cn<jdo qno.di- 
duiireft{  de  fnidu  fuo  I hoc  eft.de  qualmiwifra- 
dusfui{coghofcitor  ] Coniparaiut  autem  homo 
arbori,  ^lia  .grdfcWRiarnhomo  aiboccircotioer- 
favorittut.  Anttopof  civim  conrponitut  ab  ao> 


.uc.  Cap.  V^l  2i\ 

quod  eft  dtcMB  : Sc  troptei  quod  eft  coiiuerlioC 
Antropos  autem  homo  vocauri  ierinoDe  grxerit 
quiaarisot  habet  radices  infetius  » ouuuiWittUBs 
(ugeores  ori  fimiles : &.  hoc  os  habet  hotin?  ftipe- 
rius  vude  rugtenuuimentuu),  6c  hoc  habetftdux 
Cxcera  enim  animalia  piona  Oint  in  terram  os 
conuertentia.  Bifurcationem  autem  habet  infe- 
rius homo  in  Cruribus,  Sr  ad  bifurcationem  ftiph 
tem  corporis  defccndcmem , & manus  a Utere 
exeuntes  (icut  ramos : ic  ideo  pcc  comrauetfaa 
politionem  homo  fimilifr'c(iafboci:propterquod 
etiam  Dominus  ad  inftrudionem  hominis  ponit 
fimilitudineiu  aihocis.  Pfdm.  i.Etit  tanquani 
lignum»  quod  plantatum  eft  fecus  dccurfus  aqua* 
tum.  Hoc  etiam  (ignificacux  Crrvc/.  a.  PUhcaiietat 
autem  Dominus  Deus  paradifum  voluptatira 
principio  , m quo  pofuii  hominem  vi  operaretur 
Sc  cuftodiret  illam.  Opus  enim  bocnmis  erat » vt 
in  tp(a  fua  ilrotlicudine  arbutis»  difeetet  quid 
fecundam  fuam  naturam  Deo  deberet.  Ex  quo 
enim  radices  ori  fimiles  ftipca  haberet » debdat 
(cire,  quod  radicari  non  in  terra  fed  in  cxlo  debe- 
ret : eit  quo  pedes  vt  ramos  fortiores  ad  tertoin 
conuerccrec»  tettam  calcare  deberet.  Et.ech.  a.  Fi- 
li hominis  (bi  fuper  pedes  tuos.,  Ac  audi  qiixcun- 
que  eg9  loquor  ad  te.  Hoc  enim  modo  operari, 
cft  opus  fapicnttz.  Propter  quod  in  paradifo  li- 
gnorum politus  cft.  Hcc  ergo  eft  caula  alhroila- 
tionis  ad  arborem. 

Moralitcr  autem  loquentcs  ad  xdificationem 
morum,  dicimus,  quod  arbor  bona  a nouem  pro- 
prietatibus bona  vj^arut.  videlicet » a loci  plan- 
tatione, k profunda  radicum  fixione,  a ftipitis  fbr- 
t)cudinc.ab  altitudinis  proceriuce, a ramorum  Ia. 
tacxcenfiune , a folij  viriditate  Ac  teremionc^  a 
ftotum  pulchritudine  » ab  vmbrz  At  odocts  finu^ 
tare,  a fiu^us  dcfidetabilhatC.  OpcacnAloci  plan<- 
catiu  eft  (ecus  aquas , vbi  locos  dulci  aqua  paul^- 
cim  humefeie,  hoc  cft , ad  rigationem  fiuentoiom 
Spiritus  faniki  in  dodtina  & gratia,  /ertm.  ry. 
Bencdiiftus  vir  qui  confidit  in  Domino:  Ac  erit 
Dominas  fiducia  eius.  Erit  euiio  quati  lipara 
quod  planutiim  eft  fuper  aqu:^ , quod  ad  humo- 
rem mittit  radices  fius , Ac  mmriincbic  cum  v«p 
ncric  xftus.  A:  erit  folium  eSiu  viride  > iCin  tm> 
poreficcicacis  non  ciic  fcliciium.  Pfafm.i.  Em 
tanquamlignum  quod  plantatum  < ft  iccus  decuc- 
(us  aquarum.  Radicum  autem  ptofiinda  fix<>  cft  ■ 
propofiti  immobilis  in  timore  Dei  prufunditliina 
immerlio:  quia  alitet  cemattone  iubuettctciai. 

4.  Adultetinz  plantationes  non  dabupe 
radices  altas»  neque  ftabilcfirmamemiim  colloca- 
bdru.  Et  (i  Mi<ramis  in  tempore  gerroinaucrinr» 
infimwct  puiitas  vu.ro  cummoucbunun  » Ac^ 
nimieraie  vernorum  eradicabuntur.  Stipitis  au- 
tem fcri  nudo,  virtutis  animi  cft  firmitas  Ac  ro- 
bur. Damtl  4.  ^iagna  atbor  Ac  foras  valde.  Mi> 
gna  boniutcv:iforri  aurem  vhture.  Alcitudinis 
antetu  procerius  eft  in  falHgio  contemplationis. 
Exee».  yit.Eicuaudl  altitudo  eius  fnper  omnia 
Itgisa  tej*ionitv  DxwiV/.  4.  Proceritas  eius  conrin- 
gou  calum.  AfpcAius  eius  erat  vfquc  ad  mmn 
nos  vmucrfx  rerrx.  Omnes  enim  alpiciunc  ad 
tale  fatti^iim.  Ramorum  autem  lata  extendo  eft 
fiibditoomi , vel  eorum  quos  exemplo  vcl  verbo 
fibl-adiunxit  lata  mtilcinido. 7^4(1».  79.  Extendet 
palrriiies  eius  vfque  ad  mare , Ac  TiliDe  sd  funeri’ 
propagines  eius.  Mare  fignifieat  amierimdhiefri 
T 4 bosas 


224  D.Alberti  Magni, Ord.Pntd.  , 


hulu$  («culi,  in  qai  multos  fibl  adiungii  pcc  con-  , 
folationem  Flumen  Tignificat  tcanfttoiiam  huius 
mandi  vanitatem  , in  qua  iterum  multos  tibi  i 
adiungic  pcc  prsdicationeni.  £z.tclt.  )i.  Multi-  | 
plicata  funt  arbuftaeius  piz  aquis  multis.  Foli) 
autem  polchritudu&  vitor  e(l  gratia  verborum 
eius  & icrmonum.  Et  ptzcipiic  quando  illa  nun 
fluunt  ftcut  vaniloquia.  Pfulm.  i.  Et  Folium  eius  | 
non  defluet : & omnia  quxeunque  Faciet,  prolpc* 
rabunt.  D^mtl.  ^ Foliaciuspulchctrimt. /rrew. 
i7.Etit  Foliumeius  viifde.  £^«/>.47.  Foliacius 
funt  in  medicinam.  Sermo  vcfter  in  gra- 

tia remper'Gde  Fic  conditus.  Folium  enim  aridu  & 
Tolan$,e(l  feimo  inutilis  Faciliter  emiiVus.  Florum 
aute  pulchritudo  e(l  honellas  c6ucTnuionis,quaFi 
totus  fioreac.CaRr.t.Vlnete  florentes  odorem  de- 
derunt. Ca»,  I . Ego  flos  campi.  £z.ech.  i 6.  Ra- 
mos veflros  expandite,  & florete,  fic  Frudium  Fal 
cite  populo  meo  irracl.  Vmbrz  aurem  fuauitas  & 
odoris  Fragrantia  , efl  confolationis  cius  refiige- 
tiuro  in  quo  multi  quicTcant  ,&  Fama  bonx  opi- 
nionis. Deprimo  horum  Cv7t.  i.  Sub  vmbta  il- 
lius quem  deflderabamfedi.  tzjcb.  51-  Sub  vm- 
braculo  illius  habitabat  certos  gentium  plurima- 
rum. De  odore  autem  dicitur  Cnt.  4.  Odor 
vnguencorum  tuorum  fupet  omnia  arohieca.  Vn- 
g.ionca  enim  flant  de  floribus,  &:  flores  dant  odo- 
rem, a.  Car.  i.  Chrifti  bonusodot  fumus  Deo  m 
his  qui  pereunt,  & in  his  qui  Calui  flunt.  Fru^us 
amem  deliderabilitas  eflbottorum  operum  fuaui- 
tas  C.int  7.  Omnia  poma  nona  & vetera  dilc£le 
rni  fcruaui  tibi.  Hxc  aurcm^cfldcrabibtas  con- 
Bcitut  exquatuot ; fldeledabilis  lit,  fifalubris  ,fi 
utilis,  uaiborad  multitudinem  eius  fu  Fenilis. 
De  dele^abilitace  CWflifc.  a.  Frudus  eius  dulcis 
gutturi  tneo.  Et  hoc  h:d>ei  cx  amica  conuerfatio- 
ne  bonus  homo.  De  falubutaie  habetur  Proutih- 
).  Lignum  vicx  efthisqui  apprehcndenmtcam. 
Et  hoc  habetex  fapientix  medicamine.  Deviili- 
tate,  quia  cibus  omnium  cfl,  omnes  enim  pafcun- 
tut : ^ hoc  habet  ex  vetbotum  paflura  & alUKU- 
cione.  Danitl.  4.  Efca  omnium  tn  ea.  Fertilitas 
«iuscA  exm  jlta  Forcunditate  & multimoda  get- 
eninacione.  Danitl.^.  FrutAus  eius  nimius.  EXfch 
47.ifi0i>^«c.  vliim.  Per  lingulos  menies  affert 
primiciia,  hoc  cA , per  ftnguUs  xtertu  foiis  illu- 
minationes femper  profert  nouos  Fru£fus.  Hxc 
. cA  igitur  atboc  botra  qux  nunquam  Fert  Ftu- 
^uin  malum.  Signaauicnr  arboris  malx  funt 
pet  oppofltum  t quz  Facile  cA  accipere.  Se- 
quitur. 

Neque  enim  de  fpinis  coHigUnt  fi- 
cus, neque  de  rubo  vindemiant  1<09M. 

Quod  dixerit  'm  vniuerfali  de  comparatione 
arboris,  exemplifleae  in  fpeciali : duas  peflimas  ar- 
bores comparans  fecundum  negationem  adopni- 
mos  fni£lus  Prima  eA  fpini  de  qua  dicit  [ Neque 
enim  de  fpinis  ] Spina  nigra  cAde  qua  loquitur; 
cuius  fpina  ex  medulla  exoritur,  Fortiter  corpori 
Aipiris  & ramorum  inflxa : cuius  fiian  luger  eA 
& accr ; & Audlus  acutus , & accafla  ab  acumine 
vocauis.  De  tali  igitur  ligno  non  generator  nifl 
Fru^s  Aipticus acutus,  dentes  obflupefaciens. 
Nunquid  ergo  [ de  eo  colligunt  ficus  ? ] moliet, 
dulces,  fuauca,  $c  dele^abilcs?  Quali  dicat>  Non. 
$ic  dd  ocutdoin  quo  radicatur  aculeus  iix , & ni- 


gtedo  Feltitz  indignationisde  odij, nunquam  pro- 
fert flcumdulciAtmzcharitatts,  fcd  femper  pun> 
git  Qc  obAupefeit.  x.i^cjr.t^.Prxuaiicatoies  quali 
Ipinz  euelientuc , que  non  tangentur  manu.  Sed 
iiquis  vuluetic  tangere  eas , annabiiut  fleito  & 
hgno  lanceato.  Semperenim  dcffnlione  vii  ne- 
cclle  eA  contra  rales.  Inoouate  vobis  no- 

uale,de  «oliie  feme  fupet  fpinas-  Hx  funt  fpinz 
quz  fuffucam  femen  verbi  Dei  Nihil 

ergo  dulce  exoritur  de  fpinis  huius  compondkio- 
nis.  Dicuntur  tamen  aliquarulo  fpinzeciam  hae- 
retici , qui  detinent  erroribus  fuis  cranllninces. 
Cdniic.t.  Sicut  lilium  incer  fpiius : Itc  amica  mea 
inter  flliat. Dicuntur  niam  diuitiz  fpinc  /liatr.t). 
Aliud  cecidit  ir.cer  fpmas,  quz  limul  exoitz  fuf- 
focaueiunt  illud.  Dicuntur  etiam  fpinc  trd>ula- 
tiones  temationum.-  Oenef.^.  Spinas fic  tribulos 
germinabit  tibi.  Dicumurcriam  fpina;  peccata, 
propter  confcicntizpundiorKS  & vulnerationes. 
Pftlm.^t . ComierUis  fum  in  ztumna  mea  dum 
configitur  fpina.  Dicitur  fpina  impedimcmuiiT 
virtutis  ex  antiqua  confueiudine mali  Prpmer.i^. 
Per  agrum  pigri  hominis  tcar.fmi , Sc  per  vineam 
viti  O^lti : Sc  ccce  totum  repleuetant  vttiae  , Cc 
operuerant  fupcificicm  eius  fpirue. 

Neque  de  rubo  vindemiant  vuam  ] Secanda 
comparatio  cfl.  Rubus  autem  non  eU  fpcdalis 
planta ; feJ  omne  arbuAum  breue  & fpiAiim  Sc 
I pinofum  , per  quod  non  patet  tranfitus,  vocatur 
hic  tubus  : it  quo  etiam  dicitur  iubeta:&  cA  rana 
quz  infldei  foliis  tubi,dc  clamat  tempore  pluuur. 
Rubus  autem  fpi(Tirudine&  fpinofltaiefignificac 
corop^irellum  amaritudine  & pun^ionibns  ini» 
micitiarum  , a quo  nunquam  vindemiatur  vinum 
gaudionim  czleflium : quia  femper  cugitai  «ma- 
ta fleut  diabolus.yf^ar.t  i.Vz  tetfz  & mait,quia 
defccudit  ad  vos  diabolus  habens  iram  magnam. 
Pj"Alrr..f7.  Priufquam  jnte!ligeient  fpiT-xvcArz 
rhamnum,  ficui  viuentes  ftc  in  ita  abfotber  cos. 
Spinz  veArz  funt  pun^urz  iracundiatum  contra 
fraternam  chaiitatem  Rhamnus  autem  rubus  qili« 
damcA  valde  fpinofus  Sc  valde  acutarum  fpina- 
rum.  Et  huius  periculum  fpinznofliz  nonmtel- 
ligunt:&  ideo  fleue  viuentes  abloibentut , fle 
abluibet  thamnus  in  ira  fua.  /wdic.9.  Egrediarur 
ignis  dc  rhamno  , & deuoret  cedros  Libani.  De 
talibus  enim  ihainnis  Amper  egreditur  ignis  irx, 
& deuorat  etiam  cxcclfos  hotrines  : quia  feni- 
per  tales  ignem  incendunt : &r  ideo  vinum  bon« 
fpei  & hicundiraiis  Fraterne  nunqum  aflciunt. 
Sequitor. 

Bonus  homo  de  bono  chefauro 
cordis  Fui  profert  bonum  : & malus 
homo  dc  malo  thclaurd  profert  ma- 
lum. £x  abundantia  enim  cordis  os 
loquitur..  : * ...... ..  -,  ; , 

r;-  ••  , , ; 

Hoc  qooddiiei»rrfijltittfdfplwft>ripFaivir  hic 
ioquens  cxprefIiub(bb'iilM'(tnii)itU(iji9»  E^dicit 
flcui  in  przhabitis.  PrziTiitutenimi&  tondudir. 
Przmifla  bipartita  cA  Acundum  duas  cotopata- 
tiones  boni  &mali.  De bonadicjt[Runws  humo] 
bonitate  charitatis  frat^nziquia  alius  nullus  vere 
bonus  e A [dc  bono  thefauro.  j charitatiux  duloe- 
dinis  quem  diu  congtegauit.fptoFett]ore  & opere 
[bonum  ] verbum' naoUe , opus  benefici)  lOtaiio- 

nem 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  VI.  115 


pro  inin^kis.  Prouvh.ij.  Theraurus defide* 
lAbihs^fc' oleum  in  habitaculo  iuAi.  Ffdm.x  11. 
Gloiia  &:  diniiic  in  donx>cius.  EcideodeilU 
.dtundantia  non  crud^iuiit  nili  bonum.  Ffdlm.  j 4. 
Etu^auic  cot  meum  verbum  bonum  [ Ec  malus 
homo  de  malo  thefaifK)]  cordis»  hoc  eft , habeus 
odium  firaternum.  K0m.i.  Secundum  duritiam 
tuam  & imponitens  cor  . tbefaucizas  tibi  iram 
in  die  irat-  hif  jS.Nunquid  ingrelTus  es  ^hefauros 
niiiis » & thefauros  grandinis  afpcxilli : qua*  prx- 
paiaui  in  diem  bcllr?  Hic  ergo  [ profert  malum] 
niaicdi^um  & vitupeiiuin  m ore : homicidium 
autem  & vulnera  & liuorcs  in  opere.Et  Tubiungii 
concludens  genetaliter»dicens. 

Ex  abundantia  enim  cordis  ] hoc  cfl  > ev  hoc 
quod  exuberat  in  corde  de  amore  vel  odio  [ os 
loqnicur]  hoc  eft,  protatiua  virtus  enuntiat  > tloe 
fiac  per  os,itue  per  opus  > (iue  per  aliud 
qood  cor  manincllat-  Pr$uerh.  1 5.Refponrio  mol> 
lis  frangit  iram  , termo  durus  fufcitac  furorem. 
Lingua  raptemium  ornat  teientiam,  os  fatuorum 
ebullit  ftoltiiiam.  l[4,\x.  Fraudulenti  vata  pet- 
fima  funt  t ipfe  enim  cogitationes  concinnauir 
ad  perdendos  mites»  cum  loqueretur  pauper  iu'' 
diciura. 

Quid  autem  vocatis  me  Domine, 
Domine  : fic  non  facitis  quae  dico  ? 

Hic  incipit  inukare  ; aJ  perfe^onem  eornm 
qucdt>cutt  in  tuto  termone  »&  duo  facit : vnum  | 
quidem  » quia  inuirat  ad  opus  quod  verbum  per- 
tot:5c  aliud  quovi  per  limilitudinem  odendit 
fapienttam  viri  implentis » & llulticiam  nunim' 
plentis.  De  primo  dicit  inue<fliuuin  termonem. 
Quii  enim  difficilia  dixerat » tardos  quotdam  ad 
implendum  videbat  > 0:  quali  iam  ttgno  quodam 
dicentes  illud  Io4h.6.  Durus  efk  hic  termo,  quis 
poteft  eum  audire  ? Et  ideo  dicit  [Quid]  hocc^, 
Quare.  Qua  de  cauta,  Quointelledlu  [vocatis]& 
inuocaiisfme  Domine]  ore  [ Domine  ] exrertori 
quadam  reuerCrKia  [&  non  fadtK  qui  diep^be-' 
diendo  mihi.  ;V/.d<cLt . Si  ego  Dcminus,vbi  ti* 
mor  metis"!  Tunc  enim  vos  mihi  debere  obedire 
rccognofciii»  , quando  me  DL«minum  vocatis. 
Vocant  Dominuip  orc»qui  ore  imiocant,  &:  faflo 
ron  apptopinqitanr.  TJr.i.  Confitentur  te  nolTe 
Denm  , faAis  autem  abnegant.  I^pulus 

Ilie  labiis  me  honorar;  cor  ancem  eorum  longe 
cft  a me.  Allj  autem  per  fidetn  infbrmem  hunc  & 
corde  & ore  confitentur ; ficut  fatui  virgines 
.<Wi*rrfe.ij.Domlne»Domineapeti7>obis..i/4r//».7, 
!Muh>  dicent  mihi : Domine  Domine,  nonr>c  in 
nomine  ruo  prophetauimns » 'de  «icrutes  multas 
fecimus?  Er  ego  iurabo  illN;Quia  non  noti  vos. 
Oportet  ergo  dicere  corde, <*re»5: 'Opere;  1 Om  i* 
Wemo  potefl  dicerei  Dominus  tesvs,  nifiin- 
Spiritu  fan^.  G'«jf  ^f«i»^^kk^>rde»ore,&  opere. 
Sic  ergo  ponit  cdnttti  nonownfMnbe»  lerraonem 

fuuro  inuftiioncm.  i 

:.On^nU  qui  venit -«ui  audic 

letmones  meos,&  faciteo^i:Qftep4a^‘: 
vobisciji  ti«iilis  fit.  - 

Hic  tangit  commendationem  &:  rapietuiatn 
ob.^ctiiaotiam  termones  iftos  pet  affimiiarionem, 
tangit  duo.  Ptimuui  enim  commendat  eum 


qui  fermoDes  iftos  obleniat » & fecaodo  oftendie . 
fto(titian)&  damnum  non  obTeruamis.  In  com* 
mendatione  leruamis  duo  functalluiiilatiorci- 
licec , & affimilatioius  caufa  cum  leruantis  vtili* 
ure.  Affimilauo  habet  qoatuor  : affimilacum, 
oftenfionem  affiroilationis , eum  cui  affimilatur* 
& affimtlanonis  modum  & rationem.  De  alS  • 
milato  dteie  tria:  appropinquationem  ad  Domi* 
num»audicuro»fadli  omcruaciooero.  De  appiopin- 
quacione  dicit. 

Omnis  quivenhadme  ] O mnis  dicit : vtxe^ 
iDoueac  perfonarum  diftimftionero.  latty.i.  & 
i.i^err.i.  Non  eft  perfonarum  diftindio  apud 
Deum.  Stifunt.6.  Non  rubcrahec  peribnam  viri* 
nec  verebitur  magnitudinem  cuiufquam  : quia 
pufillum  & magnum  ipfe fteie,  dexqualiter  eft 
ei  cura  de  omnil^s.  i.Timoth.x.  Vult  omnes  ho* 
mines  faluos  fieri , &c  ad  agnitionem  fui  nominis 
venire[qui  venit]  Venire,  voluntarius  motus  ap- 
propinquationis ad  Chriftum.  Non  enim  vmi 
qu<^  trahamur  , vel  cogantur.  Quia  ficut  dicit 
UamAfe.  Non  fuadet  vitium , nec  compellit  ad 
virtutem.  Venit  ergo  qui  volumarie  per  fidei  dc^ 
uotionem  aj^opinquat.  lActir.y  Rcfiftite  dia- 
bolo , & fugiet  a vobis : appropinquate  Deo , & 
appropinquabit  vobis.  Omnes  ergo  oneiati  pec- 
catis Sequi  fugeninc  gladium  tentatoti$,vcnianc. 
Muiih.  1 1,  Venite  ad  me  omnes  qtii  laboratis  & 
onerati  eflis , & ego  reficiam  vos.  Qui 

fugifiis  gladium , venite  , & nolite  ftarefad  me] 
Sicut  ad  lumen  , ficut  ad  exemplum , ficui  ad  re- 
muneratorem. Dtfprimo^/ii/ni.)).  Acccditead 
eum , 0c  illuminamini : & facies  veftr*  non  con- 
fundentur. Oe  lecuitdo  ItAn.  1 ^ . Exemplum  ego 
dedi  vobis , vr  quemadmodum  ego  fiKi,ita  & vos 
factatis,  P.x^A.x'^.  8.  Vide,  omnia  fik. Ito  fe- 

cundum exemplar  quod  tibi  >n  monte  monftra.  « 
tumcll.  De  tertio  j4poc  x.  Vincenti  dabo  manna 
»blconditnm  quod  eft  in  paraililb  Det  mcr.  Vnde 
I. Ego  reficiam  vos.  Gtnef.  v/nm.Noiite 
timcreigo  pafcam  vos. 

Eoaitdit]  Ecce  fecundum.  Videtur  autem  per. 
ueiterc  ordir>em:quia  prkis  eft  audire  veibum  vo- 
cantis quam  venire,  ^vm.io-  Fides  eft  exaudiru: 
auditus  autem  per  verbum  Chrifti.  Siergo  venit 
aliquis  pet  fidei  deuotionem  . oportet  auditun) 
elle  antequam  veniat.  Ad  hoc  dicendam  , quod 
auditus  hte  fumiiur  pro  aodiui  interiori  Spiritus', 
danris  intellcAum  fi^  i St  ille  fequitur  primunr 
auditum  exteriorem  , 0c  fequicur  fidei  aceefttim. 
Hiifr.t  t.  Accedentem  ad  Deum  oporret  credefv 
I quia  eft,  0c  quod  inquirentibus  fe  remunerator 
fit.  Talis  autem  aaditus  defcribitiir  IfA.6.  fteUn-  * 
dum  antiquam  tranflationem.'  Nifi  tfrcdtdetiris, 
non  intelligetis.  De  illo  autem  auditu  Inquitttr 
Chriftus  hAn.\6.  Non  enim loqtietqr  iftxnet- 
ipfb : 4cd  qliicunqtie  audiet, loqneturv/yv/fn. 84:' 
Andiam  quid  loquatar  in  me  Dominus  Deus.  De 
de  Vo*  stiteni' qifi  itidit  tantum  exteritis  dicitur 
ftAM.^.  Spiritbs  vbi  vuli-  fpirde : 0^  toettn eios 
audi$,0«:  nefeis  vnde  veniat , aut  qu6  vadat.  Qui- 
ergo  audte  intus  ad  Intellediim.  eft  de  qno  biclot’ 
quitur  Nrhr.^.  Non  profuit  illis  femtoxodicurr 
non  admiftus  fidei  ex  his  qui  aodiernntffermoneip 
mdos]Sermo  a fetpendodicicurtqula  m cor  ferpte 
nifi  aliquid  obfiftat.  PfAlm.xjfj'.  Veloeitet  airrjt 
lerm6eitis.  - '*  * 

Et-fiicii  c6s]  Bece  tertiam  > impletio  fermonid 
io 


2i6  D.  Alberti  Magni,  Ord  Prsed. 

in  opere.  x.  Eftotc  fi^kotes  »«bi  & no  n Dc  i.Ptir.t.  Tanquam  Upidcs  viui  lu- 

auijwresumnm,  fallentes  volmctipfos.^-w.i.  peradificaminl  In  Ubio  paftociscap.^.Eccenon 
Non  enim  auditotes  legis  m(U  funt  apud  Deum:  vides  curtim  magnam  contra  te  , qu«  cdiBcaiuc 
fed  favores  legis  iuftificabuntur.  Ifte  eigo  eft  qui  lapidibus  fplendidh.iQji  Mirum  eft.fi  hoc  oon 
a(DmiUmr[Onendam  vobis]Eccc  afliimlationit  vides.y^ti.t  Aimditem  montem &agccte ligna: 
oftenlio.  OUeitdere  autem  ellpci  fimiUtudincm  cdiEcate domum,  &acceptabiliseritmihi. Ligna 
oculatz  dcmonfltationis.  Imclleauienim  nofter  enim  dr  lapides.  runthomine$velvinutes,e»qui- 
materialii  e(\  , 6t  lemper  intelligit  cum  continuo  i bus  dumus  conilt uitur : Ecclefiaquidem  cx  homi- 
& tempote:quia  non  accipit  nifiiibtmis  magni  nibus , confeientia  autem  ex  virtutibus, 
tudinum coiporalium  , &i  formis  ienfibtlibua  . - , r • t i 

CDOtui  dt  lempori  fubiacertibo.'.Et  ideo,^ut  dicit  »odit  in  sicum  > & pOiuil  funu2« 

Diott^f  Oponet  quod  fimilitudinibus  corporali-  mcntum  fuprl  petram* 
bus  imnuducarur.Et  hoc  aft  quod  dicii[o(lendacn 


vobis]  i»ht7-  Docebo  vos  pcc  roanum  Oeiqus  Ecce  tangit  htc  modum  afTimiUtioms.Tangic 

Omnipotens  habeat , nec  abrcondari'[vui(imiiis  aurem  bicquatuor.  Primum  eft  impedimento- 
I )•  Sine  parabolis  nonloquebatur  ad  rum  remotio.  Secundum  autem  in  «diHcio  par> 
cium  congruus  ordo.  Tertium  eft  btmitas  fub* 
ftantU  in  ftinJamenio.  Quartum  eft  immobilitas 
Similis  eft  homini  xdiHcanti  <lo-  in  loco.  De  primo  dicitur  [ Q^i  fodit  in  alium] 

terram  porofam , non  coniacentem  de  profisido 
extrahendo,  hoc  eft.  terrenum  affeduro  in  bono- 
Ecce  id  cui  allimilar.  Et  H (imilitudo  rumatoi  rum  ambitionibus , in  diuiiiarum  cupiditatibus, 
ad  humina.  planumeft : quia  tunc  (imilitudinem  in  deliciarum  voluptatibus  vfque  in  profundum 
ponit  ad  atehitefium  fapientetn.  Sednonnevo-  cordiseiiciendo.  Altum  enim  & profundum  fune 
mm  Sandli.ied  quod  fimilitudo ponatur  adChri-  idem,  diffeienria  penes  rerminos:vc dicit  thilo/i- 
flom  qui  Itngulatitcr  horroeft.C^iacum  in  qua-  ph$t*.  Hoc  autcra  fit  per  compundhonis  pienx 
libet  natura  fpeciei  fit  aliquod  vnum  primum,  humdemconfefttonem.iyV.i.lngredereinpetrair, 
quod  naturam  illam  vere  & fim^diciTcr  habet:  abfccuidere  in  fofik  humo.  In  pectam  eniinin.* 
quod  eft  menruta  omnium  aliorum : dr  ad  cuius  rrare.eft  vrque  ad  folidum  perrz  fodere.  Ab- 
analogiam  fiue  proportionem  omnia  alia  natu-  fcondi  in  folia , hoc  eft,  in  effolTa  humo  , eft  oc> 
tam  & fpeciem  illam  parcicipaoc.lca oportet  quod  cultum  cordis  per  totam  lerrenitatem  eiiceie ; fl« 
fit  iuhomine.Tales  autem  non  habemusnili  duos:  cui  diximus. 

Adam  quem  Deus  mano  fua  fecit , it  Chriftum  Et  poruii]Ecce  fecundum,  quod  eft  adificatio. 
qui  opete  Spiricua  fandli  conceptus  eft.  Sed  nis  partium  ordo.  Pofitio  enim,  vi  dicit /'/u/o/a- 
Adam  a vei  itate  nature  per  peccactim  multum  eft  ordo  partium  in  loco.  Nihil  enim  valet 

dcftitic : Chtiftus  aurem  naturam  reparauic.  Et  edificiumfincordinc.t.C'anflrfr.M.Omniaiecun> 
ideo  in  Chtifto  fimplicius  & verius  natura  hu-  dum  ordinem  fianrin  vobis,  ludic.  5.  Stelle  ma* 


sdeo  m Chrifto  umplicms  & verius  natura  hu-  dum  ordinem  han 
mana  fuit.  Er  ideo  ipft  homo  eft, ad  cuius  ptepor  nentes  in  ordine  & cutfu  fuo  contra  Sifatam  pu- 
tionem  omnes  alij  homines  dicuntur.  Bphtf.  4 gnauerunr. 

Donec  occurramus  in  virum  perfirdlum  , in  men-  Fundamentum  1 quod  firmiter  fubftai , fic  hoc 
furam  eratis  Chtifti.  Sic  igitur  Chriftus  eft  ho-  eftfideles  i.Cefinra  i.  fundamcntumaliud  nemo 
no.  Pfdm.7(y,  Hor>o  natus  eft  in  ea,&  ipfefun  poieftponere  prerer  id  quod  pofitum  eft, quod  eft, 
dauiceam  Alnilimus.  Hic  enim  homo  , ratione  Chriftusl  e s v s.A/e^.i  S.Fides  eft  rubllanciaic- 
fiagularitet  eft  preditus , 6c  Tapientia  plcnifiime  rum  fperandarum.  hoc  cft,(ubftan$  hinda- 
«ft  perferos.  Mttuh.  7.  Afilmilabitut  viro  (a-  mentum  m toto  fpirituali  edificio.  Fides  enim 
piemi.  prima  virtus  eft  in  cognitione  Dei.  x.Tm.  x.  Fir- 

iEdifkaoti  doraumjTres  domos  edificai  Chri-  mum  fundamentum  ^mini  ftat  habens  fignaco- 
fius : domum  inferiprem,  Ecclcfiam  militantem:  Ium  hoc  [fupta  pecram]£cce  loci  folidiias  dc  im- 
doroum  interiorem  , confeientiam  virtutibus  ro  mobilitas.  Petra  etiim  rupes  eft  que  penitus  eft 
duAdaniemidomumfiiperioremiEcclefiam  trium-  immobilis*&  hec  rupes  eft  firmitas  veritatis  diui. 
phamem.  De  prima  dicitur  6>ne/.i8.  Npn  eft  hic  ne  que  fubiicitiK  in  omnibus  articulis  fidei, 
aliud  nlfi  domas  Dei  & porca  celi-  De  fecunda  M4Ub.  iC.  Tues  Chriftus  Filius  Dei  viui . dixit 
S4^'ni.Z  Intrans  in  domum  meam  conquieicam  Petrus.  Et  Chriftus  fiibiunxit  Super  hanc  petram 
eum  faptenna.  De  tettUdiertur  /osn  (4.111  domo  fimmobiiis  & diutne  coofeftionis  veritatis^edi- 
Patris  mei  maiifiones  multe  funt  De  his  domi  ficabo  Ecclefiam  mearo.  EcrU.  Fundamenta 
bwsdicicut itxvd. i.Tiroticrunt obftetricesDeum,  Icmpiretna  fupra petram ftabilem.  i.Onvrii.  10. 
ficedificaui  illis  domos.  iEdifiduro  autem  illud  k Petra  erat  Chtiftus,  hoc  eft,  veritas  Chrifti. 
(•pienijftbrm  fit  architedio  Cfirifto,  & ideo  in  ^.(4.  Fundaboteih fafphiiiSyquifuntcelcftia 
orontbui  iapiemer  eft  perfedbtrn  s C*nn/i>.),Dei  coloris,  hoc  eft»  in  €at]cl\iveritate,qux  eft  in  fidei - 
SNlificaiio  cftif.  Efbff.  x.  Superedificati  fupra  articulis, 
fiindaniemuro  Apoftoloruro  , & Prophetaruroi 

ipfo  fummo  in|.u.i  l.p^  Ch-ida  I , s v : in  Inundatione  amem  farta,  illiltim  eft 

ouo  otpnuiedrficatioeonftrudfa  creictc  in  tem-  ^ _ . .h.  

Zaum  in  Dpn.i„o:in  qua  & ,a.  A™"  Aomn.  .11.  , & non  potmt  eam 

camini  in  habitaculum.Dci  in  Soitim  fando. Hic  i nioucrc  : rund2t2  enim  Crat  lUpra  pc- 
e^ozdificat , caementum  & gluten  habens  pie-  Cram» 


tatis:lapide$  viuos,  fideles.  fx.icb,  r t . Dic  ad  eos 
qgt  liniuot  abfquc  t^mpeTatura»  quod  cafucus  fit. 


Hic  tai^it  aflImiUtionis  huius  canfam , & di* 


/ Googie 


in  Euang.  D.L 

ciiquattior.  Primum  e(l  irruens  &:  emolliens  ex 
Acris  pallione.  Secundum  e(l  afiluens  & impetum 
faciens  ex  inundationis  in  vnum  con^egatio- 
4ie.  Tertium  e(\  iicmicas  rcllilentbe  in  impulius 
tenracione.  Q^ttum  e(l  cauia  propter  quam  to- 
tum zdiBcioin  perriliit  in  tot  infulribus  Bimum. 
De  ptimo  dicit  [ Inundatione  Badia  ] ck  vemit> 
imbobus»  & pluuiis,  hoc  e(l  * ex  luggeltionedia 
boli , &r  perfecutionibus  hominum,  & ilillicidiis 
libidinum  carnalium.  Ub  xo.  Immiciic  in  cum 
iram  Buioris  fui : & pluet  fuper  eum  fone  bellum. 
MMub.y.  Delcendit  pluuia , flauerunt  Tcnti , ve* 
nerunt  flumina  & irruerunt  in  domum  illam 
[illifum  ell  flumen  domui  illi  ] Flumen  vanitatis, 
& flumen  concupifcencue , & flumen  perfecutio- 
nis  mundane.  Sdpitni.f.  Flumina  concurrunt 
duriter.  ./y^m.pi.Eieuauerunt  flumina  Domine, 
eleuauetunc  flumina  vocem  fuam.  Pftlm.i^S. 
Ignis , grando,  nix , glacies , fpiriras  procellarum 
[&  non  potuit  eam  inoueic]  de  loco  fltndaiionis 
luz.  Eccli.^.  Si  fpiritus,  hocefl,impctus  potefla- 
tem  habentis  afeenderit  fuper  te,  locum  tuum  ne 
dimiicris.  Qui  confidit  in  Domino 

licut  mons  Sion,non  commonebitur  in  etecuum. 
Tangit  autem  caulam  [ Fundata  enim  erat  fupra 
petram]  i*r«Mer^.^o.L^urculus,pIebs  Chrifliana 
fiumilis,qui  cbllocacin  petta  nidum  Tum. 

Qui  autem  audit,  & non  facit : fi- 
milis  homini  qui  xdificac  domum 
luam  fupra  petram  fmc  fundamento: 
inquam  illifus  cft  fluutus continuo 
concidit,  & faifla  cft  ruina  domus  il- 
lius magna. 

Hic  per  oppofitum  tangit  aflimiUtionem  non 
facientis.  Tangit  autem  uia:aHimilationem  ,alli- 
tnilaiionis  caufain,  & damnum.  Affimilatio  con- 
tinet tria : fluUumqui  aillmilatur,&  cui  aflimila- 
tur  ,& r.\tionem  aflimilaticnis.  Stultus  qui  alii- 
milatur.iangicur  per  hoc  quod  dicitur  [Qui  autem 
audit , & non  facit  ] De  tribas  fuperioribus  hic 
primum  omiiric , (ciheet , qui  venic  ad  me  : quia 
non  faciens  6c  fadens,  venic  quidem  Ci  audic : 
non  faciens  non  vere  venit  quia  ore  venit, & cor- 
de recodit.  If*,  Appropinquat  populus  tfle 
labiis  fufs : cor  autem  cotum  longe  efl  a me.  Et 
ideo  Dominus  de  tali  appropinquatione  non  di- 
gnatur fictre  mentionem. f.  Nec  memor 
cro  nominum  eorum  per  Ubia  n>ea.  Echocefl 
quod  dicit  [ Qui  autem  audit  ] & ad  intelle(^um 
audit.  Pftlm.  i lO-  IntelleAus  bonus  omnibus  fa- 
cientibuseum  [6c  non  facit]  Utob.i . Qui  auditor 
efl  verbi,  & non  fa^r : comparabitur  viro  con- 
iiderami  vulrum  natiuitarit  fuz  in  fpcculo.  Con- 
riderauit  enim  fe  , & abiit , & ftatim  oblitus  eft 
c)ualis  fuerit  [fimilis  efl  homini]  Eccecui  aflimi- 
lacur.  Dicitur  autem  hic  homo  diabolus  abeuen- 
tu  : quiadeuicit  hominem.  Inimicus 

homo  hoc  fecit, hoc  cfldtabolus.  MJtth  7. Simi- 
lis efl  homini  nuico[xdificantidonmm]Diabolus 
donmm  no  ^ dificat,^d  potius  defltuit  xdificatam: 
fcd  facit  domus  fimilitudinem  in  ruinoiis,  in 
qmbus  ex  peccatis  quandam  facit  domus  fimili- 
tudinem,  in  fccularibus  rebus  quxretis  habitatio* 
jicm.  /»l>  1$.  H.ibi(cnt  iu  tabernaculo  cius  focij 
ciiisquinoneflllzc  autem  xdificatio  cfl  pei  ter- 


LIC.  Cap.  VII.  227 

tenorum  acquUitioflem.Vnde  l^uitar[  fuper  ter- 
ram ] Non  conflantem  in  ^tibus , caueeoo- 
fara  Sc  porofam.Hxc  enimcontinuocedicfubius, 
Pfdlm.6Z.  Infixus  fum  in  limo  profundi,  & noo 
efl  fubflamia , hocefl , flans  fundamentum  [ fine 
fundamentojqux  habet  cauernas  ficuc  puteus : & 
ideo  oon  fubflat.  Pfdim.^Z.  Neque  vrgeat  fupec 
me  puteus  os  fuum. 

Iri  quam  illifus  efl  fluuius  ] Ecce  racio  compa- 
rationis & caufa.  Fluuius  autem  dicitur  totiens 
concupilcentix  ex  impetu  tempeflatis  dnbolicx. 
Ap9c.11.  Serpens*  emifiefluuium  de  ore  fuo : vc 
mulierem , hoc  efl , Ecdefiam  ad  le  facaet  trahi 
^ flumine : & continuo  cecidit , nihil  habens  re- 
fiflentix.  Proutrb.iQ.  Quafi  tempeflas  non  ccic 
impius:  iufli  autem  Dei  quafi  fundamenu  fen>- 
pi  terna. 

Et  fadaefl  ruina  domus  illius]  hoc  efl,xdificij 
illius  [magna]  qoia  a fide  cadit.  Magna  tqiita  ruit 
in  mottale  peccatum : ideo  efl  ruina.  Si  enim  in 
peccaturo  cieret  tantum,  fone  per  pcenicentiam 
refurgeret.  None  autem  propter  infidelitatem 
eruitur  fimdamentum : & non  cogitatur  de  peeni- 
lentia.  Apu.ii.  Non  valuerunt : nequelocus  eo- 
rum tnuentus  efl  amplius  in  cxlo.  Pfalm.x  }6. 
Dixerunt : Exinanite , exinanite  vlqoe  ad  fonda- 
mentum  in  ea.  Ruina  enim  efl  magnus  cafus. 
Prautrb.i^.  Septies  cadit  iuflus  , & teforgit. 
Impij  autem  cornium  in  malum,  hoc  efl,  fi- 
mul  tuunt. 


CAPVT  VII. 

Cum  autem  impleffct  omnia 
verba fua  in  aures  plebis,  in- 
trauit  Capharnaum 

OsiTA  in  prxcedcmi  capitulo  cic- 
dione  eorum  qui  primum  in  Ecclefia 
[cnentordinem,^  inltru^ione  quan- 
tum ad  vitx  idoneitatem  ; antequam 
inflruat  eos  de  oflicio  prxdicationis,  vcl  traducat 
in  eos  poteflatem,  tangit  hic  doiflrinx  prxcedcn- 
ds  confirmationem.  Quia  autem  omnis  dodliina 
per  conformia  fibi  confirmatur  argumenta  : licuc 
naturalia  naturalibus  , Scraiionalia rationalibus, 
& moralia  moralibus:  ha  do^tinam  fupernatu- 
ralcm  & fupermundanam  fiipeimundanis  necel& 
efl  confirmari  argumentis : ficut  dicit  Pttrm  in 
Itinerurio  Cltmcmu  & Anictn.  m fine  fnd  primn 
pbilcftphie.  Confirmat  ergo  hic  ipfius  eligentis 
poteflatem , & quod  ipie  vere  efl  qui  in  caTi  po- 
teflate  ordinare  habet  Ecdefiam : & ideo  illud 
caput  in  tria  diuiditur.  In  ptimo  fux  diuinx  po- 
teflacis  ponit  argumenta  fiipermundana.  In  (e- 
cundo  oftendit  in  fe  completa  e(&  promtfla  de 
venturo  Meffia , & ideo  debere  ordinare  Eccle- 
fiam.  In  cerdo  autem  poteflatis  fpintualis  in  ca- 
pite manifeflac  vfum  , & in  his  tribus  perfere 
oflenfum, quoniam  poteflas  eligendi  & infliiuen- 
di  Prxlatos  efl  apud  eom.  In  prima  autem  harum 
partium  duo  funt  argumenta  fux  plenx  S<.  diuinx 
poteflatis.  Vnum  quidem  viix  ,&  aliud  mortis 
oftendens  poceflarero.  Efihtr  13.  Tu  es  Domine 

qoi 


ii8  D.AlbertiMagni,Ord.Prsd. 


qui  vic*  & mortis  habes  poieftarcm.  Potcfta-  ternioni  funtfuaicientia[lmrauitautCTnCaphat- 
tem  auicm  vii*  buman*  in  manu  Saluacoris  cflc  naum]  propter  ma,  quorum  primum  cft  loci  fo- 
olleudit, quando  vitam  deficientem  reuocat  ad  fa-  lennitas.  Secundum,  habiuroruni  vrbis  honeftas. 
lutem  : »i«*n  quando  dcftrott  vitaro  : quia  fi  idem  . Tetiiuro.ludaotum  & Gentium  auditus  coromu- 
vitam  horoiuis  deilrueccc  qui  fecit,  ptzuaricatot ' nitas-  Loci  folcnnitas  accipitur  ex  hoc  quod  erat 
eflft  & non  Saluaior.CU/^r.i.Sieniro  qu*  defttu-  metropolis  Galilar*,  & ci  ipfa  nominis  imerpre 


xiihcC  iterum  rezdifico.prxuaricatoiem  me  con- 
ftituo-  quando  vitam  conftroit  cadentem, 
tunc  oftendit  le  Saluaiofem , qui  ordinat  ad  falu 
tero  , & irJlituit  Ecclcfiaro.  lcun.\.  In  ipfo  vita 
eratA  vitaetai  lux  hominum  /mw.io  Ego  veni 
vc  vitam  habeant,  &:  abundantius  habeam.  Pro- 
ba; igitur  fe  viiae  habere  potefiatem , defpetatum 
in  vita  cenocando  ad  fanitatem.  Et  circa  hoc  fa- 
cit duo.  Primum  ell  accclTus  ad  loann  miraculo 
opponunum.  Secundum  autem  miraculi  petfie* 


talione.  Ue  fulennitate  Pfmtm  86.  Gloiiofa  dida 
funt  de  te  ciiiitas  I )ei  Z.M<.4.Qtunta  audiuimus 
fa^a  in  Capharnaum.  Vnde  vfm^ro/.dicit,quod 
Capharnaum  dicitur  ciuius  Chri(li,quam  foIen« 
nitate  miraculorum  fuorum  multorum  fiiani  ef- 
fecerat. Habitatorum  honeftas  tntelliginac  quod 
habitabant  Centuriones  & Reguli  6c  Senatus 
ludzoruro.  Centuriones  hic.  Reguli: 

/04^.4.  Erat  quidam  Regulus  cuius  filius  infiimt- 
batur  Capharnaum.  Communis  autem  ludxo- 


£lio.  Acceftus  quidem  ad  locum  duo  concinet:  ruro  & Gentilium  intelligitur  habitatio:  quia 


primum  quidem  perfefiionem  dodeinx  prioris;  | 
fecuiuliam , fapieniem  inchoationem  pcobationu  ' 
|»eropus  fubfequens.  De  petfedione  autem  do  ! 
drinx  ptxcedentts  dicit  tria  , qux  ad  omnis  do- 
^inx  bonx  perf^ionem  exiguntut.  Piiroum 
quidero,quod  in  fe  completa  fit : (ecurtdum,quod 
vniucrfalistteitium  quc^bcneimpreftadifcipulis. 
De  primo  dicit. 

Cum  autem  imp!clTct]Plenitudo  huius  dodri- 
11X  in  ie  cft,  quod  bene  pettradata  fit  Dodorum 
maieria, quod  apte  locata  fine  principia  & rrgulx, 
quod  firmiter  conclufa  conclufionum  feientia. 
Hoc  autem  in  morahbns  non  fit  ficut  in  contcm> 
placiuit.  In  contemplaiiuis  enim  fit  ad  finem 
feiendi , in  moraltbus  ad  finem  faciendi.  Dicit 


erant  ibi  feniores  ludxoium.&  Synagoga : & illi 
eram  Gentilium  primates»  Centurio  fcilicet , & 
Regulus.  A/4*'m.86.Ecce  alienigenx  & Tyrus: hi 
fuerunt  illic.  Ai  talem  locum  omnis  publicus 
Dodoc  libenter  accedit : quia  ibi  dodrina  fna  fic 
foiennior.&magis  apptubaca,manifcftior,&  plu- 
ribus vrilior.  /040.7.  Nemo  quippe  in  abfeondiro 
aliquid  facitA  qnxhi  ipfe  in  palarnclIc.£cr//.io. 
Sapientia  abiconfaiSc  thefauius  occultus  qux  vd- 
licas  iit  vcrilque  i 

Centurionis  aurem  cuiiifdam  feruus 
male  habens » erat  moriturus : qui  illi 
erat  pretiofus. 


enim  quod  intelligcmix  pradicx  ftam 

«d  opus.  Et  hanc  attem  tenuit  in  dodrina  fiia 
Chriftus:&  ideomatciiam  pofultvitcures  de  qui- 
bus fiifticientcr  patradsuit.  S/tfntm.%.  Sobricta 
temdcprudenciaro  docet, 6:  iuftitiam  & vlttii 
tero  , quibus  in  vita  nihil  eft  vtiliits  hominibus. 

^ Prinripia  autem  pofuit  prxeepta.  Ecclt.i^  Legem 
mondauit  nobis  in  prxeeptis  iuftitiarum.  Con- 
clnfiones  autem  pofuit  opera.  Ucoir.  x . Fides  fine 
operibus  monua  eft.  Ihidtm  Abraham  ex 
operibus  legis  iuftificatus  eft.  Sic  ergo  imple 
uit  dodrinam  in  fcipfa.  De  voiucrfalitaic  autem 
dicir. 

Omnia  verba  1 f .Omnia  quxcimquc 

audiui  i Patre  meo,  nota  feci  vobis.  Omnia  ( in- 
quam } qux  Prxlatis  ad  faciendum  Sc  docendum, 
& omnia  qux  fubdicis  ad  faciendum  expediunr. 
./fd.  <0  Innocens  ego  furo  ^ (angntite  omnium 
vcftrum  Non  enim  fub'crAigi  quo  mimis  annun 
tiarem  vobis  omneco.ifilium  Dei.  Deimpreifio. 
ne  autem  indifeipuiis  dicit  [ in  aures  plebis]  non 
ad  aures,  fed  intus  ad  imeticdum.  Nthetn.i.  Le- 
gerunt in  libro  legis  Dei  diftji)dc&  aperti, prout 
poterant  audientes  intclligetc.  Mtthdc.i.  Scribe 
vifuro  & exara  enm  fuper  tabulam  , vt  percurrat 
qui  legerit.  Hcb  .8.  Dabo  leges  meas  in  cordibus 
eorum  , & in  vifcenbus  eorum  fuperferibam  cas. 
Mjnh.j.  Admirabantur  fuper  dodrina  eius. 
Loquebatur  enim  ficut  poteftatem  habens , & 
non  ficut  Scribx  eorum  & Pharifxi.  Hac  igitur 
dodiina  ficut  perfitda  accedit  ad  locu  > vbi  Kobat 
huius  dodrinx  per  fupermudana  opera  perredio- 
nem.Et  hoc  eft  quod  A]bdir[intrittic  Caphanuuj 
in  via  tamen  curas  leprofumA  quxdam  alia  per- 
ficiens,qux  recitantur.  Sed  Lucdt  prx- 

ceriit  feiem  ab  alio  dida  t dc  dicit  ea  qux  fuz  in- 


Hic  venit  ad  fadum  per  quod  dodrina  pro- 
batur. Dicir  autem  tria:miraculi  fcilicet  impetra- 
tionem,fidei  commendationem  , & miraculi  per- 
(cdionem.  Impetratio  autem  miraculi  conliftir  in 
tribus,  fcilicet,  in  impetrantis  dignitate , cius  pro 
quo  impciracfir  miierabil itate , & intctccdemiura 
honcftate.  Dignitas  impetrantis  commendatur  tn 
duobus : a poicftate  & honeftatis  lingularitace. 
Oe  poteftatc  dicit  [Cemmionis  autem]  Centurio 
(ecundum  ordinem  cunz  Iniperatutis  cft  qui  cen- 
tum militibus  pexerat.  Ift.6o.  Minimus  eiit  io 
mille,  ic  patnulus  in  gentem  robuftiflimam.  Ta- 
lis enim  ordo  confuTitur  a Ictro  focero  Mojrfi 
£x«d.t8.  Conftitue  ex  eis  decanos  & quinqua- 
genarios &cenrurioncs.  Ciliarchx  autem  dicun- 
tur qui  mille  habent  fub  fe  milites.  Attende  au- 
tem, quod  quxdam  (/'«j/ilr  dicunt  centenatium 
c(Te  quadratum  Sc  perfeduro  numerum.  Quadra- 
tus autem  eft : quia  pruuenic  ex  dudu  denarij  in 
fiipfum.  Et  quoad  denarium  fignificat  perredio- 
ncro  decalogi,  qui  fcinel  ducirur  in  (eipfum,  quia 
vno  mandato  chaiitatis  adimpletur.  R«m.  t Qut 
proximum  diligit » legem  impleuit.  Quadratur 
autem  , quando  ad  qiutuoc  viemtes  cardinales 
ficut  ad  redos  & finales  angulos  comparatur. 
Sicut  enim  dicitur  in  t.£ii;ir.  Homo  bonus  qua- 
drangulus eft  ad  vittntcm.  Sic  ergo  eft  Centurio- 
nis habens  dignitatem.  Subditur  [ cuinrdam  ] In 
quo  intcliigicoc  fingnlaris  fiiiftc  honeftatis : quia 
{Regatur  & difttnguitur  ab  aliis.  Nebr.j.  San- 
dus, innocens,  impollutus,  fegregatus  a pcccato- 
tibos.  Tales  enim  peccatores  & tyranni  cfte 
confueuetunt.  Et  ideo  vt  iftum  a talibus  difcct- 
nat,  dicit  [ cuiufdam] 

Deinde  tangit  eius  pro  quo  impetratur  mira- 
culumimircriaro  i iribus : 3 conditione,  a doloi  is 
fatigatione» 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  VII.  219 


fatigatione » & a periculo.  De  condicione  dicic  ; 
[fcruus]  quoniam  obfcquia  feruitutis,&pruden-  , 
tia&  fideiitas  tam  charum  Domino  elrcccranc; 
vt  non  cam  doleret  fu;r  reruicittis  damno  * quam 
optimi  & fidelis  hominis  infirmitatem.  Eceli.j. 
Seruas  rcnfattis  fit  tibi  diledus  qiufi  anima  tua. 
JErcii.jj.Si  tibi  ell  feruus  fidelis>fit  tibi  quafi  ani* 
rna  tua.  Admiranda  efi  benignitas  domini,  quod 
tantam  habet  airam  (ccui.  Admirandum  obie- 
quiumferui,  quod  Dominum  traxit  ad  dile^io- 
nem  ferui.  Vnde  Bphef  6.  Vos  Domini  eadem  fa- 
cite ferais  remiitemes  minas,  fcie^ites quod  & 
▼eftet  fic  iUonim  Dominus  eft  in  c*lo : & perib- 
nanrni  acceptio  non  eft  apud  Deum.  Tangit  au- 
tem doloris  affli^onem  per  hoc  quod  dicic 
[male  habens^Eratenim  paralyticus , non  valens 
etiam  cutuo  grelfu  incedere , nec  potentia  fe  tra- 
here : fed  infirmitate  vidlus  in  domo  iacebat. 
Mdith.i.  Puer  meus  iacec  paralyticus  in  domo 
mea,&  male  torquetur, hoc  efi,ad  doloris  nimium 
fenfum  [ Erat  enim  moritums  ] Ecce  periculum: 
quia  nihil  nifi  mortem  expe^abarex  infirmitatis 
aggrauatione.  EccU.to.  Langor  prolixior  grauac 
medicum.  vArg.17.  Erat  langor  pe(1tmu$:ica 
▼c  non  remaneret  in  eo  anhelitus.  Nihil  etiam 
nifi  moricm  exanguflia  infirmitatis  habebat  in 
defiderio.  Eccti.io.  Melior  eA  mors , quam  vita 
amara : & requies  «terna  , qnam  langor  perfeue- 
lans.  TobU  Ntelius  cfl  mihi  magis  mori,  quam 
viucte  [qui  illi  erat  preciofusjhoceft.magno  pre  | 
tio  comparatus,  vel  magno  precio  arfiimatus.  Ec 
de  hoc  iam  didumefi  : quia  hoc , remitto  , pru- 
dentia , & fidelitate  , meruerat  apud  Dominum. 
Fphrf.6.  Non  ad  oculum  (cruiemes , fed  /icut 
Domino.  hA  Philemonem.  Sufiripe  illum  , tron 
iam  vt  (cruum  , fed  pro  feruo  dile^inimum  fra- 
trem. In  hoc  aiitnn  ifie  imitator  Chrifti  fuit. 
JoAn.\% . Iam  non  dicam  vos  feruos , quia  feruus 
nefeir  quid  faciat  Dominus  cius.  Vos  autem  dixi 
amicos. 

Ec  cum  audilfct  dc  Iesv,  mific 
ad  cum  fcnlorcs  ludsorum  » rogans 
cum  vt  veniret  , & fanaret  feruum 
cius. 

Hic  agitur  de  impetrantium  honcftaic-  Et  tan-  ^ 
guntur  quatitor , quorum  primum  ell  tnrerccllb- 
rum  ad  intercedendum  indubio.  Secundum  au- 
tem , intercedentium  in  intercedendo  ftudium  & 
foliciiaiio.  Tertium  autem  eft,a  pio  Domino  cius 
quod  petiturimpetratio.  Qiiattum  autem  . eius 
pro  quo  interceditur  fidei  & reiierentiz  ad  Do- 
minum  magnitudo.  In  primo  horum  funt  iterum 
quatitor.  Primum  quidem , auditus  Saluatoris 
aduentus.  Secundum  autem,  cnnuocatus  interce- 
demium  hnncftorom  catus.  Terrium,  petitionis 
affrfhis  valde  deiiotus.  Quartum  eft  expoficus 
petitionis deuor*  affofkus.  Deprimo  dicitfCum 
audilfcr  de  I e s v]  Saluatorc.cogitauit  de  impe- 
tranda fiilure.  loAn.^.  Cum  audiiTci  quia  I e s v s 
veniret  de  Iud*a  in  Galilxam  , togauit  cumvt 
defccnderet  & fanaret  filium  eius.  yfi?.io.  Per 
tranfiuit  benefaciendo,  & fanando  omnes  oppref- 
fos  a diaaolo  ; qnoni  un  Deus  erat  in  ipfo. 

Quia  vittus  de  illo  exibat, & fanabat  omnes.  Hic 
autenf  audinis  fignificat  auditum  verbi  .quod  facit 
fidem  in  corde,  lo.  Fides  efi  ex  auditu.Audi- 
B,  Alherti  MA^ni,  inEuA»^,  D.Luc. 


tus  autem  per  veibum  Chrifti.  jifac.  vUim.  Qni 
audit, dicat : Veni. 

Mific  ad  cum  feniores  ludxotum  ] Ecce  con- 
gregatus pet  indufttiam  Centutionis  interceden- 
tium ccetus.  Seniores  enim  , tc  digni  funt  reue- 
rentia , & habent  proponendi  fapientiam.  lob  8. 
Intenoga  generationem  priftinam , & diligenter 
patrum  inueftiga  memoriam. S4^ieor.4.Cani  funt 
i^fus  hqmims,&  aetas  ienedhitis  vita  immaculata 
[ludaeoruml  Deum  coIentiuro:quiacumeftccdif- 
paris  culrus,  per  feipfum  appropinquare  non  fuit 
aofus , fciens  fe  elTc  canem,  ficut  mulier  Gentilis 
Mdtth.i^.  qux  audiuic  3t  Domino ; noneft  b»- 
miro  fumere  panem  filiorum , 6c  minere  canibus, 
hoc  eft , Gentilibus  ad  manducandum.  Ec  ideo 
mittit  illos  qui  funt  filij , & qui  funt  populus  pe- 
culiaris. Quod  enim  fine  filij  Exod.ti.  Primoge- 
nitus meus  iiracl.  Ofed  1 r . £x  iEgypro  vocaui 
filium  meum.Quodfit  populus  peculiaris.  Dewr. 7. 
Vos  eftis  populus  peculiaris  Imer  bos  etiam  mific 
quos  putauii  Cbrifto  magis  acceptos , 6c  magis 
propinquos.  Dexter.^.  Non  eft  alia  natio  ram 
grandis  qu«  habeat  Deos  appropinquantes  fibi. 
ficut  Dominus  Deus  nofter  adeft  omnibus  obfe- 
orationibus  noftris.  Ideo  ergo  hos  huc  mittit,  & 
fe  fubtrahit. 

Rogans  eumJEcce  oblatio  deuoti  afPcdlui.Non 
enim  cum  potens  eifet,  pet  milites  cogebat : nec 
aliquid  fublimitatis  oftendit  , fed  humiliter  Sc 
deuote  ad  fupplicationis  confugit  auxilium. 
Eecli.^f.  Orario  bumiliamis  fe  nubes  penetrat: 
& dortec  propinquet  non  coniblabiciic  : & non 
difcedec,  donec  Alciftimus  afpiciat. 

Vtveniret  ] Ecce  expofitus  petitionis  affedus. 
Dicit  autem  duo : petens  aduentum  corporalem, 
& faniraris  efie^Ium.  Primum,  fignum  eft  adhuc 
pufillx  fidei : quia  fi  pcifeAam  ruberet  iam  fi- 
dem , feiret  quod  non  elTct  locus  vbi  non  ellec 
Deus:  6c  ita  abiens  ficut  prarfeos  poiTec  curare: 
quod  & poftea  fenfic , quando  io  fide  profecit.  Et 
ideo  quia  proficir,non  arguitur. /aa^.autem  a.Re- 
gulns  idem  petens : quia  pcrftitic  in  incredulitate 
& dubitatione  , arguitut , dicente  Domino : Nifi 
figna  & prodigia  videritis,  non  aeditis.  Hic  au- 
tem propter  profe^um  fidei  commendacui..«4'j|g.a. 
Veniet  defideratus  cuneis  gentibus : Sc  replebi- 
tur glotia  domus  Domini[&  fanaret  feruum  ciusj 
Eccti.so.  Curauit  gentem  fuam,  & liberauiteam 
a perditione.  Nec  verecundatur  fanare  feruum: 
quia  SApieiti.6.  Pufillum  & magnum  ipfcfitcit,6e 
arqualitereft  ei  cura  de  omnibus. 

Atilii  cum  vcnilTcm  ad  I e 5 v m, 
rogabanc  eum  folicite  , dicentes  ci: 
Quia  dignus  eft  vt  hoc  illis  procftcs: 
diligiccnim  gentem  noftram:  & fyna- 
gogam  iplc  xdificauii  nobis.  1 e s v s 
autemibaccumillis. 

Hic  tangitur  intercedentium  ftudium  & foli- 
citudo.  Et  dicuntur  tria.  Primum  eft  intcrccdcn» 
tium  ad  I E s V M appropinquatio.  Seaindum 
' autem,  imerceftionis  folicitudo.  Tertium  autem, 
eorum  quz  ptoficua  eram  ad  exauditionem  alle- 
gatio. De  primo  didt  [ At  illi  cum  veniiTent  ad 
eum]  corpore  & obfequio  & familiarirate  appro- 
pinquafttmi./ya/m.j  j.Accedheadcum  &illumi> 
y namini» 


210  D. Alberti  Magni,  Orci.  Praed. 


lUtcDiD).  Ucth.  4.  Approoinqaate  deo » & appto- 
pinquabic  vobis  [ Rogabaot  eum  foliciie  J £cce 
interceiConis  folicitudo.  1.  Vitrd.  lo.  Torum  fe 
contulicad  rogandam  Dominum.  P/Mim.ui. 
lo  toto  corde  meo  exquiiiui  te  > ne  rcMlUs  me. 

Solicicua  fai  hoc  iprum  facere  [ dicentes 
ti]|Incipithic  cotum  qu*  ad  exauditionem  fti- 
cittni  allegatio.  Sum  autem  tria : virtutis  houe- 
ftas , dtledbonis  ^miliaiitas,  & expenDuum  quas 
in  communi  negotio  fixit  impenfa.  Dc  ptimo  di- 
conc. 

Quia  dignus  c(l  vt  hoc  ei  pizftes  ] virtutum 
honeflare. i-  Pete  quod  vis : non  enim 
fas  cA  me»  aliquid  cibi  at^c.6Bhtr.  f . Quid  pe- 
tis vt  detur  cibi » & pro  qua  re  poAulas  ? eiiamii 
dimidiam  partem  regni  mei  petieris » impetrabis 
eam.Tantae  autem  hduciae  impetrandi  eA  dignitas 
in  virtute.  Eccli.  44.  Homines  diuices  in  virtute 
pulchtitudinis  Audiam  habentes.  Ideo  j. 
dicuntur  viri  pottoidcntes » quia  fidudam  poc- 
teodunc  ad  omnem  effe^ro  petitionis  impetran- 
dum. Alle^nr  autem  eAe^um  diledionis  [ Dili- 
git enim  gentem  noAram  ] propter  reuerenttam 
cultus  diuini.  Dfttt. ) ) . Oilexic  populos : omnes 
gentes  in  manu  illius  funt.  Pnutrt.i.  Egodili- 

guees  me  diligo.  Et  iu  fecerunt  iAi  [ Sc  lynago- 
gam  ipTe  nobis  cdiEcauit]Ecce  allegatio  impenCa- 
rum  fabrum  in  communi , & Dei  ncgotk>:quia 
Tuis  expenhs  zdificauit  eis  fynagogam  » hoc  eA, 
domum  ocationis.  Eccli.  50.  Templi  aiiititdo  ab 
ipfo  fundata  cA » duplex  zdificatio  dc  excdli  pa- 
rietes templi.  lAe  tamen  quia  Gentilis  fuit»  fidero 
commendat  Gentium  » oAendens  quoniam  ad 
viuim  oaile  ChriAi  veniret  cum  priroidis  ludco- 
rum.  /m*.  10.  Fiet  vnum  ouile , & vnus  paAor. 
Et  ideo  A/4r.8.ChriAus  propter  iAum  dicic.Mul- 
ti  venient  ab  Oriente  dc  Occidente»dc  recumbent 
cum  Abuham  Ifaac  dc  lacob  io  regno  edorum 
[ I s s V s autem  ^at  curo  illis  ] Ecce  impetratio 
petitionis  \ pio  Domino.  j4cok.  1 . PoAuIet  in  fide 
nihil  hzfitans. /rreiM.  ap.  lnuocabitisnie,dcego 
exaudiam  vos. 

Ec  cum  iim  non  longe  eiTcc  k domo, 
mific  ad  eum  Centurio  amicos,  dicens: 
Domine  noli  vexari. 

Ecce  hic  tangitur  eius  pro  quo  iniercedicux  fi- 
dei dc  leuetentiz  ad  Dominum  crefeens  magni- 
tudo. Tanguntur  autem  hic  quaiuor.  Primum 
quidem  cA  profe^us  Domini  ad  petitioenm  fe- 
niocum.  S^rundum  autem  eA  midSb  ad  occur- 
fum  Domini  Centurionis  aroicocum.  Tertium, 
compaAIo  vexationis  Domini  fecundum  homi- 
nem in  itinere  pedum.  Quatium  auiem,  allega- 
tio fuz  indignicatu,  dc  ^legatio  petfcdlz  fidei 
Dei  in  virtute  curadonum.  De  primo  didi  [ Ec 
cum  itro  non  long^  eflei  i domo  ] Centurionis 
itinerando  pedes.  Non  enim  vnquaro  legitur  Do- 
minum equitafle»  fed  bis  legitur  a/inafle : vt  dicit 
S«4tm  BtmArimSx  ideo  ^tigabarur  itinerando. 
/#44. 4.  lefus  fatigatus  ex  itinere » (edebat  fupec 
fontan  [Mifit  aurem  Centurio  amicosjhoneAio- 
res  dc  altos  f dicens  ] Sed  MAtthtm  dicit , quod 
venit  per  feiprum.  Etdtcum  quidam, quod  primo 
miiic  houcAiorc5iud«otum«(ecQndo  honcAiores 
aiTiicorom , tertio  audaciam  Tumens  Venit  per  (c- 
^Aim.£s44  Muem  in  Ct»Jf.  didt,  quod  non  venit 


per  Teipfiim  ni(l  fpincualicer  fidei  padlbos  appro- 
pinquatu. Er  ita  intelligicur  quod  didt  Mtutb. 

Viri  fublimes  ad  te  venient  [Doroipe  noli 
vexari.Z.«c.8.  Noli  vexare  magiArum. 

Non  coim  Cum  dignus  vc  fub  tedum 
meum  imrcs:propter  quod  & mcipfum 
non  fum  dignum  arbitratus  vc  venirem 
ad  te  : fcd  dic  verbo  fanabitur  puer 
meus. 

Ecce  hic  fidei  dc  teoerentic  proponitur  incre- 
mencurade  magnitudo.  Dicit  autem  quacaor. 
PeirouiD  quidem  eA  reuerencix  dc  homilicatis. 
Secundum, ex  ante  fa^  cA  cxcuraiionis.TertiucD 
autem,  fidei  admirabilis.  Quartum  autem , eA 
hzc  omnia  per  Agnum  oAendentis  pecfuarioms. 
De  ptimo  dicit  [ Domine  non  Tum  dignus  ] Ecce 
ceuerenda,ex  Dei  majeAate  Tuam  cognofetns  pat- 
uicacem.  7Y4/ot.8.  C^id  eA  horooqucd  memor 
es  eius : aut  filius  homioisquoniam  reputas  euroi 

Homo  putredo,  dc  filius  hominis  vermis: 
Multo  ergo  magis  Gentilis  [vt  intres  fub  redum 
meum]  Humiliat  (e,non  dicens  fe  habere  donum 
(cd  ccdum.i  .TnnQt.6.  Habentes  alimenta  dc  qui- 
bus tegamur  , his  contenti  fumus.  ii.  Vx 
qui  dicit : ^dificabu  mihi  domum  latam  dc  c<b- 
nacuUrpatiofa:  qui  aperit  fibi  (eneAras  , dc  facit 
laquearia  cedrina , pingirque  Tynopide.  Ncc  didt 
ceda  cum  cAet  magnus  princeps.  //4.  Vz  qui 
conimigitis  domum  ad  domum , dc  agrum  agro 
copulatis  vfque  ad  terminurti  loci : nunquid  vos 
foli  habitabitis  in  medio  terrz  1 [ propter  quod 
dc  roeipfum]  Ecce  fecundum  [ non  fum  arbitra- 
rusdignuro]  Hic  enim  fiene  dc  mulier  Charunza 
(c  canem  A/ar.i  f.  reputauit  Rom.  1 1.  Noli  alturo 
faperc,  fed  time[vc  venirem  ad  telne  tux  oculos 
maicAatis  oAenderem  propter  difpaicm  cultura, 
tn  quo  elTe  videor.  Ecch.^.  Quanto  magnus  es, 
humilia  te  in  omnibus  [Sed  dic  verbo  ] Ecce  ter- 
tium de  magnitudine  fidei.  Et  dicit  duo.  Primo 
enim  exprimit  fidero.  Secundo  adhibet  fidei  pec 
fimile  petfuafionem.  Fidem  exprimit  per  hoc 
nuoddicit[Sed  dic  verbo  ]54p.i8.  Omnipotei^s 
Termo  tuus  fanat  omnia.  In  verbo  enim  cA  tibi 
potcAas.  Heb.  i.  Portans  omnia  verbo  virruris 
fuz  [dc fanabitur]  quantacunque  fit  infimiitas 
[puer  meus]  Seiuuro  a puritate  vocat  puetura. 
Pftlm.  3 1. Dixit, dc  faiAa  fum  : roandauii,dc  ctea- 
ra  funr./0^  f . Ipfe  vulnetac,5c  medetur : percutit, 
dc  manos  cius  fanabunt. 

Nam  & ego  homo  fum  fub  potcfta- 
ce  conilitutus,  habens  iub  me  milites: 
dedico  huic,  vade,  & vadit  :8c  alio 
veni , & venit]:  & feruo  meo , fac  hoc, 
& facit.  Quo  audito,  lefus  miratus  cfl: 
& conuerfus  , fcquemibus  fe  turbis, 
dixit:  Arnen  dico  vobis,  ncc  inlfracl 
cantam  fidem  inueni.  Et  rcuerfi  qui 
mifli  fuerant , domum,  inucncruoc  fer- 
uum  qui  langucrat,  fanum. 

Ecce  perfuafio  per  (imilitudinem.  Ec  furoit  (c- 
cundu  ChrjfeJK  duas  fimAitudiuesiVoaiu  inter  fc 

& 


in  Euang.  D.Iaic.  Cap.  VII.  231 

& milites  > Aliam  inter  CeSc  (eraos  inferiores,  [inuenenint  Imum  qai  languent]  hoc  eft>  toti* 

Qi^  fine  milites  ad  duo , quas  fiim  in  Chriito  go  angore iacuerac  [ fanum  ] Luc.6.  Omnes  qui 

homine:  quorum  vnumelUnter  Chrifium  ho*  habdiant  infirmos  vaiits  langoribus  » ducebant 

minem,  fit  Angelos:  & aliud  intetCluifiumho-  illos  ad  lefum  ,&  curabantur.  Vinus  enim  erae  f 

minem,  & corporalem  creaturam.Chrillus  homo  Dei  prcfeoiis  & abfeDcis  corporaliter  ad  fanan- 

enirofob  potetbee  conditurus,  ficut  Centurio  duro  eos. 

fub  poteftatc  Imperatoris.  Dicit  ergo  [ Nam  & 

ego  J ficut  Sc  tu,  licet dilltmilttet  [ firni  homo  ] Et  facium  Clt  deiiiccps,  ibat  iclus  in 
Jiis  quidem  pec  naturam  noQ  maior  [ fub  pote*  ciuicatcm  qux  vocatur  Naim  :&  ibant 
Aate]  cua  ordinatione  [ conftitutus  ] fupetiotis  cum  illo  Difcipilli  cius  , turba  co- 
Prxfidis  & Imperatoris.  ij.  Omnis  anima  ntnfa. 
potedatibusfublimioribusfabditafic.  Py«/av.4f.  ^ 

iropofuidi  homines  fuper  capita  nodra  [habens  Hzced  pars  in  quale  odendie  habere  mortis 
fiib  me  militet  ] ficut  & tu  Angelos,  i.  Xtg.  18.  potedatem.  ^vr.4.  Ante  Deum  cui  aedidit,  qui 
Xlinimus  centum  militibus  prxerai.  Sicut  & de  viuificac  mortuos,  & vocat  ea  qux  non  fimt,taii- 
Chrido  dicitur  /»b  ty.  Nunquid  ed  numerus  quam  ea  quz  fisnt. Arbitrans  quoniam 
militum  eius?&  fupet  quem  non  furget  lumen  mortuis fiifcitarc potens cA  Deus.  Hic  ergo 

eius  ? [ Et  dico  huic  ] imperans  [ vade,  Sc  vadit)  ed  caput  Ecclefix , ex  quo  charifmata  fluunt  in 
obediens : ficut  &tu  dicis  creaturis  & Angelis.  Ecdefic  prclatos  ,&  potedas  contra  quam  nec 
Itb  )8.  Nunquid  mittes  fulgura  ,&  ibunt,  dc  re-  portz inred  prxualebunt  s qui  mortificat, & yui- 
uettemiidicent  tibi.  Adfumus?boced,fulguran-  ficati  deducit  ad  inferos,  & reducit.  Odendicer* 

Ks  Angelos  [&  alio  ] hoced,  ali) : Grammatica  go  illud  quod  dicicut5a|p.  i.  Quoniam  mortem 
antiqua  [ veni,  & venit  ] i^antrh.).  Vocatx  fune,  oon  fecit,  nec Ixtatur  in  perditione  viuocum.  Ec 
& dixerunt,  Adfomos : dc  luxerunt  ei  cum  iu-  ideo  etiam  mortuos  reuocat  ad  vitam.  Tangunrur 
cnoditaie  qui  fecit  eas.  Maith.  AccelTcrunt  ergo  tria.  Primum,  miraculi  ex  parte  facientis 
Angeli  & minifttabanc  ei  [ Et  feruo  meo  dico  ] Dei  opportunitas.  Secundum  autem,  ed  mitacu- 
ficuttu  corporali  nacurx  [ fac  hoc  ] quod  volo  lumcumruisdrcundantus.Tcniumautcm, tanti 
[de  facit]  obediendo.  lob  14.  Vocabit  tne  , de  miraculi  diffamatio  ad  fidei  xdificaiionem  pro- 
ego  refpondebo  tibi : opeii manuum  tuarum  por-  curata.  In  primo  horum  funt  quatuor , quorum 
riges  dexteram.  primum  ed  idius  fa^i  ad  prxceJens  fecundum 

Quo  audito]  quod  tamen  prius  fciuic,  fed  pro-  pr^fcncem  intentionem  continuatio.  Secundum 
pcetaftantes etiam  audite  voluit. //«.I  t.  Annun*  autem,  ed  diligens  Saloatotis  vc  vbique  falutcm 
ciate  hzc  in  vniuetfa  terra  [ lefus miratus  ed]  operetur circumiiio.  Tertium,  lod ad  faJucis per- 
boced,  admodum  mirantis  fe  babuit.  Quia  in  fixionem  conueniens  adaptatio.  Quartum  au- 
ipfiun  nec  fecundum  Deummequercecunduhomi.  cem, intercedentium  ad  falutis  procurationem  in- 
nem dupor  cadit  admirantis : quia  nihil  ignora-  contradicibilis  dUedio.  Dc  primo  horum  didr. 
oit,fed  omniumcaufiuipfecognouit.  Itd».  i6.  Fafhim ed} ordine  difpenfationis diuinx,Don 
Scimus  quia  fcis  omnia,  & non  edopus  tibi  vr  temporis  [ deiiKCps  ] podquaro  feodenditpo- 
quis  ce  interroget  [ Ec  conuctfus  ] reteotfum  vt  redacem  habere  vitz  : vc  fe  odenderct  etiam 
eos  dirigeret  fermonem  [fequentibus  fe  ] hoc  moais  habere  potedatem.  s.  CenVirir.  In  hoc 
ed,  iroitaiuibus  iam  aliqualiter  per  fidem  [ turbis  enfm  Chii  dus  mortuus  ed  Sc  rcfurrexic,vt  Sc  vi- 
dixi  } Nondtfdpulis  : quia  ilii  maiores  erant  uoru &moriuoiudominetnr.Viv]epod  fanatum 
[ Arnen  dico  vobis  ]*hoc  ed,  vere  dico  vobis.  Ec  infirmum,  fiifcicac  mortuum  : quia  infirmitas 
cd  confirmatio.  ).  Hxc  dicit , Arnen  tedis  prxcedic  mortem.  Sic  ergo  facium  ed  deinceps 
fldelis[Nec  in  Ifracl]  qui  habet  legem& Pcophe*  [ Ibat  I £$  v s ] Ecce  fecundum , Inquonota- 
casad  fidem  inducentes  [cantam fidero  inueni]  tuc Saluacoris drcumicio & diligensfaluandoruro 
dicit,  quod  fecundum  comparationem  prs  inquifitio.  4.  Ciccuibat  l£sv  s totam 

ientiuin  loquitur  : quia  przteriti  Pacriarchc&.  Caltlxaro, docens  in  fynagogis eorum, &prxdi- 
Propbctx  maiorem  habuerunt.  Sed  adhuc  con-  cans  euangelium  regni.  Pfdm.i6.  Circuibod^ 
trarium  videtur  : quia  Apodoli  prxfentes  fiie-  immolabo  in  tabernaculo  eius  hodiam  vocifoa^ 
eunt,  qui  maiorem  fidem  habuerunt.  SeJ hoc  tionis.Sicucenimdediabolo  dicitur  t.  /«sr.f. 
foluiiut.  Quia  dixit  tiubisrequencibu$,non  Apo-  Tanquaro  leo  rugiens  circuit  quxrens  quem  de- 
ftolis.  Et  ideo  de  iliis  Intelligic : quia  eliquatis  uorec  : ita  & mulco  plus  de  Saluatore  dicitur: 

Patriarchis,  Prophetis,  Sc  Apodolis  ,&  Difeipu*  Circuit  quciens  quem  liberet : Sc  ideo  [ibat  }non 
lts:hocquod  remanfit  ex  Ifracl,  canquam  fxces  quiefeens.  Pr»uerb.6.  Difeurre , fedina,  fufeita 
fuerunt  ,&  (ardi  ad  credendum.  //«.49-  Parum  | amicum  tuum.  Ne  dederis  fomnum  oculis  tui% 
eA  mihi  vt  fufeites  mihi  tribus  tacob , Sc  fxces  - nec  dormitent  palpebrz  tux.  Et  hoc  quidem  fixit 
ifracl  comiettendas.  Dedite  in  lucem  Gentium,  infe  Chtidtis.  Faciunt  aurem dc  boni  padores. 

Vel  dicatur  [cantam  fidem  ] hoc  cd,  tantam  cte-  Gtntf.  ^ i . Node  ac  die  xdu  vrebat  & gelu,  fu- 
dendi  fiidlitatem.  Vnde  de  Apodolis  Ltu.vitim.  giebatque  fomnus  ab  oculis  meis.  Sic  ergo  ibat 
O dulti  Sc  tardi  corde  ad  credendum.  MMtb.  ; 1 e s v s [in  ciulcatem  qux  vocatur  Naim  ] Ec 
vtiim.  Exprobrauit  incteduliratem  eorum  &du>  hictangiiur  loci  ad  falutis  perf^ionem  conue- 
sitiam  cordis.  j niens  adaptatio  ex  duobus : ex  loci  folennitate. 

Et  reucrfi]  PerfieAio  ed  miraculi.  Ec  omittit  & ex  nominis  interpretatione.  Locus  enim  erat 
hic  Z.f»c4<t]uod  fciuic /l£«rrh.  pofuilTe,  quod  dixit  ! Galilxx  ctuitas  folcnnis  » non  quidem  ficut  Ca- 
Dominus : Fiat  tibi  fecundam  fidem  tuam , & (t-  I phanuum : fbi  pod  eam  fuit  fecundi  ordints,vbt 
cuc  aedididi.  Nanti)  ergo  amid  Centurionis  ; multi  habitabant , ad  quam  etiam  multi  con- 
[ qui  midi  fueram  reuerfi  domum  ] metito  fidei  . fluebam : & ideo  locas  congruus  micacuUs  Dei 
7).  Albem  in  EuMg,  D.  Lue.  V x foic 


2U  D.  Alberti  Magni,  Ord  Prsed. 


fbit  Gtntf.  1*.  Vcw  locu*  iftc  laodus  cft , 8c  ego 
lieloebamV^h^.  Quam  teifibilis  cft  locas  iitet 
tion  cA  hic  almd  Diii  domos  Dei  & pona  czli.  In 
loco  ifto  roanatfont  vit*.  Pjdlm.  Domine 
apod  ce  eft  fons  viez.  In  ifto  loco  tuxba  caterua- 
tim  ruicad  micanda  fadla  Domini.  Vnde  multi 
bic  erant  cum  Domino,  multi  cum  vidua.  Ifti  m> 
rabiJia  cernere  cupientes  : illi  autem  compaflio* 
Dis  aftedtu  mifetam  viduam  peorequentes.  Inter- 
pretatio autem  etiam  congruit ; quia  Naim  mo- 
tus vcl  motio  interpretatur , & ligntficat  eos  qui 
inoti  Tum  fa&is  vel  veibis  Domim  ex  compaf 
£ooe  viduz  miltnabilis  Pjalm.  ; 9-  Commouifti 
terram  dc  conciubafti  eam:  fana  contritiones  eius 
quia  commota  eft.  Commouit  enim  Dominus 
tertam  iftam  ad  coinpun^ionem  .*  contutbauic 
autem  ad  dolotem : fanat  autem  per  gratiam  quia 
pomRsoca  eft  ad  fatisfa&ionem.  Pfdim.  67.  Terra 
mota  eft  etenim  czli  difttllauerunc  k facie  Dei  Si- 
stai ».  k facie  Dei  Ifrael  [ Et  ibant  cum  eo  Difeipu- 
li  eius  ] Ecce  intercedentium  dile^o.  Et  dicuntur 
Duo.  Difcipulienim  intercedebant  ex  charicate, 
& turbaexhdei  detiotione.  DcDifcipulis  dicitur 
[ 9t  ibant  cum  eo  DifeipuU  ] vt  ex  fadis  Domini 
exemplum  acciperent  , vt  apud  Dominum  pro 
petetstibus  intercederent.  De  primo  //4.  8.  Ecce 
ego  & puert  mei  quos  dedit  mihi  Dominus.  De 
fecundo  9,  & iw/r4.  lo  Rogare  Domi 

nummclBsvc  mittat  operaiios  inmeftcmfuam 
[ Et  turba  copiota]  deooti  ad  edifteationem  hdei. 
hsn.  1 1 . Propter  populum  qui  citcunftat  dixi  vt 
credant : Q^ia  tu  me  milifti.  /f>m.  1 1.  Non  pro- 
prer  me  fed  propter  vos  hzc  vox  fa«fta  eft.  In  om- 
nibus enim  voluit  Dominus  zdificare  tuebas 
propter  Eccleftam.  Vnde  etiam  lotut.  1 1 , dicitur, 
quod  turba  multa  quz  conuenetat  ad  diem  ft- 
ftum  clamabat  Domino.  Benedi^hu  qui  venit  in 
nomine  I>ommi. 

Cum  autem  appropinquaret  port* 
duitatis  , cccc  defundus  efferebatur 
filius  vnicus  matris  fux : & hzc  vidua 
erat : tc  turba  ciuiiatis  multa  cum  illa. 

Ecce  miraculum  cum  fuis  citcunftamibus.  Po 
Duntur  autem  priirso  circunftkcia  ex  parte  facien- 
tis , & fecundo  ex  parce  eius  citea  quem  hc  mira 
culum.  Ex  pane  quidem  facientis  ponuntur  pri- 
mum inducentia,  f^ndo  autem  facientia.  Indu- 
centia autem  funt  qiiatuortomnium  ad  Jefun^um 
appropinquatio,  defundi  ipii  Domino  przlenta- 
tio,  matris  defundi  deftitutio , & turbz  ad  Hdem 
cdilicatio.  Domini  ad  defirndkum  appropinqua 
tio  tangitur  per  hoc[Cum  aurem  appropinquaret 
portz  ciuicacis]  Non  tam  corpore  quam  miteran- 
tis  aftedu.  Pfai  \ 44.Prope  eft  Dominus  omnibus 
inuocantibuseum , omnibus  inuocannbus  eum 
in  veritate.  Philip,^.  Dominus  prope  eft , nihil 
foliati  fttis.  //4.  Quzrite  Dominum  dum  in- 
ueniri  poteft,  inuocate  cum  dum  prope  eft.  Porra 
autem  ciuicaris , eft  ad  coc  ingreftus  inciuicaiem 
cordis : vel  ad  renfum  aliquem  appropinquatio  in 
duitatem  corporis.De  primo  dicitur  >^;»«r.}.Ecce 
ego  fto  ad  oftium>&  pulfu : (tquis  aperunit  mihi 
intrabo  it  csnabo  cum  eo , & iple  mecum.  De 
porca  corporis  diciaur  x6.  Aperite  portas, in- 

g((dutar  gens  taft«  coftodiens  vetitatem.  Habet 


enim  coc  fuans  ciuitatero  excogitationibus, tneen- 
cionibus,  deledationibus , conlcnfibus , voluma- 
tibusxiuilitace  magrucoogcegacam.Habet  etiam 
corpus  fuam  ex  ofticiia  membrorum  , deledatio- 
bus  l^ruuro , motibus  membrorum»  & officiis 
c5gregatam.Ec  vttaque  ciiiitas  habet  portas  fuas: 
vna  quidem  portas  feufuum  > alia  autem  patefa- 
diones  imeniionum.  Ad  iftas  amem  ponas  Do» 
minus  appropinquat » quando  fe  intentionibus 
coedium , vel  reuelationibus  fenfuum  manifeftac. 
B*rui  b ).  In  terris  vifus  eft  , & cum  bominibas 
conuerfatus  eft  Jcm».  1.  Verbum  caro  fadum  eft, 
& habirauit  in  nobis.  Sic  ergo  propinquat  nobis. 
PfAirn.  luxtaeft  Dominus  his  qui  tribulato 
fum  corde,  jid,  1 7 Non  longe  eft  ab  vnoquoque 
noftrum.  In  ipfo  enim  viuimus , mouemut , it 
fumus. 

Ecce]  hoc  eft,  przfentix  eius  publice  exhibe- 
batur : it  intelligitui  hic  defiindi  ipG  Saluatori 
przfeniatio  : vt  ex  prxfentia  ipilus  ad  pietatem 
mouetetut.  Q.  d.  Ecce  Domine,re(picc  : populos 
tuus  omnes  nos.  //4.  6).  Et  illud  touUm.  Vbi  eft 
adus  tuus  . foccitudo  tua  , multitudo  vifcrnioi 
tuorum  ? Et  illud  AtAtm  6^.  Nunquid  fupet  his 
continebis  tcr&  tacebis  & aftliges  nos  vehemen- 
ter ) Quid  enim  fonti  mileticoedix  amplius  pre- 
fentari  poteft  quam  mortuus  i Ifte  in  vltimo 
genere  mifeiix  eft,  in  quo  nulla  eft  de  extero  (pes 
falutis  homini$./y^(n.8f.Emifti  animam  roearo 
ab  inferno  inhtriori.  Item  Pfalm.  »9.  Quoniam 
tu  cs  qui  cxcraxifti  de  inferno  ar)imam  meam, 
faluafti  me  a dcAxodentibus  in  lacum.  Hic  enim 
[defundusj  ad  publiatro  [ cftertur  ] vt  tuam  ino- 
ueat  mifeikotdiam  publica  miferia,  it  raors  mi- 
feriatum  truxima  [ Efteaur  ] inquam  non  care 
mortuuscorpoialiter  quam  fpiricualiier.Mortuiu 
enim  erat  in  peccato  fpiritualuer.  Nunc  aucem 
mifetabilis  cffntur  in  publicum  corrnptione  ple- 
nus, in  exemplum  perditionis./^.; i. Dormierunt 
io  capite  onmium  platearum  ficuc  oryx  illaquea- 
tas. Moueat  ergo  tuam  mifericordiam  tanta  mi- 
feria  : it  duplici  morti  duplicem  pet  antidotum 
oppone  vitaro,  anirox  fcilicet , & corpotisitotum 
homiaem  ( licut  tux  eft  confiieiudinis ) faluuin 
faciens.  Eftertut  eni  mor$  animx  per  fcandalum 
peccatorum.  Ifa.i.  Peccatum  fuuin  Geue  Sodoma 
ptxdicauerum  , neque  abfconderunc.  Eftmuc 
mors  corporis  extra  domum  ad  rumbam  tumu- 
landa:ne  Fortore  corrimipat  appropinquantes.  Et 
vtriufque  mortis  miferere  prxfens  miferator  , & 
mulix  mi(ericordix,&  pie  Domine. 

Filius  vnicus  ] Ecce  mouentia  ex  parte  ma- 
tris. Ec  funt  in  duplici  ordine.  Quxdam  enim 
funt  in  habitudine  bli)  ad  matrem:quxJam  aurem 
in  habict/dine  matris  ad  hlimn.  De  his  qux  funt 
in  habitudine  fili)  ad  matrem  , dicit  [filius  vnicus 
matris  fnx]  Pignus  amem  naturx  mortalis  fuit 
inquancum  Glius.dilr^is  vteri  inquantum  Elius, 
totos  autem  in  eo  fiiic  matris  affcdlus  inquantum 
vnicus  , omnium  votorum  fuorum  dileiftus  in- 
quantum vnicus  , fene^iitis  baculus  inquantum 
vnicus  [ matris  autem  fiix  ] qux  fetuentiotem  in 
eo  habuit  amotcm,qu.T  necciTatiorem  iam  habuit 
cobuftam  ptolem.  Q^od  enim  pignus  naturx 
mortalis  fuerit  Elius,  patet  per  hoc  quod  dicit 
.quod  nuptix bonum  funt  mortalium, 
non  propter  aliud , ntE  quia  monalis  <Sc  fugientis 
ciatuix  in  fucccflbce  pignus  remanet  , &extm- 
guentis 


in  pAiang.  D.  Luc.  Cap.  V II.  2^^ 


gitnttis  >am  luminis  lucerna  ex  parre  sccenfa.  x. 

14.  Qu.wnnt  exiinguere  fcintillain  meam 
qux  relidla  ell.Scintilla  enim  relcruaca^ed  pignus 
ignis.  Er  fic  eft  fijius  pignus  parentum,  Dilc^iis 
etiam  eft  vtcri  matris.  Prouerb.  $ 1 . Quid  diledle 
Ttcti  mei  ? Qjd.  quem  ego  foui  in  vtcro.  Vnde  & 
70^.4.  Memor  enim  ciTe  debes  quanta  Tuflinuir  in 
vtero  fuo  propter  ce.  Alter  etiam  fuit  pro  patre, 
quia  alium  non  habuit:  Se  ideo  deheiente  virture 
in  parentibus , crefeit  in  hiiis.  Et  ideo  Exod.  20. 
<ticitur:HoDora  parentes.  Inquanrum  autem  vnt* 
cus  , totus  ineo  fuit  matxis  alFe^us : heut  dicit 
Ba(iUiu.i.f!tg.\S\CiX  macet  vnicumamac  filium: 
ita  te  diligebam.  Et  ideo  /erem.^.diciiuc:Lu&um 
vnigeniti  fac  tibi  planffum  amarum.  Totus  fuit 
votorum  fuoram  dile^lus  inquantutn  vnicus , in 
quem  omnia  fua  voca  refetebac. 
dilede  votorum  meotumMnquancum  etiam  vni> 
cus,  fuir  fenef^Qtis  baculus.  Tob.^.  Baculum  fe^ 
ne£lutis  noflrc  , lumen  oculorum  nodrorum. 
Ruth  4.  Natus  ed  qui  te  diligat.  & enuttiatfene- 
^tem  tuam.  Et  hzc  omnia  rpicicualiter  fune  in 
natis  Eccleflz  , quos  in  corde  (uo  parturiuic  Sc 

Cortauit.  Mater  etiam  feruemiorem  in  piole  ha- 
et  amorem.  Omnis  enim  mater  diligit:ricuc  di- 
cit TuUtm  tn  Ttpicit  rhttaricu.  Ifd.  49.  Si  poted 
obliuifci  macer  infantem  fuum  vt  non  mirercaruc 
filio  vtcri  fui?Q;d.Non  porcd.H*c  etiam  ncccfla- 
liorem  habuit  tam  robudam  prolem  , qux  iam 
anus  fe  iuuare  non  potuit, folo  filij  Iblatio  fuden- 
tanda.  Rom.  t f . Debemus  nos  firmiores  imbeciU 
litares  infirmorum  fudinese. 

Er  hxc  vidua  crar  ] £c^  miferabilis  habitudo 
matris  [Hzc]  enim  [ vidua  erat  J hod  ed  , a viro 
idua , & folatio  viri  dedttma.  Ecideo  iara  ei  ro- 
buda  proles  erae  valde  necefTaria  :non  tam  pro 
filio  quam  vice  mariti  pcotcdlore  domus  & fami- 
tiz.  j . Tm.  f . Viduas  honora  , quz  veic  viduz 
funt.fy^M.i  )T . Viduam  eius  benedicens  benedi- 
cam ffa.  I.  ludtcate  pupillo  , defendite  viduam. 
TTirtn.  vltim.  Pupilli  fa£ii  fumus  abique  parre : 
nutres  nodrz  quafi  viduz.  Hzc  auaero  vkiua  ed 
Ecciefi.1 , ^ fponfo  Chtido  ( qui  in  czium  fecun- 
dum corporalem  przfcntiana  abiit  ) idua  , hoc 
ed,  diuifa  [&  turba  ciuitatts  multa  cum  illa] 
Ecce  (urbz  przfcntis  ex  miraculo  ad  fidem  zdifi- 
catio.  Et  hoc  ed  quod  dicit  Gltjf.  Multi  cum  do- 
mino, multi  cum  vidua,  vc  vifo  miraculo  multi 
fiant  laudatores.  SiciKcnim  prarcipic  Apodolus 
i.Or.io.  Sineoffeofionccdoie  Iudzis,&  Genti- 
bus , ti  Ecclcfiz  Dei:ficut  Sc  ego  per  omnia  om- 
nibus placeo,  non  quzrens  quod  mihi  vtileed, 
(ed  quod  multis,  vc  faiui  fiant.  Et  item  1 . Cor.  • 4. 
Vos  qui  zmulatores  edis  fpitiiuum  ad  zdificaciO' 
nem  Ecclcfiz,  quzrite  vi  abundetis.  Sic  enim  ve- 
niente turba  Sc  dicence:Volumus  1 £ s v Mviderc, 
hoc  ed,  Saluacorem  in  eifcdhi  faluris:dixit  dacim: 
Venit  hora  vt  clarificetur  Filius  hominis.  Tunc 
enim  clarificatur, quando  in  fide  multorum  clarus 
e(Te  odendirur.  Et  ideo  difpcnTationc  Dei  turba 
ciuitatis  mulca  erat  cum  illa. 

Quam  cumvidilTct  Dominus,  mi- 
/cricordia  motus  fuper  cam  , dixit  illi: 
Noli  ficre.  Et  acccfiic  fic  tetigit  locu- 
lum. ( Hi  autem  qui  portabant  Acte- 
ront)fic  ait:  Adolcfcens, tibi  dico,furgc. 
D. liberti  Magnitin  Etung.  D-Luc. 


Hic  tangit  ea  quz  faciunt  ad  petfe^tonem 
miraculi  ex  pacte  Chtidi  qui  facit  miraculum.  Ec 
fune  fn:&  vnum  interpomeut , quod  remouec  id 
quod  prohiberet , fi  miraoilum  non  efTec : & hoc 
ed  feptimUm.  Primum  autem  ed  mifedeordiz  & 
pietatis  in  viduam  refpc^us.  Secundum  autem» 
doloris  & compaflionis  imrinfecus  cadus.  Ter- 
tium autem  ed  confolationis  adatus.  Qiuriem 
ed  miferantis  ad  miferum  accelTus.  Quintum  ed 
mortui  iiChrido  viiiificustaAus.  Ec  hic  interpo- 
nitur eorum  qui  portabant  morcuumdfixus  & im- 
mobilis gradus.Sexcum  autem  edetus  qui  mortis 
habebat  imperium, przceptiuusad' vitam  regrellus. 
De  primo  quidem  dicitur  Exoi.\.  Videns  vidi 
afflidionem  populi  mei  , qui  ed  in  A£gypto. 
Z4cb.  i.  Qiii  tangit  vos , tangit  pupillam  oculi 
mei.  De  fecundo /erm.  )i.  Conturbata  fune  vi- 
fcera  mea  fuper  eum  : mifecans  mifecebor  eius. 
C«nef.  6.  TaAus  dolore  cordis  inttinfecus.Secun- 
dum  hominem  enim  Dominas  miieticocdiz  affe- 
du  moueri  potuit. 

Dixit : Noli  flere  ] Ecce  confolationis  affatus. 
/f*  66.  Quomodo  ficui  mater  blandlicur,  ira  ego 
confolabor  vos.  Jrrfm.  \i.  Q^iiefcaivox  tua  i 
ploratu  , & oculi  tui  k lacrymis.  Fuerunt  autem 
tres  caulz  quare  vidua  fleuir.  Vna  quidem  : quia 
mortui  plorandi  funt.  £rr/i.)S.  Fili  in  mortuum 
produc  lacrymas,  ficquafi  dira  palTlis , incipe  plo- 
rate. £rrlMX.  Super  mortuum  plora:defecit  enim 
lux  cius.  Secunda  caufa  cd:quia  fuit  filius  vnicus. 
Itttm.  6.  Ludhim  vnigeniti  fac  tibi  planidum 
amarum.  Tenia  caufa  ed:quia  adolefccns  in  flo- 
re fuz  inuencucis  defunAus./fx.^S.  Ego  dixi : In 
dimidio  dierum  meorum  vadam  ad  porcas  inferi. 
Quzfiuircfiduum  annorum  meorum.  Dominus 
confolacut  cam  ficut  promilit  Eccli.  ) f . Non  def- 
pidec  preces  pupilli : nec  viduam , fi  effundat  ca- 
ram eo  loquelam  gemitus,  /ob  19.  Cor  viduz 
confolacus  fiim,  Hzc  enim  indiguit  confolatio- 
ne,  quia  in  petfona  eius  dicit  B*n*ch  ^ Nemo 
gaudeat  fuper  me  viduam,  Sc  defolatam. 

Et  acceffit  ] Ecce  ad  miferum  falutis  accefius. 
Lue.  10.  Appropians  alligauic  vulnera  eius, 
Pfalm.  I ) . luxta  eft  Dominus  his  qui  tribulato 
funi  corde. 

Ec  tetigit  loculum  ] Ecce  Saluatoris  ad  mor- 
tuum viuificus  tadus.  Quia  fiem  ta^u  fuz  viui- 
fiez  carnis  viro  regeneratiuam  & viuificatiuatu 
contulit  aquitrica  ladu  curat  leprofos,  Sc  fuicita^ 
mortuos:  non  irvquinaius  ab  illis,  fed  infundens 
omnibus  faluiis  efrefilum.  /i/^rr.f.Tetigtc  ine  ali- 
quis, 0'entf.  X7.  Accede  ad  me  fili  mi , vt  tangam 
ce.  Tange  montes,  fic  fumigabunt  in 

deuotione.  Dicitur  autem  fererrum  loculus:quia 
frigiditas  mortui  fic  fpafinus  in  minima  contra- 
hunt corpus  mortui , nifi  fit  humor  incus  putri- 
dus fic  inflatus.  Et  ideo  mortuu  corpori  minoc 
fufKcit  locus.  Et  ideo  vocatur  loculus.  Ifie  autem 
loculus  (eundum  Gif«j|^SpiiituaIiter,recuradefpe. 
rati  cordis  efi  confcientiaiin  quo  loculo  iacet  fpi- 
ritualicei  mottuus , non  fentiens  mortem  fuam 
I propriam.  £zvi.c  a. Neque  enim  fuit  domus , in 
qua  non  iaceiec  mortuus.  Vnde  Dominus  tres 
legitur  fufcitafidvnum  in  domo  «filiam  Archify- 
nagogi.  /t/4tri},9.qui  fignificat  mortuum  in  coii- 
fciencia,qui  adhuc  non  prodiit  ad  publicum  mali 
exempli.  Alium  in  porca  vtbis,  vt  hic, qui  fignifi- 
cat mortuum  in  poccatis,qui  per  portam  fenfuura 
y J ptodiic 


214  n*  Alberti  Magni,  Ord.  Prsd. 


Jfodiii  in  publioim  Tcandali  le  mali  exempli. 
frem,p.  Akcndit  mors  per  fenekras  nollias , 6c 
tngreda  cli  in  domos  noltias.  Terrium  in  munu* 
mento,  /can.i  i.  Qui  clauius lapide fteicns, (igni- 
ficat  eos  qui  obduratione  malx  confuetudinis 
preQi  Tcptcm  ad  cortupiionero  multorum.  Vnde 
vafus 

A/enJ  mal4  » mtrs  intm  , m*ltu  4Um , mors 
foris t vfm  : 

Tumba  I pneUutputr,  UXfrm  ifid  probant. 

Hi  aucetn  qui  portabant  feretrum  nctetunt] 
Ecce  portantium  fixus  gradus , ^ per  hoc  remo- 
tum lurcitationis  impedimentum : quia  Ci  fortiter 
portando  prxteriHenti  talius  diuinus  Tupermoc^ 
tuum  non  fuiilet  confirmatus  » fed  i manu  rctra- 
^s.  Hi  autem  qui  portabantjliteralitcr  quidem 
funt  homines ; naturaliter  autem  , vt  dicit  Glojf» 
funt  elementa : morahter  autem  funt  pa(noncs,& 
peccati  affe^iones.Et  de  hominibus  quidem  con- 
dat Maith.S.  Permitte  mottuos  fepclice  mortuos 
Tuos.  Naturaliter  amem  funt  elementa  » vt  dicit 
quidam  Giojja.  Mater  enim  cd  terra.  Vnicus  au- 
tem AdaiUiquem  ad  tumbam  nitutaliter  ponant 
quacuuf  elcmenia.Tcrra  quidem  rpicitualitcr  por- 
tar>cum  terrena  facit  concupifcetematuralitet  au- 
tem , quia  fua  frigiditate  & ficcitate  etiam  corpus 
facit  immobile.  Aqua  fpiritualiter  portat , cum 
didiilat  in  libidinem  : corporaliter  autem  , cum 
fua  firigiditace  fenlum  aufert.  Acr  autem  fpiriiua- 
liter  portar,  perinanem  laudis  fauorani : natura- 
liter autem  , quando  per  anguftiam  intercipit  an- 
helitum. Ignis  autem  rpiriiualiier  portat , per  in- 
cendium ttx:naturaliierauteni,curoinflammatad 
febris  zfluationem. 

Melius  autem  accipitur  moralicer , quod  qua- 
tuocqui  portabant  funt  quaiuor  padloncs  : iicut 
'Btatm  Btrnardm  dicit.  Amant  enim  qux  non 
deceti  timent  quae  non  oponer,dotem  vane,  gau- 
dent vanius.  ^ amote  quidem  & timoie  dicitur 
sn  P(aim.y$.  Incenfa  igni  6c  fuffolla , ab  increpa- 
tione vultus  tui  peribunt.  Incenfa  funt  ab  amore 
xnale  inflammanre . fuffofla  a ttmoie  male  humi- 
liante:&  bzc  peribunt  ab  increpatione  vultus  cui. 
De  dolore  autem  fiue  triditia  dicitur  i.Cormth.j 
Seculi  triftiria  mortem  operacuc.  Devano  gaudio 
Job  11 . Gaudent  ad  fonitum  organi,  & in  pun^lo 
•d  inferni  nouiflima  defeendunt.  Hzergoqna- 
tuoi  padiones  portantes  hominem  continuA  ad 
tumulum  Kternz  damnationis.  Hx  autem  dant, 
ejuando  in  malum  non  pellent : &:  dc  datu  Hio 
homo  incipit  cogitare,  vt  Dei  gratia  redeat  ii  pec- 
cato./rrrm.^.  State  fuper  vias  vedtas : interrogate 
de  femitis  antiquis.qux  fit  via  bona.  Vel  quatuor 
qui  portant,  funt  mala  defideria  , & peccati  con 
ienfus  in  pane  vna  ex  parte  capitis,  vbi  peccatum 
incipit.  Matus  autem  aftus  6c  mala  coufuenido 
in  parte  pedum, vbi  peccatum  confiimmator.  Vel 
mala  peccati  delegatio , prxfumptio  impnnicaCis, 
& fpes  longiotis  vitz.  & fpes  fururx  prrnitentiz. 
2a<:h.  i . Ida  funt  quatuor  cornua , quz  veniila- 
tierunc  ludam  per  dngulos  viros : & rremo  ex  cis 
leuauit  capur.  Et  hi  dant , quia  fallis  (pebus  nos 
decipiunt.  Sapient,  f .Spes  impiorum  quafi  lanugo 
qux  ^ vento  tollitur. 

Et  ait]Ecce  fextum.prcceprious  mortui  ad  vi- 
|ara  regrefTu»  [ Adolefcctts')  Adolcfccntem  vocat: 
quia  miferabilior  cd  adolefcentis  in  flore  vicz 
fdhuc  exidcDiis  mors  quam  fenis.  //a.iZ.  Ego 


dixi : In  dimidio  andorom  meorum  vadam  ad 
portas  infeii.Vcl  moraltter,adolefccnsin  peccato 
luortiBcaiuc  facilius  refurgit  quam  in  peccaro 
inueeeratus.  Darnet.i Inucteraie  dierum  maio- 
rum , nuiK  venerunt  peccata  tua  qu.T  operabaria 
prius.  /fa.6f.  Peccator  centum  annorum  maledi- 
ttuseric.  Barkch\.  Inueteradi  in  terra  aliena^ 
coinquinatus  es  cum  mortuis.  Recens  autem  fn 
peccato  &:  iuuenis  facilius  folo  vcibo  Dei  reuo- 
caturad  vitam.  Pfalm.i  i8.  In  quo  corrigit  ado- 
lefcentior  viam  fuam } in  cudodiendo  fennones 
tuos.  Vnde  6c  Chtidus  hic  non  clamauit , iicut 
/oan.i  I . quando  fufeitauit  Lazarum  , qui  dgnifi- 
cat  in  peccato  inueteiatum  [ tibi  dico  ] Vocauic 
Chridus  adolcfccntem  nomine  iuuenilis  ztatis: 
quz  caufa  multis  cd  incomineniis  & Buxibilis 
vitz.  Sapunt.  i.  Ftuimur  cteatura  canquam  tn  iu- 
ucncute  celeriter.  In  illa  enim  ztarc  eaufa  intclli- 
girut  mortis  fiiz.  ^ijtftot.  in  ttbic.  Ub.  \ . Nomen 
inconcinencfz  ad  pueritia  peccata  ferimus.  Ec 
adiungit  impcrium.dirigcns  fermonem  ad  ipfum, 
dicens  [ Tibi  dico  ] Moriuus  enim  etiam  , audir 
vocem  virtutis  cius,  han.y  Mortui  audient  vo- 
cem 61i)  Dei : & qui  audierint,  viuent.  f'falm.6''^ 
Dabit  voci  fuz  vocem  vinutis.  Ed  ergo  vocis 
huius  perpendenda  benignitas,  & potedas.  Bcni  - 
gnitas  in  hoc  quod  nominat  eum  ex  nomine 
xucis.  Potedas  quod  ad  ipfum /icut  ad  audien- 
tem dirigit  fermonem.  han.y  Sicut  Pater  fuf. 
citat  mortuos  & viuidear  > fic  A:  Filius  quos  vulc 
viuidcac.  Muitui  enim  nobis,  voci  Dei  dor- 
miunt : Ac  ideo  vocem  eius  audiunt  excitati. 
//./.i^.Viuent  mortui  tui  Domine;  iurerfedi  mei 
refurgent. 

Surge]  Ecce  imperium.  Hoc  cd,  furfum  te  age 
ad  zterna  dedderanda.  Colof.y  Mortui  edis : & 
vitavedra  abfcoiidiu  ed  cum  Chrifto  in  Deo. 
Si  aurem  ed  vita  in  Deo , non  dc  extero  iaceat  ia 
pulucre,  fed  erigat  fcad  alta  Ephef.\.  Sutge  qui 
dormis ; Ac  illuminabit  te  Chridus  Ecce  quod 
iribus  verbis  fiifcitatur : quorum  primum, dgnura 
ed  gratix  : fccundum.auditus  imeliigcmix : ter- 
tium autem,  virtutis  potentix  diuinx.  Quod  no- 
minat,lignum  ed  gratix.  Exod.i^.  Iniicnidi  gra- 
tiam coram  me : Ac  tcipnim  noui  ex  nomine. 
Quod  fermonem  ad  eum  dirigit,  auditus  cd  in- 
tclligentix : quia  verbum  auditum  Acsmclledum 
viuificac.  Pfilm.i  i8.  Viuificame  feairidiim  elo- 
quium tuum  , Ac  non  confundas  me  abexpe^Ia- 
tionc  mea.  EccU.^.  Sapientia  vitam  filiis  firis 
infpitat.  Quod  autem  imperat  vcfiirgar,  efferus 
ed  potentix  diuinx  in  verbo  Chtidi./^/ihn.t^o. 
Audient  veiba  mea,  quoniam  potuerunt,  hoc  efl, 
potentiam  habuerunt  Ac  valuerunt.  Sapient. 
Omnipotens  fenno  tuos  \ regalibus  fcdibus  ve- 
nit. Z.MC.  i.Non  erit  impofEbiie apud  Deum  om- 
ne verbum.  Primum  ergo  vetbum  ed  accepta- 
tionis , fecundum  cogitationis , tertium  aurem 
virtutis.  Et  hxc  tria  funt  in  verbis  Dei  , qux 
^feirant  mortuos : qm  pixcedunc  acceflus  vj- 
cinationis  per  opera  bona , radius  vifirartonis  fn 
peccati  cognitione,  motos  miferationis  in  dolore 
cotdis.Et  verbo  in  his  tribus  fequence.fubrcquit  ur 
beneficium  refurrcdlionis. 

Et  vide  diligenccc  quantum  cd  illud  miracu- 
lum. Mortuus  cnim,cd  carens  interiori  illumina- 
tione ; rigidus, carens  flexibilitate  : corruptus, ca- 
icus  debita  complexione : fpafmarus , debita  ca- 
tena 


in  Euang.  D.  L 

rens  compontiot>c.  Et  harc  omnia  reOituta  fur^f 
folo  Domini  fermonc.  Sunr  autem  hxccriam  in 
mone  fpiriiaali.  Hac  enim  CJtec  vera  caufa  vi&e. 
Pfalm.i^.  Domine  apud  te  efl  fons  vitx.  Et  qui 
non  bibit  vitam  de  fonte,  mortuus  ell.  Tenebro- 
fus  eft  etiam  , carens  interiori  illuminante  in  di- 
tiina  cognitione.  71breff.t.Mcminauir,&  addoxic 
in  tenebras  , & non  in  lucem.  Rigidus  etiam  eft 
carentia  flexibilitatis  ad  bonum,  txod.i^.  Obri 
giierunc  omnes  habitatores  Chanaan : flant  im* 
mobiles  quafl  lapis.  HfC  autem  rigiditas  proue- 
nic  ex  fupetirxlui^a  ftigiditate.  AiAtth.i^.  Quia 
abundabit  iniquitas  , rcfrigefcct  charitas  multo- 
rum. Corruptus  etiam  eft,carens  debita  expletio- 
ne: quia  caret  omni  virtutis  ordine.  Pf4lm.\o. 
Corrupti  funt  & abominabiles  fadU  funtiuflu- 
- diis  fuis : non  efl  qui  faciat  bonum, non  cfl  vlque 
ad  vnum.  Et  ideo  etiam  aliquando  foetent  mot- 
tui./0«A.H.Ecce  iam  ferret. ^yi»/w.5.Sepulchtum 
patens  efl  guttur  eorum.  Spafmus  autemfeontra- 
hens  membra  li  cotnpofliionis  debita  flguraj 
cfl  coca  pulchritudo  imaginis  diuinz  dcfliiuta. 
77;rr*.4  . Computat  i funt  in  vafa  teflca,opus  ma- 
nuum flguli.  Omnia  igitur  tollit  fermo  diuinus,vt 
diximus.  Per  Spiritum  enim  fandlum  vitam  in- 
gerit /tan.6.  Spiritus  efl  qui  viuiflcat.pcr  illumi- 
nationem veritatis  ad  pulchritudinem  coloris 
illuminat.  Earcd.  )4.  Splendida  fiOtz  cfl  facies 
Moy  (i  cx  confottio  fermonk  Domini,  Ex  calore 
charicaiis  , flexibilitatem  ad  bonum  reparat. 
.P/i/ro.t8.  Concaluit  cor  meum  inrra  mc  : in* 

meditationcmcaexardefcct  ignis.  Calc- 

fa^aeflearo  puert,&:  rcuixii olcicando iepties. 
Pfjht.  1 1 8.  Septies  in  dic  laudem  dixit  tibi  Sani- 
tate autem  virtutis  pellit  corruptionem  comple- 
xionis. /erem.iy.  Sana  me  Domine  ,&  fanabor. 
Elargit.onc  amem  largiiz  mifeticordiz  & mife- 
rationis  fugat  fpafmum  turpitudinistqui  membra 
omnia  coniraliendo  deturpat.  Preuerb.  vliim. 
Cianum  fuam  aperuit  inopi, & palmasfuas  exten- 
dit ad  pauperem.  Sic  etiam  fit  reformatio  imagi- 
nis. CAnitc.^rlotA  pulchra  es  amica  mca,&  ma- 
cula non  cfl  in  te. 

Et  rcfcdic  qui  erat  mortuus,  & cce- 
plc  loqui:  & dedit  illum  macri  fu*. 

Ecce  perfc£lio  miraculi  ex  parte  cius  in  quo 
flt.  Fiunt  autem  tria:duo  cx  parte  mortui,  & 
vnum  cx  benignitate  Domini.  Primum  ex  parte 
mortui, c(l  ollenflo  vitz  in  membris  corporis.  Se- 
cundum autem,  reparatio  animz  in  ratione  inicr- 
prerarionis.  De  primo  dixit  [ Et  refedir]  vnum- 
quodque  membrum  in  loco  iundurz  in  virtute, 
in  qua  erat  ptius.  Et  hoc  indic.ibar  fefllone  cor- 
poris in  qua  animalia  fedent  fuper  naturalia  & 
Ipiritualia  : fleut  peflus  fuper  naturalia.  Talis 
enim  quies  vocaturfeflio.  Refeflio  amem  notae 
Tcdiium  huius  fcllionis  fleut  erat  prius, 

Surge  , fede  Icrufalem  : fulue  vincula  colli  tui 
captiua  Filia  Sion  Skenim  etiam  reflderqui  fpi-  j 
litualiter  cfl  mortuus.  Vifo  Pecto  refedir:  | 

danfqiie  iUt  manum  erexit  eam,  Sc  San^s  ac  vi-  i 
duisaflignauiiviuam.  Hxccflergoprimaflgnifl- 
catio  vitz  , qtiod  homo  a rcccatts  caput  erigens, 
in  gratia&  quiete  Dei  rdtJeat,  & amplius  mani- 
bus malignis  in  mortem  non  portetur.  f.»c.  tlr. 
Sedete  in  ciuitaic , quoadufque  virtute  induamini  . 


uc.  Cap.  VII.  235 

exalto.  Tl}ten.\.  Sedebit  folitarius  tacebit; 

quialeuauit  ft  fupra  fc  Secundum  autem  ex  par- 
ce mortui  cfl. 

Et  ccepit  loqui  ] in  quo  flgniflcatuc  inanima 
rationali , rationis  & interpretationis  reflitutio. 
Mire.T.  Solutum  efl  vinculum  Unguat  cius , £e 
loquebatur  re^^.Re^c  euim  loquitur  qui  in  ora- 
tione cum  Deo  , in  legione  Deum  percipit  to- 
quemem  , in  przdicatione  & collatione  de  Deo 
loquitur:  & in  laudibus  diuinis  magnalia  refert 
Ocf.  De  primo  horum  Gtntf,  \ 8.  Loquar  ad  Do- 
minum meum  cum  flm  puluis  & cinis.Dc  fecun- 
do Loquere  Domine  quia  audit  fetuus 

tuus.  tertio  a.  Loqueris  verba  mea  ad 
eos,fl  forte  audiam.  De  quarto  Loquen- 

tes  vobifmetipfls  in  pfalmis  & hymnis  & canti- 
cis fpirituaiibus,  cantantes  & pfallences  in  cordi- 
bus veflris  Domino.  Sequitur  tertium  quod  cfl 
benignitas  Domini. 

Et  dedit  illum  matri  fuxjQuem  enim  fufcican- 
do  fuuni  fecerat,  fecum  ducendo, vel  aliter  ad  ob- 
fequia  fua  deputare  poterat : (ed  mifetrus  viduz 
omni  folatio  defluutz[dedit  eum  matri]  vt  illam 
loco  mariti  procuraret.  Signifleat  aiucm  in  fadfo 
quod  fufcicatus  rpiritualiter , matri  Eccicflr  per 
reconciliationem  efl  rcflicuendus  ^ & factamen- 
tocum  communioni  Vc  fleut  fcandalizando  ab 
Ecclcflz  gremio  per  oeccatum  rccefEt : ira  fatis- 
faciendo  ad  Ecclenz  facraiviema  rcuertatur. 
Hoc  flgniflcatum  efl  vbi  Elifeus  ma- 

tri cuius  viuete  fecerat  lilium,  dixit  : Tolie  fi- 
lium tuum. 

AccepIt  autem  omnes  timor  ; 8c 
magnificabant  Deum,  dicentes : Quia 
Propheta  magnus  furrexit  in  nobisr 
& quia  Deus  vificauic  plebem  fuam. 

Ecce  miraculi  diffamatio.  Tanguntur  autem 
hic  tria  : primum  quidem  , diffamationis  caufa: 
fecundum  , ingratiarum  aiflione  famattenio 
autem, famz  difluflo  lata.  De  caufa  dicit  [Accepit 
autem  omnes]  vniucrfalitct  [timor]  Timor  enim 
accipir  hominem  , quando  magniciuio  rei  fic  oc- 
cupat hominem , quodquancumcunque  libenter 
contradiceret , quod  vincitur  in  fe , & timore  te- 
netur ne  contradicat, nec  a laude  taceat.  Efl  autem 
ifle  timor  reuereiuiz.  EccU.vliim.  Deum  tiine,& 
mandata  eius  obferua.  ExoJ.io.  Perterriti  ac  pa« 
uorecoticofli  ftetetunt  procul.  Htbr.x  i.Perrerrt-* 
rus  fum  & tremebundus  [&  magnificabantjEcce 
fama.  Et  tangit  duo : modum,&  famam.  Modum 
tangit  cum  dicit  [magnificabant]  hoc  efl,  de  ma- 
gnis magnum  magnifica  laude  przdicauetont. 
i.MAchab.t.  Magnifice graiissagimus. EccU.^^, 
Magnificantes  Dominum,  exaltare  eum  quanturn 
poteflis:quoniam  maior  efl  omnilaude[dicenie$] 
Ecce  famainoreprzfentium.  Er  tangit  duo:  ma- 
gnitudinem facienti$,&  beneficium  nfti.  Magni- 
tudo facientis  extollitur  per  hoc. 

Quia  Propheta  magnus  furrexit  in  nobis] 
Dicunt  autem  Prophetam  , It  voluntatis  Dei  no- 
titia .-magnum  , virtutum  fc  operum  potentia: 
furrexifle,  a legis  teflificante  Scriptura.  De  primo 
notandum,  quod  Propheta  dicitur  proprie  fciens 
fecreta  Dei  per  infpiraiionem.  Er  fic  Dominus 
non  fuit  Propheta  proprie  loquendo:  quia  fduic 
y 4 non 


ii6  D.  Alberti  Ma2ni,Ord.Pr£Ed. 


non  per  inrplrationcm  , feJ  potius  j>cr  iimflam 
Hbi  diuinitatem.  A limtlitudinc  ergo  adlus  fcien- 
di  futura^diciuir  Dominus  Ptophaa.  /o^n.6.  Hic 
eft  vere  Propheta , qui  vemuius  eft  iu  mundum. 
Magnus  autem  dicitur  magniitidinc  virtutis  & 
operationis-  Lhc.  vlnm,  C^ii  fuit  vir  Propheta 
potens  in  opere  & feimone.  Hic  autem  dicitur 
lurrexifle  in  altum  fecundum  tc(\imonia  legis  & 
Prophetatum.  Deuttr.  i8.  Prophetam  {ufeita- 
bit  vobis  Deus  de  fratribus  vefliis , tauquam  me 
audietis  eum, 

£t  quia  Deus  vintauit  plt^em  fuaro]  Ecce  be- 
nefici] recognitio.  Hzc  autem  vifitatio  cft  in  fre 
queiiii  oculoium  icduAione  fuper  populum 
fuum , qua  vifitationc  incarnationis  przftitit  be- 
neficium. ^ar.i.Per  vifccra  mifericordix  Dei  no- 
Ari, in  quibus  vifitauic  nos  oriens  cx  alio. 105. 
Vifiia  nos  in  falutati  tuo  ad  videndum  in  bonita- 
te elegiorum  cuotum. 

Et  exiit  hic  fermo  in  vniiicrfaml»- 
daram  dc  co  , & omnem  circa  regio- 
nem. Etnuntiaucruncloanni  dilcipuli 
eius  dc  omnibus  his. 

Ecce  famz  diifufio.  Ettangittria.  Primum cfl 
diffiiAoin  lutlzam:  fecundum  » in  viciram  lu- 
daeofiim  Gentium  habitationem:  tertium  autem, 
quia  etiam  deuerit  ad  loannem  incarccreexiOen- 
lem.  De  primo  dicit  [Et  exiit]  diffufu$[liic  fetmo 
in  vniuerfam  ludzam]  hmui  1.  Exiit  lermo  inter 
fratres.  Pfdlrtt.i^y.  Velociter  currit  fermo  eius. 
Fama  enim  difFanditur  ficut  odor.  CUfl/iV.4.0dor 
velhmencorutn  tuorum  fuper  omnia  aromata. 

Domus  impleta cA  cx  odore  vnguemi 
[Et  circa  omnem  regionem]  cti.im  in  habitatio- 
nes Gentium.  /74.49.  Dedi  ce  in  lucem  Gentium, 
vt  fis  falus  mea  vfque  ad  extremum  terrz.  /p.9. 
Populus  qm  habitabat  in  tenebris,  vidit  lucem 
magnam  , habKantibusin  regione  vmbrxmoicis 
lux  orta  eA  eis  (Et  nuntiatterunt  loannij  BaptiAz 
s‘am  exiAenct  in  vinculis  Herodis  [difcipuli  loan- 
ni$]quia  przfcntes  erant. Sequebamur  enim  etiam 
ip/1  Dominum  propter  cutioficaiem  videndi  mi- 
xacnla  [ de  omnibus  his]  Non  euim  prohibeban- 
tur difcipuli  loannis  quin  accederent  ad  eum  & 
ptocurarenr  eum  : eo  quod  Herodes  metuebat 
eum,  & 1 bemer  cum  audiebar.de  audito  eo  mul- 
ta faciebat : ficut  drcituc  ilftrr.C.  i.Tttfioih.i.  In 
quolab<)co  vfque  ad  vinctila;(ed  verbum  Domini 
non  cA  alligatum.  fpJfw/TiS.Ptoquo  legatione  fun- 
gor etiam  in  hac  catena. 

Et  conuocauic  duos  dc  difcipulis 
futs  loannes  > 8c  mific  ad  l e s v m> 
diccns  : Tu  cs  qui  venturus  cs  : an 
alium  cxpcclamus  ? Cum  autem  vc- 
niHcnt  ad  cum  viri,  dixerunt : loan- 
nes  BaptifVa  mine  nos  ad  tc  dicens: 
Tu  cs  qui  venturuses : an  aliumcx- 
p^cbamus  / 

Hic  inducitur  pars  illa  quz  eA  de  lioc , quod 
noAer  difpofitot  Qc  ordinator  officiorum  Ecclc- 
ftx,  cA  vetiflime  ille  qui  promiifus  cA  in  Icge,ncc 
llms  eA  e:ipc4landus  poA  cum. Et  ideo  hic  ctu  in- 


ducuntur , quorum  primum  eA  dc  probatione 
eius, quod  iamdi£lumcA.  Secandum  autem, quia 
cx  inquilitione  loannis  alicui  ]>plTii  fuboriii  du- 
bitatio : vtrum  nc  in  Bde  dubitallcc  vel  noiftidco 
i Domino  commendatur  valde  : & oAenditur 
offici)  fui  congiuiias.  Iii  tertio  autem  oAcndituc 
leprchcnfio  eorum  qui  confilium  tam  commen- 
dabilis vici  non  fune  fecuti.  Et  hxc  patent  ia  li- 
tcra.  In  prima  harum  partium  tres  funt  paragra- 
phi , in  quorum  primo  tangitur  legatorum  8c  Je- 
gaiiouis  a loanne  mi ffio:in  fecundo  iegatoru  per- 
rciAio  Sc  pciuenno  : in  tertio  audotiias  &:  bdes 
flbi  iniuodx  legationis  De  primo  dicit. 

*E(  loannes  BaptiAa  hzc  audiens]  qii-z  didi 
funt  [ conuocauic  duos  ] Caufa  autem  eA  : quia 
difcipuli  hoc  ex  liuore  quem  habebam  ad  Chri- 
Aum  flbi  numiaucruiu  ranquam  loannem  pro  fe 
habere  dcbcicnt : quia  ChriAus  non  remiiietec 
ad  Io.umem  hcucluannes  miferat  ad  ChriAum. 
Vnde  fimili  liuore  dicunt  /04/r.  ] . Rabbi , quierat 
iccum  trans  flumen , cui  tu  tcAimonium  pethi- 
buiAi : ecce  hic  baptizat , ic  omnes  veniunt  ad 
eum.  Quali  dicat.  Incunueniens  eA  , quod  te  fic 
minaraio.tllc  ctefeir,  St  ad  ic  non  rcmiititmulci- 
tudines  turbarum.  Simili  etiam  liuure  lofue  ze- 
labat pro  Moyfe  Num.n.  Cumdicereiurenina: 
Eldadfc  Mcilad  prophetam  incaAris, dixit  lofue; 
Domine  mi  Moyies  prohibe  eos.  Et  ideo  vt  Ituo- 
rem  curaret  difcipulorura  cx  vifu  qjiem  viderenr, 
& auditu  quem  ipfins  voce  perciperent : vocauit 
[duoslmagis  pro  ipfo  conrra  veritatem,  j^ei  quos 
& conuincerentur  Ce  inArticrentur  omnes  ali) 
ad  lidcin  ChriAi.  DtH>er.iy.  Inore  duorum  vel 
trium  Aabit  omne  verbum.  Hos  aotem  vocauit 
[de  difcipulis  fuis  1 quia  illi  magis  zelabanc  ; fit 
ideo  magis  credebatur  cis.  Vnde  etiam  Utut.j. 
dixit  eifdem  : Ipfi  vos  leAimonium  perhibetis 
mihi, quia  dixi : Non  fum  ego  ChriAus. Sed  imii- 
diz  VIS  magna  eA.  Et  de  quo  non  funt  inArudii 
pcrveibamagiAri.conuincuntur  peifadla  Domi- 
ni : vt  magis  confundantur  de  tarditate  credendi. 
Itb  41. Auditu  auris  audiui  te : nu^e autem  oculus 
meus  videt  te.  Idcirco  ipfe  me  reprehendo,  & ago 
pccnireniiam.  Et  ideo. 

Mi/it  eos  ad  I X s V m,  dicerw]  Ecce  legationis 
iniundio  [ Tu  cs  qui  venturus  cs  ? ] &c.  Ventu- 
rum enim  in  lege  promifruro , qui  rcAituiutus 
erat  omnia, omnes  expeilabant.  Scio  qviia 

Meffias  venit, qui  dicitur  ChhAus.Cumergo  ve- 
nerit, ille  nobis  annuntiabit  omnia- 
Salutare  tuum  expeAabo  Domine  [ An  alium 
expediamus  ? ] £xcd.^.  Obfcao  Domine , mitte 
quem  miirurus  es.  Ec  ideo,  quia  in  lege  promif- 
fum  noluerunt  recipac  Dominum,  onctemiAum 
recipient  in  lege  reprobatum.  /pzn.j.Ego  veni  io 
nomine  Patrii  mei,  & non  rcccpiAis  me.  Si  alius 
vcncrir  in  nomine  cius , illum  accipietis.  Horum 
enim  obAinatorum  figuram  gerunt  difcipuli  loan- 
nis. Et  ideo  loannes  non  fibi,  fcd  difcipulis  heri 
facit  hasquzAiones.  ramen,  & quidam 

alif.Acut  /fieron.Sc  BttUihinc  quzAioneindicimc 
non  ellc  exdtatis  Sc  infidclitaiis  : ficut  ludxi 
quxfiucrunt , quando  dixerunt  /o4v.  10.  Qu^o- 
ufquc  ainmas  noAras  tollis  ? Si  tn  cs  Chriitus, 
dic  nobis  palam.  Nec  ciiaro  eA  dubietatis  in  Hde 
quorundamrficut  quxAio  difcipulomm  fi:  Marix 
Magdalcnx  /oMn.io.  Dicito  mih»  vbi  pofuiAi 
cunvrfi:  ego  eum  tollam.  SeJ,  vt  dicunticA  qux- 

Aia 


in  Euang.  D.  I 

Cth  pietacit&  tenericatis  amoiis : Hcut  /«an.i, 
Rabbi.vbi  habita$:Cum  tamen  fatis  fciicnc  quod 
doroictiium  proprium  non  haberet.  Et  iicut  raa» 
ter  .cuius  in  exilio  61iu$  diu  exulauic»  fxpe  quxtit 
vbi  Hthlius  fuustquanrumcunquebenclciatquod 
non  cfl  przfens.  Ita  dicere  volunt»  quod  loannes 
pietate  & admiratione  motus » quzHuit  C\  tot 
humilia  per  feiprum  ef&c  fadurus » maxime  io 
judicio  & ctucihxionc : cum  tamen  feiret  hoc» 
fed  teneritudine  amoris  videbatur  contrarium  hoc 
de  ipfo  aedcre  C4nr»c.t.indica  mihhquem  diligit 
anima  mea»vbi  pafcast  vbi  cubes  in  meridie»  hoc 
eft»Pa(Iionis  feruore? 

Fete  Hmili  lententia  dicit  Gregtr.  eum  non  du- 
bitalTe  de  adueniu  in  mundum  & ad  Paffionem» 
quem  intra  mattis  vcerum  cognouerat.in  deferto 
loquente  de  czlo  Deo  acceperat  »‘Spiritu  defoen- 
dencedidiccrat»Pacris  voce  ngnificatum  audiuerat, 
digito  demonftraucrat  > difcipulos  inuidenies  le* 
prehendendo  docuerat.  Sed  dicit  eum  dubitaf> 
le » an  pet  feipfum  defcenfurus  citet  ad  inferos» 
vel  alium  ad  hzc  facraroenta  peragenda  mif- 
IIuius. 

$i  autem  obiidtur » quod  defccnfus  ad  inferos 
fecundum  Symbolum  ApoHolorum  elt  articulus 
fidei»de  quo  non  licet  dubitare.  Qui  (inquam)ar 
ticulus  prophetatus  e(l  Z^ckp.Tu  autem  in  fan- 
guine  ce(lan\emi  cmifilti  vindlosde  lacu » in  quo 
non  erat  aqua.Diccnduro  fecundum  C?rf|flr.quod 
Tcdemptio  ab  inferis  eft  articulas  » ficuc  dicic 
R/4/W.8;.  Eruilti  animam  meam  ex  inferno  in- 
ftriori.  Sed  quod  per  fc  educat  captluos  , vel  per 
alium  » elt  de  circumdantibus  articulum.  Et  hoc 
non  oportet  explicite  credere » nili  poftquam  per- 
ftAafant.  Haec  ergo  cft  fententia  Sn- 

teatia  yimkffi}  etiam  ^ nobis  pofiea  ed.  Prima 
edfentcntia  Cbryfijt.  Et  haec  cd  veritas  litera;, 
fecundum  illam  ergo  litetam  exponemus  > alias 
lelinquenies. 

Cum  autem  veniflent  ] Ecce  legatorum  in  le- 
gatione profedio  [viri]  autem  dicuntur  propter 
lui  animi  drenuicaiem  » & cordis  perdt^onem. 
£ccIu4^  Laudemus  viros  glotiofos.  Pr$tttrh.%. 

O viri  ad  vos  clamito. Quafi  dicat.  Viros  (ignanter 
voco  » qui  dantem  & drenuum  habent  atFe^um 
[vfque  ad  euro]hoc  cd.vfque  ad  I e s v m ; vt  ipfo 
fadio  etiam  tacentibus  verbis  ccttificatcnrut  [di- 
xerunt] fuam  legationem  exponentes.  Et  in  hac 
expolitione  faciunt  tria.  Dl£Iw  enim  fuis  adhi- 
bent auctoritatem  , fidelitarem  non  excedunt 
mandati  limirero-  Auftoritatem  quidem  per  hoc 
quod  dicunt  [loannes  Daptidamilic  nos  ad  te] 
Ac  li  dicant.  Illius  audotitate  venimus » non  no- 
ftra : ficut  Moyfes  coram  Pharaonc  Exod.  j.dixit: 
Dominus  Ocus  Hebrzorum  milit  me  ad  te.Ioan- 
nes  enim  in  magna  fiiic  aptid  omnes  auCloritate» 
iicut  qui  ab  ipTo  Deo  ad  baptizandum  inilTus 
fuerat.  Iom.x.  Qui  mifume  baptizare,  ille  mihi 
dixit : Super  quem  videris  Spiritum  defeenden- 
tcro  & manentem : hic  ed  qui  baptizat.  Vnde  & 
nomen  prznumiatum.&  omeium  a Spiritu  (anCto 
ioiundum  in  audoritate  luerunt.  Et  ideo  ambo 
coniungunt  idi, dicentes  [ loannes  Baptida  ] vt 
magis  auCloriutis  habear  legatio. 

Diccns]H!c  adhibent  fidclitatem,dicentes  ver- 
1«  Ioannis»non  dia  [Tu  es  qui  venturus  es]  Mef- 
dasinlege  promilTus. /»<««.  t .Quem  fcriplit  Moy- 
fes & Prophct*,iuuenima$  1 e s v m»  i Nazareth; , 


Cap.  VII.  237 

: i.77i0.i.Fidelis  fermo  & omni  acceptione  dignus* 
1 quem  vox  de  verbo»  propheta  de  Chtido»  lucifer 
de  role»przcurfor  de  rege  proponit. 

An  alium  expedamus  ] Hic  innuunt  tertium: 
quia  nihil  addendo  verbis  loannis » fines  man- 
dati noD  excedunt : nihil  omittentes,  legationem 
fideliter  peragunt.  Verbis  meis  addere 

nihil  audebant : diliabac  fupet  eos  eloquium 

meum. 

In  ipfa  autem  hora  curauit  multos 
^ langoribiis  fuis  U plagis  > fpiri- 
tibus  malis  : Sc  excis  multis  donauic 
vifum. 

Hic  incipit  certificado  legatorum  » potius 
quam  legationis.Quia  quzdio  ida  propter  quz» 
rentes » & non  proptet  rem  ipfam  mda  ed : quia 
res  ipla  manifeda  fiiic»  licet  nuntij  Client  in  dubi- 
tatione. Dicuntur  auiem  hic  iria.Primo  poponi- 
lur  res  cx  qua  furoicur  modus  cercificationis. 
Secundo  ex  te  fumpu,  ponitumrtificans  didam 
reiponlionis.Tetiio  occulte  fubtangitur  r^rellio 
dubitantis.  De  piimo  dicit  quod  [ In  ipla  hora 
multos  ] lendum  genera  hominum  [ curauit]  k 
Iangoribus»hoc  eddongis  angoiibus,in  toto  com- 
plexionem chronicis  zgritudinibus  turbantibus. 
Eceli,  I o.  Langor  prolixior  grauat  medicum  [ & 
plagis  ] accidentalibus  vel  apodematum  putref- 
ccntium,qiiz  dilTuluunt  compolitionem.  Et  hzc 
duo  liint  in  corpore  turbantia  totum : aut  fecun- 
dum complexionem  » aut  Iccundum  compofitio- 
nem.  Qui  fanat  omnes  infirmitates 

tuas,  qui  redimit  de  interitu  vitam  tuam  [ & Ipj. 
ritibus  immundis  ] Er  hoc  fecundum  oppredio* 
nem  virium  anime,  lo.  Pettranliuit  Denefa- 
ciendo  » & fanando  omnes  oppieflosa  diabolo. 

f.  Qui  vexabantur  i fpiritibus  immundis» 
curabantur  [&  czeis  multis]diue(fo  genere  czei- 
tatis[donauit  vifum]Et  hzc  cd  infirmitas  fecun- 
dum parrem  nobiliorem  & rpiiicualem  Icnfum» 
in  quo  confidit  ducatus  totius  corporis.  M.itih.6. 
Si  oculus  tuus  fuerit  fimplex, totum  corpus  tuum 
luddum  erit.  Infirmitas  enim » aut  ed  (ecundum 
animam»  aut  fecundum  corpus : fi  fecundum  cor- 
pus, aut  in  parce»  aat  in  toto : & fi  toto , aut 
in  toto  Iccundum  complexionem  » auc  fecundum 
compolitionem.  Et  penes  hoc  fumuncur  infirmi- 
tates hic  CDumeratz. 

£c  refpoDdcns , dixit  illis: Euntes 
renuntiate loanniqux  vidtflis,&  au- 
dilHs,  Quia  exd  vident,  claudi  am* 
bulant, Icprofi  mundantur»  furdi  au- 
diunt , mortui  refurgunt , pauperes 
euangclizautur. 

Ecce  biefumitur  ex  re  ipfa  congrua  qaxren- 
tium  ceriificaiio.  Ed  aurem  in  duobus : in  pro- 
batione pocedaiis  diuinz,  ic  io  ordine  porcdaiis 
ecdefiadicz , qoc  procedit  cx  diuina  potedate. 
Probatio  autem  potedatis  diuinx  ed  per  mira- 
cula potedatem  diuinam  demordlraniia : propter 
quod  Luc.x  I. Digitus  Dei  vocatur:vb>dicit»Si  in 
digito  Dei  eiicio  dxmonia » ptoftflo  peruenit  in 
vos  regnum  Dei.  Ex^d.Z.  Dictus  Dei  ed  hicEt 
ita  indicat  idb  quxcendbus  «figito » regomn  Dei 
aduenifle 


1^8  D.Alberti  Magni,  Ord.Prsd 


aducnitic  in  ipib ; & iti  fe  e(Tc  qui  ventiitos  erat, ' 

Sc  cxpCiSabatiir  piomiffus  in  le^c.Ei  hoccft  quod 
dicit, Minens  ad  reiipGus  manife(\ationcm  [Eun- 
tes renuntiante  loanni  ] vt  fuo  cefliraonio  vos 
conoincamini  : quando  terum  veritatem  di^is 
cius  concordare  vidiflis  [ que  vididis  ] prefenter 
[&  audidis  ] de  pcxierito.  Et  ez  hoc  patet  quod 
aliquamdiu  iili  fuerunt  cum  Domino.  Notos 
enim  apud  eum  habebant  Andream  & alios , qui 
ad  teditnoniom  loannis  adhzreranc  Domino  : & 
ab  illis  tanquam  familiaribus  & (ibt  Ede  dignis 
audiuetunc  multa qux  non  viderant.  Au- 

ditu auris  audiut  tetnunc  aucero  oculus  meus  vi- 
det te.  Idcirco  ipfe  me  reptehendo,  Sc  ago  pceni- 
temiam»  Lur.  lo.Multi  Reges  Sc  Prophetx  volue- 
runt videre  qox  videtis , & non  viderunt : audire 
qux  auditis.&  non  audierunt. 

Quia  cxci  vident  ] Irta  qux  lue  enumetatfu- 
itiuntur,  aut  fecundum  coirupeionem  in  toto,vcl 
in  pane.  Si  autem  in  parte : aut  (fundum  corru- 
ptionem interiorum  in  ezcetiotibus  manifedam, 
aut  fecundum  conuptionem  exteriorum.  In  exte- 
rioribus autem  » aut  fecundum  organa  fenfuum, 
aut  fecundum  otgana  motus.  In  (mfibus  autem 
fiimuncur  fecundum  corruptionem  organorum 
duorum  (enfuum  difciplinaliura,  qui  funt  vifus  & 
auditus : & in  his  per  Hmilia  omnes  alix  corru- 
ptiones imclliguntur.  De  illa  qux  eft  fecundum 
panem  in  organo  fenfos  difciplinalis  qui  eft  vifus, 
qui  dcfetuic  difciplinxquxeft  per  inuentionem, 
dicit  [ cxci  vident  ] oculis  recuperatis,  /.nc.  ift. 
Refpice,Edes  tua  te  faluum  fecit.  Iniudi- 

cium  veni  ego  in  hunc  mundum  : vt  qui  non  vi- 
dent, videanc:dr  qui  vident,  cxci  Eant. 

Claudi  ambulant  j Ecce  reparatio  defedus  fe- 
cundum corruptionem  organi  ad  morum  perti- 
Dcmis.  y Exlliens  claudus,  Sc  ambulauit,  & 
intrauit  cum  illis  in  templum  ambulans  & lau- 
dans Deum.  Soph.  3.  Sanabo  claudicantem , Sc 
eam  qux  abie^a  fuerat  reducam.  Sanat  autem 
etiam  cxcum  quando  lumen  diutnum  in  Ede  vi- 
dere concedit.  PpUm.  It.  Illumina  oculos  meos 
nevnquam  obdormiam  in  morte.  Sanat  clau- 
dum , quando  dide  ambulare  in  mandans  ad 
te£Iitudinem  iuftitix.  HtbrA  t,  GrefHis  teCkos  fa- 
dte  pedibus  veEiis,  vt  non  claudicans  quis  etret, 
magis  autem  fanetur. 

Leptofi  mundancurjHic  eE  reparatio  defedhis. 
qui  fumituc  (ecundum  coirupeionem  interiorum 
ad  extetiora  procedentem.  S$tpra  Sc  MMth.  S. 
Extendens  finquirj  manum  tetigit  leptofum,  di- 
cens : Volo,mundare.  Er  hoc  Ecut  iam  ante  dixi- 
mus , mundationem  EgniEcat  hxreticx  praui- 
taiis. 

Suedi  aadiuot]Ecce  reparatio  organi  fenfus  dif- 
aplinalis.qui  deieruit  dodrinx;&  EgniEcat  lepa- 
tationem  audirus  vetbi0ci.A/4rc.7.Millt  digitos 
in  auriailam  ciua,  Sc  dixit : Ephphetha  >quod  eft 
adaparire. 

Mortui  refurgunc]  Ecce  reparatio  corruptionis 
in  toto.  Ddmtl.  1 1.  Multi  dc  his  qui  dormiunt  in 
cetrxpuluere,euigilabunt.  ^c.rcIi.37.bigre(tuscE 
fpiritus  in  o(Ta  arida:&  rcuixeiunt.  If*.  3 f . Tunc 
apaientur  oculi  cxcotum,-&  autes  furdorum  pa- 
tebunt : tunc  falici  Ecut  ceraus  claudus, & apetta 
erit  lingua  mutorum. 

Sed  e(l  ObieAio.  Q^‘a  hxc  Egna  etiam  ali) 
San£ti  E:cerunt.  Et  ita  non  valere  viderat  {»o- 


batio,quod  ipfe  qui  hxc  ficir.Ec  qui  vcncuius  Et. 
Refponiio,  qitod  nullus  SanAottini  fcdt  hxc  vir- 
tute propria,  niE  ipfe  quied  Sandus  fandorum. 
Omnes  etiam  alij  i(\a faciunt  cum  fupplicarioiu- 
bus  & cxorcifmis.  Chtidus  aurem  facit  hxc  vt  r- 
bo  Emplici  Si  imperio , qiiafi  Ene  clauc  operant. 

Et  ideo  per  hxc  Ecut  per  digitum  demonfliatuc 
clfc  ptomilfus , & exp^tus  in  lege  [ pauperes 
euangelizantur  ] Ecce  demondtatio  ordinis  po- 
tcllatia  ccvleliafticx. Pauperes  enim  fpiritu  dc  qui- 
bus Mtuih.  5.  Sc  Lue.  6.  dicitur.  Deaii  pauperes 
fpiritu  : quoniam  ipfonim  e(t  regnum  cxlutiiin: 
qui  omnibus  rebus  huius  huius  mundi  exuti  funt, 
U>la  cxlcftia  meditantes,  illi  euangelizantut ; qui 
Sc  vocantur  ad  gradus  eccleEaEicos./4c«i>.z.Non- 
ne  Deus  elegit  pauperes  in  hoc  mundo,  diuites  io 
fide.hxredes  regni  quod  repromiEt  Deus  diligen- 
tibus fc/Sic  ergo  cctiiEcati  fune. 

Ecbeacus  cA  qutcunque  non  fuerit 
fcandalizacus  inmc. 

Hic  tangit  zelantium  eum  occultam  reprefllo- 
nem.  Dicit  igitur  [ OeatuseE } iam  in  fpe  , &*  in 
futuro  beatus  erit  re  ipfa  { qui  non  fuerit  fcanda- 
lizacus  in  me]Licet  enim  magna  diuiox  potentiae 
indicia  facetci  , Sc  licet  Scriptura  rellimoniura 
peibibeiei , Se  tempus  adncmus  cius  congruerer, 
Sc  loamies  uEimonium  peihibcrecumen  mulri 
caufam  ofTcnEtints  accipiebant.  Quidam  quidem 
ptopiet  infitmitaiem  quam  io  eo  videbant.  Qui- 
dam ptopter  nimiam  eius  humilitatem.  Quidara 
etiam  propter  liuorem.  Qn^idam  aurem  propter 
fux  itiEttix  defenfionem.  Quidam  proprei  tem- 
poralis glorixconfeniitioncm  Et  quidam  propter 
falE  nominis  feiemiam. 

Proprei  kiEnniratem  palEor.is  quam  in  eo  vi- 
debant,fxpe  fcandalizabitur  Apol\oli.A/<«rflr.i 
Omnes  vos  fcandalum  paiietuini  iu  me  in  lAa 
noAc.  Propter  humilitatem  autem  dLiic.4.Nonne 
hk  e(l  fabri  In  humilitate  iudiciuin 

eius  fublatum  cil.  Ita  enim  exinaniuit  (cmctipsu, 
quod  nemo  iudicauit  de  ipfoiudicium  re^um:di- 
cente  //«.f  3.  QuaE  abfeonditus  cE  vultus  cius  Sc 
defpeiilustvadc  neque  reputauimus  eum.  Propter 
liuorem  autem  dilcipuli  loannis  , dc  quidam  lu- 
dxorum  /tf4ff.io.  fcandalizabaniurineo.  l04ft.  7. 
Quidam  dicebant  quia  bonus  efl:alij  3Utem,Non, 
fcd  feducit  turbas  Phatilxi  autem  fcamlalizaban- 
rut  in  eo  proptci  fux  iuflitix  defenEonetn. 
^eM.  (O.  Ignorantes  iuEiciam  Dei , Sc  fuam  qux- 
rences  Eatueie  : iailitix  Dei  non  funt  fubicdU. 
Piiucipes  autem  propter  fux  glorix  conferuatio- 
nem , quam  Chrillus  deteftabatui.  han.  f.  Qiio- 
modo  poieilis  credere  > qui  gloriam  ab  tnuicem 
accipitis, & gloriam  qux  a folo  Deo  cE.non  quz- 
litis  ? Propter  falE  nominis  feiemiam  Etandaliza- 
bantur  Scribx,qui  dicucurlegifpcriti  i.Tim.^.Dc- 
uitans  falE  nominis  fcientianuijuamqnidam  pi  o- 
mittentes,circa  Edenaufr^auenint.Et  ItcdiueiEs 
decauEs multi  ineo  fcandalizabitiir.Et  ideo  Jixir 
SimeoQ  Lnc.x.  Ecce  hic  poEtus  eE  in  tuinam,  & 
in  refurteAionemmulcoium  in  lEaelid:  in  fi^um 
cui  contradicetur. 

Qcatus  igitur  efl  qui  in  ipfo  fcandalizams  non 
fuerit  ] hoc  e(l , occaEonem  cifus  non  acccperic 
Sc  ruinx.  Et  ideo  etiam  ^ 4.S.  dicitur  lapis  pretio- 
fus  > prensatus , & in  fundamento  locatus.  Ec  fe- 
quitur. 


in  Euang.  D.  Liic.  Cap.  VII.  239 


quitor  4 qaodcaJentcx  eis  plurimi,  & illaquea- 
buntur irretientur, & capientur. «./'«r.i.VobIs 
igitur  honor  ctedentibusmon  credentibus  autem 
lapis  quem  reprobauerunc  zdificantes  : & lapis 
omniionisSe  petra  fcandali  his  qui  offendunt  in 
vctbo>nec  credunt  in  quo  & pohti  funr. 

Et  cum  dirceiTtlTcnt  ountij  loan- 
nts , cnepic  dicere  de  loannc  ad  tur- 
bas. 

Hzccfl  pars  in  qua  concinetur  commendatio 
loannis  ne  occafione  inJu^  quxftionis  aliqua 
iiniftra  rufpido  oriatur  contra  ipfutntncuc  adhuc 
/unc  quidam  haeretici  qui  Manichxi  dicuntur, qui 
proprer  inducam  quxilionem  condemnant  loan- 
nem.  Tangurftur  autem  hictria:ptimum  quidem 
difcipulorum  loannis  li  Domino  difce{£o»ne  pu- 
tetur ede  adulatoria  cummendatio:recunclum  ed 
ipfa  laudis  magniheatto  : & tertium  , loannis  ad 
eos  qoi  in  Ecclefia  funr  comparatio.  De  primo 
dicit  [ Er  cum  difcefEdmc  difapuli  loannis  ] ne 
crederetur  captare  feuoiem  loannis  propter  ipfius 
teftlroonium  quod  veritati  peiiiibuerac.  Pfdim. 
140.  Oleum  peccatoris  non  impinguer  caput  | 
meum,  hoc  eft  , blandimcncum  adulatoris.  Ideo  | 
dicit  de  Ephraim  quod  oleum  in  itgypto  ferebar. 
Oleum  enim  in  ./Ccyptum  ferre  cft  blandicias  & 
adulationes  in  prstfcnti  hominibus  exhibere  [c<r- 
pit}  laudando  [dicere  ad  turbas  de  loanne  ] Lau- 
dandi enim  funt  viti  glorion  : deut  dicitur  Ecdi 
44.  fed  cum  modeflta , & non  in  pr*fenri:ne  fub- 
d^a  & palpans  credatur  e(fe  adulatio. 

Quid  exiftis  m defertum  viderem 
arundinem  veneo  agitacaml 

Hic  ponitur  loannis  commendarto , & habet 
duas  partes , in  quarum  prima  rcmouet  ab  co  vi- 
tuperabilia qux  cius  poflent  impedire  commen- 
dationemrin  fecunda  autem  in  magnis  virtutibus 
ponit  eius  commendationem.  In  duobus  aurem 
letnoueteaquxrunt  vitupeialia.  Remouetenim 
ab  eo  incon(lamiara,qux  contraria  pafcuerantix 
voti  (Ili : &c  remouec  ab  co  refolucam  mollicieni, 
qux  lux  contraria  elfec  auflerirati.  In  primo  ho- 
rum liint  eres  quxftiones.  Prima  cft,  quid  traxerit 
homines  vt  telinquctent  commoda  & vtilitates 
propriat , &:  ad  loca  fe  ttansfetrent  inhabitabilia 

incommoda|.^  Hoc  enim  non  potuit  facere  nifi 
tnagna  res  aliqua  &:  mirabilis.  Et  hoc  cft  quod 
<Udr  [ Quid  videte]  hoc  cft . quid  ad  videndum 
ciat  ram  magnum  & mirabile[exiftisl  ex  propriis 
commodis  Se  habitationibus  [ in  defettum  ] vbi 
rec  commodum,  nec  habitationem  propriam  vel 
peregrinam  habete  potuiftis.  Deut.n.  Inuenic, 
eum  in  terra  deferta,  in  loco  horroris  & vaftx  fo- 
licudinis.  Luc.  Omnes  exibant  ad  eum  vt  ba- 
ptizarenrur  ab  co  [arundirtem  vento  agitatam  ? ] 
Secunda  quxftio.  Q.d.  Nunquid  hoc  fuit  aiundo 
vento  agicata^quod  vos  de  domibus  propriis  ere- 
mos traxit  in  defcrnSm  ad  videndum.  Q^d.  Non 
hoc  fuit  arundo  vento  agitata. 

Arundo  autem  tria  genera  proprictarum  ha- 
bet. Habet  enim  quafdam  ex  Iqco  fux  genera- 
tionis, qiiafdam  ex  fua  fubftantia, quafdam  autem 
e^  hoc  quod  cft  inhu^Iuofa.  Ex  loco  fux  genera* 


tionis  eft  in  humido  & lutolb , & per  hoc  (igniS- 
car  concupifcenrix  humorem  & lucum  (uxurix. 
hb  40.  In  vmbra  docvnic,  io  fecreto  calami,  & in 
locis  humencibus  , hoc  cft  , inluxuriolisquielcic 
diabolus.  Hoc  non  compede  loanni  virgini  tc  ab 
vtero  landVificaco.  Itrtm.i.  Priurquam,te  forma- 
rem in  vtero,  noui  ce;&  antequam  exires  de  ven- 
tre, fandlificaui  te,  & Prophetam  in  gentibus  dedi 
re.  Arundo  edam  habec  ex  feipfa  quod  eft  intus 
caua,  exterius  nitens  & plana  , & eft  fragilis  in 
fcipra,  & (ignilicat  hypoctilim  qux  extra  pulchri- 
tudinem prxtendit,  & incus  nihil  habec : habentes 
r^fem  pietatis , virtutem  autem  eius  penitus 
aDnegantes.  Et  hoc  iterum  non  competit  loanni, 
de  quo  dicitor  Lmc.  i . Spiritu  fandlo  replebitur 
adhuc  ex  vtero  matris  fux.  ffd.\6.  Forftean  iimt- 
teris  fupetbaculumiftum  arundineum, iEgyptum: 
cui  fi  innixus  fuerit  homo,  frangitur  fcpetforabit 
manum  eius.  Quia  quando  arundo  frangitur, 
acutis  angulis  perforat  innitencem:ficut  hypocri- 
cx  omnibus  innitentibus  in  aduerfitate  fta^i  ma- 
nus vulnerant.  Arundo  etiam  agitabilis  eft  omni 
vento, &:  fiefignificat  inconftantes.j.^f^.p  Per- 
cutiet Deus  IfracI , ficuc  moueci  folei  acundo  in 
aqua:&  euellec  IfracI  de  terra  bona.  Hoc  iterum 
loanni  non  competit , qui  vc  dicit  Gtegor.  elegit 
magis  folide  fobfiftere  in  fe , quam  humana  opi- 
nione eleuari  fiipra  fe.  £c  ideo  arundo  Icuisfqux 
in  infantia  & iuuentute  confiteretur  veritatem, 
tc  modo  in  carcere  negaret  vetiiaiem  ) noa  fuit. 
Arundo  etiam  cft  infiuiftuofa  , & fic  combuftioni 
de  facili  apta.  Tanquam  fcintillx  in 

arundineto  difcutrenc.  Sandli  enim  judicando 
cum  Domino,  peccatores  inutiles  incendent.  Sic 
autetn  non  fuit  loannes.  Lmc.  t.  Multos  filiorum 
IfracI  conuertet  ad  Dominum  Deum  Patrem 
fuorum.  Item  ibidtm.  Ipfe  preeibit  ance  illum  in 
fpiciru  & virtute  Elix:&  parare  Domino  plebem 
perfedUm.  Non  ergo  fuit  arundo.  Talis  enim 
afpe^us  tam  multos  & graues  & honeftos  virof 
dc  propriis  ad  deferta,  per  longa  terrarum  Ipatia, 
non  euocalTct.  Et  ideo  fubauditur.  Non. 

Sed  quid  exifeis  videre  } hominem 
mollibus  veftimemis  indutum  > Ecce 
qui  in  vefee  preciofa  fune  & deliciis , in 
domibus  regum  fonc. 

Secundum  eft  quod  cemouet , iterans  quxftio- 
nem  [Sed]  adhuc  dicite  [quid  videre]  quid  viden- 
dum [ exiftis  ] veftra  relinquentes  6c  in  defertum 
properantes.  Oportet  enim  eum  qui  diuina  con- 
teropfari  defiderat  vtfuarelinquat.CxmiV.j.EgTe- 
dimini  filix  lerufalem  & videte  Regen\  Salomo- 
■nem.  Oportet  etiam  quod  in  defertum  folitudi- 
nis  profunde  penetret  qui  loannem,  hoc  cft , gra- 
tiam inucnire  defiderat.  £xtd.  ^ In  interiocibus 
deferri  dixit  Moyres:Vadam,&  videbo  vifionem 
I hanc  magnam  [ hominem  mollibus  veftitum?] 
j Remouet  id  quod  contrarium  eft  aufteriiati. Mol- 
libus enim  veftiti  non  quzruntur  in  deferto  , fed 
' in  palaiio:ficuc  ftatim  fubmfert.  Mollibus  autem 
veftiri  eft  inielligenduro  quod  io  omni  fenfii 
molle  fir:ad  videndum  quidem  propter  coloixm: 
ad  olfaciendum  proprer  meretricia  aromata , qux 
veftibus  preciolis  inuoluuutur  :iead  taduro  pro- 
pter mollitiem  corporis  te(bIucam.VDde./^<«//<&'  )• 
Veftitus 


140  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsed. 


Vefttcus  erat  de  pilis  camelorum : & zona  pelli- 
cea lumbos  cius.  Hebr.  1 1.  Circumierunt  in  mc- 
ioiis  > in  pellibus  caprinis  : egentes » angulbati> 
aBlidkiiquibusdignus  non  erat  mundus.  4.  Reg-\ ■ 
Qualis  enim  fuii  rir  qui  occurrit  vobis  homo  pi- 
l^s  :&  zona  pellicea  circa  lumbos  cius?  Et  te- 
fpondit»  Elias  Tchfbitcs  cft.  Sicut  enim  loanncs 
pjtxiuit  ante  Chriilum  in  fpitiiu  & virtute  Elix: 
In  etiam  prxiuit  in  habitu  Elix  non  mollibus 
Veftitus.  Ecclf.  1 1 . fn  vcftitu  ne  glotieris  vnquam 
I.  /'rf.  j.  Quarum  non  Tic  cxtrinfecus  capillatura, 
aut  circumdatio  auri . aut  indumenti  veftimento- 
rum  cultus.  Vnde  dc  epulone  diuite  Lue  i6.dici- 
tur.quod  induebatur  purpura  & byflb : byifo  pro- 
pter mollitiem  ,&  purpura  propter  fplciidorem. 
Ad  tales  igitur  videndos  non  exiliis,  (.^ia  [Ecce 
qui  in  veite  pretiofa  funt]  Sophen.x.  Vititabo  fu* 
petoennes  qui  induti  Tunc  vc(\c  peregrina  [ ^ in 
dcliciU]te(oloti.  Viquequo  dilTolucns  | 

/ilia  vaga}  Tales  enim  non  quxruncur  in  defecto, 
fed  in  ciuitatibos[in domibus  regum  fumjSc  ma- 
gnatum. £t  horum  conlltium  (reiittis  Roboam 
fcidit  regnum  ^ Dei  meruit  indignationem  ). 

M- 

Mollibus  etiam  metaphorice  vediunrur  & ot- 
nanmt  adulatores : qui , ficut  dicitur  £A.tch.  1 
conTuunt  puluillos  nib  omni  cubito  manus.  Et 
hoc  ad  literam  ert  opus  adulatorum  , femper  puU 
loillos  poH  magnates  portare , 8c  brachiis  eorum 
& capitibus  & natibus  fupponere  Et  hi  etiam  in 
domibus  Regum  fune : quia  Reges  & magnates 
fere  omnes  funi  Satdanapalli(.T,  & non  habent  in 
gratia  nili  cales.  loanncs  autem  nihil  tale  ptxten 
dic,  qui  fic  incepit  Lue.  Genimina  vipera- 
rum , quis  vobis  dcmonilrauit  fugere  it  ventura 
ira? 

Sed  quid  exiftis  Tidere  i Prophe- 
tam i vtique ; dico  vobis  & plus  quam 
Prophetam.  Hic  eft  de  quo  feriptum 
cft  : Ecce  mitto  angelum  meum  ante 
faciem  tium  , qui  prxparabit  viam 
tuam  ante  tc- 

Remotis  vituperabilibus  qu*  poflcnt  exi 
Rimari  de  loanne  , ipfum  oRendit  cilc  com- 
mendabilem de  veritate,  propter  quam  etiam 
fuit  incarccre:  quia  veritatem  prophetalem  nun- 
quam deferere  voluit. Dicit  autem  duo : qusRio- 
T>cm  Sc  tclponlioncm.  t^xftioncin  fle  format 
[ Sed  adhuc  dicite  [ quid  exiRis  ] extra  vos , ex 
tra  veRra  , extra  omnia  vobis  nota  [ videre  ] hoc 
cR  , ad  videndum.  Bd>  uch.  4.  Sta  in  excelfo  & 
vide  iucunditatem  k Domino  Deo  tuo  tibi  ve- 
nientem. Repondet  [ Prophetam  >]  Q^.  Sic. 
Tamen  dicit  /mv.  t.  defe.  Non  fum  Propheta. 
Sed  Propheta  dicitur  dupliciter : RiiiRe,  & large. 
Stri^tRime  Propheta  dicitur  habens  infpiratio- 
nem  diuinam,  & ad  enuntiandum  dc  verbo  & fa- 
ctamencis  eius  in  lege  piomiHis:  vtconfolentur 
expedantes.  Et  non  fuerunt  Phrophetx  nifl  in 
veteri  tcRamcnto : ficut  £ccU.  fC.  dicitur.  Da 
mcrcedcm  Domine  fuRinentibus  tc  , vt  Prophe- 
tx  ttii  Rleles  inucnianrur.  Alio  modo  dictrnr 
Propheta  large  quilibet  habens  infpirationem  de 
futuris  quibulcunque.  Sic  Propherz  etiam  fue- 
runt Sc  funt  adhuc  in  nouo  ceRainento : quia 


multa  fucma  Sc  vera  prxdicunc.  Primo  modo  di- 
citur yW-itr/i.  9.  Lex  A' Ptophctivfqucad  loan- 
nem.Sccudo  modo  dicitor  Lnc. i.Ta  puer  Prophe- 
ta Altifliini  vocaberis  : ptzibis  enim  ante  faciem 
Domini  parate  vias  eius.  Confirmat  aucent 
iRam  rerponftonem  Chritlus  [ Vtique  : dico  vo... 
bis  &:  pius  qium  Prophetam]  quia  in  mattis 
vccfo  gefliens  oRcndir^  fa£lo  ^verbo  Sc  digito 
pixfcnrero  Reden^ptorem  , & iacramrma  eius 
dcmonRrauic  ; & lic  plus  cR  quam  Propheta: 
quia  EuangeliRx  in  demonRrando  ofHciimi  ha* 
huic . //4.41.  Primus  ad  Sion  dicit : E go  adfiun. 
Sc  ad  lerufalem , Euangcliflam  dabo.  Prupini- 
quum  enim  regnum  cxlorum  pmnicenubus  cfle 
prxdicauit : quod  alij  non  ponictuni  facere. 

Hic  cRdc  quo  feriptum  eR  1 Conlrimat  pet 
Scripturam  j.  Et  loquitur  Pater  ad  Fi* 

lium  [ Ecce  mitto  ] in  quo  notaruc  loannis  au- 
foricas  ex  mitieme  cumin  legationem  [ange- 
lum ] in  quo  notatur  exUbatus  Se  Tanaitas. 
Aialaeh.  a.  Angelus  Domini  exercituum  eft 
[ meum  ] quem  ego  fan£liEco,  Sc  cui  nomen  im- 
pono, Sc  quem  a (lenii  vtero  cx  (tnc  patre  ad  hoc 
voco.  Dominus  ab  vtero  vc>cauii  me> 

de  venire  matris  mex  recordatus  cfl  nominis  mcl 
[ante  faciem  tuam  ] hoc efl, ante  mnnifenatio- 
nem  tuam  per  quem  ui  manifcRens. /04/7.  i.vc 
mantfellctur  in  Iftact , proprerea  veni  ego  in  aqua 
baptizans[qut  prxparabit  viam  tuijhoccR,  viam 
qua  ad  reitur  ,&  qua  tu  vadis  ad  corda  Edetiiim 
[ante  te]//i4  ao. Parate  viam  Domini,re£bs  facite 
in  folinidine  (cmitas  Dei  noftri.  x6.  Per- 

fice greifus  meos  in  femitis  tuis , vt  non  monean- 
tur veRigiatnea.  Sed  quia  multa  de  his  Tcrbi.sin 
prxmiflis  diflaTum,  ideo  hic  tranleamus. 

Dico  enim  vobis:  Maior  internatos 
mulierum  Propheta  loanne  BajniOa 
nemo  eft  : qui  antem  minor  efl  in  re- 
gno Dei,  maior  cft  illo. 

Hiefub  comparatione  loquitur  de  loanne  Ba- 
ptifta , & fjcic  duplicem  comparationem  : vnam 
quidem,  in  fanflicatc  & merito:  aliam  autem, 
in  poteflate  & cilicio.  De  comparatione  fandi- 
tatis  & meriti  dicit  [ Dico  enim  vobis  ] orc  veri- 
tatis quod  non  mentitur.  Num^  jj.  Non  eR 
Deus  quafl  homo  vt  mentiatur  [ imer  natos  mu- 
lierum ] Mulier  molliens  Sc  enmilita  hic  vocatur 
qux  virum  palla  cR,&  emollicioncm  fuilinuit 
i conaipifccmix.  Nec  dicit  jlnrer  natas,  honorcnji 
deferens  matri  qux  in  merito  & fanditate  om- 
nem excellit  creaturam  [ Propheta  ] large,  & Ari- 
de Tumendo  Prophetam.  7.  Spititnsfa- 

piemix  per  nationes  in  animas  fandas  fe  iranf- 
fett,  amicos  Dei  S<  Prophetas  conllituic  [maiorj 
fanditatcAc  metito  & dignitate  infpirationis  Sc 
enuntiationis  prophcticx.  Sanditate  quidem: 
quia  Spiritu  fando  replebitur  adhuc  cx  vtero  ma- 
tris fox.  Metito  : quia  ne  Icui  faltcm  niacuhue 
vitam  famine  poActridcoanrradcrcrti  renetis  fiib 
annis  petiit : vidu  parcus  > habitu  aiiAcrus  , ver- 
bo zdilicationis  deditos,  contemplatione  altif- 
fimus. 

De  primo  horum  /.ue.  i.  Erat  in  defertis 
agens  vfque  indiem  oAenltonis  fuxad  Kiael.  De 
vidu  Af4ith  Efca  cius  erat  loaiRa  Sc  mei  fyl* 
ueAre.  Dc  habitu  iktdeui.  VcAimcntiim  eius  de 

pilis 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  VII.  24? 


piis  caradoCQ:&  zona  peUtcea  circa  lutnlioi  eiui. 
De  verbo  praedicationis  /«an.i  EgovoxcUmamis 
in  deletto.  De  conieraplatione  Lttc. } . FaAum  eft 
verbum  Domini  fiipet  loanncroZachatix  61ium 
in  deinto.  Verba  audiuit,fpinttim  vidit^alcilTinias 
habuit  iUuroinationesdicui  patet  & iMt, 

& M4!th.  )■  & dignitatem  habuit  infpuacio- 
nis.  L»t  I.  Necdum  ieparatus  a vifccribus  raatris, 
cognooic  vocem  mattis  > & Spiiitum  Flij,  & vic- 
tutem  in  voce  matris  Dei.  Oignilllroam  etiam 
habuit  eounciationem : quia  g^u  indicauic  pa- 
rentibus digito  agnum  Dd  demoufttauit.  Et 
ideo  Anfufiinm  » comta  Fdicianum  a^uit.  Si 
maior  inter  natos  roulieram  loanne  nemo  eft. 
Omnis  autem  homo « prxtet  Chiiftum  Deum, 
natus  nuilieris  eft.  Igiiot  pcaeta  Deum  maior 
loanne  nemo  eft. 

Qui  autem  minot  ed  ] Hic  facit  comparatio- 
nem de  poteftate  accepta  in  miniftetio*  Dicitur 
autem  hic  regnum  caelorum  > completa  poceftaa 
ad  regnum  chorum  » ordinans  in  prarcepeis»  dc 
legibus , & olHciis , & facramentis : ordinata  ad 
vnum  qui  rex  eft  in  hoc  regno  . Talis  enimpoceftas 
eft  omne  regnum.  Et  fecundum  hoc  in  regno  cc- 
lorum  funt  miniftn , qui  poceftatem  in  oedine 
prcceptorura  U legum  & (acramentotum  l«mn- 
dnm  officiorum  gradus  acceperunt  » lendum 
tpiod  didlum  eft  capiti Tibi  dabocla- 
ties  regni  edorum.  Et  inunduro  hoc  omnis  qui 
eft  in  regno  orlocum  per  officium  fuum  confit 
gratiam  qua  aperitur  regnum  cslorum : vel  pet 
officium  fuum  ligat  ne  aperiatur  regnum  rdo- 
tum.  Tale  autem  aliquid  loannes  fuo  minifterio 
lumquam  contulit  : & ideo  in  regno  czlorum 
minifter  non  fuit.  £i  ideo  [ minimus  qui  eft  in 
rqgno  celorun  maior  eft  toannejfecunduro  huius 
poceftacis  comparationem : quialiloannes  via  eft 
ad  regnum  cdorpm,  hoc  modo  di^um : loannes 
nihil  eft  in  ordine  regni  caelorum.  £t  ideo  dixit: 
Me  opottet  minui , illum  autem  crelcere.  /a«n.|. 
Et  idro  etiam  nullum  lignum  f^it : ficut  illi  qui 
gradaa  habent  fanitatum  in  regoo  edorum. 
Ifte  eft  igitur  inteUedus  liter«  lendum  ve- 
ritatem. 

Qnxdam  tamen  GlolEuaro  expolitiones  dlee 
. re  videmur quod  regnum  celorum  dicitur  re- 
gnum beatorum,qui  iii  limbo  liberattonemChri. 
fti  fpc  fiebVi  expedaucmnt : quorum  minor  quan- 
tum ad  recuritatem,maiot  fuit  loanne  adhuc  vtuo 
ic  dubiam  viam  agenti. Sed  hcc  non  eft  expolitio 
literal  is.Prior  autem  liieraliseft.Et  fecundum  hoc 
malus  etiam  facerdos  qui  toleratur  in  minifterio 
£cdelic,maioreftIoanne.  Talia  enim  ro^trudo 
poreftatis  ecdeliaftics  non  competebat  ei  qtit 
nullum  habitii  officium  ecdeliafticum.l^  media- 
toris & prccurforia  & vic  & prxaisbuli  ad  hcc 
acceperat  poteftacero.  Hoc  eft  ergo  quod  dicit 
//4.<  I . Vos  Sacerdotes  Dd  vocabimini.  Miniftri 
Dei  noftti  dicetur  vobis.  i.Pttr.x.  R^ale  facer- 
dotium  , geus  fandia » populas  acquilitionis : vt 
viftutes  eius  annuntietis  qui  vos  de  tenebris 
vocauic  in  admirabile  lumeu  fuum.  Nec  poceft 
clle  de  populo  acquilitionis  qui  non  habet  con- 
ferre gratiam  populum  acquirentem.  Sic  ergo 
loannes  minor  eft  minimo  io  regno  edorum, 
& maior  eft  maximo  intei  natos  mulierum  in 
eodem. 

D-All^rti  Msgmtin  £«an^.  D-Lue. 


Ec  omnis  populus  audiens  Sc  pu- 
blicani ♦ iuftificaucrunc  Oeum  , ba- 
pcizati  baptifaio  loannis  : Pharifxi 
autem  & Lcgifperiti  confilium  Dei 
rprcucrunc  in  remccipfos  1 non  bapti- 
zatiabeo* 

Hic  incipit  pars  tertia  illius  partis,  tn  qua  po- 
nitur teptehenuo  non  foTcipientiam  teftimonium 
loannis , & comtoendatio  paucorum  fufcipieis- 
tium  ipfum.  Ec  ideo  fecundum  ifta  duo  diuidituc 
in  partes  duas.  Prima  harum  ( que  eft  de  tepre- 
henHoncnonfufcipientium ) habet  panes  duas, 
in  quarum  prima  ponitur  reptehenlioms  caufa. 
In  fecunda  autem  fiffi  metapnora  ponitur  repre- 
henfto  valde  congrua.  In  prima  harum  dicic,quod 
genetalicet[otnnis  populus]limplex  & idiota  folo 
dudlu  tacionii  [audiens]  Ioaonem,&  quod  minua 
videbatur[pubUcani  ]quia  publico  qucftu  & a£U- 
bus  ou^is  retrahi  videbantur  audientes  eum  [iu- 
ftilicauerunt  Deum  ] hoc  eft , iuftum  6c  veracem 
oftendetunc  in  fermonibus  fuis:qul,ltcut  loannes 
predteabat , fpem  ptomilic  pernitentibus  & con- 
ftcentibus  pecmea  fua.  pyiii/m.fo.lufti6cetis  tn  la- 
monibustuis»  & vincas  cum  iudicaris-  Et  ideo 
dederunt  vcriuii  0e  iuftitie  Dei  gloriam : & con- 
fteebamur  peccata  fua  loanni , poenitentiam  ad 
conliiium  eius  recipientes,  hfm  7.Fili  mi  da  glo- 
riam Deo , & conneere  peccatum  tuum,  & indica 
mihi  quid  feceris  [ baptizari  baptilino  loannis] 
qui  hihit  conlerebac  nilt  ad  baptifmum  Chrifti 
tmroduAionem  & afluefadbonem : licut  in  prje- 
habitis  eft  expolitum. 

rhariliei  autem  ] Ecce  fecundum  illius  primae 
partis : quia  cum  idiotc  & publicani  lic  quere- 
rent  pcenitentiaro  fecundum  conliiium  Dei  qui 
roiferat  loannem  [ Pharifei]  prxfumcnies  de  fua 
iuftitia  [ 6c  Legtfpetiti  ] liue  Scrib*  ptatftimentes 
de  falli  nominis  Icientta.  Scientia 

inflat  [ Dei  conliiium  1 quod  fuit  in  loanite  quod 
duceret  ad  Chriftum  [Ipreuerum]  Ppdm.S  1.  Co-* 
gicaueninc  conliiium  meum  repellere.  Prtutrh.ii 
Defpexiftis  omne  conliiium  meum  . & increpa- 
tiones meas  neglextftis  [ in  femetipfos  ] hoc  eft, 
contra  femetiplos.  Similis  modus  loquendi  eft 
DnHul.i ).  ReAe  mentitus  es  tn  caput  tuum, hoc 
eft,comra  caput  cuum.Vel[m  lemetipfosjhoceft, 
quod  datum  fuit  diredum  [in  rrmetipfos]ad  vti- 
iitatem  eorum.  PfAm.iy  Filij  alieni  mentiri  liint 
mihi , fili)  alieni  inueteraci  fune , & claudicaue- 
runt  a femiris  , hoc  eft  , confiltis  ad  veilitatetD 
eorum  datis.  Et  tangit  hic  tertium  in  quo, 
dicens. 

Non  baptizat!  ab  eo  ] ad  quod  tamen  A iplb 
vocari  ftierunt.  Prputrk.  < -Quis  vocau>,&  renui- 
ftis  : extendi  manum  meam,  & non  fiiit  qni  afpi- 
cecet : ego  quoque  in  interiru  vcftro  ridebo,  6c 
fubfamnabo  cum  vobis  quod  rimebaris.aduencrir. 
M/uth.  1 1 . Piibbcani  & raereuices  przcedeni  vos 
io  regnum  Dei. 

Ait  autem  Domious  : Cui  ergo  A- 
miles  dicam  homines  generationis  hu- 
ius,& cui  Amiles  funt  i 

Hic  ponitur  fub  metaphora  reprehenlio.  Et 
funt  eres  paragraphi  Primasdaasquxflionescon- 
X dner 


142.  D.  Albsem  Ma^ni,Ord.  Pra^ct 


tipec  Secundat  c<)qnDet  a(riihila-t 

lionem.  Tertios  au£cm  adimi  expifu^tio- ! 

nnn.  Primus  qui  cominec  qu«(\ionesduas,Kabcc 
qu«dioiics  fecundum  duos  mu4os  adimi)audi< 
qoi  ficti  confueuerUnt.  Vnus  etl  quando  afliinila- 
tioeft  in  didk>>  5e  nonin  rc  : fiaic  cfiadimilatio 
atabolaium  fidarum  : ficut  poecx  aliquando 
nxeruot  ad  vrilitatero  inftrudkionis  hominiuTi. 
Alius  cft  quando- affimilatiofumimc  ad  temquz 
f ft  veJ  fuit  in  natura. 

; Attende  autem  » quod  tanta  fiiirmalttiaido* 
rom  & tot  modis  yatiaca » quod,  ad  nihil  vnum 
adimilati  poigic.  fiue  illud, eilerxes  fida  vel  vera. 
Vnde  etiam  dii  qoi  ponebant  fabuUniae  tianfcotr. 
potationes  animaruu)  > quando  homo  in  multis 
malitiis  fuit,  ponebam  eum.  in  muiluCorpoiutt 
fdiquid  ttanfcorfniarL..fi<ui  in  aUquid  compoti- 
tura  ex  potco  &cane  6c  lupo : vxeilh  potcus  ra- 
tione immonditic , cabis  piopcct  itaoi » Cc  kb 
ptopter  rapacitatem  » & lupus  propter  infidias 
Bonumcniip  ell  ex  voa  ibia  it  tota  caiifa.  Malum 
autem,  omnifariam.  ■ Et  ideo  .etiam  malum  cum 
ftullo  vno  habet  fimilicodinera.  Bonum  autem 
omne  reipicit.  ad  vmun.  IPam  eig9.difiicuUa? 
tem  adtmilacionis  malotum  vidm.  Chtifius» 
tiicit. 

Cui  ergo  ] Ex  quo  tot  modis  dcuianc  [ fimiles 
dicam  ] nngeivlo.  parabolam  que  non  fit  nifi  in 
dido[homines]  ab  hanuno  tamen  cor  mutantes. 
224ni</ 4.  Cor  eius  ab  humano  mucetur,  ^cor 
lisrz  detur  ei.  Si  enim  homines  ab  bumano  non 
mutarentur : tunc  vni  alTimilari  pullent.  Efhoc 
non  eilet  difficile  inuenire.  Nunc  autem  quia  ab 
humano  mutantur  ; in  tot  genera  vitiorum  dc* 
g^etant,qaod  esiain  atn  fingei>di  ell  difficile  Sed 
oportet  quod  multicorpotibus  affimil^tut.  Non 
enim  conucnium  nifi  in  boni  & humani  nega- 
tione : aliquando  iumeiitis  affiniiUti. 
Comparatus  cft  lumentis  infipientibos,&  fimilu 
Esdus  cft  illis.  Aliquando  fecundum  aliud  vitium 
comparabiles  funi  cani.  (!ane^  impuden 

tilltmi  iicfcientes  fatucitatem.  Aliquando  porca 
Canis  ceuetfiis  adfuum  vuiniium  : d 
fiu  tota  in  volutabro  luti.  Aliquando  pifei  & 
vcimi.  Haifu.  > . Facies  hominisquafi  pifccs  ma 
lis,6c  quafi  icptile  non  habens  ducem.  Aliquando 
tcom.  Venatio  ieonisonagti  ip  cremo» 

ptfnceps  malus  in  populum  pauperem.  Hc  ficdi 
uerfis  comparati . etiamfi  fingere  liceat,  vix  pof- 
funt  affimiUri  Sic  ergo  fingenda  parabolam  [cui 
dicam  liiTiiies^]'^afi  dicat.  Sine  exemplo  fune  io 
tpalitia  [^homines  generationis  huius]  I>CNrrr.}i. 
Generatio  pcruecfaell.  & infideles  filjj.  A/arc.p. 
O generatio  rn^a,  quandiu  etovobifcum,  quan- 
diu  patiat  vos?£t  ideo  cauendunv  ab  imitatione 
generationis  huius,  dicit  A4/M.77.  Ne  fiant  ficut 
paties  eorum  generatio  praua  & exafpetans. 
Lue. ).  Genimina  viperarum  [&  cui  fimiles  funO] 
Qj^dieat.  In  figmentis  parabolarum  non  inue- 
i^tqr  cui  affimileutui.  £t  fic  malitia  eorum  exce- 
dit afiimilationem  atti$:&  in  naturis  nihil  cft  cui 
fimiles  fint.  £t  ideo  modum  naturz  excedit  eo- 
rum iniqua  turpis  deformitas.  Sicut  enim  in 

bono  dicitur  de  i^aham  quod  non  cft  innemus 
fimilis  illi  qui  eonferuarce  legem  excelli : itade 
iftis  dicitur,  quod  non  cft  inueiitus  finults  illis, 
qui  fic  pioptec  fuas  ttadiclones  iteitum  faociQDC 
Pei  AUtih.ij, 


Similes  fune  pueris  fedentlMis  in 
foro  , &L  loqucncibusad  inuicem,  £c 
dicentibus  : Cancaiiimus  vobis  tibiis, 

&:  non  laltalbis:  Jamcauuin)u$,&  non 
plorallis. 

Ecce  bic  ponicuc  affimilatio  quz  cft  inXiega- 
tione  lanciira  & in  habitudine  ^ verbum  Dei. 
Comparatur  enim  hic  faiftum  fadlo , dc  non  res 
rei;Dicit  ergo  in  Colo  hoc  quod  rebelles  fune  ver- 
bo Dei . 8c  Spicitui  iaudto  refiftunc  [ Similes  fime 
pUerisj  hoc  eft,£>do.maiorum  puecocam,  & con- 
fbtmiutem  6c  fodetatem  bonam  puetftcm  vio- 
laocntm. 

Attemle  enim  »>qaod  fum  boni  puetr^  & fune 
mali  pueri  Boni  pueri  i puritate  inoocesitiirtiid], 
inundi,  fimpHces;  ludis  liberalibus  fe  inuicem  ad 
vinutan.&  ciuilttatem  prouocantes.  De  puritate 
piietotum  y/4.8.  Ecce  ego  6c  pueri  mei  quos  de- 
dic.milu  DomifUiiiOemuiidicia  Afdttb.  i p.Sinice 
paruuios  venire  ad  me : talium  eft  enim  regnum 
crlorum.  De  fimfdicitate  i.Orimfi.14.  Malitia 
pacuoli  eftote : ietiubus  autem  perfefti  ficis.  De 
ludo  liberali  cadonabili , ad  virtutem  Ae.ciniliia* 
tem  prouocante  t.htr.x.  Quafi  modo  geniti  in- 
fautes,  rationabiles,  fine  dolo,  lac  concuplfcice  vc 
m co  crelcatis  Rationabiles  fiituiquia  adhis  fuos 
ad  rationem  cefenittr,  Lac  concupircunc , in  quo 
crefcunc,  quando  ftudialudorumconuertuocad 
virtutis  ciuilitatem.  Ifti  etgo  pueri  ad  hzc  pueri- 
lia fune  a Patriarchis  informati,  i Pcophecisedo- 
Sandlis  exeeeitad  , b loanne  confottad, 

Q(  a Chrifto  peifcAi.  Et  ideo  funi  omnium  enu- 
meratorum figura.  Miittb.if.  Nifi  conuerfi  foe- 
titis,&efficiarnini  fiGac  paruuti:  non  intrabitis  ia 
regnum  czlorum. 

Sunt  mali  pueri  « impuri  maoila  concupifiren- 
ciz.rmmandi  libidine,  verfuti  dolo  fraudulentiz, 

>n  pellimis  ludis  & noduis  vficaci.  De  primo  ho- 
rum 16.  Non  eft  przctfus  vn>bilicuatuiis, 
per  quem  ad  matrem  (coDcupircentiam)adhuc  de- 
pendes. De  iccundo  Sequitur  vagam 

mulirrem.ficut  bos  qui  ducitur  ad  vi^imam,hoc 
elhhbi Jiiiaii.  De  terdo.  i .Co^i^/Ji.^.Ncditepueri 
effici  fenfibus  De  quarto , hoc  eft , de  execciiiis 
malit.  i.Muth.  b.4.  Fcftinabant  participes  fieri 
palzftrz,  & pczbicionis  eius  iniuftx : ti  p.iirios 
quidem  honores  nihil  repueames  , grzcas  glo- 
rias optimas  acbicrabsnuir.  Er  faAo  illorum  fi-  * 
miles  fune  Pltaiifiei  & Lzgif^iti.  Er  fic  legenda 
cft  Hceta.  •:  • • 

Similes  fum]  per  negationem  [pueris]  hoc  cft, 
fa^sbonoiuro  puecoium  qui  ptopter  di£las  pro- 
prictatcspucii  vocannir[(^ncibosjhoc  cft,quief- 
ceniibus.  £c  in  hoc  commendatur  puer  qui  zta- 
tem  vipcenSiledct  in  Audiis  honeftorum  ludorum 

difciplinalium.  Anfi.in  y.Ph^J$f,\v\  fidendo  dc 
quiefeendu  fit  anima  (ciens  & prudens  [ in  foto] 
Tripliciter  dicitur  fbrum:a  iudicio,^  venalium  re- 
rum exhibicicme,&  theairutn.  Locus  indici), pri- 
mo dicitis  eft  forum  ; & erat  locus  vbi  iudicea  > 
femper  inueniebanruc , & vbi  leges  cx  lefponfis 
rapientum  di^abanturXocus  autem  fic  ditftm  eft 
a quodam  foconeo  qui  fic  locum  apptllauic  , dc 
cvtias  tales  ad  iuftitiam  faciertdam  qrdinaqit. 
Poftraodum  autem  ab  vfu  loci , quia  ibi  folebant 
'confluere  mutti,  locus  ille  venalium  rerum  elle 
erepit. 


in  Euang.  O.  I 

ctrpit.  2c  i<leo  vbi  tcs  venales  exUiVent^ir  i ibi 
fotum  vocatum  eih  Qui»  v«tu  eciam  qui  rpecla^ 
cula  ludorum  exbibeut , utukicudjp^s  hpminum 
afpicienciom  quxiuuc  > theatrum  etiam  forum 
cft  appellatum.  Dicitur  auitctp  theatrum  a theoco 
cheoraSs  quod  c(l  video  vides;  quiaibi  fpe^iUcula 
exhibebantur.  •« 

Adhuc  autem  attcDde,quod  cft  ludus  bbtralis  a 
fapientibus  inucncus  6&  inflicutus : Si  eft  ludus 
vtilis , tamen  mcchanicu»>  & hic  ab  nx.(i5cibus 
propter  commoditatem  duium  inuentuf  ^ kdli- 
cucus : & ludus  turpis  Sc  nociuus  > dc  bic  ( vt  di- 
cunt 6c  Plai»)  a ciuitace  elt  exterminan- 

dus . Ludiu  liberal  i)  eil  in  quo  prztet  ludum  nihil 
aliud  volunius : quuif^  ludusankitqm  liberum 
& vircuofum  pddU  > ^ouocac  »d  vmimkid  Sc 
cofdit.lenitatem  dc  ihaDltietudiiiem : heut  mufi- 
corum , & camuum  iudu$,&  organptuin 
mrniodi.  Ludus  autem  mechanicus  eft.jqoem 
propter  ahud  volomusi  ilcuc  dl  eqoeftris  ludus» 
quem  volumus  propter  n>>liii^ : ^jliti^tD.  au» 
cem  pcopiec  patriip  de^WlW>emi  IfPdps,  autem 
obfeoenus  6c  turpis  e/1  ludus, Cccniforum.qui  nudi 
difairrunt  > turpia  tA^Vaderu^ant , 5c  ad  turpia 
prouocanc  r & M<|S  taullonJm  qui  np^iuus  cft. 

Acceude  autem.quod  cantus  facientes  primitus 
Tythagor ici  iiia  inceud^auc.  Aut  coim  congau- 
dere volebant  gaodeucibus  : & ideo  faciebant 
epithalamia  cantica»  & celcumata»&  bMprtnecli. 
Aut  conuiuetcaH>rihus&cimlitare;&ideocaO- 
xica  dc  motibus  faciebant,  virtutes  laudantes & 
vicia  vicu|>etanccs  Aiic  collamcntaci  volebant 
itilHbus : & ideo  fadcbai>t  lamcncabiHa cantica, 
vt  confliiiercnt  ca  quxdicit a. 
Gaudere  cum  gaudentibus  , & Here  cum  flenti- 
bus , idiprnm  inuicem  fentiemes.  Et  in  his  ludis 
boni  pueti  fecundum  flatura  patrum  fedebant , in 
bono  Audio  quie(centes,&  fe  imiiccm  exercentes 
in  fpc^laculis  hominum  in  foco.  Mali  autem 
pueri  ad  omnia  hzetiia  erant  difcoli»&  ideo  non 
reflabat  illis  nifl  communis  omnium  maledi^io» 
& dc  ciiiirace  exterminatio.  Et  ideo  dicitur 
Sztch.i.  quod  vidit  librum  fcripium  intus  & 
focis;  & flripta:  erant  in  eo  lamentationes,  St 
carmen  quoad  bonos  :Sc  vx  quoad  malos.  Et 
hocefl  qin>d  incendit  de  puciis  bonis  fedentibus 
in  foro. 

Et  loqnemibov]  pcc  figwam  ipforum  carmi- 
num [adinuicemj  hoc  cfl,adcolU^aneos  &cox- 
taneos  malos  tvulenres  eos  ad  honefla  prouo 
care[&  diccntibus]tpfa  flgtira  canr)inis[Camaui- 
mus  vobis]  cantica  quibus  ad  gaudcrWumcum 
gaudentibus  de  peuroiflionis  xternx , ptuuu- 
cauimus.  Pfilm.tit.  Lztatusfum  inhisquxdi-. 
da  funt  mihi  : In  domum  Domini  ibimus. 
Pfalm.^o.  Exilitate  Deo  adiiuori  noflro.  If»  f. 
Cantabn  dile^o  meo  canticum  pacmclis  mei 
viucx  fux  [Sc  non  falcaflis]  hoc  cfl  , concAitu  Sc 
motu  cordis  Cc  corporis  ad  cantus  nofltos  non 
concordaflis  : fcd  difcoli  a nobis  fuiflis.  Saltus 
enim  hic  vocatur  tripudium*  Tripudium  aurem 
fecundum  Pythagoram  vocacne  ludus , quo  arti- 
fidalicet  decenti  motu  corporis  & membrorum, 
modulatio  inuflcorum  reprxfcmatur.  Vnde  y<w- 
dicit,  quod  intclligitur  de  faltu  cordium 
potius  quam  hiflrionicls  motibus  corponun. 
x.Rcg.6.  Daiiid  faltabat  ante  arcam  cum  deferre- 
cur, cantatis  in  maflcis,&  dicens.  Ludam&  vilior 

D»  AHfCui  £mmh£.  D.Lhc. 


iic.  Cap.  Vi  l.  243 

flam  anK  Dominum  qui  elegie  me  [ lantemaui- 
ipus  yo^  cft  * car^tyaTameiuocum  cecini- 
mus , vc  vos  ad  compallioncm  mifecotum  de  cri- 
flitiam  pcenitemium  prouocatemus.  Thrtn.  i. 
Plorans.  p|otauii  in  nodc,de  lactymx  ehis  in  nu- 
xiiJis  eius.Ec  ad  litetaThreni,hoc  ciUamencaiio- 
nes,  caatkaun  lugubre  fuerunt  { dc  non  plocafln] 
per  conflmaatiam  vi  fleretis  cum  tlcntibi^.  Et  fle 
iemper  vos  difcoli  eflis:de  ideo  vx  vobis.  Sed  pq- 
tii^s<le  criQitus  aliorum  vobis  gaudium 

Pc^es  iniquitatem  io  fratrem  rouin^^ 
liet  ic  CQufuflo, dc  peribis  in  xternoro. 

VciuLi^nim  loamies  BapcIAa. , nV* 
que-  manflucans  paoMm oeque  bi- 
bcns  vimim , icitis  : DarmoAlum 
habet.  Vcnic  Filius  hbmlni^  mandu- 
Cafis  fei  bibens , 6c  'di£ius  : Ecce  ho- 
'mo^deuorator  dc,  bJ^h^i^yinum , ami- 
cy&jiuEiycanowsnrictpWfatorum.  Et 
iuflificacaefb  fapiencia  ab  omnibus Jal* 
liis  fuis.  rti-aj 

‘i..-?:  ■ “ ' .j’?-.  • ' -,5 

Hicexplattat  ainmiifttiqnem  [ Venit  loannes] 
Nou  iequicur  ordinem  enumerationis  ludorqny, 
ied  ordinem  teinpoiis  {Venim  enim  loaimes]  Qar 
ptifla  CU195  .tota  vita  0e  vox  lameocum  fiiit  & 
terror,: dipens  Lmc.^.  lam.iecuris  ad  radicem ac^r 
boris  pqflcaefl  [ neque  maoducans  panem]  defl- 
dcrabilem.^  ddedabileca  i)«ni</.to.Pancm  dO- 
GderabUcm  non  comedi  iciam  hebdomadarum 
temporibus.  Efca  ehiserat  loooAq.de 

mei  fylueflre  [ neque  bibens  vinum  ] in  jucundi- 
tate. Luca.  Vinum  & fleeram  non  bibet.  Et  hoc 
fecit tn  flgnum  lamentationis  [dediettis]  difl;oU 
vocibus  lamenti  loannis  quod  ore  dc  opere  de> 
prompflt[Dzinonium  babn':Hoc  tamen  cxpreflc 
non  leguntur  dixilTe ; fed  per  circumlocutioiicm; 

Vt  quid  ergo  baptizas,  fl  tu  non  esChri-. 
flus,  nec  Elias , neque  Propheta  ? Quafl  dicar.  St 
tu  non  es  Chriflusquiefl  fonsgratix,  neque 
Elias  quieflflgura  gracix  dc  Cbrifli , neque  Pro- 
pheta qui  cfl  prxeo  gracix:  vt  quid  ergo  de  puri- 
licacionc  ce  intromittis , nullam  in  te  habens  vir- 
tutem piirilicacionis?Ec  hoc  dicebant  in  coiiipedu 
|>opii)i  Domini  , volentes  populum  prouocare 
contra  loannetmvt  fatuus  & inlanus  repucaiemr. 
Et  fle  per  xquipollens  dicebant , quod  loaxnts 
dxmonium  haberer. 

Venit  filius  hominis  ] hoc  eft , Chriftus  filius 
virginis  [ manducans  dc  bibens  ] focietati  homi- 
num morem  exhibens  io  comedendo  & bibendo. 

I .Cmmh.  p.  Omnibus  omnia  fadbis  flim,vc  om- 
neslucrjfacerem[dcd>cius]concra,itndente$[Ecce 
homo  vocator  ] auiditaiero  fonat  qui  pro  ventre 
infanir  [ debibas  vinum  ] 6.  Oibenresin 

phialis  vinum.  Et  ante  parum.  Comeditis  agnum 
de  grege,  & vimlum  de  medio  armenti.  Hxc  tu- 
tem quidam  inducunt  tn  fuc  excufacionem  eda. 
citaris : volentts  allignare  pro  religione  quia  cor 
medantdc  bibant  qux  funt  apud  illos  Z.ire.10. 
Et  quotidie  comedunt  pinguia  ad  magnas  buc- 
cas , de  bibant  mulfliin  ad  magnum  ventrem.  Ec 
in  hoc  ex  foiditie  habitus  volunt  clTe  religiofl, 
de  quibus  didtur  Philip,  f.  Multi  ambulanr.quos 
fzpe  dicebam  vobis  ( nunc  autem  flens  dico)  ini- 
micos ctOcis  Chiifli : quotum  Deus  venter  eft  .'de 
X X gloria 


244  Albeiti  Magni,  Ord  Prsd. 


gloriam  confufionc  iprorum.qoi  terrent  rtpianc. 
Kom.i6.  Huiufcemodi  Chrillo  Domino  non  fer- 
uiunc . fed  Aio  veneri , dc  per  dulcet  fermones  & 
benedi^ones  feducunccoida  innocentium.Chri* 
(Ius  aurem  & Apoftoli  non  Ac:fed  adeo  cAirientes 
iiKedebant  , quod  oporiuic  fpicas  confricare. 
Luc-6.  Adeo  raro  hoc  fadum  eftquod  non  inue- 
tiicar  vhea  tret  vices  fa^iun.  Nubts  autem  ell 
quotidianum.  Ec  A aliquando  non  fit , Tttupeca> 
nos  hofbiccm . Excuramus  etiam,  quod  hoc  ^i- 
nos vt fimus graii  hominibus,  voluptatem  no< 
ftcamAib  pallio  tali  procurantes.  Ttr.i.  Crecen> 
fes  fempee  mendaces , malx  beflite , ventres  pigri. 
Chfiftos  autem  hoc  non  fxii.  EceU.xO.  Beata 
terra  cuius  rex  fapiens  efl : & cuius  principes  vef- 
cuautfadreficietidMm*  & non  ad  luxuriam[ ami- 
cus poblicaDonim  dcpcccatoruro  ] Hon  inquan- 
tum  buiufmodi  rqnc,fed  inquantum  pa  fai^u* 
ticatem  trahuntur  ad  psnitentiam. 

Non  opus  eft  valentib^  medicus , fed  male  ha- 
bentibus. Sic  ergo  remiinata  efl  pars  de  repre- 
benfione  eocum  qui  loannis  ceflimoniuro  non  te> 
ceperunt. 

Et  iuAificata  efl  Taplentia]  Ecce commendatio 
paucorum  qui  loannis  ceflimonium  receperunt. 
i>kit  ergo  [dc  fapientia  ] qux  omnia  fapienter  & 
curo  ro^eramine  difponic.  Saptfwi.S.  Aningii 
ergo  a fine  vfqoe  ad  Wm  fbritccr  , & difponit 
omnia  Atauiter.  loannem  mille,  quxpecca- 
roribus  benigne  vticut  vccomiertaniur » de  qua 
clamat  Rom.i  i .O  altitudo  fapienrix  & 

(ciencix  Dei  quam  iDOoropcehenfibiliaAiot  indi- 
ciaeiusdr  inucfrigabilis  vix  eius  [ iufUficata  ell] 
hoceft,iu(la&  xquaelTe  probatae  A [ab  omnibus 
filiis  luis  ] qui  forma  fapicntix  in  filios  Tapiemix 
formari  funt : dequibusdicitur  iMn.x.  Dedit  eis 
poteAacem  filios  Dd  fieri,  EceU.^  Sapiemiavi- 
cam  filiis  Alis  infpirauit  & Aifcepit  exquirentes 
fe  : prxibic  in  via  iuftttix.  £c  ideo  cum  publi> 

cani  dc  peccatores  exquiram  eam  , illos  Aifcipit, 
ic  pexit  vc  fapiente&cmciat.  Sic  ergo  terminatur 
pars  de  terminatione  cius  qui  protnilfuscA  in 
lcge,dc  qui  habet  ordinare  gradus  Ecclefix. 

Rogabat  autem  illum  quidam  dc 
Pbarilxis  vc  manducaret  cum  illo. 
Et  ingreffus  domum  Pharifxi  dif- 
cubuic. 

Hic  incipir  pars  illa  qux  cA  de  oAenAone  po- 
teAatis  in  Ipiritualibus  vtperftA^  probeturelTe 
caput  chariimatum  omnium  qux  fluunt  in  om- 
nem vniuerAcacem  membrorum.  Hxc  ancero  hi- 
Aoria  sn  tres  diuiditurpartes , in  quarum  prima 
peccatricis  ad  accedendum  ad  ChtiAum  oAcndi- 
tur  opportunitas.  In  fecunda  notatur  ciordem  ac- 
ceflus.  Et  in  tertia  de  hoc  murmurantis  lepreflio. 
In  primo  autem  tria  Ainr , fcilicet,  modos  inuica- 
tionis,  dignitas  hofphti  inuitanris^e  abundanda 
dc  coraroodom  exhibitionis.  Modus  autem  inui- 
tadonts  eA  quod  [Rogabar  iUum]Sum  eoim  pe- 
regrini : maxime  Dei  vtrbom  atmontiames , vo- 
cai^t, adducendi»  rogandi»  ateraheodiA  oqgcndi. 
Vocandi  X.ae.i4.Vocaaic  multos  de  mifitfnoum 
hora  coenc  dicere  inuicaris  vt  vemcem.  Addu- 
cendi C7emry!4}.  Introduc  viros  domum  quia  me- 
cum  cmoefturi  fm»  iomcridk,  T^t.  Vade  dc 


adduc  aliquos  de  tribu  no  Ara,  timemes  Deum,  vc 
epulentur  iiobiArum.  Dc  tra£lu  autem  per  adiu- 
rationes  & violentas  preces  (Jtntf.x  8 . Domine  fi 
inueni  gratiam  in  oculis  tuis  ne  iranlcas  feniuiii 
tuum : led  aAeram  pauxillum  aqnx  , dr  lauencut 
pedes  veliti  dc  requiefeite  Aih  atbore.  Pontmqcie 
buccellam  panis » dc  confortetur  cot  vcAium, 
poAea  traniibicis.  Talia  enim  verba  trahentia  di- 
cenda Ainr  peregrinis » vt’  feiatur  quod  cx  cotde 
procedat  inuicaiio.  Sum  etiam  cogendi  Lmc.h. 
Coegerunt  ili(ira,dicenres:Maiie  nobiAmm  quo- 
niam adiKfperaiat.Hoc  auteoa  ideo  faciendum  eA 
quia  hofpicalttas  cA  vna  de  operibus  mifericor- 
dtx.  Et  Deus  oAendic  illam  acceptare  per  hoc 
quod  illi  qui  fxpe  receperunt  peregrinos, tandem 
receperunt  At^elos  in  fpecie  peregrinotum. 
H^r.  I4.  Hofpica)if4tcro  nolite  obliulfci.  Per 
hanc  eoim  placuerunt  quidam,  Angelis  hof^llo 
receptis. 

Cuidam  PhanTxus  ] Ecce  dignitas  inuicamts. 
Particulari  enim  Agno  fegregatuT  iAe  ab  aliis. 
PhanTxi  nomine  commendatur  \ f^cie  religio- 
nis. Anc.i).  Hic  non  efatconfemienscofiAliisdC 
adltbus  eorum : Acut  ncc  Nicodetnus , nec  Ga- 
maliel » dc  alij  quamplures  PhariAei.  De  reli- 
gione aurem  dicitur  Secundum  proba- 

bilidimam  Adam  uoArx  religionis » vixi  Pha- 
rifxus. 

Vt  manducaret]  Ecce  tangitur  hic  prxpatatio- 
nis  exhibitio  in  tribus;  in  reparante  intrinfecus 
in  cibo , tn  deAmdente  ab  impugnatione  acris  ex- 
crinfecus  in  receptione  dotnosdn  commodo  pix- 
parato  laAato  ex  itinere  in  Aramenco  molli  com- 
modius in  difeubitu.  Duo  autem  in  primo  notan- 
tur: pixpacaiiociborum.dc  focietas.mquaetiaro 
Aibincelligirur  folenniias.  De  primo  dicit  [ vc 
manducaret  ] ad  reparationem  dc|ierditi  ex  fan>e. 

Comedite amici.de bibite.  Non 
condentur, neque  rejKinentur  mercedes  eius : quia 
his  qui  Acterunt  coram  Domino(6?Oj(7!veri$  pau- 
peribus) erunt  mercedes  cius,  vt  comedanr  vfque 
ad  faturitatem,  dc  vcAianturvApiead  vetuAarem. 
In  domo  autem  illa  non  ell  iniiiiatus  tantum  ad 
comedendum  : fod  adiungitur  Aicietas , & iniel- 
ligitur  folenniras  hofpitalitatis  per  hoc  quod  di- 
cit [cum  iilo  ] Quidam  aiitcm  ad  oAia  dant  pau- 
peribus vel  mittunt,&:  benefaciunt.  Quidam  in- 
tra domos  recipiunt  procurandos , & melius  fa- 
ciunt. Quidam  fecum  in  iocietace  dc  Ailcnnitaie 
& gaudio  comeAurns.dc  optime  faciunt.  De  pri- 
mo Nthtm.%.  Mittite  partes  liis  qui  non  prxpa- 
raoerunt  Abi.De  fecundo  Ub  {i. Foris  non  manAt 
peregrinos , deoAium  viatori  patuit.  De  tertio 
Cewf^X.  Mecum  Amc  comeAuri  tn  meridie. 

Ego  ecce  Ao  ad  oAium,  dc  pulfo  : Aquis 
apueric  mihi , intrabo  dc  ccenabo  cum  co,  & ipfe 
mecnm.  Et  hxc  eA  magna  gloria.  Lnc.i  f. Epulati 
dc  gaudere  oportebat. 

Ec  ingrelTus  domum  ] Ecce  fecundum  opus 
mifericordix  in  receptione  intra  dermum  qux  de^ 
fendit  ab  jmbtibus»dc  caumaribu$,dc  vniuerAtlirer 
impugnantibus  ex  acte  extrinl^s, 

Hofpcs  eram»dc  collegi  Ais  me.  Geffe/ip.Obfecto» 
Domini,  declinare  in  domum  pueri  veAri,dc  ma- 
nete ibi[DiAmbuit]Eccecommoditatis(qux  lafHs 
debetur  in  moUiuro  Aibflrarione ) ptxparario. 
DiAmbitus  enim  eA  feflio  k femore  iofnius  cura 
appodiaiione  fpinx  dorA  dc  laceraro  ad  roollia 
lecliiiato 


in  Eimng.  D.  Luc.  Cap,  VII.  245 


redinacoria.  Fatigabatur  enim  Dominus  A:  Dif- 
cipuli  ex  itinere:  ^ ideo  talia  emolimenta  eum  re> 
creabant.  Lhc.^.  Facite  homiiiu  difeumbere  per 
conuiuia.  Sic  ergo  t£sv  polito  in  dilcubitu 
nadia  opportunitatem  vt  pollet  eum  compte- 
bendete  nmiliariter.quia  peccatrici  non  expedie- 
bat immittere  (e  nnbiSimota  fuit  ad  veniendum. 
C-*frru.  I . Cum  eUct  lex  in  accubitu  fuo , natdus 
mea  dedit  odotem  fuum.  Natdus  flatura  fignift- 
cat  humilitarem  . de  aalore  figniheat  charitatem: 
& h«c  ambo  fragrabant  bonum  in  nanbus  Do- 
mini. £c  hoc  ell  quod  (equitur. 

Etecce  mulier  qux  erae  in  duitate 
peccatrix. 

Tanguntur  autem  ibi  duo.  Primum  quidem 
dl  peccatricis  apud  Dominum  exhibitio.  Secun- 
dum autem  eiurdem  mulieris  pietatis  operatio. 
Circa  Exhibicionan  mulirtis  notantur  quatuor» 
quorum  tria  in  Iiter.n  ponuntur , 8e  quartum  in- 
fligitur. Piimum  efl  mulieris  huius  ad  prxfen- 
tiam  Domini  exhibitio.  Secundum  fui  peccati 
roaoUrftatio.  Teirium  e(l  diuinx  cognitionis  iilu- 
tsunacio.  Quartum  autem , quod  fubimelligitur, 
cfl  aduentus  ipdus  ad  Dominum  deuotio.  De 
primo  dicit. 

Et  ecce  mulier  ] Mulier  dicitur  molliens  he- 
tam.  Et  ftc  hxc  prxeipue  mulier  fuit  > qux  mul- 
tos emo!liuit>peUicief  Oi  hoc  e(li  mollitie  pellis 

Jtrouocando  ad  libidinem  & illicienda.  Et  in  hoc 
e Domino  pcxfeniauit.  Pnurrk.j.  Pexparata  ad 
decipiendas  animos,  a.  Frrr.  1.  Oculos  oabentes 
plenos  adutterij,  & incefTabilis  dehdi:pcilicicmcs 
animas  inflabiles.  In  tali  enim  nocumento  vixe- 
rar>&  in  hoc  fe  mulierem  futfTe  Domino  demon- 
llrabat  £r  ideo  £r.:/«.7.  Sagena  cot  esus,  vincula 
manus  illius.  Talibus  enim  multos  eneruaue- 
rat  animos  viriles.  Et  ideo  remiflionem  pe- 
tens , fe  nomine  mulieris  Domino  oHendir. 
Secundum  autem  (quod  ell  peccati  fut  manifefla- 
lio)  efl  in  ttibu$:in  peccati  nocumcnto.tn  peccati 
a^,&  in  peccandi  conflietudineSc  officio.  Pec- 
cati nocumentum  imporcatur  per  hoc  quod 
dicit. 

Qux  erat  in  ciuitacejCorruptio  8c  lenocinium 
multis  exhibitum  :&  ideo  multis  nocuit.  Ofe*y. 
Non  quieuic  duitas  i commixtione  fermenti  do- 
nec feimeniaretuc  totum.  I.  Corimh.  f.  Modicum 
fermenti  totam  maffam  corrumpir.  Oftt  7.0m- 
nes  adulterantes  quafl  clibanus  fuccenfus  co- 
quente. Ifla  aurem  in  ciuirate  fitlt  fuccendens 
dibanuin  ficut  fomes  ignis,&  tria  h^tt  fiiccen- 
deniia  : pulchricudinemi  otnatumf quia  diues  di- 
diiu  fiiifle ) & generis  nobiliratem  ( quia  legitur 
fuiflc  nobilis jEt  ifla  tria  figuiheantur  tribus  qui- 
bas raccendebacur  fornax  Babylonis  DanieI, 
Napea,  fluppa,  & malleolis.  Napta  enim  efl  bitu- 
men . ignis  fomentum  ,&  figniScat  pulchritudi- 
oem  in  qua  conualcfcit  ignis  libidinis  in  fornace 
concopiicentix  carnalis.  Sruppa  autem  ex  multis 
colleda , ornatus  meretricii  (igniheae  varietatem. 
Malleoli  auiemqui  in  fsfeious  funt  materia  ignis 
ex  (atmentis  vitium  , generis  (ignificant  nobilira- 
tem. Vnde  etiam  viris  nobilibus  aptamur  /udic.^. 
Tale  igitur  nocumentum  fuit  vilis  comroerdj  Sc 
contu^nij  huius  mulieris.  Et  hoc  fefe  Domino 
ptxfentando  accufans  in  fe  demonfltauir.  A^ua 
2>.  in  Etuuig.  D.  Luc, 


autem  peccari  oflendicurpet  fignificatum nominis 
peccacricis.Ec  confueiudo  & officium  importatur 
pcc  modum  Egniricandi.  Peccatum  autem  mulie- 
ris proprium,  vt  dicit  Cinyf.  efl  luxuria  & forni- 
catio.t./if«c/is^.£«Templum  luxuriis  ctat  plenum 
& feortaminm  curo  meretriribus.  Terop|um>hoc 
efl , corpus  quod  templum  efle  debebat.  £rcj^. 
Propter  rpeciem  mulieris  multi  perierunt.  Et  ex 
hoc  quafl  ignis  exardefeet.  Omni»  mulier  qux  efl 
fornicaria,  efl  quaft  (lercus  in  via:  ab  omnibus 
prztereunribus  conculcabicur.Confuetudo  etiam 
importatur  per  modum  fignificandhquiaconfueca 
erat  talibus.  Frmer^.j.Vaga,  garrula,  quietis  im- 
patiens , non  valens  in  domo  confiAcre  pedibus 
fuis.  £z.«cb,  1).  Ingrediebantur  ad  Oolam , Qc  ad 
Oolibam  mulieres  nefarias.  Oola  interpretatur 
tabernaculi  inhabitatio  , Ooliba  tabernaculi  alu- 
tudo:quia  cabetnaculum  contubemi)  eius  inhabi- 
tabant multi,  & alto  faAigio  coocupifcendx  fixe- 
rat illud.  Exjtch.  itf.Fabricafli  tibi  lupanar  in  ca- 
pite  omnis  vix , & ex^lfum  feci  Ai  io  capice  om- 
nium plareatum.Hasc  aurem  habuit  lAud  illi  pec- 
cato dedita.  Exjch.\6.  Ad  omne  caput  vix  xdifi- 
caAi  fignum  poAirutionis  tux  , & abominabilem 
, feciAi  decorem  tuum , & diuiufli  pedes  tuos  om- 
ni cranfeunti  , Sc  roultiplicaAi  fornicationes 
tuas. 

Quxricur  autem  hic,  Qqare  talis  mulier  in  ci* 
uitate  permittebatur.  j.  Non  erit  meretrix 
de  filiabus  Ifrael , neque  fcorrator  de  Aliis  IfracL 
£t  dicendum  ad  hoc  , quod  ( ficut  dicit  in 
P«liti{.)  coitum  difficile  eA  puniri  ab  ordinatore 
ciuicatum  propter  nimiam  eius  deledationem: 
quia  periculum  eflet  fbdomix  vel  mollitiei.  £t 
ideo  talia  lex  quidem  prohibet , fed  in  prxlenti 
non  punit,  fed  tolerat, ne  peius  Aat.  Et  ideo  eriam 
in  Dtut.  poena  non  adiungitur.Exemplum  autem 
huius  dat  . valde  conueniens.  Siquis 

enim  palatium  pulchrum  xdiAcec , Sc  in  angulo 
eius  fcctorem  cloacx  fliAinerenolmpalacium  ro- 
rum fcetore  implebit.  Vnde  tolle  cloacam  de  pa- 
latio , & aula  faetore  effidtur  inhabitabilis.  Tolk 
meretricem  de  mundo,  6c  fodomia  cocus  efficietut 
reprobus.  Sic  ergo  tolerabamr , & haedecaufa. 
Talis  ergo  fait,vcdiduroeA.  Rtm.  f.  Vbiabun- 
dauit  iniquitas , fiipei^tmdauit  dt  gratia.  Et  hoc 
cA  quod  (equitur. 

Vt  cognouit  quod  I E s v s accu- 
builTct  in  domo  Pharifxi,  accuHc  alaba- 
(Irum  vnguenti. 

Hic  enim  ponirur  diuinx  cognitionis  circa 
mulierem  iAam  illuminatio.  Et  tanguntur  qua- 
tuor : illuminatio  fui,  cognitio  falutis  ChiiAi,  ac- 
aibitus  expedancis  Domini , familiaritas  conoo* 
nientis  loci  llluminacio  fui  tangitur  per  hoc  quod 
dicii[Vt]hoc  eA,poAquam  [cognouit]  hoc  eA,di- 
uinx  illuminationis  notitiam  accepi;  Pf*}m.  17. 
Deus  meus  illumina  tenebras  meas.  Mkh*sy. 
Cum  fedetoin  tenebris.  Dominas  lux  mea  eA. 
Hanc  enim  peccatricem  ChriAus  primo  luce  fua 
irradiaoit : quia  aliter  ad  ipfum  non  cucurriAn. 
Vnde  Gregtr  Quia  turpitudinis  fuz  maculas  afpe- 
xic  , lauanda  ad  fontem  mifericordix  cucurrit. 
Maculas  autem  fuas  non  afpicetec , nih  iam  in 
lumine  cogmtioDis  eflet.  Vnde  Vi^nyf.  dica  in 

X 3 


24^  D.Alberti  Magni,  OrdPrsd 


SpificUddTitun.  Primom  donum  quod  daruc 
homini  ex  relpc6ku  ad  lumen  , cognitio  fui  cft. 
Jerem.  } i • Poftquam  ofttndifti  mihi , egi  p«ni- 
centiam  & pctculli  femur  meum.  Propiictas  enim 
huius  lucU  eft,  quod  cuipia  illuftrai,&  a turpibus 
non  deturpatur.  Jtdti.  i- Lux  in  tenebris  lucet,  & 
tenebrx  eam  non  coraprehendeiunc, 

Sic  ergo  lucc  diuina  tefpefla  [cognouit]  reco- 
oooit  falucem  in  falutU  auSorc.  Et  hoc  cft  quod 
icit  [quod  I B s V s]Scioit  quod  dixerat//4i4f.}. 
Ego  autem  in  Domino  gaudebo , &cxulcabo  in 
b«o  I E s V meo.  Ex  hoc  enim  iam  concepit  fpem 
falutis  , dicens  cum  Manalte  i.  Pdralip.  vltwi. 
Indignam  faluabis  me  fecundum  multicudinem 
milericocdix  ttue-  Sciuit  ptomilfuro  Domini  de 
muliere  ne^ria  Eztch.  1 6.  Dixi  cibi  curo  elles  in 
(anguine niotVioe,  hoeeft , airo  efles  in  immun- 
ditia fanguinis  fornicationum  tuarum.  Hac  igi- 
tur fpe  concepta  ex  notitia  nominis  Saluatotis, 
ammius  tra^  fuit. 

Cognouit  etiam  [quod  accubuilterjqux  in  via 
peoptet  infamiam,  nec  (equi  poiuidet,  nec  decuif- 
fo.  Moram  autem  facientem  inuenite  pczlumpHc 
& accedere.  Ec  idcirco  Cvttic.  i . in  perfona  fua 
Salomon  dicit : Indica  mihi , quem  diligic  anima 
mea,  vbi  paTcas  , vbi  cubes  in  meridie , ne  vagati 
indptam.  Ad  literam  enim  ibi  ad  palluni  Tuorum 
plus  quam  fuiipnus  accubuerat  in  meridie  : quia 
in  meridie  fecundum  naturam  & vfum  tempera* 
torum  hominum  tempus  e(l  ceic(Hionis:licuc  pro- 
batum cA  ia  CU^tfufer  M*nh»Kmy nAe 
etiam  Petrus  in  1.  excufac  difcipulos  ab 
diriecate : quia  norKiuro  venit  hora  edendi , cum 
tunc  elTec  hora  diei  tertia.  Cdniic.  1.  Cum  ellet 
Rex  in  accubitu  fuo , nardus  mea  dedit  odorem 
faum.  Ad  liceram  enim  de  fpica  nardi  vnguenca 
odorifera  ficae  confueuit , quibus  Domino  cum 
accumberet  obfequium  vnftionis  impendit.  /<ma. 
1 1.  Vngueotum  nardi  piftici , hoc  dl , fidelis  6c 
purilHmi.  In  accubitu  enim  , lalHe  ex  iniquitate 
anime , Chtiihim  comprehendere  poflont : qux 
exultamem  adeurteadamviam  fnam  comprehen- 
dere non  polTunt. 

Accubitus  autem  eftrooraliceizquantmis  & 
dulcis  exped^ado  peccatorum  ad  poenitentiam. 

Ignoras  quia  benignitas  Dei  ad  peeni ten- 
dam te  adducit?.  Ifd.  )o.  Expedat  Dominus  vt 
mifereatut  vcftti:&  ideo  exaltabitur  parcens  vo- 
bis:quia  Deus  iudkij  Domirrus.  Hoc  enim  iudi- 
dum  omnino  iucundumeft,  quod  iudicauitin 
domo  expeAare  meretricem  ad  p<Bniten(i.im, ma- 
gis quam  pafei  corporaliter  i Pharifzo.  Et  ideo 
exaltata  cft  mifencordia  eius:quia  canrx  peccatri . 
ct jpeperde  msieticoft  6c  miferator  & iuilus  Do- 
mnus. 

Cognouit  etiam  qiiod[in  domo  Simonis  Pha- 
I iTxi  ] vbi  erar  acoeifus  familiarior  & quietior  & 
maiot  opportunitas  obfequeodi,  quam  in  via  po- 
blica , in  qua  frequentantium  impediebat  multi- 
tudo. Lmc.  i 9 . Salus  domui  huic  fada  eftieo  quod 
& ipfe  filius  fit  Abtahx.  Domus  tamen  hzc  fpiri- 
cuaficec  fignificat  confcienriam.?y<d.9t.  Domum 
tuam  Domine  decet  fandHtndo.Et  ideo  peccarum 
in  ipGidomo  puniendum.Vagam  enim,  & quietis 
impatientem,  & in  plateis  fe  exhibente,  ad  cufio- 
diam  domus  coerceri  conueniebac : vt  fecreia  do- 
mus cufiodiret,  qux  multis  in  platds  fiiecac  cau- 
^ruiiue.  Vpde  ^ forti  muliere  legitur  Preiterk. 


vltim.  Confiderautt  (dnitas  domus  fusr,^  panem 
odofa  noncon>cdir. 

Q\^2m  Gl»Jf,  allegoriceexpouentes  dicunr» 
quod  domus  Simonis  cfi  Synagoga  vel  facia 
Scriptura.  Peccatrix  aurem  Gentiluasquz  forni- 
cata e(l  cum  idolis.  Sed  hoc  facile  dl  pruicqui.  Et 
ideo  nos  literali  iimul  & morali  intendimus  ex- 
pofitioni.  Id  autem  quod  fupta,  intelligi  ex  bis 
dicimus , e(l  quod  omnibus  prxdidlis  tra^  venit 
ad  Dominum.  Et  ( ficut  dicit  Cie^cr. ) non  iulla 
vemc:[rada  tamen  vinculis  chatitads  ChriAi , dc 
odore  graciz  ipHus,  & fpe  falutis.  Et  ideo  Amicu- 
lus quo  trahebatur , quafi  tribus  reAibus  cople- 
xus  Aut:cognitione  fidei, fpe  falutis,&  amore  eam 
ex  bonitate  fua  cxpe^antis.£cr/4.4.Funiculus  tri- 
plex difficile  lumpitur.  Dum  cognitio  illuminat 
ad  veritatem  , fpes  trahit  ad  veniam,  chatias  au- 
tem ad  tnifericoidis  Dei  accendit  amorem.  Oft4 
II.  Id  funiculis  Adara  traham  eos,  in  vinculis 
charitatis.  Sic  enim  Adam  tra£lus  cA  & omnes 
alij  peccatores.  Odor  igitur  talis  mifericotdiz 
exhibite  omnibus  peccatoribus,&:nuUi  denegate 
traxit  eam.  Cdntic.  1 . Trahe  mc  poA  texutremus 
in  odorem  vngueniorum  tuorum.  Sic  ergo  tradla 
venit. 

Officium  autem  deuotionis  Aacim  exhibuit. 
Hoc  autem  officium  exhibitura  duo  fedt.  Primo 
enim  (e  idonee  (ne  indecenter  reiictretur)  prarpa- 
rauit.  Deinde  officiofa  omnem  obfequij  deuotio- 
nem  impendit.  Pixpatauic  aurem  fe  in  quinque. 
Impcnfas  enim  obfcqui)  pretiofas  & opportunas 
fecum  attulit.  Per  re^iiudincm  ered a & parata 
Aetit.  Ex  verecundia  retro  fe  retraxit , & fead 
feqitendom  Dominum  apeauit.  Quantum  licuit, 
fe  Domino  coniunxtr.  Locum  fibi  congruum 
quzfiuit.  Ptimum  horum  notatur  in  hoc  quod 
dicit. 

Attulit  alabaAurm  vnguenti } in  quo  tna  no- 
tantur : rapientia  ferentis  , vas  liquoris  , & vfus 
vndlionis.  Sapientia  enim  fetentis  mulieris  ia 
hoc  notatur  , quod  curo  effiet  indigna, vacuis  ma- 
nibus non  apparebat  in  conipcdlu  Domini:atten* 
dens  quod  feripeum  cA  Exoi.  1 j.  Non  apparebis 
io  confpedlu  meo  vacuus.  Et  cum  elle  vulneci- 
bus  plena  , impenfas  attulit  viklionis.  Et  cum 
effiet  fcecida,  aromata  tulit  quz  fztorem  tcArin- 
gerent.Cogitauit  enim  fecum  illud 
dignum  officram  Dominot/y^ArS. Afferre  Domi- 
no filij  Dei.  Pfalm,  fo.  Sacrificium  Deo  fpiritus 
contribulatus  , cor  concnrum  & humiliatum 
Deus  non  defpicies-  Attulit  autem  alabaAruro, 
Ad  literam  ahbaArum  hic  vocatur  vasalabaAri- 
ninum  , hoc  cA,  de  alabaArino  marmore  fadhun. 
EA  autem  firmam,  &pcifpicuum.  Ecquiapre- 
tiofa  vnguema  fpirando  euanefeunt , ideo  frigidi- 
tate illius  marmoris  rcAringuntur  & conferuan- 
tur:ficut  ab  audorib-js  medicinz  carophora  prz- 
cipitur  in  pfillio  vel  (emine  lini  confcruaii  pro- 
pter eandem  caufam.  Significat  autem  cor  iam  il- 
lamtnatum , propter  perfpicuitatcm  , & luminis 
diuini  fufcepiibile : & folidom  , propter  lapidti 
naturam  , & infrigidacum  ab  cAu  libidinis. 
& conferaationem  Spiritus  fandi  vndionis. 
De  illuminarione  autem  & Aifcepcione  lumi- 
nis cordis  dicitur  1.  Cmtifb,  4.  D«us  qui  dhk 
de  tenebris  luroeo  fplendefcete , Aluxit  in  coc- 
dibusnoAtisad  illuminationem  fcieniiz  clarica- 
tis ChriAi.  De  foUdicace  autem  dicaat.Exed.  14. 

quod 


inEuangiD.L 

^aod  ^aip^u  legem  in  lapidibus  > hoc  ed  > in  cor- 
dibus folidiflimis  > & cenaci  memoria  legem 
leneoiibus.  Dc  fiigiditate  autem  qux  ed  ca- 
ilitas  dicitur  C*nnc.  t.  Sicut  lilium  iiicer  fpi- 
oas,iic  amica  mea  inter  Alias.  Quia  lilium  cando- 
re caditatem  pixcendic : rpina  vero  punduram 
tentationibus  libidinum.  Tale  igicuc  ed  cor.Vn- 
de  Cdntic.  7.  Ventet  tuus  Hcut  aceruus  tritici, 
vallatus  liliis.  Aceruus  enim  tritici  ed  acecuus 
(^rieloquij-  Vallacio  auum  liliotumed  vndi- 
que  derendeos  cadicatis  munitio. 

Voguenti  atiicm  vfuscdleoitio,  impinguatio, 
& odoris  didulio.Lenic  enim, impinguat,  & odo- 
zes  didundic.  SigniAcat  autem  compundionem 
que  lenit  dolorem  peccatorum.  De  lenitione 
£cdui9.  Vndiones  conAciet  fanitaiis  ,&  pi- 
gmenta conAciec  fuauiiacis.  De  impinguaiione 
deuotionis  Pfidm.  61.  Sicut  adipe  & pinguedine 
repleatur  anima  mea,  Lenit  ergo  vulnerum  dolo- 
rem in  conlcientia.&  impinguat  fanda  deuocio- 
ne.  Ecelt.  j 8 . Impingua  oblationem,  & da  locum 
medico.  De  odoris  autem , hoc  ed , de  vinuium 
ftagraniia,  ex  quibus  vnguemum  illud  conAcicur, 
dicitur /p^4i.  Feiuefceie  facit quad  ollampro 
fundum  maiis  Acut  cum  vnguenca  bulliunt.  Pro- 
fundum maris  ed  profundi  cordis  amaritudines. 
Hoc  feiuet  in  calore  doloris  & deuotionis  & 
charicatis,  & fpirai  odorem  vinutuiu:Acut  quan- 
do bulliunt  vnguenta , fpitantia  diuerfa  virtutum 
odoramenta.  C-intic.  4.  Odoi  vnguentotum  tuo- 
rum fuper  omnia  aromata. 

Dicunt  autem  quidam , quod  hxc  mulier  vn- 
guencum  illud  fibi  ob  decorem  parauerat.  Et  hoc 
non  ed  probabile : quia  vnguenca  mulierum  ta- 
lium funr,  aut  ad  redridionem  foecoris , maxime 
in  inguine  , aut  (ub  mammillis  : aut  fune  ad 
incitamenta  libidinis, quse  duo  non  fuiHent  com- 
petenda. Sed  probabile  ed , quod  hoc  Domino 
fecit  Aeri  ad  laflitudinis  abdetAonem.  Et  ideo 
etiam  vnxit  Abi  pedes  qui  in  via  fuerant  lallaii. 
Sequitur. 

Et  (laos  retro  fecus  pedes  eius , la- 
crymis  cccpic  rigare  pedes  cius , & ca- 
pillis capitis  fui  tergebat  , & ofeu- 
fabatur  pedes  cius,  tc  vnguemo  vn> 
gcbat. 

Idaed  fecunda pt«paracio'ipAus: in  quono- 
tacur,  quod  pec  teditudiuero  ereda  & paiara  de- 
tit.  Stans  enim  paratus  cdobfequi : & AgniAcac, 
quod  qui  obfequi  debeat  Domino  , testudini 
debet  fe  coaptare.  £cch.a. Accedens  ad  feruitucem 
Det,  da  io  iuditia,  depeepata  animam  tuam  ad 
tentattonem.  £^rh.  a.  Fui  hominis  da  fuper 
pedes  tuos.  17.  Viuit  Dominus  in  cuius 

confpedu  do.  Sequitur. 

Retro  ] Et  in  hoc  duo  notantur : ynum,  quod 
ex  verecundia  A;  cetroifum  retraxit : aliud  autem, 
quod  fe  direde  pod  Dominum  in  via  ad  fequen- 
dum  eum  aptauii.  De  primo  dicit  lerem.ii.  Con- 
fufus  Aim , Sc  erubui : quoniam  fudinui  oppro- 
brium addefcemic  mea^  Opprobrium  adole- 
fcentix  maxime  fune  peccata  libidinis.  Eccli.  t6. 
Gratia  fuper  gratiam  mulier  fanda  Sc  pudorata. 

Et  illa  nabit  fcmper  teteotfum.  Vnde  etiam  ve- 
nientibus Angelis  ad  Abiaham,  fanda  mulier 


Lic.  Cap.  VII.  247 

Saxa  retraxit  A;  pod odium  tabemacali  Ceruf.iS. 
I Adaptauic  etiam  lead  l^ucndtun  in  via  Domini. 
Vnde  cum  Petrus  prxire  niteretur,  non  Aipiens 
qux  dei  funr  Af4tth.\6.  dixit  ei  Dominus : Vade 
rciio  fatana.  Q^d.  Recto  te  retrahas , ad  (cquen- 
dum  ea  qux  mex  funt  voluntatis.  Eccli.  s}.  Glo- 
ria magna  edfequi  Dominum.  Econcra  /ja.  ^51. 
AuerA  fumus  ne  iremus  pod  tergum  Dei  nodri. 
Sequitur. ' 

Secus  ] Notat  in  hoc  quod  ipA  Domino,  vere- 
cunde quantum  potuit  ,feconiunxic  Sc  appropin- 
quauit.  53.  Accedite  ad  euro,  Sc  illumina- 

mini. Sduii  enim  quod  etiam  tadus  Bmbrix  ip- 
Aus  fanaret  Mdttb.  9.  Sc  Lhc.  8.  Et  ideo  taAu 
pedum  Chridi  virtutem  dxroonis  expellere  \ (e 
nitebatur : fciens  illud  X.  Carinth.6.  Quxeon- 
uentio  Chridi  ad  Belial  ? Et  ideo  quantum  va- 
luit, accelAt  non  minus  affeduper  conldifum, 
quam  corpore  per  cadum.  CFem/.  17.  Accede  ad 
me  Ali  mi  vc  tangam  te.  Locum  autem  compe- 
tentem Abi  elegit  qui  ed  humiliiacis  & Aipplica- 
lionis,  hoc  ed. 

Pedes  eius  ] Ide  enim  locus  non  ed  defpcda- 
bilis  : quia  Sc  ibi  exit  diabolus,  Sc  indodus  falu- 
tari  imbuitur  difciplina,  & fapplex  adotando  in- 
uenic  fuffragia-  De  primo  horum  trium  dicicat 
Hdhtc. Egredietur  diabolus  ante  pedes  cius. 
De  iccundo  Dr»r.  )).  Qui  appropinquant  pedi- 
bus eius,  accipient  de  dodeina  eius.  De  tertio  au- 
tem in  £yin«/.  i)i.  Adorauimusinioco  vbt  de- 
terunt pedes  eius.  Pedes  aurem  Domini  quibus 
omnia  opera  fua , Sc  maxime  corda  hominum  pc> 
rambulac  > duo  fune  : milericocdia  A:ilicet,  pes 
mollis : Sc  ventas  Aue  iuilitia , pes  durus  & gta- 
uis.  Pfttm.14.  Omnia  opera  Domini : mifericoc- 
dia,  fieveritas requirentibus  tedamenturo  Sc  cedi- 
monia  eius. 

Pes  autem  , vc  dicunt  PhyAci , ex  quinque 
componitur  ordinibus  olCum.  Sed  in  pedine  pe- 
dis idi  ordines  habent  iundutas  dridas,  & in 
digitis  habent  iunduras  laxas.  Milericordix  pes 
quinque  habet  compoAtionis  fux  ordines » quia 
eil  mifericoidia  dulciter  peccatorem  fuAripiens, 
ed  mileticordia  multum  dwiti  relaxans,  ed  mil^ 
ricordia  ad  pernitentiam  expedans,  ed  mifer^ 
cotdia  in  facisfaciendo  adiuuans,  & ed  mifericor- 
dia  tandem  in  joto  i peccaro  liberans  :&  ide  ed 
pes  vnus  coca  deuotione  compledendus.  De  Ai- 
A:ipiente  quidem  roifeticordia  habetur  £vr.  ip. 
vbi  pater  in  amplexibus  & ofculis  Alium  pecca- 
torem fuiMpit  pod  multa  difpendia  vitx  luxu- 
ciofx.  De  mifericordia  aurem  relaxante  magnam 
partem  debitorum  M ii.Intelligcresquod  mul- 
to minora  exigaris  quam  metetur  iniquitas  tua. 
Demidricordia adjxrniieQtiam expedame  Ifn. 
41.  Tacui  (^per.  Alui , patiens  fui.  Ifd,  }9.Ex- 
pedac  vos  Dominus  vc  mifereaiur  vedri.  Dc  mi- 
(ericotdia  adiunaote  P/Is/m.  9.Adiucoc  inoppor- 
cunicacibus  inctibulacione.  De  mifencoediain  co> 
co  libeiante  Mdtth.  18.  Miienus  ed  dominus 
ferui  illius , Sc  diroiAt  ei  vniuerfum  debitum.  Et 
Lue.  7,^on  habentibus  illis  vnde  redderent,  do- 
nauit  vtiifque. 

Similiter  autem  pes  iuditix  habet  qu^A  odium 
ordines  quinquen  quibus  componitur , quorum 
vnus  ed  iuditfx  inflexibilis  rigor : fecundus  au- 
tem, comminationum  timor : tertius  autem,  quia 
non  camum  commidbtum/ed  etiam  vfurarum  ed 
X 4 iropl»- 


248  > D-  Alberti  Magni,  Ord.  Pr?ed. 


inplacabilis  exa^lor:  quartus  amem  , rcntemia- 
tum  ineuitabilis  Sc  incontradicibilis  ipfc  iudcx  c(l 
teneor : quimus  autem  • quia  in  poicftace  iufti- 
tiz  duritumus  e(\  inimicou  dominator  & concul- 
cator. [)e  primo.  i.Ttm.  i.  Si  ncgaucrimus,  ille 
fidelis  permanet  : fcipfura  negare  non  poteft. 
PrtMtrh.  6.  Non  acquicTcct  cuiulqoam  precibus, 
nec  recipiet  pro  redemptione  dona  plurima.  L>C 
fecundo  11.  Ita  rctribilccrat  quod  videba- 
tur , Moyfes  dicit : Exterritus  fum  U ttanebun- 
dus.£zo^.  to-  Perterriti  Sc  pauorcconcudi  ftete- 
rum  procul,  /fh  i6.  Cum  vix  patuam  Aillam  fer- 
rooniseius  audierimus,  tonitruum  magnitudinis 
eiujqiii  poterit  intucti?De  tertio  Scr- 

ue  male&  pigerifciebas  quia  mero  vbi  non  femi- 
naui , & congrego  vbi  non  fparfi  : oportuit  ergo 
te  committere  pecuniam  meam  nuraulariis : & 
ego  veniens  rcccpilTem  vtis[uc  quod  meum  cll 
cumTfuris.  De  quano  Mxttb^  15.  Ite  malediiAi 
in  ignem  xternum.  Ec  Aat  fcntencia  & obtinet 
vim  : quia  requiror.  Et  ibunt  in  ignem  arternum. 
Nec  eA  quem  non  terteat  illa  remeniia.  Pfalm. 
50.  Ipfe  iiberauit  me  de  laqueo  venantium  , & i 
verbo  afpero.  Hoc  e A verbum  afperum  quod  cA 
eondemnario  in  ignem  zrernum.  Laqueus  autem 
(vc  dicit  bearus  Bern.)  eA  pondus  catenarum 
Aringentium , Arideniium  , vrciuium , & in  mor- 
te renentium.  De  quinto  autem  in  quo  foper  col- 
la inimicorum  extolletur  Heut  Dominus  dicii  l[a. 
^{.Calcaui  eos  In  furore  meo,&:  conculcaui  cos  in 
ira  mea.  //<r.  i Exaltabitur  Dominus  folus  in  dic 
illa  :quia  tunc  implcbitiic  quod  dicit  £/«/.109. 
Ponam  inimicos  tuos  rcabclliim  pedum  tuorum. 

lAi  fune  pedes  Domini  dc  quibus  'Za^h.  14. 
dicitur.  Stabunt  pedes  eius  fupra  montem oliua- 
rum,  hoc  eA  , tnireticordiz  8c  mifetarionum: 
quia, Acut dicitur  Ijcob.i.  fuperexaltat  miferi- 
cotdia  iudicium.  Hos  pedes  Domini  rota  deuo- 
cione  peccaiix  iAa  complexa  eA : pedem  miferi- 
cordiz  quzrens  per  fpem  veniz, pedem  autem  vc. 
liratis  Ane  iuAitiz  per  timorem  qui  eA  initium 
fapientiz.  Timqr  quidem, vc  dicitur  Eccli-  t. 
expellit  peccatum.  £t  qui  Ane  hoc  timore  eA, 
non  poterit  iuAificari.  Hic  etiam  excludit  timo- 
rem qui  contrarius  e A ventari.  Bvm.ti.  Nolite 
altum  fapere,  fed  timete. 

Dicit  etiam  Glejf.  quod  pedes.  Domini  funt 
pauperes.  Ec  pedes  etiam  Domini  portantes  fune 
vetoi  Dei  przdicatores.  Pedes  etiam  Domini  in 
cor  portantes , funt  imelledius  & affixus  primz 
Dei  fufeeptiones.  Duo  enim  pedes  quibus  anima 
occuric  Deo , fiinc  imclieiAus  Si  alfc^us.  Pedes 
aucero  quos  Deos  ponit  in  animam  , funt  iilumi- 
nado veritatis,  & charitas  bonitatis  & dulcedinis 
ipfius.  Quando  enim  Dominus  dicit  Mdtih.  if. 
quod  vni  ex  minimis  meis  feciAis,  mihi  firciAis: 
* tunc  pedes  fanorum  fuos  reputat.  Lauanturau- 
tempedes pauperum, quando  neceditates eorum 
eonfolantur  pereleeroofynas.  i.  Ttm.  Si  San- 
dtotum  pedes  lauir,  A neceditaiibus  eorum  com- 
mimicauic.  Gtnef.  i8.  Lauentur  pedes  veAri:& 
aiferam  buccellam  panis.  De  pedibus  autem  prz- 
dicanrium  7/4.  yi.  Quam  pulclui  fupra  momes 
pedes  annuntiantis  bonum.  lAud  aurem  leiieeA 
profequi  in  Ittera.  Ec  ideo  ad  primam  recurren- 
dum cA  expoAtioTrem.  lam  enim  ha^cum  eA  to- 
tum hoc  quo  fc  hxc  peccatrix  ad  obTequendam 
Domifio  pra^araoic.  - : r 


Oblequiuiim  autem  quod  impendit , conAAic 
in  quatuur,  fcilicct , in  pedum  rigatione , in  riga- 
torum pedum  nmndiUtma  terAonc , in  terfotuin 
pedum  Jcofculationc,  & in  ofcuUtoruro  & lalfo- 
rum  pedum  ruacidima  vd^onc.  De  primo  ho- 
rum dicit 

Lactymis  coepit  rigare  pedes  cius  ] Et  in  hoc 
rorfum  notanrur  quacuor.  Primum  cA  abundans 
lactymarum  cAuAo.  Secundum , impigra  lotionis 
ubiccutio.  lenium,  pedum  Domini  ad  Ipituu»- 
lium  germinum  foecunditatcin  etfuAo.  Qiatrum 
cA  extremorum  Domini  quz  magis  indigebant, 
prudens  & humilis  procuratio. 

De  primo  notandum , quod  oponuit  quod 
multum  abunde  lacrymas  funderet , quz  ambos 
pedes  non  folum  infundere,  fed  & lauare  & lotos 
rigare  cupiebar. /erem.  9.  Quis  dabit  capiii  meo 
aquam » & oculis  meis  fontem  dacrymarum  : de 
plotabo  die  ac  no^?  Pfttlm-  1 18.  Exitus  aqua- 
tum deduxeroni  oculi  mei.  Vnde  iAa  fieuic  abun- 
danter, & fiidit  lacrymas,  proprietatem  omnium 
lacrymarum  habentes.  Lscryma  enim  eA  clara  fi- 
ue  pura,  cA  falfa  . cA  calida,  eA  humida.  Clara  vc 
non  fordidet , fed  A^rdida  detergens.  PfUm.  6. 
Lauabo  pet  Angulas  nodies  leAum  meum , lacry- 
mis  meis  Aratum  meum  rigabo.  Hoc  eA,  tenebras 
peccati  &:  tmpitudinem  Aratus  ad  purum  lauabo. 
If*.  I . Lauamini , mundi  eAotc , auferre  malum 
cogitarlonmn  veAtatum  ab  oculis  meis.  Salfa  au- 
tem cA  in  AetusamaritudiDC.  4.  Rtg.  4.  Dimicre 
cam  : anima  enim  cius  in  amaritudine  eA.  Ita  di- 
xit Elifeas  de  muliere  quz  tenuit  pedes  eios.  i. 

i.CumcUct  Annaamaro  animo  Aens largi- 
ter, orauit.  Rutb.i.  Non  vocetis  me  Noemi,  hoc 
eA,pulchra:fed  vocate  me  Mara.hoc  cA,  amaram: 
quia  amaritudine  me  valde  repleuit  Omnipotens. 
Calidz  fum  etiam  lacrymziquia  de  calida  contri. 
tione  & dcuotione&  chanc3teproccdut.£^<^/.)S. 
Corrcaluiccor  meum  intra  me , & in  meditatio- 
ne mea  exardefeet  ignis.  lAud  AgniAcatum  cA 
Gtm[-  vbi  Anan  inuenit  aquas  calidas  in  de- 
ferto. Anan  enim  interpretatur  gcariAcatio,  & 
AgniRcat  iAam  peccatricem  deiertam  quz  fer- 
ueniidiinas  Aiper  Dominum  eifudii  lacrymas  vt 
grata  cAicerecur.  Humidas  etiam  cAudit  lacry- 
nus,quz  infundere poAent&  rigare.  £yi/m.  tf. 
fecundum  aliam  tranationem.  Laciymis  meis 
Aratum  meum  natare  A?ci.  Ex  humidiiate  eniro 
habent , q iod  ablutiuz  Amt:&  quando  humot 
procedit  ex  intimis,  tunc  magis  lauat : quia  ante 
fe  fordes  propellit,  /crem.  4.  Laua  i malitia  cor 
(uum  lerufalcm.  Sk  ergo  Aens  largiter  &iAa, 
mundata  eA  lota  lacrymis.  Gref^vr.  Lauans  iacry- 
mis  maculas  criminis  , fufccptoris  fui  terigir 
veAigia:  sepraua  fna  derelinquens  itinera,  illi 
poAea  adtdebat , & verbum  illius  fempecaudie 
bat.  De  impigra  aurem  obi^iionis  diligentia 
dicit. 

X^cepic  ] Non  enim  ita  coepit , quod  ccepnim 
opus  non  perficeret : fed  quia  ira  diligens  fuit 
ac  A omni  hora  inciperet , ideo  dicit  [ ctrpit  ] 
Eccli,  t8.  Cum  confummauctic  homo,  tunc 
incipier.  P/ilm.  76.  Dixi : Nunc  coepi:hzc  muta- 
tio dexterz  ExcelA.  Sequitur. 

Rigare  ] in  quo  notatur  rpiritualium  «rmi- 
num  infuAo.  Terra  eriim  inuia&  inaquola  Aeri- 
liseA.  Et  ideo  rigat  pedes, quod  inveAigio  pe- 
dum fuorum  germinet : &tigati  pedes,  humorem 
Dizic 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  VII.  249 


tubcnt^ra  in  fc  vim  deitatis  infundant.  Eeeti.  14. 
Diii.  Kigabo  hortum  plantanonis,  & iuebciaho 
partas  mei  Hrc  e(l  Axa  1 j.  cui 

pjter  dedit  iutguam  inferiits »’  & irriguum  Hipe* 
liui.  Irriguum  inferius  pro  peocaiis  commiuis. 
Irrigoum  fuperius  pro  ^^ione  amoris  patris 
czldlts. 

Pedes  eius  ] Ecce  extrenrorum  Domini  ( qux 
magis  mdigdMnt  ^ pcodem  & humilis  procura- 
tio. Pedum  et)im  lotio  humile  eft  oble()tijum. 
Pedes  etiam  Domini  ladi » hoc  obfequio  indige- 
bant.  Qnod  enim  humile  lu, patet  in  Chrifto  qui 
in  fignum  maxinac  humditacis  pedes  lauit  Dilci- 
poloium  l94n,  I).  Pedes  etiam  indigebant  hoc 
oU^uio : quia  pes  loturam  pedum  lalibruro, pe- 
dum extrahitur  laiEtudo.  Ecce  ancilla 

Domini  Iit  in  obiequium  > vt  uuiet  peJes  feruo- 
I um  Domini  mei.  Secundum  obrequium  eA  ter- 
tio, qux  notator  in  hoc  quod  dicit. 

Capillis  capitis  fui  tergebatJEt  notJuui  in  hoc 
tria:mollities  & delicatio  lergentiss  inclinatio  ca- 
ptiis&  ipf*  diligeotta  cernonis.CapiUi  enim  mu- 
lietis  fcatiKlum  naturam  molliores  funt  quam ! 
virorum.  Et  capilli  capitis  propter  moUiriero  ce- 
rebri maxime  funi  molles.  Ex  motu  enim  calor 
rpiritumde  ranguinemin  pedes  Domini  ttixerar: 
8c  ideo  leui  tatllu  (enfiun  doloris*  laifi  pedes  acci- 
piebant. £c  ideo  hxc  prudeus  mulier  molle  tez- 
loriiim  apponebat : & ideo  tali  obTcquio  fuain 
deuotionem  exhibebat.  Alia  autem  caufa  fitit*  vt 
hoc  in  obrequium  humilitatis  ChriAi  conuerte- 
ret,  in  quo  ante  maximam  exhibuerat  vaniracan. 
Et  ideo  in  Cjntie.j.in  laudan  eius  dicitur.Corox 
capitis  tui  ticut  purpura  tegis  , tun^  canalibus. 
Purpura  enim  regis  rubet  purpureo  fanguine  hu- 
militatis & paflionis  ChriAi  confidecationeidxc 
antem canalibus  tun(ftaeO,quandocoma  imroilla 
e(l  lacrvmarum  fluminibus.  Quantum  aurem  ad  * 
hoc  quod  vanitatem  capillorum  traxit  in  terfio- 
nis  pulucris  humilitatem,dicrtm  Can/fc.f.Comx 
eius  ficuc  elatx  palmarum , nigrae  quafi  coraus. 
Elatz  palmarum  funi  lamurculi  valde  crocei,  re- 
pandi fub  fpatulis  & fuper  fHpitem  palmae.Huius 
ergo  mulieris  comz  primo  in  vanitate  aocez  & 
repandx,  licut  elatz  palmatum exiflentes : poflea 
iniethone  pulueris  attritorum  pedum  Domini 
fuerant  nigrz  & deturpatz  quaU  coruos  per  hu- 
tniliiaicm  &abiedionem.  Srauitur. 

Capitis  fui]Eoe capitis  mulicrisad  pedes  Do- 
mini iiulinatto : in  quo  notatur  literaliier  maie- 
ftatis  aeditz  in  Chtifto  adoratio  , & typice  no-  | 
tacur  mentis  (quz  per  capac  intelligitur ) 8c  cogi- 
tationum Sc  afle^onum  ( quz  de  mente  licut  < 
capilli  de  capite  fluant ) ad  Chriflum  concors 
refario.  De  adoratione  quidem  /’/«/>«.  i}i.  Ado-  ' 
rauicTuis  m loco  vbi  fletetunc  pedes  eius.£x**d-4.  | 
Adoraueriint  proni  in  terram.  De  relaxatione  au-  | 
rem  cogitationum  & affcClionum  in  Chriflum 
GiAr>r.4<  VulneralH  cor  meum  furor  mea  fponfa 
in  vno  oculorum  tuorum , & in  vno  crine  coUi  | 
tui.  Vnusenim  oculorum,  cflvnifbrmitasinten-  I 
tiomtm  abA]ue  diiplicitate.Vnus  crinis, eA  vnita.  , 
ce  conformis  conlenfus  contendentium  cogita- 
tionum & afle^ionum  in  Chtiflum.  Hzcenim 
duo  amore  vulnerant  cor  ChriAiticaquod  opor- 
rec  fateri  quod  captas  & vulnerarus  fit  amote, 
licut  confefliis  elt  amorem  huius  peccatricis. 
Tetlionis  «itetn  diligentia,&  obfequium  przfta- 


bat  Dombo,  dc  figuram  tndulgentiz  peccatricis. 
Domino  enim  fecundum literam  abflerfit  humo- 
rera,0e  pulueretn  : vi  penetrate  in  pedes  cius  pol^ 
fet  vn^io  : licut  & Chriflus  linteo  quo  erat  prz- 
cin^us , tetlit  pedes  Difcipuloruin  quos  lauetac 
Ua/t.  t ) .Figuram  autem  habuit  ad  indulgentiam; 
quia  licut  terlit , ita  cerfa  eft  i Chrifto  a fordibus 
vitiorum.  Et  quoad  vtrumque  illonim  dicit 
I Crfrtt/c.  j.  Caput  meum  plenum  eft  tore, hoc  eft, 
tollido  lacrymarum  humore  : & cincinni  mei 
guttis  no£lium.  No61fumenimgattzmagnz& 
huraidx  funt  valde,  ligniflcantes  abluentes  lacry- 
mas  maculas  & tenebras  peccaiotum,Hoc  eft  igi- 
tur obfequium  tetlionis. 

Et  ofculabatur  pedes  eius  ] Ecce  tertium  oblis 
quium  in  pedum  ofculationc.  In  olailo  autem 
'tria  luntdabiorum  imprelEo,fpiricus  it  corde  pio- 
cedenris  in  ul  quod  olculamt  immiftio  » & pads 
Sc  amotis  adjuratio.  Labiotum  imprelllo  Itgni- 
ficat  labiorum  ad  laudem » veniam  concedmtis 
obligationem : Sc  laudis  iplius  iubtium  Sc  dulce- 
dinein.  De  primo  quorum  dicitur  P/«/m.da.  La- 
bia mea  laudabunt  te.  De  fecundo  item  Pf^m,6i. 
Labiis  exultaiionis  laudabit  os  meum.  Ptoptet 
quod  dicitut  Ctwfc.4.  Mei  & lac  fub  lingua  tua. 
Spiritus  autem  i corde  proceCSo  in  oft^atum, 
indiffolubilem  llgnificac  fpiritus  adhzftooem. 

I .Ctrmth.6.  Qui  adhzret  Deo  vnus  fpiricus  eft.^ 
/yii/Ni.tfx.  Adhzflc  anima  mea  poft  te.  Coniun- 
Aio  autem  ipfj  duorum , ofculomis , Sc  olculaii: 
conlenfum  ngnifleat  amoris , Sc  aflecutatiooero 
pads-  Cdntk.t.  Ofculetuc  me  ofCulo  otis  fui. 
Tifim.  vUim.  Salutate  inuicem  in  ofculo  fanAo. 
Ctf«/i£.8.Quis  mihi  det  te  fratrem  meum,fugen- 
letn  vbcra  mattis  mez , vc  mueniam  te  folum  fo- 
ris , Sc  deofculer  te , Sc  iam  me  nemo  defpiciat^ 
Hoc  eft , Quis  mihi  det  vt  tu,  qui  es  Deus  meus, 
eUidaris  Sc  in  confbimirace  natucz  frater  meus, 
qui  fugis  vbera  mattis  communis  laptemic  Dei: 
vt  pcenirens,&  poenitendo  quzreos  te  miaeaiam, 
folum,  abfque  tumultu  tutbvum : focis,extra  le- 
cretum  contemplationis  Angelorum,  m difeubitu 
conutuantium  tecum  peccatorum  , 1^  peeniten- 
tium : & ibi  in  flgnum  ztemx  pacis  deolcula  te: 
Sc  rcmiflione  percepta , iam  me  nemo  defpidac 
vt  ante  , quando  lenodniis  adhxrens  deipcAa 
fui,&  peccatrix.  Illud  igitur  obfequium  eftdeol^ 
culationis. 

Etvoguencovngebat  1 Et  eft  illud  vltiroum 
obf^uium , quod  eft  lalloram  pedum  fuauiiEina 
vnAio.  Et  eft  mitabile:quia  cum  vnAio  non  pof- 
fit  fieri  nifl  vnguemo, tamen  addit[vngtiento  vn- 
gebat } Nec  eft  nugatio : quia  antonomaftice  fuic 
illod  vnguentum  czteris  vnguemis  rarius  : ideti 
carius  Sc  pretiofius:quod  non  libi  vc  dixinuis,led 
foli  Deo  pfzpacauerat  condignum.  Hoc  igicoc 
vnguentum  de  diueftls  aromatibus  confeAum« 
vnAtonero  llgnilicat  deuodonis  Sc  componAio- 
nis&  charitads.Eft  enim  TDguenturo  pinguedine 
laxans  loctnn  vnAuro , Sc  ex  ocumme  in  locum 
vnAum  penetrans , Sc  ex  fuauitate  dolorem  mhs- 
gans.Habet  igitur  iftud  pinguedinem  deuotloois, 
& acumen  compunAionis,Sc  fuauitate  charitatis. 
De  ptimo  horum  dicit  Pfdm.Si.,  Sicae  adipe  Sc 
. pinguedine  repleatur  anima  mea.  De  lecundo 
I PfiUm  4.  Quz  dicitis  in  cordibus  veftris , & in 
cubilibus  veftris  , compungimini.  De  cerdo 
I i.Pttr.i.  Si  carneo  guftacis  quoniam  faaois  eft 
Domimi^ 


.oogie 


250  D.  Alberti  Magni, Ord-Pned. 


Dominus  • hoc  eft  > chiriiu  Domini.  H«c  igitur 
ttiaconcolTa  & commifta»  vt>£tiotteni  illatn  con» 
iiciunt.  Vngucnutijs  vix^iocvcs  confi- 

ciet ranicati$>&  pigmenta  confictet  ruauitatis.  Nc 
tutem  caicat  odoie  > recipiuntuc  in  ipfo  omnium 
virtutum  Ipiiamenta  : vt  vecum  fit  quod  dicitur 
Csnttc.  1 . Fragt  .mia  vnguentis  opritnis.  Et  illud 
Opiiic.4.  Odor  vnguentorum  luoium  lupct  om- 
nia aromata.  Hoc  ergo  vnguento  pedes  vnait 
Dominicos  . de  quibus  iam  amedi£lum  eft.  Mi- 
feticordia  enim  mollis  quidetn  eft,  fed  iftovn- 
guentudelinita  mollior  ciHcitur.  Veritas  autem 
nue  iuftiiia  non  emollitut  nifi  petun^a ; & tunc 
obliuilcuntiir  pedes  illi  doloium  quos  peccatrix 
incudlt,dum  p^es  ifti  eara  ad  poemicntiaro  qu«- 
reotes  lalTareiuur. 

Hjccergo[»ngcbat]Vn4lionc  confucta.ynilio 
iKtn  de  przterito  in  pisfens  concinu:d>ai  & ex- 
tendebar. Et  hoceft  quod  tn  perfona  vndi  dicii 
M 19.  Lauabam  pedes  meos  butyro , hoc  ell.de- 
ootionis  pinguedine.  Chtifius  enim  vn^lus  To- 
nat» & vndus  a Spiritu  Domini.  Ifs.Ci.  Spiiiius 
Domini  Tuper  me:eo  quod  vnxerit  me  Dominus. 
Vn^ionc  chariTmata  gratiarum  inTundic.i./Mt}.!. 
Vndio  docebit  vos  de  omnibus.  'Et  videntes  Te 
diligitdc  Tulcipit.  Pf'li»ni.  Ecce  quam  bonum 
Sc  quam  iucundum  habitare  fratres  in  vnum  Dei 
confenTum.  Sicut  vnguentum  in  capite  quod  def- 
oendii  in  corpus  totum.  In  hoc  ergo  coulilUc  Itu 
iux  multeris  obfcquium. 

Sed  ai cendendum,quod  quz  Tiietit  ifia  mulier» 
& vbi  fadum  foetii  illud  quod  hic  refertur : non 
efl  exprellum.  Et  ideo  inter  patres  de  hoc  inue- 
niuntui  diuetfitates.  T7'<'^pr.  enim  & £rd4  hanc 
fuide  dicunt  Mariam  Magdatcnam  fotorem  La- 
xari &Manhx»  acdpiemcshocpro  argumento 
quod  /«an.i  1.  legitur.  Maria  autem  erat  quz  vn- 
xii  Dominum  vnguento » Si  extetfit  capillis  fuis: 
atius  frater  Lazarus  infirmabatur.  Adducunt 
etiam  hoc  quod  dicitur  Ltu.i.  Maiia  Magda- 
kna  de  qua  feptem  dzmonia  exierunt.  Quod 
explanans  Gugor.  dicit.  Septem  Maria  Magda- 
lena  dzmonia  habuit  quz  vniuerfis  vitiis  ple- 
na fuit.  Et  hos  tota  (Ruitur  Romana  & Occi 
«lentalis  Ecdefia. 

Incon'ranum  horum  opinantur  Jennnts  Chry- 
fvfi.  ^ ; qui  dicunt  Mariam  Magdale- 

nam  virginem  fui(1e,&  virginem  pcrmanfiflcocc 
probabile  ede  quod  tanta  peccatrixenm  Domino 
tamam  habuidet  familiaritatem  Dicunt  etiam 
corporaliter  quidem  eam  obTciram  dzmonibus 
fepccin  fuide  Dicunt  infuper  non  vnam  tantum 
sdam  peccatricem  pedes  I domini  vnxifle : fed  Sc 
illam  Si  forre  plures  alias  quz  Tequebantur  eum» 
^defitoiUacibusfuis  libi  minillrabant.  Et  cum 
in  bofpitiis  curam  eiusagcrent.&  pedes  lauarent: 
tunc  tetferonc  capillis  propter  paiticipationcro  ! 
fanflitatis  pedum  vc  fecum  gellarenc  puluerem. 
Et  vnxerunt  ad  tollendam  de  pedibus  laOltudi- 
nem.  Ecceiila  eftdiuerfitas  opinionum  patrum: 
Sc  accipiat  quilibet  quod  vult.  Ecclcfia  enim  Oc- 
ddencalis  fcquirur  Gftgmun.  Et  fic  pro  certo 
fede  Deus  dno  magoa  luiutnaria : dius  Matias» 
matrem  videlicet  Domini » & fotorem  Lazari. 
Luminare  maius , hoc  cll  , Virginem  Beatam  vt  j 
przcdet  diei , hoc  e(l,  lucem  infunderet  innoccn*  | 
tibus-  Pr0Mrr^.4.Semita  iudi  quafi  lux  fpicndens»  i 
^ crefixns  vfque  ad  perferam  diem.  Luminare  • 


autem  minus » hoc  ell  > Matiam  pmniientem  fub 
^<dibu:>  Beatz  Virginis.  1 1 . Mulier ami^ 
lolc;<5cluna  fub  pediboicius.  EchanofiKiivt 
uizellet,  exemplum  ptxiiicentiz  przbendo.nodii, 
iioc eil » peccatoribus.  £cd*.4y.  Alunainiciutu 
dicifct^i,  Quia  gaudium  ellE)eifiipetv(K>pecca> 
rure  pccnitcntiam  agente. Luminare  quod  muiui- 
tut  quantum  ad  dignitatem  & hiimdicaietn  in 
conlideratione  virtinis  6cpeffcdionis.Vixgoqui' 
dem  Gmdiricataa  Spiritu  jatuUo » humilis  ancilla 
profudit  Saluatoiem.Peccattix  autem  extta^de 
Icuiathan  maxilla  hk  40.  vnxit  vn^ione  SaJua- 
lorcm  in  pcenltenciz  falutem.  Sequitur* 

• fTL-i.'  ! - 

Videns  autem  Pharifacus  qui  voca- 
uerat  eum  » aic  intra  fe,  dicens  i 'Hic  fi 
cfTcc  Propheta  , feiret  veiqueqUat*',  SC 
qualis  mulier  cfi)  quz  tangit  cum»  quia 
peccatrix  cfi. 

Hic  incipit  pars  quz  efi  de  murmuris  repref- 
fione.  Ellaoccm  duplex  murmur»  fci licet»  de  mu- 
lieris fado>&  altciumdc  indulgentia  peccatorum 
quam  fecit  fibi  Cluifius.  Et  ideo  fumhicduc 
partes.  In  ptima  harum  adhuc  funt  duo,  quorum 
primum  cll  murmuraiio»&  fecundum  demumus- 
ns  rcprelfione.  In  ptima  hatum  funt  tria : deferi  • 
peio  murmurantis.modus  mumiuraiioius»&  ipfa 
murmucatiu.  In  primo  hoiuro  tangitur  inuidiz 
nuntius»  qui  efl  boni  quod  fiebat  aipedus : in  fe- 
cundo illius  inuidenris  religionis  fallus:  in  reitk) 
libcralitacis  fuz  apparatus.  Dicit  ergo. 

Videns  autem  j Vidit  enim  ille  » Sc  inuidit. 
Saptt  Ji.A  Nec  cum  itHiidia  tabefeente  communi- 
cabo. Vnde  de  (ex  reprehenditur  ille  Pharifirus» 
quorum  primum  eft  inuidia  tabefeens  Secun- 
dum,iufiitia  falfa  de  repczfiimens.Tercium,mur- 
muiacio  intus  mordens.  Quartum  cfi.  quod  pec- 
catrici pro  compalTiune  e(l  indignans,  (^ilntum» 
quod  proximum  Sc  non  fc  de  criminibus  ell  ac- 
cufans.  Sextum  amem » quod  fupetiorem  & me- 
liorem (e  efl  redarguens.  De  inuidia  quidem  ha- 
bitum cfl.  De  falfa  vero  iuflitia  ^0fR.io.1gnoran- 
cesentmiullitiam  Dei»  & fuam  quzientes  lU- 
tuerciiudiiiz  Dei  non  funt  fubiedli.  De  tertio  di- 
citur Cullodire  vos  a murmuratione 

quz  nihil  prodc(l,&  ^ dettaflione  parcite  linguz: 
quia  fermo  obfcurus  in  vacuum  non  ibit.  De 
qiiairo  dicitur  /«40.7.  Mihi  indignamini  quia  ro- 
rum hominem  fanum  feci  in  fabbato.  JJtetert, 
Religio  Pharifzoium  non  compalTlonem  fed  in- 
dignationem habet.  Dc  quinto  Lnc.  < S.  Non  fimi 
(Icut  czteri  hominum»  raptores»  iniufli,  adulteri, 

' vclut  etiam  hic  publicanus.  Dc  fexto  Ar- 

guis verbis  euin  qui  non  ell  zqualis  libi » & lo- 
queris quod  tibi  non  expedit.  Hoc  efl  ergo  quod 
dteir.  Videns  autem. 

Pharifzus  ] diuifus  propter  religionis  fignum. 
Matth.x ) . Pharifze  exee  munda  prius  quod  in- 
iusellcalicis  Sc  parobfidis,  vtfiat  id  quod  deforis 
efl  mundum[qui  vocauerateumlAIiquando  Do- 
minus vocatur  vt  hic.  Aliquando  ex  humilitate 
repellitur.  Ai.itih.i  . Domine  non  fum  dignus  vt 
inires  fub  teillum  meum.  Aliquando  fine  vocatio- 
ne vepaupa  recipitur.  Ahc.Io*  Mulier  quzdam 
Martha  nomine  recepit  illum  in  domum  fiiain. 
Aliquando  przcipic  fc  recipi,  i.ivc.19.  Zachzz 
fcAinaos 


inEuang.  D.l 

fedinaas  dc(cendc:({ai2  hodie  in  domo  toa  opor- 
tet manete.  Aliquando  pc^inictit  nuntios  ex  ndu- 
ciaad  przparandum.  J/a/c.  14.  Itcinciuitatera, 
Ac  occurret  vobis  homo  lagenam  aqtix  baiulans. 
In  quicunquc  domum  incrauericis  , pacrifamilia) 
dicite:  Vbi  e(l  diuerforiu  vbi  paichacum  difcipu- 
tis  meis  roanducetn  } Aliquando  pulfat  vi  aperia- 
tur. ^p«c. ).  Bbe  ego  (lo  ad  ollium , Ac  pulfo: 
Hquis  aperuerit  mihi » intrabo  ad  cum, Ac  cernabo 
cum  eo  & ipie  mccum.  Hic  tamen  Pharifxus  in 
hoc  commendabilis  erat  quia  tamum  hofpiicm  in 
domum  vocauerac. 

Ait  intra  (e  dicens  ] Ecce  modus  murmuris. 
Tftties  enim  alios  confutatos  audierat  quod 
•perte  loqui  non  audebat,  ifd,  i8.  Erit  quafi  py- 
thonis vox  cua  : Ac  quah  de  humo  audietur  elo- 
quium tuum.A/air/r.p.  Vt  quid  cogitatis  mala  in 
cotdibus  vetitis- //ii.  1.  Auferre  malum  cogitatio- 
num vedrarutn  ab  oculis  meis. 

Hic  ii  etlcc  Propheta  ] Ecce  mumsuratio  in 
daobus  peccans : in  dubitatione,  quia  coniun^o 
tsotat  dubiuck>nem:Ac  m minus  diccndo,quia  di- 
cit Prophetam  Dei  Filium.De  dubitatione 
Qui  hicAtaucric , hrailis  etl  fpumz  maris  qux  ^ 
vento  mouaur  Ac  citcuufertur.  De  minus  dicen- 
do dkitut  Htbr.  ; . Moy t«  quidem  fetuus  lidclis 
erat  in  tota  domo  eius  tanquam  famulus,  in  iclli- 
moniuro  cotum  que  etanc  dicenda.  Similiter 
autem  & alij  Ptopnetz.  Chiihus  tanquam  Filius 
in  domo  fua,qux  dumus  fumus  nos. 

Sciret  veique  quz  Ac  qualis  ctTct  ] Ecce  proxi- 
mi accuTatio.  Dicit  autem  , que  Ac  qualis.  Que 
aurem  refert  ad  naturam  corruptam  quam  mulier 
illa  recuca.Qualisaurero  refert  ad  vitium  fuperin- 
duduin  ex  contlietudine.De  natura  coirupia  dicit 
SMpitni.  I a Erat  enim  naturalis^maliiia  corum,9c 
immutati  non  poterat,  hoc  ell,  immutari  vix  po- 
terat. Qualis  autem  refertur  ad  vitium  inolitum 
Cx  longo  a^u.  lerem.i  ).$i  poceft  /Ethiops  muu- 
re  pellem  fuain , auc  pardus  varietatem  Uiam,  po- 
tcliis  & vos  bcndFaceic  cum  didiiericis  malum. 
De  ingenita  ex  coituptione  peccati  malitiadicirur 
£zjt(b.  1 6,  Radix  tua  Ac  geneteratio  cua  de  teira 
Chananza,  hoceil,  uanfmucatatquia  bona  natu- 
ra in  corruptionem  iranlmutata  c(l.  Et  /m».  8. 
Vos  cx  patie  diabolo  edis.  De  qualitate  autem 
huic  pciCmx  naturx  fuperindui^a  dicitur  Eccti.p. 
Propter  fpem  muliei  is  multi  pcrierunc:Accx  hoc 
quali  ignis  exardefeet.  Species  euim  mulieris  hic 
dicitur  ptxparacio  : quia  prxparata  ed  ad  capien- 
das animas. Et  hxced qualitas  fiiperindudla  naiu- 
IX  malx. Addit  autc  [mulierjqux  edab  en>ollien. 
dodicla  Vnde  Efdr.4.  Non  poliunt  homines  fe 
parari  a mulieribus.  Si  congiegaueric  homo  au- 
rum Ac  argentum  Ac  omnem  tem  rpeciofam  . & 
viderit  mulierem  vnambono  habitu  Ac  bona  fpe- 
cic  romnia  hate  relinquentes  in  eam  tendunt , Ac 
apeiro  ure  confpiciunt  Ac  eam  alliciunt.  Sic  ergo 
a molliendo  vocat  eib  mulierem.  Et  addit  accu- 
fationes. 

Quia  peccatrix  ed  ] Et  in  hoc  male  iudicar. 
jifc.  17.  Gcdiaenimqtix  fuit  non  ed.  PrtHcrh. 
la.  Verte  impium  ,Ac  non  erit.  Sed  lairaiuditia 
non ptzfumit  bonum  de  aliquo  , fed  hoc  quod 
fiik  adhuc  reputat  elTetnonaduertens  quod  Raab 
metettixqux  habitabat  in  leticho  tempore  me- 
retricij  > per  poenitentiam  ciuis  lerufalem  effeida 
cil.  Pfdlm.  8d.  Memor  ero  Raab  Ac  Babylonis 


iic.Cap.  VII.  -251 

fcicnciuro  rac.  Non  enim  peccatrix  mulier  fan- 
£hjin  fandiorum  potuit  tangere  ad  inquinationem 
fandlitatis,  fed  potius  ad  emundationem  peccato- 
rum. V ndc  Httr.  1 1 . Fide  Raab  meretrix  non  pe- 
riit cum  incredulisrcxcipicns  exploratores  in  pace.' 
Ita  Ac  ida  in  fide  fanda  de  peccatrice  fada  c(l.  Et 
tn  eo  completa  ed  murmuratio  Phatifzi.  Se- 
quitur 

Ecrcfpondcns  1 e s v s dixit  ad  il- 
lum :Simon  habeo  tibi  aliquid  dicere. 
At  ille  ait : Magiller , dic.  Duo  debi- 
tores erant  cuidam  frrneratori : vmis 
debebat  denarios  quingentos , & alius 
quinquaginta.  Non  habentibus  illis 
vnde  redderent,  donauic  vcrifquc. 

Chridus  hic  ficut  Ixpcf  quia  Deus  erai)rerpon-. 
det  lacirx  cogitationi.!  .Rtg.i6.  Homines  videnr 
qox  patent : Deus  autem  intuetur  cor.  flehr.  4. 
Non  ed  vlia  creatura  inuifibilis  in  confpedueias. 
Et  ed  hic  repreflio  murmuris  [Stinon  ] Ecce , hic 
primo  nominatur : quud  non  fit  de  Zachxo  L»c. 

1 9.  quem  nominat  antequam  Eomum  eius  ingre* 
diatutreum  tamen  ille  fuerit  publicanus.Et  huiua 
caufa  cd:qaia  ille  ad  Dominum  fynceram  habuit 
deuotionem  fine  duplicitate : hic  autem  non  fynr 
ceram  redetiamipram  fadi  vocationem  videtor' 
obieiuando  fccillc , Ac  minora  feniit  de  Domino 
quam  fe  haberet  veritas.  Dubitauic  in  eifdem. 
£«r/i.a.Vx  duplici  corde  Ac  labiis  fceledis.  Dicit 
ergo  nunc  primo  nominani[Siroon  habeo  aliquid 
tibi  dicere  ] In  modo  autem  loquendi  excitae  du- 
dium  audientis  quafi  aliquid  xnigmaticum  Ac 
magnum  dicere  velit.  Audite  quoniam 

de  rebus  magnis  locutura  fum  .Ac  apcdeninr  labia 
mea  vt  re^la  przdicent.  Pr«u*rh.  x . Animadueitet 
parabolam  Ac  iiircrpretationcm,  verba  rapientium 
Ac  xnigmata  eorum  [ At  ille  ait:  Migiderdicb 
Magidtum  nominat  quem  Deum , Ac  Dominum, 
Ac  Patrem  vocare  debuerat,  Ac  tunc  demum  etiam 
Magidtum.  Pftdm.  44.  Ipfe  ed  Dominus  Deus 
tuus , Ac  adorabunt  eum.  Mdith.  6.  Patet  noder 
qui  es^ncxlis.iiy^rr/i.  1 1 .Vmis  edMagider  veder 
quiin  cziis  ed.  Mtuih.  ii.  Magidet  (cimus  quia 
verax  es , Ac  viam  Dei  in  veritate  docet.  /»4n. 
Scimus  quia  l Deo  venidi  Magider  [ Retpondet 
I E $ V s I Excitata  intentione  ad  audiendum, 
proponit  hmJIitudinc  per  quam  compefeie  mur- 
murationem. Et  in  haepatteduo  facit.  Primo 
enim  iudtcio  Simonis  proponit  fimilitudinem.Et 
fecundo  pod  iudicium  etufdem, reprimit  murmu- 
rationem  Ac  explanat  fimilitudinem.  Dicit  autem 
primo  duo : fimilitudinem  , Ac  fimilitudinis  a Si- 
mone petit  iudicium  Ac  apptobat.  De  primo  dicit 
[ Duo  debicoresiin  genete,  non  rpede,  vel  numero 
[erant  cuidam  toeneracori  ] Idi  enim  duo  debicc^-* 
res,  funt  in  quolibet  genere  duo,  tnxqualiter  pec- 
cantes , fiue  inzqualitas  ida  fit  in  numero  pecca- 
torum , fiue  tn  circundantia  peccantium.  Vmis 
enim  in  numero  peccatorum , peccat  plus  quanl 
alius.  Alius  autem  in  circundantia  grauius  peccat 
quam  alius:aut  quod  turpius  pcccat,  vel  quia  ipfe 
peccans  tn  aktoti  ed  gradu  : ficut  grauius  pcccat' 
Religiofus  quam  (ecularis,  Ac  Clericus  quam  lai- 
cus.  OmniahxccomptebeDditrubvoafimUitu-. 

dine. 


'oogle 


252  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prard. 


dine.  Tamen  hic  videtur  lotjui  de  («ccatorum 
multitudine.  Magis  eigo  peccans  cAvnus debito- 
rum. Minus  auicin  peccauseft  alter  debitorum* 
Ftenerator  eft  Chiillus , ficut  patet  MAtth.  aj. 
quod  vocauii  feruos  fiios^  tradidit  ilUsbona  Tua 
viucutque  fecundum  propriam  virtutem , dicens: 
Negotiaininidumvenio.  Ifti  eigo  debitores  ia 
omni  genere  hominum  iunt  illi  fxneraioti[vnus 
debebat  j quoad  dcbiium  fausfadlionis  [denarios] 
Denarius  dicitur  l dccem:quia  vnoi  valuit  decem 
vfuales  paruos.  Et  tn  denario  erat  iculpta  imago 
cefatis.  Afstib.i  i.  Cuius  eft  imago  hic  de  fupef* 
faiptio?Dicunt  ei,  CcCuis  Tales  denarios  [quin- 
gentos ] debuit  vnusqui  plus  dcbJ>at  [ Alius  au- 
tem quinquaginta  ] qui  tuinus  debebat.  V terque 
autf  numerus  furgit  a quinque  & decem.  Quin- 
quies enim  decc  quinqnagiixa  funt,  & quinouies 
centum  ( qui  funt  decies  decem  ) quineenia  funt. 
Quinque  autem  ad  quinque  icufuum  dele^biiia 
^^n]iuur,quiauertunt  nominem^  denario  pet- 
itionis de^ogi.  Et  hoc  eft  peruerfto  camum 
ia  opere.  Centenarius  autem  weftrmr  ad  peife- 
dtionem  virtutisrquia  illa  non  eft  camum  ei  ope 
ce , ex  voluntate  & pei  (euetamia  in  op«e , & 
ex  ciicunftaotia  dc  6uc.  Et  in  bis  quattioc  coiift- 
fttt  virtutis  perirdlio.  Et  ideo  homo  dicitur  qua- 
drangulus ad  vittuiem.  Diximus  autem  fimn 
quod  cenieuarius  eft  numerus  quadratus  > muiti- 
plicatio  in  fe  dcuaiio.  Aucitciuia  autem  a vit- 
tucU  perfeione  funt  quinque,  Sc  ideo  quinquies 
centum  eft  couupta  contra  virtutem  petfedio. 
Maius  autem  debitum  cortuprio  virtutis  quam 
corruptio  operis.  Ec  ideo  vnus  debet  denarius 
cxcocrupta  imagine  fummi  Cxfatis,  quingentos 
corruptionem  qux  eft  contra  honeftatem  virtutis: 
de  alius  quinquaginta  ex  cocrapeione  imaginis 
dtxTdem  contra  pecfedionem  operis.  Plus  enim 
peccat  corrumpendo  virtutem  quam  opus.  A£s/iF. 
i8.  Iratos  Docninus  iuftit  feraum  venundari  & 
vxorem  Sc  Elios  & reddi , hoc  eft  , animam  ic 
carnem  fic  omnes  vites  eius  & conatus  & opeta. 
Sequitur  [ Non  habentibus  autem  iitis  vnde  red- 
derent ] ex  proprioiquia  nihil  habemus  nili  quod 
Domini  eft.  i . Ctnmh  4 Quid  habes  quod  non 
accepifti } St  autem  accepifti  quid  gloriaris , qua/i 
non  accepecis?/««it.  > f . Sine  me  nihil  poiellls  fa- 
cete. t . Pdrshp  19.  Tua  funf  viiiuerfa:&  qux  acce- 
pimus de  manu  tua,  obtulimus  tibi.Sic  ergo  patet 
quoniam  de  fuo  nemo  foluere  poteft  diditura. 
Ergo  clamemus  omnes.  Dimitte  nobis  debita  no- 
ftra  Mdtth.  6.  Non  habentibus  ergo  vnde  redde- 
rent , pius  Dominus  [ donauic  verirque  ] hoc  eft, 
condonauit.  MMtft.xt.  Mifeteus  eft  autem  eius 
Domiii  is>  dimifte  d vniuerfum  debitum.  Largus 
enim  Dominus  eft  in  dimittendo  & ignofccndo 
& benedi^iooem  poft  omnia  donando.  Sicut 
Elifeus  4-R*f,-4-  Non  folum  multiplicauit  oleum 
in  folutionem  debtri, fed  etiam  impenfas  & vitam 
vidux  6c  Eliorum  dicens : Tu  & 61>)  cui  viuice  de 
reliquo. 

Quis  ergo  cum  plus  diligit?Rcfpon- 
dens  Simon  , dixit : ./tftimo  quia  is  cui 
plus  donauie.  Ac  ille  dixit  ei  * Re^c 
iudicafti.  Ec  comierfus  ad  mulierem, 
dixit  Simoni  .'Vides  hanc  mulierem? 
Jotraui  io  domum  tuam  I aquam  pedi- 


bus meis  non  dedifti : hzc  autem  lacry- 
mis  rigauit  pedes  meos , & capillis  fuis 
lerfit.  Ofculummihi  non  dedifbi  :hzc 
autem  ex  quo  incraui , non  ccilauic  of- 
cuiari  pedes  meos.  Oleo  caput  meum 
non  vuxiRi : hxc  autem  vnguento  vn- 
xji  pedes  meos.  Propcei^quod  dico 
tibi  , remittuntur  ci  peccata  mulca, 
quoniam  dilexic  multum.  Cuiautctn 
minus  dimittitur,  minas  diligit.  Dixit 
autem  ad  illam : Remittuntur  tibi  pec- 
cata. Et  ccepcrunt  oui  fimul  accum- 
bebant, dicere  intra  lc:Quiscft  hic  quf 
etiam  peccata  dimitcit?Dixic  autem  ad 
mulicrcm:Fklcs  tua  te  faluam  fccittva* 
de  in  pace.  , 

Petit  iudiciiim  Simonis  (Lindum  racioncai 
re^ain,  Sc  didt  duo:iudlcium,  Sc  iudicij  approba- 
lionem.  ludicium  petit,  dicens  [Quis  ergoj  duo- 
rum [eum  plus  diligit]  hoc  eft, diligere  tcnenucx 
beneftdo  percepto,  aliis  omnibus  paubus  exifteti- 
idius.  Sufunt,  1 1 .Diligis  omnia  que  runc.&  mhil 
odifti  eorum  quzfeciili.  Ec  ideo  non  eftinxqoa- 
litas  dilcdlionisin  Deo  fed  in  effedu.Cum  igitur 
ituequalis  fli  cftvdus  circa  duos  debitores  : quis 
eum  pius  diligcte  tciictur  >{  Rcfpondens  Simoiv 
dixit  ] rharifxuscui  pii>ponta  fuit  nmilitudo 
[.^EftimojHocdKicquia  iam  vidii  ChtiftiuncM- 
dis  fui  pcrpeiidiftc  cogitaiionau.  £t  ideo  non 
audet  aliquid  allcttiue  dicctc , umem  & vndique 
capi  in  fermone  [quia  is]  debitui  [cui  plus]  debiti 
[donauic]  quoad  effciilum  diicCiioius:quu  in  alio 
non  proponitiirnmilitudo./vi  6 ReTpondete  ob- 
lecroablquecoDtentione.&loquciucsquuJ  iuftu 
eft,  iudxcatc  [At  ille]  1 1 s v s[ierpondjt  ]cx  vctbii 
fuis  arguens,  6c  iudiciuro  coimncudaiu,  dicens 
[Rcftc  iudicofti  ] j.  £fdr.  j . Stiper  onmia  vincit 
veritas. 

Et  conoerfus  ad  mulierem]  terpe^u  mifericor- 
dix  plus  quam  corpotii.  Cxwic.  7.  Diledus  meui 
mihi,  & ad  me  conuerEo  cius.  ^y^nr.  59,  Expe. 
^ns  cxpcdfcaui  Dominum,  k intendit  mihi[dixit 
Simoni  ] Multeris  enim  deuoiionero  comparany 
rupetftitioni  Phanfxi  qui  DonniHin  exterioribus 
gtoriabatur:cum  Chriftusquxreret  interiora.  Et 
idcirra  multer  meruit  multadimitthSimon  autem 
nulla.  Et  ideo  etiam  recedit  i llmilitudine , ficut 
infra  paccbiciquia  inciuiie  eflet  de  hofpite  dicere, 
quod  multa  deberet  in  peccaris. 

Imtaui  in  domum  tuam  ] i te  libctalitcr  vo- 
catus. Et  ideo  alicui  folus  in  ea  fieri  debuit.  Tibi 
propecr  fiiperftitionem  Phatilxi  non  potuit  faJus 
fieri.  Oportuit  ergo  quod  illi  fietet  qux  hoc  ex 
deuotione  poftulauit.  Lue,  1 9.  Salus  huic  domui 
fada  eft  ad  introitum  SaluJioris.  Hxc  autem 
qaxfcbat  falutem  , & ideo  deJc^kabiJius  in  cotdc 
poenitemis  requieui  quam  in  domo  tua.  Tu  qui- 
dem peccator  es , licet  iuj  reputatione  mimu  de- 
bitum habeas  quam  ilJa.  VndcGrff^tr.  Adipfius 
quippe  mentem  exulrim  confugerat  quam  poft. 
vitiorum  ignes  pmnitearix  tetnpeties  refrigera- 
bat. Vnde  Cantic.  t.  Similis  eft  dilcdus  meus  ca- 
prex  hinnuloque  ceruorura.  Quia  ficut  dicit 

Gregor.  Vt  caprea  vidct  cordis  fccrcu&  in  Pha- 

cifico 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap,  VII.  255 

tifxo  8c  in  peccatrice: reprehendens  comcmpuim  & mortuus.  Et  ilfidtm.  Conculca  anima 

Phaiifzi , dc  dcuotionetn  & humilitatem  pa-ni*  mea  robuftos.^«nt.‘i;/riniJ>ominus  conteret  fatan 
tentis  laudans  & approbans.  Vt  hinnulus  autem  fub  pedibus  eius  velociter.De  auditu  autem  vetbi. 
fligit  zftum  » (|uzrens  vmbrz  refrigerium  pod  /l-ar.to.Maria  autemfecus  pedes  Domini  fedebat» 
edum  concupi(centiz,ad  refrigeratum  cor  pomi*  & verbum  illius  fempet  audiebat-  VelUgia  etiam 
tentis  confiigiens.Mclius  ergo  iottauit  in  COI  poe-  obfetuauicrne  ab  eis  de  cetero  abetcain.  IJs.6^, 
nitentis  quam  in  domum  Simonis.  Gt/iriC.i.FaT-  Q^e  errate  nos  feddi  Domine  de  «iis  tuis: 
ciculus  mytrhe  dile&us  meus  mihi  1 intra  vbera  induraiU  cor  nodruro  > ne  timeremus  ic  ? Et  ideo 
mea  commorabitur.  Fafciculus  enim  mytrhe  n velligia  obferuauit , & ea  frequenter  ofculabaiur: 
multis  amaritudinibus  peenitentiz  componitur  quia  per  illa  fibi  patuit  via  ad  veritatem  & vitam, 
quibus  diledhis  libenter  immotatuc:  eo  quod  ida  /•«".i4.Ego  furo  viaiveritas,&  vita, 
cubile  cordis  pro  fmrore  voluptatis  & vrrica  Oleo  caput  meum  non  vnxidi]  Hoc  edam  pe* 
libidinis»&inobedientiecicuca:atomaciba$ar-  regtinis  horpiiio  recepds  in  calidis  tectis  eahi* 
pergunt » & fua  proprietate  putredinem  libidinis  b^tur  ad  pellis  exhilacationem.  Nec  erat  oleum 
cxtccanc*  dC  fua  naturali  fragrantia  expurgant  limplex«  fi^  compolitum  s quod  lUgtedinero  3c 
imtoces  voluptatum.  Sequitur.  partes  incenfas  in  facie  fanauit » & vultum  exhi* 

Aquam  pMibus  meis  non  dedidi  ] que  tamen  larauit.  Et  hoeSimon  non  exhibuit.  Pfdim.ioi, 
ladisDcregtinoru  pedibus  k patribus  fandis  exhi-  Vt  exhilaret  faciem  in  oleo.  EecU.9.0ttmi  tem- 
beri  (oldat  Gtntf.it.  i.Trmtb.^.Si  Sandorum  pote  Hnt  vedimcnca  tua  candida  , de  oleum  de 
pedes  lauit.Hi  enim  pedes  Domini  funriquierant  capite  tuo  non  deficiat.  AUtth.6.  Faciem  tuam 
lui  facrofandi  corporis  membra.  Sed  & illi  fui  lauajfie  caput  tuura  vnee.  D4AiW.i).Aifia:ce  mihi 
funt  pedestqui  permundum  Sandos  fuos  portant  oleum  de  Onigmata.  vt  laucr  [Hec  autem  vi^en- 
pauperes.  Vnde  A/4r/h.tf.Quodvni  ex  minimis  to]  pretionfl£no[vnxit  pedes  meos]  totos, terfos, 
meis  fittidis , mihi  fecidis  [ Hec  autem  ] maiore  de  ofculatos : vt  attritio  pedum  pet  hoc  fanetur, 
ligno  diledionis  [lacrymis  ] de  capite  de  corde  dc  pes  lalTus  refocilletur.  Pfdm.tt.  Oleo  (Wto 
fuofiuentibui  quafi  ddicatioribus  expenfis  circa  meovnxieum.  Sicut  Balfamum  non 

me  itDpenfis[figauitl  hoc  ed,infudit[pedes  meos]  mixtum  odox  meus.Odor  enim  fuus  pinguedinis» 
ad  foecunditacem  fuicordis.  //4.1«.  Inebriabo  ce  olei,  de  baliami,  de  aliorum  aromatum  fuide  per* 
lacryma  tnca  Efebon  de  Eleale.  Efebon  » fignum  hibetur.  Et  ideo  tota  domus  odore  ftagrabar.  Et 
tDonoris : Eleale  confcenfio  imerpretacut : quia  hoc  fecit  in  fignum.Oleumcniro  excitabat  fieiira 
peccatrix  anima  poenitens  fic  voluptatem  rrahit  fua  miiericordiare.  Csnnc.  i.  Oleum  effuuNii 
tn  moerorem,  quod  moerore  cingitur  ne  voluptas  nomen  tuum.  Balfamum  aurem  Ipirabai  diuine 
amplius  confluat.Er  per  hoc  confeendit  ad  veniz  bonitaris  communicationem. De  aUis  autem  aro* 
authorero  Dominum[Er  cqiillis  fuis  tefficjroulto  matibus  didem  Eccli.i^.  Sicut  cinnamomum  de 
tenerios  adhibe»  teeforium  omnibus  pannis  balfamum  aromacizans,^orem  dedi : quafi  myr* 
pretiofis.  EcideoCof/ie.^.deea  dicirur.  Capilli  rhaeledladedifuauitatem  odoris. Cinsiamomum 
cui  ficuc  greges  caprarum,  que  afeenderunt  de  efl  figurans  calorem  de  fpiramen  charitatis : bal* 
nonte  GaTaad.  Greges  enim  caprarum  ( qui  funt  farnum  autem  fpitamen  TOniratis : ele^a  myrrha 
factificium  Domini  pro  peccatis  exhibendum:  in  compundUione  amaritudinis  odoiem  roortifi* 
iicut przcipinu  Ltuit.  1 . & a ■)  funt  congregatio-  cationis  carnis.  His  ergo  aromatibus  Domini  pc« 
nes  (ubtilium  cogitationum  dc  affedlionum  in  des  ad  fugam  doloris  perunxit,  pedes  (inquara)de 
aroantudine  de  igne  deuottonis  Chrido  oblata-  quibus  fuperius  di^um  ed.  Dios  enim  fepe  lefe- 
rum  pro  peccatis  perpetratis.  Et  ide  de  monte  rac , de  iudum  fuit  vt  eofdem  relioicet  per  fuaui- 
Galaad , hoc  ed , de  aceruo  tedimoni)  afcendunc,  tatis  vn^onera. 

quando  in  tedimonio  Scripture  fpem  faluris  pec-  Propter  quod  dico  tibi  ] ex  tuo  iudicio  tuam 
catori  tribuunt.  ribi  condemnationem  odendens , fed  non  pto- 

Olculuro  mihi  non  dedifli  ] quod  ramen  ab  mens ; qaia  propter  hofpitis  honorem  te  non 
kofpittoredpientibus.petegrinisinprimoincroi-  arguo, fed  iudicio  tuo  te  relinquo.  Mniih.ij.  Ex 
co»  tn  fignum  fecuri  de  pacifici  ingrefliis,dari  con-  ore  luo  te  iudico  ferue  nequam.  Pfdm.^9,  At- 
foeuic.  Et  quibufdam  etiam  in  occutfu  hoc  fe-  goam  te,  de  datuam  te  contra  faciem  tuam  [Re- 
ceninc.  Vnde  Genef.i^.  lacob  ad  puteum occut-  mittuntur  ei  peccata  multa]  Ecce,  ficuc  diximus, 
xens  Racheli , ofculatus edeam  [Hecautemev  dimittit  comparationem.  Si  enim  fimilirudiais 
quo incrauit]  veniam queteru[non ceflaaii ofeu-  comparanonemptofequeretur,diceret:dimittun* 
lari  pedes  meos]  vedigia  pedum  adorans , locum  cur  ei  peccata  plura:quia  plus  dilexir.  Tibi  autem 
vente  ante  pedes  quereni , inimicum  fub  fcabel-  dimittuntur  peccata  pauciora  : quia  minus  dtle- 
Ium  pedum  meorum  conculcans , verbum  fedens  xidi , dc  minora  figna  diledionis  exhibuidi.  Sed 
ad  p^es  humiliter  audiens , vedigia  mea  obfer-  quia  inciuile  ed  culpare  hofpitem,  recedit  a com- 
itans Jdec  enim  omnia  quefmitin  ofculo  pedum,  paratione  fimilicudints , in  vna  perfona  fadum 
Adorauit  enim  in  loco  vbi  deterunt  pedes , eo  concludens . qui  duas  in  fimilirudtne  propofuir. 
quod  ille  locushonorandusedadotatione.//4.^o.  Dicit  ergo  quia  [ leroittunrar  ei  peccata  mulca] 
Locum  pedum  meorum  honorificabo.  Ibi  enim  in  genete,dc  fpede,dc  numero.  y/4.d4.lniquicares 
Deus  haotcat.  £txch.4).  Locus  foiij  mei, & locus  rtodte  qoafi  vpntut  abduletunt  nos.  In 
icabelli  pedum  meorum , vbi  habito  in  medio  fi-  | multis  ofiendimus  omnes.Oftd  u.Totadie  men- 
liocum  llracl.Etiam  veniam  quefiiiit  ante  pedes. ! dacium  dc  vaditatero  multiplicat.  Oft4  4.  Male* 
Dfuter. ) Tinget  in  fangoine  pedem  fuum , hoc  1 diduro,&  mcndaduro,dc  furtum  A homicidium, 
cft,ia  fanguine  exjHationis,  in  quo  peccatores  ve*  | dc  aduitetium,  inundauaunt : fic  fangois  fangui* 
niam  comequtmrar.De  conculcatione  autem  ini-  nem  tetigit.  Thrtn.i.  lAulti  enim  gemitus  mei.fie 
SDici  ludie. Ante  pedes  eius  volutabatur  inter-  1 cor  meum  mcerens  [quoniam  dilexit  medEum] 
D.  Aibmi  AUfnit  utEmni.  D.Ltte.  Y quia 


^'oogle 


Z54  D.  Alberti  Magni,  Ord.Prsed. 


quia  chatitas  operic  rottltinidincm  peccatorum 
Uceb.^.  Hanc  tamen  chantaterodcfc 

non  habuit, fcd  dc  larga  manu  Domini.  Hanc  au- 
tem multam  dile^ionem  opete  oftendit  poft 
peccati  dimillioncm : quia  probatio  dilcdlionis 
exhibitio  eft  operis.  I 

Cui  autem  minus  dimittitur  ] Non  fpccincat 
propter  hofpitis  vtbaniratcm.  Parum  enim  di- 
fexit  , qui  in  corporal.bus  exterioribus  dilexit. 
Sed  videtor  ftlfum  quod  dicii:quia  quantulacun- 
que  charitas  omnia  delet  peccata.  Adhuc^mpium 
eft  ^ Deo  dimidiam  fpeiarc  veniam.  Ergo  non 
dimkticur  minus  nifi  dimitucur  cotum.  Refpon- 
dendum.quod  inrelligirur  quodeharitas  pro  cerro 
operit  peccata;  quia  licet  , vt  dicunt  anciqui, 
quacuot  fune  in  iullificatione  impij , (citicec , in- 
tulio  graci®  . motus  liberi  arbitri)  in  Deum  , & 
motus  liberi  arbitri)  cum  gratia  inoccatum  , & 
jpfa  peccati  cxpulfio : tamen  in  ipla  gtaii«  infu- 
(lone  funt  uia : vnum  quidem  fecundum  receniim 
it  malo,  & fic  primum  eft  umor.  Alterum  autem 
iecundum  accelTum  ad  bonum : & hoc  eft  aut  in 


chaiitatis  [ te  faluam  fecit]  quia  me  Deum  credi- 
difti,  mihi  poenitentiam  prxdicanti  crcdidifti,|>cr 
charitatem  in  me  tendens  ad  me  venifti.  Hac 
I (inquam  ) hdes  fub  hac  chaiitatis  forma  tc  fot- 
I malitcr  [faluam  fecit]  Ecu autem  Deusvicaufa- 
li  ct  & efficienter  [Vadejergo  ptofcdibus  vittu> 
tum.  PfAm.t  f ibunt  dc  virtute  in  virtutem : vi- 
debitur Deus  Deorum  in  Sion  [in  pace]in  lecon- 
ciliationead  Deum.  luftihcati  igitur  ex 

hde,pjccm  habcatnus  ad  Deum  , per  quem  nunc 
reconciliationem  accepimus.  Hatc  autem  pax 
cciam  facit  paceiu  confcidnrix  t & pacem  cum 
Sandlis : quia  tunc  vno  confenfu  boiu  Sandlo- 
lum  communicamus.De  pace  confeientiae  Phil.^. 
Et  pax  Dei  quz  exuperac  omnem  fenfum  , cufto- 
diat  corda  veftia  & imeiligentias  veftras.  De  pace 
paceSanAornm  /’p/m.iai.  Fiat  pax  in  vJirute 
tua.  Vnde  dc  omnibus  his  Iom.  i 4.  Pacem  relin- 
quo vobis  % pacem  meam  do  vobis , non  quo- 
modo mundus  dac  ego  do  vobis.  Sic  igitur[ Vade 
in  pace  ] 


comparatione  ad  verum , aut  m comparatione  ad 
bonum.  Ad  verum  quidem  prima  eft  fides  in  in- 
telledu : ad  bonum  autdm  primum  eft  charitas 
in  afte&u  , & hoc  eft  (Impliciter  primum  : quia 
etiam  fides  operatur  per  dilectionem  : & ideo 
charitas  eft  peccari  temifllua.  Ec  quod  dicitur 
Fide  purificans  corda  eorum  : intclligitur 
de  fide  quz  per  dile^ionem  operatur.  In  omnibus 
«nim  diuinis  afFcAus  przcedic  intellcAum.  Nec 
limor  peccaium  cxpelltt.nifi  eum  amor  in  afte^u 
przuenid^.  Quod  aurem  dicitur,  Cui  mimis  di- 
mittitur : Don  inielligiuu  quantum  ad  ipfius 
maculz  vel  reatus  dimiffionem  , quia  hzc  omnia 
Ac  locadimitrumutex  quantulacunquecharitatc; 

quantum  ad  dimiifionem  partue  debitz  pro 
peccato.  Cui  enim  minus  de  illa  dimittitur, 
minus  habet  de  femore  dilectionis.  Ec  hoc  eft 
quod  dicit. 

Dixit  autem  ad  illam  ] iam  proprio  iudido. 
conui^lo  Simone.  Ac  fi  diceret  A«B.8.Mul»er  vbi 
funt  qui  ic  accufahanr  i Nemo  tc  condemnauit? 
nec  ego  tc  condemnabo  [Rcroirtuntut  tibi  pecca- 
ujquoad  culpam.  Hocconftat.  Et  videtur  quod 
etiam  quoad  pocram  : quia  ptrniientiaronon  in- 
iunxit.  A/4f/».9-  Confide  fili,  remittuntur  tibi 
peccata  ma.  Luc.y.  Rcmitiuntiu  tibi  peccata. 
Hxc  enim  omnia  operatur  Deus  fine  vfu  clauiiim, 
& fine  facramemis , quibus  ipfe  virtutem  fuam 
non  alligauic. 

Ec  ctrpetunt  qui  fimul  difeumbebant  ] ali) 
Pharifxi : quia  vt  dicit  Eccl.ij.  Volatilia  ad  fibi  I 
fimilia  congregantur  [dicere  intra  fe]  quia  aperte 
non  audebant  , videntes  principem  fuum  fua 
confdentia  ertedeprehenlum  & confufum.^tfw.i. 
Sufurroncs  & detradores , Deo  odibiles.  Ec  eft 
ifta  fecunda  murmuratio,  cui  non  rcfpondcc  Do- 
minus:quia  iftam  iani  Mdtth  1 1 . & /.«f .tf .repref- 
fit  [ Quis  eft  hic  ] Defpcdum  notat  interrogatio 
[qui etiam  peccatadimitiic]qux  non  dimittirnifi 
lofus  Deus.  Quis^pored  dimittere  pec- 

cata nifi  (olus  Deus?.  //4.4?.  Ego  fum  qui  deleo 
iniquitates  tuas  propter  me. 

Didt  autem  ^ muliererol  oblocutoribus  def- 
M^is.  7/<.  i7.Dcfpexit  re  ^ ffibfannauit  tc  virgo  j 
filia  Sion  [Fides  tua]  ^ . Fides  per  dilcAio-  1 
nem  operatur.  Hxc  igitur  fides  qoz  eft  vetitas 


CAPVT  VIII. 


Et  faiftum  eft  deinceps , &:  iplc 
iter  facie-bat  per  ciuitates  Hc 
caftella  prardicans  6c  eiiangc- 
lizans  regnum  Dei : &;  duo- 
decim cum  illo , & mulieres 
aliqux  quae  erant  curatae  a 
fpiritibus  malignis  & infimri- 
ratibus.  Maria  quae  vocatur 
Magdalcnc  , de  qua  reptem 
daemonia  exierant  > & loanna 
vxor  Chuli  procuratoris  He- 
rodis , & Sufanna  , Se  alix 
multx  qux  miniftrabant  ei 
dc  facultatibus  liiis. 


! I c incipit  pars  ilU , in  qua  informat 
Ecclcfix  Przlaios  de  pixdicandi  & 
iJ  docendi  officio  ad  quod  puocipalir^^ 
inuentus  eft  & traditus  otdoEpifco- 
puUs.  £c  noiaruc  huius  offici)  piiuilegium  in 
quatuor , quorura  primum  eft : quia  illius  offici) 
a<£lus  ab  Epilcopo  per  fe  eft  exercendus,  in  aliis 
autem  poteft  conftituere  vicarium,  yi^.6.  Dixit 
Petrus:  Non  eft  xquiim  nos  relinquere  veibum 
Dei,&  miniftrare  mcfis. Eligite  ergo  viios  plenos 
Spiritu  fan£lo,quos  confticuamus  fupet  hoc  ne- 
gotium : nos  autem  minifterio  verbi  infiftontes 
erimus.Ex  hoc  pacet  quod  in  opciibus  mifetioor- 
diz  licet  habere  vicarios , & non  in  verbi  difpen- 
facione.  De  iudicits  autem  qux  committuntur 
Przlacis, dicit  Apftoftolus  i.C»rfnih.6.  Comem- 
piibiles  qui  fune  inter  vos  conftituite  adjudican- 
dum. Non  quidem  contemptibiles  in  vira,  led 
qui  ad  prxdicandum  verbum  non  iiiot  idonei: 
ficut  A:  leiio  confiiluit  Ex$d.  18.  vt  Kloffes  per 
fejpffim 


Digitized  by  Googlc 


inEuang.D.Liic.Cap.  VIII.  ijy 


iapfum  in  his  qux  ad  Deum  pertinent , & vc 
maiora  referrentur  aJ  ipfum  >it  in  aliis  haberet 
▼icarios  qni  odilTenc  auaritia.  & fapienres  in  iudi- 
dis  qui  iudicarem  popuiu:quiaalitci  (luito  labore 
c^fumendus  e(Tet-  Huius  (ignu  eft  quod  Dominus 
iniungit  officium  doAtinx  & praedicationis  Prae* 
latis  f & tacet  de  aliis,  ulil.  i . Eritis  mihi  leftes 
in  letufalem  > & in  omni  liidxa , & Samaria , & 
vIque ad  Tlcimum  rerrz.  Hzcaucem  omnia  nunc 
commixta  8c  peruerfa  funt : quia  de  principali 
nulla  vel  modica  cura.  De  fecundariis  autem  pro- 
pter lucrum  annexum  totum  confumicur  tempus. 
Secondutn  efl : quia  ad  hoc  officium  per  come* 
ftationem  extremi  iudicij  Ecclenz  padores  obli- 
gamur,& non  ad  aliud. s.Tii>r.4.  Tedideor  coram 
Deofc Domino  nodro  Iesv  Chridoquiiudi- 
caturused  viuos  & mortuos , Seper  aduentum 
fpdus , & regnum  eius : ptzdica  verbum , inlla 
opponune»  inportune  : argue, obTeaa,  inaepain 
omni  patientia  6c  dodrina.  Tertium  ed:quia  hoc 
officium  diligenter  exercens , dupikiterremune' 
rarur.i.Tim.f -Qui  bene  pr.vsuc  ptcOsyceri, duplici 
honoredigni  habeantur.  Quartum  ed  : quia  cum 
voce  iubili  tales,  quando  boni  funt,  fufcipic  Deus. 
Mdtth.i  f . Euge  (erue  bone  & fidelisrquia  in  pau- 
ca ffiidi  fidelis,rapia  multa  te  condituaro.  Et  hac 
decaufa  etiam  Dominus  hic  valde  diligenter  tria 
cxequitur,&  indruit  Apodolos. 

Facit  autem  circa  hacettia  qu*  fum  ncceflatla, 
quotum  primum  ed  diligentia  fui  in  exemplum 
ptopofita.  Secundum  autem .diuerficas  vcibi  pr«- 
dicati  in  fVu^ludemondrata.  Tertium  autem,  vir 
tus  verbi  in  cordibus  auditorum  per  edr^um 
miraculorum  probata.  Et  hzc  patet  in  litera.  In 
primo  horum  notantur  duo  t^rzlaiorum  ad  pr*- 
dkandum  exemplaris  indtu6io,&  praedicantium 
in  accipiendo  temporalefolatium  potedatis  con- 
ceffio.  In  permo  horam  adhuc  funt  duo  : exempli 
icilicet  exhibitio  ,&  eorum  quibus  exhibetur  ad 
exemplum  excitatio.  Quinque  aurem  funt  in 
exemplo,  fcilicet,  oidinata^  Deo  ad  hoc  mini- 
Aerium  difpodtio  , labotis  adhibiti  folicitudo, 
diueiiitas  eorum  quos  docuit  predicationis  ver- 
boonodus  quem  habuit  in  proponendo, & f]mce* 
sitas  quam  tenuit  veibom  de  calle  docendo  & nul- 
lo peregriuo  dogmate  adulterando.  Et  hxc  pa- 
tent in  litera.  De  primo  dicir. 

Etfadiumeft  deinceps]  non  quidem  adhuc 
in  operis  exeeutione , led  in  fumms:  fapientise 
prcordinatione.Et  ideo  hoc  opus  dicit  fibi  prxor- 
dinatum  k Patre  /tan.  17.  Opus  confummaui 
quod  dedidi  mihi  vc  facerem.  /04^,7.  Mea  dodhi- 
na  nooed  mea,  fed  cius  qui  midt  me  Pactis. 
Hoc  autem  quod  dicit  [ deinceps  ] non  notat  or- 
dinem temporis,  rationis: quia  ordinat  ida 
Euangelida  fecunduni  quod  ad  propoiiti  fui  in 
officio  facerdotali  faciunt  probationem 

Et  iple  iter  faciebat]  Ecce  laboris  adhibiti  dif- 
ficultas- Itinerando  enim  pedes  laborabat  Domi- 
nus in  przdicando.  /04^.4. lefus  fatigatus  ex  ici- 
Dcte,  (edebat  fic  fuper  fontem.  Pr$nM.6.  Difeur- 
re,  fodina, fufcica  amicum  tuum. 

Paciuitates]  Ecce  eorum  quibus  przdican- 
dum  ed  dioerfitas.ln  ciuicatibrs  enim  mne  petfo- 
fue  vibanx  & folennes.  In  cadellis  autein  habitat 
forenfes  & humiles  perfonx.  Et  hoc  ed  quod 
dicit  [ Et  cadella  ] i.  Sapientibus  & 
iDripteotibusdebitot  fum : ita  quod  in  me  prom- 
J>,Alhrii  Ma^ui , in  £M4g.  D.  Lue* 


pnim  ed.  Afnttb.  4.  Citeuibae  I e s v $ per 
ciuiiaces  & cadella.  Cttntie.  7.  Egrediamur  to 
agtum,  commoremur  in  villis.  Notatur  etiam  ia 
hoc  quod  vrbanis  hominibus  loquendum  ed  de 
duilibus  & virtute : cadelJanis  autem  de  his  qu« 
(pedant  ad  militiam  & culturam,  ita  quod  cuili- 
bec  proponatur  verbum  fecundum  dtam  capaci* 
tatero  , & indruacuc  ex  his  quxlnagis  nouit : vt, 
(Icuc  dide  Grtgor.  ex  his  qux  animus  nouit, (urgac 
ad  incognita  qux  non  nouit : vc  pet  ea  que  v(U 
didicit,  dilcaceaqux  ignota  audit.  Qtua  quili- 
bet fadiius  indeuitur  pet  ea  qux  vdcauic , quam 
per  ea  qux  non  confutuit. 

Prxdicaos  & euangelizansl  Prxdicacio  ed  de 
his  qux  funt  fidei : licet  fine  (upta  rationem,  c^ 
men  congruis  & rationabilibus  firoilibus  expofita 
facile  capiuntunquia  fides  non  longe  ed  i ratione. 

I o,  Pioptet  vabum  in  ore  tuo  6c  in  coede 
tuo.  Hoc  ed  verbum  fidei  quod  prxdicamus. 
Euangelizatio  autem  ed  eorum  qux  proponun* 
tuc  ex  diuino  oraculo.  £c  ideo  dicitur  bona 
nuntiatio : quia  quod  ex  oraculo  Dei , & Ange- 
lorum , & Sandoruro , annunciatur : (onpet  ed 
bonum.  Vel  ad  hoc  quod  cautos  reddit  fi  terret. 
Vel  ad  hoc  quod  allicit  fi  promittit.  Vel  quia  in* 
dniit  ad  veritatem  fi  eountiac  aliquid  de  diui* 
ni$.Vnde  idi  fiint  duo  boni  modi  verbum  propo- 
nendi. M*tth.4.  Circuibat  Iesvs  docens  & 
prxdicans  Euangelium  regni.  Lue.  2.  Euaqgeliao 
vobis  gaudium  magnum  quod  erit  omni  populo 
[ verbum  Dei  ] non  adulteratum  , fed  fimplex  & 
(impliciter  propofitum.  Ezjtb.  1.  Loqueris  ad 
eos  verba  mea , fi  forte  audiant , 6c  fi  fotte  quio- 
fcanr. 

Hoc  enim  verbum  audoritare»,  fubtilitate, 
ventate,viilitate,  prxcellic  omne  verbum.  Audo- 
ricate  quidem  : quia  Dei  ed  qui  primus  omnium 
audoium  aothor  ed.  Et  ideo  Propheta  non  fibi 
verbum  vfurpac , (^  fe  calamum  authoris  vocat. 
Pftlm.44,  Lingua  mea  calamis  (CTibx  velodtet 
feribentis.  Et  ideo  verbum  Dei  potedatiuum  ed, 
& omnipotens.  Potedatiuum  quidem  in  Pfulm. 

1 40.  Audient  verba  mea  , quoniam  potuetuur. 
Omnipotens  autem  SapUnt.  i S.  Omniporei\s 
(ermo  ruus^  regalibus  ^ibus  venit.  De  lubiili- 
tare  autem  dicitur  Hebr.  4.  quod  Penetrabilioc 
ed  (^mo  Dei  omni  gladio  anctpiti , pertin* 
gens  v(que  ad  diuifionem  corporis  & aniirx, 
comparum  quoque  & medullatum , & difcretoc 
cogitationum  & intentionum  cordis.  De  veritate 
/044.  17.  Sermo  tuos  veritas  ed.  1.  Ctrinth.  r. 
Non  ed  in  illo,  Ed  & non : fed  ed  in  illo,  Ed. 
DUnjfJm  ad  ApftUtphamum.  Veritati  dedidi 
manus , & falfitaris  tenebris  es  abfolucus.  C)e  vti* 
litate  ifa.  ff.  Verbum  quod  egreditur  de  ore 
meo  , non  reuertetur  ad  me  vaaium : fed  faciet 
quacunque  volui,  & profperabituc  io  his  ad  qux 
mifi  illud. 

Et  duodecim  cum  illo } Ecce  indraendoram 
ad  indrudionem  exemplarem  excitatio.  Duode* 
cim  enim  Apodoli  figura  funt  omnium  Epifeo- 
poram  in  Ecdefia  condiiuendorum,ficut  diximus 
inante  habitis:  vbi etiam  numeri  idiusodendi- 
mus  (bliditatem  , & perfedionem.  Idi  ergo  duo- 
dccim  Tequebantuc  eum  reliAis  propriis.  Mare. 

1 9.  Ecce  , nos  reliquimus  omnia , dc  fecoti  fu- 
mus te. 

Et  mulieres  ] Ecce  colUta  potedas  temporale 

Y 1 foU 


*L56  D.  Alberti  Magni,  Ord  Prsed. 

foUciam  accipiendi  his , qai  verbum  Bddicer  an*  ftu^us  poeniceniix  facientium.  In  hoc  enim  no. 
nuntiant  Ec  innuitur  hic  quod  c-iiam  ab  vnopo*  inen  Domini  1>esv  vcrihcatur,  quod  faluum 
teft  acciph  quando  alij  quam  illi  pixdicatur.  Po*  faciat  populum  fuum  it  peccatis  eorum.  ProMtrh. 
nicur  autem  in  mulieribus  e xcmplum:quia  deuo*  | 1 8.  Turris  fomlEma  nomen  Domini : ad  ip(am 
ciot  eft  Ccxus , & facilius  obedibilis  in  bonum.Di>  | confugit  iuftus  a petearore  iudiBcatus,  & lalua- 
cuntur  autem  hic  duo.  Primo  enim  commendan-  | bicur.  Et  poft  nomen  proprium  fit  patri*  deferi- 
tut  qusdam  fpeciaUterdefciipix  per  nomina.Se*  t ptionem,  ungit  a Domino  confecutum  bene* 
eundum  autem  innuitur  de  aliis  multis  inferiori-  I 6cium. 


bus  qux  non  fune  nominat*  , qux  forte  vc  anciU 
1*  iftis defetuiebant.  Circaeas  autem  qux  fpecia* 
liter  nominantur,  duo  attenduntur,  (cilicet,fpiri- 
tuale  impenfum  eis  benchcium,&  expteflio  nomi- 
num. De  primo  dicit. 

Et  mulieres  ] non  li  mollitie , fed  \ fexu  Ac  vo* 
carx.  7.  Fmroioex  cogitationi  roarculi- 

Dum  animum  ingctens.PraMrr^.v//iw.  Mulierem 
farrein  quis  inueniet?procul  & de  vltimis  Anibus 
pretium  eius  [ quxdaro  ] notx  dignitatis  & viitu 
tis  Rnth  }.  Scit  omnis  Ifrael  mulierem  te  virtutis 
Proutrb.  vltim.  Date  ei  de  frudlu  manuum 
fuarum : & laudem  eam  in  portis  opera  eius. 

Qux  erani  curaix  a fpiritibus  immundis  ] Ec- 
ce  mulieribus  impenAim  beneAciiim,  quod  opti- 
me competit  mulieribus  Prxiacis  EccleAx  mini- 
llrantibus  , quod  prius  per  eas  i fpintibus  im- 
mundis Ant  curat* : quia  alirer  magnum  in  hoc 
edet  periculum,  i.  Cormih.g.  Niinquid  non  ha- 
bemus potedatem  mulierem  Airorem  circundu 
cendi , iicnt  &c  exteri  Apodoli  Sc  fratres  Domini, 
& Cephas?  Mulieres  enim  tunc  apud  ludxos  vi- 
ris rainidrabani , & poli  eos  ibam  fcoirum,  la 
mcnCcqucArat*^  vitis.  Zath-ii  Mulieres  eorum 
feorfum.  VnJe  eciam  legitur  in  tuntrAnt  Clemtn- 
tir  quod  inulcx  mulieres  cum  vxore  Petii  A:que 
bantur  prxrcriim  qux  minidrabant : Tequedraex 
tamen  ibant  a viris,  & reotfum  nodiibus  hofpita- 
bantur.  Nunc  autem  quia  Ptzlatimulieres^  ipi- 
ritibus  immundis  non  curam,  fed  potius  curatas 
polluunt  & immundant:  edet  hoc  valde 
6um  A Aeret.  Attendendum  etiam  ed,  quod  hi 
qui  hoc  Axerum,  mortuos  fuicitauerunc . & alias 
virtutes  operabantur.  Vnde  ffieron.  quibufdam 
monachis  mulieres  citcunducemibus  rerpondir. 
Sufeita  mortuum , & duc  mulierem  tecum.  Non 
autem  erant  tantum  curat*  a fpiriiibus  malignis, 
C:d  eciam  ab  aliis  { inArmitatibus  ] Vnde  fitpra  4. 
Cutaca  ed  foetus  Petri  i magnis  febribus.  Et 
inf  a eodem.  Mulier  emocroida  i duxu  fanguinis, 
& alizquzdam  funt  curat*.  * 

Maria  quzvocauir  Magdalene]  de  qua  in  prz- 
cedenti  capciulo  habitum  ed.Dicicur  autem  Mag- 
dalene i Magdalo  cadro  cuius  ipfa  Domina  & 
hxrcs  fuit.  Et  hxc  cd  prima  rpccialitcr  nomina- 
ta, & ed  cxemjdum  p<cniiencix,vt  ame  diximus. 
Maria  enim' amarum  mare  vel  amaritudo  inter- 
pretatur. Et  hxc  fuit  in  dolore  contritionis,  in 
qua  Acut  dicitur  Xuih  i.  Amaritudine  valde  re- 
pleuit  eam  Omnipotens.  Magdalcna  veto  inter- 
preiatuc  turrita.  Quia  Acut  turris  quxda  Aimtfli- 
ma  , fuo  exemplo  faluac  pernitentes.  Cuntic.  4. 
Turris  Dauid  xdiAcata  ed  cum  propugnaculis: 
mille  clipei  pet>dcnc  ex  ea , omnis  armatura  for- 
tium. Dauid  enim  , qui  manu  fortis  inierprcta  - 
tor,  eciam  exemplum  edpoentiencium.  Sua  au- 
tem turris  prxAdium  ed  pernitentium  , qux 
propugnacula  habet  poenirentium  amaritudines, 
de  psnitentix  partes, & exempla  prrniicntinm. 
Acnacuu  autem  fortium  Ainc  viremes,  dignos 


Oequa  dxmonia  fepeem  exierant  ] Septena- 
rius autem,  vi  dicit  Greger,  ad  vniuer Aiatem  pet- 
rinec:quia  omne  tempus  icptcro  diebus  agitur: 
& ideo  fepeem  dxmonia  habuit , qux  vniuerAs 
viciis  plena  fuit.  VniuerAs  autem  viriis  plena 
fuide  dicitur, qux  reptem  capitalia  vitia  habuit ,ad 
qux  omnia  alia  reducuntur  Acut  mebra  ad  caprea: 
de  quibus  dicitur  //d.i.Omne  caput  languidum. Ec 
Hebec.  j.  Percullidi  caput  de  domo  impij.  Et 
Exod.  ).  quod  in  omni  domo  iacebac  moccuum 
primogenitum.  Primogenitum  enim  in  domo 
^Egyptiorum  , ed  in  quolibet  genere  capitale  vi- 
tium. Inueniuntor  etiam  infacra  Scriptura  fep* 
tem  nomina  dxmonum,  feptem  vicia  prxtenden- 
tia,  qux  fune  diabolus,  fatar.as,  Icuiathan  , Af* 
modzus,  ndiemot,  Appollinn,  dxmon.  Diabo- 
lus autem  qui  deoifum  fluens  interpretarur  , A- 
gniAcat  fupcibiam  , qux  quanto  in  altum  fe  ex. 
tendit,  tanto  proAindius  cadens  deorfum  Buit. 
Vnde  hb  41.  dicitur ; Ipfccd  rex  fuper  omnes  A- 
lios  fuperbiz.Satanas  autem  inierprecaiut  aduer- 
farius  plafmationt , AgniAcat  inuidiam , qux 
fcmpci  comes  cft  fupcrbix.vt  dicit 
Grefor.  quia  inuidia  concrariaiuromnici  quod 
in  bonum  plafmac  Deus.  Sapient,  i.  Inuidia  dia- 
boli mors  intrauit  in  otbem  terrarum.  Imiiamuc 
aurem  illum  quibit  ex  parte  illius.  Ec  idi  duo 
dxmoncscum  omni  nequitia  fua  fune  fpiiitnalcs. 
Leuiathan  autem  interpretatur  addirainetum  eo- 
rum , & AgniAcat  auaiiciam  , qux  fanpcr  cd  in 
addendo.  /;«.  f.  Vxqui  coniungitis  domum  ad 
domum , agrum  agro  copulatis  vfquc  ad  termi- 
num loci.  Et  hxc  aim  (uo  exercitu  in  medio  car- 
nis & fpiritus  habirat.  Appollton  quod  larine 
fonatcxrecminacor,  AgniAcat  eum  qui  prxed  irx, 
qux  omnia  exterminata  & hominem  ponit  extra 
terminos  rationis : quia  impedit  ira  animum  ne 
podii  cernere  verum.  I^cob.  1.  Ira  vici  iudttiaro 
Dei  non  operatur.  Et  ille  dxmon  eriam  in  me- 
dio carnis  & Ipirirus  habitat  & obfidet : quia  in 
came  facit  euapnrationcm  fcllis:in  fpirrtu  au- 
tem vindicationis  appetitum.  Dannon  autem,  vc 
quidam  dicunt,  fufliciens  iniquitas  interpretatur, 
& AgniAcat  acediam  , qux  amore  iucunditacis 
rcmpotalis  criflis&  pigra  ed  infpiritualibu$:& 
materiam  quidem  habet  in  cxieiiocibus,  tridi- 
tiam  amem  in  interioribus ; & etiam  ipfa  cd  in 
mcdioobAdens  opprimens.  1.  Cerimh  y.Tti- 
ftitia  fectili  mortem  operarur.  Err//- ?o.  Multos 
occidit  triftitia,  non  cd  vtihtas  in  illa.  Behemoth 
autem  bos  dicitur,  & gafttimargiam  AgniAcat: 
quia  vcmioA  Acut  vituli  effunduumr  fuper  ef^ 
cam.  lertm.  fo.  Edulicdisquafi  vitoli  fuper  her- 
bam. hi'  4o.Fccnutn  quali  Ihss  comedet,  hoc  ed, 
AneimcHcdus  diferetione,  Acut  bos  comedit  for- 
num Philtp.  j.  Qiionim  deus  venter  ed.  Afmo- 
dxus  autem  q^if  inAdiabatur  San^lorum  nupriis, 
&c  prophanG  iudici|  interpretarur,  luxurix  eddx- 
roon , propter  quem  mundus  indicio  Dei  dilnuio 
periit.  Genef.  6.Cumque  vidtllct  Deus  terram  efle 
comi 


Digitized  by  Googlc 


in  Euang.  D.Li 

corrupcim  ( omnis  quippe  cato  corruperat  viam 
Tuam ) dixit  ad  Noe  , Fims  vntuerix  carnis  venit 
coram  n>c. 

Sant  tamen  adhuc  duo  non  lam  dxmonum 
quam  retum  nomina . qua;  dcmoncs  aliquando 
accipiunt  in  }^>o(e(Utc  : hcut  lucifcr,  Sc  mammo- 
na. Sed  lucifer- aliquando  dicitur  ptoprer  euen- 
cum,  quia  fc  in  Angelum  lucis  iranstbtmai.  i. 
Corimh.  1 1.  Ipfe  fatanas  transfigurat  fe  in  Ange 
ium  lue».  Et  ideo  hoc  non  clt  proprium  vni 
exercitui , fed  multis  appeopnatur.  Mammona 
autem  Syra  lingua , interpretatur  diuitix.  Ec  hoc 
c(l  quod  aliquando  committit  dzmoni  auarinac. 
Et  ideo  non  proptic  c(l  nomen  dzmomi.Manh. 
6.  Non  poteilis  Deo  reruire.  & mammona;.  Haec 
igitur  reptem.vniuetritatem  (tgnificanc  nequitia 
rum  dzmonis,  (icut  dicit  G'tcar.  a quibus  Maria 
Magdalena  in  figuram  omnium  poenitcmiumcu- 
xata  fuit:lkuc  habitum  e(l  in  prxcedenti  capitulo. 
£t  ideo  fapientet  veftigiis  illis  femper  adhzfit,aii> 
te  quod  ^totdxmonibus  libcraiahiit. 

Et  loanna]  Secunda  qux  nominatur,  quz 
X>ominum  fequebatur,  qux  aliquando  fuit  vxor 
procuratoris  Herodis  , & poil  mortem  eius  , vt 
creditur : vcl  etiam  ame  mortem , fi  vir  non  vo- 
luit el  cohabitare,  inft  incontumciiam  Creatoris. 
Primum  tamen  e(l  probabilius.  Hxc  autem 
loanna  qux  vaga  non  fuit , fed  vni  idolatrx  con- 
iunda  : ideo  vcl  Ecclefiam  de  Gentibus  , vel 
animam  fignificac , prius  idolis  fpcaaculorum 
mundi  deditam  , nunc  autem  ad  Chriftom  ve- 
lum  rponfiim  conuerfam.  Cortmh.  7.  t^uod  ii 
infidelis  dirccdit,dircedat.  Noneft  enim  frater  aut 
ibror  (CTuituti  ftibicAus  in  his.  loanna  autem  in- 
terprecarnr.  Dominas  eft  gratia  cius : vel,  Domi- 
nus mii^corseius  : quia  per  mircricordiam  Do- 
mini venit  ad  giatiam  Domini.  Tu.  ; Non  ex 
operibus  iufiitix  qux  fecimus  nos.  (cd  fecundum 
Tuam  mifericordiam  faluos  nos  fecit.  Hxc  fuic 
[vxor  ] vxorio  aficAu,  non  fotde  coiituberni}  iu- 
pviaris  fChufx]  qui  (atarius  interpretatur : quia 
ad  menmram  iniquam  Herodis, ad  tributa  iniqua 
petfoluenda  homines  impellebar.  A/<cfr.6.Adhuc 
ignis  in  domo  impii  ’ ^ menfura  minor  irx  ple 
na.  Mcnfur.a  enim  minorem  habem  ad  dandum, 

& meniiiram  maiorem  ad  recipiendum  [ptociira- 
rotis  Herodis}  Gltf.  Cum  quilibet  malignus  fpi- 
titus  pro  regiiodiaboji  ad  deciptendum  laborar, 
qtiafi  Herodis  impiiiTimi  ptocuraror  exifiii.Vnde 
‘6c  hxc  loanna  fictu  5e  Matthxus  & Zachxus  de 
lucris  illicitis  ad  Deum  conuerfa  intelhgirur.  Er 
ficut  Matthxus /ipM.f.  & Zachxus  Z«t.  19.  fc-  1 
cerunt  Domino  conuiuia  : iia&  ifla,  ea  qux  illi-  j 
cite  acquifita  fuerant,  & nefeiebatur  cuius  eram:  I 
in  vfus  pios  fu(lcnt.ando  Dominum,  erogabat.  I 
Vndef3«//i  Miniftcabat  Domino  carnalia  .cuius 
roet^c  fpirirualia:  vt  formam  daret  Prxdicaio-  : 
nbus.quod  vi<^&  vefticu  debent  efle  contenti.  I 
Jfm.  25  Erunt  merces  tux  fan£lificatx  Domino.  ' 
Non  condemur  neque  reponentur : quia  his  qui 
Aecerunc  coram  Domino , erunt  merces  eius : vt 
comedant  vfqiie  ad  fatuntatem,  tc  vefliamur 
vfque  ad  vetuftatem.  1.  Corinth.^.Sx  nos  vobis 
fpiritualia  fctninamus,  magnum  eft  ll  carnalia  vc- 
ftra  metamus  ) Tertia  nominata  inter  famofas 
mulieres. eft 

Sufani.a}  de  cuius  modo  viuendi  nihil  dicitur. 
Uterpretatut  autem  lilium,  propter  odoriferum 

/ilhtrtt  in  Eunng.  D-Luc. 


lECapVIIi:  257 

fcxleftis  vitx  candorem»  vt  dicit  Gl^.  Eride» 
fignificat  viuenies  in  cxlibatu  & innocenter. 
Cnmic.  t.  Sicut  lilium  inter  fpinas,  fic amica  mea 
inter  filias.  Vna  igitur  trium  ex  fcandalo  fiuxx 
carnis  ad  Chriftum  conuerfa  Secunda  ex  lucris 
concupifemix  fec  uli.  Tertia  autem  ex  flore  vittu* 
tum  cxicftium  adbxllc  diuinofiuri.  Hxc  enim  eft 
colonia  duitatis  diuinx,  quod  cum  Sufanrudc 
flinilibus  gloriofa  dicuntur  de  ea.  Curo  Magda* 
lena  memor  eft  Raab  meretricis , & Babylonis 
probrqfiUimxconfufionis.  Curo  loanna  alienige- 
na, Sc  Tyius , & populus  iEchiopum , de  angu- 
Aia  lucrorum  feculi  ereptus, habitat  in  ea : appro- 
priac  enim  virtutem  Sc  aittahit  peccatores,  oAen- 
des  quod  innocentes  Sc  reiAi  adhxferum  fibi. 
Hoc  eft  quod  fequitur 

Et  alix  roulti^  fimiles  illis,  vel  fecundum  ptv- 
niteniiaro , vel  fandum  innocentiam.  Nec  eA 
hic  murmur  innocentis  contra  p<Bnitentem,ficuc 
iViim.  1 1,  Macia  foror  Moyfi  pulchra , murmuta- 
bac  de  vxorcMoyfi  iCthiopilTaiquiaiam  ^thto- 
tllamutaoit  pellem  nigraroKjuod  non fuitpoAl. 
ile  Moyfi,qui  gratiam  per  legem  fuam  non  con- 
ferebar. /frem.i  t.  Si  poteAaEthiops mutare  pel- 
lem fuam,aut  pardus  varietacero  fuamrpoteAisdc 
vos  bene  facete  cum  didiceritis  malum.  Tangit 
autem  harum  fccminatum  pietatis  officium  , di- 
cens 

Qux  miniArab;\pt  ei  de  facultatibus  fuis] 
I.MC.  X).  dicitur,  quod  aittnderunc  curo  eo  de 
Galiixa.  Erhicdicitur,  quod  roiniftiabant  ei  de 
facultatibus  (uis.M*tih.  1 o.Dignus  eft  operatius 
cibo  fuo.  i,C0rintb.^.  Quis  militat  Aipendits  fuis 
vnqoam  ? quis  pafeit  gregem  , & de  lade  gregis 
non  manducat>Hoc  autem  illo  tempore  li  mulie- 
ribus accipere  non  erat  rcandalumtquamuisfcan- 
dalum  eftet  apud  Gentiles . non  apud  ludxos.  Ec 
ideo  Paulus  ptxdicans  Gentibus,  iAa  poieAate 
vti  noluit.  1.  Ctrtnth.  <>•  Dominus  ordinauit  his 
qui  Euangelium annuntiaor, de  Euangelio  viuere. 
Ego  autem  pullo  horum  vfus  fum .Licet  ergo  tres 
fint  nominaix.quaiuro  vna  fuic  po:nitens,ec  alte- 
ra coniugata  , & rertia  contineas  & innocens : ex 
quibus  tribus  Aatibus  touconfiAit  Ecclefia.  Ta- 
men [ & alix  muhx  ] ad  aliquem  ftafofh  iftarum 
reiaex  requebantuc  eum.  In  talibus  enim  xdifi- 
canonis  exemplum  eft, quando  multx  fequuntur; 

& fcandalum  , quando  fequitur  vna  vel  paucx. 
Luc.  X ) Sequebatur  autem  eum  multitudo  m\gnx 
populi  & mulierum  qux  plangebant  & lamenta- 
bancureum.Ei  talis  multitudo  icquentium  innui- 
tur hic  cum  dicit. 

Cum  autem  turba  plurima  conuc- 
nirce,  & dc  duitatibus  properarem  ad 
cum:dixit  per  firnilicudinem* 

Tangitur  autem  hic  modusdodtinx  quem  de- 
bent habete  Diicipuli.  Ec  funt  in  hac  parte  dux 
inftruiAiones , quarum  prima  cA  diucincas  verbi 
penes  frudltiiTi  quem  facit  in  audientibus.  Secun- 
da aqtcm  cA  diuetfitas  modi  docendi , quem  de- 
bet habere  in  pixdicamibus.  Et  hxc  pacent  m 
licera.  Prima  harum  inAruAionum  habet  partes 
duas , in  quarum  prima  competens  audientibus 
proponitur  fermo  parabojicus.  In  fecunda  con- 
gruens Dodotibus  poniiui  eiufdcm  explanacio- 
Y 3 nis 


258  D.  Alberti  Magni, Ord.  Prsed. 


nis  modus.  Adhuc  in  ptima  bacum  parcium  tai>> 
git  tiia*  quotum  vnum  cft  conueniemiutn  multi* 
tudo,  fermoneni  parabolicum  cxigeni.Secunduin 
«Item»  docentis  ofHdum,  ad  docendum  cx  debito 
officij  cogens.  Ixnium  autem  «diuetGtaiem  fru- 
stis vetbi>  non  ex  docente»  (ed  ex  auditotibus  elle 
odendens.  Deprimo  dide. 

Cum  autem  ratba  plurimaconaeniret  ] Et  in 
boc  notasiar  qoinque:  teoupont  videlicet  con- 
gRientia » multitudinis  przfcntia » tutbationis  in 
audiemibm  impediens  malitia » pexfenti)^  ad 
«odiendum  concordia , & Dororum  veritatis  de> 
£cientia.  Prinuun  horum  DOtaeut  cumdidt[Cum 
autem]  Dicit  enim  Chry/l  quod  omnis  Do^ioc 
bonus»  multis  peaionibos  auditoribus  ad  doceti' 
dum  incitatur.  Curo  autem  nulli  Tunc  ptzlentes» 
caiTo  labore  clanuns  Dodloc  confumerecur.  /m». 
i.a  .Cum  multi  venirent  & Gentiles  etiam  prope- 
latenc » dixit : Pater » venit  hora»  clariEca  Filium 
taoro.  Clarihcacot  autem  maxime  in  verbo  fidei 
in  cordibus  auditorum.  Hoc  tempus  deCcribit 
/•4M.4.  quandodicit  Diidpulis : Videte  regiones» 
quia  iam  albe  fime  ad  mefion : quia  iam  corda 
auditorum  praparata  erant  ad  verbi  piadicati  fi- 
dem [turba]  a turbando  dicitor.  Et  erat  in  eis 
malitia petuerfotum  dogmatum,  turbans &ob* 
nubilans  ex  diuerfishzrefibasPhatiraorum  » Ef- 
fieorum,  & Sadduezorum»  indudia.Et  in  illa  tur- 
batione primo  Tchic  ad  Ioar>pcm » & poftea  per 
loannem  ad  Dominum.  Vnde  f . Videns 

1 E s V 8 curbas»arccndir  inmomem.Seqaebantur 
autem  eum  ficut  oues  non  habenies  pallorem 
[plurima]  Ecce  multitudinis  praremia-Plutiroum 
enim  pro  fiiperabundancia  dicitur  multitudinis. 
/ma.  6.  Cum  vidillec  quia  multitudo  maxima  ve- 
nit ad  eum.  /04*.  1 a.Turba  multa  qux  conuenerai 
sddiem  lellum , clamabat  : Ofannafilio  Dauid. 
Vnde  A^nhAi.ic  /i/4re.i.didcut»quod  afeendit 
sn  naaiculara  propter  ruibz  multitudinem » dc 
turba  ftibac  in  licote  [ conuenitenc  ] Ecce  ad  au- 
diendum concordia  Adboceniroconuenetuntvi 
auduetic.6<ifr/^49  Congiegamiiii  fili)  Ifraelicon- 
gtegamini  » & audire  Ilracl  patrem  vefiruro. 
£ccli,  je.  Congregatevos  in  domum  difiiplinT. 
Hic  aurem  conuemus  rurbx  e(l  conuolitio  men* 
tis  in  vnum»  vt  tota  intentione  fermo  percipiatur 
audicus  & dc  ciuitaribusjEcce  Dodlorum  in  locis 
folemmbos  vbi  dic  debucninc,  deficientia.  Et  tan- 
git diiorloca  folcmnia  do£lrinabona  dellituia,  &; 
auiditaTetna\iditus.Dicitutergo[dcdeciuitatibusJ 
folctTmibus.  in  quarum  porris  Dolores  fidere  de- 
buerant /f4  i.  Quomodo  Ea^acsnteicinx  dui- 
tas fidelis»  plena iudicij  ? lullicia  habiiauic  in  ea» 
irniicaacem  bomiddx.  Ifa.  59.  Conuii  veritas 
> iSc  iufliciahon  potuit  ingoetli-.  Et  ideo 
currant  vt  [ properarent  ad  eum  J tanquam  ad 
veritatis  Dodbrcm.  Ifa.  j y . Omnes  litientes  ve- 
^ pire  ad  aquas.  M/nth.n.  Venite  ad  me  omnes 
'qni  iaboratis  de  onerari  edis  /^rwer^.S. Sapientia 
fixis  clamitat,  in  pUreisdac  vocem  fiiam. 
Properate » bibite  cum  laetitia  vinum  & lac » hoc 
eft,  dodlrinam  gaudiorum  cclellium  » & dodtri- 
nam  fidei  rudimentorum » quae  debetur  paruulis. 
PrtHcrh.s.  Dexiuemut  fomes  cui  foras , dc  in  pla- 
teis aquas  tuas  diuide. 

Dixit  per  fimiticudinem  ] Ecce.  ficunduro  ana. 
logttm  humani  iiuelledhis  propdus  do'dlrinz 
iD^us.  £11  enim»  vt  dicit  Dnnyf  materialis  no- 


det intelledus,  & non  indruituc  nih  prr  limilitu- 
dines  corporales  mtt  Oviudus.  Sic  enim  dicit  Plii- 
lofophusiliircllcdus  noder  accipit  cum  continuo 
dc  tempore.  Et  tdcooponctctim  fmniirudimbus 
iiiforatari,doncc  leiplom  plenius  adipifiatur»ex 
perceptu  imdhgcmix  fiparaex  lumine.  Adeptus 
enim  Icipsii  inc(.]lcdlus»mtelligit  finefimilituiline. 
£c  fic  imelle^us  Difiipulorum , nen  adeptus  au- 
tem,fine  fimilicudine  dc  furina  continui  & tem- 
poris,nihil  penirus  intclligit.  Et  talis  eA  imelie- 
dhis  turbarum.  M^nh.  t Harc  omnia  locutused 
Iesvs  inpaiabolis  turbas»  & fine  parabolis 
non  loquebatur  cum  eis.  //^/.77.  Aperiam  in  pa- 
rabolis os  meum»  loquatpropolmoncs  ab  initio. 
PrMterIf.t,  Animaduerte  parabolam  dcinrerpre- 
tacionem»verba  fapiemium  & xnigmata  eorum. 

* Exiic  qui  feminat  > feminare  femen 
fuum. 

Ecce  officium  » ad  docendum  Dodorem  co- 
gens. Et  dicit  quinque : Dodotis  fcilicet  ad  do- 
cendum procelTuin  , Dodoris  debitum  officium, 
Dodoris  proprium  adam»dcdnnx  maceriam,  dc 
eiuldem  marerix  poriiatem.  Pcoccniim  tangit 
cum  dicit  [Exiit]  In  domo  enim  firoinarum  pu- 
rrefiit,  $c  non  frudificac.  Vnde  Ager 

autem  hic  mundus  e(l , in  quo  verbum  Dei  licuc 
in  agro  fiminatur.  loartAC.  Exitii  a Patre, & veni 
tn  mundum.  Ide  cd  ager  de  quo  dicicur  Centf.i^ 
Egrelliis  autem  fuerat  Ifaac  ad  meditandum  in 
agro.  Csntit.j.  Egrediamur  in  agrum,  commore* 
mur  in*  villis.  Talis  igitur  e(l  ad  fiminandum 
ptocelTus.  Arguuntur  autem  deignauia  agricola 
domi  manentes , expedantes  donec  ager,  rura  re- 
linquens propria,  ad  eos  in  domum  vernat.  Agri- 
colaenim  egreditur  ad  agrttm,^  non  ager  domum 
vadit  ad  agricolam.  Noii  vir  agricola 

corpic  cxctccte  terram. 

Qux  (eminatiEcce  fiminamisfiue  prxdicancts 
ofhcMiro.  Qni  fimiuatenira  ed  fiminator,  qui 
feminardi  per  curx  fufeeptionem  fiue  pcc  voci 
emiinoncm  rufiepit  officium.  Vnde  Si  Apodolus 
ydi/.i-. Seminator  verborum  ed  vocatus./W«rc.4. 
Exiit  feminans  ad  feminandum.  Pfalm.ii^,  Qm 
(eminam  in  lacrymis  in  gaudio  nsetcnr.  //4.17. 
Qni  egrediuntur  impetu  i lacob » florebit  & ger- 
minabit Iftacl , & replebunt  faciem  orbis  fiminc. 
Videns  enim  in  fpiricu  dignitarem  horum 
feminatorum,  admirando  dicit.  Qui  egrediunmc 
' impetu  charitaiis  Si  zelo  animarum  irapulfi  a 
hcub.Sc  m illo  egrcllu  florebit  virtute  & germi- 
nabit opere! fi ai:!»&  replebunt  verbo przdicatlo- 
nis  faciem  oibis » in  cordibus  hominum  fiminc 
germinante  verbo  in  fidem  credentium. 

Seminare]  Ecce  feminantis  proprius  adus.  Eli 
autem  feminare  late  per  totum  agrum  fimen 
fpatgcre  , non  in  vnum  locum  'conicd.n  fimina 
reponere.  EctU.  1 1 . Mane  fimina  fimen  ruum»dc 
vcfperc  noncelfit  mamis tua: quia ncfcisTtruiu 
hoc  aut  illud  citius  oriatur  : ctll  vmimquc , me- 
lius exlt.Oftt  IO. Seminate  in  veritate  iudictam,& 
metite  inore  mifericordix.  Seminatio  enim  fit  in 
veritate  fidei  vt  luditia  bonorum  motum  exoria- 
tur. Medio  autem  quando  fiudus  de  conuerlione 
fidelium  colligitur , fit  in  ore  minimx  vt  inopic 
Si  fragilitati, quantum  fieri  poted  parcatur. 

ScmcD  ] Ecce  fimiiiantis  materia.  Non  enim 
prxdicatio 


Digitized  by  Googie 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  VIII.  25^9 


prciicaitonis  materia  e(l  nili  fcr^en  quod  fru- 
dum poieli  facere : non  ciciua.qiix  inducit  inia- 
iiiam:vc)  mica,qux excitat libidinis  pruritum:red 
femen  faciens  frud^um,  in  quo  effcciiuacaiiracft 
fruclus  lutiuitatisdiuinx.  Gtntf.\.  Facicnsfemen 
iuxta  genus  fiuim.  Sicuc  eriam  (emen  Dei  iuxta 
genus  fuum  eAvfliua.caufa  e(l  natiuitatjs  diutnx. 
Pfalm  I o<>.  Seminaiierunt  agros.  & plantauernnc 
vincas  I Sc  fecerunt  Crudum  natiuitatis.  Hoc  cfl 
enim  naturale. 

Semen  fuum]Eccc  feminis  puritas.  Non  enim 
debet  feminari  nila  femen  fummi  agriculx  > & 
non  aliud; quia quicqiiid aliud  ferTHnacur, produ- 
cit ftirpesadul(Ctmas.5ar^ie'i/.4.  Adulterine  plan- 
tationes iK>n  dabant  radices  altas. 

Nonne  bonum  (emcnf^inailiinagro  tuo?  vnde 
ergo  habet  zizania ; Ec  ait-  Inimicus  homo  hoc 
f^it-  Non  feres  agrum  duplici  Imine. 

Non  enim  feminandum  e(^  nili  femen  Dei  > Sc 
nullum  aliud.  Ec  hoc  optime  (ignificaciira  e(^ 
Oftt  1 Exaudiam  C2los,&  illi  exaudient  terram* 
Sc  terra  exaudiet  triticum  ic  vinum  Sc  oleum.  & 
{uec  exaudient  lezrahcl.  Ec  feminabo  eam  mihi 
tii  cetram.  Czii  enim  rorantes  dcGipcr  Angeli 
funt, feminibus  iadts,  illuminando,  purgando,  & 
perficiendo  femini  veibi  in  corde  cooperantes. 
Tem  autem  , fundus  eft  boni  6c  culti  per  vircu- 
lem  cordis.  Triticum  autem  * frudus  coc  confir- 
mans ingtatia  : vinum,  Ixtitiam  ferens  in  fpe  cz> 
ledium  lezrahcl  autem  femen  Dei  interpretatur, 
«quod  efl  diuinum  & efiicax  ad  frudum  fidei 
verbum  His  igitur  Domini  ceira  vtilitec  fe- 
minatur 

Attende  aure, quod  femen  quinque  in  fe  habet 
boni  difpofitiones.  Eif  enim  purum  a palea  pur 
garum.  E(1  in  fe  habens  duplicem  virtutem  : im- 
przgnamii,  dt  impr.tgnati , vt  dicit;  PiUtofophnt. 
£t  iu  his  c(f  vigoroltim  Ed  etiam  germinans  lula 
\ virtute  czlellium.  Eft  in  fe  moriens  vt  faciat  fuz 
fpeciei  frudum.  Eli  etiam  fui  > licet  fit  panium, 
mirabiliter  maltiphcaciuum.  Ec  a quueunque 
horum  cecidcfic » cadit  ^ ratione  & pctfedionc 
feminis.  Purum  enim  i palea(cetnporalium  ftipei- 
fluitanun  ) & hctba  (qux  cH  iumentotum  pabu 
Ium)  depuratum eft  : ficui  dicitur  Cuius 

ventilabrum  in  manu  fua:  & permundabit  aream 
fuam,  & triticum  congregabit  in  horreum  fuum, 
paleas  autem  comburet  igne  inexilnguibili.  Sed 
nuue  e conueifo  ell : quia  agticolx  Domini , tri> 
tiaim  comburunt  igne  incxcinguibilis  conenpif- 
cenrixi  & paleas  quibus  ignis  infirmi  in  eos  fiic- 
ceiiJatut , diligenter  congregant  in  horrea  Tua. 
Quod  autem  iemenhabt^rK  virtutem  & imprx 
gu  mns  & imptzgnati, dicit  /‘htJi>fcphu4 ; efl 
licut  ouiim  in  quo  congregatus  efl  vterque  (exus, 
& ideo  efl  cAfeiens  & materia  fiudiis  : ficut  dici- 
tur (Jewe/Ii.Cuius  femen  in  fanetipfb  fit,hoceft, 
f^inis  efhcada.  Non  enim  haberet  (minis  ef- 
ficaciam,nifi  haberet  vtrainquc  naturam.  Virtute 
autem cxicfli  pullulat:ficuc  dicitur  /trem-ii.  Suf- 
citabo  Dauid  germen  iudiim.  Quafi  dicat.  Ego 
de  cxlo  fufcico.  Rorare  cxIi  defuper , Sc 

nubes  pluant  iuflum : aperiatur  terra,  & germinet 
Saluaiorcm.  ^/«i/m.S^.Domiiiiis dabit benignici- 
tm,&  terra  noflra  dabit  frudum  fuum.  De  morte 
amem  dicitur  han.ii,  Nifi  granum  frumenti 
cadens  in  terram  mortuum  fuerit , ipfum  folum 
maner.  Ec  iito  dicit  j^pojfolu*  Tu 


quod  feminas  non  viuificatur.nifi  prias  moriatur. 
Sic  Sc  nos  moci  nobis  oportet , n in  ftudu  ani- 
matum volumus  refurgere.  De  mirabili  multipli- 
catione dicitur  Quomodo  defccndit  im- 

ber Sc  nix  de  cxlo , Sc  illuc  vitra  non  reueriiiur* 
fed  inebriat  terram  , Sc  infundit  eam , & dac 
femen  fefenci,&  panem  mauducanthficed  verbum 
quod  egredietur  de  ore  meo;  non  rcueitetuc  ad 
me  vacuum,  led  faciet  quxeunque  volui,  S<  ptof- 
perabiiur  in  his  ad  qux  roifi  illud.  (^.4.Erit  ger- 
men Domini  in  magnificentia  &gloiia,&  firudus 
terrx  fublimis. 

EA  etiam  confiderandum  fecundam  Ctn(i4n- 
timm  tn  Panttpnif  JfiM  , quod  in  granis  bo- 
nitas canfideratur  tn  tribus,  fcilicec , Si  colote  eft 
rubeum,  fi  quantitate  fecundumfuumgenuseft 
magnum, fi  pondere  e A graue  in  genere  (uo : que 
competunt  diuino  femini , quod  cA  Dei  vabucn. 
Hoc  enim  magnum  cA:quiade  magnis.Pre««r^.8, 
De  rebus  magnis  locutura  fum.  Ec  ideo  «petro 
ore  vult  annuntiari. /Mierr/i.f.  1 1 s v s aperiens 
os  fuum  docebat  eos-  Acl.\%.  Aperiens  Petrus  os 
fuum,  dixit.  Hoc  etiam  eA  colore  exterius  clari- 
tatis igne  rubeum , & intus  puritate  fobAantix 
mirabiliter  candidum-  Cmhuc.^.  Diledus  meus 
candidus,  & rubicundas.  Diledus  autem  e A ver- 
bum dtuinum.Hoc  etiam  eA  pondere intclligendi 
grauifEinum , & omnem  excedens  inielledum. 

.Sapientiam  Dei  prarcedemem  omnia, quis 
inueAigabic?9^0in'  II.  O altitudo  diuinarum  fa- 
pientix&  Icientix  DeiiQuam  incomprehcnfibilia 
lunt  iudicia  eiuslSic  igitut.  Exiit  feminare  femen 
fuum. 

Et  dum-  feminae,  aliud  cecidit  feciis 
viam,&  conculcatum  cft. 

Ecceex  parte  fundi  fufeipientis  femen  in  fru- 
dificandodiuerficas.  Ec  tangit  duo,  fcihcct,quod 
ex  parte  feminantis  non  cAiAadiueifita5,&  quod 
ex  fundo  fufcipience  tota  generatur  diuerfitas  Sc 
non  ex  femine.  Primum  horum  notatur  curo  dicii 
[Ec dum  feminal ] hoc  cA,  in  commune fpargie 
femen  ficut  debet.  Non  enim  poteA  attendere  fe- 
minans quo  femen  cadat,  dummodo  in  communi 
in  agrum  vbique  femen  difpergit.  Oifperguntur 
autem  femina , quando  diuerlis  moribus  bene 
adapcamuc  verba.  Vnde  Mdtrh.  vltim.  Docete 
omnes  gentes.  Negotientuc  in  terra, & 

exerceant  eam  , qox  fpatiofa  Sc  lata  indiget  cul- 
toribus. Spatiofe  enim  Sc  late  femen  eA  fpar- 
gendum. 

Aliud  cecidit]  Ecce  diuerfitas  ex  (undo.  Dicit 
autem  incommuni  ex  fundo  duas  in  communi 
diuerfitates  : vnam  ex  fundo  malo , & aliam  ex 
fundo  bonO-Quia  autem  malum  eA  omnifariam, 
ideo  ex  fundo  malo  tres  ponit  diuetficares , qua- 
rum vna  eA  malitia,  non  ex  fundo,  fed  ab  extrin- 
feco  fundi  in  fundum  induda.Secunda  eA  ab  ipfa 
fund!  malitia  caufata.  Tertia  eA  ab  intimo  fiindi 
concepto, ad  fiipetficiem  fundi  pullulandoexorca. 
Via  enim  trita  eA,  Sc  indurata  pedibus  tranfeun- 
tium.  Lapidofa  autem  ab  ipfo  mndo  funr  rura,& 
fpinofa  i mala  Airpe  in  fundo  concepta  ad  fupet- 
ficiem  eraerfa.  Hxc  autem  tria , malx  tres  lirnt 
cordis  difpofitiones.  EA  enim  cot  omnibus  vani- 
tatum Sc  concupif^ntiarum  & phancafiarum 
traufiiibus  trituro , Sc  quafi  via  fa^om , Sc  in- 
Y 4 duratum: 


26o  D.Alberti  Magni,  OrdPrsd 


duratum  : vc  nihil  boni  feminis  in  interiO' 
tibus  fui  recipiar.  Iit  huic  maiitut  fimdt  duplex 
dicit  maium  : attritionem  , & indurationem  In- 
terius : Oc  iofiiiias  auiuui  exterius.  Et  hoc  c(t 
quod  dicit. 

Aliud  cecidit  ] non  ex  intentione  feminantis, 
ied  ex  malitia  recipicniis[lccosviaro]in  loco  con- 
culcato & induraro  ex  ftcquciuia  uanfeumium 
vanitatum  , in  deliciis  Si  Icuitatc  ambulanrium. 

Dixerunt  animx  tu*  , Incuruarc  vt  tran- 
ieamus  : & pofuilH  corpus  tuum  qualW  viam 
tranfeuntibus.  i .Xe/.u.  Via  hxc  via  polluta  eA. 
HzceAdilpoAtio  cordis  in  quo  omnis  aratura, 
difciplinx  farculo  fa^Aa,  conluetudine  vanitatis 
& deliciarum  deleta  eA  & in  duritiam  redadia. 
Super  hairc  enim  terram  femen  cadens  , teiundi- 
tur  & rcAlit : Sc  tunc  nudum  in  fuperheie  dura 
iacens, nullas  tadkes  in  profundum  mittitidr  ideo 
petit  expolitum  auibos  ad  deuorandum.  Pfal.yc}, 
Vindemiant  eam  omnes  iranfcontes  viam.Et  hoc 
cA  quod  fequicur. 

Et  volucres]  hoc  cA.  dxmoncs  infidiandocir- 
curouolantes  [cxlil  hoc  eA.hunc  acrem  caligino- 
fum*eos  celantem  inhabitantes  [comederunt  jfibi 
incorporaueruni[illi»d]  quoad  frudum  quem  non 
facit  niA  malum.  Deuotabunteosaues 

morfu  amariAimo.  j4po<.\^.  Fada  cA  cuAodia 
omntsvoluctis  iminundx. 

Obiicitur  autem  , quod  fi  femen  cA  verbum 
Dei,  notr  potcA  elTc  verum  quod  volucics  dxmo- 
nes  hoc  comedant  : quia  verbum  Dei  A-gium  Si 
Abi  non  incorporant.  Ad  hoc  autem  dicendum 
cA  , quod  omne  femen  in  ii.*iiiiram  fiiam  trahit 
cetram  in  quam  cadit : quia  aliter  pullulare  non 
poAcr.  Et  ideo  htc  etiam  non  dicitut  tantum,  fe- 
men.verbum  nudum : fed  etiam  cordis  difpofitio, 
quod  attrahitur  vel  attrahi  debet  \ verbo.  Et 
quia  hoc  dxmon  ^ verbo  expolians  iiKorporat 
ic  Abi  aGtmilat : ideo  verbum  & femen  dicitur 
deuorare.  Oft*  8. Culmus  Aans  non  eA  in  eo, ger- 
men non  faciet  farinam  : quod  A fecerit , alieni 
comedent  eam.E^ec^.  j 9 Ferisde  auibusomnique 
volatili  czli  dedi  le  ad  deuorandum. 

Attende  etiam,  quod  primo  conculcatum  cA 
tranAtibus  vanitatum,  Si  poAea  ab  auibus  come* 
Aufn  t quia  vanitas  concupifccntiatum  locum 
dat  diabolo  vt  deuoret  Icmen  vetbi.  Et  hoc  ca- 
uens  Sara  Tok  t -dixit : Nunquam  cum  ludentibus 
me  mifcui , neque  cum  his  qui  in  lenitate  ambu- 
lant participem  me  prxbui.  Matth.j.  Ne  con- 
culcent ea  pedibus  Alis,  St  conucrA  dirumpant 
vos. 

Et  aliud  cecidit  fupra  petram  : & 
natum  aruit»  quia  non  habebat  hu- 
morem- 

Secunda  eA  difpoAtio  . malitia  fundi  qiix  ex 
ipfo  nalcitnr  fundo.  EA  autem  }itc  malina  cn- 
ptex.  fcilicct,  quod  aut  fundus  eA  nuda  pettx  du- 
ritia • aut  parum  terrx  habens  in  fuj>erAcie : aut 
quod  AindusnonAt  petra,  petrofus nimis, 
licet  modicum  terrx  At  interpontum  inter  pe- 
tram &peuam.  Hxc  enim  ex  Amdo  eA  malx  cer- 
rx  difpoAtio.Si  enim  AifBcienter  poAraelfct  rerra 
inter  petram  & petram  , & eAer  locus  aliquo  ac- 
cidente frigidus  : aut  quia  longe  edet  \ via  folis, 
aut  ex  vicinitate  montium  fuperiorum  i tunc  in- 


icrpoAfio  petrarum  faceret  agri  fetrilitaremiqoia 
iiiiic  petrx  modicum  folis  incidentem  calorem 
congregarem,  Sc  diu  tenerent, & terram  inicrpo- 
litain  rcmpcraie  taicfaccrcnt , Sc  facerem  eam 
fctaccui  Sc  fctiiletn.Et  hoc  probant  opera  ruAico- 
tum  , qui  iiabcnt  ante  agros  fuos  , montes  altos 
verfus  mciuliem.  Illi  cnim  non  eiiciunt  de  agris 
fuis  pettas : & A eiiciunt , terra  reducitur  ad  Acri* 
litarem.  Si  enim  locus  totys  peita  Ac  . illi  non 
recipiunt  femen  ad  inuinfccus  lui , fed  petra  fole 
pcrculTaictinct  calorem  ignitum  , & arefacit  fc- 
nxn,5c  non  facit  ftuftum.  Et  hxc  terra  AgniAcat 
cot  nbduratum,&  induratum.  Obduratio  autem 
terrzcA  ptopoAcum  non  emolliendi  per  aliquem 
Dei  timorem,  /cren.f.lndtirauetunt  faciem  Aiam 
fupra  petram nolucrumtcucrti.  /ob  Ecce 
cor  euis  indurabitur  , Sc  Atingcmr  quaA  mallca- 
torisincus.  Nec  vnquam  hxc  terra  frudum  af* 
fert , nili  bcncAcio  Domini  A-tt : quod  dicitut 
jtJ.Aiifcranr  a vobiscot  lapidcura,&  dabo 
vobis  cor  carneum. 

Petrofus  autem  locus, param  Geminus  ( quam 
ad  frudJicandiim  AiAiciac^tenx  habens  iiiierpo* 
Atum,llgi>iAcat  cor  quod  in  fc  cA  durum:&  tamcu 
aliquando  ( rato  fcilicet)  concipit  aliquid  dcfpe- 
rantis  timoris  > qui  foAilis  cA  in  profundum.  £c 
hic  cimur  non  eA  temperie  fpei  miAus : & ideo 
lapis  vbiqiie  fere'  ocaipans  ptxualet : & calorem 
foiis  incidentem  colligit , qiso  aAatus  terram  mo- 
dicam contundam  incendit  Sc  exurit , Sc  commi- 
nuibiiem  in  puluctcm  reddit,  & noncommifeibi* 
leni  ad  frudiAcaiidum.  Vnde  rftlw.y^.locenCi 
igni^  fiiAollaab  incrcpaifonc  vultus  tnipetibut. 
Ignis  fulgoris  mundi , cA  concepex  cupiditatis 
aiiaritta  , qux  cotum  incendit  S<  exurit , & lapi- 
deum cor  excoquit  in  petrx  foliditateir.  /dccb.i. 
Exortus  cA  fol  cum  atdorc  , Sc  arefecit  foeiuim» 
Sc  Aos  eius  decidit  , Sc  decor  vultus  cius  de* 
periir.  • 

Petra  autem  In  fundo,&  parum  expalTum  terr* 
dcfiipcr,eAcor  in  fe  quidem  dimim:hubcn$  t.imen 
fjxiciem  in  (c  pietatis  exterius,  de  quo  ApoAolos. 
Habemes  quidem  fpcctem  pietatis , virtutem  eius 
p-cnitiis  abnegantes.  Sicut  fune  Hypouiix&A- 
muUtures,  de  quibus  dicitur  hb  ^6.  Simulatores- 
Sc  callidi  prouocant  iram  DeE  Nunquam  cnmi 
tales  faciunt  frudnm  ad  maturitatem  vemeniem. 
Sed  potius  ette  Acne  frenum  tedornm  , quod 
priuIqnameneilarurcxaiuU.Hxcigtuir  cA  expe- 
rta mali  fundi  JilpoAtio. V nde  Aquitur[&  n.-ttutn 
aruit  ] incenfum  rx  petrx  calore  vAiuo.  /fd.  ip. 
Aruit  hciba, defecit  germen,  viror  emni^  interiit. 
/oil.i.  Aruit  mclAs  agri.  Et  reddit  caufam  [ quia 
non  habuit  ] verum  pietatis  [humorem  ] de  quo 
dicitut  Jrtm.ty.  Erir  enim  quaA  l'gi>um  viride, 
quod  ad  humorem  mittit  radices  Atas-  Pfsim.t, 
Et  erir  tanquam  lignum  quod  plantanim  cA  fcciis 
dccurfus  aquatum , quod  fru£Ium  fuum  dabit  in 
reniporc  foo. 

Et  aliiui  cccidic  Inter  fpinas : &:  fi- 
imil  exorts  fpinx  fulTocaucrunt  illud. 

Ecce  tertia  thali  fundi  difpoAtio.  Et  dicit  Qojf. 
quod  fpinof^  terra  , cAcor  folicirudinibusaggra- 
uatum.  EA  autem  intclligendiim  dc  fpina  nigra, 
qux  cx  profundo  medullx  exoritur,8e  in  circuitu, 
Aipiicm  Sc  ramosreplet  aculcis.Hoc  enim  lignum 
multum 


Digitized  by  Googie 


inEuang.D.Luc. Cap. VIII.  261 


multum  eA  vmbrofum  6c  amarum  : quod  etiam 
acumen  frudus  fui  oAendic  > 6c  vmbra  fua  fun- 
dum facit  frigidum  , deiilltate  aurem  tnaccedibi* 
lem,  & amaritudine  iufoecundum.  Et  ideo,  ficut 
dicit  Chryfo/i.  in  fpinults  non  cA  habitatio  ni(i 
ferpentum.  Et  ideo  iignificat  cor  foliciiudinibu^ 
& cutis  compundlum.  Quod  vero  lumine  non 
cA  luAcaium/erpcmi,hoc  eA,diabolo  «d  habitan- 
dum datum  hici  & in  futuro  amaritudine  zterna 
infufuro-  Perageum  pigri  hominis 

tranliui , & per  vineam  viri  Aulti : & ecce  totum 
repleueranc  vrticz,  Se  operueram  fuperheiem  eius 
Ipinc.  /e»rm.4.  Nouate  vobis  nouale . & nolite 
ictere  fuper  fpinas-  Huiufmodifpincfunt  ambi 
tionis  aculei  pungentes  fupetbos , inuidiz  anxie- 
tates pungentes  inuidos » folicitudinum  pundiio- 
nesconfodientes  auaros , fellitz  amaritudines  in- 
citantes iraaindos » prurientes  (calpiationes  Ai* 
mulantesguloibs  & luxurtofos.  In  fpinas 

& in  vepics  erunt.  Vnde  Icquitiir. 

£t  Amul  exortz  rpinst  ],  quoad  pundliones  in 
dudlas  [fuffocaucrunc  illudircmen,  hoc  cA.  cor  ad 
femen  & conuetfum  6c  aitraAum.  SuAbeare  au- 
tem cA  Tubtus  occare, aai  fubtus  focum  exiingue 
re  Quando  aut  fub  gutture  occat  & Arangu- 
latt  aut  Ignem  naturalem  fcilicet  caloiemextin- 
guit  Vcilus. 

gulttr» firinfit, 

Spinz  enim  exortz  , fundufts  conraturaUm  fib; 
habentes,  ex  in^ltta  fui  germinis  confuccudinc. 
przueniunt  feminis  oruimrquod  amaritudini  non 
connaiuraie  , Aigiditare  vmbrz  extinguitur  , & 
fubtusoccacur , & puerefeu.  Gfntf  j.  Spinas 
tribulos  germinabit  tibi.  .^r^.a^.Przuaticatores 
lanquam  fpinz  euellentur. 

£c  aliud  cccidit  in  terram  bonam:& 
ortum,  fecit  frut^um  centuplum. 

Ecce  vna  & fola  & fimplex  terrz  bonz  difpo- 
(itio,quz  quidem  p ngius  Ai  dcuotionc-  If*  f.ln 
cornu  Alio  olet.  Et  cA  rraiidatio  70.  hoc  cA  , in 
loco  pingui  FoAa  amem  farculo  & aratro  diAi 
plinz,adxquata  maufuctudine./fx.  S-Trofeindet 
terram  fuam : & atm  adzquarit  eam.fcrct  gith  & 
triticum  , & vitiam  fpargee.  Humilis  etiam  Ai 
ad  quamdefccndac  montium  dulcedo.  Pf»lm.6^ 
Valles  abundabunt  frumento  Infufa  pluuiado- 
fhinz , {i  rore  gratiz  , & riuuiis  lacrymarum. 
Hebr.6.  Terra  fuper  fe  venientem  fz^se bibens 
imbrem , & generans  hcibam  op^nartunam  illis  a 
quibus  colitur : accipit  bencdidionem  it  Oomino 
[&  oitum  fecit  fiutAum  centuplum  ] ortum  qui- 
dem Armaturum.  Orcum  enim  primum, facit  her- 
bz  virorem.  Deinde  Aipitis  erecAionem,  & palez 
puigatioucm:  {k-  puA  ariAam, florem, Aliquarum 
ciicumpoAiionem, formatur  in  fru^m.  £i  viror 
quidem  cA  Adei  vigor.  Stipitis  autem  eredlio. 
iuAiriz  teiAitudo.  Palez  purgatio,  fuperfluorum 
expulAo.  AriAz  Asrmatio,  bonorum  eA  focietas. 
SiliquarumcircumpoAtio.  rcceAltatum  prouiAo 
Floris  emiAio  » bonz  conuerfationis  fama , & 
pulchtiiudu.  Frtidus  mainraiio, meritorum  mul- 
titudo. 

Dic’t  autem  Lucm  [ centuplum  ] MMth.i 
diAinguittrigcAmiim,  & fexageAmom,  & cente- 
Amum  5 quia  Afst  htm  Aatuum  tn  EccleAacon’ 
Aderat  diueifitace».  Z.iik4<  autem  Aoe  differentia 


Aaniuro,  germinis  ia&i  conAderac  perfeAioncra 
fquz  furgit  ex  obedientia  przcepcorum  J in  fe 
dudiam , duro  quodiibec  przceptuin  in  (eiplum 
ducitur  per  chaiitatem  ooleruacum.  GtntfiC. 
Seroinauic  Ifaac  in  terra  illa,  0c  inucnit  in  ipA> 
anno  centuplum.  Et  ideo  dicit  Pf^hn.^6.  Inha- 
bita terram, & pafcctisin  diuiriis  eius.  Num.i 
Terta  quam  luArauimus  , optima  eA,  Acut  cx  his 
fraiAibus  cognofei  poteA.  Gentf.^y.  In  optimo 
tertz  A>lo  pone  eos. 

Fert  autem  terra  centuplam,  quando  omnis 
vigor  terrz  noArz  multiplicatur  per  denarium 
ptzceptorum.  Vigor  autem  terrz  eA  in  decem 
fenAbus : quinque  interioribus  , qui  funt  fenfus 
cummunis,imaginatiua,  phantaAa,  zAimatiua,& 
memoratiua  : & quinque  exterioribus , qui  fune 
virus,audicus.olfadhis,guAus,&  tadhis.  Et  in  cor- 
dis afpedii  funt  intellegis : agens,matcrialisi  for- 
malis, fpeculatiuus,  adeptus,  fandus  Aueeliacus, 
Qc  diuinus.Et  iAi  Icptcm  funt  in  anima, & tuuan- 
tiic  duobus  luminibus : Audi),&  reuelationis.  Ec 
lumen  Ihidi)  duplex  eA:inuentionis , & do^inz. 
£t  Ac  decem  funt  intellr^iiis. 

Decem  ptum  funt  illuminationes : noucm,(ci- 
Itcct  ordinum  Angelorum  , S<  decima  , diurna. 
Decem  etiam  funt  modi  ad  inAruAtonem  propo- 
Aii.  Quidam  enim  ex  mundana  theologia  per 
veAigium  Creatoris  proAciunt.  Quidam  autem 
altius , per  imaginem  quam  apud  fe  Agurauh , in 
cognitionem  Creatoris  alcenduni.  Qqidamvero 
Amilitudinibus  parabolicis  indacunror.  Quidam 
vero  altius  imbuti  • puritate  confeientiz  con^pi- 
cium:quorum  oculi  Mati  efle  dicuntur  Afar  b.i;. 
Quidam  vero  per  humilitatnn  orationis  rcuela- 
tionem  aedpiunt ; Acut  A:  10.  Et  qui- 

dam per  raptum  contemplantur  limpide  : licut 
P*uli4«  x.C*rimh.  1 1.  Quidam  veto  per  Aodium 
facrz  Srripmrz  , in  qua  quatuor  iuuaniur  mo- 
dis : iitera|i»ailegoricu,morali.&  anagogico. 

Sunt  etiam  decem  lumina  : rationis  tcilicer,  A- 
Jei,  fapientiz,  int;elleiAus,conAltj.rcientix,dono- 
riun,  prudemiz, virtutis, munditiz  rordis(quz  eA 
beatitudo  A/ar'b.6.)contemplatioms,  Sc  artis. 
Ex  omnibus  autem  his  frud)'flcai  intclleiAus. 
AAe^us  autem  in  anima  habet  liberum  aibi- 
trium, voluntatem,  fyndereAm  quz  malis  rcumr- 
murat, confeientiam : & illam  quz  impetum  facit 
ad  opus , quz  eA  completus  ex  ratione  S:  volun- 
tate confenfus.  In  fciiAbili  autem  anima  etiam 
funt  quinque , fcilicet , appctkiua  , dcAderatiua, 
concupircibilisiirafcibilis : & quz  totum  perAcir, 
Amfualicas.  Appetitiua  quidem  , primo  appetii, 
dcAderatiua  vero  cum  cognirionequadamttahir, 
concupifeibilis  cumdile^ionis  Aimulis  impetlir, 
irafdbilis  vero  contra  aduerfans  infurgit , & fen- 
fuaitras  illicitum  tangit  ScgriAat. 

I Aa  autem  decem  quz  infunt  in  homine  fecun- 
dum animam  motiuam , aliis  tribus  denariis  per- 
Acinntur.  Liberum  cnimaibitrium.vt  diJt 
tribus  perAdeur  libertatibus  : libertate  fcilkct 
naiuiz . gr.idz  , dcglortk  : quz  fum  libenares  k 
materiz  obligatione, i culpz  ele^ione,  Sc  k mi(c- 
licordiz  affe^one. 

Volunras  etiam  tribus  perfleitur:  bono  fcilicet 
voluntatis  diuinz  : placente,  cunAlio  dinino , & 
petfedio  profedlus  in  merito  Pe-m.n.  Probetis 
quz  At  voluntas  Dei  bona , & beneplacens , tc 
perfera. 

SyndctcAs 


i6i  D.Alberti  Magni, Ord.Prsd.  • 


Syndertfis  in  rcludkando  malo,  tribu*  comple*  i 
tuc:  notitia  & appetitu , liciti , expedientis  »9c 
sdiBcantis.  i.  Corinih.6.  Omnia  mihi  licent , fed  | 
non  omnia  expediunt.  Omnia  mihi  licent , Ced 
nononmiaxdincant.Licitum  enim  eft  quod  nul- 
lo prxcepto  prohibetur.  Expendens  quoque  ad 
vtilitaiemhonelUm  6c  publicam  refertur.  i£di- 
ficansed  quod  in  nullius  me  iudicace  cupientis, 
ponit  poteilacem. 

Confeieotia  iuuatu^  tribus,  fcilicet , purirate, 
vt  nullius  mali  iit  hbi  confcia:vt  dodeina  Scri- 
pture (itinformatarSpiritus  fandli  atteftantione, 
vt  (ecundum  inftindu  Spiritus  iit  femper  ad  opus 
incitata.  De  primo  i.  Cfrimh.  t.Gloiia  noftra 
bxc  eft  tedimonium  confcieniix  nodre.  De  Te- 
cxindo  & tertio  ^«m.^.Veriiaiem  dico  in  Chrido 
1 £ s V,  non  mentior, tedimonium  perhibente  mi- 
bi  confeiemia  mea  m Spiritu  fan^o. 

Confeiifusqui  impetum  facit  ad  opus  tribus 
teflidcatur.  Dicitur  enim  conlenfus , diuerforum 
in  vnum  relatus  ienfus.  Si  fcilicct  operabile  certa 
ratione  difeutiat , (1  circundantiis  debitis  a&um 
vediai , fiad  Bnem  congruum  per  intentionem 
dirigar.  Tunc  enim  ed  perfectus  con(ec>ru$. 

Appeticiua  etiam  quxed  anime  feniibilis,  tri- 
bus perficitur  ad  frudum.  Si  fcilicet  fit  boni,  fi 
fit  pulchri  i fi  fir  laudabilis-  Boni  quidem,  quod 
habitum  bonum  facit : pulchri, quod  confert  vir- 
tutis decorem  daudabilis  autem,  quod  fame  bone 
facit  opinionem. 

Denderium  etiam  quod  ed  cum  dele£lattone 
fecundum  doArinam  moralem , perficitur  tribus, 
que  perfedkam  faciunt  deIe£lationem.  Si  fcilicet 
deledlatio  trahens  defidcrium,fic  connaturalts,  fi 
6c  admirabilis,  fi  fit  firmitate  perpetua  dabilis& 
immobilis.  Naturalis  autem  cd , quando  ed  pura 
nihil  materie  habens  annexum:  iicuc  io  homine 
funt  ca  que  fecundum  intelledlum  funcdeledlabi- 
lia,  Sc  in  quolibet  alio  fecundum  fuam  fimplicem 
naturam.  Admirabilis  autem  ed, quando  edaJcifE- 
morum  Si  digniflimotum  fandum  naturam. 
Ficma  autem  quando  perpetue  innititur  veritati 
que  nihil  habet  contrarium,  j.  £fdr*.  Veritas 
vincit  & inualefcir. 

Concupilcibilis  autem  etiam  tribus  perficitur: 
zelo  (cilicet  honedi>aidote  deuotionis,&  ignitio- 
ne  charitatis. 

Irafcibilis  item  tribus  perficitur:  altitudine  fue 
dignitatis,  in  qua  indignatur  omnibus  fe  vilifican- 
tibus & prodementibus : manfiietudine  fue  ie> 
frenationis , & fortitudine  fue  contra  malum  in 
futrcAionis. 

Senfualitas  etiam  tribus  perficitur , fdlicet, 
verecundia  turpitudinis , exercitio  dudioficatis, 
mdu  puritatis  in  bonis  a£libus  & operibus*.  Hec 
A ducantur  in  denariu,  & cum  denario  precepto- 
rom  accipianrur:facium  frudum  mericorum  cen- 
cuplum:&  quodcunque  horum  defircerii.eric  fru. 
dus  aliqua  diminutio.  Cum  his  autem  erit  quod 
dicitur  Ifi  4.Erit  germen  Domini  in  magnificen. 
lia  & gloria , Si  frudus  terre  fublimis.  In  magni- 
ficentia enim  erit  per  naturalium  pcrfedionein,& 
gloria  per  contemplatiuorum,  illuminacionem, 
foblimis|  autem  per  motiuorum  fiue  operabiiium 
perfedionem. 


Hxc  dicens  clamabat : Q^i  habee 
aures  audiendi»  audiat. 

Hic  incipir  parabole  explanacio.Et  tria  faciut. . 
Primo  enim  ad  querendum  explanationem  exci- 
tat. Secundo  inter  auditores  explanationis  di- 
faetiones  mondrat.  Tertio  expianationero  dc- 
clacat.De  primo  dicit  [ Hec  ] parabolice  [ dicens 
clamabat]  vt  incenfione clamoris  ad  intemioriem 
excitaret  cor  auditoris,  hsn.  7.  Stabat  1 e s v $ 
& clamabat,dicens : Siquis  ficit,  veniat  »d  me,  Sc 
bibat.  Labotaui  clamans , rauce  fa- 

de  funt  fauces  mee-  Cs/ttic.  f . Diledus  meus  cla- 
mat ad  me  [ Qui  habet  aures  audiendi , audiat  ] 
Ed  enim  auris  que  non  ed  nifi  auris  figura,  fient 
idolL  Pfidm.  1 1 ).  Aures  habent,  & non  audient. 
Ed  auris  obturata  ficiu  afpidis.  Pfjtlm,  ^7.  Sicut 
afpidis  furde,  & obmtantis  aures  fuas , que  non 
exaudiet  vocem  incamantium.  Ed  etiam  auris 
bona  audiens  intus , & recinens  audita.  EccU.  j. 
Auris  bonacum  omni  conoipifcenfia  audiet  fa- 
pientiam.  Rtm.  10.  Fides  ex  auditu , auditus  au. 
cem  per  verbum  Chtidi.  Pittirrb.  1.  Audiens 
fapiens  fapientioreric , & intelligens  gubernacu- 
la podidebit.  jlpose.  1.  Qui  habet  aures  au- 
diendi , audiat  quid  Spiritus  dicat  Ecclefiis.  Hoc 
verbo  excitati  Difcipuli  interrogabant.  Et  hoc  ed 
quod  icquiiur. 

Interrogabant  autem  eum  Difcipu- 
li eius  qui  effet  hxc  parabola. 

Difcipuli  funt  difcipliiia  magiflri  imbuendi- SC 
cogofcuncur  i quatuor  : piofemone  veritatis,  af- 
fie^ione  mutue  charitatis  ,&  exhibitione  man- 
fuemdtnis , & habitu  humilitatis.  De  profcfllone 
veritatis  /o4n.  8.  5i  vos  manferiris  in  fermone 
I meo,  veri  difcipuli  mei  eritis , 6c  cognofeetis  ve- 
ritatem , dc  veritas  liberabit  vos.  De  ade^ione 
mutue  charitatis  /oM.t  ).ln  hoc cognofeent  om- 
nes  quia  mei  edis  difcipuli  fi  dile^tonem  habue- 
ritis adinuicem.  De  manfiietudine  & humilitate 
Mttth.  1 1.  Difcicea  me  quia  micis  fum  Sc  humi- 
lisiordc.Humilitas  difcipuli  inclinat  aurem  ad  au- 
diendu  illuminata  intel!igeniu,chariias  ixiritiam 
amatam  que  verbum  ed , vnit  cordi  ad  implen- 
dum. Do^tin.t  enim  morales , vt  dicit  Philofo- 
phus  , non  funt  contemplationis  gratia , fed  vc 
boni  fiamus.  De  primo  horum  PJktm.  85.  Incli- 
na autem  tuam: quia  concupiuit  rex  fpeciem 
j tuam.  De  Inundo  Ucob.  1.  In  manfuCTUdine  fu- 
I fcipiteinlltum  verbum  quod  poied  faluare  ani- 
! mas  vedras.  De  tertio  Pfdtm,  41.  Emitte  lucem 
tuam.  Do  quano  Rdm,  1 {.  Plenitudo  legis  ed  di- 
le^io.  Hi  ergo  veri  difcipuli  [ interrogant  j quia 
nefeienet,  vt  dicit  Chtyfpfi.  Si  fcire  volenti,  clauis 
fciencixed  interrogatio.  £ccfi.  $1.  Audi  racens 
fiinul  Sc  querens.  Mdrc.  4.  dicitur , quod  non 
in  via,  fed  domi  in  icCTCto  fdcnrij , exuri  ab  occu- 
pationibus & tumultibus  interrogabant.  EccU. 
)8.Sapknriam  feribe  in  tempore  vacuitatis:&  qui 
minoratur  adhi,  iapientiam  percipiet:  quia  fa- 
piencia  replebitur.  Sic  ergo  Sc  hac  de  caufa  inter- 
rogabant [ que  elTct  ] hoced,  cuius  interpreta- 
tionis fecundum  intelledhim  effet  [ hec  parabo- 
I la  ] Promtrb.  i.  Animaduetiet  parabolam  Sc  in- 
[ terpreurionera , verba  rapiemium  & eoigmata 
cotum 


" ^itized  by  Googie 


inEuang.D.Luc.  Cap  VII I. 


eorum.  Adhuc  enim  erant  imbiieruli  > necdum  in- 
buti.  i.Ctrrinth.  i Cum  eilem  paruulus,  loque- 
bar vcparuulu$>  cogiubam  vtpacutilus»  lapie- 
bam vr  paruulus.  Quando  autem  fa<^usfum  vir> 
euacuaui  quz  erant  patuuii. 

Quibus  ipfc  dixit : Vobis  datum  cft 
noffc  myftcrium  regni  Dei  , exteris 
autem  in  parabolis : vt  videntes  non 
videant)  & audientes  non  inteiligant. 

Secundum  in  quo  deferibicut  diflerccia  capaci- 
tatis in  audienubus.  Quidam  enim  non  nifi  para- 
bolis inflruuncur.qiii  adhuc  habent  rationem  to- 
tam ad  reofum  reflexam : 6c  illi  dicuntur  efle  ani- 
males ienfu.  Quidam  autem  babenr  rationem 
adfldei  principia  aliquantulum  in  Te  flantem,  & 
illi  capiant  veritatem  interpretationis  parabola 
lum.  Quidam  autem  habent  rationem  ad  intcUe- 
dum  diuinorum  eleuatam , flantem  in  lumine 
diuino:  & illi  funtperfe^li  in  verita-is  contem- 
platione, & funt  magiflri  in  diuinis.  Primus  gra- 
dus eftidiotarum  turbatum.  Secundus  difeipu 
lorum  imbuendorum  proficientium.  Tertius  au 
lem  petfeflonim.De  primis  dicitur,  i .Corinth.^, 
Tanquaro  paiuulis  in  Chriflo  lacvobis  potum 
dedi, non  elcainmondum  enim  poteratis : Icd  nec 
adhuc  quidem  poteflis.  De  fecundis  dicitur  Hthr. 
xt.  In  difciplinapcrfeueratc,  fe  vobis  tanqusm 
filiis  offen  Dcas.De  tertiis  dicitur  //rft.io.Sufli 
c‘n  difcipulo  vt  flt  Geut  magifter  eius.Hos  tres  fla- 
tus innuit  Dominus  hic:duos  quidcin  Difctpulir, 
& vnum  in  turbis.  Profedlum  enim  tangit  in  Di 
fcipulis  fecundum  flatum  pr^rfemem,  l^pecfe- 
dhun  innuit  fecundum  flatum  fucurum  in  eifdem: 
rndiucem  autem  tangit  in  idiotis  tuebis.  Et  hoc 
efl  quod  dicitur. 

Quibus  ipfe  ] benignus  roagifler,  omnibus  fe- 
cundu  analogiam  vniafcuiufqne  do^rinam  com- 
municans [ dixic  ] £eWi.  i4.Do6lrinam  wnquam 
antelucanum  illumino  omnibus , & cnairabo  eis 
vfque  in  longinquum  [ Vobis  datum  efl  ] per  do- 
num inielle^us  verbis  meis  vobis  inditum[no(Te] 
hocefltnofceiKli  potentia,  & adhuc  perficietur 
in  vobis.  Vnde  Mitth.i  j.  Adhuc  Sc  vos  fine  in- 
tellcdo  cftis  i hoc  efl,  fine  intelle^lus  perfcAionc 
[ myfletium  ] Myftiu  grzce,  latif>e  efl  recrcuiro. 
Et  ficut  beatus  docet  Di*»//.  Tota  theologia  aut 
efl  myftica,  aut  fymbolica.  MyflJca  quidem  efl  in 
his  qu*  proprie  & non  velate  dc  diuinis  dicuntur: 
(ed  (cercta  fune  propter  eleuationem  cotum  fiipra 
Doflrum  inicllcihjm : ficut  Deus,  fubftantia,  clle, 
viucte.&intelligete.&citera.qu*  nudedicuntur. 
Et  hoc  capere  incipiunt  difcipnli.  Perfefte  aurem 
talia  docent  magiflri,  Symboiica  aurem  itTht  om- 
nia quz  velata  (unt  corporah  fiuulim-lmc,  in  qua 
diuina  aliqualiter  capiunt  idiotc.  Et  hoc  efl  quod 
dicit. 

Vobis}  difcipulisfuturis  magifttis  [datamefl] 
per  reuelaiionem  veritatis  ( taolle  ] hoc  efl,  no- 
fcendi  potentia  [myfteriam]  non  velatum  [re- 
gni Dei  ] hoc  efl,  eorum  quz  ad  regr»um  Dei  jxr- 
tinent.  Regrsum  enim  Dei , ficut  iam  fipius  drxi- 
rous , completa  efl  potcftas  in  diftributioneboni, 
dc  finium,  & legum,  5c  ordinum,  fmc  officiorum 
& graduum  diuinorum  perfiriieconfiftens  [ exte- 
ris autem  } idiotis  dc  turba  [ datum  efl  ] per  fi- 
^eminuolucam  adhuc  nolcendi  potentia  eiufdem 


regni  [ in  parabolis  ] hoc  efl,  corporalibus  fiinili- 
tudinibus  : vt  ex  his  q:ix  animalis  animus  nouic, 
furgat  ad  incognita  quz  non  nouic-  i.  Corinti:.  i. 
Animalis  homo  non  percipit  ea  qnx  fune  Spiritus 
Dei.  Stultitia  enim  efl  illi : quia  rpititualiter  exa- 
minatur. Et  fbidtr».  Sapientiam  loquimur  inter 
pccredos.  Et  Loquimur  Dei  fapientum  in 
tnyfleiio  abfeonditam.  Tangit  autem  duos  quafi 
fines  paiabolicz  dodlrinz,  qux  aninulibos  debe- 
tor hominibus.  Qui  duo  fines  fecundum  velatio- 
nem  duorum  fenluuro  difeipiiualium  accipiun- 
cuc : quorum  primus  eflvifus,  qui  inueniioni  de- 
feruit.  Et  hoc  efl  quod  dicit. 

V t videntes]  znigmatice  in  parabola  velata  di- 
uina[non  videantjnuda  & aperta  myfletia.Et  hoc 
fignificatur  iVMin.4.vbi  ptzcipituc  qudd  interiora 
tabernaculi  portem  inuoluta  : quz  tamen  nuda  & 
aperu  tetigerunt  fle  viderunt  Aaron  fle  fili)  eius. 
£W.)4.Eflo  paratus  vt  afecdas  in  monte, fle  nul- 
lus arcendactccum:5e  oues  fle  bouesnon  pafcicur, 
econtra.  Soli  enim  Muyfi  licuit  videre  nuda, quz 
fiinplicibus  ( qui  per  oues ) fle  animalibus  (qui  pet 
boues)videre  ud  licuit,  nifi  per  figna  inuoluta.  Et 
hoc  efl  quod  fcquiiur  [ fle  audientes]  diuina  in  ji- 
gnisverlx)ru  parabolicis,nqn inteiligant  nuda, fed 
muoluca.  Ncc  efl  intelltgendum  quod  Dominus 
aliquas  fimilitudincs  pcopofueiit,  vel  aliquas  pa- 
rabolas dixerit,  quas  nullo  modo  intelligi  volue- 
rit. Quia  hoc  eilec  przuaricaroris , quoddoccret 
fle  nollet  iocelligi.  Sed  propter  analogiam  capaci- 
tatis idiotis  noluitproponcre  nifi  velaie:quia  nfi 
iiirclligcbantnuda  : vtfic  aliquo  modo  viderent 
quz  fimplicicer  fle  nude  videre  non  poterant . fle 
aliquo  modo  audiret:c  qux  fimplicircr  fle  nude iu- 
cclligerenon  valebant-  i.  Cor.i.  Animalis  homo 
non  percipit  ea  quz  funt  Spiritus  Dei.  /J'm.  4}, 
Educ  fotas  populum  czcum,fle  oculos  habentem: 
fle  furdum,  fle  aures  ei  funt.  Et  hoc  optime  figni- 
ficatur tn  Pfttlm.  70  Quoniam  non  cognoui  Ii- 
reraturam,  introibo  in  potentias  Domini : Domr- 
ne  memorabor  iufliciz  tuz  foliiis.  Deus  dveuifli 
me  i iuuenture  mea  fle  vfque  luusc.  Qui  enim  nd 
cognofeie  literaturam  fpiricus.necefTc  efl  vt  in- 
troeat padibusconfiderationis  in  potciiiias  ope- 
rum Domini  mirabilium  corporalium  , fle  vt  in- 
tueatur illaad  fuamzdificationcm,in  quib.tsve. 
iaca  videt  diuina:  flle mcinocctur  ioflitii  Dei  fo-> 
lius,  quz  in  fallis  corporalibus, fle  veibis  par.\bo-. 
iids  proponitur.  Quia  fic  Deus  docet  iuuenex 
mentes  vfque  nunc,quando  proficiunt  ad  fpiritus 
literaturam  inieiligendam. 

£(l  autem  lixc  parabola.  Semen  efl: 
verbum  Dei.  Qui  autem  fccus  viam: 
hi  Tum  qui  audiunt  : deindfc  venir 
diabolus,  & tollit  verbum  dc  corde 
Corum  , ne  crcdcmcs  faluilianc-  Nam 
quifupra  perram ; quicum  audierint, 
cum  gaudio  furcipiunt  verbum  hi 
radices  non  habent:  quia  ad  tempus 
credunt,  fic  in  tempore  tentationis  re- 
cedunt. Quod  autem  in  fpinas  cecidit: 
hi  funt  qui  audierunt  , & i folicitu- 
dinibus  fic  diuiiiis , fic  voluptatibus  vi- 
^ tz, euntes,  fufFocantur,  & non  refe- 
! rum  frudum.  Quod  autem  in  bonam 

teiram 


164  D.  Alberti  Magni,  Ord  Prxd. 


icrram  bonam  : hi  fune  qui  in  corde  , 
bono  6c  optimo  audientes  verbum 
retinent  , & frudum  afteruntin  pa- 
tientia. 

autem  luce  parabola  ] hoc  eft  > pacabolici 
(etmonis  explanatio.  Viwlc  Mm^c.  4.  dicitur, 
quod  reorfum  omnia  explanabat  DiTcipulis  fuia 
[Semen  eft  veiburo  Dei  J Ponitauterahieexpo- 
fitionem  ,&  facit  duo.  Primo  enim  ponit  expo- 
£tionem  ieminis » & innuit  expolitionem  femi- 
nanciSidc  deinde  ex  fundi  diuailtace  ponit  hudus 
difiorenciaro.  Sator  enim  Chiiftus  eft  omnis 
eius  vicarius  Prxdicator.  Seminate,  & 

metite:&  quod  (cminatum  fuerit , faciet  radicem 
fubcus . &ftudum  fupta.  Ifte  enim  eft  terrx  c«- 
lique  lator , qui  eunda  fuperno  ducit  ab  exemplo, 
quem  non  externe  pepulerunt  Sugere  caude. 
Verum  tnSca  lummi  forma  boni  liuoce  carens. 
Vnde  etiam  ille  lator  triplex  feminat  Imen  verbi 
Dei : femen  videlicet  Vccbi  increaii , lemen  verbi 
naturaliter  inSti,  6t  femen  veibi  infpirati.  Semen 
Verbi  incteati  eft,  de  quo  diciiuc  Gtntf.  ix.  In  fe- 
mine tuo  benedicentur  omnes  gentes.  CdJdt,  & 
femini  tuo  qui  eft  ChriSus.  Hoc  autem  femen  in 
in  ttiplici  agto  eft  leminatiutt : in  agro  cordis,  in 
agro  vteri  virginalis , 6c  in  agro  fepuichei  Domi< 
nici.  De  agro  cordis  G nef  14.  Egreltus  eft  llaac 
ad  medicandum  in  agto.  De  agto  vteri  virginalis 
Deut.  8.  Benedicas  Domino  pro  terra  optima 
quam  dedit  cibi.  De  agto  rcpulchii  Mstth,  vy. 
Vc  vocaretur  ager  ille  Haceldama . hoc  eft , ager 
ianguinis.  In  corde  fpargitur  pet  notitiam,  in  vte- 
to  per  carnis  alliimptam  materiam , in  ItqHiIchro 
per  mortis  efficaciam.  In  corde  germinat  in  lumi- 
ne, in  vtero  floret  omni  honeftatis  landicate , in 
iiepulchro  refurtediouis  vigore  & immortalitate. 
De  primo  dicitur  /tsd,  1 . Erat  lux  vera  qux  illu- 
minac  omnem  hominem  veniente  in  hunc  mun* 
dum.  De  fecundo  CsArir.7.  Venter  tuus  licut 
acccuus  critici , vallatus  liliis.  Oe  tectio  11. 
£cit  fepulchtumeiasglonoluro. 

Vecbum  autem  naturaliiei  inSrum  flue  inna- 
tum , eft  feminacum  lecundum  tiia  , qux  flint  in 
verbo.  Eft  enim  potens,  fleut  dicitui  S^psent.i  8. 
Omnipotens  feimo  tuus.  Eft  nofeens  Sc  lapiens, 
fteue  dicitur  Fons  flq}ientix  Verbum  Pa 

tris  in  ezcelfls.  Eft  benignum  & fpiriiu  plenum, 
£cuc  dicitur  in  Pfdlta.  118.  Ignitum  eloquium 
ruiim  vehementer.  Igitur  fecundum  tria  hxc  le- 
minatur  in  corde , fcilicet , pode  , node , & bene 
velle.  Pacer  quidem  feminat  pode,  Filius  nolTctdc 
Spiritus  fandus  bene  velle.  Virtus  enim  Aliidlmi 
ooumbrac  vc  defeodacuc  Icminatum,  fapientia 
Fili)  illuminat  vi  diftlmdatm  , bonitas  Spiritus 
l^di  irrorat  vc  in  fiudum  multiplicetur.  Sic 
enim  dicitur  //4.4;. Rotate  exIi  defuper,&  nubes 
pluaot  iuftum : aperiatur  teria , & germinet Sal- 
uatorem.  Sed  attritio  vix  impedit  polle , lapido- 
fttas  impedit  bene  velle , & fpinofleas  folicitudi- 
num  impedit  node.  Secundum  polle  quidem  eft 
in  Prxiaiis  , fcd  via  tumultuantis  cutbx  conceric 
& conculcat.  Secundum  node  feminatum  eft  in 
Magiftris  Sc  Dodotibus,  (cd  duritia  cordis  impe* 
dii  ne  futfum  germinet.  Secundum  bene  velle  eft 
io  Reiigiofls , led  fpinx  diuiciarum  fuftbcanc  ne 
firudum  faciem  multiplicetur  in  meritis.  1 . 


Seminaftis  multum , & inculiftis  parum : ic  qui 
congcegauic  merces,miflc  eas  in  faecum  pertufum. 
Semen  autem  infpicatum  fune  dona  Sc  viccuces, 
qux  etiam  feminantur  in  agro  cordis.  Er  hoc  eft 
Imen  cui  mimicus  fuperlbninac  zizania.  Mutth. 
>3.Dominc,nonne  bonum  femen  feminafti  in  agro 
tuo?vnde  ergo  habet  zizauiajEt  aic,  Inimicus  ho- 
mo hoc  fiecit.  Eft  etiam  bonum  femen  quod  fere 
frudum  centuplum , cleemoryna  de  bonis  fortu- 
nx  fcminaca.  i.Cmmh  9.  Qui  autem  adminifteae 
femen  ferainanu,  & panem  manducanti:mulripli- 
cabit  lemen  veftcum,  & augebit  inctcmenra  m- 
gumiuftitic  veftrx.  Huius  autem  femioisaget 
eft  pauperes.  PfUm.  91 . Difperfli,  dedit  pauperi- 
bushuftitia  eius,txuaec  in  fecuium  feculi. 

Sum  autem  quidam  qui  perdunt  femina,  que 
vel  venrus  abiteit , vcl  cetra  excinguit,vel  humor 
lurofus  non  exiccabilis  putrefacu.  In  venturo  au- 
tem feminat  qui  in  faftu  & pompofls  mendaciis 
verbum  prxdicat-  Ofrd  8. In  ventum  feminabunt 
& turbinem  metent.  Ofet  la.  Ephtaim  palcic 
ventum, fequiturxftum.Tota  die  mendacium 
&vaftitatem  multiplicat.  De  his  autem  que  ma- 
la rerra  degenerat  & exttnguit , dicitur  /erm.  1 a. 
Serainauetunt  triticum,  & meduerune  fpinas.  Ec 
de  his  qux  Imroor  malus  concupientix  putrefacit 
GdUt.O.  Qux  feminauerit  homo,hxc  & metctiAe 
qui  feminat  in  carne , de  carne  meter  corruptio- 
nem. Ec  ideo  lequituc 

Qui  autem  fccas  viam  ] in  qiu  diabolus  per 
deledabilia  fle  vanitates  mundi  cor  ad  duritiam 
conculcauir.  A/Hm.ai.Peruerfa  clivia  mamihique 
conccaria  [Hi  fune  qui  audiunt]  auditu  exierton: 
fleut  via  extra  fufeipie  fle  non  incus  abfcondic. 
Ifd.  41.  Qui  apertas  habes  aures  nonne  audiesi 
Q^.Mirum  eft  fl  non  at/dis. Hic  eft  Heii 
qui  in  templo  non  audiuic  interius  loquencem 
Dominum,  fl£  non  vidit  lucernam  antequam  ex- 
doguetetut  [deinde  venit]  per  accelTuro  tentatio- 
nis  [diabolus]  Accendens  teotator  , di- 

-xic  [fle  tollit  vecbuin]hoc  eft,cor  verbo  ateradum 
[de  corde]  humano  [eoruro]/Nd*e.^.  Cum  fxuifl^ 
fet  ifrael, venit  Madian  fle  Amalec  fle  exteri  otien* 
talium  nationum.  Ec  fleut  erat  in  herba , eunda 
vallabant.  Diabolus  aurem  dicitur  voluaisrquia 
infldiando  circunoolac.  Hx  funt  aues  quas  de 
foaiflcio  fuo  abigebat  Abraham  Gtmf.  1 5 . Finem 
autem  ^ malitia  diaboli  internum  fubiungir, 
quando  dicit  [ ne  credentes  ] flde  formata:  qux, 
fleut  dicitur  GdUt.  y.  pet  diledionem  operator 
[falui  Bani]  per  gratiam,flc  ^ miferia  per  gloriam 
/«dv.j.  Vt  omnis  qui  credit  in  ipfumnon  perear, 
fcd  habebat  vitam  xtecnam.  /m».  i i . Qui  credit 
in  me,  non  morietur  inxternum.Fides  enim  for- 
mata per  diledionem  operans  faluat.£wr.7.Vade 
in  pacc,  fides  tua  te  faiuum  fxic. 

Nam  qui  flipra  petram  ] in  omni  perrx  diuer- 
fltate  qux  fupra  determinata  ell:tamen  Jperialitet 
iMundum  modum  ungere  viderat , vbi  parum 
rerrx  fuper  fuperfleiem  pecrx  eft  expalTum,^  boc 
ell  in  calido  vftiuo  inceufum.  AQ.y^  Ouiaccrui- 
cc  ic  indomabili  corde  vos  femper  Spiritni  fando 
reftitiftis  [ hi  funt  ] per  flgnificationcm  [qui  cum 
audiainr  ] auditu  ezrcrioti  ad  interiorem  relato 
[cum  gaudio  1 ex  leuiute  animi  procedente , non 
cx  deuocione  [fufcipiunc  vetbum  ] cum  potius  in 
timore  fle  deuocione  ellct  fufeipiendum.  ifd.  i6, 
A timore  cno  Domine  concepimus,  fle  qnafl  par- 
turiuimus, 


jy  C-oogle 


in  Euang.  D.  LucCap.  VIII  26  j 


tutiulmin , & peperimus  rpirimm  Talucis  [ & ht 
ra4ices  ] tn  proFanJuin  iixai « quf  dl  incetie^us 
veneatis  cum  picuce,  & aiTc«^us  duritatis  cum 
^euotiuii^',&  limor  catius  & iuiiiaiis  Ciim  humi- 
Ltate  [non  babene  J Eqiiidem  neque  plan- 
tato s neque  iato » neque  radicato  in  terra  truncq 
eorum  : repente  fiitnauit  in  eos , & aruenmt  > Cc 
turbo  quan  flipula  auferet  eos.  £t  hoc  c(l  quod 
Tequitur  [ quia  aJ  tempus  credunt  j pcofpentatis 
48.  Confitebitur  tibi  cum  benefeceris  ei 
[ic  in  tempore  temationis  recedunt]  i Hde,  Sc  ne- 
gant. /04Q.6.Durus  e(l  bic  fermorquis  potdl  curo 
audireide  abierunt  retrurfum.  Safunt.^.  Si  in  ra- 
mis in  tempore  gerinituuerint  inbrmitcr  poHta,^ 
vento  commoiicbmuur. 

Quod  autem  in  fpinas  ceciditjvmbrofas,  fecii- 
li  roiicicudincs  & pun^uras  folicitudinum. 
Ctmf.  3.  Spinas  & tribulos  germinabit  tibi  [ hi 
funt  quijquandoque  quiete  folicicudimbus  inter-  j 
potica  [audierunt  ] exterius,  & eum  aliquo  mom  | 
imeriori[&^rolicitiidinibusjqu2runc  piinflurz  I 
ex  fpjnarum  aculeis  diuitiis  | qure  funt  ilipices  J 
rpiiututn  circuropofiti  dum  labore  acquiruntur, 
timore  polTidentur , & curo  dolore  deferuntur. 
Vnde  verfus. 

Dikti  ditutiM  non  con^rtfAt  Ubore^ 

7{ictinti  dhfjHemeiMt  nee  deftru  dbft^Htdo 
Ure.  t 

Hebr.  6,  Terra  proferens  fpinas  ac  tribulos  repro- 
ba cft,  6c  roalediaioni  proxima. //4. 31.  Super 
humum  populi  mei  fpinx  Sc  vepres  afeendene  [& 
voluptanbusvitx]  Iltccft  niger  humor  fpinx,dc 
quo  m incauftum  , quod  immobili  colore  omrtia 
denigrat.  Vnde  etiam  nigram  fpinam  emittit. 
Obfcceiu  enim  voluptas  vitx,  totam  denigrat  vi- 
taro. 7i&rfff.4.Denigrataell  fuper  carbones  facies 
eorum  [ fufTocantur  ] hocell.  fubtus occantur.  1. 
7‘$m.6.  Qm'  volunt  dmites  heri,  incidunt  in  ten- 
catiotsem  . & in  laqveum  diaboli , & in  dehdcria 
inulta  & nociua  , quz  mergunt  homines  in  ince- 
riium  & perditionem  [ & non  referunt  fruiflum] 
iiifi  forte  accafia,qux  tullim  excitant  & inducunt 
ftringulationem..^tffl>.  6.  Quemftuilum  habui- 
ftis  tunc  in  quibus  nunc,  erubefcicis  i Nam  6ni$ 
illorum  mors  cft.  Wiv«r.  5-  Quid  nobis  profuit 
fuperbia  i dc  quid  diuitiaruro  ia^ntia  contulit 
nobis? 

Quod  autem  in  terram  bonam  ] cuius  condi- 
tiones fupra explanate  funt.hoc  cft, in  cor  bonum, 
deuocione  pingue . lacrymis  humidum » do£frina 
Samftorum  complutum,  gratia  irroratum,  farculo 
difciplinx  folium  , pdr  confeiConem  8c  per  pee 
nitemiaro  ^ malis  ftirpibus  expurgatum , hmo 
dolocofr  recordationis  peccatorum  6matum, 
cqiialirate  virtutis  adxquarum,  mediiaiionc  fan- 
guiuisChrifti  ad  fcrtiIitaicrorcda£lum.Hecenim 
eft  cetra  bona  fi  auftrino  flatu  Spiritus  fandli  fit 
perflata,ddimpidi(Dmacomen>plationeroliexpo- 
ma.  Et  de  omnibus  his  fuperius  hibitum  cft.  De 
primo  enim  dicitur  in  Pfalm.  6x.  Sicut  adipe  & 
pinguedine  repleatur  anima  mea.  De  fecundo  in 
Pfdlm.  6,  Lnuabo  per  lingulas  nofles  Icilam 
nscum*fic  lacrymis  meis  ftratum  meum  rigabo  De 
tertio //4.  4f.  Nubes  pluant  iuftum.  Dequarro 
ibidem.  Rorate  cxli  defuper.  DequimoO/«io. 
Arabit  ludas  fie  confringet  fibi  fulcos  lacob.  Dc 
(exto  ferern.  t.Wt  eucllas  deftrtias , fledirpee- 
das , & di(Tii>cs.  De  feptimo  Ifn.  38.  Recogitabo 
D.Aibtrii  Migni , in  £udn^.  D.  Lne. 


tibi  omnes  annos  meos  in  amaritudine  aniros 
mex.Deoclauo  18. Cum  adxquaucrit  terram 
fuam,  feret.  Dc  nono  17. Vocatus  elt  aget 

ille  Haccidama,  hoc  cft  , aget  fangumis.  Secun- 
dum naturam  enim  terra  pinguis  humano  fau- 
guinc  multum  cft  ferax.  Ouidius  in  Epiftolts, 

L (.VMri4f  Tfgido  Jd't^Htne pin^nu  humin. 
Dedccirao  Camic.  4 Surge  Aqutlo,  & veni  Au- 
fteiiperfla  hortum  meum.  Dc  viidecinao  Mnnh.  y, 
Solem  fuum  facit  oriri  fuper  bonos  & malos. 
Lumen  enim  folis  viuificum  cft  : & ideo  caufam 
generationis  in  circulo  dccliuo  folii  Philofophi 
ellc  dixerunt.  Tale  igitur  eft  cor  flgniflcarum  per 
terram  bonam.  Vndedicir. 

Hi  runt]figni6cat»[qui  in  corde  bonojperdifci- 
plin*  dc  virtutis  exercitium  [ & optimoj  pet  in- 
ternx  contemplationis  &:  confolationis  folattum. 
/4»^.  1.  Omne  darum  optimum,  Sc  omne  donum 
pafedum  , defurfum  eft  defeendens  li  Patre  lu- 
minum [audientes]  interiori  auditu  fpititus[ver- 
bum  ] quod  eft  cum  amote  nociria,  potens,  lumi- 
nofum , dc  fpititu  plenum , & fani^m  [retinent] 
memoria,  aflcdlu,  & operis  implecione.De  primo 
quorum  dicit  Pfalm.  1 3«.  Adlurteat  iiragua  mea 
faucibus  meis  fl  non  meminero  tui.  De  fecundo 
Irrtm.  lo.  Faflus  eft  fetmo  in  corde  meo  quafl 
ignis  exxftuans  : & laboraui , ferte  non  fuftinens. 
De  tertio  Matth.  7.  Omnis  qui  audit  verba  mea 
& facit  ea,  ftmilis  cft  homini  xdifleanci  domum 
fuam  fupra  petram.  Beatus  qui  audit  ver- 

ba prophetix  huius, & femat  ea  qux  in  ea  feripra 
funt  [ S<  fruiftum  ] centefimum  [ afferunt  in  pa- 
tientia ] tribulationum  qux  infurgunt  propter 
verbum.  Ixcob.i.  Patientia  opus  petf^um  habee 
vt  litis  perfeiii  & in  nullo  deficientes.  Hrbr.  jo. 
Patientia  vobis  neceffaria  cilvc  voluntatem  Dei 
facientes , reponetis  promifEones.  Incob.  5.  Ecce 
agricola  exp^ar  preiiofum  frudlum  terrx  , pa- 
tienter ferens  donec  accipiat  temporaneum  & fe- 
rotinum. 

Nemo  autem  lucernam  accendens, 
operit  eam  vafe , aut  fubtus  IcAum  po- 
nitrfcd  fuper  candelabrum  ponit,  vt  in- 
trantes lumen  videant. 

Hic  tangit  modum  do<fttinx  faerx  quem  debet 
habere  ex  parte  docentis.  Et  dicuntur  hic  Jiio: 
modus  fcilicet  do£1rinx,&  verificaiio  flue  proba- 
tio modi  per  exemplum  , quando  Chriftus  fuam 
do^rinam  fub  modio  carnalis  alfedus  non  abf- 
condtt.  In  primo  autem  horum  tria  dicuntur, 
quorum  primum  eft  proprius  modus  do^tinx 
fub  metaphora  propofitus.  Secundum  eft  idem 
modus  per  fermonero  explicicum  explanatus.Ter- 
tium  eft  comminatio  dc  promiflio  fideliter  vel 
infideliter  docentis  , per  qux  Do^or  redditur  in- 
ftans&camusHnftans  quidem  do^krinxper  incre- 
mentum boni, quod  fideliter  docenti  promittitur: 
cautus  auce  per  fubira^iionem  habiti  boni,  quod 
amittit  qui  ndeliter  do^rinx  non  inftiteric.  £c 
hxc  patent  tn  litera.  In  modo  aurem  metaphori- 
co  do^inx  quem  prxmittit  , quinque  innuit, 
quorum  primum  eft  lucerna , dc  lucernx  proprie- 
cas.  Secundum  autem  lucernx  eiufdem  accenfio 
quam  innuir.  Tertium  autem  eft  locus  lucernx 
iucompetens  in  quem  non  ponitur.  Quartum 
Z autem 


'266  D.  Alberti  Magni;Ord.  Prsd. 


autem  locus  lucernz  congrum  in  quo  locatur. 
Qiiimum  auicm  dl  «icbttus  lucetnx  vfus. 

Lucerna  autem efl  lumen  claufum  6c  circunda- 
tum  pecfpicuo  corpore»  ficut  efl  vicrum » vel  cry. 
ftallut»vel  pellis, vel  pannos  tranfparens&  albus. 
Vnde  Gftgtr.  dicit  quod  lucerna  eft  lumen  in  te- 
fta.  Lucerna  igituc  c(l  crmiex : Prxiatus  videlicet, 
fermo  parabolicus , & (ermo  Ibnans  creatus.  Et 
de  his  lucernis  hic  6t  («xundum  literam  mentio. 
Prxeer  has  autem  lucernas, dicitur  lucerna  Chii- 
ftus,  dicitur  lucerna  Bapiida  loannes.  Sed  ambo 
ifti  in  6gura  Dodiorum  Ecclelic  dicuntur.  Io 
Chiido  enim  lux  verbi  diuini , in  humana  clari- 
tate peroia  ( quam  peccati  tenebra  non  offurcat) 
lucerna  vocatur.  I«b  19.  Splendebat  lucerna  eius 
Tuper  caput  meum , & ad  lumen  eius  ambulabam 
in  tetvebrts.  Hxc  eft  lucerna  quam  fapiens  mulier, 
fapieniia  diuina  accendit , & domum  euercit  do- 
nec inueniat  drachmam  quam  perdidit  Mutih.i  y 
De  prxeone  autem  huius  lucetox  ( qui  lu- 
cem veritatis  in  vita  pura  exhibuii)dicitur/e4».5. 
lUe  erat  lucerna  ardens  & lucens.  De  Apoftulis 
aurem  6c  Doloribus  dicitur  in  Pftlm.  1 j 1 . Pa- 
raui  lacernam  Chtido  meo.  Illi  enim  lucem  do- 
^rinx  vita  peroia  dc  perfpicoa  przbcnc : 6cut  di- 
citur Mdtih.y  Luceat  lux  veftra  coram  homini- 
bus , vc  videant  opera  velira  bona , & glotiheent 
Patrem  veftrum  qui  incxliselL  Sermo  aurem 
parabolicus  continet  veritatis  lucem  fub  Hmili- 
tudine  perfpicua.  Et  ideo  hic  vocatur  lucerna. 
Pfulm.i  1 8.  Luceina  pedibus  meis  vetbum  tuum, 
dc  luroen  remitismeis.Similitudinibas  enim  con- 
gruis docet  vbi  intelledus  & affedius  pedem  po- 
namus. Verbum  etiam  creatum,  Verbum  iiKrea- 
tum  in  fe  concinesis  lucerna  vocatur : 6cut  in 
Pr$uerb.6,  dicicur , Mandatum  lucerna  eft,  & lex 
lux , & via  vite  increpatio  dilciplinx.  Hxc  enina 
omnia  lucem  continent  diuinam , ad  illuminan- 
dum his  qui  in  tenebris  & io  vmbra  monis  fe- 
denc » ad  dingeodos  pedes  noftros  in  viam  pacis. 
Vnde  hx  quinque  Incetnx  fune.  Et  fexca  (de qua 
hic  non  Se  mendo } efl  pura  in  predicando  in- 
tentio : qux  etiam  cH  vas  lucis  ad  lucem  ctet- 
nam  relata  , non  nobis  lucens , fcd  Deo : de  qua 
Mstth.6.  Lucerna  corporis  ell  oculus  tuus.  Si 
oculus  tuus  fuerit  (iraplex  , totum  corpus  ruum 
lucidum  erit.  Eli  etiam  lucerna , fulgor  honeftx 
conuerfarionis , vbi  vinus  vt  lumen  fpicndec  in 
opetibus  pctfpicuis.  EccU.t6.  Lucerna  fplendens 
fuper  candelabrum  fandum , fpccies  faciei  fuper 
xcatem  ilabilem. 

Vel  polTumus  dicere  quod  omnes  iftx  feptem 
lucernx  dant  fuper  vnum  candelabrum  in  templo 
Domini.  Quia  Prxlatus  in  fundamento  fidei 
fplendei, lucerna  Chridi , in  prxeurfionis  & prx- 
aratioms  odicio.  Hxc  lucerna  prxeurforis  in 
amma  fapientix  habet  fulgorem  proprix  digni- 
tatis , in  modo  coaptationis  fui  ad  auditores  ha- 
bet tacetiram  par^lx , in  dofltina  fapientum 
habet  lucernam  vabi  Dei , in  puritate  intentio- 
nis habet  lucernam  oculi  ,&in  luce  conuerfatio- 
nis  habet  lucernam  fpcctei.  Hxc  lucerna  lippien- 
tibus oculis  Hcli  cxtir>Aa  cd  &non  vifa : & ideo 
condemnatus  ed  y His  lucernis  ferota- 

lut  Dominus  lerufalem  , hoc  ed  , Ecciedam 
Hx  funt  fepeem  lucernx  in  cande- 
labro Ex»J.iy  Et  Zdeh.^.  vbi  dicitur,  quod 
fuper  Iapidem  vnum  feptem  oculi  funt , qui  has 


feptem  lucernas  deiignant.  De  accendone  aucem 
lucernx  fubiungit,  dicens. 

Accendens]  Succenditur  aurem  lucerna  prima, 
flamma  diuinitotis-  ^/«.62.  Donec cgiediacur  vc 
fplcndoi  iudus  ciusA  Saluacor  eius  velut  lampas 
accendatur.  Lampas  enim  grxee,  latine  flamma 
dicitur.  Hxc  deb^  ardere  in  corde  Prxlari,  vc  ti- 
meatur,Sc  reuereniia  fibi  exhibeatur, & vt  peccati 
robigo  in  confpedit  eius  comburatur.  Dtmer.^. 
Deus  nodet  ignis  confuraens  ed.  Lucerna  autem 
eius  in  prxeurfionis  ufHcio  ignefeere  debet  zelo 
rcfiitudinis,&  lucere  luceexledis  caditatis.Vnde 
Job  )8.  Nimquid  produces  luciferum  in  tempote 
fuo  2 Lucerna  autnn  ecclefiadicx  redicudinis  ac- 
cendi debet  igne  charitatts  Dei , 8c  lucere  luce 
claritatis  & lan^itatis.  Acr/f.48.  Surrexit  Elias 
deue  ignis : verba  eius  ardcbanc  vc  facula.Lucerna 
autem  parabolicxdmilirudinis, accendi  debet  igne 
veritatis , & lucere  luce  ptopriz  adaptationis. 
Jeb  1 8.  Indica  mihi  per  quam  viam  fpargitur  lux, 
diuidituc  xdus  fuper  terram.  Lucerna  autem  vo- 
calis verbi , accenditur  igne  diuino  Spiritus  (an^‘. 
Pf4tm.11 8. Ignitum  eloquium  tuum  vehementer, 
& (etuusiuus  dilexit  illud.  Lucerna  autem  redix 
intentionis  accenditur  flamma  pix  deuorionis. 
Pfalm.\%.  Concaluit  cor  meum  inrramc  , & in 
meditatione  mea  exardefeit  ignis.  Lucerna  vero 
lucidx  conuerfationis  tota  accenditur  flamma 
charitatis  Chridi  Lhc.h.  Ignem  veni  mittere  in 
tertam  : & quid  volo  nid  vc  accendatur  2 Sic  cll 
omnis  lucerna  ardens  & lucens.  Hanc  igitur  lu- 
cernam dcocccnfam  tsemo 

Operit  vafe  ] Ecce  locus  incongtuus  huic  lu- 
cernx. Ec  tangit  duo  lucernam  hanc  oflufcar.iia, 
quorum  vnum  pertinet  ad  menrutarn  , alterum 
autem  od  quietem  tefolucam.Id  autem  quod  per- 
tinet ad  rticndiram  capacitatis , ed  quod  dicit  [& 
operit  fub  vafe]  quod  M4tth.\.  modius  vocatur. 
Et  duo  in  ipfo  imelliguntur  : capacitas  fcilicec 
auarttix , & capacitas  vnius  gentis  ludxx-  Non 
enim  lux  Euangelica  concludi  debet  fub  menfura 
lacti  auaritix . nec  fub  pretio  ponatur  impretia- 
bile.  Nec  etiam  , deut  dicit  Hitr»».  concludatur 
fub  terminis  vnius  gentis  ludxx  vel  altetius.  De 
primo  dicitur  Mdtth.io,  Gratis  accepidis , gratis 
date.  i.C»rinih.^.  Euanglium  annuntians  , dne 
dimptu  ponam  illud,vt  non  abutar  potedate  mea 
in  Euangelio.  De  fecundo  /p. 49.  Parum  cd  mihi 
vt  difcitcs  mihi  tribus  larob , Sc  fxces  IfracI  con- 
ueticndas.  Dedi  rcin  lucem  Gentium  vt  ds  falus 
mea  vfque  ad  extremum  rerrx-  Id  autem  quod 
pertinet  ad  quieris  refoluiioncm, tangit  cum  dicit 
[Neque  fub  ledo  ] Omne  autem  id  in  quo  quief- 
cictefolutus  animus,nominelcdi  dgnidcaiut:  6c 
funt  commoda  propter  qux  lumen  prxdicarionis 
obrcuraiur,&  aliis  non  odendirur.  Cantic.if  In 
Icduloinco  per  nodes  quxdui  quem  diligit  ani- 
ma mearquxdut  illimi,^  non  inueni.  Non  enim 
tenebras  nodis  diligit : quia  qui  dormiunt  . no- 
de dormiunt : & qui  ebri)  funt,  nodeebrif  funr. 
Sic  ergo  vericas  fub  modio  carnis  noo  cd  abf- 
coisdenda. 

Sed  ponit  fuper  candelabrum  ] Lccelocus  lu- 
cernx Dei  congruus.  Er  tangit  duo : podtionein 
fadam  ab  aIio,&  candelabrum.  Podtio  atitem  cd 
ab  alio  fuperioti  fada  vocatio.  .Nccquif- 

quam  furoit  dbi  honorem, Icd  qui  vocaturi  Deo 
unquam  Aaron.  Candelabrum  autau  dignitas 
Et^eda 


. Digitized  by  Coogie 


inEuang.D.Ldc. Cap. VIII.  267 


EcdeHanica.  yiptc.j.  Hoc  dicit,  qui  arabuiac  in 
medio  fcptem  canddabrurum  aureunim.  Septem 
enim  candelabra  cft  ecclenalHca  dignitas,  Tepiem 
donis  fandli  Spiritus  illuOrata.  Aurea  autem  fune 
propter  deitatis  Fulgorem  io  eis.  Ifti  funt  fcptem 
Ipiritus  qui  in  confpe^ihi  tbtoni  eius  funt.Iu  loco 
illo  igitur  ponitur.  Tangit  autem  huius  lucernc 
communem  6c  generalem  vfum  [ vt  intrantes]  in 
Eccleliain  per  oftiarium  & olUum  Chriftum 
/tdn.  10.  [videant  lumenjvericatis  & czteftiscon- 
uerracionii,  & zdi6centurad  fidem  per  vecitacem 
dodbinc  » ad  mores  autem  pei  lumen  conuerfa* 
tionisdiuinz.  £pic/!).Mihi  omnium  Sandtorum 
minimo  data  efi  gratia  hate,  przdicare  inuefiiga- 
biles  diuitias  Cbriili  Sc  illuminare  omnes. 
rmeb  Scellz  luxerunt  ei  cum  iucunditaie  qui 
fixte  Ulas.  Hoced  Deus  ooAet : 6c  non  zilimabi- 
cur  alius  ad  eum. 

Non  enim  cft  occultum  quod  non 
manifcdecur ; ncc  abfeonditum  quod 
non  cognofeatur,  6c  in  palam  veniae. 
Videte  ergo  quid  audiatis.  Qui  enim 
babec,  dabitur  illi : ic  quicunque  non 
habet,  etiam  quod  putat  Tc  habere  au- 
feretur ab  illo. 

Ecce  figuratz  locutionis  & patabolici  fermo* 
nis  ponit  expofitioiKm.Et  cft  antipophora.Quafi 
aliquis  quztctet.  Dixidi  fermonem  parabolicum: 
vt  videntes  non  videant , &:  hunccoinmifilli  lu- 
cernis , quarum  lumen  omnes  intrantes  debent 
afptcere.C^tid  ergo  ? Debetnc  occultum  rcuelati? 
£c  olFendic  quod  fic.  Quod  enim  prius  velatam 
committitur  rudibus,  propter  hoc  exponitur  per- 
legis : vt  ab  ipfis  perfedlis , aliis  ad  peifedionem 
proficientibus  teuelctui : quia  aliter  nemo  pto- 
nceret,  & nullus  de  difcipulo  efficeretur  nu^ifter. 
Dicit  autem  circa  hoc  duo : vnum  quidem  de 
occulto  fimilttudine  corporali inuoluto  : alterum 
deabfcondito,ocuIis  fpititualiuni  virorum  ofien- 
dendo.  Dicit  ergo. 

Nihil  enim]  diuinotnm[eft  occultum]vclatum 
parabolis  : quod  fub  modio  pretij  fit  reponen- 
dum,  auc  fub  le^o  corporalis  voluptatis  recon* 
dendum : quia  nec  pretium  nec  voluptas  teneant 
vos  nifi  manifcftciis  [ Non  enim  eft  occultum] 
hoc  eft/ub  velaminibus  claufum.  Vere  tu 

es  Deus  abfeonditus.  jlpvc.i..  D.ibo  ci  manna 
abfeonditum , quod  nemo  fcir  nifi  qui  accipit 
[quod  non  manifirfletutj  hoc  cfi,  inielleflui  pro 
ficienti  paulatim  aperiatur.  Imellei^us  erum  vela- 
tus continuo  6c  tempore , & materialis,  non  nifi 
velata  accipit.  Si  autem  auferatur  velamen  per 
laborem  proficientis  > 6c  diligentiam  Oodioris: 
tunc  manifefia  erunt  abfeondita  quz  prius  erane 
in  tenebris.  i.Cerinib.^.  Cum  conuetfus  fuerit 
quis  ad  Dominum,  auferetur  velamen. Deus  enim 
fpiritusdi  Vnde  Ncfcicbam  quod 

palato  non  fano  ptena  efi  panis,  qui  fano  efi  faa> 
uis  : & oculis  zgris  odiofa  e(l  lux » qtiz  puris  efi 
amabilis.  Hoc  etrim  nofiti  inteiledusdeftiflui  ex 
peccato  »ccidit:ficutdicic  Propter  ini- 

qQitatemcofiipuifii  hominem,&  tabefeere  fecifti 
/icat  araneam  animam  eius.  Et  ideo  it  faluante 
nos  lapientia  Dei,  iterum  reuelaio  incciledu  pro- 
ficere polTumus  ad  veritatem.  Pf^lm  118.  Reuela 
D.Albtrti  M*ini»in  EuAng.  D Lh(. 


I oculos  meos, Scconfiderabo  mirabilia  delegetoa. 

I Sic  ergo  duobus  modis  iuuaiur  ad  manifeltatio- 
j Dcm : emundatione  couUs.MAdh.f.Heiu  mundo 
corde:quoniam  ipfi  Deum  videbunt.  Et  diligentia 
Dodloris  exponentis  veritatem,  jipoc.^.  Dignus 
efi  agnus  qui  occifus  eft, aperire  librum,&  foluere 
fignacula  eius.  Sic  Philippus  imbuit  eunuchum. 
Candices  leginz  fedcmeni  in  curru  AU.Z.  Sic 
Petrus  Cornelium  .^^.10.  SicChtifius  Nicode- 
mum  /040-3. 

Neque  ablcondicum  ] Abfeonditum  eft  quod 
efi  procul  in  ptofunduro  i notitia  hominum  cot»- 
dirum.  Et  hoc  eft  quod  myflicc  in  diuinis  efi  dt- 
dlum : hoc  enim  a notitia  hominum  t(i  rerooium; 
hoc  enim  efl  fuper  intelledium,6c  fuper  rationem, 
& foper  linguam , vt  dide  Sapiens.  Et  non  defi- 
ciunt linguz  li  narratione  eius , nifi  propter  ex- 
cdlenriam  naturx  Sc  altitudinis  ipfius : ficut  funr 
eaquz  de  Deo  fime.  Quia,ficut  dicit  Dion^fxam 
ad  ^'uina  verba  attollimus , pcrfedlam  irraciona- 
litacero  inuenimus , & quid  loquamur  nefeimus. 
Abfeondita  etiam  funt  mtura  qnx  przdidla  funr 
per  Spiritum  fandum.  A^.\.  Noneftveflrnm 
Doflc  tempora  vel  momenta,  quz  Pater  pofuic  in 
fui  poiellate.  Ddmti  1 a.  Claude  fermones  & fi- 
gna  librum  vfquc  ad  tempus  (latutum.  Hzc  au- 
tem abfeondita  cognofeentur : primum  quidem  i 
Dodoribus  veritatis  , & tunc  in  palam  venient 
per  dodrinam  ipforam.  Et  hoc  efl  quod  dicic 
[quod  non  cognofatur]ficut  dicitur  loan.  i <>.Ecce 
nunc  palam  loqueris  , & prouetbium  nullum  di- 
cis. Nunc  icimus  quia  fas  omnia, & non  opus  eil 
cibi  vt  quis  te  interroger.  Hoc  enim  cognofeeee 
Fiat  5piiuus,de  quo  dicitur  loan.  1 4,Spititu$  do- 
cebit vos  omnia , Ac  fuggeret  vobis  omnia  quz- 
cunque  dixero  vobis./dfi  18. Sapientia  abfeondita 
produxic  in  lucem  [ & ] fic  [ in  palam  veniat]  Sic 
enim difcipuli quod  inaure  audiunt , przdicanc 
fuper  teda  ^/«rtA.to.Sic  /trem.i  1 Erunt 

omnes  Deo  docibiles.Et  bocefi  quod  dicit.Cautos 
autem  omnes  reddens  circa  huiufmodi  profedum, 
fubiungir. 

Videtcjhoc  efl, dilinncer  attendite  vobis[quo- 
modo  audiarisjhoc  eft.ad  quem  Sc  quantum  pro- 
fedum,non  intelledas  tantum, fed  etiam  fpirttus 
& vitz,  percipitis  ea  quzdicuntur.  Afl.io.  At- 
: tendite  vobis  & vniucrfo  gregi  in  quo  vos  po- 
fuit  Deusredores  Ac  Epifeopos  regere  Ecclcfiam 
quam  acquifiuic  fanguine  fuo.s.TiiiMtfi.^. Atten- 
de obi  Ac  dodrinz.  Bene  dico  quod  attendatis: 
quia  [quz  habet  ] in  talibus  conatum  Ac  Audium 
[illi  dabitur  ] perfedio  inielledus  myAetiorum 
occulcorum.Qui  enim  in  talibus  habcr,non  habet 
nifi  principia , fine  quibus  nullus  aliquid  poteA 
accipere.  Vnde  /M0.14.  Quem  mundus  non  po- 
teA accipere : quia  non  videt  eum , nec  feit  eum. 
Vos  aurem  cognolcetis  eum  : quia  apud  vos  ma- 
nebit,Ac  in  vobis  erit.Nullus  enkn  aliquid  accipit 
per  dodrinam  , cuius  principia  apud  fe  prius  non 
htAiuit.  Ec  ideo  habenti  diuina , iam  in  parabolis 
Ac  occultis  Ac  abfcondidSidabituc  inrelle^svcrz 
contemplationis.  1. C«nmii.x.  Nos  non  fpiricum 
huius  mundi  accepimus , fed  fpirimm  qui  ex  Deo 
eA  : vr  iciaraus  quz  k Deo  donata  funrViobis 
[Ecquicunque  non  habec]hzc  rudimenta  fidet  in 
parabolis  Ac  occultis  [etiam  quod  putae  (e  haberej 
de  lumine  intellcdus  naturalis , quod  non  vere 
habetur  nifi  ad  diuina  referatur.  Ad  roandum 
Z a enim 


268  D Alberti  Magni,  Ord.Prsd. 


enim  relatum  putatur  haberl,&  nonhaberortquia 
obuubdauiro  habetur , & hoc  non  vere  habetur. 

Dicib  qutadioes  Cum &nulUusegeo : & 
nefas  quia  mifer  cs  , & miletabiiis . & c«tcus,  & 
nudus,  & paupei  [aufertur  abeo] 
fotc  ab  eo  mnam . & date  illi  qui  habet  quinque 
mnas  M-uih  i ) Omni  habenti  dabirur  & abun- 
dabit. Qui  autem  non  habet . eoam  illud  qutxi 
videtur  haberc»aufcretur abeo. Hoc  modo 
Cor  Nabuchodonuxur  tnuiatum  cfl  ab  eo » & 
cor  ferx  datum  eil  ct.  Huc  modo  dicitur  Ron  .i, 
quod  obfcutatum  eft  infipiens  cor  eorum.  Di- 
centes etiim  fc  clle  fapienies  (lulti  fa^i  funt , & 
dati  funt  in  reprobum  fenfum.  Et  ideo  multum 
cauendum  eft  in  auditu  verbi  vt  audiatur  & pro- 
ptxiaiur  ad  profedlum. 

Venerunt  amem  ad  illum  mater  & 
fratres  eius  : 6c  non  poterant  adire 
cum  prz  turba.  Et  nuntiatum  eft  ilH: 
Mater  tua  & fratres  tui  ftant  foris,  vo- 
lentes te  videre-  Qui  refpondens  di- 
xit ad  eos : Mater  mea  dc  fratres  mei 
hi  funt  qui  verbum  Oci  audiunt  & 
faciunt. 

Hic  incipit  pars  illaquz  cautos  reddit  Dodo- 
les.  ne  fublcdlovel  vafe  carnalis  alTe£tus  ponlu 
lucernam.  Reddit  autem  cautos  per  exemplum. 
Dicuntur  autem  hic  tna  .Primum  cll  carnalium 
amicorum  ad  v hriHum  difpenratiuus  aduemus. 
Secundum  eft  cencatiuus  cuiufdam  de  amicis  qux 
lentibus  nuntiaius.TeTrium  autem  fapicntinimus 
k Cbrifto  faftus  refponnonis  modus.  De  primo 
dicic[Veneruni  aurem]  dilpenfante  fapientiaDci, 
vt  exemplo  fuo  Doftores  veritatis  inftruetent  [ad 
illumlhoc  eft,  ad  Chriftumf mater  jqux  prxdpuo 
honore  erat  d>gna.7«^M  4.Honorein  habebis  ma 
\ tti  eux  omnibus  diebus  vi[x-cux[&  ftatresjcoft' 
fobrint  & confanguinei.  Mulciplicirer  enim  di- 
cuntur frarres,(icut  notaium  eft  fuper  MMtb,  \ i- 
Contribviles  enim  dicuntur  hic  frarres  Et  non, 
ftcut  dicuiu  bbionitx  hxretici , ex  eadem  matre 
poft  Chriftumnati.  lok  19  Franes  meielonga- 
uenint  k me . & noti  mei  canquam  alieni  recede 
runc  k me[£t  non  poterant  adire  eum  prx  ratba] 
Tanta  enim  erat  virtus  verborum  eius.quod  cet- 
cacim  fe  comprimebam  ad  audiendum  eum. 

Veniet  dedderaius  cunelis  gentibus 
Tuiba  enim  deuotione  fua  hic  excludit  propin 
quos  carnales  hoc  eft  gloria  Dodlocis,  /fa.6n. 
Videbis  & aftlues,  Sc  mirabitur  & dilatabitur  cor 
luum  , quando  conuerft  fuerit  ad  te  multitudo 
maris, forritndo  Gentium  venerit  tibi. 

£c  nuntiarum  eft  illi  ] Ecce  fecundum  Gojf- 
yult  quod  ab  aliquo  ceniante  fu  faftum  iftud 
Tiuntium  volente  experiri  d fpiritualia  inrermic 
ceret  propter  carnale  af^um.  t,C«rinih.6.  Nos 
ex  hoc  neminem  nouimus  f^pndum  carnem  : Sc 
f\  cognouimus  per  caroeni  Chriftum,fed  iam  non 
cognouimus  Ve]  poteft  did.quod  non  rtntando 
fed  bono  affedu  nuntiauit : quia  nihil  mali  fcdr, 
nid  quod  tempus  opportunum  non  expc&auii. 
£‘cln.\  Omnia  tempus  habent.Nunrians autem 
dc  dixit  [Marer  tua]cuins  venter  beatus  eft  qui  te 
poitautt,  & vbeta  qux  fuxifti  Luca  t . ftattes 
toijtibi  per  (aodem  outidn  um  dignam  coniun- 


dli , quotam  affedu  merito  debes  moucri  [dam}! 
laQi^f^oriSjadzilum&  actis  intcmpeiieniujuibus 
eft  cunddccndendtmi.  Lantic.\,  A^^ti  mihi  forui 
mea:quia  capur  lueum  plenum  eft  iotc,&  cincinni 
mei  guttis  no^ntr.  [volentes  j ex  afteiftu  intimo 
cupientes  [ te  videte]  propter  hoc  quod  omnes  te 
videte  deliderant.  /«xv.ix.  Domine,  volamus 
Is  svM  videre  Tuis  iginir  plus  tenetis  quam 
alienis.  Lemt.  19.  Diliges  fratrem  tuum  deue 
leipfum.  s 

Qiii  refpondens , dixit  ad  eos  ] Tertium  eft  in 
quo  eft  Si  confutatio  tentands,dc  przpodtio  fpi> 
rirualis  operis,  & propinquitatis : & tamen  noila 
abnegatio  carnahs  propinquitatis  [ Mater  mea] 
in  cuius  corde  formor.  Gdnt^.  Filioli  mei  quos 
iterum  parturio  donec  foimetur  Chriftus  in  vo- 
bis. /fd.16,  Quad  partuciuimus,& peperimus 
fpiricum  faluiis.  Hxc  eft  mater  honotis  & hone- 
ftatis  £cc/(.14  Qux  s.clamat  in  doloribus 
zeli  Sc  charitatis , Sc  patit  dlium  mafculum  , qui 
raptus  eft  od  Deum  & ad  thronum  tius[dc  ftatres 
meijex  eodem  patieper  gratiam.  Sc  cx  vifceiibus 
(aftuatis  eiufdcm  matris  pci  charitatis  afTc^unii 
& non  carnis  conceptum  nati,  hdn.ic.  Dic  fra- 
tribus meis:Afcendo  ad  Pattem  meum  Sc  Patrem 
veftrum.Dcum  meum  Sc  Deum  vcftrum[hi  funt] 
fccuruium  fpitiium  : quia  dedit  eis  poteliatem  fi- 
lios Dei  fien  : qui  non  cx  fanguinibus  , neque  ex 
voluntate  carnis , neque  ex  voluntate  viri , fed  ex 
Deo  nati  funt  [ qui  verbum  Dei  audiunt  ] ad  io- 
tcllcdiim  & affe^um  : quia  illi  funt  fili)  niicr/s 
fapientix.  Ecch.  4.  Sapientia  vitam  &ii$  fuit 
infpirauit.  Vecbmn  enim  eft  pei  quod  faSafum 
omnia.Er  qui  fotmantur  forma  Vetbi,t£ciuntuc 
flij  Dei,&  in  forma  Dei  per  Verbum.  Pfdm.%\, 
f go  dixi : Dij  eftis,  Sc  filij  Exceld  omnes.  lfd.6o, 
Opus  manus  mex  germen  plancactonis  meae  ad 
glorificandum  [&  faciunt  ] in  opeie.  Tales  enim 
virtutum  doftiinz  & intcllcftus , ftant  in  opere: 
quia  io  opere  eft  pctfcAio  vliima.  '.Qui 

perf^xertt  ft  in  lege  pcrfedlx  libertatis  , & per- 
inanfcrit  in  ea,  non  auditor  obliuiofiis  fjdli»,  fed 
fftdhxpperisihic  beatus  in  fafto  fuo  eiir-  Lhca  1. 
Beati  qui  audiunt  vetbum  Dei  &:  cuftodiunc 
illud.  Sic  ergo  terminata  eft  pars  dc  modo  do- 
cendi. 

FacTnm  eft  aucem  in  vna  dierum: 
& ipfc  afccndic  in  nauiciilam , & Dif- 
cipiili  cius  : & ait  ad  illos  , Trans- 
fretemus trans  ftagnum.  Et  afccn- 
denint. 

Hic  incipir  pars  qux  eft  de  verbi  prxdicart  po- 
tentia in  qua  ipfbs  confirmat  difcipulos  ad  fidem 
verbi , quod  committitur  eis  prxdicandum  Ne- 
celleenim  eft  quod  piiusipfam  poteniiam  verbi 
Dei  videant  & expcriantur:&  quod  poftcacoro- 
mittatur  eis  eadem  poteftas : hoc  enim  ftatiin 
conftantet  fiet  in  capitulo  (equenti.  Et  in  hoc  eft 
perfedbooidinis  Apoftotici  & Epifcopalis.Often- 
ditur  autem  vetbum  Dei  omnipotens  in  mundo 
nuiori , Sc  tii  mundo  minori,  lu>c  eft.  in  homine 
propter  quem  mundus  maior  fiuc  mactocofmus 
fadits  eft.  Sicut  enim  dicit  PiM».  Vniuerfiras 
rerum  in  quaruor  mundis  confidit , ita  quod  in 
quolibet  tota  fiftit ; in  mundo  ftiliocc  ideali  > qut 


Digitized  t 


in  Euang,  D.  Luc.  Cap.V  I I I.  269 

efl  patemus  intellcdus  Dei  Deorum  • qui  opifex  non  noroinami  ne  ordo  temporis  requiratur. 

& pater  exi(^it  omnium  aliorum.  Et  hic  mundus  Non  enim  fada  Domini  fubiacent  tempori : ied 
vere  mundus  eil : quia  nihil  inquinatum  incurrit  & tempus  & omnia  alia  Tubiacenc  hdis  Domini, 
in  ipfum  : qui,  ficut  dicit  fiotfiius,  Vnde  Boetius. 

Mundum  mtnte  ftrtm  pulchrum puUhtrrimm  Qtn  tetnpm  ub  4U» 

tfft,  IrtiuhtJ. 

Simili<\ue  imugime  formuns.  Vndc  A£i.  i . Tempora  & moisenta  Patet  poruic 

£i  hiemandus , vt  dicit  Auguflinmy^^  fapientia  iii  fua  potefUte. 

& Verbum  Dei : & ideo  potens  fuper  tres  alios  Et  ipfe  afcendic  ] Ecce  fecundum  [ Afccndit] 
mundos  faciendi  in  eis  quicquid  voluerit.  $ecun>  autem,  cuius  omnis  adus  alcenfio  eft  Pftlm.%^. 
dus , in  quo  vniueritcas  rerum  conlIilic,efl  prima  Arcenftones  in  corde  fuo  dirpofuic.  Vnde  cum 
materia,  ficut dicit  Grtgor.  Vnde  £<rcff.iS.  Qui  etiam  ad pafHonem  iret,  cuius  hxc  nauicula  figa» 
viuic  in  xcecnumcreauic  omnia  fimul , in  prima  raeB,arcendj(Te  perhibetur.  A^irkto.Ecce  afeea- 
materia.  Tcrcius,  in  quo  confidit  rerum  vntuer-  dimus  lecofblymaro.  Afandic  autem , dum  nos 
(itas,  ed  tota  continentia  exIi  & terrx& omnium  afcendcce  facit.  Afccndit  in  vnamnauim 

qox  in  cis  func.Tn  quo  mundo  ed  vniuetfuas  for-  qox  erat  Simonis, & dixit:Duc  in  altum,&  laxate 
misdidinda,  & virtutibus  propagata,  quxpetfe-  retia  vedra  in  capcura[tn  nauiculam]  qux  natura, 
daedex  Verbo  Dei , inquoUint  omnia  vita  & vfu,&quamicaiepa(fionemctucisngniiicat:na.* 
lux.  Omnia  per  jprum  fada  funt , dc  dne  tura  ligni, vfu  gubernationis, quantitate  diminuta 
ipfo  fadum  ed  nihil.  Sicut  enim  dicitur  in  Lib.  humilitatem  fignificat  Chridi  in  pal]lone:&  hxc 
De  intelligibilibus.  Quxeunque  fune  in  piimo  triadmul  continentur  Vcnoneflenc 

motore  per  rationem  & ideam, lunc  in  prima  ma-  vacua  lapieinix  tox  opera:  ptopter  hoc  exiguo 
leria  per  pocendam , & in  mundo  fonfibili  per  ligno  credunt  hoii ines  animas  fuas,  & tranlcun- 
formam  didindam.  Quartus  aurem , inquoed  ces  mare, per  ratem  liberati  funi.  Sic  etiam  Eccle- 
ccrum  vniuerfitas,edanima  hominis  quxed  ima*  fia  ii  Chrido  gubernata  crucis  gubetnaculo,nauis 
go  mundi , vc  dicit  Trimegi^m , in  qua  tefulcant  dicitur,  Ec  bene  compede.  Prtmtrb.  vium.  Fada 
omnia  per  imaginem  eunda  ambientem.  Send*  ed  quad  nanis  indiions , de  longe  portans  panem 
bitia  quidem  pet  partem  (enfibilemdncelledualia  fuum,  hoc  ed , de  vltimis  duibus  exU  adetens  per 
autem  per  incelledum  potentialem.qui  cd  omnia  opus  redemptionis. 

fieri , fkuc  dicit  £f?</o/o^/rNV.  Omnia  autem  hxc  EcDifcipuli  cius]  Ecce  Difcipulorum  confir« 
condnec  mundus  primus , qui  vere  & fecundum  mandorum  afTociado.  Tota  enim  familia  domus 
caufam  mundus  ed.Et  ideo  in  aliis  facit  quicquid  Domini  cum  Domino  ingreditur  in  nauim : quia 
volueete.  extra  nauim  non  ed  falus.  Ctntf.y.  Ingredere  tu 

Hoc  autem  verbum  in  omni  virtute  fua  com-  & omnis  domus  tua  lecum  iu  arcam.  Te  enim 
mitritut  prxdicandum  Apodolis  , & Apodolicis  vidi  iudum  coram  me.  Luc.  1 1 . Qui  non  colligit 
Epifeopis : & ideo  conucniens  ed  vt  virtutum  mecuro,  dirpeegie  :&  qui  non  ed  mecum , contra  f 

eius  accipiant  verum  experimentum, tam  in  mun-  mcclildeo  dicit  /.Mc.at. Vos  edis  qui  permanddis 
do  {tmdbili , quam  in  mundo  minori.  In  mundo  roecum  in  tentacionibus  meis, 
autem  fenfibili  dupliciter  odendic  virtutem : in  Ec  ait  ad  illos  ] Eccedirpenfacoiiaad  nauigan* 
creatura  videlicet  corporali , & in  aeacura  fpiri.  dum  exhortatio.  Ec  dicuntur  duo  : exhortatio 
luali  incorporea,  virtuti  verbi  contraria,  hoc  ed.  Dominicum  prxfcirci  quidemedet  futurum, & 
in dzmonibus  quorum  legionem  compefeit , & fimplcx  obedientia  Dilcipulorum.  Exhortando 
fibiferuirc  facit  ;dcuc  patet  in  fequenci  miraculo,  enim  dicit  [Transfretemus]  hoced,  trans  fretum 
In  ido  autem  miraculo  odendic  le  elle  potentem  due  dagnom  quod  fretum  vocatur  hic , nauige- 
vetbodn  aqua  per  cempedatis  fedationem,  in  acre  u)us.  Itun.  6.  Ipfe  enim  feiebat  quid  edet  fa^- 
per  ventorum  quictacionem,  in  terra  per  vaporis  rus.  Ec  ideo  dilpenfatorie  har>c  fecit  exhortacio- 
terrei  qui  cd  ventus, repre(IioD«u : & in  exio  pcc  nem.  Hahnc.  j.  Viam  fecidi  in  mati  equis  tuis  in 
boc  quod  lunam  compefcuic , ne  calem  ventum  luco  aquarum  multarum.  Notatur  autem  diiigcn-  « 

ruTcitarcc  qui  mare  moueret.  tia  Domini  in  prxdicando  coi  non  fuffccic  in  vna 

Diuiditor  aurem  hidoria  hxc  in  tres  partes,  parte  prxdicando  difeurrere , nid  etiam  trandret 
inquatum  primaconiinenturcaquxpettinent  ad  ad  aliam  lipam  & ibi  prxdicarer.  Notatur  eiiam 
rtauigacionem , in  qua  fadlum  ed  miraailum : in  trandnis  eius  cum  Difcipulis  ab  ido  litore  ad  / 

fecuMa  omnia  ponuntur  qux  aggrauant  cempe  aliud  litus  xternicacis.  /Ja.  i6.  Propagines  eius 
(laris  periculum : in  tertia  autem  ea  qux  perd-  relidfx  functcranderant  mare.  Relidlx  enim  nc4>is 
cium  miraculum.  In  prima  harum  continentur  propagines,  funt  Apodoli  & Difcipuii,quima- 
qdatuor,  in  quorum  primo  F.uangelida  |)onit  ria  trandeumes,  & nobis  prxdicauerunt  ,&  nos 
continuationem  hidoriarumttn  fecundo  Domini  ad  litus  crerniiatis  crandiexerunt.  /fa.  i Trans- 
pizpacatam  nauigacionem  : in  letiio  Difcipulo-  frecantes  mare  repleueruni  te.  In  aquis  multis  fe- 
rum confirmandorum  cum  Domiim  allbciatio-  men  Nili , mcfTis  fluminis  fruges  cius.  Idi  funi 
nem : in  quarto  Domini  ad  nauigandum  difj^en-  enim  qui  mare  cransfirerantes  cum  Domino  aquis 
(acoriam  ad  Difcipulos  exhortationem.  In  priino  fux  dr^rinx  rcpleuenini : Sc  f^inc  Nili  ( qui  ed 
horum  non  dat  continuationem  temporis,  (ed  vnus  fluuiorum  patadid  ) quoded  verbum  Dei, 
potius  dicit  continuationem  ordinis  quam  frpe  fruges  ddei  S<  iuditix  in  nobis  , ittigauerum 
diximus,  in  qu.1  ddes  verbomm  probatur  per  mi-  corda  ad  fru£lum  faciendum.  Deus  autem  dedir 
tabilia  fadU  operum  vctbo  dibiocenrium.  Er  hoc  inciemenrutn.  1.  Cerin//;.  ).  Neque  qui  plantae 
notat  cum  dicit.  ed  aliquid,  neque  qui  rigat,  fed  qui  incremen- 

Fadlum  cd  autem  ] in  fapientia  xterni  Verbi  tum  dac  Deus. 

[in  vna  dierum  ] hoc  cd,  in  aliqua  dierum , qux  Et  afeeudetunt  ] Ecce  difcipulorum  obedien> 
%>.AlhriiAUgrfhiaEMng.D.Luc.  Z 5 tia. 


Digitized  by  Google 


270  P.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsd. 

da»  cum  Domino  in  nauiculam  EccUiis  & (Unite  Iftact.  Sed  donnit  fecundum  humanitaeeoH 
obedieno*  crucis  afecndetunt.  Mstth.  » o.  & fempet  vtgilat  & infomuis  cll  fecundum  dcita- 
non  lollic  crucem  fium  & (equicut  mCinon  eft  me  icm.  W«.  f . Ego  dormio  , & cot  meum  vigilat, 
dignt]S.Oe  aliis  enim  puteft  dici : In  mari  via  tua,  Ceruicai  autem  fiipct  quod  dormii,non  eft  mli  ad 
Se  lemita  rux  in  aquta  nlulcis^  veftigta  tua  non  recliuacionero  capitis : docens  nos  p<t  hoc , quod 
cognofeemur.  Sed  de  DilcipuUs : Vias  enim  iti  fi  accipimus  recreationem  la(Ecudinis»ad  nece(Ii> 
aqms  tribulationum  cognouerunt.  /*r»M.}o.Tria  catem  accipienda  Tunc  & non  ad  voluptatem  & 
funt  difficilia  mihi , &r  quartum  penitus  ignoto,  rerolutionem./^nwr  £.  V«  qui  dormitis  in  Ic^ta 
Viam  aquilx  in  cxIo.Vtam  coIuImi  lupec  petram,  eburneis, 5c  iafciuiiis  in  ftratis  veftcis. Vnde  etiam 
Viam  nauisin  medio  roaii,&  Viam  viti  in  adok-  non  legitur  quod  aliquem  Dominus  in  le£lo  ia^ 
fcentia  Viam  aquiU  in  exio  cognofcic,  qui  ucnlo  cemem  curauu.  Sed  U*n.6.  dicitur , quod  cura-- 
comdplanonis  cum  Chrifto  peruolat  altiuola  c6-  iiir  eum  qui  iacebac  in  giabbaco,  qui  fola  neceftU 
templaciooe  cxreftia.Viamcolubri  fupec  peui  co-  ute  etiam  in  infirmitate  fuit  cootemus.  Grabbv 
gnurdr,  qui  viam  fapientic  Cheifti  in  fundamcco  tum  enim  eft  lenius  > in  quo  (blum  quicfcU  ca^ 
verttuis  Ecclefialiicxpetfpicacicez  pouidn  cum  puc.  £t  dkiturli  grabba  quod  hebraice  fonat  c«r 

Petro.qui  hanc  ventate  illumioacus  a Deo  petfpe*  pui. 

xit,V>i  nauisin  medio  mari cognofat, qui  gubec-  Videtur  autem  contratium  ei  quod  didtu^ 

Dationem  Ecclcfix  a Chnfto  pa  ciocem  fa^a,pet  g.  Vulpes  foueas  haberv,  & vuluaes  exr 

myfteiium  cognooir.  Viam  autem  viii  in  adole-  Ii  nidos  i Filias  amem  bominis  non  habet  vbic^ 
fcentia  inueftigac,  qui  vias  incarnationis  in  vifee-  put  quando  voluit  teclinauit.  Et  dicendum, quod 
ribus  Beaex  Virginis,  vd  tn  iimencute  humanica  in  veritate  ficuc  M<trcm  innuit , tunc  proptei  la- 
ris alfumptx  perfpexic,  Et  hoc  quidem  nemo  ad  bonslalfitudinem,  DifeipuU  (ecumin  nauim  ccc- 
plenumcognoiiit.  nifi  Chriftas.  1 >i(cipiili  autem  uicalairumpferant:  cuius  fignum eft  quod  ftacU 
iecuti  veftigia  conditoris  iecundum  partem  ali  to  obdocmierat.  Non  enim  ita  cteo  obdotmiuiC- 
qua cognouerunCfdc ideo  obediaitec cum Chtifto  (ecnifi  multum  laboraftec,  nec  ita  fotiitec  dorini- 
afcendetunc.  tet  in  tanto  motu  nauis , nili  multum  fatigatus 

fuiftet.  Dormire  vero  iftud  in  naui  figiui  dumi- 
Naulgincibus  autem  illis  obdormi-  tionem  mortis  in  cruce,  fftlm.  j.  F.godormiui, 

& fomnum  cepi,  6c  eiuccexi  quoniam  Domiaus 
fufeepit  me.  ,) 

Hic  incipit  occotfus  peiicuU , de  quo  faluac  ^ ? 

fuosSaluacot.Oicuntur  autem  hic  quinque, quo-  Ecdcfccndic  procciU  venti  ifl /la- 

rum primum  eft  infufficicBS  comta  periculum  gnum  ,&  compellebantur,  6cpcriclir 
adioconum  hominis.  Secundum  eft  ad  tempus  talDantur. 

rii/fimuiatio  auxilij  SaJuatotis.  Tertium  eft  caufa  , 

periculi  nauis.  Quartum  iplius  periculi  violen-  Ecce  caufa  periculi  nauis.  Et  tanguntur  qua- 
cia  vires  hominum  fuperexcellemis,  Quintum  au  tuor : modus  fcilicet  impulfioms  , impetus  cor- 
tem eft  prxfentia  periculi  iam  imnsinentis  Hxc  culfionis,  caula  eueifionis,  & loci  dilpofiiio  teut- 
aotempet  lingula  pacem  in  Utera.  Infulfidens  peftaci  congruens  & habilis.  Modus  impullioois 
enim  contra  periculum  adiucurium  hominis  tan  tangitur  cum  dicitur[del(Xiidit]Oumenimvcnruf 
gttiu  per  hoc  quod  dicitur  [N.'uigantibus autem  in  alro  eft  & flat,  non  multum  mate  coocutic: 
iliis  ] Non  enim  eft  aliquid  cx  arte  & labore  ho-  quia  tunc  acrem  Ranfcendir,  6c  non  mulrum  ito- 
minis  adiucorium  concta  periculum  tempcftacis,  pellit  infipriora : ficut  videtur  aliquando  in  nub^ 
nili  nauim  in  ventum  vertere  & fortiter  nauigaie.  bus  altillimis.qux  mouemut  ^ venio,  & inferius 
Et  innuitur  per  hoc  quod  eziftemibus  in  periculis  ventus  vel  non  fenticut , vel  parum  percipitusi 
ftuxthum  fSc  confilium  humana  nonfuntcefutan*  Sed  quando  grauaitic  venti  materia  » ugnum 
da.  Et  quando  deeft  auxilium  hominis,  requiren-  quod  continuo  a vapore  cerreo  forti  le^neretuc, 
dum  eftauxiliumdiuinum./«R«  i.  Remigauerunt  & tunc  foriilHmus  ventus  clHcituc&  ad  infetior 
viri  vt  reueiterentur  ad  aridam,  & non  valebam:  ra  concutienda  liia  naturali  deiicicuc  gtauitatCi 
quia  mate  ibat  & iniumclcebac  fupei  eos.  £ccti.  Vnde  yt^rrk7.Fa£bus  eft  motus  in  mari.  Itnttx, 
4).  Qui  naniganc  mare  . narrant  pericula  eius  DominusitnroilitventuiDmagnumiQmari,&fa- 
[obilormiuitjEcce  ad  tempus  dilEmulatio  auxilij  ifta  eft  tempeftas  magna  , & nauis  periclicabaiue 
Saluacoris.  Caufa  autem  dormitionis  eft  laflim-  continuo.  Erilium  ventum  prxeepie  Dominus 
do  prxdicacionis  & vexatio  turbarum  in  procu-  oriri  ad  probationem  Difcipulorun».  Pfutm.  i o6, 
ratione  falutis : ficuc  exprefsc  dicitur  Afeenduunt  vIque  ad  C7lum,dcde(cenduntvrque 

Allumurc  eum  ica  vc  erat  tn  naui.  Non  enim  alix  ad  abyftum  : anima  eorum  in  malis  tabcfccbar.  . 
naucs  erant  cum  lUo.  Confutatur  autem  & Ma-  Procella]  Ecce  impetus  conculTitNiU.  Procella 
nichxtis  qui  dixic  Chriftum  verum  hominem  noo  enim  eft  quando  ad  modum  collium  & montium 
fiiiftc.  Quia  Ii  vetus  homo  non  fuit,  vere  huma-  intumefeit  mare,  fiue  ftagnum  imerpofitis  vallir 
na  noneftpalTus,licuc  lbmnum,&  vigiliaro:cuius  bus  f.mpetinter  duas  procellas : quia  tunc  nauis 
contrarium  hic  dicitur.Dicic  etiam  A/«rcjM.quod  inxqualitet  afeendit  snce,dr  defeendit  retro:&  ti- 
crat  ipfe  in  puppi  fuper  ceruicai  dormiens:qux  fo-  mor  eft  ne  inter  duas  procellas  abfotbeatur.  hlf 
latia,  niti  verus  homo  fuilln,  nullo  modo  qiixii  S7.  Apprehendet  eum  quafi  aqua  inopia , nodle 
uil/et : innuens  per  huc  quod  & nos  in  laboribus  opprimet  eum  rempeftas.  Nthunt  i .Dominus  in 
/blacia  neceliitatisaccipere,&  nobilasn  polTumus  < tempcftate,&  rutbine  vix  eius,  hnd  t.  Gurgites 
portare.  Sicut  autem  dicit  On^enet,  Mira  res  elTe  tui  & ftuAos  cui  fuper  me  tranfierunt.  Pfaim.6$. 
videtur, quod  dormit  qui  nuquam  dornnir.  Pfslm^  I Intrauetunc  aqox  v/que  ad  animam  meam. 
i(iQ.  Ecce  non  dormitabit  neque  dormiet  qni  cu- 1 Venti  ] Ectx  caufa  eueifionis.  Ventus  enim, 
- ficut 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  V I II.  271 


(icut  dide  jittktn,  eil  foititer  impellens  eleraen- 
tum» quod  in  fe  non dt  terminabile.  & (empee^ 
^(u  vno  io  alium euertens.  yf(/.i7.MiIit  fe  contra 
nauim  vernus  typhonicus,  qui  vocatur  curoaqui* 
lo:  & cum  arrepta  edet  oauis , & non  poild  co> 
nan in  ventum  :daca  naue  flatibus,  ferebamur, 
hoc  cfl  ,ia^bamur.  £t  hoc  maxime  contingit 
quando  raixtim  flant  venti  oppofltl  Ddn.^s:^~ 
luot  venti  cxli  pugnabant  in  mari  magno. 

In  (lagnumjEccc  locus  periculo  conucniens  & 
habilis.  Si  cnimelld  fluens  aqua , fluxus  procel- 
lasdiflrahercr : led  quando  flat, ad  impetum  venti 
tota  roouecur  aqua  ventum  expe^Um  ,&  afundo 
illius  eleuarur  ventus  coiamaquam  aifpantibus 
vndis  in  procellas  conucitens  rootu  inordinato. 
/p(4<.Feruercere  facit  profundum  maietncuc 
cmn  voguema  bulliunt.  Pfdim.6i.  Veni  in  alti- 
tudinem maris , 8t  tempeflas  demerfii  me.  Dcf- 
cenfus  autem  ifle  impetum  iignificat  fuggeflionis 
diabolicae.  £zAcb.  i , Vernus  turbinis  veniebat  ab 
Aquilone./vi  i . Ventus  vehemens  irruit  a regio* 
nedefeni.  Er  dicitur  deicendere : quia  deodum 
fluere  fade.  Et  fluit  iuxta  interpretationem  no- 
minis diaboli , qui  dcoifum  fluens  interpretatur. 
Procella  aurem  ex  iflo  flatu  caufaca , proccllola 
concupiicentia.^/^/m.i^S.Ignis.  grando, nix.  gla- 
cies, (piricQS  procellarum. lenis  quidem  libidinis. 
Crando  percuiEonis  in  vitinea  tentaiionis-  Nix 
io  frigiditate  deuoiionis.  Glacies  algidz  charita- 
tis.  Spiritus  fuggeflionis , procellarum  in  motu 
libidinofi  humotis.Haec  enim  omnia  confundun- 
tur in  tentatione  demonis.  Saf.  ^ . Stabit  contra 
cosfpiritus  virtutis,  & flumina  concurrent  duri- 
ter. Hjcc  oennia  irruunt  in  flaguum  vani  cordis. 

£t complebantur,  alias , compdlebanrur , 6c 
periclitabantur  ] Hic  tangitur  ipGus  periculi  vio- 
lemta  vires  hominis  exce^ntis-  Et  ideo  dicuntur 
duo : exceflus  fcilicet  periculi  ex  pane  nauis  » & 
czceflus  ex  parte  vitium  hominis.  Ex  parte  nauis 
quidem , cum  dicit  [ Ec  complebantur]  hoc  eft, 
nauis  incepit  impleri  aqua : quia  vento  caro  incli- 
nante frpius  haufit  aqiiatb.  Vnde  ita  vc 

nauicula  operiretur  flu£bbus.  Proiccifli 

me  in  profundum  in  corde  maris , & flumen  cit- 
cundedit  me : omnes  gurgites  tui , flcfludus  tui 
fuper  me  icanfierunt.  7h>en.  Inundauerunt 
aqux  fuper  caput  meum, dixi:  Peti).  yfLf.i7.Pup- 
pis  foluebacur  a vi  maris. 

Et  periclitabantur  ] Ecce  exceflus  virium  ho- 
minis. Eecli.  4).  Quinauigant  mare,  narrant  pe- 
ricula eius.  Caufa  vero  periculi,  vt dicit  Gtf. 
qu«dam,fuic  :quia  proditorem  habebant  inna- 
ui , non  quod  iam  tunc  eflet  proditor , fed  quia 
forte  iam  cunc  moliebatur  prodiiionem.  Ec  in 
hoc  notatur  quod  focietas  malorum  flepe  efl  cau- 
fa diferiminis  bonorum.  Et  hoc  confirmacui 
P/Mm.  1 6.  vbi  dicitur : Recedite  de  tabernaculis 
hominum  impiorum  , ne  forte  6c  vos  viuos  terra 
ablbrbeac.  Anathema  in  nsedio  tui 

Ifracl ; non  poteris  flare  corara  hoflibus  tuis , do- 
nec deleatur  ex  te  qui  contaminatus  efl  hoc  flxle- 
re.  Vnde.  Gfej/iMerito  turbatur  nauisin  quapro- 
ditor  efl  cum  bonis:&  qui  fuis  metitis  firmi  fue- 
rant vel  non  erant  turbati , turbantur  alienis,  hb 
I.  vbi  inter  filios  Dei  fuitfacan,  qui  piocurauit 
lob  rpoliationem,  liberoru  cxtin&ionc,  & corpo- 
ris beati  lob  percuflionc.  i.Cer.  (.Expurgare  vetus 
fermentum  :vt  fuis  ooua  confperiW , fkuc  eflis 


azymi.  Et  ideo  de  naai  religionis  & Ecdeiix  tale» 
funt  ebminandi , nc  tutbciur  cx  przfcntia  ipfo-* 
tum.  ScdChriflus  difpenfacorie  hunc  fuflinuit: . 
quia  adhuc  fripfum  non  roauifeflauetac , nec  ad- 
huc proditioiKm  perfecerat.  Er  ideo  vt  homo  iam 
nihil  fecit  contra  eura : quainuis  vt  Deusprzfci- 
rec  quid  eflee  fadlurus.  £x  omnibus  autem  hid 
colligirur  ptzfentia  periculi  iam  immineatis: 
quod  etiam  nocacuc  in  boc  quod  dicitur  [ Et  pe- 
hclicaboncur  j Vnde  Gloff.  quzdaro  dicit : Aduet- 
te  neminem  fine  leotacionc  de  hac  vita  pofTe  de- 
migrare : cum  & Apoflolos  quibus  Dominun 
addi,  frpetencacionum  procella  petiuiber.  i.Tf< 
moth. } . Omnes  qui  pie  viuerc  volunt  in  Chriflo,- 
perlationem  patientur.  I.uc.ix.  Ecce  fata- 
nas  expetiuit  vos  , vt  aibraret  ficut  miicum.i 
Tth.  1 1.  Quia  placuifli  Oeo,oeceflc  fuit  vtteou- 
tio  probaret  ce.  1 

Accedentes  autem  rufcitaucrunc  cu, 
dicentes;  Prscepeor, perimus.  > 

Hic  ponunmc  ea  quz  faciunt  ad  miraculi  pet> 
fe£lion<m,  & funt  ciia.  Qptdam  funt  anteceden- 
tia , quzdam  ef&ncialia , 6c  quedam  coofequen-i 
tio.  Antecedentia  faciunt  ad  interpellationem  flii 
cientis  miraculum.  Efldicialia  faciunt  peifc^io- 
nem  miraculi.  Confequentia  miraculi  oflendunt 
flnem.  In  antecedentibus  tria  notantur.-appropin- 
qiiatio  incerpcllamiam,  fufcitaiio  fupplicamiiim, 
& allegatio  periculomm  iam  inflantium.  Dici^ 
ergo. 

Accedentes  ergo]  Ecce  imerpellaBdnro  appro- 
pinquatio , qose  non  cam  loco  qoam  deuocioni 
fa^  imelligicur./«ro^.4.  Appcopinqoate  Deo, 
appropinquabit  vobis.i74/w.79.Non  iflfcedimus 
lite.viuificabis  nos.SDrsr.  4.  Dominus  Deus  no» 
fler  adeflcun&is  obirationibus  noflris.  PpUnt, 
t )•  Iuxta  efl  Dominus  his  qui  tribulato  funt  coix 
Cum  ipfb  fum  in  ccibulaiione.  Efl  ca« 
men  debilis  fidei  hgnum  , quod  acccfldunc , luco 
xflimances  plus  pofle  Saluatorem  in  propmquoi 
quam  in  remoto3:fimile  qaid  paffi  regulo  l9*n.4i 
qui  Dominum  defeendentem  mdomtun  faarai 
plus  pofle  putauic  quam  abfemero,  & ideo  ^ Do« 
mino  efl  redargutus  de  patuitaic  fidei:ficuc  his 

Apofloli  redarguuntur.  I 

Sufcicauerunt  eum]  Ecce  excitatio : quia  plui 
putauerunt  pofle  vigilantem  quam  doimiencemf 
quod  quamuisverum  efl  fecundum  humanitatem, 
tamen  fecundum  deitatem  non  efl  verum : quia 
fecundum  illam  non  dormitabit  neque  dormiet 
qui  cuflodit  Ifrael.  Sed  fecerunt  ficut  docet 
lofaphat  s.  Pdtuhp.  10.  Cum  ignoramus  quid 
agere  debeamus , hoc  folum  habmus  refiden  vt 
oculos noflros  dirigamus  ad  te.?r#»eri>  6.Difcur*> 
ce,  feflina,  fufeha  amicum  taotn,ne  dederis  fom* 
num  oculis  tuis.  Difpenfaiotia  enimf  vr  dixirons) 
fuit  hzc  diffimulado  adiutoii} , vt  pcnbareroc  in 
quamadeoodone  & femore  Difci{^  ad  Donfi- 
nuin  reaurerenc  [ dicentes]  Ecce  inctrpdUcio,  in 
qua  duo  concinenturrptof^o  maieflacis»  & alle^ 
gatio  necefllcads : in  quibus  duo  alia  intdiigun- 
cur/diicer,  przfumptio  benignitatis,  & reueren- 
lia  fubie^ionis.  ProfidEo  maieflaiis  cangiturpefc 
hoc  quod  dicitur  [Prcceptor]  Eft  enim  vereprv» 
cepeor  qui  omni  creatura;  przdpiendl  habet 
tefbtem.  Eflkrri^.  In  ditione  roacUD^buux 
Z 4 pofita: 


2 7 i D.  AlbertiMagni,  Ord.  Prsed. 


poritx&nonell  qui icdflat  voluntati  tnz.Ilfidem.  | 
Domiims  vmiicdorum  iucs:nequccil  qui  rcfidac  I 
maicllati  tu*.  PfaUa.  1 1 Omnia  quaccunquc 
voluit  Dotmnus  fecit  in  cxlo  & in  icrca«  in  maii 
Sc  in  omnibus  abyiUs. 

Peninus  ] Ecvc  allegatio  necelliraiis.  Ofe^  6. 
In  tribulatione  fua  inane  confurgunc  adtnc.  If* 
16.  In  anguilla  icquifierunt  te  , & in  tribulatione 
murmuris  dodlnna  tua  eis.  Prxfumptto  autem 
benignitatis  notatur  cx  hoc  quod  limplex  allega- 
tur ncccdtras»  nec  petitur  aliquidiquia  tantum  de 
benignitate  fua  przrumpferum>quod  per  Icipfum 
feiret  ac  vellet  & polfcc  & faceret  quod  falutife  I 
ruin  & bonum  fotet  pro  ipiis.  Pfalm.  i^.  la^a 
cogitatum  tuum  in  Domino,  & ipic  te  enutriet, 
i.^err.^. omnem  folicitudinem  vcHram  prolicien- 
tes in  eum:quia  ipli  cura  cft  dc  vobis.  Pfalm. 

Ego  autem  mendicus  fum  & pauper ; & Dominus 
folicitus  cil  mei.  Reuciencia  vero  fubteAionis 
Dotatur  in  hoc  quod  non  procaciter  inilant.mcri- 
ta  fua  przfcndentes,  fed  humili  fubicilliune  fe  iibi 
rubiicicmes.  Et  hoc  notatur  Af.*rc.^.  vbi  dicitur. 
Non  ad  tc  pertinet  quod  peciiiuis  i Et  cO  fenfus. 
Quoad  inferiores  caufas  perimus, neque  eil auxi 
liumniHinte.  Ejihfr  i).  Sidecrcuciis  faluaic 
nos,  continuo  liberabimur. 

At  illc  fiirgcns  incrcpaiiit  ventum 
& tempcllatcm  aqiix  &:  ceifault,  & fa- 
<fla  cll  tranquillitas. 

Hic  tanguntur  ea  quz  funt  de  ciTcntia  miracu 
li,  & funt  qiiatuor : virtutis  excitatio  , conttariz 
poccftatis  increpatio,  periculi  fcdaiio  » faiuiis  in- 
dubio. Virtutis  diuinz  excitatio  notatur  cum 
dicitur  [ Ar  ille  Turgens]  hoc  ell , vimuem  erigens 
& ad  a^um  extendcnsiquod  licet  Hac  virtute  diui- 
na  operante  in  humanitate,  tamen  fecundum  dci« 
tatem  feroper  vno  modo  fe  habet.  Hanc  autem 
excitationem  virtutis  non  nid  HgniHcac  in  furre 
dionc  corporis.  P,alm.77.  Excitatus  cft  tanquam 
dormiens  Dominus  , tanquam  potens  crapulatus 
3i  vino.  Hzc  autem  furrredio  Saluacoris  in  naui- 
cula  HgniHcat  Refurredionem  eius  de  mone  & 
inferno » In  qua  folutis  vinculis  fomni  Sc  mortis 
Tuis  furrexie  ad  falutem.  Somnus  enim  ligatio  ell 
fenfuum  , Heut  dicit  Philafophus.  hdteum  i^. 
Irruit  Spiritus  Domini  in  Samfonem.  Et  ficut  fo- 
lentad  ardorem  ignis  ligna  coufumiiica  & vincu- 
la quibus  ligatus  erat.dillipaia  funt  & foluta. 

Increpmic  ventum  ] Ecce  contrariz  potedatis 
inaepatiu  Et  rangic  duoivnum  in  alto,quod  fuit 
iDOuens  caufa : & alterum  in  imo , quod  motum 
fede  periculum.  De  primo  dicit  [ Inaepauir  ven- 
tum ] vt  facientem  primo  periculum.  Et  in  hoc 
notat  fe  Dominum  aeris  & terrz : quia  ventus  ell 
de  natura  terrz , & cH  in  forma  actis&:  mouens 
aerem.  MAith.  S-  imperauit  ventis  & mari. 
M trt.A,,  Exurgens  comminatus  cft  vento.Se  dixit 
mariiTace  & «ibimuclce.Et  hoc  cft  quod  fubiun- 
gii  [&  rcmpcftatem  aquz  vt  fe  Dominum  .iquz 
oftenderet , Oc  Dominum  lunz , quia  luna  mouet 
aquas : & per  coniequens  Dominum  ignis  , quia 
luna  non  niH  calore  ignis  qui  cuti  lumine  czli 
defccirdit  elcuarc  peneft  vaporem  venti  qui  mare 
itrpcllTi.yj'^.  .Dominus  inciepansmare&exic- 
cans  illud , & omnia  flumina  ad  dcfcuum  addu- 


cens. Pf*!m.  88.  Tu  dominatis  poteftati  maris, 
motum  fluduum  cius  tu  mingas.  Surgit  ergo 
Uomiiuis  cum  adiutorium  prztendic : increpat 
ventum,  cum  fuggcftionemdzmonis  anniiiilac: 
fedat  mare , dvim  motum  nninili  vel  cordis  amari 
aJ  pacem  teducit.  If*.  57.  Cor  impijquaH  mare 
feruens,  quod  quicicete  non  poicft. 

Ec  ccllauit  ] fcdaiio  periculi,  /ya/w.  88.T11 
dominaris  potcllati  marisimotum  autem  fluduu 
cius  ru  mingas,  lob  38.  Vfquc  huc  venies  , & 
non  procedes  amplius,  & hic  confringes  tumen- 
tes fludus  tuos  [&  fada  cft  tranquillitas]  hoc  cft, 
quies  in  aere  & in  mati.  Et  hzc  cft  magnitudo 
falutis  indudz  per  mitaculiuuiquia  quando  feda- 
lur  ventus  per  naturam  , non  continuo  fcdaiuc 
aqua : fed  poftea  adhuc  muuecur  aqua  ptopiec 
motum  qui  ante  fuerat  in  ea.  Tob.  3.  Poft  tampe- 
ftatem  tranquillum  faci$:fc  poft  fletum  &r  iacry- 
maiionem , cxultacionem  & gaudium  infundis. 
Ifa-W.  Dedidi  in  mari  vtamivt  tranHiem  libera- 
ti. 10.  Tianfuexifti  cos  per  aquam  ni- 

miam. 

Dixit  autem  illis : Vbi  efl  fides  vc- 
ftra?Qui  timentes  mirati  funt  .ad  inui- 
ccm  dicentes : Quis  puia«,hic  cft,  quia 
& vemis  & mari  imperat  , 6c  obe- 
ditme  ei? 

Ecce  miraculum  confcquemij,  & funt  triaiio- 
crepariu  dubietatis,  & ctTcdus  increpationis,  & 
clfcdus  miraculi  Increpatio  tangitur  cum  diciius 
[Vbi  cft  fides  vcllra  ] rot  fermombus  inftruda, 
tot  exhortationibus  inuicaia,tot  miraculis  confir- 
mata, tot  gratiis  dotaca?Non  quxrit  autem  vr  in- 
ftruatut  ignorans , fed  vtincrcpciur  dubitans  cor 
Difcipu]orum./iy,«rc.t</rrm.  Exprobrauit  iiicredu- 
licatein  iliorum  & duritiam  cordis  : quia  his  qui 
viderant  eum  tefurrcxilTc  , non  crediderunt. 
/l/arrfe.S.  Quid  timidi  cftis  modicz  fidctJ/Warc.^. 
Quid  timidi  eftis.^ccdum  habetis  fidem? 

Qui  timentes]  Effcdlus  cft  increpationis : & cft 
timor  filialis  & reuercntialis.  Increpari  enim  fili) 
riment  ofFcnfam  patris , quamuis  non  timeant 
condcmnaiioiicm./y^r/»i.t  8.  Timor  Domini  fan- 
dus permanens  in  fcculum  fcculi.  F/alm.  j.  Ser- 
uitCyDoniino  in  timute , & cxulcateei  cum  ite- 
morc. 

Mirati  lutu  ] Efteduscft  miraculi.  Et  tangun- 
tur hic  quatuor  : admiratio  > przdicaiio  , Chiifti 
exaltatio,  dc  miraculi  ccifitudo.  Admiratio  tangi- 
tiir,cum  dicitur  [mirati  funt  ] maicftatcm.  EJIbtr 
I y . V aldc  mirabilis  es  Domine,  & facies  tua  plena 
gratiarum. /udfc.  13.  Cur  quzris  numen  meum, 

: quod  cft  mii^abile-Mirari  auiem  cft  fecundum  co- 
giiacioncmin  cognitione  huius  fadi  fufpcndi.  & 
in  agonem  cordis  6c  ftuporem  comierti. 
i Qui  nauigant  mate,  enarrant  pericula cius;&  au- 
dientes auribus  nuftris  admirabimur.  Pfthn.  pa- 
Mirabilis  in  altis  Dominusitcllimonia  tua  credi- 
bilia fada  funt  nimis.  £0  enim  quod  fic  in  altif- 
fimis  mirabilis  iinicinus  cft  : omnia  quz 
credibilia  fecit , & his  aegumentis  corda  ad  fidem 
conuicir.  Sicenim  , vt  dicitur  1.  in  multis 
argumentis  fidei  fuit  cum  patribus  fidei  ,&  enn- 
leilatuscft  in  nos  fidem  quam  renemus : & iJe^ 
feciui  fumus. 

, Ad 


Dkjilized  by  Google 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  VIII.  275 

A<l  inuicem  dicentes  ] fidei  przdicatiooem  in  dic  miraculum  pec  modum  cadaluacu,Secandum 
(eipfu  iam  inchoantes,  implentes  illud  quod  did>  ' autem,  quod  eft  de  perfedione  miraculi. Tecuum 
cur  in  fine  ./^^r.Qui  audic,dicac,  Veni.^e^r.to.  eft,quod  e(\  de  confequentibus  per  modum  ef^ 
Non  dcreiencescolltd^'ouemvdlram,redadhor<  dus  ipfius  miraculi.  Antecedentia  autem  Tunc 
cantes,  &c  tanto  magis  quanto  videritis  appropio-  tria.  Primum  eft,quodex  parte  Domini,  finiendi 
quancem  diem,  . Dicite,  PufilUmroes  con-  miracuiuin  inducit  opportunitatem  : jc  hoc  eft 
fwaminLPrviwf^.iS.Fcatecquiiauaiurifiacre,  aduentus  Domini  illuc  lendum  corporalem 
ell  quafi  ciuitas  firma.  prxfennam.  Secundum  vero  ex  parte  dxmoniaci 

<^is  putas,  hic  eftl  boc  eft , quantus  Sc  quam  dicit  mireriam , ad  facididum  miraculam  miieri- 


magnus  potdlaie  diuina  praeditus.  Simile 
Quii  pacas,  poer  ille  ericiNam&  manus  Domi- 
ni cum  ipTo  eft.  Vitra  hominem  enim  videbant 
eum  hcm:6c  ideo  mirantur  potedatem  infinium» 
cuius  limites  nufquam  videor,  & infinitatem  eius 
tn  multis  conTpiciunt.  44«^)>Quis  ed  ide  qui  vo* 
nic  de  Edom , ide  fonnofus  in  dola  Tua , gradieos 
in  multitudine  fortitudinis  Cax  ? Pfalm.ii  > Qui* 
cd  ifte  rex  gloric^Dominus  virtutum  tpfe  ed  Rex 
gloriae.  Et  rubiunguoc  de  magnitudine  miraculi 
tria  cangentest^ientis  facilitatem,  fadli  difficul- 
tatem , & pafedt  figni  velociiaiero.  Facientis 
quidem  facilitatem  curo  dicunt. 

Quia  impetat  ] Imperio  enim  facete  raaximx 
lactUtariaed  iodicium.Sed  otnoia  haec  fi»c  qua- 
cenus  virtutem  fui  verbi  demonftracet , & in  tali 
virtute  vetbum  praedicandum  Apodolis  commit 
teret.  IpTe  dixit, dc  fadla  funcuple  man 

ducauit,  & CTcata  funt.  /aair.t . Omnia  per  ipfum 
fadla  funt,  hoc  ed,  pet  Vetbum.  £c  ideo.Siipi««/. 

1 8.  dicituciOmnipoteos  recmo  tuus. 

Ventis  & mari]  quod  maLxixnc  difficultatis  ed: 
quia  nullo  modo  h«c  funt  in  potedate  hominis: 
quia  ventus  capi  non  poied , & mare  non  potcll 
ambiri  propter  latitudinem.  Dei  enim  folius , vc 
dicit  Pfilm.  I )4.  producere  ventos  de  therauris 
futs.  Et  Dei  foliused  concludere  odiis  mate  , vi 
dicirur  h\t  $8.  quando  erumpit  quafidevulua 
procedens.  Er  dicere  : Vfque  huc  venia , Sc  non 
procedes  amplius  , & hic  confringa  tumentes 
fiuAus  tuos. 

Et  obediunc  ei]  Ec  hic  ed  velociffimus  modus 
perficiendi:quia  ad  didhim  hominis  creatura  obe- 
dit Ctwoii.S^ipnHt.  1 6.  Creatura  cibi  fadlori  de 
feruiens , exardefcic  in  tormentum  adueifus  intu- 
dos  , & lenior  fit  ad  benefaciendum  pro  his  qui 
in  te  confidunt.  Quoniam  verbum  fuum  omnia 
ordinat , & moderatur  pec  Tapientiam  diuinam, 
qux  prxdicanda  committitur  Apodolis.  Et  in 
hoc  coofidic  idius  miraculi  tota  perfero.  I 

Et  nauigaucrunt  ad  regionem  Gc- 
rafcnorumyqux  cH  contra  Galilxam. 

Io  maiori  mundo  fenfibili  Chridos  odeodit 
potentiam  fui  verbi.  Hic  autem  eiufdem  verbi 
odendii  potentiam  in  eodem  maiori  mundo  in- 
(mfibtli»  hoc  ed,  in  rpirirudi  creatura  , qua;  hunc 
mundum  fimlibile  exercet  ad  virtutem  bonorum, 
dc  tenucionero  malorum.  Ec  congruus  edoedo: 
quia  prius  ed  quod  aniroale,quam  quod  fpirituale 
ed  I.  Cfrtitth.  i f . £t  ideoptius  odendit  virtutem 
in  fenfibiUbus  corporalilnis , quam  in  fpirituali 
bus  nequitiis.  Sic  enim  prtedicaiocibus  verbi  Dei 
potedatem  dat  fupec  omnia  dcmonia  > & vt  lan 
gores  cutenc : ficut  parcit  in  cura  emoccoidz,  &: 
fafcitacione  filix  ArchUynagogi:qnx  fe  continuo 
in  htftoria  confequuntur.  Ttia  autem  dicuntur  in 
hac  bidotia.  Piimmn  quidem  ed  1 quod  antcce- , 


cofdcm  Dominum  moueutero:&  hoc  ed  occurfus 
viri  daemoniaci.  Tenium  autem  ed  ex  parte  dx- 
monum,  atrox  & peTfeuerans  malicia,qux  i falu- 
cis  authore  erat  com^mmenda.  In  prima  harum 
partium  tria  continentur,  quorum  primum  ed 
arripaiio  nauigancium.  Secundum  , deferipeio 
lod  inquemnauiganca  applicuerunt.  Tertium 
autem  ed  exitus  Saluacoria  in  locum  vbi  fghiTir 
requirebatur  cf&dus.  De  primo  dicic. 

Ec  nauigauenint]  Domino  hxcfscieme,  vt  de 
abyfib aquarum fuos educeret.  Eripe 

me  0c  hbaa  me  de  aquis  multis,  /ft,  6 i»  Eduxit 
eos  per  abydlim  quau  equum  in  deferto  non  im- 
pingentem. Hdkac.  $.  Viam  fnidi  in  mari  equis 
tuis.  Equi  enim  Domini  quibus  veAus  ed  pec 
mundum , Apodoli  funt  Sc  Apoiloltci  viri , quos 
enauigare  faat  pec  abydlim  mundi  exteris  fub- 
merfis.  ExtJ.  if.  Submeidfumquafi  plumbum 
in  aquis  vehementibus.  Sic  enim  Sapitnt.  14. 
Tranf^nca  mare  per  racem  liberati.  Sic  Petrum 
de  fluxibus  libaautt  A44tth.i^Sic  Paulum  tertio 
naufragancem  dc  profundo  maris  libecauir.  Ena- 
uiganc  ergo  qui  cum  Domino  nauigam.  Submer- 
guntur qui  fine  Dei  adiucoiio  fe  abyffis  concu- 

f>iicentix  mundanx  coroittuni.Dcfcribens  autem 
ocum  in  quem  locum  nauim  eiiciunt,  tria  dicit; 
culmen,  nomen,  &fiiuro.  Culmen  tangit  cum 
didr. 

Ad  fcgnum  1 vc  notetur  quod  omne  culmen 
regni  Chridi  fubiiciendum  erat  impetto.  Jfa,  do. 
Gens  Sc  regnum  quod  non  feruierit  tibi , peribit, 
degentes  mlitudine vadabuntur.  Ed  autem  , vt 
dicit  Beddt  hoc  regnum , regio  minoris  Arabix: 
non  illius  vnde  Magi  venerunt  in  tiibu  Manade 
iuxia  roomem  Calaad  , vbi  lacob  li  Laban  auuu. 
culo  fuo  comprehenfus  cfl  Ctntf.  )i.  Sceptra 
enim  in  vna  paite  dagni  & airera  patte  eiufdem, 
fubdenda  erant  potencix  verbi  eiiu:vt  vbique^p- 
minans  ede  intelligatur.  Pftlm.  144.  Regnum 
tuum  regnum  omnium  feculorum , Sc  dominatio 
cua  in  omni  generauone  & genetatioixm.  No- 
men etiam  fubdit. 

Gerafeporum  j quod  fic  didtur  propter  da- 
gnum  adiacens , verfus  ripam  alteram.  In  alia 
enim  ripa  erat  Galilxx  Ec  hoc  ed  quod  fe- 
quitur. 

ed  contra  Galilxam]  ad  diderentia  illius 
qux  ed  Arabix  maioris  , de  qua  tres  Magi  vene-» 
: runt  M.uth  2.  Interpreiacut  autem , vel  geoeraos 
auram,  vel  colonum  eiiciens , vel  aduena  appe^ 
pirrqiians.  Per  prxfenciam  enim  Domini  tetia  & 
aura  fandi  Spiritus  geneiabac  , in  qua  deambu- 
labat Dominus  ad  auram  pod  Meridiem  ; cum 
in  declinatione  mundi  Dominus quxreret  Adam 
ad  ptmitcnciaro  Gtntf.\.  Et  tunc eiicit  colonum 
. fuum  diabolum , de  quo  Pfilm.  1 1 9.  Hdi  mihi 
I quia  incolatus  meus  pcolongatus  ed , habitaui 
I cum  habitantibus  Cedar  , multum  incola  fiiit 
j anima  mea.  Et  tunc  ffiicaducDaciedus  de  para- 


■ by  C-^gle 


274  Alberti  Magni,  Ord  Prxd. 


(JifojDeo  fi:o  appropinquans.  \ .Pctr,x.  Obfccro 
vos  tanqiuin  aducius&  percgiinos>ab(\inete  tos 
^ camaitbus  dedderiis  &c.  y^/j/m.jS.Aducna  ego. 
fum  apud  te  & peregrinus , Ilcut  omnes  patres 
mei.  Hxc  Htaett  fpirituali  pofuione  contra  Ga- 
lilxam  , qux  tranimigracio  fa^a  ioterpretacur, 
fempec  icipicicns  eam  tianrmigradonem  quz  in 
Domino  fadae(l:vtcx  illa  fpirituali  ptxfcncia 
Chriili  vilitetur»  pcrvifcera  mifericordix  Dei 
nuftri  > in  quibus  viHtauitnos  ockns  ex  ako.  Et 
ideo  etiam  ibidem  dzmonum  legio  cft  expulfa. 

Et  cum  dc  naui  cgrcflus  cflct  ad 
terram  , occurrit  illi  vir  quidam  qui 
habebat  dzmonium  iam  temporibus 
inultis , fic  veflimenco  non  indueba- 
tur, neque  in  domo  manebat,  fcd  in 
monumentis. 

Ecce  teirium  , egreffus  Domini  ad  procuran* 
dam  falutem  eorum  qui  dxmonibus  ietuiebant. 
Hos  vndique  quxrebat , Sc  Tceis  tanqiiam  bonus 
exhibuit  medicus.  Circuibac  I e s v s 

ciuicaics  dc  callella.  Aliquando  enim  ptxdicauit, 
licut  A1*tih.\.  Aliquando  in  rcncacione  confoc 
tauit, ficui  ance  fecit  timentes  in  mari.  Aliquando 
cucauit  in  corpore.  Aliquando  curauit  in  mente, 
ficuc  nunc  curat  illos  dxmoniacos.  Totum  enim 
alTumplit  hominem , & cotum  curat  in  corpore 
& mente.  Et  ideo  [ cgrefTus  ] de  quiete  (oporis, 
derapientiagubernationis,deconforrationequam 
exhiouit  centatis.De  primo  /yit/m. ).Ego dormiui 
& foporacus  rum,0c  exurrexi.De  fecundo  Prtttnk. 
«/dm.  Fa6U  efl  quali  nauis  inflicotis.  De  tertio 
Ltu.xi.  Ego  rogaui  pro  ce  vt  non  deEciac  fides 
tua.  Inde  ergo  [egrelTus]  ad  adtionis  laborem , ad 
gubernacotum  eruditionem, & ad  conforcacocum 
confolationem.  De  primo  in  Pfnlm.6%.  Laboraui 
clamans,  laucx  fa^x  fune  fauces  mcx.  De  (ecun. 
do  M.ttth.  ( . Aperiens  os  fuum  docebat  eos , di- 
cens: Beati  pauperes.  Omnis  enim  Cheifti  adio 
xioAra  eft  inAruAio.  De  cercio  lf$.  66.  Quo- 
modo fi  cui  mater  blandiatur  > ira  ego  confla- 
bor vos , 6c  in  Icrufalcm  confolabimini : videbi- 
tis > & gaudebit  cor  veflrum.  Ecce  qux  faciunt 
offiotcunitacem  faciendi  miraculum  ex  parte 
Domini. 

Occurrit  ei  vir]  Hoc  cft  fecundum, in  quo  def- 
ccibicuc  miferia  moucns  mifcticordem  Dominum 
ad  faciendum  miraculum.  Et  notantur  hic  quin- 
que , quorum  primum  eft  dxmoniaci  occurfus. 
Secundum,  dxmoniaci  iftius  fubintcllcdlus  flatus 
clarus.  Tettium  eft  , quod  ^ dxmonio  mifereft 
vexatus.  Quartum  eft, miferir  illius  iam  longum 
tempus.  Quintam  eft,  quod  a dxmonio  etiam  in 
confuftonem  humanitatis  lacerabatur, non  tegens 
nuditatem  habitus  : Sc  ab  hominum  habirarione 
in  horrida  loca  propellebatur  cxpulfus.  Per  pri- 
mum horum  notatur  dxmonis  «i  Chtifti  przien» 
ciacoa^io.  Non  enim  occurrit  vc  nocerer:  cum 
etiam  fan<ftis  viiis  dxmones  nift  permilli  nocere 
non  poftiint.  Oportet  enim  quod  etiam  dxmones 
Idci  & difcoflioni  Chrifti  feobliciant.  fnh  t.  Af- 
fuit inter  cos  etiam  fatan , cui  dixit  Dominas. 
Vnde  venis  faran?  Non  cx  ignorantia  quxrciis, 
fcd  vias  fuo  examine  difciuiens  , vt  dicit  Cregor. 
Sic  ergo  occuttit  coa^us  fuo  fc  examini  prxlca- 


tans.  i.C«t«n/f?.f.Omnes  nos manifeftari oportet 
ante  tribunal  Chrifti. 

Vir  ] Hic  innuitur  clarus  flatus  iftius  dxmo- 
niaci : fexucnim  erat  vir.  Cum  dicitui[quidam} 
intelligimr  quod  erat  clatx  dignitatis,  dequa(  vc 
dicunt  San^))tota  dolens  erat  regio.  Et  ideo  cum 
MMtth.%.  duos  dicat  fuillc  dxmoniacos  , Lmc<u 
vnum  folum  commemorat : quia  ifle  dignitatis 
erat  lingularis  : innuens  etiam  in  eos  qui  potentes 
fune  in  fecuio.plus  pofte  darmonia.Ec  ideo  dicitur 
quod  ifte  i legione  poltefTus  erat.  Altet  autem 
non  niflab  vno  vexabatur  dxmone./<<£v^.i. Non- 
ne diuices  per  potentiam  opprimunt  vos , & ipft 
cralmnt  vos  ad  iudicia?4.^<^  f.Naaman  princeps 
milicix  Sytix  , erat  vir  magnus  apud  Dominum 
fuum  & honoratas.  Per  ilium  enim  dedit  Domi- 
nus falutem  Syrix-Erac  autem  vic  foriis  & diues, 
fedleprofus.  Frequenter  enim  contingit  quod  illi 
qui  prs  cxtecis  fulgent  diuiciis  Sc  dignitate , am- 
pliori  dxmoniim  inficiantur  quaft  eiufdem  tepre 
vatietate  i.Timoib.vlttM.Qai  volunt  diuites  heri 
incidunt  in  ccncationem  ,&  in  laqueum  diaboli, 
& in  deflderia  multa  & noctua  , quz  merguoc 
hominem  in  imericum  Sc  petdirionem.  Et  dum 
vires  & virilitatem  ftrenue  in  obfequio  dzmonis 
expendunt, i multis  dzmonibuspofTidcntur. 

Qui  habebat  dznHmium]  Ecce dxmonum  ha- 
bitus. qui  habitus  &mifec  & mifcrabilis  cft.  Ha- 
bere enim  dzmonem , non  haberi  a dxmonio: 
notat , quod  hic  pet  peccatum  caufa  fuerat  quod 
dxmones  intrauetunt  in  eam.  Fphrf.^.  No/uc 
locum  dare  diabolo.  Refiftite  diabolo,fic 

fugiet  a vobis.  Tthit  6.  Sunt  qui  accipiunt  vxo- 
rcs.vr  Deum  mente  fua  exc{udaiu.&  fuz  libidini 
ira  vacent  licut  equus  Sc  mulus  quibus  non  eft 
intellegas : & m eos  h^t  poteftatem  dzmo- 
nium. 

Iam  temporibus  multis  ] Notat  hic  miferir 
iftius  antiquitatem  A:  continuationem.  Pet  hoc 
enim  quod  dicitur  [temporibus  multis]noiat  an- 
tiquitacem.  Per  hoc  autem  quod  dici([iam]notac 
continuationem-  Iam  enim,vt  dicit  jirifiot.  i>  4. 
Phyfic.  notae  nuiK  propinquum  przfeDii , vel  in 
przterito , vel  in  futuro.  Et  eft  fenfus.  Ex  multo 
tempore  continuo  vfque  ad  propinquum  przfen- 
ti  nunc  (habuit  dzmonium]  ^4.48.  Prxuaricans 
prxuaricabetis,  Sc  tranfgrelTosero  ex  ventre  voca- 
ui  te.  Itrtm.x.  A feciilo  confregifti  iugum,rupifU 
vincuIa,dixiftj;Non  feruiam.  Hic  enim  dxmonia- 
cus  qnalt  nunquam  lucida  habuit  intcrualla , qui 
ab  antiquo  de  vitio  in  vitium  fecundam  volun- 
tatem cuiuflibet  dxmonis  exagitabatur. 

Er  veftimemooon  vtebatut  ] Ecce  dxmonis 
furor : qui  & lacerabat  habitum  vt  detergerentur 
turpia, & expulit  de  domibus , propellens  ad  loca 
hominum  habitationi  incongrua  Sc  horrida.  Si- 
gnihcatuc  autem  in  hoc  quod  habitum  virtutum 
lacerat  dxmonum  furiofa  inhabitatio , & habita- 
tiones humanr  narurx  congnus  horret,  quxrens 
immunda  mortuorum  in  inferno  pofitorum  fe- 
pulchra.  Et  in  hoc  duo  genera  viiiutum  notan- 
tur, Quxdam  enim  funt  contra  virtutem.  Qux- 
dam  przter  hoc,contta  omnium  hominum  con- 
lueciulincm  Sc  naturam.  Quam  diftindionem 
criam.nnte  nos  PhiUfopht  inuenentnt.Concra  vir- 
tutem funi  lu)tutia.gala  , ira  , & alia  huiurmodi 
pecccata.  Contra  naturam  Sc  hominum  mocetn, 
funt  horrida  : flcut  de  ctaneis  hominum  bibere, 
hominum 


Digitized  by  Google 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  V 1 1 1.  275 


hominum  focieucem  abhorrere»  & cum  mortuis 
eligere  <loroiciIium>&  Kuiufmo<ii : quz  iam  etiam 
bruuUtacetn  animalem  excedunt , neque  anima* 
litati  neque  humanitati  congruentia.  De  primo 
j1poc.i6.  Beatus  qui  cuftodit  vellimcnta  (ua,  ne 
nudus  ambulet.  Rcuelabo  turpitudi> 

nemfuamin  oculis  anuioiuin  cius.  Vbi  enim 
hominem  non  operit  vircus»ibi  lUiim  apparet  lut* 
pitudo  oppoHti  viti). 

Neque  in  domo  manebat  ] Ecce  vitium  con- 
trarium animalitati  & humanirari.  Domus  enim 
ell  habitatio  animalis  & hominis, ilgnihcansquie* 

temiin  qua  vel  vt  animal  vcl  vt  homo  inhabitat. 
Vc  animal  Curo  befliis  ferifque  erit  ha- 

bitatio tua.  Quia  licet  peccator  fit,taraen  anima- 
lis naruram  cuftodit.i.Cvrfntib.i.Animalis  homo 
non  peteipie  ca  qux  funt  Spiritus  Dei.  Tamen 
quia  aumalis  eft  vita,vt  dicit  (//«rjf.feitur  diltolu* 
calafduia  in  corporis  quinque  fenfusrquam  intra 
metas  fuas  fpiriras  redlot  non  continet.  Nihil 
ergo  admittit  contrarium  generi  animalis , quod 
libi  ex  genere  eft  naturale.  Domus  etiam  eft  habi- 
tatio hominis, in  qua  aliquis  per  rationem  huma- 
nitatis inhabitat : licut  eft  qui  ciuilia  cuftodit  & 
humana,  quamuis  contra  Deum  6c  gratiam  com- 
mittat multa : ftcut  Paulus  legem  atmulans , an- 
tequam conuerccrctur  ad  Dominuro,&  alij  multi, 
de  quibus  dicit  Ignorantes  iuftitiam  Dei 

5c  mam  quzrenies  fta(uere,iuftitUe  Dei  non  funi 
rubiefti.  Et  extra  h«c exagitat  dasmon  ad  pcjctct 
naturalia,&  ad  irrationabilia  compellit.  Jtrtm.t. 
Fili)  Mempheos  ^ Thaphnes  conftuprauerunc 
te  vTque  ad  verticem.  Vfque  ad  vecticcin  enim  in 
qua  ratio  ftta  eft  conftoptaiur , cuius  ratio  peni- 
tus lic  euenitut  vt  irrationabilia  profequatur. 
Hic  igitur  dxmoniacus , & contra  virtutem  ciui- 
lem , ic  contra  naturam  aniroalitaiis , & contra 
ordinem  rationis  exagitabatur.  Et  quartum  ad- 
iungiiur  genus  viiiocum,curo  dicitur. 

Sed  in  monumentis  ] in  quo  notatur  quod  in 
rputdscadaueribus  & horridis  dzmonum  locis 
ddeAabatut.  Et  talis  confuetudinis  dicitur  hiifte 
tyrannus  Sicilire  Dionyftus,  qui  in  inuemionibus 
dxmoniads  que  malitiam  fetarum  & hominum 
excedebant,  delegabatur.  Pfdm.  i j . Sepulchrum 
patens  eft  guttur  eorum.  Bdrtich^.  Coinquina- 
tus es  cum  mortuis » inueteraftt  in  certa  aliena. 
PpUm.6%.  Qui  educit  vindlos  in  fbteitudine, 
rimilicet  eos  qui  exafperant  > qui  habitant  in 
Tepulchiis.  Sed  tanta  eft  Dei  roiteteordia , quod 
nec  illos  defetit.  Dtitter. ) 1 . Inueiiit  eum  in  tecta 
derecta,in  loco  horroris  & vaftz  rolicudinia. 

Is  vt  vidit  I E s V M , procidit  an- 
te illum- 

Tertium  eft  in  quo  concinetur  id  quod  ex  par- 
ce dxmonis  ad  miraculum  roouit  faciendum. 
Sunc  auient  tria.  Vidit  enim,  & procidit,  Sc  cla- 
mauit.  Vidit  vifu  cognitionis  & Mci.  Quia  dicit 
/leo^.t.Dzmones  credunt  & contrcmifcunt.Pto- 
ddit , coadam  reuerentiam  exhibens.  CUmauit, 
iDienfionem  roaliti*  ad  voluntatem  nocendi 
oftendens.  De  primo  dicit  [ Is  vc  vidit  ] hoc  eft, 
deitatem  Chrifti  cognouii.  Luc.^.  Exibant  dz- 
monia  'i  multis  clamantia , & dicentia  : Qma  tu 
es  Filius  Dei. 

Sed  contra  Si  cognouiiTent  nun- 


quam Dominum  glortzcrucifixiftenc,  hoc  eft, 
crucifigi  perfuaiiftcTft.  Rcrpoollo.  Scid>anc  in  fi> 
gno,&  non  in  veritate : & hc  videbant  eum.  Dx- 
mones  autem  Filium  Dei  videre, eft  darraonem  iu 
tenebris  quidem  exiftemem . lucem  claritatis  eius 
in  lignis  gtatix  cognofcere.Et  ideo  videntes  con- 
ireroircunc , vc  dicit  ItKohm : quod  non  facerent» 
fi  in  tenebris  non  manerent.  Spiritus  enim  funt 
ccDcbiarum. 

Procidit  ante  illum  ] Ecce  coalam  exhibet 
reuerentiam.  Sic  enim  inimicos  fuos  etiam  in- 
uiios  ponit  fcabellum  pedum  ruorutn.  Et  iterum. 
Super  afpidem  & bafilircum  ambulabis , & coh- 
cufcabis  leonem  & draconem.  Phihf.x.  Inn<H 
mine  Domini  omne  genu  ftedtator , cxleftium, 
leneftrium,  6c  infernorum.  Sic  ergo  non  fpome 
procidit , qui  Aqu  dicitur  JfM.i  4.  vuli  efte  AmU 
lis  AliifEino : fed  inuiius  ei  qaem  in  Agnis  xftr- 
mac , reuerentiam  deitati  debitam  coadus  exhi- 
bet : vr  Adei  etiam  ab  inimicis  teftimonium  per- 
hibeatur. ^0m.i4. Mihi  ftedheur  omne  gehu » 6c 
omnis  lingua  conAcebitur  Deo.  Ift,  4f.  Mihi 
cuniabitut  omne  genu  » & iurabir  omnis  lingua. 
Homo  eigo  erubefeae  qui  Chrifto  Domino  genu 
non  curuat.cui  veritatis  inimicus.deitatemagnoT- 
cens»  coniremiftens,  totus  procumbens,  reueren- 
tiam exhibet.  Et  in  hoc  hxcecici  Artiaoi  & lu- 
dxi  peius  aliquid  faciunt  dxmoniacx  roalitix. 
Vnde  (Hojf.  Arrius  contendit  cfte  creatutam» 
quemdannon  conAteiur  Dei  Filium.  ludxi  di- 
cunt ; In  principe  dxmoniorum  eiicic  dxmo- 
nes : quem  dxmonia  negant  aliquid  fecum  ha- 
bere commune. 

Et  exclamans  vocc  magna  dixit: 
Quid  mihi  & tibi  eft  I E s v Fili  Dei 
alcilTimi  ? 

Ecce  hic  eft  inrenAo  clamoris » dcmonftrans 
intenAoitem  malitix  ad  nocendum.  Et  notantur 
tria  : modus  videlicet  clamoris , quantitas,  & 
AgniAcatio  cordis.  Modus  exprimitur  cum  dicit 
[&  exclamans  ] Exclamatio  vocatur  expulfa  ptx- 
ter  ordinem  vox  ex  afte^u  cordis.  Et  ideo  ali- 
quando fumicur  in  bono  , quando  bonus  afte- 
dus  talem  vocem  expellit : Acut  6k\{.  Pf*lm .\o6. 
Exclamauemnc  ad  te  Domine  in  tempore  aftli- 
^onif  fux.  Et  Ddnitl.\\.  Exclamauic  amem 
voce  magna  Sufanna.  In  malo  autem,  quando 
malus  afterftus  talem  extrudit  vocem  : Acuc 
Ddniel.i^,  ExclamaueruQS  autem  & ftnes.  Et 
hic.  Ethoc  notat  prxpolIuo,qux  eft  incompoA- 
tione  pariicipij. 

VocemagnaJ  qux  femper  eft  potius  aftc^hi 
expulfa,  quam  Ac  mente  & ratione  ordinata.  Di- 
citur autem  [ magna]  non  veta  vocis  quantita- 
te, led  ab  intenAone  fonandi:eo  quod  alte  vel  hor- 
ride vel  cum  acumine  fonac.  Et  norac  cotdis  an- 
xiaatem  vox  talis.  Aliquando  autem  voxdicicur 
magna  qux  magna  exprimit.  Et  Ac  dxmonis  vdx 
in  diuinis  magna  non  dicitur.  Et  ideo  vox  ifta 
cum  eiulatu  fuifte putatur,  //e.if . Viulahunc  ex- 
pediti Moab,  anima  eius  vlulabit  Abi.  Expediti 
Moab,  funt  principes  dxmonum , qui  principan- 
tur his  qui  ex  patre  diabolo  funt.  Er  aniraaillius 
principis  vlulabit  Abi,  quando  per  Chriftum  Abi 
coenofeie  auferri  vafa  in  quibus  conAdebacZ.KC.i  1 . 

Dixit] 


ijS  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Vrxd. 

Dixit]  tcce  figttificatum  vocis.  Componitur  facram tuamprxfinitionem. Setua etiam  luxdci- 
auccm  ex  duobus  : confcilione , & depre.ationc.  tans  (CCiicudincm.  In  fccniin  non  habet  dxmon 
ConfeHione  autem  duplici,  fciticcc,  dilpari-  i^uod  alleget  ad  ubtinendan)  fuam  volumateni. 
raris  I & velitatis  itdei.  Uitpiiatas  notatur  cum  Et  ideo  confugit  ad  ea  quz  feit  cllcin  Saluatote. 
dicit.  Simile  D^nitl.  9.  Ptoptet  lemecipfum  Domine 

Quid  mihi  & tibi  eft  ] fupple , commune,  Q.  «attende  fle  fac.  Exjch.  j6.  Non  propter  vos  ego 
d.  Nihil,  ita  enim  fumus  difpaies  quodmccoirn-  facio  hlij  Ifracl,  notum  hc  vobis , fed  propter  no> 
tes  ad  te  non  pettinem  , fle  te  colentes  nihil  me-  men  meum.  Et  efl  dulofa  allegatio  in  dzmone; 
cum  habent  commune.  Et  quia  nihi  1 e(l  commu-  quia  ex  his  quz  funi  in  Deo , malitiam  intendic 
ne  mihi  fle  tibi , quare  vfurpas  vafa  mea  i Et  in  fuz  obtudere  voluntatis,  i.  A^-ub.  p.  Orabat  au< 
hoc  notatur  quod  iam  (e  fenhi  eiiciendum  t.  tein  fceleftus  Dominum,  a quo  non  eratmiferio 
Ctrinth.  6.  Quz  conuentio  Chrifti  ad  Beliah  cotdiam  coniccururus 

Quz  communicatio  templi  Dei  cum  idolis  7 aut  Nc  me  torqueas  ] Ecce  petitum  , quod  in 
quz  pars  fidelis  cum  infideli?  Chjj.  dupliciter  exponitur:  & tertius  modus  in- 

I ES  V Fili  Dei  aitiUimi  ] Fcce  confefEo  veri-  nuitur.  Vno  quidem  modo : quia  toiqueri  fe  re- 
tatis , in  qua  e(l  confeflio  adus  proprij  tedemp-  putat, quando  a izlione  hominis  arcetur,  ta- 
toiis,  qui  procedit  cx  virtute  deitatis.  Et  confef-  Mfcit  ex  icafle  malitia  in  reipfo,  & Hc  torquetur, 
fio  diftimaionis  petfonz  in  deitate , & confcllio  1 1 1 . Peccator  videbit,  fle  irafccmr : denti- 

hzreJitarir  zqualitatis  cum  Patre.  Primum  eft  busfiiis  fremet,  fle  tabci«t:dchdcrium  pcccaro- 
in  hoc  quod  dicit  [ Ie  s v } qui  faluator  interpre»  mm  peribit.  Micb.  7.  Arpiciet<vne  inimica  mea, 
cattir : quz  falus  pto^  rius  adtus  eh  Rednnptoris:  fle  oj^ciiccar  confufionc,  quz  dicit  ad  me.  Vbi  eft 
in  humanitate  quidem  pcrfcdlus,  fed  cx  virtute  Dominus  Deus  tuus } Aliter  exponitur  in  Oi*f. 
deitatis  elicitus.  Vocabis  nomen  cius  de  tempore,  quod  tempus  iudici)  non  erat,  in 

Iesvs.  Ipfc  enim  faluum  faciet  populum  fmim  quo  potcftatcm  remandi  hominem  fle  vexandi 
i peccatis  eorum.  H*y«c.\.  Fgo  autem  in  Do-  dzmon  feiuit  fe  amiflurum.  Et  ideo  £irc.  4.  di- 
mino  gaudebo , fle exnltabo  in  Deo  I e s v meo.  eunt.  Venifti  ante  tempus  perdere  nos.  Q^d,  Hoc 
Fili  Dei  ] Ecce  dilUn^io  j^rfonalis.  Ex  modo  eflet  contra  tuam  przfinitioncm  , fle  contra  tuum 
enim  confttutftionis , iranfitio  ad  diftindias  per-  ordinem.  Tcitia  innuitur  expofitio,quod  in  prz- 
fonas  reftttur[Fili Dei  ] lioccft, fili  Patris.  femia  Chriftj  dzmon  incendebatur  fle  punitba- 
I.  Rabbi,  tues  Filius  Dei.  han.u.  Fgo  credidi  tur.  Quodfitexodiorquiiodiensahqutm.aro- 
quia  tues  Chrifius  Filins  Dei  qui  in  hunc  mun  piius  affligitur  in  przfemia  cius  cum  videreum 
dum  veniffi.  Et  lunc  quidem  cor.fcffionem  reue-  in  negotiis  fuis  profperari. /yd/m.  7).  SopeibU 
lacama  Patrcc.tlefti  accipit  Petrus  cotum  qui  tc  oderunt  ,afcendit  femper.  Af.rfe.  7. 

Quz  etiam  dicitur  petra  fuper  quam  zdificatur  Oculi  mei  videbunt  eam  , inimicatu  fcili- 
£cclefia , iWenr.  Sed  dzmones  per  figna  gratiz  cet.  Nunc  erit  in  conculationcra  & lutum  pla- 
fle  amilfionem  vaforum  , cxtftimationem  vehe-  cearum. 
mentem  acceperunt  de  ca , fle  coatfti  cum  ciulatu 

confefli  funi  vetitatem ; non  ex  propriis , fcd  cx  Pratcipicbat  cnim  rpiricui  Imnuindo 
cogente  veritate  loquemes.  /e4»r.  8 Cum  loqui-  vtcxirct  abhominc. 
tut  mendacium,  ex  propriis  loquitur  : quia  men- 
dax eft  fle  pater  eius.  Hic  ponitur  id  quod  eff  ad  miraaili  perfeAio- 

Alriffimi  ] Non  dicitur  Deus  altiflimus  loco,  nem  fle  commendationem.  De  perfcAione  autem 
vel  comparatione  aliorum  deorum  : quia  non  eft  miraculi  non  eft  ni/i  przcepcum  Domini , vc 
comparatio  ipfius  ad  alius.  Sed  dicitur  alciflimut  offendatur  virtus  verborum  Domini , ficut  dixi- 
altifliimoriim  bonorum  naturali  poilcffione./yz/.  musin  prarcedeniibustquia  in  illa  vittute  vcibi 
90.  Alriffimum  pofuiffi  refugium  tuum.  Amc.  2.  Domini,  committitur  verbum  pridicandum 
Gloria  in  altiffimis  Deo.  Gcr/.t4.  Benedidus  Apoftolis.  Dicit  ergo  [ Przdpicbat  autem  ] quia 
Abraham  Deo  alciffimo.qui  cteauir  czlum  fle  rer-  cuius  przcepto  parci  etiam  fenfibilis  creatura,  li- 
ram. Si  autemlEsvs  nollcc.  Filius  AfhfTimi  cut  ventus  fle  mare  : illius  przcepto  (quaniuis 
eff:  omnia  hzc  hzreditatc  poffrdit.  Ec  quia  vni-  imiita)  fubditur  etiam  creatura  dxmoniaca  , flic 
ctis  eff,  cum  alio  hzreditacem  iflam  non  diuifit.  obedit  coatffa.  M^tc.  t.  Q^xnam  eff  hzc  do- 
Et  ideo  ipfe  eff  altiflimus.  !o*n.  1 . V idinuis  glo-  ^rina  nona : quia  in  poceffate  fpiritibus  immun- 
tiam  eius , gloriam  quafi  vnigenici  a Patre  > ple-  dis  imperat, fle  obediunt  ei  ? [ fpiritui  immundo  ] 
num  gratiz  fle  veritati$.Hxccrgo  confeifio  de  in-  Spiritui  immundus  dicitur  ^ duobus : ab  immun- 
fidclicate  conuincit  Artium , & condemnat  Iu  ditia  quam  in  fe  fecit,  fle  ab  immunditia  quam  io 
dzum,  vt  diximus.  Quia  confitetur  dzmon, quod  alio  pcrfiiafione  facit.  AUttb.  ti.  Cum  immun- 
ex  virtute  dinina  procedat . fle  quod  non  ex  ptin-  dus  fpiritus  exierit  ab  homine  , ambulat  per  loca 
cipe  dzmoniorum  Becircbub,  fle  quod  Filius  Dei  inaquofa  flec.  /lAtrr.  1 . Erat  in  fynagoga  homo  in 
fit  aitiffimi,  fle  quod  non  fit  creatura  ficut  menti-  fpiiicu  immundo. 

tnr  Attius.  Vt  exiret  ab  hoinne  ] In  hoc  iterum  notatur 

* quod  homo  iffe  caufam  dederat  fle  locum  dzmo  • 

Obfccro  tc  nc  mc  torqueas.  ni : fle  ideo  in  incerioribus  cius  erat  pr.rfidcns  fle 

impediens  operationes  cius,  ne  ad  otdincni  regi- 
Ecce  deprecatio:  in  quo  notantur  duo:  mo-  minis  vitz  redla  peruenire  pofict  ratio.  Ec  quoad 
dusfcilicet.  fle  petituro.  Modus  tangitur  cum  hoc  fpiritus  dicitur  immundus  ciTe  in  aliquomon 
• dicitm[Obrecrn  tel  hoc  cff.ob  facramemum  loz  ita  quod  fit  intra  animaro  eius , vel  fpiritui  illius 

deiratis  fle  przfinittanis.  Ptzfiniuiffi  cnim  non  i illabatur : fed  turbat  fanguinem,  fle  fpiritum  cor- 
hoc  tempore  ludicium  de  me  facere.  Serua  ergo  I porcum  ipfius , qui  eff  vctftor  formarum  fle  vir- 
tutum 


in  Euang,  D.  L 

eiu$>  & in  cogitatu , & vetbis » Sc  motibus.  Per 
hunc  modum  re^iJlc  inordinatum.  Sic  diemir.  i. 

Spineus  malus  csagitauii  Saiil  M/tiib. 
17.  dicitur (ic  qnod.tm  qui  .naie  parttura  da:mo- 
nio.Nam  fxpe  cadit  in  ignem, & crcbio  in  aquam. 
t.tAtmh.  I di.ttttr:  Domine,  tilia  meaadx- 
monio  vexatur.  Et  timilia  muiira  tuiu  in  Icriptu- 
ris.  Et  ideo  quia  interiores  vias  de  vires  fic  impe- 
dit, dicitur  hic  . quod  przccpic  vtextret  ab  ipfo, 
hoc  eA,  ve  imeriora  teimqueiet,  6c  noa  impeditet 
vel  vexaret  eum. 

Multis  enim  temporibus  arripiebat 
illum  , & vinciebatur  catenis  &:  com- 
pedibus cuftodicus:&  ruptis  vinculis 
agebaturadxmonio  in  deleru.  . 

Hic  ponit  miraculi  commendationem  a qua- 
ruor,  quorum  primQcA  dzmonum  vis  & crudeli- 
tas,cui  puilc  imperare  hiii  commendabile.Secun- 
duro  c(l  darmonu  numcjura  multiplicitas.  Ter- 
tium  adiein,dzmunum  coa^a  fupp!icita$,quod  i 
Chrifto  nihil  itiH  pci  fuppltces  preces  impetra- 
bant. Quaicum  autem  ,oAenfa  in  porcis  dzmo 
Itum  malitia  ,cui  polfe  imperare  erat  maximum. 
Circa  primum  duo  dicumurtantiquitas,  & tyran- 
nica crudelitas.  Antiquitas  adhuc  in  duobus  de- 
fctibiiut:  in  tempore  violentia.  Iti  tempore 
q(iidcm;quia[multis  lemporibusjpofrcderat  eum: 
iam  quaii  przfctiptum  iiis  habens  in  ipfo , iicut 
homo  in  tumento  fuo  quod  ab  antiquo  poltidct. 
Vnde  Mitth.  1 1.  vocatur  furtis  armatus  qiitcu- 
ftodic  atrium  ruum,cuitis  tn  pace  funr  omnia  quz 
polFi  iet : nec  ab  aliquo  impetitur  vel  inquietatur 
in  tute  fuo,  nbiamutro  tempore  ddcripio. Secun- 
dum autem  notatur  per  hoc  quod  dicit. 

Atripiebarillum]  Arreptioentm  fonat  violen- 
tiam & inordinatam  exagitationem  & vexatio- 
nem Vnde  Mj>t.  f . dicitur  dc  ifto  , quod  erat 
c!amans,dc  concidens  fe  lapidibus.  Arrepeto  enfm 
eft  raptus  fpirims  corporei , qui  cft  veilur  virtu- 
tum ad  impulfum  dzmonis.  Ec  ideo  anima  dcAi- 
tucaiuAtiin\ento  fuoquomouec  corpus  <9c  regit, 
quod  eA  rptricustqnah  fopira  & deAituia, nullum 
ordinatum  motum  habet  in  rorpore : fed  viutA- 
cac  ipfum  tamen  quia  viiacA  cAcr.tialis  motus 
eius  > a quo  non  ddliuiituc  dum  eA  in  corpore; 
(ed  anim.alibus  operationibus  dcAituitur, propter 
hoc  quod  fpicitus  ad  operationes  dzmonis  vfur- 
patuT.  Vnde  Mauh.S.  dicuntur  dzmoniaci  iAi 
Arui  nimis:  ita  vc  nemo  pollet  rraulire  perviam 
illam./yif.io.Adcotucrendum  erit  cor  eius,  &ad 
internecionem  gentium  non  paucarum,  1. 
Def.endic  ad  vo.s  diabolus  habens  iram  magnam. 

Et  vincieb.ituc  ] Hic  deferibit  cyranniesun 
crudelitatem  , qnuJ  ruptis  vinculis  , in  defertum 
agitabatur.  Dicit  ctgo  quod  [vinciebatur  catenis] 
quz  de  ferro  Auui , quod  omnia  domat , & lAum 
tion  domabat.  Ferrum  comminuit , & do- 
mat omnia.  lAum  autem  non  domabar.  Afar, 
Nemo  poterat  eum  domare  [ dc  compedibus]  fer- 
ramentis pedum  [coAoditus]  infuper  ab  homini- 
bus. P *lm.  149.  Adalligandos  reges  eorum  in 
compedibus,  nobiles  eontm  in  manicis  ferret?. 
Ifte  enim  fignificat  dementem  concimilccntiam, 
& furorem  irtationabtlem.  A phantanam  ptotcr- 
uam  in  peccatore : qui  per  iAa  tria  exagitatus  tn 
conciipifcibili  dc  irafeibiit  dc  rationali,  ruptis  om- 
nibus fertur  ad  motus  diaboli,  nullo  retentus  te-  , 

V.Alkeru  Aijigniiin  Euang.  D.Lue. 


-ic.  Cap.VIII.  277 

tinacuio.  Catenx  enim  qux  colligamur  an(I?i 
' AgniAcant  pr«<.epta  colligata  charitatis  anfiilis. 
Compedes  autem  funi  fapientix  diuinz  inAitu- 
ta,  per  patres  promulgata  , quz  tanquam  nihil 
cumpuncut  abeo  : qui  dememe concupifeemia 
dc  furore  itratiunabili  dc  phantalu  pioieruaexa- 
gitarur.  Jtretn.i.  Nullus  aueitet  eam:omnes  qui 
quzruiti  eam, non  dcAcienc : in  inenAruis  fuis  tn- 
uenient  eam.  Et  hoc  cA  quod  Tequitur. 

Et  ruptis  vinculis]  catenarum  dC  compedum. 
Itrtm.  y. Confregerunt  iuguin,rupeiunt vincula 
[agebatur  ] violenter  [ adzmonio]  inordinato 
inoiitl[in  delcrca  ] vbi  nihil  humanum  colebatuc 
vel  habebatur:  ncutfupra  diximus./erem.t.Qna- 
j ger  aHiiccus  in  folitudinc,  in  dcAderio  animz  fux 
I attraxit  ventum  amotis  fui.  Sicut  eqjm  dicit  Grtg. 
Qui  focietatem  hominum  violat , TupercA  vt  fo-  ' 
Ius  bcAialitcr  viuat.  Mare.  y.  Neque  catenis  iam 
quifque  pocetat  eum  ligare : quoniam  Ixpe  cate- 
nis & compedibus  vindlus  , dirupit  catcnft,  de 
compedes  : & fcmpccdic  ac  no^lc  in  monumen- 
tis ctat  & in  montibus.  Et  ideo  AgniAcat  cos, 
quorum  peccata  fune,  dc  contra  gratiam , & con- 
tra rationem  humanam  , dc  coniranacuram:{icut 
diximus.  Et  ex  his  agitantur  , demente  concu- 
pircentia  in  dcAderiis  dcle^abilium  , dc  furore 
irrationabili  ili  nocumento  ptoxiinoram,dc  pha- 
caAa  pcotcrua  in  contradi£lione  veritatis,  dc  cum 
contempiii  mandatorum  diuinorum.de  cum  ttif- 
grelEoiic  Aacuiocum  paternorum : & przcer  om- 
nia hxc  folitudinem  dc  AnguUritatem  habent  tn 
inucmionc  nouomm  peccatorum. 
gulatis  ferus  depaAus  c A eam.  Ifi.  y . Ltnguz  eo- 
rum dc  adinuemtones  eorum  contra  Dominum: 
vt  prouocarent  oculos  maicAatis  cius.  Pptlm.%o. 
Ibunt  in  adinuentionibus  fuis. 

Intcrrogaiiit  autem  illum  lefiiStdi- 
ccni  : Q^od  tibi  nomen  cft  ? At  illc  di- 
xit , Legio : quia  imraucram  dxmonia 
multa  in  eum. 

Defetiptio  eA  commendationis  miraculi  a mul- 
tiplicitate. Non  autem  interrogat  vtdifcac  igno- 
rans. I9am,\6.  Non  opus  eA  tibi  vc  quis  tc  inter- 
roget. Sed  interrogat  ad  commendationem  grarix 
dc  miraculi : quia  demagnx  gratiz  dc  magnx  ma- 
icAatiscAa  totdzmonibus  hominem  libcralTe. 
Dicit  autem  tria : nominis  interrogationem,  mul- 
titudinis cxprcAionem , dc  titionem  dat  talis  no- 
minis & rclponAonis.  Nominis  interrogatio  Ac 
aim  dicitur  [ Quod  tibi  nomen  cA  ] Accipiunt 
enim  nomina  ab  officiis , Acut  dc  Ang;  Ii  boni: 
vcl  aliquando  etiam  ab  operationibus,  Iicut  dici- 
tur Satan  qui  adueifaiur , Diabolus  qui  deotfum 
fluere  facit , Mammona  qui  diuitias  fuadec.  Et  Ac 
dc  aliis  nefandis  nominibus  dzmonum.  Pfatm. 

1 y.  Non  recordabor  nominum  eorum  per  labia 
mea.  0'ta'i.  Auferam  nomina  Daalimde  ore 
eius : & non  recordabitur  vitra  nominis  eorum. 

El  quod  hicquzrit  nomen  , non  facit  vt  nomi- 
netur , ied  VI  tanquam  abominabile  fugiatur. 
Quia , iicut  dicit  Hotttmx  non  vicatut  malum  ni  A 
cognitum,  Ideo  in  morte  peflimi  Domitiani , lex 
romana  fuit  vt  nomen  infandum  e lignis  d^  lapidi- 
bus eraderetur , ne  elT«  in  recordatione. 

At  illc  dixit , Legio  ] Ecce  cxprcHio  numetofx 
tnulciiudinis.Nec  tcfpondei  quxAioni : quia  hoc 
A a era  t 


278  D.Alberti  Magni,  Ord.Pra!d 


erat  imponibite.  Non  enim  pocei)  mulris  malitiis 
in  r|)cciali  deiignatis  vnum nomen imponi.Multx 
autem  rpccialcs  imiitix  in  il^o  vidcbar.cur  dz- 
moniaco  : & ideo  legionem  (e  vocauit.  Et  quia 
legio  eil  multitudo  militiz  ordinata  ad  vnum 
ducem  : ideo  iiucliiguntur  omnes  idi  dxnioncs 
tn  idovnum  lubiiiile  principem, cuius  imperia 
exercebant.  Muhz  enim  legiones  contrariz  po- 
ledatis  dirigebantur  contra  Chiidum , ex  quibus 
virtutum  eius  experimenta  accipere  dxmoncs  in- 
tendebant. Pfdlm.wo,  Cadenti  latere  tuo  mille, 
& decem  millia  a dextris  tuis.  Legio  autem  anti- 
quitus dicebatur  i legatione,  hoc  cd.miiltitudine 
lub  vno  duce  legata,  & prxeeptis  & datutis  illius 
ligata.  Et  hzc  multitudo  tunc  fex  millia  &fex- 
centos  & fexagintarex  milites  concinebat.  Qui 
' numerus  i fex  iurgit : quia  fenarius  perfectus  ed 
numerus  partibus  luis  condi(utus,ncc  abuiuians, 
nec  deficiens : vt  ex  pcrfcdioiK  feiuiij  legio  ipfa 
indiifbtetur,  quod  nec  in  plus  nec  in  minus  quam 
editum  clTcc  faceret.  Corrtinei  autem  millena- 
rium in  fex  multiplicatum, qui  cubicus ed  nume- 
rus. Decies  enim  decem  dccirs  faciunt  mille:  vt 
ex  ipfa  figura  cubi  dabilitatem  & immobilitatem 
legio  docercrur.  Minimus  enim  in  ea/Jecem  prx- 
fiiit : & denarius  erat  radix.  Maximus  aurem  fub 
duce  fuit  centum : & hoc  et  at  quadratum  radicis. 
Et  dux  przfuit  (exagima  centenariis , ad  primam 
|>ctfeftionem  refpiciensA  ad  radicem, 5c  ad  qua 
dratum.dc  ad  figuram  cubi,qux  t»  omni  latete  ed 
dabilis  & inconuulfa.Ncc  refpondet  dxmon  qux- 
dioni , vt  diximus : fed  qnztenti , per  legionem 
innuens  multitudinem  malicix  & miliiix  cuntra- 
tix  potedatis. 

Quia  multa  dxmonia  ] Ecce  ratio  fux  refpon- 
Eonis  : ic  fune  verba  Euangelidx,non  dzmonis. 
/,«(.7. Maria  Magdalena.de  quadzmoniafepcem 
exierant.  Crtgor.  Septem  dxmonia  Matia  debuit, 
quz  vniuerfis  vitiisplena  fuit. In  hoc  autem  quod 
dicit  [intraucranc  ineam  ] notatur  quod  in  inte- 
liocibus  ipfius  pollcdcranriduni  hominnnrquod 
taro  contingit  , nifi  quando  dxinonibus  datur 
locus  per  cnormitarem  criminis.  Exterius  enim 
aliquando  illudunt  Jzmones  , Sc  aliquando  ex- 
terioris corporis  paniendi  accipiunt  potedatem, 
& aliquando  rerum  ad  inferenda  damna:  licut 
acceperunt  potedatem  in  rebus  & in  corpoie 
beari  /ol»  1 .&  2.  Sed  illudendi  fenlibus,  nunquam 
legitur  dxmon  accepide  potedatem , nifi  prius 
iliis  fcnfibus  illuferic  feculi  vanitas  : ficuc  2.C«> 
rimh.  1 t . Ipfe  fatanas  transfigurat  fe  in  Angelum 
lucis.  Q^od  autem  intus  ptzhdeat  & opprimat, 
non  accipit  potedatem  nifi  per  peccati  uicuius 
enormitatem.  Vnde  m Ubro  de  con* 

fiiiht  Vinorum  & virtutum.  Non  exterius  dia- 
bolus aliquem  fcedaic: , nid  pttus  faedaffet  inte- 
rias.  De  ido  introitu  diaboli Pod  buc- 
cellam introiuit  in  eum  fatanas.  Et  ibidim.  Cum 
midlfet  diabolus  in  cor  vt  traderet  eum  ludas  Si- 
monis Ifcatiotes- 

Et  rogabant  Illum  ne  imperaret  illis 
Vt  inabyirum  irent. 

Deferibteur  hic  commendatio  maiedaris  fa- 
cientis miraculum  i fupplicatione  dxmonum.  Et 
langumur  duo  , quorum  primum  cd  fupplicaiio, 
ne  nnalitcrcondemneiuur.  Secundum  edfuppli- 


catio » vt  faltem  in  bonis  noceant,  quibas  in  cor- 
poribus & animabus  nocere  non  funt  permiffi. 
De  primo  notantur  duo , Icilicec,  fupplicacio  ipfa 
iudicij  valde  timendi : in  quo  docetur  homo  ti. 
mete  finale  judicium  , quod  tantum  timent  dx- 
moncs,quod  differri  rogant  cum  auferri  non  pof- 
fc  dcrpetant.Sccundum  cd,quid  dt  in  abylfum  ire. 
De  peimo  M 4 1 . Non  paicct  enim  verbis  po- 
tentibus , Sc  ad  deprecandum  compodiis.  Siue 
enim  dxmon  coram  fummo  indice  potentiam 
iudam  alleget, due  deprccccur  : iudiciuro  tamea 
finale  non  euadet.2./>e/r.i.Dcus  Angelis  peccan- 
tibus non  pepercit , fcd  ludentibus  inferni  detra- 
dios , in  taitarum  tradidit, in  iudicium  referaari. 
Quod  ergo  auferre  non  pofTunt , differri  toeant 
dicentes. 

Ne  in  abydum  ircntjite  autem  in  abyiruro,cft 
condemnati  tenebro  focarccrc,  ncc  vltetius  pote- 
tcftarcm  habete  tentandi.  Hoc  enim  cum  fiet  in 
diciudidl , euacuabitur  omnis  potcftas  & omnis 
principatus : dcutdicituri.CoM«jfc.ij.  Er  trade- 
tur totum  regnum  Angelorum  & dxmonum  & 
hominum  Deo  Ae  Patri : qui  Angelos  reget  in 
gloria  cum  hominibus  alfumptis , & dxmoncs 
premet  in  iuflitia  cum  hominibus  damnatis.  Ec 
lic  omnes  inimicos  filij  fui  ponit  in  fc.ibelli:m 
pedum  Tuorum,  Kom.  Dominus  conteret  faian 
fub  jKdibus  veftrisvclociicr./l/afrfck4.Calcabi- 
tis  impios  cum  fueiint  cinis  fub  pedibus  vcftns. 
WnAc  A4Arc.$.  dicitur,  quod  rogabant  cum  ne 
expelleret  cos  extra  regionem : quia  in  il/a  re- 
gione homines  magis  obediebam  cis.  Et  ideo 
magis  habebant  in  cos  dxmoncs  potedatem. 

Erat  eniin  ibi  grex  porcorum*  mul- 
tortam  pafcentium  in  monte  : & ro- 
eabant  cum  vt  permitteret  cis  in  il- 
los ingredi.  Et  permifie  illis.  Exie- 
runt ego  dxmonia  ab  homine  , 5c 
inerauerunc  in  porcos:  & impetu  abiic 
grex  per  prxeeps  inftagnum,  6cfuf- 
focatuscft. 

Hic  tangitur  commendatio  miraculi  ab  appe- 
titu nocendi  dxmonum, de  iuda  ('crmifEone  Do- 
mi nJ.  Et  tanguntur  hic  quatuor,quorum  primum 
crt  nocendi  opportunitas.  Secundum  autem , no- 
cendi cupiditas  Tertium,  iufla  nocendi  pcrrailla 
potedas.  Qiiartumdpfum  nocumentum.  Depri- 
mo dicitur  [ Erat  autem  ibi  ] in  loco  expulforum 
dxmonium  [ grex  ] Improprie  fumitur  hic  : quia 
nomen  gregis  non  competit  nifi  animalibus  gre- 
gatim  ambulantibus.  Grcgatim  autem  non  am- 
bulat nifi  quod  cuftodir  ordinem  in  ambulando: 
ficut  ouesjAc  boueSjdc  hoiufinodi.  Porcus  autem 
inordinatis  incedit  motibus.  Et  fumiiur  grex  pro 
confufa  mulcitodiiic.£cf/<.  1 .Stultorum  infinitus  * 
eff  numerus. 

PorcorumjPorcus  dicitur  qnafi  (parens : quia 
rpurcum  eft  animal,  natura, lcge,conruetiidinc.  In 
natura  enim  quafi  cft  monftrum.  Quod  paret  ex 
hoc  quod  multa  in  fe  colligit  qux  in  nullo  fe- 
cundum n.ituram  inucniuntur  animali.  Animal 
enim  quod  vngulam  in  duo  diuidit , ruminat,  & 
polifilium,hoc  effimultorum  non  ed  filiorum,!^ 
vniiis , & raro  duorum : & mammas  non  habec 
per  longitudinem  laterum  ventris , fed  fub  pofte- 
rioribus 


A- 


Digitized  by  Googie 


inEuang.  D.Luc.  Cap.  VIII.  279 


r!ocib4is  cruribus.  Porcus  auteni  vngulam  cjni* 
dcmdiuidit,  rednoiuuminar,  & polifilium  c(l>  6c 
mammas  mulcas  habec  ab  vtro^iie  latere  per 
longitudinem  ventris. Adhuc  au(em>Ca:iera  ani- 
malia vngulam  induo  ht>dctuia  » fcpura  habent 
loco  pinguedinis.  Purcus  autem  mollem  habec 
aruinaro.  Adhuc  autem  , Animal  mollis  carnis 
phlegmatica , mollis  ell  pellis,  & mollium  pilo- 
sum. Porcus  autem  econtra  mollis  quidem  eft 
camis  , &dur,e  Sc  fpillx  pellis  , & duriflimorum 
piloturodtaquod  fetas  habet  loco  pilorum.Adhuc 
aucem>ln  compolitione  etiam, capitis  eft  enormis, 
& colli  fpidi  & breuts,  ira  quod  capite  nunquam 
fupetius  eleuato  potell  czlum  afpicere.  Secuo- 
dutn  legem  autem  1 1 . animal  cft  immun- 
dum : quia  contra  naturam  , cum  omne  animal 
foetius  iit  in  fuperioti  mandibula  quam  in  infe- 
riori > quod  mooec  mandibulam  inferiorem  & 
non  fuperiorem  : foliis  porcus  6c  elephas  for- 
tius in  inferiori : & ideo  arma  defenGonis  ha- 
bent in  inferiori.  Confuetudo  autem  caufaell 
quare  lex  prohibet.  In  luto  enim  volutatur. 
ic  luto  in  pelle  indurato  ad  pugnam  atmarur, 
immundis  & fpurds  nuttitur , fmgulariter  effe- 
ratur, 6c  mulus  alios  (ixunduro  fuum  nomen  ha- 
bet fpurcitias. 

Multorum  ] qui  MArt.^.  ad  duo  millia  fuiflc 
dicuntur  [^pafcentium]paflude  tdta  elfolTo.  Qui 
terrenum  habec  faporem , caecus  exiUens , lumine 
exIi  priuacus  » & gteffus  homini  incongruus  [ in 
monte]  Quia  forte  timore  dxmoniaci  admon 
tem  (c  contraxerant  paftores  porcorum.  Hic  au- 
tem grex , multiiudincm  conhifani  GgniGcac  vo- 
lupiuoforum.  i.Petr.x.  Canis  reueruis  ad  fuum 
vomitum,  & fus loca  tn  volutabro  luci.  Horum 
grex  magnus  eH  : quia  lata  e(l  via  qux  ducit  ad 
mortem, & multi  funcquiinueniunceam  M4U.7. 
Hi  pafcuncuc  in  monte  fuperbix  & altitudinis  > 
huius  mundi-  l^c.x  f.Mificeum  in  villam  vt  paf^ 
cere  porcos.  Pafcuntur  autem  Giiquis , non  veris 
granis,  hoc  efl,  temporalium  inanitaic,non  adipe 
gratix  quo  pafcuntur  San^.  Adipe 

frumenti  fatiac  ce. 

Et  rogabant  cum  ] Ecce  nocendi  cupiditas  : vc 
faltem  noceant  in  rebus,  qui  111  corporibus  horni- 
rom  nocere  non  fune  permiHi.  lov  1.  Mitte  ma- 
nam tuam  & tange  cundU  qux  poflidec  [ v t per- 
mitccrec]quia  etiam  in  porcos  non  pocefl  nifi  per- 
niilTas.  6icitaucem[eum]  quia  licet  legio  fuerit, 
tamen  tota  illa  multitudo  otdinabatut  ad  vnum, 
& ille  rogabar. 

Si  autem  quxNiur, Quare  non  rogabat  veper- 
miteetetut  ingredi  in  oues  vel  boues  idomm  ho- 
tninam.  Dicendum,  quod  omnis  Chrifli  a£Uo,  fi~ 
delium  e(l  inflrudtio.  Etilcut  in  primo  homine 
non  e(l  permiflus  tentare  nifi  in  ferpente.  vt  de 
facili  deprehenderetur  venenum  ipGus : ita  & 
nuiK  non  e(l  permilfus  ingredi  in  animal , Ggnifi- 
cansinnocentix  manfuee^inem , Geue  e(l  ouis: 
vel  honeftorum  maturitatem,  vel  piorum  (acriG- 
ciuro,  Geut  efl  bos  vel  hircus : fcd  GgniGcans  im- 
mundorum fpurcitiam  , vt  eft  porcus : vc  cx  hoc  ‘ 
homo  indttKtecur  in  quos  haberet  potedatem 
dxrnonium  , Sc  Gc  cautius  homo  fe  conGtr- 
naret  ne  dxmon  in  eum  pocelUiem  acciperet. 
Vnde  Clojf.  Porci  funt  homines  vocis  & ra- 
tionis expcitcs  , limtlencis  adlibus  dediti  , in 
monte  fuperbiz  pafccntes.  Ec  niG  quis  porci 

2>.  Alhtrtt  MA^ni,  in  EnA/tg.  X>- Lnc, 


more  vixerit , diabolus  in  eum  pottfUcem  non 
accipit. 

Ec  permiGt  illos]  lude  quiderotquia  Creatoris 
omnium  erant  omnia.  lude  etiam : quia  in  ilU 
regione  dxmones  ex  immundis  adibus  homi- 
num,fpecialem  habebant  potedatem.  Ec  ideo  pu- 
niendi erant  ptrnadamnitqux  tamen  eos  indme- 
rct>vc  ab  immundis  adlibus  cedarenc.Signum  au- 
tem malx  conuerfationis  eorum  erat,  quia  Do- 
minum \ fe  difcedere, rogabant.  £t  Gc  iufta  & in- 
drudloria  erat  ida  permiffio.  In  beato  autem  lob 
erat  probatoria , Sc  ad  probationem  virtutis  or- 
dinata. 

Exierunt  ergo]  Ecce  perfedio  vnius  miraculi» 
& nocumentum  indtudocium  ciuium  illius  re- 
gionis. Dicit  autem  quod  [exierunt]  ne  operario- 
nem  6c  virtutes  & organa  eius  de  extero  impe- 
dirent. Ec  Gc  liberatus  ed  homo,&  homo  homi- 
ni fecundum  vfum  rationis  ed  redirucus,  qui  an- 
te fuerat  quaG  porcus.  Pftlm.^i.Hotno  cam  ia 
honore  effec , non  intellexit : comparatus  ed  iu- 
mentis  inGpientibus.Ac  firailis  fadus  ed  illis.  Hic 
ergo  homo  fadlus  ed , per  liberationem  ii  fpiricu 
porcino , Sc  reditutionem  imaginis  diuinx.  Da- 
niel^.  In  ipfo  tempore  fenfus  meus  reuerfus  ed 
ad  me , & ad  honorem  regni  mei  decoremqoe 
petueni : Sc  Ggura  mea  reuerfa  ed  ad  me. 

Ec  intrauerune  in  potcos  ] porcino  trodo  vi- 
uentes,vt  diximus.  Ecce  caufa  nocamenti[&  im- 
petu] Ecce  nocumentum  per  effedum.  Dicit  au- 
rem impetus  motum  non  ordinatum  i natura» 

impolfum  idxmone.  Dxmon  enim  impellit 
Sc  exagitat  eum  quem  inhabitat.  Et  Gc  feruntur 
volupeuoG  impeiu  dementis  concupifeentix.  Ec 
hoc  habec  porcus  ex  naiuca, cuius  ( vt  dicunt  Ari- 
jioteltj  & Anicem$A)  notatur  defcenfus  concupif- 
cemix  in  aurium  fummifEone  quas  ante  porcus 
fert  eremas.  Ita  voluptuofi  fummittunt  aures  ad 
audituro  quando  obfccrna  audiunt.  De  concupif- 
cencia  carnati  Ucob.x.  Vmifquifque  teneatur  i 
concupifeentia  fua  abdrafius  Sc  illedus  [ abiit] 
Bene  abiit , qui  viam  honedx  conuerfationis  de- 
reliquit. Eccli.o.  Muliet  fotnicatia  ed  quaG  der- 
cus  invia  quod  ab  omnibus  conculcabitur. 
beatus  vir  qui  non  abiit  in  via  peccatorum  [ per 
prxeeps]  quia  conaipifcentia  prxeeps  etiam  non 
vtitur  ratione.  Oftd  (.Ligauii  eumlpirirus  in  alis 
fuis.  Gojf.  Hitr9nymi.  Spiritus  fornicationis  Sc 
immunditix  ligat  Sc  prxeipitat  hominem  [ in 
dagnum]  quod  humorem  Ggnat  carnalium  vitio- 
rum: dcfuflbcatus  ed  , hoc  ed , extindus.  t-Ti- 
m/G.;.Qux  in  deliciis  ed,viuens  mortua ed-Idud 
ed  poculum  meretricis  v4'/>«r.i  Idudedraare 
rubens  concupifeentia  fanguinis  in  quo  fubmecG 
funt  ^gyptij  £x0d.t^. 

Quod  vt  viderunt  faAum  quipaf-’ 
ccbani, fugerunt:  & nuntiaueruncin 
ciuitatem  & in  villas. 

Hic  incipiunt  confluentia  ad  miracnium.  Et 
funt  quzdam  confequencia  ex  pane  padomm: 
quxdam  autem  cx  parce  ciuium  regionis:quxdara 
autem  ex  parte  Domini,  Sc  quxdam  ex  parte  eius 
qui  a dxmonibus  ed  liberatus.  Ex  parte  pado- 
rum  quidem  funt  tria : fa^i  fcilicet  conndeca- 
tto , maiedatis  trepidatio»  Sc  veritatis  nuntiatio. 

A a a Fa£li 


28o  D.  Alberti  Magni, Ord.  Prsed. 


FaAiconndecacio  nocatuc  com  dicicur  [ quod  vt 
videcunt]  hoc efl,diliget)tei  inipcxcrunc[fa£kuin] 
▼ircucc  diiiina  [ qui  parcebant  j hoc  cft  i paftotts. 
Sic  etiim  fada  Domini  confidetanda  funt  vt  vit- 
tus  operans  in  cis  confidetetur  ad  admitationem. 
AfMih.S.  Porro  homines  cum  vidiffrac  mitaii 
funt  lofue  6.Uli  ergo  homines  aitn  vidiilcntquod 
fecerat  fignum,  dicebant : Quia  hic  eft  vere  Pro- 
pheta qui  venturus  e(l  in  mundum. 

Fugenint  ] Ecce  roaieftatis  trepidatio.  Non 
enim  k dignos  reputabam  appropinquatione 
Domini:  quia^rcos  paueram  , Heue  Elius  pro- 
digus. Gtntj.i.  Audiui  vocem  tuam,  & timui : eo 
quod  nudus  ellem  i veEe  virtutum,  /«/ra  t . A fa- 
de  Dei  czli  ego  fugio.  Et  cE  ftulium  confilium: 
quia  potius  elTec  ad  ipfum  accedendum. 

Non  difcedimus  i te:viuiEcabis  nos  Domit>e. 

Et  numiauerunt  ] Ecce  nuntiatio  ventatis. 
Tob.  1 1.  Opera  Dei  leudare  & confiteri  honorifi- 
cum td.  ifd.  la.  Annuntiate  hoc  in  vniuerfa  ter- 
ra. Nuntiauerunc  autem  hoc  [ in  ctuitate  ] vbi 
habitabant  fapientes  & maiores  [&  in  villas]  hoc 
cfl , illius  ctuitatis  pagos  & rura , in  quibus  habi- 
tabant rudes  & minores.  Rom.  t.  Sapientibus  & 
infipientibus  debiror  Ium  : ita  quod  in  me  prom- 
ptum eft.  Nunti.andaeiiim  in  veritate  , & laude, 
tc  timore,  funt  opera  Oei:quia  ex  vericate  confii- 
tnani  fidem.cx  laude  reddunt  gratiarum  axonem, 
ex  timore  conuettunc  ad  bonam  operationem. 
De  primo  Rom.  9.  Veritatem  dico  in  Chndo 
I E s V , non  mentior.  De  fiteundo  & tertio 
Jfa.  if.  Ptopter  hoc  laudabit  tc  populus  fortis, 
duitas  gentium  robufiarum  timebit  te.  Omnibus 
autem  nuntianda  funt  magnalia  Dei.  Quia  ficut 
didtur  Sjpiefir.  6.  Pufilltim&  magnum  ipfe  fiteit, 
& .vqualiter  eft  ei  cura  de  omnibus.  PfMm.  1 43. 
luuenes  Sc  virgines,  fenes  cum  iunioribus  laudent 
nomen  Domini : quia  exaltatum  eft  nomen  eius 
folius.ConfeOioeius  Tupecczlum  & terram. 

Exierunt  autem  vtdere  quod  fadum 
eft:6c  venerunt  ad  I e s v m. 

Hic  ponitur  confequens  efferus  miraculi  ex 
parte  duium  regionis.  Dicuntur  aotem  hic  tria: 
exitus  videlicet  ad  probandum,veritati$  probatio 
per  vifum  & auditum  , rimotis  irrationabilis  per 
culfio  ex  veritate  probata.  De  primo  dicuntur  tria: 
exitus  ex  aiulira  canfarus,  finis  exitus  qui  eft  pro- 
batio pec  vifum  , & perueniio  exeuntium  vfqne 
ad  Dominum.  Exitus  autem  de  ciuitate  ^ villis, 
exitum  fignificat  priftinae  conuerfationis  5c  focie- 
tatts.  Geme/,  1 t.Egredete  de  terra  & de  cognatione 
tua , Sc  veni  in  terram  quam  monftrauero  tibi. 
Cantic,  r.  O pulcherrima  mulierum  egredere. 
jipee.  18.  Exite  ab  ea  populus  meus  [ videre] 
Quia. 

irrird/tt  dnimum  Jfmijfd  per  durei, 

Q^m  qudftint  9ChIu 

loh  41.  Auditu  auris  audiui  te:nunc  autem  oculus 
meus  videt  te.  Idcirco  ipfe  me  reprehendo, & ago 
prmicentiam.  hdn.  4.  lam  non  propter  tuam  lo- 
quelam credimus:ipfi  enim  audiuimus  & vidimus, 
quiahiceft  vere  Saluatoc  mundi.  Sic  H nobis 
exeundum  eft  i nobis  , &noftris:vt  videamus 
Dominum  1 e s v m a.  Corinth-  ).  Reuclata  facte 
gloriam  Domini  rpecnUntes  , in  eandem  imagi- 
sem  ttansformarour.  C4vr/c.  3.  Egredimini  filix 


IemraIcm,Sc  videte  Regero  Salomonem  [quod  fa- 
cium eft  ] Quia  interim  in  fadiis  fuis  Dominus 
videtut , donec  per  fpeciem  in  futuro  clarius  pet- 
fpiciatur.  t.Cenmh.ty  Videmus  «une  per  Ipeca- 
lum  & in  xnigmace , tunc  autem  facic.  ^om.  1. 
Inuiubilia  Dei  pec  ea  qux  fada  funt  intelledla, 
conrpiciutucifempiterna  quoque  vittuseius  & di- 
uinitas. 

Et  venetunt  ad  I e s v m ] qui  ficuc  dicitur 
UdJt.t^.  eft  via, veritas,  Ce  vita:via  portans,veti- 
tas  ducens,  vita  beatificans  Cc  gratificans : via  per 
mandatum , veritas  pec  verbum  , vita  per  gracix 
iuuameacum.  Et  viinam  ita  perftitillmc  ficut  be- 
ne venerunt-  Ad  huncaduencuro  inuicat  Mdttb, 
1 1 . Venite  ad  me  omnes  qni  laboraris,  Ce  onerati 
eftis  :&  ego  reficiam  vos  lerem.  p.  Qui  fugiftis 
gladium,  venite,  & nolite  ftare.  fyit/w.  43  Venite 
ad  me  fili) , audite  me,  timorem  Domini  docebo 
vos. 

Et  inucncrunt  hominem  fccicntcm 
a quo  dxmonia exieram,  veAicum,ac 
fana  mente,  ad  pedes  cius  , &cimue- 
.runt. 

Ecce  veritatis  probatio : primo  per  vifum , & 
fecundo  per  iteratum  auditum  icftincatum.  Dicit 
ergo  circa  primum  duo  : veritatis  per  rem  ipfam 
prubacionem  , $c  caufatum  in  cis  cx  tamo  prodi- 
gio timorem.  Circa  fa^i  veritatem  fexinlirera 
notamur,  ex  quibus  probatur  veritas:  quod  fcili- 
cet  luturalibiis  elt  redditus , quod  in  ordine  tegi- 
minis vitx  (edic  quietus  , quod  anterioris  ftaius 
erat  liber  redditus,  quod  vcftiru  honcftacis  erat 
amidlus , qtiod  fana  mente  erat  decoratus  , quod 
fermonibus  Dei  ctat  intentus.  Hxc  enim  lex 
fignificani  peritae  ^ dxmonto  liberatum.  Dicit 
ergo  quod  [luoenetunt]  hoc  eft,  intus  per  verita- 
tero  venerunt  (iue  cognouerunr,5r  ad  rei  notitiam 
perfrdfam  venerunt.  Mdttb.y.  Quxrite,  & inue- 
niecis.  Sic  fapiens  mulier  accendit  lucernam  ra- 
tionis , Ce  cuerrit  domum  cordis , & quarit  dili- 
genter donec  inueniat  Chril^i veritatem  Lhc.  tf. 
ffd.  p.  Quxrite  Dominum  dum  inueniri  poceft, 
inuocate  eum.  Sepitnt,  i . Inuenicur  ab  his  qui  fi- 
dem habent , apparet  autem  his  qui  non  tenianc 
illum  [ hominem  ] Qui  prius  porcino  fpiricu  im- 
mundo Ce  fero  vexabatur, modo  homo  inuenicur, 
reftttutus  humanis  & diuina  imagini.  Ctnef.  i. 
F.Kiamus  hominem  ad  imaginem  Ce  fimilitudi- 
nem  noftram.  EecU.iS.  Deus  de  terra  creauit  ho- 
minem, 6c  fecundum  imaginem  fuam  fecit  ilium. 
Et  quando  non  fequitur  imaginem, cum  Nabuco- 
donofor  conuertitur  in  beftiaro , cuius  adfcus  imi- 
tatur. • 

Sedentem  ] hoc  eft,  quiefeentem  in  vitx  regi- 
mine ordinato  , qui  prius  per  vepres  & montan.i 
exagitatus.  ArijleteUs  in.  8.  PhyJUer.  In  (bjendo 
Ce  quieiMndo  fit  anima  (aens  & prudens.72M^r».3. 
Sedebit  folirarius.  Ce  taccbicrquialeuauit  fe  fupiec 
fe.  LMC.vUim.  Sedete  in  ciuitate,  & orate, quo^- 
ufque  induamini  viiiute  ex  alto. 

A quo  dxmonia  exierant  J Ecce  priftini  ftacus 
liJ>eracio , hocefttdxmonnmexpulfio 
Abiiciamus  opera  tenebrarum,  /dceb.  4.  Refiftite 
diabolo,  & fugiet  i vobis.D^trr.3  ^.Dominusa  fa- 
devcftra  eliciet  inimicttveftiu,dfcctq;:  Conterere. 

VeftiiumJ 


in  Euang.  D.  Li 

Vc{litum]honefta(e  virtutis  8c  conuerfationis. 
tfm  .6  I.  Induit  mc  Dominus  veAimento  ldlu(is,& 
indumento  circumdedit  mc.  A'«m.  i Iii> 

duamur  jima  lucis  : lic  vt  iii  die  hnnelle  ambu!c> 
mus.  Ccitef.  |7.  Fecit  ent  (uuicam  polvmitami 
hoc  ell  y diiiedis  viitucibusdcpiClam.  ts.tch,  i6. 
Vediui  tedifcolotibus. 

Ac  fima  mente  ] in  continentia  lapienciz.Mens 
enim  eft  quae  teriim  tariones  &:  veritates  menfu 
tat.  Sana  autem  tunc  eO,  quando  id  perfr^c  face> 
repotell.  Continentia  autem » vi  dicit  A ffioiil, 
vimu  eft  qux  facit  hominem  permanere  in  men- 
fura  mentis » ira  quod  nun  abducitur  violentia 
paffionis  & teniationis.  Itran.  17.  Sana  me  Do- 
mine • & fanabor : faluuin  me  fac , & ialuus  ero: 
quoniam  laus  mea  tu  es  Pptlm.xoi.  Qui  fanat 
omnes  iniiemitates  tuas.Hxc  fanicas  memis  perfi- 
citur pet  continentiam , palHones . menfura  fanre 
roencis  rdrenantera.  Ecdi.  t ^ . Qui  continens  efi 
hifiitix  apprehendet  illam  , & obuiabit  ilii  quali 
macer  honorificara.  Cibabis  illos  pane  vicz  & 
intelledlus.  Et  infra.  Firmabitur  in  illo  t & non 
fleretur : & continebit  illum . & non  confun- 
detur. 

Ad  pedes  eius  } verbum  & monita  illius  in- 
ceiTanter  audientem.  Luc,  tc.  Maria  autem  fecus 
pedes  Domini  fedebat , & verbum  illius  femper 
audiebat.  Recordatus  enim  ecat  ific  quod  dixit 
HAuc.\ . Egredietur  diabolus  ante  petlcs  eius.  £t 
ideo  femper  illis  lurfic  vc(ligiis»ancequxdiadolus 
Rare  non  porerir.  In  his  ergoeR  probatio  plenx 
veritatis  [&]  ideo  [timuerunt  ] timorem  reueren- 
tue  ad  Dominum  concipiemes.//4^.4r.}.  Domine 
audiui  auditum  cuum,&  ciinui;confidciaui  opera 
cua>  & expaui. 

Nuntuuerunc  aucem  illis  & qui  vi> 
deranc , quomodo  fanus  faflus  cfTct  a 
legione. 

Ecce  auditus  ceRificatus.  llb*  enim  duo  lenfus 
funt  difciplmalesrvifus,  & audicut:&ex  Ius  plene 
cenificatur  veritas.  Dicuntur  autem  hic  tria: 
nuntiatio  » veritas  nuntiantium  , & modus  rei 
ountiatx.  Nuntiatio  notatur  cum  dicitur  [Nun- 
tiauerunc  autem  illis]  Annuntiauctunc 

opera  Dei » & faRa  eius  intcllexerunc  [ & hi  qui 
viderant  ] Ecce  certitudo  nuntiantium : quia  vifa 
iunc  certa.  it.  Nuntiate  qux  vidiflis  & 

audiuiRis.r./«44.i.  Quod  vidimus, quod  audiui- 
mos,  quod  manus  noRrz  contrcRauerunt  de  ver- 
bo vitx:hoc  annuntiamus  [quomodo  (anus  faRus 
cRet  li  legione!  Ecce  aimunii arx  rei  moA\ii.han.$ . 
Eccefanas  faRus  es:iam  noli  peccare, ne  de  extero 
peius  tibi  aliquid  contingat.  • 

Ec  rogauerunt  illum  omnis  multi* 
tudo  regionis  Gerafenorum  vc  difcc- 
deret  ab  ipRs:quia  timore  magno  tene- 
bamur. 

Hic  notatur  qualiter  irrationabili  timore  funt 
perculfi.  Dicuntur  autem  hic  tria:rpgatio,  vnani- 
mitas  rogantium  res  petita  cum  caufa  petitio- 
nis.Rogatio  exprimitur  cum  dicitur  [togaueruni] 
illum  quem  forte  violenter  eiecident , u nou  roa* 

D»  Alb*rsi  Aia^ni^in  £ua»g.  D.Luc. 


jS.Cap.VIir.  181 

iedatem  cius  exiimuident.  Vel  fotte  fdentes  (e 
peccatores  timebant  ne  teroemorarentur  eorum 
iniquitates,  deperirent  propter  fuam  indignita- 
tem. Et  ideo  etiam  ad  preces  fe  couucrtecunt.  1. 
Ttmeth.\,  Seniorem  tc  ne  inctepaucris,rcdob/ecra 
vt  patrem  Gtnef.  ji,  Deus  patris  tui  heri  dixic 
mihi : Cauc  nc  loquaris  contra  lacob  quicquam 
durius  [ omnis  multitudo  ] Vnanimitacis  cogan- 
tium[tegionjs  Gerafcnoium  ] quia  tot  porci  ma- 
gnz  eram  multitudinis , & tot  millia  dxmonum 
magnx  multitudini  principabantur.  Muliiiudinis 
enim  Gerafenorum , hoc  cfi  , auras  humanas  ca- 
ptantium , concors  confenfus  eR  ad  eiiciendum 
Chtifium.  Pfitta.il,  Cogitaueruni  vnanimitei> 
fimul  adiicrfum  te  leRamenium  difpofuerunc  [vt 
difcederetab  tpfisUffi'  Dixerunt  Domino  Deo: 
Recede  i nobis  , Icientiam  viarum  loazum  nolu- 
mus. EtcR  milerabile,quod  illi  nunquam  vnani- 
miter  repulerunt  dxmones,  qui  a multo  tempote 
erant  curo  eis:&  femel  tantum  venientem  Domi- 
num llatim  i Reieccrunr.j.Xe^.i  7>Quid  mihidc 
tibi  efl  vir  Dei ) ingtelTus  es  ad  me,vt  tememora- 
icntur  iniquitates  mcx,&  occideres  filium  meum) 
Eae.  $.  bxia  me  rqtiia  homo  peccator  fum  Do- 
mine [quia  timore  magno  tenebantur  ] quia  por- 
corum mote  viuenies,  umebant  porcis  pati  uini- 
lia.  Ex«d.\^.  Fugiamus  Ifraclem  : qiua  Dominus 
pugnat  pro  eo  contra  nos.  Sed  llulti  fuecunt:quia 
a dxmotiibus  non  nili  per  Dominum  poterant 
liberari.  Pfilm.j^.  Timor  dc  tremor  venerunt 
fuper  mcn^contexerunt  roe  tenebrx,  Htbr.  t » ,Qui 
audierunt  excufauerunt , necis  fieiec  verbum  : ita 
terribile  erat  quod  videbatur 

Ipfc  autem  afeendens  nauim,  reuer- 
fusclE 

iRud  eR  conlequens  ex  parce  Domini : dereli- 
Rio  fcilicec  indeuotorum. Dicit  ergo  [Ipfe  autem] 
fcilicet  I £ s V $ [alcendens]  Semperenim  afeen- 
dit  Dominus.  Modo  autem  fuper  capacitatem 
eorum  qui  emn  a fe  difccderc  rogabantxR  eleua- 
ms:faciens  ficui  Paulus  dc  Barnabas  Ati.x  3.  Vo- 
bis oponebat  primo  loqui  verbum  Dei:  fed  quia 
repellitis  illud  > & indignos  vos  iud^^s  xterna 
viia:ecce  , conucteimur  ad  Gentes,  orntesenim 
habitabant  in  Galiixa.  A fccndere  ergo  e(l  exaltari 
in  cogitatione  deuotorum.  Pf,tm.  10  Exaltare 
Domine  in  virtute  tua  : cantabimus  de  prallemus 
virtutes  tuas.  Aftch.  1.  Ipfe  afeendet  pandens  itet 
ante  eos.  Nauis  autem  qua  vndis  lupematat , eR 
viaviriutis  nulquam  metla  in  aquis concupilcen- 
tix.  Et  hicnauiculavocatur  propter  vitx  lux  hu- 
militatem. Vocatur  autem  & nauis  pioptet  vir- 
tutis fecuritatem.  14.  Tranlcuncesmare 

per  ratem  liberati  funt.  Pntitrlt.  vlum.  FaRa  cR 
quali  nauis  inRitoris  , delonge  portans  panem 
liiuro  [ Reuerfiis  eR  ] in  Galifzam  ad  duitatem 
fuam,  vt  dicit  Matthem  , hoccR  , Capharnaum, 
quam  fuam  fixit  coiufcaiione  roiracuIoruro.Ec  eR 
mirabile  de  pietate  ChnRi:quia  rogatus  recedere, 
recedit  ab  indeuocis : dc  non  rogatus  fupertienic 
deuotis , vbi  feie  fe  ea  qux  pertinent  ad  falutem, 
operaturum : nec  cxpeRat  donec  curo  chotis  dc 
proceRionibus  recipiatur.  Vndc5Wpie»r.i  a. excla- 
mat ad  ipfum  Sapientia.  Oquam  bonus  dc  fuauis 
eR  Domine  rpiritustuus  in  nobislNon  enim  con- 
uiciacut  his  qui  curo  a fe  eilciunc , nec  expeRac 
A a 3 fupplica 


iSz  D,  AlbertiMagni,  Ord,  Pr^d. 


rupplicationc*  coruro  qni  (e  inuitcm;fcd  ingerit  fe  | 
omnibus  ad  (alutcm.  Ahfk  6.  Popule  meus  quid  : 
fcci  libi.aui  quid  uioicftus  fui  r ibiHcfpondc  jnibi. 
Eiiciciuibos  enim  moleftus  non  fuit.  Recipiemes 
«utem  giatis  faiuauit,  implens  illud  i.  T.moth.  4. 
InOa  opportune,  importune. 

Et  rogabat  illum  vir  a quodxmonia 
exierant  1 vtcum eo eflcc.  Dimifit au- 
tem cum  I E s V s,  dicens : Redi  in  do- 
mum tuam  , Se  narra  quanta  tibi  fecit 
JDeus.  Ec  abiit  per  vniucrfam  ciui- 
tatem  ) prxdicaus  quanta  illi  fecilEct 
1 E s V s. 

Ecctt  confequens  ex  parte  fanati  ^ dxmonio. 
£t  dicuntur  tria , quorum  primum  ell  (anati  ad 
Dominum  deuotio.  Secundum  autem  eiufdcm  i 
Chiifto  falutarisinfttuftio.  Tertium  veto  iuftru- 

feruens  exceutio  eorum  qu*  it  Domino  in- 
iund^a  fibi  cognouti.  Dicit  itaque  [ Et  rogabat 
illum  ] fcilicet  I e s v m [ ille  a quo  exierant  dx- 
monia  1 volens  adhxterc  ei  qui  libi  fuerat  caufa 
falucis  [vt  cum  eo  e(Tet  ] & fcqueretur  cum , licuc 
Mana  Magdalena.  FfAim.6x  Adhziit  anima  mc^ 
poUteimelurccpit  dextera  tua.  Z4ch.%  Ibimus 
vobifeum.  Dominus  enim  vobifeum. 

Viuit  Dominus  & viuit  anima  ma  :qi>ia  non  de- 
relinquam te-  Et  cft  laudanda  illius  deuotio , cui 
dulce  erae  remanere  cum  Domino  , & bbetari  a 
diabolo.  PhUtp.t.  Cupio  diilolui , &ellccum 
Cbrido  , multo  magis  melius.  Rnihi.  Non  ad- 
ucrfcrismibi  vt  relinquam  re,dc  abeam.Quocun 
que  enim  petrexetis  pergam,  Sc  vbi  morata  fueris 
ibi  morabor.  MMth.17.  Domine, bonum  e(l  nos 
hic  elTc. 

Dimilic  autem  inum,dicens]  Ecce  vtilior  di 
tniflio  & indrudlio.  Caufa  autem  dimilTionis  ell, 
vc  faltem  indeuoti  aliquem  habeam  tedem  veri 
tatis  Domino  recedente  , & aliquem  adhortan 
tem  ad  falucem.  Eiitis  mihi  cedes  in  Ictu- 
falcm , & in  ludxa , & Samacia,&  vfqtie  ad  vici- 
mum  (crrx.  Caufa  etiam  alia  potuit  clTc,vt  nobis 
fonnam  ^||e(  ,ne  curatos  inrelUmonium  laudis 
nobifeum  duceremus,  t. Mihi  ptp  mi- 
nimo ed  vt  a vobis  iudicce  , aut  ab  humano  dic. 
Et  infra.  Laus  ctit  vnicuique  a Deo.  Tertia  etiam 
caufa  ellc  potuit.  Quia  iam  ide  confirmatus  fuit: 
& ideo  ad  prxdicaudum  mittendus  fuit,  maxime 
cum  notus  el^c  6c  vir  ptxclarx  dignitatis , & 
multum  fru^lum  facete  polTet.  Alatih.o.  Roga  e 
Dominum  mellis  vc  mittat  operarios  in  meficm 
fuam.  Ite,  ecce  ego  mitto  vos.  Matth.  ixxtcm 
euro  qui  in  dolo  pioptcr  cupiditatem  feaim  ede 
voluic,nonmilit,red  abiccit, dicens  : Quovis  me 
fcqui ) Vulpes  foueas  habent  & volucres  exit  ni- 
dos : Filius  autem  hominis  non  h.ibet  vbi  caput 
fuum  reclinet.  His  ergo  de  caulis  idum  deuotum 
dimilic  [dicens]  per  indru<dionem. 

Redi  in  domum  tuam  ] hoc  cft , ad  familiam 
tux  generationis,  in  qua  magis  vales, cum  livho 
mo  prxciatx  dignitatis.  M-ttib  9.  Tolle  le^um 
tuum , Si  vade  in  domum  tuam.  Prxtcrea,Tuis 
primo  prxdicare  tenetis.  i.Timatb.j.  Siquis  fuo- 
rum  & maxime  domedicorum  curam  non  habet, 
fidem  negauit , & cd  inhdeli  deterior  [ & narra] 
ptxdicando[qoan(a]bcncfi€ia[(ibi]p€rme[fcceric 


Dens]  Pfalm.u.  Narrabo  nomen  tuum  fratribus 
Q'cis , in  medio  Eccicli.x  laudabo  tc.  Hoc  autem 
fecit  ideo  vt  illis  clarx  dignitatis  coftuerfis,  faci- 
lius alij  ccmiCTtcminur.  1 .A^Uihai.i.  Princeps  & 
clarilhmiis  & magnus  es  in  hac  ciuiiaie  , & or- 
natus filiis  & fratribus.  Ergo  accede  prior  & fac 
iullum  ivgis.  Matures  enim  fum  minoribus  in 
exemplum  obediencix  $c  fidei. 

Et  abiit  per  vniucrfam  ciuitatemJmetropoUm. 
Et  eddeuota  fanari  obedietnia,Gf#r'C.).Surg3m, 
& circuibo  ciuitatem , quxtens  quem  diligit  ani- 
ma mea.  lona  y Ingredus  ed  lonas  in  ciuitatem 
itinere  dici  vnius  , & prxdicauic  [ prxdicans  om- 
nibus] Ec  ed  mirum  quod  dxmoniacus  a legione 
curatus  , fadus  cd  Enangelida.  Msrc.  vhtm. 
Prxdicatc  Euangelium  omni  creacurx  [ quanta 
ilii]  beneficiorum  miracula  [ fecillct  Iesvs] 
hoc  ed , Saluaior.  Pfxlm  6^.  Venite  , audite , & 
narrabo  vobis  omnes  qui  timetis  Deum  quanta 
fecit  animx  mcx.  Toh*  1 1.  Bonis  omnibus  pec 
cum  repleri  fumus : quid  idi  ad  Iroc  dignum  po- 
terimus date? 

Fa<5um  eft  autem  , ciim  rcdiilTct 
Iesvs,  excepit  illum  turba  : erant 
enim  omnes  cxpecTamcs  cum. 

Hic  incipit  odendere  verbi  vittmein  in  tnem- 
do minori,  hoc  ed,  in  homine,  tam  in  vita  quam 
in  mone.  Et  ideo  hic  duo  inducuntur  miracula, 
quorum  vimm  cd  de  fanar ioncemoirotfTx,  pro 
qua  nemo  intcrcclTic.  Alterum  autem  de  fufeita- 
lionc  filix  Archifynagogi , pro  qua  multi  inter- 
cedebant, quam  clamore  fufeitauit : docens  Apo- 
dolos  quod  verbo  virtutis  fux  omnia  portat: 
aliquando  fanans  vinute,  verbum  confirmante: 
aliquando  autem  verbi  potedate:  vt  & ipfi  virtu- 
te vtantur  in  vitx  tcdiinoaium,  6c  verbo  in  veri- 
tatis illuminationem,  Et  ideo  diuidttor  tota  hxc 
hidoria  induas  partes  , in  quarum  prima  agitur 
de  folennitate  recipientium  fc  > & expedUntium 
reditmneius,quem  indnioti  abicccrimt.  In  fecun- 
da autem  ponuntur  ea  qux  facium  ad  miraculo- 
rum perfe^onem.  Circa  piimum  tria  dicuntur: 
reduus  fcilicet , exceptio  foiennis , Sc  caufa  exce- 
pi ionis.Kcdicus  deferibitur  cum  dicit[Fa<duro  cd 
amem,  cum  redilTn  ] ad  dcuoioi;  qui  noueranc 
opera  virrmumciu$.C^Niic.6.Rctieiierc,reuertcre 
Suiumitts : leucttefc,  rcuettere  vt  imucamur  te. 
Reuertere,  inquam,  aduentu  iterato  veritatis,  pet 
itluminarioircm  imclicdus.  /.wc.i.lllimiinarc  his 
qui  in  tenebris  & in  vmbta  mortis  fedent , ad 
diligendos  pedes  nodros  in  viam  pacis.  Reuer- 
tere pec  acccnfionem  ade^s  in  aidoie  charkaris. 
//4.SI.  Donec  egredianir  vt  fplcndor  iudus  eius, 
&c  SMuator  cius  vcliit  lampas  accendatur.  Rcucr- 
rcre  per  infufionem  virtutis  ad  coratianem  infir- 
mitatis. Pcttianfiuii  benefaciendo  , &; 

fanando  omnes  opprellus  a diabolo  : quoniam 
Deus  erat  cum  illo.  Reuertere  per  odenfionem 
tux  fpeciet , auditum  tux  prxdicaiionis  ad  do- 
idrinam  honcd,Tconueifationis.  Offen- 

de mihi  faciem  tuam  , fonec  vox  tua  in  auribus 
meis.  Vox  enim  tua  dulcis , & facies  tua  decora. 
Sic  ergo  oim  iediillct[exccpit  illum  turba  multa] 
luxra  If.t.6o.  vaticinium.  Lcua  in  circuitu  ocu- 
los tuos  : omnes  idi  congregati  funt , venerunt 
tibi.  loattAt.  Tiuba  inulta  qux  conuenerat  ad 
diem 


Digilized  by  Coogie 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  V 1 1 1.  285 


diem  fedam , clamabat  Domino  : Denedidlus  qui 
vcnic  in  nomi«w  Domini.  PfMm.i  17.  O Do- 
mine faluum  me  fac » 6 Domine  » b<ne  ptofpc- 
Tarc : bencdiiins  qui  vcuit  in  nomine  Domnii 
[Etam  enim  omnes expcdtanteseum  ] Ecce  caaHt 
eapcdationis : quia  cum  magno  dcfidctio  falutis 
in  corpore  & anima  > expe^lamcs  erant  tcdiium 
Saluatoris.  Expe^aiu  expeflaui  Do- 

minum , & intendit  mihi.  AF$ch<U7.  Ego  au- 
tem ad  Dominum  aipiciam  , Sc  expedabo  Deum 
Saluatorem  meum. 

Ecce  venit  vir  cui  nomen  birus , fic 
ipfe  princeps  fynagogac  erat. 

Hxc  eil  fecunda  pars  in  qua  ponitur  hiftoria 
duorum  miraculoium.  & diuidiiur  in  par^  tre», 
in  quarum  pnma  ad  miraculum  faciendum  poni- 
tur intercedentium  digniras  &:  multitudo,  & Do- 
mini ad  faciendum  inclinatio.  In  fecunda,  cum 
edet  in  itinere  » ponitur  piioiis  miracuit  in  fana- 
tione  emorroitTx  peife&io.  In  tertia  vero  poni- 
tur Elix  Archifynagogi  fufcitatio.Iii  prima  harum 
ponuntur  tria : intercedentis  dignitas  , imerce 
dentis  humilitaSi  & iniercedeniis  deuota  podula- 
lio  cum  rationis  allegatione  , qtix  compulit  af- 
fe^m  paternum  ad  populandum.  De  primo  di 
cuntuc  ttia : poPulantis  llcenuicas  , poPiiianiis 
famofuiu  nomen , Sc  poPulantis  dignitas.  De 
primo  dicit. 

Et  ecce  ] in  tutba  vt  intcrcefllonc  raukorum 
exaudiretur  facilius » jcelTct  miraculum  coram 
multis  fadlom  gloriofiiis  [vir]  in  quo  imeUigitur 
Areuuitas  principis  in  regenda  repubhea  Bias  qui 
fiiic  vmis.de  y.Sapientibus  Apollinis  dicit : Pein* 
cipatus  oPendit  virum.  Vir  enim  eP  , vt  dicit 
G/e,orii44 , qui  contra  biformes  fortunxinfulius, 
vniformi  conPaniia  mentis  militat  jrxmunitus. 
Et  vere  vir  virens  virore  fidei  * qui  ulutem  filix 
non  peterer  ab  eo  quem  non  crederet  Saluatorem. 
Jeum.17-  Beatus  vir  qui  confidit  in  Domino  , Sc 
erit  Dominus  fiducia  cius.Erit  enim quafi lignum 
viride ) quod  ad  humorem  murie  radices  fuas. 
Virdnquam  . a vi  metuis  , quem  non  dcfpetario 
{alutis  ex  magnitudine  infirmitatis  deiccit  a fpe 
falutis.  Rom  tn.^.  Qui  comta  rpem  in  fjiemcrc 
didit » vt  vete  ic  ptobatet  filium  Abtahx.  Hic 
ergo  vir. 

Cui  nomen  laimsjBcce  defignatio  faroofi  no- 
minis. Interpretatur  enim  lairus  illuminatus, 
cuius  facies  cum  Domino  in  monte  rcfplenduit 
£xod.  ^4.  Illuminatus  ad  fidem  Redemptoris. 
a.C«r/m/r.).Nos  omnes  gloriam  Domini  rcuelata 
facie  fpcculantcs , in  eandem  imagiiwm  iransfor- 
snamur  ^ claritate  in  clatitatcmtanquam  a Do- 
mino Spitita  Hic  ergo  fic  ioxia  nomen  fuum  ad 
fidem  illuminatus  Domino  fe  ptxfenians. 

Et  ipfc  princeps  fvnagogxcrat  j Allegatio  cP 
dignitatis  . noncuiuflil^  , fed  ecciefiaPicx  quz 
maior  erat  ompi  dignitate  feculati.  Principes 
enim  tales  populorum  congregati  funt  qui  cum 
Deo  Abraham.  Princeps  autem  crateuiuseP  pri- 
ma potePas  Sc  iufifihaio  mhisqux  fpcAant  ad 
{ynagogam  , exteris  ad  minora  officia  deputatis. 

Princeps  quxfunr  digna  ptincipccogita- 
bit : Sc  non  erit  amplius  is  qui  innpiens  eP,  ptin* 
ceps.  Principis  enim  cP  rura  & condere  , Sc  aliis 
pixeipere , Sc  alios  ad  honePa  per  verba  Sc  exem- 


pla ducere.  Hxc  enim  (eundum  //m.  funt  con- 
digna principi.  Et  ideo  dicit  //«.ta-  quod  frau- 
dulentus non  vocabiuir  nutor.  Ipie  enim  cogita- 
tiones conciniuuit  ad  perdendos  mites.  Fraudu- 
lentus enim,  qui  ditAar  leges  ad  perdendos  & ex- 
poliandos mites  Sc  innocentes  , tyrannus  cP. 
Princeps  autem  non  nifivtilia  populo  decernit: 
Sc  hoc  aliis  prxeipit  quod  iple  prior  facit.  E- 
contta  dc  malis  principibus  fyiugogx  dicitur 
Maith.  Alligant  onera grauia  & imporrabi- 
lia,&  imponunt  ea  in  humetos  hominum : digito 
autem  fuo  nolunt  ca  mouere.lPe  autem  princeps  * 
etac  fummus  facerdos , ficqt  Epifeopus , vel  At- 
chiepifeopus  apud  nos  [fynagogxl  Et  in  hoc  no- 
latui  quod  iam  in  faciificiis  & iacramentis  fy- 
nagogx  celTauerac  virtus  curationum,  Sc  inchoa- 
bitur noua gratia,  & requirebatur  qui  curaret. 
Htbr.j.  Nihil  ad  perfcdlum  adduxit  lex.  Sienim 
aliquem  ad  perfeAum  duxilTec , ipfe  princeps  fy- 
nagogz  alium  non  requireret. 

Et  cecidit  ad  pedes  I e s v > ro- 
gans eum  vc  intraret  in  domum  fuam, 
uia  vnica  filia  erat  illi  fere  annonrm 
uodccim,&hxc  moriebatur. 

Tangitur  hic  iPius  principis  humilitas.  Et 
tanguntur  duo : fuppliatas  adorationis , Sc  hu- 
militas cordis.  Suppitetras  adorationis  notatur  in 
hoc  quod  pronus  adorauir.  £x'9.{.4.Adotauerunt 
proni  in  terram.  Pronus  enim  cadit  in  Deum. 
Supinus  autem  cadit  ^ Deo  & aueititur  ab  ipfo. 
Et  ideo  pronus  manuum  apptehenfione  adhxrec 
Deo,  & accedit  ad  iprum.  Supinus  autem  capite 
auertiur  ab  ipfo.  Sc  impingiccomra  cum  pedibus. 
DeuttT.4.  Vos  qui  adhxretis  Domino,  viuitis 
vniuerfi.  De  fupinis  autem  /ft.io  dicitur:!n  om- 
nibus his  non  cA  aucrfus  fiiior  eius  , Sc  populus 
non  eA  reuerfusad  percutientem  (e.i.Corin  h.14. 
Cadens  in  faciem  uiam  adorauir  Deum, pronun- 
tians quod  vete  Deus  in  nobis  Iit. 

Ad  pedes  I esv]  Ecce  humtliias  deuocionis: 
quia  cum  princeps  edet . non  dedignatus  cA  lo- 
cum pedum  quxrcie.  Ffmlm.  1 )'i . Adocauimus  in 
loco  vbi  Acterunt  pedes  eius.  4.  Rf^.  4.  Miilicc 
Sunamitis  tenuit  pedes  Eiifei.  Sic  dixit  .Mardo- 
chxiis  quod  ptofalute  IfracI  paratus  ei.ic  ofculati 
pedes  Aman  Efihtr  ) . Sed  Sc  multo  magis  Chri- 
Ai.  Sic  mulier  peccatrix  Aans  retro  fecus  pedes 
Ies  V ofculabaruTCos  Luc.7,  Sic  multi  gratiam 
inuenerunt  ad  pedes  Domini.  Htbr.  4.  'Adea- 
mus igitur  cum  fiducia  ad  thronum  gratix  eius: 
vt  milericordiam  inueniamus  in  auxilio  oppor- 
tuno. 

Rogans  eum  ] Ecce  fupplicatio  in  qua  duo 
contiisentur : m<^us,&  res  pnita.  Modus  expri- 
mitur per  hoc  quod  dicit  [ rogans  eum]  EA  roga- 
tio , petitio  aim  fupplicatione  Sc  humilitate. 
EccU.  Oratio  humiliantis  (e  Mnetrac  nubes. 
Ec  attende,  qaod  cum  magnus  enet, non  conuer- 
tituc  ad  imperium  vel  ad  preces  armatas , feiens 
diuinitatem  non  cogi  niu  per  humilitatem.  Et 
hoc  cA  argumentum  fidei  ipfius.D<sni</.).ln  ani- 
mo contiito,  &fpiriiu  humilitatis  fufeipiamut 
[ vt  intraret  in  domum  cius  ] Hic  tangitur  res 
petita , & eA  duplex  : quia  vna  ordinaiut  ad 
alteram, fcilicet,  vt  intraret  in  domum,  & (ufeita- 
ret  filiam. 

A a 4 Qu^titus 


Digitized  by  Google 


284  D-  Alberti  Magni,  Ord  Prad. 


Qoaritur  aurem.  Quare  non  iiurepaiur  ifte  fi- 
cuc  ic^kilus  han.d,  Er  de  huc  partes  multas  teddi- 
runt  tationcs.Pnma  quidem  cUtquia  idc  cum  illis 
Hgnis  humilitaris  & dcuotionis  petit  :quud  non 
ille.  Procumbit  in  pedibus:quod  lignum  clldcuo* 
t*  Hdci  licet  pufillar.  Pfalm.  98.  Adorate  Icabcl- 
lum  pedum  eius,  quoniam  rauQinn  ell.  Secunda 
arucm  ell: quia  ille  ad  aliud  petit  quam  ille. 
Ide  enim  petit,  vt  vifo  lamento  matris  pueli» 
magis  moueattic  ad  mifericordiam : ille  autem, 
quia  ablcutcm  noii  credidit  cuwte  polle.  Jft.  64. 
•Nunquid  Tuper  his  continebis  ic,&  tacebis. &:  af- 
fliges nos  tcncmcmcr,?  Q^d.  Non  continebis  vi- 
fceta  pietatis,  vifa  t.inta  miferiain  me,  Se  in 
matre,  & in  familia  domus:  (quam  quamuis 
icias  iam  per  ptarfeientiam  diuinitaris)  tamen  hu- 
manitus moneberis  videns  eam  ocubs  carnis. 

Tertia caufa ell:  quia  (icut  taSlus  mundiflims 
fux,  Se  deitati  vnitx  carnis , multa  operabatur  in 
vgri$:ica  fciult  quod  prTfentia  corporalis  per 
fenfum  tafttis  miifta  faceret  in  filia,  fi  fc  domui 
przfentare  dignaretur  M<i!ta  enim  faefr  carbo 
ignitus , qux  non  facit  natura  ignis.  Et  ita  facit 
inulta  deitati  vnita  humanitas,  quz non  facit 
per  feipfatn  feparara  deitas.  Thejfnl  60.  Locum 
pedum  meorum  glorificabo.  Locus  enim  pedum, 
ell  humanitas, qux  glucificacur , quando  mirabi 
libus  per  fuum  contagium  fallis  honoratur. 

Quarta  caufa  c(l,vt  incarnationis  xdificeiur  fi 
des,  quia  nili  pixfent  ia  deitatis  aliqua  opet  aretur, 
qux  non  faceret  abfens  , non  conflruerccui  fides 
incarnationis,  /m».  Opera  qux  ego  facio  in 
nomine  Pactis  mei , ipfa  (unt  qux  tcllimonium 
rhibencdemc.  His  ergo  decaufis  non  repre- 
nditut  qui  Dominum  rogauit , vt  domum  eius 
intraret.  Lmc.  i 9-Hodic  falus  domui  huic  fadlacfi: 
eo  quod  de  ipfe  filius  fit  Abrahx. 

(^ia  vnica  filia  ctat  illi  ] Ecce  allegatio  peti- 
tionis fubimcllcflx  : qux  eft  , ve  fufeitarer  filiam 
eius : qux,  ficuc  dicitur  A/air/i.  9.  defiin^a  erat. 
Hic  autem.  Se  Mjrc.f  dicicur.quod  moriebatur, 
hoc  ell,  etat  in  moriendo , quia  exeunte  patre  de 
domo,  erat  in  agorre.  Sed  cum  moram  f.ccrec,re- 
diens  iam  tendebat  ad  mmtero  , &c  tandem  etiam 
mortua  efl  : ficut  Si  inferius  patri  nunciacur.Qua- 
tunr  autem  dicuntur  ad  exaggerationem  doloris 

{lairis.dc  prouocationem  mifericordix  Chrilli, 
cilicet,  quod  etat  vnicum  natorx  pignus, fragili 
tas  fexus,  teneritudo  xtatis  florentis,  & mileria  iu 
firmitatis.  De  primo  dicit  [quia  vnica  erat  ilii]  & , 
ideo  alTciflum  paternum  totum  pofTederat,  qui  in 
alia  natutx  pignora  indiuifus  erat.  i i-Sicuc 
mater  vnicum  amat  filium , ita  te  diligebam.  ' 
Jrrem.  6.  Ludum  vnigenici  fac  tibi  piandum 
amarum.  j 

• Fdia  ] Ecce  fexus  infirmitas.  Filia  enim  magis 
tenera  ell  quam  filius.  £<cU.\6.  Eil  filia  meliur 
filio.  Indub  15.  Tu  gloria  Ifrael,  tu  Ixtitia  Icru-  I 
falem  , tu  honorificentia  populi  nullrl.  Poterat  I 
enim  efie  quod  tunc  filix  tenerius  diligebantur 
drea  adiientum  Saluatoiis:  quia  fpcrabaturquod 
de  ipfis  incarnandus  elTd  Saluacor.  Puih  3. Bene-  ; 
dida  filia  tu  a Domino. 

Fere  duodecim  annorum  ] iam  quafi  pubes  cf 
ftda,  6c  ideo  iucundiiati  parentum  p.-itabatur , Sc 
in  callitatc  nutrita,  fpem  honefijtis  iam  promit- 
tebat,& gaudium  pareimun.  Dumiit Parentes  | 
enim  eius  cum  clTcnt  iufii, erudierunt  filiam  fiiam  j 


fecundum  Icgrm  Moyfi.  Cdniic.Z.  Soror  noflra 
paiuula,  & vbeta  non  habet,  hoccll,  tenella, 
ex  qua  fpes  polletitatis  habetur  , Sc  nondum 
frudus. 

Et  hxc  moriebflcur  1 hoc  ell , mori  incipiebat. 
Et  hic  allegatur  magnitudo  miferiz  : quia  pacet- 
numaffidum  multum  alfecii  dolor  mortis  filix, 
cx  qua  pignus  nondum  fufeeperat.  Thren.t.  Vic- 
gines  eorum  fqualidx , & ipfa  opptelTa  amaritu- 
dine. Significatur  allcgorice  hac  filia , caro  , ve! 
Ecclella  , qux  moiiiui  quidem,  caro , quando  ab 
^ inquieto  rpiritii  regitur  i vel  Ecclefia  , quando  ab 
inquieto  Prxiato.  Thrtn.vltim.  Mulieres  in  Sion 
I luimiliauerunc , & virgines  in  duitatibus  luda. 
Taliter  autem  exponere  non  ell  difficile. 

Et  contigit  dum  irce,  a curtis  com- 
prim^atur. 

! Hic  inrelligitur  bonitas  Domini,  & inclinatio 
ad  faciendum  miraculum.  Et  ell  hic  inchoatio  ad 
operationem  alterius  miraculi.  Ei  tanguntur  tria. 
Primum  quorum , deferiptio  modi , vbi , & quo- 
modo acccffic  ad  eum  mulier.  Secundum  autem, 
quod  humilitas  , Sc  dcuutio  , & fides  defciibitur 
mulieris  accedentis.  Tertium  ell  fama  miraculi, 
ordinata  ad  confuriaiionem  cuiuflibet  credentis. 
Dicit  igitur  de  primo  quod  [ contigit  dum  itet  ] 
hoc  cA  , in  eundo  elTct  ad  domum  principii : quia 
vittiis  de  illo  femper  manr.bat  ficut  fons.  Lnc.  tf. 
Virtustle  illo  exibat , Sc  fanabat  omnes  [ a turbis 
comprimebatur  ] Comprimebatur  autem  ptopict 
muliitudincm.  Turbx enim  funt  turbatamuln- 
tudotqux  etiam  Dominum  comptimit.nec  difc«- 
nit./«jA.  16.  In  mundo  pteiruram  habebitis  , in 
me  autem  pacem.  PreHura  autem  turbx  efl  tri- 
plex. Eft  enim  admitamium  fa^a  eius  : & ideo 
cum  prdFura  ad  vfum  prementium  Io4ti.6.  Se- 
quebatur eum  multitudo  magna  : quia  vidcbanc 
ngna  qux  faciebat  fupet  his  qui  infirmabantur. 
Sunt  etiam  tuibx  deuotorum  , audire  eum  Sc  vi- 
I dere  propter  xJificationem  cupientium  : ficut 
j /odft.  II.  Tuiba  exiens  ad  eum  dixit  Philippo: 
Domine,  volumus  lefum  videre.  EA  etiam  turba, 
tota  turbata  ChriAum  perrequcntium,&  preflu- 
ras  ei  fufeitantium : qui  fequebamur  vt  caperent 
I Sc  accufatent. i x.  Abeuntes  Pharifxi  con- 
I filium  inierunt  vt  caperent I e sv  m in  fermbne, 

I Si  mittunt  ei  difcipulos  fuos  cum  Herodianis. 

, Primi  funt  quxrcmcs  fidem  cutiofi  |Secundi  fide- 
les deuoti.  Terii|  fimulacores  fidei  Sc  inJeuoti. 
Omnes  iAi  accedentes  eum  comprimunt.  Primi 
aurem  eliciunt  figna  ad  xdificationem  veritatis. 
Secundi  comprimunt  virtutem  ai  peifidendam 
bonitatem  & fanditatem.  Tertij  comprimunt 
humanitatis  ffagilitatcm  ad  accufandam  iufic- 
micaccin. 

Et  mulier  quxdam  erat  in  fiiixu 
fanguinisab  annis  duodecim,  quse  in 
medicos  erogaucrat  omnem  fubftan- 
tiamfuam,nec  abvlio  pocuic  curari. 

Hic  tangitur  deuotio  mulieris  accedentis.  Et 
tanguntur  duo  : deuotio  videlicet  mulieris , & 
meritum.  Deuotio  tangitur  in  quatuor : in  fexus 
fragilitate,^  teneritudine , io  lingulari  dignitate, 

in 


Digitized  by  Googie 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.V  III. 

ininfitmitamdcrcripiione.inacceirushiimilitatc.  quos  expenderat.  Dldtifiitur  [qu*]mulicrmi- 
Defctiptiofexus  tangitur  cum  dicuur[&mu|jcr]  (crabilis  &molJisp«  infirmitatem  cffedaro  [in 
Bene  mulier»  pietate  foa  fumroum  moHlcm  he-  medicos]  hocefi,  in  medicorum  & medicin» 
rum.hocefl, Domintim.& Ies  VM  CHntiTVM.  fumptus.  Attendens  hoc  quod  dicitur £«/1.3  8. 
J^nuerb.vitim.  Mulier  timens  Deum  ipfa  lauda  Honora  medicum  : ptopier  necellitatem  aiiro 
bitor.  £rc^.td.  Gratia  fuper  gratiam  mulier  fan-  illum  crcauicAltilfimcJS.  Eci^ideM.Deusdetcrra 
£ti6c  pudorata.  Mulier  autem  h*c  fortis  aat,  acauit  mcdicittam,&  vir  prudens  non  abhorrebit 
qu*  Ic  turbis  immittere  cogUahit-PfOHerb.vltim.  illam  [etogauerat  ] hoc  eft.  expenderat  [ omnem 
Wulierem  fortem  quis  inueniet  t procul  & de  fubftantiam  fuamjhoc  eft,  facultates  fiuc  reditui 
vltimis  finibus  pretium  eius  [qusedam  ] dignitate  furulcatum  fuarum.  que  dicuntut  fubfiantia,quia 
Cngwhris.Ethxcab  ^mfrfJitwTraUaimele  $4^  pereas  fubfirtit  infirmitas  humana.  Attendens 
dicitur  fuilTe  Martha  , foror  Lazari , & illud  /«b  t.  Pellem  pro  pelle, & cun&a  que  habet 
Marie  Magdatene.  Dicit  enim  ibi  fic : Chrifius  homo  dabit  pro  anima  fua.  Quid  enim  profunc 
largum  fanguinis  fluxum  refirinxit  in  Martha:  bona  temporalia,  fi  non  adfit  vita  vtencis  eis  I 
Lazarum  autem  fufcitauii  quatdduanum  , & Nec  ab  illis]  fcilicet  medicis  [potuit  curari]  Ec 
demones  expulit  de  Maria,  /atm.ri.  Diligebat  inhocnotaiurmorbiincutabilitas.adcommen- 
autem  lesvs  Mattham,^  Lazarum, fororem  dationem  miraculi  pertinens.  £rrh'.io.  Langor 
eius  Mariam.  prolixior  grauacmedicum»breuemlangoiem  pre- 

Emfebitti  duttm  Ctfitrien/It  in  Eccle/iffiicn  ddic  medicus. 
tn/iarin  dicit » quod  hzc  fiiit  fpecialis  dignitatis  Moraliter  amem  notatur  difpofitio  huius  in* 
fizmina,  que  ex  quo  curata  efi,  ad  fimilitudinem  firmi  in  fexu.  in  circunfiancia,  in  fpecie  egtitudi* 
Saluacotis  fieri  imaginem  . cui  etiam  fimiles  nis.in  prolixitate,  in  fumptibus,  & in  incurabili* 
vefies  vcfiibus  Saluacoris  induit » & fimbrias  in  tate.  Nonenimrangutneflueret,nifi  mulier,  hoc 
vefUbus  illis  fecit,  fimiles  fimbriis  vefiium  Salua  efi,  mollis  cilet.  Mollis  autem  efi  qui  carnalibus 
toris : & eam  in  horto  & curia  fua  collocauit.  viciis  eft  emollitus.in  miUo  concupirceutic  caC' 
Herbis  autem  crercentibiis  fub  imagine»quecun'  naii  refiftens,dc  nihil  in  contrarium  laborans,  Ec 
<jae  herbarum  fimbrias  artierunt , fimilem  cu-  hunc  eriam  Philoiophi  mollem  vocauerunr. 
rationis  efferum  acce|ierunr,&  fluxnm  fanguinis  Rom.i.  Tradidit  illos  Deus  in  defideria  cordis 
curauerunc.  Rnth^.  Scit  omnis  ifracl  mulierem  eotum  in  immunditiam  » vt  conrameliis  afficiant 
te  efte  virtutis.  corpora  fua  in  fenieiipfis.  Mntrk  1 1 . Qtri  molli- 

Erat  in  fluxu  ranguinis]Dcrcribitur  hic  magni-  bus  veftitmrur.in  domibus  regum  funt.  Eceli.i  1. 
tudo  infirmitatis  ^ quatuor:  a fpecie  egritudmis,  Mulier  fornicaria  quafi  fterciis  in  via  ab  omni- 
ab  antiquitate,  ^fumptibus  quos  fecerat  in  me-  bus  corKulcabitur,  Molle  enim  omni  tangenti 
dicos,&  ab  incurabilitate.  A fpcciequidem  cum  cedit, & omne  tangens  in  fc  recipit.  /«  em.i  Om- 
dicitar  [Erat  in  fluxu  fanguinisj  Et  hec  alibi  di-  nes  qui  qtierunt  eam,inmenftruisfui$inucnienc 
cicur  emorroilTa  , ab  emor  quod  eft  fanguis  , Sc  eam.  Hec  ergo  erat  in  fluxu  fwguinis,  hoc  eft, in 
tois  perfice , quod  eft  fluxus.  Et  hic  fluxus  non  concupiinntia  fluxus  carnalis.  £v(h.i6.  Con- 
erai  menftruorum,fcd  emorioidarum  : qui  quan-  cnicara  in  (anguine  cuo-Econira  de  bonis  dicirur» 
doeft  cum  menftruo  fluxu , 6c  omnium  quinque  Qui  non  ex  languinibus  , neque  ex  voluntate 
venatum,  peticulofus  eft,  & facit  cafiim  virtutis,  camis,  neque  ex  voluntate  viri , fedez  Deo  nati 
& confumpeionem  fubftantie  corporis.  Et  hic  funt  /aan.i. 

fluxus  eft  humoris , qui  nutritium  eft  corporis:  Ab  annis  duodedm  ] A duodecimo  anno  inci* 

in  quo  etiam  fedes  vite  eft,&  cau(a  vinutis.  pit  fortis  motus  cot>capi(cemie : quia  tunc hu- 
XcMt.i  f . Mulier  que  fangutne  fluere  non  ceflac»  mor  generationis  ad  loca  pudoris  irKipicdefcen- 
quandiu  huic  pafTiotn  fubiacet , immunda  erit.  dere.  hum.^.  Tu  fornicata  es  curo  amatoribus 
£rai  ergo  hec  infirmitas,&  periculofa,&  immun*  multis : tamen  reuertere  ad  me , & Vgo  recipiam 
da,&  txdiofa.  Pfnlm.^o  Ubera  mede  fanguini-  te.  Etfch.  ■ d.Peruenifti  ad  mundum  muliebrem, 
bus  Deus  Deus  falutis  roee.  Fluxus  autem  dicit  vbera  tua  intumuerunt,  & pilus  tuus  germinaiiir, 
diftiilationem  continuam  fanguinis  immundi,  deeras  nuda  & confiifione  plena.  Et  hoc  eft  [i 
Oftd  4.  Sanguis  fangniitem  tetigit.  duodecimo  anno  ] Tunc  enim  ornamenta  lafciua 

Ab  annis  duodecim]  qaot  annorum  etiam  erat  adhibent  fibi  fccminz,que  vocat  Propheta  mun- 
puella  fufeitanda.  Sunt  autem  hi  anni  circulus  dum  muliebrem  : quia  exrerius  premunt  roun- 
vnus  perferius  natiuitatis  fecundum  naturam:  ditiam  in  habitu.quaro  intus  non  habent:&  tunc 
quia  periodus  natiuitatis  (ecundum  aftronomos  ex  concuptfcencia  curricnc  vbera , & protninenc 
habet  duodecim  domos  ex  1 1.  fignis  confe^asrdc  | quafi  poma,  & pilus  inguinis  ex  humore  dcfcerw 
qatlibet  domus  ponit  vnam  annum.  Er  ex  quo  dente  ad  loca  pudoris  germinare  incipit:qui  pilus 
in  duodecim  annis  confortata  non  fuit , fignum  fignifleat cogitationes  immundak.Quod  procerto 
erat  quod  c(Tct  morbus  incurabilis  » qui  in  nulla  fit  in  puellis  ab  annis  1 a.  In  mafculis  autem  fit  li 
fue  parte  periodi  iuuabatur  ^ vimite  celefti.  quanodecimo. 

Jgrem.i.  Obftupefeite  exIi  fuper  hoc , de  porte  Medici  aurem]fiint  carnales  confoIatores,ficuc 
eins  defoiamini  vehementer.  //4  34.  Tabefcent  fornicatore$,&gulofi:&medidne  funt  fomenta 
momesli  fanguineeorum,  & tabefit  omnis  mi>  Mibtdinum.  Expofuifti  fbtnicationera 

licia  edorum.  Omnis  autem  militia  militans  ad  ruam  omni  tranfeunri.  Lwr.if.  Expendic  omnem 
nocumentum  , vel  profeiftum  vite  hdihinis , eft  fubftantiam  fuam  cum  meretricibus  viuendo  Iu- 
in  1 1.  fignis  domorum  periodi.  Et  ideo  t x . funt  xuriofe  [nec  ab  illis  potuit  curari]  quia  libido  eft 
ftellz  in  corona  capitis  mulieris  Af«c  1 1.  que  ' infatiabilis.  Pranerk^o.  Qsvulue  m infaciabile. 
genus  hiinunum  figtiificar.  I Os  autem  vuluc  ( que  i volendo  dicitur  , quia 

Que  in  medicos  erogauerai]  Ecce  fumptus ; femper  vult  volendo  non  (atiator,)  concupif- 

cenciara 


Digitized  by  Google 


286  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prscd. 


centiara  fignificat  catnaletfl.  Rcdeamns  autem  ad 
liieram,  huius  mulieris  dcuotioncm  rerroinantes. 
Dicit  ergo. 

Acceflit  retro , & tetigit  fimbriam 
vcftimcnti  cius. 

Tangnntiit  h»c  tria : accelTus  deuorionis, vere- 
cundia pudoris,  & taClus  fidei.  AcccJlus  deuotio- 
nis  langitut  cum  dicitur  [Acceffit]  hoc  cft,  deuo- 
tione  appropinquauit.  Accedite  ad 

cum , bc  illuminamini : & facies  vcftr.T  non  con- 
fundentur. Wf4r.li.  AccclTirtisad  Sion  montem 
fandlum  , & ciiiitatcm  viucmis  Dei  Icrufalem 
Ctflefiem  , & multorum  millium  Angelorum  fre- 
quentiam, & Ecclefiam  ptimiiiuorum , qui  con- 
Icripti  funt  in  cxlis , & indicem  omnium  Deum, 
Sc  fpiritum  iuftotum  perleviorum  , & teftamemi 
noui  mediatorem  l e s v m , & fanguinis  afpct- 
ilonem  melius  loquencem  quam  Abel.Qu^l  enim 
ad  Chriftum  deuote  accedit , omnia  hxc  inuenit. 
Inuenic  montis  xietni  in  fpiritu  contemplatio- 
nem. Inuenit  etiam  ciuiiatis  cxleftis  fuffragium, 
& Angelomm  prx(Idiu,5c  Ecclefix  primitiuorum 
exemplum.  &c  iudicis  omnium  iudicium.&Spiii- 
cus  fanVii  donum  , & (anguinis  Chrilli  pretium  & 
tcftificationcm.  Et  ideo  non  eft  mirum  fi  confe- 
quitur  auxilium, & medicamentum gtatix  curan- 
tis. Acceffit  ergo. 

Rctio]  oftenJensficut  peccatrix  verecundiam. 
Jerem. ; i . Confufus  fum  & erubui , quoniam  fii- 
fiinui  opprobrium  adulcfcentix  mex.  Danifl.^. 
Nobis  confufio  faciei  regibus  nofiris  » principi- 
bus nofiris , & patribus  nofiiis  qui  peccauerunt. 
Tibi  aurem  Domino  E)eo  noftro  mifeticordia  & 
propitiatio.  Pfslm.  \o.  Peccatum  meum  contra 
me  eft  femper. 

Ec  tetigit  fimbriam  veftimenti  eius] Ecce  talius 
fidei.  Ec  notantur  duo , quod  tetigit,  & quid  te- 
cigic.  Quod  tetigit , fidei  fuit.  Sciuit  enim  quod 
aliqiu  virtus  deitatis  lateret  in  omni  eo  quod  tan«  i 
geret.  Non  enim  tangit  nifi  ad  immutationem. 
Ec  ideo  adoratur  Irgnum  crucis,  & vellicus  eius,& 
omne  quod  tettgir.  Ctntf.  17.  Accede  ad  me  vt 
tangam  te.  Tangit  Cnim  fc  tangentem  , & lairgit 
ad  immutationem  falutis.  Lnc.y.  Accelllc  & teti- 
git loculum, & refedic  qui  erat  mortuus.  8 

Tetigit leproftira dicens.  Volo,  mundare.  Hoc 
auram  ntaioris  fidei  fuitqux  tetigit  per  medium. 
Et  confunduntur  per  hoc  hxretici , qui  irrident 
adorantes  vertes  & reliquias  SanVVorum ; dicentes 
nihil  inerte  viitutis  rebus  irrationabilibus:ad  quo- 
tum confutationem  Dumiims  voluit  ad  taVlum 
veftimemi  fui  fanitatem  prxftate  irti  fceminx. 

Tetigit  ergo  fimbriam  ] qux  minima  cft  [ ve- 
ftimemi] Et  ficui  dicitur  M4ith.^  dixit  in  corde 
fuo:Si  tetigero  fimbriam  veftimemi  eius, falua  ero. 
Legerat  enim  ve!  audierat  quod  dicit  Pf.itm.  t x i. 
Sicut  vnguemum  in  capite  quod  defeendir  in  bar- 
bam,barbam  Aaron.qiiod  dcfccndit  in  oram  ve- 
ftimemi cius.  Vnguemum  enim  graiix  «1  capite 
Chrifto  defeendic  in  Apoftolos , canqitam  in  cos 
qui  immediate  capiti  adhxlemnr.  Et  ad  litcram, 
defirendit  in  fila  vcftimentorum  eius , ex  quibus 
fideles  capiunt  iuuamentum.  Et  ideo  vocantur 
veftes  (kxx. 

Significatur  autem  .allegotice  in  hoc  quod  ta 
dus  1 £ s V $ pet  fidem  in  quolibet  miniftto  Ec- 


clcfix  minimo  fanat  infirmitates  peccatorum  > & 
fxpe  etiam  infirmiiarcs  corporum:quia  non  mini- 
rteropcranir»  nifi  ficut  inflrumcnium.  Iesvs 
autem  cft  a quo  exit  virtus.Qutcqnid  enim  adhx- 
icr  corpori  I e 5 v fanicates  perficit.  Quod  autem 
corpori  non  adhxrei , ficut  hxreiicus  & fchifma- 
cicus  ,non  perficit  faniiares.  Et  hoc  fignacum  eft 
).Xfg.i8.vbi  Elias  exauditur.  Sacerdotes  autem 
Baal  non  exaudiuntur  qui  fignificant  hxrccicos. 
Poft  reruticVrionem  autem  quia  corpus  glorifica- 
rum non  immutat  aliquod  non  glorificatum,  nec 
aliquam  fiii  qualitatem  immittit  in  ipfum , non 
confequitur  aliquid  tangens  Chriftu.Et  ideo  calix 
non  immutatur  i fanguine  Chrifti , neque  palla  i 
corpore.  Eiidcopallx  aut  calicis  taViius  non  le- 
guntur tales  fanitates  petftcille.  Et  id«>  forte  di- 
xit/c4/f.xo.Noli  me  tangerctquia  talis  taftusnon 
confert  iroroiuationcm.  Vcronicx  autem  vefti- 
mencum ante Refurreftionem tetigit,  &ad  effi- 
giem immucauit , Sc  per  illud  multis  contulit  fa- 
nitates  diuerfas. 

Eft  autem  aiicndenda  mulieris  huius  mirabilis 
humilitas,  qux  fibi  fimbriam  congruere  & fuffi- 
cere  reputauic  ad  cunicquendam  ulutem.  Cum 
enim  parua  elTcc  in  oculis  fuis.,  parua  reputauic 
fibi  congruere  Et  cum  plena  eftet  fide,  feiuitquod 
in  minimo  aJhzrcniium  Chrifto,  fiifficicns  cflet 
virtus  ad  fiix  falutis  perfciftionem.  i.C^nntb.i. 
Qiiod  infitmum  eft  Deo  , fortius  cft  hominibus. 

I Cum  elfcs  paruulus  in  oculis  tuisicon- 

ftitui  te  regem  Ifracl. 

Et  confeftim  ftctic  fluxus  fanguinis 
cius. 

Tangit  hic  miraculi  perfeV^ionem  , Ac  rangic 
tria:curationem  fubrtam  , infirmitatem  termina- 
tam , & fanitatem  reftitutam.  Ptimum  cft  fupra 
naturam, fteundum  fupra  attem,&:  tertium  eft  fii- 
pra  crearam  viantem.  Primum  enim  cft  fupra 
naturam  : quia  natura  operatur  aim  motu  , Ad 
tranfinutatione.  Ac  tempore.  Hxc  autem  cura- 
tio cft  in  momento.  Et  hoc  tangit  cum  dicit  [ Et 
confertim  ] Quia  ficut  dicit  nefeit  Carda  re- 
rum moliminaSpiritusfaniftigraiia.lnfinitxenim 
, virruris  non  eft  operari  paulaiim,Accum  tempore, 
/cd  confeftim  Ac  in  momento.  Et  hoc  probat 
yiriff.  tali  ratione.  Quia  fi  vinus  aliquanta  finita 
operatur  aliquid  in  aliquanto  tempore,dupIa  illicis 
operatur  hoc  in  dimidio  dimidij  temporis.;  Ac  fic 
dc  aliis  duplis  virtutibus.  Ergo  infinita  vinus 
qux  non  habet  proponionem  ad  illam,  operabi- 
tur hoc  in  inftanti.  Et  hoc  eft  conftrtim  Ac  tii 
momento.  Et  hoc  eft  quod  dicicur,  quod  fibi  vel- 
le Ac  dicere  facere  eft.  8. Tantum  dic  verbo, 

Ac  fanabitur  puer  meus.  Supitnt.  1 6.  Subeft  enim 
tibi  cum  volueris  pofte.  E/lhtr  1 Si  decieuetis 
fatuare, continuo  liberamur. 

Stetit  fluxus  fanguinis  eius  ] Ecce  terminatio 
infirmitatis.  Fluxus  enim  fanguinisnonnifi  ex 
vna  trium  caularum  prouenirc  potuit.  Aur  cnim 
prouenii  ex  quantate  fanguinis, aur  ex  corruptio- 
ne,aut  ex  defeftu  virtutis  retentiui.  Et  quocun- 
que mod#caufabatut  infirmitas , per  imperium 
Domini  ftetit  fangnis.  Et  hoc  optime  fignifica- 
rum  cft  £xc4.  4.  Tulit  Sephora  aciiifliiuam  pc- 
ttatn  Ac  circuncidit  carnem  prxpurij  filij  fui.  Et 
fcquitur.  Sponfus  fanguinum  ru  mihi  csiA:  dimi- 

fic 


inEuang.  D.Luc.  Cap  V III.  -287 


ile  eam.  Sephora  enim  interpretatur  , a^harHo 
placuiti  8c  (Ignificai  hanc  mulierem  > cuius  adhx* 
llo  Chrilio  piacuit.Pctra  autem  acuciirmuChri- 
ilus  elt , acuulEme  a nobis  & profunde  abfctdciis 
omnem  maculani  comipeionis,  Caro  prxputij, 
£gnificat  Tuperfluum  fluxum  fanguinis  corrupti 
cx  defe^u  perdirx  virtutis  manantem  in  omnem 
concupircentix  foeditatem  , qux  per  Chtillum 
abrcifa&ciicuncifaed.  Ec ideo  fletit  fanp^uisthoc 
eftjconcupifccncix  ebullitio.  /’;'i/«.jo.Libcra  me 
de  fangoinibus  Deus  Deus  fa!uiismex:&  exalta- 
bit lingua  mea  iuflitiam  iuam.£z.fck  1 C.Oixi  tibi 
dumelles  in  fanguine  tuo.Viue.  Stat  enim  fluxus 
fanguinisquado  terminatur  fluxus  concupilccntix 
cx  ianguinis  feruore  prouenicns.Et  ideo  miraculu 
quod  ^mel  in  ifla  Dominus  muliere  perfecit  car- 
iuIi(et,quocidie  ipiritualiter  adimplet  in  fldciibus 
quos  a feruore  liberat  concupifeentix. 

In  his  autem  duobus  letcium  intelligitur  quod 
eft  rcAitutio  integrx  fanitatis , per  multitudinem 
exuberantis  fangutnis  dintinuiam,  p<r corruptio- 
nem humoris  fubiacam,  per  alterationcm  feruen- 
ets  fanguinis  ad  temperie  reducam,  virtutem 
perditam  per  peccatum  reftituiam.  Hzc  enim 
quatuor  exiguntur  ad  icflitutionem  integrx  fani- 
tatis.  /M^f.y.Totum  hominem  fanum  feci  in  fab- 
baio.  Diminuitur  autan  fanguis  fupetfluus  ferde 
manans* per  abftineniiam.  Coriuptio fanguinis 
tollitur  per  continentiam.  Fetuot  frxnatur  per 
pttnitcntiam.  Virtus  reftituitur  per  gratiam.  Ad 
primum  moirct  Dominus /«/.  1.  Saniiificate  ic- 
iunium.  £i  iterum  /«r/.a.Conucrtimini  ad  me  in 
teto  corde  veflro  in  ieiunto.  6e  fletu.  & plandu. 
Ad  fecundum  1 1.  Sinr  lumbi  veftti  prxein- 
di,  & luccrnx  ardentes  irf  manibus  vcftris.  Ad  ter- 
tium Matih.^.  Pcrniientiam  agiierapptopinqua- 
uic  enim  regnum  cxlorum.  Ad  quartum  Iom.  i. 
£>e  plenitudine  eius  onfkrcs  accepimus  gratiam 
pro  gratia. 

St  auiequxtitur, Quomodo  hxc  mulier  cogno 
uitad  fe  rediiirc  bcncBcium  fanitatis?  Dicendum* 
quod  cognouii  fioc  confortationevimJtii,&  con- 
folidacione  corporis,  & exiccatione  hurootis.qux 
in  momento  in  tantum  inualuerunt  in  ea  * ac  (1 
contraria  horum  nunquam  per  inflrmitatcmin 
ipfa  Icnfiflct.  lerem.  17.  Sana  me  Domine,  & fa 
naborifahmm  me  fac , fle  faluus  cto:quoniam  laus 
mea  cu  e$.  Pfalm.  1 ^6.  Qui  fanat  conrritos  corde, 
& alligat  contritiones  eorum.  i 

Et  ait  I E s V s ! Quis  cft  qui  mc  te* 
tigit? 

Hic  incipit  huius  miranili  diffamatio,  ad  lau- 
dem fle  gloriam  facientis , fle  ad  confortationem 
fidei  Archifynagogi.fufcitarionem  filix  a Domi- 
no flagitantis.  Quia  videns  fanatam  mulierem  cx 
tadu  fimbrix,  confortatus  eft  ad  hoc  quod  credi- 
dit futuram  fufeitationem  filix , fi  per  feiprum 
dignaretur  eam  tangere.  Dicit  autem  hic  quatuor 
qux  pertinent  ad  famam  tanti  miraculi  * quorum 
primum  eft  difpenfatoria  ordinata  ad  illumina- 
tionem artantium  interrogatio.  Secundum  autem 
fft  illuminarionem  defideramium  Peiti  fle  alio- 
tom  rcfponfio.  Tertium  autem  cft  obfcura  qux- 
dam  de  virtute  tadri  Domini  eruditio.  Qiiartum 
amem  eft  veritatis  plena  rcfcracio.  De  primo  ho- 
nim  dicit. 


£t  ait  I E s V s ] Non  ignorans,  fed  difpcnfato- 
lie  ad  illuminarionem  excitans  [ Quis  eft  ? ] Duo 
dicieperfonxenim  notat  dignitatem,  fle  faCti  raa- 
gnirudinem.  Pctfonx  enim  notat  dignitateracum 
dicit  [quis  cft]  hoc  eft,  quanix  dignitatis.  Simile 
Lh9,  7.  Quis  eft  qui  etiam  peccata  dimittit? 
Pfulm.iy,  Qiiiscft  ifte  rex g!otix?Z>vc.i  Qux 
I mulier  habens  drachmas  dcccm  flcc.  Nec  ignorat 
I fexum  * qu.xrens  per  didionem  marculini  generis, 
fed  feiens  fccminam  efle  , qux  iam  rocnie  virum 
' inJucrar, ponit  interrogationem  permafculinum. 
2.  7. Supra  modum  matci  mirabilis  , fle 

bonorum  memoria  digna , qux  foemitrex  cogita- 
tioni mafculinum  animum  ingerens  crar. 

Qui  me  tetigit  ] Ecce  fnpponic  virtus  ad^um, 
qui  ert  tadkus.  Tangitureniin  Dens  formata,  viua, 
& deuota  fide.  Formata  per  dile^ionem,  viua  pec 
rperandarum  rerum  in  corde  vigorem, deuota  pec 
defideri)  fcnJurnn.  De  formata  dicitur  Culdt.  y. 
Fides  qux  per  dile^ionem  operatur.  V iuit  auteio 
fides  , quia  fecundum  aAum  fle  experimentum  in 
nobis  • certitudine  quadam  fundat  res  rperandas. 
Ilebr  1 1.  Fides  eft  fubrtancia  rerum  fperandarum, 
argumentum  non  apparentium.  Feruens  autem 
fides  ert , qux  non  finit  cor  in  feipfu  quiefeete, 
quin  tendat  in  id  quod  crediefle  hxc  ert  qux  vo- 
catur non  fidU  x.Timoth.i.  Charitas  ert  dc  corde 
puto, fle  confeientia  bona,  fle  fide  nonfidU. 

Negantibus  autem  omnibus  dixit 
Petrus,  & qui  cum  illoerant. 

Ecce  iiliiminationcm  de  quxrtione  Domini 
defiderantiuin  refponfio.  Et  tanguntur  tria  , quo- 
^ rum  piimum  ert  eorum  qui  victuteni  verborum 
Domini  ignorauerunt,  negatio.  Secundam  autem 
Petri,  qui  princeps  Aportolornm  erat,  fle  aliorum 
qoicum  illocrant,ad  illuminationem  Dominum 
inclinans  rcfponfio.  Tertium  autem  dc  quxrtio- 
ne ii  Domino  fadta  admiratio.  Prinmm  notatur 
in  hoc  quod  didtur[Negantibusaucem  omnibus] 
Non  enim  negat  feimonem  Domini  nifi  qui  vir- 
tutem eius  ignorat.  Qiii  autem  virtutem  verbo- 
rum Damini  cognofeit , non  negatrfed  aut  aflen- 
tic,  fi  intelligic : aat  fi  non  intelligit,  illuminatio- 
nem expedbi  fle  requirit.  Dc  negantibus  autem 
dicit  hb  ) i.  Hxc  ert  iniquitas  maxima, fle  negatio 
contra  Deum  altiffimum.  Tlr.  t.Non  mentitur 
Deus.  iVwm.  2).  NonertOcusvt  homovt  men- 
tiatur. ^m.}.  Ert  Deus  vexax,  omnis  autem  ho- 
mo mendax  [Negantibus  autem  omnibu$]{CTmo- 
nem  Domini[dixic  Petrus]  Aportolorum  princeps, 
fle  vertex  in  folidiffima  petra  veritatis  fundarus. 
Maith.t6.  Beatus  es  Simon  B.iriona:quia  caco  fle 
fanguis  non  reuelauit  cibi , fcd  Parer  meus  qui  ert 
in  cxlis  [Er  qui  aim  illo  erant]  in  confenEi  rtudt) 
ad  veritatis  inquifirionem.  Pf.ilm.  104.  Quxrite 
faciem  eius  femper.  Qui  non  fuerunt  rebelles 
lumini. 

Prxeeptor , curbx  tc  comprimunt 
& affligunt  : dicis  , Quis  mc  tc- 

ligicJ. 

In  hac  admiratione  continentur  tria.  Primum 
quidem  pr^ceptorix  excellcntix  profelEo.  Secun- 
dum eius  qux  in  effediu  apparuit  veiiraiis  ortei>* 
fio.Tenium  autem  de  quxrtione  i Domino  fadla 
admiratio- 


i88  D.  Alberti  Magni,  Ord  Prsed, 


admiratio.  Dicit  enim[Pr*ceptor'quia  Tuumcrat 
omuisdiui»*  illuminationis  dare  pxcepta.  Ptx- 
ctptor  oiiin  eft  omnis  n)ag«flciijhibcnsj<rfedio» 
nem.  Lut,  p Pixeeptor  per  totam  roftem  labo- 
james  nihil  cepimus.  In  vcibo  atnem  tuo  laxabo 
rete.  Q.  d.  Quamuis  human*  rationi  videatur 
inutil^cioqucd  vcsbun  tuum  fultum  cftomni 
veritate  , nec  potert  ciTe  ittirum  & inane  quod 
loquelis.  Pti.vtrh.%.  luUi  funt  «rones  fetmones 
mei,  & non  tft  in  ei»  prauum  quid  atque  pciuer- 
fum.  M*:th.  24.  Lm-tx.  Vctba  meanontran- 
libunr. 

Ttiibx  te  comprimunt  ] Ecce  veritatis  qux  eft 
in  cffcdlu  apparet  oflenfio.  Tuibz  autem  funt 
multitudo  turbata.confufa:  & tamen  Dominum 
fcqnens.  Multitudo  quidem  advnum  non  redu- 
£Ia  • eo  quod  vnus  no^  vniuit  eam  fpiritus  : (Icut 
dicitur  jill.  4.  Multitudinis  credentium  erat  cor 
vmim,  & anima  vna.  Tuibata  autem  fuit  aflfc^Ius 
tuibatione  ^ quia  non  fimplici  corde  quxrebat 
Dominum.  Cortra  quod  dicitur  S/tfient.  \ . Sen- 
tite de  Domino  in  bonitate  . te  in  (Implicitate 
cordis  quzrite  illum.  C onfuia  autem  fuit  in  er- 
dtnationrrqiiia  modo  conhiebarur.modo  negabat: 
modo  honorabat,  modo  lapidare  Videbar/M»?.?. 
Quidam  diccbaiit  quia  bonus  cfl.  Ali)  aurem  di- 
cebant . Non  , fcd  fcducit  cutbas.  Sequebatur  au 
lem  Dominum  pro  corporis  Se  non  animx  vtili- 
tate.  han.S.  Quxiitis  mc:non  quia  vjdiftis  (iona, 
fed  qutacomedidis  ex  panibus  Et  ideo  etiam  nxc 
tu:ba  non  tangit  Dominum  ad  virtutis  cnullio- 
nem  » ftd  ad  comprefiionem , & aflli^Iii.  uem. 
/*/Ii/w.jf.AffliSus  fvim  & humiliatus  fum  1 imis: 
nigiebam  a gemita  cordis  mei.  Ai*l»ch.xSi  con- 
/ig«  homo  I^um  fuum  , quia  vos  configitisme? 
Et  ideo  dicit  fuis  ItAn,  x6.  In  mundo  pteifuram 
habebitis  > in  me  autem  pacem.  Turba  ergo  talis 
comprimit  I e s v m , Se  alfligir.  Tt  ideo  in. e.im 
nihil  fuz  vimitis  emittit  [ A:  dicis*!  qut  non 
nift  veta  dicis.  7)rHt.  )i.  Deus  Bdclis , & abfquc 
vlla  iniquiiate.iuRir.  6c  redus.  Pcccaucrum  ei  Se 
non  hlij  eius.in  fordibus. 

Quis  me  tetigit  ?]  Quod  dltflum  quidem  om 
nes  miranrur,  A:  qnxrimus  a le,  feire  defiderantes 
caufam  difti  tui-  Vidit  enim  Petrus  tangi  Domi 
num  iV comprimi  extrinfecus : qiu  tadlus  fimiiis 
eft  tatftui  mathematice  » qui  tangendo  coniungl- 
tiir  quidem  tn  vltimis , fed  non  facit  aliquam 
nattitalis  virtutis  immutationem.  Naturalis  au- 
tem rafliis  eft  t quando  quod  tangit  Se  tangitur, 
immutant  (e  iiiuicem  fecundum  fiusTiruucs& 
qualitates.  Et  admirabatur  de  quo  horum  ta- 
6uiim  Dominus  loqueretur.  Et  lux  vetafqux  il> 
luminar  omnem  hominem  venientem  in  hunc 
mundum  . qiix  femper  adrft  quxrciutbus  verita- 
tem) dixit  quod  fcquitur. 

Et  dixit  I E s V s : tet!,;:it  me  ali- 
quis : nam  & ego  noui  virtutem  de 
me  cxiilTe. 

Et  Jixit  I E s V sl  fiibobrciire , oftendens  Hi* 
quxftionis  rationem  Si  illumlnationan.  Dicit 
aotem  duo. Confirmat  enim  primp  iterando  quod 
dixerat  [ Tetigit  mcaliquis  ] non  tadu  turbatum 
comprimente  & affligente  , per  quem  nulla  de 
me  elicitur  virtus  > fed  uiftu  deuotionis  Se  fidei. 
Canite,  vliim.  Venter  meus  intremuit  ad  tadum 


eius.  Venter  enim  eft  quo  continentur  virtutes 
diuinz.  Luc.G.  Virtus  de  illo  exibat , & fanabat 
omnes. 

Et  attende,  quod  tatfta  fimbria  laftum  fe  dicit: 
quia  ad  litcram  fumus  & vapor  a corpore  Salua- 
toiis  tefolutu^ , quod  diuinitati  vnitum  eft , fim- 
brix  adhxrn,&:  virtus  cius  fideles  faluauit.  Et  hoc 
eft  quod  fcquitiir  [Nam  noui  virtutem  de  me 
cxiilPe]  /.«e. 5.  Virtus  erat  Dumiiu  ad  faluaiidum 
omnes,  jlil. fo.  Pcmanfiit  bene  faciendo,  & 
fanando  omnes  oppteifos  ^ diabolo  : quoniam 
Deus  erat  in  ilio.  Cogiiouic  autem  huc  Domi- 
nus per  fui  efferus  experimentum : qui  tamen 
omnia  ptxcognouit  per  deitatis  fux  fapicDtiam 
Se  prxfiniiionem. 

Videns  autem  mulier  quia  non  la- 
tuit , tremens  venit  , & procidit  an- 
te pedes  cius  : & ob  quam  caufam 
tetigerit  cum  indicauit  coram  omni 
populo,  Se  quemadmodum  confeftim 
lanata  (tt. 

Hic  incipit  vetitatis  plen.nrcrcratio.  Et  conti- 
net duo  : ex  parte  mulieris  fcilicer  veritatis  con- 
feffionem , ex  parte  autem  Domini  faSIi  miracu- 
li confirmationem  , & caufx  miraculi  reuclatio- 
iiein  ad  omnium  fidelium  Se  infidelium  ctuditio- 
ncm.  Circa  primum  notantur  ttia,  fcilicet,  caufa 
mulierem  ad  coiifcfllonem  veritatis  inducens, 
modus  humilitatem  confiicntis  prxtendens,& 
ipfa  confefljo  vetitatem  explanans.  Caufa  autem 
qux  mulierem  ad  confitendum  induxir,  tangttui 
in  hoc  quod  dicit  [Videns  autem  mulier  j vifu  fi- 
dei Se  munditix  cordis  , quibus  duobi>s  oculis 
potentia  videtur  deicatu  in  Chrifto  miracula  fa- 
ciente PfJm.  1 1 8-Reuaia  oculos  ntcos.dc  confi- 
dcrat)o  mtral)ilia  de  lege  tua.  Lue  10.  Beari  oculi 
qui  vident  qux  vos  viEteii  '.  His  ergo  oculis  vidit 
[quia  non  iatuir cum  ] quem  nihil  latere  potuit. 
Hthrt.4,.  Omnia  nuda  & apeita  funt  oculis  cius, 
ad  quem  nobis  fcfmo.£tcfi.a  j.Oculi  Domini  lu- 
cidiores funt  fuper  folem,intuentes  in  abfeonditas 
partcs[Vidcns]ergo  quia  vifa  eft  ab  eo  quem  nihil 
latuit  : quamuis  dilllmularct  vt  conuenieniius 
inftrueret  aftantes  » Se  aJ  fidem  induceret  aliena 
confelTione  virtutis. 

Tremens  ] Ecce  modus  plenam  &pcrfi*£Iam 
prxtcndcns  humilitatem.  Et  tangit  quaiuor  ; tre- 
morem verecundantis , accefUim  amantis,  proca- 
fum  adorantis  , Se  humilitatem  fe  fibi  per  omnia 
fubiictentit.  De  primo  dic»t[tremem]vcreaiiidia 
eam  quali  dilToluenie  : qma  fe  tanti  miraculi 
operatione  repatauit  indignam  , Se  incongmum 
fibi  cflc  quod  gratifllmo  confpeSIui  Chriftiptx- 
fcntarctur.  Lfulm^x.  Seruite  Domino  in  timore. 
Se  exilitate  ei  cum  tremore,  hb  Pauor  renuit 
me  Se  tremor : & cum  fpiticus  me  prxfente  traii- 
firct.  inhorruerunt  pili  carnis  mcx  [venitj  Charl- 
tate  Deo  appropinquans. 4.  Appropinquate 
Deo,  & appropinquabit  vobis  [pcocidit]  adoran- 
do. Ai.itih.4.  Deuter.6.  Dominum  Deum  tuum 
adorabis.&  illi  foli  feruies.  /'/4/m.44  -lpre  eft  Do- 
minus Deus  tuus  ,&  adotabunt  eum  [antepedes 
eius]fc  humiliter  fibi  fubiicicndo.  /ylifiTt.)  6, Sub- 
ditus efto  Domino,5c  ora  eum.  /yTi  }t.  Aderaui- 
mus  in  loco  vbi  ftecetunt  pedes  eius.  Simile  quid 
peragens 


Digilized  by  Googie 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  VIII.  289 


peragens  ilii  peccatrici  quzcrat  inciuiiate  £.«^.7. 
Non  enim  defjxrciabilem  tepucauit  locum, vbi  Illa 
conlecutaeil  veniain.vbl  gtauas  agit,  vbi  mifeti- 
cotdiam  inuenit  per  elfcttum  (aluns. 

£t  ob  quam  caufam  ] Ecce  confeHio  vciiutis 
duplex.  ConBtecur  euira  opus,  6c  conBretur  elfe- 
dbana  operis.  Opus  enim  qaod  Bxit  in  intentione 
iiia,  caiirabatui  ex  fpccato  cBed^u  falutis : licet  ie- 
cundum  rem  e cunuerfo  per  ta£lum  meritorie 
caufareiur  effetSus  falutis.  £t  hoc  eft  quod  dicit 
[&  ob  quam  caufam]  quz  non  in  re  , fed  fuae  in- 
tentionis caufaruit[(e(igerit  eum](ciens  fcriptum 
t(Ce  Cuntie.t.  Oleum  cfFufum  nomen  tuum.  Et 
ideo  tangit  vt  oleum  milcricotdix eliciat  [ coram 
omni  populo]  ?t  famoBus  Iit  miraculum  [indica- 
oit]Opera  enim  Dei  przdicare  , honorificum  e(l 
ToLii.  /fd.\  t.  Annuntiare  hoc  in  vniuerfa  terra 
[ & quemadmodum  confellim  fanaia  fit  ] Ecce 
confeflio  falutis.  Vere  langores noftios 

ip(e  tulit  I & inBrmiiaies  noBras  ipfc  portauir. 
Vnde  Dc  Ie  s V erit  virtus.quz  pcopitiarur 
omnibus  iniquitatibus  noftiis  > & (anat  omnes 
inBitnitates  noflias. 

At  ipfe  dixit  illi : Filia , fides  tua  cc 
faluan^  fecit:  vade  in  pace. 

Ecce  operate  falutis  confirmatio.Ec  tanguntur 
tria:benigna  faluatz  allocutioicffiraciz  Bdci  pro- 
teflaiioipscihca  mulieris  fanatz  dimiflio.Ptimum 
notatur  atm  dicit[Filia]quz  iam  pattem  requiris 
& fimilimdincm  prztendis.Xvnb.j.  Benedi^a  fi- 
lia tu  a Domino  , & priorem  giatiampoftetiore 
fuperaAi.  Nunefilij  Dei  fumu$.&  non. 

dom  apparuit  quid  erimus.  Scimus  autem  quo- 
niam cum  apparuerit,  fimiles  ei  erimus. 

Fides  tua  te  faluam  fecit ]Caufa  meritoria  non 
ex  condigno,  fed  ex  congruo.  Luc.7.  Fides  tua  te 
faluam  f^it.  Hzc  autem  cH  fides  formata , quz 
cor  purificat.  £t  hoc  quod  poftuiauit . Chrifium 
pizilarepolTe  non  dubitat.  Fide  purifi 

cans  corda  eorum.  Jjtab.t.  Poflulet  in  fide  nihil 
hzfitans. 

Vade  in  pace  ] tibi  per  fanitatis  operationem 
leftituta.  Veniat  pax,  requiefeat  in  cubili 

fuoqni  ambulaiiit  in  diredionc  fua.  Hzccil  pax 
in  qua  r>on  bellat  oppugnans  infirmitas , fed  fa- 
nitacem confirmat,  & confolatut  cordis  tranquil- 
litas. Phthp.^.Vix  Dei  quzexuperat  omnem  fen- 
fum  , cuflodiat  corda  «cfira  & intelligentias  ve- 
Aras.  Hzc  refponfio  & dimidio  confundit  tur- 
bam comprimentem, erudit  coetum  Apoftolicum 
quztencem  , confolatut  infirmum  ad  Chriftum 
accedentem , & confutai  hzteticum  de  dininicate 
Chridi  mentientem  , & confortat  lairum  ma- 
ius a Domino  miraculum  expetentem.  Sicut 
enim  dicit  Crtfor.  ex  perceptione  przfentium 
munerum  , fiima  fit  expe^atio  futurorum.  Et  in 
hoc  terminatur  miracnlum  de  fanatione  mulieris 
emorroiifz. 

Adhuc  illo  loqncntc  , venit  qui- 
dam ad  principem  fynagogr  , dicens 
ei : Quia  mortuacfl  Hlia  tuaynoli  vexa- 
re illum. 

Vt  virz  & mortis  oftendatnr  habere  imperium 
verbum  a DifcipuHs  przdicandum  , ad  hoc  iudu- 

D.  Aiktrti  tnEiun^.  D.Lmc^ 


cifur  ida  hidotia.  In  hac  enim  poredate  verbi, 
perficiuntur  Epifeopi  in  hac  vhima  parte  idius 
capicult.Diuiditur  autem  hidoria  hzc  in  quatuos 
paniculas , in  quarrfra  prima  continetur  id  quod 
odendit  miraculi  idius  magnicudinemtin  fecunda 
continetur  id  quod  facit  ^ graiiz  idius  in  alios 
propagationem:  in  tertia  id  quod  facit  ad  mez- 
leniium  conlblaiiooem  , tc  irridentium  confuta» 
tionem : in  quarta  vero  id  quod  facit  ad  miraculi 
perfedionem  & admirationem.  In  prima  harum 
duo  funt  paragr^hi. Primo  enim  nuntiatur  mors 
cum  diffidentia  uifcitationis.  Confequenter  corv- 
fbrtarur  ad  fidem  cum  certa  ptomiUione.faluds. 

Quatuor  autem  tanguntur  inparagcapho  1. 
Notat  enim  primo  contmuationera  huius  hido» 
riz  , in  qua  omnes  tres  Euangelidzconueniunt, 
quod  immediate  continuatur  ad  przccdentero. 

Sc  hic  Ltic.i.  Quia  ficuc  dixi- 
mus,przcedens  fadlum  inducitur  in  argumentum 
fidei  ad  idud  : ficut  & ludzi  admirantes  dicunt 
U*rt.  t u Non  poterat  is  qui  aperuit  oculos  czd 
nati  fiteere , vt  ^ is  non  moreretur.  Confequens 
enim  ed  vt  fi  viiz  habet  poiedatem  , quod{& 
mortis  habeat  potedatem,  & quod  in  ditione  fua 
cunAa  fine  pofiia.  E^htr\\.  ^ S4p'*tnt,\6.  Et 
Aptfitlm  t.Ctrimh.tj.  podquam odendit  quod 
omnia  fiibie^a  fune  ei , infert  quod  nouimme 
etiam  inimica  dedruetur  mors.  £c  fic  procedit 
hic  Chridus , fui  verbi  odendens  potedatem.  Et 
hoc  ed  quod  dicit. 

Adhuc  illo  loqueme  ] Et  fimile  ed  in  contra- 
rio , cum  Dominus  probare  vellet  Beatum  lob, 
quod  dicitur : Adhuc  loquebatur  ille » & venic 
aiius>&c  Vt  ficut  ibi  tridia  tridibus  fuccedebant: 
ita  hic  virtus  virtutis  edet  argumcntura.&  auge- 
retur fides  aedentium.Secundo  tangit  fidemnun- 
li j venientis,  com  dicit. 

Venit  quidam]  Q^  Non  quilibet  dubiiacz  fi- 
dei.fed  cxceptz  asionis  [quidam]  cui  credi  opor- 
tebat [ venit  ad  principem  fynagogz  ] ad  quen\ 
paruus  vel  dubitatz  fidei  nuntias  non  mittere- 
tur. t Ego  milfus  fum  ad  te  durus  nun- 

this.i^4.xi.  Vade  , pone  fpeculatotem ; & quod- 
cunque viderit  ,nuniiet.  Difpcnfatoria  autemed 
hzc  nuntiatio  ad  magnitudinem  faciens  miracu- 
li. Tertio  tangit  nuntium  quod  adete. 

Dicens  ei:(^ia  mortua  ed  filia  tua  ] Dixit  au- 
tem cum  diffidentia  fpei  falutis , xdimans  dimi- 
nutam vitruiem  ede  Uomini,quz  qualitates  vitz 
mutare  podet,&  non  haberet  mortis  potedatem. 
Mors  autem  priuatio  ed  vitz , corruptio  princi- 
piorum narurz  • expiratio  fpiritus  vehentisvirtu- 
tes  vitales  in  corpore , dedtu^io  organicorum 
indrumentorum  animz.  Et  ideo  fecundum  natu- 
ram impodibilis  ed  regrediis  ^ motfe  ad  vitam. 
Sspietii.i.  Noned  agnitus  qui  reuetfus  fit  ab  in- 
feris. 7)irtn.%.  Lapfaed  in  lacum  vita  mea, & po- 
fuenint  lapidem  fuper  me.  Talis  igitur  edmors 
poellz.  Vc  aurem  dolor  crucians  odendatur  tn 
patre,djcitDr[filia  cua]quz  pignus  ed  naturz.vni- 
cum  folatium  vitz  mx,  antequam  fruAum  cx  ea 
receperis.  Lhc.i.  Tuam  ipfius  animam  percran- 
fibic  gladius , vc  reuelencut  ex  multis  cordibus 
cogitationes.  i-Pfg  tS.  Quis  mihi  det  vt  ego 
moriar  pro  te  ! Quartum  ed  in  paragtapho  ido 
argumentum  didmentiz  falutis  , cum  dicit 
nuntius. 

Noli  vexare  illum]Ec  ed  ifU  diffidentia  pietati 
B b admixta: 


290  D.  Alberti  Magni, Ord.  Prsed. 


admixcaine  I e s v s qui  in  multis  ptocucans  (*•  \ 
lucrm  noAram  laboiauerat,  vltetius  in  callum 
satetur.  Ex«ti.  iS.  Stulto  labore  confumeris. 

Filia  tua  mortua  eH:quid  vitra  vexas  ma> 
gifttum?Q^d.  ConfoUtionem  accipe  quam  pote- 
ris:quia  6lia  lua  non  redibit  ad  vitam.  Sic  t.  Xe^. 
la.  Dauid  mortuo  61io  confolatus  eft»  dkens: 
Pcoptct  infantem  cum  adhuc  viueret>ieiunaui,dc 
6eai:dicebam  enim  : Quis  fcit  fi  forte  eum  donet 
mihi  Dominus,  Sc  viuat  infans?Nunc  autem  quta 
mortuus  ell,  quaie  ieiuno  i Nunquid  potero  eum 
leoocare  amplitis?Ego  vadam  magis  ao  eum : ille 
non  reuetietur  ad  me  Et  hxceft  caufa  quodnun- 
tius  ^ Domino  non  itKieparaT:quia  fa^is  Patriar- 
chae 6c  Prophetx  ie  conformauit , (ed  tantum- 
modo confortauic  patrem.  £c  hoc  eft  quod  (e- 
quicut. 


in  tempore  triftitiae  conibladones-  Clauum  enim 
clauo  exclulit.  Claumn  vetbi  trilHiiar,  clauo  ver- 
bi ctmfolationis.  £c(U.  vltim.  Verba  fapjentum« 
quali  Uimuli  dc  quail  claui  in  altum  dc6xi.Cauia 
veto  fuit.  Non  enim  altercatus  elicum  nuntio* 
fed  conuercit  fe  ad  pattcm  * qui  pro  affe^  pater- 
no libens  verba  de  falute  filiae  recepit , alloquens 
eum  de  falute  fpcranda  filic.  If4.  ^o.  Loquimini 
ad  cor  lerufalero  * de  adoocate  eam.  Sic  ergo 
confolatus  eft  patrem  > & confortauic  ad  fidero 
Sequitur. 

Et  cum  perueni{Tet  ad  domum , non 
permifit  intrare  fccumqucnquam,  nili 
Petrum  6c  loaoncm  & Iacobum,&  pa- 
trem fic  matrem  puellz« 


I E s V s autem  audito  hoc  verbo, 
rcfpondit  patri  puellz  : Noli  timere: 
credecantum,6c  falua  cric. 

Dicit  autem  diiotconfolationem  * & conforta- 
tionem ad  fidem:de  fecundo  confolationis  de  coii- 
forrationisadhfbet  caufam.  Confolatio  ell  cum 
dicit  [Noli  timer^  timore  diffidenti*.  Hic  enim 
timor  auferendo  Ipcm  , occidit  falutis  fidem.  Et 
ideo  prxcipiiai  in  derperarionem.  S^fitnt.  17. 
Cum  fit  timida  nequitia  data  eft  in  omnium  con- 
demnationem : fempet  enim  prsfamic  fsua  per- 
turbata confeientia.  Et  ibtdem.  Dom  ab  intro 
minor  eft  timor , maiorem  putat  potentiam  eius 
caulae , de  qua  tormentum  prcllat.  Tali  ergo  d- 
more  [ noli  timere  ] i.  P^rul.  10.  Nolite  timere» 
neque  paueaiis,  fed  tantummodo  confidenter  lia- 
te , & Dominus  erit  voblaim.  Et  hocell  quod 
iequitut  Sed  [ crede  cantum]  fide  confortata. 
Gtntf.  18.  Nunquid  Deo  quicquaineit  difficile? 
Lnc.x.  Non  erit  impoffibile  apud  Deuro  omne 
vetbnm.  Fides  enim  omnipotenti*  Dei  inniiicor: 
& ideo  omnia  poffibilia  funt  credenti.  R»m.^.  6c 
Ctnef.  15.  Credidit  Abraham  Deo,  & reputatum 
ellei  ad  iullitiam.Ollendeergo  elle  canti  Patriar- 
ch*  filium,  & aede.  Creditis  in  Deum.de 

in  me  credite.  Ego  fum  virtus  Dei»  qu*  omnia 
portat  & mutat  pro  volunratis  aibittio  [ & faiua 
erit]  Non  folum  ab  «gricudine*  lU  etiam  i mor- 
te.i.Xejr,  t.  Dominus  mortificat,  & viuificac : de- 
ducit ad  inferos , & reducit,  hb  f.  Iple  vulnerat, 
& medetur:  percutit»  & manus  eius  fanabunt. 
Virtus  h*c  quidem  tn  homine  non  ell , fed  ego 
fum  Deus.  Vnde  haiK  rex  Ifracl  (Ibl  non  indle 
profellus  ell^dicens  4.  Xe^.  Nunquid  ego  fum 
Deus  vc  occidae  poffim  & viutficare.Deus  autem 
viuificar.  (.  Deus  qui  viuificat  mortuos» 
6c  vocat  ea  qu*  non  fune  tanquam  ea  qu* 
(iinr.  I 

Adoercendum  autem  hic  quam  opportuna , Sc  i 
quam  cauta  fuit  illa  refponfio.  Oppotnma,  quia 
tempore  illo  fa£b : cum  crillia  mintiarencur.  Ec 
hr>c  notat  Euangelilla  cum  dicit  [ I e s v s autem 
audito  hoc  vabo  ] iridis  nunti).  Fecit  enim  iuxta 
conllliirm  Sapientis  Pr§utrb.  vlum.  Date  llcaam 
mcerentibus » Sc  vinum  his  qui  amaro  animo 
fiim.Bibani  & obliuifcantur  egearis  fu*, iSr  dolo- 
ris fui  con  recordentur  amplius.  Sicera  enim  Si 
vinum  gaudium  excitant.  Et  lignifieanc  diurnas 


Hic  agitur  de  gtacic  idius  in  alios  propagatio- 
ne. Tangit  autem  hic  dao,  quam  benigne  uilket 
defundo  nihil  abhorrens  appropinquauii»dc  quos 
grati*  illi  fociauitvt  in  eos  fortius  propagamur. 
De  primo  dicit  [ Et  curo  pcruenilTct  ad  domoin] 
Ecce  quod  nihil  abhorrens  defundo  apptopinqua- 
uir.  Sciuit  quod  ficut  in  concado  Icpioli»  ita  nec 
in  contadu  monui  contaminaretur.  Vnde 
AcceOii  &teticit  loculum  defundi.  Oponuic 
enim  quod  medicui  nodtaruro  infirmitatum  no- 
bis appropinquaret,  Sc  intra  domum  miferix  no- 
dr*  conuerfarecur  : vt  nosvtYdique  tingem  ,Si 
nodra  fua  fiiciens»mortem  nodram  fugaret.  Vrrdc 
Imc.  io.  Appropians  aiiigamt  vulnera  rauci),&  k 
latronibus  vulnerati.  Hoc  ed  quod  pctioii  Rc- 
bccca  CtHtf.X4.  Ingredere  benedide  Domini, cuc 
foris  das?Hoc  quod  fecundum  veram  tranflatio- 


I nero  dicitur  J«m  i.  Verbum  caro  fadura  ed  , Sc 
; tabanacolo  manfic  iu  nobis.  Sic  enim  peruenic 
ad  nos  in  domum  , non  iam  dans  pod  parietem 
mifeiiaram  nodrarum.  C«n»ic.  a.  Et  refpiciens. 
deiratis  oculo  per  fenedras  occultorum  nodro- 
fum , & refpiciens  per  cancellos  manifedoruro 
Dodrorum  : fed  in  ipfam  nodrorum  humanorum 
defeduam  intrans  domum.  B^ruch  j.  In  terria 
vifus  ed,  & cum  hominibus  infirmlsconuerfarus. 
Sic  ergo  curo  peruenilTet  ad  domum , hoc  ed » ad 
huius  roortu*  pueli*  hofpttium  in  domum  Ar- 
chifynagogi,  hoc  ell,  Moyfl , de  iudaifmocorpits 
alTuroens  in  quo  iaccbai  defundus » quem  1« 
fulciiare  non  poruit. 

Non  permifit  ] Ecce  rangic  in  quot » & quos 
gratia  ida  fuit  propaganda.  Notantur  aurem  duo: 
quorundam  exclufio  propter  malum  meritum,  & 
quorundam  aduocatto  propter  fuum  beneplaci- 
tum. Exclufio  malorum  tangitur  ex  modo  nega- 
tionis , cum  dicitur  [ non  pamifit  feaitn  intrare] 
quod  attei^dcns  /Ipofiolm  H.br.^  dicit : Fedinc- 
mus  ingredi  in  illam  requiem  vt  non  obduremr 
quis  ex  vobis  fallacia  peccari.  Requies  aurem  ilia 
ed  in  quaquielcTtwrab  infitdarione  mortis.  X»m. 
II.  Eledio*confecnta ed : exteri  aurem excarcaci 
funr.  Vnde  hic  irridentes  & tumultuantes  exclufi 


fiinrificur  para  A/sirfh.$  Sc  A-fa^e.y  Tumultuan- 
tes funt  confiifionetn  Sc  tinTiulmm  fxculi  fequen- 
tes.  Tumultuabitur  puer  contra  fenem  , Sc 
ienobilis  contra  nobilem.  Irridentes  autem  fitni 
Ipiritiialia  nefeientes,  Sc  carnalia  Ibla  reputantes. 
Afdtth. 7. 'NoUtc  fandum  dare  canibus, & marga- 
ritas nolite  proiicere  ante  porcos.  Hos  igitur  ex- 
clufir. 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.V  III.  291 


dufit,  Sc  hic  Je  caafa  [niH  Petrum  fleloannem  & 
bcobam  ] de  fuis  [ & patrem  & matrem  puell«] 
qui  erant  cx  pane  defundi  cui  prxftaDdam  erat 
beneficium»  admtfic. 

Ad  defundum  coim  furdcanducn  cx  parte  Dei 
duplex  requiritur  operatio : Dei  fcilicec,  & mini- 
Arorum.  Minifttorum  autem  triplex  :potcUatis 
perfedc  in  (aeramentorum  coIlatione>&  veriratis 
Aiuime  in  fidei  cognitione » & gratiz  gratuiiz  in 
viitutis  operatione.  Primum  horum  ngmficaiur 
per  Petrum , cui  ligandi  & foluendi  plena  collata 
cftpoteftas.  Mdtih.  16.  Tibi  dabo  claues  regni 
cxlorum.Secundum  (Ignificatur  per  loannein,qui 
radio  irreueiberato  veritatem  perfpexit , de  qua 
dicitur  /a«0.8.  CogDofcetisvciitaiem,  & veritas 
liberabit  vos.  Et  /0««.i7.S3ndificaeos  in  verita* 
K:(nmo  tuus  veritas  eft.  Tertium  (ignificatur  in 
lacobo  > qui  Uidator  interpreututi  & primus  lu- 
dam virtutis  inter  .Apoilolos  pro  Chrifiopetle- 
cic,  in  quo  virtus  in  luda  non  occubuit.  j4Q.  1 1. 
Occidit  autem  lacobum  ftairem  loanois  gladior 
£i  hzc  efi  caufa  quod  de  Apofiolicis  minifiris 
hos&  non  alios  fumplttrrciens  fuflScete  ad  mortis 
ptopuKauonem  cum  diuina  operatione  clauhim 
poteftatem  > veritatis  agnitionem  , & victuris  6c 
gratiae  operationem.  Ex  parte  autem  puetlz  a(Tii- 
mit  patrem»  qui  Pczlatum  fignificar,  paterno  a^- 
du  tubdicum  diligentem»  fie  acerbo  ludu  demor- 
te  filiz  lugentem  macreml  lacero  pedore  pro 
filia  depeeeamem » qux  Ecclclix  (ignificat  iuf- 
fragiurau 

Hzc  enim  quinque,  nifi  defundus  obicem  po- 
nat» & in  mone  remanere  contendar»  cum  opera- 
tione diuina  fufficium  ad  monui  rufcitaiionem. 
Poftulado  patiis  (ignificatur  /tMn.4.  vbi  pacer  di- 
cic:Domine  defeende  prius  quam  moriatur  filius 
meus.  Hoc  verbum  femper  efle  deba  in  ore  Prae- 
lati orantis  pro  rubdicis.SufTt^um  matris  fignl- 
carar  Lm.y.  Hzc  vidua  erat,  & mulca  turba  ciui* 
taris  cum  illa.  Ecclefiz  enim  fulTragia  multos 
impetrant  fulatari.  Hinc  efi  quod  Aaron  Przl*. 
cos  pro  populo  rogans » inuenide  legitur  quz  ad 
vitam  etl  via.  18.  Similiter  mater  pueri 

tmpenaile  legitur  ruldutionera  filij  ^.Re^.4.  Te- 
Aes  etiam  idonei  fune  diuinz  operationis  in  fa- 
ctamentis»mioiftes  petfvdz  pote{lacis,dodor  lim- 
ptdz  veritatis»  & opetator  gratioiz  virtutis : per , 
quos  excluditur  Scnifmaticus  poteAaiem  Eccle-  I 
fiaAicam  (cindens»  bzrecicus  veritati  fidei  conitar  | 
dicens » prophanusde  immundus  virtuti  (e  oppo 
nens.  His  igitur  de  caufis  hos  alTumpfic.  Se- 
quitur. 

Flebant  auiecQ  omnes » & plange- 
bant illam.  At  ille  dixit : Nolite  flere: 
non  eft  mortua  puella , reddormic.  Et 
deridebant  eum,  fcienccs  quod  mortua 

eSet- 

Hic  ponuntur  ea  quz  faciunt  ad  mtrrentium 
confolacionem  » 6c  irridentium  confutationem. 
Dicuntur  ergo  hic  duo.Primo  quidem  moercnrium 
GOnlblatio.  Secundo  iirideocium  confutatio.  Io 
piimo  hotum  tria  dicuntur.  Primo  enim  meeren- 
tium  ludius  exprimitur.  Secundo  confolacio  lu- 
gentibus adhiMtur.  Tertio  ratio  confoUtionis 
fijbtungitur.  De  primo  dicit  [Flebant  autem  ] la- 
in  Ennng-  D.  Lxf.  ■ 


ayous  [omnes  ] ptopter  alfedum  patris , qui  in 
manluetudine  omnibus  profuit»  Ac  pczfuit:&  ideo 
pactis  lami  dolorem  quilibet  tanquam  ptopiium 
dcfieuic  [ & plangebant  illam  ] lugentes  quod  in- 
cempeAiue  defundbfit  adhuc  vernans  flore  iuuen- 
curis,  /fi.  )8.  Dum  adhuc  ordirer , fuccidit  me: 
przcUa  cA  velui  i texente  vita  mea » curo  adhuc 
vita  muicis  diebus  videretur  efle  texenda.  £ccU. 
xi.  Super  mortuum  plora , defecit  enim  lux  eius. 
Fletus  igitur  periinec  ad  lacrymarum  fuiionem. 
Pftlm.  iiS.  Exitus  aquatum  deduxerunt  oculi 
mei.  Itrtm.  9,  Qms dabit  capiti  meo  aquas»  Sc 
oculis  meis  fontem  lacrymarum  , At  plorabo  die 
ac  Dodb?Mulcum  enim  plorandum  cA»  vc  defun- 
dhis  reuocetuc  ad  vitam.  Plan&us  autem  refertae 
ad  lugubre  carmen.  V nde  Mntth.  9 . dicitur  quod 
eiecit  de  domo  tibicines.  Confuetudo  enim  etac 
ludzis  in  exequiis  defiindorum  Ac  plan£hi»mulcas 
facere  impenhu : ita  quod  > (icut  tradit  lofephus» 
multi  propter  expenfas  defundlorum  fuotum  de- 
pauperaci  funr.  Tibicines  ergo  carmen  lugubre 
przcmuerum»  aliis  fuccineniibus  idem  carmen-Ec 
noc  vocatur  piandus  defundi.  /Irrrm.  9.  Vocate 
lamemacrices»  vc  veniam : Ac  ad  eas  quz  fapiences 
fuoc»  mittite  Ac  properent : fefUnent , Ac  alUiinant 
fuper  vos  lamentum.  lirtm.  6.  Ludum  vnigenici 
fac  tibi  piandum  amarum.  Ctntf.^o.  Magnus  cA 
ifle  piandus  iEgvpciis. 

Ac  ille  dixit  f Ecce  plangentium  confolacio 
[ Nolite  flere  ] incon(olabiliier  flentes  , can* 
quam  de  refurredione  fpem  non  habentes.  1. 
Tntf.  4.  Nolumus  vos  ignorare  » de  dormien- 
tibus vc  non  concriAcmini  ficuc  Ac  czteri  qui 
(pem  non  habent.  Jtrtm,  $ 1 . Hzc  dkit  Do- 
minus : Quiefeat  vox  tua  i ploratu  , Ac  oculi  tui 
h lacrymis : quia  cA  merces  operi  tuo » ait  Domi- 
nus. Subiungir  autem  caufam  dicens. 

Non  eA  enim  mortua  puella»  fed  dormit]  Hu- 
ius autem  literz  eA  triplex  expolitio  i Patribus 
tradita.  Vna  quidem  » quia  pater  tantus  filiarofi- 
miliasfquz  adhuc  in  cura  patris  erai)recundum  le- 
gem Domini  erudierac.Ec  ideo  mudo  defunda  & 

I in  (inu  Abiahz  recepta  , fpe  felici  redempcior>em 
j communem  expedans  viuebarAc  hzc  hominibus 
mortua,  Deo  viuebat»Ac  forano  beatorum  patrum 
quiefcebai.  Parentes  eius  cum  eflmt 

iufti  , erudienmt  filiam  fuam  (ecunduro  legem 
Moyfi.  De fomno  tali  dicitur  M )•  Nuncentm 
dormiens  filerem , Ac  (bmnomeo  requiefeerem. 
Alia  expoficio  eA » quia  defundus  leculo»  vc  dicit 
jimhr.  Deo  viuit.  Et  qui  horomibus  qui  fulcita- 
re  non  po(runc»morcuus  cA»Deo  dormii  qui  (ufei- 
tarepoteA.  /$nn.  11.  Lazarus  amicus  noAer  dor- 
mit,eamus»  Ac  i (bmno  (Urdcemui  cvan.Nth.i  i. 
Etiam  ^ mortuu  fufeicare  pocensgA  Deus.  Tertia 
expolitio » quia  quidam  moriuncut » finalem  fen- 
tenriam  excipiendo » de  quibus  didtur  in  ffalm, 
to}.  Terminum  poTuiAi  quem  non  cranfgr^ien- 
tur.  hh  1 4.  ConAicuiAI  terminos  eius  qui  prete- 
riri  non  poterunt.  Et  illi  mortui  efle  dicantor. 
Alij  autem  defunguntur,n6  finale  lenteniiam  aed- 
piendo»  (bi  potius  vita  funguntur»  vt  miracula  ad 
gloriam  Dei  fianr  in  ip(is:Ac  illorum  mors  tempo- 
ralis caTus  eA » ficuc  l^nus  temporalis  daulio  Ac 
cafus  eA  (mfibilis  viez.  /««n.  9.  Neque  hic  pecca- 
uit.  neque  parentes  ems,  (bl  vt  nunifeAemur  ope- 
ra Dei  in  illo.  Ec  (ic  fuit  mortua  puella.  Mors 
enim  Uli  dominari  diu  non  potuit » cui  fons  virz 
fi  b ^ appropio 


igz  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Praed. 


«pptopinquauit.  Et  iftaeft  probabilior  expoficio. 
Per  huiufmodi  enim  ligna  , vi  dicit  Chryfoji.  fe 
elTe  Dominum  ptobauit , & communem  adtuxit. 
refurre^ionera. 

Et  deridebant  eura  ] Hif  ponitur  irridentium 
confutatio.  Dertfio  autem  hxcdirpcnratonacft: 

Jiuia  licet  rifeiint  ex  infidelitate  poteniix  a mone 
ufeitate  valentis, tatnen  operatur  ad  roanifcftaiio- 
i»cm  mortis,  & pet  confequens  ad  magnitudinem 
miraculi  t & ad  gloriam  eius  qui  vere  mortuam 
puellam  fufcitate  potuit,  Peccabant  tamen  deri- 
dentes Dominum,  cuius  verbis  limpliciccr  ctedete 
debuerant  /ol>  la.  Deridetur  enim  iufti  (implici- 
tas. Lampas  contempta  apud  cogitationes  diui- 
cum,parata  lucere  in  tempus  Aarutum.Luxiccnim 
in  vita  rcrurtcdlionis.  hb  jo.  Nunc  derident  me 
iuniores  tempore  , quorum  patres  non  dignabar 

rjncre  cum  canibus  gregis  mei,  & vita  ipla  puta- 
antur  indigni.  De  pccna  autem  fic  Dominum 
decidentium,  dicitur  Proutrh.  i ^.Parata  funt  deri- 
foribus  tormenta, & mallei  percutiemes  ftuhofum 
corporibus-  Subiuncit  derifionis  caufam  , dicens 
[(cientes  ] humana  (apiendo  fecundum  caufas  in- 
feriote$[quia  vete  mortua  c(ret  ] fecundum  natu- 
tim.C^lof.tMouwcdih  Sc  vita  veftra  abfeondi 
ta  eft  cum  Chrillo  in  Deo. 

Ipfc  autem  tenens  manum  cius  cla- 
mauic,  diccnsiPucHafurgc. 

Hic  agitur  de  petfeftionc  miraculi , & fama 
Perfeclio  autem  dcfcnbicur  in  tribus : in  caufa,in 
efTc<f^u,  & in  demoallrationc  veritatis.  Caufa  def- 
cribirur  in  ttibus,  in  fadlo.  in  clainorc,dc  in  vetbi 
poceflatc.  Kadum  defetibitur  cum  dicit  [ lp(c  au- 
tem tenens  manum  eiuslvt  figni6caret  fe  fublcua- 
re  pet  admtotium  diuinzviitutis,  & influere  vi- 
tam pcc  conta£him  fuz  viuificz  carnis,  hk  14. 
Operi  manuum  tuarum  porriges  dexteram.  Pftlia 
71.  Tenuifti  manum  dexteram  meam , io  vo- 
luntate tua  dedoxifli  me>&  cum  gloria  fui^pilli 
roe  P/4/m.i;8.  Pofuiflirupec  n?e  manum  tuam: 
mirabilis  fa^a  cfl  feientia  tua  ex  me. 

Clamauit]Ecce  intcnfio  clamoris  notansdiffi- 
cuitatem  edudionis  de  morte,  non  quoad  fe  • cui 
omnia poilibilia fune,  fed  quoad defuitdum qui 
difliculter  redit.  U*ft.  1 i.Clamaiur,&  dixic:Laza- 
te  veni  foras.  P'it!m.  67.  Dabit  voci  fuz  vocem 
virtutis.  i.Cor/fftkif.  Abforpta  efl  mors  in  vido- 
tia.  Vbi  cfl  mors  vidoria  tua  ? Vbi  cfl  mots  (li- 
mulus tuus? 

Dicens  ] Ecce  verbum  virtutis  & vit*  [ puella 
furge]  Aiarc.^.  dicitur.  Tabitha  cumi , quod  in- 
terpretatur , puella  furge.  Nominando  aurem  a 
fexu  & zcate,nvat  fragilitatis  cencritudinem,qoz 
metttut  ignofccntiam  de  delidis  , A:  graiiam  in 
bonis.  Sic  enim  eft  Beniamin  nofter , hoc  eft, 
filius  dexterz  Chriftus  . in  mcJio  iuucnailatiim 
tympaniflriarum,  femper  dcltda  iuuentucis  igno- 
fcenSj&bonis  gratiam  augens.  CVwof. 8. Sorge 
noftra  panmlaefl.A:  vbcranon  habet  [Surge  ] per 
hoc  vocat  ad  vitam,  oflendens  in  hisquT  futfum 
funt,  verum  elTc  vit*  (Tudum.Ctf/ojy.  j.Si  confur 
lexiflis  cum  Chnfto , qu*  futium  funt  quzrite, 
vbi  Chriftus  cfl  in  dextera  Dei  fcdcns:qu*  furfum 
funt  fapite , non  qu*  fiipcr  terram.  Ibi  enim  eft 
tecta  viuentimn,  ibi  eft  fons  vitx  indc(kientis, 
vbi  nemo  morhur.  Pftho.  x6.  Credo  videte  boiia 


Domini  in  terra  viuentium.  hem  jy.  Apud  te  eft 
fons  vit*  :dc  In  lumine  tuo  videbimus  lumen. 
£f/b*f.$.  Suigc  qui  dormis  , & exurge  a mortuis, 
Sc  illuminabit  te  Chriftus. 

Et  rciicrfos  cll  fpiritusciiis;&  furre- 
xit  coininuo-  £t  iulTu  illi  dare  mandu- 
care. Et  ftupuerum  parentes  cius:qui- 
busprzccpit  ne  alicui  dicerent  quod 
factum  erat. 

Hic  tangitur  miraculum  iftud  pei  efledum.  Et 
tanguntur  tria,  quorum  primum  eft,  quod  leuec- 
fum  eft  verz  vitx  principium.  Secundum  , quod 
I oftendit  vigorofz  vitz  adum.Tcttium,quod  hoc 
perfedum  eft  , non  per  naturam  , fed  per  miracu- 
lum. Primum  notatur  cum  dicitur  [ Ecteueifus 
eft  fpititus]  hoc  eft,  anima,  qu*  ( ficut  dicit  Phi- 
lofcphm)  principium  eft  & caufa  vit*.  j . /ieg.  1 7. 
K.euerl'a  eil  anima  pUett  intra  cum  , dc  reuixic. 
Exjtch.^7.  Veni  Ipiriius,  & infuftUfupci  interi- 
dos,  & rcuiuircant. /94/1.6.  Spiritus  eft  qui  viui- 
ficai:cato  non  prodeft  quicquam. 

Et  furiexii  ] Ecce  vit*  fimul  & virtutis  adus. 
Surrexit  autem  futfum  fcegit , in  imis  non  rema- 
nens. //4.  ;8.  Suftollam  te  luper  altitudinem  rer* 
rz,  & cibabo  te  hzreditate  lacub  panis  tui, 
liarHch  f . Surge,  & fta  in  excclfo,&  vide.  Aiutth. 
a4.6c/.wr.2i.  Lciiatc  capita  veftra[contimiolhoc 
eft  , in  moniciuo  fimul  reparata  vita  & virtute  & 
organis  operationum  naturalium  : quod  non  po- 
tuit (ieri  per  naturam.  EccH.  Innouafigna,& 
immuta  mirabilia ; glorifica  manum  6c  brachium 
dexcrum.Sic  enim  vitam  & virtutem  redderenon 
potuit  nifi  gloriofa  manus  Dei  , qu*  namraio 
inflimic.  PfJlm.  76.  H*c  mutatio  dexter* 
Excelli. 

Et  iuQit  illi  dare  manducare  ] ad  ver*  vit*  de- 
monftrationcm.  Quia,  vt  dicit  jtn.lf) 
tafticc  fufeitatus , imaginem  habet  viuentis , fed 
non  opetationem,  qu*  eft  comeftio,  qu*  anima* 
Icm  &r  veiam  vitam  indicat.  Vtrde  1o4ti.  a i . 
Lhc.14-  Dominus  comedit  cum  Difcipulis,veram 
Sc  humanam  vitam  oflendens  , qu*  in  gloiiolii 
quidem  corporibus  eft  fecundum  poceftaiem. 
Sed  in  his  qui  ad  animalem  vitam  redeunt, 
eft  fecundum  potcllatem  , & indigentiam  , & 
nuttimentum  quo  indiget  corpus  heminis  ani- 
male. 

Et  ftupebant  parentes  eius]  Ecce  famamiracu- 
li.  Dicuntur  autem  ftupete  parcntes:quia  illi  in* 
IUS  fuctuncitamcnpcr  clfcdum  ,&  per  parentes 
przdicaium  eft  omnibus./W.  1 .Audite  hoc  l^es, 
Sc  auribus  percipite  omnes  habitatores  terrx  » fi 
fidum  eft  iftud  in  diebus  veftris , aut  in  diebus 
patrum  vellrofum  ? /ft.66.  Quis  audiuit  vnquam 
tale,  am  quis  vidit  huic  limilc?[qulbu$  przccpit] 
cautelam  docens  humilitatis  iu  magnis,  fcc/i.  v 
Quanto  magnus  es  , humilia  tc  in  omnibus.  Ec 
ideo  licet  conformare  in  ommbus  przceptis  de- 
beamus vulumatem  noftram  voluntati  diuin*; 
tamen  hoc  faciendum  eft  in  fine  przccpti,  & non 
in  re  przccpra.Et  cum  Deus  intendat  per  lioc  nos 
reddere  hiimilcs.conformes  fumus qua<’dode do- 
nis Dei  hiimiliamur.nihil  nobis  inde  amibnenrrs. 
Et  hoc  eft  quod  didtfnecuidicctcnt  quod  fadum 
crar  ] cum  tamen  miracula  Dei&  opera  femree 


, inEuang.D.Luc.  Cap.IX.  295 


iinr  pfcdieinda : Gcut  fupenus  rzpedi^umeft  & 
pcobatum. 

CAPVT  IX. 

Conuocatis  autem  I e s v s duo- 
decim Apoftolis. 

t c iiKipit  pars  illa  qux  eft  de  com- 
« KiWi  I milTione  (ije  collatione  poieGacis 
H H Apoftolo(um>  & Epifeopotum  * qui 

ptimum  locum  tenent  in  Eccelena. 
Habet  autem  parces  duatdn  quarum  prima  agitur 
depoteftaiis  EccleGaGicc  collatione.  Infecunda 
TCCo  agitur  de  eruditione , & cautela  1 6c  modo 
qualiter  illam  poteilacem  in fut>ditos  exerceant:ad 
hoc  enim  magna  e(l  opus  eruditione.  In  prima 
haram  tria  fune»  quotum  primum  eft  de  poteftaiis 
illius  collatione.  Secundum  de  poteGatis  iGius 
exeeutione.  Tertium  de  hoc  qualiter  hanc  pote- 
llacem  execuii  limad  ChriGum  relatione : Gc  & 
quilibet  legatus  legationis  peta&z  facit  relatio- 
nem. PoteGace  autem  ChtiGus  tradens  Difcipalis 
quaruor  inducte.  Piimo  conuocat  ad  vninatem. 
Secundo  ApoGoUcam  largitur  poteGatem.Tertto 
fui  ApoGoiaius  & legationis  tangit  & prteferibit 
Enem.  Quarto  formam  adhibet  viuendi  tanrx  le- 
gationi congruentem.  De  his  autem  qu«  hic  di- 
cuntur,multa  fupta  A^at/k.iO.Sc  A/arc.6.nout» 
funt,de  quibus  nullam  hic  faciemus  mentionem. 
Dicit  igitur  circa  conuocationem  ctia:modiim  G;i- 
licec  qui  incelligieur  in  verbo  conuocationis,  cum 
dicit. 

Conuocatis]  hoceG,in  vnum  vocatis : vt  cum 
CbriGo  Gnt  vnom.  inter  fc  Gm  vnum,  & cum  eis 
ad  quosmitronc  ut  efficiatituc  vnuro.Cum  CbriGo 
autem  exiGentes  vnum,  fune  cum  Patre  & Spiri 
tu  fan^o  vnum , cum  quibus  ChriGus  eG  vnum. 
/«4n.  t?.  volo  Patet  vt  quos  dedlAi  mihi  vnum 
iint,  Gcut  8c  nos  vnum  fumus.  Item  thdm.  Sicut 
tu  Patet  in  me , & ego  in  te , vt  & ipG  in  nobis 
vrnuro  Gnt.  Item  ibidtm,.  Tu  in  me  & ego  in 
eis  » vt  Gnt  in  vnum  confuromati.  In  hac  enim 
vmione  continuus  Gne  interruptione  eGdefccofus 
charirmacum  in  totam  EccleGam.  Pfdlm.  i)i. 
Sicut  vnguentum  in  capiteiquoddefcendit  in  bar- 
bam baibam  Aaron  6cc.  .<^<^.4. Multitudinis  cre- 
dentium erat  cor  vnum , & anima  vna.  Hec  au- 
tem vnitatis  coiKordia  petGcituc  tribuis  t vnicaie 
veritatis  credite,  vniiace  chariiatis  cGciGz.vnita- 
te  Spiritus  totum  corpus  EccleGe  viuiGcance  & 
mouente.  De  prinm  dicitur  i.  Ctrinth.  1.  Idipfuin 
dicatis  omnes , & non  Gnt  in  vobis  G:hifmata.  De 
iecundo  /td».  15.  In  hoc  cognofeemomnesquia 
mei  cGis  difcipuli  , fi  dilcAionem  habueritis  ad 
inuicem  De  tertio  Ephtf.^.V aoi  rpiritu$,vnum 
baptifma.  Ideo  ApoGolus.  t.  Ctrinth.  11.  In  vno 
Spiritu  potati  fumus.  Sic  in  vnicatem  vocat  ae- 
dendorum,  diligendotum^t  per  fpiritum  operan- 
dorum. I.  C«rinth.  I V.  Hzc  omnia  operatur  vnus 
atque  idem  Spititus  , dinidens  Gngulis  prout 
vult- 

Huius  autem  conuocationis  audior  eG  [ I esvs] 
qui  eG  audior  falucis  & vnifotmiracis  in  EccleGa. 
^uod  GgniGcatur  per  tunicam  ruaminconfutilem 
jiilKrtt  EnAng.  DXne. 


IcM.itf.  Et  qui  dide  Mttth.ix.  ic  ^nc.ix.Q^ 
non  colligit  mecum,  dilpeigit:&  qui  non  eG  me- 
cum,  contra  me  eG.  Congregamini  Gli) 

Ifrael  congregamini » & audite  Ifracl  patrem  ve- 
Gium.  PjMltn.  49.  Congregate  illi  Sandloseius» 
qui  ordinauerunc  tcGaroentum  eius  fuper  facriG- 
cia.  Tertio  autem  tangit  quos  ad  fe  immediate 
congregat  & vocat.  Ceteros  autem  mediantibus 
illis  adiungicGbi. 

' Duodecim  ApoGoIis  ] quos  fupra  nominibus 

□riisexpreflit.  Hic  enim  ordinat  maiores  in 
sGa>  qui  vice  Gmgomui  ApoGolorumJ^artes 
autem  dut^enari)  Gint  vnum,  diip,  tria,  quaruor» 
lex.Et  in  vno  quidem  exprimicur  vrntas  Detracis» 
& Gmplicitas  intentionis.  In  duobus  autem  man- 
data gemine  diledlionis  in  vnitaie  Tiinitaiis.  Ia 
tribus  autem  Trinitas  perfonalis  cum  uinicate 
theologice  virtutis.  In  quatuot  autem  petfedio 
humane  virtutis,  cum  quadrlga  Euangelice  pre- 
dicationis,  & quatuoc  mundi  plagis,  in  quibus 
prcdicandum  eG  Euangelium.  In  lex  autem  per- 
fcdlio  conGGit  opetattonis  quia  in  fenario  exple- 
uit  Deus  omnem  diuerGiaiem  fui  operis. 

Hi  autem  ApoGoIi  habent  nouem  ornatus  per 
1 1.  diGcibutos.  Habent  enim  principatus  audio- 
ritaiem  , habent  etiam  fundamentalis  dodlrine 
fontalitatc  , habent  fandlitatis  fulgorein;quorura 
primum  eG  poteGatis  Patris,  fecui^um  fapientic 
Fili),  tertium  bonitatis  Spiritus  fandlu  Quoad 
primum  GgniGcitur  in  duodecim  Patriarchis  Gliis 
iacob  Genej.  Quoad  fecundum  GgniGcancut 
in  duodecim  fontibus  inuentis  in  Elim  Exad.  1 f . 
Quoad  tertium  GgniGcaniur  in  11.  lapidibus 
pomiGcalis  orturus  Exod.ti. 

Habent  adhuc  panis  verbi  Dei  fi  EuchariGie 
ajpud  le  pabulum , habent  in  fe  conGautie  in  paf- 
lionibus  tribulationum  Gabilimentum , habent  in 
oblatione  pto  populo  de  fe  oGerre  facnGcium.  Io 
primo  horum  conGguraii  ChriGo  nouo  ponciGci» 
noui  (aeramenti  autGori , in  fecundo  ChriGo  pa- 
tienti » in  tertio  conGgurati  ChriGo  hoGie. 
Quoad  primum  GgniGcantur  in  1 a.  panibus pro- 
p^tionis  La»t.  r 4. Quoad  ad  fecundum  Gguran- 
|tur  in  11.  lapidibus  pofitis  in tipa Iordanis, fupet 
quos  roanauii  vnda  tiibulatioiiis  hfnt  Quoad 
tertium  in  ri.  bobus  3 .^r|.7.qui  Gabanc  fub  ma- 
ri eneo. 

Habent  adhuc  in  le  radiantia  merita  beaiirudi- 
nis,  habent  in  fe  hmdauonero  EccleGaGice  pote- 
Gatis , habent  in  fc  portas  & aditus  EccleGaGice 
dignitatis.  Primum  per  vite  idoneitatem,  lecun- 
duro  per  datam  fibi  £ Domino  elautura  poteGa- 
cem , tertium  autem  pet  gratuitam  & diuinam  ad 
ApoGolacum  vocationem.  Primam  eG  per  con- 
uenientiam  ad  ChriGi  vitam , fecundum  per  con- 
formicacem  ad  ChriGi  Gdem  qui  eG  fundamen- 
tum,teniom  autem  per  afEmilaifonem  ad  ChiilU 
introitum  qui  eG  oGium » qnod  non  accepit  fibi 
honorem  : GmI  dedit  ei  honorem  qui  dixit , Tu  es 
Sacerdos  in  ziemum  fecundum  ordinem  Melchi- 
fedech  Pf^lm.  109.  Quoad  primum  GgniGcantiic 
per  t a.  Hellas  in  coroaa  fponfe  j4pae.  1 1.  Quoad 
fecundum  GgniGcantur  pet  11.  celeGis  ctuitatis 
fundamenta  ^pac.  la.  (^uoad  tertium  Ggurantur 
per  I a.  celeGis  ctuitatis  portas  Gue  -oGia.  Et  Gc 
ter  trini  ornatus Ecclefiz militantis  funt;Gcut  fuoc 
ter  trini  ornatus  EccleGe  triumphantis.  Hos  igi- 
tur la.  in  hos  vocauit  ornatus.  Et  hos  ornatus 
B b 3 omnis 


Digitized  by  Coogie 


a94  D.Alberti  Magni,  OrdPrsEA 

omnis  romifex  habere  teneiut,aut  ipfe  intec  nonem  , & imaginationis  turbationem , liem  in 
Apcftolos  non  vocatur  a Deo:  fed  forte  f(p  ingp-  ; hisquidicuiuut  maniaci  & dzmoniaci:aliquando 
cit  indolofa  fraude  diaboli.  Sequitur.  | autem  ad  morum  cot ruptionem , ficui  in  his  qui 

‘ bene  fenciunt  & male  viuunt  : aliquando  autem 
Dedit  illis  virtutem  & potcllatcm  adubefa^ionem  6dci>ftcucinhatteticis,quifraa» 
fuper  omnia  dxroonia,  & vtlangores  de  diabolica  decepti  videmur  bcneviuere,&ma-. 
curarent  l quodlibet  illorum  habet  multas 

I diffcremias:  quod  Ci^iudaiMi  Mdiib.^.Sc  Z-mc.S. 


Hic  Apodolicam  larcinir  poteftatcm.  Dicit 
autem  ttia:  gratuitam  fciTicet  collaiionero  dona-  ' 
tionis , magnitudinem  largiti  muneris , & ciHca- 
aam  eiufdem  contra  nocumentum  conttarix  po 
teftatis.  Gratuitas  largiti  muneris  tangitur  cum 
dicitur  [ Dedit  iliis]  Non  enim  reddidit  meriiis 
fiue  ol^equiis  » ikc  vendidit  pretiis » nec  exol- 
uic  pto  debilis  > fed  gratuito  dono  dedic  gratis- 
Mdtth.to^  Gratis  accepiflis  , cratis  date,  /aan.i. 
Omnes  accepimus  de  eius  plraicudine  gratiam 
pto  gratia.  Unb.t,  Dat  omnibus  affluenter  > Sc 
non  improperat.  £f>hef^.  Pfdlm.67.  Dedit  dona 
hominibus.  Dedit  vnicuique  fecun- 

dum propriam  virtutem.  E/ihtri.  Largitus  e(l 
munera  (ecundum  magnificentiam  principalem. 

Virtutem  6c  poceflatcm  ] Magnitudinem  def- 
ctibir  largiti  muneris.  Tangit  aurem  duo  munera, 
quorum  vnum  dicit  perKdionem  potemix  ad 
aifbim : fecundum  autem  ordinatiorum.  Eli  enim 
virtus  vltimum  pocentiz  cuiullibet  ad  fummum 
«6his  :ficut  dicit  PhtUfofhm  , & confirmat 
nyfim.  Poteftas  ellftans  potentia  ad  legis  ordi- 
nem. Quoad  prhnum  induuntur  virtute  ex  alto 
Ad.i.  Quoad  fwundum  datur  eis  potcHas  ordi 
nandi  & llatuendi  omnia  fecundum  legis  Chrilli 
ordinem  , de  qua  dicitur  Matth.  vhtm.  Daca  cH 
mihi  omnis  poceftas  in  cxlo  & in  terra.  £c  in 
ApoHolot  eandem  traduxit  poiellatem.  £x  vir- 
tute igitur  inconcradidbiliiet  omnia  facere  pex- 
naleni/iue  naturalia,  fine  fiipernauiralia : diuina 
expoteHace  tamen . nihil  nili  redle  Sc  reda  pof- 
funt,  dicentes  cum  Pdult  iXtriHtb.i  i Non  pof- 
fumus  aliquid  aductfus  veritatem,  fed  omnia  pro 
veritate,  ktrn.ty  Noned  potellasnili  i Deo  : Sc 
quxeunque  funi  i Deo,ordinau  funt.  Itaqoe  qui 
lefiftic  poicHati , Dei  ordinationi  celilUr.  Virtus 
igiturquaft  vi  tuens,  contra  infurgencia  tuetur  Sc 
ptzualet.  Potellas  vitorem  gladium  lege  concef- 
lum  exhibet  ad  vindi^bun  raalotum , & laudem 
bonorum.  Sic  ergo  dedic  virtutem  , qux  fit  dif 
politio  perfe^li  ^optimum opus.  £tada£lum 
' dedic  poteftatcm  » ad  ordinatx  feuetitatis  diflri- 
dlionem  Sc  iudicium  : vt  virtus  confortet  pote- 
Aacem.&  potellas  infotmet  virtutem  Virtus  enim 
line  poreftate  eH  temecaria  , & potedas  line  vir 
cute  debilis  & lemilTa.  Potellas  aiim  lempa  iulla 
eft  : virtus  autem  aliquando  prxfumptuofa  & le- 
. meraria.  Et  ideo  lerem.^.  dicitur : Non  glorictut 
fortis  in  fbnhudine  fua.  Pf*hm.^'i.  Qui  confi- 
dunt in  vinute  fua.  & in  fortitudine  fua  glorian- 
tur. Tale  enim  donum  dicit  virtus, quod  ell  perfo- 
dum  robor  ad  adum  , vt  perficere  polEc  quem 
cunque  adum  impolitum. 

Super  omnia  dxmoniajTaogic  hic  doni  huius 
efficaciam  contraneqiittiam  comearix  potcflatis. 
Echxced  duplex,in  Ipirituaiibus  Icilicec,  & cor- 
poralibus. In  fpiricualibus  dicit  [ Super  omnia 
«txmonia  ] Multiplicitas  aucpin  dxmonum  in 
multitudine  dctnoniacorum  nocomentocum. 
autem  nocent  aliquando  ad  fenfuum  eoer- 


Legio  mihi  nomen  ctl : quia  multi  fumus. /W.i 
Ticcenex  vul|.es  Samfonis , quamuis  caudas  ha- 
berent colligatas : tamen  facies  habebant  diuifas. 
Quia  quamuis  omnium  dxmonum  malitia  ducat 
ad  finem  peccati : tamen  diuerfx  funt  faciet  pec- 
catorum qux  fuadent.  Ideo  dicit  Pfdlm.  j .Domi- 
ne quid  multiplicati  funt  qui  tribulant  me  i multi 
infuigunc  aduerfum  me.  Ideo  etiam  aliquando 
dicitur  afpis,  aliquando  bafilifcus,  aliquando  leo, 
aliquando  draco  Pftlm.^o.Sopet  afpidem  Sc  ba* 
filidum  ambulabis  , & conculcabis  leonem  Sc 
, dtaconem.Super  omnia  aurem  hxc.&  huiufmodi 
dxmonia  cd  virtus  & potellas  Apoflolica  : ficut 
dicitur  MAitb.\6.  Ponx  infori  non  prxualebunc 
aduerfus  eam.fit  hoc  ed  quod  dicitur  Itb  1 1 .Qui 
fecit  eum,  applicabit  gladium  eius. 

£e  vt  langores  cuurencjLangor  ed  defedus  in 
corpore.  Dicitur  autem  Ungor , longus  angor. 
Eccli.iQ.  Langor  prolixior  graoat  medicum.  In 
langores  in  quos  non  poted  medicina,  in  hos  po- 
ted  Apoflolica  au^oritas.  M*rc,  vltim.  Super 
xgros  manus  imponent,  6t  bene  habebunt.  Vn  Je 
Mdrc.s.  dicitur,  quod  vngebani  oleo  multos  in- 
fiimos  ,&  curati  funt-  Inter  etiam  dona  diuina 
dicitur,  quod  aiij  datur  curatio  tn- 
firmicacum.  Et  hoc  quidem  aliquando  contingit 
in  corpore  , quando  nouit  Dei  lapientia  hoc  ex- 
pedire. Semper  autem  contingit  in  anima , quod 
medici  animaroin  gratias  fatiiuium  perficiunt  in 
memc.4.^e/.;.Vade,&  lauare  (epties  in  Iordane, 
Screcipiec  fanitaicm  carotua,atquemundabetis. 
Lauari  fepties  in  Iordane , lauari  feptiesed  in  la- 
aamemorum  humili  defcenfu,vel  influxu  feptem 
donorum  Spiritus  fandli.  Et  tunc  Sc  caro  recipiet 
temperamentum  concupifeentix  , & mens  mun- 
ditiam gratix.  Et  hxc  pei  minillena  Sacerdotum 
Ecdefix.Et  hocmodo  dedic  Apodolis  potedatem 
vt  langores  curarent] 

Nec  ell  inflantia  , quod  ferunt  hxrctici  de 
Pontificibus  nodri  temporis , quod  ideo  non  ha-, 
beant  a Deo  virtuiero  Sc  potedatem  Chrilli,quia 
langores  non  curant : quia  nec  in  diebns  Apodo- 
lotum  omnes  languidi  curati  funt , neque  in  die- 
bus Chridi : licuc  & ipfe  Chridus  dicit  Z.xc.4. 
quod  multi  leptoli  fuerunt  in  diebus  Elifei  Pro- 
phetx  : & nemo  eorum  curatus  ell , nili  Naaman 
Syrus.  Talescnim  gratix  aliquando  fiunt  ad  xdL 
ficationem  fidei : & aliquando  non  fiunt , quando 
propter  aliquam  caufam  non  permittit  eas  fieri 
Deus  : Sc  aliquando  fiunt  malis , & aliquando 
li  bonis.  Matrb.j.  Multi  dicent  mihi : Nonne  in 
nomine  tuo  virtutes  multas  fecimus  ? & ego  con- 
fitebot  illis : Quia  non  noui  vos.  Sic  igieut  Sc 
adhuc  dantur  victus  Sc  potedas  ecclefiallica. 

Et  mifit  illos  prxdicarc  regnum  Dei, 
& fanare  infirmos. 

Tangit  fux  legationis  au^otitatem , Sc  finem. 
Au^oritatem  in  hoc  quod  dicit  [Et  mifit  illos] 
Mifit 


i 

t 


Digitized  by  Google 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  IX.  295- 


Mifit  enim  illos  vt  in  eis  fua  au(f^oritas  honora> 
ieiur,vi  fua  volumas  per  eos  omnibus  cxponece> 
tur>vc  fides  per  eos  przdicarcuir,&  vt  omnes  non 
credentes  per  eos  de  infidelitate  conutncercntuc. 
De  primo  quidem  horuro  dicitur  18.  Qui 

vos  honorat>me  honorat : & qui  vos  fufeipit,  me 
fufeipir.  EcZ.«r  io.  Qui  vosTpornir,  melpernir. 
Ec  hoc  etiam  intelligendum  efl  de  Apoflolicis 
Legatis.  non  funt  Apoftolici  Legati , qui  in 
aud^oricate  &vica  & vetbo  non  veniunt  Apo- 
ftolotum  > qui  in  veritate  non  habent  gratiam 
curandi  * fed  potius  dzmone  pedimo  implerur,  6c 
inhrnuturomne  cui  manus  imponunt.  Oe  fecun- 
do dicitur  1.  Ctrinih.^.  Pto  Chrifto  legatione 
fungimur  tanquam  Deo  exhortante  pet  nos. 
Obfeaamus  pro  Chrido  » reconciliamini  Deo. 
De  tettio.  Mdith.  vltim.  Euntes  in  mundum 
vniuerfuro  przdicate  Euangeiiumomni  creaturz. 
Pfdm.  1 8 .Czii  enarrant  gloriam  Dei.Et  fequitur. 
In omnemterram  exiuit  fonuseorum.  ^em.io. 
Fides  ex  auditutaudiiusautem  per  verbum  Chridi. 
Quomodo  prxdicabunt  nifi  mitcantur?De  quarto 
P/ii/)f(.i49.£xtd|Ationes  Dei  in  gutture  eorum, & 
gladij  ancipitemmanibuseonim.  Exoliaiiones 
in  faucibus  > fanigratiarum  aftiones  de  aedentU 
bus, Gladij  autem  io  manibos,(unt  tefHmoniorum 
condemnationes  contra  non  credenres.  M*rc.vU. 
Qui  vero  non  ctedideiic,  condemnabitur.  Finem 
aurem  legationis  fubiungit,  dicens. 

Ptzdicare  regnum  Dei  ] Tangit  amem  duos 
fines : primum  quidem  veritatis , alterum  autem 
virtutis  tam  in  fpirituquam  in  corpore.  Finis  ve- 
rkacii  ed  regni  Dei  przdicatio.  Finis  virtutis  ed 
infirmorum  fanatio.  In  primo  horum  notantur 
duo : veritatis  fcilicet  pcopofitio,&  veriiatisratio. 
Propofltio  importatur  cum  dicit  [przdicare]Ptz- 
dicatur  eDiro>vc  dicit  Chryfopxvi\\ii  ratio  probans 
ipTum  non  habetur : (ed  cum  fic  fupec  inteUedum, 
& fit  de  indemondtabiUbus.opoitet  quod  fupec- 
mundanis  probetut  miraculis.  £d  enim  przdicaie 
quoddam  prophetare , vel  prophetias  exponere. 
Prophetiz  aucetn  omnes  ipiucuntur  teuclationi. 
Reuelatio  autem  non  habet  caufam  per  quam 
poQit doceri,  fiuedemondtari.  i.Tututb.i.  Prz- 
dica  vetbum,  inda  opponune,importui)e.  Mure, 
vltim.  Przdicaie  omni  creaturz.  Ifn.Ct.  Mific 
me  vt  przdicarem  captiuis  indulgentiam , claufis 
apettionem. 

Regnum  [)ei]Ratk>&  nomen  ed  rei  przdica- 
cz  quantum  ad  vericacem.Ed  autem  legnumfficur 
dicit  7wZI<M)perfe£b  potedas  regendt.Hzc  autem 
completur  tribus  regni,  videlicet,  fubdantialibus, 
& viitutibiis,&  operationibus  fioe  offidis.  Sub- 
ftamialia  amem  regno  funt  tria , ficut  volunt  Sa- 
pici)te$:quonim  primum  ed  conuecfa  in  naturam 
iuditia.  Secundum  autem,ranonum  iuditiz  ple- 
na fciencta.  Tertium  , iudicij  inconuulla  femen- 
tia.  Propter  primum  Rex  eligitur , propter  fe- 
cundum ^decoratur , propter  tertium  incthoni- 
zatur.  Eligitur  enim  in  regem  , cui  ita  natu- 
ralis ed  tufVitia  » quod  vidctuc  non  anima  alia 
animatus  nifi  iuditia.  Ecce  in  iuditia 

regnabit  tex,  & principes  in  iudicio  prxerunc.  Et 
ideo  nomen  imponitur  ei  ab  hsd>itu  fibi  in  natu- 
ram conuerib,  Hoc  ed  nomen  quod 

vocabunt  eum  , Dominus  iudus  noder.  Et  ideo 
dicit  Plnhftphm,t]aod  ad  rcgcm  confiigiunc  ficut 
ad  ludicem : ad  iudicem  autem  , ficut  ad  iudum 


animatam,  cuius  vitalis  & animalis  motus  ed 
iuditia.  Propter  fcientiam  amem  rationum  iudi- 
tiz  datur  ei  corona,  in  qua  ficut  ratiores  iuditiz 
fulgent  lapide$.Datur  habitus  regius.cuius  fiilgor 
ed  fignum  fplendentis  in  eo  vndique  fapiciuiz, 
iuditiarum  , & legum,  //i.jj.  Re«cmin  dccote 
fuo  videbunt.  Qui  autem  harc  non  habet,  figntfi- 
caiuc  pet  eum  de  quo  dicitur  Ddmel.ii.  Srabic 
in  loco  eius  vilifitmus , 6c  indignus  decore  regio. 
Thronus  autem  ponitur  vt  denotet  inconuulfam 
I iadiciorum  (enrentiam  : quia  fedendo  quiefeitur. 
Et  fignificac  quod  nulla  eum  pafHo  timoris , vel 
amoris, vel  odij,vel  acceptationis  perfonz  vel  mu- 
nerum diuellic  ad  declinandum  ab  zquitare  iu> 
dictz.//k.i6.Pczparabirarin  mifeticor^a  folium, 
& fedebit  fupec  illud, iudicans  in  zquicaie,fic  ve- 
lociter reddens  quod  iodum  ed. 

' Virtus  etiam  regni  condat  ex  tribus,  quod  vi- 
delicet ad  infima  non  fit  irsclinabilis,quod  ad  om- 
! ne  arduum  fit  inuir>dbilis , & quod  ad  omne 
zquum  ocdinaca.Sic  enim  infimis  non  eneruacur, 
fortioribus  non  repellitur , & in  ordinatione  non 
coofunditur.Et  ideo  quafi  oda  regni, funt  Domi- 
ni 6c  homines  infima  excedentes , miliiiz  inuin- 
cibiles,  Sc  pocedates  ocdinacz , gladium  deftnfo- 
rem  & vitorem  portantes , quibus  omnia  fubdita 
fine.  t.Peir.i.ic  Rom.t  ).  Omnis  anima potcda- 
libus  fublimiocibus  fubdica  fit. 

officia  etiam  tribus  condicuuntur : legum  vi- 
delicet dilatoribus,  officiis  publicis,  & vcilicact- 
bus  priuatis.  Hzc  noucm  fumuncur  iuxta  ordines 
regni  czlorum : Sc  quando  diuina  funt , faciunt 
regnum  Dei  tam  io  czlo  quam  in  Km.AUttb.6, 
Aduentac  t^um  tuum.  £,»1.17.  Regnum  Dei 
intra  vos  ed.  Ec  quia  mulca  funt  in  ido  regr»), 
ideo  multis  comparatur  \ )■  Hoc  ergo  re- 

gnum Dei  mific  eos  przdicate : quia  hoc  fic  ap- 
propinquauit  per  regem  Chiidum  hominibus. 
Mdith.i.ic  4.P(snirenriam  agire:  appropinqua- 
uii  enim  r^um  czlorum  btquia  h.i:cdidicilia 
funt : ideo  1 1 . dicitur , quod  regnum  cz- 

lorum vim  paiicui , & violenti  rapiunt  illud.  Ec 
przdicatio  idtus  regni , finis  ed  legationis  Apo- 
dolorum.  Hoc  enim  ed  regnum  quod  amiferunt 
Iudzi,&  datum  ed  rwuz  gratiz  populo.  A/^ir.ri. 
Auferetur  i vobis  regnum,  & dabitur  genti  fi- 
denti fhi^hiseius.  Et  hoc  fimplici  nomine  & in- 
tentione in  ficti  Scriptura  vocatur  regnum. 
F/a/fli.i44.  Regnum  tuum  regnum  omnium  fc- 
culorum.  AiMth.6.  Primum  quzrice  regnum  Dei 
& iuditiam  eius,5t  harc  omnia  adiicteniur  vobis. 
Sic  mittuntur  Angeli  Mdttb.t^.  qui  colligem  de 
regno  Dei  omnia  (candala.  Sic  Itda.xZ.  dicit 
Chridus:Regnum  meum  non  ed  de  hoc  mundo. 

Przdicacio  ergo  idius  regni  pfzdicatio  ed  ve- 
ritatis explanantis  leges  , & rubdanrialia  , & 
victualia , & officia  idius  regni , & virtutes  & 
gratias  ad  ipfum  acquirendum  fKienres  > & pro- 
miffiones  cius , & comminationes  in  eos  qui 
idi  regno  contradicunt.  Et  ideed  finis  vruis& 
potUfimus.  Alter  autem  finisvirrotis  exprimitur: 
cum  dicitur. 

Sanare  infirmos  ] Ed  aurem  duplex  infirmitas, 
& duplex  oppofita  infirmitati  fanitas.  Vnatnfir- 
mitas  mentis  : altera  autem  corporis  : & hzc 
duplex  :vna  quidem  ex  peccato  caufata , altera 
autem  caufata  ex  humoribus.  Infirmitas  menda 
duplex: peccati, fcilicet, &p<mz.  Peccatum qui- 
Bb  4 dem 


296  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Pr^d. 

dem  fanat  medicus  anime  pec  efferum  facrimeD'  Et  ideo  iterum  interdicicui  defeononis  auxilium, 
talis  gratiz  : infitinitatem  autem  ptenz  mitigat  Quod  autem  imra  terminos  ludzz  cautum  mifli 
per  eandem.  Et  ideo  £Vr/i.)8.  vtrumque dicitur,  fuerint  & iiou  Iunge,  patet  Mutib. lo.  Iu  viam 
rcilicec,&  quod  vnguematius  vndlioDes  conficiet  Gcr.tium  ne  abieritis,  & in  ciuitates  Samaritano- 
fanitatis  contra  inhnnitatero  culpz  ,&  pigmenta  rum  non  imraueiicis.Hzceilenim  prima  mtflio, 
faciet  fuauitacis  contra  infirmitatem  pienz.  Con-  in  qua  piimu  upoctebae  vetbu  oiFcrti  filiis  liracl. 
tra  infirmitatem  autem  corporis  vtramque,  com-  Et  tandem  cum  culpa  repulfionis  eorum  conuecl 
mifTaeft  minifiiis  medicina  vndionis  exiremz.  lebantut  ad  Gentes  : tunc  longe  mittendi  eranr, 
Mdn.6.  Vngentes  oleo  multos  infiimos,&cu-  & folatiis  via:  diiieills  indigebant,  8c  illa  tunc 
rabantur.  /.^foi.f/Mw.Vngcmcs  eum  olco:&  ora-  Awftolis  fum  conce(ni.Dc  patientia  aiitem.quam 
rio  fidei  alleuiabit  infirmum  : & fi  in  peccatis  fic,  exhibere  debebant , dicitur  M^th.  1 o.  Ecce  ego 
dimittentur  ei.  PJitlm.  101.  Qui  lanat  omnes  in  mitto  vos  ficut  oues  in  medio  luporum  : quibus 
firmitates  tuas , qui  propitiatur  omnibus  iniqui-  non  prodelTcnt  pauca  defenfionis  arma.  Ita  etiam 
utibusmis.  Nomen  I £SV  & fides  quz  vita  concordat  dodlrinz  & exemplo  Magiftri. 

per  eum  cft  , dedit  integram  fanitatem  iftam  in  Dixit  enim  f.  percutienci  vnam  maxiU 

confpedu  omnium  vefirum.  Hzcefienim  per-  lam , exhibendam  efie  alietam  quando  pizualcr 
firilio  faniiatis  quz  cotnmittitur  roinifttiseccle  iniquitas.  Ipfe  etiam  patientiam  exhibuit  in  in- 
fiallicis : nec  vnquam  carent  tali  poceftate  qui  «uriis.  Et  ideo  etiam  Apoftolis  talem  formam  vi- 
vere funt  minilUi  Ecclefiz.  Sic  lolcph  magnus  uendi  & vincendi  impofuit.  i a.  Non  vof- 
difpcnfatot  fummi  regis  . in  figura  Chrifti  com-  roetipfos  defendentes  chariffimi , fcd  date  locum 
mittit  feruis  fuis  medicis,  vi  atomacibus.hoc  cft.  itz.Saiptum  cft  cnim.Mihi  vindidbmAc  ego  xe* 
facramenialis  gratiz  odoramentis  condiant  to-  inbuam,dt'cic  Dominus.  ^ 

tum  corpus  myfticum  fui  patiis  Ctntf.^o.  Sic  Sed  hzc  contraria.  Dicitenim  iWgrc.S.  Nihil 
lofeph  Chrifti  amicus  & feruus  mixtura  myrrhz  tuleritis  in  via  nifi  virgam  taiAro  Fih)  etiam 
3c  alocs(quzii  putredine  przfttoant  totum  vrgit  Ifracl  exeuntes  de  >Egypto , baculos  tenebant  in 
corpus  Chrifti  Mattb.iy.  /»4».  j 9.  Sic  dicit  Da-  mambus  £W.ii.'Moyfi  etiam  dicitur ; Virgam 
uid  Pfdlm.x  f.  Non  dabis  Sancum  tuum  videre  hanc  tolles  in  manu  tua  in  qua  fadlurus  es  imna 
corruptionem.  Quia  notas  per  miniftros  fixifti  Exod.^.  Quare  ergo  hic  prohibet  virgam  tolli? 
mihi  in  facramemis  vias  vitz,  quoad  icminfa  Ad  hoc  dicendum  eft,  quod  fupta  diAa  ratione 
aamentis  coiuemam : adimplebis  me  Iztitia  cum  prohibet  hic,&  m AUtthto  virgam  tolli, maxime 
vultu  tuo,  pei  rem  in  facramci  tis  figuificatam  & lecundum  quod  viiga  cft  de  armis  defenConis  & 
non  comemam  Verum  lamcn  cft  quod  Apoftoli  impugnationis ; fecundum  tamen  quod  viiga  eft 
fanabant  etiam  vmbra  corporis  fui  mulioszgroi,  inftrumentum  fuftciuationis  laflStudinis  , quz 
& verbis  orationum  fuarum.  & impoficione  ma  aliquando  contingit  in  via  parua  ficut  in  magna, 
noum ; ficut  vbique  legnut  in  aaibos.  Sed  hzc  permittit  portari  virgam.  De  filiis  autem  Ifracl 
gratia  faniratum  non  gener lUtec  dcfiiuta  eft  ad  non  eft  fimilc : quia  illi  recedebant  fugientes , & 
EccJefiz  miniftros.  armis  indigebant  dcftnfionis  De  Moyfe  etiam 

non  erat  fimilc:  quia  ille  mittebatur  vi  Przlatus 
Ec  ait  ad  illos  : Nihil  tuleritis  in  ^ l^haraonis.  Et  ideo  in  fignum  huius 

via,  neque  viream  , neque  peram.  ''"g»^c«P«direaioms.  Ifli  autem  roitteban- 
neque  panem , neque  pecuniam . ne- 

que  duas  tunnashabeatis.Et  inquam-  lius  in  Gentibus  pSft  Refutrcaioiim. 
cunque  domum  incrauericis . ibi  ma-  Sic  ergo  & concedit, &imeidicit  tolli  virgam 

nete,  & inde  ne  exeatis.  Etquicun*  inmanibus.  Defenfioenimillainutiliscnctver- 
quenon  receperint  vos;  exeuntes  de  pf*«fic*T«do.  If»  ^6.  Forfitan  inniteris  fupet 

ciuitate  illa  , etiam  pulucrem  pedum  •'“"'ii"™™  iftum,  fnp« 

/1  ■ n-  • Agyptum  : CUI ii  innixus  fuerit  homo , conftin- 

veftrorum  «cutue  in  teft.moDium  ge.V,&petfor.bitn..nnmeior.  E.i.aettdede- 
lupra  jllos.  fcniione  fecuUriuni  aimorum.qn*  inutilia  funt 

*ids  rpiritualibuapraualentc  iniquitate,  deco- 
Hlc  focmam  adhibet  viuendi  tante  legationi  tam  infideli  indice  : ficut  diximus  alibi.  Taliiet 
congruentem.  Hxc  autem  forma  triplices  conti-  autem  prxualuii  iniquitar,  & infideles  erant  iudi- 
net  regulas  quantum  ad  tria  , que  competunt  le-  ces  in  principio  nafeentis  Ecclefu.  Et  ideo  non 
gatis  viatoribus-  Prima  cft  de  ruilentante  in  via  eiatopponcnda  nifi  patientia. 

«t  defendmte.  Secunda  cft  de  neeellaiioium  pro  Hac  habita  tegula  de  armis  defenConis  & im- 
niGone.Tcttia  amem  de  protegente  ab  impugna-  piignationis  , ponit  viuendi  formam  de  necefTa- 
tionibus  aeris.  Suftentans  amem  & defendens  in  tiotumptouifioncconttaimpugnansimtinfccnj 
via  eft  virga , que  eft  ic  baculus  fullcntans , & i 1 Hoc  autem  cft  dupliciter.  Aut  enim  eft  de  folici- 
mina  defendens  Et  quia  non  longe  mittebamur,  l tudine  fututi  impugnaniisiaui  de  prouifionepri. 
fed  tantum  intra  tcimiiios  ludee  t ideo  baculo  j fentis  necelTarij.Sieftdc  folicitudinefotuii,inttr- 
fuftenranre  non  indigebant  Quia  autem  intra  i dicit  peram, dicens, 
termiiiosftatcumraiitebaneurqui  pacifici  erant:  j Neque  petam]fupple,tollatis in  via.Pera autem 

ideo  etiam  non  indigebant  baculo  defendente.  ' omne  lefctuatoritim  dicitur  in  foturum.  Vnde 
Adhuc  amem  quia  noua  predicabant  omnibus  facculum  fiib  prohibitione  pete  prohibuit , & 
contraria  : ideo  vni  vcl  paucis  contra  omnes  ba-  omne  tefetuatorium  efculcnti . vel  potulenti  fine 
culus  non  profoiflit  defenfionis  :&  vetbumpti-  veftimentotum.  Sicut  enim  dicit  G/«/ ConcclTa 
dicatum  pltu  profecit paiiemia  quam  defienfione.  piiraum  potcftate  figDotura,mittuntur'ptidicate 

legnum 


DI- 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  IX.  297 


regnum  Dei : vt  cnagnitudinem  piominoruro  ac* 
tcftecur  magnitudo  hdoruiu  fidem  vetbis  da- 

tet virtus  o(ienra>&  noua  faccicnt  qui  noua  pr«- 
dicarent.  ludsi  enim  (ignaquxruiu.Eccum  ligna 
fk  nouu  exhibebant , neccllaiia  vitro  cis  exhibe- 
bantut  k contribulibus  fuis.  Et  ideo  dc  |Kra  non 
oportuit  aliquid  cogitare.  Sed  cum  pofteacon* 
traditum  fuit  verbo  przdicationis  » 6c  figna  ma 
icis  artibus  & ptincipi  djcmoiiiocum  imputa 
antur«  dii^m  Eiic  Lmc.  it.  Qui  habet  fac- 
culum  , tollat , fimiliter  & peram  :&  qui  non 
habet  gladium  t vendat  cunicam  Tuam,  & emat 
gladium.  Non  prxualetue  enim  iniquitate  cotam 
Hdeli  & iulto  iudice  . licet  vti  atmis  dcfcnfionis 
^ lepulfam  iniurire,donec  veniat  defenHo  k iudi- 
cc:  ficut&inter  illosqui  vitro  non  exhibent  ne* 
celTaria  > potcll  quis  licite  vti  facculo  &;  pera  ' 
cuc  6c  Dominus  loculos  habuit, in  quibus  ea  qux 
mittebantur,  potcari  fecit  /vah.  i 1.  Vnde  & /oah, 
4.  cum  iiuec  Samaritanos  elTec » Difcipuli  in  ci- 
uicarem  abierunt  vt  cibos  emerent.  Hoc  cft  igitut 
quod  dicit  [dc  pera] 

Siquis  autem  apud  eos  , qui  vltto  necelTaria  : 
exhibent , peram  portaret , hic  elccmofynas  alio* ' 
cum  pauperum  prztipcre  incenderet,  & peccarer. 
Apud  [udaos  autem  quibus  tunc  Apul^oli  przdi* 
cabant  przccptum  erat,  vt  fotis  non  mpiicrct  pe 
legtinus,  & maxime  Leuita , qui  habebat  frrmo 
ncmexlK>tcaTronis  ad  populum  Leus.  if.  Et  ideo 
tunc  pera  Apol^oli  non  iiuliguerunc.  Viidc  /tfkt 
9.  Cabaouitx  qui  in  petis  & veribus  crculentum 
e<  pocitlentiim  portabant, filios  Ifratl  deceperunt. 
Gabaoniix  proclines  iniquitati  interpretabantur, 
& (igniheam  quzrtuatios  pra-dicaiotes , inique 
de  pecuniis  & twnis  aliorum  fuas  peras  replentes: 
Sc  non  intendentes  zdificacioni  proximorum, 
fed  qualiter  inique  eleemorynas  pauperum  ptzii* 
piant,  Elios  Dei  conuerieiidos  per  verbum  deci- 
piunt. 

Solideudoaurem  necdTariornm  refpeduprz 
feneis  dcf^lus  tangitur  hic  tripliciter : in  ^cu- 
lento,  &:  commutabili  pro  quolibet  necc(Tario,&: 
in  veAitii.  Et  omnia  hzc  funt  contra  impugnans 
inrrinfccus.  De  primo  dicit. 

Ne(}ue  panem]  in  quo  omnia  necefTariaad 
victum  intellignntur.  Talisenim  nccclTariorum 
fufHciemia  copiofe  a principio  cum  viderentur 
(igna  , & comradidlum  non  edet  adhuc  Chrifto, 
k ludaris  exhibebatur.  Quia  etiam  decimam  quan- 
dam  apud  (e  colligebant , quam  prolclytis  & ad- 
uenisminidiabant : heue  dicitur  1.  ira  vt  in 
feptimo  ani>o  profclycis  & aducnis  minidtaient 
omnem  dccim.ationem.  M Fotis  non  manfic 
peregrinus, odium  viatori  patuit.  Cum  autem 
pofteacontradicebarur  Apodolis,  idud  non  po* 
ruit  neque  debuit  obferuari.* 

Neque  pecuniam]  qu*  ficui  dicit  y^rifiot.)  fi- 
deiuirorcd  cuiuilibec  nerefiitatis,  Sc  eft  pro  qua- 
libet necelTitate  commutabilis  Et  ideo  melius  hoc 
exprimitur  Muth.io.  vbi  dicitur : Nolite  pofii- 
dete  aurum. neque  argenrum,  neque  pecuniam  in 
7.onis  vefitis.  Sicut  enim  di^um  cA  via  longifii* 
ma  non  funt  mifii , neque  ad  contradicentes  fer- 
moni.  Et  ideo  exhibuiqne  figiiorum  omnibus 
abundabant.  Nec  enim  quifquam  egens 

erat  inter  illos  Quotquot  enim  ponclibrcs  cratit 
agrorum  , vcndtbaui  & ponebant  pretia  amc  pe- 
des ApoAoloium.  Oiuidebatur  autnn  fingulis, 


prout  cuique  opus  erat.  PoAea  autem  cum  talis 
cellamc  gratia , confuicu  portabatur  pecunia , & 
alia  quibus  futurx  ptouidetur  oeceOitati.  Sequi- 
tur 

Neque  duas  tunicas  habeatis  ] Tunica  hic  vo-  ’ 
catur  foucns  calorem  corporis , & continens  fpi- 
riius : ne  corpora  per  frigus  obuians , aut  ccfolu- 
tionemfpiiicus  dillbluatur.  QuiJ  aurem  fit  habe- 
re duas  tunicas  iam  fuperius  cxpofitumeA.  Non 
enim  diamtur  duar  a numero  veAimenii,fed  a nu- 
mero vfus.  Non  enim  duo  vfus  camilue , vel  duo 
vfus  tunicz , fecundum  quod  cA  cunica  : vel 
duo  vfus  fupenunicalis  , fecundum  quod  cA  fu- 
pcttunicalc,  funt  necellari).  Sed  ficutfuAicic  vnus 
vfus  camifiationis  , ita  fuAicic  vnus  vfus  lunica- 
lionis,  6c  vnus  vfus  cogacionis,  & vnus  vfus  pal- 
liaciunis  : & aliet  fimiU  cum  illo  adhibitus  eA  fu- 
perAuiis  ; Sc  hoc  hic  prohibetur  ;quia  hoc  fupet- 
fluz  folicitudiui  deputatur,  i.  Timot-j.  Habentes 
alimenta, & quibus  tegamur , his  contenti  fimus. 

Agite  nunc  diuiies,  plotate , vlulantes  in 
mifciiis  quz  aduenient  vobis.  Oiuitiz  vcArz  pu- 
trefadbe  funt : & vcAimema  veAta  k tineis  come- 
Aa  funt.  Aurum  & argentum  vcArum  zrugrua- 
uii : &;  zrugo  eorum  in  tcAimonium  vobis  erit, 
& manducabit  catnes  veAras  ficut  ignis.  Si  autem 
dicatur,  quod  tunica  cA  contra  dckndens  ab  ex- 
trinfecomon  eA  contradicendum  : fed  tamen  etii 
hoc  cA  verum , quod  continet  digerens  intrinfe- 
cum,  & continet  fpiiicum  qui  eA  vehiculum  vir- 
tutum. 

lAis  autem  ordinatis , ordinat  id  necedkiura 
quod  repellit  impugnans  extrinfccustquod  eA  ho- 
Ipicium.  Hic  autem  ordo  eA  fecundum  duo.fcili- 
cet,  fecundum  tecipicntes,&  fecundum  non  reci- 
pientes. Quantum  autem  ad  recipientes  tangit 
duo,  fcilicet,  quod  remanendum  cA  in  domo  vna, 
& quod  inde  non  cA  exeundum  ad  hofpicij  iuca 
alibi  quzrenda.  De  prima  parce  dicit. 

In  quamcunque  domum  incraueritis]prztnifia 
tamen  diligenti  inquifitionede  horpiiisdignitaic, 
quam  innuit  Af4iih.  1 0.  Et  poAquam  dignus  ho- 
fpitalitate  hofpes  inuemus  cA.in  illius  domo  ma- 
nendum cA.  EA  autem  dignus,  vt  dicit  Bcd.i,  qai 
fibi  potius  reputat  beneficium  impendi  fufeipien- 
do  hofpircs.quim  impendere. Talis  fuit  Abiah.im 
Gtntf  18.  Domine  . fi  inueni  gratiam  in  oculis 
tuis,  ne  tranieas  leraum  tuum  : fcd  affetaro  pau- 
xillum aquz,&  lauentur  pedes  veAri , & requief- 
cite  fub  arbote.  Ponamque  buccellam  panis  • &: 
confortetur  cot  vcArum  : idcirco  enim  deciinaAis 
) ad  fetuum  veArum  Talisetiam  fuit  Lot  Centf. 
j 19.  ObfecTO  Domini , declinate  in  domum  ferui 
i veAri, 8r  manete  ibi.  Hebr.  \ j.Horpicahiatem  no- 
lite obliuifci.  Per  hanc  enim  placuerunt  quidam. 
Angelis  hofpitio  receptis.  Iu  talem  ergo  domum 
intrantes, fuEipiumut  charicative  ptzJicatoies:de 
fine  caufa  exirent.  Vnde  dicit. 

Ibimanete]  Et  additur  A/attft.  IO  Edemesdc 
bibentes  quz  apud  illos  funt.  Dignus  eA  enim 
operarius  cibo  1 . Corimh.  9.  Dominus  otdi* 
nautt  his  qui  Euangelium  annuntiant , de  Euan- 
gelio viucre.  Tunc  enim  noncranr  Ecclefiz,ad 
quas  tuibz  vetbumaudienicsco>  Auereni>  fed  ad 
domos  fideli^  confluxerunt  vr  audirent  vci  bu:quz 
aliquoties  a ptimiiiuz  Ecclefiz  Epifenpis  in  Ec- 
clefias  funt  ordinatz:ficut  in  miiliis  San^oru  le- 
gitur geAis.Etlizc  e A caufadi^i  iAius.  Sequitur. 


298  D.Alberti  Magni,  Ord-Praed. 


£t  in<ie  M exeatis  ] Tangit  Kic  quod  Sdibc  U 
PhatiTxi  & pfeudo  feceiunt , qui  diicuxtetum  pet 
dotnoi » lautiores  quaerentes  horpites.  Hoc  fecis 
. ptohibM  prsdicatoribus.Difcutcens  enim  pet  do- 
tnoSfVanitates  videt  hi  doroibos,&  capitur  diuet. 
focum  dclc^bkbiliuo)  formis.  1.  Ttmtth-  Ex  his 
funt  qui  penetrant  domos , & captiuas  ducunt 
mulierculas  oneratas  peccatis.  Si  cacnen  honeftus 
hofpes  expeoiis  non  mfficiat , non  prohillet  6eti 
ab  aliis  contributionem  ad  expenfatura  onera 
Tuppoitanda : iicui  & ratio  diCUt . & iura  Legatu 
& Pr«dicatoribus  concedunt : ficui  & Apoftolus 
dicit  f.  Md  Cennih.i6.  Vnufquifqoe apud  (e re- 
ponat per  vnam  fabbaii  quod  libi  bonam  vide- 
tur,f  t non  cum  v eneco  colle^be  hanc.  Ec  i . Ca>  .8. 
Non  enim  v c aliis  dc  confolatio » vobis  autem 
tcibulatio,  fed  ex  squalitate.  Hac  igicut  de  caufa 
ibi  manete,  & inde  ne  exeatis.  Sequitur. 

Et  quicunque  non  receperint  vos  ] Tangit  hic 
de  non  recipientibus  Prcdicaiores , & verba  prx- 
dicationis.  Illi  autem  funt  obftinati , llcuc  dicitur 
Ez.t(b. ) . Filij  Ifrael  nolunt  audire  mr.  Ec  dicitur 
£^r<6.a.qiiia domus  exafperansell  Hi  funt  etiam 
dcquibus  dicitur /«4x.  8.  Sermo  meus  non  capit 
in  vobis.  Tales  igitur  ligniBcantur  pet  vicos  leii- 
cho,qui  eiecerunci  (e  exploratores.  Ufut  6.  Re- 
cipientes autem  Hgnihcantut  per  Raab  . quar  re- 
cepit eordero,  de^pecfecutorib^abfcondit.  Non 
recipientes  igitur  indigni  funt , quod  libi  gratia 
exhibeatut  hofpitalitaiis.  Et  iUifunidieni  omni 
bus  plagis  iEgypcioruro , qui  bonis  horpitibus 
male  vli  funt.  S^punt.  vUtm.  Ali|  quidem  igno- 
tos non  recipiebant  adueoas  • ali)  autem  bonos 
hofpitea  in  fecuiiucem  redigd>ant.  £1  non  folom 
bcc , led  & alius  refpedus  illorum  erat : quo- 
niam inoiti  recipiebant  extraneos.  Qm  au^em 
cum  Ictiiia  receperunt  hos,  qui  eifdem  vfi  erant 
itiititutist  Geuiflimis  afflixerunt  dolotibiu.  ft 
ideo  procedit  lu  e fecundum  foat  nequi 

tias  patiebantur. 

Quinque  igitur  non  receperit  vos  ] Tertia 
Canonica  loan.  Dioctepes  non  redpit  fratres,  & 
eos  qui  fulcipiunc,  prohibet»  6c  de  Ecclella  eiidt. 
A talibus  igitur  exeuntes  [deciuicate  illa]  quz 
eft  h^itatio  prophanorum  illorum  qui  non  au 
diunr  Dominum  dicentem : Beatus  qttiimelligit 
fuper  egenum  & pauperem : in  die  mala  liberabit 
eum  Dominus.  Illi  funt  enim  imitatores  Diotre- 
pis , quem  de  malo  fuo  conoidt  h*wui  Btunge 
tifts.  Illi  funt  imitatores  illius ferui  nequam,  qui 
'bona  Domini  fui  non  dedit  »d  menliun  familix 
Domini , fed  fubtrahii  filiis  Dei  bona  patris  eo- 
rum AdAttb  1 f . Et  non  imitantur  feruum  fide 
Icm  dc  pmdenceiD , qui  quia  in  pauca  fidelis  fuit: 
dc  ideo  intrans  in  gaudium  Domini  fui , fupra 
mulca  eftconfiicutus.  Ec  ideo  etiam. 

Puluetem  pedum  vefitorum  excutite  1 criplid- 
ter.  Puluisenim  in  pedibus  lignum  eP  laboris  iti- 
neris. £t  hic  exetuitur  in  cot,quando  laboc  fuln- 
pei  pto  eis  itineris , in  eos  proponitur , vi  tefiis 
contra  eos  in  iudicio  Det  habneur.  £t  bocell 
quoddjdi[in  lefiimonium  fupta  illos]  Exjeh.iSi 
ra  annuntiaueris  impio, de  ille  non  fuerit  conuer- 
fus  ab  impiet  are  fua  • d<  b via  fua  impia : ipfe  qui- 
dem in  iniquitate  fua  monetur  ,cu  autem  ani- 
mam tuam  liberalU.  Et  lic  poluis  laboris  in  non 
redpiemem  verbum  excocitur , quando  labor  in 
teft^ODitBD  condenmacionis  eius  retorquetur. 


lo.  Ituioceos  ^o  fum  b lunguioe  oenmara 
velitum.  Non  enim  effugi  quominus  annuoda- 
rem  vobis  omne  confilium  Dei. 

Secundo  puluis  excucitut,  quia  tdpocalia  ( que 
pulais  llint  exiguus ) non  recipiuntur  ab  his  qot 
vetitatik  Predicacorcs  oon  recipiunt  yipof.  1 8. 
Exite  de  illa  populus  meus , dc  ne  patridpes  Otis 
deli^rum  eius , de  de  plagis  eius  non  aedpiatis: 
quoniam  peruenerunc  peccata  eius  vlqueadcc- 
ium.  Infignuro  haius/#/Mf^.  dicitur  ^duitate 
qtie  nuntios  Dd  non  recepit.  Sit  ductas  hsc  ana- 
thema , de  orouia  que  in  ea  fune : fola  Raab  me- 
retrix vtuarcum  vniuetlis  qui  cum  ea  in  domo 
funt.  Abfcondic  enim  luuifos  quos  direximus. 
Sic  Adamer.  I ^ Non  audientibus  & non  tecipiexw 
tibus  verbum  Domini  dixit : Ne  refpidas  factifi- 
cia  eorum , tu  fcis  quod  nec  aldlum  quidem  vn- 
quaro  acceperim  ab  d$  vt  affligerem  queroptam 
ipfoturo. 

Tertio  excuticut  puluis  Ipirirualicer,  puluis  vi- 
delicet terrene  conuerfacionis  , qui  in  peccatis 
venialibus  fque  puluis  dicuntur)  adheret  Prxdi- 
caroribus  vericads  ex  contagione  fodctariSidr  fb- 
licicudinis  talium  contumacium.  Hic  autem  in 
eofdem  excutitur , quando  cora  pro  eirdero  tioo 
fuldpicui,dc  ad  Ratum  cdcemplanonis  deputita- 
lem  caRb  labore  agonis  PriMicator  teuettitur. 
Ideo  enim  dicit  Dominus  I$m.  i j . Qui  lotus  eR, 
non  indiget  nifi  vc  pedes  lauee,  & eR  mundus  to- 
tus Rediens  enim  id  fe , poRpofito  a^oois  la- 
bore, propter  iinprobitaiem  veibum  Dei  non 
fulcipiencium.excutit  puluetem  venialium, quan- 
do pro  improbis  taliMs  deliberat  viterius  non 
inquinari,  dicens  illud  Csfittc.  f Laui  pedes  meos» 
quomodo  inquinabo  illos } Sic  ergo  puluis  in  te- 
llimonium  reproborum  i pedibus  San^rutn  ex- 
cudruc.  Oidt  autem  [fupra  illos]  quia  hoc  eft 
onus  premens  ilJos  in  iudicio.  PiMim.  ^7.  Sicut 
ODOS  graue  grauate  funt  fuper  me.  Vnde  Mmth. 
to.dicir.  Arnen  dico  vobis,  quod  tolerabilius  erfr 
tene  Sodomorum  Sc  Gorooahcorum  in  die  iodi- 
eij  quam  illi  eiuicati. 

Egrefli  autem  circuibanc  per  ca^ 
fleJla  cuangelizaoces  Ac  curantes  vbi- 
que. 

Hic  cangicui  obedientialis  collare  potefiatis 
exeeudo.  Tanguntur  autem  duo : obedientia  Di- 
fcipulorum,dr  fama  audientium  eos.Stadm  enim 
rairabilisdeChriRofama  fadUcR  inter  ludeos 
qui  ApoRolos  audierunt.  De  primo  autem  tan- 
guntur tria ; egieRus  lidlicet , circuirus , & fhi- 
^s.  Egreltlu  quidem  cum  dicit  [ Egreffi  autem] 
a le  Icilicet,  ^fuis,  dei  fchoIis,&  ab  intimo  con- 
teroplarionis.  A fe  quidem  fe  negligentes  io  quie- 
te pr^ria,  ptoptet  ea  que  funt  pcoximorum.  Sic 
eged  Tus  eft  10.  Spiritus  landlus  per 

omaei  ciuiraces  proceRatui  mihi  dicens,quomam 
vincula  & cribulatioDes  lerolblymis  me  maneor. 
Sed  Dtbil  horum  Vereor,  nec  facio  animam  meam 
preiiofiotemquam  me,  dummodo  confummem 
cotium  meum  & tniniReriiiiD  vetbi  quod  accepi 
i Domino.  Csmu9r.  1 . Si  ignoras  te  amica  mea, 
egredere,  & pafce  hcedos  tuos.Sc  inorat  qui  pro- 
pria negligic,  ad  hoc  vt  de  fe  egrediaror  & haedos, 
hoc  eR,  peccatora  conuertendo  pafcac.  C4M.7. 
Egrediamur  m a^gnuuicommotemui  in  vilhs.Sicui 
Ifaac 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  I X.  299 


iTaac  cgreiTiiseft  de  fi  ad  meditandum  in  agro»  6c 
Rebeccam  inuenii  Genef.i^.  Ifaac  » Ptardicator 
mtiTus»  de  fuit  cotnino^s  egreiTos  tn  agrum  ad 
verbum  Dei  feminandum  » inuenic  credentium 
Ecdeiiam  libi  fpuicuali  mammonio  copulan* 
dvn. 

Egrefli  etiam  funt^  fuis  familiaribus»  familiis, 
& amicis.6rn^i  i..Egredeie  de  terra,dc  de  cogtu> 
lione  tua.  Obliuifiere  populum  tuum, 

& domum  patris  cui.  Dtm.  3 3 . Qui  dixerunt  pa> 
eri  fuo  dc  matri  fu2,Nefcio  vos:&  fratribus  (ois. 
Ignoto  illos:&  ncfiierunc  filios  fuos.  Hi  cuftodie- 
luni  eloquium  tuum  , & padbim  tuum  feruaue- 
runr. 

Egredi  etiam  funt  a fcholis  Domini , lludia  fa^ 
pientix  intermitentes.  Omnia  enim  tenpus  ha* 
bene»  ficut  dicitur  EccU,  3.  Tempus  colligendi 
lapides,  hoc  ed,folidas  veritates  in  dudio:&  tera* 
pus  fpargendi  eofdcm » in  doflrina  & pccdicaiio- 
ne  aliis  proponendi.  Vnde  luuenalis.  Semper 
ego  auditor  tantum,  nunquomne  reponam; £rc/i. 
19.  Tranfi  hofpes,  orna  menram:&  qux  in  manu 
habes  » ciba  exteros.  Proutry.  Deriuencui 
fontes  tui  foras » & in  plateis  aquas  tuas  di* 
uiJe- 

De  quiete  etiam  contemplationis  veritatis 
egredi  funt  ad  laborem  asionis.  Non  enim  fem- 
per  fidendum  ed  cum  Maria  ad  pedes  Domini  in 
contemplatione  > fed  aliquando  egrediendum  ad 
confiderationc  domus  in  cura  exteriori.  Proutry, 
t//r'm.Con(iderauic  fimitas  domus  fux,&  panem 
otiofa  non  comedit.  In  fi^ra  huius  Abraham 
patriarcha  podquam  in  fpiritu  cum  filio adoraue 
xac  in  monte » & in  igne  Spiritus  fa»£li  arietem, 
hoc  ed  , camis  impetum  concremaueeat,  retierfus 
ed  ad  afinum  & ad  familiam  . & curam  commif- 
forum.  Gtntf.i.1,  Puer  etiamSamueI  non  fimper 
aufcultauit  Dominum  in  templo  , fcd  etiam  ali 
quando  piouidic  necefTaria  populo.  Sic  igitur 
egredi. 

Circuibant  ] Ecce  circuitus.  Et  tangit  duo: 
snodum  , & loca.  Modum  quia  [circuibant]  hoc 
ed , in  ciicuitu  ibant.  Circuit  autem  qui  in  idem 
a quo  iucipii  gtelTum  & motum  conuertit,  & la 
men  excrema  omnia  percurrit.  In  uti  autem  prx- 
dicationis  legatione  a Deo  au^oremiflionis  inci- 

f>i(ur , & pet  omnes  didetentias  hominum  a Deo 
onge  didantes  difcurricur.  Sc  in  Deum  reditur.Et 
hax  expolitio  ^ verbis  Ditnyfij  trahitur.  Pftlm. 
x6.  Circuibo  Si  immolabo  in  tabernaculo  eius 
hodiam  vociferationis : cantabo  & pfalmum  di- 
cam Domino. Ciicuic.qui  4 Domino  licuc  dii^um 
ed,  exit.  Immolat  autem,  qui  factificium  decon* 
oerfione  peccatorum  adducit  in  labernacuium 
Ecclefix.  Hndiam  autem  vociferationis  exoluir, 
qui  voce  plena  deui^lis  hodibus  Deo  laudes  exo- 
luic : quod  non  facit  nifi  quando  pod  frudium  ad 
Deum  redit,  Sc  fic  circuic,  cantans  pfalmum  didr. 
Sic  circuibat  1 e s v s per  duitates  Sc  cadella,  do- 
cens & prxJicans  Euangelium  regni 

Per  cadeiia  ] Locus  eil  circuitus  Apodolorum. 
Cadella  autem  funt  munitiones.  Qiiia  in  loci^n 
quibus  diabolus  magis  munitus  ed,  magis  ptxdi- 
cationi  cft  infidendum  Hebr,  1 1 . San£li  per  fidem 
victrtmc  regru.  Et  ibidim.  Cadra  verterunt  exte- 
rorum, fortes  faidi  funt  in  bello.  Induum  5 Noua 
bella  elegit  Dominus,  portas  hodium  ipfefubuet' 
lic.  Gt/tef.ji.CidfiDei  funthxc.  Idcirco didtur 


in  CMiiiic.4.  Terribilis  vc  cadrotum  acies  ordina- 
ta [ Euangelizances  ] Ecceftudlusfiue  finis.  Ed 
autem  finis  ptadicatoiis  in  , Sc  finis  duldem 
in  altero.  FruAum  in  ipfo  fimper  cofequitur, 
quando  eorum  qux  fui  fime  odicij  nihil  penitus 
omittit  de  contingentibus  ad  fioem.  £c  hoceft 
Euangelizaie.  t .Corinih.  1 .Non  mifii  me  Dominus 
baptizate,  fcd  euangelizarcznon  in  fapiencia  verbi 
vt  non  euacueeut  crux  Chtidi.  Primus  ad 

! Sion  dicet, Ecce  adfum  leculalem  Euangelidam 
dabo.  Finis  autem  Sc  frudlus  in  altero  tangitur, 
^ cum  dicitur. 

I Et  curantes  vbique  ] Non  poterat  c(1e  nifi  di- 
j aina  vinus,  qux  vbiqaecurabat : quia  virtus  hu- 
mana  non  fufficern.  De  cura  auum  ida  iam  di- 
j dhun  ed  , quod  ed  fanaiio  integra  in  anima  fim- 
per,  Sc  frequenter  in  corpore.  Murc.vUtm.  In  no- 
mine meo  dxmoniaei(dent:3c  fupecxgrot  manus 
imponent , Sc  bene  habebunt.  Et  ideo  dideor 
\^Pfulm.6y.  Liitguacanum  tuorum  ex  inimicis  ab 
'ipfo.  Lingua  enim  canum  Dd  Utrarum  prxdica- 
' cionis  emittens  , vulnera  lingit  Sc  fanat.  Et  ideo 
I ex  inimicis  ad  Deum  conuertit » & fic  curat  vbi- 
que.  MMth.io.  Eumes  ptxdicate  quia appropin- 
j quauit  regnum  Det » infirmos  curate  ■ mortuos 
fufcitace,Teptolbs  mundate.demones  eiicite:gratis 
accepidis, gratis  date.  Ideergoed  finis  Sc  ftiiAiis 
in  altero  » quem  non  femper  confiquicur  qui  a 
Domino  rnilTus  prxdicai.  Sed  tamen  non  propter 
hoc  laborem  emittit » quia  eiiamfi  nullum  curer, 
quando  prxdicando  de  contingemibus  nihil  omic* 
tit,  mercede digna  non  fraudatur.  2. 7lm»r A.  1. 
Scio  cui  credidi:&  certus  fum  quia  potens  ed  de- 
politum meumferuare  in  illum  diem  iudusiudex. 
Vnde-3.Xr|.i9.Cum  Elias  Elifeum  in  prophetam 
vnxidd  , Sc  ille  non  datim  fequi  voluidd  , dixit 
Elias:Quod  meu  ed  feci  tibi.  Ac  fi  dicerer.  Finem 
optatum  quoad  me  confecucus  fum,  tu  de  cxrcto 
vide  quid  agere  debeav.  Quod  autem  dicit[curan- 
tes  vbique]  notat  quod  curx  factamentutum  nul- 
lus morbus  obfidit,  nifi  forte  aliquis  obicem  Spi- 
ritui fan^ pofuertr.Quia  ficut  dicitur  S 
SpicitusfandlusdifciplinxelFugiet  fid)uiTi  nec  in 
malcuolam  animam  introibit  lapientia,  nec  habi- 
tabit in  corpore  fubdito  peccatis : ficut  dicitur 
ibidem. 

Audiuic  autem  Herodes  tecrarrha 
omniaqiix  fiebant  ab  cor&  hxfitabac, 
eo  quod  diceretur  a quibufdtim,  Q^iia 
loannesfurrcxit  a mortuis;  a quibuf- 
dam  vero,  Quia  Elias apparuitMb  aliis 
autciT),Quia  Propheta  vnus  dc  antiquis 
furrexit. 

Hic  tangitur  dc  fama  verbi  prxdicati.Tangun- 
tut  autem  tria.  Primo  enim  tangitur  famz  folen- 
nitas , qux  vfqae  ad  folaines  perfonas  perfonuir. 
Secundo  tangitur  famx  diueifitas  , & tertio 
Chridi , cuius  fama  prxdicabaiur  » ad  videiKlum 
defiderabiiitas.  Circa  primum  tanguntur  duoifa- 
mx  folennitas,  6c  audientium  captio  a fama  illa. 
Intra  fe  enim  capiebantur,  hxficantcs  qux  cllct 
perfona  tam  grandis , dc  qua  talis  fama  fonaret. 
Adhuc  in  primo  horum  dicuntur  tria  : folennitas 
famx , gcneralitas  in  bonis  laudibus  farox  , & dc 
quo  tam  laudabilis  fama  pcrfoimit.  Solennitas 
notatae 


300  D.  Alberd  Magni,  Ord.  Vrxd. 


i)ota<i)c  in  hoc  quod  ad  regtim  iam  dcuenit  pala- 
tia. Et  hoc  cl>. 

AuJiuic  aiuem  Herodes]  Hic  eft  Hetodes  An- 
tipas , filius  Herodis  Alcalonitz  , fub  quo  pafTus 
efi  Dominos,  quem  rpteuit  indutum  velle  alba,& 
qui  dccollauit  (uaimem  , imicaius  paternam  ma 
liciam,  qua  pacer  pueros  occidit  * quzreus  Chri- 
ftum  puetum[tetfarcha}Tetratcha  autem  dicitur; 
quia  mortuo  Herode  Arcaionita  patre  huius,  ^ 
Romanis  diuiluro  eft  regnum  in  quatuor  tetrar 
chias , quarum  duas  habuit  Archelaus , rettiam 
Philipp-is,&  tfte  Herodes  quartam. Et  hzc  omnia 
iam  in  ante  habitis  expolita  fum.  Hic  autem 
fami  foletmitas  ('qux  apud  omnes  bonorum  me 
moria digna  fuit)  odor  fuit  diuiuorum  bonorum 
in  Chrifto  , qui  diffufus  eft  in  mundum  > apetta 
per  przdicationem  Apoftolorum  apotheca  vir- 
tutum fuarum  , & comminutis  & conrtiris  aro- 
matibus per  explanationem  Scripturarum.  1.C0. 
rtniki.Cluifti  bonus  odor  fumus  Deo  in  his  qui 
pereunt,  Sc  in  his  qui  fatui  hunr.  Venenata  cmin 
ad  odoris  fragrantiam  moriuntur,  & munda  con- 
fortamur.Ci»//c.4.0dot  veftimentorum  tuorum 
fuper  omnia  aromata.  Vtftjmemum  autem  con- 
textum  eft  cx  lanis  agni , flue  vinuiibus  Chtifti. 

Myrrha, & gutta, &:  calla  a veftimentis 
tuis,  fupple,  fpirant.  EtcU.i,^.  Memoria  lolii  in 
compofitione  odoris  fadla  eft  opus  ptgrrcntarij: 
in  omni  ore  quali  mei  inJulcabiitir  memotiacius. 
loliasdn  quo  eft  incenfum  Domini  vel  in  quo  eft 
(acrificiiim,  interpretatur.  Et  fignificat  Chriftum, 
qui  incenfum  boni  odoris  fuit  pro  nobis  in  deno- 
rione  orationis , & faaificium  pro  nobis  tnobla- 
rione  palllonis.  Et  huius  odor  coram  Deo  in  fa- 
ma, & laude  coram  hominibus  eft  mirabilis.  Gt- 
nif.%.  Odoratus  eft  Dominus  odorem  fuautratis. 
Et  ideo  per  eum  cunelis  benedixit.  Hoc  autem 
•d  aedificationem  fecit  Epifeopotum  , vices  fuas 
tenentium.  1 . Oportet  Epifeopum 
bonum  habere  teftimonium  ab  his  qui  foris 
funt. 

Omnia  qui  fiebant  ab  co  ] Ecce  fami  gene- 
raltca*.  Omnia  enim  erant  in  bona  fama  : & non 
ficut  quidam  qui  maculofam  habent  famam,quz 
ficur  pellis  leprofbrum  varietate  rerperfa  eft.  Sed 
ifta  V'  1 iftfalttcr  erat  pulchra  & bona.  C^ntic.^, 
Tota  pulchra  es  amica  mea  , macula  non  eft  in 
tc.  Ideo  diciuit  agnus  immaculatus,  f.xod.  ti. 
Erit  agnus  fine  macula  , mafctilus  anniculus. 
^.Perr.i,  1'rctiofo  fanguine  redempti  eftls , t.in- 
quam  agni  immaculati  Chtifti.  .W-tc.7. Redditur 
caufa  aim  diciturrBcne  omuia  fecit. Si  enim  bene 
omnia  fecit , tunc  fama  bona  erat  de  omnibus 
qui  ficbant.Sicut  aurem  Chriftus  omnia  fecit  be- 
ne ; lic  dicit  Bt<U  , q<iod  diabolus  omnia  facit 
male. 

Et  hTfitabic]  hztendo  intra fccaprus, quinam 
eftet  tam  digna  petfona  , de  qua  ifta  refertetuur 
tam  vniuerfaliter  laudabilia.  Differenter  amem 
hifitabatjt  Nathanael  , & Herodes  : Nathanacl 
enim  cx  di<ftis  Philippi  probabilibus  hifltan^, 
hoc  eft  . hrrere  incipiens,  dutftuscft  ad  I e s v m 
/mv.i.Ei  hifitaiionem  promouir  inadhillonem, 
6c  ^ Chiifto  meruit  laudem.  Herodes  autem  pa- 
terni doli  imitaror , qui  hzfirancTat  in  di^is  ma- 
gcknim  Mjffh.i.  Sicut  & ifte  hiftraiiirin  diilis 
Apoftolorum  , & hifitaiioncin  conuertit  in  do- 
lum vulpinum, quztens  Chtiftum,  dc  Chrifti  no- 


men excinguere:  & ideo  k Chrifto  vulpes  vocatui 
eft  Lhc-h. 

Eo  quod  diceretur]  Ecce  faitiz  diucrfitas,  que 
caufa  fuit  hiGtationis.  Omnis  autem  diuerutai 
ifta  famz  magna  eft  & folcnnistred  tamen  penitus 
infiifficiens  magnitudini  8c  laudibus  Chrifti.  Eft 
autf  triplex  diuerficas  ipfius,  ficut  paret  in  litera. 
Et  hoc  eft  quod  didr[ eo  quod  diceretur  a quibuf* 
dam,quia  luannes  furrexii Emortuis  Et  nocantuc 
in  hoc  duo , fcilicec , quid  rationis  tfti  habuerint 
pro  fua  opinione, & per  quid  fidem  habuerint  re- 
furrcdlionis  mortuorum  l Ad  pnmum  autem  di- 
cendum fecundum  Gitjf.  quod  omnia  quz  de  na- 
riuitate  loannis  didla  fune , fupra  hominem  fue. 
runr  :qui  autem  in  vita  appaniCTum,ftupcnda  Sc 
fupia  vires  humanas  : & qui  de  audlomate  lux 
millionis  erant , penitus  erant  cileftia.  Et  ideo 
tanti  opinionis  erat , quod  Chriftus  putaretur. 
Et  ideo  nullum  eo  maiorem  reputantes, hoc  Ioan« 
ni  aittibuerum  : prxeipue  cum  omnes  fete  im- 
buti etreiu  di-dfritiis  & baptifmo  loannis.  Fides 
autem  refuirefbonis  eius  ii  mortuis  orta  eft : quia 
putabant  quod  fterili  ab  vtero  & emortuo  cor- 
pore pattis  natum  , impufllbiie  elTei  morte  deti- 
neri, fcdocailtatumeircad  tempus  i Deo,  & ite- 
rum furrexiftc-  Hic  igitut  caufa  fuit  famz  iftiui. 
Infufticiens  autem  fuit : quia  ipfe  loannes  dixic 
loAH.x,  Cuius  non  fum  dignus  lolucre corrigiam 
calceamenti  cius.  j.  Non  fum  ego  Chnftus. 
h*n.\.  Non  erae  ille  lux,fcd  vt  teftimonium  per- 
hiberet de  lumine. 

A quibuCdam  vero  , Quia  Elias  ] Secunda  eft 
diiietlitas  rationem  fuar  opinionis  accipiens  in 
duubus,vt4iinint  Santftita  ptophetia  vidcliccc/C 
&:afa£lts.  A prophetia  Afal*ch.vliiM.Miti2vn 
vobis  Eliam  I^iophetam  antequam  veniat  Jies 
Domini  magnus  & horribilis , & cunuertai  cor 
patrum  in  Elios , Sc  corda  Eliorum  ad  patres  eo- 
rum : ne  futte  veniam  & percutiam  terram  ana* 
themate.  Putabant  igitur  hanc  prophetiam  iam 
impletam.  In  fadlis  autem  feiebant  rationem  a 
duobus  : a magnitudine  videlicet  miraculorum, 
quia  Elias  mortuum  fufciiauli  17.  & «1  fi- 
gitra  bapiifmi  quam  exhibuit  Elias , quando  Ior- 
danem diuific  4.Rrg.i.  Difcipuli  autem  ChrifU 
baptizabant , & poccftarcm  acceperunt  mortuos 
fulcitandi , ficut  iam  habitum  eft.  Ifti  autem  de 
Elia  dicuju  quod[apparuii]  quia  feioerunt  Eliam 
non  ei1'e  mortuum , fW  per  tuibitsem  afcendifte  in 
Clium  4.7^cf.i. 

Ab  aliis  aurem , Q^a  Propheta  vnus  de  anti- 
quis furrexit]  Teitiacftdiucrncas.  Et  dicunt  San- 
dii,  quod  ifti  maxime  putabant  Elifcum  fuirexilTe 
a mortuis , rationem  luz  opiiuonis  acci)>iciues  k 
tiibus : ab  vno  quidem  ditfto  legis  Demer 
Prophetam  vobis  fufeitabit  Deus  de  fratribus 
veftfis.tanquam  me  audietis  illum.  Vnde  han.(>. 
Dicebam  ; Propheta  magnus  futrexit  in  nebis, 
quia  Deus  vificauit  plebem  fuam.  Secundum  au- 
tem fiiita  magalibus  quz  f«it  Elifens  mortuos 
fufeitando,  panes  multiplicando,  Icprofummun- 
d4hdo,&  htnufmodi : qui  late  dc  Chrifto  przdU 
cab.-mtur.  Tertium  autem  fitit  dc  diuifionc  Ior- 
danis in  figura  baptifmi : quoniam  ficut  Elias 
ante,  ita  Elifeus  poft  exhibuit.  Et  quia  Luc  1. 
przccfGt  in  vittute  & fpiriru  Eb‘z , putabant  fc- 
qui  Chriftum  in  pcrfcAionc  Elifci , qui  duplica- 
tum in  fc  fpiriium  Eliz  populis  exhibuit.  Hunc 
autem 


r ;-  . ibyG(-OgIe 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  I X.  501 


Autem  furrciine  faiermir,quta  mortuum  efTe  iciC' 
bancied  impoiTrbile  putabam  eum  vinculis  mor- 
tis detineri»  qui  pollquam  mortuus  fuit  & Tepui- 
tus>alium  i morte  fuTcitauic. 

Et  aic  Herodes : loanncm  ego  de- 
collaui.  Quis  c(l  aucem  idc  dc  quo 
ego  talia  audio  ^ £t  quarrebac  vide- 
re eum. 

Hic  tangitur  Chritli  ad  videndum  deTdcrabi* 
lita$>etiam  ab  iiiiquis.(:t  tanguntur  duo.  Primum 
quidem  populatis  famx  reprobatio  Secundo  au- 
tem vecitacis  inquilitio  & defideiium.  Repro- 
batio fame  popularis  tangitur  cum  dicit  [ loan- 
nem  ego  dccollaui]  Er  quia  nulla  Bdesapiid  He- 
rodem Tuit  cefurredtionis,  ideo  loannein  non  elTe 
iftum  fLippofuit.Alia  aurem  qyx  de  Elia  & Elifeo 
dicebant.ranquam  fabiilofa  lubticuir. 

Attende  autem  quod  efficienter  malum  Tuum 
ide  iadiatvJo  ptotulit..//4.}  Peccata  Tua  (tait  So- 
doma przdicauerunt,  nec  abTcondetunr.  Iettm.\. 
Frons  mulieris  meretricis  TaAa  ell  ubi , noluidi 
erubelcere.  Facinus  enim  magnum  fuit  decollare 
loannem,  Tacrilegas  maiuis  iniicere  Ptophetz.pro 
turpitudine  adulterij  occidete  callitaiis  Sc  iufliilz 
przconem  : & tamen  publice  dicit[loannem  ego 
decollaui]Pr»N<r^.a.Lztantut  cum  malefecerint, 
& exultant  in  rebus  pcffimis.Nun  enim  iam  con- 
iriAatus  eft  propter  iufiurandum,red  Ixtatus  pro* 
piet  homicidium.  ^/4/m.j.  Virum  fanguinum& 
dolofum  abominabitur  Dominus. 

Quis  autem  cft  ille]  tam  magnus  [dc  quo  ego 
talia  audio  ? ] Quzrit  philofophaci,&  clle  bonus. 
Non  e(l  enim  quzrendum  quis  erae»  fed  cum 
Nathanaele  accedendum  & experiendum  » vc  Ck 
requeretur  vedigia  tpEus.  Pfdm.t, Accedire  ad 
cum&  illuminamini,  & facies  vcfttz  non  con- 
fundentur. Sed  ifte  in  fola  ratione  inquilicioiiis 
liate  voluit  > & non  exercere  opera , fimilequid 
faciens  iilis  , de  quibus  dicit  Artsiat.  in  Eihic. 
/fi. 4 Ad  rationem  confugientes,  quzrunt  philo- 
ibphati  & elTe  boni.  Simile  aliquid  faciens  infir- 
mis , qui  medicos  quidem  audiunt  fludiofe , fa- 
ciunt autem  operandorum  nihil.  Et  quemadmo- 
dum ifli  nunquam  bene  habebunt  corpus  fic  cu- 
tati ; ita  nec  illi  bene  habebunt  animam  fic  phi- 
lorophames.Quid  enim  valet  bona  audire,&non 
^ceie  ? /deeh.  t . Qui  auditor  c(l  verbi  & non  fa- 
^or , comparabitur  viro  confideranti  vultum  na- 
tiuicatis  fuz  in  fpeculo.  Confiderauitenim  fe  & 
abiit, & flatim  oblitus  cH  qualis  fucfic. 

Etquzrebat  videre  eum  ] non  propter  deuo- 
tionem,fed  propter  curioficatcm.Z^ic.  1 } .Herodes 
vifo  t E s V gauifuseil  valJe.Erat  enim  ex  multo 
tempore  cupiens  videre  eum  , eo  quod  audiret 
multa  de  eo,&  (perabat  lienum  aliquod  videre  ab 
co  fieri.  Curious  autem  (emper  fe  fubttaxic  Do- 
minus ,&  exhibuit  fe  humilibus  &deuotis.  Eft 
autem  notandum  quam  dcfidetabiliscd  iudus, 
qui  etiam  ab  iniquis  videri  dellderaror.  CMntie.j. 
Guttur  eiusfuauiffimum  , Sc  totus  ed  defidera- 
bilis.  x.Rtg.xo.  Vninerfa  terra  deflderabac  vi- 
dete vultum  Salomonis,  propiet  fapientiam Dei 
quz  erat  in  illo.  /tdn.  1 a.  Domine  volumus 
Ies V M videre. 

D.yillftrii  Mti^nhin  Eimng.  D>Lu(. 


Et  reuerfi  Apoftoli,  narraueruntilli 
quKcunqiie  fecerunt. 

Hic  tangitur  returtentium  Apodolorom  ad 
Chridum  legationis  relatio.  Et  tanguntur  duo. 
Primum  cd  rcueillo.  Secundum  autem  , relatio. 
Redeundum  enim  ed  femperad  priiidpiuin,quia 
aliter  egredi  apodaiare  ed.  Figura  idius  reditus 
ed  reuulatio  columbz  ad  Noe.  Et  relationis 
figura  ed  reportatio  rami  virentfs  oliuz.  Non  re- 
deuntes autem  apoda(z,percoruum  fignificantur, 
cadauetibus  dcledlabilium  huius  mundi  detemt 
ne  redirent.Et  ficuc  egrediuntur  adlione,ira  reuer- 
tumur  amore  contempUitonis  faciei  Domini. 
/0^)8.  Nunquid  mittes  fulgura  , & ibunc,  & re- 
uertentia  dicent  tibi , Adfumus.  Fulgura  fonum 
fignificanr  Ptzdicaiorum,  coturcadoiies  miiaca- 
iorum  & bonorum  exemptorum. 

Narrauetuni  illi  quzeunque  feceruntJHic  un- 
gictir  relatio  fagorum , & frudlus  legationis  tn- 
iundlz.  Numiauerunt  enim , vt  audirenc  quid  ap- 
probaret , vel  reprobaret  in  Fadis  eorum : & vt 
bona  illi  attribuerent , cuius  virtute  fa^la  funn 
! mala  autem  ad  arbitrium  fiium  corrigerent. 

, Vade,  vide  fi  cun^prof^rafunt  erga 

fraties  tuos  , fic  pecora  : fic  renuntia  mihi  quid 
agatur.  Sicut  autero  apodatz  ad  Chridum  non 
rcuertuntur : ita  quzrentes  latibuli  in  fe  vel  in 
commiffis  , ea  quz  inuentunc  non  renuntiant: 
quinimo  legationes  verbi  Dei , fic  vtfitatiorsem  in 
lucrum  fuum  depurant , Ar  futtim  fibi  vfurpant 
bona  Domini  fui , ficut  infideles  (erui  i Domino 
miffi.  Zdfh.  1 1 . Pafce  pecora  occifionis,  quz  qui 
pollidebant  occidebant , fic  non  dolebant  fic  ve- 
nundabant ea  * dicentes : Bersedidus  Dominus, 
diuires  enim  fadi  fumus.  Ida  direde  ed  for- 
ma legatorum  nodri  temporis , qui  non  ventonc 
nifi  ve  occidant  corpus  & animam  , fic  auferant 
fubdanciaro , fic  vendunt  quicquid  iudiriz  fic  fpi- 
ntualium,  fic  reuenentes  dicunt : Benedi£los  Do*  ' 
minus, diuices  enim  fadi  fumus. 

Ec  adumptis  illis  recedic  feorfum  in 
locum  defertum,qui  cfl  Bechfaida;. 

Hic  agitur  de  conformitare  fic  indrudlione 
Apodolorum  in  principatu  condirucorum,recun- 
dum  vitz  formam  fibi  traditam  , fic  fecundum 
potedatem  fibi  concefTam,  Et  ideo  diuiditur  hzc 
pais  in  panes  duas : ita  quod  primo  ponit  con- 
firmationem fic  indru£Uonrm  Id  vitz  formam 
quam  nadidit  pertinentem.  Secundo  autem  dat 
indrudionem  debitam  poteftatiquam  dedit  Apo- 
dolis.  De  vita  autem  fum  duo, quorum  vnum  ed 
confirmatio  fbrmz  traditz  in  hoc , quod  non  fo- 
licirentur  de  temporalium  prouifione.  Quia  au- 
tem omnis  forma  vitz  ad  exemplar  Chridi  refe- 
renda ed:ficuc  dicitur  i .Cortnth.  1 1 .Imitatores  mei 
edote, ficut  fic  ego  Chridi.  Ideo  in  fecunda  ponit 
indrudionem,  qualiter  in  omni  forma  vitz  (bn- 
per  Chridus  Teqiiendus  ed. 

In  prima  ergo  odendit  nihil  tollendum  elle  in 
via:  per  hoc  quod  potenti  ex  paucis  vel  nullis 
panibus  pafcere  (eruitur,  qui  in  prouifione  necef- 
(ariorum  nunquam  deferit  (^antes  in  fe.  V nde 
etiam  alibi  cum  diceret , qu^  attendere  deberent 
i fermento  Phatifjeomm,  fie  DifHpuli  intellige- 
reni  errantes,  quod  reprehenderet  eos  quiaoanes 
C c (ecum 


loi  D.  Alberti  Magni,  Ord  Vrxd. 


Tccum  non  accej>iircnt : rcJargiui  funi  ^ Domino 
dc  folicitudinc  pcc  exctjipUim  fcptcm  panum 
mulciplicaturum  m quatuut  millia  • ik  |>ct  exem- 
plum quinque  panum  inuUiplicacorum  in  quin- 
que millia.  Male  locuti  funt  dc  Dco,& 

dixerunt.  Nunqoid  poterit  Deus  parare  menfam 
indefcttosNunquid&pancm  poicrit  darc«  aut 
parare  menfam  populo  (uo  ? /.«<■•  n . Si  vos  cum 
ntismali>noftis  bona  data  dare  filiis  «eHtis:quan- 
to  magis  Pater  vcftcr  cxIclUs  dabit  Spiritum  bo-  I 
num  pueiisfuis  ? Aiatih.iO,  Quid  cogitatis  imec 
▼os  modicx  Hdci , quia  panes  non  habetis : non-  i 
dum  intclligi(is»ncc  recordamini  quinque  panum 
xn  quinque  millia  honnnum  * Sc  quot  cupliiiios  , 
fumpHlbs  r Neque  fcptcm  panum  in  quatuor  ; 
tnillia  hominum, & quot  fpoicas  lulitlis  > Sicigi-  j 
lut  hzc  hic  inducitur  hilaria.  Diuiditur  autem 
in  partes  duas , in  quarum  prima  feorfum  ducit 
Apoftolos  lanquam  cx  miraculo  f|>ecialirer  in 
forma  vitz  connrmandos.In  fecunda  amem  ponit 
id  per  quod  confirmatur.  Dicit  igimr. 

£c  aifiimptis  iliis]  huc  e(liA^H>ilolis,hoc  efl,ad 
fecra^s.  C^iia  fte  neccllc  c(l  quod  ad  exteriora 
midi,  iterum  adumaniur  a Domino  : ik  fotteex- 
rcciofibus  tllcdi»  obliuikaiuur  veritatis  & dulce 
dinis  intefnar.C<»r»r.i  Memores  vbetum  tuorum 
fupec  vinum. Ret^j  diligunt  te.Et  przccdit.Trahe 
me  pod  te, curtemus  in  odore  vnguentorum  tuo- 
rum. Vberaei^im  Domini  funi  fapieiuia  & boni- 
tas : quorum  vnum  fundit  lac  candoris  in  vciira- 
te  t eo  quod  fapicncia  Dei  dicitur  candor  lucis 
*tetnar,&fpeculum  finc  macula  S*pient.y.  Altc- 
lum  autem  fundit  lac  concepez  dulcedinis  in 
confolaiiorse  , quia  per  ipfum  gudatur  dulcedo 
fpiritus  eius»  de  quo  dicitur  £(^^.14.  Spiritus 
meus  fuper  mei  dulcis.Et  nili  Przdicatotes  in  mi  - 
nidetium  mifli  fempet  fint  vbetum  idorum  me- 
mores » non  trahuntur  ab  exterioribus  ad  Domi- 
num. Hxc  enim  vbcra  plus  afBciunt  memoriam 
expertorum  ea,quam  vinum  temporalis  iucundi- 
taiis  > quod  aliquando  expeiiuntur  procurando 
fahitem  proximorum.  Veritatis  igituc  & boni- 
tatis vberibus  ladlacos  adumit, dulcedine  trahens, 
& diledione  amplexans  . & dringens  deuotionc: 
implens  quod  dixit  /f*  Ad  vbcra  portabimini, 

^ fuper  genua  blandietur  vobis. 

Cum  adumpeis  autem  [fcccdlt  feoifum  in  lo- 
cum defertom  qui  cd  Beihfaidx  ] Tria  dicit.  Sc- 
ceflitentm  in  rc.fcorfumaftcquenua  venientium 
& redeuntium , in  locum  quieti  contemplationis  , 
aptum.  Secolitai  enim , cum  homo  a (Iiisexce-  j 
tiotibus  occupationibus  fenfuum  recedit : quod 
faciens  Dominus , nos  fccedcte docuit : in  cuius  | 
fguta  £.r«<f.5.Moyfes  minauic  gregema  via  eom* 
muni  ad  interiora  defetti,aim  vellet  videre  vido- 
nem  magnam.  //4.46.Rcdice,rccliie  prxuaricaio- 
tesad  cor.  Aiatth. cubiculuiDidc  claufo 
• odio  ora  Patrem  tuum.  Scotfum  autem  cedit,  j 
quando-tuebas  fcequentamiuin  dimittit.  Sicut 
6'risr/^iL.Abraham  dimidr  feruos  Sc  adnum  pio- 
peraciuuscum  pueto,hoced,cum  puro  fpitituaJ 
Dominum.  Thren.i-  Seddsit  folitaiius  & tacebit,  | 
quia  leuauit  fc  fupia  fe.  Sic  Elias  dimiffa  regali 
Requentia  Achab,  fecedic  in  defeteum,&  fedit  & 
4otmiuic  fiabvmbra  iunipett , cuius  lignum  ntx 
omnibus  lienis  diu  continet  ignem,  &c  dgnincai 
cot  non  deiereos  ignem  chariiatis. 

In  locum  au(cm  «Menum  venit  qui  ed  Bcth- 


faidx.  Et  tiia  in  hoc  notamur.  Locus  enim  dick 
continentiam  : defertum  autem  habitationis  foli- 
tudinem  : Bcchlaida  autem  dicit  ciuitatis  illius 
vteinuatem  A:  iuiiliii^Uonem.  Oportet  enim  re- 
deuntem ai  i-hi.dum  habere  locum  continen- 
tem ne  deduat,  defertum  ne  impediaiiic,  &ad 
Bcthfaidam  pertinentem  vt  humilietur.  Locus 
autem  concinens  ne  deduat , lumen  ed  incircum- 
(criptum  & c*!cde.  Vnde  Nodra  con- 

ueriatioincxltsed.  Exod.^^.  Ecce  ( inquit  J cd 
locmapud  me,  & dabis  fupra  petram.  Cumqiie 
trandbit  gloria  ntea  , ponam  te  in  foramine  pe- 
tex  , & ptoieg.-im  te  dextera  mea.  Locus  idccd 
xteini  luminis.  Petra  autem  fulidicas  veritatis, 
rotamen  cil  diligens  inquidtio  in  veiiiatis  aper- 
liotsc.vc  ad  interiora  peruetiiacur.  Nid  enim  cx- 
lede  lumen  Sc  veritas  xierna  contineam  contem- 
plantem • datim  dcduic  per  rationem  phamadi- 
cam,3c  in  diucrfusdeduit  etrores  vanitatum.  So- 
litudo amem  defetri , ed  foliiudo  a feculahbus 
lcientiis&  rationibus:  quiaillx  nihil  habitatio- 
nis habent  tn  diuinis.  Mare.6.  Venite  feorfum 
in  defertum  locum, Se  requicfdte  pudllum.vff'r^.i. 
Perdam  ijpientes  dc  Idumxa  , & prudentiam  de 
monte  Efau  , hoc  ed  , carnalium  & dxulaciunv 
feiemiarum.  Hx  enim  fubfeiuiunt  aliquando  cic- 
ca frequens  miniderium  in  aidione  , fed  non 
veniunt  ad  contemplationis  diuinx  feaetom, 
i.Corinih.f.  Perdam  fapiemiam  fapiemium,d£ 
prudentium  prudentiam  reprobabo.  In  iecreto 
enim  illius  deferti  Dei  fapientiam  loquimur  in 
myderio  abfeonditam , quam  nemo  ptincipum 
huius  leculi  cognouir,  hoccd  , Pftilolophotum, 
deut  dicit  Ghjfk  yltigiifitm.  Hoc  micem  ^fettum 
ed  pettinens  ad  Bethfaidam,  hoc  cd,  domum  pe- 
corum : quia  interim  dum  fumus  in  corpore  non 
diu  contemplamur  nid  inielle^u  pecorino,qui 
formis  corporum  perdcicur.Quu(licut  fxpe dixi- 
mus) non  drsc continuo  & cempoie  » diudiui- 
na contemplamur.  x.Cerinth.ti.  Videmus  nunc 
per  fpeculum  in  xnigmate  , tunc  autem  facie 
ad  faciem. 

Litctaliiet  autem  videtur  contrarium  ede, 
quod  de  ida  refcidione  dicitur  hAn.6.  quod  abiit 
lesvs  trans  marcGalilxx  quod  cd  Tibetia- 
dis , & ibi  manebat  cum  Difdpulis  fuis , quando 
idam  perfecit  refe&ioncm.  Sed  ad  hoc  dicendum, 
quod  idud  defertum,  vicinum  quidem  fuit  Tibe- 
riadi.icd  tamen  pertinet  ad  iurifdidionem  Bcth- 
faidx.  Et  dc  vterquevecum  dicit  Euangelida.  Ec 
hoc  tangit  interlineatis  dicens  t Defectum  perti- 
nens ad  manus  Bethfaidx,  hoc  ed,  ad  iuiifdi^io- 
nem  eius. 

Si  autem  quxtttur,Quare  Dominus  daiiin  ve- 
nientibus Apodolis  fccdEc.  Diuetfas  alEgnanc 
San^i  caufas.  Verior  illarum  ( vt  puto^  fuit : vt 
Apodolos  ab  exterioribus  ad  intima  reuocaret: 
deue  videtur  fentire  MtcrcA.  in  auAotirate  fu- 
perius  indudla.Ec  fecundum  hoc  liicra  hic  a nobis 
ed  expodta.Ciir^/tiamC'  videtur  fentire  quod  non 
timore  mortis  ab  Herode  inferendx  feccflic,quia 
dixit  MMtth.io.  Nolite  timere  eos  qui  occidunt 
corpus, &pod  hqc  non  habent  amplias  quid  faciat. 
Sed  timuit  infelicitati  Herodis , qui  temere  loan- 
nemdecoilauit.  Ec  nid  cedldct,in  tantum  infeli- 
citatis barathrum  decidillet , quod  homicidium 
Satuaroris  homicidio  Propbctx  & plus  quam 
Pcophctx  iunxidet.  ^r<^.iautcra  dicit  quod  cefEt 
uulitix 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  1 X,  J05 


tnalitix  Herodis  I vt  Diicipulos  opportuno  cero* 
pore  ceJerc  doceret,  & vei^m  fuum  confirroaret 
quoJ  Moi.b.  • o.  dixit:Si  vos  pcrfccud  fuerint  in 
vnaciuitatej  Aigitc  in  aJiaro.  Opportunum  enim 
eft  curo  grex  non  quxrttur  fed  paitor  canturo  » ty- 
laimidi  Ic  tyrannorum  rubducete.Sic  feceflli  Elias 
a fack  lezabel  j . 1 7. 

Quod  cumcognouilTcntturbJC  , fc- 
tutx  fune  illu[ii:&  cxcepueos. 

Hic  incipit  confortare  Apoilolos  ex  miraculo 
fa^o , quanium  ad  hoc  quod  nihil  tollant  in  via. 
Diuiditur  autem  in  pates  ttes  , in  quarum  prima 
apponitur  opportunitas  miraculi  cz  ptzlcncia 
turbarum,  & dirpofitione  loci , & qualitate  tem- 
poris. In  fecunda  ponitur  intenta  Difcipulotum 
eruditio  Et  in  tertia  ponitur  miraculi  perfedto 
& commendatio.  In  prima  harum  fiint  tres  para- 
grapht , in  quorum  primo  deuotin  luibz  dcfcii- 
bitur , quK  in  fe  ex  congruo  roecuic  heri  miracu- 
lum. In  fecundo  qualitas  temporis  ponitur  , quz 
exigit  faciendum  miraculum.  In  tertio  tangitur 
loci  oece{Etas>quz  ad  miraculum  faciendum  fecit 
opportuniiatem.In  horum  paragraphoruro  primo 
duo  dicuntur:  turbz  videlicet  ad  audiendum  Do> 
minum  deuotio  , & Domini  benignitatis  magni- 
tudo. Deuocio  tuibz  rutfus  accipitur  ez  duobus: 
ex  diligentia  cognitiemit  eius  vbi  eflcc  Dominus, 
6c  ex  deuocione  exeeutionisfie  confecutitmis  eius. 
De  primo  horum  didt. 

C^od  cum  cognouilTent  curbz]per  diligentem 
inquiSciooem./^yWM.  104  Q^rice  Dominum, & 
conlirmamini:quztice  faciem  eius  femper.  ^ f f . 
Quzrice  Dominum  dum  inueniri  poi^.  Jotvt.  t . 
R^i,  vbi  habitas } C*mtc.  1 . Indica  mihi  quero 
diligit  anima  mea,  vbi  pafcas.  vbi  cubes  in  me- 
ridie, hoc  eft , in  contemplationis  plena  luce.  Ibi 
enim  lucem  habitat  inacceQlbilem  \ 6, 

[fecutz  fune  illum]  fua  commoda  derelinquentes, 
dr  horrorem  & Aerilitatem  deferti  non  timentes, 
neque  recogitantes.  Et  alius  dicit  EuaneeliAa 
M»rc.6.  pedeftres  fune  fecuti , vt  labore  miga- 
tionis  oAenderent  magnitudinetn  deuotionis 
Dtmtl.  ).  Nunc  fequimur  tc  in  in  toto  corde  no- 
Ato,&  timemus  ce , & quzrimus  faciem  tuam:ne 
confundas  nos.fdl  fac  nobifcum  iuxia  manfuetu- 
dinem  cuani.  M r ) . VeAigia  eius  fecutus  eA  pes 
meus, viam  eius  cu  Aodiui.  Phiiif.i.  Sequor  autem 
fi  quo  modo  comprehendam  in  quo  comprehen- 
fus  fum. 

Et  excepit  illos  ] Benignitatis  ChriAi  magni- 
tudo hic  tangitur  in  tiibus;  in  benigna  exceptione, 
tn  veritatis  eruditione , &:  in  zgrorum  laltirtri 
curatione.  De  primo  dicit  [Ec  excepit  illos]  Exci* 
pete  enim  fonat  quando  atfc^is  interior  roius 
extra  diffunditur  in  eum  qui  excipitur.  Et  ideo 
dicit:Excepit,  & non , recepit  vel  fufeepit.  Et  ca- 
lem benignitatem  oportuit  exhiberi, quam  docuit 
Zoir.t  j^vbi  patet  adhuc  longe  ageme  nlio  obuiam 
fcAinauir,  amplexibus  recepit , & habitu  decoris 
indui  fixit.  lAuin  etiam  modum  exceptionis 
rpecialiter  remunerandum  przhgnrauic  Hthr.  1 1 . 
Fide  Raab  roereriix  non  periit  cum  incrcdull$,ex- 
dpies  exploratores  in  pace  Placet  enim  fpecialiter 
Deo  talis  modus  exceptionis  laAbnim  peregrino- 
nim.  Sicut  igitur,  & fe  inueniri  permiAt  a quz* 

T).  Albo-ti  Mdgni,  in  Eunng.  D.  Lue. 


centibuSj&confeqoi  \ f^uencibos  & obuiis,rui« 
tu  & manibus  excepit  venientes. 

EcloquebaturilHs  de  regno  Dei  ,Sc 
eos  qui  cura  indigebant,  fanabar.  Dies 
aurem  ccepcrac  declinare. 

Hk  tangitur  eruditio  veritatis  quz  debetor 
fimplicibus  indodis.  Tangit  autem  duo : modum 
erudicionis,dt  materiam.Moduro  eruditionis  cum 
dicit  [loquebatur  illis]hoc  eA,  podibiliuci  & ca- 
pacitati eorum.  Loquetur  Dominus 

pacem  in  plebem  fuam.  AlcifEma  enim  fapieatia 
Dei,  profunda  Dei, tacens  loquitur  rudibus  vc  ca- 
piatur. /fd.  40.  Loquimini  IA  coc  lenifklem , & 
aduocateeam.  /fu.%.  Scribe  io  eo  Ailo  hominis. 
HAtdc.x.  Exara  vifum  fuper  rabulas , vt  percurrat 
qui  legerit.  1.  Cmwb.  14.  In  Ecclefla  volo  quin- 
que verba  loqui  fenfu  meo  , vc  alios  ioAruam: 
quam  decem  millia  vetborumin  lingua. 

De  regno  Dei  J Ecce  locutionis  materia.  Quid 
autem  Ac  regnum  Dei,  iaro  di^m  eA.  i 
Siquis  loquitur,  quali  Termones  Dei,non  ficut  qui 
fkbuias  loquatur,  t.  Tuaotb.^.  Erit  enim  tern- 
us cum  fanam  doAcinam  non  fuAioebunt:ad  fa- 
ulas  autem  conuettentur , & a veritate  quidem 
auditum  auertenc , & ad  fuadeAderia  coacerua- 
bnne  fibi  magiAros  prurientes  auribus.  ChriAi 
aurem  6c  fuoium  omnis  ierroo  de  regno  Dei  eA. 
AQ.  I.  Per  dies  quadraginta  apparens  eis  & Jo- 
quens  de  regno  Dd.  Adhuc  autem  quando  miAc 
Difci^ulos,  ptzcepii  vc  przdicarem  quia  regnum 
Dei  appropinquauic  Mdtth.  1 o.Et  ideo  nunc  con* 
firmans  fermones  ApoAoIorum  rutbis.quz  Difct- 
pulos  audierant,  de  regno  Dei  Ioquicut:vc  ex  vno 
fonte  ApoAoIorum  & ChriAi  domina  procedeie 
cognofearur.  Sicut  enim  Chriflusde  Patre  dide 
I I$»H.  7.  Mea  dodhina  non  eA  mea  , fed  eius  qui 
raifit  me.  Siquis  voluerit  voluntatem  eius  facere; 
cognofeet  ex  dodrina  vtrum  ex  Deo  Ac,  an  ego  li 
rodpfo  loquar.  Ica  przdicacot  veritatis  non  (uam 
debet  aAerte,  feddusqui  miAt  eum  do^tinam. 
Ec  tunc  fmper  loquitur  de  regno  Dei.  Regnum 
enim  Dei  docet  iuAiciam  ad  mores , docet  oeaii- 
cudinem  ad  merita  remuneranda,docet  veritatem 
fapientiz  Deidt  Adei , docet  faAigium  honoris  in 
przmium  virtutis , docet  decorem  gloriz  in  con- 
templatione fpedei  diuinz, docet  poteAarem  con- 
Armaiam  in  conci  itione  nequitiz.  De  primo  ho- 
rum Mdtih  6.  Primum  quztiie  regnum  Dei , & 
iuAiciam  eius.  De  fecundo  A/4t/fi.5. Beati paupe* 
res  fpiricu : quoniam  ipforum  eA  regnum  czlo- 
rum.De  retrio  Aiai/fr.  1 j . Simile  eA  regnum  cz* 
Iorum  ihefauro  abfeondito  in  agro , de  quo  effo- 
diuntur abreondita  fapienciz,  & facraroenca  Adci. 
De  quarto  Sapient,  Ideo  accipient  regnum  de- 
coris & diadema  fpedei  de  manu  Domini : quo- 
niam dextera  fua  teget  eos,  & brachio  fuo  defen- 
det illos.  Pfnlm  autem  dide  117.  quod  dextera 
Domini  fecit  virtutem.  De  quinto  dicitui  in 
Pfdlm,^  44 . Gloria  regni  tui  dicent, & poienciam 
tuam  loquentur.  Defexto  Matth.n.  Mittet 
Angelos  fuos : & colligent  de  regno  dus  omnia 
icaodala.  Nihil  ergo  vcilius  loqui  poterat  tuebis, 
quam  de  regno  Dei. 

Et  eos  qui  cura  indigebant , fanabat  ] Tangit 
hic  falucacetn  curaro  zgiorum : quod  eA  confoTa- 
C c 1 tionts 


J04  D.  Alberti  Magni,  Ord.Prsd. 


donis  beneficium.  Mtere  autem  7.  hoc  plenius 
dicuur.  Cum  egrefii  eOent  de  naui , condnuo 
cognouctunt  eum : & pcrcurcemes  vniucrfam  te> 
gionero  illam » csperum  circunfeire  in  grabbatis 
eos  qui  (e  male  halwant,  vbi  audiebant  eum  ellc 
Et  quocunque  introibat  in  vicos  aut  ciulcates » in 
plateis  ponebant  infirmost  & deprecabantui  eum 
TC  vel  fimbriam  veftimenti  eius  tangerent  : & 
quotquot  tangebant  eum,  falui  fiebant.  Sic  igituc 
curabat  omnem  langorem  tam  cotporaliter  quam 
i^ritualicer.  Numera  igitur  SaluatorisbeiMficia. 
InacDiturli  qucrennbus,  conrequitui  i requemt- 
bus » excipit  grate  venientes , docet  ignorantes, 
fanat  rrgrotames.Non  fichnpri  Prziad  noftri  non 
fic,  non  inoeniuntur  i paupenms  , nili  per  pretia 
▼aluc  dilTiliant  vt  pateat  ingreffua.Talis  claufura 
virtutis  efi  AlTyiiorum  Holofernts,&  non  fuccef 
forum  Chriiti.  /uW  -b  Nullus  auddsat  taber- 
mculuro  virtutis  Aflyriorum  pulfando  aut  in 
ctando  aperire.lAi  fani  qnos  in  via  politos, nullus 
pauperum  Cbfifti  coufequitur.  Sed  potius  ab  eis 
nre^ntu  magno  pauper  conculcatunquia  cum  ini 
qui  lint,renent  legem  derperatis  datam  SMUirm.i. 
Quod  in6rmum  e(l,inume  inueninir.UH  funt  qui 
nunquam  bonum  bene  recipiunt , fed  abominan- 
tor & lltident  dentibus  in  eos , & derifioni  expo- 
nunt, Nullus  in  eis  efl  lermo  dodtii>z : quia  vel 
nihil  legis  diuinc , vel  parum  iciunct&  ideo  ir>di- 
gni  fune  facerdotio.  Oftd  4.Quia  ui  feientiam  re 
pulifti,  repellam  te  & ego,  ne  facerdotio  fungaris 
mihi.  Non  curant  inhrmos, fed  fanos  vulnerant, 
& interficiunt  valentes  //a.).  Ruit  1eruralem,vir 
ad  virum , vnufquirquead  proximum  fiurg.  Sic 
igirur  caAum  cA  de  oppotronicate  miraculi  tx 
przfei.tia  luibarum. 

Dies  autem  emperat  declinare  ] Ecce  oppnnu- 
nitascaufata  ex  qualitate  temporis.  Dies  aurem 
declinat,  quartdn  ^ nona  hora  fol  decimat  ad  Oc 
cafum.Tunc  ent  o non  derdinquendi,  renendi 
funt  hofpues  ad  nosvenirntes.Z,«K  A4.C«>egcruni 
silum  dicentei:Manc  n.*bif(um  ,quoi'iam  adnef 
peralot , & irschnaca  eil  iam  dies.  Vndr 
dicitur  quod  cum  iam  hora  multa  lierer , quod 
tursc  Oj(apuiidixriunr:Oe(tfruse'^  locus  hic,  & 
sam  hora  prartetitt : dimitte  luibas.  Eli  autem  at- 
tendeisdum  quam  dulce  fuit  Chrilli  eloquium, 
quod  tandiu  ruebas  in  defeno  furpeofas  deti- 
nuit. Qiumx  bonitatis  0c  largitatis  fuh,qui  tur- 
bis debentibus  libi  pro  fpiritualibus  temporalia, 
cedens  ruri  fuo  przparare  necelTaria  dirpofuir. 
Quantz  fiducic  fiiir , qui  de  modico  quod  fui  fe- 
cum portanerant,  tot  millibus  fufficere  cogitaoic- 
De  primo  horum  dicitur  CttttJC.x  Oftende  mihi 
fwiem  tuam,  fonet  vox  tira  in  auribus  meis  : vox 
enim  tua  dulcis , & factes  tua  decora,  fifilm.  44. 
Speciofus  forma  prx  liliis  hominum  . diffufa  efi; 
gratia  in  labiis  tuis.  De  fecundo  vnicus  inuenirur 
imitator  Domini  PAmlm.x.Corintb.'t, 

Ego  inquit  IfboitiCEme  impendam  , & fuperini- 
p^ar  egoipie  pro  animabus  veftris : licet  plus 
Tos  diligens , mimn  diligar^  vobis.  De  tertio  1. 
Ctrintb  9 PotensefiDeusomnemgratiamabun- 
dare  facere  in  vobis , vt  in  omnibos  Icroper  om- 
nem fufficientiam  habites  abundetis  in  omne 
opus  bonum. 

Et  accedentes  duodecim  , dixerunt 
iiU  : Dimitte  turbas , vt  euntes  in  ca- 


{^clla  villarqne  quae  circa  funt , diuer* 
eant,  & inucnianc  clcas : quia  hic  in  lo- 
co dderto  fumus. 

Tangit  opportunitatem  miraculi  ex  fterilitate 
loci.  Tanguntur  autem  tria.  Primum  <11  commo- 
nitio ApoHolorum  lecundum  fenfuro  bumaiuim, 
qui  maiorem  habuerunt  aufum  apud  Chriftutn. 
Secundum  eil  ab  Apofiolis  interpellata  dimilEo 
ptopter  necclTitatem  turbarum.  Tertium  eH  alle- 
gata iod  lletilicas  propter  quam  nece(&  edd  dU  * 
mitti  tuebas.  De  primo  dicit  [Et  accedcnies[  aufu 
familiari  ad  Chtilluin  [duodecim]  Pfsirn.  149. 
Gloria  hcc  ell  ommbus  fan£hs  eiui , filiis  Iftael 
populo  appropinquanti  fibi.Apolloli  enim  fecun* 
dz  dignitatis  poR  Chridum.  Significat  autem 
hzc  appropinquatio  acccllum  deuoiionis  Przla* 
torum  pro  po^o  fibi  commiQb.  5^.i8.  Prope- 
rans homo  fine  querela  deprecari  pro  populis, 
proferens  feruitucis  fuz  Icutum  orationem, & pec 
incenfum  deprecationem  allegans , reftitii  iiz»  Sc 
finem  impofuit  neceflitati. /erem.  18.  Recordare 
quod  (leteiim  in  confpeAu  iao,vt  loqueter  pro  eis 
iMnum. 

Dixerunt  illi  ] non  ignoranti,  (ed  ab  eo  dilare 
cupientes  , quare  turbam  teneret , qnc  fecundum 
humanam  rationem  diu  dimittenda  fuerat  [ Di> 
mine  turbas]  finiendo  fennonem.  Simile  MMih, 

1 5.  Domine  dimitte  eam  , quia  clamat  poli  nos. 
Dicunt  autemiDimitee  , quia  dulcedine  fennonis 
Domini  quafi  vinculis  quibuldam  tenebatur. 
Pf*lm.  1 49.  Ad  alligandos  reges  eorum  in  empe- 
dibus.&  nobiles  eorum  in  manKis  ferreis. EcJ>. 6. 
Iniice  pedem  tuum  in  compedes  illius , & in  loc- 
ques  illius  collum  ruum.  Subiice  humerum  tuum 
& ponailUm,  & ne  accdteiis  vinculis  ipfius.  Ab 
hisergo  vinculis  folucis  dimitte  turbam.  £t  alle^ 
gancdimil&unis  nece(ruacem,dicentes. 

I Vi  euntes]  quia  pedeilres  venerant  [ io  caftel- 
t la]  in  ql*ibu^  lautiota  inuenluni  diciores  [ & vil- 
I las]  vbi  grolTioca  imieniunt  pauperioresfquz  dr- 
I ca  funt]  propinque  quia  ad  loca  dillaniiorapro< 
i pter  Occafum  diei  ire  non  poiruDt[diuettanr]No- 
i caquod  domum  venire  non  poterant,  fedaddi- 
uerforia  hofpinim  oportuit  declinare.  M»rc,  S. 
Quidam  enim  ex  eis  delonge  venerunt.  !f*  60. 
Fili)  tui  delonge  venient  [ & inueniant  cfcas  ] vd 
mendicando , vel  emendo.  Adhuc  enim  carnales 
Dilcipuli  non  intellexerunt  quod  dicitur  Dcar. 
8.  Non  in  folo  pane  viuit  homo  , fcd  in  omni 
verbo  quod  procedit  de  ore  Dei.  Et  illud 

16.  Non  natiuitatis  ftudus  pafcuntur  homines» 

Ibi  fermo  tuus  palat  eos  qui  in  te  confidunt.Nec 
memores  fuerant  Moyfi  quiquadragin- 

ta  diebus  Sc  no^ibus  non  comedit , paOus  dulce- 
dine fermonis  Domini , Sc  confonio  fuo.  Pfttbn. 

j 1 1 8 . Quam  dulcia  faucibus  meis  eloquia  tua  fu- 
: petmel  ori  meo  ! Sed  humano  fenfu  loquentes, 

I non  aduerterunt  quod  fame  laborare  non  poiell, 
j quem  Deus  verbo  fuo  reficit  & przfenria  lux  fa- 
I cici-  Hxceninnellefcs  de  qua  dicitur  S4tfttnt.\€, 
j Angelorum  ercanatrtuilli  populum  tuum  haben- 
' tem  in  fe  omne  deledlamcnnim  , Sc  omnis  fapocii 
fuauitatem.  Allegant  ergo  loci  fterilitatera  , di- 

Icentes. 

Quia  hic  in  loco  defmo  fumus  ] non  aneo- 
j dentes  non  elTe  Chrifium  minoris  pocentiz  nunc 
I quam  oiim,  quando  multo  maiorem  pauit  in  de- 

(eno 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  IX.  305 


(etto  quadraginta  annis : llcut  dicitur  Ex»^.  1^. 
/o4».  6.  Patres  noftri  inanducaucrimc  manna  in 
deferto.  Oercrtum  enim  vettic  in  vbertacero. 
quando  vult. 

f Aic  autem  ad  illos:  Vos  date  illis 
manducare.  At  illi  dixerunt  : Non 
funt  nobis  plus  quam  quinque  panes 
& duo  pifccs  : nifi  forte  nos  camus, 
& emamus  in  omnem  hanc  turbam 
efeas.  Erant  autem  fere  viri  quinque 
mill  ia. 

Hic  incipit  Apodolocuni  ex  miraculo  faciendo 
etoditio.  Tanguntur  autem  tria  quz  ad  Apoilo* 
lorum  pertinent  erudicionein.Piimum  enim  eiu> 
dit  eos  de  debito  quod  debent  nubis  Prxiati.  Se- 
cundo non  inteiligente»  Apofloli  quid  erat  fa^- 
rustexcufacionem  prxeendunt.  Tettio  autem  do- 
cet cos  de  minifleiio  quod  [>ertiiict  ad  cos  , apud 
eusqui  reSciendi  fune  a Chrido.  De  primo  dicit 
[vos  date  illis  manducare]  Q^d.  Hoc  vobis 
impero  & impono , quia  vobis  hoc  cd  debitum 
quod  paleatis  vobis  commillbs.  It*»-  1 1.  Simon 
loannis  diligis  me  plus  his  : pafce  oues  meas. 
I9*».  IO-  Ego  fum  padot  bonus » qui  pafeo  oues 
meas.  £^cri;.)4.  Nonne  greges  palcumur  i pa* 
/lote  i Vos  igiiurqui  padores  edis,  pafeite  eos,& 
date  illis  manducare  panem  eleemofynz.  De  pa- 
ne vetbi  dicicuc Eccli.t^.  Cibauic  illum  pane  vi- 
ta; & inielledhis.  De  pane  Sacramenti  due  Eucha 
tidiz  dicitur  S*^.  1 6.  Paratum  panem  de  czlo 
przditidi  illis  fiue  labore-  Pftlm.yy.  Panem  An- 
gelorum maruiucauit  homo.  De  pane  eleemory- 
na;, qui  ed  fumendus  de  reditibus  £cclenx,dicicut 
Jf*.  1).  Erunt  rocicedcsTyri  fandkificat*  Domi 
no : non  condentur  neque  reponentur : ied  his 
qui  Iteterunt  coram  Domino  erant  mercedeseius, 
vt  comedant  vfque  ad  fatuiicatero , & vediamur 
vfque  advetuftatem.  Tyrus  >Drerpretatui  angu- 
ftia.  Mercedes  ergo  Tyri  dioc  bona  Ecciedarum, 
angudiis  Chridi  & (Wh>ium  martyrum  eius 
acquidta , quse  fan^iEcaniur  Domino:  nec  con- 
denda fum  in  (hefauros,  nec  abicondenda  in  aua- 
rorum  roarfupiis  :quia  his  qui  deterunt  coram 
Domino  ( dicit  Gltfa  ibidem,  hoc  ed  , veris  pau- 
peribus) debentur  mercedes  eius , vt  comedant  ad 
laturitatem , & vediancur.  Et  horum  bonorum 
eccledadicorum  Przlati  funt  cudodes  & erogato- 
res. Et  ideo  ex  illis  pafcere  tenentur  gregem  Do- 
mini. Et  ideo  Dominus  ter  dixit  Petro : Pafce 
oues  meas  /040.11.  quia  pafcere  debet  veibo  , pa- 
fcete  debet  Sacramento , & pafcere  debet  teropo- 
rali  fubddio.  Hoc  ed  igitur  quod  per  hguram  in- 
flmic  Apodolos,  dicens  [ Vos  date  illis  manduca, 
re]  Et  'mAfdtth.ti.  premittit,  dicens:  Non  ha- 
bent necede  quoquam  ire,  cum  fint  apud  eos  qui 
debent  eos  ido  triplici  pane  procurate.  Et  idifi- 
gnidcancur  per  tres  panes  Lue.  1 1 . qoi  accommo- 
dandi funt  i nobis  ab  amico  nodro  Chrido » 
quando  is  de  via  venit , amicus  noder  fatigatus, 
venit  ad  nos  pafcendus , & non  habemus  quod 
ponamus  ante  eum.' 

Videtur  autem  /.Mr.diuerfa  dicere /040.^. quia 
ibi  dicitur  quod  folusChridus  foli  Philippo  di- 
xit : Vnde  ememus  panes  vt  manducent  hi } Et 
quod  hoc  dixit  tentans : ipfe  enim  feiebat  quid  , 
D.Alberti  Magni , in  Euang.  D.  Luc> 


edec  faturus.  Et  ad  hoc  dicendum,  quod  verum- 
que  verum  ed.  Primo  enim  dixerunt  Difcipuli  vt 
rurbx  dimiaetentuc,&  iudrudh  funt  per  Cheidu: 
ficut  hic  & in  Mare.  &:  Matih.  legitur.  Sed  quia 
Philippus  propret  fimplicicatem  fuam  fpeciali  in- 
diguit indru«^ione:  ideo  pod  indrudiionem  alio- 
rum fpecialitet  ab  eo  quaerit  vt  fpecialiteiiudiuac. 
Et  ideo  podquam  dixerat.  D.ate  illis  vos  mandu- 
care, Sc  ipil  fc  excufauerunt  (icut  hic  dicitur : tunc 
demum  quarfmit  a Philippo  vnde  emendi  elluit 
panes  , qui  in  tot  millia  fulHcerent. 

At  illi  dixerunt  ] Excufacio  ed  carnalium  di- 
fcipulorum  [Non  funt  nobis  plus  quam  quinque 
panes  ] ponunt  negatioara  vt  intclligacur  non 
edeplures  ; quod  non  dcrcc  fi  affirmattua  pone- 
retur, quia  roinoc  numerus  non  excludit  maio- 
rem. Et  It  diceretur  : Sunt  nobis  quinque  panes, 
vetihearetut , etiamd  centum  panes  haberentur. 
Et  tunc  miraculum  non  edet  adeo  commendabi- 
le. E(  ideo  ponit  negatiuam  cum  exceptione  plu- 
rium , qux  exceptio  continet  in  reprcctHoiiera. 
Additur  autem /040.^.  quod  idi  panes  erant  hor- 
deacei, & erant  in  cud<^i.i  Philippi , qui  fpecia- 
liter  erat  indroendus , quia  llmplicioc  de  miitor 
fuit  intet  Apodolos  : vt  dicit  Chryfoji.  Addurtt 
autem  [ & duo  pifees  ] qui  habebantur  ad  dulco- 
racionem  panis  hordeacei.  Reuerentix  autem  Do- 
mini fatisfacientes  , 6c  voluntati  eius  obedientes, 
quia  dixit : Dace  illis  vos  manducare,  exhibent 
obfequium  , dicentes  [ nili  fbtie  ] Aduerbium 
notat  libertatem  Dominicx  voluntatis.  Et  quia 
Ixpc  liguraciue  loquebatur  : ideo  nefeientes 
quid  incendat»  dicunt  [nifi  forte ] hoc  intendas, 
quod  [ nos  eamus  ] quod  & parati  fumus  facere 
[ & emamus  ] condigno  precio  [ efeas  ] panis 
[ in  omnem  hanc]  quacuor  millium [ tuebam  } 
Et  ex  hoc  patet  quod  iMum  portabatur  pecunia: 
quia  licut  dicitur  h*n,  6.  Ducentorum  denario- 
rum panes  non  fudicereoc  eis,vtvnufquifque mo- 
dicum quid  acciperet. 

Attende  autem,  quod  Apodoli  impeifedli  vi- 
cem agunt  impetfe«flomm  Sacerdotum  ic  Predi- 
caioium , qui  excufances  palluram  quam  icnen- 
tuc  exhibere  turbx , dicunt  quod  non  funt  nobis 
plus  quam  quinque  panes.  Quinque  autem  paiKS 
funt  quinque  modi  exponendi.  Sunt  enim  quin- 
que leges  homini  propolitx.  Vna  licut  exemplar, 
quxeft  lex  re^cadinis  diuinx  iullitix  in  mente 
Dei,  ad  quam  homo  re/lihcatur.  Alia  in  corJe, 
qm  ed  lex  naturalis  iudicix  , Icripta  in  corde  ho  • 
minis.  Tertia  fcripia , qux  ed  lex  mandatorum 
Dei.  Quarta  inuenia  pec  rationem  , qux  ed  lex 
ciuilis  & humana  quam  opinio  hoitHnum  genuir. 
Quinta  ed  lex  charitatis.qux  hneni  & terminum 
n^cit,  quta  ex  ade^u  facit  quicquid  poted  & ex- 
pedit- Idi  funt  quinque  panes , quibus  in  hac  vi- 
ta viuitur.De  his  autem  panibus  dicicuc  Gemf.t^o. 
Triacanidra  vidi  me  portare  fuper  caput  meum: 
& in  vno  canidro  quod  erat  excelfius  vidi  me 
portare  omnes  cibos  ,qui  Eunt  atee  pidoria.  Tria 
canidra  funt  legum  vala : mens  diuina,  mens  ho- 
minis, & libri  (cripri.  Mens  enim  diuina  cd  fuper 
caput  hominis  ad  confulendum : quia  (Ecut  dicit 
Autufimm  fuperioc  portio  rationis  confulervdis 
legibus  diuinis  inhxrefcir.  Mens  hominis  fuper 
caput  hominis : quia  fupettor  pars  eius  ed.  Liber 
autem  feripeus  ed  (iipec  caput  hominis  ad  duden- 
dum.  Vna  igitur  continetur  in  canidro  mentis 
C c ) diuinx 


2o6  D.  Alberti  Magni, Ord.  Prxd. 


diuinc  > dux  in  caniAro  mentis  huraanz  > natu* 
ralis  rdlicec , 6c  lex  cbaticaiis.  Dux  etiam  in  ca- 
niftio  libroium  fcriptotum : vna  diuina » & vna 
humana  quam  opinin  hominum  pet  rationem  ex 
pari , pado , & indicato  produxit  > Hcut  dixit 
TiJtiMi.  Omnes  enim  iili  panes  fatiant  > & ane 
piftocia , hoc  ciV»  legum  inuentoria  fiunt.  Et  fata> 
ex  quibus  fiunt  ifix  Teges  > Tunc  tria:  pai  quod  di> 
cit  xquum  fecundum  rei  naturam  : & padum 
quod  dicit  xquum  itandum  voluntatum  conue- 
nientiam»  quia  padu  cfl  quod  conucnit  inter  ali* 
quos:&  iudicarumquodad  luititiam  determina' 
cum  eft  i iudice  fecundum  allegau.Hxc  tria  figni- 
ficantur  Ctnef.  1 8 . Accelera»  cria  fata  fiuinx  co- 
roiice»  dc  fac  fobdneritios  panes  azymos. 

Hi  panes  quinque  die  dicuntur  propter  quin- 
que iuAitias  * qux  iplts  legibus  redificantur. 
Eli  enim  iuAumanie  Deum.  EA  iuAum  quoad 
natucx  ceditudinem.  EA  itero  iuAum  quoad 
e&dus  optimum  debitum.  EA  iuAuro  quoad 
mandatum.  Et  cA  iuAum  quoad  ciuilicatis 
ceditudinem.  Oe  luAo  autem  ance  Deum  di- 
citur Luf.  1.  Erane  ambo  iuAi  ante  Deum. 
De  iuAo  , quoad  naturx  rediiudinem  dici- 
tur Rtm.  1.  ludkabic  quod  pet  naturam  eA  ptx- 
putium»  te»  qui  per  liteiaro  & circuncifionem 
pcxuaricacor  legis  es.  De  iuAo  quoad  charitatis 
aAedum  dicitur  Rtm.  8.  Lex  fpicitus  vitz  libera- 
bit me  ^ lege  peccari  dc  mortis.  R»m,  i j . Nemi- 
ni qoicqoam  debearis  > nifi  vt  inuicero  diligatis. 
De  iuAo  legis  diuinx  EteU.  14.  Legero  man^uic 
nobis  Moyfes  in  prxeeptis  iuAiiiaium.  DeiuAo 
legis  humanx  Ignorantes  Dei  iuAitiam, 

& fuam  quxrences  Aatuere»  iuAirix  Dei  non  funt 
(ubiedi.  Omne  iAud  iuAum  quincu^ex , in  eo 
panis  cA  quod  tefircic  dc  conforcac  ucui  panis. 
Pf*lm.  lo).  Panis  cor  hominis  confirmat. 

18.  Ponam  buccellam  panis » & confortetur  cor 
TeAturo. 

Secanda  expofitio  eA  allegorica » de  tangitar 
in  Gloifis , quod  quinque  panes  funi  quinque 
dodtinx  librorum  Moyfi  > in  quibus  continetur 
dignitas  patriarchalis  quoad  beoedidionem  femi- 
nis:qac^eA  panis  vnus.  Concinerut  exitus  de 
ifigypco  de  mundo  per  immutationem  conuerfa- 
tionis  in  femine  b^edido  : quod  eA  panis  fe- 
cundus. Continetur  citus  de  m<^s  facrifid)»qua- 
litet  femetipfum  homo  offerar  hoAiam  viuam 
fandam,  Deo  ptacencera : quodeA  panis  tertius. 
Concinetur  numerus  procedentium  ad  bella»qua- 
liter  virilis  animus  in  bello  ludetur  contra  vi- 
tia» de  firmum  robur  accipiat : quod  eA  paois 
quartus.  Continetur  legis  iteratio»  qualiter  i ve.< 
tuAace  veteri  tn  nouaro  legem  grarix  tranfeac: 
qood  eA  panis  qoimus.  C^i  quinque  panes 
ApoAolis  turbis  mtniAandicotnmitcumur. 

Tertia  expofitio  eA  iicm  all^otica , qax  eA, 
qaod  quinque  panes , quinque  fune  genera  gra- 
tiarum » animam  fpiritualicec  reficientes.  Vna 
quidem  gcatiaeA  contra  peccatum,  qux  eA  graria 
uctamentalis , quafi  danseAefpiriraale  filiis  DeL 
Secunda  graria  eA  virtutis,  confortans  potentias 
animx  ad  bonum  operis.  Tertia  graria  eA  gratia 
doni  fandi  Spiritus  , data  (vc  dicit  Grt^r. ) in  ad- 
iutorium  potentiarum  & virtutum : vt  vbi  virtus 
non  fatis  ptxualet , donum  faciat  petfedionem. 
Quarta  gratia  eA  gratia  Audus  Spiriros  per  gu- 
Aum  diuinum»  tdMabilem  faciens  peregeinauo- 


nem,  H efurice  faciens  beaticudinem  ; & illa  gra- 
tia enumeratur  aA  Gal.  f . per  duodecim  frudus» 
qui  fignificantur  pec  duodecim  panes  pcopoftdo- 
num  Sxad.  ti.  Chiinca  gratia  elt  graria beacicudi* 
nis,  qux  enumecatuc  y.  r^ciens  ad  fubli- 

roitacem  fummx  felicitatis  f^undum  perfcdiflt- 
mum  Aatum  incellcdualis  & diuiox  viicutis  ia 
nobis. 

Quarta  expofitio  item  allegorica  eA,  quod 
quinque  panes  fune  quatuoi  dodiinc  Euange- 
liorum. Regalis  dignitatis  quam  excquicur 
Msnh.  Viuiticaiiuz  vircutisquxrdlauratdepcr- 
dica  & viuificac  moritura,  quam  exequitur  Mtr. 
Sacrifici)  virtus  & paflionis , quam  exequituc 
Lhcm.  AfMnfiuz  virruris  Sc  altiuolx  fecundum 
diuinitaUs  contemplationem » quam  exequitur 
Quinta  autem  gratia  efiexpofitiua  harum 
quatuor,  quam  exequitur  PaMlw,  & ali)  ApoAo> 
li  in  dodrmis  aliorum  librorum  noui  ceAamenri. 
lAx  enim  quinque  dodtinx  panis  viue  fune  Sc 
incellcdus. 

Quinu  expofitio  moralis  cA.  Inuentcurenim 
panis  coropuiidionis  in  laaymiB , panis  ardus, 
panis  quotidianus,  panis  vitz  ,&  panis  pinguis. 
Panis  compundionis  in  lactymis , panis  cA  pex- 
nitentix.  Pfaim.  79.  Cibabis  nos  pane  lacryma- 
rum.  Panib  ardus  eA  panis  fatisf^uz  iullitix. 
1 4.  yo.  & 9.  Rf^.  vtiim.  Dabis  ei  panem  aidum 
& aquam  breuero,  donec  reuectac  in  pace.  Panis 
quotidianus  cA  viaticum  EuchaxiAic.  MMtik.6. 
Panem  uoArum  quotidianum  vel  fiipetfubAanda- 
iem  da  nobis  hodie.  Panis  vitz  cA  panis  gculx. 
£rc/i.  1 f.  Cibauic  illum  pane  vitz  8cc.  //4.4. 
Panem  noArum  comedemus,  & vcAimctis  noAris 
operiemur.  Panis  pinguis  eA  panis  deuotionis  8c 
confolationis  intemx.  CentJ.  49.  Afer  pinguis 
panis  eius , prebebie  delicias  regibus.  Omnes 
ifU  quinari)  panum  coromittuocui  ApoAolicit 
viris, turbis  proponendi. 

Omnibus  amem  bis  generibus  panum  con- 
iundi  fune  dulcores  geminorum  pircium.Panibus 
enim  legalibus/luo  pifces  adiunguntur , legis  du- 
ritiam dulcorantes : quorum  vnus  eA  Spiritus,ad 
legdu  implendam  gratiam  confetens : altet  autem 
eA  dulcedo  chaiicaiis,legis  aufieritacem  non  fen- 
tiens.  Et  hoc/Mv.ii.  fignificaium  eA , & £xr. 
vltim.  vbi  oblacus  eA  pileis  & fauus  mellis.  Pifeis 
dulcis»fpirjcu.<  confolationis.  Fauus  mellis»dulce- 
do  deuotx  charitatis.  Spiritus  omnia  operatur 
i.Canvifi.iy.Chatitas  omnia  dolcorat.(7ev/yi)9. 
Videbantur  ei  dies  pauci  prx  amoris  magniiudi« 
ne.  Pilees  amem  dulcorantes  refedionem  quin- 
que librorum  Moyfi » fune  incelledus  myAicus, 
vnus , qai  later  in  aquis  hiAorix  & promiflionis 
legis.  Alius  qui  capitur  in  ripa  litetaiis  obleruan- 
rix.qui  figniilcacuc  Exjtch.47.  vbi  dicitur.  Etunc 
pifces  multi  fatis. 

Pifixs  autem  dulcorantes  quinque  genera  pa- 
Doro , qux  fune  quinque  genera  gratiarum  , lunc 
duo  qux  coniunguncur  tefedioni  graiix  : quo- 
rum vnum  eA  guAus  interux’  dulcedinis : fecun- 
dum autem,teAimonium  confeientiz  in  dulcedi- 
ne mentis  fecundum  gratiam  agentis.  Propeerpti- 
mum  , virtus  vocatur  frudus.  C4lat.\.  Frudus 
autem  fpiriius  funt,&c.  ihi  Amhnf.in 
virtutes  Audus  dicantur ; quia  deledam  pollef. 
fores  foa  fyncera  & landa  deledarione.  De  fe- 
cundo dicitur  xJCnunh'i,  Gloria  noAra  hxceA 
teAimooium 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  I X.  307 


tedinionium  confciencix  noftrc.  Illi  fuut  pilees 
de  quibus  dicitur  in  PyWm.S.  Pifees  maris,  qui 
perambulant  fcmicas  maris-Idienim  perambulant 
omnes  femitas  amaritudinis  humani  cordis,  & 
eam  ad  dulcedinem  temperant  & reducunt. 

Quinque  autem  panum  euangelicae  do4ltiitse 
& Apodolica;  pifecs,  fune  duo  Sacramenu,  in  eis 
principaliter  conllruda : qux  fune  Pallio,  & Re* 
lurte^o  Chrifti.  Pallio  enim  dulcedinem  habet 
redemptionis.  Et  RefurreAio  dulcedinem  habet 
ccernx  beatitudiois.  Primus  ligniheatur  per  pif- 
cem  qui  afcendic  ad  hamum  Petri , qui  ha^it  in 
ore  (laterem  quem  pro  fefoluic  Petrus,  & pro 
Chrido-Pifeis  lignihcat  Chridi  PalEoncm.Staier 
autem  lienihcat  Chridi  animam , qui  pro  Petro, 
hoc  ed,l^mo  Pontifice  foluius  cd:&  pro  Chri- 
do, hoc  ed,toto  corpore  ipllus  mydico.  Secundus 
autem  pifeis  lignificacui  per  pileem  Tobix,cuius 
fel  iUuminauii  Tobiam  feniorem , Sc  compercuit 
a Sara  dxmonem.  Fcl  enim  Chiilli  refurgentis 
amaritudinem  deltgnat  Padionis , per  quam  in- 
ttauit  in  gloriam  Refutte^onts  , & per  ean- 
dem inducit  fuos  ad  lumen  xtemum  lecipien- 
dtim.  Hepar  (ignificat  Chridi  charitatem,  qux 
ii  Saca  fponla  Tobix,  hoc  ed,  tota  £cclelia,coro- 
pclcuit  dxmonero. 

Quintorum  aurem  panum  pifces  fune  duo, 
bonx  vitx  dulcedinem  betentia , quorum  vnum 
ed  fpes  certx  lerouneiationis , 6c  lendum  ptx- 
gudatioquxdam  internx  reledlionis.  Spes  enim 
cx  certa  expe^atione  deledlai.  Gloriamur 

in  fpe  dlioruro  Del.  1 .Ptir.t.  Regenerauic  nos  in 
fpem  viuam.  H<i>r4.6.Spem  deue  anchoram  ani 
mx habemus  tueam  ac  demam  & incedentem  vf- 
quead  interiora  velaminis.  Deprxgudatione  in- 
cetDx  &:  xcetnx  felicitatis  Stidollam  te 

{Iiper  altitudinem  terrx , & cibabo  te  hxreditate 
lacob  patris  tuis,  /ffcted.i;  Catelli  edunt  de  mi- 
cis qux  cadunt  de  menfa  dominorum  luorum, 
Idi  funt  pifces  de  quibus  dicitut  Mattb.  t j.quod 
degerunt  bonos  in  vafa  fua , malos  autem  foras 
miletunc.  liti  ergo  panes  8c  idi  pifces  fudiciuDC  ad 
fcfedionem  euangclicam.Didt  camen 
duo  pilees  lignidobanc  duas  perfonas,  qux  Ifiac- 
litico  populo  ad  regendum  populum  vngebantur, 
foilicet, Reges  & Sacerdotes.  Jjdhdc.  1 . Facies  ho- 
mines quali  pifces  maris.  Sequitur. 

Non  fune  nobis  plus  quam  quinque  panes , Sc 
duo  pifces  ] Notantur  In  hac  refpondone  Apo- 
dolorum  duo : infudicientia  habitorum , & luf- 
fidentia  commucatiooum.  Infudicientia  habito- 
rum dicit  lecundum  myderium  limul  & litetam 
qoamor  • quorum  primum  ed  legis  infudicientia 
fixundum  myderium.  Secundum  autem  eiufdem 
fu£deatia  iWundum  rpitiiutn  fubinielledlum. 
Tertium  ed  paopenacis  fulEciemia  fecundum 
vidum  fapienti.e  dudcniium.  Quartum  patli- 
monix  modedia , propter  concupifeeotix  drx- 
nom. 

Oe  primo  dide  GlojTINonduro  erant  Apodolts 
nili  quinque  panes  legis  Mofaicx  &c  duo  pifces, 
id  ed , tllx  perfonx  qux  Ifraclitico  populo  inun- 
gebantur ad  regendum  populum:  Sacerdotes,  & 
Reges  : in  quibus  nolla  plmacia  teledio  porerac 
inucniri.  Q^andiu  enim  legitur  Moyfes, velamen 
politum  ed  fupta  corda  eorum.  Hoc  Itgnidca- 
nim  ed  iVwm.i  i.  vbi  propter  infulficientem  re- 
fo^ionem  populos  flagrabat  delideiio  ciborum 


i£gyptiacorum.  //r^ra.7. Nihil  ad  pecfedlum  ad- 
duxit lex. 

De  lecundo  notatur,  quud  hoc  Apodolis  bene 
fudixillcc  , qui  fpiritum  in  lege  intellexeiunc. 
Litera  enim  cum  fpiritu  graiix  fempet  fuflidt. 
/y4/m.77.Manducauerunt,d(  faturati  funt  nimis: 
& deliderium  eorum  attulit  eis  Dominus : non 
funt  fraudati  i defiderio  fuo.  Cum  fpiiitu  enim 
habet  in  leomne  dclcdlamcniuro,  & omnis  fapo- 
tis  luauitatem  in  viris  perfcdlis , qui  fpiritum  in 
lege  percipiunt.Et  ideo  illi  ligniflcaruur  per  Moy> 
fen.qui  in  fuffideniia  cibi  petmanlit  cum  Domi- 
no in  monte : licut  fle  ApodoUs  cum  Domino 
cibus  ille  fulfedllet , fi  cuiba  non  fuperuenillet. 
£cr/i.if.Cibauit  illum  pane  vitx  Sc  incelic^us. 

Notatur  etiam  patfimoniavidlus,  & fixnacio 
concupifeentix  Apodolorum.  Panes  <nim  hor- 
deacei foerunt , & pilciculi  in  terra  tam  calida 
referuari  non  poterant , nifi  elTcnc  falli.  Vnde 
/odft.6.  Ed  puer  vnus  hic  qui  habet  quinque  pa- 
nes hordeaceos  & duos  pifces.  Djmel,  1 o.  Panem 
dcfidetabilem  noii  comedi.  Vituperatur  etiam 
diues  epulo  Lu(.i6.  qui  epulabatur  quotidie 
fpleiidide. 

Nifi  forte  nos  eamus  , & emamus  in  omnem 
hanc  multitudinem  elcas  ] Notatur  6c  hic  fuf- 
licicntiacomroutationis.Nifi  enim  omnibus  eme- 
te potuiflent.  & ad  hoc  fuffecident,  non  dtxidenc 
[Nifi  forte  nos  eamus  & emamus  ] Sed  fi  hoc  ed 
verum,  qualicet  dicuntur  fuide  pauperes  &c  egenii 
Sed  feiendum,  quod  cum  Domino  meiunt  multi, 
qui  terrenis  non  tenumiauciant,qui  fen'pet  quan. 
do  voluit  minidrabani  ei  de  facultatibus  fuis: 
Cicutfmpray.  habitum  ed.  Ft  propter  illorum 
fuflicIentiamdtxeruoc,quod  fuificiebant  ad  emen- 
dum: ficui  habetur  ./d^f.4.  Quotquot  erant  pof' 
fedbres  agrorum , afletebant  pretia,  & ponebant 
antepedes  Apodolorum.  Diuidebanraurem  vni- 
cuique  i^ndum  quod  vnicuique  opus  erat.  Sic 
Zachxos  dimidium  bonorum  fiiorum  dedit  pau- 
peribus SicMaiihxus  fecit  coouiuium 

magnum  in  domo  /.«e.f  Sic  lorcph»qui  vocaba- 
tur Barlabas , cum  haberet  agrum  vendidit  eum: 
ficut  dicitur  Sic  multi  cum  Domino  cum 
abundarent  in  iemporalibus,conununicabant  illa 
Oilcipulis  : vc  fpiritualia  Difcipuloniro  iliis 
edamcoromunicaientur:ficut dicitur  i.Cerin  b.$. 
Si  fpirimalium  eorum  participes  fa^i  funt  Gen- 
tiles , debent  Sc  in  carnalibus  minidrare  eis-  Sic 
multi  pretia  dabant  Domind  & Apodolis,ex  qui- 
bus habebam  loculos , in  quibus  ea  qux  mitte- 
bantur portabant  Joau.  i ). 

I Spiritualiter  tamen  fiue  mydicc  dicit  CltjfM» 
'quod  nondum  intellexerunt  Apodoli  cibum 
populi  credentis  non  efle  venalem.  Nec  nouerant 
I adhuc  nos  ede  redimendos , non  pretio  pecunix, 

I fed  preciofo  fanguine  aeni  canouam  immaculati 
I Chridi.  i.Perr.i.  De  e^  vero  fpirituali  Apodo- 
Iorum , qua  padere  iudi  fimi  turbam , dicitur 
j MsiihAO.  Gratis  accepidis , gratis  date.  Luc.6. 

' Date,  Sc  dabitur  vobis.  Comedite  abfque 
argento  & abfque  vlla  commutatione  vinum  & 
iac.  Hxc  etiam  ed  elca  , qux  in  omnem  turbam 
fiifficit : ficut  dicit  ^pdjtolm  x.Ctrmrh.8.  Qui 
mulcum,non  abundauit : qui  parum  , non  mino- 
rauii.  De  hoc  optimus  difpenfator  dicit  Tofepb 
C?m/!5o.Nolite  timere,egopafcarovos  &paiuu- 
los  vedros. 


Cc  4 


Erant 


2o8  D a Iberti  Magni,  Ord.  Vixd, 


Erant  aiitcni  fere  viri  , &c.  ] Iftud  eft  verbum 
Euangcliltx  quod  iniericritut  aJ  iniracuH  com 
meiidatioiiem.  tt  cum  dicunt  quod  [ erani  vi- 
li f:rc  quinque  miUu]  inrelliguur  fccutidum 
ji/iniib.i r^icc|>tis  paruulis^  mulieribus. Con- 
fuemm  amem  el\  in  talibus  , quod  plurcs  (o;]utm> 
tur  mulieres  quam  viti.  Multi  etiam  paruuli  fe- 
quuntur  prarcipueeum  multi  Client  inter  cos  qui 
fcquebantur  cum  , vt  liiie  folicitudine  haberent 
abeo  ncccflaria  vidlcs  /ax,j.6.Qiixritis  me: non 
qnia  vidi  ilis  iigna,ied  quiacomediftisex  panibus. 
Myllice  autem  dicit  ^ojf*  * quod  per  quinque 
millia  llgnihcantur  illi , qui  in  feculari  adhuc 
habitu  exIAciues , quinque  lenfibus  bene  vti  no- 
ucrunt.  Ilh  enim  vfus  fenruum  , ad  petfedio 
nem  quadrati  cubiti  numeri  virtutum  referunt. 
£c  ideo  quinque  panibus  , Moyfi  inllm^io- 
Dibus  adhuc  aluntur.  Sed  taliter  exponere  fa- 
cile e{l . & habetur  in  Gtajfa.  Nos  autem  literx 
inlillimus.Et  ideo  dicit  tantam  mnliicudinem  elfe 
commemoratam  » ad  magnitudinem  miraculi 
Commendandam. 

Ait  autem  ad  Difcipulos  fiio.s:  Faci- 
te illos  dircumbere  per  conuiuia  quin- 
quagenos. Et  Ita  fecerunt. Etdifcubuc- 
runt  omnes. 

Hic  incipit  Apoftolos  indtuerede  minillerio 
Prxlatis  debito,  & tangit  tria  : quotum  primum 
e(l  quod  difeumbete  homiiKS  faciadt  per  conui- 
uia. Secundum  autem  Difcipulorumminiderium. 
& opus  turbarum  ad  miniftcriiun  ApoQulortim. 
Dicit  igitur  tangedo  tria : difctibituro  > - ordinem 
djrcomwniium,&  numerum  fatiatotum.  De  pri- 
mo  dicii[Facite]  llcut  miniftri[homines]raiiona- 
les  [ difeumberej  commode  federe : ita  quod  in- 
commoditas fedionis  cum  lailitudine  non  tollat 
eis  dulcedinem  lefeAionis-  Difcubicuscnim  Heut 
in  ante  habitis  diximus, ponito  e(l  corporis  com- 
pofira  reclinatione  & feUinne  [ Facite  ] ergo  vos 
difeubirus  Heut  boni  miniftri.  i.Corimh.i.  Sic 
nos  exiilimet  homo  » vt  minidros  Chridi,  & dif 
penfatores  minineriorum  Dei.  /fd.6t.  Miniflri 
Det  noAri . dicetur  vobis.  Oifcubitus  autem  in 
quibus  dtfcumbunt  fideles  , gradus  funt  ordinis 
viix  , in  quibus  ad  Chriftum  vocantur , & fa- 
cr-imentis  reficiuntur  : vnus  quidem  cum  fibi 
fuTtilibus  in  mattimonio.  alius  in  clericatu,  alius 
in  dominio , altus  in  religione  > & fic  de  aliis. 
i.C9*inih.7.  Vnufquirquc  in  qua  vocatione  vo- 
catus efl . in  ea  permaneat  apud  Deum.  Dc  difeu- 
bitibus  illis  dicitur  in  Dilltibuite  gra 

das  eiuStVt  enarretis  in  progenie  altera. 

Sic  ergo  foate  [ illos  dilcumbere]  hoc  cll,  ho- 
mines rationales  > vt  quilibet  fecundum  rationem 
fui  ordinis  fit  in  Det  refedHone , ita  quod  pabula 
competentia miniftremut  cuilibet.  i-Csrinth.x  f . 
Vnuiquifque  in  fuo  ordine.  Quidam  enim  in  hoc 
ordine  Chrillo  fueeum  propinquiores, & quidam 
remotiores  : tamen  omnes  in  lumine , & in  cura, 
& in  refedlione  ipfius.  S^i^irwt.fi.Pofillum  & ma- 

um  ipie  fixit , & xqualiter  ell  ei  cura  de  omni- 

s.  iMy.  I . Dat  omnibus  affluenter, & non  im- 
properar.  Difeubteus  autem  ifle » fiait  dicitur 
4.  llramemo  f<mi  quod  multum  erat  in 
loco  propter  lalTorum  recreationem  , efl  ordina. 
CUI.  Ftrnum  autem  molliticro  fignificat  carnis. 


Jf*  40.  Omnis  caro  fcenum,&  omnis  gloria  eius 
quaft  flos  fccni.  Docet  autem  & nos  hic  1 quod 
tempore  lalJitudinis  mollioribus  liat  vti  llramcn- 
tis.  Sed  non  licet  in  deferto  religionis  vel  pmni* 
tentix  tcloluta  quxicce.  Al.ttih,xx.  Qui  mollibus 
vc(iiuntur,in  domibus  legom  ftint. 

Per  coiuiiuia  ] hoc  efl, per  focictates  conuiuan- 
tium,  vt  vnufquilquc  fcJcrei  in  ordine  fux  focie- 
laiis , nubilis  cum  nobili,  & minor  cum  minore. 
Hxenim  ordo  fapicniix  placet  diuinx.  Genef,^^. 
Scilerunt  coram  eo : primogenitus  iuxta  primo- 
genita fua  , & minimus  (ccundum  xtatem  fuam. 
1 .C«rimb.\^.  Omnia  fecundum  ordinem  fiant  in 
vobis  [ quinquagenos  ] Hoc  dicit  fecundum 
lotigiiudinem  numeri  redemium  in  vna  linea. 
Mulex  enim  Hnex  cumedemium  difcubuerunc  in 
campo.  Significat  hic  numerus  remifTlonem : quia 
annus  quinquagcfimus  remilEunis  fuit  annus. 
Et  numerus  dierum  quinquaginta  a Pafcha  ( fuic 
tempus  oblationis  pttmitiarum)  ad  Pcmecoftcn, 
quando  iii  igne  accipiendus  erat  Spiritus  fandus. 

t . Dum  complerentur  dies  Pemecofles.eranr 
omnes  Difcipuli  pariter  in  colem  loco : & fubito 
fa^us  efl  funus  de  cxlo  tanquam  fpiricus  torrens, 
6c  repleti  funt  omnes  Spiritu  fan^o.  Congrega- 
tio enim  tiubarnm  congregatioaem  fignificat 
Difcipiilorum.  Repletio  turbarum  repletionem 
fignincic  Apoflolorum.  Hxc  efl  igitur  caufa, 
quod  quinquageni  m numeto  funt  ad  inuicem 
ordinati. 

Et  ira  fixerant  ] Ecce  obediens  Domino  mini- 
flerium  Apoflolorum.  £x»d.i4.  Omnia  qux  lo- 
cutus efl  Dominus,  faciemus.  & erimus  Domino 
obedtentes  [Et  difeumbere  fecerunt  omnes]  Tan- 
gitur reficiendorum  qualitas.  Nullus  enim  exci- 
pitur ^ largiflua  refediione  ipfius,qui  dar  lumen- 
tis  efeam  ipfortim » & pullis  coruorum  inuo- 
camibus eum £/4/01.14$.  Etiterum  £/4/10.144. 
Aperis  tu  manum  tuam,  & imples  omne  animal 
benedi^ionc. 

Attendendum  autem  , quod  non  reficitur  nifi 
in  aliquo  gradu  & ordine  difcumbciis-  Ec  fic 
etiam  Prxlati  ignotos  & inquietos  gradum  & 
ordinem  fux  virz  non  demonflrantes  facramen- 
tali  refirdlione  reficere  non  debent.  M^rtb,  1 f. 
Non  efl  bonum  fumere  panem  filiorum  , & mic- 
lere  canibus  ad  manducandum.  Mdtth.y.  Nolite 
fan^m  dare  canibus , margaritas  nolite  fpar- 
gere  ante  porcos.  Omnibus  autem  in  ordinibus 
Ecclefix  difeumbentibus  Ecclefix  facrameoca 
pexbenda  funt » & nulli  neganda.  Nec  funt  ven- 
denda, ficut  iam  ante  diximus , fedliberaliter  fle 
gratis  conferenda.  £raHcr^.ii.  Maledicetur  qni 
abfeondit  frumenta  in  populis.  Benedidio  autem 
fuper  caput  vendentium , hoc  efl,  diflribuemium 
pro  mercede  xterna.  Non  enim  facramema  fime 
miniflronim,  fed  funt  Chrifli.  Et  impiusefleni- 
nifler  qui  bona  Cbhfli  Tubtrahic  filiis  Det. 

Acceptis  autem  quinque  panibus 
5c  duobus  pifeibus  , rcfpcxit  in  cx- 
lum  , & benedixit  illis:  Sc  fregit,  6c 
diftribuit  Difeiputis  fuisvt  ponerent 
ante  turbas. 

Hic  aginit  de  perfedione  miraculi.  Ec  tangit 
tria.  Primo  enim  tangit  ea  qux  perficiunt  per 
modum 


' in  Euang.  D.Luc.  Cap.  I X.  J09 


modum  cau(c.  Secundo  cangit  ordinem  nuniib* 
lij.  Tertio  ea  qux  faciunt  commendadooem 
miraculi.  C^c  autem  peificium  miracuioro  per 
rooduro  caule , tum  quatuor : acceptio  fcilicct* 
refpe^as  in  edure,  be»edidlio,&  fndtio.  Eli  au- 
tem acceptio  mateiie  ciborum » ad  diuinam  vir- 
tutem (qtUB  in  manibus  litis  erat)reuocaiio.  ReT- 
peplus  autem  in  edum*  llgniEcatcxlellis&di' 
uinc  virtutis  ( qo«  dl  in  Patre  & Spiritu  fando) 
concordem  cum  fua  virtute  > & indiuil^  opera- 
tionem. Benedtio  Hf  nificac  boni  Imini  in  panem 
delcendemis  mulcifuicationem.  Ftadio  lignificat 
ifthst  boni  ad  capadutem  iingulotum  ^uUio- 
oem. 

Per  primum  confutatur  Manichcos  duplictrec 
liXtwdum  duascxpolitionea.  In  hoc  enim  quod 
tnatetiam  veceiom  ciborum  accepit  * non  nouaro 
creauit : oftendit  > quod  viEbilia  corporalia  ad 
efum  corporis  pertinentia  ipfe  fecit*  Sc  quod  non 
fuat  fada  ii  principe  tenebrarum  > Sc  maledida: 
licot  dicit  Manichxus.  /««n  1.  Omnia  peripfum 
fada  Eint,  & lineipfo  fadumeft  nihil.  1. 7ia*.4. 
Spiritus  raanifelle  dicit*  quod  in  nouillimis  tem- 
poribus dilcedent  quidam  i Ede » accendentes  fpi- 
ritibus  ecrorum  dedodrinis  dzmonk>rum»in  ny> 
pocriE  loqucncium  mendacium » 8c  cauteriatam 
nabeniium  fuam  confcieniiam  * prohibentes  nu- 
bere * & abftineie  h cibis  quos  Deus  creauit  ad 
percipiendum  cum  gratiarum  adinne  Edelibus» 
dc  his  qui  cognouetunc  veritatem.  Quia  omnis 
creatura  Dei  bona  e(l » dr  nihil  immundum  quod 
cum  graiiarum  adione  percipitur : fandiEcarur 
enim  per  verbum  Dei  dc  oracionero.Ex  hoc  patet* 
quod  G princeps  tenebrarum  illa  viEbilia  fediT»* 
dc  ideo  immunda  ellmt  : nunquamea  Cbrillus 
multiplicanda  in  manus  accepilTh  , led  noua 
crealTec. 

Dide  eriaro  Maniclueus  * quod  malo  Deo 
ptindpe  tenebrarum  data  Et  lex  MoyE.  Si  ergo 
fecundum  aliam  expoAtionem » quinque  panes 
funt  libroram  Moyu  refediones,  nunquam  Chri- 
ftus  MoyE  per  dominam  fpiritualem  intelledum 
muldplicauet*  accipiendo  eam  ad  (eiplum,  fed  re- 
futatam abied(!et*&  nouam  dodrinam  acculiltec- 
Sic  eego  accepit  ad  fe  panes  dc  pifees  : vt  ea  quae 
creando  fecit*ad  leaccipiendodiuincconiungeret 
viituti*  dc  in  coQtadu  manuum  diuinanim*panes 
Bc  pilees  multiplicando  augeret. Acce- 
pit I E s V s panes  dcc.  Et  quos  in  corpus  fuum 
mutaoit  * eadem  pocencta  muluplicaoic.  Accepit 
etiam, quado  Eeui  bona^  feoeata accepta  habuit. 
Ctntf.  I . V lilic  Deus  eunda  qux  fecerat*  dc  erant 
valde  bona. 

Dicunt  etiam  haeretici  immundum  ede  * quod 
per  coitum  generatur.  Et  E e(l  hoc  verum  > tunc 
ChriEus  non  accepidet  pifees  * qui  pro  certo  per 
tfoitum  maris  dc  fmmtnx  dc  generant  dc  generan- 
tur. Sed  hoc  facit  hzreticis  arorem » quia  ignari 
fune  dc  idior;4c  pnefumum  docere  quod  nelciut. 
Multis  enim  modis  coeunt  animalia : quedam 
diu , Ecut  qux  exterius  habenc  pendentes  ceibeu- 
les:qazdam  velociter  , Ecut  qux  interius  hdwnc 
ceEiculos : quxJam  per  coniundionem  velocilE- 
mam  «nitalium  potorum  , Ecut  pifces:quxdam 
pa  flexionem  & implicationem  corporum  cir-  ^ 
ca  le  inuicem  * Ecut  fetpentes.  Et  alij  multi  modi 
funt  coeundi.Quibus  omnibus  Deus  concubitum 
dc  permixtionem  lacuum  dc  feminum  indulEt* 


quando  ea  mafculum  dc  fcemioam  oeauit » dc 
multiplicari  prxcepic.  Et  ideo  etiam  vt  hi  confu- 
temur* pifees  cum  panibus  alTumpEt : quanquam 
dc  in  ipus  planus  » dc  in  omnibus  qux  generant* 
oponcai  ede  virtutes  permixtas  maris  dc  fsmi- 
nx.  Et  niE  fegeres  voique  imprxgnarent  le  dc 
tmprxgnarentur*  nullum  granum  ex  ipEs  genera- 
retur. Nec  manus  Dei  vtiquam  taliaconcingeret* 
A hxc  ^ principe  tenebrarum  cteata  edenc-K^ns 
enim  Dei  nihil  tangut  quod  immundum  Ettquin 
etiam  hia  qux  aliquam  immunditiam  per  cor- 
ruptionem funt  pa(u>conltiunt  tadhi  fuo  mundi- 
tiam:vt  leproEs,  dc  mortuisiEcuc  fxpe  in  ante  ha- 
bitis diAum  ed. 

Refpexit  in  exiom  ] Vc  indiuifam  fuam  dc  Pa- 
tris fqui  in  cxlo  ed)dc  Spiritus  fan^  odenderet 
operationis  virtutem,  /mv.  f.  Pater  meas  vfque 
modo  operatur*  dc  ego  operor.  I$an.  1.  Vidimus 
gloriam  eius  * gloriam  quaE  vnigentri  il  Patre. 

1 1.  ConEteoi  cibi  Patet  Domine  cxli  dc 
lerrx.  Sicincxlum  telpexitfufcicans  Lazarum 
/««V  ii.dicens.  Gratias  ago  tibi  Pacer  quia  audilti 
me : ego  autem  feiebam  quia  tu  femper  me  audis. 
Refpexit  etiam  in  cxlura  , vt  adances  refpicere  in 
cxlum  doceret  ad  Pauem  exledem.  Pf»lm.x^. 
Oculi  mei  Imper  ad  Dominuro.quia  ipfe  eueliet 
de  laqueo  pedes  meos.  Pfdlm.i  vo.Leuaui  oculos 
meos  in  montes,  vnde  veniet  auxilium  mihi. 

Et  benedixit  illis  ] Qi^  benedidbone  verbali 
vfus  Ei*  vri  quo  Agno*  non  legitur.  Sed  hoc  cer- 
rum ede  condat,  quod  bonum  exlede  panibus  dc 
pifeibus  indidit*quod  eifdem  dedit  virtutem  mul- 
tiplicatiuam , quta  Ec  omnis  benedi£ho  Domini 
inrellieirur  quod  incrementa  dat  bonorum. /ei»  i. 
Operibus  manuum  Eiarum  benedixidi,  dc  pollef- 
Eo  eius  creuit  in  terra.  Gemf.i.  Benedixit  eis , dc 
dixictCreErite  dc  mul(iplicamitu.Slc  ergo  benedi- 
xit , quando  virtutis  fux  eE:is  illis  bonum  in- 
didit. 

Et  fregit  ] hoc  ed*  ad  capadratem  vniofcaiur- 
quediuim.  Paruuli  enim  in  Chrido  integrum  ci- 
bum non  capiunt, niE  dioidatur,dc  proponionaca 
viribus  eorum  appoiuntur.Et  hoc  ed  miraculum 
quod  pauci  aduercunc.quod  ex  eodem  genere  cibi* 
& paruulis  conuenientia(qui  tamen  liquidum  de- 
Ederant  cibum  jdc  maturioribus  competencia(qui 
fulidum  cibum  requirunt ) Sc  inEcmis  ( qui  gracia 
curationum  (equebantur  qui  leuem  quxrunt  ci- 
bum ab  infirmo  domacho  vincibilem ) exhibuit. 
Ec  quod  in  dcEderio  naturali  vnicuique  Gtporem 
quem  deEderauir,  prxfencauic.Sa^ivw.  t (?.  Volun- 
tati vniuEmiufque  eorum  delecuiens  * ad  quod 
quifque  volebat  conoerrabatur. 

Attende  autem , quod  Ecut  tunc , ita  dc  nunc, 
Elis  quidem  viribus  ^pec  Dominus  ricam  om- 
nem frangit : licet  forte  manus  hominis  minidrec 
aliquando  ad  fraduram.  Nullus  enim  ex  vna  ma- 
teria conditum  in  tot  fapores*  dc  in  tot  qualitates 
diuecforuro  edendum  » cibum  conuertere  pollet* 
niE  Deus.  Sic  fivit  indbo  corporali-Sic  etiam  in 
Euchacidia.  Sic  in  vetbo  foo  quotidie  petfidc 
ftadionera. 

Sed  heu  hodie,  quia  deficiunt  manus  Apodoli- 
cx  operantes  in  fra&ione  per  miniderium  , dat 
turba  in  deferto  expetens  el^om  benedidionem 
dc  non  accipit  i Domino.  7Vrv.4.Paruuli  petie- 
runt panemtdc  non  erat  qui  frangeret  eis.  Matri- 
bus mis  dixerunt, hoc  eftjPrxUtistVbied  ttiiicuni 

& 


31  o D.  Alberti  Magni,  Ord.  PrsEd. 


& vimim , cum  exhalarem  animas  fuas  in  Tinu 
roamtm  luanim  ? hi>c  cIl,  in  tubictSione  Ecclclia- 
lum,  liuc  patochtarum.  Dicunt  cnim  noltn  cein 
porii  Praelati  contrarium  eius  qu<>d  dicitur  Jf  •.) . 
pro  partc.&conaeniens  pro  parte.  Dicunt  enim, 
Nun  Ium  medicus  ammarum , led  tyrannus , op- 
pre(Tur , & mterfeiior.  Et  in  domo  mea  non  eft 
panis  verfei  i & facramenii » & virtutis,  (^ia  nec 
veibom  eft  mihi  in  dodrina , nec  operario  facta- 
memorum  in  cura , nec  gratia  virtutis  in  conuct- 
fatione.  Et  tamen  conllituite  me  iudicem  populi 
huius,  vt  qui  ruit  totus  corruat ,&  nunquam  adii- 
ciai  vt  lefui  gat.Ec  hoc  e(l  quod  conqueritur  Do> 
minus  ir*  $ i-  Dominatores  eius  inique  agunt : Sc 
tantummodo  bUfphematut  nomen  meum  inter 
Gcmes.Dominatjres  imperio  dominantes, & non 
forma  fa£ki  gregis  ex  animo , funt  maiores  in  Ec* 
defia  , courtitiiti  optimates  capita  populorum 
ylmoi  6.  IniquiQIrne  agum,quia  nullum  in  Eccle 
fia  ntfi  malum  regimen  aflumunt  Et  ideo  nonsen 
Chriftifa^um  eft  abominabile  , & blafplrcma- 
tum 

Et  difttibuit  ] Hic  tangi:  diftributiones  mini  I 
flrotum.  Non  cnim  omnibus  omnia  commifit: 
Dcc  vni  fic  omnia  , quod  non  haberet  aliquos  in  j 
parte  fu*  folicitudinis : non  omnia  pet  rcipfiim 
perfecit,  cum  tamen  hoc  facete  potuillct.Scd  vni- 1 
cuique  in  ordine  vicis  fu*  minideria  ordinarim 
diflribuit  Vnde  Regina  Aullti  mirata e(l 

ordinC'  miniftiantium  in  domo  veri  Salomonis. 

Sta  in  gradu  tuo.  Sic  enim  ordinatum 
dl  regnum  czleltc  in  .a  ngelis:&  fic  ordo  Ecclefia- 
fticus  de  c*lo  defeendit.  I-tb  )8.  Nunquid  nodi 
ordinem  c«Ii,  & rationem  eius  pones  in  terra>Sic 
Luc  I . Zacharias  in  ordine  vicis  fu*  forte  exiit, vc 
incenfam  poneret,  quando  reuclatus  eft  d Ange- 
lus nouz  grati*  nuntiator. 

Difcipulis  autem  fuis]  diftctbuitiquia  minifte- 
rrum  in  populum  Dei  accipere  nun  debet , qui 
difctpulusChriftinoneft.C?j/4r.  i.  Qui  operatus 
eft  Petro  in  ApoftolatumCitcundftonis>operatus 
eft  & mihi  inter  Gentes. Vnde  Lmc.  i i.  dixit  Dif- 
cipulistEgo  diipono  vobis  , ftcuidiipofuit  mihi 
pacer  mos  regnum-  Pftlm.  44. Pro  patribus  tuis 
nati  funt  tibi  ftlij.  Conftitnes  eos  principes  faper 
omnem  terram  [vt  pnncrend  Ecce  ftnisroinifterij 
[vt  ponerent]  nihil  aliud  nifi  quod  a Domiro  ac- 
eepcrunt[antc  turbas]  h.  ■ t.Egoenim  ac- 

cepi ^Domino,  quod  Ac  tradidi  vobis  Fidelis  au- 
tem feriins  eft  & mrr.iftet , cut  nihil  adhrret  in 
manibus  quod  i Domino  accepit,quin  fideliter  & 
Ttiliter  proponat  turbis.  M*rth.i4  .Fidelis  feruus 
Sc  prudens  quem  conftituit  Dominus  fuper  fami- 
liam fuam , vt  det  illis  in  tempore  tritici  menfu- 
xam.  Sed  hodie  accepta  i Domino  Apoftulici 
noftri  vfurpant  fibi , nih«l  vtilium  turbis  propo- 
nentes. Pro  ceno  quia  futes  funt  8c  furum  focij, 
habentes  lud*  Apoftolatum,  Dominum  venden 
tes  pro  pecunia  . quam  loculis  fuis  ingerunt  & 
curb*  non  proponunt,  difpenfationeCqu*  omnia 
difiipar ) fc  cxcufarc  molientes  , 6c  lura  vocantes 
ftatura  fua:qu*  fic  ftatuunt,  vc  fibi  cotum  & nihil 
famili*  Chrifti  proponatur. 

Et  manducaiicrunt  omnes  fatura- 
tifunt.  Etfublatum  eft  quod  fiipcrfluic 
illis  , fragmentorum  cophini  duode- 
cim. 


Tangit  miraculi  commendationem  littibus:  i 
multitudine  tnandueantium,  a faturiiatc  cibos  in 
ventate  non  phantaftice  fumemiuna^a  fiipeiabun- 
dantia  ftagii>emoi  um.  Dicit  igitur  [ manducaue- 
runt  omnes]  hoc  eft,  tota  illa  multitudo  quinque 
millium  virotum.cxceptisparuulis  & mulieribui. 

Dicit  autem  /f«i^«;/j/iw,quod  fimili  virtute  mul- 
tiplicat, ficut  de  paucis  granis  fegetes  creat,  vnde 
clcas  toti  mundo  laigitur.  Et  ex  hoc  pacet  falfum 
dicere  cos  qui  c|i|cunc , quod  hos  panes  ita  rauld- 
plicaueric , que^  nihil  creando  addiderit  : led  in 
feipfis  multiplicando  in  tantam  quantitatem  ci- 
bos iftos  produxerit.  Et  fimiliter  dicunt  de  (ege- 
tibus,  quz  fingulis  annis  generantur.  Ifti  funt  qui 
opus  natur*  in  miraculum  conueriere  nituntur, 

6c  Philofi^hiam  naturalem  deftcuunc,  Sc  poficio- 
nes  quafdam  ve!  pocius  fifliones  afinuni , quibus 
fine  omni  rarione  probationis  credi  voiuuc. 

Ego  autem  fine  melioris  ieniend*  prziudido 
dico,  quod  in  totam  multitudinem  efca  ifta  mul- 
tiplicata eft  per  additionem  materi*  elemento- 
rum tii  formam  panis  0c  pilcium  conuerl* : bene 
ciedciisq.iod  Deus  de  omnipotentia  facere  quod 
vulrpoteft.  Sed  non  credo  eum  hoc  quod  dicunt  4«^» 
voluifte  : quia  nulla  oftenditur  ratione  quare  >/4*2 
hoc  voluerit.  Ec  in  aeatura  in  qua  operatus  eft, 
multo  rationabilius  , quod  augeatur  per  addi- 
tionem aliaiius  alterius , quam  quod  fiite  addi- 
tione in  feipfa  multiplicetur  [ Ec  facurati  funtj 
Quod  non  elln  fi  phanuftica,vt  hzreiici  dicunt 
cllet  repletio  : quia  id  quod  phamafoia  eft , non 
implet  nec  fatiat.  PftltK.  at.  Edent  pauperes  & 
faturabunrut , Sc  laudabunt  Dominum.  /4.9. 
Lziabuncur  cotam  te  , ficut  qui  Iztantur  io 
ineft^. 

Et  fublaturo  eft  quod  fuperftiit  illis]  Ecoe  ter- 
tium i quo  commendatur  miraculum : quia  plus 
eft  de  fuperfluo  quam  ftiem  de  principii  primo* 
quod  fuit  quafi  femen  multiplicatum.  Diuina 
enim  vinus  (mper  exuberat  &excrerdc[(tagmen- 
torum  cophini  duodecim  ] Duodecim  cophini 
fignificant  reliquias  duodecim  Apoftoloruro  , ia 
nos  redundantes.  Q^  etiam  fignificanrur  per  11. 
panes  propofitionis  £xfd.  tf.  Fragmenta  enim 
Termonum  Dei  per  eos  in  nos  deriuata  funr.refix- 
uatt  in  cophinis , hoc  eft , in  codicibus  duodecim 
Apoft<^orum,&  in  dodrinis  in  quibus  Dominus 
przcepic  Msith.  14.  vtcolligerennir  in  memoria 
cordium . Sc  in  cophino  codicum  vt  non  perirent. 
HAbjc.  1.  Scribe  vifiim  & exara  eum  fuper  tabu- 
las. vt  percurrat  qui  legerit,  jlpoc.  \ . Quod  vides, 
feribe  m libro,  Sc  mitte  (eptem  Ecclefiis  qu*  fune 
in  Afia.Significat  etiam  cophinus  ( qui  e(l  inftru- 
mcntiim  per  quod  de  viis  nmus  eiicitur)quod  pei' 
dodrinas  iftas  omnino  ab  Ecclefia  corruptionis 
immunditia  portetur.  ?/4/m.8o.Oiuenitabone- 
nbus  dorfum  eiusimanus  eius  in  cophino  (eruie-k 
I runr.  Chriftos  enim  Sc  Apoftoli  exemplis  duode- 
cim Sc  dodrinis , & onera  noftra  pottauerunc 
vfque  ad  laQicudinU  incuruarionem  , Sc  cophinis 
dodrin*  duoden*  immuruiiiias  noftras  purgaue- 
runt:vt  veniens  Dominus  nofter  ad  corda  fideliu, 
nihil  iniieniat  quod  oculos  maieftatts  eius  ofTen- 
dat.  Ex  hoc  igitur  miraculo  ad  formam  vir*  pre- 
(criptam  funt  confortati , ne  folicitifint  aliquid 
fecum  in  via  tollere /ecuri  quod  procurator  eorum 
Chrtftus  omnia  dc  paucis  augeos  abundanter  mi- 
niftrabit. 


Et 


ZOO  Dy  VjOO 


in  Euang.  D.Liic.  Cap.  IX.  51 1 


Et  cft,  cum  foIiis  cfTcc  orans, 

erant  cum  illo  Se  Difcipuli. 

Hic  iam  conlinnaus  Apollulis  fecundum  vicz 
foimatn  libi  (radium  , de  iiuit  Colicuus  cilc  , de 
tollendo  aliquid  in  via  , perfide  tocam  Itanc  for- 
mam vicz  > odendendo  qualiter  in  huc  Chridus 
fcquendus  eft  : ficut  & Petrus  dixit  MM1L9. 
£cce  nos  reliquimus  omnia  & fecuci  fumus  te. 
Vbi  dicit  Huron.  quod  non  fudicic  omnia  ;tc- 
linquerc.hoc  enim  & Socrates  fecit  Philofuphus. 
Vnde  adiungit  qtioti  pctfedlum  ed  • dicens : £t 
fecuti  fumus  te.  Hic  igitur  agit  qualiter  Chridus 
icquendus  fit.  Ad  hoc  autem  tria  cxiguntut.Quis 
videlicet  requcnJiis  fu , ne  erretur  in  peifuna  : in 
quo  fequcndus.quia  in  tollendo  crucem  : ad  quid 
fequendus  , quia  ad  glutiam  refuircdhunis  quam 
odendit  in  transfiguratione.  Et  de  his  tribus  agit 
hic  per  ordinem.  Et  hxc  etiam  cd  caufa  quate  hic 
eodem  ordine  inducuntur,  in  prima  harum  par- 
tium duo  facit.  Varias  enim  & vanas  6c  imper- 
fedas  hominum  de  fua  perfona  quis  fit , fenten- 
lias  & opiniones  i coidtbus  Apodolorum  exclu- 
dit , Sc  veram  adruit  <k  fua  perfona  fementiam 
Et  fecundo  quid  de  fc  futurum  fit , & qualiter 
fe  fequentes  przccdir, odendit.  Adhuc  aurem  duo 
facit  > in  prima  haritm  partium.  Primo  excludit 
qu*  iam  di£U  funt , fcilicct , vatia  & inq>crfeika 
ab  hominibus  de  fc  didla-  Et  fecundo  elicit  ad 
confeffionem  Apodolorum  , veta  & fufficiemia 
fidei  Chriftian*.  In  prima  harum  rres  fime  para 
graphi,  in  quorum  primo  dicit , qualitet  ad  idam 
narrationem  deuentum  cft.  In  fecundo  ponitur 
de  hoc,  qu*  de  fe  fit  apud  homines  opinio,  inter- 
rogatio. In  tettio  auicm  Difcipulouim  ad  inter- 
rogata rcfponfio.  In  primo  tria  facit.  Notat  enim 
piino  continuationem,  non  temporis,  ficut  fx[:« 
diximus,  fcd  potius  probationis, qua  fuam  adfuit 
intentionem  de  forma  vitx  confirmanda.  Et  hoc 
ed  quod  dicit. 

Et  fadumed  ] in  opere  temporali , ficut  pr«- 
finiuit  in  confilio  fuo  xictno  Deus./p.jj  fecun- 
dum tranflationem  70.  Confilium  tuum  anti- 
quum verum  fiat. 

Secundo  dicit  qualiter  orauit  pro  his  quos 
pucra([cum  foluscirct  orans]  Homo  cnim  cum 
orat  folus  elfe  debet , non  tam  in  corpore , quam 
in  fccreto  confeiemix.  MAtih.S.Tu  autem  cum 
oraucris  , intra  in  cubiculum  timm  , & claufo 
odio  ora  Patrem  tuum.  Mirandum  autem  eft  de 
Domino  quomodo  indcfclTc  femper  fecit  , & 
operatus  eft  falutem  nofttam.Tutbas  enim  aduc- 
nientes  benigne  tecipit , de  regno  Dei  erudit , In- 
firmis curationem  impendit , egentes  pafeit,  pau- 
peribus miniftrari  per  Apoftolosprxcipit,  omnes 
cwifolaios  dimittit,  fine  turbistorum  fe  in  ora- 
tione ad  Pattem  pro dimidis effundit.  Htbrd.^. 
In  diebus  carnis  fux  preces  fupplicationcfquc  ad 
Deuro  cum  clamore  valido  & lactymis  offerens, 
in  omnibus  exauditos  eft  pro  fua  reucrentia. 
l€rtm.\%.  Recordate  quod  ftcccrim  in  confpedhi 
100,  vt  loquerer  pto  cis  bonum , Sc  vt  aucrterem 
iram  tuam  ab  eis.  i • MMbib- 1 Hic  cft  fratrum 
amator , hic  eft  qui  multum  orat  pto  populo  , & 
pro  vniuerfa  cioitate  faufta  Dei. In  his  cnim  ope- 
libus.Apoftolis  & omnibus  Prxlatis  formam  de- 
dit : quamuis  heu  non  fit  conftituius  qui  cum  au- 
diunt in  parte  ifta. 


Tertium  autem  eft , quod  in  fcaeto  orationis 
(Difeipuii  cius  erant  cum  eojnon  quidem  omni- 
no tn  loco  orationis,  fed  in  loco  dimiOlonis  tur- 
barum. Vnde  & Maith.  s 6.  dicit , quod  quando 
illam  interrogarionem  fccic , quod  venit  in  par- 
ces Czfarex  Philippi , qui  locus  circa  eundem 
locum  cft , vbi  ifta  contigrtunc.  Difcipulosenim 
alfumplItiVi  ficut  formam  ab  ipfo  acceperant 
in  proximorum  xdificatione  quam  circa  tuibas 
exhibuit : ita  formam  acciperent  in  oratione, 
quam  in  fccreto  ad  Patrem  efiudit.£.«c.(  8. Opor- 
tet fcinpcr  orare  & non  deficere. 

Ec  interrogauit illos,  dicens:  Quem 
mc  dicunt  cSc  turbx  ? At  illi  rcfpon- 
derunt , Sc  dixerunt , loannem  Ba- 
ptiflam  , ali)  autem  Eliam  > alij  vero 
, quiavnus  Propheta  de  prioribus  fur- 
rexit.  Dixit  autem  illis  : Vos  autem 
quem  me  cfle  dicitis  ? Refpondens 
iSimon  Petrus  dixit:  Chriftum  Dei. 
jAi  ille  increpans  illos  , prxeepit  ne 
cui  dicerent  hoc , dicens : Quia  opor- 
tet Filium  hominis  multa  paci , 6c  re- 
probari A fenioribus  & principibus  Sa- 
cerdotum Scribis, & occidi,  $c  tertia 

dic  refurgere. 

Ecce  interrogatio  qux  fit  hominum  de  fe  opt- 
nio.Dac  autem  exemplum  !^rzIatis,quod  aliquan- 
do etiam  ab  inferioriovis  requirant , qux  de  cis  fit 
fama.  Fama  enim  multum  tequititut  in  Przlacis, 

1 . rmoth.  I , Oportet  Epifeopum  '5c  teftimonium 
habere  bonum  ab  his  qui  foris  funt , vt  non  in 
opprobrium  incidat  & in  laqueum  diaboli[Qucm  | 
mc  dicunt  cllc  turbx?]Dno  dicuntur  hic : imetro- 
gatio,fiC  rcfponfio.  Interrog3tio[Qucm]iri  perfb- 
na  [mc  dicunt  ellc  tiubijcumtot  hgnaroex  dei- 
; tatis  viderint , tot  beneficia  a mc  receperint , tot 
teftimonia  legis  & Prophetarum  audierint , tot 
doiftrints  eruditi  fint,tot  cxhoitationibus  ad  cre- 
dendum mihi  fint  imiirati : tot  teftibus . Io.iiinc, 

' & vobis , & Difcipulis  fim  conui^Ii.  Pet  omnia 
enim  hzc  fjinxbonxde  perfona  fua  dedit  caii- 
' fam.  Sed  qui  pet  nullum  bonum  meritum  fa- 
mam fibi  fecit , fruftra  de  fama  bona  facit  qux- 
ftionem , fed  fiiam  ab  omnibus  poteft  audire  infa- 
I miam.  Pfdlm.9.  Non  mouebor  i generatione  in 
I generationem  fine  malo.  Mala  enim  qux  perpe- 
1 trauit  per  infamiam,  cum  generatione  in  ge- 
! nerationem  moueri  fiipcr  linguas  hominum 
effcccrunL  Velociter  cnim  currit  fermo  eius 
I fyk/m.147. 

I At  illi  tcfponderunt , & dixerunt]  Ecce  Difci- 
' pulorum  ad  interrogata  refponfiof  Ali)  loannem] 
Rcfponfio  ifta  fidelis  quidem  cft  in  veritate . 8c 
infiifficicns  tamen  in  confeflione.  Fidelis  quidem, 

' quia  nec  plus  nec  mimis  habet  qoamerat  indidio 
tufbarum.  Et  cft  contra  eos,  qui  libenter  audiunt 
verba  mendaci), dummodo  dicantur  eisplaccnti.i. 
Jfd.^o.  Loquimini  nobis  placentia,  videte  nobis 
errores.  ProMtrb.io.  Princeps  qui  libenter  audit 
vctba  mendaci) , omnes  miniftros  habet  impios. 
Ifti  autem  meram  & fimplicem  diftorum  a tur- 
bis referunt  vc[itatcro.£pfee/4.Dcponcme$  men- 
dacitim. 


311  D.Alberti  Magni,  Ord.  Pr^d. 


facium » lo<3uimini  veiicaccm  vnufquifque  cum 
proximo  Tuo : quoniam  fumos  inuicein  membra. 
Dicunt  ergo. 

Ali)  loannem  BapiidamjTres  dtueritcares  opi- 
nionum referunt : quas  criam  fupra  explanaui- 
mus  > & aiiignautmus  rationes  earum  [ Alij]  ergo 
dixerunt  [ loannem  Baptiflam  ] Propter  vitje  ex 
eellemiam  > & natiuitaiis  priuifegium , & baptif- 
matis  purificationem.  Et  fuit  hxc  magna  fama, 
fed  non  fui^ciens.  Magis  enim  debuerunt  credere 
loanni  qui  dixit  Quia  non  fum  ego  Chri- 
ftus  , fed  agnus  Dei  quem  demondrauit  (oannes, 
& Verbum  Dei  quod  pczdicauic  vox,  quefuit 
loannes.  /04«.  i.  Sed  lux  vera  quae  illuminat  om- 
nem hominem  venientem  in  hunc  mundum.  Cui 
teflimonium  perhibuit  lucifer  & lucertu  loaunes. 
Lucifer  lob  }8.  Lucerna  lonn.y  Sed  Tponfus  Ec- 
clelix  , cuius  Tponfam  Ecdefiam  dixit  effe  para- 
nymphus loannes.  to*n.\.  Verbum  enim  Dei  Fi- 
lium, eo  Filium  quo  Verbutti , & agnum  Dei , df 
lumen  mentium , & fponfum  Ecclclix  credere 
Dei  Filium,  e(l  credere  loaimi  Baptillx. 

Ah)  aurem  EliamJProiner  fufcitacionem  mor- 
tui ly.Proprer  diuiuonem  Iordanis 
£(  hoc  c(l  infufficiens : quia  Elias, non  Dominus: 
fed  in  fpiritu  & virtute  E lix, Domini  prxcucur- 
rir  prxcu  & femus  Lhc.i. 

Ali|  quia  Propheta  vnus  de  prioribus  furrexit] 
aut  Eliiats  > auc  ille  dc  quo  Moytes  predixic 
Deut.ii.  Prophetam  fufcicabii  vi^^bis  Dens  de 
Sacribus  vedris , lanquavn  moaudietiseum.  £c 
hxc  etiam  opinio  fuit  infulficiensrquia  Maiih.u. 
dicitur : Lex  & Prophetx  vfquc  ad  loannem  : k 
diebus  autem  loannis  regnum  cxlorum  vim  pa 
tirur  , Si  violenti  rapiunt  illud.  Et  ideo  nunc  ap- 
paret Dominus  Prophetarum.  10.  Huic  om- 
nes Propherx  teflimonium  perhibent  remillio- 
nem  peccatorum  accipete  in  nomine  ipHus. 

Et  Mpyfes  quidem  Edclis  etac  in  tota 
domo  eius , in  teflimonium  eorum  qux  etanc  di- 
cenda. Chriflus  vero  tanqnam  Filius  in  domo 
fua.qux  domos  fumus  nos.  Sic  ergo  jflx  opinio-  , 
nes  Chriflo  Filio  Dei  fum  infuilicicnres.  Vnde 
fequirur. 

Dixir  autem  illis  ] veram  ab  eis  confcflionem 
eliciendo.  C^afi  dicar-  Humiites  humana  viden- 
tes , 6c  infumcientem  de  me  habentes  confcHio- 
. nem , 5c  humana  fentientes,  non  intelligentes  ca 
qux  funt  fapientix  diuinx  , Hc  dicunt  [ Vos  au- 
tem]qiiibu$  datum  eft  nofle  myflerium  regni  Dei, 
qui  in  foiido  veritatis  edis  fundati . qui  ad  fami- 
liares reuelationes  prx  exteris  admifTt  [quem]  in 
perfona  [ meelTe  didtis  ] corde  credendo , & ore 
conBtendo.  Rtffi.jo.  Corde  creditur  ad  iuditiam, 
ore  autem  confefEo  Bt  ad  falutcm.  Et  ab  ido  lo- 
co traxit  rationem  examinatio  Epifeoporum  dc 
Ede  & confedjone  antequam  ordinemur  in  Epif- 
copos  ;quia  Chriflus  de  confcfllone  fua  exami- 
naait  Apodolos.  Non  enim  debet  ede  Epifeopus, 
qui  veram  & difficieotem  Bdem,  & con^dioiKm 
non  hd)ec  de  Chrido.  Pod  hanc  aurem  exami- 
nationem fequitur  refponfio.  Et  hoc  ed  quod 
fequitur. 

Rcfpondcns  Simon  Pernis  dixic]Qui  princeps 
erat  omnium,  pro  omnibus  refpondic : quia  om- 
nlu  cura&conBrmatioadcum  pertinuit  /.wr.ii. 
Tu  aliquando  conuerfus , confirma  fratres  tuos 
[Chridum  Dei]  Mutth.  1 6.  additur : Tu  c$  Chri- 


, dus,Filiti$,A:c.  Sed  hxc  omnia  in  ido  di£lo  conci- 
I nentur.  Cluilius  enim  vndluscd,  in  quo  intclli- 
i gitur  vnflio  Deitatis , & vnda humanitas.  & vn- 
, gens  Pacer  , Sc  vnidio  Spiritus.  Ift.6 1 . Spiritus 
Domini  fupeime,co  quod  vnxerit  me:  Dominus 
ad  euangelizandum  pauperibus  mifit  me.  Vnde 
^3.10.  Q_ucm  vnxit  Paret  Spiritu  fandlo  & vir- 
tute. Ex  conllru^one  enim  ttandtiua  Chriflus 
ad  aliam  perfonam  pertinet , & ad  aliam  Del, 
quando  dicitur  [Chridum  Dei]  Intelligitur  enim 
De»  Patris.  Vnxit  enim  Deus  cum  tu  Regem,  & 
Sacerdotem.  In  Regem  quidem  fi JcUum. 
Dominus  l^ifcr  notler, Dominus  rex  noder  :ip^ 
veniet  6c  faluabic  nos.  Sc  Hebr.x, 

Thronus  tuus  Deus  in  feculum  feculi : virga  fiuc 
fccptrum  xquicatis , virga  regni  tui : dilexifti  tu- 
ditum Si  CKlidi  iniquitatem  : propterea  vnxic  te 
Deus  Deus  tulisoleo  cxultationis  prx  panicipi- 
bus  tuis.  Dc  facerdotio  autem  PpUm.io^.  Tu 
es  Sacerdos  in  xteinura  fecundum  ordinem  Md- 
chifcdcih,  qui&  Rex  & Sacerdos  fuit  Dei  fummi 
fIevrs.’jCtKef.\^  Rex  quidem  in  promulganda 
iuditia  Si  iuditix  legibus.  Sacetdos  autem  in  of- 
ferenda pio  nobis  lux  animx  hodia.  Sic  ago 
Chrillus  Dei , Filius  Dei  viui  cd  vn^s  in  Re- 
gem A:  Sacerdotem.  Et  hxc  cd  confeflio  fidei 
Chridianx  de  qua  diciiur  AtAtth.i6.  Super  hanc 
petiam  xd»Bcabo  Ecclellam  meam.  Hxc, inquam, 
cd  confcITio , quam  non  decepta  hominum  opi- 
nio genuit , lld  Pater  deexiis  Deus,  qui  fuam 
Filium  mundo  odaiJit , per  fcipfum  tcuclauit. 
Vnde  Aimnh.  1 tf.dixit:  Beatus  c$  Simon  Ba.iona: 
quia  caro  Sc  fanguis  non  rcuelauit  tibi,  fed  Patet 
meus  qui  ed  in  cxlis.  Proprer  quam  etiam  Simon 
Petri  nomen  accepit , quod  agnofeens  interpre- 
tatur , vel  ruj^s.  Per  rcuelationem  enim  iftam 
agnouit:&  propter  foliditatem  veritatis  in  hac 
confcfllone,  rupes  vt  in  ipfo  fundaretur  Ecclefia, 
vocatus  cd.  In  hac  ergo  confcfllone  veritas  pet- 
fonx  exprimitur  cius  qoi  vere  fcquendus  ed  ficut 
pador&  caput  Ecclcflx.  Vnde  etiam  pod  elicitam 
confeflionero  , adiungit  huius  veritatis  occulta- 
tionem vfciuc  ad  factamentotum  Dei  completio- 
nem. Et  hoc  ed  quod  fequitur. 

At  ille  increpans  ] &C.  Dicit  autem  duo : oc- 
cultationem, Arfiiamqui  fcquendus  cdpixcef- 
fionem.  De  occultatione  quidem  dicit  [ At  ille 
increpans  ] Increpatio  autem  ida  non  fuir  aliud 
quam  fub  interminatione  fidelitatis  inrerdiidio, 
quia  increpatione  obiurgationis  non  erant  di- 
gni, prxeipue  cum  magna  laude  extollatur  Petrus 
Aiauh.  1 6.  propter  idam  confeflionem.  Nahum 
I.  Increpans  mare  & exiccans  illud , Sc  omnia 
! flumina  ad  dciercum  adducens.  Mare  dicitur  hic 
ida  infinitx  & xternx  ventatis  confeflio  : quod 
exiccauic , quando  taceri  & occultati  prxeepir. 
Flumina  amem  funt  do^inx  hanc  veritatem 
confireniium  Apodolorum  : qux  adduxit  ad  de- 
fettum  , quando  fileri  prxeepit  hanc  veritatem 
a turbis  ludxorum.  Luce.  4.  Increpans  non  finc- 
bai  ca  loqui , quia  feiebanr  cum  efle  Chridum 
[eos  ] dicit , cum  vnus  folusrefporsdit : quia  ille 
pro  omnibus  dixit  veritatem , & omnes  aiij  con- 
fenferunt. 

Giof.  autem  multas  caufas  reddit  quare  idud 
taceri  prxeepit  : vnam  quidem,  vt  fallat  princi- 
pem mundi : fandam  autem  , vt  declinet  ia- 
danrix  vitium  > & doceat  humilitatem  : tertiam 
autem, 


Dir  ’ --i' : . - V.JO^Ie 


in  Euang.  D.Luc.  Cap!!  I X.  gig 

tutem » oe  adhuc  ludes  & imperfe^i  Difcipuli,  trandcis  per  viam,  attendite,  & videte  (i  eildolot 
maioris  przdicationismole  prcmantor.  Si  autem  ninilii  licut  dolor  meus.  i.  i.  Spiritus  fan> 
hoc  fallic  principem,  non  poteft  hoc  intelligi,  dhis pr«nuniiansqu« in  ChriHo funt  paiCones, 
nili  quod  princeps  muiidi  fallatur  in  membris  &po(leriores  glorias  [ dcteprobarij  Hoc  pertinet 
fuis , qua;  li  fcitcnceiTe  Chtillum  Dei,  nunquam  ad  vituperium.  Repiobatut  autem  fcnioribus] 
Dominum  gloriz  crucifixilTmt.  Vel  fotre  verius:  qui  videntur  habere  fapientiam  per  expecimen- 
quia  hharc  vetitas  membris  diaboli  prxdicaretur,  tum  «tatis.  15.  Iniquitas  egreflaeft  a fe« 

Aatim  in  icandalum  infurgetent  & occiderent  nioribus  indicibus , qui  videbantur  regere  po. 
eos,&  Dominum,anrequam  feripta  de  DeoChri>  pulum.  /Jm.  Peccator  cemum  annorum 
Ao  (^ramenta  complerentur.  Diabolus  autem  in  maledidhis  erit  [&  principibus]  qui  videniuc 
fe  falli  de  hoc  non  poterat,  qui  etiam  ilU  vctba  hbi  aeditam  habere  poteltatem  [iWcdotum] 
a Petro  prolata,audicu  fpiricuali  percipere  poterat.  >n  quibus  eif  potefUs  (piricualis.  /aMtr.  1 1 . Coi- 
Nifi  aliquis  forte  dicar , quod  hoc  Dominus  ab  legerunt  pontifices  Sc  Pharifsi  conftlium , & di- 
iofo  occultabat.  Sed  hoc  nihil  ede  videtur : quia  xerunt : (^id  faciemus } quia;hic  homo  roulu  fi. 
nmilicer  dici  pofTh , quod  etiam  ptsdicationem  gnafacit&c.  /yif/nt.s.  Alliterunt  reges  terr«,& 
ApoAoIoruadii^olo  Dominus  potuit  occultare,  principes  conuenerunt  in  vnum  tadoerrus  &c. 
Vnde  primu,  quod  fcilicet  in  mcbtis  fada  ed  ida  [ & Saibis  ] qui  videntur  confilium  & clauem 
occultatio , rationabilius  eft  di^bim.  Secunda  au-  habere  feientix  & do^tinx.  Aijtib.  i ).  Vx  vobis 
tem  caufa  plana  ed.  Tncia  autem  bc  cd  inielli-  Scnbx  & Phacifxi  hypoairx»  qui  lulidis  clauem 
genda,quodmole  maioris prxdicaiionis,  hoced,  feientix : nec ipd intratis,  ncc  dios  incrareper- 
maiorum  Gcramcntorum  quam  portate  poterat  mittitis  [&  occidi  ] tandem  in  morte. 
carnalis  adcAuseorum,  runc  premerentur.  Quia  Occidetur  Chridus,  Oc  non  erit  eius  popu- 
carnaiis  affeAus  eorum  non  linebat  eos  tunc  cre-  lu$  ^ui  eum  negaturus  ed.  A^j/rf».i£.Quxrcbanc 
dere , quod  ille  qui  Chridus  Dei  fuit , dura  & principes  Sacerdoturn  » quomodo  l e $ v m do- 
ignominiofa  pati  deberet.  Vnde  Mjtih.  dixit  lo  tenerem  & occiderent.  Ida  funt  pcopiec  qux 
Petrus:  Abiit  a te  Domine , non  erit  cibi  hoc.  Ec  non  expediebar  adhuc  I £ s v m Chridum  Fi- 
ideo  nid  carnali  ade^  extinAo  per  fpiritum,  liura  DcielTe,  ptxdicare. 
non  poterant  portare  tale  pondus  pizdicationis.  £t  tertia  die  refurgere  ] Hoc  folum  pertinet  ad 
a.  CVrp>/&.  Itaque  nos  neminem  ex  hoc  noui-  coofolationem.  £t  quando  hoc  adimplebitur: 
inus  fecundum  carnetn  : fi  cognouimus  fecun-  tunc  tempus  erit  & opportunitas , 1 e s v m Fi- 

dum carnem  Chiidum , fcd  iam  nunc  non  no-  Hnm  Dei  ede  publice  & vbique  przdicare. 
utmus.  Ofu6.  Viuideaoie  nos  pud  duos  dies  : in  die 

Talibus  igitur  de  caulis  increpauit  eos  ne  cui  tertia  fulcitabic  nos  , & viuemustin  confpeAii 
dicenrent.  Pati  enim  Sc  exprobrari , videre  eum  eius,' , lequemurque  vt  cognofearous  Domi- 
qui  Filius  Dei  c(Ieprxdicatur,rDagis  induceret  in  num.  40.  Tu  autem  Domirte  mifetete 

hdeliratis.  fcandaium  quam  ddei  elta  argumea-  mei , & refucica  me  : & reitibuam  eis.  Mortuus 
rum.  Cum  autem  RefuireAionis  apparebit  redi-  ed  enim  Dominus  in  fetia  fexta  , & refurrexit 
monium , Sc  vi«dx  mortis  & inferni  argumen-  in  die  Dominica , qux  ed  tertia  pod  diem 
cum, & Afccndonis in  czium apparebit  dupen-  mortis,  quam  fua  Refunediooe  libi  in  Domi- 
dum  miraculum,  & Spiritus milfus  in  omnibus  nicam  re  & nomine  coniecrauit.  Ecce  qualiter 
hisdabir  tedimonium:tunc  tempus  erit  de  Chii-  prxcellic. 

Ao  fiiblnnia  przdicare.  Pfn!m.  91.  Mirabilis  in 


altis  Dominus.  Tedimonia  tua  credibilia  fa^a 
funt  ipfu  refurgente.  & afcendence,  Scdeczlo  pet 
Spiritum  miflum  dante  tcllimonium.  Et  hoc  ed  Hic  inc^ic  odendere  qualiter » &in  quibus 
quod  requiiur.  fequendusuc.  Habet  autem  lurc  pars  duas  parti- 

Quia  oportet  Filium  hominis]  Tria  autem  di  culas  , iaquarum  prima  dicit  hoc  quod  diAum 
:it  M palEonem  & irrillonem  pertinentia, & vnu  ed.ln  fecunda  autem  eius  ad  hoc  quod  diAumcd, 


Dicebat  autem  ad  omnes: 


cit  M palEonem  & irrillonem  pertinentia, & vnu  ed.ln  fecunda  autem  eius  ad  hoc  quod  diAumcd, 
quod  ed  quartum  confequens  hzc,quod  perci*  ponit  rationes  pierfualiuas  adiic  fequendum.  In 
net  ad  gloriam.  Ftimuminrer  tria  pertinet  in  ge  primo  adhuc  duo  fum.  Odenditurenim  primo 
neiead  palEonis' nuilAam.  Et  huc  quud  dicit  huius  doArinx  genecalitas:  quoniam  non  ed  via 
[quia  Oportet]  Tangit  autem  duo,  Iciliccr.fecun-  faluris  nili  ida.  Securulo  autem  ipfa  forma  le- 
dum  quam  naturam  patitur , & mulcirudinem  quendidefcribkur.  Generalitasodendicutpiet  hoc 
palTionum.  Primum  cangir  in  hoc  quod  dicit  quod  dicit  [ Dicebat  amem  ad  omnes]  ouiaotn- 
[quia  oporrer]  hoc  cd,  opportunum  ed  ad  finem  nes  vult  faluos  fieri.  1 . Tim.  t.  Qui  vult  omnes 
redemptionis,  /.wr.24.  Nonne  lic  oportuic  Chri-  homines  laluos  fieti , & ad  agnitionem  fui  nomi- 
Aum  pati, & ita  intrare  in  glociam  fuam?lda  op-  nis  venire.  Homines  & iumema  fai- 

pottuniias  cd  pro  nubis  alfumpta : quia  quamuis  uabis  Domine : quemadmodum  roultiplicadi  mi- 
aliusmodusnudrzredcmptionisfueriipodibilis,  fericordiam  tuam  Deus.  Sdpttnt.$.  Pulillum  & 
Tcdicic  tamen  miferix  nodrx  lan-  magnum  ipfc  fixit . & zqualicer  ed  illicurade 

andz  nullus  fuit  conuenientior.  omnibus.  Sicut  enim  Cteatot  ed  omnium,  ita 

Mulca  paci  ] Ecce  tangit  multifariam  Chridi  Saluaiored  omnium  , nifi  det  per  ipfos.  Et  licuc 
padlonem  Multa  enim  genera  padtonum  fudin*  | Dominus  omnium  ed  , ita  Redemptor  omnium 
nit:  ligaturas  • impulfiones  , traAus,  trufiones,  ed.  fLtm.  10.  Idem  Dominus  omnium  ,diues  in 
fpnta.  colaphos,  alapas  tdagclla,  denudationes,  omnes  qui  inuocant  illum.  Saptenr.  6.  Nonfub- 
punAuias(pinaium,baitilaiionesciucis , ciauos,  trahet  petfonam  viri  qui  omnium  Dominos  cd. 
cxtenfiones,&  lanceam,  & omnia  huiufmodi,  ita  | Rem.  10.  An  ludexorum  Deus  cantum } Imo  & 
xtThrtn,  t.  clamet , & dicat  :0  vos  omnes  qui  Gentium.  Pfdim.tn.  Afolis  ortuvfqueadocca- 
D.Albtni  AidgHt  iin  Eaang.  D.  Luc»  D d fum, 


.Digilized  by  Google 


J14  D.  Alberti  Magni, Ord.  Prxd. 


iam>  laudabile  nomen  Domini.  Ideo  enim  opera- 
tus eftfalLicem  in  medio  tercx.vc  omnibus  quan- 
tum eft  de  Tc  > parata  fic  falas.  i (^od 

vni  dico>  omnibus  dico : Vigilate.  Nulla  ergo  lo- 
cutio eftnifi  inBdelis  fi.  iniipientis,quod  quofdam 
crzparauerit  ad  mortem.  Omnes  enim  creauic  ad 
lalutem » & pcomouec  quantum  expofcunr  ab 
ipfo.  £7<rri».  i 8.  Quare  moriemini  dumus  Ifracl? 
Quia  n<MO  mortem  paccatotis,  fed  vc  conuertatur 
& viuar. 

Siquis  vult  poft  mc  vcnirc , ab  ne- 
get (cmecipfum  , Bc  tollat  crucem 
Aiam  quotiaic,  & iequacur  mc. 

Hic  deferibit  formam  fequendi.  Dicit  autem 
tria.  Primo  enim  l^uelam  ponit  in  libertate  de- 
ponis. Secundo  requentem  monet  a fc  recnoucie 
impedimenta  infecutionis  & confccutionis.  Ter- 
tio dat  formaro  quz  przcedii  nodei  Ducis.  De 
primo  dicit  quinque,  in  quorum  primo  tangit 
fequentium  raritati , fecundo  fequeutum  dignta- 
tem , terrio  (equemium  libenacem , quarto  fe- 
quendi redum  tramitem , quinto  formam  confe- 
quendi  praecedentem  nos  nodrx  roilitix  Du- 
cem. 

Primum  horum  noracur  per  condicionem  [Si] 
Q.d.  Rarus  eft:li  caroen  aliquis  ed.  Aiutth.-;. 
At€u  e(l  via , & anguda  ed  porca,  quz  ducit  ad- 
vitam : & pauci  funt  qui  inucniunt  eam. 

10.  Multi  fune  vocati : pauci  vero  elc^li.  Thren. 
i.VizSion  lugencteo  quod  non  fune  qui  veniant 
&d  folennitatem.  Hoc  Itgni  ficatum  cd,  quod  cum 
Chridus  iuic  ad  crucem,  quod  Difcipuli  eius  reli- 
do eo  fugerunt  Ai4t.i6./oan.6.D\i(Oi  cd  hic  (er- 
lDo:qui5  poted  eumaudirc?&  abierunt  rccrorfum, 
& non  amplius  ambulaoeruni  cum  eo.Per  crucem 
enim  & fui  abnegationem/iidicileed  fcqui  Chii- 
dum./«4/i.  i^.Venit  hora  & nunced,vc  omnes  dif- 
pergamini.&mefolu  lelinquaiis.  Ideo  conqueri 
cuc  Chridus  Eccli.  5 1 . Rcfpiciens  eram  ad  adiu- 
foritun  hominum ,&  non  erat-  Jf4.  f).  Torcu- 
lar calcaui  fblus , & dc  gentibus  non  cd  vir  me- 
cum.  Pauciflimi  enim  funt  qui  tollant  crucem; 
nulli  autem  qui  fic  tollant  fuam  % ficut  ipfe  pro 
uobis  tuliceam. 

Quis  ] difficultatem  notat  & dignitatem. 
ffdm.  9 Quis  confurgee  mihi  aduetfus  mali- 
gnantes : aut  quis  dabit  mecuro  aduerfus  operan- 
tes iniquitatem } Chridus  enim  in  cruce  aduerfus 
malignantes  confurrextt,  & vicit.  Ibi  extenfus 
detic,  Sc  de  peccatis  & peccatoribus  criumphauit. 
Sed  rarus  cd,  qui  fecum  confurgat  & deterit. 
Non  enim  in  tempore  illo  inuenius  cd  lufi  vnus 
lauo-Et  etiam  ille  ab  initio  negauit/cd  podea  te- 
fipuii : quia  difficile  ed  valde  dauatum  & cxcen- 
fum  dare  in  cruce.  Sed  tamen  digniffimus  cd, 
qui  deterit,  (fit.  6\.  Quis  cd  idequi  venit  de 
Edom  tindis  vedibus  dc  Bofra  ? Non  tamum  de 
Chtido  didum  cd , fed  eiiam  de  crucifixis  cuju 
Chrido:qui  cum  de  fragilitate  carnis  fimiliter 
aliis  venerint  , umen  tindis  vedibus  fangui- 
ne  Crucifixi  veniunt  de  Bofra  ( quz  immi- 
ta  interpretatur  ) vidores  omnium  munitio- 
num diaboli  : ideo  deinondrantut  cum  glo- 
ria /«4»m  yfP«C4.  7.  Idi  qui  amidi  funt  dolis 
albis  , qui  funt , & vnde  venerunt  ! Et  ref- 
poudet  Angelus.  Idi  funt  qui  vcnciunt  ex  mag- 1 


na  tribulatione,  & laucrunt  dolas  fuas  in  fangui- 
ne  Agni. 

Vult]  notat  atbiccij  libertatem.^  Sicut  enitn 
ipfc  oblatus  ed,quia  voluit : ita  non  dignatur  ali- 
quem habere  fcquentem,  nili  qui  fponte  vult 
iibcia  eledionc.  Vnde  Ch/^ftjl.  dicit,  quod  ficut 
agonotheta  fiue  adocheta  ftans  iuxtadadi)  bra- 
uiuin , non  compellit  aliquem  nifi  volcmein  , fed 
coronat  vincentem , Sc  dat  btauium  przcurrcnti; 
ita  Dominus  Icfus  Chridus  exhibet  btauium  & 
cotoium  vincenti,  fed  ad  certamen  non  compellit 
aliquem.  /«diV.  {.  Vosquirpome  obtulidisvos 
difcciraini,benedicite  Domino. 
ne  qui  habes  fandam  fcienciam , optime  tu  nodi 
quod  cum^  morte  polTem  liberari,  propter  te 
diros  corporis  fudiaeo  labores , fecui^um  ani- 
mam autem  libenter  hzc  patior.  Hzcfuntveiba 
Eleazari  martyris.  Jfa.  f 6.  Qui  elegerim  quz  to« 
lui,  & tenuerint  foedus  meom.  Dabo  eis  in  do- 
mo mea  & in  muris  meis  )ocu,&  nomen  melius^ 
filiis  & filiabus  nomen  femptteinum  daboeis 
quod  non  peribit,  i.  Macb.  6.  Gloriofiffimaro 
mortem  magis  quam  odibilem  vitam  comple- 
dens,  voluntarie  przibac  ad  fiipplicium.  In  omni- 
bus ergo  his  oportet  eledionc  voluntatis  iequ;, 
^ crucem  portate. 

Pod  me  ] Tangit  tedum  fequendi  ttamitem. 
Non  enim  errat  qui  pod  Dominum  vadit.  Ille 
enim  exiuit  a Patre  Sc  venit  in  mundum  , per  cru- 
cem iterum  relinquit  mundum  ,&  direde  vadit 
ad  Pattem  : Sc  ideo  non  errat  qui  pod  eum  gra- 
ditur. /o4n.  8 . Qui  fequitur  me,  non  ambulat  in 
tenebris,  fed  habebit  iiimcn  vitz.  Eundum  cll  et- 
co  pod  eum  , ficut  ouispod  padorem , ficut  mi- 
les pod  ducem»  ficut  athleta  pod  adotheiam.  In 
primo  itinere  pod  Padorem  immolatum  imus  ad 
vidimam.  In  fecundo  afpicimus  in  nodra  pugna 
ad  pugnantem  ante  nos  Ducem.  In  tertio  conten- 
dimus ad  coronancern  nos  adothecam  fiue  agono- 
thetam. 

De  primo  /errm  1 8.  Ego  non  fiim  turbatus  te 
padorem  fcquens,&  diem  homini»non  defidera- 
ui,tu  fcis.  /4411,  ro.  Proprias  uues  vocat  nomi- 
narim, & ante  eas  vadit  :&oue$  illum  fequun- 
lur.  Huius  gratia  dixit  M4tih.  10.  Ecce  ego  mit- 
to vos  ficut  oues  in  medio  luporum  , i quotum 
denribus  & ipfe  peior  Pador  deuoratus  ed' 

De  ferfundo  dicitur  H<h.  1 1.  Afpiciemes  tn 
audorem  fidei  & confummaiorem  I e s v m,  qui 
prupolito  fibi  gaudio  fudinuit  crucem  , atque  in 
dextera  fcdis  Dei  fedet.  Judicim  9.  Dixit  dux 
exercitus  fuciis  : Q^od  me  videritis  facere  , hoc 
cito  facite.  Igitur  certarim  ramos  de  arboribus 
przcidentcs  , (equebamur  Ducem.  Dux  enim 
noder  in  arboris  ramis  rollens  crucem  przccflir. 
Certarim  igitur  Sc  nos  ramos  przcidemes , fic 
cruces  nollras  parantes  iequamur.  i {.Irsvs 
vtfandificaret  per  fanguinem  fijum  populu, extra 
portam  paflused.  Exeamus  igitur  ad  cum,  im- 
properium eius  portantes  Remanere  enim,  Duce 
pczcedente , ed  ignominiofum.  Pod  cum  autem 
ite  ed  glociofum  . fic  tutum.  Gloriofum  quidem: 
quia  Duci  le  configurat.  Tutum  amem  : quia  qui 
pod  eum  vadit,  in  vmbra  crucis  przcedeniis  habet 
rcftigetmm.  Dc  ptimo  EccU.x.  Qiiid  ed  homo, 
vcfequi  poffit  regem  fadorem  fuum}  £rc/i.S}. 
Gloria  magna  cd  fcqui  Dominum  : longitudo 
enim  dictam  alluractuc  ab  eo.  De  ^cundo  dicitur 


Digitized  by  Google 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  1 X.  315 


7hren.\.  Ance  faciem  noftram  Chriftus  Domi- 
nus captus  e()  in  peccatis  noftris,cui  diximus : In 
vmbra  rua  viuemtis  inter  Gentes.  Pfilm.  1 6.  Sub 
vtnbra  alarum  tuarum  protege  me  a facie  impio* 
rum  qui  meafflixerunr>noc  elt.fub  alis,cxpaflis  in 
cnice  manibus.  Sic  igitur  itur  poll  cum,(icut  poH 
Ducem. 

Itur  etiam  poH  eum  Heut  adotheram  coro- 
nantem. a.  Timotb.  i Non  coroiubKiir  nili 
qut  legitime  certaneiit.  Leg^s  ordinames  pu- 
gnam , i Chrifti  exemplis  fimt  ftimendr.  1 .€»• 
r$tith.^.  Qui  in  ag.me  contendit » ab  omnibus 
fc  abOinet.  Et  feqiiitur.  Sic  pugno  , non  quad 
acrem  verberans:  led  caftigu  cotpus  meum  , Bc 
in  iNuitutem  redigo  > ne  foice  cum  aliis  prardica 
Derim>iprereprobus  efficiar.  Sic  igitur , Quivuic 
pod  me 

Venire  ] Hic  dat  formam  confequendi  proce- 
dentem nos  militiz  Ducem.  Ipfe  eflcnim  currus 
irracl,&  autigaeins  i.Non  enim  qui  poft 

alium  vadit,  de  neceffitare  venit : fcd  venit  pod 
alium  . qui  totam  viam  vfque  ad  eum  quem  fc* 
quitur  perdeir.  Venire  enim  ed  ad  termiiuim  ici 
neris  ire.  Vnde  qui  venit , ducem  confequirur. 
£t  ideo  quzrentibus  Difcipulis  h^n.t.  Vbima* 
nerct,djxit:Venite,&  videte.  Venire  ergo  eft  per- 
fenerare.  Matih.  iO.  Qui  perfeuerancrit  vfque  in 
finem  . hic  faluus  erit,  /erem.^t.  Qui  fogiftis  gla- 
dium . venite  6c  nolite  ftare  Recordamini  procul 
Domini  : & lerufalem  afccndai  fuper  cor  ve 
firum.  Veniendum  enim  vfque  ad  Dominum 
I E 8 V M , & non  reuettendiim  nifi  prius  petue 
niamus : nec  ab  eo  e(l  dtfce.lendum.  De  primo 
th.n.  Venite  ad  me  omnes  qui  laboratis  &: 
onerati  edis.vV  ego  reliciam  vos.  De  fecundo  dicit 
Non  difccdimiis^  ce:viuificabisnos,& 
nomen  tuum  inuocab'mtis.  Crux  enim  reEcir 
frudu  quem  portat  Itgni  vito  , & crux  viuificac 
vita  quam  portat : & ideo  & frufium  h-ibet , Bc 
vitse  lignum  dicitur.  Lignum  vitzed 

Lis, qui  apprehenderinream  : Bc  qui  renuerit  eam, 
beatus.  Sic  ergo  veniat  qui  vult  venire  poft  me, 
dicit  Dominus.  Sic  Petro  & Andrez  f quorum 
Vterque  per  crucem  ad  Chridum  venit ) dixit 
Venite  pod  me.  Sic  de  fedixir  l/fMtt.x  1. 
Ego  n exaltatus  fuero  ^ terra  , omnia  traham  ad 
ineipfum.  Omniaenim  fibi  per  crucem  in  cruce 
attraxit.  Sic  de  omnibuscommunem  fententiam 
dedit  Pofuidi  profundum  maris  viam,  vt 

tranlirent  liberati.  Profundum  enim  maris  ed 
profundum  Chridi  Paffionis.per  quam  iraniemu 
liberali.  Er  ideo  Oaiim  iequitor.  Et  nunc  qui 
redempti  funt  ii  Domino,  retiertentur , Bc  venient 
inSion  laudantes,  dcIxTiria  fcmpiierna  fuper  ca- 
pita eorum,  g-audium  Bc  Izticiam  obtinebunt,  fu- 
giet dolor  0c  gemitus. 

Abneget  femetipfum]  Hic  monet  feqoenrem  k 
fe  remonere  iniccutionis  & confecmionis  impe- 
dimenta. Notamur  autem  circa  boc  duo : modus 
remoucndi , Bc  quid  fit  remmxndum.  Modus  re- 
fnouendi  ed  in  hoc  quod  dicit[.ibnegcc]Ed  autem 
verbum  decompofitum.  Componiiiir  amem 
prxpolicione  ab.&  nego  verbo,  quod  cd  compo- 
fiium  ex  non  & ago.  Et  fic  .abneget . verbum  de 
■ compofltum  cd  ex  propofitione  , qiix  notat  re- 
motionem , & adtierbio  negandi  fignificarir  nem 
habente.  Et  notat  negationem  vt  exercitam  , Bc 
verbo  aftionero  denotante.  Vt  intelligatur  quod 

2)*  Albcrti  in  En4ng.  D.  Lue. 


abnegando*  remoueamut  ab  his  qux  abnegamus, 
nihil  penitus  agenres.  De  iliis  7^/.  i.  Abnegantes 
omr>em  impietatem,  Bc  fecularia  defidaiaUobtie, 
Bc  iude  , Bc  pie  viuamus  in  hoc  feculo.  Ide  ergo 
ed  modus  abnegandi, vt  negantes  agones  eorum 
qux  abneganda  funt , etiam  reiroiieamur  ab  his. 
Hoc  dgniRcatum  ed  Gtnif.  1 9.vbi  Angelus  com- 
pulit Lot  exire  de  Sodomis  , Bc  prxeepit  vi  non 
darer  in  omni  cicca  regione , led  in  monte  fe 
faluum  faceret.  Non  enim  fufficit  laliainfanda 
non  agere  . fed  oporter  etiam  ab  agentibus  pcc 
difeenumfe  elongare.  Non  intellexetunc 

quoniam  qui  talia  agunt,  digni  funt  morte  : non 
folum  qui  ea  faciunt , fed  etiam  qui  conlentiunc 
facientibus.  Dicit  autem  (^tfj/in^idnssquodcon- 
fenciiqui  tacci,cum  arguere  poffit.  Qt^x  autem 
abneganda  fint, tangit  cum  dicit, abneget.  " 

Scmctipfum]  Quod  item  decompofitum  ed: 
quia  funt  ibi  duo  pronomina  , Bc  in  medio  fylla- 
bica  adie^io.  Et  fenfus,  quod  abneget  fe  quod 
ed,  & hoc  cuius  ipfe  pei  fe  caufa  ed , Bc  quod  fibi 
per  feipfuin  ined.  Homo  enim  dc  fe  humus  Bc 
terrenus  ed.  EccU.xy.  Deus  de  terra  fecit  homi- 
nem. Cetttf.i.  Formauit  Deus  hominem  de  limo 
rerrx.  x.Ctrinth.x  f.  Portauimus  imaginem  terre* 
ni.  Quia  autem  terra  ed  , pondere  fuo  grauis  ed 
ad  fequendum.  Hanc  autem  terram  abnegare 
oportet,  dc  virtute  colcdi  fiipergredi , vt  totus 
homo  , exledis  in  conuerfatinne  Bc  intelle£lu 
efficiatur.  han.i.QuxAe  terra  ed, de  terra  loqui- 
tur ; qui  de  exio  venit, fuper  omnes  cd.  1 .Car.i  j. 
Primus  homo  de  terra, terreniis.Sccuiidus  de  colo, 
exledis.  Qualis  terrenus, tales  Bc  terrcni;&  qualis 
coiedis : taTcs  & cxicdcs.  Vndevnuscxledium 
6icxi  Philip. Nodra  conueifatio  in  cilis  ed: 
vnde  Bc  Saluatotem  expetamus  Dominum  le- 
fiim  Chridum,qui  reformabit  corpus  humilitatis 
nodrx  configuratum  co^oti  claritatis  fux.  Hoc 
ergo  dc  in  hoc  abneger  fe.  Semctaiucm  abneget 
in  hoc  , cuius,  ipfe  fecundum  fctpfum  cau^a  cd. 
Hoc  enim  non  ed  nifi  m.ilum.  Quod  enim  per 
nos  fine  Deo  facimas, malum  ed  Vnde  loait.  1 j. 
Sine  me  nihil  potedis  facere.  Nihil  autem  ed  pec- 
catum , quia  annihilat : Bc  peius  quam  nihil  fiunt 
homines,  cum  peccant.  Vnde  ftrrfc.iS.  Nihil 
fadlus  es,  dc  nihil  eris  in  perpetuum,  fean.  t . Sine 
ipfo  fa^m  ed  nihil.  Opt  1 j.  Perditio  tua  ex  te 
tfracl  Quafi  dicar. Quicquid  tu  ex  te  agis, perditio 
ed.  Et  hoc  quod  fine  me  diferete  agis , abnegan- 
dum ed , vt  ex  me  agas  omne  quod  agis , dc  dicas 
iIlud//o.i6.  Omnia  opera  nodra  operatusesin 
nobis  Domine,  hdn.  1 y . Sicut  palmes  non  poted 
fiudhim  facere  nifi  manferic  in  vite : fic  nec  vos 
nifi  tn  me  manfetitis.  Quicquid  enim  profert 
palmes  quod  non  edex  vite,  non  proficit  ad 
ftuflum , fed  ad  ignem  : ita  quicquid  profert  ho- 
mo cogitationum,  dc  verborum  , dc  operum  qnx 
non  funt  ex  Deo  , non  proficit  ad  vico  xcernx 
fru£ium , fed  ad  gehennx  incendium.  Et  ideo 
hxc abneganda  funt.  Vnde  Abiiciamus 

opera  tenebrarum,  dc  induamur  arma  lucis. 

Abneget  etiam  femetipfum  ] quando  prxtet 
hoc  quo  did^a  funt , abnegat  quod  in  fc  habicat, 
hoc  cd , fomitem  mali , extinguendo  illum  quan  • 
tum  poted.  ^•m.7.Scioquod  non  habitat  in  me, 
hoc  ed,  in  carne  mea  bonum.  Nam  velle  adiacet 
mihi,  petficere  autem  bonum  non  inuonio.  Item 
ihdem.  Video  aliam  legem  in  membris  meis  re* 

D d a pugnan 


gi6  D.  A Iberti  Magni,  Ord.  Prsd. 

pugnantem  legi  mentis  mc* , 6c  captiuaniem  mc  in  fcncdluie  doluit  pedes  , & nec  tunc  fcquifiiilc 
infege  {«ccan  qn»  t(\m  membiis  mc«s.  Ei  hxc  Dotuimmi,  fcd  magis  in  medicorum  artcconfifus 
omnia  oportet  abnegare  . tertam  pro  cxlocom-  cftA  momiustrtinvngntntisnicretriciis.  Pedes 
mutare  > vjtium  ('cuius caufa  fumus)  pio  vittutc:  entm  dolcre  , cftm  extremo  vitx  a crucc  mollef- 
femirem,  Jlueconcupilccnu*  ignem,  fiuc  ad  nia- ; cere.  Tunc  Domimim  non  tequuete  , cll  cum 
Ium  ptonitatem  , pro  gratia  Dei , ad  b»nuro  nos  propofito  Dci  timorem  Se  amorem  , deuotionero, 
iuuame : vt  expe^iin  (imus  a fpiticu  ccicdi , con-  1 & i.uitun)  Dci , Si  laudes  eius  confuctas  abiicere. 
fbrtari  a vimite  Dei»  adiuii  i gratia.  Tunc  enim  In  meJicorutu  arte  concidere . cH  fomenta  tibidi- 
Tequi  poiTumus  Crucifixuni.  Per  pniTu.m  dat  | nis  carnalis  cum  foliciiudine  libi  przparare. 
nobis  Deus  poiellatem  (ilios  Dci  fieri  /«jh.i.I  Moti  aurem  in  mcretiiciis  vnguentis  , eO  in 
Per  fecundum  mutat  fortitudinem.  //4.40.  Qui , illcci-btolis  concupifeentix delectationibus  vitam 
fperantin  Doniino»miiiabunr  foititudincmralTu- 1 finite. 

mcni  pennas  vt  aqtiilx : current , & mm  labora  Trahit  autem  in  terra  ctucem,qui  eam  quidem 
bum  : volabtim.&:  non  deficient.  Per  icuimn  ad  . manu  tener , fcd  non  afeendit  nec  tollit, fed  de  lo- 


omne  opus  bonum  luffi«.iinus.  t.Cofimh. 
Gratia  Dci  fum  id  quod  Ium  : & gratia  cius  in  ' 
me  vacua  non  fuic , fed  abundantius  omnibus! 
laboraui  Sic  perditus  Sc  damnatus  hoiro  libera  j 
cur,  Sptntu  cxlcfti  rpddenre  imaginem  Patris  cx 
Icftis, virtute  vitium  quod  fecit  expcllcnre.  Sc  Dci 
gratia  in  omnibus  adiuuante.  Infelix  egu 

nomo  , quis  mc  tiberabir  de  corpore  mottis  hu 
ius  ? Et  terpondec.  Gratia  per  IfsvM  Chrjstvm 
Dominum  nolUum.  Sic  igitur  abneget  (emet* 
tpfum.&  a fe  fcqucndt  Chriltum  tcmoucac  impe- 
dimentum. Sequitur. 

Et  lolUt  crucem  fuam]  Ecce  forma  ducis  prx- 
cedemis.  Et  e(l  ac  (i  dicat  [ Tollat  crucem  fuam] 
(icut  egotulimeam.  Vndcinhoc  tria  notantur: 
crocis  exaltatio  , crucis  cruciatus  , Sc  proportio 
palTiontim  qux  q lenilibct  concingu.  Primum 
notatur  in  hoc  quod  dicit  ( tollat  ] Crux  enim  cfl 
arbor  alta, non  deponenda»  non  in  rena  trahenda, 
fed  extollenda » & fic  in  altitudine  portanda.  £x> 
(ollit  erum  crucem » qui  cum  Paulo  in  cruce  glo- 
riatur. Mihi  abfitglociari  niliincrucc 

Domini  nodri  Iesv  Christi,  per  quem  mihi 
mundus  crucifixus  ed  , & ego  inundo.  Damel.^. 
Ecce  atbot  in  medio  rcirx,&  altitudo  cius  nimia» 
Se  magna  arbor , & foiiis»  Se  proceritas  eius  con- 
tingens exium.  Hxc  tecognofeir  > qui  cnicem 
fuam  in  ea  glorians  extollit.  Extollit  aurem  qui 
quotidie  quantum  potcd  in  ea  Crucifixo  appio 
pinqiiai.vt  dicat  cumfponfa  C’4nt/c.v.0ixi:Cun- 
iceiidaminpalnum.de  apprehendam  fruAus eius. 
Frudum  enim  apprehendit  qui  dulciQimx  re 
demptionis  faporem  in  ea  iam  prxgudauii  Hxc 
enimaibut  in  medio  terrxed,  vt  ab  omnibus 
communiter  fcandatur  Altitudo  eius  nimia:  quia 
quantumcunque  quis  in  altum  in  ea  afeendat, 
vfque  ad  Chridi  Padloncm  non  pcruenict.  Arbor 
hxc  magna  latitudine»  eo  quod  vmbra  procc^fio 
nis  Se  efca  nutrimenti  ed  in  ca,dr  requies  lalTitu- 
dinis.  Fortis  virtute  : quia  Se  diabolum  vicit,  & 
domum  cius  infernum  fregir  , & vafa  in  quibus 
confidebat  didnbuic.hoccdxocJa  qux  podederae 
diabolus.  Et  proceritas  eius  contingens  exIum: 
quia  cxlum  ante  ciaufim  aperuit,  igirut  aibor 
hxc  ()deiiciaiut,cx]um  non  contingit. 

Dciicitur  autem  quando  deponitur»  Ar crucia- 
tos f'  hrifti  in  terrena  lucra  & commoda  commu- 
tatur; ficut  quidam  de  quibus  dicitur 
cum  fpirim  coeperitis,  nunc  carne  confummami- 
ni.  C^i  (ignari  funr  per  A(a  regem  luda  . de  quo 
multa  bona  Se  optima  prxdicanrur. 
qu(»d  idola  dedruxii  auaritix  Se  pomparum  (c 
culi, quod  lucos  fuccidir  deliciarum  luxurix.qiiod 
in  bellis  vicit  icntacioncm  diaboli.Sequitur,qtiod 


co  in  locum  humiicm  crucem  ducit.  Et  idi  fune 
hypocriix , qui  ctucem  quidem  manu  , hoc  ed, 
cxTCtiori  opere  videmur  tenere  : (ed  de  terra  in 
terrau)  nahunt, quando  pro  temporali  commodo 
vcl  lucro  facium.  Et  non  afeendunt  : quia  in  oc- 
culto nihil  de  I^afflonc  Chridi  fentrunt , de  qui- 
busdicilur  Ph-U^.\.  Multi  enim  ambulant  quos 
(xpe  dictbam  vobis  ( Sc  nunc  flens  dico ) inimi- 
cos crucis  CKtidi : quotum  Deus  venter  ed  : Sc 
gloria  incunfufione  ipfonun.qui  tetrenafapiunr. 
Idi  cnim  crucem  vilem  ducum  » qui  per  fordes 
crucem  crahuiu  & non  tollunt  in  alcum.Sic  igitur 
tolhtui  crux. 

Ctucem]  hoc  ed,cruciatum.  Cruciatus  autem 
ille  ed  triplex  : vnus  quidem  in  tiiditia  abfennx 
dclc^abilium  pro  Chrido  : fecundus  autem  in 
alTumptionc  contiilbbiliuni  » ficut  vigiliaium» 
iciunioiutn  » Sc  h’<iu‘modi , Sc  elcemorynarum: 
terriui  aurem , in  fiidincnua  palTionum  , fi  infe- 
rantur pro  Chtiifo.  Primus  cruciatus  cruciat , Si 
domat  concupifcentiam  : fecundus  grauat  pecu- 
laiuem  naturam  : tenius  autem  pro  Chndo  ex- 
pendit animam.  Depiimo  dicitur  Qut 

funr  Chrifli , carnem  (iiam  crucifixerunt  cum  vi- 
tiis & concupifccntiis.  OWx/ 1.  Ego  per  legem» 
legi  momins  fu«m  vt  Deo  viuam  :Chrido  con- 
fixus fum  cruci.  Per  legem  enim  f qux  concupif- 
cemiam  freit  Sc  lex  membrorum  vocatur ) mor- 
tuus fum.abdiixndo  a dclcdabihbus  huius  legis. 
Et  Chndo,  hoc  cft.ad  honoten-Chiirti  confixu» 
fum  cruci , concruciatiis  ei.  l>e  fecundo  cruciata 
dicitur  Giihr.  vitim.  De  extero  nemo  mihi  molc- 
dusfitiego  cnim  digmata  Domini  Usv  Christi 
tn  corpore  meo  pono.  Crucio  cnim  mc  cruciata 
filo:  quia  denudo  me  cicemofynis,  extendo  me 
dcuoiionc,  exalto  contempUtirme , amarico  ieiu- 
niisA  ciboium  Sc  potuum  arperitate , flagello 
difciplinarnm  acceptionr,moiior  chaiitaris  amo- 
re,confodior  clauis , vciborum  eius  in  animam 
meam  pcnciratiune.  Ec>lt.vlnm.  Verba  fapien- 
tium  quafi  dimuli,  Sc  quafi  claui  in  altum  defixi. 
Lanceor  compafliunis  pauj-^rum  Chiifti  perfo- 
ratione. De  tert  io  cruciatu  dicirur  i.Aer>.4.Com-. 
niunicanics  paiTionihus  ChiiUi  gaudete,  vt  in 
iCue!.«ionc  cius  gaudeatis  exutrames. 

Primus  cruciatus  fit  per  voluntariam  conai- 
pifeentix  cohiWtioncm  , fecundus  per  deuntam 
pocnttcnt!xairumptioi>cm  , tertius  per  patienter 
portaram  Sc  fuffurtam  immiflam  a Domino  rri- 
bnlarioncm.De  primo  dicitur  EccU.  1 S.Podcon- 
cupifeentias  tuas  non  eas,A  a voluntate  tua  aucr- 
rcrc.  Si  enim  prxdes  animx  tux  concnpifccn- 
rias  ftias , facier  tc  in  gaudium  inimicis  tuis.  De 
fecundo  dicitur  Anima  qux  aflli^a 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  I X.  317 

non  fueric»  peribit  c!e  populis  fuu.  De  tertio  dict-  quunnir  piilorero  Pharaonis  in  cruce  rufpenrum 
I.  Otnne  gaudium  esiilimate  iratreS)  40.  cuiuscarnesaueslacerabanr.  Alij  fe» 

cum  in  tauaciooes  «anas  incideritis:  fcicntes  quuncur  An\an,  qui  in  domo  fua  in  cxcellatxabe 
quod  probatio  vedr^  6 lci  multo  pteriufioc  ell  rurpenfuseft£y^(brr7.  Alij  requunmi  Achitophel» 
auro  quod  per  Ignem  probatur  i.£rrr.i.  Iflacft  qui  AiPpendit  reipfum  ordinata  domo  fua  i.  ktg, 
ergocruxqii«  tollitur.Okii  autem.  ; 17.AI1)  requuntui  ludam  proditoiemtquirufpea- 

Suam  ] EU  autem  crux  vniufciiiurque  propor-  j Tus  crepuit  medius,  & dinuia  funt  omnia  vifma 
tionabilis  viribus  & llatui  fiio  . Chriiti  cruciatus  eius  At\,  1 . Ali)  (<N)uuntur  Simonem  Cytenseum 
aTlumpius. Ad  plura  enim  lenetur  fultis  quam  de*  qui  crucem  poruuit  in  angaria  MMih.iy.  Alij 
i>ilis.  ad  pluta  fanus  qium  infirmus, ad  plura  Pr«>  /equtintut  latronem  tn  finiflra  parce  crucifixum 
latus  quam  fubditus.  VnJe  .'ipofiol.uAdColojf.i.  cum  Domino  Luc.x%.  Alij  requunior  latronem 
dicit : Suppleo  quz  defunt  pafliunum  C htidi  in  in  dextra  parte  pendentem  Lmc.i  ). 
corpore  meo.  Srmpei  enim  ita ptoportiunandum  Ambiciofi  enim  crucem  patiuntur  in  angufita 
eft,  vt  vitibus  fit  onus  poitabilc,  & Itatui  compe-  obiinendz  altiiudinis:ficut  dicit  Bernsrd.  O atn> 
tens,&  quod  honorccut  Chridus.  Phdtp.\.  Sicut  bicio ambientium crux,quomodo omnes  crucians 
/emper , ira  & nunc  magnificabitur  ChtiOus  in  omnibus  places?Ec  hi  lempet  pendent  incet  czltun 
corpore  meo,  fiue  per  vitam,  fiue  per  mortem.  £c  & terram,  caelum  contingere  nitentes  Sc  non  va- 
ikidim.  Mihi  viuere  Cbddusefi,  & mori  luctum,  lemes.  Terrz  aurem  quietem  humilem  rperners- 
CjUt.  vlttm.  Vnufquifque  onus  fuum  portabir.  tes,  curo  AbfaJom  ambitiofo  in  quercu(quc  por- 
Sic  ergo  tollat  crucem  fuam  quilibet.  corunf  frudum  facit  ) pendentes  & diangu» 

Quotidie  1 vt  fempec  nouus  fu  in  ea,  nec  defi*  lati, 
ciat  ii  crucis  ialucari  mortificatione-  Hoc  fignifi-  Vanegloriofi  etiam  crocem  padancur,afiligen- 
catom  ed  Num.  . Tolle  eundos  principes  po>  tes  fc  in  vanis  querendo  gloriam : Ac  horum  cat* 
puli , Ac  fiifpende  eos  contra  folem  in  patibulisivt  nes  aues,ideft,vanotum  hominum  verba  lacerant, 
aucrtatur  furot  meus  ab  iGacl.  Principes  enim  Ac  lacerationi  oponunc , Ac  pendent  cum  pidote 
fufpenduntur, quando  principes  vitiorum, fdlicec,  Pharaonis. 

concupifcenriacariiis,&  concupifccnctaoculorom,  Inuidi  autem  etiam  crucem  habent , in  qua  de 
Acfiiperbia  vite  crudfiguntat.  Contra  Iblem  au*  profiieritaie  auciamur  bonorum,Ac  indomococ- 
cem  fufi^enduntur  , quando  quotidie  ad  orturo  dis  iui  adlidi,pendent  dtangolati  cum  Aman,qui 
noui  caloris  Ac  fiilgoris  huius  mundi  crucifixio  iniquus  interpretatur. 

hzc  teritur.  Ec  fic  furor  Domini  ab  Ifracl , viro  Proditores  autem  Ac  fraudulenti  de  quibus  di- 
pte  oculis  habente  Deum,  auertitur.t.C«r/»tk4  citor /yj.  ji.  Fraudulenti  vaia  peifima  fune  ipfe 
Semper  mortificationem I e s v Chridi  incorpo*  enirocogitaciotwsconcinnauit  adueifus  roite$.llli 
le  v^ro  circunfi;rcntes,vt  vii  a I £ s v in  corpori  (mquamjcales  in  ciuce  pendent  angudie  duc  pro- 
bus vedris  manifedecur.  hb  7. Elegit  forpendium  ditionis  Ac  fraudis.  Ac  fequuncuc  Achitophel  pro- 
nnima  mea.  Ac  motcem  olTa  mea.  1 . Ctnmh.  1 y . diiorem  Dauid  fraudulentum. 

Quotidie  moriar  propter  gloriam  vedram  fratres,  Auari  autem  intima  fua  proiicientes,Ac  animas 

quam  habeo  in  Iesv  Christo,  Acc.  a.  fuas  venales  habentes,  ficui  dicitur  EceU,  10. 
Ctrvith.j^.  Semper  enim  nos  qui  viuimus,in  mot-  Chridum  vendentes  pro  pecunia , cruciaturo  roa- 
tero  eradimur  per  I e s v m : vt  vira  Iesv  mani*  gnum  pro  lucris  terrenis  fiiAincntes , crucifixi  fe- 
ledetur  in  corpore  nodeo  mortali.  Ideo  dicit  quontut  ludam  rurpenfiun  : idi  enim  inciderunt 
fhUip.  }.  Configuratus  moiti  eius , fiquo  modo  intentationem  Ac  in  laqueum  diaboli,  quidran- 
occurram  ad  lefurrefrionem  quz  ed  ex  mortuis,  gulat  eos,  ficui  didcur  1 .Timoth.vUim. 

Ec  iequatur  roe  ] crucifixum  , ficut  ed  forma  Hypocritz  autem  crucis  fignum  Ac  cruciatum 
mez  CTucifixionis : vt  in  ipfo  rooiiatur  animalis  extra  ptztendenres,Ac  falfi  Religiofi  crucem  por- 
vita,  quz  in  me  mortua  ed:  Ac  dedruatur  corpus  tanc  in  angaria,  Aclequumoc  Simoizm  Cyce- 
peccari,  quod  egodedeuxi : Ac  condruatur  noua  uzum. 

vica,quamego  incrucecondruxi.^m.tf.Sienim  Qui  aocem  procriminibus  fuis fudinent  toc- 
complamaci  fa^i  (umus  fimilitudim  mortis  eius,  menta,Ac  hoc  Deo  blafphemando  imponunt,  au- 
fimul  Ac  refurredlionis  erimus.  Talis  crucifixio  cem  quidem  portit,Acportantur  ab  ea:fed  l^uun- 
optime  fignificaca  ed  x.Rti- 1 1 . vbi  dixeeunt  Ga-  tur  latronem  finidrura.  1 .Pttr.  4.  Nemo  vedrum 
baonitz  ad  Dauid  Demur  nobis  feptem  viri  de  patiatur  quafi homicida, aut  fiir, aut maledicus,aut 
filiis  Saul,  vt  crucifigamus  eos  Domino  in  Gabaa  alienorum  appetitor. 

Saulis.  Gjbaonitz  proclines  iniquitati  interpte-  Qui  autem  Mtiunnir  quidem  pro  malis  quz 
tantur,  qui  crucifixione  magna  indigene,  Saul  au-  commiferunc,  led  pcenitentes,Ac  fibi  culpam  dan- 
tem abucens  interpretatur , qui  ratione  ad  concu-  tes,  in  dextera  Dd  pariunrur  cum  latrone  dextro: 

fiidrenrias  abutitur.Septem  autem  filij  fui,  Teptem  & accipiunt  fpem  promiflionis  eius,  quod  fecum 
iim  capitalia  vitia  crucifigenda  ad  honorem  Do-  erunt  in  paradifo. 

tnini.  Qui  enim  fic  aucifigit  (e , vt  animalirati  Ac  Veridtme  autem  Crucifixi  funt  imitatores,aui 
▼iliis  moria(ur:incrucifixinneDominumfequicuc  Iblo  Crucifixi  amore  fe  cmcifiguni,  vel  ab  aliis 
qui  Ac  regnum  peccari  in  cruce  fua  dedruxit, Aevi,  crucifiguntur , dicente  Petr.i.CAn^mc.^  Chiido 
cz  animali  mortuus  fiiit.  Vnde  Iosa,  t i.  fignifi-  igitur  padb  in  came  , Aevos  eadem  cogitaciotM 
cans  Petri  crucifixionem  dixit : Sequere  me,  hoc  armamini.  Et  iterum  \,Pttr.i.  Chridus  padused 
cd , ad  modum  mez  crucifixionis  oportet  te  cru*  pro  nobis , vobis  relinquens  exemplum  vt  (equa- 
cifigi.  * mini  vedigia  eius.  Hk  enim  patienter  ferens,non 

Sunt  autem  qui  hoc  non  faciunt,  fcd  potius  remurmurat  per  iram  Ac  vindiciam,  non  commi- 
fufpenfi  (Ruuntur  Abfalom  in  quercu  furpenfum  natur  per  iuditiam,  peccati  regnum  dedruic.  Hic 
anter  czlum  Ac  terram  x.Reg.  18.  Alij  auten^fe  ed  de  quo  dicitur  Mortui  enim  edis.  Ac 

D,  Alhtrti  in  Euang.  D ■ Lue.  D d ) vita 


3gle 


31 8 D.  Alberti  Magni,  Ord.  Vrxd. 

vita  veftra  abrcondiueft  cum  Chiifto  in  Deo.  rplendidc:pecdi[ae(lin  inferno  : quia  lingua  cius 
Cum  autem  Chr iftus  appamciic  vita  vcftta,  tunc  cruciabatur  in  flamma  gchconx. 

& vos  apparebitis  cum  ipfo  ingloria.  Alia  tamen  huius  expolitio  cll:quia  falus  ani- 

Chhfto  conflxus  fum  ciucitviuo  autem  ego,  iaro  i mx  in  boms  dclc<fVantibuscurpus,pionitaiem  in- 


non  ego,viuit  vero  in  me  Chriflus.Hoc  elt  igituc 
quoddicit  formam  nobis  dando,inqua  fequanmr 
Cum  : quam  formaro  Martyres  pr*  exteris  te-  ^ 
nuerunt.  Imitati  fune  tamen  etiam  Confeflbres,  | 
feipfos  auciflgeodo. 

Qui  enim  voluerit  animam  fuam 
faluam  facere,  perdet  illam  : nam  qui 
perdiderit  animam  luam  propter  me, 
faluam  faciet  illam.  Quid  enim  pro- 
ficit homo,fi  lucretur  vniuerium  mun- 
dum , fe  autem  ipfum  perdat,  & detri- 
mentum fui  faciat  ? Nam  qui  me  eru- 
buerit & meos  ferraones,  hunc  filius 
hominis  erubefeee  cum  venerit  in  ma- 
ieAate  fua& Patiis  & fantflorum  An- 
gelorum. 

Eius  quod  dixit  tangit  hic  ratiorres  petfualluas. 
Tangit  amem  hic  rationes  tres : vnam  quidem  per 
coniequentiam  perditionis  ad  falutem  anima-: 
aliam  autem  econira  pet  confequentiam  falutis  ; 
ad  perditionem  : tertiam  autem  per  comparatio- 
nem lucri  temporalis  cuiufcunque  ad  ammx  per- 
ditionem. Primaiacioefl  hxc. Quicunque  volue- 
rit animam  faluate  , fequitur  quod  perdet  eam: 
quia  ad  falucem  animx  fequitur  perditio  eiufdem. 
Sciendum  autem,  quod  anima  dicitur  hic  ab  adu 
animandi.  Vnde  anima  fumicut  hic  prout  animat 
corpus  Ei  fecundum  hoc  anima  intendit  corpori, 
& corporis  delegationibus  , & corpoceis  vtilita- 
tibns;a  quibus  etiam  diciiui  animalis  vita.  Qui- 
bus intendere , & faluate  tales  dele^ariones  Ime 
contriflancibus , & tales  faluate  vtihiaces  flne 
damnis, efl  perdere  fecundum  caufam  metitoriam 
eandem  animam:quia  tunc  eiic  cum  contriflanti- 
bus  eam  xternalitef  in  inferno  , 6c  in  damnis 
xcemorum  gaudiorum.  Et  hoc  efl  quod  dicitur 
Joan  1 1 Qui  amat  animam  fuam,  perdet  eam;& 
qui  perdiderit  animam  fuam  propter  me»in  vitam 
xtetnam  cuflodic  eam.£rci/.i8.  Si  ptxfles  animx 
tux  concupifccntias  fuas , faciet  te  in  gaudium 
inimicis  tuis.  Ab  huiufmodi  anima  dicitur  homo 
animalis  & brutali$:quia  anima  quando  immergi- 
tor corpori, & incendit  per  appetitum  in  quinque 
corporis  fenfus,  animalis  & brutalis  eflicitur.  i. 
C«nntb.  a-  Animalis  homo  non  percipit  ea  qux 
funt  Spiritus  Dei.  Stultitia  enim  efl  illi:quia  fpi- 
ritualiter  examinatur. 

Qui  ergo  [voluerit  ] voluntate  irrationabili 
[animam  fuamjhoeeft,  animalem  motum  anjinx 
[faluam  facere  1 hoc  efl,  in  delediabilibiis  fuis 
(iluarerille  [perdet  eam  ] quia  aim  illa  faluie  per- 
dita 0e  mortua  efl  anima  xcemalirer.  i . Timah.  (. 
Q^  in  deliciis  efl , viuens  mortua  efl.  Vnde 
Li4C.  i 2.  dicitur  ei  qui  dixit : Anima  habes  multa 
bona  prxparata  ad  annos  plurimos  , Comede  6c 
bibe  & epulareiStulte  hac  nofte  repetent  animam 
tuam:&  ea  qux  prxparaflt,  cuius  eruntlEt  fle  per 
hoc  quod  putauir  faluare  animam,  perdidit  eam. 
Eadem  enim  animalis  vita  , qux  dclccflataefl  Sc 
iUuau  Lmc.  i 6.  in  diuite  epuione»qui  epulabatur 


ducit  in  anima  ad  concu^ulcemias  carnis  ; Sc  quo 
aliquis  plus  delediaiut  in  animalitate , eo  pius  ad 
concupilcendu  piomis  eflicitur:fle  quo  plus  ad  ta- 
lia pronus  eflici(ur,eo  plus  ab  appetitu  vetoru  bo« 
notura  & honeflocuiii  elongatur ; quia  pronitas 
concupifceniiarum  adirait  bonura  naturale,  quod 
in  veris  & in  honeflis  & diurnis  bonis  na'uraliter 
delebatur.  Et  vocatut  bonum  naturale  animx 
quod  inefl  fecundum  ipfam  , Sc  non  inquamuin 
eil  in  corpore.  Et  tic  dicit  quoddeledla- 

tio  in  commutabili  bono  mala  efl,tnquantum  adi- 
mit naturale  bonum  animx.  Et  fle  quo  aliquis 
faluac  animam  in  animali  deledIaiione,co  adinui 
bonum  naturale.  Et  fic  etiam  hic  perdit  animam 
fecundum  naturale  bonum  eius.  Sic  imelHgicut 
illud  Lhc.  i p quod  filius  prodigas  petdidit  fub- 
ilantiam  fuam  , boni  fcilicct  naturalis  , vtuendo 
luxuriufe  cum  meretricibus.  Sic  illud 7.  Po- 
(uifli  rac  contrarium  nbi:&  fadus  funtmihimet- 
ipfi  grauis.  Ex  eo  enim  quod  contrari)  fumus 
Deo  in  bono  naturali , nobis  geaues  efficimur. 

Nam  qui  perdiderit  ] per  contrarium  [ ani- 
mam fuam  ] a faluantibus  eam  fecundum  ani- 
malem motum  Sc  deledationem  [ propter  me] 
hunc  finem  ponendo, quod  fubtrahitfibidelcdan- 
tia  propter  me  [ faluam  faciet  eam  ] & in  vitam 
xtetnam,  & in  bono  naturali  in  hac  vita.  Dicit 
aurem  [ propter  me  ] quia  quidam  Pholofophi, 
Stoici  vocati  quorum  princeps fiiit  Socrates.  & 
magnus  Imitator  fuit  Crates  Philofbphus,muUoin 
abfiinuerunc  i deledabilibus  corporis , proptci 
honeflatem  vinuiis , Sc  faluam  fecerunt  animam 
fecundum  falutem  boni  naturalis.  Sed  quia 
propter  Deum  non  fixerunt  , ideo  in  vitam 
xtetnam  animam  non  faluauetunr.  Chriflus 
enim  efl  oflium  vitx  xternx  : Sc  qui  non  in- 
trat per  Chnflum  . non  faluatur.  /omm.  to. 
Ego  fum  oflium.  Permefiquis  introierit,  faU 
uabicur  : & ingrediecor  & egredietur  , Sc  pafcua 
inueniet.  Per  falutem  ergo  animx,  bomo  adepto 
bono  naturali  perdie  animam  , & mutatur  in  E>e- 
fliam.  ^/.</m.4  8.Homo  cum  in  honore  eflct.non 
intellexiccomparaiuseft iumencis  infiptcniibus, 
Scc.  Per  perditionem  vero  animx,  tedit  a befliali- 
tate  ad  falutem  animx  verx  : ficut  dicitur  Ddmet. 
3.  In  ipfo  momento  rediit  ad  me  fenfus  meus  , Sc 
ad  honorem  decoremque  regni  mei  penieni.  Hoc 
ergo  eflquod  dixit. 

Quid  enim  ptoflde]  Tertia  ratio  efl^  compa- 
ratione vcilitacis.  Etefl  fenfus.  Qiiia  perdita  fub- 
flantia  propter  quam  diligitur  quicquid  appetitur 
in  mundo,  totum  aliud  inutile  efficitur.  Et  hocefl 
quod  dicit  [Quid]  hocefl,  ad  quid  [profleie  ho- 
mini?! qui  rationalem  , immortalem  , Sc  ad  bona 
honefla&  ziema  ordinatam  habet  animam  [fl 
vniucr(ummundum]quoad  mundanas  delegatio- 
nes Sc  vtiltcates  [lucretur]  in  conaipifccnciis  om- 
nibus viuens  [fc  autem  ipfumjfccundum  quod  eft 
ipfe  in  imagine  Oei  confideratus,  quia  fic  cfl  ho- 
mo fecundum  quod  homo  : dicit  enim 
phiMt  quod  homo  fuiA  iinclledus  efl  [ perdat  ] in 
bono  naturali , vcl  aJ  zternam  vitam  [ Sc  detri- 
mentum fui  faciat  ] quia  quanto  inbrtitaltbus^ 
mundanis  delebatur , tanto  magis  in  bono  natu- 


'jjgitized  by 


■M 


in  Euang.  D. 

tali  diitiinu>cur,&  i rero  bono  elongacur.Et  tunc 
etiaro  lilud  quod  ma)e  dilexic,in  totmciuuin  con- 
uertitur.  Sic  enim  dicirur  4 Creaturx  in 

odium  fadlx  fanc>  6c  in  mufcipulam  pedibus  inH- 
pientium.  Ifta  eft  unea  de  homine  nata » dt  deuo- 
lans  honinero.  />4.14.  bubcec  leftcrnetur  tinea» 
& operimentum  tuum  eruntvermes.Hoceftden 
tiimlu^um  quod  hominem  vc  gluten  tenet  > ne 
procedat  ad  ^na  naturalia./y^iac.i.  V«  qui  mul- 
tiplicat non  lua.Vc  quid  etiam  aggiauat  contra  (e 
denfum  luturo  ? Subiungii  autem  viierioccm  pro- 
bationem » quod  deitimcntum  fui  faciat » qui  lu- 
craitdis  intendit,  dicens. 

Naro  qui  me  erubuerit  ] Duo  tangit : erube- 
icentiaro  Dei , & erubcrcennaro  fecmonum  Oei. 
Loquirurde  hi^ , qui  animam  faluant  praeferuan- 
do  eam  a tormentis : & vc  faluenc  eam » negant 
confcfliunem  veritatis  hdei  6c  iuftttiac : de  quibus 
diot  AiMth  I o.  Nolite  ci  nece  eos  qui  occidunt 
corpus , & poH  hzc  non  habent  amplius  quid  fa- 
ciant- Quin  potius  timete  cum, qui  poAqUam  oc 
cidene  corpus , habet  poteftarem  perdere  animam 
in  gehennam.  Qui  ergo  lic  volens  faluare  ani- 
mam, przleruans  eam  a itiditia  mortis  . quxfi- 
tus  ad  pmnain  [ me  ecubuetu  ] hoc  ed  , me  pro- 
pter erubercentiam  negaueiic[&]erubueric  [meos 
fermones]  hoc  ed  » negiucric  vetos  elle  (etmones 
meos  . qui  randiBcant<i&  faluant  animas,  /«air. 
17.  Sandihea  eos  in  veritate.  Sermo  tuus  veritas 
ed.  Audlotem  igitur  veritatis  & veritatem  pto; 
pcci  faluiem  temporalem  aoimz negare,  ed  Qui- 
dum & fermones  fuos  erubelcerc.  Et  hoc  ed  na- 
cucz  hominis  vt  homo  ed,  contrarium:  quia 
( deut  dicit  Ddmdfcenm)  verecundia  ed  timor» 
TeJdigade  turpi  a^u.  Confiteri  autem  Chiidum 
audloiem  veritatis  ,&  veritatem  » honellum  ed 
& non  turpe  :&  ideo  talis  erubefeentu  proprie 
habet  poenam  debitam.  De  his  aurem  qui  in  tur- 
pibus non  ecubcrcunt , dicitur  6.  Confud 
runt,quia  iniquitatem  fecerunt : quin  potius  con- 
judone  non  funt  confud  , & erubefeere  nefeie- 
runc.  De  etubefcentibus  autem  vere  in  turpibus 
adis  due  perpetratis,  dicitur  Itrem.  juConfufus 
fum  & erubui  : quoniam  didinui  opprobrium 
adoiefeemiz  mez.  Dc  Deo  autem  & fetmone 
eius  nullus  debet  erubefeere.  If^.  ^o.  Domi- 
nus Deus  auxiliator  meus » & ideo  non  dmi 
confufu'. 

Qui  ergo  erubuerit  Deuro  & fermorves  verita- 
tis eius  [hunc  filius  hominis  ] in  iudicio  com 
muni  [ erubefeee]  hoced,  ad  modum  erubefeen 
tis  habebit  (e  ad  eum , in  eo  qnod  auertet  faciem 
fuam  ab  eo » ac  d non  nofcac  euro , & vitoperium 
habeat  de  notitia  eius.  M*rh.  7.  Condteboreis, 
Quia  nunquam  noui  vos.  Pfslm  1 f . Nec  rocmoc 
ero  nominum  eorum  per  labia  mea  [ cum  vene- 
rit ] iudicare  particulariter  pod  mortem  cuiufli 
bet » vel  vniucrfalicer  in  iudicio  communi  [ in 
maiedate  fua  ] L**c.  1 1.  Amodo  videbitis  Filium 
hominis  venientem  in  nubibus  & maiedate. 

\ . Ecce  veniet  cum  nubibus,  Sc  videbit  eum  om- 
nis oculas,  & qui  eum  pupugerunt.  Dsnitl.yAn 
nubibus  czii  Filius  hdminis  venit  , & vfquc  ad 
antiquum  dierum:&  in  confpe^u  eius  obtulerunt 
eum  & dedit  ei  potedacem  , honorem»&  regnum; 
& omnes  populi , tribus , & linguz  ipd  feruienr. 
Et  hoc  ed  quod  (equitur  [ & Patris  ] quia  lean.  y. 
dicitur»  qur^  Patet  dedit  ei  iudicium  facete , quia 


!-aic.  Cap.  I X.  319 

Filius  hominis  ed.  Nolire  mirari  hoc.  In  forma 
enim  humana  in  qua  indicatus  ed»  iudicaturus  ed 
viuos  6c  morcuos.Ec  hoc  patet  i maiedate  Patris. 
/•4«.  y . Paicr  rson  tudicai  quenquam  : fed  omne 
iudicium  dedit  Filio.  Non  enim  iudicac  Pacet  iu 
forma  & maiedate  Dei : (cd  omne  iudicium  dedit 
Filio  perheere  in  forma  ferui.  Et  tunc  implebicut 
quod  dicitur  Jft.  y 1.  Ecce  intelligccferuus  meus» 
& exaltabitur,  & eleuabituc,&  fublimis  erit  valde 
[&  fandorum  Angelorum  ] qui  (Icut  minidri  iu- 
dicabunt , & per  miniderium  tn  iudicio  appare- 
bunt. MAtih.  I ).  Mittet  Angelos  (uosqui  colli<< 
gene  de  regno  eius  omnia  fcandala.  Item  ibuUm» 
Exibunt  Ar^eli  & micteni  eos  in  caminum  ignis: 
ibi  er  It  detus»ficdridor  demiunv  Hoc  ed  ergo  quod 
dicit. 

Dico  autem  vobis  vere»  funt  aliqui 
hic  ftantcs»qui  non  guftabunt  mortem 
donec  videant  regnum  Dei. 

Hic  incipit  pars  illainquadocecadquidfeque- 
dus  edChrtdus:quonii  (icut  (Ruendus  ed  per  for- 
mam Paifionis » ita  'equeodus  ed  ad  gloriam  Re- 
lurredionis,quam  przmondrac  in  claritate  trans- 
nguracionis.  Et  hzc  pars  diuidicur  in  duas  par- 
(es»in  quarum  prima  promittit  odenfinrsem  mius 
gloriz  non  omnibus , fed  quibufdam.  In  fecunda 
autem  exhibet  (icut  proroilic-In  prima  harum  tria 
facit : per  modum  conlblationis  Difdpulos  allo- 
quitur, aderctooem  veritatis  przmittir,  &pro* 
milEonem  fubiungit.  Dicit  ergo  primo  conlola- 
corie. 

Dico  autem  vobis  ] Acquiliciuc  exponendam 
ed : quia  hoc  nobis  ad  omnem  confolationan  ed 
diiduin.  Huc  enitD  didium  cd  vere  ami^  is»de  qui- 
bus dicit  loArt.  i y.Vos  dixi  amicos:quia  quzcutv 
que  audiui  a Patre  meo  » nota  feci  vobis-  Vobis 
ergo  amicis.  Vobis  qui  in  tribulatione  podmri 
edis  animas.  Lmc.  11.  Vos  edis  qui  permanddis 
mecum  in  tentationibus  meis.  Vobis  ( inquam) 
pudllis  quibus  hzc  reuelanda  funt.  Mtuth.  xi. 
Conhteot  tibi  Pater  quia  abfeondidi  hzc  ^ fa- 
piencibua  & prudentibus,  dc  reueladi  ea  paruulis. 
Vobis  igitur  dico  [ Vere  ] adertionem  ponendo. 
H:br,  6.  Pollicitationis  fuz  Deus  voleru  hzrcdi- 
bus  confitmare  termonem, incerpofuit  confili|  fui 
iufiorandum;vc  per  duas  immobiles  res , qu  hus 
impoQtbile  ed  mentiri  Deum.tirmidimom  habea- 
mus folatium.  Tu.  1.  ptomifit  qui  non  menrituc 
Deus. 

Sunt  aliqui]  Petrus  , loannes , & lacobus » ad 
omnia  redes  idonei,  & omni  exceptione  maiores. 
Ifd.%.  Adhibui  mihi  tedes  hdeles , & accelE  ad 

Eirophetidam  [Aliqui]aucem,nou  fpecialis  fami- 
iariratis  ed  idorum  Apodolocum , qui  pre  czte- 
risadlecretaDei  admittuntur,  dc  per  quos  aliis 
l^reta  Dei  panduntur.  Et  tignum  fuit  illos  in  ve- 
ritate Dei  magis  fuilTe  illumioacos , dc  in  chariia- 
te  Dei  magis  fuide  accenfos , 5c  in  gearia  magis 
fuideconntmatos.  Et  ideo  ad  omnia  Deifecreta 
prz  czteris  eliguntur: ticui  Moy(«,  & Aaron  , 6c. 
lofue  in  veteri  tcdamento:Moytes  plus  erat  illu- 
minatus : Aaron  autem  facundus,  in  his  quz  po- 
puli fuerunt  magis  erat  ac€epius:Ioruc  autem  ad 
tlngulare  miniderium  legitlatoris  eleidus.  Vel 
Moyfes  in  mandatis,  Aaron  in  facriEciis , lofue 
Dd  4 in 


JIO  D.  Alberti  Magni,  Ord  Prasd. 


y in  praeliis  fub  Domino  pro  popoto  fecerunt.  1(H 
ergo  funi  (ignamer[  alir^ui  J vocati  [hic]  me* 
cum  & vobilcum  [llamcs]  afliitcnccs.  Bene 
ftimesqui  rriiit  i»iinc  l'mt  creCti.  Pfutm.  Ma- 
ne aftabo  tibi  6c  videbo : (fuonum  non  Deus  vo 
lens  iniqiitutem  (u  es.  Ei/ch.  i.  Fili  hominis  fta 
fuper pedes (uos.  Pf.flm.in.  Scanceseranc  pe- 
des nodri  in  atriis  tuis  tenihlem. 

Qui  non  gudibnnc  mortem  [ hoc  e(l»  mor- 
tem non  expellentur  temporalem.  Gullus  enim 
quidam  t i^us  cd.vr  dicir  /’  ;i/«'«pi.Ta‘lu  autem 
•maricudinis  (parationis  corporis  & anmiac  mors 
iemitur.  Vel  dicatur,  quoJ  mors  temporalis  non 
e(l,  mli  quidam  uanficocius  gullus  muttia-  Mors 
autem  «tcf na  ta^his  mortU  cll  pexpcc-jut-  Sap.  5. 
ludocum  anim  c in  manu  Dei  ftiat : & non  cangee 
illus  tormentum  mortis:  vifi  fitnr  oculis  inhpicn- 
tium  mori,  illi  autem  funt  in  pace.  Sic  ergo  etiam 
mortem  temporalem  non  gultabunr. 

Donec  videant  ] corporalibus  oculis.  Luc.  10. 
Beati  oculi  qui  vident  qnx  vos  videtis,  & audiunt 
qux  vos  auditis.  Pr$ntrb.to.  Oculum  videntem, 
& aurem  audientem  : vrimque  creauic  Dominus 
[ R.cgmim  Dei]  hoc  cl>,  decorem  & clatitatem 
beatitudinis  regni  Dei  in  trausligatationc,  in  qua 
legni  Oci  ciaticas  prxmonflratur  Dicunt  tamen 
quidam  regnum  Dei  hicdrUcacioncm  Eccclelix 
fignilicare.quam  longo  poft  Rcfurreflionem  rem- 

fiore  . viuens  loannes  mortalibus  confpexicocu 
is.  Sed  pnmum  ed  melius  fecundum  licetam. 

10.  ludum  dedmete  Dominus  pervias 
redas , & odendit  illi  regnum  Dei.  Extd.  j \ 
Ego  odendam  tibi  omne  bonum  : inuenidi 
enim  gratiam  cotam  me>  & teiprmn  noui  ex  no* 
mine. 

Faftum  cft  autem  poft  h*c  verba 
(cTC  dies  odo , Sc  airumpfit  Petrum, 
&Ucobucn,  Bcloanncm  , Scafccndic 
in  montem  vc  oraret. 

Tangit  hic  didx  promidionis  exhibitionem, 
dc  dicit  tria ; quando  Icilicet,  & coram  quibus,  & 

3'ualjter  trivh^uratio  fa^a  ed,&  in  ipfa  regni  Dei 
ecorodenfii  ed  Deprimo  auiemdicic  [ Pa^um 
ed  autem  ] per  l^ei  prxhnitioncm  (ecimdum 
quam  om  iia  perfecit  Chridus  [pod  hxc  verba  ] 
promiutonis  & confeflionis  Petri  [ fere 
dies  o£lo  ] 

Coiurarium  videntur  dicere  M-vth.  17.  fic 
qui  dicunt  pod  dies  (ex  acciJi(T&  Ad 
hoc  refponJet  , quod  5c 

A^atc.  non  numerant  primum  pro«ni(Coiiis  diem 
& vUimum  in  quo  fada  ed  transfiguratio,  fed  in 
cermedios  umum  Ccx.Lhcm  autem  connumeratis 
t primo  & vitimo  dicit : Pod  dies  odio  [ Fere  ] au 
cem  dicir , q>iia  dies  virima  vfque  ad  tcuolutio 
nem  eiufdcm  horx  , in  qua  primo  die  promidto* 
nem  fecit , nondum  completa  fuit , licet  ellet  iam 
itKhoata. 

Quzrir  aurem  Cb  yfofi.  Quare  ranrumdidulit 
exhibere  promidionem  i Et  terpoiulcc , quod  hoc 
fecir  ad  dedderium  Difcipulornm  accendendum. 
Sofpiraturenim  in  rem  dilatam  qux  promiHaed. 
Ettutrh.  I Spes  qux  differrur,  affligit  anim-im. 
Lignum  vitx  dedderium  veniens.  Atiam  caufant 
tfOgnant  quidam : quia  inteiim  corda  Difcipulo- 


rum  ad  videndam  clarttat  is  ftix  fpedem  prspara* 
uit.  hixt  SandliEcamini  in  crallinum  , hoc 
ed,  in  fiiriirnm.  Cras  enim  faciet  Duminus  imec 
vos  nmabilia.  Alia  5e  terna  caufa  e(le  potuit: 
quia  adhuc  rnrb.ts  dimicrcte  apre  non  potuit , vc 
familiariter  familiaribus  fuam  ofterJercr  clarita- 
tem. Et  i.deo  dixit  f <pra.  Vobis  datum  «1  nolle 
myderium  regni  i;>ei.  exteris  autem  in  parabolis. 
Viide  ExU.  19.  pcxc-pitur  ne  uybx  montem 
afeendant , nec  bedix  pafcantur  ecomra  mon- 
tem in  quo  Dominus  in  maiedate  voluit  rcue*- 
lari. 

A/ii(iee  amem  quarta  caufa  ponitucrqiiiadiet 
0^0  Hint  0^0  mentis  i]h'dtationes , qux  nifl 
prius  perRciaimir,  non  videbitur  Dominus  trans* 
Hguratus : quarum  prima  ed  fidei.  Secunda  io- 
telle^is  doni.  Tertia , faptenrix  doni.  Quaria, 
bearitudinis  que  didrur  munditia  cordis.  Qiinia 
ed  frii^iis  fpirirusqni  GMdt  f.  vocaiurfides. 
Et  dicit  ibi  Gt«f.  qimd  fides  ed  inuilibiliiim  cet- 
ritiido.  Sexta,  illndrarionis  fpiritus.  Septima, 
vifionis  huclledus : Sc  o^aua,  extafis  fine  raptus. 
Fides  quidem  ed  lumen  vernatis  per  fpeciilum 
inxnigmate.  1 C>rinth.  1 j.  Videmus  nunc  per 
fpeciilum  in  xnigmare. 

Imelle^bim  aurem  dat  Deus,  vrdkirGfeg*» 
rim,  cum  de  auditis  in  do^rina  6c  fcriptura  men* 
tem  illuminat.  1.  Eimaik  i,  Inrellige  qux  dico. 
Dabit  enim  tibi  Dominos  m omnibus  iiitel* 
iedum 

Sipienria  aurem  donum  , ed  illudratio  mentis 
acquifitapet  faporem  dtuinorum  aitifTimotum, 
qua  homo  patiendo  in  (e  diuina  , dilcit  magis 
quam  per  auditum  & vifum  accipiat  :ficut  dicic 
Pfalm-  i t . Gudate  Sc  videte  quoniam  fuauis  ed 
Dominus.  Eri.  Petr.  a.  Sitamengudadis  quo* 
niam  dulcis  ed  Dominus.  Sic  dicir  Dt»  Bea* 
tum  Hierocheiim  diuina  didicide.  Itrem,  )i.  Non 
docrbit  vnufqujfque  proximuiti  fuum  , &vnuf* 
quifqtie  fratrem  fuum  , dicens ; Cognofee  Domi- 
num: quia  omnes  feiene  me  i maiore  cotum  vfqi 
ad  minorem  eornm.  Er  loquitur  de  Apodolis. 
Sdp.j.  Spiritus  fapiaitix  per  nationes  inanimas 
fandlas  fe  tian$finc,amico$  Dei  & Pcofdiecas  coo- 
llituit. 

Munditia  autem  cordis  ed,  de  qua  didtuc 
M4tth.  f Beati  mundo  corde  : quoniam  ipfi  Defi 
videbunt.  Mundum  enim  cor  Iplendoreni  accipit 
diuinum.de  efficitur  fpecalum  (inemacula,&  ima- 
go in  qua  reprxfentaciir  Deus.Et  ideo  Deus  con- 
fpicitiir  in  eo  ficut  lux  in  fuo  luminari  qiu>d  im- 
plet Hl  ideo  de  Apodolis  dixit  Chridus 
Vosedis  lux  mundi.  £c  iterum.  Nemo  accendit 
lucernato  ,&  ponit  eam  fub  modio.  Fides  autem 
qux  ed  certitudo  inui/ibiliuro  > ficut  dicic  G*l.  $. 
cd  cerrum  fidei  experimentum,  per  infpiratiooem 
fuperni  luminis  acceptum. 

Et  quia  hoc,  gudus  quidam  & referio  ed  in- 
cellcAus  per  veritatis  expetimenriim : ideo  gudus 
vocatur  & fni^us.  Dicit  enim  jdHgnfiimu  in 
lib.de  D»n  i>t4t  rbri^iA>r4,  quod  fruimur  cogni- 
tis , in  quibus  voluntas  delegata  conquiefdr.  Ec 
hxc ed  magna  illuffratio  xtemi  luminis,  de  qua 
dicit  i.  Certm.^.  Deus  qui  dixit  de  te- 

nebris lumen  fplendefcere , illuxit  in  cordibus 
nodris  ad  illuminationem  fcicncix  Euangelii 
Chridi. 

Spiritus  fandi  autem  illuroiiiado  ed  quando 
lumine 


''ig  ii^ea  by  Coogie 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  I X.  321 


lumine  fuo  format  nns  fplritus , a<l  diuinz  ima- 
ginis configuraiionem  : vt  illuArati  fare  pofli- 
mus  panitcnciam  ipriusrAcut  Moyfcs  rcfplenduit 
ex  conibccio  fermoiiis  Dominiin  monte 
Et  de  hac  loquitur  jipojhhn  i.Carinrh.^.  Nos 
omnes  reuetata  facie  gloriam  Domini  fpcculan- 
tes,  in  eandem  imaginem  transformamut  i clari- 
tate in  claritatem, ranquam  ii  Domini  Spiritu. 

Viiio  per  intelledlum  cA  per  lumen  quod  vo- 
catiK  theophania.  Theophania  autem  cit  lumen 
^ Deo  dei^ndens  in  intclle^um  , in  cuius  aAu, 
hoceA,  complemento  ageme  , videntur  ea  qux 
Deus  vuJe  reiiclare : ficut  colorata  videntur  fub 
adlu  8c  per  a^um  luds.  i.Corimh.^.'Deui  qui 
dixit  de  tenebris  lumen  fplendefcere  , illuxit  in 
cordibus  noAris  ad  illuminationem  fcicniix  cla 
riucis  ChiiAi.  Io  lumine  tuovidebi- 

tnos  lumen. 

Raptos  autem  eA  , quando  excedentes  omne 
quod  creatum  eA,  in  nullo  «1  corpore  retenti,  vi- 
demus eum  Acut  eA,  & ficui  in  czlcAi  hicrarchia 
vident  eum  beati.  Et  hoc  eA  rapi  cumP4M/0ad 
tertium  czium  t.Cari;>r/r  1 1.  Sed  hoc  contingit 
tapiim  , & non  diu  permanet.  Quia, ficut  dreie 
, iterum  rcrutbetur  mens  fblitis , Sc 
mrahicur  mole  corporis.IAa  funt  arma  lucis, qui- 
bus in  die  honeAe  poA  lucem  ChriAum  ambu- 
lamus.^t>m.  I j.Po  A hos  ergo  dies  faAum  cA  quod 
hic  dicitur. 

Et  aAiimpfit]  Tanglr  hic  coram  quib.isfada 
eA  iAa  transBguratio,  Dicit  autem  quinque  : af 
fumptionem , airumptomm  nominationem , no- 
minatorum fociaram  Abi  aAcnAonem,afcenden 
tiumeleuationis  verticem,  in  vertice  autem  mon- 
tis orationem.  AlTumpcto  autem  tradlus  cA  ad 
fumemem.  Sumens  autem  nos  Deus  eA  : quia 
vinus  fupertor  aAumit  inferiorem  & attrahit 
eam.  Pfilm.ti.  Domitii  cA  aAumprio  noAra,  & 
fan^i  Ifracl  tegis  noAri.  PciAcitiir  autem  tragus 
iAe  tribus : charicate, veritate, & hxAone.  Chari- 
tas  trahit  in  afFedlu, vetitas  in  imellc(Au,&  hzAo 
io  fpiritu. Primum  caliditarc, fecundum  illumina 
tionc,tcrtium  fpiritus  puritate.  Ecch.^.  Funicu- 
losttiplex  difficile  rumpitur.  De  tradlu  chaciia 
tis  lerem.i  t . In  charitate  perpetua  dilexi  te  : ideo 
attraxi  te.  De  attra£ku  veritatis  Pfjlm.41.  Emitte 
lucem  tuam  Sc  veritatem  tuam  : ipfa  mededuxe 
ronc  adduxerunt  in  montetu  fandum  cuum,6e 
tn  tabernacula  tua.  De  hzAone  fpiritus  t.Cor.6. 
QuiadhzrecDeo  vnus  fpiritus  cA-  Vos  ' 

qui  adhiretis  Domino,viuiiisvniiiern./y?»/>7i.6i. 
Adh.TA(  anima  mea  poA  te  : me  fiifccpit  dextera  ' 
tua.  Hoc  igitur  modo  afTumpAi,  plus  intus  Arin- 
gens  quam  extra  vocans. 

Pemim,&  lacobum,  loannem]  Dicit  aurem 
imcrlintdru  quod  tres  alKimpAt  : vt  in  tribus 
idoneisteAibustorus  mundus  crederet.  Dei»f.»7. 
In  ore  duorum  vel  trium  ceAium  Aabit  omne  ver- 
bum. AAiimpAt  Pertum  vt  dicit  G.V/4  qui  claues 
regni  czlotum  accepit.  6.  Tibi  dabo  cla- 

ues regni  czlorum.  AAampAt  lacobum  , A/rer/»- 
wr4r« , qui  primus  inter  ApoAolos  foliam  Atcer- 
dotale  accepit.  Sed  illc  fuit  lacobus  minor  qui 
vocabatur  lacobus  Alphzi,  qu»  primus  fuit  Epif 
copus  lerofolymitanus.  Et  hoc  non  concordat: 
quia  M4t/h.  17.  Ac  dicitur: AfTmnpAt  I e s v s Pe- 
trum , Sc  lacobum  , & loannem  fratrem  cius , Sc 
duxit  illos  in  montem  cxcclfum  feorfum,&  trans- 


Aguracus  eA  anteeos.  lacobus  autem  frater  loan- 
nis , Alius  cA  Zebedziqui  dicitur  lacobus  maior, 
& ille  folium  facerdotalc  nunquam  accepit.  Ad 
hoc  dicendum  , quod  reuera  lacobum  maiorem 
alTiimpAtqui  fuit  Alius  Zebcd.ci.  Et  quod  dicit 
j4tnb’of.  in  Glfjf.  tntertine4n  , exponendum  cA 
de  folio  czlcAi : quia  primus  inter  ApoAolos 
martyrio  coronatus  cA  : Sacerdos , &:  hoAia  in 
A>lio  czii  inchronixatus.  Pafli  fune  quidem  ante 
eum  quidam  Sandli,Acut  Stephanus : fcd  ipfe  pri- 
mus inter  ApoAolos  palfus.  jiei.  t i.Qccidit  He- 
rodes lacobum  Aatrem  loannis  gladio,  loannem 
accepitjficut  dicit  tnterhneMru^col  niaicc  in  ctucc 
committitur.  /«4>r.  19.  Mulier  cccc  Alius  tuus. 
Deinde  dicit  Diiopulo : Ecce  mater  tua.  Et  ex  illa 
hora  accepit  eam  Difcipulus  in  fuam.  Specialis 
ergo  dile^ionis  ad  iAos,iAa  qux  di£ta  funt.  Agna 
funt. 

Poffer  tamen  dici  quod  per  iAos  tres  iniellt- 
guncur  tres  Aacus  faluandorum  in  EcclcAa  Pec 
Petrum  quidem  Przlaii , per  lacobum  adini , in 
luAa  feculi  & tenutionibus  colluentes.  Per 
loannem  autem  contemplattui,in  peiAore  Domi- 
ni in  ccena  deliciarum  fpiritus  recumbentes.  Qui 
etiam  Es.ech.  1 4.  AgniAcantur  per  Noe,Daniel,dc 
lob,qui  liberabunt  animas  fuas.Per  Nocqui  rexit 
arcam  Przlati.  Per  lob  dolentem  aAiuJ, circa  fre- 
quens miniAerium  occupati  Actutbati.  PerDaniel 
viAonibits  Dei  vacantem  , AgniAcanturcontem- 
platiui.  Hos  igitur  aifumpAt  vr  omni  Aatui  £c- 
cleAx  fucurz  Rcfiirredrionis  decus , iam  in  Agura 
przmonAraretur./y4/m.79  Qui  fedes  fuper  Che- 
rubin,  manifcAare  coram  Ephraim,  Ben|arain,& 
Manafle.  ChriAus  enim  in  maicAate  fedee  fuper 
omnem  plenitudinem  feientix.  Pfahn.t  iSMxti- 
bilis  fadfa  eAfciemiaiua  ex  me: confortata  eA,& 
non  potero  ad  eam.  Apparer  autem  in  Agura  qua- 
dam claiicacis  coram  Ephraim  AudiAcantibusin 
adionc  : Benjamin  Alio  dexrerx , Przlatis  in  re- 
gimine : Sc  ManaAe,hoceA,rcligioA;  contemplan- 
tibus in  exteriorum  obliuione.  Tres  igiiur,&  hos 
eres  illis  aAumpAt  de  cauAs. 

Et  afcendic]  iairi  enim  cleuata  eA  magniAcen- 
tiafua  fuper  czlos,  cum  fpecies  fua  etiam  fpedes 
czIcAcs  cxccAit.  AfeenAones  enim  iam  in  corde 
fuo  difpofuic  in  hac  valle  lacrymaium . quando 
Difcipulis  quam  altus  cllei  in  maieAate  demon- 
Arauit.  Ameenim  admirabile  fuic  nomen  Aium 
in  vniuerfa  terra  (>er  oAcnAonem  fapiemix  in 
verbo  , & per  vifam  potentiam  in  Agnis.  Modo 
atitem  fecundum  di^um  Sapient. y.  SpecioAor 
cfAcicuc  fole,  & fqper  omnem  difpoAcionem  Ael- 
larum  luci  comparatas  iniienitur  prior.Lucienim 
fuccedic  nox  : claritatem  autem  cius  nihil  porcA 
offufeare.  Bene  ergo  afeendit , qui  Ac  coram  Dif- 
cipulotitm  oculis  exaltatus  afcendic , qui  ocuios 
& corda  Difcipulorum  ad  hzc  confpicienda  af- 
cendere  facit  Baruch  f.  Sca  in  excelfo , &:  vi- 
de iucunditatem  ^ Domino  Deo  tuo  tibi  ve- 
nientem. 

In  montem]  Montem, inquam,Thabor,qui  ve- 
niens lumen  interpretatur.  Pfalm.Si.  Thabor  Sc 
Hermon  in  nomine  tuo  exultabuni : tuum  bra- 
chium cum  potentia.  Brachium  in  quo  cA  virtus 
Patris,  cA  Filius,  quod  in  potentia  maieAaiis  i!lu- 
xit:&  cum  iilo  exultai  Hermon,  quod  mons  mo- 
dicus cA,  Sc  anathema  interpretatur,  humani  in- 
telledus  AgntAcans  modicam  eleuaiioncm  quat 
anathema 


311  D.  Alberti  Magni,  Ord  Vtxd. 


anathematizata  haAenus,  hoc  e(i|  Tepatata  fuerat 
a hi(tiinr,ad  quod  nunc  ad  contuendum  alccitdctc 
iubctur.Itlc  eil  mons  clcuaiionis  fpiruus,  in  quo 
Dominus  transfiguratus  videtur,  vr  ptimitus  cle- 
uetuc  in  lumine  , & confequenier  invitiuic.  In 
lumine  quidem  fcnfibilis  vifioots  cxlum  tianf- 
cendendo.  fecundo  imaginarix  viiionis  cacumen 
cranfuulandu  , tertio  imcllcaualis  vifionis  cacu- 
men attingendo  S»c  enim  cum  Paulo  rapitur  in 
tertium  cxlum  , fiferfibilia  etiam  diuina  relin- 
quit , 11  imagines  in  quibus  figuraiiuc  aliquid  (1- 

{piificatur  iranfcendic  : fi  ad  ca  qux  fulo  intel- 
c«3u,  puriffima  mentis  acie  vii  attinguntur, ocu- 
Juro  mentis  conuertir.  Mons  in  quo 

beneplacitum  eft  Deo  h^buare  m eo,  etenim  Do- 
minus h-bita_bit  in  finem.  E^e-h^o.  Tulit  mc  in 
vilionibus  Dei  in  montem cxcclfum  nimis. 

Eleuatio  virtutis  cR  per  tres  gtadus  Primus 
eft  omnes  palTionei  animx  fenlibilis  virtute  car- 
dinali ordinare,  tcmjierantia  prxfigcnte  modum, 
fortitudine  vincente  difficile,  iuftitia  in  omnibus 
eis  llatuente  redluin  , & piudcntia  docente  in  eis 
ad  cligibilc  re^um  r.itionem  Secundus  cR  in 
omnibus  humanis , metas  mentis  fecundum  fa- 
piencix  ordinem  nunquam  excedere  Tertius  au 
rem  omnia  hxc  ad  puritatem  inrcUc^ualium  fub- 
Aantiarum  referre.  Per  ptimum  cfliciiut  homo 
virruofus , pei  fecundum  afluum  fuorum  domi- 
tius,  per  ceitium  efficitur  diuinus.  De  hoc  monte 
dicitur  Irrrn-^*.  Benedicat  cibi  Dominus  pul- 
chtitti  lo  iuRitix,mon$  fam^s.  Pfdlm.6y,  Mons 
Dei  mons  pinguis , vt  quid  lurpicamini  montes 
Coagulatos  ? Mons  Dei  per  apparitionem  , mons 
pinguis  per  deuotionem.  Vt  quid  enim  6 homi- 
nes ignari  diuinorum  fiifpicamini , conferentes 
•d  eum  montes  coagulatos , hoc  rll , cellitudines 
humanas, qux  cuagulatx  fum  geticidiu  fuperbix, 
vel  fadus  humani : & ideo  Bolidi , & nihil  verx 
altitudinis  habentes. 

Vt  oraretl  Nihil  enim  transfigurat  nifi  oratio: 
quia  oratio,  vt  dicit  >4.  ^MfifinM-,eBpuismenris 
affedfusin  Deum  direiJus.Er  ideo  mentis  afferes 
in  diuino  igne  accenditur  DtmiM  Ctnut  enim  dicir, 
quodoratioeB  accentus  inielle£lus  in  Deum.  Er 
ideo  inretlcdfus  in  diuino  lumine  illuBratur  Ac 
oenfus  aiirrnidc  illuminatus  iam  ad  tr.insfigura 
tionem  cft  prxparatus.  EtideoL«c.  8 dtcimr: 
Quoniam  opoitet  femper  orare  & non  deficere 
Orare  autem  defideri)  mentis  accci!(lone,&  inrei 
le^iis  illuminatione.  /ogn.^.Vexi  adoratores ad'> 
rabunt  Patrem  in  fpirltii  5c  veritate,  hoc  cft, 
fpiricus  feruore  . & veritatis  illuminatione  Natji 
ic  Pater  rales  quxrit  qui  adorent  eum.  Spiri- 
tus cB  Deus  : & eos  qui  adorant  eum  , in  fniriiu 
& veritate  oportet  adorare.  t.Cormtb.t^  Orabo 
fpiritu, orabo  & menre;  pfallam  fpitituipfallam  & 
mente.  Sic  igitur  & tunc  & coram  iOis  fa^Ba  cB 
transfiguratio. 

Ecfatflaeft  dum  oraret,  fpccics  vnl- 
tus  eius,alccra:  Sc  veiVicus  eius, albus 
& refulgens. 

Hic  ponit  transfigurationis  modum  & for- 
mam & tangit  tria : modum  fcilicer , & furinam 
transfigurationis , & atieBarionem  transfigurari. 
Modus  autem  Sc  forma  dcfaibtiur  in  ipfo  Do- 
mino Ies V, 8c defaibitur iu veBitu eius.  Dicit 


igitur  [ Et  fa£fa  ] non  quidem  per  tcanfmittatio* 
nem  fubBantix,  vcl  circumpofinonem  qualitatis, 
vcl  figurx  alicnx  , quia  fingere  non  coimenit  ve- 
ritati: fcd  potius  pet  etfulnonem  claiitatis  inter- 
nx  moftaiis  h-ibniis  tone  non  claufit  quomodo 
' ance.  Et  ftc  mhii  aBumplIt  alienum , nihil  amific 
fibi  & nobis  prupriuin  [ijfecies  eius]  hoc  cB,  fpe  - 
[ ciofitas  eius[a]tcra]non  aha  Et  in  hoc  fblo altera, 
j quiamoitalisrpeciescxccrior,  nonclaufit  fulgo- 
rem deitatis  tmerioiem  : nec  fulgor  interior  con- 
^ fiimpfit  mortalem  rpeciemcsterioiem.fed  obtexit 
: ad  horam.  Et  in  huc  folo  fpccics  faAa  cB  altera. 

J Qiiia  cum  ante  in  colore  vultus  humani  edet 
fpcciufus  forma  pr*  filijs  hominum : mme  ref- 
j plendens  fu^Kt  fulcm  in  vultu  diuino  humanato, 
fpeciofus  fa£ltis  eil  prx  vultibus  Angelorum: 
oBendms  qnam  mirabilis  cB  humanitatis  noBrx 
futura  glot ificaiio.qux  in  fuo  vulen  prxmonBra- 
taumuitim  Angcluruni  excellit  claiitatem.  Hanc 
videns  in  fpiritii  P a'm.^4.  ait  Specie  tua  Sc  pul- 
chritudine tua:  intende  , prorpete  procede,  8c 
regna.  fd  >c  figuratum  cB  tx»d  ^ ..vbi  in  monte 
ex  confottio  Domini  rerplcndiiic  factes  Moyfi: 
ita  vt  dicat  i.Con»ih.%.  quod  non  po- 

teram intendere  in  faciem  Moyfi  fiii)  Ifirael  pro- 
pter gloriam  vul'us  rius,  nifi  velaretur  Sed  veri- 
tas exced  t vmbr.im  : quia  incomparabiliter  ptu$ 
illuxit  facies  noBn  Saluatoris  ex  confoitio  vnitx 
fibi  deitatis , qnam  ficies  Moyfi  cx  confonio  di- 
uini  fcrmoim.  Vnde  AlMtth.ty  diciiuc.quodref- 
plendult  facies  eius  ficut  fu).  Et  impletum  cB 
/f4.6t.  v.iricintum  : Egrediatur  vt  fplcndot  lu- 
Buseius,  Si  SaUiatot  eim  vt  lampas  accendatur. 
Sicurenim  pellis  lucernx  retinendo  omnia  pro- 
pria, emittit  ex  fe  fplcndurem  luminis,  & non  te- 
git ipfum : Sc  videtur  candens  in  lumine  in  (e 
ciaufoi^r  non  in  colore  proprio, quem  tamen  vere 
habet : ita  resplenduit  vni;a  camis  deitas  in  co- 
loremortalis  corporis.  Ec  color  corporis  in  can- 
dore fplendoris  videbatur,  Si  non  amirtebatut, 
EB  enim  Det  Frlius  etiam  in  humana  carne  fplen- 
dor  glorix  Patris  , & figura  fubBartix  ipfius: 
ficut  habetur  Hcbr,  i.  S-purit.  7.  Speculum 
lif>e  macula  Dei  maieBatis , Sc  im.agn  lenitatis 
ipfius.  Er  ib:dtm.  Qiiod  cB  candor  lucis  xternx. 
Vnde  non  mirum  fi  vcl  femel  candor  ille  immen- 
fus  emicuit  Sc  refulfit,  vt  fides  regni  Dei  in  nobis 
confirmaretur. 

Er  vcBitus  eius  albus  Sc  refulgens  ] Marc.^. 
dicitur  fic : VeBimema  eius  fa^a  funr  fpleiidida 
jc  candida  rimis  veiut  nix  . qiiaiia  fullo  fupec 
terram  non  poceB  candida  facere.  Et  hoc  ad  liie- 
ram  quidem  ira  fuit , quod  ex  inaieBate  luminis 
in  corpore  fic  rerplenduic  veBis  quam  induerat, 
quod  rora  incanduit  immixto  fibi  lumine  cor- 
poris,quod  ad  illum  candorem  nullo  genere  actis 
deduci  potuilTec.  PftlM.ioi  Prxciii^us  lumine 
ficut  vcBimcnco.  Et  hoccB  quod  Pater  dixit 
dc  Filio  Ub  40.  Circumda  tibi  decorem  , & in 
fublime  erigere  : eBo  gloriofiis  , Sc  fpecioiis 
iudnere. 

MyBice  tamen  , Veflimentum  hoc  fignificat 
ornatum  corporum  refulgentium  , adhxreutium 
ChriBo.  Vino  ego.dicit  Dominus  , quia 

his  ommbiis  veiut  ornamento  vcBieris , Sc  cir- 
cumdabis eos  tibi  veiut  vcBimcntum.Albedo  aii- 
I rem  figmficar  in  eis  innocentiam  mundillimx  ca- 
Biutis.  Kefaigeniia  fignificat  ce^exionem  fupee 

eos, 


15  by  Google 


in  Eiiang.  D.Luc.  Cap.  I X.  gij 


eos , & in  eos  iuperni  luminis,  pet  quod  gloriola 
corpora  fulgebunt  llcut  fol  in  regno  Patris  eo 
rum  Fulgebunt  iufti,&tan 

quam  Icintillzin  aruixiinccodiraurenr. 

Moraliter  vero»  Quod  ChtiAus  operatus  ei1  in 
fuocorpore, operatur  quotidiein  viri  fan^i  men 
te»  in  qua  dum  fulgorem  fuz  claritatis  immittit» 
faciem  mentis  alteram  facit : Sc  incipit  refulgete 
licui  fol  in  lumine  diuino.  Pfaim.S$ . Domine  in 
lumine  vultus  tui  ambulabunt,  & in  nomine  tuo 
exultabunt  tota  die » & in  iuftitia  tua  exaltabun- 
tur. Et  dum  iuminolis  virtutibus  vellit  conuer- 
lationem'»  quid  aliud  quam  velles  eorum  albas  & 
candidas  czJo  fimilcs  facit  ? Mulier  £c- 

clclia,ti]onllratur  amidla  fole;&  luna  fub  pedibus 
eius , Sc.  corona  duodecim  llellarum  in  capite 
cius.  Sic  Ctmf.ij.  filio  fuo  dileiflilEino  tuni- 
cam facit  polymitam  , coloribus  fuis  fpleodores 
Hcllanim  fuperantem.  Sic  igitur  transfiguratus 
cll  Dominus. 

Nec  moueat  aliquem  iAud  nomen  transfigu- 
rationis , quafi  Dominus  alteram  figuram  acce- 
perit : quia  hoc  nequaquam  eA  femiendum.  Sed 
nomine  figuix  dicitur  transfigmatio  propter  fi- 
guras radiorum  ab  iplb  tn  magnifica  gloria  reful- 
gentium : itu  enim  in  oculis  intuendum  varias  fi- 
guras depinxerunt , ficut  faciunt  radij  cuiuAibcc 
corporis  luminofi.  Vnde  £cr/i.4}.  Radios  in  cos 
igneos  exuffluans  fuos.  Pet  modum  enim  linea- 
ram radij  cxeunt,&:  incidentes  oculis  intuenttum, 
varias  figuras  depingunt.  Et  ideo  transfiguratio 
vocatur  a Mdiihio  & M*rco, 

El CCCC  dii8  viri  loquebantur  cum 
illo  : erant  amem  Moyfes  & Elias, 
vifi  io  maicftatc;  & dicebant  excef- 
fum  cius,  quem  completurus  erat  in 
Icrufalem. 

Hicagiiur  de  atteAatione  transfigurati  Domi 
ni.  Diuidicur  autem  hxc  pars  in  duas  partes  » in 
quarum  prima  ponit  atteAationem  legis  & pro- 
phetix  : in  fecunda  veto  atteAationem  Patris»  & 
Spiritus  fandi.  Prima cA  atecAatio  fada  » facra- 
meniis  gratix  completis  perChtiAum  hominem. 
Secunda  eA  atieAatio  magnificx  glorix  leuelaix 
pet  hominem  Deum.  Prima  diuiditur  in  partes 
duas  » in  quarumjpriroa  ponit  atrcllationem  iegis 
Sc  prophctix.In  lccuiidaDifcipulorum&  noArx 
mortalitatis  oAendic  infirmitatem  ad  teuelatam 
loriam.  In  piima  harum  tria  facit.  Dat  enim  te- 
imonium  per  nomen.  OAendit  idoneitatem  tc- 
Aium.  Et  icilium  tantonim  dclcribit  dcpofiiio- 
ncro  Dicit  igitur. 

Et  CCCC  ] DemonArabile  pro  reuerencia  [ duo] 
propter  icAimonium  legis  & prophctix[viri]pro 
Arenuitate  6:  animi  virore.  Et  fic  tria  fignifican- 
iar:rcucrcntia,  virtus , & veriras  legis  & Prophe- 
tarum. Dc  fingulari  reuerentia  iplorum  qui  cum 
1 f s V fuerunt, dicitur  Zach.  t .Audi  I e s v facec- 
dos  magne, tu  & amici  tui  qui  habitant  coram  re: 
quia  viri  porterdentes » hoc  cA,  pro  reuerencia 
fua  magna  portendentes.  Et  fic  fiint  ad  honorem 
demonArabiles.  Strenuitate  autem  mentis  & vi- 
rore viri  dicuntur.  Vili  enim  fingularis  virtutis 
fuerunt , de  quorum  vno  A*»»»,  i r.  dicitur ; Erat 
Vloyfcs  manfuciifllrous  omnium  vitorum  qui 


erant  fuper  terram.  De  altero  autem  Ecdi.  46, 
Quis  poterit  fimiliter  gloriari  tibi , qui  tuliAi 
mortuurti  ab  inferis  ? Et  fic  vterque  fingulatiter 
vir  fuit[Duo]vt  didum  eA, propter  legem  & pro- 
phetiam. liubMC.  5.  fecundum  iranAationem 
'^tptH^p^tntd.  In  medio  duum  animalmm  cogiio- 
fceris.  Lex  enim  data  cA  pet  Det  vocem  auribus 
populi  intononteiii , prophetia  veto  pet  diuinam 
inlpirationem.  Et  fic  vtrunque  tcAimonium  im- 
mobililis  eA  veritatis.  lAi  ergo  duo  viri  [ loque- 
bamur ] cum  Legillatoredt  Domino  Ptopiteta- 
rum.  Loquebantur  autem  ad  ipfum  quiaveciia- 
tem  fibi  reuelatani  teiolecunt,&  pro  fynagogafvc 
dicit  Ongtnti)  interceilerunc. 

Erant  autem  MoyfesjEcce  li  nominibus  defai- 
bit  idoneitatem  hotum  tcAium,  & dicit  duo  : no- 
mina eorum  , & gloriam.  Ex  nominibus  enim 
erant  famofi.Ex  gloria  autem  in  qua  apparuerunt 
fibi  i Deo  fada»eram  idonei  & maiores  exceptio- 
ne. Dicit  ergo  [ Erant  autem  Moyfes  ] vnus  de 
quo  dicitur  Nrnn.  1 a.  Siquis  fiierit  inter  vos  Pro- 
pheta Domini » in  vifioiK  apparebo  ei , vel  per 
fomnium  loquar  ad  illum.  At  non  talis  feruus 
meus  MoylcSjqui  in  omni  dumo  mea  fidelilHmus 
eA.  Ore  enim  ad  osloquar  ei : & palam  , 6e  non 
peramigmaraSc  figuras  Deum  vider.  Sic  igitur 
tcAimonium  Moyfi  idoneum  cA  & fidebAimum. 
Vnde  loAtT.  f.  connincens  ludzosdc  infidelitate» 
dicit:EA  qui  accufat  vos»  Moyfes  in  quo  vos  fpc- 
ratis.  $i  enim  credereris  Moyfi,  crederetis  forfi- 
tan  & mihi.  De  me  enim  ille  fcripfit.  Si  autem 
illius  literis  non  creditis  , quomodo  verbis  meis 
credcrj$?i^6c  LliasJQui  fuit  Prophetarum  eximius, 
Iordanem  diuidens » in  cxlum  cleuarus,  6c  in  pa- 
radifo  refetuarus  Elias 

ficut  ignisrvetba  cius  vtfacula  ardebant 
Pater  mi » pater  mi , currus  Ifracl  & auriga  eius. 
Hic  pro  a fie^hi  bis  paret  didlus  cA:pro  fubuc^io- 
ne  infirmorum » currus:pro  tegimine  reuelationis, 
czleAis  di^us  eA  auriga:pro  zclo,ignis:pro  fpiri- 
tii  cloquij  fui  > verba  CIUS  ardebant  vt  facula.  Bis 
autem  pater,  pro  afiedu formanteeos inlumiise 
prophetix  , & piu  affedlu  formante  in  charitace. 
Hi  ergo  iplb  nomine  fiint  majores  omni  exce- 
ptione [ vifi  in  maiellate  1 magnificx  glorix : ne 
putarentur  apud  Deumglorioli  nonellc.  lfii.6o. 
Germen  plantationis  mex , opus  manus  mcx  ad 
glorificandum  Pfslm.^i  Principes  populuium 
congregati  funt  cum  Deo  Abtaham.  £t  ideo 
fiait  Principes  cum  Rege  fiilgeni  in  honore : ita 
& iAi  reuelantur  in  maicAate  Regit  noAri. 

EA  autem  aduercendum » qui^  Moyfes  mor- 
tuus ex  mortuis  venit,6c  Elias  viuus  ex  viuis : vt 
oAenderetur  quod  dicitur  Sdpitnt,  16.  Tu  es  Do- 
mine qui  vitx  & mortis  habes  imperium.  a.C«- 
rtmb.  f . In  hoc  ChriAus  mortuus  eA , Sc  refur- 
rexit  :vt  & viuoruro&  mortuorum  dominetur. 
Vnus  autem  de  inferno  venit  de  limbo  patrum, 
& alter  de  paradilb  : vt  oAendatur  quia  & infe- 
I riorum  eA  Redemptor, & ad  paradifuin  Reducor. 

I Z4ch.^.  Tu  in  fanguine tcAamenti  emifiAi  vin- 
£los  de  lacu , in  quo  non  cA  aqua.  De  tertio 
I C<mtc.4.  EmiAiones  lux  paradifus  malorum  pu. 
nicorum  cum  pomorum  frudibus.  Omnia  enim 
haec  qux  funtdiuini  ftuAus  ad  paradifom  redu- 
cit ChriAus.  Sic  ergo  per  Moyfen  fignom  dedit 
de  profundo  inferni.  Per  Eliam  autem  receptum 
in  cxlum  dedit  fignum  in  excelfis  fupia.  Jft  7> 


J14  Iberti  Magni,  Ord  Prsd. 


Pete  tibi  flgniim  ^ Domino  Deo  tuo  in  profun' 
dura  inferni,  fioe  in  cxceUum  fupra.  Quia  auiem 
6c  tres  Apodoli  ibi  fuc(unr,vcnieit(cs  <i£  mundo, 
oftendit  iJqnod  diciiiu  Philip. i.  Vtinnominc 
I E s V omne  genu  Acciatur  , carlcftmm  , rerre* 
(iriiirn,&  infernorum  : ic  omnis  lingua  confitea 
turcjuia  Dominus  Usvs  CHRisxysio  gloru 
efi  Dei  Pactis. 

Quxricur  autem, Qualiter  vifus  fit  ibi  Moyfes: 
cura  dicat  auCioritas  ^uoi  ante  Chtifiidefcea- 
fum  nullus  liberatus  fit  dc  limbo?  Sed  ad  hoc  di- 
cendum , quod  licet  apparuerit  in  mundo , tamen 
a poena  limbi  non  adhuc  Fuit  redemptus. Et  quod 
dicitur,  quod  nullus  libetarus fit  a limbo,  inicl- 
ligitiir  dc  poena  limbi.  Quia  & Samucl  appa- 
ruit limbo  quoad  loaim  «iuit  t.Re^.vU. 

Sed  adhuc  obiicitur.Qiua  fi  Chriftum  in  glo- 
ria Dei  Patris  afpcxit,  tunc  i pcena  limbi  liber 
fuit  : quia  ptxna  limbi  non  eft  nifi  carentia  vi- 
fionis.  Sed  aJ  hoc  diccndom.quod  maicibs  Chti 
fti  vita  fim  & fulgor  deitatis  ui*  pet  caofam , & 
non  per  eirciuiam.  Eficntialiter  enim  fulgor  ille 
fuit  claritas  corporalis.  Et  fic  Moyfes  Deum  ira- 
mediate  in  inonrc  non  vidit. 

Adhuc  quzr  tut .Qualiter  ibi  Moyfes  apparuit? 
Verum  in  corpoie  proprio  , vel  airumpto  ? Vel  in 
propria  petfona. vel  Angelorum  minifterio.qui  in 
perlonaeius  vifionem  hanc  exhibent?  Ad  hoc 
fine  pr^iudicio  dicendum  videtur  , quod  Moyfes 
in  pcrfoiu  propria  ibi  vidtbauiriquia  aliter  Inum 
parum  valctet  tcfiimonium.  Et  non  erat  ibi  iu 
corpore  proprio  , fed  potius  in  cocpme  fibi  ab 
Angelis  apraio  & alfumpco  ad  intenti- >ncm  ap- 
paritionis feofibilis  : ficut  in  amc  habins  dixi- 
mus. Corpus  enim  proprium  putridum  erat : & 
non  efl  credibile  quod  rcfuircxeiar  tunc  a I illam 
vifionem  peragendam.  Dc  Elia  autem  conflaiucr 
dicendum  eft, quod  ibi  in  corpore  ic  anima  fuerit 
de  paradifo  illuc  tranflatus:5c  perado  tellifica- 
tionis  miniftaio, iterum  in  paradifum  reucfliis. 

Moralicer  autem  docemur  6c  nos:quia  in  mon- 
tem mcditacionis  & fpiritualis  transfigurationis 
aieendenies , reuolueic  debemus  infernalia  ad  ri- 
mcndum.czleftia  ad  appetendum,  ea  quz  mundi, 
funt  ad  conterendum  Sc  deferendum.  Vnde  de  in- 
fernalibus dicitur  Pfulm.  f 4.  Dcfccndanc  in  infer 
num  viuenies.Viucnsenimin  infernum  dcfcaidir. 
qui  meditando  ea  quz  in  infertio  furt , timore 
concutitur,  & faiagii  nc  in  infernum  poft  mortem 
defcendac.  Gn  tf. ) Lugens  ad  filium  meum  def- 
cendam  in  infernum.  In  paradifum  autem  & in 
czium  fimilitereft  afeendendum.  PfMlm,\oe>.  Af 
cenduni  in  czlum  . & defcendunr  in  infetnum: 
anima  eorum  in  malis  tabefeebat , hoc  eft, in  foli 
cicudinibus  fatuiis.  De  his  amem  <]  uz  in  mundo 
fune, meditatur  ad  contemnendum  qui  dicic:Qjid 
enim  mihi  eft  in  czlo  , & a tc  quid  volui  fuper 
terram?  Pfatm.-jx.  Sic  enim  ad  montem  mc 
diracionis  eft  afcetidenduin.  Redeamus  autem 
ad  literam  & videamus  quid  iili  tcftes  depo- 
nam. 

Etdiccb.tnt]  concorditer  [excelliim  cius]  cha- 
ritatis , humiliratis , padionis  «us.  De  charicacis 
cxcelfu  /94«. ij.  Maiorem  hacdilcdioncm  nemo 
habet, quam  vi  animam  fuam  ponat  quis  pro  ami- 
cis fuis.  C^mie.S.  Fortis  cll  vc  mors  dileiftiu,dura 
ficuc  infernus  zmulatio.  De  cxcciru  humilitaris 
Pkiltp.i.  Exinaniuit  femctipfum  formam  fetui 


accipiens  Et  poft.  Humiliauit  feroecipfum.fa^us 
obediens  Patri  vfque  ad  mortem,  motiem  aurem 
ciucis  //4  n*  hi  humilitate  iudicium eius  fubla- 
tumefi.  Dcexccfliijjaflionis  dicitur  7hre-j.t.  O 
vos  omnes  qm  iranlitis  per  viam  , attendite  , Sc 
videte  fi  eit  dolor  fimilis  licut  doloc  meus.Threo.j. 
Recordare  pauperiaiis  mez , ccanfgrelltonis , ab- 
finihij,  & fcllis. 

Quem  completurus  erat  in  lerufaiem]  hoc  eft, 
vfque  ad  complementum  omnium  quz  feripta 
fune  pcrduifturus.LHM4.0porcet  implere  omnia 
quz  faipca  funt  in  lege  & Prophetis  de  mc. 
A/4rrf>.2o.Eccc,a(cendimus  lctofolymaro,Ar  con- 
fummabumur  omnia  quz  Iciipta  funt  dc  Filio 
hominis.  Jom.  i 9.  dixit : Confiimmatum  eft.  Vel 
[completurus]  hoc  eft,  ad  complementum  petfe- 
dlionis  deduAurus.  han.  i Cum  dilexiiTh  fuos 
qui  erant  in  hoc  mundo  , in  finem  dilexic  eos. 
PfMm,i\%.  Omnis confummationis  vidi  finem, 
latum  mandatum  tuum  nimis.  Vnde  Mub.6. 

Qiiid  eft  quod  vitra  debui  facere  tibi , & 
non  feci  ? [Icnifalcmbutcm  ad  hoc  eligitur : quia 
in  medio  cll  habitabilis  itux.PfMlm.y  j.Opetacus 
cftfalutemin  medio  terrz.  Hoc  autem  qualiter 
fit,iam  in  ante  habicisexpofitum  eft. 

Petrus  vero  & qui  curo  illo  erant, 
grauaci  erant  fomno.  Et  euigilantcs, 
viderunt  maieftatcm  ciu$,&  duos  viros 
quiiflabant  cum  illo. 

Tangit  hic  qualiter  infirmitas  humana  fe  ha- 
bet ad  vifam  b^titudinem , avquam  nata  eft  Sc 
ordinata  humanitas.  Tangit  autem  cria  , fcilicet, 
Qualiter  excelTu  bcatitudinis  infirmius  grauacut: 
fecundum  , fecundum  quid  bearitudo  ab  infirmi- 
tate percipitur  '•  & qualiter  deledatione  beati, 
tudinis  humana  infirmitas  illicitur.  De  primo 
dicit. 

Petrus  vero]  verrex  Apollolorum  & princeps, 
qui  fibi  fortis  videbatur  [ & qui  cum  illo  erant] 
lacobus  & loannes  fpecialitec  inter  alios  priuile- 
giati,ficut  ante  dixiinu$[grauati  erant  fomno]hoc 
eft.ligarione  fcnfiium.  Eft  autam  duplex  grauitas 
capitis  fommun  perficiens. Vna  quidem  naturalis, 
quando  a loco  digeftionis  fumus  clcuaiur  ad 
cerebrum  , & a frigiditate  cerebri  ingroftatus& 
infiigidatus , rcile^icur  ad  organum  (enfns  com- 
munis , & in  ipfo  alia  fciifuum  organa  grauantuc 
frigiditate , & imnaobilitanrur  & liganiuc : ira 
quod  vis  fenfibilis  auenitur  abeis.  EtficDifct- 
puli  fomno  non  guuabantur.  Alia  aurem  cll, 
quando  fupciioris  vifionis  quz  eft  fiipcrmundana, 
fic  anima  capitur  & r:mtuc  ad  fuperius,  quod 
inferiora  dctelinquic  lenfuum  organa , ideo 
clauduntur  ac  fi  dormiant  Et  hocmodo  Difcipuli. 
grauad  erant  fomno  , cairquam  in  extafi  exiften- 
tc$.D4w«/.  10  Domine  io  vifioi>etua  folmz  funt 
compages  mez  : & nihil  in  mc  remanfit  virium. 
Sic  (7f»r/!i.imrnifit  Dominus  foporemin  Adam, 
& tulit  vnam  de  codis  cius.  Vnde  dicit  ibi  Glojf. 
quod  in  illo  fopore  interfuit  czlefti  cnriz , 6c  co- 
gnouit  qualiter  de  Chr illi  latere  fabricanda  eftee 
Ecclefia  , 5c  Chrifto  conjungenda.  Vnde  Qejf, 
Somno  grauamut : quia  IjplenJorc  incomprclren- 
fibilis  deitatis  premitur  fenfus  humani  corporis. 
Icb  jj.  Perfomnum  iu  vifionc  noAurna,  quando 
inuit 


Digilized  by  Goosl' 


in  Euang.  D.  Lue.  Cap.  I X.  325 


irruit  Topot  (u^er  homines  8c  dormiunt  in  legu- 
lo , tunc  apetic  aures  virorum  > & etu-iiens  eos 
inUcuitdifcjplina.  Sic  Nutn.i^  dicirur.Dixic  ho- 
mo cuius  obturatus  eil  oculus, qui  viiiones  omni 
potentis  Dei  iiuuicus  e(l>  qui  cadens  apertos  ha- 
bet oculos.  Csntte.y  Ego  dormio»  &cor  meum 
vigilat.  Sic  grauatus  fomno  loanncs  fuper  pe- 
dius  Domini  recubuit  /oan.ii.  Sic  in  fomnis 
lacob  vidit  fcalam  cuius  fummitas  cslos  tange- 
bat Gentf.xi.  quia  ilc fomniare  ed diuina  oracula 
percipere  , & veras  6c  mydicas  viGutses  oculo 
mentis  illudiato  videre. 

£c  vigilantes  ] Hic  tangit  fecundum  quid  bea- 
titudo^otic  Dei  ab  humana  mente  percipitur. 
Dicit  ergo  [£c  vigilantes]  intus  magis  quam  ex- 
tra. Hxc  autem  vigilia  non  ed  redundantia  lucis 
fupecioiis  ad  organa  fenfus.  Vigilia  enim  dupli- 
dtec  6t  Acuc  & mmnus-  Ed  enim  vigilia  expafEo 
caloris  6c  fpiriius  ab  interioribus  ad  organa  (en 
fuum.  Vel  melius,  folutio  fendium  per  expailio- 
Dem  caloris  nacuralis  & fpirirus  in  organa.  Hoc 
autem  contingit  dupliciter.  Aliquando  contingit 
digedione  tam  fada,  quando  iam  celTac  fumus  ad 
cerebrum  afccndens.  Et  ideo  etiam  ceiTat  reflexio 
ingrodati  fumi  l cerebro  ad  fenCuum  organa.  £c 
tunc  fubtilis  calor  & purus  fpiricus  ad  organa 
fenfuum  habent  influxum,  & Ac  foluiinturad 
(entiendum.  Et  hate  ed  naturalis  folutio  fenfuum, 
& vigilia.  Aliquando  autem  contingit  quando 
aliquid  magnum  acceptum  attonitam  facit  men- 
tem hominis,  IL  hoc  per  redundantiam  paulacim 
deduit  ad  (enfus:Acrit  quandb  viAo  inrelle^ualis 
eonuertitur  ad  imagines  mydicas : & imagines 
mydicx  formantur  in  oculis  dc  auribus  corporali 
viAone.  Et  Ac  fidum  ed  in  Difcipulis.  Tunc 
enim  quando  reuchitut  forma  fenAbilis,reuehitut 
etiam  calordc  fpiritus  ArnAbilis,  & foluuni  fenfus 
ad  vigiliam.  Sic  foturus  ed  ad  vigiliam  Elipbaz 
qui  4.  Ac  dicit : In  horrore  viAonis  nodur- 
nx,  quando  folet  fopoc  occupare  homines,  pauor 
tenuit  me,  & tremor, & omnia  o(la  mea  pertetrira 
funt.  Et  cum  fpirirus  me  prxfente  tianAret , in- 
horruerunt pili  carnis  mex.  Stetit  quidam  cuius 
non  agnofeebam  vultum  , imago  coram  oculis 
meis  , & vocem  quaA  aurx  lenis  audiui.  QoaA 
dicat.  Prius  in  magnitudine  viAonis  imaginariz 
anima  auerfa  l (^Abus , infrigidatum  ed  cor 
meam,inhorrueruntpili:quod  non  contingit  niA 
Ecigidiraie  potos  pilorum  comprimente  SH  cum 
fpiricus  qm  viAones  prxfencabat , tranfiret  ad  or- 
gana (enluum : tunc  vigilans  vidi  viAone  corpo- 
rea , quod  quidam  per  imaginem  detir  ance  ocu- 
los , & aure  lenita  ( pet  calorem  Cc  fpiritum  audi- 
tiuum)  qux  prius  c^turaia  erat , audiui  vocem 
ipAosmecum  fenAbilirer  loquentis.Et  per  omnem 
eundem  modum  accidit  hic  Difcipulis.  Er  hoc  ed 
quod  dicit  [&  vigilantes]  fenfu  redeunte  ab  inte- 
rius opprimente  viAone. 

Videcuni]corporalibusocults[maicdatem]hoc 
ed  , lumen  ingens  quod  AgniAcabac  maiedatem 
eius.  x.Pttr.x.  Non  enim  indodlas  fabulas  fccuci, 
annuntiamus  vobis  Domini  nodri  Iesv  Christi 
virtutem : fed  fpeculacores  fa£li  illius  magnitudi- 
nis. Et  l9*n.  I . CdpA . Quod  vidimus, quod  audi- 
uimus  I quod  manus  nodrx  coiitreflaueiunt  de 
verbo  virz  : hoc  annuntiamus  vobis  [&  duos  vi- 
ros Moyfen  & Eliam]  qui  dabant  cum  eo.  Dicit 
autem  hic  Giojpt  quxdam : Sciendum  non  corpora 
D.Albtrti  AO^nh-in  Euang.  D.Imc. 


vel  animas  Elix  & MoyA  appaniifle : fed  ex  ali- 
quafubiedla  creatura  illa  coipuu  fui (1e  formata. 
Poted  etiam  aedi  Angelico  mkiiderio  illud  fa- 
dium  ede , vc  Angeli  eorum  perfonas  adumetent. 
Hxc  autem  Ghjf.  ex  opinionibus  antiquorum 
fumpia  ed.  £c  mihi  videtur  verius  quod  fupe- 
riusdixanus:  quia  hoc  magis  confonac  veiois 
Euangelij. 

Myllice  autem  notat  hic  quxdam  Glojfa.qaod 
pod  fomnum  mortis  melius  videbitur  in  iila 
xterna  & Aiprenu  vigilia  gloria  refurredionis. 
Er  runc  etiam  cognofcerur  qualiter  duo  viri 
Moyfes  & Elias  funt  cum  Domino : quia  me- 
lius intelligent  quomodo  vnum  iota  aut  vnus 
apex  non  prxtetibic  \ lege  i^i(/ib.{.Et  quomodo 
Dominus  legem  & prophetias  non  foluerti , led 
adimpleuir. 

EtfaAum  cfl:  cum  difcedercm  ab 
illo  I ait  Petrus  ad  I e s v m : Przce* 
ptor,  bonum  cAoos  hic  cfTe : & facia- 
mus tria  tabernacula,  vnum  tibi , & 
vnum  MoyA , & vnum  Elix  : nefeiens 
quid  diceret. 

Hic  tangitur  qualiter  humana  mens  ex  vifa 
deledlatione  bearitudints  xternx  illicitur  ad  ma- 
nendum in  ea.  Tangit  autem  trfa : quia  videlicet 
. illicitur  Sc  trahituc , & illctdionis  exprelTionem, 

I & ignorantiam  Aue  fui  datus  obliuioiiem.  Dicit 
' igiiur[Ec  fadlum  edreum  didederent]  Movi»  & 

^ Elias  [ab  illo]  hoc  ed,l  I e s v.  Ante  enim  Petrus 
I occupatus  magnitudine  viAonis  & totus  abfor- 
I ptus,  nihil  de  recedlone  temporali  cogitauit.  Vi- 
dens autem  iaro  paulatim  vifionem  fe  fubducere, 
dolens  tunc  incepit  folicitari  de  permanendoifen- 
tiens  in  A;  quod  non  paiuo  adedu  in  Pfalm  85. 
didhim  ed.  Melior  ed  dies  vna  in  atriis  tuis  fupet 
millia.  Et  ideo  illis  quorum  focietatem  emo 
corde deAderauit , (e  fubducentibus  [ait  Petrus 
ad  1 £ s v m]  quem  feiuit  authorem  huius  ma- 
ieAatis. 

Prxeeptot  ] Exprimit  qualiter  illegis  At , 6c 
dicit  proredionem  maiedatis  in  Chtido,a(fc£lum 
dulcedinis  cx  patre,  & dcAderium  & modum  per- 
manentix.  De  primo  dicit  [ Prxeeptot  ] hoc  ed, 
quem  credimus  6c  experti  fumus  prxeeprorem 
gratix  & glorix,  vitx  Sc  mortis,  mifaix  Sc_  beati- 
tudinis.  EJiher  t).  Inditionctua  cunfb  funt  po- 
Ata  : 6c  non  ed  qui  pofTic  lux  refidere  voluntati 
[bonum  ed  nos  hic  ^e]  hoc  ed,in  dulcedine  hu- 
ius beatirudinis  permanere.  Et  dixit  hoc  adedis 
dulcedine  beatitudinis  , & in  ea  exutus  omnibus 
vitx  mortalis  obledlamentis : vnde  Qui  ad 
monuna  confcendaar,non  vult  ad  terram  d^en  • 
dere,  fed  fempa  in  fublimi  perreueraie.  Phthp.  i . 
Cupio  di(Tolui,&  ede  cum  Chrido,  multo  magis 
melius.  x.Corimb.^.  Audemus  autem , 6c  bonam 
volunutem  habemus  magis  peregrinari  a corpo- 
rc,Ac  prxfentes  ede  ad  Deum. 

Faciamus  hic  tria  tabernacula]  Modum  & de- 
Adaium  tangit  permanendi.  Tria  autem  dicir, 
ptopea  legero , & prophetiam  , & Euangelium: 
ignorans  adhuc  quod  horum  non  tria  mnt  ta- 
bernacula , fed  vnum  tricameratum . propter  tria 
qux  di£la  funt,  8c  pcopret  habitationem  prxeun- 
tiuro  & concomitantium  & (ublequentium  , & 
E c propter 


326  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Praed. 


propcer  6dem  Triniiaiis.  yfpfc.i  1 . Ecce  tabctna* 
culum  Dei  cum  hominibus » &c  habitabit  cura 
illis : Si  iph  populus  eius  erum,&  ipfe  Deus  cum 
eis  eiii  eorum  Deus.  Eric  cabetiucnlum  in 

Tmbraculum  dici  ab  stW  , Si  in  fecucitaicm  Si 
•brconfionem  a turbine  & stpluuia.  Hoc  autem 
tabernaculuro  e(l  ablconditum  lucidiiliirz  faciei 
Dei  /'/a/m.jaAbTcondes  cos  in  ablcondico  faciei 
tuz  ^contutbatione  hominum  I proteges  cos  in 
tabernaculo  ruo  k contradictione  linguatam. 
Hanc  lucem  confpexerat  Pernis  , & vidit  fe  pro- 
tegi a turbine  turbatum:  St  ideo  manere  dehde- 
rabat : Si  vt  impiger  operarius  exhibet  obicquium 
fui  operis>cum  dicit  [ Faciamus  ] Errat  ergo  cum 
dicit  [ tria]  facienda,  cum  Chriibis  vnite  venerat. 
/ma.  tO.  Fiet  vnum  ouiie  Si  vnus  pallor.  Sed  ta- 
men error  non  e(l  ptzfumptionis  , fed  pietatis: 
cum  totam  intentionem  retere  ad  permanendum 
in  beatitudine  : Sc  ideo  non  arguitur.  Przmilir 
etiam  conformiiatem  voluntatis  (uz  ad  volun 
ratem  diuinam.  Et  hoc  tangit /Wzrrfe.  17.  dicens 
CumdixilTc  : Si  vis,  faciamus, &c.  Quod 
fefiomm  ideo  dicit  enm  dixille:  quia  ante  redar 
gutii!»  fuerat  cum  diceret, Abiit  a te  Domine : non 
erit  ubi  hoc.  F t ideo  ne  irerum  redarguatur, prz- 
mirtit:  Si  vi$,faciamus.  Hzc  autem  tabernacula 
dillribuir, dicens. 

Tibi  vimm]  Noluit  enim  Petrus,  vr  dicit  Bf*~ 
tu»  Birnutdm  feorfum  habitare:  &.  ideo  milium 
fibi  Sc  Difcipulis  ringniacicer  dicit  zdihcandum, 
cupiens  habitare  cura  Chtiilo  cum  foci  is, eo  quod 
fint  de  familia  Chriili.Moyfi  autem  qui  familiam 
habuerat  rynagogam.vult  zdiBcari  tabernaculum: 
quia  familia  Moy/i  videbatur  i familia  nouz 
gratiz  diuifa.  Similiter  vult  zdificari  labcrnacu 
Ium  Eli;,qiii  in  hoc  diuifus  a Muyfe, quod  fututus 
crac  medius  inter  gratiam  Si  legem  , iicut  dicitur 
M*l  ich.  vUttn.  bt  iic  feoirtdum  tres  familias  ' 
putabat  didribuenda  e(Te  tria  tabernacula, nefeiens 
inielle£him //«ia  dicentis  5;  Oculi  tui  videbunt 
lerufalem  ciuitatem  opulentam  , tabernaculum  | 
quod  nequaquam  transferri  pucciic : nec  auleien-  ^ 
tnr  claui  eius  vfque  in  rempiicrnum.NuIlum  etgo 
faciendum  nili  Oomino,cuius  familiafunt  omnes  j 
eleili  Populus  tuus  omnes  iuili  in  perpe-  j 

tuum  poflidtbunt  terram  [ Moyli  vnum  ] Abfit:  ; 
quia  (icut  dicitur  Futih.  1 . Rota  ell  in  tota:vecus 
in  nouo.Sc  non  fepararum  ab  eo.  0/a  1 . Ponent 
fibimet  caput  vnum,  Sc  afccndenc  de  terra  : quia 
trugims  dieslevrahel  [ Et  Eliz  vnum]  Qmxl  ite- 
rum ilarenon  poted  :quialicetvrmcdiaiorcon- 
oettar  corda  patrum  in  filios , Sc  corda  filiorum 
ad  paires  eorum : tamen  non  coiuie  tic  eos  ad 
fe,fed  ad  Chriftnm.  F.t  ideo  non  erit  nifi  taberna- 
culum Chiifii.  Hzretici  autem  fecuinlum  diOum 
Petii  volunt  zdificare  diucrfa  tabernacula  fiio- 
rum  conuenticulorum : fed  hzc  cotruent&  peri 
bum.  Non  congregabo  conuenticula 

eorum  de  fanguinibus  , neque  memor  cro  nomi- 
num eorum  per  labia  mea.  Errorem  autem  Petti 
corrigit  EuangeliUa  dicens 

Nefeiens  quid  diceret]  Abforptus  enim  deliciis, 
in  mentis  excedii  dixit : non  confiderans  non  efTe 
manendum  in  monte,  fed  adredemp-ionem  pro- 
perandum : non  quzrendam  e(Te  habitationem 
dmifam  , fed  diuiios  in  cruce  C hriftt  Sc  fideelTc 
vniendos.  EpheJ.i.  Vt  duos  condat  in  fcmetipfo 
in  voo  nouo  homine/aciens  pacem.  Sic  angularis 


lapis vnii vtrumque parietem.  Sic  i.Corimh.t^. 
fiet  Deus  omnia  in  omnibus.  Sic  Cunne.^.  vna 
eil  columba  Ecclefia  Ptzdidis  tamen  rationibus 
diuifa  habitacula  facere  voluit  Pectus,  nefeiens 
quiddiccret.  Dicit  aurem  GhjJ.  <^ucdsm , quod 
transfigurationis  4iuius  rres  habemus  ledes  de 
icrra,  Apollolos  : tres  de  czlo,Moyfen,&  Eliam, 
Sc  vocem  Patris.  Et  fecundum  hoc  tres  de  czlo 
dicuntur  : non  quod  habitauetim  in  czlo  , fed 
quia  czlcfii  virtute  fum  allati.  Et  fic  veritas 
condat : quia  vnum  funt  idi  tedes  in  depofitione 
ledimonij. 

Hxc  autem  illo  loquente  , faftacft 
nubes  , Sc  obumbrauic  eos  : Sc  ti- 
muerunt. 

Hic  incipit  odendete  tedimontum  diuinum 
Patris, & Spiritus  famdi  de  transfigurato  Domino. 
Tangit  autem  duo : tedimonium  ipfum  , Sc  difei- 
plinam  Itlentij  qua  (c  cohibuerunt  k przdicatione 
vidunis  idiiis.  In  prima  harum  panium  quatuoc 
dicuntur.  Vimm  quidem  figmim  przfentiz  fan- 
dii  Spiritus.  Alterum  autem  experimentum  debi- 
lidimi  huius  mifcciz  datus,  qui  hoc  ferre  non 
potuit  nili  pec  procedlionem  obumbrationis. 
Icrtium  tedimonium  vocis.  Quartum  autem 
ne  error  (it  cui  feratur  (efiirAotiioro , folitudo 
Fillj , qui  ante  cum  aliis  magnis  viris  apparucrar. 
Dicic  etgo  continuando  hidoriam. 

Hzc  autem]  in  extali  mentis  [illoj  Perro/o- 
qttente  ] i Ctrinth.f  Siue  mente  cxcedimui  Deo, 
liue  fobti)  fumus  vobis.  Pf.Jm.6j.  Ibi  Benjamin 
adoiedcntulus  m mentis  excelTu.  Benjamin  filius 
dexterz  Petrus,  zterni  gaudij  przgudans  dulcedi- 
nem , Sc  in  ea  voces  inordinatas eraitiem  alEidlus 
ebfij.  Introduxit  me  tncellam  vinariam 

[fada  ed  nubes  ] Addit  Mdtthtm  , lucida : quia 
de  luce  zihcris  formata , non  de  opacis  elementis 
all  ;mpta.  Hzc  autem  nubes  non  fuit  aliud  nili 
reflexio  multiplicati  luminis  fuper  ipfos  : licuc 
per  modum  nubis  multiplicantur  radij  in  pariete, 
quando  fol  incidit  fupet  f|>eculuro,  vel  fuper  cry- 
Itallum  , auralium  lapidem  purum  dr  preilofuin. 
//«19.  Alcendet  Dominus  fuper  nulsm  leuem. 
Si  ingredietur  iEgyptum.  In  tali  enim  nube  Do- 
minus venit  & alfumptused.  AS.  . Nubes  fuf- 
cepit  etim  ab  oculis  eorum  PfJm.<j.  In  circuitu 
eius  tabernaculum  eius.  Quia  cale  lumen  ad  mo- 
dum tabernaculi  circumfiinditur  & dilatatur, Etft 
aliquando  dicitur  caligo  : non  dicitur  hoc  quia 
in  Ic  fit  caliginufum  , fed  quia  reuetberae  oculos 
fua  clantatc.de  fic  obuoluunrur  caligine  in  (eipfis. 
Er  fic  dicitur  9.  lam  nunc  veniam  ad  tc  in 
caligine  nubis , vt  audiat  me  populus  loquentem 
ad  ie[&  obmnbtauit  eos]  Confortauit  vt  aliqua- 
tenus fetre  podent  claritatem.  Luc.  i . Virtus  Al- 
cilllmi  obumbrabit  tibi.  Obumbrauit  enim  dupli- 
citer : temperamentum  prxllando  , & fc  in  ipfis  ^ 
. formando  ad  modum  eis  polTibiiem.  Et  tdeo  cla- 
ritate cius  nimia  circiimuoluti  [timueruntJTanra 
enimell  infiimitashumana,quod  hoc  ipfum  ferre 
non  potnciit  propter  quod  fti6a  fubfillic , vt  dicic 
G'tgo  . M 'tth  iV.  fimile  : Prz  timore  autem 
cius  exteinti  funt  cutlodes , Si  fa^i  funt  veluc 
monui.  H.ccantem  nrbes  lignum  fuit  peentren- 
fiz  Spiritus  fanrti,  qui  (fit  iir  in  baptilmo)  dilfun- 
debaiut  in  cbaiifinatibus  fupra  Chrillum,  fed  ibi 

ad 


in  Euang.  D.Luc.  Cap  I X.  317 


fandificationis  opctaiionem  : ideo  venit  in 

tolumba.  Hic  autem  ad  maidacis  dcmunlVatio* 
nero : & ideo  venie  in  mU>e. 

Intrantibus  illis  in  nubem.  £c  vox 
fadaeftde  nube,  dicens : Hic  cfl:  Fi- 
lius meus  diledus : iprum  audite.  Ec 
dum  tierec  vox  , inucncus  cfl  1 e 5 v s 
folus.  Et  ipfi  tacuerunt,  & nemini 
dixerunt  in  iliis  diebus  quic<.]uam  ex 
his  qux  vtdcranc. 

Tangit  teilimoniumPairis.  Tangit  autem  tria: 
confonanctam  Pateis  cum  Spiritu  fando , dc> 
roondraiionem  Fili), 5:  ptzceptum  obediendi- 
Confbnantia  Patris  curn  Spiritu  notatur  in  hoc, 
quod  non  fonat  Pacer  nifi  in  nube.  Opotee  enim 
quod  obumbretur  nube  Spiritus,  qui  audire  debet 
Yocem  Patris : quia  Spiritus  vebit  in  cor  vocem 
Patris  ,&  docet  eam.  /04». 16.  Cum  vaietit  ille 
Spiritusvericatis,docebic  vos  omnem  vciicatem, 
Sc  que  ventura  funt  annuntiabit  vobis.ldco  etiam 
denube  fonuitadlegidationero  £x»d.>9.Ncc  ali- 
qua vox  fonat  fecundum  naturam  niii  in  fpiritu. 
Et  ideo  vox  fada  e(l  in  eis , innantibus  eis  in 
nubem.  Cum  enim  dicit  [ Initantibus  illis] non 
intelligicur  de  introitu  pedit,  quia  iaccbant  caden- 
tes : fed  de  introitu  cordium.  quando  fignihcatum 
nubis  percipere  in  cordibus  inceperunt.  Pftim.i  t. 
Ponis  nubem  afcenfum  tuum.  Non  enim  afeendit 
fuper  cotda  hominum,  nec  cos  afcct<dcie  facit 
nih  in  nube  ida.  Et  hoc  e^l  quod  dicit. 

Vox  fida  eft  de  nube  ] hoc  eft  , dc  claritatis  i! 
lins  nubcz  dilFunone,  quardiffuflonem  Spiritus 
itgnificabat  in  corde.  Rom.  f . CharitasDet  diflu 
Ia  eA  incordibus  noAcispec  Spiritum  fandum 
qui  datus  eA  nobts  [dicens]  Ecce  Fili)  dcmoit- 
^atio  in  eadem  nube  [ Hic  ] corpoialircr  in 
maieAate  demonAratus  [^eA  Filius]  naturalis 
{meus]  dc  fubAantia  mea  genitus. /o4ff.  i.  Vi 
^mus  glociam  eius,  gloriam  quafi  vnigenitia 
patre.  Dicit  autem  [ diledus  ] in  Spiritu  fando 
connexus  mihi,  & eiufdem  Spiritus  fiue  diledio- 
nisroecum  cA  vnnm  principium  : quia  a mc  Auit 
in  euro  , & ab  eo  in  mc  reciproca  diledione,  8c  a 
nobis  in  mundum.  i.  Spiritus  Domini 

xepleuic  orbem  terrarum , & hoc  qnod  continet 
omnia, hoc  cA,  calum.  CaUlJ.  1.  TtanAuliinos 
in  regnum  Fili)  diledionts  fuz , hoc  cA,  6lij  fui 
diledi  :Acut  dicit GUJf,  Qux 

diledio  a Filio  Acuc  a Patre  procedit. 

Ipfum  audite]  Ecce  obediendi  prxcepmm.  Au 
dienduseAentm  in  omnibus  quzdixeiit,  & obe- 
diendum  eA  ci.  E*od.  14.  Cunda  quz  locutus 
eA  Dominus , faciemus  , & erimus  obcdiences. 
Ffalm  94.  Hodie  Ci  vocem  eius  au.iieiitis , nolite 
obdurare  corda  veAra.  Cum  dclidctio  enim  cA 
audiendus , cum  obediencia  exaudiendus.  Cum 
defiderio  audiendus  : quia  diffofa  eA  gratia  in  la- 
biis eius : mei  & lac  fub  lingtia  eius.  Ec  ideo  dicit 
fjx>nla  Cantif.  8.  Fac  me  audire  vocem  tuam.  Et 
Cant/c.  i.  Sunet  vox  tua  in  auribus  meis:  vox 
enim  tua  dulcis.  Cum  obedientia  autem  exau- 
diendus : quia  ad  id  quod  vtile  e A,  erudit  & prx- 
cipit.  Hebr,  1 1.  Patres  quidem  carnis  noArx  ha- 
buimus eruditores  , & leiieccbamuc  eos; nonne 
magis  obediemus  Patri  fpiritunm,  Sc  viucmus  ? & 
D.Aiyerti  Mdgmtift  Eu4n^.  D.Lhc. 


illi  quidem  in  tempore  paucorum  dierum  erudie- 
bant nos:  hic  amem  ad  id  quod  vtiieeA  in  reci- 
piendo fandiheacionem  eius.  EAeriam  cum  ti- 
more audiendus  : ficut  dicitur  H<br.  2.  Quia 
qiiibufdam  non  audientibus  euro  in  ita  fuaiura^ 
uit  «dicens  //4011.94.  Siinercibumin  requieui 
meam,  Ipfum  ergo  audite  libenti  charitate , icue- 
renci  ol^dicntia , cum  timote  fux  aufioritaus 
quam  habet  ad  iudicandum. 

Et  dum  fieret  vox  ] lAud  inducitur , vc  fcianc 
ApoAoli  cui  perhibetur  ccAitnonium.Quod  fi  fo- 
nance  voce  adhuc  in  roaieAate  videieror  Moyfes, 
& Elias : forfitan  Difcipuli  vifionis  magnitudine 
attoniti  , putarent  alicui  aliorum  teAimonium 
perhiberi.  Quod  ne  puietuc  [ Dum  fieret  vox  ] 
Patris  ceAificans  folum  Dominum  eAe  maie- 
Aaris  [ inuentus  eA  I e s v s folus  ] Sicut  enim 
inbaptifmo  folus  dicitut  voce  Patiis  aqdlor  fan- 
(Aificationis,  & in  Paffione  folus  heres  claritatis 
Io4n.  11.  Sic  hic  folus  dicitur  cAe  Dominus 
maieAatis : ideo  folus  eA  inuentus  in  loco  fboan- 
tis  vocis.  Digne  enim  folusdignus  eA  maieAate, 
qui  folus  0c  vnicus  hzrcs  eA  paterne  glorie. 
D4ftitl.  4.  PorcAas  eius  poteAasa»erna  que  non 
aurciccur,&  regnum  eius  quod  non  conumperur. 
Lhc-  i.  Dabit  illi  Dominus  fedem  Dauid  patris 
fui  t & regnabit  in  domo  lacob  in  eternum , & 
regni  ems  non  erit  finis,  //a.  9.  Multiplicabitur 
eius  imperium : Sc  pacis  non  erit  finis.  Huic  ergo 
foli  teAimonium  dator,  & foli  mateAas  attribui- 
tur , & foli  nomen  deitatis.  Phihpp  a.  Dedit 
ilH  nomen  fuper  omne  nomen.  Moyfi  ergo  6c 
Elie  vr  fcruis,  datur  teAimonium  laudis : Chri  Ao 
veru  Tt  filio : ficut  dicitur  flrb‘  ,i.  Et  non  folum 
pre  illis  , fed  etiam  prz  Angelis  habet  ceAimo- 
nium.  I/tbr.  r.  Tanto  melior  Angelis  effedhjs, 
quanto  differentius  nomen  pre  illis  hzreditauic. 
Cui  enim  angelorum  dixit  aliquando  : Filius 
meus  es  tu , ego  hodie  genui  te  ? Et  rurfum.  Ego 
ero  illi  in  Patrem , & ipfe  erit  mihi  in  Filium. 
Sic  igitur  oAciidirur  quod  nulli  datur  teAimo- 
nrum  maieAatis  nifi  Filio.  Et  ideo  aliis  fubdu- 
<Ais  , inuentus  eA  folus  leius  , fonanie  voce 
Patris. 

Et  ipfi  tacuerunt  ] &c.  Hic  ponitur  inArudio- 
difcipline  confequens  vifionem  ex  parte  ApoAo« 
lorum.Et  tanguiut  duoioccultatio  videlicet  vifio- 
nis , Sc  tempus  occultationis.  In  M4tth.  muttm. 
1 7.  legitur,  quod  ( e s v s precepti  eis  vt  nemini 
dicerent, donec  Filius  hominis  a moituU  refurgar. 
Sic  ergo  ad  preceptum  Domini  tacuerunt  itibus 
de  caulis.  Vt  iadamiam  vitare  doceret , Sc  laudes 
fugere. /:cr/4e.  II.  Non  laudes  hominem  in  vita 
fua  Ec  ibidtm.  Ance  mortem  ne  laudes  quetv 
quam.  Pf4lm.  ii  i . Qui  me  laudabant , adorum 
me  iurabanc.  Secunda  caufa  eA  , vt  doceat  maxi- 
me in  reuelaiionibus  fecrecorum  larendam  eAe 
humilitatem.  Vnde  P4uIhj  i.  Ctrimh.  1 1 . tacuit 
per  14.  annos.  Ec  nec  tunc  dixiAet , nifi  quod 
pfeudoapoAoli  qui  populum  fpecie  talium  fal- 
farum  renclationum  lubucrtebant . compuliAcnt. 
Efch.  % . Quanto  magnus  es  , humilia  te  in  om- 
nibus.Deprzdari  defiderac  qui  thefaurum 
invia  publice  portat.  M4tih.  1 Simile  eA  re- 
gniun  celocum  thefauro  abfeondito  in  agro, 
quem  qui  inuenic  homo,  abfeondic.  Tertia  caufa 
cA : quia  non  erat  tempus  opportunum  ad  hec 
pcaulicandal  Si  enim  maieAas  vifa  pcedicacctur  Sc 
£ e 1 poAea 


2i8  D.  Alberd  Magni,  Ord.  Prsed. 


roftea  patCTCt  infirmitas  in  morte , & confufio 
tnamfcllarcTur  in  «ruce.excnarciur  tcatjdalum,Sc 
nulla *dificatio  fcq-ieietur.  Sed  cum  lutrcxerii  a 
moiiuis : tunc  vifts>tia  mortis » fides  erit  malefia- 
tis » & tunc  opjxirtumiis  pratdicabttur.  Ecdt.  lO. 
/b  orc  fatui  reprobabitur  parabola ; quia  non 
dicit  eam  in  tempotc  iuo.  tt  hoc  ert  quod  Ic- 
quitur. 

Et  nemini  dixerunt  illis  diebos]  ante  Paflio- 
nem  [ quiquam  ] nec  de  apparentibus  cum 
Chnfto,  nec  de  maicftate  Chtifti  ( cx  hi$  quT  vi- 
detat.c  J ( ficui  di£him  eft ) corporalibus  oculis  in 
magnifica  gloria.  Ddttt!.  1 1.  Claude  (crmones  & 
ligna  librum  vfque  ad  tempus  fiatuiiim. 

FaAum  cft  autem:  in  Tcqucnci  dic, 
eiefcendentibiis  illis  de  monte , occur* 
rit  illis  turba  multa. 

Hic  incipit  pars  illa  qux  efide  confirmatione 
tradite  potefiatis  > in  qua  duo  funt  confideranda: 
modii^  videlicet  vtendi  potcfiate,&  modus  fe- 
quendi  ( hrifium  eorum  qui  m pocefiate  funt  po 
nendi. Et  h.rc  duo  ordine  eode  quo  hicdifta  iunr, 
determinat,  Vfiis  amem  potefiatis , au:  cfi  in  eo 
qui  confiituitur  in  potefiate  ecclcliafiica,aut  in  eo 
luper  quem potefias  accipitur.  Si  autem  confi  le- 
tatur in  eo  (uper  quem  potefias  accipitur  , feien 
dum  quod  ex  part-  illa  fempet  poteft  impedari 
potefias  ccclefuftica  ncconfequaiurcfFe^lum.  Et 
quoad  hoc  inducitur  iufioria  de  lunatico  . quem 
Apofioli  curare  non  potuerunt.  Si  autem  atten- 
ditur ^H>tefias  in  eo  qut  in  potefiate  corfiituitur, 
confiderattir  adhuc  iripliciicr,  quoad  tria  qux  ' 
funt  in  eo  qui  haber  fuper  alios  potefiatem : quo  I 
rum  peimum  quia  potefias  confiituit  iii  gradu  di  I 
gnitatis  & altitudinis : & lic  abuti  pmcefiarecfi 
inflari  pocefiate . fle  bene  vti  putenate  cfi  humi- 
lem fe  recognorcete.  Et  quoad  huc  ordinatur  pn-  I 
tcflas  in  hifioria  qux  fecundo  inducitur.  Secun  | 
dum  ( quod  cfi  in  eo  an  potefias  commitmui)  efi  ; 
srita  idonea  in  hoc  quod  in  vita  vtatur  potefiate  ' 
fecundum  formam  qua  Cheifius  przccfTit.  Et  pof  | 
fet  credere  aliquis,  quod  non  fcquens  ( hrifium  I 
in  vita , non  haberet  p-.>tcfiatcm  ecclefiafiicam,  i 
quod  non  efi  verum : fle  quoad  hoc  ordinatur  in  I 
hifiotia  tertio  loco  mduifia.  Tertium  eft  vfiis  po- ' 
cefiatis  contra  malos  fle  rebelles,  contra  quos  non 
(aoper  oportet  cum  indtgtiaiiouc  fle  furore  pto  ' 
cedere : fle  quoad  hoc  ordinatur  potefias  in  hifio-  i 
ria  quarto  loco  iuHu£la.  Pnmo  ergo  ofienditur, 
quodquanruncumqueidoneus  fit  Prxiatus  F.crie  ^ 
ux  , potefias  cius  aliquando  tn  iactamenris  effe- 
non  confequituc . fi  obican  ponat  ilte  in  ' 
quem  vtitur  potefiate  factamentali.  I 

Diuiditur  autem  hxc  hifioria  in  tres  partes,  in  ^ 
qnarum  prima  miraculum  expofiulatur : tn  fe- 
cunda perficitur : in  tenia  commendatur.  In  pri- 
ma harum  tres  fiinr  paragraphi : tmbaru  videlicet 
intercefEo  , miferix  dxinoniaci  allegatio,  S<  Oi-  ; 
fcipulorom  de  impotentia  curationis  acciifacio.  ' 
In  primo  horum  tria  dicuntur:quando  videlicet ,fle 
srbi,  fle  qualiter  occurrit  cuiba  pro  mifero  interce- 
<lens.  De  ptimo  dicit.  j 

Fadum  efi  autem  1 fecundum  Dei  difpofitio- 
nem , ad  cuius  difpomionem  Chrifius  omnia  fe-  ' 
cit,  /p4it.  4.  Meus  cibus  eft  vt  faciam  voluntatem  i 
patris  mei  qui  in  cxliscfi » fle  vc  petficiam  opus  i 


s 


eius.  Luc.  1.  In  his  qux  Patris  mei  funt  opotret 
me  efic  [in  fcquemi  die]  Lux  vna  in  demonfiian- 
da  (ucc  fiiz  ipcciei , contanplantibus  in  monte. 
Lux  alia  in  demonfiranda  virtute,  acinis  in  val- 
le.  n.Ten!in  dies  dux,  funt  adiuorum  &con- 
tempiattuorumquafi  dux  illuminationes.  In  pri- 
ma illuminat  mirabiliter  a montibus  xtemis:  m 
fecunda  clamat , Ego  fum  hix  mundi : qui  (equi- 
tur me,  non  ambulat  in  tenebris , fed  habebit  !u- 
‘menvir*.  Echocefi  [in  fcquenti  die  ] quiapti- 
ma  efi  Inx  comtmplationis  in  fulgore  veibi.  Se- 
j qiicns  aiucm  dies  aifiionis  in  virtute  operarionis 
verbi  ; quia  a^lio  infctmaiur  ex  contempla- 
tione. 

Dcfcendentibus  illis  de  monte]  Ecce  locus  vbi' 
failum  cfi  in  dcfccnfu  montis  Thabor.  Si  enim 
afeendat  Dominus, nos  illuminat : fle  fi  defecndar, 
nos  emat.  Et  fic  vndique  nofiram  operatur  faJu- 
tein.  Pfdm.  10».  Afeendunc  moines  . fledcTcen- 
dunr  campi  in  locum  quem  fundafii  eis.  Dnm 
enim  afccndir,  nos  afccndcre  facit  :fl<  cumde- 
fccndic  nobis  & noftfx  infinnitati  condefccndir: 
rcc  tantum  altis  fle  fapientibus  debitor  efi  in 
monte, fc<t  & infimis  & inferioribus  in  vslle.i?«m. 

1 . Sapientibus  fle  infipiennbus  debitor  fum,  ita 
quod  in  me  promptumeft.  Et  hoc  cfi  quodfc- 
quirnr. 

O currit  eis  turba  ] gtanil abunda , ita  quod 
l.xtiiia  cordis  txpalla  in  vulru  internam  patefecit 
dciiotionem.  yimos  4.  Prxparare  in  occurfirm 
f)ei  tui  rfrarl.  /aa».  1 1.  Propterea  occurrire/ruf- 
b.t.  quia  audierat  cum  fccille  hoc  fignum.  Et  hxc 
etimn  deuotto  muituru  imctceflit  pro  infirmo. 

Et  cccc  vir  dc  turba  cxclaroautr, 
dicens  : Magiflcr , obfccro  ic  , ref- 
picc  in  filium  meum,  quia  vnicuscft 
I mihi. 

j Hic  ponirur  miraculi  expofiulatio.  Dicuntur 
I amem  hic  tria.  Vnum  efi  pofiulamis  inflantia, 
j Se.undum  , maligni  fptritus  allegara  malitia, 
i Tertium  cfi  infirmi  periculofa  fle  acerba  niiretia, 

I In  piimo  horum  quacuor  dicuntur , quorum  pri- 
mum efi  clamoris  inrenfio  : fecundum,  in  eo  ad 
! qiicm  clamat  potefiatis  profeCto  : tertium,  refpe- 
I ^u$  in  filium  fiippicx  obrecratio ; quartum , ma- 
I gnx  fle  naturalis  & indiuiixdiledionis  allegatio. 

I Dicit  [ Et  ecce  ] qui  feipTum  clamando  demon- 
: firabilcm  fc-cit  [vir]  in  hoc  commendabilis  quod 
I puerilia  tranfccndcrat.  i ■ Cmmh.  t ) . Cum  aurem 
, fa^us  fum  vir,  euacuaut  qux  erant  paruuli  [ de- 
turba]qux  fibi  deuorione  fiia  meruit  exauditio- 
nem: fuit  enim  de  fociecate  fle  numero  deuoto- 
rurn.  Communio  enim  Sandkorum  mulra  mere- 
tur. Vnde  fkprMj.  Tutba  multa  ciuitaciserat 
cum  vidua  cuius  filium  Dominus  fufcitauii. 

Exclaivauit  dicens]  Tangit  clamoris  intenfio- 
nem  : quia  [cxclamauit]  hoc  efi  , cx  intimo  a(fe- 
£lu  fle  toro  cotde  clamauic-  Pfulm.  1 1 S.  Clamaui 
in  toto  corde, exaudi  me  Domine.  D4niel.11. 
Erat  cor  eius  fiduciam  habens  in  Domino  Et  ideo 
clamauic. 

Magifier  ] Ecce  maieftatis  profefllo.  Nominat 
amem  cum  i perfeAione  fapientix  propter  do- 
Arinam  qux  oflendebaturin  iplb,pKirquam  Do- 
minum, quod  occultum  erae  propter  nimiam  ip- 
fius  humiliiateoi.yMw.i}-  Vos  vocatis  me  Ma- 
gjftct 


in  Euang.  D. Luc.  Cap!  I X.  229 


jiilcr,  8c  Domine : & bcnd  dicitis : Tum  «enim. 
A£>uth.  I i.NUgiiler  (cimus  quia  verax  eSi  3i  viam 
Dei  in  veritate  doces  : Sc  non  etl  tibi  cura  de  ali- 
quo- /can.}.  Rabbi . fcimiis  quiaa  Deo  venilU 
Magiftcr.  Nemo  enim  poteft  h*c  ligna  faccic 
qu2  tu  facis>  nili  fuerit  Deus  cum  ipfo. 

Obfeao  ce  ] Ecce  vc  refpiciat  in  (ilium  fup* 
plex  deprecatio  [obfecro]  hoc  ell,  ob  facramenta 
poteftatis  & do^rinat  ^uz  coniurans  peto  [ tefpi' 
ce]  oculo  mifericordiz  [ in  hiium  meum  ] 

4.  Gratia  & mifcricordia  in  Sandlos  eius  j Sc  ref- 
pedhts  eius  in  elcdlos  eius.  Toren.  1 . Vide  Domi- 
ne afflidionem  meam.  Vifus  enim  aifli^onis  cor 
milericordis  mouec  ad  milerationis  eiFcdum. 

14.  Refpice  in  me  > & miferere  mei  [quia 
vnicusroiKi  e(l  ] Magnz  6c  naturalis  dc  indiuilz 
diledHonis  eA  allegatio.  Et  ideo  neccc0e  fiiic 
^uod  cor  Patris  affligeretur  in  ilio.  i.Xer.i.(icut 
mater  vnicum  amat  Elium  , ita  te  diligebam. 
Jtrem.  6.  Lu^n)  vnigenici  fac  cibi  plancum 
tunanim. 

£c  ccce  rpiricus  apprehendit  cum. 

Hic  ponitut  fpiricus  maligni  allegata  malitia. 
Ponuntur  autem  hic  tria.  Primum  ell  affligens 
incrinlecus  fpiricus. Secundum  eft  violemix  quam 
intulit  modus.  Tertium  e(l  affliifiionis  alfcdus. 
De  primo  dicit  [Et  ecce  fpiricus]  Qjd.  euidens  eft 
qu(^  c(l  fpiritualis  & non  corporalis  nequitia. 
kfhtf.  6.  Non  efl  nobis  collndlatio  aduerfus  car- 
nem & fanguinem  » fed  aviucefLU  mundi  icdores 
tenebtaruro  harum  » contra  fpitualia  nequitie  in 
czledibus.  Dicitur  autem  Mjtth.xj.  quod  luna- 
ticus erat.  Quia,  licut  dicit  Ghjl.  tempore  nou* 
lunz  affligebat,  vt  lunam  odibilem  hominibus 
faceret,  cuius  lumen  homines  affligeret , & ad 
infaniam  deduceret : dc  per  conlequens  homines 
Creatorem  blafphemarent , qui  tam  nociuas 
ci(Tet  creaturas.  5«pi>/ir.  14.  Cceacutz  in  odium 
(z€lx  funt , & in  mufeipuUm  pedibus  inEpien 
tium. 

Vel  poced  dici  melius  , quod  licet  fpiiirus  im 
mundus  huius  afflidlionts  fuerit  principium  : ta- 
men in  affligendo  habuit  hiimidum  coporis  ,& 
maxime  capitis  biimidum  pro  vexationis  inllm 
mcnto.Et  quia  in  nouilunio  corruptum  in  capite 
augmentabatur  htimidum:ideo  in  nouilunio  plus 
torquebatur  (lzmoniacus:&  ideo  lunaticus  dice- 
batur. Luna  enim  hanc  virtutem  habet  in  (uo 
lumine,  quod  mouec  humidum^  de  corrumpit  hu 
midum  quod  putrefadlioni  e(l  paratum.  Et  ideo 
periculola  Eunt  apoEemata  animalium , qux  de 
nodte  lumini  Iimz  exponuntur.  Qui  amem  ac 
cufant  lunam  propter  hoc, pofflim  etiam  accufare 
folcm  : quia  fub  lumine  folis  febricitans  magis 
zduac  quam  E Ebi  non  exponeretur.  Et  Emiiiier 
facit  ignis  comburens  Beatum  Laurentium  qui 
bonOs  fuit.  Crearurz  enim  fua  explent  offleta.  Et 
quod  aliquando  nocent,  hec  e(^  peraccideus;quia 
exponuntur  eis  quzdam  in  quz  agunt  (fundum 
fuas  qualitates. Et  E aliquando  non  agunt  in  talia, 
hoc  Ec  per  miraculum  diuinum:ra;^cn  feciuuium 
ordinem  inEitutionis  fuum  ptimmn , asiones 
fuas  cuEodiuni.  Sapient,  In  fc  elementa  dum 
conuertuntur,ncuc  iu  organo  qualitaiisfonus  im- 
mutatur, de  omnia  fuum  (onnm  cuEodiunt.  Ideo 
fempet  quidem  vniucrfo  proEint:!^  E alicui  no- 
D. Albere I Maeni , in  Enanv.  D.  Luc. 


cent,  hoc  eE  per  accidens.Spiritus  autem  e(l  prz- 
Edensde  affligens  intus,  de  ideo  pcticuioEoc  erat 
afflidio : quia  caufa  de  principium  ipEus  per  ar- 
tem cognolci  non  poterat.  Spiritus  enim  hic  ma- 
lus accipitur,  quem  dzmoncm  vocamus.  Matth. 
1 f Filia  mea  male  a dzmonio  vexatur. 

dppcchendit  eum]  Ecceaffli^ionis  modus  pec 
apptehenEonem.  ApprehenEo  autem  eft  captio 
trahens  ad  capientem.  Et  dat  intelligere,  quod 
fpiricus  malus  cepit  vias  fenfus  de  motus  eius  in 
ipEs  neruis  fenEitionis,  de  roociuis , de  fpiritibus, 
qui  vehere  debebant  virtutes  (oiEtiuas  de  mociuaf 
ad  tegimen  ordinatum  corporis : de  tradlas  ad  (e 
conuertit  ad  inordinatum  corporis  nocumentum, 
M4t1b.17.Milc  patiturmam  izpe  cadit  in  ignem 
de  crebro  in  aquam.  ApprehenEo  enim  fonac  vio- 
lentam natur^ium  ad  voluntatem  dzmonis  ae- 
tra^ionein.  Mare.  9.  Atruli  ad  re  Elium  meum 
habentem  rpiricum  munim:quivbicunque  appre- 
henderit eum,  dec  Dicit  autem  Mare,  quod  erat 
mutus  dc  furdus : quia  dzmon  vias  motus  ad  lin- 
guam , de  vias  fenEts  ad  aures  , corrupto  repleuic 
humore : ita  quod  lingua  de  aures  ad  fenfum  de 
motum  moucti  non  poterant.  Ec  foite  Emilitet 
fecit  in  viis  aliorum  (enfuum.  Ec  hoc  innuitur  ex 
fequentibus. 

Ec  Albico  ckmac , & clidic,  & dif- 
fipac  eum  cum  fpuma  : & vix  difee- 
dic  dilanians  cum. 

Tanguntur  hic  multiplices  huius  miTeriz  e(Te- 
dus.  Tanguntur  autem  feptem,  rcihceT.fubita  de 
indelibecatainuaEovc  fe  przntunire  non  pudet, 
clamor  internum  prodens  dolorem ,alliEo  ex  cafu 
quaE  epileptici  ad  terram,  diillpacio  in  iundilura- 
rum  diflocatione  , fpuma  in  fadi  humoris  emif^ 
Eone,vix  di(^(Tus  in  continua  ilne  imerpolarionc 
affliAione,  dilaniatio  in  membrorum  difaceratio- 
r.e.  De  ptimo  horum  dicit. 

Et  fubico  ] DienyfiM  dicit,  qtiodrobkoeE 
quod  Et  przier  rpem,hnceE,ante  deliberationem; 
& Ec  in  momento , contra  quod  nullus  (c  poteE 
prxmunire.  Hocenira  hac  aEtuia  facit  d.emoti, 
vt  affligo  non  pofTit  U^bwcnin.Pfalm.t^.  fecun- 
dum veritatem  hebraicam.  Ad  momentum  ira 
eius.  Vbi  h.nbemus  nosiQuoniam  ira  in  indigna- 
ciene  eius.  Ifa.  ^o.  Subteodum  non  fperatiu,^e- 
niec  contritio  eius  , de  comminuetur  contritione 
przualida  f clamat  ] anguEiam  cordis  interiorem 
indicans.  t[a.C\.  Vos  clamabitis  prz  dolore  cor- 
dis , de  prz  contritione  fpiricus  vlulabuis  [ de 
elidit  eum  ] hoc  eE  , in  cafum  przcipicac , de 
cadentem  allidit  de  collidit,  fob  to.  EleuaEi  me, 
de  quafi  fuper  ventum  ponens  cliEEi  me  valide 
[de  difflpat  eum  ] I»b  )0.  Difflpauerunc  itinera 
mea,  inndiaii  funt  mihi » de  prxualuctuntrdC  non 
fuit  qui  ferret  auxilium  [ ciun  fpuma  ] Mare.  g. 
Allidit  illum  , de  fpumat, de  Ertdet  dentibus , dc 
arelcic  [ de  vix  diluit  ] Ene  interpolatione  affli- 
gens. I»b  }0.  Qui  me  comedunt , non  dormiunt 
[dilanians]  eum  membrorum  difeerptione de  di- 
laceratione. Nabam  1.  DiflipacaeE.  de  fciEa  . de 
dilacerata  : cor  cabeEcns , de  diEolutio  geniculo- 
rum , de  defeiEio  in  cuixEis  renibus:dc  facies  om- 
nium Ecuc  nigredo  ollz. 

lEa  fcprem, feptem  pofflinc  attribui  capitalibus 
E e ) vitiis. 


550  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Pr^cd. 


vitiis,  Ted  non  eodem  otdine  quo  enumerata  funr, 
Elitio  enim  attribuitur  fupetbiz : quia  tlla  preci- 
pitat  & allidit.  Pfalm.  1 4 5 Dominus  erigit  clifos. 
Cioij.tliioi  perrupeibiain,aigit  per  humilitatem. 
Subito  autem  inuadit  per  inuidiam  : quia  ilatim 
vifa  prorperiiatc  alicuius  bonorum  torquetur  per 
inuidiam.  lob  ( Paruulum  occidit  inutdta:  quia 
nili  patuulus  in  fe  elTet , ad  bonum  alterius  non 
occideretur  Clamor  autem  attribuitur  iracundie. 
£phef.^.Ovm\is  amaritudo,  & ira,  6c  indignatio, 
& clamor , 6c  blafphentia  tollatur  k vobis  cum 
omni  malitia.  Vitium  autem  quod  anime  vigo- 
rem diflipatycft  acedia.quz  per  miferiam  ditHpa- 
tionit  interiorem  etiam  vocem  acuit,  ac  Ci  (it  vox 
jnlirmi  per  totum  dilEpaii : propter  quod  diam 
acedia  vocatur.  ^y^m.;4.Dinipati  funt  nec  com- 
pungi, centauerunt  me , Tubfannaucrunc  me  fub- 
iknnarione  : frenduerunt  Tupec  me  dentibus  futs. 
Omnibus  enim  his  modis  acediofi  (c  habent  ad 
Deum,  & ad  fpiritualia.Spuma  autem  attribuitur 
libidini  luxurierproprer  quod  & venus  de  Tpuma 
maris  Cypri  nata  eUc  a Poetis  fingitur  : & omne 
femen  libidinis  cum  fpuma  cllc  prohibetur. 
Htertn.  Venter  mero  xlhians  fadle  defpumat  in 
luxuriam.  S4p$enr.^ .Sf<i  impi)  quafi  lanugo  quz 
^ vento  tollitur,  & lanquam  Tpuma  gracilis  qnar  <i 
vento  diflipatur  : quia  ad  literam  libido  luxurior 
citodidipatur.  Qiiod  dicit  qaod[vix  difixdicjfine 
interpolatione  affligens  , eft  auatitia  , qnz  nun- 
quam quiefcit  , nunquam  fatiatur.  Pitiurh.  jo. 
Terra  non  fatiatur  aqua.  Ignis  autem  nunquam 
dicit , Sufficit.  Hoc  eff  terrrena  concupirceniia 
cum  zffibus  & facibus  auaritix  nunquam  fuffi- 
cientia  [Dilanians]  autem  & difiretpens  membra, 
eff  gularquz  poffquam  interiora  membra  opptclla 
funt,  & vfque  ad  dilaniarionem  extenra,adinic  in- 
gerete  non  cciTat.  ffu  aS.  Omnes  menfx  repletae 
funt  vomitu  , fordiunque  : ita  vc  non  effet  locus. 
Sic  igitur  mifetabilircr  affligitur  quem  diabolus 

fioffcdcrit.Sic  Lttc.y  beneficio  Domini  de  Magda- 
enafeptem  dzmonia  exierant. 

Ec  rogaiii  Difcipnlos  tuos  vc  ciicc- 
rcntillumtSc  non  potuerunt. 

Ecce  Difcipulorum  de  impotentia  curandi  ac- 
cufatio.  Dicit  autem  diio:ruam  in  curatione  fili) 
adhibitam  diligemiam,&  Difcipulotum  in  curan- 
doElio  impotentiam.  In  primo  horum  dicit  tria: 
fuam  quam  ad  Difcipulos  habuit  fidem  & reue- 
renciam  , 8i  innuit  magnam  in  Difcipulis  nifi  cu 
ret  impcrfcAionem  & verecundiam.  & petitionis 
fux  exprimit  conuententtam.  Dicit  igitur  [Et  ro- 
gaui]  reuerentiam  exhibens  & fidem  : quia  aliter 
non  iupplicaflcm.  Non  enim  ah  ipfis  rogafftm 
filio  meofalutem,  nifi  crcdidtffcm  teeisdediiTc 
curandi  poteffatem : 5c  ideo  cum  fide  & furplica- 
cionc  rogant , & non  cum  temeritate , attendens 
quod  dicitur  Ittcoh.  1.  Poffules  in  fide  nihil  hzfi- 
tans.)Te  enim  in  illis  veneratus  fum,  ficur  dixiffi 
Z-Kr  to.Qui  vos  audit, me  audit;&  qui  vos  fpernii, 
me  fpemic.  Ideo  rogaui[Difcipulos]de  quibus  di- 
xiffi /04^.14. Qui  credit  in  me, opera  qu;  ego  ^cio 
& ipfe  faciet,  & maiora  horum  faciet.  Et  M^re. 
vlfim.  In  nomine  meo  dzmoniaeiicienc.  Ec  ideo 
ne  impotentia Dilcipulnrum  ttbt  imputetur,exau- 
d>  me  [vtciicctenc  illum]  qiiz  fuit  pia  & honeffa 
fi:  conueniens  diflit  eius  petitio.  To  enim  veniffi 


vt  diffbluasopera  diaboli:&  ideo  petens  ve  eiicia» 
tuc  diabolus  fecundum  teipfum  peto.  Deuter. 
Dominus  eiiciet  a facie  tua  inimicum  tuum  , di- 
cctque  : Conieicre.^em.t^iiim.I^minus  conterae 
fatanam  fiib  pedibus  veftris  velociter. 

Et  non  potuerunt]  Non  dicit,  non  voluerunt: 
fcd  , Non  potuerunt ; Cuius  quinque  caufz  elle 
pcthibcniur  i Sandtis.  Vna  eft  fecundum  Chnf. 
qui  dicit,  quod  hoc  fuit  ii^co:quia  columnx  Dif- 
cipulotum ibi  non  fuerunt.  G-*Ur.  t.  Petrus  & 
loannes  qui  videbantur  columnz  e(Ie  , dexteras 
dederunt  mihi  5:  Barnabz.fbcietatis.  Hoctamen 
non  viderut:qui4  Matth.  1 7.  indifferenter  omnes 
quzfiuerunt,  dicentes : Quare  nos  non  potuimus 
ciicere  eumJNifi  forte  columnas  vocet , in  robore 
columnarum  exiffentes  : quia  columnz  non  fue- 
runt , nifi  poffquam  in  die  Pcnrccoffes  Spiritum 
fandhim  ad  cobur«cceperunt.  1.  Sedete  in 
duitate , quoadufque  induamini  virtute  ex  alto. 
Et  hoc  verum  eft , quod  poffea  mulra  potuerunt» 
quz  amc  non  poterant.  Alia  caiifa  eft,  modicius 
fidd  Apoffolortim.  Vnde  Dominus  Mdtth.  17. 
poff  miraculum  illud  dicit  eis:Si  habueritis  fidem 
ficut  granum  finapis,  dicetis  monti  huic.  Tollere, 
& minere  in  mare : & nihil  erit  impoffibilc  cre- 
denti. Tertia  catifa,  paraitas  fidei  poffulantis.qui 
licet  habt^rit  fidem,  non  habuit  fufficientem.  Ec 
huius  figniim  eft , quod  exprobrando  hic  dicic 
DominusrO  generatio  infidelis  Sc  pciueifa.quam- 
diu  patiar  vos/Quarta  caufa  eft  indignitas  infirmi, 
qui  locum  in  fc,  culpa  fua,  dedit  diabolo.  Contra 
quod  dicit  tphrf.^.  Nolite  locum  daic 

di.abolo.  Quinta  caula  eft  ; quia  licet  Dominus 
pollet  curare  fine  vfu  clauis  Ecclcfiafticz,  tamen 
Apoftoli  allj  miniffri  Ecclefiz  hoc  non  pote- 
rant. Et  quia  Apoftoli  non  rede  vccbantur  claue, 
ideo  iftum  dzmoniacum  fanare  non  potuerunt: 
debebant  enim  opera  fatisfa^VionisadhibuIffe.  Et 
ideo  Afdtih.  1 7.  dicitur  cis  , quod  lioc  genus  dz- 
moniorum  non  cHciturnifiin  oratione&ieimiio. 
Et  dicit  ibi  H<ero».tnG!oJft,  quod  non  (anat  ocu- 
lum , quod  fanat  calcaneum.  Et  ideo  indebi- 
te vtciis  claue,  non  abfoluit , fed  in  etrorem  in- 
ducit. 

Rcfpondcns autem  I e s v s,  dixit: 
O generatio  infidelis  pcriierla , vf- 
quequo  ero  apud  vos  8c  p.itiar  vos? 
Adduc  huc  filium  tuum.  Et  ciimaccc- 
deret , clilit  iUum  daemonium , & diffi- 
pauit-  Ec  increpauit  I e s v s fpiritum 
immundum,  & (anauii  pucruni;6c  red- 
diditilium  patri  cius- 

Hic  agitur  de  miraculi  petfed^ione.  Habet  au- 
tem qiiacnor  paragrapho.s , m quorum  primo  po- 
tuc  infidelitatis  increpat  io, & exprobatiurin  fecun- 
j do  przcepta  a Domino  fi!i|  oblatio : in  cercio  ds- 
i moiiis  coram  Domino  infeffatto  : & in  quarto 
I dzmonis  eiedio,  & pueri  fanatio.  Dicit  ergo.ron 
impatientia  Sc  tzdio  vi6tis , fcd  obiurgans  infide- 
; litatcm  [ O generatio  ] Vnde  Rom.cf.  Siifiinuii  in 
j mulca  patientia  vafairz,apta  in  interitum.  Quod 
autem  dicic  [Ogenerario]ideodictr,qt)ia  vexaba- 
tur vt  Moyfes  mcrcdnliratc  eorum.  Pfalm.  lOf. 

, Vexatus  eft  Moyfes  propter  costquiacontriftauc- 

ruiic 


igitizod  by  Googie 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  I X.  351 


luiic  spiritum  fan£luni  eius.  Oft*  lO.Cotripicn- 
tur  propter  duas  iniiptitares  Ibas.  Dicit  autem, 
generatio  [ infidelis  j ptypicr  defectum  fidei. 

Gcncfitio  qii*  non  direxit  cor  fuum: 
& non  e(l  creditus  cum  Deu  fpititus  cius  [&r  per- 
uerfa  ] propter  inorum  pcrucrficatem.  Petii. n. 
Genctatio  piaua  atque  peructfa ! h«cciiie  reddis 
Domino  popule  Aulte  & infipiens  ? [vfqueqiio 
ero  apud  vos  j aa  correpiioncin  velUam  , & tion 
lecipicis  dilcipitnam.  Pfahn.  94.  Quadraginta 
annis  proximus  fui  generationi  huic,&:  dixi  iem 
|>er : Hi  crtant  corde  : ipfi  vero  non  cogmmetant 
^ias  meas  [&  patiar  vosjhoc  eA,«quanimirer  du- 
ritiam veAram  (uAinebo.  //4.41.  Tacui , femper 
illui,  patiens  fui. f7  NoncogiraAiin 
corde  tuo.>quia  ego  ucens>  & quafi  non  videns, & 
mei  oblita  es. 

Adduc  filium  tuum  ] Eae  prxeepta  a Domino 
Ubi  fadla  oblatio.  M4tth.^.  Obtulerunt  ei  omnes 
male  habenres.Hzc  aurem  oblatio  non  ideo  fa^.i 
cA  > quod  Dominus  non  polTct  ita  curate  abfen 
cem  ucut  prxfenteni : fcd  vt  tuiba  videns  eum 
vexari  in  przfentta  Domini , magis  credat  quod 
ChriAus  non  in  Beclzcbub,led  in  contraria  viteu- 
leeiicitdxmonia. 

Et  cum  aaederei  ] Eece  vexatio  dxmonis  in 
przientia  Saluacoris  [elifircum]  in  cetram  ad 
modum  epileptici  ( & diAipauit  eum  ] vc  magis 
pateret  miraculum,  1 1.  Dcfcendit  ad  voi 

diabolus  habens  iram  magnam  , fetens  quia  mo- 
dicum tempus  habet.  Et  propter  hanc  imparien 
tiamdzmonis&  incredulitatem  eorum  , qui  tot 
iigna  abeo  fieri  viderunt»  qui  tot  eruditionibus 
fuerunt  eruditi , qui  tot  ccAimoniis  loannis  & 
aliorum  fuerunt  cdo^i  de  ipfo  » qui  tot  beneficiis 
przuenii , dixit  [ O generatio  infidelis,  &c.]  Ideo 
etiam  non  fimpliciter  imperauit  Dzmoni  , fed 
[increpauic  T e s v s rpiricum  immundum]  Verba 
autem  comminationis,  & inaepationis  ponit 
dicens : Surde  & mute  fpititus,przcipio 
<ibi,exi  ab  eo:&  amplius  ne  introeas  in  emn.  Di- 
cit etiam  Match*  (pec  quod  confirmamur  omnia 
quzdif^a  funt)quod  qurfiuit , quantum  tempus 
edet, ex  quu  hocei  accidit.  Et  dixit  pater : Ab  in- 
fantia. Et  hoc  rotum  manifirAari  voluit  ad  mira- 
culi commendationem  , & ad  oAersdendam  con- 
traiietatem  fui  ad  Dzmonem ; vr  poAea  confun- 
deremur didluri,quod  tn  Beelzcbubdzmonia  eii- 
ccret ; & vt  virtus  fua  vinans  dzmones  ollen- 
deretur : & per  confequens  regnum  quod  przdi- 
cauit , regnum  Dei  efie  crederetur.  Luc.  > • . Si  in 
digito  Dei  eiicto  dzmotiia : profed^o  peruenit  in 
vos  regnum  Dei. 

Et  fanauit  puerum  ] *icamdiim  eA  in  quo  eA 
miraculi  petfcdlio,  & rcAituitoiT^tcprx  fanitatis. 
Non  Crbin  fuAicic  malum  tollere . nifi  bonum  fa 
nicatis  integrum  reuoatur.  jiO.i  Nomen  l e s v 
Ac  fides  quz  per  eum  cA>dcdit  integram  fanitatem 
iAam  in  confi^edlu  omnium  veAtum  /««.f.Eccc 
(anus  faiAiis  es : iam  noli  peccare,  ne  deterius  tibi 
aliquid  contingar. 

Tertium  autem  eA  de  benignitate  Domini: 
quia  eum  quem  curauerat  & a tyrannide  diaboli 
eripuerat , (ibi  in  feruuro  potuit  retinere : fed  in- 
nata fibi  benignitate,  paterno  amori  compatiens, 
imitatus  fa£la  Prophetarum  [ dedit  illum  patri 
fuo  ] Sic  Elias  puerum  quem  fufettauerat , matri 
reddidit  1 7>  Sic  Elifcus  puerum  quem  vi- 


uere  fecerat  matti  reddidit  4.  ^<^.4.  Maxime 
quia  ii  pater  credidit  , clamans  & dicens  ( cuio 
dzmonium  difeerpetet  Alium.  & I e s v s diarct: 
Si  potes  creJere  » omnia  pollibilia  funt  aedenti ) 
Credo  Domine,adiuua  incredulitatem  meam.  In 
argumentum  cigo  confottandz  fidei  patris  , fi- 
lium dedit  pat ri.-ex  cuius  vifa  faiiitate  continuo  in 
fide  confirmaretur. 

Stupebant  autem  omnes  in  magni- 
tudine Dei.  Omnibufque  mirantibus 
in  omnibus  qux  faciebat,  dixit  ad 
Difcipulos  fuos : Ponite  vos  in  cordi- 
bus vcftris  fermones  iftos : Filius  enim 
hominis  futurum  e(l  vc  eradatur  in 
manus  hominum.  Ac  illi  ignorabant 
verbum  iftud  , & erat  velatum  ante 
cos  , vc  non  fencirenc  illud  : & ti- 
mebant cum  interrogare  dc  hoc 
verbo. 

Hic  ponuntur  ea  , qux  faciunt  ad  miraculi 
commendationem , & funt  duo : Aupot  commu- 
nis , & memoiia  fpecialis  in  cordibus  Difcipulo- 
nim.  In  Aupore  communi  dicitur  quod  [fiupe- 
banc  omnes]  de  tutba.  leran.  y Stupor  & mirabi- 
lia fa^a  funt  in  terra.  EA  autem  Aupot  fyAolcs 
cordis  propter  admirationis  altitudinem  [ in  ma- 
gnitudine Oei]quz  apparuit  in  virtutibus  diuinls 
in  talibus  mantfeAis  prodigiis.  jiH.C.  Faciebat 
prodigia  & figna  in  populo.  Ml.xo.  Pertranfiit 
oenefaciendo  , & unando  omnes  oppreilus  a 
diabolo. 

Omnibufque  mirantibus  in  omnibus  quz  fa- 
ciebat ] Secundum  cA  , in  quo  fpecialiter  tangit 
inAiu^ioncm  ApoAolorum.  Et  tangit  duo:quod 
videlicet  fadum  memori.c  commendetur  , & 
caufatn  quare  debet  memor-x  commendari.  Dc 
piimo  dicit  [omniburqucfnirancibus]in  commur 
ni , quorum  quidam  ex  curiolitate  videbant  mi- 
rabilia.  Quidam  autem  ex  inuidia  videntes  ta- 
befeebam  :&ideo  non  zdific.abaniur.  Et  haede 
caufa  etiam  non  curat,  quod  fa<Aum  tam  memo- 
rabile in  memoria  eorum  commendetur.  Et  ideo 
iAis  mirantibus  nihil  dicit  illis.  Sed  [in  omnibus 
quz  faciebat  ] mirabilibus  [ dixit  .id  DifeipuuiS 
Tuos  ] Memoriam  enim  fecit  mirabilium  fuo  tim 
roifericors  ic  miferator  Dominus  , ficuc  dicit 
PfAm.i  10.  Dixit  ergo  ad  eos  de  quibus  dicte 
Pfalm.  144.  Memoriam  abundantiz  fuauicatis 
cuz  erugabunt. 6c  iuAitia  tua  exultabunc. 

Ponite  vos]  rpecialiiec  quibus  iam  virtus  ma- 
gnificenctz  mez  in  corpore  mortali  innotuit 
[vos  ] inquam , qui  permanebitis  mecum  in  ten- 
tacione  pailionis  Lic.i  i.  [vos]  inquam, qui  prz- 
dicaturi  elUs  virtutem  paAionis  mez  , & eritis 
teAes  operum  meorum.  Pfulm.  44.  Cenert-iiio 
I ii  generatio  laudabit  opera  tua  , ic  potc.uiam 
j tuam  pronuntiabunt  [in  cordibus  veArisIhoc  cA, 

! in  armario  memotiz,&zdificaminiad  fidei con- 
I firmationem  : quia  vos  cAis  de  quibus  dicit 
I Pfdlm.  144.  Magnificentiam  gloriz  faniAitaiis 
! tuz  loquentur,&  mirabilia  tua  nartabum.Et  fub- 
iungiteaufaro. 

I Filius  enim  hominis  ] Tangit  hoc  fecundum 
I quod  fubiidtur  PalGoni.  Hoc  enim  habet  ^ filio 
E e 4 hominis. 


iSfepdbyGoogle 


7,11  D.  Alberti  Magni,  Ord  Prsd. 


hominis*  & non  ^ Filio  Dei  fecundum  quod  Fi-  , 
Hus  Dei  [ futurum  ert]  in  ordinatione  diuina. 

Etiam  Filio  ptoptio  non  pepercit  Deus, 
(cd  pro  nobis  omnibus  ttadidit  illum  [ vi  trada- 
tur] i Oeo  Patre , a luda,  & a feipfo  [ in  manui] 
hoc  eft.potcftaicm  [hominum]  & exponant  cum 
tormentis, & murti, & confufioni.  tt  ibi  appare 
bic  inBtmica$,in  qua  necclTe  ell  Bdei  ve(lrx,quod 
memores  Btis  viitutis  deitatis  inBgnis.  £ci/i.i  i. 
In  die  malorum  nc  iromemor  lis  bonorum, 
Thre».  j . Memoria  memor  ero , &:  labcfccc  in  me 
anima  mea  /*/«/nr.i  56.  Adhxreac  lingua  meafau* 
cibus  meis.li  non  meminero  tui. 

At  illi  ignotabant]Hoc  eft  confequens  ad  prx- 
cedentia.  Tantum  enim  abhorrebanc  fepatatio- 
nem  ^ Chrido,  quod  voluntas  fecit  eis  incredibi 
lia  quxeunque  dicebantur  de  PaiConc  ipBus- 
Vnde  Qejjd.  Hzc  ignorantia  non  tam  de  tardita- 
te, quam  de  amore  nafeitur  : quia  adhuc  carnales 
& mylletij  crucis  ignari : quem  Deum  credide- 
runt, moriturum  ctcdcrc  nequeunt.  Sed  ficui  per 
figuras  loquentem  audite  folebaiu  : fic  etiam 
quod  de  fua  traditione  loquebatur , figuraliter 
aliud  fignificarcputabam.EthoccA. 

At  illi  ignorabant  vcibum  ifiud  ] Af/tith.vj. 
Adhuc  & vos  fine  intelleif^u  efiis  I [&erat  vela- 
tum ante  cos  ] non  velamine  verbi,  quia  verbum 
in  fimplici  imelligenca  veritatis  didkmn  fuit:  Icd 
Velamine  cordis  carnaliier  Chtilliim  diligentis: 
& ideo  nibil  de  PalTionc  fua  rwipere  valent». 
X.Corinih.^.  Velamen  eft  pofiium  [upracor  co- 
tum. Cum  autem  conuerfiis  quis  eorum  ad  Do- 
minum,auferetur  velamen[vt  non  fentirent  illud] 
quancumcunque  expteile  diceretur  : quia  non 
adhuc  nifi  carnalitcr  noucruni.f''>ifi/’.i  Hoc  len- 
tice  in  vobis  quod  6e  in  Chrifio  l e s v.  Dicitur 
autem  quod  non  fenferunt  quia  per  atfe^um 
profundacum  non  experiebantur  [ dc]  propter  re- 
uerentiam  [ timebant  interrogare  cum  de  hoc 
yerbo]  quia  aliquando  cxprobraueiac  dure  quod 
fine  iniclledhi  Client.  Przdpue  autem  timebant 
modo , quando  exclamauerac : O generatio  infi 
delis  & peruerfa  , quandiu  ero  vobifetim  } figna 
faciens,  erudiens  veibo,  informans  exemplo  ,eu- 
tans  beneficio,  portans  beneficio , alliciens  tem- 
porali lubfidio.  Timebam  enim  , quod  ipfi  ma- 
xime talia  quotidie  recipientes  inter  alios  plus 
arguerentur : cum  tamen  putarent  ipfum  figura- 
tiue  fuifie  locutum.  Et  ideo  interrogate  non  au- 
debant illo  lempure. 

Intrauic  amem  cogitatio  in  cos,  quis 
eorum  maior  clTet. 

Hic  incipit  determinatio  potcftaiis  ecclcfiafti- 
Cx  fecundum  gradum  , in  quo  ponitur  is  qui  ac- 
cipit porefiatem  Sicenim  abuti  potenate,elUn- 
flari  potcflate  : bene  vcrpote(late,efi  humilem 

fe  exhibere  ad  ubfequium  & vtiiitatem  fubdito- 
rum.  Tanguntur  autem  hic  duo,  fcilicet , princi- 
pium petuerfitatis  cx  ambitione , remedium 
ambitionis  ex  hunulitatis  fimplicitate.  De  primo 
autem  dicte  quatuor : centacionem  , centationis 
acccpraiionem  , acceptatx  tentarionis  collatio 
nem,  &collatx  in  corde  temationis  ambitionem. 
Tentationem  autem  dicit  [ Intrauit]  fignificans 
quod  diabolus  eam  non  immifit : fed  occalione 
yerbotumde  fagorum  Chtifi)  inuauic.  Oederae 


enim  claues  regni  cxlorum  Petro : Ar  ex  hoc  ma.' 
ior  intet  alios  videbatur.  Adduxerat  tres  in  mon- 
tem, & ad  alia  familiaria  eofdem  tres  admific : & 
cx  hoc  iterum  illi  tres  maiores  elfe  videbantur. 
Duodecim  autem  zqualis  nominis  & zqualis 
dignitatis  elegerat  Mjuh.  to.  Lnt.6,  Etcxhoc 
videbantur  zqualcs.  Et  ex  his  dubiis,  intrauit  in 
corda  eorum  ifta  difpucatio  de  maiotirate  przla- 
tionis  Contra  quod  dicit  Superbiam  in 
t uo  animo  nunquam  dominati  permitte : quia  in 
ipfa  initium  fumpfit  omnis  perditio. 

Non  veniat  raihi  pes  fuperbiz,  & manus  pecca- 
torum non  moucat  me: ibi  cccidcrunc  omnes  qui 
operantur  iniquitatem.  Hzc  igitut  rentatio  fic 
intrauit  potius,  quam  i diabolo  iromirieretur. 
Aliquando  ciitm  intrat  in  corruptam  & impet. 
fedam  mentem  tentatio : aliquando  autem  a dia- 
bolo immiciitut : & aliquando  \ diabolo  iron- 
ftraiur , vc  ad  cor  ofienu  fubintrei : aliquando 
etiam  libotio  aliquo  peruerfc  accepto,  ad  cor  in- 
trat per  fcipfam,  * 

A diabolo  immittitur  non  fic  quod  a diabolo 
creetur  , & fic  creata  imponatur.  Sed  quia  fadia 
in  fciifibilibus  , a diabolo  ad  cor  dirigitur , & in- 
cenditur. /*/4/w.77.1mmiffiones  per  Angelos  ma- 
los. /orfw.ij.Cum  roifiiret  diabolus  in  cor  , vc 
(raderet  Cum  ludas,  Simonis  filius,  Ifcariotcs.  A 
diabolo  monftiatur  Matih.i.  AlTumpfic 

f um  diabolus , & oftcndit  ei  omnia  regna  mundi, 
& gioiiam  cotum  : & ait , Hzc  on^niJ  ubi  dabo, 
fi  cadens  adoraueris  me.  Per  fe  autem  a bono  oc- 
calionata  fubii4lat  : fiait  dicitur  S4fie»r.  14. 

( rcitutz  in  odium  faflz  funt,  & in  mufcipolam 
pedibus  infipientium.  Er  ideo  dicit  } 1 .Pepigi 
fccduscum  oculis  meis , vi  non  cogitarem  qui- 
dem de  virgine  : cum  camen  virgo  quoddam  de 
bonis  Dcicxifiat.  Aliquando  etiam  tentatio  tan- 
git intrando.  Aliquando  etiam  mentem  abdudr. 
De  cadlu  quidem  dicitur  Tetigit  au- 

tem & iuftos  cunc  tentatio  mortis , & in  cremo 
commotio  multitudinis  fad!ka  eft : fed  non  diu 
permanficira  tua  De  abduiftione  autem  mentis 
a regimine  gratiz  & rationis  dicitur  i.77>e/j. 
Ego  amplius  non  fuftinem  , mifi  adeognofeen- 
dam  fidem  veftram  : ne  forte  rentanerit  vos  is 
qui  tentat,  & inanis  fiat  labor  nofter.  Intrauit  er- 
go in  cor  Apoftolorum  hzc  tentatio  ad  mentis 
ta£Ium  , Sc  non  ad  mentis  fubuerfionnn.  Et  hoc 
eft  quod  dicit  [Intrauit  aurem]  Sequitur. 

In  eos  ] Et  per  hoc  notatur  centationis  illius 
qtizdam  ignorata  acceptatio : non  enim  hoc  ma- 
lum cfte  fciebam.  Et  ideo  vfquead  difculIioDcm 
Sc  interrogationem  hanc  tentationem  Kcepta- 
ucrunt : quia  aliter  in  eos  non  imralTet.fi  eandem 
vfquc  ad  ta£him  mentis  non  acceptalldn.  Sic 
enim  tentatio  intrat  in  hominem  , 8c  non  homo 
intrat  per  confenfum  in  tentationem.  AfAub.6. 
Nc  nos  inducas  in  tentationem.  Mjtth.i6.Vip- 
late  & orate  ne  intretis  in  tentationem.  Vnde  fi 
tentatio  intrat  in  noi , confolatlo  eft  : hoc  enim 
humanum  eft.  i.Ccrwih.to.  Tentatio  vos  non 
apprehendat  nifi  humana.Si  autem  nos  intramus 
in  tentationem  periculum  eft  : quia  tunc  abdudt 
(equimur  tentationem.  PnHfrh.7  Irretiuitcum 
inultis  fermonibus,  Sc  blandimentis  labiorum 
fKotraxit  illum.  Statim  cam  fequirur  quafi  bos 
dudus  ad  vidimam , & quafi  agnus  lafciuiens^c 
ignorans  nefeit  quod  ad  vincula  ftulms  ttahacur. 

Cogitatio] 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  IX.  «3 


Cogitatio]  Ecce  tcmationis  acccptx  collatio. 
Cogitatio  enim  dicitnt  quali  coagiutiu.  Cogita- 
tio Jgitut  Et  in  collatione  concepti , quando  per 
coagitacionem  ponderatur  ab  anima  quid  » vcl 
quanrum.vcl  qiule  <1t  quod  ab  ajiima  conceptum 
e(l : & vfquc  ad  hoc  tentati  lunc  «ie  prariaiiune, 
£ccti.  X j.  Domine  pater  & domiiiator  viix  mcx, 
ne  derelinquas  me  in  cogitatu  ii  conElio  eurum> 
ne  linas  mc  cadere  in  ilia  exprobratione.  Viterius 
non  (iint  tentati  Apoiioii.  Qtii  enim  viterius  in 
tentatione  procedunt,  illiciuntur  dciciVatione:^ 
delegatio  trahit  ad  confenCum  : confeiifus  autetn 
quzrit  qualiter  perEciatut  in  upcre:&  opus  qux* 
lit  confuetudinem , confuetudo  defenEonem  « &c 
defenEo  contemptum.  Et  Ec  dicitur  /jcoh.i. 
YnuCquiEque  rciiiaiur  i concupifeemia  Tua  ab- 
ilrad^us  > Qi  ille^us.  Deinde  concupifeemia  cura 
conceperit,  generat  peccatum : peccaturo  autem 
cum  confummatum  fuerit, generat  mortem.  Sed 
nec  ad  deledlationem  . nec  ad  confonfum , nec  ad 
opus  tentati  Eint  Apolloii.  autem  fuerit 
huius  cogitationis  materia  fubiungic. 

Quis  eorum  maior  elfri]  uiusquzdam  caufi 
iaro  habitz  fune , quas  inducit  G!ojf,  Et  quzdam 
etiam  caufa  ciTc  potuit : quia  1’ctrum  Ebi  in  fo* 
lutionedidrachmatiscozquanit  A/jt/l.;.i7.quam- 
uis  ibidem  Chriihis  omnes  Apoftolus  tanquam 
Elios  Eimrai  regis  liberos  elTe  probaueric  Dici 
mus  quzl^ionein  tamen  iRam  Sc  ance  tributi  E> 
Jutionem,  & poft  t»ib’tti  fuliuioncm  efle  fadiam: 
vndcZ/Hc.ta.  -Sc  hic.  iiuiauic  autem  cogitatio  in 
eos, quis  eorum  maior  videretur.  Hzc  autem  co- 
gitatio dc  prxlationc , non  de  ambitione  tempo 
lalis  dignitatis  orta  cE  quia  niliit  de  ilia  viderant 
in  Domino  , vcl  aiidictanr : fcd  potius  viderant 
eum  fugiEe  . quando  a turbis  quxrcbatiir  vt  ra- 
peretur ad  regnum  /oa»  6.  A^anh.iy.&c  lea»,  j 8. 
Regnum  meum  non  eE  de  hoc  mundo.  Sed  po- 
tius dc  maioriiate  in  regno  czlorum  & gratia  8c 
poteftatc  contendebant  : vnde  Mutth.ii,  vb» 
eadem  hiEocia perferius  ponitor  , dicitur,  quod 
aeccEerunt  Difcipuli  ad  I e s v M, dicentes : ^is 
putas  roaiot  cft  in  regno  czlorum } Sed  ncc  dc 
illadifpuraivhnn  eft  t fcd  potius  de  humilitate 
cogitandum,  quam  exemplo fuo  docet  Dominus, 
<)ux  noErz  miferiz  fanandz  competens  cE  anti- 
dotum , quz  etiam  veram  apud  Deum  eEicit  ma 
ioritaicm  & gloriam.  Dc  primo  A^zrtfc.i  i.  Dif- 
cice  ^ me  quia  mitis  fiim  .&  humilis  corde.  De 
iccundo  ltuoh.it.  \.Pttr.i,  Humilibus  dat  gra- 
tiam. Dc  terrio  A.ar.1 4.  Recumbe  in  nouiEimo 
locotvt  dicar  tibiqui  te  inuitauir:  Amice  afeen- 
de  Eiperius.  Uh  ti.  Qiii  humiliatus  fueiir,eritin 
gloria.  Nec  videbatur  malum  de  hoc  cogitare. 

At  I E s V s videns  cogitationes 
cordis  lilorum,  apprehendit  puerum, 
& (latuit  illum  fecus  fe. 

Hic  incipit  huius  teutatbnis  remedium  , & 
concinet  tria  : exempli  oftenEonem  , exempli 
informationem  , & informationis  rationem.  De 
primo  dicit  duo : morbi  cognitionem  , & me- 
dicinz  fapientiffimam  przpatationom  per  exem 
pii  oftenEonem.  Dicit  etgo  [ At  ] econtta  quia 
contearia  eft  medicina  morbo  [Us  v »]  Salua- 
lor  radicis  omnium moiborum.  £cfli.io.  Bre- 
uemlangorem  ptxcidit  medicus.  Mgibus  enim 


Eacim  in  principio  prxeidendus  cE  antequam 
inualcfcat. 

Prvtciffii  ohfittf/iro  medicin»  fttrdiur. 

Gfffc/ij.  Ipfa  conteret  caput  tuum[ videns  cogita- 
tiones eorum  ] hoc  ci\,  caufds&concoimtamias 
cogitationum.  i./?rg.i6.Humo  videc  qiiz  patciic: 
Deus  autem  intuetur  cor.  CauEe  autem  cogita- 
tionum Eieumc  quas  diximus. 

Concomicantix  autem  & (equelx  frequenter 
Eint  delcflariones  potcEaiis,&  ambitio  honoris. 
Quamuis  enim  qui  epifeopatum  defiderat , bo- 
num opus  dcEderet  \ Timotb.i.  quod  bonum 
opus  de  fubEantia  eE  przlaiionis  : tamen  in 
gradu  przlationis  Eequenter  fatrepit  delega- 
tio poteEatis  : & in  leuerentia  fubiet^iunis  k 
fiibditis  Prxiaco  exhibita  , tentae  elatio  & 
ambitio  dignitatis,  Et  hoc  eE  quod  didrur 
EccU.  1 1 . Multi  tyranni  fedenmc  in  throno , & 
infufpicabiiis  portauit  diadema.  Quia  licet  in 
buno  opere, Ecut  dicitur //d.jt.  Princeps  ea  que 
Em:  digna  ptincipe, cogitabit.  Et  non  debeat  cEe 
is  qui  inEpiens  cE,  ptinceps,  neque  Eaudulcntus 
debeat  vocati ; maior  ramen  ( propter  poicllatts 
delctflationem  & ambitionem  glorix ) dignitatis 
opere  bono  ( quod  prxlationi  fubEantiale 
n^lc^o : indignus  qui  tyrannus  ( hoc  cE  , op- 
preEbr ) cE,  fedet  in  throno  Epifcopali  (c  intru- 
dens , timore  Dei  poEpofito : Sc  infurpicabilis, 
de  quo  nunquam  aliqua  rufpicio  promotionis 
cEe  deberet  , porrat  diadema,  dignis  & bonis 
excluEs  propter  aEiitias  vulpinas  ambicioforuiu, 
& pretia  dluitum,  & imptemones  potentum. 

I las  igitur  caufas,5:  concomitaniias,  & feqiic- 
las  cogitationum  iEarum  videns  benigniEimus 
ii  fapiemiEimus  1 E s v s [ apprehendens  pue- 
rum , Eatuit  eum  fecus  fc  ] & pex  exemplum 
pueri  morbo  occurrit.  Et  cE  error  iEe  ApoEo- 
lorum  falucaris  EccleEx,  E Przlati  noEn'  tempo- 
ris aduertere  dignarentur.  Quis  enim  crederet  vn- 
quam  aliquid  mali  latere  tn  cogitatu  maiorica- 
tis  in  regno  exiorum , niE  hoc  Dominus  per 
reipfum  oEendete  dignaretur  ? Occurrens  au- 
tem huic  morbo  , dicit  quatuot  valde  notabi- 
lia : modum  fcilicer  , exemplum , exempli  Er- 
mamentum  , & cnnErmati  exempli  ptor^ypum. 
Modum  dicit. 

Apprehendens]  Apprchenfio  autem  fonat  ac- 
ceptionem ctunimperu  faiEaro : quiacum  impetu 
huic  morbo  ambitionis  occurrendum  docuit.  Di- 
cit enim  Dominus  Cenef.i.  huroanx  naturx  di- 
gnitatem oEendens  : I-aciamus  hominem  ad 
imaginem  Sc  Emilitudinero  noEiam  , Sc  prxEt 
pifeibus  maris , Sc  volatilibus  cxli,  & beEiis  tcr- 
tz.  QuaE  dicat.  In  hoc  Et  imago  poteEatis  Sc 
dignitatis  noErx  in  eo  , vt  Ecnt  nos  tres  perfu- 
nx  prxfumus  omnibus  , Sc  tamen  inter  nos 
xqiiales  fumas  : ita  ipfe  homo  prxEt  irrationa- 
bilibus , fcd  in  genere  fuo  feniet  zqualitarem. 
Et  ideo  dicit  Cn^or.  quod  contra  naturam  fu- 
peibire  > eE  hotmuem  hominibus  velle  prxeEe.' 
Ec  hoc  cE  i diuina  diEare  imagine,  tcdt.io. 
Non  cE  concreata  hominibus  fuperbia , neque 
iracundia  nationi  mulierum.  Tumorem  ergo  ela- 
tionis reprimendo  ( in  quo  occaEonem  lumpEt 
omnis  perditio  Sc  naturalis  fubuetEo ) curo  im- 

fietu  apprehendit  1 e s v s puerum.  lEo  modo 
ocucionis  vfuseE  EuangeliEa  C»m 

Peicus  cEet  in  periculo , dicens : Extendens  ma- 
num 


Digilizefl  Dy  VjOOgle 


3J4  Alberti  Magni, Ord.  Prxd. 


num  apprciienJit  Pctnim , & : Modie*  fidei 

quate  dubitafii  l I(io  etiam  modo  locutionis  viiis 
cft  Raphacl  Angelus  ad  Tobiam  cum  tam  ertet  a 
pilee  denotandus,  d.cens:  A j'prebcndc  bratjchum 
eios.&ttahecnm^d  te  rek.6.  Hocigiiurmodo 
non  vtens  tardis  rerum  moliminibus  (qux  ncfeit 
Spiritus  fanfli  gratia)  [Apptcliendcs  Ifsvs]  Sal-  i 
uacot  & adiutorin  opportunicaiibusin  icibuU'  I 
tione.  I 

Puerum  ] Ecec  exemplum  per  omnia  ea  qu*  . 
funt  propria  pueri.  Hxc  autem  funt  (implicitas,  j 
homiliias.innoecntia.-eaftitas  mentis  & corporis,  | 
remiffiunis  facihtas,  focietatis  fux  xqualitas , fo-  ! 
ciorum  duritas, cotum  qux  habet  laigitis,  om- 
nibus alludens  benignitas , & ea  quam  apud  om- 
nes iniucmes  habet  libens  gratia  , teneritudinis 
fux  pulchii(udo:&quia  nihil  turpe  commific  ,de 
nullo  habere  coram  aliquo  verecundiam.  Quibus 
Anj}otuiddti.i.Phyfic.  quod  omnes  viros  vocant 
patres,  & omnes  farminasmatres.His  addit  Apo- 
ftolus  k (eruo  non  differre , eciamli  (it  Dominus 
omnium 

Hic  quaruordecim  fimt  puero  niiributa.  Qiua 
etiam  pueritia  vfque  ad  quariumdctimum  annum 
extenditur.  Et  dc  flmplicitaic  quidem  dicitur  i. 
Ctrimh,  1}.  Cum  cllem  paruuWis  , cogitabam  vt 
paruulus  , meditabar  vt  pnmutus  . lapiebam  vt 
aruulus.i.Ceriwr/j'  M Malitia  patuu!iefiore,(cn- 
bos autem  perfeili  fitis.  i.  i.Quafimodo 
geniti  infantes  , rationabiles  fc  fine  dolo  laccon- 
cupifeite  : vt  in  eo  ctefeatis.  Deus  enim  diligit 
fimpliciraiem  in  Ptxlato  , & odit  dolum,  i. 
p4rdl  i.  ScioDominc.quoJ  fiinplicit.aic'ndiligis. 
Dc  humilitate  dicitur  i . Pf9.  i j Cum  cP:s  paum 
Ius  in  oailis  tuis , caput  in  tribubus  liracl  fadus 
e$.  If-t.  <f-  Paruulus  natus  efi  nobis,  & filius  dams 
efi  nobis.  £ec/»-}.Quanto  maior  es, humilia  te  io 
omnibus. 

De  innocentia  dicitur  in  ?/4/OT.i4.Innncentts 
$c  redi  adhiCcrunt  mihl  Innocentia  aut<  m pue- 
rilis eft  nulli  nocere,  & nocumenta  illata  non 
conqueri , vel  expetere.  Homo  enim  inferens  no- 
cumenta , non  Pr.xlatus , fcd  tyrannus  vocatur. 
Rereruansaiiiero  illaranocumentafvc  cum  vene- 
rint ad  cumulum,  tardem  conrcrac  mrerenrem) 
vocatur^olofus  & fraudulentum  Puer  amem  & 
nihil  infert  nocumentorum, &:  illata  non  relcniat 
ad  vindtdia.m.  Et  hxc  innocentia  vocatur  micicas 
acmanfuetudinislcniras.  Ntim.M.  Erat  Moyfes 
manfuetidimus  omnium  virorum  , qui  erant  fu- 
per  lerram.  M-tnh,  it.  Dilcite  a me  quia  micis 
Ium  8c  humilis  corde.  HtMiM  Bt>nArdtu  bonus 
Abbas  (in  pueri  innocentia  fubicAos  dirigens)  in 
fine  vicxdixitquibufdam  fibi  magis  familiaribus: 
Nunquam  plus  fenCui  meo  , quam  alterius  credi- 
di » Ixfusii  Ixdenre  vinJicEim  non  expeti] , nulli 
vnq  iam  fcandalum  feci : (1  quando  incidit  prout 
potui  fedarc  (bidui.  Decaflitace  memis  dc  corpo> 
ris  adiiectcnduro  > quod  puerorum  ante  Tepten- 
nium  eft  motus  libidinis  non  fcntite.Tcii.j. Nun- 
quam concuptni  virum  , & mundam  fcrtiaui  ani- 
mam meam  ab  omni  conciipifcentia.  Hoc  figna- 
tum  efi  DamW.).  vbi  dicitur,  qmd  in  trium  pue- 
rorum faraballis  odor  ignis  non  e(l  inuentus.  Sa- 
raballa enim  loca  protegunt  libidinum,  Sc  (ignifi- 
canc  mentis  8c  corporis  cafiitatem.  Odorem  au- 
tem ignis  non  elfe  in  eis , efi  nullum  (entire  mo 
cum  libidinis  in  periculum  cadiiacis. 


De  remiflionis  facilitate  dicitur  Cthjf.  i.  $up- 
potcantes  innicem  , & donantes  fiquis  adueruis 
aliquem  habet  querelam  : licuc  & Dominus  do- 
nauic  Tobis,ita  Hc  vos.  R»tn.i  i.Non  vofmctipfos 
defendemcschaiidimi , (ed  date  locum  itx  , fcii- 
prum  elt  etiimiMihi  vindi^fam,  & ego  retribuam. 
Dc  focietatis  xqualiiate  MAiaih.x  Nunqiiid  non 
pater  vnus  omnium  vcllrum  ? nunquid  non  vnus 
. Deus  crcaint  vos  i Q^iare  ergo  dcfpicit  vuulquif- 
; que  fratrem  fiiiim, violans  pad^um  partum  nodro- 
[ mtnlM-iib.  1 1 . Omnes  vos  fratres  cftis- 

De  fuciorum  trmrua  inter  pueros  charitare 
Hthr.  1 ].  Charitas  ftaternitaris  maneat  in  vobis. 
loAH.  1 1 In  hoc  cognofeene  omnes  quia  mei  cflis 
difdpult.fi  diledionem  habueritis  adinuiccm.Dc 
hoc  quod  eorum  qnx  habet  largus  eft  , dideur 
$i  multum  tibi  fuerit , abundanter  ctibue: 
fl  paium  , hoc  iprum  libenter  impertiri  (lude. 
/4tp^.i.  Datomnibusabundanter.de  non  impro- 
perae. 

De  omnibus  alludente  puerili  benignitate  Ca/. 
). Induite  vos  (icut  elc£li  Dei  fanffi  & dilori  vif- 
ccra  mifeticcrd<x  , benignitatem  , humilitatem, 
Tr/.j.  Apparuit  benignitas  & humanitas  Saluato- 
lisnofttiDci.  4.  Eftoce  iuuicem  benigni, 

miiericnrdes.  De  eo  autem  quod  puer  apud  o.m- 
nes  fc  imuentes  habet  quandam  libentem  & pla- 
cer.tem  gratiam  , dicitur  A’*m.  f . Pro  bono  forfi- 
nn  quis  audear  inori.  Et  ibi  dicit  Gtejf.  quod  iu- 
ftus  a bono  difiert : quia  iuftus  eft  opera  habens 
iuftitiacboniis  aurem  innocentia  puerili  bonus  eft: 
Sc  ille  tam  gratus  eft  , quod  pro  ea  forfiran  citius 
aliquis  moreretur , quam  pro  iiifto.  £J?kr.  15. 
Valde  mir.abilis  es  Domine,  & facies  tua  plena 
grariarum.  Diffufa  eft  gratia  in  labiis 

tuis.  Sic  Bcira  Virgo  plena  gratia  dicebaruriquia 
ocuhs  omnium  erat  grariofa. 

Tenericiidmis  aurem  puerilis  pulchritudo 
pedee  in  Prxiatis  ex  pulchritudine  virtutis  Efihtr 
a Incredibilis  pulchritudinis, omnium  oculis  erat 
graiioratCQ!  criamDominus  contulit  fplendorem, 
quia  omnis  iftacompofitionon  ex  libidine, fed  ex 
vimue  pendebar.  Hoc  enim  maxime  Prxiatii 
ronuenft,  fient  dicit  Pfilm.  44.  Specte  tua  Sc  pul- 
chritudine tiia:intende,profpere  proccdc,&  regna. 
Eft  etiam  pueri  de  nullo  habere  verecundiam, quia 
nihil  turpe  commifit.Ec  in  hoc  primum  innocern- 
tix  ftatum  pueri  repr^fentanc.  Genef.i.^iani  au- 
tem ambo  nudi:  Adam  fcilicer , Sc  vxor  eius,& 
non  erube(cebam.(jfii.f  o.Dominus  Deus  auxilia- 
tor meu$:ideo  non  fumconfufus.  PfMlm. 14.  Deus 
meus  in  te  ronfido,non  erubefeam.  Ftuftraeniro 
alios  corripit , qui  in  fe  habet  quod  verecun- 
derur. 

Vocat  etiam  puer  ^ principio  omrws  viros  pa- 
tres co  quod  ad  omnes  paremum  habet  affedura. 
y.MAch.  14.  Raxiasqui  pro  affe^  pater  ludxo- 
tum  dicebatur.  Mir.  ij,  Patresquidem  carnis 
nnftr»  habuimus  eruditores,  & reuerebamur  eos. 
VItima  propriCTas,  quod  cunf  fit  Dominus  om- 
nium , non  diffen  ii  (eruo : ira  & Prxlatus  coram 
Deo  a fibi  fubditis  differre  non  debet.  Gtdat.  4. 
Quanto  tempore  hxres  paruulus  eft , nihil  difierc 
^ (eruo , curo  fit  dominus  omnium.  Atigtijtimu. 
Honore  coram  vobis  Prxlatus  fit  vobis , timore 
coram  Deo  fubftrarus  fit  pedibus  veftris.Sic  ergo 
apprehendit  1 s s v s puerum, id  eft  Apoftolorum 
Sc  Prxlacotum  exemplum. 


Dicitar 


Digitized  by  GoogI 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  I X.  33 j 


Dicitur  quod  hic  puer  fuic  Beatus  Martialis 
Leroouicenlium  ^polloius,&  primus  Epifeopus. 
Sequitur. 

Statuit  eum  ] hoc  ell » firmiter  coUocauic  > vt 
in  xternum  ab  exempli  ratione  non  moucrcturvc 
ad  ipfum  fc  menfurans  omnis  ambttiolus  con> 
funderetur.  M^tth.  i8.  Aduocans  I e s v s parmi' 
Ium,  ftatuiceum  in  medio  >&  dixit:Nificonuctii 
fueritis  & efficiamini  ficuc  paruulii  non  intrabitis 
iii  regnum  exiorum. 

Elf  autem  attendendum  » quod  tria  exempla 
corregionis  Dominus  ambitiofis  adhibuit : vir* 
gam  Aacon  quantum  ad  introitum  ii,  vitae  ie£fi- 
tudinem  , Lucirerum  quantum  ad  pmnam  tranf- 
gredientium,  puerum  autem  quantum  ad  huroili- 
xaiem  non  alta  fapiemium  * in  gradu  dignitatis 
conflicutorum.  De  virga  dicitur  Num.  17.  Refer 
virgam  in  tabernaculum  fccderis  1 vt  fli  ibi  in 
lignum  rebellium  Eliorum  Ifracl.  Per  flores  enim 
& frondes  & frudlum  virgae , Aaron  in  ftatum 
magnitudinis  vocatus  efl.  Hthy.y  Nec  quifquam 
iumiclibi  honorem  , icd  qui  vocatur  a Deo  can- 
quam  Aaron.  Vocatus  ergo , re^us  fle  iuflitiz  & 
iudicij  Fe^itudine»florens  (ic  virtutis  & conuerfa' 
tionis  pulchritudine  > frondens  eloqui  j venuflace, 
frudfiflcans  meritorum  accumulatione ; & dignus 
erit  vt  ad  flatum  magnum  vocetur,  5c  inultus  tra- 
hatur Lucifer  autem  datur  per  exemplum  par nx 
ambitioforum.  E^tch.  iS.  Proieci  te  de  monte 
Dei,  de  medio  lapidum  ignitorum.  Et  De 

cxlo  in  tertam  proieci  te  , ante  faciem  regum  dedi 
te  . Bcc.  !fj.  14.  Qitomodo  cecidifli  Lucifer  qui 
mane  oriebaris?  cecidifli  de  cxlo  in  terram  qui 
vulnerabas  gentes?  Lapides  igniti  vertices  funt 
fulgorum  Angelicorum,  de  quibus  in  tenebras 
interiores  6e  exteriores  Lucifer  ptoicihis  efl  : & 
ante  faciem  regum, hoc  efl, ambitiororum,rcgnare 
fuper  alios  cupientium  , ic  in  fede  Dei  federe  vo- 
lentium, in  exemplum  efl  politus,  vt  homo  terre 
nus  cogiter  quantis  tenebris  inuolueisdus  Iit  pro- 
pter peccatum  ambitionis:  Ii  Lucifer  qui  mane 
oriebatur  prz  caeceris  clarior , globos  fux  lucis 
amittens, in  tantum  barathtum  tenebrarum  proie- 
flus  efl.  Vnde  Dilcipulis  gloriantibus  de  potcfta- 
te  dixit  Chriflus  Awc.io.  Videbam  facanam  quali 
fulgur  dc  cxlo  cadcnrem. 

Puer  in  medio  flaturus. propter  potcftatis  vfum 
fuper  fubie^osivc  non  tyrannice  , fcd  in  manfuc- 
tudine:non  ad  vindi(flam  iniuriz  , fed  in  lenitate: 
non  in  faflu  glori.x  , fcd  in  humilitare  gubernet 
fubiedlos.  Dc  primo  horum  diciiur 
Volui  nequaquam  abuti  potentiz  magnitudine, 
ied  in  manfuetudinc  gubernare  fubiedfos.  De  Ic 
eundo  Lenit  i^.Non  quxras  vItionem,nequeme- 
mor  eris  iniiirix  ciuium  tuorum.  Galtu.  vhim.  Si 
prxoccupatus  fuerit  homo  in  aliquo  delidfoivos 
qui  fpirimalcs  eflts , inflniite  ilium  in  fpiritu  le- 
suiatis : conlidcrans  reipliim  ne  ic  tu  tenterts.  De 
tertio  Prtuvb.  19.  Supetbum  (equitur  egeflas, 
humilem  fpiritu  fufeipiet  gloria.  • 

Secus  fe  ] Ecce  relatio  exempli  ad  prototypum 
humilitatis  , qui  efl  Chriflus  omnium  humilium 
humilior, & primus  typus , hoc  efl  , (lE*ura  pitma 
humilitatis  [Secus  fejergo  flatucre  pamulum.hoc 
efl,  paruuli  humilitatem  quantum  fleri  potefl  fibi 
conformare.  Qui  non  tantum  fe  humiliauit  > (ed 
etiam  cum  in  forma  Dei  edet  ( qui  omni  prxeft 
vifibili  & iouiflbili  cteaiurz ) Sc  non  rapinam,  Ied 


f per  iuflitiam  naturalem  fe  Deo  xqualem  arbitra* 

ituc : tamen  non  cantum  fe  humiliauit  > fed  etiam 
exinaniuir.  Pudeat  ergo  hominem , non  folura 
Deo  & Angelis  inferiorem , Ied  etiam  in  humanis 
honeflatibus  nullum,fed  etiam  befliis  per  immun- 
dos adfus  inferiorem : alta  fapere,  3c  non  humili- 
bus conienttre.  Jlem.  1 1.  Non  alta  fapienres , fed 
humilibus  confencientes.  i.  ^er/.  f. Humiliamini 
I fub  potenti  manu  Dei , vt  vos  exaltet  in  die  vili- 
tationis.  Humilis  Chriflus  clamat  ItMt.  10.  Ego 
fum  oflium.  Per  me  liquis  introierit , faluabirur. 
Stans  autem  in  alto  luperbus , quomodo  line 
impadifione  intrabit  per  oflium  lantx  humili- 
tatis ? 

Et  ait  illis  : Quicunqiic  fufccpcric 
puerum  idum  in  nomine  meo  j me 
recipit  : 6c  quicunque  me  receperit, 
recipit  eum  qui  me  mifit.  Nam  qui 
minor  eft  inter  vos  omnes  , hic  ma- 
ior cft. 

Hic  in  incipit  informatio  Apoflolorum  fecun- 
dum exemplum  oflenfum.  Efl  autem  triplex  in- 
formatio, quarum  vna  efl  confequens  ad  alteram. 
Vnaefl  informatio  pueri.  Secunda,  informatio 
fui.  Tetcta , informatio  Partis  mittentis  fotmam 
Chriflt  in  in  mundum.  Dicit  igitur  [Qutcunque] 
Qiiia  line  perfonarom  acceptione  funt  dona  Dei. 

o.  In  veritate  competi  quia  non  efl  pafo- 
narum  acceptor  Deus.  /4^0^.  i.  Nolite  in  perfo- 
narum  acceptione  habere  fidem  Domini  noftti 
I E s V Chrifti  glori*  [fufecperit  puerum  ] fecun- 
dum formx  puerilis  indu^onem  , vt  meme  pae* 
cum  fecundum  proprietates  fupeciiis  indudtas  in- 
duat. F.phef.^.  Induite  nouum  hominem  , qui  fe- 
cundum Deum  creatus  efl  in  iufliiia  & fandicare 
veritatis.  Nouus  autem  homo  efl  puer : quia  dicit 
Pbihfep0Ht , quod  nouum  efl  fuo  principio  pro- 
pinquum. Et  lic  efl  puer  iuxta  fuum  principium 
in  omni  bona  proptie  ate.  Pem.  1 ^ Induimini 
Dominum  lefnm  Chriflum.  Sic  ergo  fufcipituc 
puer,  quando  lufcipicur  forma  puerilis.  PftUm.  8. 
Ex  ore  infantium  & lad^nciiim  pcrfccifli  laudem 
propter  inimicos  tuos : vt  deflmas  inimicum  ic 
vitorem.  Gtnef.  Ego  fufeipto  pueruni;require 
illum  de  manu  mea.  Sic  fufeipiendo  puerum  . fit 
homo  conuerfus , & efficitur  licuc  paruulus:iicut 
dicitur  Mstth.  1 8.  Et  quia  forma  hxc  ad  pro- 
totypum retorquenda  eft,  ideo  fubiungir. 

In  nomine  meo  ] Noraet}  li  notamine  dicitur. 
Ec  efl  fenfus.  Quicunque  recipit  puerum  in  no- 
mine meo  , in  quo  habet  notamen  flue  notam 
meare,  hoc  efl,  flmilitudinem  meam:iile,  inquam 
j [me  recipit]  hoc  efl,  me  induit.  Rem.  t f Suflripite 
inuicem  , flcuc  ic  Chriflus  fufeepie  vos  in  hono- 
' rem  Dei.  Hoc  efl  qaod  dicitur  1.  Reg.  x.  Samuel 
; autem  miniftrauit  ante  faciem  Domini,  puer,  ac- 
I ci^s  ephod  lineo.  Et  tunicam  paruam  faciebat 
: illi  mater  fua.  Samuel  enim  interpretatur  poflu- 
: lanis  h Deo,  in  omni  proprietate  pueri,  accindUus 
^ ephod , vefle  flgniflcame  candorem  illibatz  cafli* 
tatis:cui  cum  hoc  mater  Ecclcfla  ic  graria,  diuer- 
fis  vinucibus  contextam  fecit  tunicam, humilitate 
puerili  paruam.  Maith.  i8  Quicunque  humilia- 
uertt  le  fleut  paruulus  ifle . hic  magnus  vocabirut 
in  regno  cxlorum.  Ifle  efl  Sadoch , qui  iuflus  in- 
terpretatur: 


DigiIi.fOd  by  C.OOglc 


336  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prafd. 


cerpretatQr:cjui  ( ficut  dicitur  1.  Ptr*\.  ti.)  1 
pucrcj^regtx  indoiis,  venit  in  auxilium  Dauid.  i 
Quicuinquceigo  Aifccpeiit  llc  pucium  in  nomi-  j 
ne  meo  , dicit  Uoniinus , me  recipit. 

Et  Hc  duas  habet  infutmationes  > vnam  pueri, 
& alteram  Chiifti.  Qiua  autem  vnus  cft  totius 
fons  boni , ad  quem  ciiam  Chtiftus  tefcri  ea  qux 
habet, eo  quod  omnia  abipfo  habet:  ideo  vl> 
tetius  de  tertia  informatione  fubiongit. 

Ec  quicunque  me  recipit  ] eo  modo  quo , di* 
£him  cft  , metJtc  me  induendo  [ recipit  eum  ] Pa- 
tfctn  (quitnemifit}  Um-  14.  Pater  meus  di- 
liget eum  : & ad  eum  veniemus , & maniionem 
apud  eum  faciemus. 

Eft  autem  obie^io-  Quia  dicitur  , quod  humi- 
litas virtutem  exemplarem  non  habet  in  Deo, 
quamuis  habeat  in  Chtifto  homine  : quia  humi- 
litas * vt  dicit  jiMifft.  fcnfuseftpropriz  vacuita- 
tis, & talis  fenfusin  Deum  cadere  non  poteft: 
non  ergo  videtur  efte  verum,  quod  induat  ali- 
quis Patrem  in  humilitate  puerili.  Ad  hocaucetn 
eft  dicendum,  quod  licut  hdes  quoad  fonnam 
fpecificim  ( qui  cft  ct>gnitio  per  fpeculum  & 
Knigma)  non  habet  aliquid  in  Deo  , fed  in  fuo 
genete  (quod  cft  cognitio  veritatisdiuinz ) ha- 
bet in  Deo  exemplar : ica.hnmilitas  prout  fenfus 
humi  ( quz  vacua  eft  ) non  habet  aliquid  in  Deo: 
fed  hic  cft  vinus  humana.  Prout  autem  eft  fen- 
fus fui , qu6d  homo  fentiat  hoc  quod  eft : per  hoc 
habet  aliquid  in  Deo,  & in  angelica  natura.  Et  fte 
proportionabilitet  induit  humilis  Deum  » quan- 
do feipftim  congnofcti  & fentit.  Et  fte  rednimr 
Pater  quando  homo  fcnttt  leipfum.  Gtnej.iZ. 
Loquar  ad  Dominum  meum , cum  (im  puluis  & 
cinis,  qui  quidem  fuit  humilis  in  fenfu  fuiipflus. 
£ccU.  10.  (^Id  fupcibis  terra  & cinis?  Pater  igi- 
in  forma  humilitatis  mittens  Filium  . induitur, 
quaodo  humilis  Chriftus  induitur.  PhiUpp.  1. 
Hoc  fentice  in  vobis , quod  & in  Chrifto  l f s v. 
Sic  Beata  Virgo  prius  humilitate  induit  Chii- 
ftum , quam  ipfumcame  induerit.  Lhc.  i.  Rc- 
fpc  xic  humilitatem  ancillz  fux.  Etiiemm.  De- 
pofuit  potentes  de  fede , & exaltauit  humiles. 

Nam  qui  minor  eft]  Hzc  cft  ratio  informatio 
nis  indudiz  : & tota  pendet  ex  humilitatis  quan- 
titate. Q.d.  Vos  qui  dirpuiatis  de  maioritate  in 
regno  czlorum,  contendite  quis  veftrum  iit  hu 
miliur  : nain  [qui  minor  cft}  in  oculis  fuis,  ha- 
bitu humilitaris  [hic  maior  eft]  in  regno  czloiu, 
hoc  eft , in  ecclchaftica  & diuina  dignitate.  Et  fe- 
ciiadiim  hoc, qui  faftufupeibiz  inflatus  cft,cium- 
fi  fedeat  in  throno  Qhrifti , nullus  eft  in  regno 
czlorum.  Luc.  la.  Reges  Gentium  dominantur 
eorum  : ic  qui  poceftatem  habent  inter  cos, bene- 
fici vocantur. Sic  non  erit  inter  vos:fed  qui  maior 
eft  veftrum  , fiat  fteut  minor : & qui  przceftbr,fi 
cuc  miniftiatoc. 

Hzc  enim  regula  Chrifti  eft  ad  grariz  rccep- 
tionem»ad  Chrifti  imitationem,  ad  ordinis  cccle- 
fiaftci  promotionem , ad  honoris  zterni  adeptio- 
nem , ad  Sandlorum  comparationem.  Gratiam 
enim  non  recipit  nifi  humilis.  Ec  maioris  grariz 
receptibilis  eft  , qui  humilior  eft.  Uevh.^.  Oeus 
fupetbis  rcfiftir , humilibus  autem  dat  gratiam:& 
ei  quz  humillima  fuit,  gratiz  plenitudinem  infu- 
dit , ficuc  Beatx  Virgini : fteue  profundiores  con- 
chz  plures  recipiunt  aquas.  Vnde  Pulomtm  Phi- 
Ufopkm,  Qui  inter  fapienicseft  humilior, inter  fa- 


piemes  eft  fepienuot : ficut  profundiores  lacunz, 
plures  recipiunt  aquas.  In  hoc  etiam  eft  Chrifti 
imitatio,  thil.x.  Hoc  femite  in  vobis,  quod  & ia 
Chtifto  lefu  : qui  cum  tn  forma  Dei  eftet.non  ra- 
pinam arbitratus  eft  eile  fe  zqualcm  Deo  : fed 
femetiprum  exinaniuit  formam  ferui  accipiens. 
Hoc  etiam  dignum  facit  ad  promotionem  ordinis 
eccleilaftici.i.^eg.  1 5 Cum  clTes  paruulus  in  ocu- 
lis tuis,  caput  in  tribubus  Ifracl  fa<ftuses.i.i?fj^.f. 
Ludam  & vilior  fiam  coram  oculis  Domini , qui 
elegit  me  potius  quam  domum  patris  tui  Saul 
fuperbi.  Hoc  promouec  ad  honorem  zternum. 
Lhc.  14.  Recumbe  in  nouitiimo  loco : vc  dicae 
tibi  qui  te  inuitauit:Amicc  afeende  fupeiius.Tunc 
erit  cibi  glocia  coram  Hmul  dircumbencibus.  Hoc 
facit  etiam  San^lorum  comparationem  Matth. 

1 1.  Qui  minor  eft  in  regno  czlorum  , maior  eft 
coquo  maiornon  futrexii  inter  natos  mulierum. 
De  ifta  autem  materia  mulca  notata  funt  Mditb, 

8.  & Mdrc.  & poteft  ea  rcfpicere  qui  vo- 
luerit. 

Rcfpondcns  autem  loanncs , dixit: 
Prxeeptor  , vidimus  quendam  io  no- 
mine tuo  eiicicncem  dzmonia,  & pro- 
hibuimus cum : quia  non  fcquiturno- 
bifeum-  Et  ait  ad  illos  I e s v s : Noli- 
te prohibererqui  enim  noncftaducf- 
fum  vos,  pro  vobis  cib 

Hic  ordin.it  poteftetem  eccicftafticatn  , quan-  - 
tum  ad  cos  qui  in  vita  mala  conftitnuntui  in  cc- 
clellaftica  potcftate  : de  quibus  credebatur,  qubd 
pcrcftatem  ecclefiafticam  non  haberent , propter 
vitz  malz  meritum : qued  cft  error.  Et  aJ  exclu- 
dendum illum  errorem  , inducitur  hic  ifta  hifto- 
ria.  Dicit  autem  hic  duo.  Punit  enim  hic  Apofto- 
licuro  cirorem  ex  fimplicicate  caufatum,  & ex 
di^o  przcedente : & Conftanter  ponit  contra  er- 
rorem veram  & Catholicam  inftruAioncm.  In 
primo  horum  dicit  tria : relarionem  fadli  fecun- 
dum vcritaian  quod  ifttus  inftrut^ioniseft  occa- 
fio  , prohibitionem  Apoftolicam , & caufam  pro- 
hibitionis. Deprimo  tangit  Euangeliftam  refe- 
rentem , & fecundo  relarionem.  De  primo  dicit. 

Rcfpondens  autem  ] Ei  eft  mirabilis  modus 
loquendi,  qu6d  ille  refpondeac  qui  de  nullo  eft 
interrogatus.  Sed  (ciendum  , quod  cuts  Chriftus 
diceret  humilem  { qui  Chtiftum  induit  in  pueri 
humilitate  Si  fimp!icnate)folum  magnum  locum 
tn  Ecclefia  inter  miniftros  Chrifti  tenere:  puta- 
bat illum  a mtnifterio  efte  arcendum,  quificin 
pueri  humilitate  non  induit  Chriftum.  Et  ad  hoc 
refpondic.Et  hoc  cft[Refpondens  autem  loanncs} 
aulu  maioris  familiaris,  quia  ^ Domino  in  mon- 
tem fuerat  ad  vifioniscztcftis  reaelation^alTum- 
ptus.  Petrus  aureiti  tacuit : quia  defeendens  dc 
monte  acriter  fuit  redargums.  Mdtth,  16.  Vade 
retro  faiana  > fcandalum  mihi  es  ; quia  non  fapis 
ea  quz  Dei  fune.  Vnde  etiam  Icm.  i j.  Non  eft 
.aufus  interrogate  Dominum  : Quis  eft  qui  tra- 
det te  i fed  annuit  loanni  vt  interrogaret.  loanncs 
ergo  pnfumens  de  fibi  fzpius  oftenfa  benfgnita- 
ce  [ dixit : Przceptor]  Antequam  faciat  fa^i  re- 
uclationem,  prontecurmaieftaiem.  Q^d.  Przce- 
ptor  es;&  ideoad  tecun^a  refnimus.vt  i re  illu- 
minationes doArinx  accipiamus.  Pfalm.  t s i.£c- 


in  Euang.  D.Iaic.  Cap.  I X.  «7 


ce  Hcut  oeuli  feraofum  in  manibus  dominorum 
{□omni,  8i  HcutocuU  ancrllx  tn  manibus  dominz 
fuciita  oculi  noftri  ad  Dominum  Deum  nofbiim. 
Sed  tuum  eil  prxcipere  & ordinarci  noftrum  au- 
tem obedire  & obtcmMtarc.  }.  Loquere 

Domine  , quia  audit  leruus  tuus. 

Vidimus  ] Ecce  narratio  fidelis  fine  detta^io- 
nis  accufatione . fimplex  boni  quod  poteft,  com> 
memotatiua.  Fidelis,  quiade  vifa  quznon  fallit: 
contra  eos»  qui  debiliter  audica  fiatim  referunt 
fupenotibus.  Sic  dicit  Dominus  Gtnef.  18.  De- 
rceodam,  & videbo  vtrum  clamorem  opere  com- 
pleuetiRt  qoi  perueoit  ad  me.  Sic  cum  Dominus 
vellet  plagare  ^^ypeios  ^ propter  peccata  qax 
coromiferunt  in  filios  tfrael»  dixit  Extd.  ).  Vi. 
dens  vidi  affliAtonc  populi  roeiqui  ellin  y£gyp- 
co : & gemitum  eius  audiui » propter  duritiam 
eorum  qui  prxfunt  operibus.  Sic  ergo  dicit»  vidi- 
mus [ quendam  ] non  nomine  dignum » quia 
Chridomnon  fequebacur.  Gaudete  & 

exaltate,  quia  nomina  vellra  fcripcafuni  in  caelis. 
Sic  Chtidus  fine  nomine  loquens  dixit  Luc.  1 8. 
dixii  1 E s V s ad  quofdam  qui  de  (e  prxfumebant 
tanquam  e(!mc  iufti , & arpemabamur  cztctos. 
Dat  autem  formam » qu6d  quando  refin'imus  ali- 
quid in  detrimentum  alioraro » bonum  ed  ad  no- 
mina non  defeendere. 

In  nomine  tuo  ] Ecce  fimplex  veritas  » que 

commemorationem  facit  boni  quod  poted.  Di- 
cit autem  [ in  nomine  tuo  ] in  quo  vinutem  ac- 
cipiant Tactamenta , & claues  Ecclefiz.  M*rc. 
vitim.  In  nomine  meo  dzmonia  eiicieni » linguis 
loquentur  nouis , ferpenres  tollent.  /$/vr.  t €. 
Quicquid  petieritis  Partem  in  sominc  meo»  da- 
bit v<^is.  Et  hoc  ed  quod  dicit  [ in  nomine  tuo] 
quia  inaocaiio  nominis  Chridi  fKitededumin 
Euramentis,&  non  minider.Hzcenim  inuocatio» 
forma  ed  Ecclefir : quam  qui  tenet  in  (xtamen- 
tis&  clauibus»  fiue  fit  malus  »fiue  bonus  :fiue 
fidelis  & orthodoxus  , fiue  hzreticus  dc  rchifmati* 
cos  : confequitut  effefhim  expulfionis  dzmo 
nuffl  : dummodo  is  qui  fijfcipit  lacramentum» 
obicem  non  ponar.  Si  enim  ille  ponit  obicem, 
tunc  facramentum  confequitur  in  nomiiw  in- 
cocato  • & non  rem  facramenti  : quam  ta 
men  rem  faaamenrt  habebit  » ficlione  rece- 
dente* Icrtm.  14.  Tu  in  nobis  es  Domine,  & 
fiomen  fandlum  tuum  tnuocatum  ed  fiiper  nos: 
ne  derelinquas  nos.  E"^fch.  j 6.  Non  propter  vos 
ego  faciam  fili)  Ifracl , notum  fit  vobis : led  pro- 
pter nomen  meum  fandum  [ eiicientem  dzmo- 
nia 1 ficut  etiam  Cheidus  dixit  ludzis.  Si  ergo  in 
Beei^ub  eiicio  dzmonia,  filijvedri  in  quo  eli- 
ciunt ? Mdfth.  la*  Luc.  It.  Et  fecundum  quan- 
daro  Ck9^-  filios  ludzomm  vocauit  quofdam  non 
fluentes  Chridum  ,qui  in  nomine  Chridi  dz- 
mones  eiecerunt. 

Et  ptohibuimuseum  ] Ecce  error  Apodolicus. 
Non  enim  erant  ^ bono  opcre,quod  in  forma  Ec- 
clafiz  fecerunt » prohibendi : vsA  potius  de  mala 
vita  fuerunt  cotrigendi , in  qua  Chridum  cum 
Apodolis  non  fcquebantur.  Phihpp.  1.  Quid 
enim » dum  omni  modo  fiue-  per  veritatem, 
fiue  per  occafionem  » Chridus  annuntietur: 
^ in  hoc  gaudeo  » led  6c  gaudebo.  Scio 
enim  quod  hoc  mihiprouenier  adfalutem.  Lmc. 
19.  Si  hi  tacebunt , lapides  clamabunt.  Ideo  in 
PfUm.  i8*  non  foium  dicimr  :Dies  diei  ero&ac 
D.AiytrtiMnini tin Eiuaig.  D-  Lac. 


vetbum,  led  etiam,  quod  nox  no^  indicat  (cien* 
liam. 

Si  aurem  obiicitur  quod  dicitur  Eccii.  i;.Non 
cdfpectofalausin  ore  peccatoris.  Ec  quod  dici- 
tur in /yii/vf.  49.  Peccatori  autem  dixit  Deus, 
Quare  tu  enarras  &c.  Dicendum  , quod  in 
veritate  noned  ipeciola  laus  in  ore  peccatoris, 

tamen  ed  vtiJis  & fonors.  Ec  non  ed  dignos 
quod  annuntiet  »tquod  ad  fuam  annuntiat  dam- 
nationem. Sed  tamen  efferum  habent  facta- 
menta  minidrata  per  ipfura » fi  in  fbrroa  Eccle- 
fiz roiuidrencur.  Ec  hoc  ed  qued  dicit 
Jialuj  t.  Ctrimh  i;.  Si  charitatcm  non 
beam » faAus  fism  veluc  zs  fonans , aut  cym- 
balum cinniens : quod  non  percucutir  nifi  feip- 
fum&  coafiiroit:6ccarben  vtUiter  fonat  omni- 
bus aliis. 

Quia  non  fequitur  te  nobifimm  ] Ecce  caufa 
pcohibicionis.  Dkic  autem  quod  [ non  fequitur 
ce  nobifeum } Sed  fequitur  quidm  te  in  mema 
eie^onis  dannonum,  fed  non  f^ukur  nobifeum 
in  conformitace  morum.  Sequuntur  quidam  for- 
roam  facraroemotum,  quam  Chridus  cradidiRfed 
non  tenent  formam  vitz  quam  Chridus  Difeipu- 
)is  imitandam  exhibuit  :&  ideo  cum  Dtfcipulia 
non  fluuntur.  Habent  enim  tales  fanam  dodhi- 
nara»  & fimara  faaamentorum  adminidratio* 
nem : fed  non  habent  boiiam  vicam,  & funt  mec- 
cenari j vocati  Iom.  1 o.  Mxtth.  7.  Multi  dicent 
mihi  in  illa  die : Domine»Domine : nonne  in  no- 
mine tuo  ptophetauimus } nonne  in  nomine  tuo 
dzmoniaeiccimus  ? Ec  ego  confitebor  iliis : Quia 
nunquam  noni  vos.  Difcediceame  operari)  ini- 
quitatis: quia  licet  bene  confiteamini  «dicentes: 
Domine,  Domine : tamen  per  malam  vitaro  ope- 
rari) edis  iniquitatis. 

Ec  ait  ad  illum  1 e s v s ] hoc  ed»  ad  loannem» 
formaro  indru^ionis  per  eum  ad  omnes  alios  re- 
ferens. Mxtc.  1 ) . Quod  vni  dico,  omnibus  dico. 
Dicit  autem  duo  : indrudlionem , &:  indrodio- 
nis  rationem.  Inftrudioncm  dicit  [ Nolite  pro- 
hibere ] Proturb.  j.  Noli  prohibere  euro  qui  be- 
ne facit : fi  potes,  & ipfe  bene  fac.  Hoc  fignifica- 
taro  ed  vbi  nuntiarum  ed  Moyu,  quod 

Eldad  & Mcdad  pcophecani  in  cadris  , qui  non 
fuerunt  egredi  coram  Domino  cum  Moyfe.  Ec 
dixit  lofue  minider  Moyfi  , Sc  eledus  i pluribus: 
ficut  & loannes  dixit  hic:  Domine  mi  Moy- 
fes , prohibe  eos.  At  ille  Quid,  inquit,  zmularis 
pro  me  ; Quis  mihi  tribuat  vt  omnis  populus 
prophetet » & det  cis  Dominus  Spiritum  itium> 
Eldad  atrium  interpretatur » & fignificac  eos  qui 
atrium  fuum  cudodientes  cum  Chrido»de  carnis 
cura  non  exeunt : & tamen  prophetiz , hoc  ed, 
dodrinz  redz  donum  accipiunt.  Medad  autem 
menfura  interpretatur , '&  fignificat  eos  qui  do> 
detnz  verbum  fub  menfura  auaritiz  & fuz  vti- 
licaris  ponnnr»  Quos  verus  tolerat  Moyfrs  pro- 
pter  dc^riitz  vtilitatem  : quia  non  minider  ma- 
lus. fed  bonus  Dominus  in  faaamentis  operatur: 
& ideo  non  officit  Ecclefiz.  Si  enim  exigeretur 
minidet  bonus  & fandus,  ficut  dicunt  Manichzi 
hzretid,tmolerabilis  generarenic  error  inter  fide- 
les. Quia  aim  nemo  fciat  vtmm  amore  vel  odio 
in  hac  vira  dignas  fit,  ficut  dicitut  £rr/a.  9.  ne- 
mo (citet  vtrum  (aeramenta  aliquid  perficerent  in 
fufctpientibus  £i  fic  omai  hora  facramenta  irera- 
re  oporteret.  Neque  vnquara  polTct  feiri  quod di- 
F f cit 


338  D.  Alberti  Magni,  Ord  Pn^d. 


cit  Lauamiiii  , mujuli  cftotc  : quia  r.cf- 
cirCt  vtcuiu  aliquam  in  facumcntis  tcciperet 
mundimm. 

Qui  enim  non  cft  aduccfuin  vos  ] Ratio  tft 
iniltudlionis.  Ei  boc  generaliter  veium  ; quia 
qui  in  foima  dodlrinx  6c  lacramcntorum  non 
ell  adueifum  Difcipulos  Cbtifti  [ pfo  vobis  eft] 
quia  confen  Spiritus  fart^H  ^atiaiti , Sc  gene 
tat  Elius  Dei  & Ecclcfix  : llcuc  & Dilciouli. 
Et  hoc  Egnificatom  eft  gtntf.19.  vbi  lacoodc 
femine  fuo  filios  benedidionis  genuit » lam  per 
vuluas  ancillatum)  quam  per  vuluasliberacum. 
Ancillae  fiquidem  fignificanc  miniilros  Eccle- 
Ciit  mal«  vite  » & oone  eaiftentes  domine: 
que  dum  faluant  femen  liberum  patriarchae* 
lioc  eft  * formam  fidei  in  docendo  » & faaa* 
mentorum  adminiftraiioncm  : generant  filios 
benediftionij  xterne  > quamuis  fint  ferui  pec- 
cati Icsn.i.  Dedit  eis  poteftacem  filios  Dei  fie- 
ri ) his  qui  credunt  in  nomirre  eius  : qui  non 
ex  (anguinibus,neque  ex  voluntate  carnis » neque 
ex  voluntate  viri , neque  cx  aliquo  quod  hominis 
eft : fed  ex  Deo  nati  funt. 

Faftum  eft  autem,  dum  compleren- 
tur dies  alTumptionis  cius  , 5C  ipfc 
faciem  fuam  firmauit  vc  irce  in  le- 
rufalem. 

Hic  ordinat  poteftatero  ecclefiafticam,  inquan- 
tum  poccftas  dt  cpntra  malos  & rebelles : contra 
quos  tnrpiiitu  lenitatis  & patienciz  oportet  pro- 
cedere » non  in  zelo  vindidx  vel  rpiritu  furoris. 
Diuidttut  autem  hzc  hilloria  in  quatuor  parti- 
culas » in  quarum  prima  oftendituc , quod  con- 
jftantcr  fe  Dominus  habuit  ad  przlcitam  PalEo- 
Dcm,  feftinans  prxoidinatum  Paflioni.  Secundo, 
quam fapientet  premi ttens  nuntios, vt pararetur 
ei  in  via.  Tertio,  qualiter  ab  ingratis  beneficiis 
eius,  non  eft  receptus  . & qua  de  caufa.  Qi^o 
autem , qualiter  Oifcipuli  poceftate  contra  ilia 
dure  vti  volentes , a Domino  funt  inftrudU.  In 
prima  hargm  partium  dicit  tria.  Primo  enim; 
licutconfueuic  diuinam  innuit  prxordinahonem: 
fecundo , lacramcntorum  competionem  : tertio, 
Palfionisfuz  conftans  ptopofitum , & deuotio- 
nem.  De  primo  dicit. 

Fadlum  eft  autem  ] fupple , in  opere,  ficut  or- 
dinatum fuit  in  Patris  ptzfinicionc.  Joa».  1 8. Ca- 
licem quem  deJit  milu  Pacet  non  vis  vc  bi- 
bam illum  > quomodo  eigo  complebuntur  Scri- 
peurz  ? 

Dum  complerentur]  hoc  eft,  per  omnia  facra- 
roenca  in  lege  & Prophetis  przfigurata  , ad  com- 
lementum  deducerentur.  L»c.  8.  Confumnu- 
untur  omnia  qux  di^a  funt  de  Filio, hominis. 
CMm.^  Ai  vbi  venit  plenitudo  tonpotis  , mifit 
Deus  Filium  fuum  natura  ex  muliere,  fadluro  ftib 
lege : vt  cos  qui  fub  lege  erant , redtmeret.  Sicut 
enim  roific  in  mundum  : ita  fub  lege  miiic , vc 
legis  facramenta  coraplcrex.  Ec  deinde  mifit  ad 
Paflionem  vt  redimeret  eos  , & gtatiz  liber- 
tate donatet  : quia  fub  iugo  legis  prdfi  , pet 
legem  redimi  non  poterauc  [ dies  J hoc  ert , illu- 
minationes ad  omnium  tenebrarum  expulfio- 
nem.  Iom.x.  Lux  in  tenebris  lucet,  Sctenebrz 
^mnon  comprehenderunt.  E^htt  8.  ludzis  no- 


uaiaxoii.ivilacft.  Nox  ficut  dic» 

illuroin:bitur.  Mtch.j.  Cum  federo  in  tenebit», 
Oominu»iuxmeaeft  [airumptioniseius]  Altum- 
prio  enim  hic , id  quod  de  nofteo  alUimpfic . & 
caufa  allumpcionis.  Caufa  enim  alFumptionis 
fuit  facramentum  redemptionis  curo  omnibus  ad 
boc  pertinentibus  fc  pizotdinatis  k Deo.  Vnde 
■PfMlm.i  I . etiam  intitulaiut  pro  alTuffipitone  ma- 
tutina: Deus, Deus  meus, rcl pice  in  merquia  agic 
dePalEone.  Flanc  enim  panibilitaiem  & Paflio- 
nem  Dominus  de  noftio  allumpfir.  Pfttim.iy. 
Mifit  de  fummo  & accepit  me , & alTumpfit  me 
de  a^is  multis  : eripuit  mc  de  inimicis  mei» 
foctiftlmis.  Dicitur  autem  allimipcto : quia  per 
Paftionema  Paiccin  czlumallurapcuscil./«4M.ii. 
Sciens  quia  venit  hora  cius  , vt  ttanfeac  cx  hoc 
mundo  ad  Patfem[Dies]efgo,  hoc  eft,  fplendorcs 
graciz  [ aftumptionis  ] hic  pro  nobis  aiTuroptz 
pallionisrcomjileti  fum]quia  venit  Pafcha, quan- 
do in  cruce  pro  nobis  oblatos  eft  Domitius. 

Et  ipfc]  Domii)us[faciem  fuam  firmauii](^»jf; 
Ime'L  oblimata  & impertertita  tuente  , locom 
quo  pati  decreuctac  pepe.  Obftimeio  autem  in 
malo  poni  confutuit , fed  hic  ponitur  pro  con- 
ftancia.  Vnde  conflanti  & imDenerrita  mente 
lemccipfum  crucifixoribus  przieniauic  [ facicra 
fuam  ] in  cuius  immutatione  deprehendirur  au- 
dacia,quando  non  pallclcii  tiectrcpidar.E^x.cfi^.5. 
Ecce  dedi  faciem  tuam  valentiotem  faciebos  eo- 
rum , & fromem  tuam  duriorem  frontibus  eo- 
rum : vt  adamantem  , & vt  filicem  dedi  fiicieni 
tuam.  IfA  f I .Quis  tu  vt  timeas  ab  homine  mor- 
tali • & ^ filio  hominis,qui  quali  foenum  itaatef- 
cei  ? \ ..XUihdk.x.  A verbis  viri  peccatotis  ne  ri- 
muctitis  : cuius  gloria  ftercus  & vermis  eft  : ho- 
die extollitur , & cras  non  inuenietur  ; quia  con- 
uerfus  eft  in  terram  fiiam.  Sic  etiam  fixit  quod 
docuit  Mjith.  IO  Nolite  timere  eos  qui  occidunt 
corpus , & poli  hzc  non  iubent  amplius  quid 
faciant.  Sic  ergo  impeiteirite  fc  loco  Paftionts 
r^xfentans , faciem  ruamdicitur  obfirmafTe.  £1 
hoc  eft  quod  fequicur. 

Vc  itet  in  lerufalem  ] ad  locum  PalEonis. 
Mjith.ty.  &c  Lhc  tZ.  Ecce  afeendimus  Iccofoly- 
niam  & confommabuntur  omnia  quz  fetipea 
funt  de  Filio  hominis.  Vadens  enim  lerufidm, 
non  iuic  tunc  nifi  vt  vetus  pafeba  confumtnaret, 
& nouum  initiaret  fua  PaOione.  Sicut  etiam 
agnus  pafihaiis  primo  ad  locum  immolationis 
ferebatur  Exod.x  t.Sc  pollea  occidebatur,  & im- 
molabatur. Ec  ideo  JcMrt.  1 8.  obiiciens  fe  crucifi- 
xoribus,dixic:  Ego  fum.  Et  fi  me  quzrttis,  finite 
hos  abite.  Pf^m. ) 9.  Dixi : Ecce  venio.  In  capite 
libri  feripeum  eft  de  me . vc  facerem  voluntatem 
tuam  Deus  meus.  Sic  ergo  » & hac  de  caufa  iuit 
in  lerufalem.  Luc.  tj.  Baptifmo  habeo  bapti- 
zari : &c  quomodo  coartor  vc  perficiam  illud? 
Sic  enim  in  charttate  , ic  tn  zelo  redemptio- 
nis vrgebatur  , vt  firmata  facie  feftinaret  pa- 
ti pto  nobis.  PfiUm.6i.  Zelus  domus  luz  co- 
m^it  roe. 

Et  nijfit  nuntios  ante  confiKclum 
fuum  : & euntes  incraueiunc  in  ciuU 
tacecn  Samaritanorum  , vt  pararent 
illi. 

Agitur  bicde  difaetioneeumis,  quia  prztnifit 
nuntios 


Diuitirrrd  by  Giwjgit 


in  Euang.  D. 

nuntios  ?t  reciperetur : ne  fi  p«ronalitcr  abiice- 
retur,  vilificaretur  in  oculis  eoium  qui  credituri 
crancin  cum.  Prcmifii  etiam  nuntios,  vt  tei;ctec 
formam  dodrinx  quam  tradidit  Af<iifh.io.  In 
quaincunqueciuiratem  auc  caficllum  imraueritis> 
interrogate  quis  in  ea  dignus  fit:  fle  ibi  manete. 
Difcipuli igitur  prxmilli  quxrebant . quis  dignus 
efiec  in  duitate»  vt  tantum  reciperet  horpitem. 
Et  non  inuenerunt.  Vel  forte  vetius  eO : quia 
etiam  dixerat  Difcipults » quod  ad  prxdicar>duro 
non  intrarent  in  ciuitates  Samaritanorum » forte 
mifit  vt  emetent » fle  propriis  manibus  pararent. 
Et  quia  » ficut  dicitur  Udn.^.  ludxi  non  coutun- 
tur Saroaritaois:etiamiK>n  inuenerunt  apud  quem 
cibos  emptos  ptxpararenc.  Et  quamuis  hoc  to- 
cum  prxfidiet  Dominus » tamen  prxmifit : vt  ex 
euemu  non  receptionis  » inllruendi  acciperet 
opportunitatem.  £t  hoc  eftquod  dicit  [ Et  mifit 
nuntios  ] loannem , fle  lacobum  [ vt  pararent  il- 
li] Mifit  autem  [ ante  confpedum  Tuum  ] vt 
corda  etiam  exciurenc  ad  occurrendum  in  de- 
uotione  fle  gratiiudine confpe^i  fiio.  Liu.xo. 
Mifit  eos  binos  in  omnem  locum  fle  gentem,  quo 
erat  ipTe  venturus. 

Et  non  receperunt  eum : quia  facies 
eius  erae  euntis  in  lerufalcm. 

Fcrr  ingratitudo.  Propter  concentionem  enim 
fle  xmulationem»  quia  Samaritani  coniendetunc, 
quod  in  monte  Samec  cfiet  adorandum » vbi  Pa 
eres  adurauerunt : ludxi  autem , quia  lerofolymis 
efi  locus»vbi  adorare  o|>ortet,non  receperunt  ali- 
quem qui  pergebar  in  lerufalem  adorare.  Et  hoc 
^ quod  fluitur  [ quia  facies  cius  ] exterior. 
Prxeendebat  enim  in  habitu  fle  gefiu  peregrinum 
euntem  in  lerulalemad  adorandum.  Lvc.i4.Tu 
folus  peregrinus  es  in  lerufalem.  /»».4.  Patres 
oofiri  in  monte  hoc  adorauerunc:  fle  vos  dicitis 
quia  lerofolymis  eft  locus  vbi  oportet  adorare- 
autem  fa^um  Samaritanorum  adhuc  fimile 
operibus  hominum  fccularium  , qui  derident  fle 
abiidunt  omnes  in  lerufalem  cxlefiem  euntes. 
M )0.  Derident  meiuniores  tempore , quorum 
patres  non  dignabar  ponere  cum  canibus  gregis, 
mei.  Hi  fune  qui  abiteiunt  eum»  fle  non  recipiunt 
Saluatorem.  t.Cmmh.4.  Tauquam  purgamenta 
huius  mundi » fadt  fumus  omnium  periplema 
vfque  adhuc.  Genef.^^.  Illicitum  efi  .^gyptiis 
comedere  cum  Hebrxis » fle  prophanum  putant 
huiafinodi  conuiuium.  Gentf.  46.  Detelbncur 
/Egypctj  omnes  pafiores  ouium , hoc  efi  > cuilo 
des  animarum » vel  virtutum, qax  per  oues  figni 
ficantur.  Eecli.  1 ) . Si  communicabit  lupos  agno 
aliquando:  fic  peccator  iofto. 

Cum  vidilTcnt  autem  Difcipuli  ctus 
lacobus  6c  loannes  > dixerunc : Do- 
mine , vis  dicimus  vc  ignis  defccndac 
de  czlo,  & confumat  illos  i \ 

I 

Hic  ponitur  infirudlio  [>ircipulorum  in  exe- 1 
curione  poceftatis.  Tanguntur  autem  duo : xelus 
indignationis  Difcipulorum,  fle  inftruftio  zelum 
cohibens  fle  ordinans.  Tanguntur  aurem  iria.fo- 
licet,  zeli  excitatio»  zelantium  nominatio,  fle  zdi 
fub  voluntate  Domini  ordinatio-  De  primo  dicit 
2>.  jilhtrii  in  Euiuig.  D.  Luc. 


Luc.  Cap.  I X.  339 

[Cum  vidifienc  autem  Difcipuli  eius]Vifux  enim 
roalitix  eorum,  fle  ingratitudinis,fle  inuidic»exd- 
tauii  zc  Ium.  Zvlus  enim  eft  vittus»vt  dicit  Bed^t 
qux  qiixiibec  mala  videns  » corrigit  fi  poieft  : fi 
non  pocefi , tolerat  fle  gemit.  Acceperunt  autem 
exemplum  zelandi  aPhinees  iVMm.ij.  Phinees 
filius  Eleazari  Sacerdotis  » auertii  iram  meam  k 
filiis  Ifrael : quia  zelo  meo  commotus  efi  contra 
eos.i.vt/adjv^.i.  Phineesdum  zelat  legem» acce- 
pit paAum  facecdoii)  fempiterni.  Hac  ergo  de 
caufa  accenfus  efi  in  ^o  furor  eorum. 

lacobus  fle  Ioannes]qui  fili)  tonitrui  dicamur: 
fle  ideo  per  ignem  corulcare  voluerunt  fle  com- 
minationibus intonare.  lacobus  autem  luAator» 
petfcAionem  fbnat  in  adliua.  loannes  autem , in 
quo  efl  gratia, perfe^onem  io  contemplaciua  vi- 
ta.Ifta  enim  duo  debent  efieprxparantia  Domino 
1 E s V.  Lvr.io.  Mulier  quxdam  Mattha nomine 
recepit  I e s v u in  domum  fuaro.  Et  huic  etat  fo- 
tor nomine  Maria. 

Dixerunt]  Ecce  zeli  fub  voluncate  Domini  co- 
hibitio. Tanguntur  autem  uia : profelBo  auAo- 
ritatis  in  Domino , conformatio  voluntatis  cum 
Domino, vlcio  iniquitatis  pro  Domino.De  primo 
dicit[Domine]  Epber  1 {.Dominus  vniuetforuni 
tu  es  [ Domine  ] ergo  dicunt , cuius  legem  prx- 
letite  illicitum  eft,  fle  cuius  omne  di^m  le- 
gis habet  vigorem.  Dominus  legifer 

noder. 

Vis]  Ecce  conformatio  voluntatis  curo  Do- 
mino. Lue.xo.  Non  mea  volumas  » (ed  tua  fiat. 
Matih.i6.  Non  ficut  ego  volo,(ed  ficut  tu.ltem 
idem  6,  Fiat  voluntas  tua  ficut  in  cxlo  fle  in 
terra. 

Dicimus  ] Vltionis  zelus  pro  Domino  afium- 
ptus.j.i^r^.ip.Zelo  zelatus  fum  pro  Domino  Deo 
exercituum  : quia  dereliquerunt  pa^um  tuum 
. [vt  ignis  defeendat  de  cxlo  ] ad  modum  Elix 
^■Rtg‘  t . Dixerunt  autem  hoc : quia  potedatem 
quam  acceperant , iam  experti  fuerant  in  opera, 
lione  fignorum.  Et  putabant  maxime  pro  Do- 
mino hanc  potedaicm.efie  exercendam  : ficut 
' Elias  fecit  ab  igne  confiuni  aduerfarios» 

I dicens:Si  homo  Dei  fum» defeendat  ignis  de  cxlo» 

I fle  deuoret  te.  fle  quinquaginta  tuos.  Acceperant 
! amem  ifli  nomen  i Domino  quo  Boanargcs.hoc 
ed.filij  tonitrui  dicebantur.  Et  ideo  prx  aliis  ficut 
tonitrua  reputabant  fe  debere  corulcare  pei  ignem 
' in  Chridi  vltionem.  Pfdlm.^6.  Ignis  ante  ipfum 
prxcedet , fle  inflammabit  in  circuitu  inimicos 
eius.  Hfbr.io.  Terribilis  autem  ed  quxdam  ex- 
peflbrio  iudicij»  fle  ignis  xmulat  io , qux  ctmfum- 
pturaed  aduerfarios.  Devr.jt.  Ignis  fuccenfiised 
in  furore  meo , fle  ardebit  vfque  ad  inferni  no- 
uiflima  : deuorabitque  tetram  cum  germine  (uo, 
fle  montium  fundamenta  comburet  Omnia  igirat 
hxc  induxerunt  Apodolo$»quod  voluerant  vicif- 
ci  per  ignem.  Ec  prxdpue  quia  dixerat  Domi- 
nus : Ignem  veni  mittere  in  terram  » fle  quid 
volo  ntfi  VT  accendaras  ) Lmc.i  x.  Hoc  enim  for- 
fican  de  igne  materiali  Difcipuli  adhuc  carnales 
intellexerunt. 

Et  conuerfus  increpauit  illos  , di* 
ccDS ; Nefeitis  cuius  fpiricus  edis. 

Hic  tangitur  Difcipolonim  indrudHo,  qualiter 
in  fpiritu  lenitacis  & manfuetudiDis  oporteret 
Ff  X cxerccrc 


240  D.  Alberti  Magni, Ord.  Vixd. 


exercere  poteftatem  ecclerufticam  & cenfutam, 
ic  non  tn  furore  vcl  liuure  vindi^bc.Dicii  aurem 
tria : increpationem  vindidlz.inUiutfkioncmigno- 
ranne,  & d>n'miul.uioncm  diipcnfacoiiam  culpz» 
De  mcrepaiionc  dicit  duo-  £x  gellu  enimeorpo 
ris  olleiidit  imcnorcin  voluntatein  mentis , cum 
dicitur  [&  conuerfu»]  hoc  clbconuctHone  corpo- 
ris dme  tcfpexit  Diiciptilos  requentes  : vtoften- 
deret  Te  nolle  vindiciam  quam  intendebant  infli 
gere  peccatoribus.  tS.Nolo  mortem  pec- 

catoris,fed  yt  co-icttatur  & \iou.S*pu»t.  i .Deus 
morcem  non  fixii  * fed  impi)  manibus  & vetbis 
acquifierunt  eam.  Ptobauit  autem  Cbriflus  per 
hoc  fe  elle  6Uum  lacob , qui  de  Bliis  vitionem 
quzremibus  dixit  G.ntf,^$.  In  conBlium  eorum 
non  ventae  anima  mea : maledidlus  furor  eo- 
rum , quia  pertinax : & indignatio  eorum  , ^ia 
dura-Piobauic  etiam  fe  clle  Biium  Dauid,qui  nilis 
Saruix  quzientibus  vitionem  facere  pro  co,dixit 
x.Re^.x^  Cur  efficimini  n>ihi  hodie  'm  faian.  Er- 
gone  hodie  intetfsciecur  vir  in  Ifraei  ? 

Increpauic  illosjSecundum  ell>  in  quo  ponitur 
increpatio  verborum.  67.  Inctepa  feras 

arundinis, hoc  ell,  feroces  Sc  vacuos,  lo^  f.Incrc 
pacionem  Domini  ne  reptubes.  Mtr.  1 1.  (^i$ 
hlius  quem  non  corripit  pater  dicens 'jhoc  ell, 
indpienctam  eorum  arguens  [ Nefettis  ] hoc  ell, 
non  attenditis  [ cuius  fpiritus  edis  ] hoc  cd  , in 
cuius  rpiiitii  fignati  edis  in  diicipulatum  meuro: 
ille  enim  efl  fpiritus  charicatisi  & benignitatis,& 
fufferrentix  maloiiiro.  Charitaiis  quidem  > quz 
etiam  pro  inimicis  animam  ponit,  Com 

mendae  autem  Deus  fuain  chatiraicm  in  nobis: 
quoniam  cum  adhuc  inimici  edemus « Chridus 
pro  nobis  mortuus  ell.  Benignitatis  autem  quz 
Domim  pro  malo  etiam  malis  impcndic,vtad  poe- 
siiteniiam  adducat.  7t.om.  t.  An  cliuitias  bonitatis 
eius , & longanimitatis  contemnis ; Ignoras  quia 
benignitas  Dei  ad  ptzniientiamceadJucii^Sutrc- 
fcntix  autem  , quia  Gepe  fuiTerentia  mali  plus  va 
lec  ad corredHonem,  quam  vindidla.  Vnde  etiam 
Samaritani  podea  per  mulierem  & Dominum 
confiifi.ptznitcmiam  egerunt  I>an.^.Et  qui  mo 
do  recipere  noluerunt  ad  fe  mitrentem:tunc  per  Ic 
exeuntes  de  duitate,  ad  fe  vocaucrunt  abfentem. 
VnJe  (Sojf.  Non  fempet  in  cos  qui  pcccanr , ed 
vindicandumrquia  nonnunquam  amplius  proded 
clementia  ad  patientiam , lapfo  ad  corretdionera. 
Denique  fic  Samaritanicitius  crediderunt , aqui- 
bus  hoc  loco  ignis  arcetur.  Vcl  f NcTcitis  cuius 
{pititus  edis  ] hoc  ed , quod  non  habetis  in  porc- 
ftate  fpirirum  : quia  fpiticus  fonat  uam  , quod  in 
ira,  naribus  ampliatis , fudlaiiir  fpiritus.  /fit.i, 
Q^icfcite  ab  homine , cuius  rpicitns  cd  in  nari- 
bus eius.  Et  hunc'  fenfum  adiuuar  intetlincaris 
dicens : PerfeAa  virtus  non  habet  dudiiim  vl- 
tioois:nec  vlla  iracundia  . vbi  chariiaris  cd  pleni- 
tudo. Idctlf.  I.  Patientia  opus  pcrfc(diin)  ha- 
beat : vt  litis  perfeci  & integri  tn  nullo  deli- 
cientes. 

Filius  hominis  non  venit  animas 
perdere  , fed  faluare.  £c  abierunt  in 
aliud  caffclium. 

Tangit  caufam  » dmui  & exemplum.  Dicit 
igiiemf  Filius  hominis]  quia  in  humanicate  no- 


deam  falutem  ed  operatus  [ non  venit  ] in  mun» 
dum  [ animas  hominum  ] hoc  cd,  animales  vitas 
hominum  [^>crdcre]  quibus  perditis,  etiam  anima 
pcrdcrctuc  m gehennam  [ fed  faluare  ] Ideo  enim 
iSc  1 £ s v s,hoc  cd.Saluatot , appellatur,  /om. 
Non  enim  mtlic  Deus  Filium  iuum  in  mundum 
vt  ludicet  mundum  : fed  vt  faluetur  mundus  pci 
ipfum.  loAn.iy.  Quos  dedidi  mihi  cudodiui : Sc 
nemo  ex  eis  petiit, mli  filius  perditionis.  Aliquado 
tamen  in  fpiiicualibus  fa^is , Apodolis  talem 
vindidlam  exercendi  potellaccm  dcditilicuc  Petro 
in  Ananiam,&  Saphiram  vxorem  etusiquia  mors 
talium  obdinaioimn  , viuenribusvtilem  merum 
incudit.  Et  tunc  zelo  zdiBcationis  & iuditix 
exeratur  in  talc$:licut  6e  Dominus  ait  £xed.  la. 
Maleficos  non  patietis  viuete.  Idi  autem  Sama- 
ritani magis  ex  ignorantia , quam  cx  malitia  pec- 
cauerunt  Putabam  enim  eos  non  recipi  debere, 
qui  in  lerufalcm  adorabant  zcoquod  Patriaichx 
fpiritu  Dei  przdiri  in  monte  adoraucrant , & fua 
audotitate  locum  oiationi  confeciaueiam  [ Ec 
abierunt  ] Ecce  dilfimulatio  culpz  ingratitudinis 
ad  tempus  [Abietum  ] ergo  diffimuiames  patien- 
ter [in  aliud  cadcllumj  vbi  lunt  recepti  iuxia  do- 
£lrinam  Domini : Si  perfecuii  vos  fuerint  in  vn.-i 
ciuicate,  fugite  in  aliam  10.  Dicitur  ra- 

men  Aiarc.t  ).  quod  cxpe^labant  liquis  cos  inui- 
tarci : Sc  non  inueniemes  , tunc  demum  ibant  ad 
cadellum  aliud.  De  his  tamen  fupet 
ra  diida  funt. 

FacTumeft  autcmranibuIamibusUlU 
in  via  , dixit  quidam  ad  illum : Sequar 
te  quocunque  ieris* 

Hic  incipit  pars  illa  , in  quaagirut  de  l^uela 
poicdatem  Chridi  accipientium.  Introducuntur 
autem  hic  tria  , quorum  primum  odendit  Icquen- 
tium  fimplicitatcm:fecundum  autem,  fcquentium 
& operis  Bnemuertium  autem,  fequentium  expe* 
ditionem.Ei  fecundum  hxc  tria,  tres  introducun- 
tur hic  hillorix.  In  prima  harum  hidoriaruro  di- 
cit tria:quandOi  Sc  vbi  fa^um  efbdolum  acceden- 
tis , & duplicitatem : determinatx  rerponBonem 
eruditionis  dc  {implicitate  prxcedeniis.  De  primo 
dicit  [Fatflum  ed  autem  ] (ecundum  Dei  difpoB- 
tionem  [ambulantibus  illis  in  via]  1100  immedia- 
te pod  przmilTaded  diu  ante:Bcut  patet  Msiih.i. 
vbi  eadem  hidoiia  inducitur  , pod  defcenfum  de 
mbnte.  Quia,Bcut  iandiidum  diximus,hidorixab 
Enangelidis  non  introducuntur  lendum  ordi- 
nem temporis,  fed  potius  fecundum  quod  faciunt 
ad  Tuorum  propouiorum  declarationem  [ dixit 
quidam  ad  illum  ] II.  dicitur , quod  fuit 

vnus  dc  Scribis  qui  ptxfumptionem  habuit 
fetentix. 

Sequar  te]  Duo  tangit  in  dido, & vniiin  innuit 
in  imeniione  dicendi.  In  dido  fpeciem  prxeendit 
pieratis,  Sc  fadum  promittit  prxfumptionis.  Spe- 
ciem pietatis  prxtendh  cum  dicii[Sequac  tcJHoc 
enim  pietatis  ell,&  religionis.  Mdttb.y.  Veniunt 
in  vcllimcntis  ouium,  intrinfecus  autem  fum  lu- 
pi rapaces.  t.Corinth.  ii.lplc  faianas  transfigurat 
fe  in  Angelum  lucis.  Non  cfl  ergo  mirum, fi  mi- 
niftri  eius  transBguraniar  vcluc  miniflci  tuftiriz, 
quorum  Bnis  ctir  fecundum  opera  ipforum.  lili 
funt hypoctitx  BgniBcati per Gabaooiras  hf-9- 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  I X.  341 


qui  vedibuf  vilibus  & viribus  fciilis  atque  confu* 
ris  deceperunt  lilius  Ifiacl  AdJu  autem  hoc» 
quod  cft  faftuof«  praTumptionis,  cum  dicit. 

Quocunquc  ictis]  qiti  rtec  per  vu.im  viam  pet- 
fc^ionis  ducem  lequi  poiTct  IJ4. 16.  Audiuimus 
fiipeibiam  Moab»  fupcibus  eli  valdcifuperbinclus» 
& arrogantia  eiuS)  plurquam  fortitudo  cius.  Pro- 
pierhoc  irrifocie  de  talibus  dicitur  /0^  i>  Furh- 
tan  vcfUgia  Dei  comprehendes  • 6c  vfquead  per- 
fe^m , Omnipotcmem  reperics  ? Pecfc^iOima 
cura  Deo  fponfa  trahi  vi  fequatur  de(iderat:&  ifte 
vento  plenus*  fequi  promittit  Deum  quocunque 
ccit.  Pfalm.  i S . Exultauit  vt  gigas  ad  currendam 
viam : h fummo  czto  egreiTio  eius.  Et  quis  (equi 
poHet  Hc  przcurremeni^£a/a.  1.  Quid  eft  homo* 
vt  iequi  poflit  legcm  favorem  fuum? 

Tertium  autem  quod  innuitur  in  didlo  {uo,  eft 
intentio  doloia.  Intentione  enim  luctandi  (equi 
voluit  * vt  potellacero  acceptam  ad  miracula  fa 
cienda  ad  lucium  coniiatefctificui  Simon 
qui  oblato  pretio  dixit  ApoHolir:Date  mihi  hanc 
potedatem,  vt  cuicunque impofueto  manus  acci* 
piat  Spititum.  Pfdlm.  j f . Iniquitatem  meditatus 
cft  in  cubili  fuo,  aflitic  omni  viz  nonbonz:mali- 
liam  autem  non  odiuit  > &c.  Ecdi.i.  Accellidi 
maligne  ad  Dominuro  > & cot  tuum  plenum  cll 
dolo  & falllacia. 

Dixit  illi  I E s V 5 : Vulpes  foueas 
habent , & volucres  cxW  nidos : Filius 
autem  hominis  non  habet  vbi  caput 
fuum  reclinet. 

Hic  ponitur  doli  confutatio  pet  Domini  ref 
poniionem  Et  quia  dololiis  fuit  & prxlumptuo* 
fus : propter  hoc  virunquc  per  fimilitudinem  in 
eo  arguit,  oftendens  fc  in  neutro  eorum  prxcedc- 
re:&  ideo  tales  fc  fcqui  non  polTc  Ei  hoc  crt  quod 
dicit  contra  dolum  [Vulpes  foueas  hjbenc  ] V ul- 
pes,  vt  dicit  Ifid,  dicitui  quali  voluipcs , quia  pe- 
des facile  in  quollibet  voluit  anfradius.  Eli  etiam 
animal  allutum,callidum,dolofuni.infidiatiuum, 
venattuum  * in  latcbrolis  cauetnis  anfia^luolis 
habitatiuum.  Et  talis  fuit  ille  in  alluiia  accedens 
&calliditatc>in  calliditate  concupifccntixAc  ana 
ritix  Dominum  quxrens,  in  dolo  tentans,  in  irWi 
diis  obfcaians , per  lucrorum  appetitum  ftquens, 
inUtebrolis  anftadlibus  fc  abfcondere  putans.Dc  | 
primo  Gtnifi.  Serpens  erat  callidior  cuneis  ani-  ■ 
inamibiis  terrx.  C*nttc.  i.  Capite  nobis  vulpes ' 
paruuUs » qux  demoliuntur  vineas.  Dc  fecundo  1 
Oftd7.  Applicuerunt  quafi  clibanum  cor  fuum, ' 
curo  initdiaretur  cis.  Dedolo  9.  Sagitta 

vulnerans  lingua  eonitn  , dolum  locuta  eH.  Ideo 
Dominus  Lue.  i j.Herodem  vocat  vulpem,dicens: 
Dicite  vulpi  illi*  qui.i  ecce  dxmonia  ciicio , & fa- 
oitates  perficio  hodie  & cras,&  die  tertia  confum- 
moc.  Callidx  autem  vulpes  funtSamfonis,  qux 
ignex  funt : comburunt  Icgetes , quia  attrahunt 
quicquidefc  frudtiferum , aut  lucrofuro.  De  infi- 
diis  dicit  Pfaln.^  Sedet  in  infidiis  curo  diuitibus 
in  occultis , vt  imeificlat  itinoccmem.  Dc  vena- 
lionc  Pftlm.^.  lulidiatur  vt  rapiat  pauperem  : ra- 
pere pauperem  dum  attrahit  eum.  Juren.  y.  Pro- 
ber montem  Sion, quia  difperiit : vulpes  habita- 
uetuni  m eo.  Habitat  autem  in  cauetnii:quia  fc- 
quens  lucrorum  appefitum,in  abfconditis  anrbu- 
MAfn'% , in  Eu^ng.  X?.  Luc. 


lat : nec  poltunc  deprehendi  vix  eius.  Pfdm,  6t% 
Incroibunc  in  infctiora  terrx , trandenmr  in  ma- 
nus gladi),  partes  vulpium  erunt,  Vx  qut 

profundi  citis  corde : vt  ^ Domino  abfcondatia 
conlilium  : quorum  funt  in  tenebris  opera*  & di- 
' cuniiQuis  nos  videciSic  ergo  vulpes , hoc  e(f,vo- 
luipedcs  in  omnem  dolum  * funt  inhypeciifilo- 
quentes  mendacium  * habentes  quidem  fpeciero 
pietacis » virtutem  autem  cius  penitus  abnegantes 
i.Tiauih.  ).  Illi  [habent  foueas]  hoc  ell*  decipu- 
las > in  quas  ali)  iruidanc » & fxpe  cadunt  in  eas. 
Pfdm.  $ I . Foderunt  ante  faciem  mearo  foueaiBt 
& inciderunt  in  eam.  lerem.  1 8.  Foderunt  fbuearq 
aniinxmex.  Per  iHam  ergo  fimilitudinem  pa- 
culla  ellallatiadololailHus.  Sequitur. 

Et  volucres  cxli  nidosjVoluaes  alea  petentes, 
funt  prxfumences  & fuperbi:ficut  ille  qui  ad  ma- 
gna Dei  dona  cogicauit  afceodere , & magna  de  fc 
prxfumpfit.  Apte,  1 8 . Fadla  ell  Babylon  cuHodia 
omnis  volucris  immundx.  Dxmones  enim  alta 
petentes  cales  cullodiunt.  Idx  volucres  in  altis 
habent  nidos.  A^d.  Si  exaltatus  fueris  vt  aquila» 
& inter  fideca  pofuetis  nidum  tuum  : inde  detra- 
ham te,  dicit  Dominus.  Ambitiofus  enim  femper 
in  altiHimo  nidificat , in  cotdc  fuo  dicens  illud 
//«■14  Afcendam  in  exium,  fupta  alita  cxli  exal- 
tabo folium  meum.  Ollendic  autem  in  fe  nihil 
talium  elfc  dicens. 

Filius  autem  hominisJMinora  de  fc  prxdicans 
propter  humilitatem,  dicit  fc  Filium  hominis  qui 
ell  Dei  Filius.  Rom.n-  Non  alta  fapientes*fcd  hu- 
milibus confeniientes;  formam  ferui  prxtendcns 
qui  ell  Dominus  omnium  [ non  habet  ] Simpli- 
cem prxtcndit  paupertatem.  Q^d.  Nihil  ego  ipfc 
potellate  mea  luctatus  fum,  quia  non  habet  Filius 
hominis  in  humanis  [ vbi  caput  fuum  reclinet] 
qux  tamen  miruma  quies  inter  riecellarias  quie- 
tes. Ideo  natus  in  prxfcpio  , caput  in  mutuato 
quieuic  diuerforio : iuuenis  prxdicans , non  pro- 
pria quicuit  domo : Crucifixus  moriens*  adeapue 
nullo  fudencarusell  receptaculo:  vt  in  omnibus 
verum  fit  quod  dicitui  /04/1.1. In  propria  venit*& 
fui  eum  non  receperunt  Ie>rm.t4.  Quafi  colonus 
futurus  es  in  cetra  * & quafi  viator  declinans 
manendum.  Pfalm.^y.  Pauper  fum  ego,&  in  la- 
boribus ^iuuentute  mea:exalratus aurem  in  ciuce, 
humiliatus  Ium , luipatione  ignominiofx  crucis» 
& conturbatus  muldlapcenalicatis.  Natum  cium 
, fui  non  receperunt.  Prxdicans, quafi  viator  colo- 
! nus  cordium,  indabilisde  loco  ^ locum  dccltna- 
uit,  ad  diuciia  deferri , & habitationis  hominum 
loca.  Moriens  autem,  in  cruce  eleuarus»  & obla- 
tus, etiam  capitis  caniit  recepiaculo:&  ideo  iodi- 
j nato  capite  tradidit  fpiritum  /04/1.19.  Quia  nihil 
fuit  quod  nutans  caput  mortui  rtiineiet.Sic  pra!- 
celHt  veiicas.Perquas  vias, dolus hypoaifis  xneu- 
dax  fcqui  nondefiderat. 

Aie  autem  ad  alterum : Sequere  me. 
Ille  autc  dixit:  Domine, permitte  mihi 
primum  ire,&  fepelire  patrem  meum. 

Hic  agitur  de  fyncericace  intentionis  fcqoeo- 
tium,  & de  fine  operis  eorum.  Tanguncurauretn 
hic  tria.  Primum  ed  inuitario  deuoti  ad  fequeq- 
dum.  Secundum,dilatiofcqudc,adpiecaci$offi- 
cium  explendum  .Teniumed  indru^o  fimplidiF* 
F f } quod 


342.  D.Alberti  Magni,  Ord.  Pr^cd. 


quod  noB  melius  bonum  ptoptet  roinoi  bonum 
totermiuendum- 

Attendendum  autem  > quod  ide  difcipulus 
quem  Ilie  E>ominus  inuicat  ad  fequendum,  a qui 
bufdam  dicitur  fuilTe  Philippus  Apoftolus:qui  li- 
cet hdot.  I . venerit  ad  Dominum  > & etiam  alios 
iuduxetit:tamen  poHeaad  ptoptia  rediens,  & co- 
gnitionem Domini  alTecuius  uc » & nunc  in  toto  j 
ad  relinquendum  propria  Ht  vocatus : hoc  tamen 
non  ell  auihenticum.  Quicunque  autem  fuerit,  1 
condat  quod  deuocus  & (yncerus  hiit , motus  ex 
iermone  Domini  in  monte , & fandiheatus.  Et 
ideo  denderium  fuum  ad  fequendum  petveibum 
Domini  ell  prcuenium.  Et  ideo  dicit. 

Ait  autem  ad  alterumjvidcns  eumdeuotam,St 
ideo  vocando  pratoeniens  delidetium  eius.  Ffdlm. 
ao.  Domine  prxuenidi  eum  in  beoedidionibus 
dulcedinis.  /*»  1 4.  Vocabis  me , & ego  refponde- 
botibi:operi  manuum  tuarum  porriges  dexteram. 
Dedderio  cnimcupid>ai  trahi.  CtAnr.i.Trahe  me 
pod  te  > curremus  in  odorem  vn^emorum  tuo- 
nim.  Vidit  enim  vnd^iones  (anitatis  eum  in 
omnibus  perficere  infirmis  : Sc  ideo  toro  cor- 
de fequi  defiderans  , & humilis  , (e  ad  fe> 
quendum  indignum  tantum  Dominum  repu- 
tans » expe^abae  defiderataro  vocantis  inuita- 
tionem. 

Sequere  me  1 relidis  omnibus  : quia  tuis 
rebos  familiarius  oneratus  , fequi  me  non 
poflb  [ Sequere  ] quidem  toto  corde  : non 
aliquam  cordis  tui  de  extero  portionem  fa- 
miliaribus rd)us  impendens.  Ddnitl-i.  Kunc 
requimur  te  in  toto  corde  nodro  , & time- 
mus te . 6c  quxtimus  faciem  tuam  [ Sequere 
me  ] inquam  , vitam  : ne  occupatus  cum 
mortuis  impediaris  & moriaris.  Ofed  4.  Vine- 
mus  in  conlpodu  eius.  Sciemus , i^uemurque, 
vt  cognofeamus  Dominum  [ Sequere  ] adhiK 
nullo  retardatus , vi  prxaJentero  comprebm 
das.  Philip^.  ).  Sequor » fiquo  modo  compre 
hendaai  in  quo  & coraprehenfus  furo  [ Se- 
quere ] igituc  [ me  ] fignanret , 6c  non  alturo: 
non  xdum  auaritiz  : ficui  dicitor  Oftt  la. 
Ephraim  pafeit  ventum  , & fequitur  xduro 
tota  die  : mendacium  Sc  vaditatem  multipli- 
cat. Sic  enim  fequi  voluit  ille , quem  vulpi  Sc 
TOluaibusccU  comparaui.  Sed  ru  [ me  ] ad  fu 
pema  vocantem  [ fequere  ] Phdtpp.  j.  Qux 
quidem  retro  funt  obliuifcens,  ad  ea  vetoquz 
(uni  priora  extendens  meipfum  , ad  dedinatum 
fequoc  brauium  fiipernx  vocationis  in  Chii 
I £ S V. 

Ille  autem  dixit  ] differens  obedientiam  in 
fi:cunonis  per  occupationem  offici)  pietatis.  In 
hac  aurem  dilatione  dicit  tria  : profclfionero 
fidei  eius  qui  fequendus  ed  : petitionem  indui- 
gentix  carnalis  ^eAus  , qui  ab  ip(b  Creato- 
re inditus  cd  : dc  allegationem  olficj  pietatis, 
quod  ^ Patriarchis  ed  obferuatum  , ^ Sancis 
inditutura  , Sc  ab  Angelis  commendatum.  De 
primo  dicit. 

Domine  ] Profitetur  enim  di^um  , niius 
iuffioni  credit  obediendum  efle.  Obe- 

dire  oponec  Deo  magis  quam  hominibus. 
Pftlm.  1 1 5.  O Domine  , quia  ego  feruos 
tuus. 

^ Pecmitte  ] hoc  ed  » indulge  naiurx  quam 
fecifti.  10.  Honora  parentes.  Impium 


videtur  fi  non  exliibet  officium  paterno  fu- 
neri , fuper  quo  etiam  Sacerdos  contaminandus 
Ltuii.io.  Et  ideo  indulge  [ primum  ire  ] Nou 
enim  tenuo  obedientiam , feJ  ordine  charitaris 
differo , qux  ptimu  ordinat  ad  proximos , is 
podea  ad  alios.  OrJinauit  in  roechati- 

latem.  Gtei*rim.  Per  obedientiam  nunquam 
prxdpitur  malum  fieri  ; fcd  nonnunquam  per 
obedientiam  bonum  quod  fieri  pollet,  prxdpicut 
iniermicti. 

Sepelire  patrem  meum  J Hoc  a Patriarcha  lo- 
feph  cd  obferuatum  Gtnef^  o.  Afcendam  Sc  fepe- 
liam  patrem  meum,  ac  rcuenar.  A Sancis  ed  hoc 
indituium  70^4.  Cum  acceperit  Deus  animaro 
meam , corpus  meum  fepeli.  Hoc  ed  ab  Angelis 
commendatum  Quando  teliquidi  pran- 

dium, Sc  fepeliebai  moiruos:ego  retuli  ora- 
tionem tuam.  Domino  enim  dixit  Raphaet 
Angelus. 

Dixitque  cil  E S V s ; Sine  vt  mor- 
tui Tepelianc  mortuos  fuos. 

Ecce  fimplicitatis  indrudlio.Dicft  autem  duo, 
quonim  ptimuni  ed  dilcretionis.  Secundum  au- 
tem,priuilegiatx  dignitatis.  Id  quod  ed  difirietio- 
nis  > innuit  tria : quorum  vnum  cd  , vc  quod  ed 
vanitatis  . dimittatur  : etiamfi  coniundlum  fic 
pieutis  officio.  Secundum  auiem,  quod  difdctfo 
habenda  cd  in  oSiciis  pietatis.  Tentum,  quod  id 
quodminuscd,comminatur  vicariis  :&id  quod 
maius  cd,fiat  per  nofipfbs.  Primum  innuit  in  hoc 
quod  dicit. 

Sine]lu>c  ed, permitte.  Et  non  permittitot  nifi 
malum.  QJ.  Solcnnitas  fepulturx  quam  vaniias 
hominum  fibi  ad  folacium  , non  mortuis  ad  fuf- 
fragium  inuenii : finenda  ed  aliis.&  non  a te, qui 
ad  xrema  fedinas  exercenda.  Quid  enim  profuit 
dtuiti  purpurato  folennts  tumba, & mulca  deflens 
turba  , quando  fepultus  efl  in  inferno  iu  anima? 
hoc  tamen  propter  ciiditix  temperamentum  fi- 
nendum  ed.  Gentf.  Princeps  Dei  es  apud 
nos , in  clc^'s  fcpukhris  nodiis  fepeli  mortuum 
tuum. 

Vc  mortui  fepdianc  mortuos  fuos]  In  hoc 
notatur  difcietio habenda  in  olficiis  pietatis.  Et 
notantur  tria  difetrnenda , fcilicet , fepolrurx  ne- 
ceflicas,  fepclientium  Indignitas,  Sc  fepiilti  inido- 
netras.  Nulla  enim  indans  decelTitas  fepeliendi 
nobis  incumbit , vbi  multi  alij  fune  fe  vitro  offe- 
rentes ad  (^ulcurz  officiuro:fed  edet  necedarium 
per  nos  fieri , fi  ali)  fepdiemes  non  inucniremur; 
ficut  To^.a.  dicitur,  quod  fepeliuii  jugulatos  in 
platea  iacemes.$ecunduro  ed  indignitas  l^lien- 
iium,quam  notar  cum  dicit. 

Vt  mortui  ] Et  notatur  quod  idi  fuerunt  infi- 
deles in  peccatis  mortui.M  j 6.Moriecur  in  lem- 
pedace  anima  eorum , Sc  vita  eorum  inter  effoe- 
minatos.  t .Timctb,^.  Qux  in  deliciis  ed  : viuens 
mortua  ed.  Et  cum  talibus  partidpare,viro  iufto 
ed  incongruum : quia  quamuis  aliquando  pictari 
dent  operam , tamen  in  modo  habent  vanita- 
tem , Sc  in  fine  magis  attendunt  I^uli  pompam 
quam  pietatem  diuinam.  Tenium  ed  monui 
I inidoncitas  : Sc  hanc  notat, cum  dicit. 

Mortuos  fuos  ] Non  enim  diceretur  ede  mor- 
tuus eoramdioc  ed,mormomm , nifi  edet  omni- 
no b Sanarum  mone  feparatus.  Sandi  enim, 
mortui 


':igitized  by 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  I X.  343 


motiui  dicuntur  Dei.  7/4. itf.  Viucne  mortui  tui: 
intetfeAi  met  tefutgcnr.  jlpoc.i^.  Heati  mortui 
(][ui  in  Domino  moriuntur.  lAe  autem  fuus  mor- 
iiiurum  mottuus  dicicur:quia  Hlio  ctedciicc, pater 
in  inlidcUtate  &:  peexatis  rcm.tii/it  j & iic  vita 
fiinAiis  cft.  Exibit  rpiritus  cius  & re* 

uertetiir  in  terram  Tuani : in  iJla  dic  peribunt  om» 
nes  cogitationes  eorum.  x.MoihMi.i,  Gloria  viri 
|)Cccatoiis  Aereus  & vecmis  cA : hodie  excoli icur> 
& cras  non  intienictur  : quia  conuerfus  cA  in 
terram  fuam.  Tales  autem  indigni  funirepulcura, 
& maxime  vt  viti  fandi  occupentur  exequiis  eo- 
rum. y/4.1 4.  QuaA  cadaucc  putridum, non  habe- , 
bis  curo  Sandis  confortium  in  fcpultura.  Et  pa- ' 
ter  ex  hoc  peccarceos,  qui  imra  (anda  loca  Icpe- 1 
liunc  peccatores , & multum  occupantur  funeri-  j 
bus  eorum.  Ec  ex  his  tertio  colligitur, quando  non 
vtgecnecefficaSihoceAe  projKec  meliora  dimir- 
cendum.  Leirir.i;.  Docebitis  Alios  IfracI  vt  ca- 
neant immunditias,&  non  moriantur  in  fordibus 
fuis.  Non  enim  communicandum  eA  talibus. 

Tu  autem  vade,  anniimij  re- 
gnum Dei. 

Ecce  quid  in  intentione  & operis  exceutione 
principaliter  cA  habendum.  Sic  Paulus  prxdic.t- 
wit , & propter  ptxdlcare  , baptizare  imcrmilir. 
i.Orwf/t.i.  Ncmiiwm  baptizaui , nifi  Crifpum 
6c  Caium  Baptiz.uii  amem  & Siephanx  domum. 
Non  enim  miArme  ChtiAusbipttratc.rcd  cuan- 
gelizate.Et  hoc  cA  quod  dicit  [Vadc]ptoficicndo 
ai  vicos,villas.caAclla,ciintatcs.  Matc.  vltim.  Irc 
iu  orbem  vniuerfiim , & prxdicatc  Euangelium. 
Lm.io.  Ecce  ego  mitto  vo$[&  annuntia]hoc  cA, 
ad  capacitatem  auditorum  nuntia,  /yi.  r i.Anmm- 
tiateboe  in  vnioerfa  tetra  [regnum  Dci]  Hoc  eA 
diAiibutio  iuAitix  diuinx  pro  qualitate  merito- 
rum. Matth.  I i.Rcgnum  Dci  vim  patitur,&  vio 
lenti  rapiunt  illud,  //jrrfc.j  Ptimitciuiam  agite, 
appropinquauit  enim  regnum  cxlonim. 

Etaitaltcr : Scqiur  te  Domine. 

Hic  agitur  dc  fequcnrium  expeditiotre.  Dicun 
tuc  autem  hic  tria.  Primo  enim  tangitur  iAius  ad 
fequendum  libera  & Tpomanca  oblatio.  Secundo 
autem  quxfita  aJ  Icquendum  vtills , vt  Abi  vide- 
batur, dilatio.  Teitio  autem  ponitur  differentis 
fequelaro  inAruGio.  De  primo  dicit[Er  altet  ait] 
aiccriiate  animi  a primo  vulpino  fcpaiatus : quia 
iAc  bonus, ille  autem  malus  fuit.iV«m.i4.Caleph, 
qui  plenus  eAalio  fpiritu.A  fecundo  autem  alter; 
quia  ille  pietate  olBcii  inAantis , iOe  autem  vtili- 
tate  rei  familiaris  diAulit  [ Sequar  le  Domine] 
fpontanee  me  offerens  ad  tc  Dominum  meum 
feqociidum.  i.^eg.ia.  Si  timueritis  Dominum, & 
audieritis  vocem eius.'5cferuietitisci,&  nonexaf^ 
perauetitii  fermones  eius  : eritis  & vos , & tex 
vcAcr  qui  imperat  vobis , fequentes  Dominum 
Deum  veArum.  Timor  enim  facit  recedere  a pec- 
cato,nceatur  perdeuium.  Audire  autem  vocem, 
illuminat  viam  ad  fequendum  ; quia  lucerna  pe 
dibus  meis  vcibum  tuum  , & lumen  femitis 
meis  Pf«lm.\  1 8-  Scruirc  autem  illi , facit  dc  fa- 
gi^ia  ^qiiome.  Njpn  exari>crarc  autetn  fermo- 
res , confetuat  nc  auciiamur  a fcqucla  : fic  tunc 
fequimur. 


Sed  permitte  mihi  primum  renun- 
tiare his  qui  domi  fune. 

Ecce  dilatio.  Et  tangit  duo,  quorum  primum 
eAhumanx  infftmitat  is:  fecundum  aurem  eA  vti- 
litas  rei  familiaris.  Primum  ootuur  in  hoc  quod 
dicit  [permitte  me  primum  ire  ] hoc  cA , indulge 
quod  inArmiiati  humanx  debetur.  Hxc  enim 
non  poteff  carere  (blaciis.  Ec  hoc  eA  quod  dicitur 
Gentf.i^.  EA  duitas  ad  quam  polium  fugere, 
pania  , & faluaboc  in  ea  : nunquid  non  rot^ica 
cA,  6c  viuee  anima  mea } Hxc  enim  duitas  eA  rei 
familiaris  veilitas , in  qua  (aluaiur  vita  animalis. 
Er  hanc  iAe  Abi  perit  indulgcn  [ le  renuntiare] 
hoc  cA  > ordinare  cum  reIi£lione  [ his  qui  domt 
fuDt  ] qox  ad  vicx  huius  ordinata  fune  necefllca- 
cem.  Hic  enim  Sc  feq  ui  Dominum  voluit , & ta- 
men ordinare  de  proutAone  fumrx  necellitacis: 
vr  ex  ordinatione  illa  fucutx  neccAitati  per  fuos 
prouiderer : attendens  hoc  quod  dide  ApoAoIus. 
i.7im«ri!t.f.Siqui$  fuorum  8c  maxime  domcAico- 
rum  curam  non  habet , hJem  negauii,  & cA  inA- 
deii  deterior.Voluic  ergo  domui  fux  difponere,& 
Abi.  //4.38.Di(pone  domui cux.  Proutr^.vUim, 
ConAdciauir  feroitas  domus  fux,  Sc  panem  ocio- 
fa  non  cotnedir.  Hxc  enim  ordiiuta  charitas  effe 
videbatur. 

Ait  ad  illum  Ie  s v s t Nemo  mittens 
manum  fuam  ad  aratrum , &c  afpicicns 
retro , aptus  cft  regno  Dci. 

FcceinAru^io.  Pf*lm.\  18.  Bonitatem, &<lif> 
dplinam  doce  me  Domine  [ Nemo  mittens  ma- 
num ad  aratrum  ] Attende  quod  Dominus  per 
metaphoram  arantis  viam  docet  perfediionis. 
lAeenim  &;  temporalium  vohut  habae  folatium, 
&:  tamen  fcqui  Dominum  in  via  perfedionis , & 
verbi  Del  prxdjcacionts  : putans  eandetn  viam 
perfcdlis  Ic  imperfe^is  clTc  propoAtam.  Quam- 
uis  enim  inArmis  hoc  fuAidat : tamen  perfedis 
viris  , & prxeipue  in  primiriua  EccIcAa  hoc 
non  fuit  concemiro  , vt  Aimii  fajierent  ea  qux 
furfiim  funt  , 6c  ea  qux  Aq^ct  terram.  Ara- 
trum igitur  in  quo  funt  dux  Aiux  , vel  vna: 
dux  quidem  propter  duo  prxeepea  dile^ionis 
Dd  , & proximi.  In  quo  etiam  eA  ligmiin 
longitudinale  , quod  eA  Agnum  re^itudinis 
iuAiti.r  mandatorum  : & in  quo  eA  vomer 
vctbi  Dci  , & fenum  de  fubtus  cauans  ter- 
ram diuini  timoris  , datur  in  manu  eius  qui 
res  familiares  poApofuit  , & vtiliracibus  pro- 
priis renuniiauir.  Sic  19-  Elifeus  in 

duodecim  arantibus  , propter  duodenum  Apo- 
Aolorum  numerum  , vnus  erat  parenuim  pie- 
tate affeditis , cum  dicitur  : Oro  tamen , per- 
mine  mihi  primum  vt  dcofculcr  patrem 
meam. 

Dicit  ergo  qnod  Ac  [ mittens  manum  ] Ib- 
licitudinis  fufceptx  [ ad  aratrum  ] arationis,  Sc 
proeeffiones  cordium  : vt  inferat  diuinx  gra- 
' tix  femen  . ad  metendum  Adei  & bunorum 
j operum  ftodlum : & cum  vxotc  Lot  Centf.x^. 

I [ afpiciens  retro  ] ad  rei  familiaris  folatium  A: 

, folidrudinem  [ apros  eA  regno  Dd  ] hoc  cA. 
I tegimini  & operi  regni  Dei , hoccA , EcclcAx: 


Digilized  by  Googie 


344  Alberti  Magni,  Ord.  ^rxd. 


quia » (icuc  fupra  diximus  > regnum  Dei  cx  mul- 
tis conficitur  * 6c  ideo  mutris  comparatur.  i.7l> 
mtb.i.  Nento milicans  Deo,  implicat  fe  fecu- 
laribus  negotiis  : vt  es  placeat , cui  fe  proba- 
nic.  t.Cmmb.$.  Omnis  qui  in  agone  conten- 
dit * ab  omnibus  fe  abflinet.  £i  ideo  inter  om- 
nes Apofeolos  , vnus  folus  curam  rei  familia- 
ris nimis  diligens ; duTO  vitra  modum  propriam 


vtiliiatcm  procurare  voluit , Dominum  tradidit 
& vendidit  :&  feiprom  tandem  laqueo  rufpen* 
Jit  Aiattb.  17.  i.Ttm0ih.i/ltim.  Qm volunt di> 
uices  fieri,  inciduntin  tenucionem,&  in  laqueum 
diaboli.  Ideo  dide  Qm  mihi 

fuerunt  lucra , h«c  arbitratus  fum  vc  Aercoca , vc 
Chriftum  lucrifacerem.  Hoc  igicut  eft,  quod  iis- 
teodir  in  parabola. 


i 


FINIS  PRIMiE  PARTIS. 


INDEX 


Digitized  by  Google 


i 


D.  ALBERTI  MAGNI, 

EPISCOPI  RATISPONENSIS, 

DOCTRINA  TOTO  ORBE 

CELEBERRIMI,  ORDINIS 
Prxdicatorum, 

In  Euangelium  fecundum  Lucam, 

LVCVLENTiE  EXPOSITIONIS  SECVNDA  PARS. 

I fidcTrintiacisinumertfsautcmulcipIicaruseAre- 


C A P V T X. 

Poft  hxc  autem  defignauit  Do- 
minus & alios  feptuaginta 
duos : & mifit  illos  bino.s  ante 
faciem  ftiam , & in  omnem  ci- 
uitatem  & locum , quo  erat 
ipfc  venturus. 

L o s s A.  Sicut  in  Apollclis  forma 
eftEpifcoporutnificin  Septuaginta 
duobus  foima  ell  presbyteionuu 
fecundi  ordinis-  Septuaginta  duo 
mittuntur,  qui  totidem  Ungiurum 
gaitibus  Euangelium  pr^diceutivt  ficut  primum 
i I.  Apoiloli  propter  1 1.  tribus  Ifraciis : ita  & hi 
feptuaginca  Juu propter  exterasgentcsdcftinctuc 
. iinbucnJas.'Wl  cum  Chriltus  fe  diem,  Apoilolos 
vero  horas  huius  diei  nominetrvt  per  hunc  mime- 
fum  prxdicantium  ngniheet  fe  fiJtm  Trinitatis 
inundo  annuntiarurum:  ficutfol  triduanum  fux 
lucis  ambitum  per  feptuaginta  duas  horas  efHccre 
folct-Tangit  CT/e»)/.hocquod  dicitur  /«an.  \ i .Non* 
tie  duodecim  horx  funt  diei : Qut  ambulat  in  die 
non  otfendir.  quia  lucem  imius  mundi  videt. Lux  ' 
enim  huius  muudi  Chiilhis  e(^,  qui  dicit  loaa,  8. 
£go  fum  lux  nmndiiqui  fequitur  rac  non  ambu*  ! 
lat  in  tenebris, fcd  habebit  lumen  vitc.Diesauicm  { 
huiuslucis  ell  claritas doAnnxChri(U:horz  aure  ' 
claritates  funt  duodecim  Apoftolotum.Ducdccim 
aucem  horx  habent  rcfpondentes  horas  in  nodle 
duodecim,  quzobrcuricatemfigniHcaut  humana: 
dc  hc  in  die  natutaii  perheit  fol  horas  vigintiqiia*  ^ 
tuoi:qux  vigmeiquamer  |'ertiiamultip!icatx/a- 
ciuntfcptuagimaduasrqui  eft  numerus  prxdiean-  | 
tiu.Ei  tic numerus  multiplicans  eU  ttia,iignificis  1 
P.j/llfmi  D.  Lnc.  ^ 


Kintaduo , qui  ell  numerus  prxdicantium  di* 
ocumi&  numerus  eorum  quibus prxdica* 
cur>  (cilicer,  gentium  diuilatum  in  feptuaginta* 
duas  linguas.  Tot  ciiana  cenflituit  Moyfes  duces 
populi  .A^Niff.n.  Quibus  ille  mirabili  facilitate, 
totam  tmiltitudinem  Ubi  commillam  gubernaret: 
ita  edam  Chrillus  fecundi  ordinis  viios  adiunxic 
Ejpifcopis,  hoc  efl, Presbyteros,  quibus  median- 
tibus in  partem  foliciiudinis  Fpifeoporum  voca- 
tis, facilitate  optima  plebes  Ecclcllarum  guber- 
narentur : haic  in  Ordinario  Epifeoporum  con- 
tinetur, quando  confecrantur  Presbyieci.  Hxc  in- 
duAa  funt  propter  huius  libri  diuifionem,vt  (cia- 
tur  de  intentionibus  glollarum  eile  extrada.  Hic 
enim  poft  peifeddonem  Ordinis  Apoftolici  huc 
Epifcopalis,  agit  de  perfe^ione  Oidinis  Soccido- 
talis,  (iue  Preft)yteralis. 

Oiuidicut  autem  hxc  pars  in  duas  parces , in 
quarum  prima  ponit  omnia,  qux  pertinent  ad  do- 
^rinam  Uilcipulorum.  Quia  autem  per  doiftii- 
nam  quidam  vocantur  & approbantur  vt  elegii 
& quidam  reiiciuatucA:  reprobantur  vi  damnan- 
di : ideo  in  fecunda  parte  c.iuias  odendit  iuftx 
elctftionis,  & iudx  reprobationis : &:  hxc  pars  io- 
cii>ic  Cap.  1 y.  Adhuc  pars  prior  in  tres  diiiidicur, 
in  qu.irum  priori  docet  facienda , canenda : in 
fecunda  ad  obferuationem  illorum  inducit  exem- 
pla plurima : & hxc  incipit  eap.  t $.  Qma  autem 
omnis  do^iina  Enem  habet  conucrlionia  ad 
Chridum:  ideo  cap.  14.  docet  modum  conuetiic- 
nis  ad  tpfiim.  Adhuc  autem  prima  harnm  in 
duasdiuiditur : in  prima  enim  docce  faciendaiA; 
in  inunda  r«/>.  11.  docet  cauenda.  Cum  ancem 
omnis  inflru^io  Chrifti  ht  in  fetmone,  vinuiem 
& potcftatem  habente  : ideo  in  ptimapane  in- 
ducuntur duo  cap.  quorum  primum  elldc  inilru* 
Aiunedecundum  autem  dc  virtutis  Sc  potcft.^tis, 
in  qua  figna  hunt,  origine.  Iftud  aucem  cap.  diui- 
ditucin  duas  partes,  in  qu.-uum  prima  «'onimt 
. A . 


t ' 


Digilized  by  Googlv 


^ D.Alberti  Magni,  Ord.Pr^ec!. 


IT.ckIus  clc£k}onis»tniflionis,&  infonnationis  Dif- 
cipulorum:in  fecunda  aucem  relatio teuertemiuro,  i 
& confirinario,  & inflruiHo  eorundem.  In  priori  ] 
iftarum  dicuntur  tria  : fcilicet,  modus  miOiunis, 
neceflitas  legationis,  &inrtrii(flio  opetis.  Duo 
autem  dicit  in  primo  : dcfignaiioncm  mittendo- 
lum , & miflronem.  De  dcllgnaiioiie  dicit  quin- 
que : continuationem  hiftorix  , defignationcro, 
dcfignanris  auiiotitaicro,  dclignaiorura  :^b  Apo- 
rtolis  diUin^lioncm  , & dclignatotum  . minac- 
furo. 

De  continuatione  dicit  [Poft  h*c  autem]  Hic 
poft  non  notat  oidinem  temporis,  led  poicftacis. 
Poft  potcftatcm  enim  Epifcopalcm  eil  potcftas 
ordinis  Prcsbytctalis  ; quia  Prefbytcrifconlli- 
tuontiir  ab  Epifeopis  , & vocantur  in  panem  fo 
licitudinis  eorum  » & cotrc^lio  eorum  fpe^at 
adEpifeopos.  Tit.i.  Huius  rei  gratia  reliqui  te 
Creta, vt  ea  qu*  dcfunc  corrigas, &conftituas  per 
ciuitares  Presbyteros, liciit  ego  tibi  difpofui.Hoc 
exprcfsc  dicitur  in  prxfationc,  quam  dicit  Epif- 
copus  inotdiuationc  Presbyterorum.  Hoc  igitur 
notat,cum  dicit : Poft  hxc  autcm'dcflgnauii  Uioc 
eft.figno  fandicatis  notorio  cxpreflit.TrM.Con- 
ftiruas  Presbyteros  , fiquis  line  crimine  cft. 
£x9Ja  S.Prouide  ex  omni  plebe  vitos  potentes  & 
timemes  Deum,  in  quibus  lit  veritas , & qui  ode- 
rint auatiriamtSc  corrflitue  ex  cis  tribunos,&  cen- 
turionc$>3c  quinquagenarios,  & decanos,  qui  iu- 
dicent  populum  omni  tempore  : quicquid  autem 
maius  fuerit, referant  ad  te,flc  ipli  minora  tantum- 
modo iudicent : leniurquc  lit  tibi,  partito  in  alios 
onete.  Et  fi  hoc  facias  implebis  imperium  Domi- 
ni, Ce  prxeepta  cius  poteris  fuftincrc.  Num.xf, 
Congrega  mihi  l^tuaginta  vitos  de  fenioribus 
IfracI , quos  tunolli  'quod  fenes  populi  Itnt  ac 
magiftri  : Se  duces  cos  ad  odium  tabernaculi  foe- 
deris, faciefque  ibi  dare  tccum : vt  dc(ccudam,0e 
'loquar  tibi,  & auferam  dcfpiritu  tuo,  ttaddmque 
eis  vt  fudentent  tccum  onus  populi,-S:  non  tu  Ib- 
Ius  gtaueeis.  Sic  ergo  conuci  latione  fandlitatis 
idos  delignauit  : hoc  enim  ligno  debet  eligi 
Presbyter : & ideo  de  conucrfatione  Presbyteri 
examinatur , quando  recipit  ordinem  > an  dignus 
Ce  iudas  lit. 

Doroinus]Ecce  dc/ignantis  audoritas.  Tn  Do- 
mini enim  ed  potcda(e,qucmlibei  in  ordine  gra- 
dus fui  collocare.  Didcibuirc  gradus 

eius , ve  enarretis  in  progenie  altera.  Ewh.^x,, 
Oido  gradibus  afixndcbatuT  ad  templum, hoc  ed, 
ordinibus  ccclcliafticis  lanitotum,  Exorcidarum, 
Ledorum,  Acolythorum  liuc  Cerofcrarioium, 
Subdiaconorum,  Diaconorum,  Presbyterorum, & 
Epifcoporuni.  lanitorum , qui  introducendos  in- 
troducant : Exorcidarum, qui  Dxmoncs  arceant; 
Lcdoiiim , qui  Prophetias  ad  iniciledum  didin- 
guani : Cerofirrariorum,qui  lumen  vifibilc  & in- 
uilibile  lidclibus  prxferant : Subdiaconotum,qui 
corpori  mydico  in  hodiis  olferendis  fubleruinnt: 
Diaconorum, qui  Presbyteris  in  hodiis  oblatis  & 
populo  communicandis  feruiant  ; Presbytero- 
rum , qui  curam  corporis  veri  Ce  mydici  agant: 
Epifeoporum,  qui  medi)  inter  Deum  & populoni 
exidani.  Hi  omnes  gradus  in  riunu Domini  funt, 
ad  datuendumdededituendum  prout  volunc:dc 
ideoipfeed  fponfus  F.cclefix,ficut  dicitur  /oan.^. 
Et  omnes  ali)  funt  Par-mymphi , hoc  ed , fponfi 
fudodes.  L$u.ix.  Vos  liraucs  hoqiinibusexpc- 


£lantibus  Dominum  fuum , quando  ccaertatur  a 
nuptiis. 

Et  alios]  Ecce  ordinis  idorum  ab  Epifcopi$& 
Apodulisdidindlio:  idi  cnimdam  Spiritum  fan- 
dum ad  ede  fpiricualein  Bapiifmo,  Se  Porniten- 
tia  , Ce  Extrema  vndione  , & Eucharilbam  dant 
ad  illius  ede  vegetationem.  Epifeopi  autem  dant 
Spiritum  fandum  ad  robur  in  confirmatione  p>cc 
manus  impodtionem,  & conficiunt  chrilma,  pet 
quod,  vt  dicit  Dionyf.  in  EccItJiafiicM  httrturchU, 
omnis  completur  fanditas.  Attendire 

vobis  Se  vniucrlo  gregi , in  quo  pofuii  vos  Spiri- 
tus fandus  rcdo(cs&  Epiicopos  tegere  Ecclc>. 
liam,  quam  acquiliuit  fanguinc  fuo  [lepmaginU* 
duos  ] Huius  numeri  ratio  iam  habita  ed : quia 
fepeies  duodecim  faciunt  71.  Senarius  autem  d- 
gnidcat  perfedionem  operis  : duodenarius  vero 
vniucrlitarcm  prarmiorum  beatirudinis.  Et  Ite 
petfcdio  operis  duda  inMrfcdionem  beaiirudi- 
nis,  complet  numerum  ilnus  eccleliadici  ordinis. 
Sunt  etiam  fqituaginta  dux  Ungux  nationum, 
quibus  ed  prxdicandum ; Se  feptuagima  duo  du* 

CCS  pnrccdaunc  in  figura  vereris  legis.  Sepnia- 
gima  criam  fuit  numerus  annorum  redemptionis 
captiuitatis , quibus  duo  adduntur , propter  duo 
martdata  dilcdionis:  vt  leptem  dona  Sandi  Spi- 
ritus ducantur  in  decem  mandata  decalogi  : & 
hxc  omnia  duobus  informentut  mandatis  diic- 
dionis : Ce  per  illa  condiiuitut  quilibet  digne  in 
gradu  eccicliadicz  potcdaiis.Sw^ra  «iam 
ed,  quod  in  trinus  diebus  naturalibus  fcptuagn.ra 
dux  hotxcontincntur : trigimafex  hoiz lucis, Se 
trigtmalcx  horx  tenebrarum.  Vt  per  arma  lucis 
expellantur  opera  tetKbraruro  nodranmt.  Yt  di- 
camus ; Nox  licut  dies  iiluminabirur;  Se  nox  il- 
luminatio mea  in  deliciis  meis : Se  huius  lucis  fot 
Chridus  ed,hoix  Apodolt  vnius  dici.ties  dies  in 
confclEone  Trinitatis  vel  tiiumin  Chtidofub- 
daniiatum.  Sepmagincadux  hoise  fune  gradus 
fepiuagintaduorum  Prcsbytctocom. 

Sequitur  [Et  millt  illos  ] Tangit  idorum  Pref- 
byterorum  milEonem:  Se  langit  quinque  : lega- 
tiunem  , modum  legationis , formam,  locum.  Se 
finem.  Legationem  audorkaeis  itaditx  tangit, 
cum  dicit  [ Ermilir  illusj  Non  enim  prxdicarcnt 
& curaro  gregum  fufeiperent,  nifi  mifll.  Propter  , 
quod  conquerirnr  Domiiuis  de  quibufJam  Jt- 
rtm.x^.  Egonon  mittebam  eos,  &ipfi  cucrebanc. 
Itran.x^.  Non  milieos,&  ncffi  prxeepi  eis,nequa 
locutus  fum  ad  eos-  Per  fe  enim  idi  fe  ingerunt. 
UAn.  I o.  Omnes  quotquot  venerunt , fures  funt 
! & latrones.  Veniunt  enim  pet  feipfos,quinon 
} iwlTi  veniunr.  Kom.xo.  Quomodo  prxdicabunr 
• nili  miteaniur.  lotm.  ao.  Sicut  milit  me  Patet, 

& ego  mitto  vos.  Mili  ad  eos  om- 

I nes  feruos  meos  prophetas  de  nodle  eoo- 
' furgcns, 

Binos]  Ecce  modus  miflionis.  Mittit  autem 
binos,qui.i  fic  prxcclHi  in  figure  CV^e/Iy.Anima- 
, lia  immunda  bina  in  arcam  indu^  fune.  Stc  idi 
‘ mittunt  bina  immunda, hoc  ed.viros&molicres, 
vel  ludxos  Se  Gentiles  inducunt  in  arcam  Ecclc- 
I CiXt  ficut  in  Perri  linreum  AH.xo.  vt  fan^ificen- 
nir.  In  linteo  enim  Petri , «iam  ea  qux  commu- 
nia, hoc  ed.immunda  cmnt/an^lificataa  Deo  di- 
cuntur ex  hoc  quod  ludxi  linteum  intraaerunt, 

Se  in  ccrliim  omnia  recepta  funt.  Linteum  enim 
I lignificabat  cai>dorem  vedis  baptifmalis : ficut  Se 


Googlc 


r 


ip  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X. 


«c«  itgjnificat  bapeifiQtvn.  Altacaufa  cft  fecun- 
dum  (^<jr»rf«mqaod  binos  mjttitpropter  cluii 
tatis  doo  mandata.  Charitas  minus  quam  inter 
duos  haberi  non  poteft ; quia  charitas  procedit 
iemper  inaicccum.  In  hoc  cognorcenc 

omnes  quu  radedis  Difapuli,n  dile^ionem  ha- 
bueritis adinuicem.  Tertia  caufa  cfl,vc  mutuo  (b 
Utio  inter  hdeles  & pcriccucores  fouercntur. 
£celi,i.  Melius  eft  e(1e  duos  quam  vnum  : ha- 
bent enim  folatium  mucux  focietaiis.ProHfr^.  i8. 
Frater  qui  adiuuatur  i fratre » ell  quait  ciuifas 
firma. 

Ante  faciem  fuam  ] Eccc  miflionis  forma.  Du- 
wt  ptidrer  autem  mifit  ante  faciem:vno  quidem  mo- 
do i vt  fic  fe  haberent » quafi  femper  ante  faciem 
ruameilenc.  t .^<^.17.  Viuic  Oominus.ante  cuius 
d>nfpe(^um  fto.  Tob.xi.  Ego  fum  Raphacl  Atv 
gelus  vnas  > qui  in  confpe^  eius  aftamus.  Ulc 
enim  bonus  dl  Angelus>hoc  e(l»nuntius.qui  om- 
nia agit  in  confpedlu  Oei  cun<Haccrneutis.>^p«r.i . 
A fepeem  fpiritibis  qui  in  confpe^u  eiusfiint 
Talis  enim  legatus  repiifoimi  fpirimed  illumi- 
natus. Veifante  confpedum  eius]  hoced.  vt  prx 
cederent  c6fpc£lum  prxfentix  ipfius.  Luc.x  .Pixi 
bis  ante  faciem  Domir^i  parare  vias  cius.  Eti^>- 
dfm.  lpfe.prxibit  ante  illum  in  fpiriru  & virtute 
, Elix ; vt  conuettat  corda  partum  in  filios , & in 
credulos  ad  prudentiam  iudorum,patare  Domino 
plebem  pertcAam.  Semper  enim  Dominus  fictu 
in  mundum  in  primo  aduenm  , & ficut  ad  indi- 
cium in  inundo  sduemutiia  & ad  cor  veniens, 
prxmittit  fibt  viam  pr.Tparantcs. 

In  omnem  ciuicaiem  $l  locum  ] Duo  tangit: 
generalitaiem  legationis,  &dideiemiam  vocato 
fum-  Generalitas  tangitur  cum  dicit  [tn  omnem] 
vt  nemo  fir  eicufatus-  PjiUm.  1 8.  In  omnem  tet- 
ramexiuii  fonus  eorum : & in  fines  orbis  terrx 
verba  eorum.  LMC.14.  Pauperes  ac  debiles, cxcos 
tc  claudos  introduc  huc.  1(4  f ^ . Omnes  fitientes 
ventre  ad  aquas[ciuicaicm  & locum]  Per  hoc  tau- 
git  diderentiam  vocatorum.  Tangit  autemduas 
difierentias.  quasfxpe  tangunt  San^i.  Vna  ed, 
quod  quidam  ciuii itate  quadam  & vibanitate  vir- 
tutum naturalium  fiue  ciutiium  dilponuntur  ad 
fidem : & illifiint  ctues  ciuitatis.  Quidam  confu- 
ftooerudiettatis  aiiquandocadunt  in  profundum 
vitiorum  : & tiinc  refipifeunt  & veniunt  ad  Do- 
minum ; & illi  intclliguntur  per  habitatores  alio- 
aumlocorum.  De  primis  dicitur  C*nnc.i.  Sut- 
gara  & ctrcuibociuitatem  : per  vicos  & plateas 
quxram  quem  diligit  anima  me.a  Dc  fecundis 
^tur  Detutr.^i,  Inuenit  cum  in  terra  dedrta, 
ia  loco  horroris  & vadx  iblitudints.  Defcfrum 
eniiD  ed  habitatio  peccatoris : locos  horroris  ed> 
vbi  nihil  ed  vrbanitatis : locus  vadx  folitudinis 
ed  , in  quo  nihil  ed  huroanx  confuetudinis  , fed 
potius  mos  beluinx  fiErocitaiis.  Devitifquedici 
lurAtfw.r.  Sapientibus  & infipientibus  debitor 
fum.  Iu  quod  in  me  promptum  ed  > & vobis  qui 
Romxediseuangeiizare.^/4/01.1 11.A  {blisoiui 
ad  occafum  , laudabile  nomen  Domini. 
Maiaeh.x.  Ab  ortu  folis  vfque  ad  occafum , ma- 

{rnum  ed  nomen  meum  in  gentibus : & in  omni 
oconomtnimco  offertur  oblatio  munda. 

Quo  erat  ipie  vencutus]  Hic  tangit  legaitonis 
idius  finem.  Finis  enim  ed  prxparatio  ad  Domini 
aduentum , ne  veniens  aliqpid  in  nobis  inueniati 
quod  ^culos  maiedatis  eius  olTcndac.  /fti.40. 

^ AUyxii  in  Snnnj^.  D-Lnc, 


Parate  vias  Domini : redas  facite  in  folitudlne  Ce- 
miras  Dei  nodri.i^'4.6a.Tranfitetiranfitc  per  p6r- 
cas,  prxparate  viam  poplilo , planum  fadfe  irec» 
& eligite  lapides.  Perportas  tianfire,edper  fen- 
ftu  Sc  fenfibilia  exempla  ad  corda  fcdinare.  Prx- 
parare  viam  populo,  ed  viam  mandatorum  prx- 
dicando  odendere  I & virnitibiis  planam  facete. 
Lapides  eligere,  ed  fiundala  Si  uffenliunum  occa- 
fionesiconfpcdu  homiiuim  fubdiicere.Sicenim 
venit  Dominus.  Venturus  enim  Dominus  cd  per 
fidem  in  intclledum,  & per  deuotionem  chatita- 
tis  in  alfedum  , & pet  gtaiiam  in  cordis  habita- 
culum • Sc  per  virrutcra  in  operationis  ededuih. 
De  primo  horum. a. 7im<irli.i  . Fides  habiiauit  pri- 
mum in  auia  tua  Loide,  Sc  matre  tua  Eunicc:cer- 
tus  fum  autem  quod  Sc  in  te.  Sic  ergo  Chridus 
pet  fidem  inhabitat, & ed  illius  habitationis  fun- 
damentum. f.  Fundamentum  nemo 

poted  aliud  ponere , prxier  id  quod  politum  cd, 
qood  ed  Christvs  Itsvs.  Dc  habitatio- 
ne deuotionis  charitatis  /04/1.14,  Pater  meus  di- 
liget cur^ , fcilicer , diligentem  me,&  ad  cum  ve- 
niemus , Sc  tnanfionrm  apud  eum  faciemus.  Pe 
aduenta  per  gratiam  iu  cordis  habitaculum 
Ephtf.t.  in  quo  & vos  coxdificamini  iu  habita- 
culum Dei  in  Spiritu  fando.  De  aducnru  virtutis 
in  operis  effedum  Venit  Deus  in  cadia. 

Non  enim  fuit  canta  exultatio  heri  S<  nudiuder- 
cius  in  cadris  Hcbrxotum.  Tunc  enim  dextera 
Domini  facir  virtutem,  dextera  Domini  exaltabit 
nos . & iteraram  dextera  Domim  facit  virtutem. 
Prdnn  facit  virtutcm.virctices  nodras  roborando 
per  virtutem  collatam  ab  iprotexaliac  nos.  hodes 
nodros  vincendo  per  vitiorum  expulGoncm  : ita- 
ratam  facit  virtutem  , oj^era  rsodra  mciitoria  ia 
nobis  operando. Omnia  opera  nodra  o|^- 
latus  es  iu  nobis  Domine.  Sic  trgo  ed  vrnrurus 
Dominus  pod  viampixparaiam  a Didipulis.  £t 
ed  ide  frudus  Sc  finis  legationis  ipforimi. 

Et  diccbaciiiis ; MdHs  quidem  mul- 
ca.opcrarij  aucem  puuei. 

Taiigicuc  neceflitas  idius  mifllonis.  1 angit 
ergo  cria:proponic  enim  cuidentem  mifljonis  ne- 
ceiJIcatcm : tnuitat  aJ  fux  iiiccmionis  confonau- 
ciam.Difcf^ilorumdciiunmvolumatero : Sc  d«.« 
uotc  fecum  concucdancibus  vtilem  imponit  ohe- 
diencix  legatiounn^  In  piiino  horum  duo  faciu 
multam  enim  dicit  mcdiiiin  «bundantum  : A'  di- 
ct  conlcquentcr  corum.quicx  Jciiotione  metum, 
dl.  nimis  defcdiuam  paucitatem.!^  primo  dicit 
[McITis  quidem  multa]  Non  m agro  vuo  ciicuiiw 
cifionis.ied  in  omni  regione  prxputt)./04n.4.Vi- 
dere  regiones,  quoniam  iam  albx  funC  ad  meif^.. 
Terra  enim  piimo  fufccpit  frmen  Del  in  erudi- 
tione, & fide,  & benedidione  Pacriarchaium  : ri- 
gatiopem  autem  indodrina  legis  Sc  Propli^ta- 
tum : augmentum  pullulantium  fegetum  in  illu- 
minatione loanuis.  Ad  mauuiiaiem  autem  mef- 
fium  dedudaed  in  rempoie  icuclatx  giaiix  per 
Dominum  ideo  dicit  Qu,t  uictir.mer. 

cedeoi  accipit , Sc  congregat  frudum  in  vitam 
xternam.  Metere  enim  cd  uudus  ab  agris  in  qui- 
bus funt  prxeidete  : congregate  autem , in  iror- 
reum  adducere.  Agti  autem  funt  datus  citeum- 
cifionii  Sc  prxpuci)  : a quibus  datibus  fideles 
prxeifi  funt:  quia  fi  plus  in  eis  maufillau  > in 
A i toto 


1 


D.  Alberti  Magni , Ord.  Pr^d. 


<4 

coco  compuuuilI«ni.  Hoticura autem  in^uou 
congceganrur,  eil  Ecch^Tta.  Prou. Implebuntur 
hotrertuafauintate-,  )Se  vino  torcolarta mare- 
dundabaii V ^pccM  1 4.  Mine  ^c<m)  tuam  fie  mc- 
te : quia  venit  bota  vt  metatur quoniam  acitit , 
medis  tccfx.  Quia  bucem  (egoa  iiUiprincipto  i 
‘panibus  feminata  quibus  notiria  Dei  in  ‘cor- 
dibus hominum  impreda:  ideo  dtcicuf 
Quoniam  altus  ei>  qui  ierainat  > Sc  alias  qui  me- 
tir.Qma  itii  qntdcm  in  tenebrit,&:  longe  a frudi- 
bus virz  eaidenus  > euntes  ibant  8c  fleant , mit- 
tentes fanina  fda  : Ajioftolt  Mtem^e  Difcipali 
ClirilH  in  lumine.  & iruduru  vhc  congregaoies. 
& in  labores  eocuim  rntroeuntes  > venientes  vene- 
runt cum  gaudio  & exulratiotte mentis  (k  eorpo- 
rts , portantes  manipulos  fnos  m Ecclciiatom  re- 
cepraenta  in  vitam  xtemaro.  Sic  ergoimeflis  qiti- 
fkm  multa. 

Operatij  amem  pauci]  opetbti)  fonailt  roefib- 
vnles.  'Operatius  enim  ab  operc  detiuarut. 
Opus  autem  proprie  ed  ab  ope  didura  . qbdd 
opem  fert  laborisrhoc  enim  opus  operx  pretium, 
hoc  cft , vtile  vocaciir.  Ei  lic  proprie  loquendo, 
quemnis  fotte  merccnaci)  multi  fmt»  tamen  ope. 
rati)  fune  paud  : qnta pauci  fune  qui  Intuitu  pa> 
trisfjtniliasTriliter  labwnt.  Sicdicunrttr opera- 
rq  AUnh.itt.  Voca  operafSbs,  & redde  itlU  mer- 
c^em  fuam.  Laboratorum  aurem » quidam  lom 
rapientes, fequidam  Uohi.  Stdlthqui  ibilto  labo- 
te  eonfmnunmr.de  ad  Deum  non  tdtcum  labores 
ftfos.  Bccli^  IO.  Labor  fttdcorutn  perdet  eosrqma 
ndeinnt  in  vtbem  p/eradr.Qui  enim  labores  mos 
in  vrbe  non  collocat,  iobores  perdit : quia  i pix- 
«Ionibus  difpcrgnntur.  Labor  autem  iapientium 
in  tutocollocanirvrbisxrermr»  iicm  diennt  a. 
Tkttt.t.  Scio  cui  credidi,  fit  cerrus  fum,  quia  po- 
tens cfl  Depdiiium  meum  ictuare  io  ilittm  diem. 
-Operarius  amem  propti^  loqnendo  lempec  la- 
piens eftinifiabnliui,  fic  abopcmelacarmsope- 
rariusvoeccur.  £fdh  t-p.  Operatiusebrio^isnon 
loeujpietsbhtq  t fit  qui  Ipetnic  modica,  paularim 
decidet.  Qpetanus  ergo  bonus, vigil  eft  ad  IbUd- 
lodiiiem,  inftaos  ad  opcmcxektioneiQ ; citeuo- 
ipedus  ad  impedimemotuin  rummottonemipru- 
dens  ad  opens  vrilititem;ftdf lis  ad  Ihidunm  om- 
gregationem  i fapiens  adcommidbi^  rario* 
nem. 

Deprimo  didtur  Mmh- 14.  Vigilace  : qnta 
oefcicis  «pta  hora  Dominut  vefta  venturus^. 
Deiecundo  £(v/t  .9.  Quodcunque  valec  manus 
tua  mllantct  operare : quia  neqne  ratio, nec  feien- 
tia,nec  fapentia  erimt  apud  inferos  qu^ra pro- 
peras. De'  ceuip  mceUlgitui  quod  dicitur  Nt*.  4. 
Qndd  vices  fic  Ttgtlias'  age^t  ad  operamhim 
dieacnode:  vnamamiunemesgladias  , fit  alis 
facientes  opus;  vtamoueteut  Impedimenta.  De 
prudentia  dicitur  limnl  fit  bdeliufe  14, 

Qius  putas  eH  fidelis  finaRs  fic-prudens  , quetn 
conftituit  Dommus  riipcr'&iRiliant  Tuaia  ? Ete  fe- 
pkmia  dicitur  Bcefrf.  $4.'  Sieft  libi-kruus  fenfa- 
(USflit  tibi  quali  animatua.Tal«ergoo)ierarir>i 
dicic  Dominus  cite  paucosimblii  quidem  otio  re* 
IblntLmulti  ad  operandum  pigri,  rendri  mercena- 
ri)  indeuori.  Dc  otiolis  //«rrb.xo.Qurd  hic  flatis 
lota  dic  oiioU  De  pigris /*fvu.  24.  Peragrumpi- 
gti  hominis  uanfiui,  fic  pet  vhieam  viri  fluttt : Sc 
ccce  couim  repieuetam  vnicz , & operuerant  lu- 
^t£ciem  riusrpincDemercenatfis  /««r.lbUfdv 


cenattus  fugit, quia  mercenarius  ell.  Qoxrit  enim 
•illelacrmn  ; ficvbipoteft  fubtetfugit  laborem. 
Operari)  ergo  veri  & boni  fum  pauci  : fic  tamen 
illi  foli  iuncDilHpuli  Domini  fie  ApolluttcL 

Rogare  ergo  Dominum  mclfis , vt 
mittat  operarios  in  meffera  Tuam. 

SecundumeUdn  quo  monet  vt  ^luntaci  dos 
confonct  humanus  alirdus.  Dkir  amem  quin- 
, qfle : primnm  deuotio-ad  opus,  fecundum  c(t  au- 
doritas  fuper  eos  in  quibus  cft  opecandum  , ' cec- 
tiumdlpolitlo'in  opere,  qoattumdjfpoliriobe- 

operantia  ,<)uintum  materia  opeib.  Drnocio 
intdiigiror  per  hoc  quod  dfdt(rogace  crgojquod 
enTmaitquisfog.-it,dcu(Aecxp^uUr.  Rogandus 
eigo  eJl  Domhms.vt  nos  ponat  in  opeteire  deuo- 
reexpoflulandus  ;-vt  nos  in  fuam  ponar  agrlod- 
tiuam:&  Irtandum  cft  in  tara  vtili  labore. 
LartdMjntur  coram  te  lient  qui  letantur  mmefta. 
PfaL  r X T • Veniemes  ttmcfh  venknt  cura  exoha- 
riooe  , portantes  manipulos  fbos.  )n  hoc  au- 
rem notatur  fit  bonitas  Domini , fie  qualitatme- 
ritM)nod  eft  io  coimeilione  aiumantra.  Bonicts 
Domini  : quia  cum  nullo  bono  noftro  indigeat, 
rogat  vt  loj^tuTkVr  ad  nosibjttai  eos»  C]ui  de  no- 
ftn^anuertioneoosalloqnamor.Quatuas  antem 
nericiiqtiia  rniHotn  adeo  impendioir 

obfiM)ttium,(1cueeft  eofmerfioaiMmarum.Propcac 
hoc  enim  fictlecxlis  defeeridle  ,fie  hpmofiAK 
el^ifie  roulra  fuftincfefic  mori  dignatos  eft,&  om- 
nia facere  quxconquefipctt.  {>e  priMdkk/^. 

I tj.  •Confitetnmi  Domino  'quoniam  bonos, 
quoniam  in  «ternum  mifeocordia  etus.Hcc  entra 
himma  botiifareft  , quod  miiericordtarn  fecit, 
mittendo  eorqui  nos  x fide  fie  ccmucrfiotse  tlhl- 
minarcnt.Tbi'.  Mifericoidia  Domini  quod  nuo 
ibmus  CDnlumpii:()tiia  non  defeceiunr  mileiaiio- 
nes  eius.  Quia  fi  hoc  non  e(Tn,nos  ficut  ali)  per- 
catoces  in  iguerafiitia  Dei  in  poccatis  nofttlfjynr* 
taidldsuii.iy4.i.Nifi  Dominus fabaoih  rdiquif- 
lec  nobis  femen , quafi  So«ioma  f>^  efiemut , fit 
ficur  Gomotra  fiirites  hiifierot».  De  gtciiindne 
btfos  metiri  pacet : quia  remunerans  hocmeri- 
lum , in  iiibilococdunccUmac.  vMorb.xf  ■ Euge 
(flue  boncficRdeHs:  quia  in  pauca  futili  ftde- 
HsjTuper  multa  ce  confticuain  , intra  in  gaudium 
Domini  tui. 

Dominum  meflllsjiectmdum,  ex  quo  vobis  fu- 
pet  raedem  damr  operis  audoritas.  Dommui 
enim  ,tc dicit  Di$/rrfim,  omnium pukhroium  fit 
bonomm  perfidam  ik  omAimodaro  dkic  poficT- 
(ioitem.  Propter  qurdficMoylcs,  cumagdotita- 
rem  fuam  fuper  filios  tfrael  oftendere^ixir  ExhI. 
4.fie  f.  Hxedide  Dominas : dinmre  popnlmn 
ineum.i^kiA  xi  Ager  iileen  quo  Rnth  colie^c  fpl- 
C29t  habuit  Dominum  nomine  Booi.  Acor  nnef- 
fiifm  mi^idtrr  cft,  in  quo  fidelis  aninta  conigit  vi- 
dam  fac»mentaJis:huius  DomluusjUooB 
fin  quo  eft  fumtitdo)  vocarar : qtt«  melTores  ha- 
btiit , qons  in  agrum  metendum  itiilit,  lient  /h/. 
fegitut.  Sic  ergo  tii  hoe  «laoddick  [ Dominsm 
mdEs]Sudorim  operis  intelUgitur. 

Vi  mittatlecccpofiddinoprre.  Mittere  ctrim 
eft  ponae  in  opere.  Et  hoteftsquodfitb  alia  me- 
taphora dicit  ManLto.  Ice  in  vineam  mexro-t  fie 
quodhiftumfuetii,dabovubis.//x.  )7.  In  anno 
tenio  feminare  fit  merite,  ^mus  primus  fate  na- 
tufrilt 


TW  •• 


inEuang.  D.Luc.  Cap.  X.  5 

racalis  legti  in  PatrUrcKis;annus  fecundus, annus  fignorum  cocum  illuminetis  & raoncacis  mun* 
2<^i$  fciipiae  fublegidarorc  & Prophetis  : annus  dum.  Ec  hoc  (igntHcaium  edW.  7.  Vbt  viri  Ge- 
tenius , annus  gratix  fab  Chrido  & Apodolis  in  dconis  complolis  lagunculis  & micantibus  lam> 
<]uo  feminatur  in  fpirico , & metitur  vita  xtecna.  padibus  & (oiuntibus  tubis,  clamantes : Gladius 
Qui  (eminat  in  fpiricu,  d«  Ipvitii  metet  Domini  & Gedeonis , in  fugam  conuerteruni  ca> 
vitam  «ternam.  In  hoc  tempore  rogatur  Domi-  dra  Madian.  Complodere  lagunculas,  cll  corpora 
iius,vc  mittat  medbces  m agrum  fuura.  cadigate  vcl  martyrio  exponere ; lampadibus  co« 

Opecanosjecccqualitasmerentium,  qui  non  rufcare/igna& exempla  virtutum  odendcrc:tuba 
ore  tancuin  dicant, fed  operari)  iint,opus  exhiben-  fonare,vocem  prxdicaiionis  auditam  faceie  : gla- 
CCS  inexemplum./^r«M^f>.i;.  Anima  operantium  diusOomini,  verbum  ed  Dei  & Gedeonis  ducis 
iropioguabicur.M  Operatorem  meum  proba-  fidelium. hoc cd>Chtidi.Sic  ergo[eccecgo  mitto 
bo  iudum,/4c.i.Fa£b>t  opetis  beatus  in  fa^o  fiio  vos}  * 

erit.  Tangit  autem  milTonim  periculum , cum  dicic 

In  mellem  luam  ] ecce  operis  maceria.  Meflls  [ficui  agnos  inter  lupos]&  tangit  tria  : prtmuna 
enim  Domini  td  , qua  anima  fidelis  per  gratiam  ed  milTorum  qualiias:fccundum  ed  midorum  po- 
hic , & in  futuro  per  gloriam  , colligitur  in  hot-  fitio : tertium  qualitas  eorum  ad  quos  mittuntur, 
ream  Domini , hoced  , receptaculum  gtatiz  vel  MUforum  qualitas  fignificacur  pec  agnos.  Hi 
£loric.A^4rrb.i5.Tempote  mclEs  dicam  mcdbri-  enim  fimplices funt  & humiles  , manfueti&vti- 
bus:coliigite  primum  zizania,  & alligate  pet  faf  Ies.$implices,ficuc  dicitur  Matth.\o.  Edote  fim- 
ciculos  ad  combutendum.  Triticum  autem  con-  plices  ficuc  columbar.  Agnus  enim  facrificium 
gregate  in  hocteum  meum.  iuge,&  holocaudum  cata  mane  oblatum , & cau 

velpercrficuc  dicitur  om- 

Ice  : ecce egO micco  vos  flcucignos  nicnimfandlo  abotiginemudifctpfumodtfente 
incer  lupos.  vel  occifo  pto  Chrido,caia  mane  oblatused  Chri- 

dus  agnus^'  cata  vefpete  oblatus  ed  in  fcipfo,  Sc 
Ecce  miflso.Tangit  autem  iriamilTorum  pro-  in  omnibus  pod  Ic  & pro  fe  oblatis : fiue  faisdi 
fedlum,  midorum  officium,  £c  midonim  pciicu-  feipfus  obtulerint  pet  ptxnitentiam  , fiueoccifi 
Ium.  Miilbrumprofc^umtangit,ci^dk:ic[ite]  fint.  }.  Agnus  qui  occifus  ed  ab  origine 

boc  ed  , non  fedendo  marcefcitc.fcd  eundo  ptofi-  mundi.  Miuth.  ay.  Veniet  fiipervos  omnis  fan- 
cite.P»««erlr.6.  Dilcutre , fcdina,  fufcica  amicum  guis  iudus  , qui  cffiifus  ed  fuper  terram.a  fangui- 
tuum  , ne  dederis  fomnum  oculis  tuis.  1.  ncAbeliudi  vfque  ad  fanguinan  Zachariae  filij 

Animalia  ibant  in  fimilitudmem  fulgatis  coruf  Barachiar.qucmoccididis  inter  templum  & alta> 
cancis./f^  )8.Niinquid  emittes  fulgura  & ibunt,  re.  Stc  igitur  quicunque  pto  Deo  odere  corpus 
& reuercenciadicenccibi;adfianus?Hoced  ,quod  fiiiimpallioni , fiuc  afeipfo  illatx , fiue  ab  altero 
mictic  Oilcipulos  voce  prxdicacionis  tonantes,  &:  infli^ar,&  non  patitut  vt  latro  vcl  liomicida  : ille 
iignis  6c  virtutum  exemplis  corulcances.  Al4rc.  odert  (e  In  ignem  «^euotionis  & cbaritaus  > & in- 
vlt.ht  in  orbem  vniucrfum.  nocens, quia  pro  Deo  facit,  Quamuis  forti  pecca- 

Ecce  egomiteo  vos  ]quacuortu\gic  in  officio  uerit, tamen  peccatum  noncd  caufa  fuxpadio- 
legaciontsrquod  fit  demundrabilis<Scapcrta,quod  ms,fcd  Deus. Et  ille  non  nifi  iuge  Dei  faaihcium: 
fit  diuina,quod  fit  fidelis,  quod  fit  talis  nuntij  cti  ■ fic  ed  innocens  & immaculatus  agnus  , Chiido 
ius  virtus  (ic  appiobata  Demondrabilis  & apecra  pro  Citrido  In  fide  & cbariuce  oblatus : & inno- 
imciligitur  per  demondrarionem  aductbi).  loan.  cons,  quia  fanguis  agni  f^it  innocentes  quantum 
iS.  Egopalam  locutus  fum  mundo,  & in  abfeon-  ad  immunitatem  peenz,  Sicentm  finguineagni 
dico  locutus  fum  nihil. Z«c. IX.  Non  cd  occultum  podesdomorum , hoc  cd,  fenfusnodci  liniuntur 
quod  non  tcuelctur  , neque  abfcondicum  quod  £xoid.i2.Sicuc  etiam  ( vc«i'idfmdiciturjagnus  in 
non  fciatur.  Diuiuam  aurem  odendic  per  hoc  omnibus  cadris  lltacl  odcctur.  Sic  quotidie  in 
t{uoddici([cgo]qui  Deus  fum  ,cui  Pater  omnem  obiaiioneagni  nouum  Paicha  celebratur.  Sic  le- 
dcdicporedacem. Datacdmihi  omnis  gitiiuum  fempirernum  fic  de  oblatione  agni  in 
potedasm  exio  & in  terra.  Euntes  ergo  docete  cundliscognatiorribusfidclium.  Sic  ergo  omnes 
omnesgemes.  Ideo  dicit  i.Csrimh.^.  fuosChtidusmifit , mittit  mittet  vTque  in  fi- 

Pro  Chrido  legatione  fungimur  , tonquam  Deo  nem  icculi,lu:ut  agnos. A/crrl;.  autem  to.Apodo- 
exhouante  per  nos.  Et  ideo  dicic  Paulus  Ius  dixit  oues  : qui  quaU  verueees , duces  gregis 

non  ab  hominibus,  neque  pci  Itominem.  Et  pod  miHI  funr. 

aliqua  fubdicnieque  enim  ab  homine  didici  Euan- j Sed  fepsuaginiaduos  Difcipulos  inferioris 

gclsum,rcd  per  reuelationem  lefu  Chtidi  [mitto]  | ordinis  exiilentcs , mittit  vt  agnos  paruos  & bu- 
ceceofficium  nuntij fiueiegati.  Legarus  ad  ; miles;  qui  ficuc  dicitur  Ap6c.\6.(\\t\t  agni  nouel- 
geres  miduscd.Nuncius  autem  fidelis  debet  eiic  in  > li  a vcruccibus  generati  per  R^helis  ( quz  otiis 
commilTo  fibi  nuntio, & iniundo  minidcnp.ldeo  , inrerprecatm}  vterum.hoc  ed.Ecclefixicuius  ma- 
dicitur  M4Uh.\o.i^  Lhc.6.  Quod  elegit  diiude-  , tcix  cd  fapienciadiuina,quia  in  datu  inferiori  hu- 
cim,qoos  & Apodolos,id  ed,  mmtios  nominauit.  1 miHcer  fub  tantis  ducibus  palcumur.  De  qua  iiu- 
Ki  autem  nuntij  propter  fidelitatem  tedes  vocan-  milicatedicicur£jr0d.is.£ritenimmafculusagni- 
tur.Wf/.i  Eritis  mihi  icdes  in  omni  ludza,&:  Sa-  culus  fine  macula.  Quia  ficut  dicitur  MtiUch.i^ 
maria, & vique  ad  vltirnum  xcvz./fa.^^.Ycrc  vos  Maledicus  ed  qui  habet  in  grege  fuo  mafculum, 
edis  tedes  met.  Ideo  diida  eorum  vocantur  redi-  &;  offert  Domino  debile.Perfc^lum  enim  cd  maf- 
mouia.  P/il.iS.  Tcdinronium  Domini  fidele,  fa-  culus,  qui  vitilem  habet  fenfum  &affeidmn,non 
pientiam  prxdans  painnlis  [ vos]  fignantee  quos  concupifccnciz  fomentum  vt  fcemina.  Manfucti 
elegi cx  omnibus, vt  virtute  priuilegiata  przditus:  etiam  funt  ex  tutura  agni  , ficut  dicic /erem.ii. 
quo  eloquentia  &:  (apiencia^t  virtute  operum  dc  Ego  quafi  agnus  manfuettis , qui  portatur  ad  vi- 
7).A  Ibcrti  Enang,  2).  Lhc,  A j Aimanti 


Google 


6 D.  Alberti  Magni,  Ord.PrseA 


Ainam.i.^r/r.1.  CumraaIe«licccerar>nonmale-  j 
dicebat  i cim)  paiecetur,non  coraminabatui  > ua* 
debat  autem  iudicanti  Ce  ioiuitc.  Sicut  | 

ouU  ad  occiiionera  ducetur:&  qualiagims  coram 
fc  tondente  obmutefcct , tc  non  apeiicc  os  tumn. 

Vtilitas  autem  maxima ^cuius  vcUusdecencif' 
fimum  contexit  habitum,  cuius  pellis  fouet  calo- 
tem  fuauidlinum , cuius  vifcera  dolcitfimum  red- 
dunt fonum , cuius  carnes  optimum  pcaeOani  tm- 
trimentum , cuius  fimus  pingui  iCmam  reddit  hu- 
mum , cuius  nomen  naturalis  agnitionis  ad  ma' 
trem  docet  facramentum.  vcUcic  quidem  con- 
texitur virtutum  omnium  habitus , de  quo 

dicitur,  quod  mater  fapientia,  quxd- 
uic  Unam  & linum  , S<  operata  eft  conlllio  ma- 
nuum ruatum.  Ec  ideo  fabinfertut , quod  non  ti- 
mebit domui  fuz  ( hoc  c(l , familiz ) ii  frigoribus 
niuis.  Omnes  enim  dorncHici  eius  vcftici  Unc  du- 
plicibus/cilicet,  innoccntizdc  caiUtatis  candore, 
quod  operatui  de  lino  foiiis  mulier : Se  habitu 
omnium  vinutum  contexto  de  lana  agni  cui  nul- 
la defuit  vinus , pellibus  etiam  fandarum  con- 
uerfationum  omnia  nuda  protexit.  Sicut  fub  alia 
metaphora  de  hcedo  dicitor  Gtaef.xj.  Vifcera 
aurem  fidibus  feruiunt , dulcinimum  fonum  red- 
dentibus , quando  omnia  interiora  nollra  fn  vif- 
cera  mifericordiz  extenduntur  , Sc  dclcdacionc 
laudis  dtainz  langumur.Sic  cniin  dicit  ^/<</.ios. 
Benedic  anima  mea  Domino  omnia  qoz  intra 
me  Rmc  nomini  fando  eius.  Carnes  autem  nu- 
triunt in  vegetationem  fandi  Spiritus , & vnio- 
r.em  membtonim  corporis  veri  6c  myiUci  noflri 
Saluatoris  ad  ziemzvicz  vigorem.  htn.S.  Q^i 
manducat  meam  carnem , Sc  bibit  meum  fangui- 
nem  ; in  me  manet , Sc  ego  in  illo.  Cum  auton 
Chiiftus  in  nobis  maner , Spiritus  eius  nosinfpi- 
rac  & viuiheat : fteue  dicitur  Prtiiert.  i , En  ego 
proflo  vobis  Spititum  me um.Firous  autem  agni 
funt  eaquz  hmaot,  recordatio  Se  temidio  pecca- 
torum quz  pinguem  facium  pinguedine  deuo- 
tionts  animam  , Se  gratiarum  adionis  de  remif- 
Tione  > fteue  dicit  Pfdm.61.  Sicut  adipe  Se  pin- 
guedine repleatur  anima  mea : & labiis  exultatio- 
nis  laudabit  os  meum  in  gratiarum  adlooc.  No- 
minis autem  facramentum  el>  , quod  agnus  ab 
agnofeendo  didtur:quia  cum  multa  millia  ouium 
in  grege  nint,quilib«  agnus  fuam  matrem  agnof- 
cit,  Sc  in  itu  nequaquam  decipi  poterit.  Ec  llc  fi- 
delis matrem  agnofeit  Ecclefiam , & nequaquam 
mammas  fugit  alicnz  , hoc  eft  , fchifinaticotum 
feu  haeteticotum. Scilicet  ad  fandz  matris  Ecclc* 
ftz  comierritur  mammatum  fudionem  , dicens: 
Quia  meliora  fiint  vbcra  tua  vino  , fragrantia 
vnguemis  optimis.  Cant.i.  In  his  proprietatibus 
Chridus  fuos  minit  (piafi  agnos. 

Lupi  amem  fum  malignorum  hominum  per- 
fecotores  & perftxuiiones.  Dicit  enim 
quod  in  talibus  non  natura  attendenda  ed  , fcd 
proprietas.  Et  ideo  proptieiatem  hipi  habcns,lu- 
pus  vocatur.  Et  ptopHctacem  ferens  Iconis,  voca- 
tur leo.  Sic  eft  de  vr(b  & leopardo , canc  & (Imia, 
& omnibus  aliis,  Qoiaquodiibet  animalium  fe> 
ciratetn  quidem  beluinam  habet  vnam:homo  au- 
tem corruptus  omnes  fufcipit,&  in  hoc  omnibus 
fetis  eft  ferocior , Se  omnil^s  animalibus  anima 
lior,&  omnibus  irrationabilibus  turpior , vt  dicit 
De  talibus  lupis  dicitur /sAv.  10.  Lupus 
fapic  & di^>etgic  oues. 


Tangit  aucero  hic  quzdam  gUff.  quinque  lupi 
proprietates:  vna quarum  eft  , quod  node  cir- 
cumit iniidians , quod  doimieoie  cane  & abfenre 
paftore  ouile  fubiotrac : fecunda  eft  quod  rigidi 
corporis  exift«ns,fe  facile  fledere  non  poteft : tet- 
(ia  quod  proprio  fertur  iropecu,plui  impetum  fc. 
quens  quam  lagacitatem : quana  eft  ( quz  eft  fis 
eundum  vulgi  opinionem } quod  lupus  prius  vi- 
dens hominem  aufete  vocem,  & inducit  raucedi- 
nem,ira  quod  inclamari  non  poteft ; vifus  aurem 
prius  ab  homine  non  aufert>led  acuit,  Sc  incla- 
matur : quinta  proprietas  cft,quod  lupus  tnftdia- 
curicmpei  vitalibus , Sc  maxime  gutturi  anima- 
lium \ quia  ibi  fortius  ftringit,  &ckius  ituerimir. 
H>s  proprietatibus  addimus  quacuonquanim  vna 
eft  , quod  lupus  naturales  cum  ouibus  haber  ini- 
micitias : huius  ftgnum,quodnon  rapit  de  ouibus 
ad  fufbcietiriam,  led  opportuniraiem  accipiens  & 
facultatem , totum  grege  interEdt  antequamco- 
medac : Sc  aliquando  fi  non  eft  famdicus,  omni- 
bus inierfedis  de  nullacoroedeni  recedit.  Aliud 
tignum  eft  (qur»d  lor^ih  Phtltfofhm  dicit)  quod 
os  lupi  ligatum  fupci  os  ouis . confumit  ipfuro. 
Tertium  lignum  eft  ( vt  idem  Phtltftphut  dicit) 
quod  inftrumento  organico  ex  /Idibus  compo/lto, 
/1  fidis  vna  lupi  ponatur  imet  hdes  ouiitas,  ouinz 
nou  fonam  in  confpcdu  fldislup/nz.  Secunda 
proprietas  , quod  lupus  eft  animal  muliz  famis 
propter  acutum  calorem  nacutalem.  Teiriapo- 
pcictas  eft,  quod  eft  animal  recordatiuum  iniuria- 
lum ; Se  huius  /igmim  eft  , vt  dicit  jirifim.  quia 
intendit  in  eum  qui  (ibi  nocuit , Se  omoftias  aliis 
negle^s,  fi  facuicatem  habear , tancum  noca  illi 
vd  plus, quam  accepit  nocumenti  ab  ip/b.Quacia 
eft  proprietas, quod  eft  animal  cadaueris  thdauri- 
zaduum  : Sc  ideo  rupetfloa  ftbi  (uffodit  in  terram, 
vc  opportuno  tempore  accipiat.  Hzc  eft  etiam 
caufa , quod  (Icut  canis  reuermur  ad  vomimm, 
iteraro  fe  de  vomitu  ingurgitans. 

Sic  igitur  lupi  Tunt  petrecutotes  Se  tyranni, 
omnibus  his  proprietatibus  lupi  exiftenres.  Late- 
bris enim  iguorantiz  Se  malitix  no^  ouilia  Ec- 
cledarum  citcuroeunc , captantes  ab/duiam  vel 
negligentiam  Paftorufn,hoc  eft.  cuftodum  Eccle- 
fiz : & /llenttum  canum , (lue  fomniim , hoc  eft, 
Przdicacorum  Ecclefiz.  Ec  hoc  eft  quod  dicitur 
lertm.^.  Percudit  cos  Ico  de  fyluadupusad  vef- 
peram  vaftauii  eos.  j ■ ludices  cius  lupi 

vefpetc,  non  telinqucbant  in  mane.  Siueenim 
hzreticus , (lue  tyrannus  fit  opptelTbt  (idelium, 
fempereft  vefpertinns&obrcruat  caliginem,  vd 
j cordis  quz  cll  caligo  interior , vel  exterioris  oc- 
j cultationis,in  qtia  petheiae  (didlmuiamibus  Ptz- 
; laris  & Pczdicatoribus)hoc  quod  coiKipit.  Quia 
etiam  Paftotcs  aliquando  interhetunr , aliquando 
autem  in  exilium  mitinnt,oues  curx  non  contra- 
dicente aliquo  deuorantes.  Rigiditas  etiam  lupi, 
rigiditatem  Sc  inflexibiliiatem  tlgnilicai  malittz 
hxrericorum  feu  tyrannorum  , quz  implacabilis 
eft,  denon  mifecetur:  Se  hoc  eft  quod  dicicur 
E\rch.  1 1 . Principes  cius  in  medioeius  quafl  lupi 
rapientes  przdam  ad  effundendum  fanguinem,&r 
ad  perdendas  animas, & anarKedtando  lucta.  Hi 
lupi  impetu  feruntur , non  ratione  : Sc  ideo  pro 
ratione  eiscftimpetuofa  voluntas.  Hdbac.t.  Le- 
uiores  pardis  equi  eius  , & velociores  lupis  vef- 
peicinis.  Leuiter  enim  roouentur  (^ndum  im- 
petum, Sc  veloces  ad  furoris  fui  nocomencum. 

Ec 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X.  7 


Ec  fi  auderem  dicere  fecaiKkKn’kai  propricca» 
ceSjilli  qui  Pafiores  & Epifcopi  & Prarlati  Ecclc' 
fiarum  dicuntur, fic  lupinos  motes  induerunt : ifti 
funt  quos  lupi  intuenccs  fic  abfque  vocefece- 
tUDC,quod  potias  cum  lupis  viulant  ad  nocumen* 
ta  piorum  , quam  lupos  inclamant » omnes  enim 
mores  & adus  luporum  induerunt:  & hoceft  ll- 
gnificatum  (7r;Mr/4p.Ben|atn)n  lupus  rapax  mane 
comedet  prodam  , & verptre  diuidet  Tpolia.  Den* 
jamin  enim  qui  ( filius  dextera; ) Praelatus  clle  de* 
oerec,fa<£lus  efi  lupus  rapax  in  Dei  populUm.Ma* 
ne  Turgens  in  fiipendiis  £ccldiantm,comedit  pro- 
dam ouium  : & in  vcfpcre  mortis  eorum , etiam 
accipit  id  quod  apud  Ecclellallicos  vocatur  mor* 
tuariuin  ,uuepro  mortuo  legatum  , vel  pro  eo 
oblacum.Et  fic,  & id  quod  mane  oblatum  efi  col- 
lii»  dcquodverpcreofrertur,diuidit.  Hli  funt  qui« 
leropet  vitalibus  & maxime  gutturibus  inlidian- 
xunquia malis  exemplis  & dentibus  fuacum  com- 
tninatioaum  iam  fic  (Irinxciunt  guttura  ouium, 
quodnonefi qui  dicere  audcar:Cur  iiafacis  l £t 
ideo  lupus  priiKCps  lupotum  gloriatur  , & dicit 
Sicut  colliguntur  oua,  fic  vniuerfam  ccr-  | 
lam  ego  congregaui  : & non  fuit  qui  moucrct 
penrum,  & aperiret  os,  & ganniret.  Hi  funt  qui 
Batucales  cum  ouibus  Chrilli  habent  inimicitias 
nec  per  mortem  placandas,quas  vndique  vadam, 
& poderis  fiiis  & reliquiis  mandant  vadandas: 
ncc  dulcis  fonus  orationum  vel  laudis  diuioc  fo- 
rat in  confpeAu  eorum.  Quod  Dauid  plangit  in  , 
dicens:Dixeruni : exinanite,  exinanire  j 
vfquead  fundamentum  inea.  Ec  pczroific:Quo-  | 
ni«^o  cantabimus  canneum  Domini  in  tena  die- 
na  ? Idi  funt  qui  leroper  fame  infatiabili  oues  de* 
uoranr , dedentes  exacuunt  in  oues  deuorandas: 
ficut  lamentabiliter  conqueritur  Dedidi 

nos  ranquam  oues  ercarum:&  in  gentibus  difper- 
fidtnos.  Oues  enim  eicarum  funt » in  quas  ad 
edendum  lupini  dentes cxacuuntur.A/ie^.j.Vio- 
lentcc  tollitis  pelles  eotum  defuper  eis,  & carnem 
eorum  defuper  olTibas  eorum  ; qui  comedunt  cac. 
nem  populi  mei  > & pelles  eorum  defupec  exeo* 
riauerunr,  & oHa  eotum  confregerunt.  Exteriora 
enim  eotum  & imeriura  diripiunt,  & dura  tobo- 
riseorum»  & mfiema  mollia  ad  folatium  peni* 
tieniiadeuoram, fame  infatiabili  cupiditatis.  Et  1 
iciibunt , quod  hoc  fit  ius  eorum.  Uli  funt . qui 
beneficiorum  inunemores  non  recordantur  nifi 
iniuriarum  : & trabem  faciunt  de  feduca , paruas 
iniurias  aggrauates,  & in  vindi£U  pauperes  exof- 
Taiues.  Vnde  pet  Holofetnem  fignificantur  , de 
quo  feriptum  ed /iMfiilf  quod  cum  omnia  fibi 
oberrentur , & res,&  corpora , de  cum  choris  & 
tympanis  fibi  occurreretur,  de  dicetetur:Vcni  no- 
bis pacificus  Doininus,&  Izci  feruiemus  tibi:quod 
omnia  ida  facientes  non  poterant  mitigate  feto- 
CiCaiem  pedlotis  eius.  Idi  funt  qui  cadauera  the- 
laurizanc,  & ad  votnitum  conucrcuncurtqaia 
quidquid  de  funere  vnius  relinquitur  , datim  ra- 
pit alius.  Et  fi  aliquis  aliquando  compun&us 
de  multis  beneficiis , aliquod  dimittit  in  infirmi- 
tate vomens  fuperfluuin:datim  vel  ab  eodem  cum 
fanus  efficitur,  iterum  voratur  ; vel  ab  alio  , id 
quod  ifte  vomuit, curpiusingurgitacur.  i.Pet.  i. 
Canis  reuetfus  a<.l  fuum  vomitum  : & fus  loca  in 
volutaro  luti.  Vorax  enim  cadaiicrum  animiil 
lupus  ed,  de  canis  vna  de  eadem  proprietate.  Idi 
ergo  funt  lupi  ad  quos  agni  roiuiuitur. 


I £d  autem  aliud  fpeciale  luporum  genut,quo<{ 

' Dominus  in  Euangelio  prodidic  ex  ouc  de  lupo 
compofitutD,  extra  in  pelle  figurans  ouem , de  itv- 
j IUS  haberts  lupuro  rapacem:dc  illud  ed  genus  by> 
poairaruin,  6e  hzrecicorum.  t.Timor.  ).  Haben- 
tes quidem  rpeciem  pietatis ; virtutem  autem 
eius  penitus  abnegantes.  M^uth.  7.  Attendite  \ 
falfis  Prophetis,  qui  veniunt  ad  vos  in  vedimen- 
cis  ouium  { intrinfccus  autem  funt  lupi  rapaces : 
a frudibus  eorum  cognofcccis  eos,  hoc  ed,ab  his 
quzpec  limulaciouemfrutdificare  intendunt.  Hi 
enim  pietate  quadam  fe  ingerunt  in  padorale  of- 
ficium,vi  ficut  vetueees  fint  duces  greguroidc  da- 
tim frudiu  dignitatis  prccepto,  granamur  in  oues, 
dc  pius  mites  perfequuntur  qubn  veri  tyratmi. 
Dicit  autem  [ ficut  agnos  inter  lupos  ] notans 
quandam  milTbrum  pofitionem  in  intermedium 
luporum:  vnde  Aituih.  10.  dicitur  .'In medio lu- 
porum.*vt  nufquain  fit  ebugium  nifi  vnuin,quod 
icilicec  agni  capiant  lupos,vt  exuant  eos  lupinam 
naiutam>&  induant  eos  ouinapi:vt  iam  non  oues 
pabulum  habeant»  fed  cum  ouibus  ad  caulas  £c- 
clefiz  veniant,  pabulo  ouium  in  virore  fandb- 
rum  virtutum  pabulati,  /ft.  ir.  Habitabit  lupus 
cum  agno,  & pardus  cum  hccdo  accubabitdeo  dc 
bos  fimiil  morabuntur.  Hoc  aucera  ficti  non  po- 
ted  , nifi  per  carmen  incantans  lupum , quod  ed 
verbum  Dei  vtiliter  propofitum, dc  cfiicaciier  ad- 
impletum. Ifa.6^.  Lupus  & agnus  pafcencttr  fi- 
mul.  Aliter  amem  fiet  quod  dicitur  £a/i).Siaii 
coramunicabtc  lupus  agno  aliquando  , fic  pecca- 
tor iudo.  Pergratiam  autem  Dei  »agni  primiciui 
captos  lupos  .duxerunt  ad  ouilia  Ecclefiz.  Nunc 
aurem  peccatis  nodris  exigentibus  , agni  non  fo- 
lum  capti  funt  a lupis  > agni  in  |^iorcs  lupos 
funt  conuetfi , & deuorani  agnos  dc  oues  dc  hcc- 
dos,qui  ex  lupis  io  agnos  fueram  iamdudum  mu* 
tati.  Sic  ergo  mitto  vos  ficut  agnos  inter  lupos. 

Nolite  portare  facailum,nec]uc  pc- 
ram,neque  calceamenta  > & neminem 
per  viam  falutaucritis. 

I-fic  incipit  informate  ad  vitam  eos  quos  mit- 
tit ad  prxdicariunemj  ficut  fecit  mittendo  Apo- 
dolos.  Habet  autem  duas  partes,  in  quarum  pri- 
ma itinerantes  dc  przdicantes  informat  dc  expe- 
dientibus ad  itinecisnccciraiia : in  fecunda  confe- 
rens fuam  auidoritatem,  dicit  quod  auditur  dc  re- 
cipitur in  ipfis,  dc  fpernitur  in  eifdein.  Adhuc  in 
prima  duo  facit  fecundum  duplex  necefiarium  iti- 
ncranci  t dicit  enim  qualiiec  fc  habeant  ad  rcct- 

fiiences,  Sc  qualiter  ad  non  recipientes.  In  primo 
iorum  duo  facit: amputat  enim  folicicudincin 
impedimentorum»  dc  corKcditvfumneceiTariu- 
rum.  Quatuor  aurem  amputat  impedinuia  ili- 
nerancts  przdicarionem:quorum  tria  funt  in  his, 
qux  peirtnent  ad  commodum  corporisrquartum 
autem efi  occupatio  amicitiz  fecularis.  Triaao- 
tcni  quz  pertinent  ad  fupetfluam  {blicitudinein 
corporis  diuiduntur.  Quia  quzdam  pertinent  ad 
touim  corpus : quzdam  autem  ad  membrum, 
quod  fpecialiter  laborat  in  itinerando.  Ad  totum 
autem  corpus  pcntneniia  funt  duo  : vnum  quod 
fecundum  valurem  comirmiabile  inquodhbet, 
corpori  nccciratium  cft,  & hoc  cft  faceulus  pccii- 
niz  : & aliud  quodefideneceflitate  corporis  fe- 
cundum vfuin  przfentis  vitz  animalis,  dc  hoc  efl 

A 4 


8 


D.  Alberti  Magni,  Ord.  Vrxd. 


pera  vel  vtcr  cum  elculento  vcl  poculento.  Quo- 
rum omnium  fupcrflua  folicitudo  intcrdiffa  cll: 
vfus  autem  ncceOirati  debitus  eft  conceffus.Ec  hrc 
omnia  iam  inprxmiili&  finit  expofita:&  ideo  hic 
nonefl  imtlium  immorandum. 

Dicit  igitur  [ nolite  portare  ] vofipibs  im- 
plendo , facfo  onerantes  : ne  per  hoc  minus  ex- 
pediti aditer  efficiamini  [neque  facculum  ] pe- 
cuniar  receptaculum  : facculum  enim  pccuni*  fe- 
cum fert  , qiu  more  quxffuari)  verbum  prxdita- 
tionis  ad  lucrum  refert,  Proiifri.j.  Non  eff  vir  in 
domo  fua , abiit  via  longillima  , facculum  pecu- 
nia* fecum  tulit » in  die  plenx  lun«e  teuerlimis. 
Sic  ergo  facculus  non  eft  portandus : vnde  M*rc. 
6.  dfcicur ; Neque  in  zonis  *s  ligarent.  Quienim 
ftudent  marfipiis  implendis  > non  pure  pronun- 
tiant verbum  Dei  fcJ  per  occaiionem,  Sap.  i f. 
Aftimnbant  iufiira  cllc  vitam  hominis,&  conuet- 
fationem  compofitamefleadIuCTumA'  oportere 
vndccunque  &cx  malo  acquirere.  HH  funt  Pafto- 
res  in  lupos  conucrfi,  de  quibus  dicitur'  Zaeh.  j r. 
Qui  paiccbant  pccbi  a , veminJabani  ea  dicentes: 
Beticdit^his  Dominus  , diuites  enim  f.icli  fumus: 
& non  parcebant  eis.  Sic  ergo  non  eft  portandus 
facculus. 

Neque  pcr.im  ] fiipple.porte ris : tr  pera  fit  re- 
ceptaculum cfiulcnti  vcl  poatlemi  ^ qu.un  peram 
portant  qui  propter  vidhim  dc  vcftimm  prxdi 
cant>rx  vetbo  vcntiem  fuum  implentes.  Potnit». 
t/ifo«.HuiufmodiChnfto  Domino  non  fcrultiiit, 
fed  fuo  vent.i , !k  per  dulces  fermones  & bcnedi- 
ilioncs  (rduaint  corda  inrvoccnrimn.  Hi  funr.qui 
poff  crapuhm  nn^iutnam  prxdicani  dc  ieiuniis. 
jp/w/.t.  Multi  cntin  ambulant, quos  ftpc dicebam 
vobis,(nimc  autem  & flens  dico)  inimicos  crucis 
Chrifii : quorum  Deus  venter  eft  : & gloria  in 
confufioce  ipfornm,qni  terrena  fapiunt.  Et  tales 
ftmr  hodie  multi  Pcidicatores  « qni  in  exitibus 
fins  ad  pridicandum  plus  ftudent  ad  petam  pro 
vcnite,quam  mftamia:  Termonis  Demini  & lucro 
animaturo.Qnod  contradicit  Zptftolm*  Htlfr,  i \ . 
Nequis  fornicator  aut  prophanus  vt  Efau  , qui 
proprcf  vnara  efcim  vendidit  primitiiw  fua  . hoc 
eft, ilis  pfimr*gcnitnra: , quod  cft  benediilio  fpiri- 
rialiurn  bonorufn.Vi*de  ffe^iyfwKfl/iTanta  Pr*- 
dkraton'  debet  effe  fiducia  in  Deo  : vt  prarfemis 
vitat  fumpnis  eifi  non  prxuidcac » fibi  tamen  cet- 
tilUmd  non  defururos  fciat : ne  dutn  occup.arur 
mens  ad  temporalia, miniis  praedicet  «terna.  Vnde 
lunior  fui, etenim  femii,&  non  vidi  iu- 
ftum  dcrcli^^um  , neque  femen  cmsqiixrcns  pa- 
nem. Hoc  aurem  maxime  vemm  eft,  quando  pri- 
miciui  erant  Pr«dic.ntorcs, quando  dt^rinaChri- 
ffiana  erat  noua  , quando  maximx  pc<fe£ttonis 
exempla  & ante  hoc  tempus  imula  opurmit 
oftenderc  eos  qui  noua  prsdicabant.  Przcipite 
tamen  ifta  vera  fimr»  quando  ad  filios  Ifraelmic- 
tctannir  , quibus  prxeeprum  fuit  de  peregrinis 
fulcipiendis  :&  maximi  de  his , gui  more  Pro- 
pheranim  ftiidebant  ad  docendum  populum  viam 
falutis:quia  illi  decimam  qtundam  apud  fc  habe-  | 
bantrepofitam,  qux talibus  peregrinis  &aiineni$ 
pauperibus  dcbcbatnt ; & hoc  etiam  a ludxis  ob- 
Icfiubamr , quamdiu  non  fuit  odiofa  dot^rina 
Chrifti,  Et  hoc  fuit  in  jxima  midiorvc  A^wftolo- 
rum  , & in  ptima  milTionc  inferioris  ordinis  Dil- 
cipiilorum  dc  qua  Dominus  hic  Ioqiiitur:&  ideo 
Iftis  poftea  conditionibus  & qu^iiatibus  tem- 


porum & perfonarum  & locorum  non  exiften* 
tibus , Apoftoli  & Dilcipuli  ad  ifta  non  teneban- 
tur tficut  fuperiusde  in  notatum  eft 

a nobis. 

Sequitur  [neque  calceamenta  ] Solus  Murem 
dicit : calceati  pedes  faudaliis.Ec  fecundum  veit- 
taicm  quidem  interdidtut  Inperflua  fuliciiudo 
c.-tlceamentomm  , quibus  illa  gais  potius  {lude- 
bat ad  decorem  quam  ad  uetelTiuiem  : terra  enim 
illa  calida  propter  ncceOitacem  non  magno  indi- 
guit fludio  calceorum  , dc  ideu  totum  ftudium 
gens  illa  conuertit  incaiccamcmi  decorem : vnde 
ifn-l-  Vbi  Dominus  loquitur  de  perna  peccati 
eorum , dicit : In  die  illa  auferet  Dominus  orna- 
mentum calceamentorum.  £t  infra.  Vbt  fpecialia 
ornamenta  auferenda  enumerat : Dicit  enaro  pe- 
'filcelidcs  auferendas.  PctifircUdesautcm  fum  or- 
namenta talmiimdicui  dcziralia  (uni  ornamenta 
brachiorum.  /«dnJlreuain  if.  cum  capere  vellet 
Holofcmem  decore  fuo » inter  alios  ornatus  cal- 
ceauit  pedes  fuos  fand.aliis,  Ittdtth  io.  Et  inde  eft| 
quod  laudata  (ccundum  lenfum  jiierx  filia  Pha- 
raonis  rcgisiii  Cantui»»  proptei  decorem  caicca- 
mcfitornm  laudatur  CaRr.7.  \ bi  dicitur:  Quam 
pulchri  fune  gtciliis  tui  in  calceainentisfilia  prin- 
cipis ! Vfus  cnim  calceorum  in  his  qui  non  itine- 
raWntiir  fuir , ne  pes  puli  eic  fordidareiur : ficuc 
inniiit  Jfa,\.  Et  non  fuit  contra  ftigus , nifi 
raro  & parum^  Et  ideo  magnum  ftudium  habe- 
bant in  (nilchritudinc  calci;orum,quad  imcrdicir. 
lithis  autrm  qui  pedites  itinerabantur  vfus  fuit 
calceorum, nc  duritia  vix  fubtnti  attcietcn- 

tur  & deficerent.  Et  ideo  fecundum  MartwA  in 
loco  illo  (ulex  ^inc  decore  concellx  funt » Sc  fo- 
liciiudo  in  cura  caJceamenroriim  interdidla : quz 
tamen  longius  poftea  itincramibus  funt  concclfa. 
Vnde  riU.ii.  dixit  Angelus  ad  Petrum  : Calcea 
te  caligas  ruas.Et  £.v»<r.i  t.  dicitur, quod  mandu- 
cantes carnes  agni  parati  ad  iter  longum  cakea- 
menra  tenere  debene  in  pcdibus.Dicit  autem 
gnfitnm  *n  Ubro  de  htrtfih*u  : quod  occafione 
verboiiim  iftorum,&  prxeipu^  propter  hoc, quod 
dictrur  Ex«d.\.  Ne  appropies  huc,  fed  exue  cal- 
ceos tiios.Locus  cnim  in  quo  ftas  terra  iiuiifta  eft. 
Dixerunt  quod  dilcipulusChriftiellc  non  potrft, 
qui  non  eft  difcalceatus : & ifti  Hxretici  vocan- 
tur dilcalceaii  : quia  non  inrciligentes  feripturas, 
fcdlas  (ibi  nouas  confinxerunt, nomen  accipientes 
Dilcalccatoriim  : quod  fecundum  legem  impro- 
peri) & confulionis  nomen  cft  in  populo  Dei.  In 
ifto  ergo, quem  diximus  fcnfu  ; imeliigeudum  cft 
quod  dicitur  [ neque  calceamenta  ] Sed  etiim  fe- 
cundum ciuilitatcs  hominum  6c  mores,  inhono' 
fttim  eft  denudare  pedes , & nudos  digitos  pedom 
fic  mulieribus  oftcndcte,&  occaliocil  turpitudi- 
nis quam  dicere  non  oportet. 

Et  neminem  per  viam  falutaucuiislEcce  inter- 
dicit hoc  quod  (ccundum  conliietudlnem  illius 
gentis  fuir  lingularis  amiatix  : magnis  enim  Ae 
frequentibus  confueuenmr  occupati  falutaiioni- 
bus,  ftcui  legitur,  a.^r/.io.  Fratres  Ochozix  te- 
gis fumus,  & dilcedimus  ad  faiuianduin  filios  ce- 
gisul:  filios  rcginx.  Cum  dies  aliquot 

tranfadi  edent,  Agrippa  lex  & Bernice  defeende- 
tuntCxfateam  ad  (alucaodum  Feflum.  Vnde& 
& Dominos  M.utb.ii.  arguit  Scribas  8c  Phati- 
fxos,quod  amabant  falutationes  ita  foro.  /.mmi. 
Diligiiis  primas  cathedras  in  lynagogis,^  falura- 
tiones. 


Digitized  by  Googie 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X. 


tionesinfbra.j.i?r/.i9.  Dirii  Eliieusad  Eliam, 
oro  vc  o(cuict  primum  paucm  moiin.  Er  lic  nc 
multis  fcriptucarum  locis  accipitur^  ^uod  in  fo- 
Ictnniiatc  faiutaciunum  gens  illa  multum  oocu» 
p^MCor-Ec  hanc  folcranhatem.itincrantes  in  ptx- 
c&trionc  detinentem , interdicit  Dominus : non 
tamen  prohibee  eulogiiun  falutationis»  quo  pfx» 
cipit  Ottucare  domum, hoc  cftifamiUam  domus  in 
quam  inttauerint  lo.  & Lmc.  lo.  <^o 

etiam  fandi  vfi  fint » licot  paicc  in  omnibus 
i\poiloli  epjftolis.  Ec  quod  ^qui  dicunt  non 
eife  falntandos;quta  ficui didmt  ^.canonkM  /««- 
nit : Qoidixcfii  pcecitori,Aue,  communicat  om- 
libus  nusinfruduofis : nihil  eft,quiahoc  incelli- 
gitur  nonde  roalh  * fedde  excommunicatis  & 
apoftatis.  Si  enim  omnes  malos  vitate  debuillent 
<WcipuIi,in  primo  nulli  witus  commuuieallcnt 
iiifi  flbiH^uia  omnes  ali]  ruerunt  fnhdelcs.Bt  ideo 
exponendum  eft  iftud  p«  modum  qui  diduseft. 
Omitia  enim  impedientia  curfum  ptxdicaikmis 
iDtetdidt  quantum  humana  permictic  fragilitas, 
vt  expediti  f n:  ad  ptxdicandura. 

In  quamcunque  4omum  intrauc- 
ritu,  primum  dicite  ; Pax  huic  domui: 

& fi  ibi  fuei-it  filiu$  pacis  , requiefeet 
fuperillumpax  vcftta  i fin  autem,  ad 
vosrcucrtctur.  In  eadem  autem  domo 
manctc,cdenics  U bibentes  qax  apud 
illos  funt. 

Hic  agitur  de  necefliiio  hofpitii  in  receptione 
«rxdicamiura  Hoc  autem  habet  duos  para^- 
ihos,in  quorum  primo  ctngit , quid  omni  hofpi- 
Jlo  conferre  debeant  ptxdicantcs : in  fecundo  tu- 
xem  tangit  de  hofpiti)  tmrodbiliuie , & quid  de- 
beant petere  ab  hofpirio  recipientibus.  In  primo 
dicuntur  duotquotnm  vnom  e(I,quid  domoi  olfe- 
tant  recipienti  :ir»  fecundo  autem  oftenditur, qui- 
bus oblatum  prodeft  ,&  quibus  non  ptodeft.  Dc 
primo  dicit[in  quamconque  domum  initaueiitis] 
hoc  cft , in  quamcunque  familiam  intiattrrftU  ad 
hofpitandum.  Intrarur  autem  in  familiat^  quan 
do  fetrao  prxdictntis  ctpiiur  in  femilia  ^ fi- 
dem , &pr*dicansper  hoipicij  receptionem  i dc 
qua  receptione  dicicut  Imv.  i.  Qiwtquot  autem 
icepcranteiim  . dedit  cis  poteiUfem  filios  Dei 
fieri, his  qui  credunt  in  nommeeiu«.S*9^«8.lntrans 
m domum  meam  , conquiefeam  cura  illa.  Non 
enfm  habet  inttitodjuem  conucifatiqilliusincc 
ckdiom  Conui^lns  illius  [ primam  dicitc]hoc  eft, 
Jtlosqoi  fimi  de  familia  domus  , beueficiispr*- 
benite.  «»•  Honotchmicem  pcxucnienies. 

Pfd.  ao.Prxueoiftienminbcnedidionibusdul- 

ertinis.  PridicMOt  tnim,  ad  ir odum  & fmilitu-  j 
dinem  Dei , omnes  in  beneficiis  8e  ^logio  fala- 
tarionis  debet  prauenire.  i . /»#».4.  In  hoc  appa- 
ruit charitas  Dei , non  quafi  dilexerimus  Deum, 
fed  quoniam  ipfepfiordilexrf  nos  ( pax  huic  do- 
mui 1 hoc  eft , pax  fit  vcl  fiat  huk  domui  a Deo. 
hoc  cfUiuic  famtUst.  Pax  enim  eft , quxeft  ttan- 
quillitascx  remiflione  peccatorum  Sc  reconcilia- 
xioiiead  Deum  rex  hocquod  ceifat  impognatio, 
qua  hdmo  impuratur  hic  «c  in  feiftiro  propter 
verapax;de  quadicitor  Luc.t. 

Intcrra  pax  hominibus  bon*  voluuuris.  Jfi.% 
Dfrimrdc*edi»t«*holQspacis:  Mulriplicabi- 


t tor  cius  imperium  , & pacis  non  erit  finis.  Hoc 
1 entm  nomen  peartendit  pacifici,de  quo  ittdcm  di- 
I cituc  paulo  ante  : vocabitur  Pacer  fututi  feculi, 
I princeps  pads.  a.  Ipfe  eft  pax  noftra , qui 
I fecit  vttaqucvnumi&  medium  parietem  maceri» 
folucm,inimicitias<n  carne  fua.  Hanc  igitur  pa  • 

I cem  (modo  Angebtum  de  ca:iovcnien(ium)  po- 
' mum  euangalixam  domui  recipienti. 

! c.  r.  iL: -I «• 


, Et  fi  ibi  j tangit  quibus  ptodeft  euangclizaiio 
pacis, & quibus  non[6cUibi]hoc  eft  iiidomo  Hia 
{duetn-films  p.icis]hioc  eft,  infotmatusa  pace  ,fi- 
‘ cur  filius  informatur  li  parre.  TalUenim  filius  oft 
heres  pacis,  qui  feuAus  eiufdem  pacis  hxredita- 
bic : & cft  filius  «remc  leiuialem,  qu»  vifio  pads 
ioterpcecaiui.  CoIm.^.  lllaqux  futium  eft  Icmfa- 
lemjiberaeft;qu»  eft  mater  noftra.  Tales  autan 
filif  P*ds  funt,  qui  verbum  pacis  fibi  ptawlicatuai, 
ad  odnn  6t  operarionem  p^cipiunt : de  quibas 
didcur^.6o.  Ponam  vifuationem  tuam  paccra, 

6c  piscpofitos  tuos  iuftiiiam.Py4/,i47.(^i  pofuit 
fines  tuos  pacem : & adipe  frumenti  faiiat  te  Lre- 
qaiefac  fuper  cum  pax  vcftra  ] non  impugnata 
manens  rcqaiefeer,ficut diciwr  a^-Dabispap 
cem  nobis  : pacem , quoniam  in  te  fperauunus. 
H»c  autem  pax , requies  cordis  in  tcanquillttate 
appetHus:qusnon  habciut  nifi  ab  his,  qui  Deum 
receperunt  in  veritatis  illuiuioatione,  & charica* 
tia  Sf  dulcedinis  diuime  adeptione  : quia  iUi  foli 
habent  defiderium  fuum,  licut  dicitur  Prtturk. 
lO.Detideriumfuum  ioftis  dibicur.Supa  cos  au- 
tem dicitur  pax  ifta  rtquiefcctc : qaiaexcellit  in- 
tcUedum  & afteaum  rancorum  itU  pads  tran- 
quillitas. fl«/ipp.4.PaxDei,  qux  exupeiat  om- 
nem  fcnfom  ,cuftodiatcotda  vcftra  ■&  inc^igen- 

ttas  veihas.  Ifti  tales  Euangelifta:  Gtfuf,  8.  Signi- 
ficantur per  columbam  reuiftantem  ad  arcan»  Ec- 
de(ic,&  ad  manfiunculis  eius , hoc  eft,ad  dbmos 
& fiuuiliasficclefix  : potiantem  ramum  virentis 
oiio*  in  fignum  pacis  Si  reconciliationis  in  orc 
fuu.  Sic  duces  legiflatoiisnoftd  veri  MoyU,omni 
nationi'(  quam  gladio  verbi  Dei  impugnare  vo- 
lunt) primum  pacem  oftctuni  , licut  pmcipitut 
D<Kr.io.[Sinauiem]J)®c  cft,fi  non  autem  ; hoc 
cft , * fi  non  fuetft  ibi  aliquis  pace  veibi  fuunacus, 
vel  formandusf«uettctut]psjt  vcftra,  hoc  cft/ru- 
^ispacit  optatx  & oblar»[«d  vos]  &scfctuahi- 
lur  vobis  ad  mctituili  & cotonsnu  Sic  enim  dues 
ApoftolonimPiesbytcsi  veinuwi  ad  vos,  ranan- 
taiues  pacem  ,^hlumiiiam«s  patriam , dare  pa- 
cemgcnttbus,&  liberare  populum 
In  paco  fudus  cft  locus  cius.  Sic  calcftis-Icsqfa' 
Icmf  vifio  pads)*dificaiut  vt  duitas . cims  patu- 
cipaiio  eios  in  idipfum  • quia  bxceft  cauCi  paas, 
qua-  non  amplius  variatur  defidecia : fcd  ■ 
-fktpat  in  gratia  id  , quod  Umpet  eft  idiofom  & 
j nunquam  lui  gonerac  hiftidium.  Sic  feiet lob  do- 
lens quod  paetm  habeat  tabernaculum  fuuiu 
lob  {. 

In  eadem  autem  domo]  ccce  docet  Ictuarc  m- 
uidabilis  iwa  hofpirij.  Didt  auwm  tria : 
ptiimqitohibiriohcm,  & profedum  quem  domui 
debent  exhibete.  Circa  piarceptum  hofpirij  duo 
dicit  : immobilitatem hofpirii»&  yfum  exhibita- 
rum fiue  oblatorum  ad  vir*  neceft^ia  fi  luit  ope- 

urij  falutis.  De  primodidi  [in  eadem  ameur  do- 
mo manete jeadem dico,  inqua funsfiUjpacis»S^ 
non  alia.  Fili)  autem  pacis  funt  dupliciter ; ic>^ 
fpe.Re  quidetn  eunc  paud  fuetuiM:!^  autem 


lo  D,  Alberci  Magni,  Ord.Prscd. 


p«ets  iiim  fc  Rieranc  « qui  in  deiperadvopecibos 
obftinata  mente  non  manferunt.  Apud  illos  enim 
manendum  cft  : quia  iUi  zdiftcantur  ad  fidem, 
qiutndiii  de  faluceeocum  non  defpefaiur  [mane- 
te autem 'dide  :qnia  dHcurten$,vagus  cft , tc  non 
inuenicur  ad  falucis  conlilitim.  Adhuc  autem,  in- 
flabilis corpore, vanitatem  Sc  inftabilitatem  often- 
dit  in  mente.  Tertio  etiam  difcurrcns  per  domos, 
deledabilia  Sc  vatu  colligit  domot um , & ptofe  • 
quicuc  voluntates  concupifcibilium.  De  primo 
dicitur  lenm.  14.  Populus  hic  dilexit  rooueie  pe- 
des TuoSidc  non  quieuti,&  Domino  non  placuic. 
De  fecundo  /erem.x.  Ambulauerunt  poft  vanica- 
cem,& vani  fadi  hint.  De  tertio 6.  Homo 
apoftata,vir  mutilis, annuit  oculis , certe  pede,  di- 
gito loquicor.  PT9M.7.  Quietis  im|taiiens , neque 
valens  in  domo  confifteie  pedibus  fuis.  Et  de  his 
quidem  anie  hoc  capitulum  in  ifto  eodem  opere, 
Sc  Matrh.  t o.  plura  alia  di£la  fune. 

Edentes  ] dat  vfum  necefttfiorum  oblatorum 
his,  qui  funt operari) falucis.  Didt  autem  duo: 
vfum  viddicce  > &caufam  coocefG  vfus.  Devfu 
dich[edentes  & bibenteijrecunduro  duos  natura- 
les appeitcus , concedit  duplicem  vfum  ncedEta- 
tis  : quorum  vnus  cft  naturalis  appetitus  refiden- 
mfubftanetam  corporis  ,dcille  cft  appecituser- 
culenti  : & alius  eft  appetitus  continuationem 
przftantis  corpori  & fluxum  per  membra , & ille 
eft  appetttuspoculenti.Quta  cibus  cfBdiur  mem- 
bfum  firoite  (ecundum  fubftantiam,  quando  plene 
conuerfusi&  eft  potentia  membrum  Gmlle  quan- 
do fumitur,antequam  conuenatur : & ideo  appe- 
citustiaturalis  eft  inillum.Potus  autem  continuat 
membra,  commixtus  dbo  vnito  : & antequam 
vniatur , datet  fluere  fua homiditate & currere 
pec  membra:vc  vniatur  eifdem : quia  humidum  in 
KinrermiDabiie  Sc  ad  aliud  fluens  vc  terminetur: 
ifta  duo  fadr.  Et  hzc  duo  deHdcrat  omne  anima- 
tum,&  fine  his  conGftere  non  valet.  C«vr.  f.  Co- 
medite amici , & bibite.  Et  ideo  horum  duorum 
abundantiam  pcomitxit Implebuntur 
horrea  ena  facuritate  , & vino  torcularia  toa  re- 
dundabunt. Potus  enim  qui  eft  reparatiuus  huroi- 
di  naturalis  » calidus  eft  & rectmdom  adum  bu- 
midusiquarouis  poceruia  fit  ficcus : quia  fi  eiFet  & 
potentia  humidus , paralyfim  induceret  & mem* 
iKonim  diirolutioncm.VndeC7rw/ri7.  lacob  pa- 
tri fiio  Ifiuc  obtulit  cibos  : quos  cum  oblatos 
contediftec  , obtulit  d etiam  & vinum.  PttHimr 
etiam  1 dixii:Noli  adhuc  aquam  bibeie, 

fed  modico  vino  vteft  ptoptec  ftomachum 
iuum,dc  ftequences  tuas  infirmitates. 

Sic  ergo  dide  [ edentes  & bibentes  quz  apud 
iiios  runc]duplictter  funt  enim  apud  illos:vel  quse 
habent : vd  quz  fandum  Tuas  facultates  facile 
comparantur , quzneceflitaci  vel  infirmitati  de- 
bentur przdicamium.  Vnde  etiam  apud  Domi- 
num fuit  quod  fecundum  fiacoltares  fibi  mini- 
ftrantium  fiictlecomparan  poterat-  /aav.4.  Difci- 
puli  eius  abierant  in  ciuitatem  vt  dbos  emerem. 
Aliquando  enim  apud  hofpitcm  intra  domum 
non  inueniturquod  competit  infirmitati  przdi- 
rantirquamuis  inueniatux  quod  compedt  neceT- 
fitati  fi  unus  efla.  Et  tunc  non  eft  inconudiiens 
petere  quod  inflrmitea  exi|pt  t quod  tamen  apud 
illos  eft  fecundum fuultacet  fiuu.  Sod  nunquam 
exi^ndom  cft  quod  Ubado  expoftuUt  vt^uptacis: 
qobi  alnee  tnatedidioDusBifu  tmioacrttc  Aitt. 


1)*  Vz  vobis  Snibz  & Phatifzi  hypocrine , qui 
comeditis  domos  viduaruni,i6gasoiaitoncsoran- 
tes.y^r.a.Malc  petitis  vt  incoucupifcentits  veftrls 
inrumacis.i./'rrr.2.Voli)pTa:emexilt unantes  diei 
delltias, coirvqiiinationi$<5c maculz  ; delidisaf- 
fluentes , in  conotuiis  fuis  luxuriantes.  Sic  ergo. 
comedentes  & bibentes  quz  apud  illos  fimt  ha- 
bita , vd  fecundum  fuas  facultates  fine  difpcndio 
magno  habenda  : quia  talia  etiam  fecundum  fa- 
cultatem apud  illos  lunr.  , ) 

Dignus  cft  Cnim  operarius  mer- 
cede  fua.  Nulite  cranfire  dc  domo  in 
domum. 

Caufam  didt  quafi  licemer  edant  8t  bibant:& 
tangit  rria  hk  valde  attendenda : lcilicec,quomo- 
do  dignus  fic,qutaopere:quo dignus  fic.q(iiamec- 
cedc;&  quod  hzc  mccccs  quam  accipit , ftia  fa£U 
fit  & non  roiniftrata  de  alieno.  Quomodo  au- 
tem dignus  fic,eft,quiaeft  operarius  fecundum  fu- 
periui  habitam  operarii  explanationem.  Si  enim 
opusfuuis)  opcraprzftat  ralucis,ipfe  opere  dignus 
fii:alitet  aurem  potefl^em  non  hdiet  accipiendi. 
i.C»rtmh.$.  Si  nos  vobis  fpirirualia.froiinani- 
mus,imgnum  eft  fi  nos  carnalia  vcflra  metamus? 
Quafi  dicat  non  eft  magnum:  quu  eft  debitum, 
G4lst.vJt.  Communicet  autem  is  qui  caiechizi* 
tur  verbo  , ei  qui  ft  catechizatdn  omnibus  bonis. 
Meiccde  autem  dignus  eft : merces  autem  dic/nir 
meriti  z$,quod  debetut  pro  merito.In  merito  au- 
tem virtutis  duo  funt : laborlsctfiedus.qui  cft  cic- 
ca proximum:&  virtutis  6c  gratiz  formain  ope*  . 
re,  quz  eft  ad  Deuro.  £c  quoad  primum  ddxeiuc 
ei  dbiis  Sc  fuftentario  i proximo  ; quoad  feora- 
dnm  debetut  ei  remuneracio  a Deo.  Et  hoc  cft 
quoddiettur.  i.Timvr.f.  Qui  bene  przfunt  Pref^ 
byteri,duplici  honore  digni  habeantur. 
Labotantere  agricolam  opottet  primiu-n  de  fru- 
dibus pcfcipere.  M4ttb.  < o.  Dignus  eft  operatius 
cibofuo.  Didt  autem  [metcedefua]quam  opere 
& labore  fuam  cflecittaluei  enim  peti  non  poceft 
aliquo  iure. 

Et  ex  hoc  accipinic  quod  qui  non  exhibet  opus 
Ecclefiafticum  in  prz^catione  & cotrcdiime 
fubditorumySc  officiis  Ecclefufticisuuillum  habet 
iusin  facultatibus  Ecclefurum.  M-itih.ia.  Tolle 
quod  tuum  eft,  Sc  vade.  Quod  viddicec  portando 
pondus  diei  de  zftus,ruumctfixifli.  Hinc  cft  quod 
didt  80.  Sumite  pfabnum  & date  tympa- 
num. Tympanum  cft  fuftcitcuio  tempora- 
lium : Pralmur,(^laiio  fpiticualiiim.  Nec  bene  & 
licite  aedpie  tympanum  , qui  non  exhtbct  pfal- 
mum.  Sic  enim  noftia  efficiuntur  ea  quz  funt 
Ecclefiarum.i.Cvro/rib.9.  Non  alligabis 

os bout  trituranti.  Ecficutexpoim  tbMmjifs- 
/fdtff.Nunquid  de  bobus  curaeft  Deo  ? Scilicet, 
propccxi^rzdicatores  hoc  dicit  docens  quomodo 
debent  qui  Euangdium  nuntiant  dc  Euangelio 
viuere  : Euangclizando  eniin>cibiim  dc  potum  fic 
alia  neceflaria  quz  funt  apud  eos  quibus  eu.nn- 
gelizant',  faciunt  fua.  Afdiih.  6.  Panem  npftxum 
quotidianum  da  ncftiii  hodic  , hoc  cft  , quem  no- 
ftfum  quotidiano  labore  dc  merito  fccimus:alitct 
cnim  a Patre  czlefti  fuum,  & non  uoftrua>  panem 
pecetedocecetmir.  Sic  igiciit  dignus  cft  operatius 
mercedefiia. 

Noiirc  uaofirejccce  pcohibicio:hzc  euim  di»- 


in  Euang.  D. 

nis  lex  continet  «fcilicet , ptxccptum  & prohibi- 
tionem : (Icuc  patet  in  legis  dimnitione  quam  in 
fine  primi  Rheconoe  dat  TnlUtt*  • Lex  eH  ius  fc ri- 
prum  > aTcifcens  honeftum,  prohibenfquc  cont  ca- 
rlum.  In  prohibitione  autem  iila  dicit  duo ; pro- 
hibet enim  inhone(\um  , & concedit  licituro.  In- 
honeftum  prohibet  cum  dicit  [ nolite  iraniicc  de 
domo  indomarojpenctrantesenim  domos  io  (la- 
biles funi ) & vanitati  & concupifccniiz  feru  ien- 
tes.  £cc/i.i9-  Vita  nequam  hofpicandi  de  domo 
in  domum : & vbi  hofpiiabitur  » nun  Rducia  liter 
aget.  ‘^Pr9u.  i y.  Subtrahe  pedem  tuum  dc  <k>mo 
proximi  tui » nequando  fatiatus  oderit tc.  Ta  men 
iicut  diximus  in  aniehabitistli  grauis  eil  ho(pita. 
litasvnitdebet  agere  Dircipulus  Oei  mi(Tus,vt  hai 
coucributio  ab  aliis  : ficut  fecit  Paulus  & alij  Dif- 
c\^i.Pbilipf.  4.  Nulla  ntecnm  Eccleda  conimu- 
picauiiin  ratione  dati  &«cepri . nili  vos  Ibli: 
quia  & Thelfalonicam  lnneh&  bis  in  vfum  mihi 
iniddis.  Non  quia  quzto  daturo,  fed  requito  fru- 
^m  abundantem  in  ratione  vcftta.  Repletus 
funii  acceptis  ab  Epaphrodito  quz  milhlis,  in 
odorem  foauitatis , hoftiam  acce^nam, place  ntem 
Ceo.  Quando  enim  dignus  hofpcs  inucniturmon 
eil  nifi  leuitas  vel  turpitudo  in  caufa,  quare  Chri* 
fti  Difcipiilus  bofpicatut  apud  aliutn.  Sic  conti- 
nuos hofpes  in  Creta  Difcipulorum  fuit  Carpus, 
vt  dicit  Ditnyf.  Sic  Apoftolorum  hofpcs  fuit  Ia. 
fon  . vt  dicitur  yiEl. 17.  Fiebat  t.imen  aliquando 
contributio  ab  aliis, liem  iamdiximus.Aliquando 
etiam  laborabant  Difcipuli  manibus  , expenfas 
hofpitum  per  hoc  alleuiames.  i.TFrjf.j.  Nr»t  in- 
quieti fuimus  inter  vostneque  gratis  panem  roan* 
ducauimus  ab  aliquo,  fed  in  labore  , & in  fatiga- 
cione , no^  ac  die  operantes  , ne  quem  vellrum 
gtauaremus.  Non  quali  non  habuerimus  potcfta- 
tem , fed  vc  nofmetipros  formam  daremus  vobis 
ad  imitandum  nos. 

Et  in  quamcunque  ciuitatem  intra- 
ucricis,  fic  fufccperint  vos , manducate 
qux  apponuntur  vobis. 

Hic  concedit  licicuro»5c  de  hoc  dat  facultatetn. 
Tangit  autem  duo : a quibus  accipienda  funi  «<• 
cellaria  fumpruant,8t  quz  fune  qinc  pettinem  ad 
fumpius.  Dc  primo  dicit  [In  quamcunqueeiuita- 
tcrojNon  tangit  hic  villas  ^ccaftclla  : quia  ad  d- 
uitates  pertinent  , & ideo  fubciuitatibiR  com- 
prehenduntur. Camtc.\,  Singaro  & circuibo  d- 
uiiaremrqttcram  quem  diligit  anima  mea.  Ciiii- 
tas  enim  cIl  vnio  ciuium.in  qua  duilitacis  cd  (lu- 
dium fitb  vno  iurc , eadem  libeitate  gaudentium: 
& ad  huius  prziidia  pciiincnt  caAclla : & ad  ne- 
ceflitates  alias  peninene  pagi, rura, fc  villz  ; & ad 
habitationem  artificum  pertinent  fuburbana.  Sic 
fecundum  litcralcm  fcnlum  dicitur  in  FfalmMi. 
quod  Icrufalcm  zdificaiur  vi  ciuiias  : cuius  par 
cicipatio  eius  in  idipfum.  Primo  ergo  przdicaro- 
res  miin  imraueiuntcioitaces,  vt  pet  confequens 
veritas  fidei  ad  caftella  & oppida  fic  villas  & tiaa 
fc  pigos  d:tiuaretut.  //i.i.  Dc  Sion  exibit  lcx,& 
vctbum  Domini  dc  lerufalem  [ iimauetttis  ] ad 
prxdicandum  : ficut  lonas  imrauit  in  Niniuen, 
vocft  przconis  Dei  przdicans.  Sic  dicitur 
Prtunb.i.  quod  fapiemia  foris  przdicat , in  pla- 
tds  dat  vocem  fuani.Primuscnim  Ptardicaior  in- 
trare debet  pet  Ciilutis  veibum : quia  ille  cft  fpc- 


Luc.  Cap.  X.  if 

cu)acor.//^.a  1.  Pmw  rpeculacoremsd^quodcaiv 
que  viderit  annundec.  ScquitilC  [ Ec  fafcepettnr 
vos]  SulcipiturautemPnrdicacoc  primo  quando 
verbum  eius  fuldpitur : & talem  cordis  aperrio- 
nem  ad  verbum  vix:at  ApoAolus  apertionem  oAij 
x.Corinth.1.  Cum  venilidn  autem  Troadem  pro- 
pter Euangelium  ChriAi,&oftiumraihi  apertum 
cUct  in  Domino  : non  habui  lequiem  rpititui 
meo , c6  quod  non  inuenerim  Titum  fratrem 
meum.  Pofl  hanc  apertionem  apetirut  etiam  do- 
mus ad  fufeipiendum  Przdicatorcm  in  procura- 
tionem. yfpoc.^.  Eccccgollo  ado(lium&  pulfo: 
fiquis  aperuerit  mihi,inuab6  & cocnabo  cum  eo. 
fcipfemecum.  Sic  didi  Dominus: 

Hoipes  fui  , dc  fofcepiftis  me.  lob  jr.  Foris 
non  manfit  peregrinus , odium  meum  viatori 
patuit. 

Manducare  fe  bibite  ] comienientia  narurz  dC 
labori  fc  infirmitati[quz  apponuntur  vobisjquia 
illa  vcftra  fcciftis  pet  laborem  & viiliratem  prz- 
dicationis:  ficut iam  antediflum  cfi.i.Cermr.io, 
Omnequodin  macello  venit » manducate : nihil 
irKeirogantes  propter  confcieniiam.  1 4. 

Omnis  creatura  Dei  bona:  & nihil  immundum 
quod  cum  gratiarum  aflioire  accipitur.  Tamen 
in  idamifitone  nihil  erat  opus  interrogare : quia 
non  rniitcbamuT  nifi  ad  filios  Ifracl » in  quorum 
domibus  nihil  crar  commune  & immurklum  , & 
apud  quos  cranr  femper  decimx  Tcparaiz  qnc 
talibus  pauperibus  & peregrinis  cdeicbamur.  Ec 
ideo  dicit  [ qux  apponuntur  vobis  ] Illa  enim 
erant  oblata  qux  oderenda  & apponenda  erane 
pauperibus  . maxime  vctbum  Dei  aununiian- 
tibus. 

Et  curate  infirmos , qui  in  iHafunt, 
& dicicc  illis : Appropinquauic  in  vos 
regnum  Dei. 

Duo  dicit  a Difciptilis  rependenda  fufeipien- 
tibus  : vnum  in  cdeilu  operis , attcnlm  in  virtu- 
te lermonis.  Inedcflu  operis  edquod  dicit  [ fC 
curate  infirmos  1 Non  tutius  patrie  » fed  qux  in 
ca  funt  domo  vel  ciuitatc  qux  fufeeperit  vus : ali| 
enim  infirmi  indigni  funt  curatione.  Infirmos  au- 
tem dicit  non  tam  corpore  quam  mente,  vt  totus 
horoo  fanecur./^ctff^.t/lr.lnfirmatut  quis  in  vobis? 
inducat  Presbyrctos  Ecclefiz  , fic  orent  fiiper 
eum,  vngentes  eum  oleo  in  nomine  Donrini : & 
orario  fidei  faluabit  infirmum.  Sempcrcnimin 
talibus  ab  infirmitate  animi  incipiendum ed  : vt 
cclTante  caufa  infirmitatis  (qu*  frequeniee  pecca- 
tum cd)  cclfct  etiam  in  corpore  infirmitas.  Dicit 
enim  Gregor,  quod  nulla  nocebit  aducrfitas  » fi 
nulla  durainetuc  iniquitas.?yi/w.ioi.^i  propi- 
tiatur omnibus  iniquitatibus  tuis : qui  wnat  om- 
nes infitraiutes  tuas. 

Et  dicite  illi«]Eccc  quales  Hie  debent  in  virtu- 
te lermonis  [appropinquauic  invostegtuim  Dei} 
Duotangit : appcopjnqiiationcrn,fc  declarat  hoc 
quod  appropinquaiiit.  Apptoplnquaiiit  autem 
quadruplicitct : Icilicct , per  temporis  implctio- 

1 nem, per  gtatiz  operationem , pet  debiti  folurio- 
nera,pct  con.trarij  regni  folutivuicm  fc  dedtuirio- 
ncm.  De  temporis  implctionc  Quando 

.venit  plenitudo  temporis  mifit  Deus  lilium 
I ruum./yrf.49.  Tempore  accepto  exaudiui  tc  . &:  in 
[ dic  faluiisadiuui  K.i,C*rinib,6.\:.cce  nunc  tempus 
accepu 


D.  Alberti  Magni,  Ord.PraEd. 


•cceptabilCi^cce  nun"  lies  falutis : nemini  dantes 
vlbm  otFenficmcm.Uc  gtati^  operatione  in  opeiis 
regni.  ioM.x*  Gratia  & vernas  per  Usvm 
CiiRiSTVM  ^/i/m.8}.Mtfericordiam 

vcritatttn  diligit  Deu» : gratiam  & gloriam  da- 
bit Dominus.  Tct  qircm  accepimus  gra- 

tiam & Apoftolanimad  «iLicdiciidum  Hdci  in  om- 
nibus gentibus.  De  debiri  folutione  diciturOr- 
»f/^5 1 . Ego  damnum  omne  reddebam : quidquid 
furto  |xnbat  a me  exigebas.  Pjtim.  1 19.  Copicfa 
apud  cum  tedemprio.  De  ronrratii  regni  folmio- 
ne.quod  erat  regnum  mortis  & Diaboli  > dicitur 
//rir.u.  SaniSlr  per  fidem  vicerunt  regna  ope- 
rati funt  iultiiiam,  adepti  liint  rcpromiffioncs. 
MMtb.ii.  Alligabit  fortem  , & omnia 

vafa  cius  diftribuei  in  quibus  confidebat.  Anti- 
quato ciiim  ftatu  pcccaii  & regni  ems , quem  lex 
non  foluebat : venit  regnum  Chtifti*  5c  dcUruxit 
ftatum  regiti  peccati.  Quia  ficut  yf.'i*r.8.diccndo 
Biucm  nouum.vctctaoii  prius.  Qiiod  autem  vete- 
latui  Sc  fcDcrcit.ptopc  iiucritum  eft.  Sic  ergo  ap- 
propinquauit  regnum  Dei. 

Tria  fum  de  icgtio  Dei : fidsftantia  qui  confi- 
flit  in  decore  iurtitii,  virtus  qui  conlillic  in  po- 
tefiaic  grat ix,  &r  oput  quod  conllftit  in  comici  la- 
tionis iiunelUtcrlicut  in  antelubttis  oAmdimus. 
Et  b*c  tria  appropinqnaucrunt ; iamenim  iicut 
dicitur  !fa.  j>.  Regem  Ch;  iftum  in  decore  fao  vi- 
demus regnamem.  Dominus  regnauit, 

decorem  indutus  eft.  lam  viiKit  virtus  eius  in  po- 
Ccllatis  plenitudine.  AiAtth.vlttrtt.  Data  cil  mihi 
omnis  poteftas  in  cxlo  & in  tctra.£t  ideo  dicitur 
Aitub.i  I . quod  regnum  czlorum  vim  paticur:& 
violenti  rapiam  illud.  De  coniicclationis  hoi>c- 
ftate  Philip. }.  Nollfa  comicrfatio  in  exiis  eft. 
Idta-  jdpor.j.  dictunur  liare  tn  confpc^u  agni, 
«rniAi  ftolis  albis , S:  palmi  in  mantbui  eorum. 
Io  his  enim  confidit  omne  bonum  regni.  Dicit 
tamen  Glfjf.  interi  <\nx  magidraiisell  ,quod  re- 
gnum ciloriiroeft,  vel  Chtillus,  vel  vitaztcaia, 
vel  feriptura.  Chtillus  aurem  dicitur  regnum  ci- 
lorum  ficuccaufa  : vita  atcina  ( qux  eft  in  omni 
gloria  iuftiiii ) eft  regnum  catiorum  fiiriuum  per 
fiihftantiam  : Scriptura  aurem  lluc  myftetium 
.Sctlptiirarum  cIl  regnum  cxlormn  per  analo- 
giapi.quia  doccr  inJkat  regnum  cilorum.  f>e 
primo  dicitur,  t.Ccnath.i^.  Cum  tradi  Jerie  re- 
gnum D«o&  Patri,  /7^/«.  144..  Rcgmimtuum, 
tegnumottnium  fecuiorum  De  fecundo  A/ait.fi, 
Adiicniar  regnum  tuum.  Dc  tertio  Afjiih.u. 
Auferetur  a vobis  regnum  , Se  d.abitur  gemi  fa- 
cienti fiudus  eius.  Jhi  exponit  dc  regno 
Scrtpturamm  : quia  Scriptura  regit  docendo  re- 
gnum. Quodhbct  iftocum  eft  regnam  Dei : Se  cf- 
fcoHac  8c  marariaticcr  Se  formalitcr  Se  linalitcr 
dii^um.  EiPe^liue  : quia  Deus  eft  caufaclbcicns. 
Materialiter : quia  tpfc  eft  materia  dc  qua  eft  rc- 
anaiidum,  & in  qua  regnant  qui  icgn.aiit.Forma- 
litclsquia  fpiendor  Dei  eil  forma  legniipfius. 
Einaiiter : quia  propter  ipfum  Se  ad  iplum  re- 
gnat , quicunque  regnat : & ab  ipfo  > & de  ipfii, 
&;  in  ipfo  , Se  -ad  iplum  61  omne  bcatitudinis  Se 
iurtiiixregnu.Ideo  dicitur,  i .Titn.i  Regi  aute  ft- 
culoi  u immoctalidimifibili/oliDeo  honor  & glo- 
ria.ldeo  /fper. trajicitur, quod  habee  inveftimeto 
&:  in  femore  fiio  faiptumiRcx  regu*&  Dominus 
dominantiu.  Sic  dicitur  ^.Agitepoeni- 

appcQpinquauic  •niro  regnum  cilorum, 


In  quamcumque  autem  Ciuicatem 
iiuraucritis  , & non  fufccpcrint  vos. 
exeuntes  in  placea>  cius,  dicite : EtI.im 
pulucrem  , qui  adhxric  nobis  dc  ci- 
uicatc  vcftra  , extergimus  in  vus. 

Agit  hic  de  non  recipientium  conai£lione  Se 
condemnatione:  & hoc  vniucrfaliicr.  Se  panicu- 
laritcr  in  exemplis  fpecialibus.  Vinuerfafirer  au- 
tem dupliciter, fcilicct, de  conui^ione&  condem- 
natione. Dcconut^ionc  autem  dupliciter  deter- 
minat : per  fignum  fdlket  ftuUraii  iii  cis  laboris 
ptidicaiuium , & per  tcfttmonium  annuntiati 
meis  vcibi  veritatis.  In  primo  facit  duo:  exagge- 
rat culpam  contemnentium, &'  fubiungicconui- 
cliouem  prxdicantium.  Dc  exaggeratione  culpx 
dicte  diio : dibgentiaip eorum  qui  verbum  prxdi- 
cant,  & contcinpnun  eorum  qui  non  recipiunt. 
Dc  primo  dicit  [ In  quanicunque  autem  cioiu- 
tem]  vel  rura  & alia  loca  ad  ciuitatem  attinentia 
[iniraueritis]non  fubtraltendo  vos  quo  minus  eii 
annuntietis  conlilium  Dei.  Mundus  ego 

furo  h fangutne  otnuium.  Non  enim  rubrerfugt 
quominus  annuntiarem  vobis  omneconfilium 
Det  [&:  non  fufccpcrint  vosi  hoc  eft, non  recepe- 
rint fetmonem  veftrum:  quia  hoc  eft  ptxdicaio- 
rera  reciperc,quod  eft  vctbimi  Dei  recipere.  Sicur 
ante  diximus  Lhc.^.  Nou  receperunt  cum , quia 
facies  eius  erat  euntis  in  Icrufalem.  Prt$mkiS. 
Non  recipit  llulms  verba  prudentiz » nifi  ea  dixe- 
ris quz  verianiur  in  cotdc  eius.  Aiduh.x^.  Hof- 
pes  fui,f<  non  rcccpillis  nie. 

£xeunrcs]Tangic  conuidlionem  in  indicio  per 
fignum  fiuftrati  laboris  [exeuntes]  a domibus  vd 
duitatibus  eorum.  /Caeh.i.  0, 6 fiigire  Ile  terra 
Aquilonis.  jdpec.xS.  Exite  dc  illa  popule  meus. 
Num.  i<*.  Recedite  de  tabernaculis  hominum 
impiorum  [in  plateas  eius, dicite]  Platea  dicitur  a 
Gfxco  Platon,  quod  eft  laturo,  hoc  eft,  latitudine 
theatri,quo  omnes  vel  plurcs  conueniunt. 

Non  dc^cit  de  plateis  eius  vfuta  & dolus[Eti3m 
pulucrem  pedum]  Puluis  pedum  fignificatma» 
gnum  iter,  & fignificac  fatigationem  pndican- 
liutncx  afliimpto  in  cos  ofHcio & zelo  prxdica- 
rionu[qui  adhilic  nobis  ] ex  fatigarionc  [de  cioi. 
tatevcftra  ] Vel  domo  pro  cpia  fic  fatigati  fumus 
[cxtergimus]cxcmicn^cs  [ in  vos  ] vt  Iit  teftimo- 
niuni  eonui^iuiiis  contra  vos , qui  rmbis  non 
fubterfiigicmibus  laborem  veniendi  ad  vos  cre- 
dere noliiiftis : & ideo  condemnabimini  metito 
veftrx  obftinacionis  , non  ncgllgemia  fubtr.i(fti 
pridicationir.  h*n. non  vcnillcm  Se  locutus 
fuillem  eisipeccatam  non  haberent.  Nunc  autem 
cxcufationcm  non  habent  dc  peccatu  fuo.  Alii 
cxpolictones  dux  myllici  lupeiius  pofitifmit, 
quas  non  oportet  hic  iterare : tfta  enim  expofitio 
qux  hicpoiicacftditetaiiscft. 

T.imcn  hoc  fettote  quia  appropin- 
quauit  regnum  Dei. 

Ecce  quales  debent  cfte  in  verbo  veritatis  in 
tcftimoniitm  conuidionis  illorum.  Dicit  ergo 
[Tamcn]quamui$  non  recipiaris  [hoc  fcitotcjpcr 
verbum  veritatis  anminciacxfquia  appropinqiia- 
uir regnum  Dei]  quod  premet  malos  Se  rebelles. 
Se  rcniuncrabii  bonos  & fideles,  a.  CVriwh.j. 

Omnes 


in  Euang.D.Luc.  Cap.  X.  13 


Omnes  n*s  manifeftari  oportet  ante  tribunal 
Chrifti,vt  referat  vnufquifuue  provt  gcffit.  Vnde 
tenrus  efhoonfempct  regnabitis  vos : fed  regnum 
iufticix  Dei  prope  eO.  hm  ventilabrum  habet  in 
inanu » Sc  permundabit  aream  Tuaiii  ; & vos  qui 
edis  palea,cotnbuiet  igne  inexcinguibili:cticicum 
autemt  hoc  ed , bonos  colliget  in  horreum  fuuro. 
lamrecurisaAadicemarbocispontaed:  6c  vos 
^ui  edis  indtiduorz  atbores  > excidemini  & in 
ignrm  mittemini  Lite.  3.  Hoc  enim  regno  det 
<juod  dicit  P/i/.i.  Reges  eos  in  virga  ferrea  : 8e 
tanquam  vas  figuli  confringes  eos.  Hoc  etiam  te- 
gno  fiet  quod  dicitur  1.  Corttitb.  ij.  Opottccip- 
iumregrure  » donec  ponat  inimicos  fuos  fcabel- 
-lum  pedum  Tuorum.  £c  hzc  omnia  (z(kt  Tunt 
popiuo  fynagogz.^qoi  repulit  verbum  DiTcipulo* 
rum-O/ea  j.Dies multos  fedcbtint  filijlfracl  fine 
rege,&  fineracrificio,dc  fine  principe,  & fine  al- 
tati,&:  fincephod,5c  fine  theraphim. 

Dico  vobis  quia  Sodomis  in  die  il- 
ia remiffius  erit, quam  illi  ciuitaii. 

Hic  tangitur  condemnatio  in  generali.  Didt 
autem  duo : confirmationem  di^,  & condemna- 
tionem. Confirmationem  tangiteum  dicit  [dico 
vobisjin culus  diilo  veritas cft.  a.  GmVr/lM.Non 
eft  in  illo,Eft  fle  NonrTcdcft  iniUo,Eft./f/4itfc.i4 
Verba  mea  non  tranfibunt  [quia  Sodomis  in  illa 
die  ] iudicij  [ remiffius  erit]  quoad  condemnatio- 
nem pocn*[quara  illi  ciuitatijvd  domui  feienter 
& ex  contemptu  verbum  tepeUenti.  Cuius  con- 
cratium  videtur efle  verum:  quia  //d.iT  lnmcn- 
fura  comta  menTuram  cum  abie^a  fueric  , iudi- 
cabis  eam : ergo  menTura  pcen*  erit  contra  men- 
futam  culpx.  Culpa  autem  Sodomorum  in  occ- 
caco  Todomitico  maior  efl , quam  culpa  repulfio- 
nis  verbi  Oei:ergo  pccna  Sodomorum  maior  ed, 
quam  perna  vctbum  repellciuiuro.  Rz^nfio. 
Dicendum  , quod  ficut  dicit  Non  nt  com- 
paratio peccati  ad  peccatum  in  febdantia  pecca- 
torum , fed  potilis  fit  cnmparaiio  circumdantia 
adcircumrtantiam.Qwia  Sodomam  ad  poeniten- 
tiam iouiiauit  Loih  : ludzam  autern  ad  pecni- 
tenciam  inuitaucrunt  Prophetx , fle  Apodoli , fle 
Pifcipuli  fle  przdpue  Chridus : fle  ideo  maior  efi 
comerfiptus  ludzz  in  hoc  quod  maiores  Te  ad 
pomtteniiam  hottancesconiempfir.  GUff.  Sodo- 
raitzctiamfi  in  vitiis  exardebant,  & inhofpicales 
erant  : tamen  apud  illos  nulli  tales hofpites  erar.r, 
quales  apud  ludzos  fuerunt  Prophecz  > fle  Apo- 
doli reperti  Tuot.  Loth  inter  eos  etfimdus , non 
tamen  aliquid  docuit , milia  Tigna  fedt : fle  ideo 
rui  multum  donatum  ed  > mmtum  ab  eo  requi  • 
rltut  : fle  potentes  potenter  tormenta  patientur. 
SMfttnt.  6.  Es.ech.  i^.Viuo  ego  dicit  Dominus; 
quia  non  fecit  Sodoma  Toror  tuaipfa  , fle  filix 
eius,ficuc  fecidi  tu  fle  filix  tuz.  Et  ibida».  Vicidi 
fotores  tuas  Tcelecibustnis,  fle  iudificadi  cas  in 
omnibus  abominationibus  tuis- 

VxtibiCorozaim,  vxtibiBcch- 
faida  : qiiiafijn  Tyroflc  Sidone  fato 
fuiflene  virtutes,  qux  faebx  fum  in  vo- 
bis , olim  in  cilicio  & cinere  fedentes 
pocnitcrent.  Verumtamen Tyro  8c  Si- 
doni remiffius  erit  in  iudjcjo,  quam  vo- 

J).Alhrti  in  EttMn^.D.L$ie. 


bis.  £r  tu  Capharnaum  vfqiie  a<!  cx> 
Ium  exaltata  » vfque  ad  infernum  de- 
mergeris. Qdi  vos  audit , mc  auditt 
& qui  vos  fpernit  » mc  fpernit.  Qui 
mc  fpernit, fpernit  eum  quimificme. 

Hic  tangit  condemnationem  in  fpeciali.  Di< 
biditur  autem  hzc  pars  in  duas, in  quarum  prima 
fub  nomine  fle  Tpecie  trium  ciuitatum  confirmat 
hanc  condemnationem : in  fecunda  autem  gene- 
raliter quafi  a fimili  concludit  de  condemnatio- 
ne omnium  Difeipuios  contcmncntium.ln  prima 
harum  dno  funi.  Primo  enim  inducit  condemna- 
tionem duarum  ciuitatum  fimul  , fle  fimilitef 
peccantium : fecundo  autem  inducit  vnam  ciuita- 
lein  prz  aliis  quz  condemnabitur  i eo  quod  prx 
aliis  excellentias  fignorum  Tuorum  prxdicacio' 
num  rufcepic,fle  non  fc correxit.  In  prima  hatiim 
patrium  dicit  duo.  Primo  enim  interminatur 
maledidionem  ; fle  fecundo  per  ctMnparationcm 
exaggerat  culpam.Dicii  crgofvz  tibi  Corozaini] 
qux  ed  quzdam  ciuitas  Galilzx,  fle  interpretatur 
myderium,vel  (ccretum  mihi  [vz  tibi  Beihfaida] 
quzed  alia  ciuitas  Galilzz  ,&  interpretatur  do- 
mus frugum,  vcl  domus  venatorum.  Sunt  autem 
duz  ciuiiates  , in  quibus  Dominus  plura  figna 
cum  Difcipulis  Tuis  fecit.  Et  etiam  a Berhfaida 
gloriofiotes  inter  alios  multos  Difeipuios  voca- 
uit:  Andream,fcilicet,  fle  Petrum  , fle  Philippurn. 
/m9.i.  Etat  autem  Philippus  a Bethlaida  duitate 
Andrex  fle  Petri.  Eft  ergo  fenfns  [vz  tibi  Coro- 
zaim]hoc  eft  , interminatio  zteinz  damnationis 
tibi  imminet  [ vz  tibi  Bcthfaidalhoc  eft , ztetnx 
damnationis  malcdifllio  te  apprehendet.  Et  diui- 
fim  dicit  dc  vtraque.quia  licet  in  genere  fimile  fic 
peccatum  vtriufque,  tamen  in  quantitate  fle  fpc- 
de  diuifa  erant  peccata  ciuitatum  illarum. 
(j^/^rj.Vnufquifqueonusfiium  portabit.  Afair. 
13.  Colligite  primum  zizania  pv  fafcifeulos  ad 
comburendum.  Sic  igitur  imminet  vobis  maledi- 
(ftio. 

Coroxaim]autem  fignificar  eos  qui  per  feien- 
tiara  muJniro  de  myfteriis  Dei  cognouerunCquia 
feientia  aegraiut  peccatum  fle  contemptum.  1. 
Pe/r.a.Mcliusccatillis  viam  veritatis  non  agnof^ 
ceretquam  poft  agnitam  retroire  ab  eo,  quod  tra- 
ditum eft  illis  fando  mandato./4rtf-4.  Sdemi  bo- 
num fle  non  facienti  , peccaturo  eft  illi.  Lttc.ii. 
Serutis  feiens  voluntatem  Domini  fui  fle  non  fa- 
ciens,vapulabit  multis[Bethfaida]  autem  nomine 
flere  fignificat  eos  qui  multa  temporalia  i Domi- 
no receperunt  in  diuitiU  ,fle  poteftate,fle  honore: 
qui  fecundum  ea  quz  venati  funt  etiam  condem- 
nabuntur. 6.  Vzqui  opulenti  eftis  in  Sion, 
fle  confiditis  in  monte  Samarizioptimaces  capira 
populonim  , ingredicnies  pompark^  domum 
Ifrael.Trafitc  in  Chalannc.fle  videte,  fle  ite  inde  in 
Eraath  magnam : fle  deTcdidite  tn  Geth  Paizfti- 
norum,fle  ad  optima  quzquc regna  horum  .-fi  la- 
tior terminus  eorum  termino  vcftro  eft.  Qui  fe- 
paraii  cftrs  in  diem  malum  occifionis : flC  appro- 
pinquatis folio  iniquitatis:  Quaii  dicat : vz  vobis 
diuitibiis  fle  potentibus  in  Ecaefia  , quotum  ter- 
mini pollcffionum  fle  i^zdiorum  latiores  fune 
omnibus  termims  aliorum  : fle  ideo  fepatati  eftis 
in  diem  occifimiis  , feparatas  prz  altis  poenas  ex- 
pedantes ; quia  folio  iniquitatis  appropinquaftis. 

B Ei 


14  D*  Alberti  Magni , Ord.  Prxd 


Ec  h«c  <luo  compecete  videocot  Religiofis  6c 
Clericis  in  EcclcHa,  Sequitur  q^ggcratio  culpx 
pet  comparationem. 

Quia  (i  in  Tyrojqux  cft  duitas  Gentilium,  & 
interpretatur  angu(li^&  Sidonejqux  dl  prouin- 
cia  Cemiliatn,ui<|tu^^^  Tyrus. Qux  prouin- 
cia&  duitas  oli^iueninc  amicx  Oaoid&Sa' 
lomonis:  & polmMaitgdiuntibusChrifti  DiC^t 
dpulis,douoteit>lemiece()ctunr  t licutdidt  Cl»(f: 
[ra£beE)iflcDC  ] a Dauid  &: Salomone  [ vinutes] 
(Ignoriim  & exemplorum  [ qux  in  vobis  fadx 
iuiii  ] per  me  Sc  Difdpulos  meos.  fmn.  15.  Si  li- 
gna non  fcctilcm.  in  ds  qtix  netno  alius  fecit, 
peccatum  nonh^tcmnuinc  .uuem  &Videtuni, 
Sc  oderunt  me  & Patrem  mcun>{oIim]ieinpo- 

te  Dauid  & SaIuroonU[^in  cilicio]  quod  atperita* 
cc  puneSionis  ad  memoriam  reducit compundlio- 
nero  peecatorum[  Be cinere]  qui  ad  memero  icuo- 
cat  rooitalitatis  humilitatem.  £cr/r.io.Quidlu- 
|>crbis  terra  & cinisiGe/re/^  t.  Puluis  cs,5c  in  pul- 
ucrem  ibis[rfdcmcs]  in  |>u-nitentiaquiel'ccmcs  Sc 
morantes:  qui.! quies  debet  cllc  pecc-uori  ptroi- 
tentia.  <?e»e/^4.Pcaani , quicfcc.  //ie. « . (^iefciic 
agere  (letucrscidiTcitc  bctic  facete.  Moram  autetn 
didt  ip(a  pornitemia  , qux  quali  prrnx  tenentia 
vocatut[po[‘ni(ereiir1hoc  eftjpcenaanvoltiniatiam 
piu  |)cccato  tenercni.'&  pimiicnc  in  fe  iplosquod 
Ic  dolcteni  commifille./<re«.^. Accingite  vos  ci- 
]iciis,&  plangite  y&viulate : quia  non  efl  atieria 
ua  furoris  Domfni  a vt»bis.  hretK.  ^.Filiapopult 
mei  accingete cilicio,  & confpctgcrc cinere: lu- 
dum vntgcniii  fac  tibi  piandum  amatum  > quia 
repente  veniet  valhuur  Hipcr  vtfs. 

Si  autem  quxraiur,quaicDuminus  prxdicauft, 
BcDiCcipulusprxdjc.rie  Icdc  non  credituris  : & 
non  prxdicauic  , irce  pixdicati  fccic  ctedicuris> 
Dicit  Chjf.  Qi^  nouic  iilc  qui  omnia  nouir. 
Tamen  dicendum , quod  quamuis  nOn  tunc  pr.r- 
dicari  fecerit,  tamen  pofteaprxdicariiunit:  quia 
ordo  ille  obreruandui  fuit,  vt  piimam  filiis  Ifncl 
przdicarcnut  Sc  iliis  rcpcllcntibas  verbum  fidei, 
pollca  Prxdic.-»torc$  ad  Gemes  credituras  con- 
uenercmur.^i?.  1 j.Vobis  oporubat  primum  lo- 
qui vetbum  Dei : fcd  quuni.-iin  repulifltsillti.l.  Bc' 
indignos  vos  iudicaflis  xtCrnx  viix:  ecce  conuer- 
liimitad  Gentes.  Si  autem  didtur, quod  tutK  qui 
ante  illos  fueeunc  «pcricTunt  : quia  vetbum  fidd 
non  audierunt.  Dicendum , quod  lioc  fadumdl: 
quia  in  naturali  lege  tunc  faluart  poterant.  Rm. 
i.ludicahit  id  quodcn  natura  cft  praqnnium  ,te, 
qni  jwrlircram  Se  dranndfioncm  prxti.iiicator 
Icgiscs. 

De  comparatione  aurefri  condemnationis 
rubiiingii,  dicens  [vcrumiamcnTyto  Sc  Si-Juni  ] 
duitati  & prouincix  Gentilium  [ tcmidtiis  erit] 
in  condantmionci  in  iiidicioquam  vobis],Coro- 
zaim  Sc  Bcihfaid?.  Et  huius  caufa  dida  tft : quia 
ralci  iiluminatoces  Sc  dodores  , & talia  figna  non 
comemprerunr.  Mau\'.  1 2.  Viti  Niniuit*  furcenc 
inludiciocum  generatione  illa,&  condemnabunt 
eam  : quia  pcEnitcntiam  egerunt  in  prxdicattone 
lonx.Et  ecce  plufquam  lonas  hic. 

£t  tu  Capharnaum  ] villa  pulchritudinis , vel 
villa  pinguedinis  imcrpretaris:eo  quodiuxta  no- 
men tuum  in  pinguedine  temporalium  Sc  fpiri- 
uialium  plantata  cs.//4.  y . Vinea  fuit  diledo  tneo 
in  cornu  filio  olei  f^vfquc  ad  cxlum  exaltata]  co- 
tufcatioue  miraculorum  dccxlu  fjdoium  , Sc  ' 


virtutibus  crlefttiim.  Ifa.  7.  Pene  tibi  iigitam  i 
Domino  Deo  tuo  in  profundum  infwoi , duc  io 
exceifiiin  rupra./or  .2.&  ytd.t.  Dabo  prodigia  in 
cxlo  lurfum , & ligna  in  terta  deorfum.  Talibus 
, enim  iigim  honorata  , in  exium  ncaltata  cft  ptx 
I ah>s  doiutibus.  Ec  ideo  tx>ntannens  [ vfquead 
I infetimm  danergctisjpcr  coudcmnacioncm:  quia 
quanto  altior  gradus  , camo  fftAndioc  cafus. 
Jfit.  14.  Vetunitamcn  ad  infernum  detraheris 
in  profundum  laci.  4^xc  autem  duitas  pinguiT- 
limasactollcgiitas  hgnificatEctlefias:qux  quaco 
plusdumsDci  cxoltacx  fum  , canto  profundius 
cccideiunc  , Sc  acerbior  erit  cotum  condemnatio. 
Mdtth.  II.  Ca-j« exprobrare  lefusdaitacibos, 
in  quibus  fadx  Ium  pluimix  virtutes  cius  , quiif 
non  egillcnt  purnitemiam.  Audit.  Si  exaltat*»^ 
fueris  vt  aquila  . Sc  inter  (idera  pofueris  nidum 
tuum:inde  detraham  ccdidc  Dominus.  /0F  10.  Si 
atcendaic  in  cxlum  (upetbia  dos  ,&  caput  eius 
nubes  tctigetic : ipiali  in  itcrqnilinium  in  nne  per- 
detur. Vcl  legatur  lic  [ vlque  in  exium  exaltata] 
Uua  reputatione  [ vlque  in  infernum  demergeris] 
iudido  diuino  : quia  frangit  Deus  omnem  fi:pcr- 
bum.licut  dkic  exaltat, 

humiliabitur.  Sic  enim  ccddit  lucifer  qiri  mane 
oriebatur //d.  m.  Sic  dc  niedio  lapidum  ignito- 
rum,(ie  monte  Dei  cccidic  rex  Tyri : co  quod  po- 
fiiit  cor  fmim  ficut  cor  Dei 

C)iii  vos  audit  ] quod  in  ^ciali  dixit,  vncuc:- 
faittci  adaptans  concludit  : Bc  dl  ac  fi  dicat.  In 
illarum  ciuitatuni  peccato  non  dl  fimiieqaia  me 
coucempfciuiu,uuu  Dftdpu!c»:&  id^  vipaiiu- 
tclligatur  peccatum  quantum  ad  vetitatis  con- 
temptum , fubiunait[qui  vos-andit]  hoc  cft , au- 
diens in  cordis  hoijfitio  liilcipii  [ me  audit  ] ideo 
didt  Apajhlm.  1 . TTuJf.i.AccdyiAh  verbummon 
fkm  verbum  hominum  5 led(licuc  vere  erat  Her- 
bum  Dei.Et  nuiotis  reuncutixS:  meriti  eft.bme 
fufeipere  nuntium  quam  Dominum.  Mutih.  ij. 
(^od  vni  exminimis  meis  fcciftis  . mihi  fccilhs 
[iV  qui  vos^rnti  lue  rpernic  J Ezjieh.}.  Doir.iu 
ll'ral‘1  nolunt  audire  ce  : quia  nolunt  audire  mc. 
Ideo  confidenter  didt  Ape^flw  1.  Certrtb.i^.  An 
experimemum  quxritiscius , quiiu.me  loqutcot 
Chriftus  ? Sic  enim  Chriftus  in  Aiis  auditur ia 
Alis  conccmnirur:^a.;  j.  Vx  qui  rpeinismoime  8c 
ipfc  fperneris  ? Ec  If/fra-  Cum  fatigatus  dcAcrii 
contemnere , contemnetis.  Attendendum  amem 
cft  , quod  Chriftus  Hect  ii duitatibus  quibus  ma- 
ledixit,txpe  corporali  horpitio  At  rcccptiis:tamm 
quia  non  Alit  cccepnis  per  fidem  in  coidis  hofpi- 
cio , maledixit.  £r  ideo  omnia  qux  induda  fune, 
} dc  fpiiituali  cetxptionc  fum  intcUigcnda  , Acue 
^ etiam  expoAta  Amt. 

I Qui  mc  fpernit  ] Deum  in  homine  latenKm. 
! /04M.  i.In  piupria  venit,  & lui  cum  non  rcccpe- 
' runt.  £mc.  z Spreuit  autem  ilium  Herodes  cum 
I excediu  Aio,Bc  illuAc  indutum  veftcalba.  lob  30. 

I Nunc  in  ftultururn  canticum  conuer  Ais  Aitn  , Sc 
fadus  fum  illis  in  prouctbium  ( f^iernit  eura]Pa- 
trem  [qui  rac  mifit  ] quia  ego  & Patet  vnum  fu- 
mas./««/r.i4.Ego  in  Patte,&  Pater  in  me  cft.  Ideo 
enim  comemnitur  in  co  Pater  : quia  Pater  Bc  in 
voce  1 r.  S;  Lh-.\.Sc  9.  tcftimoniu  per- 

hibuit Filio:&  in  opere  tcftificatuscft./o.5. Opera 
qu.T  ego  facio  in  nomine  Patiis  raei,ipra  Amr  qux 
tcftimoniu  pcriiibd  de  me  Pf.  1 1 S.Miubilia  tefti- 
monia  cuaDomiae:idco  A:t  utaia  dl  ca  anima  mea. 

^eueiA 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X.  15' 


ReuerH  fune  autem  Tcptuagintaduo 
cum  gaudio,  dicentes : Domine, etiam 
dzmonia  fubiiciuncur  nobis  in  nomi- 


Hic  incipit  agere  de  reueriionc  Difcipulorum, 
&;  inltnidtionccofundem  fupet  profedu  legatio- 
nis: de  ideo  duo  tanguntui  : Legatorum  reuerfo- 
ruro  narracio>&  fecundum  narrata  corun4cm  in- 
ftrudio.  In  prinu  harum  adhuc  duo  tanguntur: 
rcueriio , & profc£hi$  relatio.  Keaerito  cuigliuc 
cum  dicicur[Keuet(i  fuot autem  rcptuagiiuaduoj 
Mali  enim  nunti)  iignuni  eit  non  reuetti  ad  mit- 
tentem, apodaiiK  enim  iignum  e(l : iiccoruus  re- 
quieuir  in  cadauerc , & non  cll  reuerfus  ad  arcam 
CcN^^S-Coruus  niger, vorax  cadaueris : hgniiicat 
nuntium  pro  qualia  carnali  anaricia  a fideli  le- 
gatiorie  apoAataotem  : qui  Aacim  oblato  concu- 
pifcibili  oculorum  vel  carnis,  non  ciiiai  nuntiare 
xnirtenti,  tequiefeit  ineoquodinuemt.  S»- 
fhtn.i'.  Vox  cantantis  in  fcndlra,  cocuns  in  fu- 
perliminari.  lAi  autem  non  iic.  Sicut  enim  Apo- 
Aoli , ita  & illi  reuerfi  funt,-  referentes  profeCius 
fuos  ad  Chriftiim.7«i.  1 i.Tcmpus  cft  vt  reuertac 
ad  eum  qui  me  mifit.  Vos  autem  benedicite 
Deum,&  enarrate  omnia  mirabilia  eius.  £re/i.i. 
Ad  locum  vnde  oiiuntm  flumina  reuertumur,  vi 
iterum  fluant.  Sic  enim  conctnu6  icuettendum  cA 
ad  Dominum  a quocumque  officio  nobis  iniun- 
fto:quia  aliter deticicc  in  nobis  & fpicitus.dr  fen- 
fus,&  omnis  vigor. Sicutetiam  rpiricus&  fenfus 
ad  er»  reuertuntur,  vt  ibi  vigorentur.  Omnis  il- 
luminatio k Deo  exiens  in  nos , ita  manat  vt  nos 
apprehenfos  reducat  ad  Patrem.  Sic  Filius  ad  Pa- 
trem reuercitur.  Sic  legati  ad  Chriflum  teueram- 
cur.  /04W.1  f.  Exiui  ^ Patre , 6e  veni  in  mundum: 
iterum  relinquo  mundum  , & vado  ad  Patrem. 
Supra  etiam  quzdain  de  hese  fune  notata.  Mali 
enim  mmti)  fignum  cA.non  audere  redite  ad  cum 
qui  mifit  eum  [cum  gaudio]  duplici  gauJiodcili- 
cee , elationis  cuiufdam  de  (ignoruna  operatione; 
quod  corda  eorum  tetigit , quia  adhuc  carnales 
erant.  RtnuutAu t4oli  altum  faperc:red  time.  Vel 
cum  gaudio  de  virture  fpitiiuali  oAcnfa  in  fignis 
fidei.  Pbtlipp.^.  Gaudete  in  Domino  femper : ite- 
tumdicD  gaudeter  modcllia  vcAta  nota  fit  om- 
nibus hominibus. 

Dicentes  ] Ecce  relatio  de  profciAu  legationis. 
In  relatione  autem  ifta  tria  dicuntur  : profeflio 
maieflatis  quam  in  virtute  lignorum  pcc  experi- 
mentum didicerunt , tclatio  profectus  potiUimi 
quem  virtute  Domini  fcccmiic , & quod  hmic 
profectum  nomini  Domini  & non  fibi  attabuc- 
tuni.De  ptimo  dicuni[Doininejcuius  dominium 
iam  cognoAiinus  pet  eflcilum  , quod  omnia  tibi 
fubiiciuntur.  PhiUp.i.  in  nomine  Domini  omne 
genu  fledatur  czleAimn,  lerrcfltium,  S^nferno 
rum.  t .Ctrinih.t  5.  Plitln-i.  Omnia fubiciriAi  fub 
pedibus  eius  [etiam  dsrmonia]  qux  fune  auiAurcs 
malitiz  tibi  comrari* : & quorum  fortitudo  om- 
nia alia  vincit. Non  cft  potcAas  fupet  ter- 
ram,quz  poffitei  compatart.qui  fadluseft  vt  nul- 
lum timeret.  In  (hemone  enim  notatur  excellens 
pofle , & excellens  oolfc , 9i  excellens  ad  nocen- 
dum malitia.  Et  iam  habitum  cA  de  excellenti 
polle.Dxmon  autem  in  gncco  (bnat  fcicntem,vel 
intellcAum : & in  hoc  notatur  excellens  noflL 
1 V^lb«rtiMagnitin£u4rt^>l)UMC. 


, i Csrmrfr.t.NoncircumucniamuraSatana : non 
' enim  ignoramus  cogitationes  cius.  (%/»//.).  Ser- 
; pens  erat  callidior  cun£lis  animantibus  lertx.  Dc 
maMtia.//4fi«^.i  Expandit  fagenam  fuam,S:fem- 
per  intetflccte  Gentes  non  parcctZ/rf.to.Ad  con- 
tetedum  ciit  cor  eius.  & ad  mterueeione  gentium 
non  puucacMin.  De  omnibus  his  tribus  dicitur  It- 
mul  If^xO.  Di^lt  «nim  : in  forritudine  manus 
mex  ego  fcci  : in  l^iencia  mea  ego  intellexi : & 
abftuli  terminos  populorum.  Quod  enim  in  for- 
titudine fcfecillciacbi  ifupctbia  eA  dcpotcftaie. 
Qiiod  in  fapienuaflia  (c  iadlac  intcllcxillc , iac>ac 
aAuciara.- C^ud  terminos  fe  populorum  ia^ac 
abAulifTe , i^ai  qiH>d  noh  polult  finem  malici.x 
[fubudunnir  nobis  ] Prxualec  enim  pnceftas  tua 
poteftatt,^:  fapientia  aftutx  calliditati, dc  bonitas 
tua  prxualcc  malitix:dc  ita  tibi  nihil  rcnAere  po- 
ccA.  Efliftr  1 Domine  Deus  rex  umniporcDS.in 
ditione  tuacumAa  fuut  |x>fi{a;dcnon  cAqui  pof- 
fte  reflAerc  voluntati  cux.  Et  idco[  fubiiduiitur 
nobis  ] quiatibi  icllAete  non  poliunt.  Qui  enim 
fubitdtur  tibi  fubiicicur  & nobis , qui  tuam  ha- 
bemus viccurem.//«.{0.  Ecce  Dominus  Deus  au- 
xiliator meus  : quis  cft  qui  condemnet  me  ? Ecce 
omnfis  quafi  veftimentum  conterentur : tinea  co- 
medet eos.Si  hxc  ergo  fubiiciuntuc : omnis  effe- 
dus  poccA.uis  & allutix  & malitix  conimfubii- 
cieuir.  Sic  enim  fedet  ^ dexttis , donec  ponat  ini- 
micos fuos  Aabellum  pedum  fiiorum  [ in  nomine 
tuojhoc  eA,  vbicunque  in  nubis  cA  noiamcii  bo- 
nitatis (ux  Sc  diuinitatis , vt  tua  llt  gloria , non 
noAra./yi/M.ii  ;.Non  nobis  Domine, non  nobis: 

nomini  tuo  da  gloriam,  t Cmnih.^.Vt  fubli- 
miias  non  fit  ex  nobis.fcd  ex  virtute  Dei.  Sic  igi- 
tur verum  cA  quod  dicitur.  i.CennthAO.  Atm4 
milicix  noftrx  non  funt  carnalia : fcd  potentia 
Deo  ad  dcAru^Uoncm  munitionum,  confilia  de- 
ftiucntcs  . Si  omnem  aliitudincm  extollentem  fe 
aduerfus  fdentiam  Dd,  & in  capiiuitatem  tedi- 
gentes  omnem  iniclledium  in  obrcquiiim  Chiifti. 

£t  aic  illis : Videbam  Satanam  ficuc 
fulgur  dc  exio  cadentem. 

Ecce  redeuntium  fecundum  relationem  faflara 
eruditio  : hxc  autem  eruditio  diuiditur  in  paties 
tres  , in  quarum  prima  dat  eruditionem  cautelx 
contra  fubotrain  dc  poicftatc  elationem  : in  fe- 
cunda dc  bonis  faiAis  agit  gratiarum  asionem: 
iivienia  magna  laude  extollit  bonorum  a Deo 
perceptoium  virrutcin.  In  harum  prima  itia  facit: 
primo  enim  omnis  potcllatis  collatx  Difcipulis 
oftendii  originem,  ne  gloricmur : fecundo  often- 
dit  in  pote Aacc  peteepta  non  cfTe  gaudendum , ne 
inflentur : tetrio  oAendit  in  quo  fecundum  veram 
confeiemiam  eft  gaudendum  , vt  ad  omne  inter- 
luim  bonum  xdificentur.  In  ptimo  horum  adhuc 
duo  funt  paragraphi , in  quorum  primo  cafus  fa- 
ranx  propter  elationem  fc  notat  elfecum  Patre 
approbatorem  & caufam  eflicientem  propri* 
malum  mecitiim  : in  fecundo  potcAacis  acceptz 
fe  notat  audorem. 

De  primo  dicit  [Videbam]  Et  tangit  quinque: 
cafusapptobacionem,caufam,modum,4S:  a quo,dc 
in  quid  cecidit.  Apptobatio  cafus  tangitur  cum 
dicitur  [Videbam]  Vifusenim  fllij  approb.itio  eA 
iudici) Patris , qui  tamen  fecum  iudicar.  Videns 
enim  iniquitatem  illius  Pater  iudicauit  c(Tc  cafu-  * 
6 X ■ sum; 


i6  D.  Alberti  Maeni , Ord.  Pri^d. 


ritm : quod  fcaim  & fiecii»&:  iudicauic  Filius.  ^ 
//4i'«.i.Muivii  fum  oculi  toii  ne  videas  malum, 
lerpicete  ad  iniquitatem  non  potais.  Hocdl 
iliccrc : Mundi  fiint  oculi  tui , ne  ;^probando  vi> 
deas  u)alum,&  ideo  dciicis  omnem  qui  male  ope- 
ratur : tx.  tefpiceie  beneplaciti  oculo{qui  benepU* 
citum  vifum  fxpe  ad  id  quod  placet  veducit } non 
potetis  ad  iniquitatem  : led  potius  vifu  amerfo 
coTvkmnas  (latim  vt  orta  dl  iniquitas.  Ecideo 
vifus  eft  Domini  rupee  cafura  iniquitat is.quia  ille 
ptaceriniqiiitas  autc  videtur  auerfo  vilu.lo  verbo 
autem  [V idebam]  notantur  tria  : ^tetnitas  Fili): 
pr.rf«atia.&  approbatio  cafus  ^.tcrniias  quidem 
de  pizfcntta  notantur  in  coufigntficato : quia  e(l 
przteritt  imperfedli  verbum  : ic  in  prztcrito  qui- 
dem notatur  ztetniias  : in  imperfe^o  autem 
quod  incliidir  pr.efcns  minc  . notatur  prclcntia. 
V nde  feofiis  c(l:anie  hoc  fui,&  przfens  tunc  ade- 
ram. In  CguiHcato  amem  verbi  notatur  cafus  ap> 
probatio »8e bcncplaciuim.  Deprimo  PnHrrb.S. 
Ab  xterno  ordinata  fum , primogenita  .ime  om- 
nem creaturam,  24.  Ordinata  enim  cllordi* 
ne  gcneracionts  verbi, (per  quod  fadla  funt  omnia) 
ad  creacurz  productionem  » quz  faftaeftpcr  vet» 
bum : dcuc  e(t  ordo  caufz  ad  caufinun.  De  prz- 
fentia  fui  ad  carum  dicitur  iL-idem  Prtutti>.9. 
Otiando  przparabat  c.Tlos,adcrjm.  De  approba- 
tionis beneplacito  1 tindim.  Cum  eo  componens 
omnia.Omniaenimfomporiiit>&  nihil  inordina- 
tum reliquit:  quando  etiam  fupetbiamczli  prx- 
cipttauit  &in  bonum otdjnauit[Satanam]qui  ad- 
uerfarius  iiUerprctatur. 

£t  tn  hoc  notat  caufam  carus:qufa  Deo  aduer- 
faharur.  /pi.ia.  Similis  ero  AltilTimo.  Zaeh.^. 
Saian  ft.ihar  a dextris  eius,  vt  aduecnuctut  ei.  Ab 
initioenim  fe  de  poteftate  fibi  tradita  erexit , & 
aduerftii  Deo  capit,  tc  ideo /ercm.f  1.  dicitur 
mons  peftifcr  qui  corrumpit  Gentes : quia  ab  ini- 
tio fc  clctiauit , & Gemes. cofrumpete  nitebatur, 
vt  Deo  contraria  femirr nt.  /#4«. 8.  lllc  craf  homi- 
cida ab  initio. & in  veritate  non  ftetit,qui.i  men- 
dax eft.Sc  Patci  cius.Ifrc  igittir  fiij»crbiac3ura  cA 
cafus.A.irf/w.tf.Non  veniat  mihi  pes  fupctbix,3c 
manus  pccr.uotis  non  moueat  mc : ibi  ceciderunt 
qui  opetanriii  iiuquitaccin. 

-Skur  fulgur]  I^cceinodiiscadendi,^  notantut 
tria : vclocicas^xpu!iio,&  forma  luminis.Vcloci- 
ras : quia  velociter  caditific  idcukdMtolbtin)  ela- 
tione concepta  cecidit.  //isi.M.Qiiomodo  cccidi- 
Ai  lucifcfi  qui  mane  oricbansKoi  riiiAi  in  terram. 
Q.  il.  Dim»'adhuc  inane  oriibatis,cccidilli./^.».)S. 
Dum  adhuc  ordirer , fuccidir  mc.  Expulliotquia 
fulgur  cum  impetu  «.vdir  violentia  cuntrarix  na* 
tur.x  (qux  inlqpo  domiiuujr ) cxpulfum.  Pf.$. 
Secundum  nndiicudiucm  impictatiim  eorum  ex- 
pelle cos  : quoniam  irriiaiicnmc  te  Domine. 
Jj4  64.  Iniquiutcs  nolhx  qtiaA  vernus  abAiik- 
tunc  nos.  Fulgat  enim  expellitm  frigore  & hu- 
^ tnorc  loci  & nubis  cx  qua  cadit, cum  imjictu  ven- 
Ac  contrario  indicio  Dei,  & optimis  volun- 
tatibus fanAoium  Angelorum , & conatibus  ad 
confomiitatcm  tuAiti.T&  voluma(isdiuinz,ex- 
pulfus  cA  Diabolus.  Et  hoc  Petius  vocat  ludemes 
detrahentes  Sacanara.  i.fe/r.i.  .Si  Deus  Angelis 
peccantibus  non  pepcrcit/cd  rudentibus  inferni 
derradios  in  cartatum  tradidit  cruciandos.Lumen 
autem  micans  nocarut  in  lioc  » quod  iplcndoicm 
* paiMfaiitimcaikatDtmaaiiht , (kuc  nec  fulgura. ; 


Eihocfplcndorc  aliquando  vtitor  ad  deceptio- 
nem. x.Corinth.x.  Ip‘c  Sitanas.rranifigmjt  Ic  in 
Angelum  lucis.  Hoc  autem  fplendcrc  in  malum 
(Geut  duimus)abu(uut : & propter  hunclucifct 
JjdfH-  nomiiuiur  [de  cxlo  ] Tccc  vnde cecidit, 
quia  de  cxlo, hoc  cA,dc  decore  luroino  cxtcAr.  Ee 
idco  £x.ecl;.rS.dicitur:Signaa)li:m  tlimliTudinis, 
pictms  fapiaitia , & pcifcAus  decore , in  deliciis 
paradifi  Dei  fuiAi*.  omnis  Iapis  prctioAis  nperU 
menepm  tuum.  Quo  enim  Gmihtudo  Dei  pro- 
fundius fuit  ineo  imprefla  prxcxtcfis.co  magis 
Agrraculum  Amilitudinisdiccbauirtplemis  fapien- 
tia  in  intrllc^lutpeifcAus  decute  in  fplendorc  na- 
nualium  virtntum.  Ita  quod  omni  Inpideprerio- 
fo.  hoceA,  aliorum  Angelorum  decore  viefebatur 
oroKus.  Ab  hoc  ergo  cecidit  in  tenebras,  Sc  lucis 
fux  globos  amiGt : quia  quamuis  ciiam  aliquid 
decoris  retinuit  naturalis  , tamen  hoc  in  malum 
conuerrict&ideo/a^  ). dicitur  tencbroAis  turba 
odUdens  noOcm  peccati.  NoAem  ilamtcne- 
rofus  turbo  pufliJcat  , & non  illuArciui  Iu- 
mine. 

Cadentem'  Ecce  cafus, fic  In  quid  cecidif.  Ce- 
cidit ennTt,qiii  non  amplius  Actir../f^#r.t  i.Proie- 
eA  diaco  ille  magnus,  &:  Angeli  cius  ; 6c 
iKm  eA  inueiuus  loais  eorum  amplius  in  cxlo. 
£^c/i.a8.Decxlointerramptoiecite 
infonum  detraheris  in  profundum  Uci.  In  quid 
.«utem  cecidit , notatur  in  couAgiuAcato  partici- 
pi),qiiod  formatur  a pixieiiro  impccfeAo  eA 
prxfcDtis 5rj>rxtcntiinipctfc<Ai  tem|X>ris. Emu- 
tat quod  cauis  eius  quoad  tciniiiium  (mpercA 
impeifrftus  : quia  femper  cadit , Se  cadet  vIque  in 
finem. /V^/m.^S  IiiAxusrum  in  Imio  pu^undi : 2c 
non  eA  AibAotitia.  Fliht6.  Ante  qnem  cadere 
c<tpiAi,non  poteris  ei  icAAeic,  IcJ  ca*.'e$  inconf- 
peCiucius.  1 luius  amem  di^i  fenlus  eli[  Videbam 
Satinam  cadeimm]&;  qui  primo  in  c.vlo  in  conT- 
pcdlu  meo  Airc  non  valens  ccci.fit , iiuit  eA  mi- 
rum G ctiamintertaincoiirpeciu  meofle  meorum 
cadit.  Sed  tamen  cauete  : quia  eUiio  q-ix  eum 
dciectc  .etiam  vosdeiicerct  j G dciuucedivubis 
potcAatc,f  i[iabia  vos  per  t-onleiifimi  iu.iatet. 

Eccc.tlctii  vobiNpotcP.atcni  calc.in- 
di  liipcr  ferpeme^r^  Icoipion^s.Sc  li>- 
per  omnem  virtticcm  inimici  ? nihil 
voV)is  noccMc-Vcrtmitamcn  in  lioc  no- 
lite igaudcic  i]tr.i  Ipiritm  vobis  fuliii- 
ciumnr.  Gaudete  autem  quod  nomina 
vcAra  Icripca  lunc  in  carlis. 

Sic  continua.  NoncA  minmi  G dxmonia  vo- 
bis Gibiiciumur : quia  ego  prirUns  Ihm  pr.-eopi- 
lator  Satante.  Eccepo|cftatcm:A:ide«  in  confpe- 
du  vcAro  Ibtenonpotclh  Cadent  j 

latere  tuoinillc:dc  decun  nitiiiaa  dexiiis  tuis. Di- 
cit amctnptinctpalitet  quatuor  : coummnkacam 
Dikipulis  poccllatcm , & dctcnr.ijut  inrpccic  fu- 
per  quid  haucpotc-Aaccin  acceperim,  A',  teriioex 
iliis  infert  in  geoerefuper  omnem  inmuaitn  eos 
poieAatcm  scccptde  > quarto  autem  quoad  quid 
potcAacem  acceperint  cxplanar.  Dc  ptimo  dicit 
t;ia:co]lationem,col!atam  p>(>reAaccm,  & modum 
vtendi  potcAate  collata.  Collatio  nota<ur  in  hoc 
quod  dicit  [Ecce  dedi  .quiiLtiihil  boni  habetis  nifi 
a me  , fc  a Patte  & Spiritu  fant^o  datum  vobis. 

l.C«r.4. 


■ inEuang.I 

i.Or^.Qm<l  habes  qood  non  acctpifti  i Si  aurem 
awepifti.  quid  gloriaris  quafi  oonacceperi]?£^i(?. 
4.  Dedit  dona  hominibus.  Ejlhtr  x . Largitus  e(l 
munera  iuxta  magr)i(icentram  principalem.  Iniec 
csrteta  aurem  dona  potcdas  fiipcr  fupetiorem  na- 
turam non  haberur  ab  inferiori,  niii  dacaa  Deo: 
& ideo  potcdas  figna  faciendi , Sc  Dsmonesex- 
llcndi , non  nid  i Deo  haberi  poted.  Som.  1 
on  edpotedas  nid  a Deo. 

Poredarem  ] poiedas  cd  potentia  dans  oidine 
iuris  & rationis.  Sic  enim  edpotedas  Difcipulo- 
Tum  de  minidrorum  Eccledx.  £i  Ideo  abuti  cob- 
tinget  hac  potedatcifi  non  ordine  iuris  Sc  iccun- 
dum  rationem  quis  vtatur , deue  vd  funcDifcipu- 
li- 1.  Ctrinth.  9.  Vc  non  abutar  potedate  mea  in 
Euangelio,  t.  Ctrimh.  1 ).  Secundum  potedatem 
neam  quam  dedit  mihi  Dominus  in  rdidcano- 
cem,  & non  in  dedtu^ionciTi  vedram.  Et  in  hoc 
«lifFcrt  potedas  a potentia.  Et  hcc  ed  caufa  quod 
|K>cedas  nunquam  td  pafllua  : potentia  autem 
^uzdatn  ed  paiOua , & quxdam  adiua.  Hzc  ed 
etiam  caufa  quod  pocdlas  quanrumcunque  dt 
magna , non  timetur  ab  eo  qui  non  agit.  R»*n.  1 3 • 
Vis  non  tirhere  potedatem:lMnuin  hc,&c  habebis 
laudem  ex  illa.  Vnde  quod  quidam  fuccedores 
Apodolorum  & vicaci)  Chridi  conterunt  pote- 
date dia  bonos,  pro  certo  non  habent  a concciTa 
dbi  potedate , dd  potias  i Diaboli  fucoie  & indi- 
gnatione. 

M(^im  autem  vtendi  potedate  contra  ma- 
lum dicii[calcaitdi  ]&  in  huc  duo  notantur.  Qui 
enim  calcat , dne  quidem  corporis  tangit,  ic  toto 
corpore  premit,  & toto  pondere.  Ita  Difcipuli 
Chridi , fioe , hoc  ed , incentione  quz  prxdituic 
operi  dnem , Satanam  tangunt  : fed  toca  operis 
virtute  premunt  ,&  ideo  conterunt.  Gtfuf.j.  Ipia 
conteret  caput  timro  : & tu  iaddiabecis  calcaneo 
eius.AfaUc.^  Calcabitis  impios  cum  fuerint  ve- 
Itit  ciuisfubpedibusvedcis./ifdie.j.Concuicaani- 
ma  mea  tobudos.  Rim.  1 6.  Dontinus  conculcabit 
Satanam  fub  pedibus  vediis  velociter.  Nidenim 
toco  pondere  pteraacut  coctuofus  elabitut  fecpens: 
ic  ideo  calce  premendus  ed./M<6.f.Volucbacur  an- 
te pedes  eius:&  iaccbac  exanimis  dc  miferabilis. 

Super  (^pences  6c  diper  fcorpiones  ] tangit 
dnas  in  iMcie  virtutes  inimici  Sacanz.  Serpens 
autem  alerpendodidlus  , principio  fui  corporis, 
hocedjore  nocet , & dc  fe  totum  intrahit  paula- 
tim  ferpendo.  Scorpio  autem  pcincipio  vulcusd: 
ore  blanditur  , & cauda  indgit  aculeum,  in  cum 
qui  innititur  diper  ipfum.  Et  ita  facit  Diabolus; 
inapertis  enim  rentaiionibus  malorum  datiru 
dentes  dgic , & venena  diffundit , donec  fe  totum 
intrahat  in  petfe^fam  hominis  podclEoncm  : in 
occultis  autem  tentationibus  inddiandoctreum- 
volat,&  fuadendo  blanditur , & promittendo  de- 
dpic,donec  hominem  dbi  inniti  fentit : & tunc  in 
dne  pungit , & venena  deceptionis  infundit.  De 
primo  dicit  Pptim.  90.  Super  adpidein  & badlif-  j 
cum  ambulabis,  &conculcabis  leonem  &draco-  . 
Qcm.  Quz  fiim  diuerdcaces  dgnidcatz  in  mordi ' 
ierpentis.Dc  fecundo  Ez^^kx.Subuerfores  & ia- 1 
ctMuli  dmt  recum  ,&  cum  feorpionibus  habitas.  > 
Ad  litcram  tamen  ida  completa  funtinquibud- 
dam  fandfis  : vnde  ^*rc,  vliim.  Serpentes  tol- , 
lent.  I 

Et  (uper  omnem  virtutem  inimici]  inimicus 
hic  dicitur  Diabolus , qui  femperad  Oeura  & ad  , 
9-Alb«rti  AUgm^n  Efutng.D  Luc. 


.Luc.  Cap.  X.  17 

\ hominem  agit  inilhicicias.  i ).  Inimicus 

homo  hoc^ti.  Virtus  eius  did|U  Ofime  illud» 
per  quod  poteft  confummare  matiiiam  fuaio  in 
nocendo  , inquatuum  conceditur  dbi  potcfhts 
4 Deo ; deue  funt  verwnofa  animalia,  pet  que  Ic- 
dic  aliquando  corpora.  Sicut  ptzcipience  Domino 
Nutu,  11.  Imtntlic  ieoitos  ferpentesincaftiafi- 
liorumli^lthoce», calidum  valdevenenum 
habentes.  Aliquandoid^  generibus  tentactonum 
accipit  hanc  vtRucan.Y«^  4o.Victus  eiuskiloia- 
bis  eius  : & fotrititdo  eius  in  vn^ilico  ventris 
eiiis.Ec  in  quocunque  fununuro  fuc  maJutae  con  • 
Aituic  DlaMus , in  hoc  potedatem  Chciihis  de> 
dic  diis.  Ecinhoc  vetidcauic  quod  in  1.  Chhm. 
hmn.^  .dicittln  hoc  apparuit  Filius  Oci.  vt  dillbl- 
uat  opera  Diaboli.  Sic  etiam  incxauit  in  domum 
fortis  & ailigauiceuro  , & omnia  vafa  nocumen- 
torum eius  didribuic,  in  quibus  confidebat  Aiatt, 
iz.  ^ Luc.  1 1.  Sic  ergo  dedit  Difcipulispotcda» 
tem  diper  omnem  virtutem  mimici.  Dra/.  3). 
Eiicict  a facie  tua  inimicum  tuum  : dicecque, con- 
terere. 

Ec  nihil  vobis  nocebit  ] ecce  in  quantum  Dif- 
cipulorum  potcdas  ed  fupra  virtutem  inimici: 
quia  vfque  ad  hoc, quod  nihil  cis  noceacquin  po- 
tius quod  exercendz  eorum  virtuti  pconciat.  1, 
Ctrsmh.  10.  Fidelis  Deus  , qui  non  paciecuc  vos 
tencati  fupra  id  quod  poiellis  : fed  faciet  etiam 
cum  tencatione  prouencum , vc  podicis  fudinerc. 
Boum  Btrnurduj.  lucundum  plane  iudicium: 
vt  ille  iniquus  omnium  humilium  malleator , fa- 
bricet eis  inuitus  coronas  perpetuas , dum  omnes 
teiuat,&  ab  omnibus  fuperatur.  Ifu.t  1.  Super  fo- 
ramina aipidis  & in  caueina  reguli , qui  abla^a- 
tus  fiicric, manum  dum  mittet.  Non  nocebunt, & 
non  oeddene  in  vniucrfo  monte  fando  meo, quia 
repleta  ed  tetra  fcienria  Domini.  Mons  Domini 
ed  exceifum  fanditaiis  minidrorum  Eccledz  & 
Diicipulotum  Chtidi.Hi  funt  perfedi,iacxludum 
abiadari,  qui  deut  dicitur Intermiferunt 
inchoationis  Chridianz  viiz  Icrmones  , & ad 
peifedionem  eius  iam  fe  tvanduleruni.  Illi  funt 
enim  ,qui  repleti  funefeienda  & virtutibus  diui- 
nis:  & ideo  victus  inimici  nihil  eis  nocere  pote* 
lir.  Incipientes  autem  paiuuii  dinc  > & indigent 
ladc.  /ft.  x8.  Qiicm  docebit  fcieniiam , & quem 
imelligere  faciet  audttum?abladatos  a ladc,amil- 
fosab  vberibus-  Htbr.  3.  Fadt  edis  quibus  lade 
opus  dt , & nonfolido  cibo.  Perfedorum  autem 
cd  ibbdus  cibus  eorum  qui  per  confuetudinem 
exerdcaios  habent  fendisad  difctctlonem  boni 
Sc  mali. 

Verumtamen  in  hoc  nolite  gaudere  ] ecce  em  • 
ditio  cautclz  contra  poieilacls  deledacionem; 
quia  gaudere  de  potedate  vanum  cd  : eoipfb 

virtus  inimici  przuaicre  incipit  contra  gauden- 
tem. Arrm.p.Hzc  dicit  Dominus:  nongloiicrur 
Tapiensin  fapientiadia:  & non  glorieturdiues  in 
diuiciis  diis:Sc  non  glorietur  fortis  in  fottitudiM 
rua:(cd  in  hoc  glorictuivqui  gloriatur,  fdre  & neit^ 
feme.  In  potedate  ergo  non  ed  gaudendum : 
hoc  ed  quod  dicit  [ quia  fpiritus  maligni  fubii- 
ciuntur  vobis  ] ad  recedendum  ab  obTcdis  a^l  vc- 
dmm  imperium:quia  hoc  etiam  malis  aliquando 
conceditur.  Multi  dicent  mihiinilla. 

dic : Domine  Domine,  nonne  in  nomine  tuo  pro* 
phetauimusA'  in  nomine  ruo  dzmonia  eiccimus, 

& innomine  tuo  virtutes  mulcas  fccimus?3t  ego 
b 3 iurabo 


i8  D.  Alberci  Magni,  Ord.Praed. 


iucabdillu;<{u>a  nunquam  noni  vo&Hoc  enim  eft 
iouocacioni»!  nominis  diuini  > & non  veftmm. 
£xjub.  Non  piopcec  vos  ego  faciam  Hli),  no> 
tom  Hc  vobis  : fcd  piopter  nonten  meum.  Nolite 
prgo  gaudete  ii}  eo  quod  velUum  non  cft  meti 
tum:quia  hoc  eft  vanum. 

Gaudete  autem  quod  nomina  vellta  fetipta 
fune  ] in  Ubto  vicz[in  codis]  ecce  in  quo  gauden* 
dum  elL  Uicii  autem  duo : quod  fcilicet  gauden- 
dum in  quo  gaudendum.  Qwd  gaudendum 
dicit  [ gaudete  autem]  i^.ft.Lxiicia  fempitetua 
fuper  capiu  cocum  , gaudium  & lartitiam  ubci- 
Dcbuntdugiei  doloc,0e  gemi(u$.//<r.d6.  Letamini 
cum  letufaJem : Sc  exaltate  in  ea  omnes, qui  dili- 
gitis eam.  Gandium  enim  illud  ell  diffufiu  animi 
in  conceptione  fummi  & ztcroi  boni,quu  fluen- 
dum ell  in  cclo[quod  nomina]  ecce  de  quo,  & in 
quo  eA  gaudendum.  £t  tangit  quid  de  nobis  no- 
tum cA,Sc  qualiter  conRrmacuni  per  iliipcum,  & 
In  quo  faiptum  ,&  vbt  repolitum.  Primum  tan 
git  cum  dicit  [ nomina  vellra  ] per  quz  notitiam 
nobis  fecimus.  Hxc  autem  nomina  lunt , quibus 
fecunda  generatione  quz  ex  Deo  eft  noniina- 
■ niur.t.  CVo/«»./«4;r.  Videre  qualem  charitatem 

dedit  nobis  Deus  , vc  61i)  Dei  nominemur  & fi- 
mus. In  his  diuinis  nominibus  noti  fumus  in  cz- 

* lis.  £xoii.  ) ).  InucniAi  enim  gratiam  coram  me, 
& te  ipfumnoui  exnomine.Hinc  efi  qaod 

* 17.  Pcocetes  fynagt^z  ex  nomiiK  vocabantur. 

HinceA  etiam  ,quod  quibufdam  magnorum  me- 
zicoru  & fingularium  priuilegiotum  a Deo  nomi- 
na funt  mutaia.6'rffry.i7.  & Secundum 

enim  quod  adUbus  diuinis  in  czlo  fe  notos  fa- 
ciunt,fic  oominantur:&  di)  & deorum  fili)  vocan- 
tur vt  dicit  Ditnyf.Pf.Si.Eff3  djxi;Di| cAis  ,dc  fi- 
li) excdfi  omnes. 

Scripta  fiint  ] aliquando  per  przfemem  iuAi- 
tiam  : & hzc  feripeura  delebilis  cA.^^vr.).  Tene 
quod  habes  : ne  alms  accipiat  coronam  tuam. 
Pftl.CB.  Dcleantiu  dc  libro  viucmium,  & cum 
iuAis  non  feribantur.  Aliquando  autem  (cribun- 
turper  przdcAinaum  ad  gloriam  iuAitiain  , & 
non  dclcntur.^^pvf.j.Qui  vicerit,  veAictur  vcAi- 
mentis  albis : & non  ddebo  nomen  eius  de  libro 
vitz:&  c«ificcboc  nomen  cius  coram  Parre  meo, 
& coram  Angelis  cius.  Hzc  autem  feripeura  non 
cAnifi  immobilitas  recedendi  a lumine  itoiiciz 
diuinz. 

}m  j.d.  In  libro  viizjtangit  in  quo  fetipta  funt  nomi- 
)i.  4.  ^ na,hoc  eA,in  libro  virz.Libcr  autem  dicitur, quia 
4’  I-  & immobiliter  coniinec  & clare  reprzfcncatnomi- 
naSantAorum.  Vitzaucamvocatut,  quia&vi- 
uunc  qui  ineo  feripei  fimr.  Ecipfclibet  ,quieA 
notitia  Dei  pcipetuz  vicz,  eA  radix  immortalica- 
ris.  £t  quia  immobiliter  continet  &clarcteprz- 
ientac , ideo  vocatur  libet  monumenti.  Maluf.  j. 
Scriptus  cA  libet  monumenti  coram  eo  timenti- 
bus Dorainum,&  cogitantibus  nomen  eius.  Quia 
aurem  vitam  infiuitzternam  , ideo  dicitur  h^r 
<itz.  Eccli.i^.  Hatc  omnia  liber  vitz,&reAa- 
menrum  AltiAimi,  & agnitio  veritatis.  Sic  ergo 
vocatur  notitia  Dei  liber  vitz.  Hzc  autem  noti- 
liaquia  zternacA,  dicitur  aliquando  przdeAina- 
cio.  Et  fic  notitia  przdeAinacionis  dicitur  ali- 
quando liber  vitz.  yipoe.  IO.  Alius  libet  apertat 

• cA,qui  cA  vitz:Sc  iudicati  funt  mortui  cx  his  quz 
•*  (cripta  erant  in  libro-  Qma  pczdcAiaantis  notitia 

pODtancDmcftdepolbnuraliundis  : fed  etiam 


de  meritis  gratiz  ,&  de  przmiis  glorue  rvtdfck 
Ptddejitnauont  San^tfun, 
PizdcAinatio  enim  eA  przparatio  gratiz  in  piz- 
fcmi.Sc  gluriz  infuturo.Vndc&Moyicsquia  in 
hoc  libro  fetibi  non  poterat  per  meritum  ducis 
( nifi  populus  cAet  cui  ducatum  ptzberet ) dixit 
Extd.  f 1.  Aut  diroi  cte  eis  hanc  noxam : aut  dde 
mc  dc  libro  vitz  quem  fcripfi  Ai.  Q^d.  Si  non  di- 
mittis noxam  , delebis  in  dcleno  multitudinem, 
de  perconfequens  ego  meritum  ducis  no  habebo, 

& lic  delebis  me  quoad  meritu  duds.Ec  quia  hoc 
non  facies : ideo  noxam  dimitte.  Iu  lAo  libro  noo 
fcttbuniut  mali.  Cum  enim  nomen  quod  infai- 
biiuf  fumptum  fit  ex  nomia  mericoram  gratiz, 

& ipfi  tale  nomen  non  habeantmon  polTuur  idi- 
bi  in  libro  notiri^  diuinz.  Quamuis  enim  nofitt 
eos  Deus : tamen  hoc  noncA  notitia  approbatio-  , 
nis  , fed  fimplicis  vifionis,  qua  reprobando  alta  a 
longe  cognofeie , auertens  le  pa  indignationem 
ab  eis.  hi.tch.  1 j.lii  confilio  populi  mei  non  erunt, 

6c  in  feripeura  domus  Ifracl  non  fetibentur.  //|i 
enim  » qiiia  Aatuerunc  oculos  fuos  declinarem 
teicom,  lunt  dc  quibus  dicitur  lerem.iy.  Receden- 
cesa  tedn tc-ra  Icribcnmrtquonlam dereliquerunt 
venam  aquarum  viucmium  Dominum.  Hic  eA 
igitur  liber  vi(z,dc  hac  dc  cau(a  fic  vocatur. 

Sum  tamen  & ali)  libri  qui  etum  in  tudido: 4.  i 
ficur  corda  fandiorum  virorum,  qui  contcmpJon- 
do  veritatem  Dciinfcripias  in  corde  fuo  hahrnf  ^ 
leges  dc  tuAiciasdiiiinas  : & per  illas  io  nidicio 
quilibet  videbit  quate  faluacur  , & qiHAedarnoa- 
tut.‘D4>T,7,Libri  aperii  funt.  Et  priecCT  IkuUtn: 
ludicium  (edic. In  cordibus  ergo  SandocomCai- 
ptura  eA  , vndequifqiie  damnetur  vd  laluetur. 

Pjal.  1 49.  V c faciam  in  cis  iudiciuro  conicriptum, 
gloria  hsKcA  omnibus  Sandlis  eius.  EtiAzeon- 
kiemiz  fic  legibus  diuinis  infirtiptz  » aliquando 
etiam  dicuntur  libri  vitz  : quia  exemplata  quz- 
dam  Sc  figillata  funt  ad  primum  6c  principalem 
libtum  vicz.  Aliquando  etiam  liba  Sacramento- 
tum  diuinorum  dicitur  libet  vitz  , propter  viara 
vuz  quam  ducet  Vidi  io  dcxrraTcdcnns 

fupet  thronum  librum  Icriptum  imus  Sc  foris, fi- 
giutum  figilJis  feptcmtquz  fum  Soctamcca  nati- 
uitatiSjbaptilmatis,)  aAioinSideicenfus  ad  inferos, 
(cfurredionis , afceniionis,  Sc  iudici),quo  indicat 
vinos  Si  niotcuos.  Hic  enim  libet  etiam  eA  rxni- 
lia  diuina  fecundum  przfiniiionem  firi  condii) 
explicans  congruis  temporibus  ea  quz  compe- 
tum finguhs  Sacrainentis.Et  lAc  cA  libn  de  quo 
dicitur  Jjd.S.Sumc  tibi  librum  grandcm,dc  (cribe 
in  co  AiJo  hominis. Ex  his  ergo  paret  quid  fit  no- 
men fciiptiiniclle  inlibro  vuz.  Pfml.  158.  In  li- 
bro tuo  omnes  firibentur, dies  formabuntuctquu 
omnes  in  luces  fctibiuitur  xicinas.Et  ideoiVrs.7. 

Qui  faipiuram  genealogixluz  inter  San^los  non 
inueneiunc  , feparati  lunt  a l^opulo  Domini  in 
czlis  j vbi  (aiptura  cA  hzteditatis  immarceOibi- 
lis.i.  Pttr,  I.  In  h^editatem  inconupiibilem  , & 
incontaminatam , conferuatam  in  czlis.  Cqlum 
enim  immarcdEbile  cA:in  quo  Filius  Dei  eA.Aii) 
autem  in  tcna,quza  Deo  conculcatur  j (cribun- 
Xui.pf.^S.  Vocauenmt  nomina  fiia  in  terris  fuis, 
Ifn.iC.  Cxlum  mihi  IrxJes  eA , Sc  tetia  (cabdluro 
pedum  meorum.  . v' 

Io  ipfa  hota  cxultaiiic  in  Spiritu 
fando, ^ dixit ; Confiteor  tibi  Domine 
Pater 


'M  /I  Gtioolct 

. ■ I 


in  Euang.  D. 

Pater  czli  tcrrz,  quod  abrcondiili  hzc 
^ fapiencibus  &;  prudentibus,  & re- 
uclafti  ca  paruulis.  Etiam  Pater : quo- 
niam fic  placuit  ante  te.  Omnia  mihi 
tradita  fune  a Patre  meo.  Et  nemo  fdt 
quis  fit  Filius , nifi  Pater : & quis  fit 
Pater,  nifi  Filius, & cui  voluerit  Filius 
rcuclarc. 

Tangit  gtatiarum  a£Honcm  cie  bonis , qaz  a 
Patre  fununo  cullata  fune  Dilcipulis.  Tangit  aii< 
Ctm  tria  : bona  collata,  & caufam  collationis , & 
rooduni.  in  bonis  autem  collatis  tangit  tria:  mo- 
dum (ciliccc  gratias  agentis  , modum  gratiarum 
agonis , & de  quo  gratias  agit.  Circa  modum 
gratias  agentis  tangit  duo:  tempus  fcilicec  , Se 
modum.  Tempus  taugii  cum  dicit  [ Iu  ipfa  hora] 
AiMth.  ti.  Inilio  tempore  re rpondenslefus di- 
xit. Tempus  enim  illud  & hora  fuerunt , quando 
intima  Patris  notitia  de  reuelatione  facramento- 
tum  fidei,  capeiunc  per  hiium  coiam  Difdpulis 
paiercaeclatc& intelligi./04.iV  17.  Ego  te  clari- 
ncaui  fuper  teciam:opus  confummam , quod  de- 
didi mihi  ve  facerem.  Tunc  enim  confummatum 
ed  quod  dicitur  Msrtb.  27.  Velum  templi  feif- 
fumed  : Se  aperte  vifa  funt  quae  velata  fuertmr. 
^pccdl.u.  Apertum ed  templum  Deiincxlo:3c 
vifa  ed  aeca  udainenti  cius  in  templo  eius.Tem- 
ploc,  aris,  non  ed  in  vfu,  oifi  in  coropofitis,con- 
ten>|dor , atjs , & ab  hoc  detiuatur  templum , in 
quo  contempUpdutn  ed-Apertnmed  autem  tem- 
plum, quando  fe  comemplabilciu  ptxbuit  diuina 
vedtas.  £t  tunc  vila  ed  arca  continens  omnia  fc- 
creca  Sacramenta  Dei , quando  Pater  pec  Filium 
patefecit  fuafeacta  Dilcipulis.  Bene  enim  Filius 
dicitur  uci , in  quo  funt  omnes  tltefauti  fapien- 
tbe  6c  feientix  Dei  abfeonditi.  Hxc  ergo  hora  lu- 
cis xtcrnx  fuit , qiundo  lux  diuina  tenebras  hu- 
manas illuq;iinauir./y«^m.  1 7.  Deus  meus  illumi- 
na tenebras  mcas.Tunc  fecit  candoi  lucis  zrcrnx, 
quod  Sapttnt.j.  feriptum  cd.Per  nationes  in  ani 
mas  fandas  fe  tronslctt.amicos  Dei  & Prophetas 
condituit[In  ipfa  ergo  liora  [qua  fic  (ecteta  Pater 
Difcipulis  patefecit  [ cxultauit  in  Spiritu  fando] 
concepto  bono  Dircipulo(um,quodSpincus  fan- 
dus jnfptrauir.Sptcitus  enim  farnus  fuus(ab  ipfD 
procedens)  fpiritut  ed,qui  gaudium  fccic  Chrido 
nomini,  infundens  fe  per  lucem  rcuelationis  Dif- 
cipulis. Hxc  autem  exultaiio  , vitx  xccmx  refe- 
dioed,  & delicix.  Ram.i^.  Non  ed  regnum  Dei 
dea  & potus : fcd  iuditia  Si.  pax  Sc  gaudium  in 
Spiritu  fando.  Hic  aiucm  proptius  modus  ed 
gratias  agentis : quia  in  Iztilia  donocum  pet- 
cqstorum  gratix  aguntur.  Gaudens 

gaudebo  in  Domino  tc  exultabit  anima  mea  in 
Deo  meo. 

£i  dixi:]  ecce  modus  gratiarum  adionis.  Duo 
autem  tangit : modum  confcHionis,  H cui  con- 
fitendum cd  in  gratiarum  adioiA  Modus  confef- 
fionis  tangitur, quando  dicit  [ Confiteoi]  hoc  cd, 
ex  toto  corde  , & omnibus  qtix  intra  me  funt  fa- 
teor [tibi]  bona  tua  in  tc  refundens  Ecil.  i .Ad  lo- 
cum vnde  oriuntur  dumina  reucrcnmur , vr  ite- 
fum  fluant.  Hxc  enim  cd  Confeffio  gratiarum 
sidionis  & laudis.  1 27.  Confitemini  Do- 
mino quoniam  bonus  : quoniam  in  xiernum  mi- 
feticofdiadus.  tf*.  Miferationum  Domini 


Luc.  Cap.  X.  19 

recotd^or , laudem  Domtdi  fopee  oamiboaqDx 
reddidit  uobis  Dominus,  & fuper  multitudinem 
bonorutn  domui  Ifracli,  qux  largitus  ed  cis.  i. 
Cor.  9,  Gratias  ago  Deo  fuper  inenarrabili  dono 
cius.  Ed  tamen  etiam  CoiifclEo  peccati  in  pteni  • 
tentia : ConfefEo  veritatis  in  prxdicationis  do- 
drina.  De  quibus  alibi  didum  ed.  Sed  iflaed 
gratiarum  adione  confcfZIo  laudis.  Enl.  vUim. 
Confitebor  tibi  Domine  rex , 8c  collaudabo  te 
Daim  Saluatorem  tticmn  [tibi]  Propter  difere- 
tionem  ponit  ptonoroen  [tibi]  quia  1.  Tlexr/i.i. 
Soli  Deo  honor  & gloria.  ^.41.  Gloriam  meam 
alteri  non dabod^roptec  altitudinem  &podHfio- 
nein  diuiciacum , pulchrorum,  & bononim  vero- 
rum dicit  [Domine]  ^«m.io.  Dominus  omnium 
diues  in  omnes , qui  inuocanc  illum.  In  hoc  enim 
ed  Dominus  omnium,  quia  Przlacus  ed  omni- 
bus. Diues  autem  in  omnes , qui  inuocant  ilium: 
quia  pecfeda  polTedio  omnium  pulchrorum  Sc 
bonorum  verorum  ed  apud  ipllim.r  .Corinth,i.\n 
omnibus  diuites  fadi  edis  in  illo.  Etexbisdiui- 
tiis  effudit  dona  in  Dtlcipulos : de  quibus  hic  Fi- 
liusgratias  agit.  Ephtf.\.  Fledo  genua  mea  ad 
Deum, ex  quo  omnis  paternius  io  czlq&  in  cec- 
rtfnominatur.vt  det  vcd>is  fecundum  diuiciasglo- 
tix  fuz , virtute  corroborari  pec  fpicitu»  eius  in 
interiori  homine  Cfltidum.  Idecd  Dominus  di- 
ues,dequo  dicitur Dat omnibusabun- 
danter,  & non  improperat.  Sic  ergo  : Confiteor 
tibi  Domine. 

PaterJHoc  ed  tertium[Patcr]inquain  meus  pec 
naturalem  & xcernam  gcncrationan.  Et  [ Pater] 
Dilcipulorum  per  adoptionem.  Deprimo  lean.i. 
Vidimus  glociam  eius , gloriam  quali  viflgenitia 
Patre.  loan.^.  Pater  meus  vfque modo  operatur 
Si  ego  operor.  De  fecundo  Rom.%.  Dedit  nobis 
(piritum  adoptionis  filiorum , in  quo  clamamus 
Abba  Pater.  DevtioquefimulAan.to.  Afccndo 
ad  Pactera  meum  & Patrem  vednim,Deum  meum 

Deum  vedrum[cxli  & terrz]  Non  quidem  Pa- 
ter vt  dide  Clojf.  fed^  Domine]  quia  non  cd  Paret 
eiui,ad  quod  non  habet  conformitaiem  imaginis. 
Habet  autem  confoimitacem  imaginis  in  eadem 
fubdamiaad  Filium,  & indiueificacefubdant'x 
ad  hominem : & ideo  Filius  dicitur  Cole^.  i . Ima- 
go Dei  inuilibilis.  Gentf.u  dicitur:  Homofadus 
ad  imagi2Km&  fimilitudincm  Dei.  Cxlum^u- 
tem  & rena  non  dicuntur  fa&x  ad  imaginem,  (ed 
vedigiadicuntur  diuina. 

loannes  autem  Scotus,  qui  multa  temeti  pro- 
tulit,dicit  cum  Patrem  czli  & terrz  propter  vedi- 
gi)  imitationem.  Inducens  hoc  quod  dicitur  Co~ 
/#j/lt. Primogenitas  omnis  aeatutx.  Non  enim, 
vt  dicit , diceretur  primogenitus  creaturx , nifi 
creatura  diceretur  fectmdd  genita.  Sed  hoc  non 
fequitur : quia  primogenitus  non  notat  ibi  ordi- 
nem ad  f^ndo  genitum  : fcd  notat  ibi  ordinon 
caufx  generationis  ad  exitum  creaturarum  intffle 
per  creationem  : quia  Verbum  genienm  li  Patre 
(quod  ed  ratio  cteatoix)  in  quo  efl  vt  fiat  creatu- 
ra ( ficut  in  artced  vtfiat  auificiaium)  ed  caufa 
creationis:  ficut  ars  in  mente  artificis.cauiacd  vt 
fiat  artificianim.Dicicut  tamen  met.iphoticc  hoc 
gcnuillc  : fcd  mciaphoricx  locutiones  non  funt 
extendendz-/*!'  }8.De  cuius  vrero  ^reifa  ed  gla- 
cies? Si  diltas  roris  qnis  genuit  ? Sic  igitur:Confi- 
tcoi[Dominc’lomniu[cxH  Sc  tetex]  (i  in  eiscon- 
(cuto:u:Patet  mei  Si  hominisdiuerfa  paternitate. 

B 4 Quia 


20  D.  Alberti  Magni,  Ord.Prxd. 


QuU  abfeondilU  Kzc  ] Dc  duobus  facit  raen- 
cionnn.  Per  mimum  non  probat»  ni(i  quod  lixc 
pet  feipfa  ablcondita  funt.  De  fecundo  autem  con» 
htcmnn  grariaram  aftionc.  Dc  ptimo  dicit, quia 
[abfcondifti  h,Tc]hoc  crt,  talia  fccifti , qux  fecun- 
dum c ab.condita  funt  Inuifibilia  enim  Dei , fua 
excelle. itia  abrcondita  funt  ab  oculis  hominum: 
non  pfopict  illotum  defedlum  , fcd  propter  defe- 
dktnu  oculorum  cordium  humanorum.  Sicut  ful- 
gor folis  abicouditus  eil  ab  oculis  vcfpcrtilionis: 
quia  propter  fui  claritatem,  qox  excellit  oculos 
vc(^>ertilionis , vefpcrtilio  inuoliutur  tenebris,  & 
non  pc.teft  vitlcrc  lumen  : cum  tamen  lumen  folis 
nihil  factat  ad  hoc  quod  ablcundaiur : fcd  potius 
manif  ilat  fc  elate  quantum  in  fc  cll,  & vcipciti- 
lioni , (c  erodio  aequaliter : fcd  etodius  poteliatc 
fui  oculi  viHet  lumen  in  rota  folis  : Et  vefpcrtilio 
fui  ocoli  defe^u , & obitohiitur  tenebris  , & lu- 
mefi  futis  nec  in  rota  nec  in  acte  limpide  lucens 
videre  potcft./.i.^-.  Oftende  nobis  quiddicantiis 
ei  ; nos  quippe  inuoltiimur  tenebris.  Sic  ergo 
[ abrcondilli  hzc  ] lucidifiimain  fc-  Maxime  ta- 
men hxc  abfcoiidita  (unt  ab  infirmis  oculis  cor- 
dium pcccatoru  inBdelium  ; quia  vr  dicit 
IO.  CoHpJpotfm.  Oculis  xgrisodiofa  efl  lux,qux 
nriseft  amabilis-  <;-4Tencbris  obfcuractim  ha 
entes  ii.itllcftu , aliehtti  i vita  Oct  per  ignoran- 
tia quxeA  in  illis  proptet  excitate  cordis  ipfoiu- 
Et  hoc  cft  quod  fubiungic  [ a fapientibus  6c 
prudentibus  ] notam  fapicinians  6c  prudentiam 
huiiu  fcculi.  Eli  autem  fapicntta  apud  Philufo- 
phos  cognitio  rerum  altimmarum,  quas'dii)iciic 
eft  homini  fiure : vt  dicit  jirifloi.  i»  i.  L:h.  fiu 
Aletaphyf.  Et  has  res  iiio  modo  Philofophi  vo- 
cant diutnas.  Prudentia  autem  eil  cognitio  cor>- 
fcrciiriiiin  ^Ttilium  hominibus  in  difpenfatio- 
ne  vitx,&  domus,&  cithlkatis.  Et  fapientia  talis 
nonell  fidet : & fimilitcrprudenna  non  eft  ha- 
bens couferetitiam  ad  vitam  Chrifiianani.  Et 
ideo  i.ipientia  efi  fiulticia , & pnidetuia  efi  infi- 
pientia  quxdam-  Perdam  fapicncesdc  Idu- 
mxa  , ik  prudentiam  de  monte  Efau.  t.Cenmh.t. 
Perdani  iapicnciam  tapicmium , Sc  prudentiam 
rudentium  reprobabo,  /lom.i.  Dc  iapienttbus 
Ilius  fcculi  dicitur . quod  cum  per  creaturas  & 
rationes  cre.itmanim  cognouilTenc  Deum , non 
ficut  Deum  glorific-iueront,  fed  euanuernnt  in  co- 
gitatioriibus  fuis , & ('bioiiaiumefiinfipiens  cor 
eorum  : dicentes  enim  !e  cllc  lapientes, llulti  fadii 
funt.  Dc  prudentia  autem  dicitur  Rcm.S.  Pruden- 
tia carni>  mors  efi  : gratia  .aurem  Dei, vita  & pax. 
JErr/M9.Non  cfi  coguattis  bonus  prudentia  pec- 
caturum. Ab  his  efgo[fapiemibus  fk  prudentibus 
abfcondifti  hxc^  pet  motliim  abfeonfionis , qui 
dilatis  cfl  /0/114.  Tpfi  fuerunr  rebelles  lumini, 
ncfcicrunt  vias  eius  , nec  reuerfi  funt  per  ferattas 
illius.  Ideo  Dominus  flens  dicit  /.«r.ip.  Quia  fi 
cognouiflps  & tu  (fiibaudi, fleres)  nuncautem  abf- 
condit-afiintab  oculis  tuis.Non  qoidem  Dommo 
abfcoiid<  nce  Iticeiu  clariflimorum  donorum  fuo- 
rum,  fcd  te  obiioluentc  tenebris  oculos, vt  videre 
non  poflls.  %n  primo  dc  Trtnimre.  Siquis 

atij  digito  iblem  oflenderit,  & ille  lippiente  oculo 
folem  Aon  viderinculpec  oculi  Kppitodinem,non 
digiti  oAenfionem. 'Sic  ergo  ablcondifli  hxc[  a 
fapieqtibus  Arprudentibuslnihilad  abfeonfionem 
o^ans , (ed  tenebras  ihteilaftas  eQCuni  petraii- 
(«ns,d(  ttu  lutx  confiinddit.  ^ ^ 


Et  teuelafti]  De  hoc  gratias  agit,  «]uia  ^reoeia(> 
ili j velamen  obfcuritat»  per  gratiam  tux  fidei 
de  cordibus  eorum  aufetetis.  fjitlm,  iiSi.Reuela 
oculos  meos:&  coiiliderabo  mirabilia  de  lege  tua 
Domine  1.  Cor.  j.  Cum  conuetlus  fuerit  quis 
eorum  ad  Deum  , auferetur  vidamcn  : Deus  enim 
fpiritus  efl.  Hxc  efl  pellis,  qux  per  fel  pifeis,  hoc 
cll , paOronis  Chilfli  egtelfa  efi  de  oculis  Tobix 
Tob.  1 1 [ca]  ifia:qux  tamen  in  le  ciariffima  funt,  / 

Sc  feiono  lumine  limpida  [paruulisjQui  diminu- 
tifuiua  paruis:quia  Humiliores  funt  exteris  hu- 
milibus. Illi  enim  reuclariones  illuminatiomun 
prx  exteris  humilibus  accipiunt , qui  profundius 
(c  humiliant  ; ficuc  iacunx  profundiores  plures 
capiunt  aquas  , vt  dicit  PtohmcM  Phtlojiphmin 
Promtrh-tf  [uif.  Illi  enim  illuminatori  noflro  ' 
Chrido  funiliotes  funt,  & ideo  luminis  capacio- 
res. Pfalm.  Dcctarario  icmionum tuorum 
illuminat,  & intclle^um  dat  paruulis.  Ideo  Protc. 

$.  dicit  fipiemiatSiqtiis  paniultis  efl , declina  ad 
inc.  His  ago  [ paruulis  ] qui  etfi  polVunr,  nolunt 
cife  magni  mirabilia  tua  & falutaria  reuelafii. 

Caulam  autcnahiiiustante  reuelationis,&  qn^ 
folacauiacft,  dicit  [Eriam  parer]  Sola  enim  vo- 
luntas placens  Patris  imius  rei  caufa  efl.  Dicit 
autem  circa  hoc  duo  : aflenionem  veritatis,  & 
altitudinem  caufaiiratis.  Ailertiovaicatts  tangi- 
tur cim.  dicit  [ Etiam  patet  ] q.  d.  [etiam]  in  ve- 
litare ficifla  tu  paruulis  reucblti,  nec  ^ fe  habenr, 
nec  ab  alio  nifi  a te.  Et  hoc  quod  dicit  f eriamj 
aflertionis  efl  indicium  Acfidicat  : VaePaker 
paranoafltdhi  hzc  fccifli..9ap.  i4.  Si»bft.tmiam 
tuam  & dulcedinem  tuam  , quam  in  filios  habes, 
oilendifli.  Exta.  Ego  oftendam  tibi  omne 
bonum,  inucnifli  enhn  gratiam  coram  mc  [ quia 
fic  complacuit  ante  te  J Complacicum  cfi  volun- 
tas qux  tora  fimul  palatur  in  volito:Hxc  cfl  vo- 
luntas quam  expairi  iubet  Apoftolus  X0ni.  12. 
Probetis  qux  m voluntas  Deibona , & benepla- 
cens , Sc  (lafr^b.  Scilicet  fapete  cum  paruulis  ad 
fobrietatem  fidei : & non  pliisrapaequam  opoi- 
tet  in  ebriaatem  fapientix  feculi.  Nimis  enim 
lucunduin  beneplacitum  efl  Dei  , qaod  dicit 
jlftji.  I,  Cor,  I.  Quia  noncognouic  mundus  pet 
fapienriara  fuam  Da>m  , placuit  Deo  pet  fluiti- 
ciam  prxdicationis  faluos  facere  aedentes.  Hoc 
autem  placitum  efl  quod  diximus , quod  humili- 
bus (e  libi  exhibentibus  tollit  velamen,  quo  mic- 
latmn  lumen  agnnicat , quod  turgentes  dc  fcculi 
fapientia  aim  Magis  Pharaonis  agnofeae  non 
polfunr,  /.Nc.  II.  Lumen  ad  reuelationcm  Gcn- 
tiu,  Sc  gloriam  plebis  tux  Ifraclis.  Et  quidem  hoc 
Deus  omnibus  parauit : ec  hoc  mo<!o  verum  efl 
quod  dicitur  Itmv.x.  Erat  lux  vaa,  qtix  illuminat 
omnem  hominem  venientem  m hunc  mundam. 

Et  tamen  non  omnia  homo  illiiminatuiiquia  Ibli  - 
paruuli  iiuellcdum  fuuni  capiiiiatites  in  przcepta 
fidei  pacipiunt  lumen  quod  omnibus  xqualiia 
exhibetunquia  in  folis  purtiniis  coinplacitum  efl 
Patris.  Indith.  9.  Nec  (uperbi  tibi  plaaiaunt  ab 
initio » fcd  humilium  Sc  manfuetorum  fanpei  ti- 
bi placuit  deprecatio.  Ideo  dicit  jlpofi.  Fphtf. 

Mini  omnium  faiuflotum  miAmvodara  efl  gratia 
hzc,  in  Gentibus  cuangrlizare  imiefligabiles  dtui- 
tias  Chrifli  , & illuminate  omnes.  Hoc  ergo 
efl  beneplacitum  fpiritus  Domini  , illnminario 
paniulorum,  & occaxatio  fiipabonim  dc  fe  prx- 
rumaiuuAi  [ Omnia  mihi  itadita  } Dixit  quod  11J17. 

Pacer 


fi 


1 


p 


in  Euang.  D. 

Pater  reaelauicparuniis.  Et  tangit  hic  modtim  re- 
ueUiiunis : & tangir  diio:muditm  rcuelationisj9< 
(]uo<l  nonpft  podibilis  aliquis  modus  reuelario 
nis,  ni(i  illefohis.  Mudus  cli>  qiila  omnia  tradita 
fibi  ruiit  a Patrepcc  ipfuin  reuilanJa.  Et  hoc  cft 
quod  dicit : Tu  qtitdcin  Parer  rcuclaftr,  qui  i[om- 
niajilla  iciiciaca  Sc  edo^  a mc[mihi  traditalant] 
per  iternam  generationem  [ a Patre  ] llim  enim 
lumen  de  lumine  Patre. 54p.7.  Candor  lucis  xccr< 
nx , & rpeculum  fme  macula  Oci  maieflacis , & 
imago  bonitatis  illius.f/c^r.i.Quicum  Ht  rplcn* 
dor  glorix  >&  figura  fubftantix  liltus.  Cohf.iAn 
omAn  diuitias  incdlcdlus  plenitudmit , in  agni- 
tione'myfteri)  Dei  Patris  Chrilli  Icfu  : in  quo 
funt  omnes  therauti  fapientix  &:  icientix  abfcuiu 
diti[omnia  ergo  mihi  tradita  fuiu  a Patre  meo] 
& nihil  me  latet  Sacramentorum  & coniiliorum 
dminorum:£c  ideo  meadodlrina  reuelatio  efi  Pa* 
tris. /94ff.7.Mca  doAtinanoned  mea,fed  eius  qui 
mifit  me  Panis.  Siquis  voiuciic  voluntatem  cius 
Eacere,cognofcct  ex  dodrina  verum  ex  Deo  Iit.  Et 
huius  quidem  pulchrum  ponit  limile. 

Cum  enim  imelle^lus  pra^icus  dicit  (e  in  rota 
Tux  attisplenitudine  I tantum  cil  in  verbo  «quan' 
cum'  in  incelle^u  dtcencc.  Et  fic.  omnia  qiix  funt 
inte[Ic>fius  tradita  fune  verbo  , & tamen  habet  ea 
abintcllc<flu.  Et  in  ho  r foto  differt  ab  intelicAu: 
quia  ab  intellctSu  cfi,&  intc)le>^us  a nullo  cfi.  Et 
hoc  quidem  veium  efi  in  ittccllcdu  agencc.fcd  in 
poflibili  & contemplatiuo  f qui  a tebus  accipit 
quod  intelligic)  nihil  efUlmile.  Sic  ergo  omnia 
tradita  funt  (Ibi  a Patre : & fic  funt  in  eo  omtKs 
ihcfauri  fapientix  6c  feientix  Patris. Et  nihil  mi- 
nus habet  Filius  quam  Pacer:quia  Filius  cfi  ars,& 
verbum  Patris  >&  imago  inuifibills  ipfius , nihil 
minus  habens^vc  dicit  HiUrius  ) quam  ipfe>  e.in- 
dem  habens  naiuram,iJem  polle, idem  nolle.idem 
velle I & idem  operari.  Ideo  laan.xo.  dick.  .Patet 
meus  quod  dedit  mihi,maiu$  omnibus  efi./«40.  i . 
Gloriam  eius  quafi  vnigeniti  i Pacre;qui  fioit  di- 
cit ) gloiiam  paternam  com  nullo  fecun- 

do getrito  diuific,  fcd  totam  imcgralitcr  pofEdct. 
Philip,  i.  Dedit  illi  nomen, quod  cfllupcr  omne 
nomcn.Gbfu  vere  Deus  fit  Ar  nomi- 

netur : vt  in  nomine  lefu  omne  gcim  HeAatur 
cxlclliiim.ierre[lrium,fie  infernorum.  Nihil  ergo 
retinuit  quod  non  tradidit ; & fic  quicquid  teuc- 
lat, Patris  ell>&:  a fontali  lumine  procedit. 

Et  nemo  nouic]  ccce  quod  millus  modus  rcue- 
lationis  diuinorum  pofltbilis  cfi , nili  ille  quleil 
i Patre  per  Filium.  (Suod  autem  dicit  [ ncmojnc- 
gationero  non  facit  in  gcncrci  fcd  extra  genus : vt 
(ic  fenfiis[nemo  ] hoc  efi  nihil  [nouit  Patrem  nili 
Filius]di<!!Uo  autem  cxceptiua,  qux  intcliigitur  in 
coniun&ione , excipit  rc(]x;t^u  iubfiaiuixA  nqn 
perfonx  : vt  fic  renrtis[nihiIiiouit  P.a{rrmmfi  Fi- 
liuslhoc  efl  > prxeerquam  Filius , boc  cfi,  prxtcr 
fub^antianrFiIij.Quia  fic:aim  Spiritus  fandtus  fic 
eadem  fubfiamta  cum  filio,  etiam  Spiettus  fandius 
Douit  Paircm.Scd  didt[nifi  Filius]  quia  Filius  efl 
notitia  Patris.  Etell  recurrendum  ad  fimilc  fu- 
perius  indudium  : quia  diccmem  imcllcdum 
agentem  nihilnouiiin  plenitudine  fiianifivct- 
bum , quo  dicit  fe  ipfum  : alio  enim  fecundum 
partem  pocdlnofci  • fcd  in  plenitudine  fua  non 
nofcic  eum  nili  verbum,  quo  plene  dicit  Ct  iprum. 
Sicut  fi  dicamus  > quod  mens  artificis  non  nofei- 
fui  plene  , nifi  ab  arte  qux  efi  ab  ipfa  & in  ipfa. 


Luc.  Cap.  X.  21 

qux  nofeit  cain  in  tuto  ambitu  virtutis  eius  fe* 
eundum  onmia  qux  facere  p^cefi.  Sic  Patrem 
[quis  litliioc  edi  quis  fit  infubftamialibusomni- 
bus,&:  putentialibu$,A:  (ctcm^ibus , & omnibus 
attributis ciusuon  timut[ntll  t^ilius] Verbum per- 
fc(3c  dcmoiidtans  ipftim.  H^ius  autem  fimile 
( diminucum  tamen  e(f  ) quia  fol  i Philofophis 
ponitur  omnium  genctabilium  patet  per  lumen 
luum.  Duplex  cigo  c(l  notitia  folis  : patticulatis, 
hoc  cft,  fecundum  particularem  virtutem  t 0c  tic 
nofcipaccc  a multis  tam  in  cxlo  quoni  m terra, 
qu.e  lumine  particulari  informat.  Etcftnoiitia 
(olisinvimuevniuerlali,  qua  omnium  in  (c  ha- 
bet caufarn  generationis  & mfoimationistam  in 
cziu  quam  in  cena  : & in  virtute  illa  nun  nouic 
folcm  , nifi  lumen  inJiflanrer  acceptum  in  ipla 
rora  folis,an(cc]uam  egicdiaiur  dc  iplo  : fi  lumen 
illud, 'gr.itia  exempli, ponamus  inccIledlumA:  no- 
titiam babcrc.  Et  fic  cft  Verbum  Filios  in  Patre, 
iiicclIcdlunorcensPatieiu  in  omni  fua  plenitudi- 
ne nacurz  A;  virtutis.  Et  talis  c(l  hic  (cniusrquia 
illud  lumen  in  Patre  fic  Patrem  manifeftans  , eft 
Verbum  increauim  A:  Filius  Pariis, 

£c  ] fimiliter  itemo  nouit  [ quis  fit  Filius  nifi 
Pater  j quia  tpfc  Filius  cft  pecfcdla  Sc  indiftans 
fimilitudo  Pauis.  Onuic  autem  quod  nofeitut,  fi- 
mili  cognofeimr  : & quod  perfcdlccocnorcicur, 
indiftami  & indifferenti  cognofeitut  ;fimilitudir 
netA:  fic  mutua  eft  cognitio  Patris  a Filio,  Sc  Filij 
i Paire,^uanon  excluditur  Spiritus  fandius.  Sed 
quod  Spiritus  non  nominatur  in  ifta  perfedla 
notitia  & mucuaxft  ideo  i quia  ipfe  non  procedit 
vt  verbum  & notitia  , fed  vt  amor  coiinc^cns 
PacremA:  Filium.  Mulca  autem  his  fimilia  nota- 
ta funt  de  hoc  eodem  Vetbo  M^nh.  1 1 . Qut^ 
quando  coniungumuc  his  , qux  hic  di^a  funt^ 
perfciftius  intelliguntur.  Tamen  non  dubito  quin 
exempla  fint  conuenientia , quamuis  impctfccla: 
ficut  omnis  crraciua  in  tepixlcntauiJo  deficit  ad 
Creatorem.  Si  quis  autem  bene  fcic.naturam  in- 
cclledhis  agentis, & luminis  quod  cft  in  ipfotquod 
(ficut  dicit  Ph‘hjaphtu)  cft  vt  ars  ad  naturam  : Sc 
liquis  bene  nouit  naturam  folis,  Sc  lumiuis  quod 
eft  in  ipfotfcit  aliqualitet  qualiicc  folam  Veibum 
Filius  nofeit  Patrem»  Sc  qualiter  folus  paternus 
intclledlus  nofeit  Vcibum  Filium.  Sequmtr. 

Et  cui  voluerit  Filius  ceuclare  ] hoc  modo  cft 
facilc.  Ex  indihftis  enim  exemplis  planum  eft  , 
quod  non  cft  iniclaiio  inccllciftus  nifi  per  ver- 
bum, quod  in  eft  ipio  lumine  ipfuts  : ncc  in  Deo» 
nce  iu  homine  poteft  efie  alia  reuelatio ; ficut  ncc 
folis  eft  reuelatio  aliqua  » nifi  pec  lumen  quod  cft 
in  iplo-Quamuis  autem  ipfum  lumen  in  (ole  exi- 
ftens  , in  fe  habeat  vnde  perfere  reuelet  folemiA: 
ars  in  intellcdu  fine  verbum  , in  fe  habeat  vnde 
pcifciftc  reuelet  intelledlom  : tamen  fecundum 
quod  lumen  ^ fole  diftare  incipit » Sc  incidit  in  id 
quod  fonnatut  luminetpanicuUtur  manificftatto. 
Et  ideo  omne  cui  incidit » non  accipit  teuelatio- 
neni  folis  nifi  fect^ndum  virtutem  particularem. 
Ec  iimiliier » omne  in  quod  procedit  verbi  mani- 
feftatio,  accipit fnanifeftaiionera  illam  fecundum 
modum  poftibilem  fibi,  Sc  in  parte»  Sc  non  in  to- 
to:cum  caincn  nulla  poftuclle  reuelatio  intcUe- 
£kus  nifi  per  vctbum»  vcl  folis  nifi  per  lumen.  Ec 
hoc  eft  quod  dicitur  /$dn.  i.  Deum  nemo  vidit 
vnquaro.  Vnigcnitus  qui  eft  in  (Inu  Pariis,  ipfe 
.enaciauit.  NtJb  enim  creatuca  perfeiplam  vidit 
Deum 


•si< 


zi  D.Alberti  Magni,  OrdPra:d. 


Deum  in  plenitodine  fu«  deitatis:  fed  foli  fren- 
dori gloiiz  fu2  8i  Bgutc  fubtlaiicix  fux  Deos 
notus  c(i  Et  hic  procedens  ab  ipfo,  cnarrauirfe' 
eundum  moduinoHibilcm  vniufcuiufque  > An- 
geli) vel  hotninis  nane  reueladonem  accipientis. 
Paniulis  autm  teuelauit:5c  ideo  hic  gratias  agit. 

Attende  autem  , quod  banc  icueiationein 
jfpejtolm  l.  Cor.  i.  attribuit  Spiritui  fan^lo  > vbi 
dicit : nobis  autem  teuclauit  Deus  pet  Spiritum 
fuum : ^uis  enim  hominum  feir  quz  funt  homi- 
nisi  niti  Ipiritus  hominis  qui  cH  in  ipfo  > ira  qu« 
funt  Dei  ncmocognouit  uiH  Spiritus  Dei.  Nos 
autem  non  fpjtitum  huius  mundi  accepimus» 
fed  Spiritum  qui  ex  Dcoefttvi  fciamusquza 
Deo  donata  fune  nobis-  Sed  hoc  cftideo  di^um; 
quia  (icuc  fpiritus  hominis  vehit  verbum  quod 
ellin  mamt  artificis  quando  operatur » A:  vehit 
verbum  in  linguam  quando  loquicunita  Spiritus 
fandius  vehit  verbum  reuelatiunis  diuiux  in  cor- 
da hominum  aedcnrium  : & fic  idem  Verbum 
Patris  quod  rcuclat  Patrem, vehit  Spiritus.  Et  fic 
teuelatio  efi  Patris, licuc  originis  Sc  auvhoris:& 
Verbi  ficutfucmz  luminis  & nocitiz  fonnalis:& 
Spiritusjficur  aduehentis  & infpirantis.  Et  tamen 
non  ell  nifi  idem  & vnum  folum  verbitm  : &:  eo 
Verbum  , quo  Filius  fiue  nuricia  a paterno  pro- 
cedens inccllcdlu  pergenerationem.Sic  dicit  /etn. 
i7.Egorcclatificaui  (uper  tcrram.Et  /btJem.Mi' 
nifefiaui  nomen  tuum  hominibus  , quosdedifli 
mihi.Sic  dicitor  .Wisrtfe.n.  Vnuseft  magifter  vc- 
Aer,qui  in  exHs  c(l.  Paruulis  aurem  vult  rcuelare, 
6cuc  iam  didlum  e(l,&  non  fupetbis.  Pro».  1 1 .Vbi 
humiltraSjibi  fapicnria. 

Et  conuerfus  ad  Oifcipulos  fuos» 
dixit. 

Hxceft  parstin  qua  laudat  eos,  quihutufmodi 
teuelttioncmacceperunt.  Tanguntur  aurem  tria: 
inodas  dicentis  , dcbeacitudoreuelationem  acci- 
pientis , & dignitas  in  hoc  priailegi)  fmgutaris. 
Modus  dicentis  tangicuc  per  hoc  qued  dicit  [& 
conuetfus]  ingratiarum  enim  adlione  totus  erat 
m caelum  extenfus , totus  ad  Patrem  direclus.  i. 
PMrai.io.Hoc  folum  habemus  refidui , vt  oculos 
nofiros  dirigamus  ad  ce.  Sed  nunc  erudiens  Dif- 
cipulos  a^eosfe  conuettit , vt  exteriori  corporis 
conuerfieme  interiorem  animi  intentionem  de- 
monftearet : & vox  ad  eos  dire(fla,in  aures  eorum 
fortius  fonaiet.  Pfat.i^.  Conuertere  Domine  ali- 
quimciilam  : & deprecabilis  edo  fupet  feriios 
ruos-  funt  dua  corporis  habitudines , quibus 
fape  inter  Patrem  & Dtfcipulos  mediatur  Dei  & 
hominum , homo  Chridus  lefus  vfus  eft  [ad  Dif- 
cipulos  fuos  ait  ] fuaenimcoouerfiooe  nos  ad  fe 
trahic,&  fic  ad  Patrem  reducTt.7lir<fl.v/s.Conuer> 
te  nos  Domine  ad  ce,&  conuenemurtinnoua  Jies 
oodros  ficuc  i peindpio. 

Beati  oculi  qui  vident  quae  vos  vi- 
detis. Dico  enim  vobis  quod  multi  Pro- 
phetae EcReges  voluerunt  videre  qux 
vos  videtis,  6C  non  viderunt : & audire 
qur  auditis, & non  audierunt. 

Hic  ca^ic  beatirudinem  reuelationem  i Patre 
•cdpiencium,  &diatduo:beadtudirMsn  oculo- 


rum cordis  £c  corporis » & caufam  beAtitudinis. 
In  btaittudmc  duo  Ium,  fcilicet , fubd-mtia  bea- 
tituJinis  lecundum  quidmlttbe.ititado.  De 
piimodicit  ^ BcatiJDux.ipucl  Phtlcfo- 

bcautuUtt>es  deterniiiuMtur.  Vna  quidem 
ciuil  s & moralis  fecundum  viitutcm  acliuaui 
muralem : altcia  autem  conrcmplatuij  diuina  (e- 
cundumvit cutem  iiuelSedlualcm.lila  vero, qux  ed 
adliaa  ftctmdum  viiiurcm  moralem  , confidit  in 
perfeda  adionc  regiciuar  viitutis  & ordinatiuz, 

‘ cui  nihil  tlefit  a«.l  legeiutu  u & otditundnm  in 
[ omni  operaiioiic  vit<  ciuilis  hxc  td  pruden- 
I tia , cui  nihil  defit  in  omni  ratione  cligibilium  ad 
vitam,  ad  regimen,  ordinem  vit.rfacicnriunn;& 

I ideo  oportet  nondcficcicaliqiiant  virtutum  aJia- 
: rum,&  habere  ex  habitu  cunfucto  faeuharem  ia 
I cali  ordine  & tegimine, & non  decde  oigaiiice  ob- 
fequentia  in  hoc  ordine  & regiauflc,ficut  diuiiias, 
potentatus,  & honores  in  fe  & in  anu'cis  , Sc  etii 
i fortunam  fiue  eufortunium  in  omnibus  his.  Et 
j hoc  vocat  jinfiot.  tm.Eihir,  adlum  (ccundum 
pcifciflam  ammi  virtutem  cum  perfinflione  de 
qiiaiamdiflumcd.  Etideoomnia  hxefimui  vo- 
lens comprehendere  Bocnm  m confeUttone  Phtl»^ 
fipbit,  dicit  quodbcatitudocd  datus  omnium 
bonorum  a^regatione  perfedus.  Hxc  autem 
beatitudo  Iccundum  regimen  Sc  otdinem  vitx 
Clitidianza  Domino  aHiruirur  Aiutih.f. 

Alia  ed beatitudo oomemplariua  , quxcfi£r- 
cundum  a^ni  perferum  virtutis  imeJfedhiaJis 
in  fummo  comempl.nionis;qux  coidislit  in  aifhi 
comemplattonis  mirabiliflimorum  , priOimo-, 
rum,&  ccftidimoium  j non  recra*da,&  non  im- 
pedita,retenta  in  cpmemplandu  delegatione  no 
habente  contrarium.  Et  contemplatio  quidem  ed 
fecundum  folum  intcllc^um  vifio  , nihil  haben- 
tem comiiun  & temporis , fiue  imaginationis  ic 
fenfus : quia  in  illo  difeurrunt  rationes  phamadi- 
cz,  vt  dicit  DionyC  Mirabilidlinaaittcin  fuiit  aU 
tiiTimaifupraquz  non  funt  alia-  Putillima  autem 
fiint  nihil  commune  cum  materia  aut  materiali- 
bus htdaentia.  Certidima  autem  funt, quz  funt 
via  ad  omnia  alia  certifiemda,  &:  ipla  per  aiia  n6 
certificantm.  Non  rctrai^a  autem  'confcmplario 
ed,  quz  virtute  omni  ficiuuatur,<;^d  icarnede 
carnalibus  corruptioribus  vitiorum  vcl  tenta- 
tionum,  ab  a£lu  lic  contemplandi  non  tetrahitur. 
Non  impedita  aurem  ed , quz  fic  claro  contem- 
platur lumine  iam  adepti  per  diidium  intclicdus, 
quod  in  nataram  conuerfus  habitus  non  femie 
difficulratem.  Retenta  autem  in  contemplando 
I ed  dcledlatione  nihil  habente  cunciarium  : quia 
I hzenon  remittitur  aliquando. 

I Talis  autem  ed,  quz  nihil  fili  habet  in  anima 
I ienfibili : & hzc  ed,  qiized  in  limpida  veritate 
; & loce  ipfius,  & dclcidatione  veritatis : Ac  illa  ed 
! beatitudo  diuina  didla  proprer  tres  caiifas : qua- 
rum vnaed  , quiacd  lecnudum  hocquod  folum 
diuinum  cd,&  imago  Dei  in  homi'ie , 6c  hoceft 
inrelle^us  Secunda  ed, quiacd  dediuinis  ida 
contemplatio.  Tertiaed  , quia  ida  contempla- 
tione vtitur  Deus,  & fubdanttz  diuinz,  qux  per 
participationem  Dei  dicuntur  diuinz.  Et  hane 
beatiiudinem  commendat  hic  Dominus , quan- 
do dicit  [ beati] Rt^.  lO.  Beati  viri  tui,&  bea- 
ti ierui  tui , ht  qui  dant  coram  le  firmper , & au- 
diuncfapieaciam  tuam.  a.  9.  Beati  viri 

nii&  bmti  (crut  tui , qui  aHidunt  coram  te  in 
omni 


in  Euang.  D. 

«mnicemfiote.  7^.  {.  B«ieusero  Afucnncreii* 
qulxfoninismei  ad  videodomcladuiem  ierufa- 
Im.  Sic  beati  funt  ilii  dc  quibus  dicitur  in 
J*fsl/»i.S9.  Domine  in  lumine  vultus  cui  ambula 
bunt,&  in  nomine  tuo  exuh^ut  tou  die . 8c,in 
iuititia  lua  exaltabuiuur ; quia  gloria  virtutis  eo- 
rum tu  es.Ec  ile  beatus  fiuc  Apuilolus  & alij  Oif- 
cipuii  Chriili,qtundo  dixit  iXVni/rili.f.Nos  om- 
nes rcuelaca  face  gloriatu  Domini  rpeculaiites, 
in  eandem  imaginem  ( llipple,  glorix } transfoi- 
^amur  a clariute  in  claritatem , canquam  a Do- 
'mini  fpincu- 

Sic  ergo  beati  lUiit  oatii  qui  vident]  Ttia  dicit 
fandum  patrem  qua  beati  funr:inft(umentom» 
«^m,^a^us  determinationem.  EftenimocQ- 
Jux  nobilis  pars  corporis/ula  exlpminis  compoH- 
*i^dnc6c  illutlrarione  habens  venuflatem^iim  au* 
cem  oculi  facile  in  omne  quod  intueri  volunt  vo- 
itd>tle$,  irguramluminiUT)  catledium  in  iplurtica 
jR>nna  prxrendcnces^r  in  boc  tangit  ur  oculus  in- 
ccf ior  (qui  dl  in(elle^s)c]ui  aolulininia  pars  dl 
hominis  > feainduin  quam  ad  Dei  im:q;tnem  f^i 
iumns.  EccU.n.  Ad  imaginem  fuam  ffcic  illum, 
Ac  (econdum  fc  vefUuU  Illum  virtuie.Hic  lumine 
exiefti  in  cognitione  veri  ^ boni  veouftarus  di 
Vr>dc  Pfalm.n,  Sigtiatum  elt  foper  oos  lumen 
vultus  rui  Domine.  Vulubi|ts  etiam  dl  oculus  m 
citcumfpe^o^  ipccllcihis:  quod  optime  figni- 
ficatur  Exed.x^.  in  caudcl^iQ  iummis  in  quo 
erant  fphzculx  volubiles  m omnem  panern.I^o- 
ptet  hoc  ctiam.^t'^*’  ^ <^/*etft4»dicuntorani- 
matia  Dei  plena  oculis  amc  & reuo : quia  ad  om- 
nem partem  aao<  ciaumfpc^a..  Oculus  enim  ia 
voo  ratitum  fUn$,lparmaiu$  cA : prxter  voiunu- 
tem  autem  k vidbiii  auerfus , creroens  eA  6c  para- 
lytiou : fed  bonus  oculus  conuertibtUs  cA  ad  nu- 
cum. Figara  autem  czlcAis  io  oculo  pixtendit 
confotmitatem  cxIeAitt  in  iotellod^iuniita  quod 
tota  pulchritudo  cxleAioui  in  i[^o  rdulrci.  Et 
hoc  it^nmr  flcnihcamr  £avd.if.  vbi  in  candela- 
bro lumiu»  fplmx  hg;uabantar  in  nucis,  mo- 
dum.Illi  funtoculi  coKunbarum  C««^  i 
Pulcluiorcs  fuiu  oculi  cui  vinoi  qnod  (tia  dorita- 
ce  cet^ipeiate  fumptum  , rubtilem  faqt  Ipititum 
viduum. 

Adlum  autem  oculotum  rangit  cum  dicit  [qui 
vidcncl  Oculus  eoim  non  videns  non  cA^aculus, 
^d  idoturo  oailf.  Ptouerb.xo.  Oculum  videntem 
Ac  autem  audientem  vtruroque  feck  Dominus. 
Sed  de  idolis  quibus  Diabolus  prxiidcc»  Ac  fuper- 
uacua  curiodias  l)omim«a  iiiucnic, dicitur  />11$. 
Oculus  lubent  Ac  rton  videbunt,  ^t  ica  funt  qui- 
dam qui  dipciuacua  curiblitatc  inocniunt  dbi 
pellicientes  oculos  plenos  adoiterij  Ac  inctdabi- 
lis  delidi:  dcucdicinir  C^ibus  Diabo- 

lus prxddet  Ac  gi>bernac«  non  liabeoc  oculos  vi- 
desves:  quo  comradicicut  Pf*lm.\x%  Illumina 
oculos  meos  ne,viH)uam obdormiam innoorte. 
Oeg^cnim  non  videns  > bene  txnen  fomntac. 
Sicqoiin  mone  peccati  donuium  > non  vident 
nifi  phaotadasad  modicuor  appaienies  *.  ied  veri 
npu  c(»uddetai|t » qux  tamen  clara  cA  ante 
o^os  eoiutu : (kut  ^gypti|  in  daro  lumine 
SanAorum  nihil  peniuis  viderunt  nid  phanta- 
das  (bmnianiiwn  Omnis  ciiim  or- 

bis cetrarum  limpido  illuminabatur  lumine.  Ac 
noD  impeditis  Ott^ibus  continebatur.;  Solis  au- 
tem iTl;s  fupernouiaetat  grauisnos  »i^gu  tene- 


Luc.  Cap.  X.  zg 

brarum.  Ipd  ergo  dbi  erant  grauiores  tenebris. 
Sandis  auicm  tuis  maxima  erat  lui.  Er  ideo[Bea- 
li  oculi  qui  vident  ] t ).  VeAri  autem 

beati  oculi  qui  vident,  & aures  qux  audiunc. 

Dcceqxunans  autem  vifum  dide  [ qux  vos  vi  - 
detis]duc  vifu  ioteriotidrue  exteriori : vifus  enim 
exterior  ordinatus  ell  ad  interiorem  A c A propter 
illum.  £c  dc  fcndis  cA : Beati  funt  qui  dc  lue  cx- 
letius  afpiciunt,  quod  interius  diuinitaieni  per 
ddem  in  me  ex  exterioribus  miraculis  imcUigunc. 
Vel  d conuerfo.  Qui  dc  interiora  diuinitatis  max 
inielligunr,  vt  cam  vnitamcAe  humanitati  quam 
vident»  credant.  Vt  dc  exteriora  ad  ddetu  diuim- 
ratis  nianuducant,qai  me  vidept  exterius  : Ac  in-  j 
leriora  vi(a  per  inielleA^um  exterius  miracula 
operari  credantur  ab  eis  »qui  imeiiorera  vident 
deitatem.  Neutrocnimmodonms  vnquamvifus 
cA  nid  a prxfcmibm » deiratem  Ac  humanitarem 
cius. cognodentibus.  Et  hoc  cA  | qui  vidciic  qux 
vos  videcU]imc(ius  A:  exterius  dmiil  afpidcntcs. 
/ok  t<>.  Incaraemea  videbo  Deum Sjiuatorem 
meum , quenvvifmus  Aim  ego  ip(c , 6c  oculi  mei 
confpe^un  funtJioc  cA  quod  dicit  t.Caw.fj 
Quod,  vtdimos , qitod  audiuimus,  qnod-nvinuf 
noAcxconttedaueiuntdc  verbo  vitx.J/'-,^x.  Vi- 
debunt on)nes  Anes  terrx  falutate  l>ct  noAri. 
Omnes  Anes  (Crtx  dmt , ptopeer  quos  cA  omijis 
terra : Ac  illi  hinc  cle^  & vocati,  /.at.i.  Vide- 
runt oculi  nid  diiutaretuam , quod  paraAi  aiuc 
CMriememnium  populorum. 

Dico  enim  voois  tAAetdobA,qiiodcAdngu> 
lare  pnudegtum  Dilcipidoium  [ quia  multi  Pro- 
phetxjincus  procul  videndo  In  furunim.f  ee/i.^Sf 
Spiiicu  magiro  vtdir  vltima : Ac  conlblaius  eA  lu- 
gcntesSlouvfqucin  fcmpiccmnm  [At  d; 

Ac  alios  iegendo.£cc/i.44.Nunttantes in  Piopbe* 
ris  dignitatcTg^Pcophetarura , Ac  imperantes  In 
prxAoci|>opul^voluerimt  videre]  I^ah  8.  Abci^ 
ham  Pater  vcAetcxnltauicvt  videret  diem  lucume 
vidit  & gauidis  cA.  Volncrum  autem  vidt  te.ocu- 
Ia  corporali.  C«o/r<'<8.  Qms  milii  det  ic  fratrem 
Mcuin  fugentem  vbera  matiis  mcx , vt  iiiueniam 
te  foUim  foris , Ac  dcolvuler.  te , Ac  iaro  mc  nento 
defpiciac  ) Et  eA  hoc  verbum  ma^o  dklum 
aAedti.  Frater  enim  cA  in  eadem  carne  vifus: 
lugens  vbera  matris  Beatx  Vitgiuis  »in  cuius  fpi- 
ritu  omnes  (ecunduat  Deum  fratres  ChiiAi  narf 
fumus : quia  ipla , vt  dicte  , dg>tra  cA 

Eccledx , qux  omnes  nos  otAis  progennit  viAo- 
libus.  InnentuscA  autem  foris . extra  occuituht 
deitatis , quai^u  m terris  vldis  cA  Ac  ciun  homi^ 
nibat  conucrfatns  eA.  Ibi  oibitams  eA  , 'quando 
(jpuitusctiis  Ijtititui  Difcipalorum  coniimAus  e Ai 
fc  os  dodrinx  eius  ori  eorum  imprHlhm  eA  • ve 
ex  ore  eius  loq*iietcncur.  Et  ideononeA  quideC 
pkerc  pulTit  iAos  Angulati  prtuileglo  d-:  dtgniA* 

; catos.  Et  hoc  priuilegium  omnis  homo  coocu- 
: ptrmr^uiinfpfrutiiAapfxuUerepotuit.  CavM. 
OAcndemihi  faciem  tuam.  Sor.et  vox  tua  in  aii^ 
nbus  meis : vox  enim  tua  dulcis4^  facies  tna  de- 
cora. A^um  24.  In  dedderiodlxit  mifet  Balaam: 
Heu  quis  vidutes  cA-,  quando  lAafadei  Doml- 
tuis  }Sicergo  octtlo  corporali  oddmcriorem  ordi- 
nato volncnmt  videre  (qux  vos  videtis!  exteciiis 
Ac  interius : hzc  cniiu  confuntmata  vido.  Vmis 
intus  vi.lens^'nun  extra  dixit  Ta^.r  .QiVik^u- 
diom  etl  mihi  cui  in  senebris  {erftq,AC  lumen  cirll 
^ noii  video  Yhoc  cA , de  calo  venaris  non  vidw« 


24  Atberti  Magni,  OrdPrsd 


Ectn  p«rronaDifc>pulomaidicitur^.ft.  Laia- 
ueninc  vocrm  , firaul  laud^unt : quia  oculo  ad 
oculum  vidd>unt.  quandoconuerceric  Dominus 
Sion  [&  non  vidcmnt]  Et  hoceft  vcfttum  fingu- 
laic  priuilegium.  Cum  enim  cuperent  corporali 
przientia  videre  quem  credebant,  non  cft  eU  da- 
cinn.  Sedvni  (bli  Simeoni  * cum  diu  rufpirann 
Chrifti  praefcnciani  : Refponfum  cft  in  fpimu 
non  viiuium  le  moricm , nili  videiec  Chnllum 
Domini.  Ali)  autem  non  viderum:& iiclugentes 
dercendemm  in  infernum  :&  cft  in  cis  vcrifica- 
tum  quod  ditium  cft  Legiflatoti  eorunt  Moyfi 
Ex$d,)  Pufteriota  mea  videbis  , faciem  autem 
meamvidcrc  non  poteris.  Pofteriora  autem  funt 
crearurae  & allcgofix,  in  qutbus  Deum  viderunt: 
ficuc  dicitur  H<or.  i . Multifariam  multirque  mo- 
dis olim  Deus  loquens  patribus  in  Prophetis.  Et 
0/«k  II.  Ego  vinonesmultiplicauicis}<5£  in  ma- 
nibus Prophetarum  aiCmilatusfiim.  £c  Ifa.6.  Ea 
qua:  fub  ipfo  ctanc  replebant  temolum , hoc  cft, 
creaturz  , & Amilitudines  dependentes  ab  ipfo. 
Ipfe  inuiAbilis  fedebat  lupet  folium  etcelfuni  ab 
oeuhs  homintim,&  eleuatum  etiam  vitra  omnem 
imeiIcdliim[&]idco  [non  viderunt] jtJ.  Qm 
vident  cum , intuemur  procul.  Non  enim  patux 
delciftationis  fuit  videre  Deum  hominem  mira- 
cula facientem. 

Et  audite  ] deAdcraucmnc  do<^cinam  ab  ore 
Dei  fonantenv  CUnrir.i.  Sonet  vox  tua  in  auribus 
meis : vox  enim  tua  dulcis.  Pfntm.44.  Diifufacft 
gratia  in  labiis  tuN[qux]vo$[audicis]vetbum  To- 
nans ab  ore  Vcibi  incarnari, in  fpiricu  verbi  in  au> 
tes  vellras  influens.  Eccft.u  Non  fatiacur  ocuUis 
vifu,  oec  auris  auditu  impletur.  £i  ideo  exclamat 
Petrus  /ejx.t;. Verba  vitz  xtetnz  habes.  Pf.t^o. 
Audient  verbamca  quoniam  potuerunt. 
Dominus  dedit  mihi  linguam  eruditam,  vt  fciam 
(uftentare  eum  qui  lapTus  cft  verbo.  Cdnttc.^Mcl 
& lac  fub  lintea  tua[&  non  audieruncjCum  ta- 
men in  deAdetio  fpiricus  dicerent  illud  Cantic.S, 
Fac  me  audire  voccra  tuam.  Audita  enim  vo- 
ce Redemptoris  impletum  cft  quod  dicitur  m 
Pfdhn.t  17.  Vox  cxultationis  & iMutis  in  ubet- 
naculisiuftorum. 

Mocaiiccr  autem  ifta  poftunc  dki  muliisPrz- 
dicatoilbus  in  icripnira  videntibus,  & in  Icdlione 
nnilcai  audientibus  de  Deo  , quz  ipA  parum  ut- 
ram :&  multis  Doloribus  Amilitci  , quoniam 
Prophetz,  monachi  > 6c  laici  Amplices  , Si  fandi 
viri,  Sc  mulli  reges  Atipfos  & alios  regemes,  vo- 
hTcninc  libenter  videte  per  fcientiam  feriptuta- 
lum  quz  ipA  vident,  non  cft  eis  datum : & au- 
dire vellent  in  Icdionibusad  incclledum,  quz 
audiunt  illi  cumfaftidio,  & non  cft  cis  datum  au- 
dite. Hi  Tunc,  qui  Nmm.ii,  faftidiunt  manna,pa- 
nem  fcilicet  Angelorum.  Hi  funt  dc  quibus 
Ofed  to.Ephraim  vitula  dodadiltgere  trituram, 
Si  ego  tranliai  Aipcr  piikluirudinem  colii  eius. 
Ephraim  frugiier,qtii  frudum  in  rpiricu  per  feien- 
tiam  ledam  & auditam  facere  deberet,  cohuccfus 
eft  in  vitulam  latcioiencem  & diligentem  ititu- 
r«m,hoc  eft, corporales  huius  muadi  labores  poft- 
pofito  ftudiu  fpirituali  Diligunceninsdifcurrere, 
rerum  temporalium  foUcicu^i  A:  immifeere  >ex 
paleis negogioaatnlccuUihimgr.inuro  pabuli  Au, 
qood  inicHro  carpant, excutere : Acut  in  uicura.Et 
ideo  tiiitoimu.4|»nculcabif  colli  eorum  pulchri- 
X tudinetn.  Collum  eft.vc  difit  Beaitu  con- 1 


cinttttio  corporis  ad  caput.  Et  Agnfficac  mencetn 
noftram  ( quic  continuat  nos  ad  caput  noftrum 
Chriftum  ) quam  videmus  in  talibus  connilca- 
ram , demetfam  in  cogitariones'temulencas  huius 
milctir.  Vnde  ^re^or.w g!«f.!htdtm  fmper  Oftam 
dicit, quod  per  viiulam  illam  AgniHcanturdcAdes 
animz  : quibus  nihil  laboroAusclhquomia  huius 
mundiiiun  laborare  laboribus.  ^ 

. - 

Et  cccc  quidam  Lcgifpentiis  fur- 
rexie  tencans  illiim  , & dicens : Magi- 
fter  quid  faciendo  vicam  xccrnampoA 
fidebo? 

Hic  per  exempla  confirmat  quod  dixit,  5rm- 
ducic  duo : in  quorum  ^>rimooftendir  quod  Deu» 
arcana  Aia  ablcoixiit  a rapientibus: in  fecundo' 
autem  ofiendit  qualiter  rcuelar  ea  paruulis.  In 
primo  horum  duo  coniinencur  : in  quorum  pri- 
mo cuiufdam  TquiAbiTapiens  videbatur)  propt^ 
nicur  de  via  falutis  ( quz  paruulis  reuclarut)  qux~ 
ftio  : in  fecundo  autem  per  rterarain  a fapicniia 
Dei  fadUm  quxftionem  ponitur  tencamis  inftru- 
^io  & confulio.  In  primo  horum  duo  dicuniutr 
temaroris  defetipeio , Sc  ptopoAia  abeo  quzftio. 
Ceferipitio  centacoris  pioponitut  in  quatuor, 
‘quorum  primum  cft  , quod  inter  alios  ma- 
gis fuit  dcmonftcabiiis : fecundum.quod  fuit  lite- 
raturz  (p«:ia!js;tcrttura,quod  fuit  fuper  alios ma- 
ioriseladonis;quartum,quod  in  tentaodo  magne 
fuitdoloAratis.  . . -V 

Primumnotator  per  adueibium  demonfttandt, 
cum  dicit  [Ecce]  quafi  inter  alios  demonftiabilis. 
Mmth.ti..  Interrogauit  eum  vuus  ex  eis  Legifdo- 
^or,  centans  eum  & dicens : Magiftcr , quod  cft 
mandarnm  magnum  ui  lege } In  hoc  autan  quod 
dicitur  [ vnos]  demonftrabilis  inter  alios  videba- 
tur [quidam  Legifpetirus']  Ecce  liceratura  Angu- 
laris. Lircratus  autem  fuit  in  lege  & Prophetia 
Acut  funt  Theologi  apud  nos.  Iom.  ).  Tu  es  ma- 
gifterin  Ifrael.  D/frtr/.ij.  Egrcda  eft  iniquitas  a 
Unioribus  iudicibus  , qui  videbantur  regere  po- 
pulum[rutrexit]in  Agnum  maioris  elationis.  Su- 
perbi enim  inquieti  funt,&  rcdenrcs  interrogat» 
vei  rcf^iondcce  non  poftiint,quia  fpiiitus  tirnioiis 
exagitat  eos.  hb  Plenus  fumlerinonibus,& 
coartat  mc  fpiiitus  vtert  mei.  Vnde  Amifref.^u 
ctt,  quod  ifte  Legifperirus  vetba  legis  tenebar,  k 
vim  legis  ignorabat.  Ertatis  nclcicntes 

Arripturas,  nequevirtucem  Dei[Sutcexic]ergoqui 
in  idtum  Aipetbtzcor  erexir.  /eh  ly.  Quid  teele- 
uat  cor  tuum,&  quaA  magna  cogitans , «ttoniros 
habes  oculos  ? Quid  timicc  contra  Deum  fpiritus 
tuus,  vt  ptoferas  de  orc  tuo  huiuAcmodi  iermo- 
nes  [ tentans  ilium  ] Ecce  quam  malignz  fuit  in 
tentando  doloAtaris.A^/rA.it.Quid  mc  ccmaiis 
hypocricz.A/4/M.94.Temaucrunt  mc  Patres  ve- 
ftft.  Dtuttr.6.  Non  tentabis  Dominum  Deum 
tuum  [&  dicens]  virus, quod  in  corde  Aio  babuir, 
emittens,  hb  1 j.  Vtinam  taceretis, vc  putareini/ii 
efle  fapiemes. 

Magiftcr  ] Ecce  propoAta  li  tcntaiore  quzAia 
lii  iuc  autem  quziliosic  facit  duo  : primii  enim 
dolose  imgiftrum  a quo  quarric,  profitctunfccun-. 
do  quzrit  dc  metito  lalutis, Dicit crgo[Magiftec} 
Magiiltum  vocat, vtdicit  C%>^/^.cuiu$  non  vult 
cllc  Difcipuloi.  Non  amem  confitetur  Deum  vel 
DominumjUj^l^  uec  colere  vult  vt  Deum , nec 
■ fttuiff 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  X.  25 


{mire  iibivult  vt  Domino  , fed  fingit  feabeo 
difcerereUcficut^magiftro.  Similicer  facit  qui- 
dam i.Magif^.quod  ed  mandatum  no- 

tium in  If^e ; Ec  iiidcrt.  Magiftet  (cimus  quia  ve- 
I4X  es  «&  viam  Det  in  veritate  doces-  Et  verum 
uidem  dixit  in  eo  quod  vocauic  eum  Magi- 
rum : Magifier  enim  fiiic  dodtinae  & dtfciplin^. 
fuitjnqaamdprefapientia  Dei  Patris.  SMpitnt.i. 
Dodrix  e(l  enim  difeipUnte  Dei  \ & eledUix  ope- 
rum illius. 

Quid  faciendo } ] Qn«iit  de  merito  fallitis , & 
duo  notat:mcncum,&  prxmium.De  meiiio  quae- 
rit. [ quid  faciendo  ] totum  enim  meritum  in  fa- 
cieiido  confidit  principaliter  , 9c  parum  in  dicen- 
do  vel  docendo  nifi  coniungacur  & opus  : vnde 
A^Miih.tyDt  quibufdam  b^e  dicentibus  dicicut: 
quae  dicunt  > facite : fecundum  opera  vero  eorum 
Tiolltc  facCTC.  /oMn.  6. Quid  faciemus  vt  operemur 
epera  Dei  ? Ideo  dicit /n^v.to  Et  fi  mihi  non  cre 
duistoperibus  ctedire./4ro.i.  Faftor  operis  in  fa- 
^lofuobcatusctit.Vittutisenim  perfedio  in  ope- 
re fiioed>&  adopuieft  virtus, vt  dicit  Phdofoph. 

enim  illorum  fequuntur  illos. Ec 
de  praemio  fubinfert. 

Vitamxtcrnam  pollidcbo  ] tria  tangit  in  pr*.- 
•nio,vtcam,&aetemitatem  vitat, & pofieffiooem 
vitae.Vita  ed  a£lus continuus  diuinx  vitx  inani- 
mam, vel  in  corpus  & animam  pod  tefurcAdio- 
ncm.V  t(ficui  fol  facit  diem  continuU  ^ii^xioni- 
busin  mundumj  ita  continuis  influxionibas  vit* 
fu*  Deus  iiifluat  vitam  fecum  viuentibus  & fe 
participantibus.  Ideo  hxc  vita  fbmi  comparatur 
T/i/.  jf  .Dominc.apud  tced  fons  viix.Apoc^l.7. 
Agnus,  qui  in  rnedto  throni  cd,  reget  illos,  & de- 
ducet illos  ad  vicc  fontes  aquatum. Hic  ed  flumi- 
nis impetus,  qui  Ixtificac  duitatem  Dei.  iEiemi- ' 
las  autem  vitx  huius  caufanii  ab  eo  , quod  non  . 
habet  contrariumiquia  iam  non  erit  amplius  ne* ' 
quelu&us  , neque  dainoc  , fed  nec  vliiis  doloc 
ApocM.ti.ti  ideo  in  xternum  viueut 
fti  autem  in  j^tpetuum  viucnt  : & apud  Domi- 
num cd  merces  cotum.  Radix  amem  immotiali- 
tatis  ed  cudodia  legum  diuinaturo.S4p.6.Cudo- 
ditio  legum  confummaiiocd  incortupiionis;  in* 
eonuptio  autem  facit  efle  proximam  Deo  t fic 
ergoedxtcnia  vita.  PolTcdio  aurem  ed  vt  ad  nu- 
tum & votum  Labeatur,  fiem  id  quod  podldetur. 
Et  ideo  dicitur  Sxredicas  : quia  hzrcr  infeparabi- 
lircrad  votum  & ad  nutum  liabita.//4.(Jo.  Popu* 
Ius  meus  omnes  iudi  in  pcrpcuuim  hxtcditabmu 
cetram-  Ecclt.^i.  Venter  meus  comuibatuscd 

quxrcndofapiemiam.propteica  bonam  polfidebo 
polTedionem. 

Attende  autem  quod  dicit  [quid  faciendo  vi- 
tam xternam  po(fidcbo?]quia  tunc  temporispio* 
pcet  diuetfasfeAas  ludxorum  , Phatifxorum  , & 
Sadduexorum , & Elixorum,  magna  erat  quxdio 
tnrer  Dolores  : qux  effer  iuditia  Deo  p!accns,& 
qua  remiincratione  remuneranda  ? Ecde  liacal- 
lifiima  inter  ludxorum  Dodores  quxdione  ide 
ceotabat  Dominum  Icfuin  Chridum. 

Aiillcdixic  ad  cum:  in  Icgcj^uid 
fcriptomclDQuomodo  legis  i 

EccC  refponfio  confutans  tentantem  ^r  le- 
gem ; diuiditur  autem  m duas  partes  , in  quarum 
prima  per  legem  confutat  tcfitaistcm  : iniccunda 
D.Atbtrd  AUgrndn  Etuinp^.D-Lue. 


per  fimilicudinem  indudbro  confutat  hypoaifim 
ipfius.  Adhuc  prima  idatum  duo  concinet : quo» 
rum  vnum  ed , quod  quxiendo  mittit  ad  legem 
& ad  legis  intelleidum  ; feoundo  autem  accepra 
occafione  ex  lege  dicit  hanc  cilc  iuditiam  remu- 
nerandam. In  primo  duo  facit : miccit  enim  ad  le- 
gcm,&  roirtit  ad  verum  legis  intelleilum.  Ad  le- 
gem mittens  dicit  [ in  lege  quid  fciiptumed?] 
Quid  fcriprum?Si  enim  Chridus  refpondiffecpec 
aliquam  f^ani,dt£lum  eius  calumniatum  fuillet. 
Nunc  autem  mittit  ad  legem  , qux  ab  omnibus 
fcdis  \ Deo  data  ede  /opponcbaiur  fecundum 
confilium.//4.8.NiinquiJnon  populus  it  Deofuo 
ccquiret  vifiohem?pco  viuis  \ mortuis  ? Ad  legem  * 
magis,6c  ad  fedimonium(fiipplc)ed  recurrendum, 
quam  ad  errores  hominum.  $ic  ergo  mittens  ad 
legem  dicit[it)  lege  quid  fccipcum  ed]lcx  enim  cd 
ius  feriprum  , alcifcens  honedum , prohibcnfque 
conttariuro.  Kxc  enim  ed  lex  iuditix  & proiutf- 
fionum  pro  metito  iuditix. £iW/.i.j,Leg.  m m.-ui- 
I dauir  vobis  Moyfes  in  przccpcis  iudiri.inim  , Bc 
^ hxcedicatem  domui  iacob,&  ifiael  piomiffiones. 

Ex  quo  igitur  fum  ibi  prxeepta  iuditiarum  , hx- 
reJitas  domus  Iacob,&  promifllones  Ifrael : hi  le- 
geconcineuii  omne  quod  quxris.  Hicetgofin  le- 
ge quid  fccipcum  ed]  vnde  fimili  interitione  qui- 
dam de  idis  quxfiuic  Mjnb.  ii.  Magidcr  , quod 
cd  mandatum  magnum  in  lege  ? Qiiia  quxris 
mandatum  magnum  de  iuditia,  magis  Deo  pt3- 
centc[quoniodo  legis  i } hoc  ed.ad  quem  intellc- 
^im  legis  1 Quali  dicat  : Multi  errando  legunt 
fetipturas  [quomodo]  tu  [legisjdocenc enim  tra- 
ditiones hominum  , £ciclinquuntquxgraniora 
fune  legis.  Rvm.  io.Ignoran'cs  Midi- 

tiam  Dei,&  fuam  quxrenccs  datuereduditix  Dei 
non  fune  fubicib.  To[quomodo  legis)] 

Ille  rcfpondcns  dixit : Diliges  Do- 
minurp  Deum  tuum  ex  toto  corde  tuo, 

&r  ex  tota  anima  ciia  , 6c  cx  omnibus 
viribus  tuis,6c  cx  omni  mcncc  tua* 

Hic  occafione  accepta  ex  rclponfis  legis  dicfc 
illam  quam  lex  dicit , etfe  iuditiam  quam  Deus 
remunerar  per  vitam.Suni  etgo  hic  duo  patagra- 
phi  : Vnus  quidem  qui  coutintt  legis  tcf^Km- 
lioncm : fecundus  autem  qui  continet  rcfj>onfio- 
nis  apptobaiioncm.  Primus  habet  diK>:vmim«le 
dileibonc  Dei  , & fecundum  de  dilcifiionc 
proximi.  Dc  primo  dicic  [At  ille]  vt  Lcgifjicritus 
dcfapieiuiagloriaiis,  promptus  ad  rcfpondeti- 
dum  [dixit]  contra  illud  /aeeh.  i.  Sit  autem  om- 
nis homo  velox  ad  audiendum  , tardus  autem  ad 
loqiiendumj^  Diliges  Dominum  Deum  ruum]tiia 
dicit,  fcilicei,  diligendi  modum  » &quisdiligen-  • 
dus,&  quantum  diligendus  cd-  Et  modum  dile- 
dUonis  dicit  in  hoc  quod  dicit  [ diliges]  Diligere 
enim  ed  ex  aliis  multis  cledluro  intimo  amare 
charitatis  afledlu.  Non  cnlm  diligcictiu  nifi  dif- 
crete  cx  abis  eledum-  Ncc  ex  multis  eligitui,niri 
omnibus  vel  multis  prxoptatum.  Et  hoc  cd  in 
quo  reddet  cbarus  & intimus  aifcdlus,non  in  alia 
diuifus.  Catit.  f.DilcdIus  meus  candidus  & aibi- 
cundusxle^us  cx  millibus. Dicit  Sapientia  £«/»^ 
14-  Ego  mater  pulchtx  dilc^ionis-Pulchtaeniro' 
cd,  qux  puUhrum  dc  omnibus  cligii;&:  cle»duro 
prx  omnibus  chatadilc<dionccomplcdkitus.C4wf« 

C S.Foriis 


X 


%6  D.  Alberti  Magni,  Ord.  PriA 


S.  FoccU  eft  Tt  mors  4ik^io.  Ec  itcnim.  Aouc 
inulc2  non  pocetunc  exunguere  charitatem  Dei, 
}ioc  dl , mui»  aiic  frigidae  & inllpids  (cruin 
jeculaiium  dilcdioiics. 

Dominum  ] Dominum  peuptee  tiia  : propea 
alticudinem honoris,  propter excellcniesdiuicus 
lemunecacionis, propter  fottitudiDcm  redemptio- 
nis 6c  ddeofionis.  Hcc  enhn  tria  in  Ic  continet 
dUfinicio  Domini,c)uam  punic  Dtoff.quocl  Domi- 
nus dicir,  non  fubdirotum  exceilum  tantum  i feci 
omnium  pulduorum  & bonorum  polTciGoncm 
reram,  & non  cadue  vc!  nutare  valaucro  furti- 
tudinem.  Oe  primo  Exod.  i f . Cantemus  Domi- 
no , gloriose  enim  niagnificacus  Pfdm.yt. 
Propter  honorem  nominis  rui  Domine  libera  nor. 
jlpoc.  Dignus  es  Domine  Deus  uofter  accipere 
honorem  9c  gloriam  & virtutem.  Honorem, 
propter  dignitatis  altitudinem  : gloriam,  piopcu 
diuiriarum  magnitudinem  : viirutctn»  ptopter 
lerticudinis  inuincibilitatem.  De  diuitiarum  au- 
fcm  copiadieicur  Eem.  lO.  Idem  Dominus  om- 
nium,diues  in  omnes  qui  inuocant  illum, 

Meum  cA  aurum,  Sc  meum  c(l  argentum.  Magna 
erit  gloria  domus  iilius  nouiiBmx  plus  quam 
primx,  hoceft  . fapientia  & eloquentia  in  the- 
iauris  meis  & omnis  boni  polIHTio.  De  fortitu- 
dine autem  tedempiionis  diettut  Nuw.  i Deus 
dc  terra  Egypti  eduxit  eum  , cuius  fortitudo  eft 
ficuc  rhinocerotis, qui  in  gcemio  capitur  virginis: 
ficuc  fuoimx  fortitudinis  Dominus  captus  df  in 
Vteco  Bcatx  Virginit.  Uk  9.  Si  fortitudo  queri- 
tur , robufIUEmus  eil.  Sic  igitur  diligendus  cll 
Dominus. 

Deum  ] propter  tria , qux  fonac  nominis  ex- 
politio fecundum  Doum/c.  Theosenim  li  dctiue- 
(ur  ^ theoro,  ras,  dicit  omnia  videniem:!!  detiuc- 
cur  a theonifo,  as,  (bnac  idem  quod  incendere  vel 
ardere , quia  Deus  nofler  ignis  confumens  eft  : f\ 
autem  detinetur  ^ theade  grzco . fonat  idem 
quod  circumire, quia  ipfe  omnia  circumit  per  pro- 
aidentiam  et  curam  qnz  creauii:vidcc  in  abfeon- 
dica  illuminans,  penetrat  in  profunda  intendens, 
Sc  circumit  omnia  conferuans^  procurans.  Ec 
ideo  de  primo  Pfil.  ft.  Illumina  oculos  meos, ne 
viiquam  oKiormiam  in  morte.  Hth.  4.  Omnia 
nuda  fum  oculis  eius, ad  quem  nobis  farno.  Eceh. 
1 j.  Oculi  Domini  multo  plus  lucidiores  fune  fu- 
per  rotem,circuufpicientesomnes  vias  hominum 
Sc  profundum  abydi,  & homjnum  corda  incucn- 
ces  in  abfcondiias  partes.  Ideo  dicit  Pfdtm.  17. 
Deus  meus  illumina  tenebras  meas.  Dc  fecundo 
Lhc.  i i.  Ignem  veni  mittere  in  terram  , & quid 
Tolo  nih  vt  aocendacurM./^c^.iS.  Deus  qui  exau- 
dieric  per  ignem,  ipfe  fir  Deus.  IfaAx.  Egrediatur 
vt  fplendor  iudus  eius,&  faluator  eius  vehit  Idpas 
accendatur.Oe  tertio  5«^.($...€qualiter  ed  illi  cura 
de  omnibus.  Pftlm.  ^9.  DomitHis  folicicus  ed 
mei.  Ideo  i?.  Comparauit  Icgallinzfcx 

cudodia  Sc  folicirudinc  pullorum, quz  indrmaiuc 
& vocem  acuitj  dicens : Quoties  volui  congrega- 
re Elios  tuos  , quemadtn^um  galliru  congregat 
pulloc  fuos  fub  alas , &:  noluidi  l Sic  ergo  Sc  his 
dccau/ts  [diliges  Dominum  Deum]  Sequitur 

Tuum]  Dooiinim»  qui  ce iure creatibnu  &: 
redemptioills  |io0U|&  §a.  Dominus  Deus  | 

(uus  qui  ^o^^edic>F^C,dccreauicte.  I i(. 

P DomiM  quia  ego  {eroiutuus.-cgo  feruus  tmis, 
^j^saAdllz  tuz.  Vd  [ oius  }qui  fe  tibi  dedit  I 


ad  votum  &vfum.  Hth.  ri.  Non  confunditot 
Deus  vocari  cotum  Deus.  £zcd.;.Ego  fum  Deas 
Abiaham,&  Deus  Ifaac,  & Deus  lacob  : hoc  no- 
men mihi  cd  in  ziernuin.  Sic  ego  Diliges  Dotni- 
nuiQ  Deum  tuum. 

£x  toto  corde  tuo  ] Idic  tangit  dilerdionJi 
quonticacem  iuxta  polfibil itarem  diligentis,  & 
nonlecundum  valorem  tei  ditedz:quia  fecundutu 
valorem  rei  dite^  non  eft  aeatura  quz  polEc 
diligcre:icd  fic  (c  diligunt  ad  inuicem  Pater  & Fi- 
. lius  Sc  Spiritus  fandus.  Hxc  enim  dilcdlio  io  ilis 
quantitate  incomiuunicabilised  ciearurz,  quia 
inAnita  ed.  Hzc  veiba  autem  Deut,  6.  fic  iacenr: 
Diliges  Dominum  Deum  tuum  ex  toto  corde 
tuo,  & ex  tota  anima  tua , Sc  ex  tota  fotriiudioe 
tua.  Aidtth.ettdm  IX.  lIcdicirociDiliges  Domi, 
num  Deum  tuum  ex  toto  corde  tuo  , Sc  ex  tota 
anirpa  tua,  Sc  cx  cou  mente  tua.  Hoc  ed  primum 
Sc  maximum  mandaium.Ec  in  De»;.quk«cn)  non 
ponicut  cx  tota  mente  tua : quqd  tamen  ponunt 
duo  Euangeiiilz  Aiaith.c^  Ekc.  Adhuc  autem  in 
Dent,  non  ponuntur  nil)  tria  in  quantitate  dile- 
diionis.  £t  fimilita  non  nili  tria  ponit; 

Sc  tamen  Luc.ponit  quaiuor.Et  qaziilui  horuin 
caufa. 

Ad  primum  autem  diei  poteft,qubd  mens  i roe- 
liendo  did^a  menfurae  vires  & mttitudinem ex- 
pendenda in  alfcdIuA'  elhrdhi  dileUiunis.Ec  hanc 
in  fortitudine  intelligcndam  elTe  vult  Deauro^ 
tum.  Et  ideo  non  ponit  eam.  Qw  autem  aliud 
ed  mens  menfurans  alfc^um  , dc  aliad  fottitudo 
virium  exeteens  edcdlum  , ided  Lue.  hzc  diftin- 
guic  in  duo.  AUtih.  autem  mentem  accipit  ptoor 
viribus  menfurat  (t  in  e(Fedfu:&  ideo  ponit  men- 
tem , Sc  non  vites.  Ec  Hc  pacer  folutio  vcriufque 
quzAti.  Quzeunque autem  A/4/rk  ix.  nocaui- 
mus  fuper  idam  legem  dilediiemii , ibi  requiran- 
tur, &coniungantur  his  quz  hic  dicemus,  ibi  di- 
ximus quinque  expodiiones,  Au^ujiini  t Chrjf 
fftd.  Btrn.  Sc  noUram  vnam,  H>c  autan  foluiii 
/-MC.  exponentes , exponemus  ida  fecuridum  pro- 
prietates eorum  quz  videtur  fonarc  lircra. 

Ex  roto  corde  tuo]  tria  dicit : cor  adltibens 
dilediiont,  totalitatem  adicuicais  dilediioni,  Sc  id 
quod  nodrum  ed  vult  dati  ubi.  Coi  autem  fe- 
eundum  naturam,vt  dicir  fundamentum 

ed  geoeraiiunis  , quia  in  homine  primo  genera- 
tur , Sc  non  cx  alio  membro  corporis  , fed  omnia 
generantur  exipfb.  Cor  etiam  fecundum  omnes 
fons  ed  caloris , primum  mobiJp  mouens  omnia, 
i quo  omnes  motas  oriuntur,^  ad  quod  referun- 
tur. Cor  etia  virz  Sc  fpiritused  principium, (edes 
animz,  origo  fenluum  fecundum  Arijlot.yyt2XDA- 
dalis  Hgurz  , dutz  caruis : ligatum  neniis  Sc  lon- 
gitudinalibus ^ ba(I  ipdus  ad  conum  protra- 
his , Sc  cranfuerialibus  in  modtini  cetis  circundu- 
dlis  & implexis : fundatum  fupet  badm  fortem 
veifus donum  : in  pedlore  tres  habens  concauita- 
tes  plenas  fpirim  & fangutnc:in  (inidra  locatum, 
declinans  aliquantulum  vetfus  dextram  maioti 
ventriculo  ipims  : Sc  ideo  in  dextra  plus  emittit 
de  fpititu  Sc  fonguine : propter  quod  calidior  Sc 
mobilior  cll  dextra  parsquam  (Inidra. 

Ilhs  autem  propticracibus  attribuendum  ed 
dilctdioni.  Fundamentum  aiim  virz  Sc  princi- 
pium figillandum  eddiletdione  i vtcxiplo  om- 
nia interiora  quti^CK  corde  formantur  ,diie^ione 
(Igillentuc.  Ctmfic*  S.  rene  me  (Icut  llgttacu/um 
fiipet 


r 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X.  27 


Taper  corctiom.  In  hoc  fundamento  ft«nquam  in 
fonte,  qui  in  medio  paradifi  bullit)  ignis  vitalis 
calotiscuftodiendus.  Lenit. 6.  Ignis  in  altari  meo 
iemper  ardebit.  Lttc*  14.  Nonne  cot  ntjilrum  ar< 
dens  erat  de  lefu  ; Hoc  eil  primum  inouem  mo- 
bile motiem  omnia  i vt  rpfam  charicati  mancipa- 
Titm , & motum  dile^iot>e  , omnes  alios  motus 
fnfocmet  : quia  nullus  motus  e(l  mericoricis  nifi 
ckaricate  informatus  > (Icuc  dicitur  i.Cerimh.^. 
Chariras  ChriiU  vtget  nos  > hoc  e(V,  fua  vi  ilimu- 
lat&mouetcorvicx&fpiritus  principium  : Sc 
iic  dandum  eft  Spiritui  fani^o  qui  ei^  chariras 
principium  in  nobis  boni  rpiritiis&  witx.lB4».6. 
Spiritus  edqiii  viuihcat.Xtfw.S. Lex  enim  fpititus 
vitx  libecauic  me.  Lex  fpititus  vitx 

eil  charitas,qux  ligat  Heut  !ex.  Sicut  etiam  cot  e(l 
fbjesanimxiica  charicasdl  fedes  quies  iplius: 
vnde  dicitur  federe  & manere  Deus  in  amantibus; 
quia  vita  gratix  non  G^det  nili  in  chamare.  Cti/». 
5.Media  ferculi  fui, in  quo  fedit,  charitateconllra* 
uii,Tt  mollius  federctSc  quietius.  Scnfuumocigo 
cft  : quia  quofcunqoc  feofus  non  format  & clicic 
charitas,nihil  valent.  Et  Ideo  fponfusin  C<or/.  4. 

* Laudat  fponfam  ab  omnibus  organis  fcnfuum: 
ab  oculis, propiccchiritacem  veritatis:abauiibus, 
propter  charitatem  obedientix  : i nafo  , propter 
charitatem  fqauitatts.ab  ore,  propter  chariurem 
diilcIfTimx  bonicati$:i  radtu , propter  charitatem 
Ibliditaris  & hrmitaris  diuinx.  Omnia  mim  hxc 
acharitate  ptoducumuf  , quod  clara  eft  veritas, 
qtiod  Utcunda  obcJiemia,quod  fuauts  ell  luauitas 
Dei, quod  dulcis  bonitas  .quodfolidilTima  firmi- 
tas cui  homo  innititur  fempet , nunquam  innixa 
fuper  vanitatem.  Cor  pyramidalis  figurx  ligni- 
Hcat  infra  latam  charitatem  in  erte^hi  circa  pro- 
ximum.P/«/.!  tS.Lacum  mairdatum tuum  nimis. 
Superius  (iriilum  in  aPfetfiu  fimplici  ad  Deum.  In 
fignum  huius  pyramidales  figuras  ludas  Macha- 
bxusfupetbufta  parentum  erexit  , docens  talem 
parentes  habuiffe  charitatem.Durx  carni$:&  cha- 
ricasdurx  xmulationis  , contendens  vt  placeat 
amato.CiHW.8.  Dura  fient  infernus  xmiilatio.  Li- 
gatura ncruorum  optime  chatitati  conuenit,  qux 
eft  vita  ligans  amantem  & amatum  : longicudina- 
liter  in  xtemum,  quia  nunquam  excidet : & lati- 
lodinalitcr  circularitcr,ad  proximum,  quem  vndi- 
que  Circuit , fubuenien  Jo  necelli  tat  ibus  ciu  s p^o  • 
ptet  Deum.  Ofte  1 1.  In  funiculis  Adim  ttaham 
eos, in  vinadischatitatU-Fundatio  cordis  in  for- 
titudine odium  dorfi  , immobilitatem  fignificac 
charitatis.  ^om.S.Quis nos  feparabit acharitate 
ChtiftI.  Q;d.mi!lu$.  /iidrw.NuUa  crcatur.i  pote-  j 
ritnos  feparare  i chatitate  Chrifti  , qiixcftin 
Chtiflolcfu.  Tres  concaultatcs  in  pcftorcplenx 
fpiritu  & fanguine  ,rres  receptiones  charitatis  in 
quibus  fpiritum  habet pictatisrprima  cft  receptio 
fumma  Dei, quem  prx  omnibus  diligit  : fecunda 
receptio  animx  fu*  5c  anim*  pitixnni , quas  pofl 
hoc  diligit:  tertia  receptio  fioc  locatio  corporis 
■fui  & proximi, quod  in  fine  diligit  :&iamc omni- 
bus exhibet  picratcm.?/3i/.(»t.  Sitiuit  in  tc  anima 
mea  , quam  multipliciter  libi  caro  mea.  Fundit 
calorem  & humorem  charitatis  fle  pietatis  plus 
in  dexteram  : quia  illis  qui  ad  dexteram  pertinent 
plura  exhibet  figna  charitatis  & pietatis.  H<br.  i j . 
Beneficeniix  & charitatis  nolite  t^iuifa.  Et 
ibidem.  Cbaritas  fraternitatis  maneat  in  vobis. 
Idis  ergo  proprietatibos  cot  ad  dileAionem  ed 
D.AlberMMd^niM  Enan^.  D.  Luc. 


j refetenduroi  fcilicet  i vt  fundata  fit  vira  in  chari- 
tate  , vt  omnis  motus  , &lenfus&  cordis  confi* 
dcmki  fiat  in  charitate  : ficuc  dicicur£^be/  j.  In 
charitate  radicati  Sc  fundati. 

AuiuSi.  Autemattendenscorefieprincipiuni 
fenfus  & cogitationis  » dicit  cot  poni  pro  incelle- 
£t\}  t didc^x  toto  coxdf^diligere]  elTe  ex  omni 
intcllc^lu  fin^rrorc  tendere  in  vctitacem.Tocali* 
tas  amem  coidis  ed , vt  in  eodem  corde  vel  pano 
eius  non  fit  rettahens.Non  enimpoteli  Deus  ha- 
bere partem  cum  Diabolo  vel  pcccaco.a.  Corimh. 
<?.Qux  communicatio  templo  Dei  cum  idolis  i Et 
tbidem.  Que  conuentio  Chrifii  ad  Belial  > [ tuo  j 
autem  dicit:quiaficm  diett  Greg.  Nihil  corde  efl 
fugacius  .5e  fiepe  auertituc  etiam  dum  teneri  prx* 
(umitur.  Et  quia  Deus  non  prardpit  impofilbile, 
ideo  dicit  [luo  ] quod  enin)  nobis  prxtet  confeii- 
fum  dc  corde  noftro  elabicitr , non  polTumus  re- 
ferte aJ  Deum.  Et  ideodicLmuc  inuenire  cor, 
quando  a fugacicace  ad  Deum  reducimus.t.  Reg. 
f.  Inuentrfi^uusiuus  cor  fuum  vc  oraret  te  oA- 
rionehac.  Hoce(lergoquoddicic[ex  toiocotde 
loolfequitur. 

Et  ex  rota  anima  tua  ] hic  iterum  rria  notanda 
fumtvt  fcilicet  anima  chatitati  fubiidaiur : & ni- 
hil de  tocalicate  animx  diledUoni  fubicahatur : Sc 
hoc  quod  tuum  eft , a le  de  anima  non  retineatur 
quin  chadiaci  mancipetur.  Anima  autem  nolira 
principium  efi  Sc  caufa  intelledlualis  vitx  Sc  or- 
ganicx  in  nobis : ficut  dicunt  fapicnccs.  Hxc  au- 
tem chatitati  mandpatur  , quando  vita  imellc- 
dlualis  Sc  organica  ad  charitatem  refeitur.  Q^- 
Ikcr  autem  hoc  fieri  pofilc  odendamus.  Diq^ 
Pbihfephm  quod  intelligere  Imelletfhulibus  ed 
dic.  Ab  eadem  tamen  anima  ed  vira  organica 
cam  in  oculis  quam  in  manibus  quam  in  j>edjbua 
Sc  aliis  membris.  Vnde  Ajucennu  dicit  de  anima 
humana  , quod  ab  ipfa  fluunt  quxdam  vires  non 
coniundx  corpori  ficut  intcll^us  , & liberum 
arbittiiim,  Sc  nuiufinodi  :&  quxdam  conionfbe 
corpoti,ficui  phantafia,&  fenms.dc  huiurmodi.Ec 
ideo  anima  non  refertur  ad  charitatem,  nifi  Sc  in- 
telleJIus  Sc  organorum  virtutes  ad  charicatcni 
re&tamur.  Hoc  vult  dicere  /fu.  16.  Anima  mea 
ddiderauit  te  in  node:icd  Sc  fpiritu  meo  in  prx- 
cotdiis  meis  de  mane  vigilabo  ad  tc.  Quod  enim 
dicit  animam  , intelligit  id  quod  feparatumedin 
anima, quoded  caufa  Sc  principium  vitx  intcUo- 
^ualis.Quod  autem  dicit  dc  fpiiini  in  prxeoediis, 
intelitgit  de  fpiritu  inouence  ptxcordia  Sc  orga* 
ra  } quem  etiam  mancipauit  chatitati  Domini. 
Huius  totolitaa  cd  in  anima  quidem  intelligen- 
iia.memotia,voluntas:tn  organisaurem  (imfibili- 
tas,&:  vcgecabilitas.Toca  igitur  isielle^ualis  vita 
charitali  mancipatur,  qnando  intelieClus  afficitur 
chatitate  lucis , memoria  notitia,  xternitatis  . & 
voluntas  tranquillitate  pacis.  De  primo  dicitur 
Sdp.7.  Ptopofui  pro  luce  habere  illam.  Venerunt 
mihi  omnia  bona  paritet  cum  illo.  De  fecundo 
Pfal.  t^6,  Adhxreai  Itogua  mea  faucibus  meis  fi 
non  nwnineto  tui.  Dc  tertio  PhlUff.e,.  Pax  Dei 
qux  exupecac omnem  (enfuin  , cudodiat  coida 
veibaScincelligeniias  vellras.  Organka  autem 
vita  fuam  habet  tot.ilitatem,qiiandoomnia  mem  - 
bra  extendit  ad  charitatis  opera:ficui  dicitur  Rom. 
6,  Sicut  exhibuiftu  tnemm  vedra  fetuire  iio- 
munditix  ,&  iniquitati  ad  iniquitatem : ita  nunc 
exhibete  membra  iecaite  iudiiix  iti  fm^ifieacfc»- 
C X nero. 


i8  D.  Alberti  Magni , Ord.  Prxd. 


t^em.Intiis  autem  multum  efl  cotrupiionis,  quod 
noftnim  non  cft:&  in  hoc  tianfgtclVoces  nott  fu- 
mas h oon  exhibemus : quiacotruptic'^  ioi- 
rientes  gcmitnos  t fcieixes  quod  non  habitat  in 
nobis,  hoc ell  ,in  carne nodra bomim Rtm.j.Et 
clamamus  cum  PmuI»  </ri«/mt,diccmc$:inrelix  ego 
homo,qoume  liberat  dc  corpore  mortis  liuiust 
Sequitur. 

Ex  omnibus  vitibus  ] & in  hoc  etiam  tria  tan- 
git r vires,  fcilicet  homtnis.vniueifiuiem  earun- 
dem  , & id  quod  noftium  cil  in  eis  quod  infirmi- 
tas abforprum  nbn  deiicic.Viies  autem  a vi  didjtx 
funr  robora  & focritudines.  Vnde  etiam  Dtut.6- 
Dicitur:£x  omni  foteirudine  tua.  Vires  ergo  fune 
robora  , que  habere  poffumus.  Habemus  autem 
tda,  que  tirea  mmiftxant : voom  quidem  eft  na- 
ture tubUius:de  quo  dicitur  in  Pftl-S  8.  Forticu- 
dinem  meam  ad  te  cdAodiaro.  Secundum  aucem, 
exercitium  tirtutis  quod  tribuit  facilitatem : de 
quo  didtut  Qui  fperam  in  Domino  mu- 

tabunt ronicudinem  ) alliinicnt  pennas , fcilicet, 
viirutum , tt  aquile  , current  & non  laborabunt, 
volabunt  non  deSctenr.  Tertium  eft  gratia  Dei, 
que  facit  poienics&vincmces.Fbi/i^^.4.0mnia 
pofluro  in  eo  qui  me  confortat.  Hec  ell  igitur 
vn^uetHras  virium.  Io  omnibus  autem  nHiItuin 
tollit  infirmius  t & hec  ad  chariutem  operando 
referre  non  pollumus  ;&  i6eo6icnnuii)Pfalm. 
1)8,  Imperfefturo  meum  viderant  oculi  tui.  Se 
quiiur. 

Ex  oronimentetua]Iteram  cria  dicit : mentem 
ad  chancatem  Dei  referenda . lotalicatem  mentis, 
Asidquodnoftrumcftinea.  Mensauiem(aine- 
tiendo  dida)ratio  imeUigicurrquf  menfurat  opus, 
& circumlUntiasoperis^c  finem. Ille  enim  men- 
fure  funtneceilarteoidimcharitacis  » qui  nullo 
modo  ell  violandus.  Crar.i.  Introduxit  roe  rex  in 
cellam  vinariam  , oidinauit  in  roe  chaiitaiero. 
Ille  ellvic  dequodicirur  £r.rek  40.  Funiculus 
lineos  in  manu  eius » 6c  calamus  menfiire  in  ma- 
nu eius.  Funiculo  enim  lineo(qood  linurn  de  ter- 
ra oritor)  menforaruradus  ad  circumllamias  ter- 
rene vireatis.  Calamo  autem  folidz  re^itudinis 
inenforacur  opus  ad  finem  intentionis  * vc  llc  ex 
omni  mente  procedat  opus  ordinare  charitatis. 
f.G^rinrli.i^.Oainiahonelle  &feaindum  ordi- 
nem fiant  in  vobis.  In  his  aurem  iterum  per  lur- 
teptioncro  & ignorantiam  multa  depefeunt , que 
non  porell  cauere  humana  ignorantia  Job  ).Viro 
cuius  abfcondicaell  via,&  circumdedit  euro  Deus 
tenebris.  £t  ideodictt  [ tuallicergodiligeDeum 
ex  omni  mente  tua.Ex  toro  quidem  corde,vt  mo- 
tus vice  ad  ipfiim  reltras  :ex  toti  anima.vtintel- 
ligcmiam , 6c  volnniatem  , & memoriam  cum 
corporalibus  organis  ad  ipfum  connertas : ex  om  • 
nibus  viribus  , vt  nihil  ribi  de  viribus  tuis  reti- 
neas,vel  attribuas : ex  omni  mente  tua  , vi  omnia 
ordinechatitatisofdirm , & nihil  inordinatum 
relinquas.  Sic  enim  attingit  chaiicas  a fine  vfquc 
ad  fineih  fbetita  , & difponit  onmia  fuauiter 
Sdp.8. 

Erproxittiumtuumficut  ceiprum. 

Taneteduo  : id’quod  diligendum  ell  ,&  for- 
mam dileftionis.  Id  quod  diligendum  efi,dt  pro-  i 
ximus.  Ltnif.  tp.  Sic  habecur.  Diliges  aroicom  I 
teum  ficuc  tc^fiins.  Etdkitur  quod  ibi  70.  ha-  | 


bene  proximum.  Eli  autem  nocaoduin  quod  eft 
proximus  fanguine  , & cA  proximus  beneficio 
largitatis  vel  inifeticotdiz.Pioximus  fanguinc,cit 
lixundum  gradum  aliquem  fanguinis  prope  vel 
prcqiius  Coniundus.  i.  Nun  muliipliceTv 

ciK  proximi  fanguinis  ad,vlcirceudum.  Hic  tamen 
videiitut  proximi  dici  beneficio  mifaicordiz 
& charitatis.  Ille  enim  proximus  ell, qui  proximi 
accedit  in  alTedum.  Ei  ille  cil  a quo  depemleo 
per  aifedus  exhibitionem  in  charitatis  beneficii^ 
quibus  me  przucnit.  Et  iJca  dkit  Chyfofl.  Qiiod 
cognatio  nen  facit  proximum  > fcd  roilericorjia. 
Qux  etiam  mifciicordia  fecundum  naturam  clh 
nihil  enim  tam  fecundum  nanir.tm  efi  , quam  lu- 
tute  adtuoare  conloitcm.  EA  autem  inecUigeo- 
dum  veibum , quod  cognatio  non  facit  proxi- 
mum lecuiidumat^uni  ptoptiutn  proximi  : quia 
proximus  l«undum  aAum  proprium  fic  opera- 
tionero  proximi  cA  qui  apptopiac : licut  hiedtei- 
tur,  quod  Samaritanus  appropians  alligauit  vul- 
ncra.Szpe autem  comingitquodeognati  non  ap- 
propiam,led  longe  recedunt.  Pf, ) 7.  Qui  iuxea  me 
eiant.de  longe  Aeterunr. 

Dupliciter  ergo  dicitur  proximns:gradu  nam- 
rc,&  appropiatione  benefiaj.  Gradu  naturz  ne- 
mo proximior  quam  ille , qui  fine  gradu  ceniuu- 
girur : licut  parens  fpititualis,  Deus  priocipaliceri 
in  quo  ficuc  dicitur  ^^1.(7.  Viuimus , mouemur, 

& fumus.  £1  poA  hunc  parens  carnalis  , qoi  /inc 
gradu  coniungttur  corpori  noAio.In  primo  aurem 
gcadu,qui  no&fcum  cA  ex  eodem  : ucui  ftatet  ic 
foror.  Et  lic  poAca  iecundum  dillamiameAalt- 
quis  propinquior  & alius  longinquior.  £c  fecun- 
dum tioc  cum  omnes  fpiricuahtcr  & fecundum 
opus  creationis  & reformationis  fimus  ex  vna 
parenced>eo,oraDis  homo  omni  homini  eA  pro- 
ximus in  gradu  Mimo.  ).  Nec  abnuo  roe 
propinquum  c(Ie  i fcd  aliuspropinquior  mesA; 
Sed  proximus  fecundum  aiAum  proximi  princi- 
paliter proximus  cA : & de  illo  hic  loquitur  Do- 
minus Sc  tex  , quando  dicic  [ Er  proximum  tuum 
liem  ceipfum]  fiipple  ,d>ltges.  C^odautem  dicic 
diliges,  in  futurum  extenJcus  di)eilior>cm  , notat 
pcrieueeamtam  ditciAiouis  tam  ad  Deum  quam 
ad  proximum.  JadM.ry  Cum  dilcxillet  fiiosqui 
efani  inmundodn  finem  ditexic  eos  ).  Ego 
diligam  cum , Sc  manilcibbo  ci  meinfum.  PjJ. 
t^.  Diligam  te  Domine,  virtus  mea  [proximum] 
omnem  homiiKm,  vel  tibiapproximante:quia  il- 
le te  przuenic  beneficiis  chariratis.  EctU/uJltci 
fj.  Qmnis  homo  dicit : Et  ego  aroiciuam  copu- 
lauf’. 

, Hunc  ergo  diliges  [ ficuc  ceipfum]  linit  amem 
non  notat  quanticacemded  fimuitudinc  in  forma, 

& fine.In  forma  quidem,vt  ex  eitirdefflchachatit 
linceritate  diligamascu:quiadidcT«£rr«  ffrb.d* 

, quodprima  lex  amiciciz  lancita  cA.  vc 
pro  amicis  no  nsu  hone  Aa  faciamus.  Et  fic  diiigi- 
cur  ex  charitatis  fincetitate,cxpulfo  omni  fermno 
libidinoli  arooris,vel  lucroGc  diledlionls.i.  Cvr-p 
Expurgate  vetus  fermemtUn  » vt  litis  notia  con* 
fpetfio ficuc  cAisarymi.  Charitas  enim  ficui  di- 
citur f.  Cerimfi.  1).  Non  agit  perperam.  Secun- 
dum finem  aurem  diligit  licut  feipfum  , quando 
&ad  terminum  diledlionis diligit , dc  ad  finem. 
Ad  cermintim  : quia  ad  charitatis  opera.  Sicut 
enim  dicic  Cteeg.  Charitas  magna  operator  fi  elh 
fi  autem  del^c  opecari , charitas  non  eA.  Ideo 
etiam 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap,  X.  ig 


eriiim  dkric « quod  probnio  dile^ionis  exhibitio 
ed  operis.Vnde  /«4«.i4.$tquis  diligit  me>  (ermo* 
nem  meum  feniabic.  i . /tdn.  j . Qui  habuerit  Tub- 
ftandam  huius  mundi  » & viderit  fratrem  fuum 
neceflitatem  parienrem  , Sc  ciauietic  viicera  fua 
ab  eo : qnotnodu  cA  chatiias  Partis  in  eo  ? Ad  fi- 
nem etiam  eundem, quia  proptet  idem  diligit  pro* 
ximum  propter  quod  diligit  reipfum  : &noced 
propter  lalurem  xternam  , propter  quam  facit 
quicquid  facie.  Dem.^  Dilexit  populos.  Et  pro- 
pter quid  dilexerit/ubdit  dicens : Omnes  fandi  in 
manu  illius  fune.  Sic  diligitur  in  Deo  amicus : Sc 
propter  Deum  coniieitendus  diligitur  inimicus. 
Sic  ergo  [ diliges  proximum  tuum  ficut  teip- 
fum  ] 

Si  aurem  faciliret  hunc  pailiim  dilcdionis  vel- 
lemus exponere, diceremus  , quia  vna  charitas  ac- 
cipitur in  alfedu.&  accipitur  in  efl^u:inafieda, 
quantitas  eius  menfuracuraJ  Deum  : & iu  efiedti 
menfuraturad  proximum  in  menCuca  autem  aife- 
dus  ad  Deum , qui  bonorum  noArorum  rxm  in- 
diget , menfuracur  fecundum  duas  animz  partes: 
motiuam  videiicet,&  appreheniiuam:(lue  afiedi- 
uam,  & intellediuam  : quod  idem  cA.  Eciimen* 
furatur  fecundam  partem  afiediuam  vel  moci- 
uam,non  poteA  menfurari  nifi  duobus:vno,quod 
cA  Aait  motum  Sc  afHn^kim  imperans : & altero, 
quod  eA  (icut  exeqoens.  Imperans  autem  motum 
m cor  , quod  cA  omnis  roorus  & afhtdus  princi- 
pium : quoad  hoc  dicit  [ diliges  Dominum 

Deum  tuum  ex  roto  corde  tuo}  fr0Hrr^.4.Omni 
coAodia  ferua  cor  tuum,  quia  ex  ipfo  vita  proce* 
dir,  hoc  eA  omnis  motus  vitx.  Si  autem  menfu- 
ratureoqnod  motura  exequinir.hoc  cA  vires  qu^ 
ad  nsotus  charicatis  exercentur  & expenduntur: 
Sc  ftc  dicit  [ diliges  Dominum  Deum  tuum  ex 
omnibus  viribus  tuis  ] quia  vires  expendit  cbari- 
tas.Dicic  fponfa  in  Cafii.^.Nuntiate  diledo  quia 
amore  langueo.  Si  autem  menfutatur  fecundum 
partem  apprehenfiuam  Aue  finellediuam  , hoc 
iterum  contingit  duobus  modis : vno  quidem  fe- 
cundum veritatis  intdlcdum  & acceptionem:  & 
hoc  cA  quod  dicit^diliges  Dominum  Deunl  tuum 
ex  tota  anima  cuajquia  non  eA  in  homine  aninia 
nili  intellediua  : (alibilis  enim  Sc  vegetabilis 
panes  funt  potentix  S:  non  animx : & ideo  dicit 
fhiUftpbm  in  lO.  £/b.Quod  homocAfolusin- 
tclledus.  Aut  etiam  menlucacur  fecundum  acce- 
pex  vel  intellcdx  fine  apprelienfx  veritatis  col- 
lationem : Sc  fic  dicmir[diliges  Dominum  Deum 
tuum  ex  omni  mente  tua  J quia  (icut  dixtmur, 
mens  a menfurando  dida  fiuc  metiendo,rationem 
fupponic  conferentem  accepta  perincelledum,  & 
ptob.sniem  quid  fcquatur  ex  acceptis  : Heut  dicit 
Omni.i  probate:  quod  bonum 
eA  tenete.  Ab  omni  fpi.de  mala  abAinete  vos.  Si 
aurem  menfuranda  eA  fecundum  etfcdum  , tunc 
dilatatur  in  opere  ad  proximum  per  modum  qui 
didus  cA. 

Ordinatur  autem  lAa  fecundum  rationem: 
quia  enim  imperans  cA  ancecxcquens : ideoduo 
imperantia  fum  ance  duo  exeqiienp'.i.  Inter  exe- 
quentia  autem  id  ponitur  ante,  quod  cA  edentia- 
lius  ad  virtutem  : Sc  hoc  funt  vires  operantes  an- 
ce mentem  menfurantem.  Et  quia  diledio  affe- 
doscA  antediledionemeffedus  , iJcodilcdio- 
nem  Dei  ponitantediledionem  ptoximi.£»rl>  p 
Expande  pallium  qnia  propinquus  es  , hoccA, 

V.j4lbern  tn  EHang.D.Luc, 


pallium  chariutis  in  lanim  propinquitatis  pec 
omnem  diderentiam  proximi  expande.  £c  haec  ex- 
politio de  duobus  mandatis  charitacis  inter  alias 
conoenientior  ede  videtur.  Tamen  d harc  qux 
dida  funt  hic , his  qux  fuper  Matth.  dida  lunc 
addantur,  melius  poteA  inteUigi. 

Dixicque  illi : RccTc  refpondilbirhoc 
fac&viues. 

Ecce  vera  falutaris  iuAitixoAendo,  accepta  de 
terponlis  legis  qux  calumniam  habere  non  pote- 
rant. Dicit  ergo  [ Red^telpondiAi  ] Matth.if, 
Ex  ore  tuo  reiudicio  fecue  nequam. £/<1/111,49. Ar- 
guam te& Aatuam  contra  faciem  tuam  [hoc  fac] 
in  opere./rfco^.i.  Siquis  perfpexcric  in  lege  perfe- 
dx  libertatis,  non  auditor  obliuiofus  fadus , fcd 
fador  operis:hic  beatus  in  fado  fuo  erir.£/.  1 10. 
Intcllcdns  bonus  omnibus  facientibus  eum : lau- 
datio eius  manet  infeculum  feculi  [ fac  ] ergo  in 
merito  deut  legis  Sc  incelligts  [&  viues]|)ulIeino- 
nevitx  xcetnz.  Et  ideo  condgnidcac  in  vetbo  vi- 
uendi  tempus  faturum » cuius  nullus  cA  dnis. 

Si  fpiiicu  fada  carnis  mottidcaucricis» 
viueeis.  Spiritus  autem  quo  fada  catnismortifi- 
cantur, Spiritus  eA  charitacis  : quia  in  hoc  eA  ve- 
rum,quod  dicitur  C<Pi/ic. S.Fonis  cA  vt  mors  di- 
iedio.  1 Ac  calor  chatitatis  eA  , quocalcfada  eA 
caro  pueci(  quando  fe  fuper  eum  expandit  Pro- 
pheta magnus  , potens  in  opere  Sc  fermone  ) Sc 
morce  fugata  rcuixic  4.  Reg.4,  Quomodo  ^nim 
non  viuet , in  quo  continue  fpirai  (piritusvicxl 
Charitas  aurem  eA  fpiritus  vitx,quia  Spiritus 
fandus  eA.  Eerr.S.  Lex  fpiritus  vicx  liberauit  nie 
a lege  peccati  Sc  mortis.  Quod  de  chacitate  expo- 
nicgltf.  IhiJtm, 

lllcautcm  volens  iuftifica  re  feipfum, 
dixit  ad  1 E s V M : £t  quis  cfl  meus 
proximus? 

Hic  tangitur  conuidio  hypoaids  eiudiem 
centatoris,  qui  ante  de  malitia  tentationis  conui- 
duscA.  Diuiditur  autem  in  quatuoc  parces  , ia 
quarum  prima  continetur  quxremis  dmutacio: 
in  fecunda  dmulatoris  inpacabolica  dmilitudine 
inArudio:  in  tertia  inAtudi  per  parabolam  in- 
quidtio : in  quarta  per  occafionctn  acceptam  ex 
tefponds  ipdus  confutatio.  Deprimo  autem  dicit 
duo  : fimulationcm,  & dmulatoris,  vife  occultet 
quxAioncm.De  dmulatione  dicit[Ille  autem  vo- 
lens iuAidcare  feipfurojhoc  cA,iuAura  oAcndere» 
putans  fc  coram  homine  Sc  non  coram  Deo  Aare. 
Et  ideo  Aiatih.ti.  Dicit  D(»ninus , quod  ipfe  Sc 
dmtles  fui  dmiles  funt  fepulchris  dealbatis.qux  I 
foris  vidciuiii  hominibus  fpeciofa , inttinfecus 
autem  funt  plena  fpueeitia  Sc  omni  immunditia. 
Job  ^£.Sirxulacores  ArcaUidiptouocani  AamDei. 
Mdtih  6.  Attendite  aeiuAiiiamvcAramhidatis 
coram  hominibus,  vt  videamini  ab  eis.  Contra 
quud dicit  D4>/ir/  9.  Non  eoim  inuuAiHcationi' 
bus  noAris  proAernimus  preces  ante  faciem 
tuam, fcd  in  inifeTationibus  toismulcis. 

Dixit  ad  ! E s v>i]dcquo  dicitur  quo4 

non  erat  ci  opus,  vt  quis  tcAimonium  perhiberet 
de  homine , ipfe  enim  nouic  qutdellet  in  homine 
[Ec  quis  cA  meus  proximus]  Aut  enim  iAc  nefei- 
uii  quis  cAet  proximus  in  opere  Sc  adu  proximi: 
C 5 VK 


^0  D.  Alberti  Magni , Ord.  Praed. 


<iucfciui(>rcd  finxit  le  nercire.Si  neTctuiCiCttnc  non 
ad intcllcclum legis Icgitlegeai.  Et iKiiicitCloJf. 
^Hddam , qiioi  Lcgifpcciius  vt  rapicntcrrcfpoii- 
-diilc  dicatur , primum  fc  legis  fatetut  ignorare 
imndarum  : <]uu  humiliari  rcculans , Sc  fcipfum 
iuflificacc  volens  > arcana  iH>n  poted  videic  qux 
rcuclamur  parualisChrifti.  Cui  Dominus  ita  ref 
ponfuMJ  temperat , vt  omnis  qui  mjlcticordiam 
facit , ptoximus  elle  imclligatur.  Specialiter  iple 
Dei  Filius,  qui  nobis  per  humanitatem  proximus 
cllc  dclignaiur  cx  Fodis.  Si  autem  feiuitquis  crac 
proximus,  tunc  fuuulacor  fuit.  Et  lioc  vetius  vi- 
detur eile  fecundum  liccram,qux  dicit  quod  vo- 
luit iullificare  feipfum : quia  aliquo  modo  potcd 
ignorare  aliquis  cognationem  peoximi»^  negare: 
ideo' quod  forte  per  admn  ic  elongat  ^ opcta> 
rionem./flt  ty.Dcrcliquctunt  me  propinqui  mei: 
&qui  me  nouciunc  obliti  funt  met.  Sed  nullus 
potcil  ignoiatceum  qui  fecundum  adum  & opus 
appropinquat : quia  afmus  nec  bos  iUum  igno- 
rat.7/<.  I . Cognouii  bos  polTclIorcm  fuom,fic  a(l- 
nus  ptxlcpc  Domini  fui.  Et  ideo  pro  multa  in- 
gratitudine , qux  fo.t  in  ifto  ad  omnes  beneficos 
mos:  Se  pro  multa fimuiationefua  motus  Domi- 
nus fuit.  Et  hoc  e<l  quod  iequitur. 

Sufeipiens  autem  Iesvs  , dixit: 
Homo  quidam  dcfccndcbat  abicru 
falem  in  Icricho  , 6c  inddic  in  latro- 
nes , qui  etiam  dcfpoliaueriint  cum; 
& plagis  impolitis  abierunt  femiuiuo 
relido. 

Sufeipiens  aut  m 1 1 s{v  s]incilum  pro  multa 
hominis  ingrati. uJme  Se  fimuUttorte : uilendens 
in  fiia  in  c.elum  alpediojie,  quantum  peccaret  fic 
fimulando , & ingratitudinis  vitio : ita  fulpicicns 
in  cxluin  in  morte  Lazati , oftendens  quam  pro- 
funde ciun  mors  dsforbuctjt.  /aaw.t  I.  Iesvs 
autem  clciutis  furfum  oculis  [ dixit  ] liic  autem 
incipit  per  fimilitudincin  pacabolica  iufirudio. 
Virum  autem  iDud  ad  litcram  fadum  fit  ficut 
hic  narratur,an  per  fimilicudinem  ita  aptatum  lic, 
rcfpouiione  non  cd  dctetmiu.iuim  : de  ideo  fub 
dubio  relinquitur : quia  fi  ita  non  fuit,  tamen  fic 
ede  potuit.  Et  probabilius cilquoditaficut  nar- 
ratur acciderit : quia  adhuc  delcrtum  quoddam 
intei  iacet  ititer  letulalem  & Icricho  , vbi  multi 
ccanreunces  periclitamur.  Diuidiiur  aurem  ilKi . 
fimilitudo  iu  tria  , in  quorum  primo  de  periculo 
agitur  fauciaci:iD  fecundo  autem  de  duticia^  im- 
roifericotdia  eorum  qui  videbantur  clle  proximi: 
in  tertio  de  mircticordia  cius  fiicundum  opera- 
rionem  adum  proximi, licet  fecundum  cogna> 
tioncin  elTct  longinquus  & alienus.  In  primo  aiu 
cem  horum  quatuor  dctcrinimntuc  : via  fcilicet 
hominis  ia  peiicuium  incidentis  , minidetium 
icelcris  , perpetratio  pci  iculi , Se  audrlii  abic^iu 
& dctcliaioreuiiutut.  Qu.nuor  autem  dide  circa 
primum  : naturam  fciiiccc  pciiclitari  fub  meta- 
phoia , caufam  periculi  k quo  teccfiic , Se  in  quid 
tetenditeum  periclitari  incepit. 

De  peiroo  dicit  [ Humo]  Adam  homo  intet- 
pretatLU,&  genus  humanum  fignificac : quia  om- 
nis homo  in  natura  ed  Adam , vt  dicit  Anfelm. 
[quidam jautem  dicitur  in  ratione  digtiitatis,  in 
qua  fmgulare  antequam  caderet  habuit  priuile- 1 
giuit).0V/tf/.5.  £ccc  Adam  liue  Koino,  quali  vnus  j 


cx  nobis  faftits  cd , (dens  bonum  & malum. 
6>ne/.f.  Vocauit  nomen  cius  Adatu,hoc  cft,  ho- 
mo. Ctntf.x,  Faciamus  hominem  ad  imaginem 
ilmilitudincm  nodiam.  OmnU  quidem  homo 
in  natura:  quilibet  autem  peccans  homoin  per- 
fona , hgnificatuc  iu  hac  limilicudinc  [ defecuJe. 
bac  ] Eccecaufa  periculi  lub  metaphora  llgnifi. 
cata.  Defccnllis  enim  cd  in  peccatum  iiKlinatio: 
in  quo  a giatia  Dci,&  a dipiicatc  naiurx,&  a cu- 
dodia  Angelorum  defeenditur.  lu  i£v;v. 

ptum  dclcendit  populusmeus , vt  colonus  cild 
ibi.  Defccnfio  ida  inclinationem  llgnificac  homi- 
nis in  peccatum  ad  regionem,  qux  mortis, mtero- 
ri$,8c  tcncbiarum  ed  plena.  Dicit  autcm[defcci5- 
debat  ] a ptxtcritc in  prxlcnscuminuaas ddeen- 
honesfuasyficutgrauiscurde.  Fili)  ho- 

minum viqncquu  graui  corde}  vt  quid  diligitis 
vanitatem, & quxntis  mendacium  ? Sempet  enim 
deorfum  tendit , qui  cor  fuum  gratiae  pet  pecca* 
iimnqtiiaficut  dicicut  Zdch.^.  Iniquitas  fedctfu- 
periaiciitum  plumbi.  Dide  autem  quid  reliqoii 
[ab  Icrufalem]  ad  liicram.  Sed  figurariuc  imclli- 
gic  illam  , qux  fuiUim  cd  lemralein  , qux  libera 
cit , qux  ed  moter  nodra  6W/a/  .4.  qux  nomine  & 
inrerprctatione  vifio  xteinx  & imanx  pads  in- 
terpretatur, vbi  nullx  latronum  infidix,  vbi  ficot 
dicitur  /fit  5 a.Scdct  populus  Domini  »o  pulchri- 
tudine pacis, in  tabernaculis  fiducix , & io  tequie 
opulenta.  Ab  idadcfcendic,quancio  poccaiocon- 
Icnfuro  dedit  [in  leticho  ] qux  interpretaturluna 
vel  defedus : quia  itcui  dicirot  £«/1.17.  Homo 
fapiens  in  Gtpiemia  permanet  Itcutfol : nam  dul- 
tus  VI  luna  mutatur.  Et  ex  hoc,  de(e£his omnes 
quos  patitur  inci6u.Pf4tIm.^o.  Oefedc  in  dolore 
vitamea:&  anni  mei  in  gemitibus.  Infirmata  cd 
inp.iupctcate  vinus  mea.  In  intelicdu  i'girar& 
teiifu  mendiuis  defediibus  fubiocuic  ve  lunarin 
omnibus  autem  aliis  dcfedt  in  infirmitatibus  xl 
bonum  ex  paupertate  fpoUoiua!,quam  incidit  ex 
quofpoliatus  fuit. 

Et  incidit  in  latrones]  Tat^it  in  mtnirterio  pe- 
riculorum primum  authores  iccleris, dicens  [ind- 
dii  iri  latrones]  Ec  bene  dicit  [incidit]  quia  nemo 
te  intentione  vult  peccatum : cum  peccatum  ficiil 
dicit  Dnryf.  fu  inuoluntarium  & prxicr  inten- 
tionem , incaofaic , inficciindum , & pigrum.  Et 
ideo  dicit  AtigujK  quo<.{  peccanmi  cftaflus  in- 
cidens cx  defindo  boni.Ei  ideofincidit]  quia  lien 
ex  intentione  incofrimuabili  bono  dcletdari  vcl- 
lei;tanienex  imenciune  abdrahi  abincotnmma- 
j bili  bono  non  incendit : fed  hoc  incidit, quia  hui 
i volebat  vtendis.  Et  ficut  dicit  RtAitu  Bern»rd. 

INcmo  fimul  fapere  potcd  qux  futfum  fum  , & 
qux  fupec  terram  i. Sic  ergo  irscidit  [ in  la- 
trones ] Ecce  tniniftri  fceleris.  Latro  autem  til 
aperte  fpolians.  Fur  aurc.n  a furno, quod  nigrum, 
did:uscd,  qui  clam  infidiatur.  Latio  autem  cd 
diabolus  apene  tentans : & fiur , qu.-mdo  occulte 
infidiatur.  ^hdid.  Si  fures  introillcnt  ad  te,  fi  la- 
trones per  noftem, quomodo  coniioriiles?  Latro 
enim  & fur  ius  non  habent : (<»1  inuiro  Domino 
contrcdanc  ea  qux  aufenmt.lta  diabolus  ins  non 
habuit  in  homine,  fc.l  fpeiia  contredlauic  maii- 
tioia  voUmcate,&  DcipcrmifEonc.  /i>4».io.  Qui 
alcendit  aliunde,  ille  fur  cd  «Sclarro.  7.  Fut 
ingielFus  cd  fpolians  , lattunaiius  foris.  In  tales 
ci^o  incidit  latrones. 

Qi^i  etiam  dcfpoliauetunt  cum  ] Fece  fceleris 
miiiideiiuin 


r 


' inEuang.D.Luc  Cap.X  gt 

minifteriam  diiplex.  Dtfpoliaucrant  Mtnti  cam  dum  inucnii,f&  viio  co]non  compafflonis  ocu- 
graiuitis  auferentes  fahms  habitum,  de  quo  di-  lo,fed  potius  claudens  vifceta  fua  ab  eotquaraiiis 
citui  /ja.6i.  Induit  me  Dominus  vdlimento  Iz-  ellci  lococompattiota,  otdine  pater, genere  fta- 
dtii  fallitis  : & inJumento  Iztitii  circumdedit  tet  i vilb  tamen  eo  diito  oculo.  Ut,  50.  Miitatoa 
tne.  Sic  ftattes  lofcph  exuerunt  lofeph  tunicam  es  mihi  in  ciiidclcm : 6e  in  duritia  manus  tui  ad- 
polymitam  , quam  lecerat  ei  Patet  futis  Gtacf.  uctfaiis  mihi  [ptetetiit]  nihil  fubucutionis  & roi- 
Gratiam  enim  H uittutcs  petdit  liomo , quando  Icticotdii  impendens.  Tmn.  4.  Filia  populi  mei 
diabolo  fnadente  & piicipiianic  cadit  in  pecca  ctndciis  quafi  (itutio  in  deferto.  Crudelitas  enim 
tum  [Jc  plagis  impofitisjquia  in  naturalibus  bo.  (trutionisclt  quam  dcietminat  /aF.jp.  quiadiita- 
nis  volneta  grauilEma  hiluletunt.  Naturale  enim  tut  ad  filios  quafi  non  fint  fui.  Et  fic  faccrdotinra 
bonum  cft  in  ordine  cordis  ad  bonum  cognofccn-  veteris  legis  , in  quo  lex  llatum  habuit , fanciato 
dum,  credendum,  volciiduiii,  operandum,  confe-  homini  nullam  curam  vel  roirciicotdiam  ira- 
quendiun  , & retinendum : quod  qualiter  vuine<  pondir. 
racnm  (it , patet  omnibus  qui  ntei  vuluerint  ad 

bonum, & difficultatem  fcntiimt  in  his  qax  dida  Similiter  autcm  SC  Lcuica>  ClUn  cHcc 
funt.  .('i.  i.Vulmis,&:Iiuor,&  plaga  tumens  non  fccus  locum  , SC  vidcrec  eum  , per- 
eft  circumligata , nec  curata  medtcaniine , neque  trnnfiit. 
fota  oleo.  Quia  neque  ligataligamentisprxce- 

pcorum,  ncc  curata  medicamine  Sacramentorum,  Tangit  hic  ffmilitcr  ttia  : debitum  cur.indi, 

neqtie  fota  oleo  mifericoidio:  miniffroruin  & incxcutabilicacefii , & curanonUfabtra^lionem. 
coinpaflionum.  /ai  i<^.Conci  jit  me  vulnere  fuper  Dicit  igitur  [ Similiter  ] fimili  de  canfa:quia  gra- 
vuinus  , irruit  in  me  qnaft  gigas.  Quia  peccatu  nullam  contulit  ffcuc  nec  faccidoiium  vel 

poff  peccatum  continu6  vulneratur  naturale  Icx.  Quia  licut  prxccrcunte  aliquo,  qui  curam 
bonum.  iauciato  uon  impendit,  augetur  dolor  (auciaii  Sc 

Abiccunt]pcr  difflinulationem  ad  tempusJnotj  gemitus  & non  minuitur : ita  lex  & facerdotium 
ramcncc(rantesabinliJiisantemoctem.Ap/«*.9.  (ubintrauerum  vt  abundaret  dclidlum  , cx  hoc 
Sedet  in  inffdiis  cum  diuitibus  in  occultis ; vt  in.  quoddelifhim  indicaucrunc  de  non  curaucrunt. 
terffeiae  innocentes.  Diuites  funi  Damones  mul-  f.  Multi  autem  etiam  noHrorum  Sacerdo-. 

■ tos  rpolianies  [femiuiuo  tcIitUo  ] quia  mottuus  tum  non  curant  fauciaios  in  pcccacisded  paucula 
fuit  vita  gracix  per  culpatu  priuatus  , & invita  iiia(quxademonibustelidalunr)temporaIiaioU 
natut.T  profunde  vulneratus , fblam  imagiiicin  in  hint:&  jieccatorum  vulnera  non  curant  per  lincc- 
qua  crcatuselt  retinens.  Inimaginc  tam Sacnmcmorun) exhibitionem,  /of.  14.  Nu- 

pctcraDiic  homo./e^  19.  Spoliatiitme  gloriamea,  dos  dimiteum  homines  indumenu  tollentes. qui> 
&abffulic  coronam  de  capite  meo.  Dcffruxicinc  bus  non  eff  operima^tmn  in  frigore.  Etlicfa- 
vndique  , & pereo.  Gloiia  enim  confeiemdx  in  <>unc  Domini  in  defendendo,  aduocatiin  parro- 
gratix  perditione  fpoliarur  : corona  lapidum  pre-  cinando,  Medici  in  curandu:&  quibns  ad  alcernm 
tioforum  pcrdinir  in  ornatu  vittutuin  : dcftrui-  cft  in aff*catiexai^ons& latronis,  .^.j. Populum 
tur  homo  vndique  in  habita  naturalium  bono-  meum  exa^ores  fui  fpoliauerum.  Ier.6.  Ama- 
tum : & ffe  volucacuc  de  peccatu  in  peccatum,  iori  vfquc  ad  minorens  omnes  auavitix  ffiidcnt 
deperit.  [&  Leiiita]Lcui(a  hic  aboffido Leuicx  diciruti 

qui  minoris  ordinis  exiffens  SacctJoci  cbl^ui- 
Accidic  autem  vt  Sacerdos  quidam  cur.  Et  allegorici  quidem  «meum  ffgmficai  Pro- 
defccndcrct  eadem  via:  &:  vifo  illo  phctatom.qui  licet  limpidis  oculis  fandum  vide- 
prxtcriit*  * tit,  tamen  neccurattit ncc curare  potuit, icdve- 

^ .rum  cius  curatorem  indicauic.  Motaiiter  aiKcm 

Hic  tangit  hnulitudinem  propinquorum  fe-  quilibet  ordinis  infcrioriscutam  & milcticordia 
eundum  opus  & a^lum  ptoxtmi  non  appropin-  non  impendens  , fed  lucrum  intcnvlens  per  Leui- 
quantium : Sc  habet  duas  portes  fecoridum  duo  tam  (igniffeatur  : Si  maxime  illi  qui  curam  fau- 
genera  propinquorum  non  appropinquantium,  ciorum  fufccpcninc,  ffeut  Pfxl.iri  & ludiccs  Ec- 
Tangit  autem  tria  : debitum  appropiiiquandi,in-  cieffarom,  Mteh.x.  Contra  Dominum  eil  nixms 
excufabilitaicm,  & appropinquationis  diiTimula*  eorum ; Sc  concupietunt  agros , Sc  violenter  tu- 
tionem.  De  ptimodidt  [ Accidit  autem  ] Quia  : lerunteos.//i.f.  Qii  iuffificant  impium  promu- 
ctiam  quod  Sacerdos  inffcmiraic  in  manus  latro- 1 neribus  : Sc  iuffitiam  iuffi  auferunt  ah  eo.  Signi- 
num cadit , accidit  Si  prxtcr  imetuionem  fft : vt  \ ffcamur  autem  & illi  qui  diffimulom  adiima^, 
diximus  ^ . Quoniam  & ipfc  Pontifex  dr-  cum  debeam  & pbilunt.  Omnes  enim  illi  de  cni- 
cumdatus  ell  infirmitate  : & propterea  debet  dditate  afgiiimmr[cum  eJlei  fccusviamjpropin- 
quemadmodum  Sc  pro  p^spulo , ira  & prn  femei-  quiis.  Secus  autem  viam  ene,fignificat  latioimn 
ipfo  offerre  pro  |'cccaco  [vt  Sacerdos  quidamjlc-  1 vicinitatis  S(  propinquitatis  ex  patria , & cogira- 
gisvetetishabensS3cetdotium./-'y5r/fl*.98.Moy(es  [ tione,5covdine. /yi*/.}?.  Amici  mei  & proximi 
Sc  Aacon  in  Sacerdotibus  eius.  Et  in  hoc  notatur  I rnei  aduerfum  me  adptopinquauerunt  & ff«erunc 
debitum  : quia  Sacerdotis  officium  eff  fubucnirc  | [ & vifo  eo^  vt  fir  inexcufabiiis.  M^rrh.  t f .Inffr- 
infirmis,  gc  impcnderc curam.  Quia  /Tcm  dicitur  1 mus  fiii,  A:  non  vifitaftisme  [ prxteriuit]  /erem. 
Lenit.t^.  Sc  Sttpient.iy.  S.i«crdos  offerte  habet ! d.CrodcIiscll,  fenonmifercbimr.  l[4.6\.  Vbi 
pro  populo, Ac  orare. A:  curare  infirmiiaics-pupiili  eff  zelus  rmiSiAc  fortitudo  tua, multitudo  mifera- 
Ai  immunditra«fdcfcendcTet1p«i  tentationem.  Vt  tionum  tu.mim  A:  vifccrim?  tuorum  & mitcafc- 
liicut  dicitur  Hehr.j.)tt  his  qux  ipfc  paffus  effet,  tiemum  tuarum  i fin>cr  mc  cominueruut  fc. 
di<'ccrctcompafllionem  [ cadetn  vja]  vt  (Itincxcu- • Similem  fere  in  omnibus  hiftorianr.  narrat 
fabilis,qilod  non  inuer.it  cuiu  : modo  autem  fau- , Alexoiidro  Anjr,  t . hlf.  De  regimirte  Domnorum 

C 4 de 


U:=;i:red  by  Google 


i 


52.  D.  Albertt  Magni , Ord.Prsed. 


de  lodxo  & genciii»  ptsctpicDS  Aiexindro  ne  vn* 
quam  conBdai  de  ludzo.  £(l  autem  hzc  Kif^ria: 
ludzus  & Gentilis  iter  fecerunt  p(t  deferutmrlu- 
dzus  pede » Si  Gentilis  in  iumemo  fabueflus. 
Cum  aucemludzus  deiicaet>Gentiliscibauic  cum» 
& de  vttibus  luis  pouuit.  Itincrantes  autan  ab 
inuicena  quzliuerur.t  quibus  legibus  vicrentur.  I 
Gentilis  dixit  fuam  cdcltgc,  omnibus  hominibus 
fidem  tencrcibcncHcia  impendete,  initeticotdiam 
exhibere.  Econtra  ludzus  dixit  fuam  elTe  legem> 
nulli  hdem  teneie  nili  contribuli  1 nulli  ^ates  pco 
beneficiis  exhibete  nili  fuz  cllet  legis, nulli  etiam 
mifericordiam  facere  nili  carni  fu*.  Tandem  laf- 
fato  Tud«o  politus  ert  a Gentili  in  Iumemo  cum 
erculentoA:  poeulentu,  qui  llatim  abegit  iumen 
tum  cum  neceiUtiis  dimillb  Gentili  iu  periculis 
deferri.  Sed  vitor  iniquitatum  Deus  milit  be> 
ftiara  contra  Uidriun  , qu*  deieftum  dc  iumauo 
pcofhauii  Si  debilitauittat  fic  Gentilis  in  iumento 
repoli(us,a  periculis  defccci  faluacuseii  Ciun  au.  1 
tem  imptoperara  Gentilis  luizo  cur  ingratus  be-  I 
ncficiis , malum  pro  bono  reddere  voluilTct.  In  j 
cxcufaiioncra  przicndit  legem,  dicestHocctlefu*  | 
legis, qubd  alienigenis  mala  cllenc impendenda, 
etiam  It  beneBcia  elTcnc  recepta  ab  eis:contra  quod 
dicit  Rom.  t.  Nulli  malum  promalo 

reddcntestlcd  e coiirrano  i>cncdiccntes.  1 .Cor.  10. 
Sine  oifcnlionc  cllutc  ludxis^  & Gentibus,  & £c- 
clcfix  Dei. 

Samaritanus  autem  quidam  iter  fa- 
cicnSjvenic  fccuscum : &c  videns  cum, 
miicricordia  motus  ert.  Et  approprians 
alligauic  vulnera  cius  , infundens 
oleum,  & vinum  :&  imponens  illum 
in  iumentumfuum  duxit  in  rtabulum, 
tc  curam  cius  egit. 

Hic  oftendie  qualircr  alienigena , fecundum 
opus  & a^uin  proximi  appropians  proximior 
cmcituc  ^ quam  cuiufcunque  ordinis  vel  gradus 
cognatus  Dicit  autem  duo:rcilictt,qualitct  mi/c 
rieprdia  motus  appropmquauit,& qualircr  curam 
mifericotditer  impendit  & beneficia.  In  piimo 
icx  continentur , quotum  primum  drfcripiio  cft. 
patriz  , quia  altemgcn.1  fuit  teoqubd  vulneratus 
erat  Ictofc»lymiiamis,&  ille  Samaritanus.  Scain- 
dum  , quod  eodem  itinere  atnbiilauit.  Tctiium, 
quod  pafTu  cordis  & corporis  ad  eum  venir , non 
perrranfieiis  liait  alij  duo  fecerant.  Quartum 
quod  nuntio  pietatis  oculo  vulnera  cus  lefpcxk, 
Qtiimnm  , quod  mifericordia  intus  motus  vilce 
tibus  pietaris  eft  afftftus.  Sextum  ,quoJ  conge- 
mens doloribus  eius,  ad  ipfum  per  compallioncm 
appropinquaiiir. 

Dicit  •glturlSamariranus  qmMam}  Congruum 
nomen  panis  accepit ; quia  Samaritanus  cullos 
intcrpreiatur,qiii  lui  cu(lo$&  aliorum  nihil  tiun  ' 
colloditum.  relinqueret.  Sui  enim  cullos  efl 
qui  feiplum  intra  terminos  humanz  pietatis 
& virtutis  cnftodit.  F.t  qui  hoc  non  facit  in 
canem  vel  nlinum  vel  aliam  beftiam  transforma- 
tos perditur.  y8.  Homo  cum  inhonore 

cllec  non  inrellexitxomparatus  ell  iiimemis  infi- 
pitmilnis.  DiKt.  4.  Cullodi  temctipBim  & ani- 
mam tuam  roIicirc.AiioseriamculkKjit  libi  com- 
miHos : quia  hic  cillos  lefus  Chrillus  cll,  & eius 
iequaces.  17.  Quosdedilli  mihi  ego  curto- 


diuit&  nemo  ex  eis  petiit » nifi  filius  perditiotns, 
vi fciipiura impleatur.  P(*im.\x6.  Nifi  Domi- 
nus culludiecir  ciuitacem  8cc.  Pftuim.  Ito.  Ecce 
non  dormitabit  neque  dormiet  qui  cuftodu  [frael 
[Iict  faciensjTranfu  enim  talis  cullos,  frequenter 
vifitans  & quzrens  cui  milcrationum  impendat 
beneficia.  Hoc  optime  fignificatum  efl  Teh.  y. 
Viam  quz  ducit  in  Rages  ciuiucmi  Medoemu 
noui ; & omnia  itinera  cius  ftequemet  ambuJaui. 
Medi  enim  monfuiaDiesincerprecantac  vel  adz- 
quantes  : & fignificani  mifericordia  plenos  , qui 
(emper  commenfuram  Sc  adzquam  remirctis.Rs- 
ges  autem  interptctacuc  zgrocaciu.  Viam  enim 
quz  ducit  ad  zgeotos  nouctunt : Sc  omnia  itinera 
ilia  fecundum  diuetfiiatcs  pauperum  & infirmo- 
rum frequenter  ambulam.  Tertium  efl,  quiafve- 
nii  fecus  viam  ] quia  in  eadem  via  ponit  fe  per 
I compallioucm.inqua  infirmus  efl  per  pafUonem 
i.  Cot.  ij.  Qiiis  infirmatur  & ego  non  in- 
fiiinor  i quis  fcandalizatur  Si  ego  non  vrot> 
flebam  quondam  fiipeceo  quiafflidus 
erat,  & compatiebatur  anima  mea  paupcii[&  vi- 
dens eum  ] Ecet  quartum  , quod  nuntio  pietaris 
oculo  vulnera  eius  xzCjpcxk.Thre/t.  1 . V'idc  Domi- 
ne quoniam  iribulor.cumutbaius  efl  venter  meus; 
fiibucrrum  efl  cot  meum  in  mcrDecipTa , quoniam 
amaritudine  plena  fum.  P^Mlm.  24.  Refpice  in 
mc,  & mifetcic  mei.  Exod.^.  Videns  vidi affli- 
dionem  populi  mci,&  gemitum  eius  audiui[mi- 
feticotdia  motus  efl]  Ecce  quintum,  quod  mile- 
ricordia  intus  motus  ell  : /erem.)i.  Conturbata 
fune  vifccra mea  fiiper  eum:  miferam ntifetebot 
eius.G/r.tt.  ConuerfumeU  in  me  cot  meum : pa- 
riter cuibauic  me  pcenicudomea  [Et  appropians] 
Ecce  fextum  , quod  per  miferariones  aj^ropin- 
quauit.  Pf*im.}i.  luxcaell  Dominus hisqui  tri- 
bulato fune  corde  : & humiles  fpiritu  faluabk. 
Deur.^.  Nonefl  alianatio  tam  glandis , quz  ha- 
beat deos  appropinquantes  fibi  ficut  Dominiu 
Deus  nollet  adhzlu  omnibus  obrccrationibos 
nofltis  Sic  amici  lob  appropinquabant  fibi  /eb-t. 
Condixerant  enim,  vt  pariter  venientes  vifitaroic 
eum,&  confolarentut.  Sic  enim  oportet ,qu6d  ap- 
propinquet confolacor  confulandotvr  ptius  com- 
patiendo  condcfccndar , & condcfccndens  afilido 
concernat,  congemenainiizrc,ac , &inhzreu$-ad 
contolationem  trahat. 

Alligaiiit  vulnera  ] hic  oftendit  qualircr  bene- 
fidum  A:  curam  vuhiccaro  impendit.  Dicit  autem 
reptem  quz  vulnerato  impendit  beneficia  , fcili- 
cet  alligationis, lenificationis, depurgationis,  fab* 
uedionis  ,hofpitaUtatis , curationis,  expenfaium 
exhibitionis.  De  priinu  dicit  [ alligauit  vulnera 
ciusjvulneta  fiim  aperturq  plagarum  pcccatonini, 
quz  plagz  fonta^^rrz  quanidiu  conlenfu  & adu 
^confuctudine  diuidum  imegtitatem  naturalis 
boni  anitnz. /fd-i.  Vulnu$,&  Imor  ,&  pUga  tu- 
mens non  cil  circumligata,  neque  curata  in^ica- 
mine , neque  fota  oleo.  Hzc  vulnera  illccuflos 
: alligauit,con(ltmgendo  ea  inflitis  &reflibus  pr^- 
ccpturum&confiliorumdiiunoruro. 

! Qiii  fanat  contritos  corde , Sc  alligat  contritiones 
I eorum. Ecr/i.  6.  Ne  acedieris  in  vinculii^  cius.  Et 
I infra  parunnin  vinaiifs  illius  .alligatura  ralutis[ in- 
fundens oleum  ] ecce  beneficium  micigarionis 
[ Olciun  enim  Icnitimim  efl.  Ca»r.  i.  Oleum  cfFu- 
1 fum  nomen  uuim.Et  olctim  vndtoncm  fignsficat 
1 gtaiiz'racramencalis.£cdi. jS.  lu  liis  curans  miii- 

g.bit 


'.oogie 


in  Euang.  D, 

tigabtt  (ioIorem.£t  vnguentarius  faciet  pign^en- 
ca  faatiiKatis:&  vndliones  cooSciet  faniuiis.Gn- 
t ia  enim  facramcncaHs  parte  pernx  tollens,  mhi- 
gat  acerbitatem  doloris  [ & vinum  }ectebcneii- 
cium  purificationis.Vinum  enim  mordacitate  fua 
puriiicac  vulnera , tollens  Sc  lauans  fiquid  e(l  in 
«is  putredinis.  Pfslm.  59.  Potafti  nos  vino  cotn- 

J 'Ultionis.  Centf.  49.  Lauabit  in  vino  Aolam 
uam,&  in  fanguine  vux  pallium  fuum.  Stola  di- 
citur i Grxeo  Aolo , quod  fonac  latine  longum: 
& iignificat  Hola  vitam  corporis  huius,  quz  fzpe 
Tecundum  totamlongicudinemiuueniiicis  vfque 
ad  renc(^am  vulnerata  eft  , &vinocoropun<^io- 
hislauanda.  Pallium  autem  amiflus  aniin«ell& 
rpiticualicet  conuetfationts  in  corde  & verbis, 
<}ua  fimilirer  lauanda  fuot  vino  pemx  & com- 
pundionistdieendo : Afpergcs  me  domine  hyllb- 
|>o&  mundabor  : lauabisme  , & fupetniuem 
dealbabor.  Pftlm.  f o.  [ Et  imponens  illum  in  iu- 
mentum  Tuam ]eccebene6cium  fubue^ionis.  Iu- 
fiiemumenim  dicitur  quail  iuuameorum  , quia 
iuuat  od  labotem:&  figniheae  oneris  ruppoctatio- 
nem>qua  infinnorum  onera  fupportamus,  vtme> 
lius  fciantonus  poenitentia. /y^77.  Vt  iumentum 
fjcflus  fum  apud  ce:&  ego  femper  lecum.GWj/.t//. 
TUter  alterius  onera  portate  , & Hc  adimplebitis 
legem  Chrifti.  Debemus  nos  hrmiores 

oneca  infirmorum  portare  , & non  nobis  placete. 
Vnufquifquc  proximo  Tuo  placeat  in  bonum  ad 
cdificationem[  duxit  tn  ftabulum  ] ecce  benefi- 
cium hofpi  tali  tatis.  Scabuluma  (\ando  dicitur& 
fignificat  Ecdefiam  in  quam  pernitens  introdu- 
citur pto  reconciliatione.  Vel  fignificat  domum, 
inquam  introducitur  patiper  infirmus,  hh  $t. 
Foris  non  manfic  peregrinus  , ofiium  viatori  pa- 
tuit.//i.  y 8.  Egenos  vagofque  induc  in  domum 
xuzm.  Heh.ti.  Horpitalicatem  nolite obliuiici. 
Per  hanc  enim  placuerunt  quidam  Angelis  hof- 
pitio  receptis[fic  curam  eiusegiijccce  bctieficium 
curationis , quia  nihil  aliud  e(l  nifi  adhibere  Coli- 
dtudinem  ,vc  cum  effeda  (ubleuctur  neceflitas 
indigentis:  fic  enim  curatur  & fanacur  infirmus. 
Ofid  i4.Sanabo  contritiones  eorum,diligam  eos 
rpomanee.  contritiones  eius , quia 

commota  ell. 

Et  altera  dic  protulit  duos  denarios» 
& dedit  (tabulario , &ait : Curam  illius 
habe  : & quodeunque  fupercrogauc- 
nsjCgo  cum  rediero  reddam  tibi. 

Ec  didt  quaraoc  .*  expenlarum  prolationem, 
hilarem  donationem , fidelem  xgroti  apud  (labu- 
larium  comroiflionem  , & fupeterogationis  fol- 
uende  promifiionem.  In  pctmo  horum  adhuc 
ttia  notantur:  quorum  vnura  cft  Samaritani  apud 
«gtotum  motofamanfio : fecundum  temporis  ad 
rKclfum  determinatio  : tertium  eil  quod  fupdi 
di£him  eft,otpenrarum  prolatio. 

De  primo  nota  quod  ab  tnuentione  «groti 
Samaritanus  vnodie  permanfitrquia  pofiea  quam 
vulnera ligau  funt , in  vno  dievideturdeinfiemi 
deTpetatione.vel  conualefcenria.  C^ia  fi  non  ad* 
sunguntoz  fibi  partes  vulnecum  f^  fpafinantur, 
derpeiarionisfignumefi.  Si  autem  foiKtur  vul- 
nus deadiungicut  (fpesdlconualeinntur*  Etell 
•pus  iDifaiooidue  manfio  apud  arpotos  dooec 


Luc.  Cap.  X.  35 

emendentur.  Ioh  1.  Sedebant  coram  lobdolentt 
fepeem  diebus , & feptem  nodhbus.  E contra  de 
fuoito  (e  abfirahentibus  a confolaiione  , dicitur 
Ofe*  ^.Milericotdia  vefiia  quafi  nubes  matutina, 
& quafi  ros  mane  pcrtranliens.  Nubes  enim  ma« 
tutinafiacimrole  orto  recedit  , & ros  exficcatuc 
rubjco.Decetminacio  autem  temporis  ell,quod  di> 
cit  [ altera  dic  ] & huius  caufa  lifcralis  iarodida 
eft.  Allcgortcc  autem,  altera  dies  Samaritani  no- 
fici  veri  cufiodis  Cheifii  cfi  altera  lux  eius  : quia 

f>rimo  die  fuit  nobifeum  vulnera  nofica  ligans  in 
uce  gratix.  Altera  die  in  luce  gloriz  recellit  «l 
nobis  parare  nobis  locum. /o4/7.  14.  Vadoparare 
vobis  locum.  Ecfiparaucro  vobis  locum  : ite- 
rum venio, & alfuinam  vos  ad  tncipfum./Mdu'.  1 9. 
C^xfo  ce  vt  hodie  hic  mancas  , patitecque  Ixce- 
mur[alceta  ergo  die]  hoc  efi,alccra  luce  Turgentis 
aurorz  & nou.e  fanicatis  in  vuluctato  » & nou«e 
gloriae  >n  Samaritano. 

Prorulic  duos  denarios  ] ecce  expenfarvm  im- 
pendendarum prolatio.  Ehio  autem  denarij  duo 
fiint  tefiamenca  » imagine  fummi  regis  imprella: 
vel  Tunc  textus,  &:  fidelis  interpretatio  : vel  fune 
n>andata,&  conlilia : vel  funt  gratia  facramenta- 
Jis3c  vitcus.Hzc  fignificancucpcr  duo  zra  minu- 
ta IX.  Quz  vidua  in  gaz<.:phy- 

lacium  obtulir.  Dicuntur  autem  minuta  propter 
humtlicacem  , quamuis  magna  fine  ad  omnem 
abundantiam  impenlarum  /Ciendarum.  Vcl  for- 
te funt  duo  mandata  charitaris.  Alatth.  ii.  Dili- 
ges Dominum  Deum  tuum  cx  toto  corde  tuo, 
&c.  Hucefi  primum  & maximum  mandatum. 
Secundum  autem  fimilcefi  huic  : Diligesproxi- 
mum  tuum  ficuttcipfum.  Mutth.it.  lii  his  duo- 
bus mandaris  tota  lex  pendet  & Pcophetz.  De- 
narios decem  vala  vfuales.Qnodlibet  enimifio- 
'Tum  decem  implet  mandata  decalogi.  Rom.  1 j. 
Qui  proximum  diligit, legem  implcuit  [ & dedit 
fi^uiaiio  1 fiabulatius  efi  plebanus  vel  przlatus, 
qui  expeniis  fibi  dimifils  vulneratum  procurare 
tenetur.  £p^</i4.  Dedir  dona  hominibus.  Dedit 
autem, non  mutuauit,nec  vendidit. Af^rMO.  Gu- 
ris accepifiis , gratis  dare.  AiAub.t^.  Sc  Lhc.  11. 
Qms  putas  fidelis  feruus  Sc  prudens  , quem  con- 
fiicuir  Oommrfs  fuper  familiam  fuam,  vt  der  illis 
cibum  in  tempore  i 

Ec  ait : Curam  illius  habe  ] ccce  folicitudinis 
commifito.}.  Cuilodi  virum  ifium  , qui 

fi  elapfiu  fuerit , ait  anima  tua  pro  anima  illius. 
Genef^^.E^o  fufeipio  puaum : require  illum  de 
manu  mea.  Prouerh.  11.  Qui  fulcipic  aiumas  la- 
piens cfi. 

Et  quodcunque  fupcrerogauetisjeccefupaero- 
gationis  foluendzpromillio.  Supererogatur  au- 
tem in  Termone, in  pocefiate , in  opere,  in  debito. 
In  lermone  do^rinz  ,quando  expoficiones  bonz 
& fideles  verbis  Domini  adduntur.  "Dair.i  i.  Per- 
tranfibunt  pliirimi,&nHiltiplex«ic  fcientia.Hzc 
efi  vfiira , cum  qua  redpete  vale  Dominus  com- 
milta  feruo  fideli  uleota. 
ledicemr  [qui  abfcondic  frumenta  in  populis: 
benedico  autem  fuper  caput  vendentium.In  po- 
tefiace  fuperaogatiK  , quaodo  aliquis  potefiate 
fibi  conceffa  non  vtiiuc  propter  Deuro  ; ficur  di- 
citur. I.  Ctrinih.  '9.  Dominus  ordinauic  his  qui 
Euantium  annantianc,de  Euangelio  viuece.Se(l 
Don  vfi  fitmus  hac  pocefiate.  Gratis  enim  pczdi- 
cauit,vi^tD  labore  manuum  acquirens.  Jo  ope- 

S0 


54  D.Alberti  Magni,. Orci.  Prsed. 

tc autem Tupertrogat » quicumnontcneatuf  nifi  j.Tu  cs  roagifter  in tfracl ,&hxc ignoras [ 
ad  pr*cepta,implct  etiam  confilia,tcl  omnia, vcl  militer  ] non  docc  lannim  ficut  Lcgifdoilot  & 
qiiwlam.i.Cffnntfc.  y.Dc  virginibus prxeeptum  Scriba, fed aJ  opus  conucttcrc  [ & facj  ideo  eoim 
Domini  non  habeo.confilium  autem  do, tanquam  Pticipitiir  os  tutioris  in  faciificio  ad  af- 

mirericordiamconfecutus  ^ Domino  vt  f»m  fide-  ccUas  tctorquctiivr  os  dockrinx  verbi  ad  opus  re-. 
Jis.  In  debito  fupCTcrogat,  qui  debitis  aliquid  ad*  torqueatur.  Quod  in  alio  coguofeis  clTc  verum, 
dittltcutk  viris  deuotis  orationes  vociux  addun-  hoc  line  diitlmulatiune  facias  in  tcipfotalioqum 
lut  Horis  Canonicis  & ftatuiis.  Pf^tm.  nS.Me-  dicetur  tibi  illud  i.  Vt  quid  alium  doces, 
dianome  Turgebam  ad  confitendum  nomini  tuo,  teipfuni  non  doces  I Luc.i,.  Dicetis  mihi  hanc  fi- 
fuperiudicia  oris  tui  [ cgocum  rediero]  vel  in  roilitudinem  : Mcdicccma  te  ipfum.  i.  Tanet.x. 
morte  vniufculufqne , quando  redit  ad  indicium  Soliciic  cura  tcipfum  exhibete  Deo  probabilem, 
parcktilare : vel  in  rcfurrcilionecommuni.qoan-^  operarium  inconfufibilcm,  rcAc  crailaniem  ver- 
do  ad  vniuetfalc  redierit  iudicium.  A^f.  t .Sic  bura  veiicatisrvt  fcrlicct, fideliter  fentias,  & e0sca- 

nier , quemadmodum  vidifiis  eum  euntem  in  ae*  citer  facias  quod  doces. 

\an\.L*ic.n.ic  A modo  videbitis  fi-  ^ ^ 

lium  hominis  venientem  innubibus.  Apocul.x.  Fatuum  cftatltcm  dum  ircnt,  6ClpiC  . 
Ecce  venit  cum  nubibus  : & videbit  eum  omnis  i intrauic  in  quoddam  cailelluoi. 


oculusA  qui  eum  pupugerunt. 

Quis  horum  crium  videtur  tibi 
proximus  fuiiTcilli  , qui  incidit  inla- 
ironcs?  At  illcdixit : Qui  fecit  mife- 
ricordiam  in  illum.  £t  ait  ilU  Icfus : va> 
dc,6c  tu  fac  nmiliter. 

Hicqusiit  iudicium  conniilionis  ex  <pfo  ten* 
tatore,  & conficitur  ex  tiibus  : exquzUionead 
veritatem  dicendam  obligante,  ex  veritatis  ref- 
ponfione,&  ex  conclufa  in  tentartte  conui(ffione. 
De  ptimo  dicir  [ Quis  horum  crmm  ] quorum 
primi  duo  funt  compatriot.T  & contnbule$:&  ex 
ordine  fpiritualcs  patres  &:  procuratores.  Tertius 
autem  alienigena , cui  non  coutebatur  lerofoly- 
mitanus  , tamen  rcarnduma(ilum&  opus  proxi- 
mi approximans  [videtur  tibi  ] iudicio  reti*  ra- 
tionis [ proximus]  fecundum  adhim  & opus  pro- 
ximi [ fuiHe  illi  ]mircco[qui  incidit  tn  latrones] 
Ith  6.  Refpondeteobrecro  abfque  contemione:& 
loquentes,  id  quod  iullum  e(l  iudicace. 

Ac  ille  dixitJEcce  conuidia  rcfponfio  veritatis, 
quam  libenter  lAc  di(Iimul.tll«  fi  |>otoinet  [Qui 
fecit  milericordiam  in  illum  } quiaalijquamuis 
fine  carne  proximi:i.tmeo  quia  omnis  res  quando 
proprio  &fibi  cfletuiali  opere  dcfiituiiur,  tunc 
etiam  cadit  i nomine  £c  numinis  ratione,  6c  non 
habet  nomen  nifi  fcamdumquid.^/4»/.j7.Amici 
mei  & proximi  mei  adueefum  me  appropinqua- 
uemnt  & deterunt. /trm.io.  Audiui  contume- 
lias multorum  & terrorem  in  circuitu  : peifequi- 
mini , Ac  perfequamur  eum : sb  omnibus  vicis, 
qui  erant  pacifici  mei,&  cuflodfentcs  larus  meum. 
Vnde tales  cadunt  a ratione  proximi.P/«.6i . Ore 
fuobenedicebantiAccordefuumaledicebant.  Sed 
qui  facit  mifectcordiam  appropinquando  opere 
proximi, proximus  efficitur.  Prtiur.  1 1 . Benefit 
aoimz  lua*  vir  raifericors.Qu>  auccro  crudelis  cd, 
propinquos  abiicir. 

Et  ait  illi  IcTus]  ccce  in  tornante  conclula  con* 
oi£Ho[vade]potius  profcdlu  virtutis,  quam  palTu 
pedis.ldeerumvidetur  nunquam  milericordiam 
fecifie . qui  in  fe  non  ed  expertus , quantum  pec 
compaffionem  cordis  appropinquatur  mtfero. 
Dicit  ergo  laiifvadc  ] cordis  compaffione.  Eetti. 
i7.In  panes  vadefecuii  fandi  , cum  viuisAc  dan- 
ribus  confeffionemDeo.;9/4rrli.9.  Euntes  difdte 
quid  eft , mifericotdiam  voto  & non  facrificium. 
EctamagiAc(inIdaei,dil!a^  Samoric|no,  /m». 


Hic  odenditur qualiter  Deus  arcana  fua  rettf- 
lat  poruulis  ficut  patuit  in  diuifione  fuperius  in- 
duda.  C/r/f.  tamen  hanc  hidoriam  pr^cedcDti 
continuans  dicit , quod  habito  fermone  dedile- 
dionc  Dd  Sc  proximi , fupponic  exemplum  vtri* 
ufque  dilcdionis,noii  tam  in  lolo  fcnrone  qulM 
inopeiisexhibitione.  Per  idas  enim  duas  foro- 
res  duz  virz  fignificanuit  fpiritualcs : per  Mar- 
thain  aduofa  deuotio,  qun  ptoximo  in  charfrate 
fociamiir : per  Mariam  religiofa  mentis  intentio 
Dei  verbo  , qua  in  amore  Dc»  fufpiramw.  Ec 
quodeumque  quis  vult  dicere  pofcririprtniuro 
tamen  melius  ed  quoad  hidoriz  indudionem : 
fecumlum  autem  lirerx  dicit  continuationem. 
Vnde  ficut  in  pricedemi  hiftotia  pet  quiftionem 
tehiaroris  arcana  Dei  odendunrur  cllc  abfeondita 
ei  qui  fe  fapientemene  piirabac,&:  quod  vixpai- 
uatudimencapec  fimilimcUncm  paraboJicam  in-  • 
tellcxit  : ira  hic  per  duarum  fororum  opera  du- 
diofa  , & per  querelam  inde  exortam  datur  intcl- 
ligi  idis  tanquam  paruulti  arcana  cfie  reuelataiAc 
qux  in  arcanis  Dei  fint  quidem  bona  ad  vitam, 
(rd  dcficuta ; & qux  fint  in  vita  fic  agenda , quod 
nunquam  funt  defituta.  Tanguntur  ergo  hic  tria, 
in  quotum  primo  vtriurque  lororis  in  bona  vita 
j ponitur  excrcittum  : in  Iccmtdn  vnius  fororis  de 
altera  ponitur  interpellatio  apud  Daim:in  tetrlo 
huius  qtizfHotMS  diffinitio  odenditur  per  Domi- 
ni refponfiim.  In  primo  horum  tria  continenrun 
quorum  primum  cd  in  domo,  in  qua  vtraque  fo- 
tor ed, dominica  receptioiin  icemuio  Maiix  con- 
tinetur otium  & comemplatioriu  tertio  Marths 
continetur  minifleriut^  & occupatio.  In  horam 
primo  continentur  quatuor  : in  quorum  prino 
attenditur  Domini  circa  falutem  nodrara  tran* 
fitus  & diligentia : in  fecundo  lod  ad  hoc  comK- 
niemiaiin  tertio  pietatis  & hofpitij  honedatis 
quam  Difcipulos  docuit  congruenria  : in  quarto 
ex  foroie  recipientis  notatur  honeda  familiz  fuf- 
ficientia. 

De  primodieft  [ fadhim  ed  autem]  Iwndum 
przfinicionem  confilij  diuini.  Sicoc  nli)  ttraci  ad 
momm  columnz  ignis  & nubis  mouebamut : in 
cum  Difcipulis  fedr  Dominus  ad  prarfinitionero 
confilij  diuini  i quod  ficut  nubes  refrigerabar , 6c 
ficut  ignis  imellc£lum  illuminabat  * & affirdhnn 
accen^artficut  dicitac  JVvm.p.rdum  irent]  Do- 
minas Ac  Difcipuli  querendo  falutem  hominum. 
A^^b.4  Ciro3ibu  lefos  per  ciuicaies  At  cadetta, 
prxdkans  Ae docens  Euangelium  itgni.  PfA.%6. 

Circuibo 


I 


<1  by  Googie 


in  Euang.D.Luc.  Cap.  X.  35 


Circuibo  & immolabo  tn  tabernaculo  eius  ho* 
Aiam  vociferationis ; cantabo  & pf^nium  dicam 
Domino.  Allegoricc  tamen»  dum  Pater,  Filius  & 
Spiritus  fandu$,&  Angelorum  przfidia  Sc  mini- 
fteria  ibant  tunc  ad  nos>  per  hoc  icet  venit  ad  nos 
Dominus  de  czlo  ptofciiius.  /tf4ff.i6.Exiui  a Pa- 
tre»&  veni  in  mundum.  C4nnc.4.Vadam  admone 
tan  myrrha;  & ad  collem  thuris.  Mons  enim 
myrrhx  > propter  amaritudinem  folicitudinis  in 
oAicio  Marthjf : collis  thuris » in  deuotione  Ma- 
rijc.  Dum  ergo  Hc  irent  Saluaior  & miniftri 
ialuds 

£c  iple]  licut  Difcipulus  przcepetat,Tt  intjui- 
Rrenc  quis  ellet  dignus  inciuitate  lO.  & 

Imao.  Brfic  taleiniicnienshofpiiium[intrauit 
in  quoddam  cadcllum]  ad  iitcrair.,tn  Bethaniam: 
& hoc  eft  planum.  Allegoricc  autem  hic  nountur 
cria  : itucoirus  mirabilis»  dignitas  receptaculi  iin- 
ularis » &municio  inuincibilis.  Imrouus  mira- 
ilis  in  vteruiD  bearie  Virginis  : dignitas  Hngu- 
latis  in  beaticudine  matris  Virginis : munitio  in- 
oincibilis  in  virtute,  tanex  fa^iheattonis.  In* 
«roitus  e(l  porta  claufa.£^fc/;.44.Porra  hxc  clau- 
da eA  & non  aperietur : quoniam  Dominus  Deus 
Ifracl  ingrelTus  efl  per  eam.  Hxc  e(l  porta  orien- 
talis ) per  quam  ingteiTus  eft  ille , cui  nomen 
Oriens.  Z»(b.6.  quia  fiibtcr  ipfum  femper  orietur 
lumen  indeficiens.  Sic  iniraoit  quando  Heut  dici- 
tur Luc.X’  Viiitauit  nos  oriens  ex  aleo. 

Inquoddi]  Ecce  dignitas  lingularis  in  terra  & 
in  cxlo.  Intcrra.in  omnibus  generationibus  qui- 
bus Redemptorem  protulit.  Lhc.i  . Ecce  enim  ex 
iioc  beatam  me  dicent  omnes  generationes  inter 
omnes  mulieres » quibus  primam  dignitatem  per 
£uam  amillam  reddidit.  Luc,i.  BenediiAa  tu  in 
mulieribus.  Inter  virgines, qturum  Aecilitatis  op- 
ptobriuro  abAulic.  Proutrh.  vUim.  Mulex  filix 
congregauerunc  diuitus>tu  (bla  fupergreUa  es  vni- 
uetus.  In  exiis  autem  :'qula  cxlibatum  prima 
Deo  deuouit : quia  regno  cxlorum  intentarem 
teddidte : & quia  vr  illuminaiiix  in  cxlis  etiam 
mirabili  lumine  totam  cxledem  curiam  fualuce 
venuflauit. De  primo  Lue.i,  Qwmodo  het  i Aud, 
quoniam  virum  noncognolco } hoc  cA . non  co- 
gnituram propono.Hxc  efl  are.-)  Dei  vifa  in  tem- 
plo Dei  yipcc.  1 f .Intus  fulgens  auro  cordis  roun- 
ditix,  extra  citeumtoAa  cor|X)tjs  virginei  ful- 
gore fxsd.tj-  Dc  fecundo /.wnif,  mulier 
habens  drachmas decem:ii  perdiderit  vnam,n6n- 
ne  accendit  luccrnara.Sc  euertit  dumum , & qux- 
ritdiltgcncer  donec  inueniat?Mulicr  hxc  efl  bea- 
ta Virgo,  habeirs  in  fc  omnem  imagiireiiuio- 
uem  beacicudinibus  Angelotum , Sc  vna  beaticu- 
dir>c  hominis  inligniram.  Perdita  efl  vna  culpa 
parentum.  Ipfa  autem  accenfa  lucerna  flammx 
deitatis  in  tella  humanitatis,  euertit  totam  do- 
mum,fuptema  inhmis  in  veetofuo  fociaudo,  nr^ 
ua  veteribus  coroinifeendo,  xcetna  temporalibus 
ingerendo  . incorruptibilia  mortalibus  vniendo» 
preuofa  vilibus  imponendo  : 8c  fic  quzfiuic  dili- 
genter, donec  drachmam  perditam  inuenic»dc  re- 
gnum cxlorum  reintegrauic.  De  tertio  dicitur 
^poc.i  i.qqod  mulier  in  cxlo  apparuit ami^a  (b- 
k , lunam  habens  fub  pedibus  , coronam  duode- 
cim (Icllarum  in  capite.  Quia  fulgor  diuinus 
fpleodei  in  ea  in  miraculis.  Quicquid  gtatix-in 
luna  {Jgn’ficatut  in  Eccicfia , procumbiteius  me- 
ritis. C^icquid  lucis  fulget  in  cxlo  in  beatis « rc« 


fertur  in  eam  :eo  quod  mater  cA  Redenqtoris 
aperientis  ianuam  regni  cxleflis. 

Cadellum]  in  caAello  autem  notator  munitio 
AixfanAicatis  & vtnuiis.  Qux  quidem  in  Cex 
confiOit : fitu  icilicet  altitudinis » fodacorum  de- 
pteiEone,  murorum  circumdatione,  turrium  alti- 
tudine, expenfarum  abundante  ptxpatatioDe,mi- 
linun  inftrudione.Sicus  eius  efl  io  monte  fiuiAo, 
ad  quem  nulla  machina  pertingit  inimici.  Ifa-t, 
Erit  in  nouillimu  diebus  ptxparatus  mons  Do- 
mini in  vertice  montium  : & eleuabituc  ruper 
colles digqitatum angelicarum  : &progutiain^ 
petranda  fluent  ad  cum  omnes  gentes.  £ft  enim 
hic  mons  eminentia  fux  fandlitatis'  /trem.^t. 
Benedicat  tibi  Dominus  pulchritudo  iufbiic 
mons  fandus.  Pfnhn.66,  Mons  Dei , mons  pin- 
guedine confolationisdiuinx  pinguis,  mons  in 
; quo  beneplacitum  cll  Deo  habitare  in  eo.Ecenim 
Dominus  per  gratiam  & gloriam  habitabit  in  es 
vfque  in  finem  , qui  non  habet  fiocm.  Af4t$h,\. 
Non  potell  ciuitas  abfcorKii  fuper  montem  po- 
, lita.  Hxc  efl  enim  ciuitas  in  qua  omnis  ciuilitas 
cxleflis  lubitauit.  Quis  afeendet  in 

montem  Domini?  Nu^a  quidem  creatura  per 
xqualicatem.  Omnis  tamen  fandus  exaltatur  in 
capet  TuAragi)  fubuentionem. 

Profunduas  fofTati,abynusdl  humilitaris  eius, 
i Eidt.  i .Prufundum  abyBi  quis  dimenfus  efl?  Nui- 
I Ius  penitus,  nifi  qui  de  aliifEmoierpcxithumili- 
! tatem  ancillz  fux  , & dc  alcis  in  cam  ticfccndir. 
i.Xr^.f.^dificauic  Dauid  a Mello  & intrinfecus. 
Mello  enim  erae  vallis  profundifBmaquafi  vora- 
go,in  qua  fummus  Dauid  per  gyrum  vallem  cir- 
cumducens xdiBcauit.  Qma  humilitas  vndique 
muniens , cufios  efl  bonorum , omnibus  exceriuc 
occcurrens : ita  vt  nihil  in  exterioribus  fafluofum 
inueniatur. 

Murorum  autem  circumdatio  efl  meritorum 
vinucum  in  conuerfaiione  pet  charitatii  gluti- 
num, quafi  quoiundam  fblidorum  lapidum  qua- 
dratorum eleu.-ira  xdificaiio.  Vrbs  forti- 

tiidinis  noflix  Sion  Saluatoc : poncrur  in  ea  mu- 
rus & antemurale.  Murus  quidem  ex  implentibus 
prxccpta,meri(aque  virtutum.  Amenuirale  autem 
ex  fupcrcrogaiis  operibus  confiliorum.  Etficdc 
murum  habet  Sc  antemurale  ex  lapidibus  pretio- 
(is  vircutum.  Etce  ego  Aernam  per  ordi- 

nem lapides  tuos , 0c  fundabo  te  in  fapphiris , 
ponam  iafpidem  propugnacula  tua:&  portas  tuas 
in  lapides  iciilpros,  & omnes  terminos  ctios  in  Ia- 
pides dcfidaabiics.  Lapis  fignificar  operum  foli- 
diratem.  Sapphirus  in  lapidibus  flgnihcat  in  foli- 
ditare  operum  cxleAero-  intentionem.  lafpis  in 
operibus  figntficat  fidei  virorem  » per  quam  fuit 
Filij  Dei  ingrcllus  ad  eam.  Et  expugnabacucDia- 
bolus  in  pcopugnaculis  fidei  ifliusfic  virentis  iq 
corde  lius.  Portx  fculptz  (ignificanc  ingrefTus, 
quos  habemus  ad  eam  per  imitatioiKm  vircutum 
eius.  Sculptura  fignificatimaginespatrum,quas 
per  imiiadonem  in  fe  oflendictficuc  Dauid  in  hu- 
militate, Salomonem  in  (apieniia,  lofiamin  reli- 
gione , Moyfcn  in  manructudii>e  : & fiede  aliis. 
Termini  amem  caAriquos  extendic,  torum  mon- 
tem altitudinis  cxleflis  occupando,  funcexprelFx 
clarirarcs  angclicx , quas  prxfertinconucrfatio- 
ne ; & omnes  illi  termini  lapides  fulidati  propo- 
fici : 6c  fune  dcfidccabiles  hooellaiis  pulchritu- 
dine & dulcedine. 


Jglc 


Turres 


3^  D.  Alberti  Magni » Ord.  Vrxd. 


Turres  rumeleuacionescoDtemplationiseius,  . 
quibus  fuper  oroncs  ▼irtutcs  Angelorum  clco»- 
iur  in  conniiru  veritatis.  C4n»f.4.  Tunis  Dauid  j 
flcdificaia elicum  propugnaculisimilleciypci  pen- 
dent ex  ea  >umnis  armatura  fortium.  Dauid  af 
pedudclidecabilis  cll  Filius  Dei  contemplandus. 
x.Pfsr.t.  In  quem  delidcraiu  Angeli  ptofpiccte. 
Turris  huius  contemplatio  diuina  in  oculis  beata; 
Virginis.  Addic  ciypci  pendentes  ex  ea  funt  infi- 
nitz  vetitates  io  ea  contemplatiuc  tcrpleudentcsj 
& omnes  figmim  Regis  altillimi  Cemper  in  aliqua 
imagine  prsetcndcntcs.  In  ca  etiam  pendet  omnis 
fortium  atmaturatquiain  ca  videtur  qualiter  qui- 
libet militum  eius  aonacurcontia  holles  Si  qui- 
bus virtutum  przlidhs  muniri  poteft  r Sc  ideo  di- 
citur C4n$ic.7.  Naius  tuus  (ictu  luteis  Libani, qu« 
rcipicit  contra  Damafeum.  Nafusvimrignificat 
dilcietionis  in  contemplatione,  qua  fiuuicatis  di- 
uinx  percipitur  fragrantia.  Hic  cft  clcuaia  & 
f«-)ttis  liciit  turris  Li^ni  pet candidationem  locis 
fugantis  nebulas  phanta(iarum:&  refpicit  conrva 
Damafeum  > htmans  fe  in  parte  ilU  qui  fanguini 
coniungitur : quia  Damaicus  potus  iangtlinis  in- 
tcrptctauir.Finnaratuemvt  non  accipiat  aliquid 
in  carne  dc  fanguine ; fcd  a Patre  luminum  apud 
quem  non  r(l  tranlinucaiiu  , neque  viciflltiiJinis 
obumbratio  Iaco-.i.  Beatus  esSimon 

B iriona : quia  caro  Si  fanguis  noia  rcuclauit  tibi> 
icd  Pater  meus  qui  dl  in  cilis.Sic  ergo  cadclium 
illud  currirum. 

Quintum  eft  expenlarum  abundans  pripara- 
tio  , ne  fame  vel  defe^u  alicuius  ncccilariorum 
vnquam  capi  pollit.lbienim  cll  panis  viix  quidc 
cilo  dcfccndit,  ibi  ctl  adeps  frumenti  fatiantis,  ibi 
fal  fapientii , ibi  fons  aqux  falientis  in  vitam 
‘ zternam  , ibi  carnes  agni  immaculati , ibi  vcHis 
decoris  & honellatts,  ibi  ignis  chaiiutis>  ibi  hor- 
tus conclufus  voluptatis , ibi  aura  flatus  faiufU 
Spiritus, ibi  nullins  boni  dcfci^is.  Dc  primo  dici* 
tut  losn  6.  Ego  fum  panis  vinus, qui  de  cilo  del- 
ccndi.  Hxc  eft  enim  princeps  Sara,  qu.r  hunc  pa- 
nem cx  tribus  latis  fatim  fiib  cinctibus  nullu 
mortalitatis  decoxit  Cifief.tt.  Dc  fecundo  in 
Pjjim.\^7.  Adipe  fiumcnii  latiat  ce,  hoc  cll, pin- 
guedine vetbi ; quia  AUiih-4.  Non  ih  folo  pane 
viuit  homo : fcd  in  omni  verbo  quod  procedit  dc 
oxcDci.Genef.^$.  Afer  pircuis  panis  cius, & pri- 
bebit  delicias  rcgibus.Ue  (ale  Mjiib.6.  Vos  clHs 
falecrci.  Ltuu.i.  fn  omni  facriliciooflcres  fal. 
Kl.-iter  autem  fapientii  fale  carere  nnn  poiellmcc 
porell  euauefcere fal  eius,  vel  infatuari.  Aqua 
etiam  non  deell : quia  ipfa  cll  fons  indeliciencis 
aqui  per  plcnirudincm  gearix  ipfim:iqua  pecca- 
tor accipit  abfoluiionem  venii,iuflus  autem  pu- 
ritatem grarix » tentatus  vefrigctiiim  tempera- 
menti , deuotus  haulhrmdulcem  fapientix  con- 
folationis  coufolanns.  Efih(r  to.  Fons  parmis 
crcuiiin  fluuiuin  maxin  um,&  in  aquas  plurimas 
redundauit.  Fluminis  impcuis  litirtcat 

ciiiitatem  Dei : lamfliflcauir,  hoc  rl>,confortauu 
tabem.iculum  luum  Altiflimus.  liH  ell  dc  cuius 
cxpcnrwcariscsagni  recentes,  femper  & in  omni- 
bus ad  qiiieucioAcm  dclidcri)  coniKnienies  ac- 
ceptxfunr.  VndciVaw.ii.  SaniHilicamini : cras 
enim  comedetis  carnes.  Et  i/*id«m.Domimis  dabit 
vobis  ad  vclccndum  carnes. 

Dc  imius  etiam  agni  vellere  cafleUum  hoc  in 
Veflitu  decoris  nuT^deflcic.  Hzc  cllcniin  dequa 


pretitrb.  vltim.  Quxliult  lanam  &: linum, fle  ope- 
rata efl  coniilio  manuum  fuatum.  Lanam  enim 
conuerfaiionis  in  extctulas  contexuit : linum  au- 
tem iimoccniixncuit  ad  imertilas,  Hc  ideo  Prou. 
vUm.  dicitur»  quod  non  timebil  domui  Itiae  i 
fcigutibus  niuis.  Omu^  enim  dumetlici  eius 
: vclUti  funt  duplicibus.  In  illo  etiam  caflelloignis 
ztemi  luminis  nunquam  exiingnitur.  Luc.ix. 
Ignem  veni  mittere  in  terram : ^ quid  volo  nili 
vt  accendatur  ? Prfutrb.  vlt.  Non  extinguetot  in 
nodle  lucerna  eius.Et  quomodo  lucerna  cxciogue- 
reuu  , qux  iuxta  nomen  fiium  iiluminamx  ell  Se 
l'  intciptecatur  i tbi  etiam  cll  hortus, in  quo  omnis 
boni  oritur  fr udus , & arbores  ftudus  medteinx- 
les , fiu^s  per  lingulos  menfes  pnmidtia  o(fe~ 
rcmcsjvctcribus  femper  nona  cumulantes.  £t  pri- 
mam quidem  ( licut  hic  ditium  cfl  ) Ezfcb.^j. 
continetur.  Secundum  autem  Cuntu-y.  Omnia 
poma  noua&  vetera  diicdle  mi  Ictuaui  til».  £c 
ne  dcfim  hcibx  falutares  & aromata,  dicitur 
CjArrr.4.Hortus  conciufus:fons  ngtiatus.  Ibi  flat 
ama  fuanilllma  fan^i  Spiritus.  C^niic.^.  Surge 
Aquilo  Sc  veni  Aullet , petfla  hortum  meum  , Sc 
fluent  aromata  illius.  Ad  hanc  auram  dcambula- 
uit  Dominus  poli  mciidicm , iam  remillb  caloie 
feruoris  , declinante  fole  per  {-cccatum  parentum 
primorum  Grnc/!j.  quando  de  redemptione pn- 
mz  przuaricationis  cogirauii.  Et  vtbreuitff  di- 
catur. In  hoc  caftcllo  nullius  boni  rtldelcdiis. 
PfMm,  1 1 1 .Fiat  pax  in  virtute  tua ; Si  abundamta 
in  tuinbus  tuis,  /yjlnv.jy.lncbriabuntai  ab  vbet- 
tate  domus  tuz:  Si  torrente  voluptatis tuz po- 
tabis eos.  ■ Domus  enim  Dei » Virgo  ell  beata , fle 
incallcllatum  przddium  contra  timores  inimko- 
rum  : abundantia  domus,  picuitudoell  chaiifina- 
tum.qiia  plena  gratia  omnibus  abundanter  vfque 
ad  ebrietatem  tcfuiidir.  Torrens  inde  mimpeos 
impetu  magno,  pietatis  eius  fluxus  ell , chatitate 
cogeme  impccuoliis  & tapidus,  omnium  ad  fe  ra- 
piens dcuotioiiem.  Finnilfimum  ergo  cll  hoc  ca- 
ilcllum  quantum  ad  indehciciuem  abundamiam 
cxjicnfaruni. 

Nec  dccll  inflrudlto  militum  dtfendeniitim, 
qux  in  (c  per  ilitmunationes , quas  iaigieur  leuv 
per,  habet  omnia  agmina  Angelorum.  CM/nsc.6, 
Tertibiiis  vt  caftrorum  acies  ordinata.  OVffc/iji. 
Caflra  Dei  funt  bxc.  Et  ideo  noiuimeat  aliquis 
virtutem  aliquam  inimici : quia  4.^c^.r'>.  dicitur, 
quod  pluces  nobilcum  funt  quam  cum  illis.  P/- 
Millia  millium  miniflrabant  huic  callello, 

& decies  miilies  centena  millia  aflillunt  ci : Heut 
Filio  fuo  , qui  eil  tex  Si  hxres  huius  cafleili.  £r 
ideo  quicunque  confugit  in  huhis  caftri  defcnfio- 
nem.Hcc  incoquod  dicit  /^/po.quod  cadent  a la- 
tere tuo  mille : & decem  millia  adextris  tuis : ubi 
autem  non  appropinquabit.  Vciumtamen  hxc 
przlidia  oculis  fpiritualibus  conllderjbis,  fle  re- 
tributionem dimonum  peccatorum  videbis.  Hxc 
cll  enim  vnica  mulier  , qux  ( liem  habetur  /#• 
<^«bi4.)Viia  mulier  Hebria  fecit  confuli<wicm  in 
I doinu  Nabuchodonofor  Regis  Babyloniit/en.  t* 
Ipfa  conteret  captu  tuum.  PJahac.^,  Pctcullilli 
caput  dc  dtimo  implj.  F.t  capite  pcrculFo  omnia 
fceptra  ducum  eius  confufa  rum.Quamuisautem'^ 
tantorum  prxllJionim  fu  callruin  ibiiiflliTitmi: 
tamen  diminutiuo  nomine  , callcllom  , propter 
cius  nimiam  humilitatem  nominatur.  Et  ideo 
oiunan  flduciam  in  humilitare  ponens  delen- 

liouis,  • 


l:'  ■ cci  l'v  Cioogk' ' 


inEuang.  D.I 

Honit  > dixit  :Rcfpexic  hamilicatcra  ancillz  fuz. 
Ille  enim  fupccbus  & fuperborum  rex  (de  qito  hb 
4o.dici(uc  ,(]Uod  omne  fablima  videt,  ic  ipfe 
lex  lltpcr  omnes  filios  fuperbi* ) non  nifi  humili- 
tatis przfidio  poreut  expugnari.  Luc.x.  Depofuit 
potentes  de  fede:&exaltaoit  humiles. £cf/.io.Se- 
des  ducum  roperborum  euertit  Dotninns.  Sic  er- 
go [intrauit  lelus  in  quoddam  caficllum]  introitu 
mirabili,dignitate  fingulari , & munitione  inuin- 
cibili  priparatum.  ScqiJitur. 

Et  mulier  quxdam  Martha  nomi- 
ne, excepit  illum  in  domum  fuam. 

Hic  agitur  de  domus  ifitus  familia.  Et  primo 
tangitur  de  familia  a^uofa  per  omnis  virtutis 
petitionem : fecundo  de  familia  fufpenfa  admi- 
rabilium czldlium  pulchritudinem  , per  plenz 
lucis  iliuHiaciuaan&  conccmplationeiTi.  In  pri- 
mo horum  fex  concinencur , fcilicet , naturalis 
molliticspictatis,  fpecialis  praeeminentia  virtu- 
tis, prouocatio  exemplaris , hofpitalitas  hilaris, 
receptio  raiiuis,&  domus  proprix  prxparatio 
commoditatis.  Primum  horum  notatur  in  hoc 
quod  dicit  [mulier  ] quz  nomam  i fexii  quam 
\ Icxus  optima  proprietate  mulier  vocatur  : 
quiamulicrumcfl  frangi  mollitie  pietatis , & ad 
nihil  durum  cor  exhibere.  Scaindum  autem  no- 
tatur per  hoc  quod  dicit  [ quxdam  ] quod  in 
geneialiiate  mulierum  particulat , 5e  idcd  fpecia- 
liraiem  notat  virtutis.  Tertium  notatur  per  hoc 
quod  dicit  [ Martiia  nomine  ] quia  Martha  pro- 
uocans  vel  irritans  interpretatur ; quiaxmulacio 
fua  ad  virtutes  plurimosprouocat : quia  heroica 
fiia  virtute  prouocac  ad  uti  xmulationem.  Vnde 
Syriaco  fermone  Martha  domina  interpretatur. 
Quartum  ,quod  cft  hofpitaliras  hilaris , notatur 
inhoc  quod  dicit  [ excepit  ] Exceptio  enim  eft 
C prout  fuperius  nos dixidc meminimus) quando 
omnibus  interioribus  cum  gaudio  ad  exterius 
occufrcntibuSjfit  alicuius  dilciVi  fufccptio. Quin- 
tum notatur  in  hoc  quod  dicit  [ illum  ] hoc  eft 
Icfum  Saluaiorem , in  quo  eft  receptio  falutis. 
Sexmm  notatur  in  hoc  qu6d  dicit  [ in  domi\m 
fiumjlu  quo  notatur  ex  proprio  przparatiocoin- 
moditads  ad  commodum  rcccpti  holpitis  faifta.* 
Qux  omnia  magis  fpiritualiter  impleta  funt 
in  beata  Virgine.quafintextcrhis  [iceraliict exhi- 
bita per  diligentia  Marthx.Hxc  enim  no  fra^ura 
ftxus  vel  pudoris, fcd  proprietate  pietatis  fingula 
ris  Herum  vclHctocm  fummum  cmolliuit&  flexit 
i ducjtia  qua  aduerfibatur  nobis,  quando  piis  Ia- 
crymis&  deuotione  flexum  molli  carne  induit: 

6c  fle  ad  pietarem  emulliuit,  vc  nulH  penitus  re- 
flflcretWcd  omnia  quafl  mollis  fuftinerct.  i 
i i.  Jp(c  quafl  tenerrimus  ligni  vermiculus.  Qui 
adeo  mollis  efl,vt  etiam  ta£lus  eius  non  fentiatur. 

Et  hanc  mollitiem  corpore  molli  ('  quod  huma- 
num eft)prxrcnflcns:manfueuidinc  operis,  cordis, 

^ verbouim  exhibuit,  quando  dixicDifdte  a me 
quii  miris  fum  & humilis  corde.  Quod  adeem 
mulieris  fuerit  hzc  mollities  ; anende  quod  cum 
a matre  prouocarcturad  facienda  miraada,  dixit; 
Quid  mihi  & tibi  eft  mulier?  nondum  venit  hora 
inca  : quando  fcilicet  me  ex  te  emolliRimexhi- 
beam.  Veniet  tempus  quando  manfuctudinc 
emollitus,  nihil  fortitudinis,  nihil  duritiei  often- 
dam,5c  tuiK  fllimn  mulieris  me  probabo./(<i.{  j. 
D.Alberti  MAgnt,  in  Etun g.D.Lnc, 


uc.  Cap.  X.  37 

Siaicouisadocciflonemduceiur:  & quafl  agnus 
cofam  tondente  fc  obmutelcet,  & oon  aperiet  os 
fuum.  Itrem.  1 1.  Ego  quafl  agnus  manfueius  qui 
portatur  ad  vidlimam  : &t  non  cognoui  quia  co- 
gitauciuut  fupci  meconfllia,djccnces:  Miteanuts 
lignum  in  panem  eius , & eradamus  eum  de  terra 
viuentium.  Tunc  enim  cum  fle  ad  modum  ifta 
non  cognofceniis  fc  habuit  , rede  & pcopdc 
emollitus  fuit : quia  tnolle  diffinitur , quod  non 
rcflftic  tangenti.  Sic  ergo  nobis  illum  antiquitus 
duiilfimum,  quem  nullus  tangere  aufus  fuit, mol- 
litum Sc  emollitum  exhibuit.  Antiquitus  enim 
didum  eft  Htbr.t  i .Et  fi  beftia  ict igctit(' montem 
in  quo  Deus  habitauii)lapidabiiur.tt  ita  terribile 
erat  quod  videbatur  f quod  primus  inter  omnes 
quimaiotisaud.icixefledebuil ) Moyfes,  dixit: 
Exterritus  fum  &c  tremebundus.  Quid  ergo  alij 
facerent  non  tam  familiares.  8c  non  tam  audaces. 
Exod,  lo.  Loquere  (inquiunt ) cu  nobis : & non 
loquatur  nobis  Dominus , ne  forte  moriamur. 
Nunc  autem  fle  mollis  fadus  eft,  vc  ab  omnibus 
tradetur  ad  libitum , Sc  nulli  penkus  refiftat  tan- 
genti. 

Hxc  [ quxdam  ] eft  in  genetalitate  mulierum 
cxccptz  & fpecialis  virtutis  ad  omnem  adiux 
vicxprofcdum:  de  qua  dicitur  Ruih  f.  Scit  om- 
nis liracl  mulierem  te  ede  virtutis.  vliim, 
Accinxit  fortitudine  lumbos  fuos,ne  defluam  per 
aliquam  libidinem  : Sc  toborauic  brachium 
fuum , ad  omnem  virtutis  operaiioneni.  Et  ideo 
Preu.  vUtm.  dicitur  de  ea  : Date  ei  dc  frudti  ma- 
nuum ruaium,qut  dulciOimmn  virtutis  habet  gu- 
ftum  : & laudent  eam  in  ponis  opeu  eius  » qux 
omni  laude  digna  ad  poetas  omnium  (cnfuumre 
manifeflauir. , 

Hxc  eft  [Martha  nomine]  quia  fiia  xmulatio- 
nc  multos  choros  virginum  ad  cxlibem  vitam 
prouocauir.  a.  Cor.  9.  Vcftra  xmulatlo  prouoc.i- 
uic  plurimos.  a.Cvr.  n.  Aimulor  enim  vos  Dei 
xmulationc.  Defpondi  enim  vos  vrii  viro  virgi- 
nem caftamcxhibcrcChrido.Q^x enim  vnquam 
fic  ad  heroicam  flue  dominalcm  &cxie(lcm  vi- 
tam fle  omnium  corda  irritans  prouocauir, vt  hxc 
noftra  Marthainon  [nomine  ] icd  nominis  Intcr- 
pretationc.  i.Cor.  7.  Ad  id  quod  honeftum  eft 
prouocem , fcilkct , votum  virginitatis  : & quod 
fine  impedimento  ficultatcm  prxbeat  Dominum 
obfeaandi  [ excepit  ] ergo  hxc  hilarius  in  vtero, 

Si  gremio,  Sc  domo  Dominum  quam  Martha.di- 
cens  Angelo  cum  hilariter  extiperet  Dominum: 
Ecce  ancilla  Dommi:fiat  mihi  (^eundum  verbum 
nium,hoceft,vt  Dominus  fit  mecumrquta  liocle- 
cimdum  fuit  in  vcibis  angelicis.  Hoc  flgnifica- 
tum  eft//>.45.  Vbi  dicitur : Apciittur  terra  & 
germinet  Saluatorem.  Aliter  enim  terra  noftra, 
qux  dedit  falutis  frudum,  aperta  non  eft,  nifl 
quod  omnia  interiora  eius  occurreocia  in  confen* 
fum  vctbi  angelici , peregrinum  in  terra  Doinir 
num  in  gaudio  iufceperunt : Sc  tunc  cantans,  di- 
xit : Benedic  anima  mea  Domino  : Sc  omni» 
qux  intra  roc  flmt  nomini  fando  cius. 

IlliimTalutis  audotc,  qui  in  ipfo  matris  hofpi- 
tio  falutcnoftram  eft  operatus.  /,»rf.ip.Ho<lie  fa- 
ius  domui  huic  fada  clf : co  quod  per  redemptio- 
nem filius  fadus  fit  Abrahx.  A/x//fl.«.Ipfccnim 
.fiduum  faciet  populum  fuum  a peccatis  eorum. 

In  domum  fuam  ] Hic  innuitur  prxparatio 
commoditatis  ad  fufeeptum  in  domo  hofpitem 
D l>« 


D-  Alberti  Magni , Ord.Prsd. 


eenifijcncis.  Ad  hanc  aatem  compraditatcmduo' 
liint  n(xe(l^ia » quorum  vnum  cft  dc  commodi- 
tate domus:  6c  alterum  dc  commoditate  recepti 
in  domo  hol^ftis.  Ad  commoditatem  domus 
perrinem  cccnaculuro  , & leiius , racnla.  feUa,  Si 
candelabiutqux  p'rx  omnibus  domibus  in  vteto 
funr  beatte  Virginis.  Et  hoc  fignificaturo  cll  4. 

4.  ybi  dicitur, quod  mulier  magna  recepit 
^ifeum  Prophetam  ; &cum  frequenter  ttanfitct 
per  eam  * hxit  ei  ctrnaculum  patuum  , & potuit 
io  eo  Icdura , & menfam , & fcUam , & candela- 
brum : TC  veniens  rcquicfcctet  ibi  fic  reficeretur, 
^dacc  mulier  magna  dignitate  , beata  Virgo  cft. 
Elircus  Propheta  potens  in  opere  Bc  fcimone, 
Dominus  Prophetarum  Chtiftus  cliMulicr  ergn 
b*c  magna  ad  recipiendum  illum  in  vtcro  Pro- 
phetaro coenaculum  fecit : apothecam  videlicet 
fanifli  corporis  fui,  in  qua  omnium  cibus  inueni- 
yetor  Sandor^n  repolitus.  Pftim.  145.  Prom- 
ptuaria enim  eius  plena,  crii^Utia  ex  hoc  in  illud. 

Collegit  ex  omnibus  quxefu  fpitimali 
tnandi  poBtim  : vt  finr  tam  (ibi  quam  aliis  in  ci- 
bum:^ repofuit  in  hac  arca  apud  fe.  Hoc  autem 
CQcnaailum  licet  omnium  contineat gratiarnra  & 
virtutum  abundanti.im  Sc  verbi  Deittamen  par- 
uulum  eH  per  humilitarem , & intrare  per  ollium 
eius  non  potell  ntfi  humilis.  Et  fi  hitmilesfunr 
cfiiricntcs  , implet  hominis;  & cos  qui  fc  diuites 
xeputam  , dimittit  inanes.  In  hoc  ponit  lc£lum 
quieti  s,  in  fecrrea  mentis  dile^iohe  Si  charitaiis 
amplexu.  Ponit  menfam  in  refe^lione  meditatio- 
nis diuint  vetbi  . Sc  operum  Dei  Sc  magnalium 
ipfius.  Ponit  feliam  in  qutctafapientixfcflionc; 
vt  quiere  fapientia  docens  audiatur  in  corde. 
Ponit  candclabnimin  intclIeAusfui  illuminatio- 
ne. Scernic  Ie£lulum  floribus  & odoribus  victu- 
tum.  Can.  I.  Ledlulus  noder  fiotidus.  Mundat 
domum  in  expurgatione  pcccatorun^. 

Domine  dilexi  decorem  domus  iux:Sc  lorum  ha- 
bitationis gkiri*  tux.  Ornat  cornaculum  Sc  men- 
fam  mundicia  confeientix.  £cclt.  19.  Ornamen- 
famrSc  quz  in  manu  habes,ciba  extetos.  Hxc  ed 
igitur  prxparario  domus. 

Ea  aurem  qux  in  domo  fime  ad  recepti  hofpi- 
tis  commodum  pt.rpar,inda  Grn.  1 S.dcfcfibuncur, 
vbi  dixit  Abtaham  r Aderam  pauxillum  aqux,  Sc 
iauenrur  pedes  vedri , Sc  icquicfciterubarborc. 
PonaroqucbucccUam  panis, Src.Parauiitamen  dc 
tribus  fatis  fimilx  rubcineticiospanes,  Sc  vitu 
Ium  tenerrimum  Scopeimum.  Qnx  omnia  tn  do- 
mo ida  parata  funt.  Pauxillum  aqux  fuic  ingra- 
tia fanidi  Spiritus  fanguinem  purificante  ; ex 
qua  fa£li(aliii5  loti)  lunt  pedes  humanitatis  Chri- 
di,  quibus  terram  rrodram  cateauir.  Vmbrare 
quici  fub  arbore  fuic  vmbra  refrigerii  in  virore 
Mari^ ; qux  ficut  rubus  virens  virginitate,  ignem 
diuinum  per  forcunditarem  tenuit,  & florem  pu- 
.dicitix  inconfiimptum  feruauir.  Bucella  ad  cel- 
lam bucc;  pertinens  panis  Dei  fuit, qui  dc  Ic  dixit; 
Ego  fum  panis  viuus  qui  de  c.tIo  'delcendi  Joan. 
6.  Hic  fub  cineribus  humanx  mortalitatis  manu 
fapienciz formatus,  dccodlus cd igne charitath: 
de  iribus  puriflimis faris  fimilxcompofitiis,  fcili 
cec,  corpore,  & anima,  & dcitarc,  Sc  omnibus  in 
Eucharifliam  pexparatus.  Vituiusautcfacrificiu 
pro  peccaro  > ed  iple  homo  natus  ex  ea  fecundum 
rumaniratem  oUacys:  tenerritnus  propter  deuo- 
tlpnis  Sc  gratue  adipem : opeirous  propter  fin- 


guinis  fui  prctiofitatcm.t.  Perr.i.  Kon  corrupti- 
bilibus auro  vel  argento  redempti  edis  a vana  ve- 
draconuerfarionc  patemx  rradiiionis  ) fcd  pre- 
riofo  fanguine  agni.  Sic  ergo  recepit  eum  tn  do- 
mum [ fuam  ] non  alienam.  Hanc  enim  doirura 
ipfa  cum  holpite  fuo  Filio  Dei  habuit.  In  qua 
nuljus  communicauic  alienus , nec  dxmon  , nec 
homo  : nec  aliquis  vnquaronifi  idehofpesius 
vcl  opus  habuit  Icoira  iiiea./*/ir/.ioo.  Non  habi- 
tabit in  medio  domus  mex  qui  fadr  fupetbianj: 
qui  loquitur  iniqua  , non  direxit  in  confpedu 
oculorum  meorum. 

Et  huic  erat  foror  nomincMaria. 

Ecce  rcfiditum  familix  huius  domus.  Qux 
Maria  licet  fecundum  lullociam  fit  Magdalcna, 
dc  qua  dxmoniafcptem  Dominus  eiccetat : ficut 
Si  Mattham  a profluuio  fangutnis  curauerat  ,& 
Lazatum  fratrem  harum  fororum  podea  quatri- 
duanum  ^ monumentp  fufcitaiurus  erat : 6i  ideo 
fiducialiter  ad  domum  illam  declinabat.  Tamen 
Iptritualiter  hxc  melius  in  familia  domos  beati 
Virginis  inucniuntur-Hxc  enim  .Maria  ficut  dixi- 
mus.fadigiiim  & fufpenlioncm  fignificar  diuinx 
contemplationis  ; quod  plcniffimc  fecundum  in- 
tellcaualcs  viitutesfitin  corde  bcatx  Virginis- 
Tangurtut  autem  hic  duo  ; ptiraum  cd  beata  in- 
ter aditum  & coiuemplatiuam  fororitas:l'^n- 
dum  autem  in  nomine  fororis  altiflima  diuinx 
lucis  contemplanda  veritas  , Sc  veritatis  pu- 
ritas. 

Primum  notatur  in  hoc  quod  jlicit  { St  huic] 
fcilicet  adiux  [ erat  foror  ] cx  eodem  enim  Patre 
bonitatis  & veritatis  formati  fum./^^v.S.Vnum 
Patrem  habemus  Deum.  Eccx  vrero  «nius  ma- 
tris proccirerunc  : qux  ed  fapientia  per  faporcn> 
bonitatis  formans  adiuam,  & per  claiiratein  ve- 
riraris  producens  alteram.  Hxc  enica  duo  impor- 
tat nomen  fapientix  : per  fapocem  vnum  , Sc  per 
faperc  alterum.  Sapientia  enim  fapidum  fapere 
im|fortat.  Vna  igitur  fororum  idarum  ordinatrix 
cd  padionum  & operum  :&  ideoadioalatinh 
grxee  autem  pradica  vocatur.  Altera  autem  illu* 
minaciua  iu[elleduuro,&  accenfiua  aifcduum  tn 
Qeum,0r  dclcdatiua  in  folis  abdradis  diuinis : & 
ideo  latine  concemplatiua.  grxee  autem  iheorica. 
‘Vna  rcgiturprudeiuia.qnx  ed  adiua  : quia  pru- 
dentia cd  cum  ratione  adilms  habitus  , vi  dku 
PhtloJiphiu.AUen  regitur  fapientia,  fcilicet  con- 
tempiaciuaiquia  fapientia  ctl  contemplatio  altif 
fimorum  diuinorum  : qux  non  propter  aliud,  fcd 
propter  feipfa  fcire  & cognofccrc  defideraraus. 

Liga  illam  in  digitis  tuis  , feribe  illam 
in  tabulis  cordis  tui.  Dic  fapicntix.foror  Qira  es; 
Sc  prudentiam  voca  amicam  tuam.  A^iua  enitn 
propter  di!tgcmi.am  operis  digitis  ed  infcribenda 
.Sapientia  a,utcm  propter  comcmplatiorKro  in- 
fcribenda ed  tabulis  cordis  in  inrcllctflum. 

Hx  dux  donium  bcatx  Virginis,  in  qua  primo 
peregrinantem  Dominum  fufcc|>crunt,iotam  prx- 
par.-uierum.  Atdiua  quidem  in  exterioribus  flore 
omnis  vinvuis  & honedatis.£c(di.24.  Flores  mei 
frudlus  honoris  Sc  honedatis.  Altera  ornans  tha- 
lamum incerius  per  pulchticudinem  xterpi  fpten- 
doris.t4nr.4-  Tota  pulchra  es , Sc  macula  non  cft 
in te.C4i»r.i.  Tigna domotum  nodrarum cedrina: 
laquearia  nodra  cvpreflina.  Cedrina  quidem  ri- 


4 


in  Euang.D.Luc.  Cap.  X. 


?9 


gna  fulcientia  thalamum  > imputribilia  ztemx 
veritaiis  principia.  Latjucaria  autem  fibi  propter 
ornatum  implexa.  Cypteilina  ztemi  vitoris  funt 
fidei  lumina  ( qu*  articulos  nominamvu  ) & alix 
fpiritus  teuclationes.  Adtux  vitz  in  operibus  bea* 
IX  Viiqinis  eil  idefermo  £rrii.  >4.  In  me  omuis 
(pes  viiz  Sc  viicutis. Omnis  enim  fpes  vicx  eil,in 
qua  omnis  ordo  efi  viuendi:quia  Sc  virgo  Sc  ma 
ler  c(l,foluca  vxor,&  vidua, voco  feruiens  & libe- 
ra. Ecce  omnis  fpes  vicx  » & omnis  ipes  vimicis 
fecundum  quemlibet  (lacum : omnis  enim  (lacus 
exemplum  habec  in  ea. 

Conccmplaciua  dicit  in  ea , quod  prxcedic  pa- 
rum : ia  me  omnis  gratia  vix  Sc  vetitacis.  Vix 
quidem  quibus  venicut  ad  vifionemiyericatis  au- 
rem qua  inhxretuc  veritati  perceptx.  Vixillx 
fune , per  veltigiom  afcendeie,  per  loculum  con. 
fidetace , pcc  xnigmata  percipere , pcc  reuelacio- 
nem  videte, in  lumine  ire.in  medicatione  quxrere, 
in  raptu  (equi,  Sc  pertingere  in  vliima  iucelledlus 
afttnfione.ldx  fune  vix  de  quibus  dicitur  Prtu. 
).Vix  eius  vix  pulchrx  : Sc  omnes  femitx  eius 
pacilicx.  £c  Prau.  4.  Semicx  iudi  quafi  lux  fplcn- 
dens,dc  crefccns  vfquc  in  perfcdlam  diem.  h!>  }S. 
Indica  mihi,per  quam  viam  fpargitur  lux,  diiiidi- 
cur  xfius  fuper  terram.Vericas  autem  eil  qux  ma- 
net Sc  vinck,&  inualefeit : ficuc  dicitur  \,Efdr.^. 
& 4. Er  totam  tenet  mente, &a(iicit  Sc  obligat  fibi. 
Sic  dicit  filius  gioriofx  Virginis  /«4».  14.  Ego 
fum  via,  veritas, & vita : via  qua  itur  : vetitas  ad 
quam  peruenitutrvita  qux  innuitur  ad  vencatem 
peruenientt.  Ecce  quale  miniderium  in  ancillis 
luis  habet  domus  ida.  Idx  funt  anciilx  dc  quibus 
dicitur  Prou.^.  Mifit  ancillas  vc  vocarent  ad  ar- 
cem, & ad  moenia  ciuitatis.  Ad  arcem  quidem 
concemplationis.iSc  ad  moenia  virrutis  Sc  ciuilita- 
tis  : quiaciuilicasell  fecundum  vfum  & exerci- 
tium viicutis  confueeudo  conuiuendi  cohabitan- 
tibus:vc  dicit  Obfequio  idarum  ancilla- 

rum fic  circummouentium  reinfcdulitate  obfe- 
quiotum  iSc  ipfa  Domina  domus  (e  vocat  ancil- 
lam,dicens  Lmc.i.Eccc  ancilla  Domini.  Ecce  qua- 
lis fororiratis  comiklio  ed  imei  idas  in  domo 
fanflabeatx  Virginis. 

Nomine  Macia]  in  qua  notatur  felix  Sc  prx(a- 
gum  non>encontcmplatiux.  Maria  eihrn  ama- 
rum marc,6c  tlluininacrix  interpretarur.Concem- 
ptatiuacnim  amaritudine  punfla  recedit  ab  exie 
riorum  adminidratione,  Sc  lumine  ade^a  trahi- 
tur ad  contemplationem  interioiem.  Sk  Ruth  I. 
Noemibinomia  fuit  (dicens  : nolite  me  vocare 
Noenii,hocclt, pulchram  ; (ed vocate  me  Mam, 
hoc  eil,amai  am:quia  amaritudine  mc  valde  reple- 
vit Omnipotens.Hoc  ed  deilderium  amplexitium 
Omnipotentis  quod  fecit  omnia  alia  amara  vide- 
ri. Et  hoc  ed  quod  dicit  [nomine  ] in  quo  fui  no- 
minis nota  exprimitur  : quia  amaricatur  ad  exte- 
riora,totum  in  intciioribus  habens  dehderium  & 
cordis  obicidationem.  Citm.  f.  Nuntiate  diledln 
meo, quia  amote  langueo.  Vidit  enim  ambulanres 
in  lumine  Dei , Sc  adeo  adcida  ed , quod  nihil  (ibi 
dulce  ed  nifietTccum  illis,  Dominein 

lumine  vultus  tui  ambulabunt , & in  nomine  tuo 
cxultabunc  tora  die,&  in  iulliria  tna  exaltabuntur. 
Pful.  44.  Omnis  gloriacius  filix  regisab  intus. 
Nihil  enim  quxtic  foris  laudis  vel  vtilitatis , qux 
intus  habet  fimbrias  fiibtilium  contemplatio- 
num,quibus  dependet  ad  dile^in. 

J).j4l!/cni  in  Enang.  D.Lkc. 


I Hxc  igituc  nomine  [ Maria  ] vocatur  propter 
I quatuor  cauTas ; duas  in  amaritudine , Sc  duas  in 
illuminatione.  Amaricatur  enim  ad  exteriora: 
quia  funt  folicitudine  plcnai&qiiii  adminidrari 
non  ^(Tuni  fine  fcedame  oculos  pulucrc.De  pri- 
mo  dicitur  Proutrb.  f.  NouilTima  illius  amara 
quafi  abfinthtum.  NouiQIma  autem  concupif. 
centix  fubiedla  funt  hxc  cxceriota  plena  folici- 
cudinc.  Fropiec  lendum  etiaro  pcrfc^Ufilmis 
Apodolis  dicitur  , quod  extergant  pulocrem  de 
pedibus afiedluum  fijorura  AlMth.\o.Sc  Luc,\o. 
Sc  h*n.  1 5.  Qui  lotus  ed  non  indiget  nifi  vt  pe- 
des lauer.  Duxcaufxin  illuminatione  funt  duo 
luminis  beneficia:quomm  vnumed,  quod  lumen 
venuftat : alterum,  quod  lumen  dilTolucns  penc- 
crat.Oc  venudatione  fiuc  pulchrificatione  dicitur 
^ptcid.  I».  quod  muliet  ell  amidla  folc  ad  venu- 
dationem.  Dc  fubintratione  pcc  dillblutionem, 
cordis  apertionem  dicitur  a.  CTwth.4.  Deus  qui 
dixit  dc  tenebris  lumen  fplendcfccce  , illuxit  in 
cordibus  nodeis  ad  illuminationem  fciemix  cla- 
ritatis Chridt.  Sic  ergo  intus  penetrata  lumine 
& extra  venudace.cum  Moy(c£x«d. 34.  Cornuta 
(tue  fplendida  faAa  c(l  facies  eius , Sc  cum  mitii- 
diis  glotix  luminis  t.  Conmh.  3.  tcuelaca  facie 
gloriam  Domini  fpeculans , ^ claritate  in  clarica- 
tem  ^ Domini  fpiritu  transformata  in  eandem 
imaginem  luds  aicendit : vt  vere  illuminacrix  fit, 

& nominetur  Mana[huic  ergo  eiac  (oror  nomine 
Maria] 

Qux  etiam fedens  fccus  pedes  Do- 
mini,audiebat  vcrbpm  illius. 

Hic  tanguntur  harum  focorum  propna  officia; 

& primo  tangitur  officium  Marix,&:  fecundo  of- 
ficium Macchx.  In  officio  Martx  duo  fum.quies, 

& veibi  Dei  auditus.  Qmes  autem  adhuc  duo  ha- 
bec:pofidonem  quicfcencis , Sc  locum.  Et  pofiiio 
quidem  quie(centis  ed  (effio, quam  notat  cum  di- 
cit[fcdens]Locus  autem  ed[fecus pedes  OominiJ 
In  fefllone  autem  pofitioed , quafuperiora  libera 
eriguntur, fulta  fubdratis  infeciortbus.Ec  hoc  pro- 
prium ed  concemplaiiuis  podetioia  Sc  inferiora 
fubdemere:&  fuperioracapitls  & mentis  erigere, 

& libera  exhibete.  Sic  enim  cor  rcflc  quieicic, in- 
feriora poderiora  fubdemens,  Sc  alciora  libera  ad 
cxlum  extendcns.£^i/f. 3. Poderiotum oblitas, ad 
interiora  me  extendo.  Sic  vincula  vanitatis  col- 
lumfper  quod  trahuntur  vitales  fpicitusj  hoced, 
rationem  deprimentia  foluuntur,  Sc  refidens  cor 
imbuitur  fapiemia.  !fk.  5 1.  Excutere  de  puluere* 
conforge , fede  lerufalem  : folue  vincula  colli  tui 
capeiua  filia  Sion.  Oe  puluere  excutitur  per  abie- 
dlioncm  certenx  foeditatis.  Confutgicuc  aurem 
perextenfionem incclum  concemplatiux  inten- 
tionis. Sedeuit  per  quietem  cordis,  qux  prouenic 
ex  fubiedionecnrporis.Et  filia  Sion  fpeailattonis 
arrernx  vincula  foluit  pet  abfolutionem  extecio- 
tis  obligationis  :qux  vincula  collum, hoc  ed,ra- 
tionem  per  quam  fpiritus  viulis  trahitur,  interci- 
piant. S'\c>ik\x.PhtU{ophm  ,quod  infedendo& 
quiefeendo  fit  anima  fciens&prudcns. 

Haefefiione  quis  mortalium  vnquam  fic  fodit, 
ficut  cot  Marix  matris  fapienriz  Fili)  0ei?Cii4r. 
f . Oculi  eius  ficuccolumbx  fuper  riuos  aquarum, 
qu.T  laclc  funt  loix,&  relident  iuxta  dueni.a  ple- 
nillima.  Oculi  bcaix  Virginis  funt,  duo afpcAus 
D t c\f/s 


40  t).  Alberti  Magni,  Ord.  Prsed. 

eius  per  fapicnriam  :^c  rapieotiam  experimenta*  dium  illuminat, amore  accendit  atfc<t)um , & con* 
lemvnus,&  per  intellc6iuiti  veriiaiisauditz  alius,  uenieniia  Tui  cum  corde  hominis  capit  5: tenet, 
Ifti  enigi  afpcchis  (implices  funt  & innocentes  & Sono  quidem  verberat , propter  quod  ciiain  ver- 
fine  fcUc,ficut  columb*.  Sedens  autem  quiclccns  bum  vocatur : & ideo  malleo  comparatur.  Jcttw. 
ibpertiuulos  aquarum  (hoceft  fluxuum  confola-  ij.  Nonncverbamcaquafl  ignis  lunt  , & quafl 
tiouis  Spiritus  fandi;in  quibus  llcut  in  aqua  via-  malleus  conterens  petras.  Verberat  enim  ad  cor- 
xiflima  refulget  imago  veritatis  itcrn:E,&:  licut  in  dis  contritionem  pr*cipuc  fetrao  diuinus.lflc  cft 
aqua  petuia  ) penetrat  lumen  diuinum  vfquc  in  malleus  quo  Ulici  pcifotauit  tcirpus  Sifat« 
ptofundum.  Hi  afpedlus  flue  oculi  U£lc  candoris  /«dir.viahcl  enim  afcenflo  Uei  interpretatur : & 
&dulccdinfs(quoddcvbcribu5fapicnti*  nunat}  fignificat  eam  qux  altius  pri  exteris  in  verbo 
funt  loti  ab  omni  inquinamento  camis  & tpiti-  Dei  afeendit , & diabolo  caput  pcifotauit.  Quod 
tusrac  mellea  dcIciSaiionc  affefli  refldent  in  toto  autem  per  notiiiam  illuminet  dicit  Vf*l.  i iS.Lu- 
quiefeentes  iuxta  fluenta  plenidima  dcipiofoncc  cerna  pedibus  mds  verbum  tuum,&  lumen  femi- 
bonitatis  & veritatis  , ad  modum  toiicntis  cf-  tismeis.  f/rf/.i  i8.  Declaratio  icimonura  tuorum 
fluentia.  dat  intcllcdum  Domine,  Amore  etiam  accendir. 

Locus  autem  quietis  hoios[fccus  pedes  Domi-  ikui  feriptum  cft  Appaiuciunt  Apoftolis 

ni]cft.Hunc enim  locum  Magdalcna elegit  : quia  difpeuiix  lingoxtanquam  ignis,  /cfrw.aj,  Non- 
ibi  a turpitudinis  fux  maculis  purgata  fiiit  Lu*..^.  nc  vciba  mea  ignis  funt  ? P^aLi  1 8-  Ignitum  clo- 
Vbi  etiam  mater  Domini  ranquam  in  fchola  quiuro  tuum  vcheuKnter.  Capit  etiam  per  con- 

?^uieuic.  Vbi  fapientia  pedes  fixit , per  faporem  (cnfum&  conueniciuiam  fui  cum  mente,  hm. 
ammiboni  imprimens  veftigium  vuum  , & per  ;o.  Ptope  cft  vetburo  in  ore  tuo,  & in  corde  tuo. 
lumen  Verbi  diuini  infigens  veftigium  alterum.  Et  hoc  idem  dicit  Apofiolw  Rim.  , o.  Vnde  qui- 
}.  Qui  appropinquant  pedibus  eius  ,a(ci-  butdam  rebellibus  improperans  Dominus  Iodtt.9, 

f>icn:dcdo^rinaciiis.  Pf*l-  iji.  Adorabimus  in  dicit ; Sermo  meus  non  capit  in  vobis.  Sic  ergo: 
oco  vbi  ftctBtunt  pedes  cius.  /Mn.i  i.  Mariacum  [ conterens , illuminans,  accendens,  & capiens  pa 
veniftec  vbi  erat  Icfus  per  dulcedinem  dclcdaniis  informationem  verbum  prx  omnibus  illa  auJi- 
l>onitatis  , & petvifionem  clarx  veritatis  videns  uit ; quam  fic  concuffit  , vt  lotam  perforaret  Se 
eum,  cecidit  ad  pedes  cius.  Ecce  locus  & finis  confodetet : fic  illuminauit , vt  loram  iriadiarei: 
sftius  apud  Doitunum  in  fpiritus  coiucmpta-  fic  accendit, vi  totam  inflammaret : ficccpit,vtia 
tionc.  cacaro  fieret.  Et  primum  quidem  horum  opera- 

Opus  autcmciusSc  ofKcium  defetibitut,  cum  tumeftin  ea,  ficut  dicitur /cren».  ic.  Qauisfic 
dicitur[audicbat  verbum  illius]tria  tangit  :audi-  inalicis  comMgic  vt  non  diftbluatut.  Sic  enim 
tum  patulum  , verbum  audiium  , &:  verbi  auditi  confolidata  niit  verbo  Domini.quod  moucti  non 
fontem  irriguum.Et  nulli  hxc  ita  competunt  ficuc  potuit  ad  peccandum.  De  Iccundo  tantum  habuit, 
beatx  Virgini , qux  prx  omnibus  patulum  andi-  quod  etiam  ab  illo  nomen  acccpJC.£^fci».45.Tct- 
tum  habuit  ad  audiendum  quid  dica;  Spiritus  tate/plenduit  iimaicftateetus,  hoceft,  beata  Vir- 
fandus.  Et  ideo  ornamentum  aureum  accipit  go  qux  terra  diuinum  ferens  fiudum  vocatm, 

I . Mutenulas  aureas  Eiciemus  tibi  vetmicu-  Acccnfa  etiam  eft,qu6d  ficut  ignis  incanduittquia 
latas  argento.  Ornamentum  ipfum  deuotionem  Jfa.  6x.  In  ea  cgtclTus  eft  vt  Ipicndor  iuftus  eius: 
fignificat  aurium-  Murcnulx  qux  manibus  tene-  & faluator  cius  velut  lampas  cft  accenfus.  De 
ri  non  pofTunt , fedftriAx  dabuntur,  fignificant  quarto  autem  dicitur /«un.  i.  Verbum  cato  fa- 
rufiitra  fapiemix  qux  infenfibiUter  illabuntuc.  ^um  cft,  & habitauit  in  nobis.  Ecccqualitcrau- 
Aurex  autem  fime : quia  fplcndore  diuini  lumi-  diebat  verbum. 

nis  refulgent.  Vermiculi  v«'o  fignificant  fiibules  lliiusjhcK'  cft , lefu  Chiifti,  fortis  fapiemix  &; 
motus  ver  icatis  in  corde , qui  argentati  fune  per  omnis  verbi  : acuiusorc  non  eft  transfufumde 
eloquium  pulchcitodinis,  quod  fplcndct  in  verbis  vafein  vas:&  ideo  faporcius  non  immutatus,  fcd 
veritatis  PfA.x  i. Argentum  igne  probatum,  pur-  udor  eius  remanlit  in  eo.  Etcli.t.  Fons  lapicmix 
garum  fcpcuplum.  Hxc  ell  Rebecca  qux  multum  verbum  Dei  in  excdfis.  E e ideo  de  officiis  con- 
accepit  a Domino  : in  cuius  aures  feruusfummi  tcmpiatiu^p;nis  dicitC7/<^quodcontCiPplaiiua 
Patciaichx  (Termo  fcilicct  propheticus ) fufpcndit  chatitarem  Dei  & proximi  retinet,  & ab  e xteriori 
inaures  aurcas;vt  nullumaudite  dde<5faretur  prx- 1 adiune  quicfcitifolms  conditoris  delidetio  inhx- 
cerfolum  diledum.  Et  ideo  dicit  C«n/.{.  Anima,  rct'&  calcatis  omntbus  curis  ad  videndan;  faciem 
mea  liquefa(^aeft  vt  dilccTus  locutus  cft.  Tota  ’ Creatoris  inarddeit,  &.'dcfiietat  milecri  fupeinis 
enim  liquefcit  ad  auditumeius,expeitaquod  md  i ciuibus  de  xternain  confpciftu  Domini  incoiiu- 
Si  lac  eft  fub  lingua  cius  Cani.4.  Se  in  ptione  gaudentibus.  Hxc  aurem  fexprx  omnibus 

Diftufa  eft  gratia  in  labiis  eitis.  Et  hxc  memoria  liominibus  Virgo^bcaca  habuit.  Secus  pedes 
fcmjser  aures  cius  aperit  ad  audiendum  in  delide-  enim  Domini Icdcns,  foiachacitaic  Dei  & proxi- 
rio,  & fempee  inclinat  aures  ad  ipfuni  aufcultan*  mi  in  aftl^u  ftagrans , Deum  fibi  pet  chatitatem 
dum:nec  alium  audire  deleatur.  P/a/.  44-Audi  attraxit  , A:  proximo  redemptionem  impccrauic. 
filia  & vidctdc  incliiu  aurem  cium:<}uia  concupi-  Hidc  piimu  hoium  dicitur  Catit.x.  Cum  ciTet  rex 
uit  rex  fpccieni  tuam.  Et  idcodicic  C'aa/.i.  Suiicc  j in  accubitu  fuo , nardus  rrea  dedit  odorem  luum. 
vox  tua  inauribus  meis.  Vox  enim  tua  dulcis.  In  i Nardus  enim  calida  & humilis  & odorifera  chati- 
aure  eminandos  cft, 5:  in  corde  iubilus,  ) taiisardotcm  & humilitate  fignificat, qux  Regem 

Audiebat  auicm[verbiiin]Didc  Augufi.inliy.^  regudccxliaccubitu  in  vietum  Virginis  fuoai- 
deT/imr  S.  quod  vcibum,  quod  infimiare  imen- ; traxit  odore.  De  proximi  autem  redemptione 
dimus,  cumamore  notitia  eft , velnoiitia  amata.  | GeneC  ij.  In  me  fic  iftamaleditftio  fili  mi.  Hxc 
Huc  autem  vecbum  quatuor  facit  in  anima:runo  : etiam  audiendi  & videndi  defiderio  ab  exteriori 
fpmmali  mentem  verberat,  notitia  inrcfte-  | quituit  adlione  , feiens  hoc  quod  dicit  EuUf.}%' 

Sapientia 


d by  Google 


in  Euang.  D. 

Sapientis  fcribx  in  tempore  vacuitatis  : qui 

minoratur  fipientiam  percipiet  : qtia  Capientia 
replebitur.  Hxc  loliiis  conditoris  deiiderio  di- 
cens illud  Pfalm.iy.  Vnam  |vtija  Donnno,hanc 
requiram:  vt  inhabitem  in  domo  Domini  orn- 
nibusdiebus  vitx  mcx.  Ecillud  Pjtim.ji.  (^lid 
enim  mihi  e(l  in  czlo:  & li  te  quid  volui  iuper 
Terram  ?Uzc  etiam  omnes  curas  extet iorum  cal- 
cauiCfdiceiis  hbi  illud  i./’//.).Omncraiblicirudi- 
nem  vcilram  prolicientes  in  cum  : quoniam  ipli 
curaetl  de  vobn.Pfaim.^  4.hda cogitatum  ttuim 
in  Domlno.&jpferc enutriet.  l>omi- 

uus  ibiicitus  cft  mei.  Hzc  etiam  ad  vidcnd.im  Ca- 
ciem  Creatoris  inardefeit,  attendens  hoc  ^/104. 
Qtuerite  Dominum  & conlirmamim  : quztite 
Faciem  eius  femper.  Dicens  cum  MoyCc  Exod.^i. 
Si  inueiri  gratiam  in  oculis  tuis»  odende  mihi  tc- 
ipfum.  Et  illud  Ctmic.i.  Odende  mihi  faciens 
tuam>Conet  vox  cua  in  auribus  nieis:vox  enim  tua 
dulcis»&  facies  tua  decorai  Hzc  mtfceii  fiipemis 
ciuibus  dc/ider3t:&  ideo  etiam  familiarius  vihta- 
tur,fal  atamr,  confortatur»  & indruiiut  ab  tpfts  dc 
conceptu  fututo  &:  regno,  quod  mea  inchoatum 

Seper dlium eius  perfe^ro.  Hxcigiturfunt 
officia  Marix, quorum  dilectione  & delectatione 
omnia  alia  podponit.  Sequitur  dc  officiis  Mar 
chx.  Dicit  ergo. 

Martha  autem  facagebat  circa  fre- 
quens minifterium. 

Quinque  autem  dicit  circa  s^tiiix  officium; 
conucnientem  enim  primo  ponit  aditix  vitx  no- 
tninationem  ; iecundo  fufficicnccm  fuam  dicit 
«dtionem  : tertio  aduofam  operationem  fuam 
dicit  ede  circa  hominem  exteriorem  : quatio  di- 
ligentem dicit  ellc  fui  Audi)  laborem:quinto  dicit 
lioc  torum  pertinere  ad  huius  vitx  adminidratio- 
nein.  Dc  primo  dicit  [Manha  autem  ] Acue  fupra 
diximus, ptotiucans  vel  irritans  imerptetatur.  Et 
huc  congruum  nomen  cd  adliuxvitx  , qux  fuis 
operibus  multos  prouocai  a.l  xmuia'ionemme- 
liorum.  t.Cmimh.x^.  Vos» quoniam  xmiUatotcs 
edis  rpirituum  » ad  xdiHcationrm  Eccldix  qux- 
litc  vt  abundetis.  Ad  hoc  enim  omnis  a£tiiius 
xmulaciit  »viad  xdihcacioncm  Ecclcfix  fu.a  con> 
loidacxmuljtio  1 & Ecclciia  accipiat  ardidcacio- 
ncm.  Sic  enim  Martha  prouocac  ad  bonum  xmu- 
landum  per  exemplum  fiuim , & prxueniens  per 
beneficium.  DtuTer.\i.  Sicut  Aquila  prouocans 
ad  volandum  pullos  fuos , & fuper  eos  volitans, 
expandit  alas  fuas,&  allumpiic  eos»acqiic  portauii 
in  humeris  fuis.Ecce  Mattnx  nomen  .-icliuxcon* 
urniensiquod  ilii  prx omnibus  conuenit.quxplu 
limos  in  imitationem  fui  pruuocauii : licur  fupe- 
rius  iam  determinatum  cd.  Hxc  ed  enim  Maria, 
qux  Exod.  t f . tympano  aOumpeo  mortificatione 
<.irnis,per  votum  caftitatis  prxeinuit : & infiniix 
mulieres  in  choris  Deo  pfallcncium  egredx  fuiu 
pod  eam : quibus  ipfa  prxeinuit  vr  cantent  Pco> 
qui  ineis  gloriosi  honoiificacusxquum  effrxncm 
impetum  concopircentix,  & afcen(orcm  eius  fen- 
fum  libidinis  protcett  in  mare  avnarx  pmniteniix 
& religionis.  Hx  funt  iuucncuix  tvmpanidrixtin 
qiiamin  medio  Beifiamin  filius  dexterx  Dci,ado- 
lercciuulus  adhuc  in  catnis  iiitcgiiiatc  gaudet  in 
mentis  cxccllti , feiprum  excedens  vt  interius  ap- 
pareat. I 

l).yilberti  EHang.D.LHC, 


Luc.  Cap.  X.  41 

Hxc  ergo  Martha  prouocans,  & vimitum  do- 
mina [fatagebatj  hoc  ed, fatis  agebat  in  eum  vici- 
liter  virtutum  opere.  Non  cnin»  fatis  agit  qui  ic- 
cundum  vimitem  non  agit , fcd  agens  bonum 
admodum  boni  virtutis.  x.Ptir.t.  Fratres  magis 
fatagitcs  vt  pct  bona  opeta  certam  vcfttam  voca- 
tionem drcletlionem  faciatis.  Quod  prx  omni- 
bus illa  fircii » qux  ad  modum  ccrix  virtutis  om- 
nia fiia  peifecit  opeta.i./^crr.j.Satagiceimmacu- 
lati  Deo  inueniri  in  pace.  Ideo  enim , s]uia  omnia 
hxc  ad  xdificationem  Ecclcfix  egit ; nonnun- 
quaminoita  otium  delicatx  contemplationis  in- 
(criumpens»&  choros  cilli  tatis  exledisegtediens» 
vt  proximo  proficiat : dolens  dicit  in  C<wr/»c.7. 
Egrediamur  in  ageum, commoremur  in  vi!lis:rura 
etiam  rudienna  percolere  fatagentes.  Mch.  4. 
Dole , &fatagc  filia  Sion  quafi  parturiens ; quia 
nunc  cgrrdterts  dc  ciuitatc»&  habitabis  in  regio- 
ne»&  venies  vfquc  ad  Oabvluncm.  Ecce  quod  fat- 
adic^fua  de  ciuitate  fupeina  egrclEi , vfquc  ad 
Babylonem  confufioni»  peccatorum  pertingit,  vt 
ibi  liberetur » arbitrans  liberari  in  proximi  libe- 
ratione. Sic  ergo  iatagebae  nodva  mater  dc 
Martha. 

Satagebat  autem  [circa  ] quia  omnis  opetaiio 
deferuiens  proximonun  faloti  circa  cd  , & non 
incus,  nifi  per  incentionem.  Illum  enim  pafeit, 
huncvcdit»docctillum,6c  corrigit  .alterum.  Et  fic 
circumit,  & circumfertur  circa  omnes  proximo- 
rum ncccditarcs./7^/.44.  Circumamiita  varieta- 
te. .Pergebat  ad  omnes  qui  etanr  in  captiui- 
rate,  & monita  falutis  dabat  cis.  Ideautem  cic-' 
cultus  fic  perficitur  t quia  amor  proximorum  im- 
pellit eam  ad  proximorum  procurandam  falu- 
tem  : & diligentia  virtutis  & miieticotdiz  facit 
eam  moueri  in  circuitu  ad  omnesomnium  mife- 
tias  fubicuandas.  Et  fici  fummo  cxlo  cd  cgrcflio 
cius:&  occurfus  eius  vique  ad  fummumciusmec 
ed  qui  fe  abdondaiicjore  eius  PfMtn.iS.  Sic 
enim  proprie  ancilla  dicitur  , qux  componitur 
ab  an  Crxco.quod  ed  circum,  Sc  cH!co,Ics,  quod 
ed  moueoc  , ris.  Ecce  famula ttu 

fit  in  ancillam , vt  laucc  pedes  femorum  domi- 
ni mei. 

Frequens]  Eci^eobdquij  diligentia  & frequen- 
tia. Non  enim  cd  vna  ncccffitas  proximi,  nec  ic- 
mcl  tanrum  incidit  proximus  in  ncceflicaccm : & 
ideo  oportet  diligenter  Sc  frequenter  obfcqui. 
Vnde  Pt/rrAi.  dicitur  :NeceiIitatibus5an<dotum 
corrimunicantes.  Oportet  enim  indaniei  o|>crari 
circa  ptoaimum.Eec/i.p.  Quodcunqiie  valet  ma- 
nus tua  indanter  opciarc.  Vnde  etiam  jipojiolnt 
i.Tmoth.x,  dicit : Det  mifeiicocdiam  Dominus 
Onefiphori  domui : qniafxpc  mc  tcfrigctauic,&: 
catenam  meam  non  crubuit.Ideo  A4*tth,\6.  Axcxt 
I!)ominus : Pauperes  habebitis  vobifeum,  Sc  cum 
volueritis  potedis  iliis  benefacere.  Dw.t  f . Non 
deerunt  pauperes  in  terra  vcdra.Etcum  multi  de- 
fecerint corpore , Sc  phircs  mcnre , oportet  hanc 
Manham  valde  ellc  frequentem.  Quam  frequens 
autem  illa  cd  beata  Virgo,  qux  femper  affuit , & 
nunquam  alicui  defuit  in  neceffita^.  PrPHtrh. 
vltim.  Manum  fuam  aperuit  inopi  , & pal- 
mas fuas  extendit  ad  pauperem.  Hoc  autem  to- 
tum cd. 

Mmidciium]ad  viilitatcm  fidelium  perfeAHm. 

1 .Corinth.4.  Sic  nos  exidimet  homo  vt  winidtos 
Chridi , Sc  difpcnfatotcs  myderiorum  Dei.  Non 

D $ ouiui  , 


4i  D.  Alberti  Magni»  Ord.  Pr^d. 

enim  dominam  fe  exhibet  recepctix  Fili)  Dei,  fod  enim  tribulatio  vcl  angaftia  interpretatur  t quia 
miniftiatticcm  & famulam  in  omni  dcuotione  vbi  torrens  angiiftix  vires  fupergreditur  , ibi  ne* 
niinifttamem.  Haccnim  cll  princej»s & domiita  ceilecllquod  Marilulallacaiublidac.  Sed  valdo 
earum  mulierum , dc  quibus  dicitur  quod  commendabile  eft  quod  non  fcdit , fed  ftedt , ite- 

fecuex  funt  eum  i Galilxa , & miniftrabant  ei  dc  | nitn  parata  ad  laborem  refumpro  fpirita  virtutis: 
faailtatibus  fuis.  Viidc  hic  in  Claf  cmimcramut  ; quia  ftans,  ad  laborandum  cft  pacau.  Stat  aurem 
officia  vitx  principalia,  qiix  ptx  omnibus  j prxcindla  ad  minUltandum  pt*  omnibus  Domi- 
implctafuntabeata  Virgine.  Dicit  enim  Gi«ijf.fic.  na  virtutum»  quz  ficut  dicitur  Pnufrb,  vUim. 
>^6bua  panem  vcl  eoiporalem  efucieiui  > vel  do>  | Accinxit  fortitudine  lumbos  fuos  » & roborauic 

A • : .1  r.4L...r  . ^j-krrinir  I Kt  1 1 1 m fltim  Fr  llr-ltr  infa  T AMr  t 


<krinx  ignoranti  tribuit : ertantetn  corngit/uper- 
bum  ad  humilitatem  rcuocat,  qui  lingulis  expe- 
diant difpcnn».  Hic  enim  beata  V irgo  |«rftcit; 
panem  tribuit , & ciieras  nccellitatcs  cotporalcs 
itipplcuit:quando  aurum  fibi  a tribus  tcgibus,qui 
parum  non  obtuliHcnt , fic  in  vfus  pauperum  di- 
ftriboit.vt  nihil  vcl  narum  fibi  tctmuiile  putetur , 
Tfalr».  1 1 1 . Difpcrm  , dedit  pauperibus  : iuftitia 
eius  manet  in  (cculum  feculi.  Dodrloani  igno- 
ranti largita  , quando  ficut  dicitur  Zjtc.a. Maria 
conferuabat  omnia  vciba  Inc,  conferens  in  corde 
fuo.Quipoftca  Apoflolos&  Difcipulos  ad  pri- 
dicanduvn , &.EuangelilUs  ad  fcribcnJum  edo- 
cuit. Errantem  correxit  fiptos  : ficut  Theophi- 
lum  j & alios  quos  ad  veritatem  leduxit.  Super- 
bum ad  humilitatem  reduxit  : quando  fuz  hu- 
miliratis  oftenditfupeibis  cxemplum.diccnstRcf- 
pexit  humilitatem  ancilli  fui  Hic.quifingulis 
ad  vitam  bonam  expediant  difpenfat  ( quia  ficut 
iam  ante  diximus  ] omnium  in  fe  tiansfonnauit 
vitam  & ftatum.Etidco  ad  omnes con- 

cionans  clanut,dicen5:Ttanfitc  ad  nic  omnes  qui 
concupifciiis  me:&  a generationibus  meis  adim 
plemini.  Quzeunque  enim  defiderantur*inipia 
inueniunttr.  £c  ideo  dicir  ibidem : Ego  mater 
pulchuc  dilcdionis  Sc  timoris  & agnitionis  & 
fandi  fpei.  Pulchri  quidem  dilcdionis  Dei  & 
proximi  » ordinantis  ad  faciendum  omne  bo- 
num virtutis.  Timoris  autem  ordinantis  ad  fii 
giendum  omne  malum  malitii  Sc  vitij  & iniqui- 
tatis. Agnitionis  autem  ad  cognitionem  omnis 
diuini  veritatis.  Sandx  autem  fiue  fiimx  fpei 
ad  expedationem  zrerni  beaticudinis.  Sic  ergo 
fiat  in  perfedionc  dcuoci  adiunis  , & altilfimi 
contemplationis. 

Qu*  ftetit,  & ait : Domine,  non  eft 
tibi  curae  quod  forormea  reliquit  mc 
folam  miniftrarc  ? Dic  ergo  illivtmc 
;idiuuet. 

Hic  incipit  agere  dc  comparatione  adionis 
& contemplationis  : & diuidicur  in' duas  partes: 
in  quzllionc  qucrulofam,  & diffinitionem  domi- 
nicam.Prima  harum  habet  ttiatquorum  primum, 
ec  laflirudine  flans  & fubtrada  adio : fecundum 
autem  , querulofa  dc  fotore  ad  Dominum  inter- 
pellatio : tertium  > adiutori)  fotoris  petitio.  Pii- 
mum  notatur  in  hocquod  dicit[Qiix  fletic  Sc  ait] 
£t  duo  dicit : lalfitudincro  (lamis,  & locutionem 
impatientis.  Piimum  tangit  quando  dicir  [Q^ 
deiit]  LalTa  enim  fubllitit » eo  quod  in  tot  mini- 
(Icriis  peragendis  fola  nou  fuffecit , quamuis  pro 
vitibus  fategerit.  Dominus  enim  cum  magna  iuit 
tutba  Difcipulorum : Sc  muhz  ad  procurandum 
eum  exigebantur  furopmum  ptxparationes.  Ec 
ideo  Marchaladata  [ (Ictir  ] Hocngnificacimi  cfi 
i.Reg.^o.  vbi  dicimc,qaod  inter  viros  Dauid  ladi 
quit^  fu)p(liierunt  ad  toitentem  Befot.  ncfoi 


biacluum  fuum.  Et  llcut  ipfa  dicit  Z.«r.i.  Fecit 
poreiuiam  in  brachio  fuo : & mira  peregit  in  ob- 
fequiis  Domini  Saluatoris,  Ruth  t.  Demanevf* 
que  nunc  flat  in  agco:nec  ad  modicum  quidem 
teuerfa  c(l  domum.  Hzc  enim  in  agro  adionis 
(erens  pondus  dici  & x|lus  petHitic : nec  ad  mo< 
dicum  quidem  laborem  incamiitens,  ad  rei  fa- 
miliaris curam  raierfa  efl , vt  colledionem  fpt* 
catum  inrcrroiticret.  Spici  enim  remanentes  fi- 
gnifican^  animas  ad  manus metlbrum  Apodolo- 
lum  non  venientes,  que  fallente  Diabolo  mani* 
bus  mclloTum  Apolloloruro  funt  fobdudi.  Et 
has  Regina  milcticoidii  dans  in  agro  adionis  & 
miferationis  colligit : Sc  in  hoireum  Domini>hoc 
cfl,  Eccicfiam  humerU  lui  adiutori)  reportans  re- 
ducit. Sic  ergo  fletic , A:  air,  aliquantulum  vida 
i.iflicudinis  impatientia.  Turbata  enim  efl , & ed 
locuta  per  locutionem  dicens  illud  Job  31.  Lo- 
quar, A:  tefpirabo  paululum.  Locutio  enim  pro- 
dens dolorem  folec  lefrigetium  quoddoxn  pulla- 
re lubotaniibus. 

Doniin?  non  cfl  tibi  curi  ] Ecce  Domini  ad- 
uerfus  fororem  qiiicfcentero  iiitcrpeUatio.  Et  tria 
dicit : Maicfbtts  in  Domino  adionis  & contem- 
plationis profclTioncm , niiTerabileni  de  Domino 
quod  non  curet  innuit  conqueRionem , &de 
quiefeente  fotore  interpellationem.  Oc  priroo 
dicit  [ Domine]  C^d.  Domine  dc  mei  &(oroca 
mez  adionis  &;  contemplationis  dirpenfator. 
Efthtr  13.  In  ditione  tua  eunda  funt  pofica : & 
non  efl  qui  eux  polfit  tefillere  voluntati.  Pn- 
Htfk  16.  Omnes  vix  hominum  pacent  oculis 
cius  : fpirituum  ponderator  dl  Dominus  [Domi- 
ne]ergo,in  cuius  ditione  omnia, & qui  vides  viit 
hominum  , Sc  ponderator  es  fpirituum  [ non  dl 
tibi  curijeum  tamen  Supitnt.6.  i€qualiter  efl  ci- 
bi cuiadc  omnibus.  i.Petr.^.  Ipfi  cura  efl  dc  vo- 
bis Tu  es  qui  dixifli  y/4.49.  Nunquid  obliuifa 
potcR  mater  infantem  fiium,  vc  non  mifeieatur 
filio  vceri  fili  j de  fiilla  oblica  fuerit,  ego  tamen 
noti  obliuifcar  tui.  Sic  ergo  dixit  [Non  ] hoc  efl, 
nonnefcfl  tibi  curzjquia  tu  folus  laborem  de  do- 
lorem confideras.  Hoc  labore  circa  ininiflerrum 
proxani.quamuis  non  vfque  ad  mutmucationcni, 
tamen  vfque  ad  lalEcudiuem  ancilla  humilis  Do- 
mini firpe  labotauit.  VnJc  etiam  tn  PfulmMi. 
Sicut  oculi  ancillz  in  manibus  domini  fui : ica 
oculi  noflri  ad  Dominum  Deum  noflnim.  Pro- 
pter hunc  laborem  aduofiscompatiens  Dominus, 
iunit  inteqxmi  laboribus  diem  fabbaci , Se  altos 
fcllosdies  Exod.in.  Vtrequiercat  (inqait)  fcnius 
de  ancilla  tua.  Er  pezeipue  illa, qui  ipfi  Deo  an- 
cillata cfl  [quod  forormea]  quicx  naturali  mihi 
obligatur  pietate.  Frater  enim  qui  iuuacur  a fratre, 
efl  quafi  ciuitas  firma  T^reutrb.  18.  [ reliquit  ] fc- 
dens  in  ocio  quieris  [me  fblamj  Cum  dicat  Salo- 
mot)  Ecdi.^  Vi  foli,quia  fi  ceciderit  non  habet 
fubleuantem.  Ec  ibidem.  Melius  efl  cfle duo  quam 
vnuni.  Habent  enim  emolomentum  fui  focie- 
utis- 


Sttm.y 
Jn  mf- 
frmft.B 

Msri*. 


in  E uang.  D.Luc.  Cap.  X.  43 


eact$.  $1  <Jao  » fouebuntarmucuo  [miniUra* 
tt  ] quod  tam  vdle  eft , vc  tibi  & tuis  inde  pro- 
uidcacur.  i.Corimh.^.  Minifterium  huius  odi- 
et) non  fotum  fupplet  ca  qu«  dcfunc  Sancis, 

etiam  abundatur  per  multas  gratiarum  a(!>io* 
nes  in  Domino. 

Dic  ergo  il!i>vt  roe  adiuuetjPtuabai  Martha  ex 
Ttilitate  minifteri)  pcrfuafum  etlc  Domino,  quod 
ibrorem  tcuocaret  i contemplatione,  &:  mitteret 
eam  in  roinifteriuro : Sc  ideo  anre  refponlio- 
nem  Domini  infert  [Dic  ergo  illi,vc  me  adiuuee] 
Confuctum  enim  eil , vc  quilibet  opus , quo  oc- 
cupatur & cui  deditus  eft, melius  reputer.  CAlat.^. 
Altet  alterius  onera  potute , 6c  Itc  adimplebitis 
legem  ChriHi. 

Ec  refponticns  illi  Dominus : Mar- 
tKa,  Marchaifolicka  es,  Sc  rurbaris  erga 
plurima.  Porro  vnnmeft  necellarium. 
Maria  optimam  partem  elegit, qux  non 
auferetur  ab  ca. 

Hic  ponirur  huius  quarflionis  diffinitio  per 
Dominum.  Ad  obiediaenim  fotoris  penitus  con- 
ticuit Matia.  Nc  dum  refpondcjKio  cum  foture 
altercaretur  , i contemplationis  inccnliune  te- 
mitteretur:(ict)t dicit  j4mb.Cant.i.Di\ccliii  meus 
mihi,  Sc  ego  illi.hoc  ed,  djle6bisintendicmihi,&: 
egoUli:&  ideo  non  aduetto  quid  dicar  vel  faciat 
mihi  homo.Fclix  (tamen  vc  did:  btattu  Berturd.) 
domus  & beata  femper  congregatio  elV  , vbi  de 
Maria  Martha  conqueritur.  Quia  frequenter  vbi 
propter  rxdium  contemplationis  iam  Maria  de 
Martlu conquerebatur:  potius  eligentes  ellc  in 
huius  mundi  laboribus,  quam  federe  ad  pedes 
Domini  in  otio  contemplationis,  & audire  ver- 
bum illius.  Qui  (igniheantut  A'«mer.i  i.per  cos, 
qui  manna  fadidientes  flagrabant  defideriu  xgy- 
priacanim  carnium,  & dclidcrabanc  pepones , & 
cepas,  & allia  laci  ymoiis  oculis  manducarc:quam 
cibum  Angclunim  , habentem  in  fciftcuc  didtur 
^4p.i  6 ) omnis  faporis  fuauiiatem.  Carnes  enim 
srgypeiae*  carnalem  flgnilicaiic'  voluptatem  : pe- 
pones foetentes  , vanitatum  facias  dedudiones: 
cepae,ncgoiiorum  lactymofas  angufljas:allia  acu 
la  & fcctcncia.libidinum  im|^dtmenra,  in  quibus 
quTtunt  occupari.  Felix  etiam  Mariacd,  qux  ta- 
cet ad  querelas  (broris.  Signum  cd  interioris  ab- 
dra£tionis , quod  etiam  ca  qux  pr.x  oculis  &c  au- 
ribus habet  , non  percepit.  Obdormiuit  cum 
loanne  in  pedore  Domini  I»m.  at.  Et  ideo  non 
percipit  ea , qux  exterius  eam  perturbare  rttun- 
cur.Dominus  ergo  fc  medium  obiteiens  ,q::erclas 
determinat,  tria  faciendo : laudat  enim  Marthx 
minideria  , odenditquid  necelTarium  aj  vitam, 
detenninat  quid  optimum  quod  pod  hanc  vitam 
non  ed  aufcrcndum.Dicit  ergo. 

Er  tcfpondcns]  ad  querelas  Marthx  (dixit  illi] 
ad  commendationem  cius[  Dominus]  Miilrura 
enim  valet  ad  compefeendum  mtirmur  lihoran- 
cis , quando  commcndanir  opus  laboris,  6c  acce- 
ptum ede  comprobatur.  Jeretn.  ji.  Quiclcat  vox 
tua  a piutatu  > & oculi  tui  a laccymis  : quia  cd 
merces  oper!  tuo,  ait  Domimis[Martha,-5cc.]Tria 
dicit : ingeminat  nomen  in  lignum  acceptationis, 
comn^endat  foHcitudincm  , compaflionem  exhi- 
bet ad  turlutionem.Dc  primo  dici([Martha,Mai- 


tha]in  fignu  firmx  recordationis  nominis  eius  & 
noticix  , qux  cd  per  diledionera  & approbatio* 
ncm.^l>9c.  t .Non  delebo  nomina  eorum  dc  libro 
vicx,hoc  ed  ,dc  corde  Sc  mente roea.  7*/*/.  i;8. 
Impetfcdum  meum  vidcrimt  oculi  tui:quod  Icili- 
cci  facio  quod  poflim».  Vctunramen  in  libro  tuo 
omnes  fcribemur , qui  facium  hoc  quod  podunc. 
£t  ideo  Maitha  ibi  nominatur  in  gratia  virtutis, 
denominatur  in  gratia  operis.  i.Cer.8.  fecundum 
vinutem  (tedimonimn  illis  perhibeo)  &fupcr 
virtutem  volumartj  fuerunt.  Ibtdem  m/tm.  Si  vo- 
luntas prompta  ed  ; fecundum  id  quod  habet,  ac- 
cepta cd,  non  fecundum  id  quod  non  habet[ loli- 
cita  es]  ad  minidrandum  ca,dc  quibus  folicita 
fuidi  ad  acquirendum.  Hebr.6.  Non  iniudused 
Dens  vtobliuifcaiui  operis  veflri  & dileilionis, 
qnaraodendidis  in  nomine  ipfiusrquiaminidra- 
dis  Sandfis  & mtnidxatis.  Aiuh.  6.  Indicabo  tibi 
o homo  quid  fit  bonum , Sc  quid  Deus  requirat  k 
te  : Vrique  facere  iudicium,  Sc  diligere  mifeticor- 
diam,&  folicitum  ambulare  cum  Deo  cuo.lgicur 
hac  folicitudineminidiandi  folicita  es  [ deturba- 
ris ] quia  in  plurimis  neceflariis  & necefEtatibus 
fune  tua  minideria , multa  capientia  impedimen- 
ta, nccellecd  vt  tutberis  [ erga  plurima]  /yi/w. 
lOf.  Vexarus  cli  Moyfes  propter  eos:quiaexa* 
cerhjuetunt  fpiritum  cius.2\«w. « 1 Sed  & Moyfi 
intoleranda  ics  vifa  cd  : & ait  ad  Dominuts: 
Qiiatc  non  inucnio  gratinra  coram  tcJ  & cur  iro- 
poluifti  pondus  vniucrli  populi  huius  fuper  me» 
Dum  ergo  omnium  pondus  Marthx  imponitur, 
necclTe  td  vt  erga  plurima  tiubeitir.  Et  fi  non 
turbatur  omnibus  minifhans,  hoc  donum  Dei  ed 
rpeciale  : licutin  bcara  Virgine,  qux  fine mm- 
muris  turbatione  omnibus  minidrauit.  Sicut  di- 
citur. Xotn.  ij.  Solicitudine  non  pigri,  fpiriui 
feruentes,  Domino  (cruiemes.  Et/w/r4.  Neceffi- 
tatibus  Saniorum  communicantes,  horpitalira- 
tein  fcidantcs. 

Porro  vnum  ed  neceflariuna  ] Hxc  litcra  di- 
uerfimovlc  exponitur.  Secundum  meam  opinio- 
nem ad  commedationem  partis  a^iiix  fiue  Mar- 
thx  fic  exponenda  cd.  Tu  quidem  Martha  rue- 
baris erga  plurima:red  vmun  ed,quod  hocqi.od 
agis  cd  neccflarium,dcavitxhuius  nccclliiatc 
exa^um,  &:  ideo  mihi  Sc  Sanffis  acccptum:quia 
dne  hoc  Maria  nec  contemplari  poterit.  ta- 
men videtur  exponere  pro  parce  Marix.  Dicit 
ciiimquod  vnum  cd  nccclfarium  , quafi  fonr.a- 
iiter  accipiendo  vnum  , hoc  ed  ,viiicum  : quia 
multa  ah  vno,non  vnum  amultistfed  multa  lunt 
necefTaria  vc  pcnicniatiir  ad  vnum.  Hoc  autem 
vnum  a quo  mulca  func,&  nonipfum  a multis, 
Deus  i-d,  quem  quxrit  diligendo  & contcmplanr 
do  Maria:  & ad  quem  per  multa,  circa  qu.r  tur- 
barur,Mtlc  venire  Mariha.Et  hoc  ed  illud  de  quo 
dic!t/*/4/.i6.Vnam  peri)  a Domhro,  &c  Tob.to. 
Omnia  in  tevno  habentes , non  te  debuimus  di- 
mittere a nobis.  Ex^d.  lO.  Sc  Deni.  6.  Dominus 
Deus  tuus  vnus  ed.  1.  C»r.  8.  Nobis  tamen  vmis 
Deus  , per  quem  omnia  , & nos  pcripfum.  Hoc 
ego  folnm  vnum  cd  necedariuimquia  fiijc  omni- 
bus aliis  viuitur  propter  illud,  17.  In  ipfo 
viuinuis,  rtsouemut , & fumus.  Bftiw.  77.  Mihi 
autem  adhxrcrc  Deo  bonum  ed , ponere  in  Do- 
minolpcm  meam.  Sic&  Maria  Virgo,  in  qua 
omnia  hxc  perfleiuntur,  vnum  quxrebat^quo 
funt omnia, & hi  ipfo  fpem  totam  pofiiit.  7V.r^ 
D 4 


Goo<{li 


44  Alberd  Magni,  Ord.  Prxd.' 


Pars  mea  Dominus  dixk  anima  fnca : propterea 
expcilabo  cum. 

Maiia  optimam  paircm  elegit » <ju*not»  aufe- 
retur ab  «a  ] Port»luain  pattem  laudauii  Maubx 
ab  vtilitatctcpiia  nccefiiiati  prifem»  vtilitcr  dc- 
fcruic  , & in  hpc  eiiam  paiti  Maux  prxfcriut: 
laudat  pattem  Matix  in  hoc,quod  non  auferetur. 
Si  enim  confide  fctut  ex  paete  intellectus  in  villo- 
ne,  aufcicuu. quidem  modus  cognitionis  i ied  re- 
inancc genus  villonis,  quod  cft  videte  Deum.  i. 
Connth.  t j.  Scientia  deUtuetur.  Ex  patte  enim 
cognorc  imuS,&cx  pane  prophetamus.  Cum  au 
cem  venerit  quod  pirfc^luinclEcuacuabitutquod 
ex  p.irte  cl>.,  S»  aiucm  confidcraiur  ex  pane  afte- 
£lus  in  amore  Dei  : fottioc  «it  amor  in  fututo 
quam  nunc  cft.  Ifa.  j i .Viuic  Domiims>anu$  ignis 
eft  in  Sion,&  caminus  in  leiul^em.Qiiia  licuc  di- 
cit Glojf.  Ignis  chariuiis  qui  nunc  calefcit , in 
futuro  (quando  per  (pecicro  Deus  vidcbiiurj  am- 
plitis  cxaidefcet.  i.  Cofinih.  4.  Nunc  amem  ma- 
nent fides,fpes  H thatitas  tiia  hxc  : maior  aurem 
lioiuin  cftcbarita<.  Imdrm.  Chariras  nunquam 
cxcidec.ln  hoc  ergo  maior  cft, quia  {'«manuuioc 
cft.  quia  manet  in  .eicintim. 

Tamen  a nuiltis  qittritiit  de  comparatione 
afliux  Si  contcmpl.niux:&  ideo  noi3nduin,quod 
contemplatiua  piafcrrnr  adiuxvnintc,  puritate* 
acerniiatc,  finv)it.ate  , delcclacionc.  Vniiaie  qui- 
dem, quia  cft  circa  vnunnpmiiaic  , quia  non  lor- 
didatur  puluete  venialiaintxtcrnicate,  quia  hic  & 
in  patitj  permanet  in  xternum:fifinitate,  quia  eft 
sn  luccquxnon  fallitur  fal[jcia«torum:dc'Itcia- 
cione,  quia  confolaciunc  fpirims  iugiter  obictftar 
animum.  In  horum  oppolltis  pult|Kmi(ut  libi 
atftiua.  Hxc  «um  eft  circa  plurima  , quibus  indi- 
get proximus.  Et  h.tc  funi  frequenter  non  pura 
a venialibus, propter  cos  inter  quos  conuci famur.* 
Ifa,6,  Vir  polluti  hbij  ego  Ium  : Si.  in  medio  po- 
puli polluta  labia  Itabeniis  ego  habito.  Hxc  cft 
etiam  circa  rraniitoriaiquia  in^tiuo  nec  panem 
porriget,  com  non  Iit  egenus.  Nec  docebit , aun 
non  ne  ignorans.  Nec  corriget . cuin  non  fit  er- 
rans- Nec  vifiiabit,  cum  non  fit  aliquis  in  car- 
c«eneqne  infirmu«.  Fft  etiamcirca  prc«babilia, 
qiix  per  nos  ficti  polfinit , qux  non  habetu  fir- 
m.*un  piobationcm:&:  tuibatnr  potius  quam  dele 
A«ur.  Eft  uuteni  contemplatiua  circa  omnia  in- 
'telligibilia  , & mcditabiiia  , & ConfiJerabilia  ad 
finem  veritatis : S<  circa  aft'e£liua  ad  finem  dulce- 
ris & bonitatis.  /*Cliua  autem  circa  ciredibiiia 
Si  cftecta  ad  prorimi  vtiluaicm  Si  t>cccinraicm. 
Sicrgocofidcreturaftuia  in  plut.ilitatisvtilitare, 
in  merendi  virtute  , in  operandi  forritudinc& 
vigore,  in  neceftiratis huius  fubuemionc,  in  ea 
qnx  per  rr>u'tus,  quibus  fubuenitiir.fir  gratiarum 
fliftione  : in  quinque  his  prxponiiur  .ndiua  con- 
templatiux  Et  ideo  diainr  quidam  quod  habent 
fc  licut  exccJciuta&:  cxccifa.  Qiiii)  tamen  torum 
quod  a^iiix  cft  non  habet  rationem  bon>,nifi  it>. 
quantum  vtilc  cft  bonum;&  cotum  quod  cft  con- 
cemplatiux  , habet  rationem  boni , inquantum 
honeftuin  cft  bonum  & dclc<ftabilc  ; bonum  au- 
rem viilecft  bonum  per  hoc  , quod  cft  ad  finem 
boni:honeftam  autem  & dele^abilc  bonum  cft, 
quia  ipfum  cft  finis  fimpliciccriouucdouunc  con- 
tcmplattuacft  optima, & propt«  le  voiita:&  ideo 
libera,  Aiftiua  autem  non  eft  optima,  ftd  ad  aliud 
bona,  & proptci  aliud  voIica:&  ideo  ancilla. 


Hoc  autem  vlrimum  vcrbmn  [Maria  optimam 
panem  elegie ita  conucnit  bcats  Virgini,  quod 
nulli  alij.  .In  bono  enim  corporis  , Si  in  bono 
animx,  Jc  in  bono  meriti, & in  bonoglorix  fem- 
pci  elegit  partem  optimam.  In  bono  enim  Cor- 
poris virginitatis  elegit  pudor«n,  & h.abct  flo- 
c«n  boncftatis,  & cum  huc  elegit  macris  vciliia- 
tem : & ideo  habet  gaudium  matris  : & ideo  nec 
primam  rmiilcm  vifa  cft,  nec  habere  fequenicm: 
fignificaca  £xvJ.  }.  per  rubum  ardentem  /ncom- 
bnftum , qui  prxtendit  ignem  dhiini  Eiiilus : & 
viror  ramis  remanet  incombuftus. 

In  bono  autem  inimx  etiam  habet  fplendorem 
diuinx  lucis  in  imcUeikurii:  non  deeft  libi  frudus 
virtutis  inoperetfignificatai^rf.M.  per  virgam rc- 
ditudints  vircuiis.qn^  afccndit  de  radice  Icne,hoc 
eft, incendio  cluritaris.lupcr  quam  ftat  flosdiuinx 
lucis.qui  candor  cft  lucis  xtcrna5,&  loculum  fmc 
maciil.1  Sapienr.-;.  Et  fuper  hunc  florem  fuperue- 
niens  in  eam  rcquiercit  Spiritus  Januis.  Anima 
ergoeius  vitra  pcrfeAa cft  inomni bono, candens 
Horc  lucis , ardens  incendio  chaiiratis , in  altum 
confurgnis  omni  rcAiuidine  virtutis. 

In  ojnrc  autem  fiuc  in  bono  meriti  haba  om- 
nem adlmx  proprutaicm  bonam  &■  omnem  con- 
rcmplatiux  puritatem  nihil  hal«t  de  defedhi 
vciiufquc.  Viilucnim  multis.  Ot  ciica  multa  me- 
rendi viitjtem  tannm  habuit , quod  priailegii 
fingularia  promeruit.  Tiun  fortis  inoperando, 
quod  imtincibilcrn  omnibus  fujrctauir.  Multis, 

& cnuiibiis  ipfam  quxrentibus  in  neteir«aiis 
fi«bu«iit  atriculo;  & ideo  pet  multos,  quibus 
fubuenic , abundat  gratiarum  a^io  Deo.  llabec 
cum  contemplatiua  vnum,quod  omni  incentione 
quxfiuit&  inuenit.  Habet  puritarcm,qnam  nun- 
quam etiam  in  minimo  ( fiau  tota  pulchra ) for- 
didauit.Habet  xtemitatcm.quam  conIUntia  pro- 
pofiti , & vultus  conflantia  , & immutabilitate 
prxtendit.  i.Ktff.u  Vultus  eius  non  fimi  amplius 
In  diyerfii  minati.  Hibct  veritatis  firmitatem, 
quia  ad  nugas  & fallacias  fe  nunquam  mifcuic. 
Tob.^.  Nunquam  cum  his  qui  in  Icuitatc  ambu- 
lant panicipem  me  pexbui.  Habet  cordis  dckifta- 
tionan  iuctindiflimam,  quia  delegabatur  in  Do« 
mino,&  dedit « petitionem  cordis  fui.  Agens  er- 
go cft  circa  plura  non  tutbata>circa  maculata  ve- 
nialibus non  fordtdata , cuca  ttanfitoria  non  im- 
mutata , circa  infirma  forriflima  , circa  triftia  iu- 
cundiftima : fignificata  Num. ly.  per  virgam  Aa- 
ron,  qiix  in  rebellione  hliomm  Ifiae!  viruir,fron- 
duir.  floruit, At  amygdalinum  frudium produxit. 
Viruit  viruitc,  fronduit  bcnrdidlione,  flernit  gra- 
uidatione  cordis , quo  nos  concepi: , Si  corporis, 
uo-Filium  Veibum  incarnatum  fufcqpit.  Frutfti- 
cauic  in  paitu  Qutis  cibum  Si  rcfccbkmem 
ialutarem. 

In  bono  aut«n  glorix  optimam  p.utem  elegit. 
Pars  cilimbona,ftolacotpotis : p.nsmelicr.ftola 
animx  : pars  qpiimaxonforttum  iirq>crij  & Re- 
gis noftri  in  inqKratoria  maicftaie : dicente  Scri- 
ptura i.  Quod  pofitus  cft  thronus  matti 

Regis  luxta  thronum  Reris , Rege  dicente  : Pete 
mater  Ii  metneque  cu.m  fas  cft  me  aliquid  negare 
tibi.  Non  enim  ( faliia  pace  leronyini ) ratio  ctlcr, 
quare  eJlct  ibi  corpus  Chrifti  i Se  non  cllct  ibi  id 
vnde  fumptum  eft  corpus  Chrifti ; dicente  Apo- 
ftolo  II. Quod  fi  delibatio  faniiacftjSc  maf- 

fii ; &firami  fanrfti,Ac  radix. 

Hoc 


-Uigilizcd  by  Gooi^le 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X I.  45 


Hoc  fignificatum  cft  i.  Rep  6.  vbi  arca  afccri' 
dens  de  icrca  Philiftiim.ftctit  in  agto  lofue  Beth- 
famicis.Acca  cnira  Virgo  mater  Dei  eflaerra  Phi- 
liftiim  , mundus  htc  cll  in  <jiio  arca  Dei  capta  & 
peregrinata  fuit.  Solutis  autem  mortis  nexibus. 
<)uiba$  deprimi  non  potuit , libera  de  hoc  inundo 
rediens : in  agro.lioc  cft.in  bcatiiudinis  manfionc; 
lofue, hoc cft,  Saluatoris:ftetit  in  Berhfamcs  quar 
interpretaciit  domus  folis, vel  domus  illuminatio- 
nis;quia  exaltata  fupee  omnes  choros  Angelorum 
ad  carledia  rcgna,ad  thronum,  & illuminationem 
Filijfui  proxima  afeendit.  Et  ideo  Caw.6.  Dici- 
tur licut  aurora  confurgens, pulchra  vt  luna.cleda 
\ilbl,  terribilis  vtcaftroruin  acies  ordinata.  Vt 
aurora  enim  lucem  gratiifolimifcuit  : quando 
gratiam  in  gloriam  commucauit,  quz  ell  lux  ple- 
na.Pulchra  ve  luna  fuit : qtundo  xternifolis  fiiij 
fui  luxfcin  corpore  eius  collegit.  Eccli.  jo.  Sicut 
luna  plena  in  diebus  fuis  lucet.  Elei^a  aurem  fuic 
vt  Ibl : quando  in  anima  immaculata  imago  lucis 
«terni  apparuit.  Appc.ix. Mulier amii1.a  fole, & 
luna  fub  pedibus  eius.  Terribilis  autem  fuit  vt  ca- 
Arorum  cileftium  acies  : quando  omnium  cilc ' 
Aium  agminum  (plendores  cxprclTit.  Apoc.  12. 
Corona  duodecim  Acilarum  in  capite  eius  , hoc 
cA  t nouem  ordinum  Angelorum  . & trium  Aa' 
tuum  San61orum;coniugum, virginum, & vidua- 
rum ; vel  trium  aureolas  portantium : Dororum, 
quxApoftulos  docuittVirginum,  qux  flos  virgi- 
num fuit:Manymm  .cuius  animam  gladius  dolo- 
ris Fili)  fui  percranfiuit.  Ipfa  enim  cuflodiam  ex- 
hibuit Angelorum  ; fccrcra  confilia  Archangelo- 
xunniulla  decreta  Principacunnfcuctirates  contra 
inalitiam  exhibuit  porciUtum  > conterendo  caput 
dxmonis : interminabilem  virtutem  in  miraculis 
oflendic  vtrmrum  .-altitudinem  non  inclinabilem 
oflendit  dominationum  ; quietem  in  receptione 
leflionis  diuiux  przbuitThroiiorum:altiiudineni 
feientiz  & contemplationis  Cherubin  cranlccn- 
dit  : &afTcdionc  chariuiis  incendium  Seraphin 
fuperauit.  Dodrix  autem  .Virgo,  & Martyr  fuit. 
Er  ideo  omni  luce  cxleflifquz  in  duodecim  (lei)is 
iigiirarur/coronata  decoratur.  ^ 

Hoc  etiam  fignificatut  i8.  Vbi  dicirur, 
quod  nubes  pamula  tauquam  vefligtum  hominis 
deuata  eA  de  maritElia  Aatim  clamante  & dicen- 
tcrqtiia  fonusmultxpluuizcA.Nubes  eqim  Solis 
calore  artrada  . terrena  cA  inhabitatio  corporalis 
beat.x  Virginis  .qiix  artrada  furfum  calore  diie- 
dionts  folis  veri , Fiiij  fui  :c]euata  autem  pet  Af 
fumptionem  in  cxlum  de  mati  amaritudinis  Se 
inquiexudinis  huius  mundi  ad  thronum  fummx 
dignitatis  & regix  maieAatis.  Sratim  aurem  cla- 
mat fcnrio  propheticus  , & oitmis  bonorum  ccc- 
rus.quod  funus  inundantis  eA  mnliz  pluuixrqna 
icrreAi  es  compluit  in  gratia  Si  venia , cxlcAcs  in 
illuminationum  glotia.&:  infernales  in  indiilgcn- 
liarvt  Abi  pro  honore  Fili)  fui  cuructur  omne  ge- 
nu cxleftium.terrcflrium,  & infernorum.  Et  om- 
nis lingua  conficeatur  quia  ipfi  eA  vt  domina 
maieA.atis  in  gloria  Icfu  ChriAi  iilij  eius, cui  cum 
Patre  Se  Spiritu  fando  eA  honor  & gloria  pro 
honore  ranrx  rcgtnz  in  ftcula  fcculurtm  Arnen. 


e A P V T XI, 

Et  faflum  cft  ; cum  dftt  m 
loco  quodam  orans  , ve  cd- 
lauit- 

Abito  de  dodtina  & reuelatione 
fada  paruulis  , & confirmatione  eo- 
rum.-agithicdcco,  cuius  virtute  om- 
nia ea  qux  dida  fuiK  perficiuntur, 
hoc  cA.de  virtute  boni  fpiritus,quc  1’aier  cxlcAis 
dat  per  virtutem  oiaiionis.  Hzc  enim  prouchic 
ad  hoc  paruulos  , quod  ciscxlcAia  um  in  adma 
quamincontemplatiuareuclaiuuc.  Et  fere  idem 
dicit  Gf9.  continuans  tyfmbroji)  Cie.  PoA  biAo- 
tiam  lororum,  quz  duas  vitas  fignificant , inducit 
Dominum  orade , Se  Difcipulos  ad  oiandum  in- 
form.ine;quia  oratio  quam  docuit, vtriuique  vitz 
concinet  myAcrium:&  ipfarum  peifedio  vitarum, 
non  noAris  viribus  , fed  precibus  e A obtinenda. 
Diukiicur  autem  pars  iAa  , qux  in  hoc  capitulo 
rota  cominetur , in  duas  patres,  in  quarum  prima 
oAcndit  id, per  quod  omnia  wxcedemia  habemur 
&confirmamur:hoccnimhr  virtuic  orationis.  In 
Iccunda  oAcndic.quod  totum  hoc  fundatur  in  in- 
teriori munditia,  6c  non  in  obreruaiuu  exteriori. 
In  prima  hariicn  patrium  adhuc  duo  facit.  Primo 
enim  docet  orationem  , cuius  victure  omnia  hxc 
fiunt.  Secundo  aiiiem  omnia  hxc  ciBci  pet  fpiri- 
tum  qui  datur  in  oratione  , probat  pet  cfFctAum, 
Se  oAcndit  per  rationem.  Adhuc  prior  illarum 
duo  continet,  in  quorum  primo  docet  orationem: 
in  fecundo  orationis  perfuadet  inAamiain  per 
viiiitaicm  exauditionis.  Adhuc  ament  in  harum 
partium  prima  tria  cominemur,  lcilictt,facli  hu- 
ius occaiio.dodlrinx  orationis  a Difcipulo  expo- 
Aulatios&do^rina  orationis.  Fafli  huius occafio 
importatur  cum  dicitur. 

Ec  faiAum  cA]&  hoc  refertur  ad  dilpoficioitem 
diuinam,  qux  omnia  fa£la  ('hnAidilpofuicllcuc 
ipfe  dteit  /94W.S.  Qo^i  me  mifii  incanneA.&non 
reliquit  ute  foium  : quia  ego  quz  placita  funt  ei, 
facio  femper  [ cum  elTet  in  loco  ] quodam  k rn- 
muUibus  hominum.  Tu  autem  cumor.i- 

ueris  intra  in  cubiculum  , Se  claiiib  oAto  or.i  Pa- 
trem tuum  [ orans]  /-/thr.  f.  In  diebus  carnis  fux 
preces  fuppiicationerquc  ad  Deum  cum  clamore 
valido  & lacrymis  offerens  . exauditus  eA  pro  fu* 
reueremia.Orario  enim  fiia  aliis  exemplum  oran- 
di didit , Se  defiderium  aliorum  od  orandum  ac- 
cendit. Deprimo  loan.i Exemplum  dedi  vobis, 
vt  qtinnadmodum  ego  feci  ita  Se  vos  factatis.  De 
fecundo  Caw/.j.  Quz  cA  illa  qux  alcendit  de  «Itv 
lcrro,ficut  vitgola  fumi  ex  aromatibus  myrrh.T  Se 
thuris?  Hxcenim  verba  fune  adolcfccntularum 
defiderantiutT!  iicdeuotc&  feruenter  orare  licuc 
fponfa  crautc : cuius  maxime  perfonam  gci  it  ani- 
ma ChriAi.  Dilcipuii  aurem  exhibent  pafonas 
adoldcemularum.  Se  indciidccio  iinitandi,&  ad- 
mitatioiii$,quzeA  iWa.PJUl.  140.  Dirigatur  ora- 
tio mea  fient  inccnrum  incoufpc^utiio  : eleua- 
tio  marumm  mearum  facrificium  vcrpeftiniim, 
Ec  quia  ile  in  dciutlone  otatiouis  inanecunr. 

Vt 


! 


46  D.  Alberti  Magni,  Ord.Prsd. 

Vt  ce0igit]ab  oratione  Dominusrquia  aliquan-  fdentiam  habet  qualiter  orandus  fit.  PfAlm.  <4 
doinotatione.ptonobisctatcuraPaiicialiqiian-  Ipfc  cd  Dominus  Deus  tuus  , & aJoiabu  nt  eum 
do  pto  honote  Panis  docens,ctat  nobifciim.Curo  [doce  nos  ] qui  Difcipuli  tui  fumus,  & dodliinam 
Paiicexillens,eiat  pto  nobis : nobifcum  csiitcns,  tuam  piofittmut.  Etdicit[nos]<.ominunitcr  . pe- 
ctat pro  Patie.  Sic  le  viroqiie  modo  ptobanscne  tcos  pio  fc  & pto  aliis  alficliis  chaiitatc  fratctni- 
Mediatotcm  & Pontificem  fututotum  bonotum.  tatis.  Asm.  1 a.  Cliatitatem  ftatctiiitatis  inuicem 
I.  rimat.  1.  Mediator  Dei  St  liomiiium  homo  diligentes,  /aa/i.  ij.  In  boc  cognofeent  omnes 
Chtillus  lefits.  De  pontificatu  amem  dicitui  quia  mei  cllis  difeipuli , fi  dileaionem  habueiitis 
T/tEp.Chiiftus  affiBcus  Pontifex  fuuitotum  bo-  ed  inuicem.  Htbr.i^.  Cbatitas  fiateniitatis  ma- 

neat  in  vobis.  Sic  etgo  in  communi  pio  fc  & pro 
fratribus  atfci^usdicic[docc  nos  orare  ] hoc  cniin 
ncvellarium  cft./Jaw.S.  Nam  ijuid  oremus  fccun- 

dum  ejuod  oportct,ncU:imus. 

quando  vtilitcr  effe  cum  hominibus.t.  In  hoc  autem  quod  dicunt  [ doce  nos  orare] 

Siuc  memc  excedimus, Dcoifiucfobri}  fumus  vo  volunt  dicere.  Docc  nos  orare,  & modum  orario- 
bis.  £fe/i.}.  Omnia  tempus  habent : tempus  am-  otcmus,&:  orationis  vittutera,&  ciTc- 

plexandi,  5c  tempus  vacandi  ab  amplexibus.  Am-  ^um.  Oiatio  enim  cft  pius  mentis  alFcftus  in 
plexandi  cninitempusert  in  oratione  , & tempus  Ocumdiredus  , vt  dicit  Modus  autem 

vacandi  ab  amplexibus  cft  in  viili  cum  exteriori-  orationis  in  corde  quidem  exprimitur /(J4;t.4.Vc- 
biis  occupatione.Sic inter  tabernaculi  Rachelis  & , ri  adotatotes  adorabunt  Patrem  in  fpiritu  & vc- 
Lix  mutabatur  lacob  Cin.  19.  [vt]crgo[c«[rauitj  j rir^te.  Nam  & Pater  tales  quxrit  , qui  adorent 
ab  oratione.  ! cum.Spiritus  cft  Deus:&  cos  qui  aduram  eum, in 

Dixic  vnus  cx  Difcipvilis  eius  ad 
eumiDomine.docc  nos  orare, ficut  do- 
cuit loanncs  difcipulosfuos. 

Hicexpoftulitio  eftdo^rinx  orationis  aDif- 
cipulis,5c  tanguntur  triartcmpuscxpoftulacionis, 
dir^x>ritioexpoftu!antis,3c  ipfaexpoftulaiio.Tem- 
pus  expoftulaiionis  fuit[vr  cefTauii]  ab  orarione: 
quia  dum  eiTcc  in  oratione, non  erat  inquietandus. 

C^nr.j.Adiuro  vos  filix  letufalcm,  per  capreas 
ceruofque  camporum,ne  fufcitctiSinequc  euigila-  I infcipium.Sicairi  multi  luminis  catenam  de  czlo 
le  faciatis  dilciftam,  donec  ipfa  velit.  Caprex  vifu  ■ pendentem  aliquis  ad  fe  trahere  viderecui,noD 
prxeminent : cctui  autemrahibus.  Vndeadiutare  naherctquidcmad  fc  catenam  exIi,  quxnontft 
.adolefccmnlas  per  c.apreas  ceruofque  camporum,  declinabilis  : fcd  per  manuumexalutam  viciflim- 
eft  adiurate  per  limpidas  comcraplationcs  in  vifu  dinem  in  catena  fc  ad  catenam  exaltarct;&  ficad 
inicUedus,  & pet  ialtiis  gaudiorum  in  iucundica-  cxlum  appropinquans  exaliarctui'.  Et  fic  orando 
teafrc£Ius,quxappaTcnt>n  orantibus  cum  inde-  trahit  fc  in  Dcrnn  , & non  attrahit  ad  aliquid 
notione  fum  cum  Domino  fopiti  in  ienfibus  cx-  Deum  vbique  ptifentem.  Ifta  autem  orationis 
teiioribus  , Ac  intetioribus  inftantius  vigilantes,  virtus  llgnihcatuc  /iidic.t}.Vbi  dicitur, quod  cum 
Scientes tgitut  hanc  adiurationem  Difcipuli , in-  ftamma  altaris  afccnderet  in  cxlumiAngclusDo- 
terpellarc  Dominum  non  audebant  dum  otarcc.  mini  pariter  in  cxlum  afeendit.  Altate  enim  cor 
Sed  VI  ceftauic  cft.  Flamma  autem  cft  flamma  deuotionis  in  cor- 

Dixit  vnus  ex  Difcipulis  dus  ad  eum]ecce  dif-  de.  Angelus  autem  Dumini,fpiiitus  Dei  eft,iK)ftio 
politio cxpoftulamisf vnus]  enim  etatqui  non  m vnitusAc  coniundhisipiiirut,qui  in  flammadeuo- 
multa icdiuifetar,  & ideooraie  Acfcire  orarecu-  tionisin  cxlum  afeendir.  Sic  enim  prxucniur.c 
piebai.Similitcr  de  potioribus  Diicipulis  fuit,  qui  principes  cxli  coniunfti  pfallentibus ; vt  in  vimi- 
extera  audita  aDomino  fic  memori^'  cumendauc-  tibus  orationum  & profeduum  nofteorum  , nos 
rat,  quod  Vt  alia  pociora  doceretur  .dignus  erat.  Iccum  reducant  in  cxlum.  Sicut  dicit  DMtntf 
Vtrumque  enim  horum  exigitur  ad  orandum,  quod  oratio  cft  afecnfus  intellcAus  in  Deum. 
fciiicct . cordis  in  vmim  collito  , &difciplinz  Subiungic  autem  taiionan  huius  petitionis  , di- 
ad  mcnrcm  rcuocatio.  De  vnitace  diciiut  Cmh-  cem- 

tic.  6.  Vna  cft  columba  mea.  Et  hoc  cft  ad  Sicut  & loannesjBapiifta  , qui  prxcutfbr  tuus 
commendationem  vniti  fpiritus  Ac  cordU.  E fuit,  fic  cuius  tu  fadia  femper  approbafti,  & quem 
contra  de  diuuieniibus  cor  per  multa  dicitur  Ofc.  maiorem  inter  natos  mulierum  elTe  dixifti  [dilci- 
10.  Diuifumeft  cor  cotum  , nunc  imcribuiu.  De  pulos  fuosdocuirjeft  autem  hxedoArina  faluta- 
memoiia  difciplin.T  pcxtcritx  dicitur /(9.rv.  It.  $i  ris  , qua  Difcipuli  petunt  difciplinam  orationis, 
vosmanferius  in  fermonc  meo  , vete  Difcipuli  Oratio  enim  prodeft  ad  remoucnJamala  .ficad 
mei  eritis ; Ac  cognofcciis  veritatem, & veritas  li  • | adipifeenda  bcn.i:ad  remoucnda  mala  fpiricus . fiC 
beiabic  vos.Sic  ergo  fuit  vnus  ex  Difcipulis,  qui  ad  rcmouenda  mala  corporis,Ac  mala  operis. Spi- 
duit  ad  cum:  ritus  enim  mala  remonet ; quia  Diabolum  fugat, 

Dominc,docc  nos  orare]  duo  dicitipetitionem  vt  dicit  Chyfifl.  Manh,\ 7.  Hoc  genus  dxmonis 
enim  proponit , fic  rationem  impetrandi  fiibiun-  non  ciicifur  nifi  in  oratione  fic  ieiunio.  Sic  Tobia 
gir.Petitio  eft[Do«niiic,docc  nos  orarCjDomine,  Ac  Sara  orantibus  Tii.ii. Angelus  Raphae!  com- 
dicitueponensei  reuerc^tiam  flue  timorem  rctie-  pdeuit  fic  ligauit  dxmonium.  Contra  malum 
rentialem.  Afttlnih.i.  Si  ego  Dominus,  vbi  timor  etiam  corporis  valcr  oratio:quia  valet  etiam  con- 
FTJCUs  ? Dominusctiam  qui  oratur  promaicftate,  j tra corporis  infiivnitatcm.  £cf/i.  }8.  Fili  in  infit- 

mirare 


fpiniu  fic  veritate  oportet  adorate.in  corpore  au- 
tem proptius  modus  exprimitur  1. 77>n0r.i.Volo 
viros otare  in  omni  loco  : Icuantcspurasmanus 
fine  iraAc  difccptaiionc.  Vinus  autem  orationis 
eft  fubicuarc  mentem  , Ac  cor  in  Deum.  £t  hoc 
multis  rationibus  Ac  exemplis  probat 
/ifi.  dt  di.  no.  Qnod  tjl  de  virtute  ergtmu. 
Quia  fl  etiam  in  oratione  videtur  homimquod 
Deum  in  fetrahai:  lamenc  contraiioeft  :quiafe 
potius  trahit  in  Deu  oranio,quamcc6ueTfo  Deu 


norum.jfn  Ghf  Amnem  Patn,  fic  aliiftcns  nobis. 
Sic  Moyfes  intrat  tabernaculum  ad  Deum  , fic 
egreditur  iterum  ad  populum  ii.Sicdo- 

«n,  n1ii-m..inrtrt  (r,  1%,'rrfib  /"nm  T^ro  ! A' ali-  l 


Digitized  by  Googlc 


in  Eu ang.  D.  Luc  Cap.  X I.  47 

«rniitaie  tua  ne  de(pidis  tcipOnu  ; fed  ora  Do-  tenda.Primura  notatur  in  'hoc  quod  dicit  [Pateti 
mmuin,&  ipfc  curabit.  /ac.o/nm.Oraiio  fidei  fiil-  Qqod  ell  nomen  fontis  nator*  , & nomen  aifc: 
uabit  infitinum : «e  fi  in  peccatis'  fit.  dimittcntut  ftus  : quia  Patet  ei»  i quo  «uunt  omnia  i & Patet 
ei.  Valet  etiam  rontta  mala  opciis  dupliciter,  fci-  eft  ea  quo  in  nos.  «c  i nobis  in  ipfiim  duUiflimua 
licetjjc  fiant ; & fi  fa^a  finit,  quod  dcicantiit.  De  tendit  amotis  affeaus.Quod  enim  Patet  fit  i quo 
ptimodicitutddatili.tii.Otatcvtnoninetctisin  fluuntomnia,  patet  ex  hoc , quod  Patet  eftqui 
tentationem.  Quod  faaa  mala  deleantur  /ac.  vt.  ptoducit  Vctbum  . quod  eft  ats  plena  rationum 
Si  in  peccatis  litidimiuencur  ci.  £cc/i.a8.Dcpre>  omnium  viiiemium  : in  quo  Vctbo  ficur  in  foc- 
canti  tibi.peccaca  foluentur.Vndc  t.Reg.,x.VoH.  mali  &cfflaiua  caufa  eft , vt  fiant  & producan- 
quamDauidconfclTus  eft  &oiauic.ftatim  dixit  lur  omnia.  ^A/w.i 09.  Ex  vicro  ante  luciferum 
Nathan  Propheta : Dominus  quoque  tranftulit  i genui  te  in  rplcndoribus  Sanaorum.  Pater  enim 
te  peccatum  uuim.  Sic  ergo  valet  contra  malum  genuit  Verbum  exiftens  in  omnibus  fplendoribus 

fanftitatts  & SanAorum,  hoc  eft , mundorum : k 
Valet  etiam  ad  adipifeenda  bona  anim*  & quibusctiam,  ficutP/4/ff  aidt,mundusvocatut 
corporis : anim*  quidem  quadtupliciter.  Primo  mundus.  Sicut  iam  in  antehabitis  huius  libri  nos 
enimgratiamiropctrat.Eirc.i. Exaudita  eft  oraclo  dixifte  meminimus.  Mdttb.it.LHe.io.Confiteot 
tua : & Elifabeth  vxot  cua  pariet  tibi  filium : & tibi  Pater  Domine  c«li  & tcic*.  Pater  ergo  fic 
vocabis  nomen  cius  loannem.  Vxor , noftracon-  vocatus  eft  tota  Trinitas»  qux  Pater  noftet  eft  fe- 
feientia  eft,  qu*  patit  loannem,  hoc  eft,  gratiam  eundum  vetiffimam  parris  rationem , qujc  colli- 
per  orationem.  Deprecabatur  liaacpro  gitur  ab  in Lthu  yininulium  »6.  & 17, 

vxpre  fua , eo  quod  ciTec  ftcrilisiqui  exaudiuit  quodPatcreft  qui  fuialiquid  habet  in  alio;  vnde 
eum,  Sc  dedit  conceptum  Rcbccc*,  hoc  eft , con-  ille  conftat  in  ficti  & elte  perfedo.  Patet  enim 
fciCntlac : qua;  multum  accepit , quando  accepit  fummus  in  nobis  habet  virtutem , fpiritum , & 
gratiam.Secundo  foluit  debitum  hominis.  Ora-  imaginem  : ficut  omnis  Patet  verus  habet  in  fi- 
lio enim,vc  dicit  Chrjffofhmtu,  eft  debitum  quod  lio.  Virtutem  quidem  qua  prouchimai  ad  efte,  & 
foluit  homu  de  vifcctibus  fuis,  & de  profundo  bene  efte  : fpjhtum  aurem  quo  formamur  :& 
fui  cordis.  Tob.ii.  Ego  orationem  ruam  obtuli  imagineraqua  alSmilamur.  Per  virtutem  enim*iQ 
Deo.  Pfdlm. 14O.  Dirigacuc  oratio  meafiati  in-  ipfo  viuinms , perrpiciitim  in  ipfo  eodem  moue- 
, cenfum  in  confpe^lu  tuo.  Et  hsec  duo  facit  in  af-  muts&  per  imaginem  fuara  fumus  in  ipfo  id  quod 
feftu.  DCio  etiam  facit  in  tntelle^ : illuminat  fumus.  Virtuiemlargitur  Pater, quiafibi  ateribui- 
. enim,&  erudit  in  dubiis.  x.p4rsr/t;>.ao.Cum  igno-  tur  potcntiasfpiciium  autem  dac,quia  generat  per 
lamus  quid  agere  debeamus : hoc  folum  habemus  adoptionem : imaginem  autem, quia  fSiis  dat  po- 
refidui,  vt  oculos  noftros  dirigamus  ad  te.  Dat  teftatem  filios  Dei  fieri. 

etiaul  lucem  fapienii*./4«t. » . Siquis  mdiget  fa-  De  virtute  dicitur  //>.  vlfim.  Si  ego  qui  gene- 

piencia , poftulet a Dco.qui  dat  omnibus  afflucn-  rationem  cattetis  tnbuo,ipf(Tfterilis  ero,dicit  Do-  • 
ter,&  non  improperat.  Poftulet  autem  in  fide  ni-  minus  ? hoc  eft , virtutem  gciwrandi  non  habeo? 
hil  hxfitans.Adhucetiam  valet  ad  bonum  operis.  Imo  eft  in  eo  vinus  patiendi,  in  qua  fundatur 
& ad  bonum  temporis.  Operis  quidem  mcritori).  omnisvirtus  generationis.  Ec  fic  dicitur  [Parer] 

VI  dulcius  fit  ad  faciendum.  £cc/i.i8.  Non  impe-  per  creationem.  //4.64.  Nunc  Domine  Patet  no- 
dtatis  orare  fempet , & non  verearis  vfque  ad  ftercstu,nos  vero  ]iicum:&fiaor»oftcr& opera 
mortem  iuftificari;  quoniam  merces  Dei  manet  manuum  tuarum  omnes  nos.  Per  victutem  enim 
in  cternum.  Bonum  ctiim  temporis  impetrat,  produ^iuam  Patet  eft  nofter  per  creationem, 
.quod  eft  pax  & tranqiiil!itas.i.7iw«i.i.Oblecro  £pyef.^.V\c€to  genua  mea  ad  Deum, ex  quo  om- 
primum  omnium  fieri  obfecrationes , orationes,  nis  patetnftas  in  celo  3c  in  terra  nominatur.  £c 
poftulariones , gratiarum  adlioncs  pro  omnibus  hoc  eft  primum  , in  quo  Pater  celeftis  fuam  in 
hominibus,  pro  regibus,  & omnibus  qui  in  liibli-  nobis  oftendirpaiecmtatem : quia  dat  pofte  ad 
(nitatefunt  conftitutiivt  quietam  & tranquil-  bonum, huebenee(&./d4>r.r. Dedtteis  po- 

lam  vitam  agamus.  Cum  fic  iginic  ad  omnia  teftatem  filios  Dei  fieri,  his,  qui  credunt  in  noroi- 
valeat  oratio  , pr*  crteris  eft  vtilis  difciplina  ne  cius.  Eifinaturain  nobij  aliquid  accipit  dc 

orationis  : 8c  ideo  Difcipuli  petunt  vt  orare  iftapoicftare,  hoc  non  eft  alia  de  caufa , nih  quia 

doceantur  natura  eft  creatum  exemplatum  ad  poteftatcm 

^ Patris.  Solus  enim  Deus  Pacet  eft.  Dc  quo  verum 

£c  aic  illis  : Cum  oratis  $ dicite;  eft  quod  dicitur  £«01.4.  Qui  vocat  ca  quae  non 

Pater.  * fiint,  tanquam  ea  qux  fune  fua  virtute  & poic- 

ftace.Ec  quod  natura  patris  carnalis  io  nobis  pul- 
Pius  Dodbir  non  decft  Difcipalis , Icd  omnia  lulat  a non  ellc  in  cllc , hoc  habet  ab  illa  Patris 
vtilia  docens  cos , docet  orare  ficut  petunt  Dif.  vimit«,&  efticicmer,&  cxcmplariter.Ec  fimiliter, 
cipoli.//4.4S.  Ego  Dominus  docens  te  vtilia , & quod  facramemum  Baptifmi  confert  clTe  fpiri- 
gubernans  in  via  qua  ambulas  [ Cum  oratis]  hoc  tiiaiitct  generans , hoc  eft  etiam  cxemplarirer  ab 
eft,orare vultis  [dicite]  Afar/b.d.  Vos  autem  fic  illa  virtute.  Et  fimiliter , qutciunque  corde  iam 
* orabitis.Ec  ponit  hic  doAcinam  orationis.  Q^-  pullulat  a non  c(Ie  gratia;  in  eile  grati«,  iam  in  le 
cunque  aiuetn  nos  de  ifta  oratione  fiipec  Mdtth.  lentic  haiK  virrutem  : quiaiam  hngic  euo>  Deus 
C4p.^.  notauimus  iubiaceant : quia  hic  illa  repe-  adefte.  Ec  fic  dicitur  Pacer  per  cteadonem.  It- 
terc  propter  prolixitatem  non  audemus : fed  hic  rein.iS.SicucIutuminmanufiguliificTosinma- 
aliadicere  ftud^bimus.  Dicimus  igicurqubd  hzc  nu  mea  domus  Ifracl.  finxit  ftgi[- 

oratio  in  duobiisconfiftic : in  quorum  primo  do-  larim  corda  eorum,  dcintclligit  omnia  opera  eo- 
cet  ad  quem  oratio  eft  dirigenda:  in  fecundo  au-  rum./Tk/m.fo.CormundumCccain  me  Deus:& 
tem  ponit  ca,  qux  io  oratione  potiftiroc  fune  pe-  rpiricuni  leAum  innoua  in  vilceribus  tqeis.  Sic  . 

Q.oq, 


48  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Pi*:ec1. 

non  de  Filio  naturdi  uncum  intelligitur 'q^uod  .xeta.  Sapient.j,  Eflcnim  in  fapiemiarpmcusia. 
dicitur  Pfalm.t.  Dominos  dUic  admc.  Filius  ' celligcmix  rauAus^IntclIigetuix  quidem  per  co< 
meus  es  m : ego  hodie  genui  ce.  Nunquam  enim  j gnitiunem,  Sc  ‘Tanfius  pet  chazitads  aiTcAioncm; 
fons  generationis  diuinx  arefeie : fed  rempeefun-  & in  hoc  rpirim  incipit  filius  cognoicere  inuo- 
dic  vmutem  > ex  qua  tales  fili)  fingamuc  & fpc-  cate  Patrem  diuinum.  Et  de  primo  horum  r.C#- 
inencur  tam  rccunduroclle  rutufx » quamlecun-*  rinth.t.  dicit  Nos  non  fpiritum  huius 

dum  cllcgraiix.  Hoc  eft  ergo  primum  , quod  fui  mundi  accepimus/ed  fpirittim  qui  cx  Deo  c(l:  vt 
habet  sn  nobis  Trinius  Pater  nollet  Deus>  vittu-  (ciamus  quz  a Deo  donata  funt  nobis.  De  fixun> 
tem  (cilicet  fic  ad  efle  nos  deducentem.  dodicmit  i?«in.8.  Non  accepifiis  rpirinim  ftiui. 

Dicitur eiia^  Pater, quia  fpititum adoptionis  tutis  iterum  in  timore:  fed  accepiflis  fpiniuin 
filiorum  habet  in  nobis.  Hic  autem  fpiciius  con-  adoptionis  filiorum  : in  quo  clamamus  Abba 
fitn  nobis  lam  per  gratiam  exifteniibus  viram»  Sc  Pater.  Sic  fpiritu  (tio,  quem  habet  in  nobis  Pater 
tnotum,&  fimlum  uue  cognicionem^c  alTcAum.  fummus,  dMucit  nos  ad  elTc,  6c  vitam, & motum. 
Et  diuinam vium  quidem, quia  nobiscam  influit.  6c  cognitioncm,&  affediunem  filiorum.  £i  quia 
Jodn.6.  Spiritus  ell  qui  viuificac : caio  non  pro-  ducit  ad  elTc.Pacetefi  per  creationem : Sc  hoc  fa- 
defl  quicquam.  Et  hzc  cfi  vita,qua  primo  in  vte>  cic  per  creatiuam  virtutem.  £t  quia  dat  vitam, & 
ro  mattis  Ecclcfix  viucre incipimus,  & vitam  no.  motum,  & intclligcntiam.  & affedioDem : Pater 
(Iram  manUeftaie : & coi  noflrum  aperitur  ad  cfl  pet  adoptionem.  Et  iflis  ertam  modisvirtus 
fonrem  vitx  Patris  cxlclbs.  Dtater.^,  Vos  qui  patris  carnalis  , Sc  fpit  irus  datus  ab  ipfo  opetatv 
suihxrctis  Domino,  viuicis  vnivctCi,  cur  in  generatione  carnali  : ficut  fcium  onu 

Domine  apud  ce  ell  fons  vita^  vf^.17.  In*ipfo  nes,  qui  beni  didicerunt  naturas  generationis 
viuimus.  Quod  fa^um  eft , in  iplb  vita  humanx. 

erat.  Ct  quos  fic  non  viiiificat  Parer,aborciui  funt  Adhuc  autem  Pater  eft  per  alIimi)ationfi;&  fic 
ad  nihilum  valentes,  hb  ).  Sicut  abortiuum  abf-  de  fuo  habet  in  nobis  imaginem  nos  fibt  afllmi> 
conditum  non  fubfifterem.  Vnde  etiam  lautero,  quantum  eft  pofllbile  creaturx  ailtmilari 

quamdiu  hanc  vitam  non  habuit,  feipfiim  abor-  Creatori. Et  hoc  eft  quod  dicit  (jrne/Ti. Factamus 
ciuumrcputauit.i.Cm«rktf.Tanquamaboriiuo  hominem  a'd  imaginem  Sc  fimilitud/nem  no> 
vifus cil fe  mihi  Dominus.  Hxcenimvita  motus  ftram.Ec  hzc  imago  quafi  imtfago  vocatur  :quj’a 
eft  Dei  Patris  in  hominem  ad  commouendum  facit  nos  imitati  limilitudinem  & exemplar  Pa- 
cordus  tn  vita  Dei,vt  Deus  viuat  in  ipfo : 5e  non  tt is  czieftis.  EccU.  1 7.  Deus  de  rerra  creauit  bo* 
viuat  fibi  homo.  GMt.x,  Viuo  ego,iam  non  ego:  minem  , & fecundum  imaginem  fuam  creauit  iU 
viuit  vero  in  me  Chriftas.  Quod  autem  nunc  vi-  Ium.  Sicut  enim  Pater  carnalis  natiuitatemfiltj 
uo,  in  fide  viuo  Fili)  Dei,  qui  dilexit  me , & dedit  (nifi  natura  crrct^promouct  femper  vfque  ad  per. 
remecipfumpromc.  Sicdicirtir  fcrh.^.Sapicmia  frilam  fiinilicudinemipfius.  icaPater  fpiritualis 
.vitam  filiis  fuisinfpirauic.  Sic  dicitur  £a/cfi.37.  protnouct  fpiritualis  homirusgenerationemvr- 
Veni  fpiritus,&infofilafuperinccrfedos,&re-  que  ad  fimilicudincm  diuinam, nifi  obicem  poiut 
uiuifcam.  Et  hoceft  primum  beneficium  paterni  homo.  Hxcautem  imago  dillinguicur  tripliciter 
fpiritos  in  nobis.  ab  ^ngufltn0  ingUjf.  Super  d'ud  Pftim  .4.  Signa- 

£t  iKundum  beneficium  Patris  : quia  poli-  cum  eft  fiiper  nos  lumen  vultus  tui  Domine : de- 
quam  ad  efle  fpliiruale  fotmauir  per  virtutem  diftilxiitiam  in  corde  mco.Eft  enim  imago  ciea- 
paternam , infpiiat  nobis  vitam  pet  fpiricum  pa-  tionis,rccrcacionis,&  imago  fimiliiudinis.Et  om- 
tetnum.Hic  eft  fpicicus  qui  dat  motum  in  gratia,  nes  has  tres  imagines  habet  in  nobis  Pater  czle- 
vc  moueamur  poftquam  viuificaci  fumus.  Efthic  Ilis,  ficut  ante  colligitur.  Imago  creationis  eft  in 
motus  fpiritus  , impulfus  quidam  cordis  ad  Do-  tribus,  ficut  dicit  jdugufiwm  fuper  Ctntf.  In  na. 
minum  , ex  quo  venit  fpicitus,  If*i.  i f . Spiritus  turali  imitacionc,in  naturali  poteftate,in  natmali 
lobuftorum  quafi  rurbo  impellens  parietem.  R.o-  origine.  In  naturali  imitatione : quia  ficut  Deus 
bufti  funt  Pater  & Filiusdc  Spiritus  fan^s,quO'  habet  potcftatcm  & liberam  facultatem  ad  co- 
tum vircuofus  fpititus  ftatim  vt  cor  filiorum  Dei  gnofcenduni  verum  & bonum : ita  & homo  ha- 
intraiietit,motum  dai  falutis  ad  Deuro  in  defije.  bet  facultatem  ad  cognofccndum  & quxrcndiim 
riofpiritualis.  Sicimpleturillud/tf.t.Cuiusfpi-  & faciendum  per  gratiam  Dei.  Cenef.  %. 
ritus  eft  in  naribus:  quia  ftatim  flare  in  naribus  Adaraquafi  vnusex  nobis  fa^usert  , feiensbo* 
incipit  Spirinuftndlus.  Genef.i.  Infpitauit  in  fa-  num  & malum.  Homo  ergo  qui  Deum  vocat  Pa- 
dero cius  fpiraculum  vitx : & faAus  eft  homo  in  ircm,in  hoc  debet  imitati,quod  veritatem  agnof- 
animam  viunucm.  Sic  dicit  j1pof}olut  1.  Ce-  diligat  ficut  Deus,  6cbonita(cmcognofcac 

nwb.if.  quod  noiiifHmus  Adam  fadlus  eft  in  & diligat  iicut  Deus. /7z/m.4.  Muhi  dicunt, quis 
fpiritum  viuificamem , hoc  eft,  vitam  graiix  per  o(lendit  nobis  bona-Ei  hoc,  fiipplc  inconucnia^ 
motus  cordis  manifcftanteia  Hoc  fpiritu  mo-  eft : quia  fignatum  eft , hoc  tft  , figillatum  in  fu- 
uentor  animalia  Dei  rcqucnria  fpiritum  Ezjech.i.  prema  parte  animx , lumen  vultus  tui  fuper  no.': 
Et  eodem  fpiritu  moucntur  &:  rotxfe-  que  cognofcere,&  liberi quxrerc,  & facere  pof. 
qucnccs animalia:  quia  vbierat  impetus fpiriius,  fumus  bonum.  Et  in  hocdcdifti  Ixritfam  in  cor- 
illuc  fequebantut  & gradiebantur  & animalia  demeo.  Ab  hac  imagine  degener  filius  effiduir 
Dei,  qttx  fignificwuut  Dei  filios ,& circularia  alienus  a femine diuino.  Pfalm^xy.  Fili;  alieni 
corda  cocum, quz  a Deo  incipiunt  omnem  fuum  mentiti  fuht  mihi : fili;  alieni  inucterati  per  ima- 
motum ; Sc  per  Deum  dirigentem,  in  Deum  ter-  ginis  defonnationem : & claudicauerunt  a Icmitis 
minant  motus  fuos  per  fandam  intcmionein.  Sic  luis , in  quibus  meam  imaginem  {jebueruiit  imi- 
etiim  circumeunt.  lari.  Hi  funt  qui  tnpecorinam  & ferinam  muran* 

Tertium  autem  quod  dat  fpiritus  Patris , eft  turtmaginem  pro  diuerfitate  paflionum , quibus 
cognitio pec  incdledlum,  acafledio per  chariu-  commutantur.  PfMm.^S.  Homo  curo  iu honore 

diec 


in  Euang.  D.Iaic.  Cap.  X I.  49 


effet  noninrellexiticomparatm  eft  iumemisinfi- 
picntibas , & (Imilis  faflus  e(l  illis.  Ec  cales  non 
vet£  vocant  Deum  Patrem. 

Eilauten^  imago  tccreationis  , qii»  quafipi' 
Aura  & color  ferenac  dccoiac  creatam  ima- 
ginem. Et  hoc  ficuc  dicit  Glojf.  cft  fides  » fpes, 
& charitas.  Fides  enim  vultum  animar  per  lu- 
cem vetitads  purificat  &venufiac  ; fpes  autem 
«ternorum  bonorum  exhilarat  & elcuac : & cha- 
citas  grato  calore  & rubticante  (aciem  accenditi 
Sc  cofeum  fuper  candorem  lilij  inducit  colo- 
lem,  Cantie.  DileAus  metis  candidus  Sc  ru- 
bicundus. Ifie  fitms  efi  rpedofus  prse  filiis  ho- 
minum > qui  in  decore  & fimilitudine  dtuina 
fic  prxfiilget.  jIS.  6.  Intuebantur  vultum 
eius  » lanquam  vultum  Angeli  fiancis  inter 
illos.  Ab  hac  imagine  degenerant  , qui  defe- 
Au  formatas  fidei  filij  diffidentiz  (ccundum  Apo- 
iloliim  cfficmnnir:6c  defeAu  rerum  fperandarum 
turpibus  rradunc  retpfos:  Sc  defcAu  charitatis  di- 
uinx  fcacent  fcatebra  libidinum  carnalium  : quos 
plangit  lertm.Tortn.^.  dicens : Filij  Sion  inclyti, 
& amiAi  auro  primo : quomodo  reputati  flint  in 
vaTarefiea,  opus  manuum  figuli?  Filij  enim  Sion 
fuot  fiH)  fpeculationis  xtetn£ : inclyti  per  ima- 
ginem diuinam  : amiAi  auro  primo  per  fidem, 
ipem,&  chatitatem  \ qux  conferunt  eis,  Sc  fplen- 
dore  fetenitatis,  & hilaritatis, & gratz  pulchritu- 
dinis. Sed  per  peccatum  computati  futic  in  vafa 
teftea  ad  turpem  vfum  depueatatquando  nihil  ni- 
fi  terrenum  remanet  in  cis.Opus  autem  manuum 
figuli  fummi  amittere  iK>n  polTunt : Si  hoc  turpe 
Sc  indecorum  rctineuc.  « 

Imago  autem  (Imilitudinis  efi , quae  eil  in  aifi- 
mtlationc  memorix , imclligcntix.dc  volimiaris. 
Ec  hoc, quantum  nunc  ad  propofitum  fufiicic,efi, 
vc  fotma  Patris  contimi6  fic  in  memoria . 
Sc  fplendeat  in  incelligentia  , Sc  fortilTimo 
defidetio  alfcAaca  fit  in  voluntate.  Et  hoc 
forte  efe  diligere  Dominum  Deum  tuum  ex 
toto  corde  tuo  , Sc  ex  tota  anima  tua,  Sc  ex 
omni  mente  tua.  Vt  nihil  obliuionis  a facie 
Pauis  interrumpat  meniotiam  : nihil  enoris 
vel  obnubilationis  phanrafiicx  feducat  imel- 
ligentiam  : nihil  ctmeupifirentix  illiciat  volun- 
latem  , & ab  ilFeAu  rcAar  fimilitudinis  Pa- 
tris auertat.  Sic  filtj  fune  de  quibus  dicitur 
I.  Canon.  Joan.  Nunc  filij  Dei  fumus  : non- 
dum apparuit  quid  erimus.  Scimus  autem  quo- 
niam cum  apparuerit  , hoc  fciliccc  quod  eri- 
musxx  diuina  paternitate  fimiles  ei  erimus,^  vi- 
debimus cum  fiaiti  cit-.In  nobis  autem  fic  cum 
videbimus.  Ifii  digniflTmam  in  (e  videt  Paitiscz- 
Icftis  fimilitndincm;&  Ideoveriffimc  vocant  eum 
Patrem.P/i/.78.1pre  inuocabicme:Patct  meus  es 
tu:Dcus  mcns.&rurceptorfaliuis  mcx.Etcgo  pri- 
mogenitum ponam  illum  : quia  ptimus  efl  imer 
rpiritualiter  genitos, qui  fic  prxferc  imaginem  Pa- 
tris. 

Adhuc  autein  ficut  diximus,  Gtn. 

colliginu  > quod  imago  efi;  etiam  infimiliiudine 
poceh.itis,&  fimilitiidineoriginis-ln  fimilitudine 
quidem  potcftatis;  vt  ficuc  Deus  prxeO omnibus, 
ad  nihilignobilitct  inclinatus  : ita  homo  prxfic 
fihi  fiibicAiSiad  nihil  inclinatus  libi  fiibicAoruro. 
DiAum  cft  autem  vt  prxfit  pilcilnis  maris, 5c  vo- 
latibus cx!i,&  reptilibus, Sc  bcftiis  terrx , ad  nihil 
horum  ignobiliter  incliiutus.  F.t  hoc  oftcndic 

D.Albcni  Euang.  D.  Luc  ■ 


rcAa  Sc  etcAa  (latura  hominis  : quia  ficut dicit 
Puia  Ouidius. 

Oi  hemirti fuhli/ru  dedit  yUlum^Ht  videre 

lujfn\&  ere^loj  aa  JlUeraiolUre  vulitu. 

Et  hoc  fit  per  hoc  quod  Dominus  cft  homo  om- 
nium,non  fcabcllariccr  ad  aliquod  inferiorum  per 
amorem  vel  imitatione  inclinatus. /'/.S.Gloria  & 
honore  coronafti  eum:&  conftituifti  fiipet  opera 
manuum  tuarum.  Omnia  fubiecifti  fub  pedibus 
cius.  Ec  ille  talis  non  degenerans  <1  gloria  Parris: 
merito  vocat  & inuocat  Patrem  glorix,  Patrem- 
^.it.Erir  in  folium  glorix  domus  Patris  (ui : Sc 
fufpcndam  fupet  cum  omnem  glotiam  domus  pa- 
tris fui.  Sic  Patrem  nominate  nnnpotcft  inglo- 
rius homo,  quem  Pater  glotiofuserttbefcit  voca- 
re filium : qui  vilia  eligens,  S:  cum  infimisqux- 
rit  habere  conuerfationem  , contra  ruturalem 
fuam  Sc  propriam  dignitatem  : firut  Ezech.i6.dQ 
quodam  dicitur.  Radix  cua  Sc  gener.it)o  tua  de 
terra  ChananxaiPaccr  tuus  Amorrhzus:  Sc  mater 
tua  Chetxa.  Ec  quando  natus  es  in  die  ortus  rui, 
non  cft  prxcifiis  vmbiUcus  tuus.Chananxa.tranf- 
mutatio  interpretatur : quia  filij  glorix  commu- 
tant generationem  fuam  in  natiuitacem  ignomi- 
nix,Sc  ibi  figunt  radices.  Amorthxus  autem  ama- 
tic.xns  interpretatur  : Sc  fignificat  Diabolum,  qui 
in  peccati  perfuafione  configurat  eos  fibi  per 
Chetxam  matrem , quxintcrptciacutinfanicns: 

Sc  fignificat  concupifcenriam,  in  cuius  vulua  con- 
cipiuntur illi  ignominiofi  filij  , fignificati  per 
Icaboih , qui  interpretatur  inglorius  : quia  natus 
cft  quando  tranflata  cft  gloria  Domini  de  Ifrael 
i.Reg.4. 

In  fimilitudineaXircm  originis , homo  prxfcrt  - 
fimilicudinem  fummi  Patris  : quia  ficuc  cx  Deo 
fum  omnia , ita  ex  vno  homine  tota  prodiit  hu- 
mana natura  : Sc  f»c*Ada«n  vete  cft  ad  imaginem 
Dei.Spiriru^liicr  autem  loquendo  non  omnis  oit- 
go  cft  commendabilistfcd  origo  diuina  a qua  bo- 
na cunAa  procedunt  > Sc  etiam  ea  qu.r  malavi- 
denidr.Sc  in  ipfo  bona  funr.  Ft  fcaindum  hoc  in 
quo  omnia, quxeunque  in  ipfo  funr , vita  fune  Sc 
lux  :Sc  fic  procedunt  ab  ipfo.  llUcft  diuina  origo 
Sc  imago  Dei.  Talis  autem  homo  a cuius  jntclle- 
Au  non  procedit  nift  lux,  Sc  a corde  fuo  viu , cft 
imago  DeiiSc  talis  homo  cft  de  quo  dicitur  Alat. 

1 1. Bonus  homode  bono  thcfauco  cordis  fui  pro- 
fert bonum.  Et  Mjtth.  ij.  Profert dethefauro 
fuo  nouaSc  vetera  Iftc  enim  cft  imago  Verbi  Filij 
Dei,  quem  ficut  thcfiurom  omnium  bonorum  de 
fe genuit  Deus.  Sic dicitut patet  Maith.  ii.Sc 
Z.»f.io.Confiteor  tibi  Pater  Domine  Cxii  Sc  ter- 
rx,quia  abfcondifti  hxc  a fapientibus  Sc  ptuden- 
cibus  , Sc  reueUfti  ea  paruulis.  Paruuli  enim  in 
quibus  cft  rhefaurus  fapiencix  Sc  gfatix,  Sc  ^ qui- 
bus-talia  procedunt, filij  Dei  funt : quia  talia  pro- 
cedunt ab  ipfo./ac.  I.  Omne  datum  optimum , Sc 
omne  donum  pctfeAum  defutfum  cft.dcfccndens 
a Patie  lumjnum  : apud  quem  non  eft  cranfmura- 
tio  , nec  vicifticudinis  obumbratio.  Voluntarii 
cnim  gemtit  t^os  verbo  veriracis  fuz:vc  fimus  ini* 
tium  aliquod  creacurx  ipfms.  A tali  autem  filia- 
tione degenerant  , a quibus  non  procedunt  nifi 
mala  Sc  cormpriones  : dc  quibus  dicitur /r*v.8. 
Vos  ex  patre  diabolo  eftis  , Sc  opera  illiusvulcis 
facerc.Sic  igitur  Pater  cft,qni  fui  aliquid  habet  in 
nobis.  Per  virtutem  creatricem.  Pater  cft  crcacio- 
E ne. 


50  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsed. 


ne.  pctfpiiicum  autem  eft  Pater  adoptione.  Per 
imaginem  autem  Pater  aOimilatione. 

Hic  Pater  omne  ad  nos  oftcndit  ius  & boni- 
tatem patris.  Erudit  cnim,cotrjgit,  recipitK?c  thc* 
fauros  confert  hxreditatis.Etudit.vt  cius  recipia- 
mus difciplinx  ran£kitatcm(alias  fanit.irem/Corri- 
git  per  verbera, nc  bona  iplius  amittamus  per  in- 
difciplin*  ertorem : fufeipit  mifcricorditer  rcucr- 
tentes.vt  trahat  ad  frudum  vit*  meliorem  : the- 
fauros  congerit  Sc  largitut  , nc  inopia  faciat  fi- 
lium deteriorem.  De  primo  dicitur  Hekr.it. 
Patres  quidem  carnis  nolUx  habuimus  erudito- 
res,& tcuercbamurcos : nonne  magis  obediemus 
Patri  rpifituum  Sc  viueinus  ? Et  illi  quidem  in 
tempore  paucorum,  fecundum  fuam  voluntatem 
enidicbant  nos : hic  autem  ad  id  quod  viilc  c(l  in 
recipiendo  fanAificarioiicm  cius.  De  fecundo 
freu.^.Sc  Htbr. 11.  Quis  filius,  quem  non  corri- 
pit pater?  Quod  fi  extra  difciplinam  efiis , cuius 
participes  fadli  funi  omnes  ; ego  adulteri  & non 
nbjctlis.De  tertio  in  ^/rf/.ioi.(^iomodo  iniicrc- 
tur  parer  filiorum  : mifertus  cft  nobis  Dominus: 
quoniam  iple  cognotiit  figmentum  tmfirum. 
Exemplum  /.«r.15.  Vbi  pater  longe  adhuc  agen- 
tem rccepic  reuertenccni  ad  refilium,dicens:  cito 
proferte  Holam  primam , & induite  illum,  & date 
anulum  in  manu  cius  , & calceamenta  in  pedes 
eiits,&  occidite  vitulum  faginacum  ; quia  falunm 
illum  recepi.  De  quarto  diciiur.i.C«>Mn//>.i  a.Non 
debent  filtj  parentibus  thefautizare  : fed  paretues 
filiis. /y«.4j.  D.nbotibithefauros  abfcondt‘os  Oc 
arcana  fecretorumrvi  (cias  quia  ego  Dominus  qui 
vocaui  nomen  tuum.Thcfauri  autem  illi  funtdi  ■ 
uitix,gracix  , & glotix.  Et  Arcana firctetorum 
fum  abicondita  myHetioium.qux  filis  filiis  Deus 
dempet  rcudat.  Sic  ergo  vocamus  cum  Pa- 
iran. 

Ert  aurem  Pater  ad  filium  nomen  honoris  » & 
reucrentix,  & plena  fiducia  impetrandi  qiiicquid 
petimus.  Quod  enim  nomen  fit  honoris  fiimmi , 
paret  MiUch.  i.  Si  ego  pacer : vbi  honor  meus; 
£rc</.io.Honora  patrem  tuum  & matrem  rnom; 
vt  fis  longxiuis  fopet  tcrr.rm.Quod  autem  fit  no- 
men fummx  reuereniix  & obedientix  , patet 
HtbrtiYum  II.  Patres  habuimus  carnis  nollr* 
eruditores , 3c  rcucrcbamur  eos.  Et  quia  maxime 
reucrcri  obedire  debemus  Patri  cxlcfti,  & uul  Ii 
contra  eum  ideo  dicitur  Aiatth.iy  Patiem  noli- 
te vobis  Tocarc  fuper  rerram.  Vnuscft  enim  Pa- 
rer vcftcr , qui  m exiis  cft.  MMith.6.  Pater  nollcr 
quies  in  cxlis.Quod  vero  fiimmx  fiducix  fit  hoc 
nomen  ad  impetrandum  omne  quod  petimus, 
dicit  exprefie  Chryfoft.fupcr  Alatth.  in  OrigutAU. 
Vnde  fiwc.iy.Sucgam  & ibo  ad  patrem  meum,  & 
dicam  ei:Paccr,peccaui  in  cxUim  & coram  ce.  lam 
non  fum  dignus  vocari  filius  tuus  : facmeficuc 
vmiin  ex  mercenariis  ruis.  Et  Aatim  impetrauit 
fupraidquod  petiit.  lann.  11.  Cratias  ago  cibi 
Pacer, quia  exaudifii  me.  Ego  aiucm  feiebam  quia 
tu  femper  me  audis.  Hoc  enim  non  dl  tantum  de 
Filio  naturali  verum , fcd  etiam  de  filiis  adoptio- 
nis , quos  fimper  audit  Patet  : & ideo  fihi  eos  in 
aiernitatcconiungit  /aaw.ao.  dicttisidicftacri- 
•is  meis : Afeendo  ad  Patrem  meum,  & Patrem 
veilrum.  Sic  igitur  c(l  Pater,  mimc  •Hendens  ad 
nos  naturale  ius  Patris . & paternum  aficdluin.& 
fiduciam  ipfo  nomine  faciens  impetrandi  quic- 
qiud  pcc:ecimus:vnde  U*n.\6.  dicit : Amcnamcn 


dico  vobis.Quicquid  peiieciiis  Patrem  m nomi- 
ne meo  dabit  vobis. 

Sanclificctur  nomen  tuum. 

Hic  pofteaptationem  bcneuolcmix  cius  a quo 
petendum  ell  : pouit  omnium  qux  petersda  funt 
fiifficiemiam  in  quinque  pcciiiunibus  , omnia 
qux  huic  & futurx  vitx  ucccllaiia  funt  com- 
prehcDdens.Qaamm  tres  funt  de  adeptione  boni» 
& dux  de  amotione  mali.  Tres  aurem  qux  funt 
de  adeptione  boni  diuiduntur  fic : quod  dux  fuse 
de  adeptione  brmi  fpiiitualis,&  vru  de  adeptiooe 
boni  corporalis.  Intercas  autem  qux  mnt  de 
adeptione  boni  lpiritnalis,vna  cfide  adeptione 
boni  diuinj,quodmuocatumell  fuper  nos:&  alia 
e(l  dc  adeptione  boni  meritorifiquod  conducit  ad 
bonum  diuiimm.  Et  ex  hoc  patet  diuifio  petitio- 
num iHatum , & ordo ; quia  bonum  ell  amc  ma- 
lumtficiK  habitus  efi  ante  prioationem.  Et  inter 
bona  , fpitiruale  bonum  eft  ance  temporale , quia 
dignius  cH  illo.  Et  inter  fpiritualia  bona  , diui- 
num  bonum  cil  amc  meritorium  bonum  , quod 
conducit  ad  fpfum : licut  finis  cfi  ance  id  quod  ell 
id  finem. 

Prima  ergo  petitio  { qux  diutni  & nobilions 
boni  cll)cllquc^dicir[fandlificctur  nomen  niomj 
dicit  autem  triaipemioncm  fcilicct  fanclificario- 
nis:^ cuius ('Ctii  fanaificationnn,quia nominis; 

& cuius  nominis , quia  tui,  hoc  cfi,diuini  nomi- 
nis in  nobis.  Cum  aurcra  fanSificari  idem  fit 
quod  purificari, <5c  emundari, & confitmait : fan- 
Aificatur  nomen  diuinum  in  nobis  lex  modis. 
Emundatur  enim  per  immundantium  & inqui- 
nantium abie^iorieni : depuratur  autem  per  im- 
purorum feparationem  : & manifefiacur  perob* 
fcurantium  ipfuin  illuminarionem  : clarificator 
per  venuftantiumipfum  appofiiionemtconfirma' 
lur  autem  per  iuferiptionem  ,&  fortiQimam  cor- 
dis impreffionem.  Et  fic  oramus[iandlificctur  no- 
men tuumj 

De  emundatione  nominis  diuini  dicitur 

Sandtficaho  nomen  ineum  magnum,  quud 
pollutum  ell  inter  Gentes  Sanctificat  autem  Deus 
Pater  nomen  fuum  in  nobis , quando  immundas 
cogitationes  & fermones  & aCVns  abllcrgit  a no- 
bis  per  gratiam&  pccritemiaimvc  nihil  in  nobis 
appareat  niti  id  quod  nominamoia  tanto  Patre. 
Amet  r.  Filius  & pater  iuctimt  ad  puellam  : vc 
violarcornornen  fanClum  meum.  Immunditiis 
enim  ftupri  ti.  alioniro  c.amalium  peccatorum, 
fandius  liue  munditia  Patris  Oei  innobistnge- 
nita  polluitur  & vioiatur.Et  ireriun  (andificatur: 
quando  nomen  Patris  (andi  innobisemundatur, 
&: mundum  cuflodicut.  E'^ch.  44.  Non  polluent 
vitra  domus  Ifracl  nomen  lahdum  meum  > ipfi  dc 
reges  eorum  in  fornicationibus  fuis.  Ideo  enim 
dicit  Ltwt.  I ^.Sandi  cfloce:qnoniam  ego  (aodus 
fum.V^r  fanditas  Patris  innata  nobis  cntlodiarur: 
&:  fi  polluta  etl , iterum  emundetur  ad  normam 
mundfti.r  diuinx.  Ideo  etiam  impro^^cr-tt  Domi- 
nus quibufilam  I[a.  fi.  lugtcer  tota  die  nomen 
meum  bl.ifphcmatur  inter  Gentes.  Nomen  enim 
mundi  Sc  fandi  Patris  blafpKcmaie  facit  immun- 
dus filius, (^ueuscarnis  immunditias  : ficut  fircit 
filius  prodigus  , qui  omnem  fuhilantiam  fuam 
coiifiimpfit,vKiendo  luxuriose  cum  mcrettictbus. 
Talia  euim  peccata  immunditiarum  , carnalium 
prxeipue. 


I 


Digilized  by  (''.)Ogle 


' in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X I.  51 


pr«cipuc,corUTAru  fiint  fan^ificationi  & mandi  , 
tizi  qux  innata cft  nobis  <1  Pacte, cuius  fan^tace  ; 
fan£ki  elle  debem  i$.qut  cam  mundus  eil,vtdici(uc  1 
Sdpitnt.j.  quoJ  propter  fuam  mundiciam  nihil  | 
inquinatum  iiKiurit  m illutx.  \ Hzced  , 

enim  voUmcas  Dei  r«n£lilicacio  velira  : vcabdi- 
peacis  vos  ab  omni  fornicatione : vc  fciat  vnuf- 
qutfquc  podidere  fuum  vas  in  fan^ihcaiione  & 
honore , non  in  pafTione  defiderij.  Sicut  enim  dc 
ex  pacte  carnali  innafcitur  Blio  id  quod  naturale 
e(l  patri  carnali  in  corpore : ita  ex  Patre  rpirituali 
innafei  deber  nobis  mundicia  iiiie  fandiicas  Patris 
rpiritualis:vt  non  tantum  przfcramus  imaginem 
ipfius,  fed  etiam  preferamus  munditiam  fuxfan* 
&6cacionis,&denominenuc  ab  ipfa.  Eph.  • .Ele- 
git nos  ante  mundi  condicucionem  , vt  edemus 
fandh  $c  immaculati  inconipcAnetus. 

Nomen  etiam  diuinumufaii^lum  ede  debeat 
& fanAiiicaci, purificandum  ed  ab  his  queiibi  ad 
impuritatem  pcrmircentur.  Sic  enim  fan^him  di- 
citur agios.quod  cfl  Hne  certa.  Terrenorum  enim 
'admidio  8c  concupifccncia  fplendorcm  offufeat 
nominisdiuini  in  nobis:&  hoced  in  confcientix 
depueatione  it  terrenorum  appetitu.  Ideo  dicitur 
l.Rtg.6.  quod  Salomon  operuit  & vediuit  ora- 
culum ex  auro  purilSmo.  Et  (imilitec  Moyfes 
rexit  arcam  auro  puriQimo  Ex^d.xS.  Sicucau- 
lum  autem  puridimum  ab  omni  dece  terrena 
purgatum  ed:ita  confeientia  nihil  in  le  tenenum 
nabcn$,pura  ed : & diuinum  nomen  quod  ex  Pa- 
tre exiedi  ed  > in  ipfa  puriBcatum  dicitur.  Ideo 
.9ji^ir>fr.).dicitur,quod  San^os  probat  Dominus. 
Dicitur  enim  Hc  : Tanquam  aurum  in  fornace 
probauic  illos : vr  ad  purum  decoquantur. Purum 
enim  ed  in  qualibet  narura , quod  alienae  nacucx 
noned  admiduro.  Ita  femen  diuinum  quod  ex 
Patre  exledi  in  nobis  ed  , putum  ed  quando  ni- 
hil habet  admidum  alienum.  Ideo  i.P^ralip.^. 
dicitur : omnia  quz  ad  ritum  templi  fa£^a  (unt, 
omnia  ex  auro  purillimo&mundidimo  fune  fa- 
^:quia  in  his  qux  ad  Deum  pertinent  nihil 
debet  ede  nifi  pure  dtuinum.Ec  tunc  ed  agiosihoc' 
ed.fandhficatumvcl  depuratum.  Pfalm.tj,  Se- 
cundum puritatem  manuum  mearum  retribuet 
miBuIn  quibus  nihil  debet  eile  nifi  purus  diuinus 
dos  virtutis  , nobis  ex  Oeo  innatus.  Pr9turb.\. 
Primi  &purifllmi  fm^s  eius.  Quia  primum, 
ideo  nihil  ante  ipfum , & quia  purimmum , ideo 
nihil  h:d>et  admidum.  Sic  igitur  fan^Bcacut  no- 
men pec  aiienx  natarz  deputationem.  £c  ideo 
dicitur  Ofet  i.  Afcendent  de  terra  , quia  magnus 
dica  lexrahel.  /Lfcendic  enim  dc  terra  , qui  fe  cle- 
aat  de  tcrrenitace  : Sc  tunc  ed  magnus  dies 
lezrahei,  qtrod  femen  Dei  intcrpreratui:qiiia  tunc 
nihil  in  nobisapparetnifi  femen  diuinum. 

SanAiBcatur  etiam  pec  obfcurancium  ipfum 
in  nobis  manifcdaciunem.Szpe  enim  nomen  Dei 
imrouiKlU  a(dibus  non  cd  inquinatum,nec  pulue- 
ri  terrenorum  admidum : (cd  tamen  adeo  ed  obf- 
curumquod  non  bene  ed  roantfedum , nec  bene 
agnofeitur  in  nobis  cuius  (imus  nominis.  Opot- 
cet  ergo  in  hoc  nomen  Dei  fandliticari,  quod  ma> 
nifcdctur  cuius  fimus  nominis.  Hoc  autem  co- 
gnofciiur  pet  diuinoium  manifedarionem  Sicut 
& in  naturis  pec  naturam  Si  caufam  propriam 
rei  formalem  cognofeirur  nomen  itiius  nacurx: 
(icut  nomen  hominis,  Sc  nomen  equi , & nomen 
a(tni,&:huiurmodi.Itacriam  indiuinis  cognofei- 
V-Alherti  Mtfnijn  Etuutg.D  Lut, 


tiir  & mtnifedamc  nomen  Patris  diuini : vbi  fi- 
gura & proprietas  eius  in  nato  miniledatuc.  Sic 
enim  dicit  in  Pfthn.S : . Ego  dixi  di)  edis : & fili) 
exceifi  omnes.  Generatio  enim  Dei  in  nobis  ma- 
nifedatuf(qua  dij  dicimur)fi  nihil  in  nobis  appa- 
taat  nifi  diuinum  , Sc  nobis  i Pacte  cxlcdi  inge- 
, nicum.  Et  hoc  omnibus  pec  exemplum  exterius 
fic  manifcd  im.  /aM.io.  Illos  dixit  Deos  ad  quos 
fermo  Dei  fadused , hoc  ed.  qui  formonem  Dei 
(quied  verbum  Sc  imago  Dei)  in  opere  comple- 
uecunc : quia  in  illorum  vultu  apparet,  quod  no- 
men Dei  in  eis  (an^ificaium  cd.  Vnde  Sc  ludxos 
Dominus  conuirKCns  /van.io.  dixit  :Quem  Pater 
fan&ificauit , hoc  ed  fandum  mundo  przmon- 
drauic , & fic  in  mundum  mifit : vos  dicitis  quia 
blafphemas , quia  dixi : Filius  Dei  fum.  Nomen 
idud  multi  obnubilant  adeo, quod  nefeitur  vtrum 
ex  Deo  vel  ex  mundo  finr.  Vnde  i./oj/i.f.  Omnis 
qui  habet  hanc  fpem  , fcilicet  quod  fic  filius  Dei, 
lan^ificat  fe.ficut  & ille  fan<dus  cd.  Talis  autem 
ed  qui  omnia  a fe  abiicit  opera  tenebrarum  Sc 
dubietatis:  vt  in  luce  diei  pofiicmanifedari.  Sic 
enim  dicitur  Udn.tj.  Manifedaui  nomen  tuum 
hominibus , quos  dedidi  mihi , hoced,  nomen 
tuum  cordibus  eorum  imptelTum  ad  manifedam 
eduxi : vc  omnes  dar^  videant  quia  fune  fili)  Dei. 
Sicut  dicitur  Rem.  1 ).  Abiiciamus  opera  tenebra- 
rum ,6c  induamur  anna  lucis.  Sicut  in  die.honcd^ 
ambulemus, hoc  ed,in  lumine  diiiino.£^l;f/.t . Vc 
fili)  lucis  ambulate.  Qui  enim  non  in  manifedo, 
fed  in  latebris  ambulantmon  ambulant  in  vetira- 
te.  Et  ideo  diuinum  nomen  in  eis  occulcatur , Sc 
non  fandificauir,!^  obtenebratur.  Sic  fan£lifica- 
tur  nomen, quando  celebre  & grande  efiteicur  pec 
eiufdem  nominis  in  diuinisaidibus  publicam  ma- 
nifcdacionem.  i.^r^.7.  Feci  tibi  nomen  grande 
iuxta  nomen  magnorum  qui  funt  in  terra.Xiir/j  4. 
Habeat  celebre  nomen  in  Ephraca , hoc  ed,  inter 
eos  qui  Oeo  fhi£hficanr.  Hoc  enim  modo  id 
quod  fanAificarur , celebratur.  Quia , ficut  dicit 
Philefephm , Sancitas  ed  virtus  qux  fcire  facit 
quz  adDeuna  itidafunr.  Et  ideo  quando  aliquis 
Ic  illa  fcire  per  ededum  odcndic » tunc  nomen 
Dei,  quod  fuper  eum  inueeatumed,  fimdlificar. 
/er^n.14.  Nomen  tuum  inuocatumedfuperme 
Domine  Deus  exercimum.Vbicimque  enim  diui- 
num nomen  manifedum  ed  in  a£hbus,ibi  ab  om- 
nibus inuocatur.  Sic  ergo  fandificatuc  ad  cele^ 
beandum,  quando  manircilatur. 

San^ficatur  etiam , quando  clarificatur  vc  ef- 
fiilgeat  Sc  fplendeac  in  gloiia , quod  later  in  hu- 
militate. £c  fic  (andlificatur  tn  Sandlis  , quando 
mitificatur : quando  fcilicet  mirabilis  Deus  in 
SanAisfuis&  viderur,  & przdicacur.  PfMm.^. 
Scitote  quoniam  mirificauit  Dominus  San£hiro 
fuum.  /049.17.  P^tet  clacifica  nomen  tuum  ho- 
minibus, hoced,clatum  inglotia  nominis  fplen- 
derc  facito.  Gettf. ) a . Cur  quxris  nomen  meum 
quod  ed  mirabile  2 Sic  enim  mitiibilis  ed  Deus  in 
Santdis  fuis ; Sc  in  fan^itate  fua  SatiAos.qui  no- 
men imiocam,  facit  fan^ificatos : & pet  (andlica- 
cem  talem  nominis,  eciam  quidam  eorum  catalo- 
go Sanidotum  adferibuntur.  Pfalm.64  Sancum 
ed  templum  runm, mirabile  in  zquiiate.Quamuis 
aurem  non  omnes  San^i  faciant  ea  quz  vocamus 
miraail.1 : tamen  hoc  miraculum  fit  rn  omnibus, 
quod  pufiili  & pauperes  Diabolum  vincunt,prx- 
fcncibusnon  ac:endcnces  ad  ztema  rufpiranc , ia 
E a camis 


IfMk. 


D.  Alberti  Magni,  Ord.  Pra^d. 


ctmis  incendiis  exiftentesccUbetnvictna  ducam. 
Et  quod  omnibus  e{l  mitabilius»  fimpUces  Sc  illi- 
lerati  fecieca  notum  diuinocum  conliliorum : & 
hoc  eft  quod  petit  ?/4/m.8f.  Facmecum  fignum 
in  bonum  : vt  videant  qui  me  oderunt , & con* 
fundantur:  quoniam  tu  Domine  adiuuifti  me>& 
conColaniscs  me.  Sic  ergo  fandlificaiur  nomen, 
quando  clarificatur  in  mirabilibus  gloriolis. 

Eft  autem  fandiificatioidera  quod  confirma- 
tio. Et  hoc  fit  dupliciter  ficut  diximus  ;per  inferi- 
piioncm,nedclcatur:&  per  imptcffioneminmcn- 
cis  memoriam,ne  aliqua  obliuione  recedar  <i  cor- 
de. Fii  autem  infetiptio  per  litcram , Sc  elementa 
quedam,  & ligna  rpiritualia : quibus  legitur  & in 
^onte>&  in  fctnofC,&  in  veftimcmo.  Nomen  fan- 
^ificatur  in  fronte  per  publicam  operis  confef- 
fionem  : in  femore  per  finectam  in  nomine  Do- 
mini deledkationem : in  vcftc  per  honcftz  con- 
uerfacionis  virtutem.  Vnde  /^^*c.3.Scribam  fuper 
eum  nomen  Dei  mei,  Sc  nomen  ciuicaiis  Dei  mei 
noux  lerufalem  , qux  defeendit  de  exio  k Deo 
raeo,fic  nomen  meum  nouum.  Nomen  enim  Dei 
in  nobis  deferibitur . quando  fpirltu  Dei  in  nobis 
fimilicudo  Dei  publice  confitetur.  Nomen  aurem 
cxlellis  ciuitatis  in  nobis  fctibirur, quando  omnia 
nofira  ad  exemplum  Sandtorura  Angelorum  per- 
ficiuntur : ita  quod  in  nobis  legi  potefi  omnium 
fimilicudo  cxlefiium.  Nomen  autem  filij  nouum 
nobis  infetibicur,  quando  nouaopera  priuilegiata 
filij  in  meritis  nolhis  figurantur : ficuc  exiibatus 
in  corpore, do£hina  verbi  in  offici)  pcrfe£iione,& 
marrycij  ccmfianiia  in  peciculorura  mortis  per- 
peflione:&  quia  Icriprura  hxcinddebilis  efi : ideo 
nomen  fic  infcriprum,ell  fandificatum.Hzcemm 
faiptura  fandU  efi  Spiritu  fandlo  exarata.  £axr.5». 
Signa  ihau  fupet  frontes  vitorum  gementium  & 
ddencium.  x.  Scribe  vifum,&  exara  fupet 
tabulas  , vc  percurrat  qui  legerit.  Sic  ergo  inferi- 
pturo  nomen , e(l  far^ificatum : & fic  a Chrillo 
Icripci  & lignati  fumus,  & fandbficati. 

Sandiificatut  etil  & confirmatur  per  raemorix 
imprellionem : vt  nulla  obliuione  b<x  nomen  vn- 
qu2  deleafiir.  Pf.  t jd.Adhxreat  lingua  mea  fauci- 
bus meis, fi  non  meminero  coi.  Sicut  dicit  Ifm.  i6. 
Nomen  cnu  & memoriale  cuuin  defiderio  animx, 
non  enim  cflec  in  defiderio  animae,  nifi  femper  in 
memoria  ell«  dulce.  Vnde  legitur  de  Cypriano 
martyre,  quod  nome  Domini  aureis  liceris  fcripiu 
habuit  incorde.Quia  fandHficacu.hoc  efi,perme- 
morix  impteflionem  fic  fuit  confirmatum  , quod  ^ 
feipfum  in  corde  etiam  corporaliter  figillauit.  Et  I 
hoc efiquod clamas defiderat  Dominus inC«ve.7.  | 
Pone  me  ficur  fignaculum  fuper  cor  tuum , hoc 
eft/tcut  figillum  in  profundum  pertingens, in  quo 
imago  mea  in  te  (mpet  rcfulter.  Sic  fandlifica- 
tum  fumitur  Ecch.x^.  Vbi  dicit fapientia.ln  pIC' 
nitudine  Sandiorum  detentio  mea,  hocefi , vbi 
plena  efi  confirmatio  per  imprdlionem. 

Primam  harum  fandlificationu  operatur  mun- 
dicia cordis  fiMnlmx.  i .Cenftrib.?. Mulier  innupta 
& virgo  cogitat  qux  Domini  funt : vcfirfandla 
corpore  & anima.  Secundam  fandiitatem  opera- 
tur fpiticualiras,  fegregans cor ^ terrenorum  piil- 
uere  interius  foedante.  //4.^1.  Exite,  exire,  pollu- 
tum nolite  tangere  : mundamini  qui  fertis  vafa 
Demini.  Tertiam  fandlificarionem  illuminatio 
facit  fpiricualts:vt  diuint  nominis  decor  appareat: 
^jcut  didtor.  i .Orinth.j.  Templum  Domini  fiin- 


cfi,quod  eftis  vos.  Et  hoc  fit  per  elongan- 
dam oblcurantium  fpiiitiialium  peccatorum: 
ficuc cilfupcibia,  & ira,&  inuidia,&  acedia.  Hxc 
cnira  oblcurant  fanciii.atcm  Dei.  Auc.  1 .In  fandU- 
cate  iufiitia  curam  tpfo  omnibus  diebus  no- 
firis.  Quartam  fandiitatein  (qux  fit  pet  clarifica- 
cionen^)  operamc  in  nobis  diuinus  fplendor  incus 
ingrediens  , & extra  in  oneribus  fplendens. 
PjdlmAO^.  In  fplcndoribus  fandarum  ex  vtero 
ante  luciferum  genui  te.  Prirax  tres  fanddraie* 
fignificaniut  in  Sandds:  & quarta  fignific.atur  per 
fandla  fandiorum  Exod.ij.  Qiiinta fandiitas  efl 
conHrmacionisfandlitas,quxfi(  feripeura  authers- 
lica  : licur  leges  & iura  fanciuncur.  Et  hoc  fic. 
quando  leges  diuinx  inpobis  per  dodrinam  /pi- 
ritus  intus  feribuntur  in  corde.  fer.^x.Sc  Hthr.j, 
Dabo  leges  meas  in  cordibus  eonun : & in  vilce- 
tibus  cotum  fuperfCTibam  eas. Sic  dicitur  fandhim 
Pom.j.  Lex  quidem  fandla  , 5c  mandaturo  fan- 
dhim,  & iufium,5c  bonum.  Sexta  fandlitas((]ux 
eft  confirmatio  rocmorix)fic  per  dilcdlionem:quii 
illa  f4cit  nomen  Dei  profundari  in  memoria 
/«r-cm.ji.  Recordamini  procul  Domini;&  Icfola- 
lem  afeendae  fuper  cor  vefttum.  Sic  ergo  dicimut, 
fandlificetur 

Nomen jquod  ii  notaminc  dicitur : quia  notam . 
fui  heit  inanimam,  ficutcharadlcrquiilanicon- 
figiians  hominem  Deo.  Sicut  enim  parris  carnalis 
vitrus  notam  facit  in  nato , per  quam  fjc/rcha- 
radlcicm  parris : & ideo  iinpriroir  ei  nomen  na- 
rurx  patris,  vt  dicatur  & fit  homo  : ita  natiuttai 
diuina  charadlcrcm  facit  vitrutis  dtuihx  , pet 
quam  natus  dicitur  filius  Dei , Sc  participatio^ 
dicitur  Deus.  Exoi.j.  Conftitui  re  Deum  Phi- 
raoiiis.  i.Ceriff/6  8.  Sunt  d>|  multi  & Domini 
mulli, fiue  in  cxlo,fiue  in  terra.  Hoc  enim  nomen 
vetiffimum  eft  , quod  petimus  fandlificari.  Hoc 
enim  eft  quod  dicit  Jan.  x.Ono».;.  Nunc  filij 
Dei  fumus  , fupple , participando  diuiniratero. 
Nondum  apparuit  quid  erimus : quia  nondum 
nomen  eft  undlificatum  per  depurationem  ic 
'confirmationem.  Scimus  aurem  quoniam  cum 
fandlificationc  perfedla  apparuerit  numen  illud 
cum  re  nominis : fimiles  ei  erimus  participatione 
dcitatis,&non  xqualitate:  &tunc  in  nobis  vide- 
bimus cum  ficuri  eft  in  fuse  petfedlione  partici- 
pacx  deitatis.  Huc  eft  igitur  nomen  quod  eft  fa- 
per  omne  nomen  , quod  perimus  fandlificari; 
quod  fandlificationc  fua  pcifedla  nos  peifcdlt 
fiimus>hic  fecundum  gratiam, & in  futuro  (kan- 
dum  gloriam. 

Hoc  autem  nomen  quamuis  fit  mulciplex;ca- 
men  quintuplex  eft  Imindum  relationem  fux  dei- 
tatis ad  nos,  fecundum  quam  nos  deificar.  Vnura 
I autem  eft  Deus  , quod  ^ nomen  nacurx  diuinx. 
Alterum  autem  eft, Qui  eft, quod  eft  nomen  xter- 
nitatis  diuinx. Tertium  autem  eft,Dominus,quod 
eft  nomen  diuinx  poteftaiis.  Quartum  autem, 

I ES  V s , quod  dicic  Deum  humanatum.  Quin- 
tum , Chriftus,  quod  dicit  hominem  deificatum: 
ficut  dicit  Darn4ft(».  Pnmum  quatuor  operatur 
in  nobis : naturx  (cilicet  diuinx  (imiliiudinem  pec 
adoptionem  , intelledlus  illuminationem  per  di- 
uinam  limpidam  vifionem  , interiorem  6c  exte- 
tiorem  circuitionem  *per  prouifiuam  eius  viitu- 
cem , & noftti  airam  per  fuam  perfirdlain  proui- 
dentiaro.Et  per  primum  vocatur  Pater, per  lecun- 
dum  autem  illumioaror , pet  tertium  vocaturcu- 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X I.  52 


ftos,p€r quartum  autem  gubernator.  Per  primum 
format  > per  fccuiKlum  autem  oculos  illiiminar, 
per  tertium  impedimenta  rcmoiiccj  per  quartum 
autem  dirigit  in  dubiis.  £>e  primo  dicitur  Ifd.6\. 
Pater  noilcres  ui.  nos  vero  lucum  : & fi<5lor  no- 
Aer  tu  . & opera  manuum  tuarum  omnes  nos. 
£cch.  1 7.  Ad  imaginem  Tuam  fecit  hominem , & 
lendum  fc  veAtuit  illum  virtute.  £c  (ic  dicitur 
Jertm.  \ 4. Nomen  tuum  inuocatum  e A fuper  nos. 
De  fecundo  dicit /y4/w.i7.  Tues  qui  illuminas 
lucernam  meam  Domine  : Deus  meus  illumina 
tenebras  meas.  Vptlm.^  6.  In  via  hac  qua  gradie* 
ris  firmabo  fuper  ic  oculos  meos.  Io*»,  i . Illumi- 
nat omnem  hominem  venientem  in  hunc  mun- 
dum. Sic  etiam  czeutiens  Simeon  illuminatus 
clainauic  f.wr.i. Lumen  ad  ceuelacionera  gentium: 
& glociam  plebis  tux  Ifrach  De  tertio  dicitur  in 
• Eccenon  dormitabit  neque  dormiet, 

qui  cuAodic  Ifrach  SempcrenimcaAranoAra  Cir- 
cuit. Dfuier.x^.  Dominus  Deus  tutis  ambulat  in 
medio  caArorum,Tt  eruat  re,  & tradat  tibi  inimi- 
cos tuos : vc  Hnc  caAra  tua  fan^a , dc  nihil  in  eis 
dppareac  fceditatis,  ne  derelinquat  te.  De  quarto 
dicitur  Prouerk.  1 1 . Vbi  non  cA  gubernator,  po- 
pulus corruet.  //4.4$.  Ego  Dominus  docens  ce 
vriKa : & gubernans  in  via  qua  ambulas.  Hxc 
enim  qcucuor  font  in  hoc  nomine , Deus.  Impo- 
nitor enim  ho«  nomen  nacurz  diuinxqux  fer- 
cunda  eA  : 6c  ideo  vtetusquidem  femper  gignens 
dicitur  in  Pfdlm.io^.  £x  vrero  ante  lucirntum 
genui  te.Ioh  j8.De cuius  vtero  cgreHa  eA  glacies? 
& Ajllas  roris  quis  genuit  1 Pacer  autem  cA  iAius 
creati , quod  ad  fnam  producit  fimilirudinemvt 
dicit  Augufi.  D*m*fc.  autem  dicit , quod  theos 
Grzce  fonatviAonem,quiathcoro,ras,cA  videre. 
Er  fonat  circuitionem , quia  theaAe  , circumire; 
quia  Circuit  ottmia  qux  fiu  frmmuir  prout- 
dentia.  Ec  thetyn  fonai  ardere , propter  curam 
quam  habet  fuomm  : ficur  etiam  in  ancchabiris 
didIumcA.  Deuter.^.  Deus  noAec  ignis  confu- 
mens  cA. 

Hoc  autem  nomen.  Dominus , nomeneA  po 
teAacis,  vt  dicit  ^tnbrof.  PoieAatis  aurem  perfe- 
dlio  in  tribus  conAAic : in  gradus  fuperpoAtio- 
ne,  in  jnArumentaliter  obicquentis  ad  poieAa- 
tem  perfedia  pofTcAione,  in  continendi  poteAa- 
tem  fortitudine.  Oportet  enim  eum,  qui  partici- 
pat poteAacem  diuinatp,poni  in  alto  lupcr  alios: 
TC  ali)  non  finr  ciurdem  poccAatis.Et  Ac  Exod.j. 
Kloyfes  dicitur  DeusPharaonistquantum  ad  alti- 
tudinem poteAatis  Hitiinx.  Oportet  vt  abundan- 
ter habeat  ea , qux  huic  poteAati  deferuiunt  can- 
qtiam  inAtumenta  ipAus,  & Ane  quibus  non  per- 
ficitur in  adlu : Acut  fum  amici  & amicorum  co- 
pia,& diuicix,  & apparatus  qui  pertinet  ad  pote- 
Aatem.  Oportet  etiam  quod  in  ipA)  , qui  vritur 
poreAace,At  vinus  continendi  eos,rnpcr  quos  ac- 
cipit poreAarem  contra  inimicas  fortitudines: 
quia  aliter  excutietur  potcAas  eius. 

Ec  fecundum  lixc  tria  nomen  Parris  Domini 
fandUAcatur  in  nobis  : quando  iAa  in  nobis  de- 
purantur, & clariAcantut,  ^defetibumurin  no- 
bis conhtmata.  Et  tunc  fumus  fili)  Domini ; Acuc 
fuimus  di)  ex  DeoPacrc.Sicut  enim  Deus  Deum 
gC(ietat : fic  etiam  Dominus  generat  Dominum. 
Omnibus  autem  fu|x:rponimur  per  gloriam  & 
honorem.  In  nullo  deficimus  in  inArumentalitcr 
operanribus  per  gratias  & viriiites  ^ illarum 

D-  jilbtrti  i»  Em»^  D.  Lue. 


copiam  & (cientiarum.  Continendi  autem  omnia 
noAra  virtutem  accipimus  per  prxAdia  fuAia- 
gioturadiulnorum , Angeloium  ,&  Sandiorum. 
Dc  primo  dicitur  de  Domino  homine  iu  PJ*lm.S. 
Gloria  & honore  corotuAi  cum  : Sc  conAituiAi 
eum  fuper  opera  manuum  tuarum.  Sic  Cenef.iy. 
dicitur : Tacob  eAoDcminus fractum  tuorum : & 
incurueniur  ante  ce  fili)  macris  tux,AiIicec , Ec- 
cIcAx.  Eitbidet».  Dominum  tuum  ilUimconAi- 
tui : & omnes  fratres  ruos  feruicaii  illius  fubiu- 
gaui.  Hoc  autem  fic  per  a^us  dominaJes  & vir- 
tutes,qui  in  fupremo  conAituunt.  Ab 

humero  & furluro  eminebat  Aipet  omnem  po- 
pulum. Ab  humero  eminet,  qui  forciiudineope- 
racionis  & fu  Ainentix  paAionum  Dei,  fuper  alios 
omnes  diuina  operatur  & patitur.  Et  ille  in  alto 
coram  Deo  iam  eA  conAinmis : Acuc  dicitur  in 
Pfdm.xix.  Quis  Actit  Domimis  Deus  noAcr 
qui  in  altis  habitat , & humilia  rcfpidt  incxlo 
& in  rerra  t Habitat  enim  Dominus  honoris  Ac 
in  alcis ; qui  tamen  in  oculis  fuis  humiles  Cunr. 
lAi  fune  in  quorum  periona  dicit  jipoftel$a 
Philip.^.  NoAra  conuerfatio  incxltscA.  Nun- 
quam ergo  ad  pedeAtia  calcanda  & fcabellaria 
inclinari  funr.  Sed  tota  voluntate  in  altiAlmis 
cadeAium  perfeflionibus  conuerfarfonts  ducere 
vitaro : hoc  Dominum  ie  e Ae  probat  quantum  ad 
primam  partem  dominationis. 

InArumentalitcr  autem  ad  hxc  iuuantia  fune 
virtutes, & fcienn'x,&  aliacoopcrami3.Non  enim 
ad  gloriam  altitudinis  IAius  fe  erigere  poterir,qui 
in  aliqua  virtute  deficit.  Vnde  Dominus  /oh  ii. 
dicit:EAo  gloriofus,  Sc  fpecioAs  induere  vcAibus. 
Et  prxmimiCircunda  tik  dccorem.&:  in  fublime 
c^cre.  Decore  enim  virtutum  omnium  oportet 
cAc  renitcnrero , & fpcciofis  operibus  indutum, 
qui  gloriofus  in  fubitraibiis  dcMt  cAe  ere£lus. 
£»/r.54.Dominanres  in  poteAatibus  fuis,  homi- 
nes magni  virtute,  & prudentia  fua  prxditi,nun- 
tiances  in  Prophetis  dignitatem  Prophetarum,  & 
imperantes  in  prxAnti  populo.  Omnia  enim  ta- 
lia , Acuc  inArumenta  quxdam  , fubleuant  homi- 
nem in  Aiblime  poccAacis  diuinx,in  qua  nihil  eA 
impotentix.  Bteuiter  ergo  concIudendoiQuicun- 
que  omnia  inAnimenta  virtutum  & fpiritualium 
habet  adminiculorum,  quibus  omnia  Aia  in  pote- 
Aatis pecfe£lione  fiant , & nunquam  declinet  ad 
infirmitatis  oAenAonem ; hic  pro  certo  fecundam 
partem  huius  nominis  in  fefandlificauitdcpuran- 
do  & confirmando.  Dico  autem  infirmitatem  vo- 
luntatis,non  corporis.  Infirmitas  cnira  volunta- 
tis in  peccatis  eA  & vicii$:&  hxc  infirmiras  con- 
traria eA  poteAati  diuinx- 

Siccciam  oporretvt  in  tertia  parte  continendi 
habeat  fortitudinemiquia  aliter  diflipatut  rocuni;. 
quia  alircr  ea  qux  fibi  fubiciAa  fune , ad  pacem 
reducere  non  poAcr.  Vnde  lob  fo.  dicitur  ei  qui 
Ac  in  fublime  cA  ereilus : Difpercc  fupeibos  , & 
omnem  arrogantem  humilia.  Ec  hoc  quidem  fa- 
cit homo  Dominos  in  proprio  corde , paterfa- 
milias  in  propria  domo,  A:  dominatus  tenentes  in 
commiflts : vel  oportet  difpcndium  pati  in  domi- 
natione. Hxc  tria  Ainul  tanguntur  £y?feeri}. Do- 
mine rtx  omnipotens,  in  ditione  rua  cuniAa  fune 
poAta:  & non  cA  qui  poffit  rcfiAerc  tux  volun- 
tati. In  hoc  enim  quod  didtomnipotentem.  Re- 
gem in  loco  honoris  dicit  effe  poAtum.  In  hoc 
autem  quod  dicit,  omnia  in  dicione  fua  cAe  po- 
E 5 fijilj 


54  Aiberti  Magni,  Ord.Prsd. 


/ica»  notat  quod  omnia  rubfcruicntia  potcftati  \ 
habet  in  pollcllionc  pcrfcfta.  In  hoc  amem  quod 
dicu,  quod  non  cit  qm  poffit  teiiitcre  foa*  volun- 
tati , notat  quod  habet  viitutcm  &:  fortitudinem 
omnia  cominendi  fottitudine  inuincibili.  Et  hoc 
dorrtinium  participat  homo  pro  modulo  fuo, 
quando  fe  in  alto  ponit , &i  fubfetuicntcs  ad  hoc 
virtutes  polTidct,&:ic  fic  continendi  contra  tcnca- 
tiones  inimici  habet  perferam  facultatem.  HiC 
etiam  tcianotaiuut  Hccli.^4.  Homines  diuites  in 
vitcurC)  pulchritudinis  ftudium  habentes  , paciB- 
cantes  in  domibus  fiiis.  In  hoc  enim  quod  dicit» 
virtutibus  diuites»  (iuniBcat  omnium  ad  potcfta- 
temoperantiom  pctfcdam  polTcirioncm.  In  hoc 
autem  quod  dicit,  pulchritudinis  ftudium  haben- 
tes, ftgmBcac  ea  qux  faciunt  ad  dignitatis  exalta- 
tionem. Et  cum  fubiungit,  pacificantes  in  domi- 
bus fuis , innuit  ea  qu*  faciunt  cominendi  forti- 
tudinem. Sic  ergo  unftincaiuc  6c  confirmatur  in 
nobis  participatio  huius  nominis  Adunai  liue 
Dominus.  Et  Ite  di|  & domini  gciivtantur  a Patre 
exiefii  Deo  5c  Domino. 

Efi  autem  proptittm  nomen  Tubdancix  diuinx. 
Qui  efi,  q ioda  ciibus  pcificitur:  veritate  fcilicec 
cntitatis.identirare,  llabiticaie.  Veiiuie  fciiicet: 
quia  vere  efi  i in  comparatione  cuius  ea  qux  ab 
alio  vel  per  aliud  funr,  non  funt : llcucdicit 
Identitare:  quia  vnum&  idem  efiquod  fimplex 
cfi:incompatacione  cuius  non  funt  quxcx  diuer- 
/!$&  diuerfa  fune.  Stabilitate : quia  in  fe  (labile, 
nihil  expedans  in  futurum  » Se  nihil  abiidens  in 
prztciitum  : in  oimparaiione  cuius  non  funt 
qux  nunquam  in  eodem  llat»pcrmancnt.Dcpri- 
roo  dicicur  Deui. ) 1.  Fidelis  Deus , & abfque  vlla 
iniquitate,  iufius » Se  te^us.  CSdj(r>l^‘dc{i$:hoc  efi» 
vetus  abfquc  defcdlu  » iufiam  Se  redlam  habens 
cnmatem  Se  rub[la:uiaiD,nondefiexam  adpiiua- 
fionem  vel  ad  non  ens.  De  fimplicitace  fitieiden- 
titate dicitur  in  Pfalm.  101.&  Htkr.  i.Tuautcm 
idem  ipfecs  : Se  anni  tui  non  dcficicnt.Hic  enim, 
vt  dicit  Bottim,  idem  vere  & fimplex  e(l » in  quo 
nullus  numerus,  quod  nulli  nititur.  Quod  autem 
quibjfdam  vei  cuidam  nittturvt  fir»non  vere  lim- 
p>lex  ell.  De  immutabilitate  dicitur.  1.  Tmoth. 
7/litm.  Qii  folus  habet  immorcaIitatcm,&  lucem 
habitae  tuaccenibilem,  EiinG'«j^  /hsdem  dicit . 
^trg.  quod  vera  immortalitas  vera  cft  iminurabi-  | 
litas:  quoniam  in  his  qux  mutantur » ipfa  (ua  j 
mutatio  nonnulla  mors  ij.  Non  cft 

Dcusqiiafi  homo  vt  mentiatur  » neque  ve  filius 
hominis  vt  mutetur. 

Hoc  nomen  etiam  in  nobis  fan£Uf]catur,quan- 
do  vcrir.ucm  ipfius  participamusper  veritatis  per- 
ceptionem Se  falficatis  & vanitatis  abiciflioncm 
^putamus:  fimplicitatem autem  Det  per  inten- 
lionis  nofifx  fimplicitatem  » vt  in  fimplici  inten 
tionc  non  .id  aliud , fcd  ad  ipfum  teudamus : Se  - 
immutabilitatem  ipfius  per  conflamiam  noftri 
propoltci  percipiamus.  De  primo  horum  dicitur 
/o.t».  8.  Si  vos  manferitis  in  fermone  meo  , vere 
difeipuU  mei  critis:S<  cognofcctis  vctit.nccni,& 
veritas  liberabic  vos.  Vani  autem  non  fiint  in 
veritate  : quia  vanum  cfi,  quod  finem  ad  quem 
diligere  videtur  non  includit.  5a/>.  1 j.  Vani  fune 
omnes  homines  • in  quibus  nou  fubefl  feientia 
Dei.  Quia  ad  veiam  eiuitatein  non  pcrueniunt. 

Vt  quid  diligitis  vanitatem,  & qnxritis 
(ncndacium : Falfi amem  funt,  qui  cum  aliquid  I 


prxrcp.darit , aliud  interius  habent.  Mtiith.  7.At- 
a-nditcaKiIfis  Prophetis  » qui  veniunt  ad  vos  in 
vellimcntis  ouium  j inciinlccus  autem  fune  lupi 
rapaces.  Mendaces  autem  , qui  hoc  quod  dicunt 
vel  promiicumin  Saciamemorum  perceptione, 
vel  voti  cmHlionc  non  pcrfoluuni.Am.j.  Eft  au- 
tem Deus  vetax : omnis  autem  homo  mendax. 
/ean.S.Cum  loquitur  mendacium,  ex  propriis  io- 
[ quitur,q«ia  meiidax  ell  Sc  pater  cius. 

Abdicantes  autem  mendaciuro  oris  & operis. 
Si  feparantes  fcabomm  falfitate,&  fugientes  va- 
nitatem , Candificant  iiifc  vciitatcm»  hoc  efi, pu- 
ram Det  eucitaienulicut  petit  Dominus 
Sandifica  cos  in  veritate  : fenno  tuus  veritas  cft. 
i.EJidr£  4.0mnis  terta  veritatem  inuocat,exlum 
•etiam  ipfam  bcnedidr,&;  omnia  opeia  mouentur, 
& tremunt  eam,&  non  cll  cum  ea  quicquam  ini- 
quum. htUfuitM.  Vctitasmanct,&  inualcfcitin 
xcctnum  , Se  viuit  » Se  obtinet  in  fecula  fccu* 
lorum. 

Vera  autem  identitas  per  fimplicitatem  parti- 
cipatuta  nobis  , & fandlificauir  pet  duplicitatis 
cmcndaiionem.  Sapie/it.  i.  In  (Implicitate  cordis 
quxiite  illum:quoniam  inucniutr  ab  his,  qui  non 
lentant  illum  : apparet  autem  his , qui  fidem  ha- 
bent in  illum.  Hoc  modo  numen  non  Gndificar, 
qui  vel  cft  dubius  de  Deo , vel  duplex.  Dubius 
enim  dicitur, qualt  duuius,huc  eft.  qua  via  ambu- 
let Dei  nefeius.  Ueok}.  Qiii  hifitat , fimilis  cft 
Hu£);ui  maris  qui  3 vento  tullitui  Se  diftipatuf.De 
duplici  Eech.i.  Vx  duplici  corde, labiis fccle- 
ftis,&  manibus  malefacientibus , Se  peccatori  in- 
grediemi  cetram  duabus  viis.  i.  Vii  duplex 

animo  , inconftans  eft  in  omnibus  viis  fuis.  Hi 
fiioc  non  fimplices, neque  fimplicitatem  Dei  inft 
faniftificantes.Sed  fan^ificantes  runi,qui  ad  vnuia 
Se  idem  fiinplcx, fimplici  corde  procedunt  Se  coti- 
fcnduot./7^/ffl.4.1np4Ccin  idipfum  dormiam  & 
tequicrcam , hoc  cft,  in  pace  cordis  coiucndani  ad 
id  quod  cft  idiphim  : Se  in  hoc  doimiainiquia  ab 
omnibus  aliis  ienfas  Se  appetitus  claudam : Se  in 
ipfo  , nihil  prxter  ipfanvquxteiis  , ccquicfcam. 
Pful.  16.  Vnam  peti|  aOomino  , hanc  requiram. 
Ai<ttth.6.Se  Lu(.i\.'ix  oculus  tuus  fuerit  limplcx, 
totum  corpus  tuum  lucidum  cth.PfAlm.  1 1 \ .Cu- 
ius participatio  eius  tn  idipfum. t.  Cariff/b.i.Idip- 
fuin  dicatis  omnes  : Se  non  fine  in  vobis  fchif- 
mata.  , 

Iinmur.ibilitateni  aurem  parrteipamus  per  con- 
flantia propo(iti,(icui  dixinius:qu(^  fcii.cora  va- 
cillatione, Aropusa  trepidatione  pnrificerur.Tunc 
enim  numen  iilud  landtficat<ir,&manifc(laiur,& 
clarificatur.  i.Arg.i. Vultus  illius  no  (uni  amplius 
in  diuerfa  mutati.  £xoii.i4.  Tantummodo  confi- 
denter ftate  : Se  Di>mtiuis  pugnabit  pro  vobis 
contra  iIIos.»./’4ra/t,20.Con(l.imcs  eftotc:vidc- 
, hiris  auxilium  f/omini  fuper  vos.  Et  cIt  litcra 
L XX.  Sic  igitur  nomen, Qui  eft,  fan£lificatur  in 
nobis. 

Nomen  autem  quod  nobis  m.igis  Dcocon- 
iungit,cft  lcfus,quod  falutaris  vel  laluator  inter- 
pretatur. Hoc  autem  in  nubis  laiiAificatur, quan- 
do a periculis  (eparamur  J Se  rcmouenuir  per  dc- 
iftioni$gt.-iUama  mada  perditionis.  Hoc  aurem 
fit , quando  ab  omnibus  difliientix  adlibiis  cot- 
de  6c  opcfc  rcmouemur:vt  faliis  noilra  a Saiuafd- 
rs  perfica,  fpercttn;  a nobis.Sicur  dicitur  ffeh^c. 
;.Ego  autem  in  Domino  gaudtbo : Se  exulrabo 


$ 


)IS  by  Googl 


inEuang.  D.I 

in  Deo  Tesv  meo.  Eecli.^  i.  Confitebor  tibi  Do- 
mine rex , &:  culbudabo  ttfUcnm  laluatorcm 
meum : quia  adiucor  & pioic^or  fadlus  es  milii, 
& hbcraili  corpus  meum  a perditione.  Hoc  no- 
men non  Tandificatiqui  a periculofis  fe  non  depu- 
rat. Qi^od  a metaphora  vafisy^/Jtf/?fl/w.t-7»w.i. 
conueniemet  dicit  fic.  Siqtiis  ergu  cmundaucrit 
fe  .ab  his.  icilicet  connuneliofis,  erit  vas  in  hono- 
re fandificatum , vtiie  Domino  ad  omne  opus 
bonum  paratum.  Et  lioc  cft  etiam  quod  IfaS. 
dicitur  : Dominum  exercituum  fandlificate : tpfe 
pauot  veiler,&:  ipfe  cetror,dc  erit  vobis  in  fant^- 
ficaiionem. 

Chriilus  autem  dicit  hominem  deificatum 
chrifmaiissmdione.  Et  hoc  nomen  parricipacut 
a nobis  chrifin.itis  liue  vndionis  participatione: 
vnflio  autem  e(l  gratis : &:  hanc  vn^tonem  par- 
ticipamus per  gratis  & gratitudinis  patticipa- 
(ionem : & hoceft , quando  nihil  nifi  graciofum 
admittimus  > & in  omnibus  gratias  agimus. 
i.Tfcfj/^.f.In  omnibus  gratias  agitc^ic  patticipa- 
uerunt  nomen  Uludilti,dequibusdicituci./’^ 
Talip.i6.  & Pfdlm.\0\.  Nolite  tangere  Chrifios 
meos  : & in  Prophetis  meis  nolite  malignari. 
Hoc  autem  nomen  transfundit  in  nos  Patet  cs- 
lefiis  , quando  Filij  fui  vni^ioncm  pet  Spiritum 
& dos  dona  in  nos  influit.  Oleum  ctHi- 

fum  nomen  cuum.quodcfl  Chriflus,ab  vn£lione 
denominatus.  Dilexifli  tuflitiam  & 

odilU  iniquitatem  : propictea  vnxit  cc  Deus, 

. Deus  tuus,uleo  Izcicix  prz  confuttibus  tuis.Hoc 
cll  vnguentum  , quod  defeendit  a capite  in  bar- 
bam, hoc  efl>  Apoflolos  & a b.itba  in  oram  vefli- 
mcrnhvt  omnibus  vn<5lio  cxhibeattiT. 

' Sic  ergo  nomina  Dei  ex  Patte  in  nosderiuata 
ran£lific.mtur:  quia  per  emundationem  mundifi- 
cantur,&pcr  tcircnorurodcpurarionera  pura  red- 
duntur,& pet  abnerfionem  oflliicantium  icuclan- 
tur  Sc  inanifelUniui , & per  clarificationem  pul- 
chritudinis ciucefcunc.  £t  hoc  cotum  coiuinet 
nomen  fandificationis  feamdum  quod  fonai  li- 
beram ab  omni  inquinamento  , & perfedani 
munditiam : fecundum  auiemquod  fonac  confir- 
mationem, fic  impletur  per  mferiptionem  in  cor- 
de, & ilgilUcionem  fiue  impreflionu  indelebilem 
in  mcmoi  ia  ( loc  efl  ergo  quod  dicit  [ Sandlificc- 
tnr  nomen  tuum]  Numen  enim  Domini  folius 
cll  fandum  in  fc:&  ideo  in  nobis  fan^ificandum. 
Pfalm.  1 48  luucnes  & virgines,fenes  cum  iunio- 
ribus  laudent  nomen  Domini : quia  exaltatum  c(l 
rtornen  eius  folius.  Quidam  enim  nomen  fimin 
quafi  fandum  celebrant  : de  quibus  dicitur 
Pfalm.dS.  Vocaucrunt  nomina fua  in  cerrisfliis: 
illi  de  nomine  Dei  non  curant.  Qui  autem 
nihil  attendunt  nifi  nomen  Dei.quod  tnuocotum 
cfl  foper  eos,ciim  Pfilm.x  1 ^.dicunt : Non  nobis 
Domine  non  nobis  : fcd  nomini  tuo  da  gloriam. 
Nomen  enim  a nocamine  dicitur  Et  San^iUmil 
lam  dc  fe  notam  & notitiam  habere  quxrunt,  nifi 
diiiinani : & ideo  dicunt[fan^ificctur]pcr  confir- 
mationem. , 

Nomen]  non  noflrum , fcd  rtmim]  Allj  autem 
hoc  nomen  blalpliemanf.  hcab.i.  Nonnediuites 
blafph<*iT'anf  nomen,  quod  imiocatum  cftfiiper 
nost  Nonergo  noflrmn  , quod  in  terra  tantum 
vocatur,  fcii'[  tuum  ] tam  in  terta  quam  in txlo 
[fanflificeuitjl  Ixc  igitur  quinque  nomina  Dei  in 
r.obts  fut.c  fandtificanda.(^umuis  enim  alia  line. 


Aic.  Cap.  XI.  55 

ficuria,  Sadai,  & huiufmodi  qur  Hier9’i^m.  pa- 
nit,&  £ioim,{S:  lniiufmo<ii : hxc  ad  ifla  reduam- 
cur,quiala.cfl  idem  quod  Dominus.  Sad.ii  autem 
omnipotens : qux  omnipotentia,  ficut  patuit  fu- 
pra,in  intelled-.i  dominationis  intelligitur.Eloun 
autem  cfl  plurale  huius  nominis,  Et , quod  fonac 
Deum.  Adonai  autem  idem cil quod  Dominus,- 
Tria  igitur  prima  uoniinaut  Deurti : fecundum 
fublbntiam  enim  nomen  cft  ,Quiefl : fcaiiiduin 
virtutem  autem  nu?nen  efl  Dominus : & Iccun- 
dirni  operationem  propriaro  Dei,nomcn  cit  Deus, 
Omnis  autem  res  pctfc^lc  habetur  & coonolci- 
■cur,  quando  habetur  & fcitur  lecundum  uibfl.111- 
liam, virtutem,  Sc  operationem.  Duo  autem  teli- 
diialuni  nomina  Mediatoris , pet  quem  gratia 
veritas  fjfta cft  Is  svs  Chritvs.  li-svs 
quidem  feamdum  aduenttini  Dei  in  nos : Chti- 
ftus  autem  Iccundum  procclliim  Hi  profectum 
noftrum  in  Deuro.  Sicergo,  O Parer, fanftificctiir 
nomen  tuum.  EmanucI  autem  fonac  nobifeum 
Deus : & hoc  cHIesvsChrjstvs. 

Aducniat  regnum  tuum, 

Horc  efl  fecunda  petitio , qua  pet  mericum  v«- 
nicur  ad  prannium-  Tria  autem  in  ca  notanda  oc- 
cutruntivnum  quidcm,qt.\,ud  principaliter  petitur, 
cfl  regnum : fecundum  autem,  per  quod  deicimi- 
nacuc , cfl  [ tuum  ] Tertium  autem  modus  perci- 
piendi ell  hoc  petitum  : quod  defignae  cum  dicit 
[aducniacjOiTtittimus  .autem  quoruudam  irratiu- 
n.-ibiiem  diflin^onem  dc  multiplici  regno  Dei; 
quia  fupra  recigimus  eam  fufliclenter .Et  dicimus, 
quod  quantum  ad  iniellc&um  huius  petinonis 
in  icgno  tria  pettmmr : decor  videlicet  regni , Sc 
virtus,  Sc  operatio  iuflitiT.  Decor  autem  regui 
coi.fiflit  in  corona , purpura , fibula , fceptro,  & 
throno.  Corona  aurem,  qus  ernamemuro  cfl  ca- 
pitis , ornatnemum  fignificai  mentis , pet  ca  qux 
fiuiunc  candentem  Sc  radiamcin  memem.  Hxc 
autem  non  funt  iiiii  quinqiic , fcilica , fapiemia, 
inccllc^us,  Icicntia,  ptudet1tia.&  ars,vt  dicit  Phi- 
Ufophui.  Sapientia  quidem  in  cognitione  alrilH- 
morimi  Dci-5C  dtuinorum.  Intellectus  111  cogni- 
tione principiotum  fidei,  & aliorum  concciiipla- 
bilium.  In  omnibus  enim  his  opocter  nos  inniti 
quiburdam principiis , quotum  veritatem  prxin- 
iclligerc  oportet.  Scieniia  tetoert  cognitio  co- 
tum , qiix  per  rationes  fidei  Si  fin  ipturarum  funt 
prob.ita.  Fritdeiuia  , cognitio  ciigibilium  ad  vi- 
tam & obirationes  virtutum.  Ars  autem  eft  co- 
gnitio cotum,  qnz  facienda  funt  vel  fadila  in  ex- 
teriori materia : ficut  in  templis  , Si  candelabris, 

& aliis  diuinis  vienfilibus.  Sic  enim  ifla  quinque 
dininis  icbus  adaptantur.  Ifla  ergo  radiant  in 
mente  tanquain  prctioli  lapides  in  corona.  Dc  fa- 
cientia quidem  dicitur  x.CoriKih.i.  Sapientiam 
oquimur  ititer  j>crfcdos.Sapiemiam  autem  non 
huius  Icculi,  ncc  priuctpum  huius  feculi , hoc  cft, 
PhihfapkoTHtH  , qui  dcfltiumtur.  Sed  loquimuc 
Dei  lapicntiam  in  myftctio  abfcondiirm.  Dc  in- 
telleilUi  amem  dicitur  PyoueTh,\.  Audiens  fapiens 
lapicntior  erit ; & imclligciis  guliernacula  pnfli- 
debir.  Intcllc^lus  culmdi  vcmauim  fuppnlua- 
ntm  ex  fideSe  fcriprnra  , ex  quibus gitbctnanius 
110$  & uniamus  ad  (cienda  diiiina.  DcicicniLi  au- 
tem Ofti  4,.Quia  tu  (cientiam  fcpulifli.rcpdlam 
te  & ego, ne  faccnfotio  fungaris  mihi.  Qui  enim 
arguta  iS:  prob.ua  cx  fide  Si  feripturis  nm)  percipu 


56  D.  Alberti  Magni , Ord.  Prsed. 


& cognofcit , fruftra  de  tegmine  facetdoti)  prz-  1 
famit,quia  in  regimine  deficit.  De  prudentia  au- 
tcm>  qux  crt  cllgibilium  ad  vitam  cognitio,  dici- 
tur Proufh.t.  Inclina  aurcro  tuam  adcognofccn- 
da  verba  prudenti*.  Sine  hac  enim  etiara  vicam 
fuani  & aliorum  nefeit  regere  >qui  regnum  hbi 
adiimir.De  artibus  diuinis  dicitur  fcf/i.58.Vnuf- 
quifque  in  arte  fua  fapiens  cft.  Sic  etiam  rex  in 
atte  tegiminis  fapiens  e(rcdcbct:auc  ipfc  peccabit 
in  regendo.  Rex  autem  efl  cui  aducnit  regnum, 
fient  patebit  infciius.  Coronam  ergo  regni  in  de- 
core portare,  cft  quinque  ifla  in  capite  habere : vi 
fapientia  fit  fuperiota  ornatis : intclligcntia  ante- 
rius prxcedcns;rcientiapoftciioraclicicns,&  ideo 
pol^criusdifpofica  : prudentia  a dextris  eligibilia 
dHccrneiis  : atsautcm  inhis  qux  finiftralum^: 
txtetiora.  pet  bonum  ingenium  femper  vtilla  per- 
ficiens. Hxced  corona , de  qua  dicitur 
Coronauir  autem  illum  in  vafis  virtutis.  Et  iiHet. 
infftt.  Corona  aurea  fupct  mittam  cius  cxprclEa 
figno  fanditatis:&  gloria  honoris, & opus  vittu- 
tis.Hic  eft  igitur  decor  regni  in  capite. 

Purpura  autem  fignificat  ornamentum  conucr- 
facionis  extcriotis.Putpura  enim  ofiteum  cfi  con- 
chilium  , quod  de  mati  legitur : & luo  humore 
fericum  vcftimcntum  tingitur, quo  reges  vtuntur, 
Ehic  autem  Dominum  lefum  fignar,qui  demati, 
hoc cft.multitudme amaritudinis  legitur:  fuo 

cruorc  vcftirocntum  corporis  & conuerlaiionis 
regum  eius  rubricatur.  /p.dj.  Quare  rubrum  cft 
indumentum  tuum  , & vcftimentum  tuum  quali 
calcantium  in  torculari-Sic  vcflimcntum  conuer* 
fationis  regum  Chtifti  tubmm  clle  debet  per  co- 
lorem fanguinis,  qui  femper  in  cis  debor  appare- 
te. Cdtit.  7.  Comx  capitis  tui  ficut  purpura  regis 
vindl.!  canalibu$.Comx  capitis  fiint  opera  a men- 
te ordinante  dependentia.  Sicut  enim  in  antcha 
bitis  diximus,  omni.!  prxordinat  &:  przmcnfurac 
mens&  tatio  : & ordinate  ^ mcmedcrccndunt 
omnia,cogitaiiones,  verba,  &:  opera, quz  vefiium 
regero  decore.  ^/«/.91.  Dominus  tegnauit  deco- 
rem indutus  cft.Dccor  amem  ifte  purpureus  cfi  in 
rege,  in  fignum  vitricis  vitimis  per  fanguinem,  &: 
in  fignum  fanguinis  Chrilli  in  fpititualibusrficut 
iam  diximus.  Non  enim, ficur dicitur  Rom.\yX\nt 
caufa  gladium  porT.it.  In  omires  enim  gladio  fpi- 
rituali  ( qui  eft  verbum  Del)  vlcifcitur  cotiiradi- 
cemcs:ficut  dicitur  in  P/Tpj.Dcus  vltioml  Domi- 
nus. Hxc  purpura  regiscR  vin^  canalibus  feri- 

firurarum  do<tIrir.i$ : quia  feaindum  lciipturas& 
eges  fcripias  omnia  operatur. 

Fibiil.i  autem  qux  magno  decore  munit  pe^us 
(&  monile  vocatur  ^ qoiburda)&  capiriu  fVringic 
iubguii(ue,ne  apertus  finus  familiaria  pexioris  te- 
ueler  indcccntersfignificat  fccreru  confiiij  no  om- 
nibiB  c*Tcreuclandiim,Tfft.u.Confilium  regis  ce- 
lare honorificum  eft  Preu.  1 1.  Qui  ambulat  frau- 
du!cmer,rcueiatarcana:qui  autem  fidelis  efi  ani- 
roi,celat  amici  commifliim. 

Sceptrum  autem  eft  fignum  direflionis  , fcin- 
per  flotens  in  virtme  & iuftitia,  &fcmpcrfron-  ' 
dens  in  fermonibus  furis  & xquitatis  , & /emper 
reflum  in  omni  exemplo  rectitudinis  operum.  ■ 
7*fi»’m,44.Virga  directionis  virga  regni  u\i.Ex0d. 
4.  Virgam  quoque  hanc  tolles  in  manu  tua  , in 
quafadturus  es  figna.  H.ec  igitur  funt  infignia  re- 
galia, &c  decor  regni.  Sapimt.f.  Regnum  decoris 
Sc  diadema  pulcluitudinis  accipient  de  niaim 


Domini : in  omni  ornamento  capitis  per  virtutes 
incelleclualcs:in  omni  ornamento  totius  corporis 
per  purpuratam  conucrfationem  ; in  omni  orna- 
mento dire^ionis  in  dubiis  per  rceptralem  vir- 
gam frondentem  & florentem. 

Thronus  autem  in  his,  fignat  mentis  tianquil- 
licatem  in  omnibus  fortunx  venationibus  ,&  hu- 
ius leculi  tumultibus  , dc  diuetfitate  caufarutr, 
Pfdlm.^4~  Tlironus  tuus  l^eus  in  fcculum  feculi. 
C^iaquocunqne  modorecuium&  fecula  varian- 
tur , femper  flabilis  manet  6c  inconcuflus.  Non 
enim  regnat , cuius  cor  cum  omni  varietate  con- 
cutitur & ia^atur.  x.  Refum  7.  Stabiliam  thro- 
num regni  eius  vfquc  in  rempitetnum.  PfMm.^t. 
Ponam  in  fcculum  feculi  femen  cius ; & chronum 
eius  ficiitdiescxli./T^^-SS.Thronus  cius  ficue  fol 
inconfpc^umeo.  Hoc  modo  difpofitum  efl  re- 
gnum decoris, &:  decor  regni. 

Virtus  auten)  regni confifltc  in  tribus  : vno 
quidc.nn  quod  in  fc  non  fir  ad  humilia  declinabi- 
le,fuam  iempet  vbique  tenens  nobilitatem  & 

& altirudinem.  Secundo  autem,  quod  non  infir- 
matam ad  omnia  magna  habeat  virtutem  : quia 
pet  hoc  efl  timori  omnibus , qnx  iufurgere  pof- 
fent  contr.a  ipfum.  Tertio  autem  , quod  ordinem 
non  excedat  in  teprithendo  malictas,5t  conrinen- 
dociuiliiatcs.  Hic  enim  ordo  prxeipua  pars  efl 
poteflatis.  Ec  in  histribiis  omnis  confiflir  tegni 
virtus  & flabiliias.Et  hzc  tria  regnum  Dei  Patris 
confirmant  in  nobis.  Ad  humilia  cor  mclinabile 
non  regnat , fcd  conculcatur  3 vilibus.  I;d.  1 1 .W- 
xerunt  anim.r  tux  : incuruarc , vt  uanCcamus  *.  £c 
pofuifli  vc  terram  corpus  tuum  trai^fcuntibus. 
Ioh  10.  Vadent  & venient  fu|>er  eum  horribiles. 
Et  hoc  accidit , quando  finguli  dxinoncs.Sc  fin- 
gula  vitia  viciflim  conculcant  hominan.  Re- 
gnum aurem  tenet  hominem  in  fublimi  fux  no- 
bilitatis & dignitatis.  Gtfldt.  X.  Neque  ad  horam 
cefllroiis  lubic£honi.  PfMm.yS.  Subiecit  populos 
nobis, & gcnrcs  fub  pedibus  noflrU.  Viaus  etiara 
ad  arJua  debet  non  ciTc  infirmata  per  rcfolutio 
nem  alicuius  mollitiei.  Et  hoc  optime  notat  Sa- 
lomon in /'raurri'.  12.  vbi  dicit.  Manus  fortiuin 
dominabitur : qux  autem  remiifa  efl, tributis  fer* 
uiei.£cc/i.4.Noli  elTc  inutilis  & remiflus  in  ope- 
ribus ruis.  Ideo  dide  Apfjiolut  Hth.  IX.  RcroilTas 
manus  & difloluta  genua  cngire:5c  grcfilis  re^os 
facite  pedibus  veflris  : vr  non  claudicans  quis  er- 
rer, magis  autem  fanetur.  De  ordinata  autem  rc- 
prcITlone  iniquitatis.&  continentia  cluilitatis  di- 
citur I.  Ctriftib,  14.  Omnia  fecundum  ordinem 
fiant  in  vobi$:vt  non  cum  furore  infurgacur  con- 
tra malum:  nec  in  dilToluiione  contineatur  bo' 
num.Erhoc  efl  quod  dicit /«i*  29.S1  quando  ride- 
bam ad  cos, non  credebant  mihi.  Quia  non  pro- 
pter hoc  dillblui  petmittebam.  £t  fbuUm.  Lux 
vultus  mei  non  cadebat  in  terram.  Quia  Ixtitiam 
quam  prxtcndic  inutilem,  & diiTblutionis  caufam 
ede  non  permiik.  Ab  altera  parte, nec  in  infiirgen- 
do  contra  malum  debet  exagitare  furotilcd  ordi- 
ne rationis  comprimenda  fimtmala  £cc/t.4.Noli 
elTe  quafi  Ico  in  domo  tua  , eucirens  domcflicos 
tuo$.i5:  apprimens  fubieiflos  cibi. 

Opus  aurem  regni  confiflir  etiam  in  rribus, 
fcilicct,in  ordine  dcccrncnti$iufliti.e,  in  difltibu- 
tiune  officiorum  fecundum  miniflcos&  minii^- 
ria  congru.i,^  in  vlmitis  exercitacione  Ordo  au- 
tem decernentis  iuflitixcfl  in  taik>ne,oflida  con- 
grua 


in  Euang.D.Luc.  Cap.  X I.  57 


gnia  in  viribus  & membns>&  virtutis  exercitium 
in  opctis  occupatione.  Et  Hceil  de  patreramilias 
in  domo,  & rege  in  regno  • qui  icAa  decernit,  & 
ofEcia  cogrua  Enguiis  imponic;&  de  occupatione 
viili  cuiuUibci.in  hoc  quod  (Ibi  congruit.  De  pri- 
mo dicitur  Prou.  xo.  Rex  qui  fedet  in  Tolio  iudi- 
cij,di(!tpat  omne  malum  intuitu  Tuo.  PrQutrb.iy.  1 
Non  cli  bonum  damnum  inferre  iu(lo:nec  p>ercu- 
t Ac  principem  qui  reda  iudicat.  De  fecundor. 
Corimh.^.  Sic  nos  exidimet  homo  vt  miniflros 
Chrifti  & dirpcofatoies  miniileriorum  Dei.  1. 
C9rinth.\$.  Vnufquirquc  in  fuoordine.  De  tectio 
j.Cormih.t\.Guih  Dei  fum  id  quod  fum,&  gra* 
tia  cius  in  me  vacua  non  fuit  , fed  abundantius 
illis  omnibus  laboraui ; non  ego  autem.icd  geatia 
Dei  mccum.  t.  Cotinth.  6.  Videte  ne  in  vacuum 
gratiam  Dei  recipiatis.  Sic  ergo  regnum  tale  efl 
quod  petimus  nobis  aducnite : quia  ite  pio  certo 
& nos  regnamus,3c  Dem  legnac  in  nobis-Et  iicut 
dicrtuc  Lhcat.  Regnum  Det  intra  vus  eft.  Et  qui 
iic  non  regnat  cum  Deo » fuftinebit  grauem  com 
minationem  quam  rex  noRet  facit  Mdit.i  i.Au 
feretur  a vobis  regnum  , & dabitur  gemi  fademi 
fTuduscius.Hoc  aurem  el^  regnum 

Tuum  ] diictetiue  : quia  in  eo  Deus  regnat  in 
nobis  , & nos  cum  ipfo  , & conducit  ad  legimm 
xiernum.  De  primo  horum  & fecundo  dicitur 
^pocat.  f.  Fccilli  nos  Deo  noftro  regnum,  & fa- 
cerdoces , & legnabiinus  fuper  terram.  Regnum 
enim  illud  c(l  ucetdotale:quia  in  iacris  eil : ficut 
regnum  Melchi&dech , qui  rex  pacis  & rex  iulH 
tix  interpretatur 7.  & Gen«f.i^.j1p«Cdl.i. 
Qui  vtcerir,dabo  ei  ledem  in  throiso  meo:ficut  & 
ego  vici,&  fcdi  in  throno  Patris  mei.  Hoc  etiam 
xegnum  ideo[tuum]hoccll,P3ttiscxle(iis  & xtet- 
ni  dicitur : quia  & oftendit  ceguum  cxleile  » & 
conducit  ad  illud.  De  primo  Sifpttm.  10.  ludum 
deduxit  Dominus  per  vias  cedas  : &odendicilli 
icgtrum  Dei.  De  (Mundo  6.  Concupil^ntia 
fapientix  conducit  ad  regnum  perpetuum.  Ora- 
mus autem  vt  hoc  rcgnum[adueniat]nobis  : quia 

er  panicenciam  quidem,qua  corrigit  illicita,no- 
s approptnquac.fcd  per  iuilitiam  aduenit  & ob- 
tinet in  nobis  : in  futura  autem  vicaconfumma- 
cur.De  primo  horum  dicitur  Mjuth.^.ie.^^Luc. 

5.  Agite  poenitentiam  : appropinquauit  enim  re- 
gnum cxlorum.  Et  ideo  Dominus  cuidam  fc  per 
pcenitemiam  prxparanti  dixit  i.Non  lon- 

ge cs  i regno  Del.  luftitix  autem  in  decore  & vir- 
tute & operibus  datus  , facit  aduenire&  obtinere 
in  nobis.  Ifd,  )i.  Ecce  in  iuditia  regnabit  rex : & 
pincipes  in  iudicio  prxerunc.  De  futuro  regno,  . 
quod  confummac  omnia  dicit  Mdith.  1;.  Exi- 
bunt Angeli  , & colligent  de  regno  eius  omnia 
Icandala.  Ddn.f.  Pocedas  eius  pocedas  xcerna, 
qux  non  auferetur;^  regnum  eius  quod  non  cor- 
tumptur. 

Sub  hac  petitione  concinetur  illa  quam  Mut. 
^.Pooic  cerciam,qux  ell:liac  voluntas  cuaiicuc  in 
cxlo&  in  retra.  Qmndo  enim  regnum  Dei  pet- 
ftde aduenit , non  obtinet  nos  nili  pr  hocquod 
conformis  dc  voluntas  nodra  'voluntati  diuinx, 
deue  in  exio  & in  exledibosed  conformis : llcuc 
pater  ex  prxindudis:&  tunc  implebitur  quod  di- 
citur//4.  4^.  Confiliiun  meum  dabir  :&  omnis  1 
voluntasmeaBec.i^x.^z.NonvocabeTis  vlrradc-  1 
relida.neque  vocaberis  ampluis  dcfolaca  : fed  vo-  1 
caberis  voluntas  mea  in  ea  : Sc  tetta  tua  in-  1 


n habkata  ; quia  complacuit  Dcmiiio  in  ce. 
s 

c Panem  noftrum  quotidianum  da 
- nobis  hodie. 

Hxced  (ccundum  Lncdm  tenta  piitio  inter 
. eas  qux  liint  de  adcptione.Ed  autem  hzc  de  ade- 
. pione  boni  lempralis  fecundum  expiitionnn 
. liteialein  Pater  enim  noder  inomnibuscuram  ha- 
i bens  de  nobis,  vult  vt  etiam  ex  materiali  patte 
, nodra  mereamur , & dependeamus  ad  ipium  , 8c 
I ptamus  ab  ipib  omne  quod  ed  nccelTariuiti.  No  ■ 
tantut  autem  (ex  in  hac  ptitione  : quorum  pri- 
, mum  ed  ptiii  ad  vitx  fudentationem  necefllus: 

1 fecundum  autem,  fudentantisS:  ptiti  ex  iuditia: 
rationibus  ad  nos  congruita$:tcriiumxx  tempie 
fbticirudinis  pro  fudencante  opportunitas  : qiiar- 
cum>ad  hoc  concedendum  Patris  liberaliiastquin- 
cum  autem,  ad  hoccogens  nos  indans  fiugalitas; 
fexcum  autem , temporis  huius  cogens  ad  pten- 
dum  exadapaniaiicas[panis]  enim  fudentatio  ed 
peccQttatisfnofter]  autem  panis  ed,  qui  ex  iudi- 
tix  rationibus  congruit  nobis  [ quotidianus  ] au- 
tem ed  , qui  quotidie  ed  oppotumus  neceditatt. 
Liberalitas  aurem  aiicnditiu  in  hoc  quod  daii 
piiuir,&  non  vendi , vel  reddi.  Ncc frugalitatem 
excedimus[nobislpcemcs,  nec  in  immenfum  fo- 
licicudiiiem>od  hanc  diem  neceirariaptentes.  In 
idisergo  fex  continetur  id  quod  petitur  inida 
pecitione.Dicit  igitur. 

Panem  ] quamuis  enim  multa  fint  fudcnca- 
mentaaamen  id  quod  de  granis,labure  hominiint 
acquiritur,&  I^otl  va^is  & clamoiis  agitationi- 
bus agitatur  vel  venatur.  Gen.i,  InfudorevuU 
tus  cui  veltxrispane  tuo.  Panis  etiam  cot  hominis 
conhrmat:  quu  nutrimentum  acceptum  de  pane 
diius  rcfici(,&  magis  confortat , Sc  fortius  adhx- 
ret  membris.  Hic  autem  cd  panis  de  frumcnto,& 
qui  folus  pnis  (impliciter  vocatur  Quia  alia  gra  • 
na  non  faciunt  panem  (impliciter,  fed  faciunt  pa- 
nem quendam  pi  quandam  hmiltcuJinem  ad 
idum  diidam.  Nec  facit  pfi  pot(UTJ~:  quia  potus 
non  fumitura  natura,  neque  dcdderacur  nili  pro- 
per  cibum ; vr  fcilicet  fluxu  fuo  der  cibo  motum 
ad  mcmbra.Ei  id  quotI  de  potu  irtcoipracur, con- 
tinuationem pczdat  eiquoddedbo  tneorpra- 
tur.  £c  ideo  licutqui  equum  petit  ab  aliquo  , in 
equo  ptit omnia  qux  adequitandum  funtne- 
ce(Taria:(icqui  peie  panem,  petit  omnia  qux  ne- 
cefTuia  funi  ad  vitx  neceiliiatem.’  Petit  enim  po- 
tum qui  fltuum  dat  cibo,&:  cominuationem  cibo 
.incorporaro.  Et  cibati  corporis  petit  fomentum 
in  velle  Sc  domoivtdigcdio  poflit  ftlebrari.  Vn- 
de  t.Tmiei.C.  Habentes  alimenta  & quibus  rega- 
mur, his  contenti  fuinus.£»/i.  29.  Initium  vitx 
hominis  aqua  Sc  panis,  & veOiraentum  Si  domus 
protegens  turpitudinem. Qiiod  enimptitur  a Pa- 
tre cxledt.petitut  fecundum  intentionem  vtilita* 
t!s:&  fecundum  vtilitatem  nodtam  Pater  conce- 
dit ptita. 

Sine  autem  his  qux  di^a  funt  panis  non  ed 
Ttilis  nobis.Vudc  in  pane  intelligitur  conueniens 
infirmitati  huminis&  datui  fuo  nutiimentum: 
& in  aqua  intelligitur  conueniens  fluxui  nuni- 
menti, & conttnua<iont  membrorum  ponis&  hu- 
mor , & fouentia  in  corpore  acceptum  nutrimen- 
tum. Et  hoc  totum  petitur  in  pane.  Ecclt.^^.  Ini- 
ciuin  Qcceflarix  rei  vitx  hominum, aqua,ignt$.  Sc 
ferruA, 


58  D.  Alberti  Magni,  Ord.  ?rsd: 

fenum , fal  ,lac  & panis  fimiUgiocus  , & ni:l,  & Vbi  autem  Zmcm  dicit  quotidianum  , Matih.C, 
& botrus  vu*  , & oleum  , & vcftimentum.  H«c  j dicit  fupcifubibntlaicm.  Et  in  Hebtro  habetur 
omnia  Sanftis  in  bona,  fic  & impiis  & peccatori-  [ fcgclla  , quod  imcrptccarur  egregium.  Et  lictu 
businnulaconuettentut.  Si  ctuarh*cnccdraria  ibi  diximus,  fupetfubftamialis  dicitur,  quia  fuper 
non  Client,  non  ea  Dominus  iudicio  fibi  in  pau-  lubftantiam  noftrameft  ordinatus.  Egregius  au- 
penbus  Tuis  fadia  vcl  non  faib  computarer.  H*c  tem;quia  quicquid  a Patre  catlcfti  datur  eft  egre- 
igitur  iutclligimtur  in  pane  curo  dicitur  [ panem  • gium.  Quotidianus  autem  dicitur : quia  quoti- 
rK>Hrum]Pr«»eri'.}o- Diuitias  & paupertarem  ne  dians  indigentiae  ell  a Parte  cxIcAi.  Vc  femper 
dedetis  mihi : tribue  tantum  vidkui  meo  nccclfi- 1 fit  in  ore  noflro  quod  dicit  Pfalm.  1 la  Memo- 
ria:ne  forte  fatiatus  illiciar  ad  negandum,  6c  di-  > riamfecit  miiabilium  fuorum:ercam  dedit  timen. 
dicam  : Quis  cfi  Dominus  1 &cgefiatecompul-  tibuifc.  Ad  hbcralitaicm  auicm  eiusafpiciemcs 
fns  futcr , fic  peierem  nomen  Dei  mei.  Dicit  au-  dicimus 

lein  Da  ] quia  non  habetur  nifi  de  bem*gnitate& 

Nofitum]  In  quo  tria  intelliguntut.  Noflet  | libcralitatefua.  11.  Accommoda  mihi  tres 
enim  cll  , quem  labor  meritorius  , vcl  precium  | panes , panem  fcilicct  refedionis , panem  con- 
emens  , vel  prxdium  reditus  exoiuens  nofirum  gruentix  infirmitatis , & panem  confortationis 
effecit : & ille  eff  nobis  debitus  a Parce  czlcfii.  | ad  robur  operis.  Ad  illa  cninj  tria  requirimus 
Noder  ctiS  cft.quetn  neceffitas  pctfonx.vcl  ftarus  ’ panero.77»'fw.4.  Paruuli  petierunt  j>anem:&  non 
congruitas.vcl  infirmitatis  irtdigenciaexpoftular. ' 

Qnod  enim  fuficit  vni  & congruit, alij  non  fuffi- 
cit  nec  congniit.  Et  quod  vims  propter  infirmi- 
lacem  vcl  ptidinam  confuetudir.em  rcquiric:alte- 
ri  non  ed  opus  , qui  nec  infirmus  ed,nec  deteda 
bilibus  affuctus.  Sic  ergo  congruens  perfonx  vel 
infinnicati  iretum  dicitur  fioder  panismon  nobis 
debitus,  fed  nobis  congruus.  Tectio  ooder  dici- 
tur , quo  digni  fumus  apud  Patrem  : aut  in  te,  fi 
boni  fumus : aut  in  fpe,  fi  dignos  nos  facere  pro- 
ponimus. Sic  igitur  dicitur  [panem  nodtumJDe 
primo  dicitur  //4.  4.  Panem  nodrum  con>^e- 
inus  , & vedimentisoperiemurnancummodo  in> 
uocetur  nomen  tuum  fuper  nos,  aufer  oppro- 
brium nodtum.De  fecundo  dicitur  /4.)).  Panis 
ei  datus  ed , aqux  eius  fideles  funt.  De  tertio  di- 
citur Mittth.  IO.  Dignus  ed  operarius  cibo  fiio. 

Gtnef.  18.  Si  Dominus  Deus  meus  fuerit  roecum 
inviaqoa  ego  ambulo,  & dedetU  mihi  panem 
adedendum,  6c  vedimencum  quo  operiar  terit 
mihi  Dotninus  in  Deum.Sic  igicux  materialis  pa- 
nis, quo  vefeimur , nodet  vocatur. 

Panis  vero  raptus,  vel  per  vfuras  & illicita  ac- 
qnifiru$,vel  voluptati  & non  neceflltati  quxficus, 
ve)  quo  per  peccatum  indignos  nosfecimusificuc 
Ecclefiaium  quibus  iKm  deferuimus,  non  ed  no- 
der fed  alienus.  EccU,  ^.  Panis  egentium  , vita 
pauperum  ed:&:  qui  defraudat  illum,  homo  fan- 
guinis  ed.Ei  quia  fic  difficile  ed  nodrum  panem 
faceretideo  cum  magno  timore  SanAi  leguntur 
panem  manducalTe.  3.  Antequam  comedam 
fiifpiro  : Sc  canquam  inundantes  aquxfic  rugitus 
meus.  Tob.  i.  Manducauit  panem  cum  lu^u  & 
treniore.  DitnUl.  to.  Panem  defiJerabilem  non 
comedi  trium  hebdomadarum  rempoiibus.  P/al. 

79.  Cibabis  nos  pane  lacrymacum. 

Q^cidtanum  ] quem  ficut  quotidiana  exigit 
necemtos  ; ita  quotidianum  meritum  nodrum 
facit.  1.  Totf.  3.  Qui  non  laborat  non  man- 
ducet : Hic  etiam  interdicitur  nimia,  & inan- 
isos  plurimos  folicitudo  , talis  qux  pietatem  in 
corde  excinguit.  Aiir.ia.de  illo  qui  bona  fedixic 
habere  pluvima  , repofica  in  annos  plurimos,  1 
quem  Deus  diiltum  vocauit:quia  ipfa  nofte  re-  | 
petenda  erat  anima  fua  : & ideo  dixit  ei  Deus: 


erat  qui  frangeret  eis.  Hic  autem  fperatur  a hbe- 
ralitate  Patri$,quide  paucis  feminibus,  multipli- 
catis fegciibus,  omnes  pafeit : ficut  dicit 
Pfatm.  1^4.  Oculi  omnium  in  tc  Iperane  Domi- 
ne, & tu  dascfcam  illorum  in  tempore  opportu- 
no:apcristu  manum  tuam  ,& imples  omne  ani- 
mal behedidlione.  Pfalm.  146.  Qui  dat  tumentis 
efcam  ipforum : &:  pullis  coruorum  inuocanri- 
bus  eum.  Non  negligii  hominem  qui  prouidet 
tumentis  & coiuis  [ nobis  ] Non  enun  petimus 
; aliis  ad  propriz  iudigemix  tcleuarionem.  Prx- 
I fiimptuofum  enim  ed  peterepro  aliis,qai  vix  fof- 
] ficit  jictere  pro  fcipfo.  Nec  petere  pex  fe  quis  au- 
j deretmili  Pater  affe^u  paterno  darcuog^hfidri- 
cfa.Grr^«riM/.Pcxccpcisfaluiaribiis  moniti, & di- 
uina  inditutione  formati , audemus  diccie.Paia 
nodet.  Vnde  hatt.6.  Operaminicibum  qui  non 
petit  : quem  Pacer  meus  exledis  dabit  vobis. 
Exod,  1 6.  Ide  ed  panis  quem  dedit  Dominus  vo- 
bis ad  vefeendun). 

Hodie  ] hac  mortalitatis  die.  Exed.  t^.Col- 
ligite  ex  eo  vnufquifque  quantum  fuflicit  ad  ve- 
fcendum.  Vnde  ibi  dicitur , quod  manna  ( quod 
fuit  panis  viatorum  ) in  mane  referuatum  com- 
putruit. Ita  etiam  nutrimentum  vitra  quam  fuf- 
ficit  neceditari  mortalicacis  prxfentis , & repofi- 
tum  ex  auaritia  in  abundantias  futuras  putrefeir: 
& putredo  in  vetmes  conueifa,  manducabit  cor- 
pora Sc  animas  auare  refcTuaniium.  Matih.6. 
Sufficit  diei  malitia  fua.  Cradinus  enim  dies  fo- 
licitus  ed  pro  fcipfo.Cradinuscnim  dies  dicitur, 
qui  non  pertinet  ad  prxfeniera  neceflitatem : fed 
referuautr  futuris  abondancius  indelidts  confu- 
mendus.  Sic  ergo  dicitur : Panem  nodrum  quo- 
tidianum da  nobis  hodie.  Quando  autem  licet 
petere  delicias,  vel  vedium  claritatem  : qui  etiam 
panem  in  futurum  petere  non  docet,&  abundan- 
tiam panis  Sodomx  improperat , quem  labore 
fuum  non  effecerat , fed  otio  tepebat? 

Spiritualiter  autem  hunc  locum  exponendo» 
fime  quidem  tres  panes  quotidie  necedarij,  & 
quotidie  requirendi  : patfis  fcilicet  intelle^us, 
qui  ed  veritatis  vecburo  : panisaffe^us . qni  ed 
virtutis  firmamentum  ; & panis  facTarticnti , qui 
ed  animx  famelicx  verum  viaticum.  De  primo 


Qux  paradi  cuius  erunt?  Ideo  igitur  dicit  [quo-  dicitur  Dew/.S.Non  in  folo  pane  viuit  hoino:fcd 
tidianum  ] Hoc  ed  etiam  quod  dicit  Dominus  in  omniverbo,quod  procedit  deore  Dei. fcrfi.if. 
Afatrh.6.  Nolite  foliciti  edcdiccmes:Quid  man-  Cibauic  illum  pane  vitx&  intclle^us:  & aqua 
ducabimus,  aut  quid  bibemus  in  futurum  ? Scit  fapientix  falutaris  petauit  illum.  De  fectirKlodi- 
enim  Pater  veder  exledis  quid  vobis  neceffe  fic.  citut  to  Pfalm.  77.Panem  Angelorum  manduc*- 


in  Euang.  D.  I 

uir  homo.  De  quo  dicitur  v^<9.9.  Coro  acccpilfec 
cibum,  conforrauisclt  Hic  enim  cibus maxunc 
confortat, qui  efl  panis  vimiiis.£cc/i. 51. Splendi- 
dum in  panibus  benediemt  labia.  Hoc  enim  ma- 
xime verum cft  derplendidoin  panibus  virtutum. 
De  tertio  pane  dtciiur  .SVf;?iVwf.ii5.  Paratum  pa- 
nem de  C2I0  prxllitiili  illis  line  labore,  habentem 
in  (e  omnedclc^amentum,  ii  omnis  faporis  fua- 
uitatem.  Subdantiam  enim  tuam,&  dulcedinem 
quam  in  hlio^iabes  oHendebas  : & voluntati 
vniufcuiufquc  (^feruiens , ad  quod  quilque  vole- 
bat conuertebatur.  Plenus  cnimdcle£btione& 
refe^lione  cft  lue  panis  , habens  iu  fe  vas  gratia-, 
animam  ChrifH  quait  gomormannatis.  Habens 
in  fe  fiibilantiam  corporis  Chtidi,  qui  vere  cibus 
’eft:  ficut  dicitur /e4w.6.  Caro  mea  vere  cft  cibus. 
Habens  humorem  in  fe  faugutnb  ChriHi , qni 
dat  faporeni  cibo.Cnwrrc.a.Ftu^hiscins  dulcis  gut- 
turi mco.Hic  aurem  fanguis  elf  in  fpecic  vini : de 
quo  dicitur  C4»//f.7.Dignum  dilecto  meo  ad  po- 
tandum , labiifque  & dentibus  cius  ad  ruminan- 
dum. Quia  quo  fiequcntius  per  memoriam  teuo- 
catur&  per  meditationem  teritur,  eo  dulcius  in- 
uenitur,^'  iucundius,&  fuauius.  Vnde  habet  dei- 
tatem ad  condimentum.  Adipe  fru- 
menti fatiat  Faciet  Dominus  omnibus 

populis  in  monte  , hoc  eft , clcuationc  Ecclellx, 
coiiuiuium  pinguium, conuiuium  vindemix, pin- 
guium medullatorum  , & vindemix  defxcatx. 
Omnibus  enim  populis  c(l  prxparatum  huius 
graiix  conuiuium , quod  e(l  medullatorum  pin- 
guium, quod  eft  corporis  & animz  Chtifti : qux 
medullaro  pinguilltmarum  habent  gratiarum,  & 
vindetniam  defxcatam,quia  in  gaudiis  gratiarum 
eius  nihil  vnquam  fuit  de  fxee  peccati  immix- 
turo. Hi  fune  tres  panes  quos  accommodari  pe- 
timus ab  amico  Deo  Patre  Lhca  i.qiiando  nofter 
amicus  ( animus  nofter ) per  coiuiernonem  venit 
ad  nos : & rcueriiiur  de  labore  feculi  famelicus, 
Seexefus  de  labore  mundi , in  quo  nihil  inucni- 
tur  rcfcdlionis : & non  habemus  ve  ponamus  an  - 
te  ilium  teHcicns  aliquid  , niiia  Deo  Paireeftla- 
giremus. 

Stint  adhuc  alij  panes  fpitituales:  panis  (ciliccc 
panitencix  , panis  obediemix  , panis  dodlrinx, 
panis  clecmofynx,  panis  confolationisdiuinx,  &: 
panis  deuotionis  iu  oratione.  De  pane  pceniicn- 
tix  dicitor  iu  Pfatrr.^j^.  Cibabis  nos  panclacry- 
marum  : &c  poturo  dabis  nobis  in  laciymis  in 
tnenfura.  Mittite  virum  jftum  in 

carcerem  : Se  fuftentate  eum  pane  tribulationis, 

& aqua  angullix.  i^.5O.0abictibi  Dominus  pa 
nem  ardum  & aquam  brcucm:&  non  faciet  auo 
lare  i te  dodorem  tuum.  In  anguftia  enim  reficit 
panis  ifte.  De  pane  obedientix  dicitur  /rxv.4. 
Meus  cibus  eft  ve  faciam  voiimtatem  Patris  mei. 

& ve  perficiam  opus  eius.  Cibus  autem  fimplici- 
ter  non  vocatur  nifi  panis.  &«r/'.i8.Accclcra,tna 
fata  fimil.x  commifee , & fac  fubcinetitios  panes 
azymos.  Tria  fata  fimilx  funt  ptxcepta,conrilia, 

& exempla  diuina.  Panis  aurem  fuliciuetitius  eft 
obedientix  humilis  refedio.  Azymi  autem  funr, 
quando  funi  fme  remuriruiratiune.  In  fortitudi- 
ne iftiiis  panis  ambulabat  Elias  i.Ref.ip.  qua- 
draginta diebus  & qiiadragiivta  r.odibiis  vique 
ad  montem  Dei  Oreb.QtiaHragenarins  enim  par- 
tibus (Ilis  quinquagfma  perficit , qui  eft  numerus 
iubilet : & 1 gnat  tempus  ptxfcns  in  obedicctia 


Alc.  Cap.  X I.  59 

ambulandum  vfque  ad  rcmiflionem  ftituram; 
quando  ficut  dicitur  /'-h  j. Senius  etit  libet  a Do- 
mino fuo.  Depane  dcKftrinx  , qui  funt  duode- 
cim iuxta  numerum  dodrinx  Apoftolorum  , Sc 
numerum  dodrinx  Patriarchanim  , Sc  nume- 
rum 1 1.  Prophetarum  , & numerum  quinque 
librorum  Moyft , &:  quinque  Prophetarum  ma- 
iorum, Dauidilfaix.lcremix.Ezechieltsd^anielis, 

Si  lob,  & Salomonis.  Oe  his  inquam  dicitur  /.<- 
Mtr.  2 4.  Et  fignificaiicur  per  1 2.  panes  propohtio- 
nis.  Significantui  etiam  per  ix.  cophinos , quos 
fuftulerunt  dc  his  qui  manducaueruntyl^4r;/Ai  4. 
/.«f  fj.Dcpaneelcemorynx dicitur  If».\ 8.  Frange 
efurienti  panem  tuum,  & egenos  vagofque  induc 
in  domum  tuam,  hb  \ \ . St  comedi  bucceliaro 
mearo  folus  ; & non  comedit  alienus  cx  ea. 
£cr/i. it.  Mitte  panem  tuum  fuper  tranfeunces 
aquas;&  poft  muUa  tempora  inucnicsaim.Aqiuc 
dicuntttr  hic  tranfeuntes  pauperes : quia  tran- 
feunt  accipiendo  , & redeunt  centuplum  retri- 
buendo. De  pane  confolationis  diuinz  dicitur 
Maith.  t p . Non  eft  bonum  fumere  panem  hiio- 
rum,^c  mittere  canibus. //4.11. Qui  habitatis  ter- 
ram Auftri,  cum  panibus  occurrite  fxigienti.  Ha- 
bitantes enim  terram  Auftri  ( qux  eft  terta  luml- 
‘nis  & caloris)  funt  Angeli  Se  Sandi , qui  abun- 
dant illuminationibus  & cofolationibus  Spiritus 
fandi.  De  pane  deuorionis  in  oratione  dicitnr 
Gentf.^^.  Afer  pinguis  pinis  eius  , & pr.xbcbit 
delicias  regibus.  Hoceft  manna  quod  habet  fapo- 
rem panis  oleati : ficut  dicitur  Exoi.xC-  AVm.ir. 

Hi  iimt  quinque  panes  > ex  quibus  fatiauic 
Dominus  quinque  milita  hominum 
Si  Luc.g. 

Dimitte  nobis  peccata  ooftra. 

Hxc  eft  piima  petitio  dc  amotione  mali,  qux 
proprie depvccatio  vocatur-Muitiplicantui  aurem 
iftx  petitiones  fecundum  muliipiicationem  mali 
quod  impugnat.  Aut  enira  hoc  iam  contradmn  • 
eft , Sc  ineft  fecundum  feipfum : aut  iam  quidem 
ineft  fecundum  caufam  , & timetur  fieri  in  futu- 
rum. Et  dc  primo  quidem  petitio  prima.  Dc  fe- 
cundo aurem  eft  peciiio  fecunda,  rrima  autem 
harum  petitionum  duas  habet  partes  , in  quarum 
prima  talis  mali  petit  rcmiflionem  : in  fecunda 
autem  illius  rcmilTionis  proprium  ponit  remif- 
lIuum.Dicit  crgo[Dimittc  nobis  debita  noftra]fn 
quo  quatuor  notantur ; paterna  inuocata  pictas, 
inaocamis  hominis  fupplicitas,  orantis  debita 
recognofeentis  humilitas  , Sc  fui  ante  Dominum 
accufabilitas  in  hoc  quod  fua  dicit  effi:  debita. 
Pictas  paterna  innuitur  cum  dicitur,  dimitte,  non 
enim  in  parte  dimittendum  perit  y vel  expedan- 
dtim  donec  reddi  pollit : fed  tantum  fpcraiur  de 
bonitate  fua  quod  limplicitcr  dimittar.  Vnde  & 
ipfc  libcralitcr  dicit  de  fc  L«c.7.  Duo  debitores 
erant  cuidam  frmeratori : vniis  debebat  denarios 
quingentos  , & aker  quinquaginta.  Non  haben- 
tibus iilb  vnde  fcddcicnt , donauit  vthfquc-  Et 
ideo  pictas  eius  Sc  boiiicas  notatur  in  tribus, 
quorum  vmim  eft  quod  gratis  dimicrit>fccund«m 
quod  totum  dimittit , tertium  quod  tion  impro- 
perando dimittit. 

Dc  ptimodicii  Ff*hn.\\.  -Beati  quonim  re- 
mflfx  funt  iniquitates : &:  quorum  reda  funt  pec- 
cata. Hoc  enim  jipoflolu*  Rom  6.  exponit  deeo 
cui  Deus  ateepto  fert  lufliiiam , quera  accepto  Sc 
gtaiis 


6o  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsd. 


gratis  de  impio  facit  iuftura.Et  hoc  facit  per  gra- 
tiam  przucnicntem.  Gratis  venundati 

e(lis:&  abfque  argento  redimemini, hoc  e(l .gratis 
abfquc  commutatione.  Hzc  enim  cft  vera  gratia 
Patris  noftri , vt  gratis  faciat.  Tir. ) -Non  cx  ope- 
ribus iuftiti*  que  fecimus  nos:  fed  fecundum 
fuam  mi&ricordiam  faiuos  nos  fecit.  Ephrf,i. 
Gratia  enim  faluatiertis  per  fidctn:&  hoc  non  ex 
vobis.  Dei  enim  donum  cfl  non  ex  oi>cribiis,  vt 
nequis  gloiiecut.Totiim  autem  dimittit. /ifar.t  8. 
Knlertus  Dominus  fetui  illius, dimiHt ei  vniuer- 
fum  debitum.  Et  ibidem.  Omne  debitum  dimilt 
tibi  quoniam  rogafti  mc.ldco  dicit  Ambrof.  quod 
impium  cil  a Deo  dimidiam  fperare  veniam. 

S.  Omnium  iniquitatum  cios  non  tecot- 
dalrar  amplius.  Pfdim  fo.  Aucrte  faciem  tuam  a 
peccatis  mcistSc  omites  iniquitates  meas  dele,  hoc 
e(l, delebis.  De  tertio, fcilicet  quod  non  imprope- 
rat,/art»/'.  I .Dat  omnibus  alflucntcr,5c  non  impro- 
perat. Z.Mf.1  f . Non  tantum  filio  prodigonon  tm- 
properauit , fed  etiam  fiolam  primam  protulit,  & 
decorem  multum  dedit , 8c  conuiuium  inikuxir: 
quia  faluum  illum  recepit.  Et  eedrm.Gaudium  e(l 
Angelis  Dei  fupet  vno  j>cccatorc  petnitemiam 
agenie.  Qiti  autem  gaudet,  non  improperat.  Sic 
ergo  facilis  eH  ad  dimittendum  Pater  noilcr.  Et 
fic  docet  nos  orare. 

Dimitte  nobisjln  hoc  notatur  orantis  fupplicio 
tas.  Nobis  enim  dimitti  petimus  . attendentes 
quod  rupplicandumed pro  nollris  exceflibus.  Sic 
(uppUeiter  otauit  Manaflrs  t,P<triilip.  vlum.  vbi 
dixit:Flcilo  genu  coidis  mei.precans  «t  te  bonita 
tem.  Peccaui  Domine  , peccaui , & iniquitates 
meas  agnofeo.  Quaic  j>eto  rogans  te,  remitte  mi- 
hi Domirte  , remitte  mihi,  & ne  fimul  perdas  me 
cum  iniquitatibus  meis , neque  in  zternum  ita- 
tus , referues  mala  mihi.  Hoc  ell  enim  ftipplicicer 
petere. 

Debita  ] In  hoc  notaturdebita  tecognofccntts 
humilitas.  PfM.  f o.  Quoniam  iniquitatem  meam 
ego  cognofeo ; & peccatum  meum  contra  me 
cft  feraper.  han,  t . Si  dixerimus  quod  peccatum 
non  habemus,  nofipfos  feducimus , & veritas  in 
nobis  non  eft.  Qui  enim  pciic  fibi  remitti  debita, 
lecognoftii  fce^cdcbitorcm.^/i7.FiIi  mi, da  glo- 
riam Domino  Deo  Ifraid  , Sc  confitere  atque  in- 
dica mihi  quid  feceris,  ne  abfeondas.  Recognof- 
cens  debitum , ftai  in  vciitaie.  Negans  debitum,  a 
veritate  declinat mendax  eft.  Debita  amem  di- 
cuntut  peccata  : quia  pro  ipfis  debitores  Deo  efti- 
cimur.  Debitores  enim  fumus  ex  omiftb  , & ex 
commiiTo.  Ex  omifToquidem  > quia  qu<^  debui- 
mus facere  omilinuis : & hoc  cft  triplicitcr,omif- 
fum  obcilienti* , omiflura  conceftt  temporis , ic 
omilliim  lucrum  graiixconcelTz.  OmilTumobe 
dientiz  cft  contra  przcepta  aftirmaiiua , qux  im- 

filere  omifimus.  Et  in  hoc  notatur  debitum  de- 
i.fti  quafi  derelicti.  Vnde  Dominus  de  przceptis 
negatiuis  £c  .iltirmatiuis  dicit  Hzc 

oportuit  facere  (przcepra  ftilicet  negariua)  &itla 
non  omiuete,  przcepta  aftirmaiiua.  OmilHo  au- 
tem huius  maxime  fit  aut  per  ncgligentiam , aut 
ignorantiamificut  dicit  PfAim.i ^.VcViCk»  iuuen- 
lutis  mez  & ignoraiuias  meas  ne  memineris. 
Omifiio  autem  fiuedclifhimtemporis  cft , quod 
perditur  tempus  quod  concefTum  cft  ad  poeniten- 
tiam & ferutendum  Deo^ nde  vlpojlolm  loquens 
ad  iiiecam  dc  gratia  couceOi  temporis  dicit 


1 Cerinth.^.  Videte  nc  in  vacuum  gratiam  Dec 
accipiatis.  Ait  enim  : Tempore  accepto  exaudiui 
te,&  in  dic  faturis  adiuui  te.  Multum  eft  enim  de- 
bitum cempotis,  vt  dicit  ylnfelm.  quando  de  Coto 
icmpotc  non  przteribtt  vnicum  momentum, 
quod  non  exigatur  qualitet  fit  expenfum,  Job 
Dedit  illi  Deus  locum  p<rnicentiz:&  ille  abutitur 
eo  in  fupetbiam.  Omilfum  autem  lucri  gratiz 
concciTz  fecundum  omnem  gratiam  nobisdatam 
multiplicatur : quia  in  diuitiis,^ando  non  clai- 
giuntur : in  feiemia, quando  noi^ocetut,vel  pcz- 
dicatur, vel  confulicur:  in  virtute, quando  in  ope- 
re non  exercetur.  Et  fic  eft  de  aliarum  gratiarum 
omiffionibus.  Sicut  enim  dicit  Cum  cref- 

cunt  dona  , ratioties  intcrcrefcunt  donorum. 

f ..Scruc  male  & piger  feiebas  quia  mero 
vbi  non  fcm!no»&  coiigtcgo  vbi  non  fpatfuopor- 
tuit  ergo  te  pecuniam  meam  commitiere  nu- 
mulatiis , A:  ego  veniens  xccej^iiTcm  vtique  quod 
meum  eft  nmi  yfucis.  Debitum  autem  commifli 
eft  , quod  committendo  nos  debitores  efficit.  Et 
hoc  cft  peccatum  iranfgreffiotiis.  Hoc  enim  ell, 
cuius  debitores  fumus  Deo  ad  fatisfaciendum. 
Vnde  PfAlm.^o.  Tibi  foli  peccaui,  & malum  co- 
ram tcfcci.  Genef.^i.  In  mc  hzc  omnia  mala  re- 
dnndaiit.  Et  ideo  fibi  debitores  efficimur,  & ex 
omifio  ficut  diximus,  & ex  conmiiro. 

Eft  autem  aliud  debitum  pet  quod  efficimur 
debitores  proximo,  quem  fi  fraudainusdXusnoft 
dimittit  nobis  debita  , nifi  prius  quamum  po/Tii- 
mus  foluannis  proximo  fuadcbitx  Red- 

dite ergo  omnibus  dcbiiarcui  tributnm^iibounn: 
coi  honorem, lionorem:cui  vcdligal,vc&iga\.Ne- 
mini  quidquam  debeatis, nifi  vc  inuicem  diligatis. 
Aliquod  etiam  debitam  d^mus  /picitut.^m-8. 
Debitores  fumus  non  cami,  vt  fecundum  carnem 
vinaraus.  GleJfXe<i  fpifuui.Si  enim  (ecnndum  car- 
nem vixciiris,  moriemini.  Si  autem  rpiiitu  fida 
carnis  mortificaucritit,viueti$.Omnia  hsc  debita 
Patri  czkfti  debentur : quia  etiam  ea  quz  proxi- 
mo vel  rpititui  debentur  , ipfc  rcpofcii  quando 
nonfoluumur  : ficui  caufam  fiifdpiens  & prexi- 
mi,Ac  fpititus  Et  quoad  omnia  hzc  dicimus  :Di- 
mhee  nobis  debita. 

Noftra  ] aurem  dicit  docens  nos  accufarem 
oratione : quia  noftra  funt  dcbitapeccatotutn.&c 
nihil  aliud  habemus  deuoftro./*r»«fri.  j8.  luftus 
prius  eft  accufitoc  fui.  Pfalm.  1 40.  Non  declines 
cot  meum  in  verba  malitiz ; ad  cxcufandas  exeo- 
fationes  in  peccatis.  Sic  ergo  dicimus  [Dimitte 
nobisdebiianoftra] 

Siquidem  & ipii  dimittimus  omni 
debenti  nobis. 

Hic  ponit  proprium  temiftiuum,  in  quo  fit  tc- 
milBo  peccatorum  : Ar  hzc  cft  chariras  fraterna 
remittens  debita  fratrum. Et  notantur  ma:fcilicct, 
remiftionis  confirmatio  , propria  dimillio,  & ge- 
neralicas  dimiflionis.  Piimmn  notatur  per  hoc 
quod  dicit  [ Siquidem  ] quod  tantum  valet  furut 
certe.  Hoc  enim  coram  I)co  debet  cfie  confit ma- 
tum.Qui  7)e«f. ) a.  iccundum  traiiflationc./.Xr. 
dicit  : Da  mihi  vindi^atn,  & ego  icitibuam. 
i.Peir.^,  Non  reddentes  malum  pro  malo  , nec 
maledidlum  pro  maledidlo , fed  ^contmrro  bene- 
dicentes. Confirmatio  enim  fcrmoniscorifiima- 
tionem  notat  charitatis.  Ideo  enim  M-etib.u 
Diligite 


ig;:;zc<J  by  ^J003Ie 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X I 6i 


Diligke  inimicos  Tdbos : vc  non  caonm  humi* 
ds  dimittantur  debira>(^  edam  e contra  aifedus 
dilcAionis  impendtntor  > & eiiedhuoperis.  R»- 
iM4if.ia.Sieruiieiit mimicus tuusdbawnin  :etfi 
/idt  potum  da  iJli.  Hoc  enim  faciens , caibones 
congeres  fupet  caput  eius.  Lemt.19.  Non  quzras 
vlaionem, nec  memor  etis  ioiuriz  civium  tuorum. 
Cettinidineru  ergo  charitatis  aduetfus  eos  qui  in 
nos  delinquunt  notans  j airernooemfennonis  in- 
terponit curo  dicit : Siquidem 

£c  ipii]  Propriam  tangit  hic  dimil1tonero:quia 
qoidam  funt  adeo  felliti  cordis, quod  iniurias  non 
petipfos,!^  per  alios  dimittunt.  Doroinusauiero 
vult  quod  bonitas  & dulcedo  cordis  pmensat 
eum  qui  veniam  pecir,fcilicet  quilibet  non  ab  alto 
indudlus,ied  ipfe  per  k dimittat.  Et  hoc  elt  quod 
dicit : Siquidem  dc  ipii[dimiaimiis]£rdi.a8.  Re- 
linque proximo  tuo  nocenti  te : & tunc  depre- 
canti  tibi  peccata  foluentpr.  Luc.6.  & Manh.y. 
Dimittitededitnittemini.  Eci^u^.Eadero  quip. 
pe  menliira  qua  menil  fueritis,  remetietur  vobis. 
£ccti,iS.  Homo  homini  i^at  iram  > Deo 
qusric  mediam  ? Q^i  dicat.  Non  inueniet. 
Mdttth.xS,  Serue  nequam  omne  debitum  dimiii 
tibiquonistn  togaftime.Noivnccrgo  oportuit& 
te  mifcrcrr  conferui  coi , liatt  6c  ego  tui  miiertus 
fiim  ? In  hominem fimilan  fihi  non  ha- 

bet roiledcurdiam  : & dc  peccatis  fuis  depreca- 
tur i uld.7.  Nc  ftatuas  illis  hoc  pceeatiim  : quia 
nefciunc  quid  f^iunr.  Pater  ignofee  iliis, 

qutanelciunt.  EcceipTtiicdiniinimusj  nullo  nos 
i^cente  vel  cogente , vel  per  emendationem  Sc 
iuuniliationem  pexuenienie : fed  noiiph  exnobts 
dimittimus. 

Omni  debenti  nobis]  Ecce  dimiffionts  genera- 
litas.  Eecli.xS-  Qui  vindicari  vulc,^  Domino  in- 
ueoiet  vindiciam , & peccata  illius  (eruans  ferua- 
bic : hoc  eH , qui  ex  ira  appetit  vindicati  de  malo 
illato  iibi  a proximo , ille  nihil  aliud  iiuieniei^ 
Domino, nin  quod  vindicabit  in  eum  omnia  pec- 
cata qux  comroiite  in  Deum.  Et  omnia  peccata 
illius  icruans  feruat , vt  demum  conuolutis  in 
vnum  peccatis  fuis  > condemnet  eum.  Omnibus 
cfgo  dimittendum  eft,  Sc  omnia  dimitienda  funt: 
quia  ^cut  vult  omnia  fibi  dimitti  a Dtunino , ita 
omnia  dimittere  debet : quia  ira  & inlmicma  in 
nullo  cA  retinenda.  Homo  dum  caco 

fit  teferuae  iram  i & prophiacionero  petit  ^ Deo)  i 


mo  Omnes  debitores  vellroa  repetitis. 

Boni  ergo  cordis  eil  debita  dtn)i(cev:&  ei  oiiide- 
beiqictbumitiiatemratisfacete.  ^ 

EA  tamen  vasum  debitum  qoodnunquacneft 
dimittendum » (anper  exigendum  : Sc  ita 
reddendum  quod  leropet  cA  demanet  adhuc  de- 
bitum : & Hm  eA  debitum  cluriratis. 

Nemini  quidquam  debeatis  nifi  vc  inuicem  dili- 
gatis. Hoc  enim  debitum  dulciter  obfigat , S: 
berugne  folair , & foluendo  fe  magis  ad  deben- 
dum aAringit.  De  hoc  dicit  jiffiolmmdPhiU- 
amttm : Et  teipfam  mihi  debes.  Sic  ergo  dicitur 
Oimrne  nobis  debita noAra,fiqtndcm  de  ipfidi- 
mittimusomnibus  debentibus  nobis.  Qui  autem 
non  dimittit  * fiuAra  hanc  orationem  prxfumjc 
dicercjnin  in  petlbna  Ecclefixdacar,  de  cum  fidu- 
ciaquod  Deus  per  oraiionemcot  fuum  illuminer, 
Sc  in  futuro  gratiam  chaiitact  s accipiat , qua  dc- 
bitotibus  omnia  debita  dimittar. 

£c  ne  nosinducas  in  centationem. 

Hxc  eA  deprecatio  qux  eA  de  malo  futuro* 
quod  iam  imminet  per  caularo.  Tentatio  enim 
( qux  cA  impulfus  hoAis  ad  illicitum  ) cA  caula 
peccati  fecundum  im^tionem  lentatoris.  <^ia 
non  induceret  in  tentationem*  nifi  intenderet 
peccatum : quia  aliter  per  tcnraiionem  piodelTet 
homini  : quia  lentacio  cui  per  peccatum  non 
conlentitur  , materia  eA  cxetceiidx  vittutis. 
Vnde  etiam  aliqui  fiariiores  & expecti  vires  fuas* 
in  gratia  Dei  iandi  tentari  orauerunt. 

Proba  me  Deus  Sc  tenta  me : vre  tenes  meos  Sc 
cor  meum.Et  vide  ii  via  iniquitatis  in  me  eA : & 
deduc  roe  m via  xtecna. 

Tanguntur  autem  tria  in  petitione  iAa , quo- 
rum primum  eA  in  Deo  , & cA  d quod  petitur 
dceA  prxAruatio  acafa  in  tentatione.  Secundum 
eA  in  quo  eA  cafus  ille  : quoniam  ille  in  ipfo  in- 
dmAu  ingreditur  per  gradus  in  teniatiouein. 
Tenium  autem  cA  in  quo  eA  ille  indudus  Sc  inr 
grefius  qui  cafus  eA  , ille  enim  eA  in  lenraiione. 
Dicit  ergo  ptiroo[Et  nc  nos  inducasjQuafi  dicat: 
a malo  imminente  bberapet  debiti  diroilUohem, 
de  a malo  futuro  cauedt  prxArua. Per  hoc  quod 
[ne  nos  inducas Ihoc  eA, induci  permittas  vel  diT- 
limulcs : quia  quiconque  du^c  llt  hominis  in 
appetitibus  de  confiiiis-deoperibus  fuis  , Mucic 


qnis  exorabit  pro  delidis  illius  ? Q.  d.  Nullus.  I hominem  prxter  te  folum.  Atteiidendumenim 
Sicut  autem  dimitrere  debemus  debita  debenri-  quod  quatitor  ducunt  de  inducunt  hominem 
bus  nobis : ica  cum  nos  fumus  debitores  alicui,  quamdih  eA  in  via.  Opinio  enim  ftia  ducit  in  du- 
veniam  petere  debemus  de  reconciliati  fibi.  j biis.de 'hxc  etrat : quia  dicit  Quod  opi- 

Afatth.f.  Si  offers  munus  tuum  anre  altare,  de  namur*  debemus  ercori.  Dudlor  in  appetitims 
recordatus  fueris  quia  frater  tuus  babet  aliquid  frequenter  eAconatptfoentia,  de  hzcprccipitar. 
aducifus  tc  : relinque  ibi  imtnus  ante  altate , de  I Oudoc  in  pcruerlis  operibus  vt  frequentet  eA 
vade  prius  reconciliari  fiacri  tuo:de  tunc  veniens  Diaboius.dt  decipiendo  feducic.  Dudor  in  bonis 
ofFeres  munus  tuum.  Vnde  ficut  charitate  patatus  | gratix  eA  Iblus  D^s:ficut  ipfe  dicit  /aan.  1 4.£go 
debet  elTe  animus  offenfi  vt  dimittat  debinim:  1 Ium  vi  a,  veritas, de  vita.  Si  autem  aliquando  ducx 
iu  per  poenicentiaro  & charicatero  pacatus  debet  ratio  naturalis  dc  natura,  valde  iAa  funt  Aducibi- 
eAeanimtis  offendentis , vt  placet  pet  fatis^flto-  lia:  de  ideo  non  Aqtienda  nificum  gratia,  de  du* 
nem  eum , quem  offendille  A tecognoAir.  Qui  I doce  gracix.  Er  hoccA  quod  intendit  MoyAs 
autem  Ac  non  facit , oAenAisde  offendens,  Aue  j Si  non  tu  ipAprxcedis  nos,  nooeducas 

IxAis  de  Ixdens , in  peccato  remanet  apud  Deum,  nos  de  loco  iAo.  Dturer.fi.  Dominus  foluidu- 
PpUm.^6.  Mutuatur  peccator  & non  Ailnec.  j dor  cius  fuit : de  non  erat  cum  eo  Deus  alienus. 
Quia  per  peccatum  quo  Izdic  proximum  , debi-  1 Sic  eduxiAi  populum  nuim.vtfaoeres  tibi 

tor  At  proximo : de  oon  Ainit  per  fatisfadionem  I nomen  glorix.Sic  igitur  ducendo  dc  tenendo  ma- 
^emaidx  exhibitionem.  Similiter  impropera- 1 num  itineiancis  in  via  huius  vicx  ,.prxfcruac  ^ 
tor  d qui  non  cA  facilis  ad  dimiiiendumpcoxi- 1 tencatiotiis  cafu.  PfiUm.  71.  TenuiAi  mauum 
p.  Jilberti  tit  £tiang,  D^Lttc.  E dexteram 


6i  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Pr^d. 


<iexterafi)  meam : & in  volnntare  tua  dedinnfti  | 
me : & cum  gloria  fufcepifti  me.  Sic  Mdtth.^.  6c 
Luc.  4.  Dudus  cft  lefas  in  deferrum  l Spirico  vt 
tentaretut  i Diabolo.  Er  omne»  qui  fic  ducuQCUii 
viiicunt  cetu«orem  & alij  cadum. Qm- 
cun()uc  fpititu  Dei  aguntur, hi  filij  Deifonr.  S*f>- 
lo.Coftodiuir  illum  ab  inimicis»  & afedu&orl. 
bas  tutauic  illum » & certamen  foric  dedit  illi  vc 
viacerer»&  lurct  quoniam  omnium  melior  ell  fa> 
pientia.  Sic  ego  ptaeTcrun  a cafu  in  teniationc.  | 
Secundum  auccin  quod  valde  artendendum 
eft  > in  quo  eft  ille  cafus:quia  e(l  in  du^  in  ten> 
latioitcm-  £c  attende  quod  non  dicit»  ne  nos 
centacto  tangat : quia  omr^  . qui  pic  volone  vi- 
ueteinChtillo  , tcntaiio  tangit.  Tangit  autem 
aliquando  tantum  exterius  in  obUtione  illiciti 
fada  ab  hoile ; ficuc  Accedens  teniatoc 

ad  Chriilum  ait : Si  Filius  Dei  es , dic  vt  lapides 
ifti  panes  fiant.  Et  fic  etiam  tetigit  primos  pa- 
rentes primo,  antequam  p«  peccatum  corrumpe 
temur.  G:it. ).  Serpens  dixic  ad  mulierem : Cur 
prxeepit  vobis  Deus  vc  non  convedcrccis  de  omni 
ligno  paradifi.  Aliquando  etiam  tangit  cantum 
interius  r ficuc  quando  non  hofiis , fed  concuph 
fcemia  caufa  eft  |xitu;ipi|  tcntaiionis.  Uctif.  1 . 
Vnulquifqrse  teneatur  • aconcupirceniia  fiia  ab- 
Oradilus  & illegius.  Aliquando  eft  ab  exteriori  & 
incenor  i,  quando  quidem  exterius  olFeituc  illici- 
tuin,&  interius  incipit  trahi  defideriutn.  Ctn,  3. 
IpTa  conteret  caput  tuum:&  tu  iufidiaberis  calca* 
peo  eius.  Caput  enim  lerpencis  conterere, eft  pri- 
mum morum  eius  in  principio  tentationis  exclu- 
dere » ne  venenum  infundat » vd  nc  infufum  ad 
extindionem  vitalis  fpicitus  (erpere  valeat-  Hic 
autem  non  oratur  vt  non  tangar  cencario : quia 
hoc  cA  impolBbile  in  hac  viu.  Omnes  enim  tan- 
git aliquo  Adorum  modorum  tentatio. 

Tetigit  autem  £c  iuftoi  lemaiio  monis,&  com- 
modo in  eremo  fafla  eft  multitudinis : fed  non 
diiipecmanfit  itatua.  Quandiuenim  fumus  in 
ibac  vafia  eremo,  in  qua  tot  inftrumema  Diaboli 
impugnant » non  poteft  elle  quin  tentatio  tangat  { 
nos. 

Hoc  enim  eA  viile  ad  fex  » quorum  vnum  eA, 
vc  noArx  fragilitatis,  memores  humiliemur.  1. 
Car.i  a.Ne  magnitudo  reueiationum  extollat  mc, 
datus  eA  mihi  Atmulus  carnis  mez  Angelus  fata- 
nz.  vt  me  colaphizet.  Secundum»  vc  a peccato 
purgemur.  ProbaAi  me  Domine  & 

vificaAinode  : igne  meexaminaili,  & noneA 
inuenta  in  me  iniquitas  » hoc  eft  » ttadepuraAi, 
vfquedumconftimaciic  iniquitas.  Tertium  cA , vt 
virnis exetceicur.  Takix.  quiaplacaiAiDeo.nc- 
c^le  fuit  vt  tentatio  ptobaretee  » hoc  eft,  proba- 
tum oAenderct : & fic  m exemplum  aliorum  vir* 

, eus tuaponerenit.  Hocetumroodoientatusfuit 
beatus  lob  ; ficut  etiam  IbiAtm  dicitur.  Quarta 
caufa  eA , vt  ieipfiim  bofloo  in  infirmitate  & vic- 
tuce  & fidelitate»  quam  ad  Deum  habet  »«»»a- 
cur.  Quia  fic  vel  cautus»  vel  audadoccmctrac. 
£ecli.  3 4.  Qui  centacus  non  eA » qualia  Icit  i Et 
JbUm.  Qui  non  eAexpenus  »quid  loc2  Vir  in 
muliisexpertus , cogitabit  multa.  Quinta  caufa 
eft  «quiapeteonAamiam. tentationis  digni  Deo 
efficimur.  5qp. Deus  ttmauic  illos , &r  inuenit 
eos  dignos  A : tanquam  aurum  in  fornace  ptoba- 
uit  illos»&  quafi  kolocaufti  hoAiaro  accepit  illos, 
li)  orombosoaim  aliis  faesifidum  Ekic  homo  de 


fuis.  In  Tentatione  autem  offerc  Itipfttm  Deo: 
ficuc  fe  ChriAns  in  cruce  obtulit  Pacri.  Sexta 
caula  eA,vs  per  vidodam  miles  CheiAi  gloriofus 
fiat.  Et  hoccA  quoddkic  /74/111.3.  Domine»  vc 
icuco bonz  voluntatis  ruz  coconaflM  nos.  V i^o- 
ribusenim » fecundum  leges  antiquas » (cuca  ro- 
tunda quibus  pugnauerant  retro  capitibus  alliga- 
baatui;&:  fic.in  confpcAu  Rogum  6c  Ciuium,pro 
quorum  libertate  pugnauerant,  in  gloriam  Sc  ho- 
nr^em  adducebantur.  Pfttm.  8.  Gloria  & hono- 
re coconaAi  eum  Domine. 

Attende  aurem  quod  cadlus  remanonis  voca- 
tur & non  induco,  totum  tempus  in  quo  manet 
aliquis  in  tentatione  forti  animo  : itaqoodin 
tentatione  animus  nec  mollefcic , nec  frangitur. 
Diu  enim  fuit  lob  in  icncaiione  » & diu  Tobias» 

6c  nullum  in  eis  habuit  tentatio  progtcAum  ; fed 
; fempet  Aabat  anirous  ficut  in  tentationis  princi- 
pio. Et  ideo  dicit  /4C«ir.i.  Beatus  vir  qui  fu^t 
rentauonc:quoniam  cum  probatus  fuerit  accipiet 
coronam  vitz»  quam  teptomifit  Deus  diligenti- 
bus le.  Ali)  autem  in  tencatioriem  inducuntur. 
£c  illi  fune  qui  per  gradus  tencationum  vfque  ad 
interiora  procedunt»  hoc  eA»  de  ptimo  motu  pro- 
cedunt ad  deled>3tioncm : de  deledacione  vfque 
ad  dele&ationis  moram  : de  mora  vIque  ad  ra- 
tionis deliberationem  : de  de  deliberatione  vfque 
ad  confenlum;6e  de  confenfu  vfque  ad  voJumacis 
impetum:de  impetu  vfque  ad  opus:de  opere  viqae 
ad  tierationem  operistde  icerarione  vfque  ad  con- 
fuerudinem : dc  confuetudioe  vfque  ad  defoifio- 
nem : de  defenfione  vIque  ad  profundum  dcfpc- 
rationis.vel  przfuropiionis.  S ic procedere  &in- 
dud  in  icnrarionemin  quolfbcr  gradu  eft  cadere 
vel  paruo.  vel  maiori»  vd  maximo  caib.  £c  ideo 
orandum  eft  ne  fic  inducamur.  Quamuis  enia 
tentatione  tangi  fic  profienum,  tamen  quia  fpiri* 
ruspromprusm  »cato  autem  infirma:  Dominas 
dicit  11.  Oranduineft  vt  non  intretis  in 

rentarionem.  Sic  igitur  ad  tntetiora  tentationis 
paUibus  antmz  deuenirc » eA  induci  in  temacio- 
nem.  Et  quia  fic  in  principio  tentationis  vdi 
tentatione  tangendo , vcl  aliquautulmn  dcledlan- 
do  multi  lentamur:  ideo  dkirur  .^rMi.14.  Septiei 
cadet  iuAus  & tefurget : impi)  vero  comieni  in 
mahim.  Ec  quia  Dominus  «k  vitimis  portis  ren* 
titionis  & peccatorum  reducit  aliquando  peces- 
torcro  in  tentationero  Ac  peccatum  indudhmn 
ideo  dicirut  Ith  38.  Nunquid  aperrz  fum  libi 
poriz  mortis, Ac  oftia  trnebrofa  vidiAi } q.d.Non 
tu  IcciAi  hoc,  fed  ego  1. Dominus  mor- 

tificat 6c  viuificat : deducit  ad  inferos  Ac  redocir. 
.Sic  enim  dQ  oftiis  cenebrofis  inferorum  reduxit 
Magdaicnam.  Hoc  eft  ergo  induci  [ in  tcnratio- 
nem} 

lam  fupradiftum  eft,  quod  rencatioeft  impui* 
fos  ad  illlcicum.  Super  autem  diximus 

de  tentatione  quzdam.  Htc  autem  ad  hoc  quod 
hicfufticit  dicimus, quod  htc  non  inteodic  Domi- 
nus de  tentatione  quo  Deus  teiuat » vt  tentatnm 
virtutem  fuam  cugnolcere  furiat : ficut  temarus 
fiiit  Abraham  Crvr/^  ai.  Nec  de  tentatione  qua 
homo  hominen)  tenear»  vt  experimentum  fui  ca* 
fHac.  Nec  de  tentatione  qua  homo  Deum  teneat, 
vc  verum  Deus  pco  eo  fignum  faciat  experiatur: 
ficuc  in  /74/av.  94.  Tenrauetunc  me  patres  ve- 
ftri,  probaucninc  & viderunt  opera  mea.  Extd.iy. 
Touauerum  Dominum  dicentes ; Eftne  Deus  in 
nobis 


in  Euang.D.Luc  Cap.  X I 6j 


Dobli  an  non?Sed  hic  loqoitor  Dominus  tantum 
dc  cemadone  Diaboli-y  que  ht  aliquando  pei  ho- 
ftem>  aliquando  pec  caroein,aliquando  per  roun* 
duro  > hoc  eft » roundi  obledamema  > que  fune 
concupifceniia  carnis>  concupifccnua  oculorum, 
& Tuperbia  viie : licui  dicirur  i Jom.  i . Hec  enim 
lematio  cilex  apprehenro  Ulictio  moius,  propel- 
lens hominem  ad  illiciium  per  gradus  renluatira* 
tis  in  delcdando , & inferioris  partis  rationis  in 
apprehendendo,  delcdando,&  immorando : & 
gradus  fuperioris  parcis  rationis  in  videodo,  dif- 
Hroulando,  vel  confenciendo:&  gradus  volunta- 
tis in  impetum  faciendo^  membra  in  opus  exhi- 
bendo ad  illiciium  peragendam.  Et  quamdiu  qui- 
dem e(l  in  lenfualicatc,  peccatum  quidem  eH,red 
veniale.  Vlterius  autem  vel  e(l  roottale,  vel  peri- 
culum morcalts.  Et  ideodicicuti.  Cer.io.  Tenta- 
tio  vos  non  apprehendat  niA  humana-  Fidelis 
autem  Deus  qui  non  patietur  vos  lentaii  Aipra 
id  quod  pocenis,red  faciet  curo  tentacione  etiam 
prouemuro  vt  poditis  AiAineie.  Hoc  igitur  eA 
quod  oramus  dicentes  [Et  ne  nos  inducas  in  ten- 
ucionem.] 

Hoc  autem  quod  additur  Mdttb.6.  Sed  Ubera 
cos  a malo , concinetur  fub  iAa  eadem  peiicioae. 
Cuius  Agnum  eA  vt  dicit  Gojf.  quia  non  copula- 
tor i Ai  per  coniun£tioncm  copulatiuaro,A:d  aduet- 
fatiuam.  Qjj.  Non  permittas  induci  in  malum 
ceniacionis , fed  libera  nos  k malo  eodem.  Quia 
k malo  posox  nec  liberari  poiTumus , nec  oramus 
nos  omnino*Ubcrari  ab  illo:quia  oratio  non  eA  dc 
hoc  quod  impoQibilecAAeti.  Malum  autem  cul- 
px  auc  iam  concraAum  & fadlumeA,autj^ttn- 
taciooem  timetur  futurum.  £c  hoc  fumcientet 
orator  auc  remitti  auc  caneri  per  duas  obAraacio- 
oes  prxcedemes.  £t  ideo  in  his  duabus  depreca 
lionibus  Anitur  oratio  dominica  fccuixlum  Luc. 
JlfMttbdtu  autem  non  tantum  docet  petere  fu£- 
cientia : fed  etiam  explicans  implicica.pluia  ponit 
in  oratione  dominica.  Et  lioc  iam  fuper  Maitb. 
explanatum  cA.  Vbi  etiam  oAendimos  qualiter 
fcptem.dona  , Sc  Aptem  beacitudines  in  feptem 
iliis  petitionibus  incelliguntur.Et  qualiter  Aptem 
vicia  excluduntur  pec  eafdero. 

EcaitadillosrQuis  vcftrum  habebit 

amicum. 

Hic  pet  Amilitudinem  inducit  ad  orationis 
inAantiatn-  Diuidicuc  amem  hxc  pars  in  duo  , tn 
quorum  primo  inducit  ad  inAanter  orandum  : in 
f^ndo  veto  docet  quid  cA  petendum.  Adhuc 
autem  primum  horum  habet  duas  partes,  in  qoa* 
rum  pnma  proponit  Amilitudinem  : in  fecunda 
/imiiitudinis  propoAtx  concludit  intentionem. 
Similitudo  ptopoAia  duo  continet : primo  enim 
oAcndic  petendi  neceflitatcm  : fecundo  conAruit 
inAandi  importunitatem.  In  petendi  neceAitate 
tria  continentur,  Ailicet,ad  eumptoquo  petirur 
vincolum  obligationis,  expicAio  peiicioms , & 
caiifanccclTiiatis.  Dc  Primo  dicit  [Quis  rcArum] 
fecundum  Gojf.  rcmiATmc  cA  legendum , hoccA, 
aliquisrve!  Aquis  veArum.Ec  in  hoc  notatur  aroi- 
cttix  raritas.  In  hoc  autem  quod  dide  [habebit] 
notatur  amici  Adchias.  In  hoc  autem  quod  dicit 
[ajnicura]  nutatuc  amicicix  ncceAItudo  & hone- 
Aas.Dicit  ctgo. 

Quis  veAnim  ] hoc  eA  aliquis  veArum : quia 
yiibvti  in  EMftg.  D.Lhc, 


mm  omnium  eft  habere  veros  amicM,Ad  pauco- 
roro  VI  dicic  Pbil«fpfbtuin  £ih*cu.£etti,6‘  Ami- 
cus Adelis  qni  inuenic  illum , inuenit  thefaurum. 
lAe  autem  amicus  allcgoiicKihriAuseA./Mrr.if. 
Vos  dixi  amicos : quia  omnia  quxeunque  audiui 
a Patre  meo  , nota,  feci  vobis.  Er  ame  Ibiino, 
Maiorem  hac  dile^onem  nemo  habet , quam  vt 
animam  Aiam  ponat  quis  pro  amicis  fuis.Moiali- 
ter  autem  amicus  noAer  eA  noAer  animus,vel  no- 
Aii  coedis  intellc^s.  Prpttrrb.  7.  Dici  fapiemix, 
A>roi  mea  es : & prudemfaro  voca  amicam  tuam. 
Ccif/.  1.  Ego  diAdo  meo  & diledlus  meus  mihi, 
qui  pofeitur  inut  lilia,  hoc  eA . virtutum  odori- 
bus , in  quibuj  paAatur  animus. 

HabebitjEcce  amici  Addicas  qux  notatur  in  per- 
Auericia diledbonis in  futurum. Pr»n.i7,  Amicu£ 
eA  qui  omni  tepore  diligjt.fraN.  18. Vir  amicabi- 
lis  ad  focAtaic  magis  amicus  erit  qui  Aacer[ami- 
cum]  Amicus  dicitur  quaA  animi  cuAos.  Et  in 
hoc  noutuc  necellicudo  aroicitix  & honelUs. 
Dux  enim  funt  falAc  ainidtix  & vna  vera.  Faifa 
enim  cA  qux  fundatur  fuper  temporalem  viiliu- 
eem,  camum  diligens  quanta  cA  vcilitasmon  dili- 
gens hominem , Ad  viilicacem  ab  homine  prouc- 
, niencem.  £ccli,  6.  EA  amicus  A>cius  meDfx  & 
non  permanet  in  dA  neceffitatis.  FalAot  autem 
amicitia  cA  qux  non  fundacur  niA  fuper  ddedb- 
tioneni : Acuc  fuit  amicitia  Samfonis  ad  Dtlilam 
; id^per  quam  confus  cA  i virtute , ligatus 
funrbusconcupifcentix,  cxcxcacus  obtenebratio, 
ne  intcllciAus.  Ezjcb.i^.  Nafum  tuum  & aures 
prxeident  amatores  rui.  Tettia  eA  amicitia  vera, 
qux  fundatur  Aipet  H>«ronjmtu.  Vera 

enim  illa  neceOicudocA,  quam  non  veilitas  rei 
familiaris , non  Aibdola  & palpans  adulatio  , fed 
ChriAi  nedUt  amor,  Sc  Audia  f^raniro  feripruta- 
rum  conciliant.  Ecelu  6.  Qui  timet  Deum,  xqu^ 
habebit  amicitiam  bonam  : quoniam  fecundum 
illum  erit  amicus  illius.  Hoc  igitur  modo  aliquis 
[habebit  amicum]  Aue  licteraltcer , Aue  moraliter, 
Auc  allegorice  : quoniam  in  amicis  nihil  cA  dili- 
gendum niA  boncAuro. 

£t  ibic  ad  illum  media  no£le  , & di- 
cet ilU  : Amice  , commoda  mihi  tres 
panes. 

Ecce  hic  continetur  petitionis  ezprcAio.  Tan- 
git autem  tria ; motum  conAdentix , tempus  in- 
digcntix,&  petitionem  AiAiaentix.  Motum  con- 
Adcncix  langir  cum  didt  [ ibit  ad  illum]ad  quem 
habet  impetrandi  conAdetiam  Pr»t$erb.6.  Difeur- 
rcifeAina,  fuAriia  amAum  tuum.  Talis  autem  cA 
amicus  :eA  vnius  cum  amico  cordis,  magis 
quam  fiacer.Ecch.^.Amicus  A pemianferit  Axiis, 
erit  ribi  quaA  corpus  tuum  : & in  domcAitis  tuis 
Aducialicer  ager  [media  nodej  prxfentts  indigen- 
itx , vcl  aduerAtatis.  Snp.  1 8.  Dum  quietum  A- 
lemium  tenerent  omnia,  & nox  in  Aio  curfu  me- 
dium iter  perageret , omnipotens  Armo  tuus  ve- 
nit. Pfalm.uB.  Media  no^  furgebam  ad  conA- 
tenduro  tibi  fuper  iudicia  iuAitix  iux.//d.a<>. Ani- 
ma mea  dcAdetauit  re  io  ntxAe,rcd  6c  fpiriru  meo 
in  prxeordiis  meis  de  mane  vigilabo  ad  re  [ & di- 
cet illi]  £cceconAdcmiaamicitix.£cc/i.6'Si  pof- 
Ades  amkum,  in  centatione  po(lidceam[amice] 
qui  es  animi  mei  cuAos.  Eccli.  d.  Amico  Adeli 
QuUa  eA  comparaiio:&  non  cA  digna  coropacatio 
F 1 auri 


64  D.  Alberti  Magni , Ord.Prsd. 


oori  & argiti  coDtca  boaitatem  illnis  [ aecMB** 
modajhoc  eft « ad  commodum  meum  pcjefta.  Ea 
enim  que  funt  amiconim.  communia  funt  quan- 
tum ad  commodum  vtxiuTque.  MultimcU- 

nitcredentiumetac  cocvoum&aniroavni-  Nec 
quUquara  eorum  qus  pollidd>ac  iuara  elle  ali- 
quid dtcet>at « eianc  illis  omnia  communia- 
jLceh.  6.  Anuctts  fidelis  medicamentum  vitx  Sc 
immortalicatis.Qui  meiuunc  Dominum  inueniut 
illum.  Talis  enim  facilis  eft  ad  accommodandum 

Tres  panes]  hoceft  Ares  tefedliones.  Qui  fe- 
cundum GioQ4m  funt  Ades  fan^tcTriniiacis ; vc 
Ades  Patris  noAram  ceAciat  inAcmitatem  eaom- 
nipotenrta,  Ades  Ali|  noftram  reAciat  tgnoran- 
liamex  (uafapienna»  Ades  Spiritus fan^i  noAram 
leAciac  & reparet  malitiam  ex  lua  bonitate.  Fides 
ftute  vnicatis  eneotix  noAra  reAciat  animi  ex  fur 
gtatic  vnione  & confolatione.  Gtn.  18.  Acedera, 
tria  fata  Amtlx  c6mifce  > dc  hc  fubcinetitios  pa- 
nes azfmos.Primus  panis  dat  virtutem.  Pf.  to{. 
Fanis  cAAcmat  cor  hominis.Secundus  dat  oculo- 
«u  illuminationem»  qui  acienoaci  funt  dc  obtene- 
brati per  inediam  i.  /fe^.i^.Guibui  panlulumde 
meile  iAo  de  illuminati  funt  oculi  mei.  Verbum 
enim  veritatis  dicitur  panis  propter  foliditatl  ve- 
ritatisjdcdicitur  mei  ptopeer dulcedine  fux  puri- 
tatis. P/T  I iS.Q^am  dulcia  faucibus  mds  doquia 
tua » fuper  mei  ori  meo  1 De  atcenuacione  autem 
oculorum  ex  fame  If*,  )8.  Attenuari  funt  oaiti 
niei»fu{picMntes  in  excclfuro.Natutale  enim  c(l  ex 
lortgafameobfcurarivifum.^cdi.  i5.Cibauit  il- 
lum pane  vic^  dc  intelle^us.Tenius  panis  dat  la- 
nitatem  pet  Dei  bonitatem  : & ideo  dicitur  pa- 
nis yitx.Mdtth.tf.Cvun  mulier  SyrophcenilTa  pe- 
letec  Alix  ranitatem»qux  raaU  I Dxmonio  vexa 
batnr.  Refpondit  Dominus»  quod  non  eA  bonum 
fumere  panem  Atioram  & mittere  canibus.  Ei  in- 
tellexit de  gratia  bonitatis  contra  malitiam  Dx- 
iDonis.  Preutrlr.vh.  Panem  oriofa  non  comedit. 
Fides  autem  vnitatis  non  cA  panisquartus,(ed  eA 
idem  in  tribas  vniens  aAe^ones  & intentiones 
animx , qtix  in  multa  diuifa  eA  fecundem  mulca 
vanitatis  concupifcibilia.  ^tn.  Afer  pinguis 
panis  cius»9t  prxbebit  delicias  tegibus. 

PoceA  etiam  dici,  quod  ex  quo  is  qui  venit  de 
via  amicas  • eA  noAer  animus : Quod  tres  panes 
funt  intelle^s  veritatis.de  aAcdliu  bonitatis,  de 
diuinx  dulcedo  confolationis.  Piimus  ciefcit  in 
fpica  verbi,  fecundus  germinat  in  culmo  virtutis, 
tertius  floret  in  deliciisconteroplarionis.  Primus 
panis  eA  azymus  abfque  Arrtnento  hxreticx  pra 
uitatis.  SxoJ.  1 4.  Azyma  comederis , de  non  erit 
fermentatum  in  domibus  veAsis.  Secundus  pa- 
nis eA  calidus  calore  chariiaris , Ane  cuius  calore 
infbtmes  funrvirtutes./c/.SJ.Panes.quandoegref 
A fumus  de  domibus  nofhis  vt  vettiremus  ad  vos, 
calidos  fumpAmus.  Hoc  eA , quando  noAra  re- 
linquentes, fociari  quxAuimus  SaniAorum  virtu- 
tibus. Tertius  panis  eA  oleatus  pinguedine  fpt- 
rirualis  confolationis.  t6.  ^ Sy«mer.  ti. 
Mtnna  faporem  habdaat  panis  oleati.  lAf  funt  er- 
go  tres  panes. 

Vet  oes  panes  funt  difoerio  morum,  difetetio 
cUgibiUmDyde  perfe^io  amoris  AuedeAderio- 
fum.  Di^tetio  morum  eA  ad  adipifeendum  ho- 
neAum virtutis.  Difactioeligibiliumelladcau- 
telam  vanitatis , de  adeptionem  veritatis.  Perfc- 
dbo  amoris  eA  ad  euicationem  libidinis , & am- 


plexuro fumrox  dnlcedfaiia.  De  primo  dicitur 
(jew.  In  fudote  voltus  tui  vcfceris  pane  tuo» 
quia  panis  motum  cum  labore  excolitur.  De  fe- 
cundodiciiut  }.  19.  Refpexii Elias: deeeee 

ad  caput  eius  panis  fubcincritius  , & vas  aquar; 
Quia  panisdiferetx  veritatis  fepe tegitnt  AmHi- 
tudinibusvanitatis.  De  tertio  dicitur  Z.«r.  14. 
Beatus  qui  manducauerit  panem  in  regno  Dei. 
Primus  horum  docetur  in  ptouerbiis : fandus 
autem  in  £cclefuAc:tccdas  veto  iu  Canticis  Can- 
tico tum. 

Quoniim  amicus  meus  venit  de  via 
ad  mCtSc  non  habeo  quod  ponam  ante 
illum. 

Allegatio  eA  caufx  indigentix.  Et  tangit  duo, 
quorum  vnum  cA  opportunitas  indigmx:altenim 
autem  ipfa  indigentia.  Opportunitas  eA  ex  bo- 
fpitalitace  :ilU  enimfacii  opportunam  peririo- 
nem.  Et  circa  hanc  toncit  crta : idoneitatem  ho- 

fpitis  venientis , lai&tudinem  recreatione  indi- 
gentis , & declinationem  ad  fe  cui  inconuenietu 
cA  pati  repulfam.  De  primo  didrfquoniam  an>i- 
cus  meus]  qui  recipi  cA  tduneus  : quia  ab  illo  ni- 
hil habeo diuifum.  Prouab.x  a.Qui  negligftdani- 
num  propter  amicum , iuAus  ctt^  amicus  1 ergo 
[meus  ] cuius  occaAone  libenter  damnum  fubeo 
expcnwum  [venit  ] dc  via  laAus  de  fraiAus  labo- 
re. Ij4. 18.  HaeccA  requiesmea, reficite lalTum, 
& hoc  cA  meum  refrigerium  [adme]&:idco  de- 
negare  hofpitalitaicin  eA  turpe  H^r.x ).  Vlofpi- 
talitaiem  nolite : per  hanc  enim  placue- 
runt quidam  Angelis  ho/pitio  receptis. 

£c  non  habeo]  AllegarioeA  indigenctx.Dicit 
[non  habeo]  Ift. ).  In  domo  mea  non  eA  panis, 
neque  vcAimenrum.  EA  autem  nimis  indigens 
domus , panes  fopradiflos  non  habens  : & ideo 
compellitur  ad  amicum  diuicem  recurrere,  quicA 
Deus : de  cuius  domo  dicit  Pfdm.  Inebria- 
buntiic  abvbertaie  domus  tux ; & torrente  volu- 
ptatis tu<r  potabis  eos  [quod]  cum  honeAate[po- 
nam  ante  illum  ] vcad  libimm  accipiar  quantum 
vult, vel  indiget,  yf.?.  4.  OiAriburbatuc  vnicui- 
que  quantum  cuique  opuscrat.  Ec  hic  oAendi- 
lur  ,quod  hofpiti  pauperi  apponendus  eA  cibus 
potius  quam  Aangendus : maxime  A in  Deo  fir 
amicus  & honeAus.Vnde  Z.NC.  i4.Lucas&  Cleo- 
phas  qui  colle^rant  Dominum  in  Ipccie  peregri- 
ni,non  Domino  dederunt  fragmentum  panis,  fei 
potius  commenfalcm  Abi  fecerunt,  & fibi  panem 
appoAietiint  frangendum.  Vnde  tl/iAcm  dicitur, 
quod  cognoumint  eum  in  fradlione  panistvidi- 
^'nCrtgsr.  merito  tanix  hofpitalitacis.  Pauperi 
autem  ctanfeonti,  qui  fola  fortuna  pauper  eA  , ic 
nonfpiritu  pauper , frangendus  cA  panis: Acut  di- 
citur 58.  Frange  efuriemi  panem  ruum:&; 
egenos  vagofque  induc  in  domum  tuam. 

£t  ille  deintus  recondens  dicat : 

I Noli  mihi  molcAus  efic. 

Hic  tangit  Amilttudinem  ad  orationis  inAan- 
tiam.  Tangit  aurem  tria  : lalicet,  amici  ad  quem 
tempore  ncceflicatis  recurritur  excafarionem,  pe- 
tentis perfeueramem  importunitatem,  & impor- 
tune inAanris  vitAoriaro.  Circa  prinkim  tria  tan- 
git : primum  quidem  amici  ad  amicum  dilKcilem 
aditium 


" r,  Giioglt 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X I.  65 


tdinim , quia  vmK  eft  inn»^  9e  alrer  eft  foris ; fe- 
cundam petinctfiis  ptopofhc  tontrarieta- 
tem.temuTTfvero  acca^ittonis  caiifam  maltipti* 
cem.  Depnni^dicic[^Ue]  iWliodr) amicus  di< 
ues  Dhies  irromifes  qui  inuoccn  illum 

[daintus]  quia  iple  eft  inm  in  fecreco  St  gdUio 
comempiationisbottorum.  fssn.t^  Indomo  Pa- 
nis mei  maaliotfesmukxfunt.  Acihociimss  vo- 
cat Incra  fn  gtddium  Domini  mi. 

Fcflinttnu';  ingredi  in  iUsm  requiArm^^i 
non  oMff«iir  q«(rexaobis  fallacia  peccati.  Pf. 
99.  Imrottein  cot\fipflncitiHnc:rultatione.  In- 
ti»enimeUc,efl  irmtimisfccfcti  fiiciei  Dei  ma- 
nare- AbfcoDdescos  inaofcundicofa-' 

ciei  tux.  ii  eonrarbfcioi>e  hotninuro.  Sicergo 
Deus  noAer  amicus  ,null<aindiy|wBiiirdbus  M- 
nis  abufdans  ell  incus : Sc  goi  fHnte$V|  oDiiam 
mifiniaordixfhis  puiianies  fq^s.  Mmk.  i (^Ve- 
nit Tponfiist  &'^x<faratx  eran#incra^rupc 
oim  eoai)nopms*^oUuraef>ian|ia.  '•  • 
Rrfjtondens»  dicat]  nc% enim  fic  rcdudimrTb 
IHilfans  iAn%udiacar : fe7  ailil^Ui^K.ierponra 
dantur petead^s»^-58-Tdnc  iono«abi(,&  De 
minus  eOMdi^c^lbis»  6e  dicevBcceiOdrutquia 

mtfdicors  fum  Domi  Ais  Deu\  tuos.  EritoMtem 
tenuius  aim  nec  exaudiet  > «eque  refpoadcbir., 
Tartf,^ . Cum  claiAirem  , ^ roga^S)  • cxcluru 
orationem  Al^n.  7*/i/rtdb4^um  ;Aiperotem- 
pus » ego  iumttas  fbdici^.  Modu  auteiA  db- 
mantes  aliquando  |Ul4(  & tffpo^cc . fcd  non 
exaudicficttaudiuit  liuirlm  purpuratum  fh  in- 
ferno Si  rcTpondit)  non  cxAxJitiii  A^ir-.AU- 
i^uawio  audir&  rerpondrr/ed  exauditionem  dff- 
frrt « Ttad  iufiantiam  oractonis  prouoc|(.  i*fab. 
vh.  Multum  valet  de^neci^  iufti  aiBdua.  Ali- 
qiundo  llatim  oralem  exaudit. 
ad  me»&  ecq^xtudiam  te  » Sc  annuntiabo  tibli 
grandia  & ntma  qiix  nefas.  Aliquando  qliudit 
delldcriuiTvaTiteclacnoTbn.  pfti'm.^.  l^tparAiu- 
oem  cordis  eorugi  annuit  auris  tua.  ExBiL'^ 
<!^iid  deluas  i8  yie  ? Hoc  q|im  ad  Mu]^n*ixit 
Doanmi^'  > cum  non  ore  fcd  corde  ciama^  Sic 
igitur  cbmanti  & pulfarAi  an%6dcitMaA(^n- 
dem. dixit  % . # 

t^oli  inihi  roo!c(luseilc'£cceg^itiertisdi^n- 
fasoria  coiurariMos»  vt  auidius  & ioAantia^biai 
x^^9o  40.  d*iQ  ai  res&  nOh  exaudis  roCl^o  & 
non  refpicis  roc  : ^furatus  es  mihi^in  ctudclcp^ 
& in  duKia  tux  louerratis  mihi.F/dfKc.i . 
VrqucquoDomilk  clamabjACc  uon  exaudies^vo- 
cifct^but  ad  te  vim  patiens  , & nouTaliubis  } Sic 
enim  aliquan«ft  Dominus,  ac  fi  fibi  tno- 

IcAusfit  orans  d^^lUns:&  Koc  dif^ui^tode  fa 
at.vt  i^ftaiuius  jequitaiur. 

lam  ofKum  eburumeft  , & piteri 
inci  nfcciim  fune  in  cjffili  riihi  poflum 
fiirgcrc,  tiW- 

Ecce  multimoda  cxcufatio  ex  audicdi  jTCmit- 
lit  autem  hicd  i.ss  caufas  clilKctAtatis  claudien- 


tunc  parer  nobis  oflium  df  oin.r  mifnicordix  St 
largitatis.  Gifar.  t lnm.  Dum  tcrrtpus  habemus 
operemur  bonum  ad  oAnes.  yy  .QurriteDo- 
mAuin  dum  fnuentet  poreA  : iiuiocate  eimi'  dum 
prope efl.  Er  /fi.  49.  Tesnpofe  accepto  ejnudt ui 
te : & ifl  die  fahitis  auxiliatus  fum  tui.Tuncenim 
oAium  patet)  aditus 'diuinx  mi^icordix.  Qjian- 
do  amem  iam  defrlfa  ef)  virtm,  vel  vita  fundus 
cA  homo  > odium  eA  clanfdtn  : St  tunc  magis 
diriioiker  impcrTaturqttodfetitur.Ayit/.si7.Ape- 
rite^hi  poitas  iuAitix.ingrdlas  in  eai^Sfitebor 
Dornino:Mc  porra  l^min),iuAi  intrabui  in  eam. 

Attendendum  autem  quothnoIcAum  dictnir> 
qua%jXK>fc  eA  la(]um:&  hoc  eA  i4em  qtfbd  fupef- 
gtauane»:  dcideo  moleAa  eA  petitio  nipticircr. 
Aliqoahdo  enim  molcAa  eA  pCTitio  ptoipeer  in- 
0q|ft(idinepiftetentis»quia  molcAus  eAOomino. 
rf  M0ehib.^,  Orabar  autem  IbtleAwDomuuinit 
k qu^non  erat  nAfvicordiam  comeemums.  Ali- 
qoVMO  rnsleAa  eA  prcfoer  petitionem,q(4a  mo- 
lat St  male  petuntur.  /4pA.4*  Aftttis  & non  aevi- 
pids  tco  qudi  ntol^gpam.  Aliquando  moleAa 
cAflOpst  propptrioflgm  petentis  ad  rem  peti- 
tam, quia  non  Mpe  Afjietenri  neque  decet : emn 
oaacio  lic  p*T^t  JecenSiuKdt  Deo , vt  didr  />bnr. 
s . Car.  Dqmf^al|‘rog^t  vt  ditlnf^rec  k 

me.  Et  dhncmihi : SuAicic  tfWg^Ha 
i^a.  Et  boc  ed^qoando  homo  peiir  pro  fc^u. 
Vno  at^Q  modd  9A  tpole^a  qnando  pcticunpto 
alioDciiicer,  proprer  f^lein  abieiAionem  ipiius. 

Ttquequo  tilThges^ault-aitlcgo 
limeum  }4ik  aureir  iRa^citiodirpeofatorsK 
dic^iixife  mrdeAa,  vt  inAffttius  pedatur,  vc  ii 
dius  tequirapM^.  Pfdm.^gi^.  QuaMite  Dofeinum 
Se  concinamini  : quxrittf  faodRi  eipp  hvipcr. 
OAii^aiiam  miia|>coa|ix  aiiquan^  eA  cUu- 
fum.  AliqiiabdoAiam  eA  Ifpagulis  perpetuis 
obbimaium.  Modo  enimdom  vitiiiurex  aliqua* 
caufa  JiAtmulaooois  mir<vicocdix  diuinc  (e  di> 
Utiqpis  cA  mottem  autem  «rir  ob- 

(iimacum.  l5e  |thrw^icifur  iienef.  7.  Ctwtfc 
di  (sn&oAiumdonfinus.  Quod  tanii^ poA^  a3 
miiCTCondiat%coiMii,iAl  1^  hmvatuaa 

pemuioidicAiU) /W4(ta.  i/.-ClauUeAianua.  Ec 
ideO  ibi  ((ijtoiulnus  : bicArio  vos. 

Hoc  cA  ergo  quod  dlcit^iTio  rtiodo  loquq^p. 

OAiuuFmeum  claufu  n Mi , Sc  gsien  m^iAe- 
cutfrfim^juqpbdi  ] Sccuada caoTauAexcuUeio- 
nisJ^uurur  aOtein  pueri  i puritac^qoi  iunccum 


Minino.  //«I.  Ecacetpj  Sc  fJSmi  mei , quosdft- 
Jit  mihi  Domiqm.i.Ae^.aivSiim  varapnccorsm 
t'au^,  Jmh:  c a .corda  pu^  iimrpuetorum.Hi|bVu 
cum  Domino  vel  pradencialitcc  in  bcabtuJine. 
^M'.4^  (.^mnq^San^  in  manu  ilUus  fuac.  Vel 
funi  C(|ps  ipfq  pf^ntcnifonem  pic  conArfatio- 
nis./^li/i^.  con^i^tioincxlis  cA.  EtcA 

ac  ladit^uSi  purus  cAas,&  de  cu*i0uin 

ellcs.Aequf^iirushoncs  ,oon  dtgnus  cs  vc  Aa- 
tim iib^dcujliitxl  tude  purioSi dftAAapetitioni. 
Oportet  enim  if4uniVr  oraK>&  non  depcerc.Di- 
cit^o|i.{,4o  cobiii  ^bile  vocans  vel  fccietym 
l>e«tif^iiiiis,v<l/ecretumcomcpfatiqnis.  MMth. 


di  : St  fecundo  f?(bi»mgii  fillg^ljl'  intptcmhal.  ^ 

Vna  quidMTi  caufaeA  quod  iiircoipeAiuacll.peti<46.lncta  if  cubiculum  « Sc  claufb  oAio  ora  Patiem 
cio  .quiaoAium  cA  ctaufum  : IccUndaauccmcA  umt».  ifd.  16.  Vade  populnsmeus.intra incubi- 


,quiaoAiu«) 
quies  farailic  , qusin  non  cA  conuenierta  inquie- 
cate.  De  pruna.  dicit[  tam  enim  ] tempore  quietis 
[oAiummehmclaufumcli  ) cll  enim  tempus  la- 
boris dunsviuimus , Sc  fani  Si  funes  fumus : Sc 
D Albtrti  M.igtn,in  En»>!g  D Luc. 


cuUtua.  & claude  pAia  tuafuperterabfconderc 
modicum  ad  inomencum,donec  petttaufeat  indi- 
gnatio mea 

Non  poAum  furecre  1 Quafi  coocluAo  eA  « 
F J prxmillis. 


66  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prxd. 


pccmiflii-  £(  fe  non  polle , quod  non  com- 
mode potcA  vel  cooeruic  6ai  propter  .cempus 
negtedum , in  quo  wiltut  poterat  inucniti  mi- 
feticordia.  Sicut  quando  aliquis  vique  ad  vki- 
mam  ctatem.vel  v^ue  ad  vlrimam  argeitudinem 
difierc  conuet6onem.  Illius  enim  araiciUtanimus 
Icilicet,  vd  fpiritut,  feropec  ell  in  via  dc  qua  dici- 
tur Sapitnt^^.  Laflati  TutTius  in  via  iniquitatis  Sc 
perditionis » & ambolaoimus  per  vias  diffioies. 
Tarde  igitur  ide  reuetticur  ad  coc.  Conaa  quod 
dicitur  Etcluy  Ne  tardes  conuetti  ad  Dominum: 
& ne  differas  de  die  in  diel^.  Subitoenim  veniet 
ira  illius : de  in-  lempoie  vindidUe  dirpeidet  te. 
Dicit  enim  CTrafar.  quod  qui  non  vult  conuetti 
ad  Dominum  cum  poieil:tufluoi  cA  vt  qifligatut 
ei  nonpoAecum  volueiic-Eiqnaniumadhochic 
dicic[Non  poirumlquiaquoadliocooncongiuit, 
quod  hoiam  in  qua  odium  apertum  fuit  neglexit 
[furgeee  ] Hoc  dicit  per  efTcduiKi : quia  licuc  dicit 
Mfdimji  IO  • Non  dormitabit , neque  donnicc  qui 
cuAodic  ifracl.  Sed  quia  exterius  opetatur  circa 
nos , dc  nos  doius  Ui>s  & deuotione  (urgete  facit: 
ideo  Turgete  dicitur.  Et  dicitur  non  turgere, quan- 
do hocnonfacir.  Can/tr.j.  Surrexi  vt  apeiitem 
diledlo  meo ; at  ille  iam  declinaiseiac  atque  rraa- 
ticrat[dedaic  tibilAttendo  quod  amicuspetit  ac- 
commodati panes.  Deus  autem  amictis  cacet  de 
acoOmmodacioneA  dicit  de  datione:  quia  gratis 
fuoc  dona,  & vocatio  Dei : licacdkic  Ap9(lolui 
Roa.  t i.Ec  TenTus  efl[Non  poi{um]de  conden- 
tia ex  culpa  negligentir  uue , daimi  [turgeft]  [JC 
dare  cibi  ] Sed  in  poenam  negligcndae  cu«  donunr 
di&tcur : vr  iniUuiia  deuotionis  tecupeFcs,quod 
negligentia  temporis  oqglexiAi.  /ertm.^i.  Male- 
didus  qui  facte  opus  Domini  negligcter..^)/a/.ao. 
Quid  hic  ftatis  tota  die  otiola  ^ IdiM  dicitis 
r/i-p.  Quodcunqoe  valet  manus  tua  ii^antet 
operate  t quia  nec  opus,nec  ratio , nec  Gpieiuta, 
nec  fdeniia  cA  apud  infecos , quo  tu  properas. 

Et  fi  illc  pcrfcucraijprit  pulfans: 
dico  vobis  , ctfi  non  dabit  ilU  Tyr- 
ios eo  quod  amicos  eius  £t,  propter 
improbitatem  tamen  cius 
dabit  illi  quotqUet  Vbce  ncccf- 
farios. 


Pf4tm.77>  Audiuic  Dciu»  AdiAuHc.  ideo  dicit 
f/^n».)9.Expedana«Kpedbuti  Dotnisttm.£c  ite* 
tum  f 1 6 . Expedi  OnipinwaaiiiijbiB 

& confotceuic  coc  tuum  , 6c  fuAi&e  bominum 
[furgens] circa  nos  in  cxcecioiibosagieiu,  & non 
vltenuspuirationem 

ge, quate  obdormis  DnminrrftjanrgrjjjlCipCjilMLl 
las  in  finem.  QoimEaciem  intnaMBIU^Mquod 
amicus chu fit ] q«ia piiifii|fniTqiOTMt|li^ ni» 
amkicias  non  meruit, 

dum,  quatit  amicitias : qui  a^ofeoMe repe- 
tit , feparac  fxedetacos.  Gd^deliduro , cA  poA 
reconciliationem  adOeuoJwbm^liiiiimnon 
repetccfe.  autem  — rm~  rrrilrirt,  cA  piA 
recopeiliatioDcm  fadam  ppr  inybiimjinij  ri- 
liom  itecutiiqicmatui^innouafe.  Et  ifie  f^rar 
amicitias^  & non  necetur  quod  Deua^jula^uul 
facidt  [ eo  quod  anticus  eius  fit  eOnpK  per 
iiiAaqiia|ndeuoc>oiUs.£y4^«».^Qi»IMaiAfiiib 
micusmeus  firitT j^fiwniiflniro, 

que.  Tu  vero  homo  vj^nimis  dux  meuslCMius 
meus»  qi^  f%ul  iqpcum  dulces  capi|b#dibbr:  ia 
domo  Dei  ambulaurirnus  nim  mi||rj.i(ii^  Veniat 
rabrs  fuper  iUqs,  & defcendqufh  tuiQl^ii} 
uenies.  Et  ideo  non  metemur  cito  exaudid.  £c 
boccA  quod  fluitur  [ proptei  imptobirateja  ta- 
men ciu$]bpf  cihprqptec  impommatn  in^iptiam 
ipfius.  s-7flnoi/?.4,4nl^opportuppVi|qmoiCBae. 

Pfilfn.yi.  Nondifce^iuai  te intel^^sjiios. 
4.£c^;2.  ViuuDafuinusA  irjiiif^WniinK  ij|iii< 

non  detdinquam  te./fa.  Sicut  pofishirondi- 
nis  fic  namabo : meditabor  vc  "**%- 

ti4unt  oculi  mei  fufpictepies  m eat^fo  [fu^^la 
exterioribus  circa  nos  opexando.  Pfdlm.67.  Su^ 
rexit  tanquam  dorp^s  Dominus.  Mduh.X. 
Tunc  imperauic  venu  & mati : A fada 

cA  tranquillitas magru[Ev  ddxic  i^i]  quiaetiam 
m le  ij^raliseA  , & Ubmtec  daiHli  accipit  occa- 
fiortem. /kc'}(>.t.  Dacomaibus^abundutte.&non • 


siopropeiar.  , 

(Quotquot  habec  peccllaiios  ^dbce  fi||igentia 
dati  , quod  ille,  ad  numerum  paruum  pe«i«ac. 
£y//>.t. Labitus  c|fmutfera  iuxra  magiiiliccnnain 
principalem.  Et  quoinudo  non  daret , qm'  abtem 
ad  fecreturti  cx%(eruis  commific  vc  darent  omiiiq 
fictelliiia,ctiten  amequam 
<Sc£«A'i  1. Fidelis  iteuus  pruded$^uan  coqM- 
Tangitaltecam  partem  fimilttudinis* &41cic  Uq|t  l^oininus  fuper  faqiilian^fuam,  vt  det  illis  ia 
pctl^eranciampulfatiomstcaufamdoolfio-  j tempore  tritici  menfuram.  Pfdltn.1^4.  Apetistu 


nb ,&fufBciemiamcoll«mtum.  Daptimodief^ 
[Et  ille]  («licec  pulflhs,  A b^digjMisffi  pcifeuera- 
ueric  ] cum  inAanna  & deuotione  Jc  humitiute 
[pulfan^d  oAium  miferkordiz.  Afa/f/;.to.Qui 
petfeuerauerkvfquein  fulein hic Jahius erit.  Ideo 
dicitur  f/cfrr.M.Indifcfplina  perductare. ^e  no- 
bis Tanquam  filiis  oHm  Deus.  Meo  etiam  docet 
Cdfmevj.  cum  iperfecierancia  pulfate  imferifoc- 
diam  » dicens  : Aperi  mihi  fotor  njei , cohimba 
mea,immaculAca  mea:  quia  caput  meum  Renutu 
eA  rore,  & cindnni  mei  gueris  no&ium.  Sie&im 
coptin^  nos  rigari  rore  tribulaeiotenT^ 
di  guttis  aduetficam  in  feculoitenebro^t  u- 
men  non  temicrece  debennu  de  inAaatia  ora- 
tionum. 

Dico  vobis]  Confirmatio  e A , humana  vcens 
finulirudine. Z,!»*.!  1.  Vetbameanon 
rranfibunt  [ ctfi  non  dabit  ei  ] Non  quia  liberalis 
QOD  iit  > quia  di&rc  g(  cauf^  dotuuoaem.  1 


manum  tuam,&  im|dcs  omne  animal  benedidUo- 
nc-  Ideo  Luc.  i i.dicir.  Quando  mifi  vos  finepera 
&:  fine  facculo,  nunquid  «iqu  id  defuij  sijbis  ? At 
ilii  daaermU : Nihil.  fimus  omnibus  pcf 

cum  repleti  fumus.  , « * 

Et  ego  dico  vobis : Petite,  & dabi- 
tur vobis  :quxrite,6c  jnnenictis : ^ullk- 
tc,& aperietur  vobifi  Ontnis^nimqiu 
pent,accipit : 5c  qui  quzrit,inucnit : 6c 
pultanti  aperietur. 

- ExpUfiitio  efi  limibnidinis&  tangit  hic  duo. 
Primo  enim  concludit  i fimllitudine  iadix^  fi- 
miliiudinis.  Secundavlcefiorem  sationem  iiidu- 
citaminori  , in  qua  probat  vtflicatemrei  peticx. 
Dicit  crgo{Etego]qui  veritas  fiuti.  /««r.  14.  Ego 
fum  via, vetitas, & vit«[dico  vobis] Iota 
vnom  aiu  vnut  apex  nou  prsueribit  k iege  donec 


i 

9 

f 

if. 

i 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X I 67 


emnia  (unt  [Pstice  & dabirac  vobis  ] Duo  <iicic 
exhortationem  ad  petendum  , 6c  fiduciam  dat  ad 
impetrandum.  Et  de  expolitione  huius  loci&  fe* 
queatiom » plurima  fecundum  expofitiones  San* 
^orum  ^ OOTit  notata  funt  capitato  6.  qua*  hic 
repetere  non  oponet.Ec  eft  ac  h dicat.Ex  quo  per 
infbmiam  vincitur  Deus  vc  det  petita  [Perite  & 
dabitur  vebisjPetitut  autem  donum  pet  quod  vi- 
ta bona  inchoatur : & hoc  eft  gratia  picueniens 
hominem  : &c  Ideo  petitioeft  anc^  quxficioueiA: 
quia  nec  quxtere  quifquam  pojl^ft  nifi^rius  ac  , 
cepeagtatia»  quxdac  viics  ad  qoaKCndum.  Pc- ' 
ntur  igitur  donum  gtatix  & vittmisod  meren- 
dum[Ec  dabitur  vobisjfllud : & adiiciemfr  h^num 
xternicatis  ad  beate  viuandum  , & reliciter  re- 
gmnAnm.Matt%.6.  Primum  qaxrite  i;||num  Qei 
4c  iaftiiiam  eius  : & hxc  Oinnia  adiioftirur 
vobis.  * * 

Attendendum  autem  qualiter  fir  petendum 
bonum  virtutis , & quid  petendum  > & pro  quo. 
Petendum  enim  cft  pie , huc  cft  > quod  ipfe  pe^is 
pietate  fidei  per  diKfbionem  operantis  fit  infoc 
«natus.  Et  hxc  fides  debet  mvuere  ad  petendum. 
l4co^.  I .Poftnlei  in  fide  nihil  hxfIcans.Qui  enim 
hxficauerit  ftmiliseft  fpumx  matis  > qux  Wemo 
tnouetur  & circumfertur.  Non  ergo  irthnecho- 
ttK>  ille  quod  aliquiifhcceptuius  fit  a Dco.hdti.tff. 
Siquid  petieritis  Patrem  in  nomine  meo,hoc  eft> 
in  pierato&fide  nominis  mci,dabirvohis./itrp^.4. 
Petitis  Sc  nonoccipitis,eo  qubrijnale  petatis : vt 
in  concupifeentiis  teftris  infumatis.  Eft  autem 

S lendum  donum  vittutSs  ad  mericum , quia  hoc 
adamem*  /v4r7.id.Vft}ue1liodononpetiftis 
quidquaat  m nomine  meo,pettte  vt  gaudium  ve- 
Acum  fit  plelkiifi.  Nullius  enim  boni  perfitdhim 
habet  gaudium  nifl  virtus  mqproria  ; qux  ficut 
diric  Atabr»f.  fiocera  & fandta  dele^latioiie  Tuos 
ddedat  poHillbres.  P/^m.i£.Vnan^petij  aQo- 
mino, hanc  requiram,vt  inftabicmt  in  domo  Do- 
mini omnibin  diebus  vitx  nt^x.  Hoc  aut^ro  non 
fic^ifl  per  it^rirum  vktuiis.Hoe  conftderans  Eli- 
{cMt  ^.Reg.i.  cunadiceraut  ftbi  ab  Elia  , quod 
pererer  abcoquol  vellet  ancequaro  tolleretur  ab 
eo)  dixit ; Oro  vt  fpincus  tuus  duplAc  in  me. 
Spirirusenim  metiti  duplex  eft,dum  pcrviriqiem 
opcrauir  ad  meritum  » & pet  eandem  viruitem 
opetatui  ad  veniam  delicorum  & fatisf^ionem. 
Hoc  igkur  eft  petendutri.  Prd  fc  autem  eft  pdten- 
dtim : quia  non  femper  pro  aliooexauditut^^eiens: 
ficut  patet  i.Reg.i^.  vbi  Samuel  non  eft  exoudi- 
tuspro  Saul  petens.  Sed  qui  p1^  ad  falutem  petit 
pro  rcipfo  > rempef«ccq>ic  qood  petio  Pfdlm.  1 8. 
F.xaudiuit  de  templo  fan<flo  fuo  vocem  meam 
clamor  meus  intruiuitin  aures eius.tX«rt>tf;.>;^ 
Cum  Paulus  pereitt  a fc  remoueri  ftimu]iim,non 
eft  exauditus  : quia  amotio  fVnlhli  non  fitit  ad 
Calutemtlbl  potius  exercitium  ftiisidi  operabatur 
ad  virAcem  trfetici.  Aliquando  tamen  aliquis 
exauditur  pro  alio  p^l^ns  : ficut  $tephanus  pro 
Paulo.  Sedhoc  noo  fit  Amper , vt  prius  didlum 
eft.  Pro  fe  autem  femper  c/audioiltur  SaoAi. 
Htbr.^.  fn  omnibus  riiauditus  eft  pro  fuareue- 
renria.  /04».  ti.  Ego  (ciebam  quia  tu  femper  me 
«udis.  Hxc  enim  non  caacum  de  Chrtfto  vera 
funt  fecimduni  fc  , fed  etiam  vera  fime  de  mem- 
bris. Addunt  etiana  quidam  quod  pcrleuctanter 
petat  qui  petit.  Lue.t  i.$i  petTeuerauctit  pulfans, 
dico  vobis  ftfi  noQ  dabit  ei  fur^s  eo  quod  ami- 


cuseius  fit » proptet  tmpre^itatem  tamen  illius 
fucgee,6c  dabit  ei  quotquot  habet  neceduios.  Sic 
ergo  petite  donum  virtutis. 

Et  dabitur  vobisjquia  liberalis  Patet  bene  fibi 
reputat  fierii  fi  inueniat  locum  dandi  & ooporru- 
oitatem.  £t  hoc  habetur,  fi  aliquis  ad  ipuim  ixu- 
nus  ad^aocipiendum  petens  extendat. 
Magnificentiam  glorix  fanditacis  tux  loquemoc: 
& mirabilia  tua  narrabunt.  Magnificentia  autem, 
TC  dicit  Phihfaphm , eft  magnorum  B§  in  magnis 
libetalicas.  Dace raa^ificenriain  Deo 

ooftro.  Hic  enim  dat  omnibus , dc  abunde  tuxea 
magnificenciam  principalem  Eftim'  1.  Extd.i^. 
Ml^nifiois  il^fiindritacei^lioc  eft,  in  donis  ad  fan> 
^arem  petilnentifari*.  Sic  ergo  a magnifico  prm« 
cipe  Det^magnificc  dabitur  vobis.  £7W/^.4, Dedit 
dona  hominTDus./?vm4;/.io.  Oiuesin  omnes  qui 
inuocanc  illum.  Ideo  dicitur  i.C«rm/f>.t.'!n  om- 
iribus  diuftes  faifti  cftis  in  illo » in  omni  verbo, 
& in  omni  Aientia  ; ita  vc  niW  defit  vobis  in 
vlla  gratia.  - 

I Qiiwtte&:  innenietis  1 lumen 'veritstis.  Non 
' enim  quxritur  ( dicit  oifi  quod  iam 

(nundum  aliquid  nolHtur , quia  alket  inuentum 
non  coguofceretuc.£ft  enim  pri^dpium  verirteis 
ki  nobis  concreatum.vcdieit  Danufitn»  ad  cuius 
lumen  cognoieitur  tnuentain  cbnclufionibus  ve- 
ritas. Sic  enim  dicit  Phih/o^$tt , quod  omnis 
fdencia  iotdledbua  ex  prxexiftenu  it  cognitio- 
ne. Nemo  enim  quxric  hoc, quod  ii  inueniat  nef- 
cii  fe  imicnifTe : quia  fic  iVmper  quxrerct  poft  in- 
Uintionem , firut  antequam  inueniat-  Sic  ergo  & 
hac  dc  cattfalumen  quxritur  vccicacis  • cuius 
principia  fune  indobis.  •Et^tcende  otdfiaemtquia 
per  donum  virtutis  qdod  petiiur  datur  vir- 
tus quxrendi  :&  cuoc  impetarurAVt  qitxramus. 
Pfdtm.  iD4.Quxrite  Dominum  & confirmamini; 
quxrite  faciem  eius  fompei , ho^cft , prxfenffam 
velitatis  eius.  w 

Quxn  te  autem  diligenter,  & rapiemer,&  cum 
humili  intc)le^,&cum  pietate.  Diligemer,ncut 
docet  Dominut  Lut.^.  Accendii  l^c^am  & 
eueeric  domiitn  4^  qiutric  diligeiiK  dmicc  in- 
ueniat.AooeuSere  lucecdam  eft  deutwVte  & coi^ 
fel(one  cor  purificare  , ic  feientix  Sai- 

pturadeni  illnmmare.Euercef^domtim  efteuolue- 
ic  facramenca  Ecclelix  triuVnphaiuis  & roiliian- 
ris^Sc  confiderare  efib^s  diuinos  io  tebiu  mun- 
di huhis,&  ira^s  irifi^i^rc  veritate 
diliglmer,eft  meditaefone  St  conterl^cione  pet 
rarionem  continuo  in  admiratione  ede  Ibfpe^ 
fum  donec  inueniat.  Quxrere  , cft  vfque  ad  iU» 
m^nflrionenkveriiatis  perfeuecaie : Sc  euoede  in- 
uema  veritate'  o^ximum  gaudium  cone(pete. 
/yi/w.!]  8. 'Rdi^o  oculos  meos , Stconfiderabo 
mirabilia  de  leM  tua.SapiMces  qndbere,eft1ktin 
vbi  eft  qurirerlfcqiandopoceftinueniri./a^  i9. 
Non  inuenfiut  in  terra  fuauitei  viucntium.Opoce 
tec  fcrgo  ftudere  difficilibus , circa  qux  eft  omnis 
difeipTina  & vinus,  //cfir.it,  OmnU difcipliBA 
idprxfditt  noneftjjaudi),  fed  moeroris.  Adhuc 
I Loquimur  Dei  fapiemiam  fn  myfte- 

rio  abfeonfiitam  , quam  nemo  prindpam  hnius 
feculi  cognouir.  £rgO  inter  potentes  feculi  dc 
Philofophos  mundi  non  inoenitut.  /ab  1$.  Trahi- 
tur fapientia  de  occultis  humilibus  , abfconditii 
^ fecularibus.Afictrh.t  i.Abfcondiftihxc^fapten- 
tibus  dc  prodeoribtts,  dc  teueUfti  ea  pamolis-  Ite 
F 4 


M 


68  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsed. 


Pater  qooniam  6c  placitum  £uic  ance  te.  i .Car.i. 
Loqumnir  Dei  fapienuun  in  myAetio  abfcoiKli- 
tam,  hoc  cAJn  occultis  diuinistufiirci$,6frdeuou 
contemplatione  in  feh:eto  accepciim.  /»»4.  Ad 
mc  eA  verbum  abliwnditum : & quali 

1'urtiuc  lufccpic  aucis  mea  vaaas  iuruai  eius. 
humilitate  auctm  imcllcdus  quatiendum  a6»vc  iu 
capiiuicatem  hdei  inteiifAus  te<iigatMt-x.C#r«io. 
]i)  capiiuitate*  redigentes  onincm  jncelle^m 
exiollenteavi  rcadueirusfciendanij^lRitti.  AyW. 
iiS.  Imelle^lumdaf  paruulis.Pfatter^.i.  Videfoi 
paruuiis  aAusia : adHlelcemi  autem  f^ntia  & 
intclleAus.  Qu^fitcc  fa* 

pieiues  cA  humilior , Imei  ii^ia||es  cA  faplbn- 
ijur.  Siaut  pr^hindioics  lapm^x  phites  capiqpt 
aquas.  Sic  , UumHIs  Salmbon  acecpk  fapien- 
li  im.  Sjp.  9.  Da  mdii  Icdium  tiut  A)  iUilUiccm 
fapictiam,&:  noli  me  r^robarc  a pueris  tuisiqoo- 
niam  fctu^lMn  fum  dgo  , & hlius  ancillc  lu^ 
Quxieiuluia  eti^n  pic  cum  devotione , «jua; 
tutum  cor  adiicte  Daae  ad  vetiuris  admiiaAo- 
nent  Videbis  &:  ariltiesr&  uiiubitar,  & 

dilatabitur  ^ tuum.  Skut  dicitur  Dati,  ic.tii 
vilione  tna  Uiluta:  fum  cof^ages  meat.  & iiihil  in 
mencman6c  viifiitWtiiic  lign^^tiuncA  A.vcd. 
).  vbi  dicii  iNdain  Si  videbo  vilioijcm 

hanc  magnam,  l^n  enim  magna  verii  as  vidc< 
tutinin  per  pictarein  ^ dcuotioncm  adeam  acr 
cedatur.  Sacergu  quxrenda  cA  yeciias  dc  prx* 
fentii^diuina  dilij^iues , (apiemer , hutviliicr  t & 
pi^.  Et  hoc  cAqpud  dxit  , ' • 

jQuxrire  9cjnucniciis]  Aoc  cA  ,.intps  vcuic^s 
qui  fons  Jbii  Ais.  CAfit-i.  Utiin  perhajUitlcm  eos, 
inuenfqiictn  Mgit  a^n«  niea^  hoc  cA,  perttan- 
lillem  vigiles  qui  culmiuut  ciuiuicm.  Vigiles 
autem  dicPOt>sr  Angeli  propter  fuam  infomneni 
naturam* vt  dicit  Chnf^.lna  quos  coniierran. 
diiin.  & cum  qq^us  cunfa]2uIanduiuieA,&:  a qui- 
bus quxrenda  cA  vciiiasdiqinaiqux  tamen  vitra 
eos  inneniuu  inicipra.qpainuis  In  eis  icfplaidcat 
pcrimiltadccuris  ^.giuric  argnj^eut^./ixritfili ). 
Deus  nuiler  admuenit  qqincm  yiam  dilciidinx, 
A:  iradWit  iJuin  lacob  p^tu  n^  , & hiaLviilc- 
dio  Aio.  difciptiux 'diciiuc  ^li^as  diiaiua, 
quam  tmicpit  quando  nos  iuueaiiefyit. 
'i  radit  afKCmcam  micniendam  hcoblu^pnti  in 
oradone  com  l'^ic4t,u.  £1  Ifracl  rciAiUiinu  in 
manrtaris  Dei  ifaJit  ^ict^^icndam.  Quoniatp 
Acui^q{ur,54^.  1.  auiihamnon 

iuffoiDit  fapiemia : Vq<ie„iubitdbit  in  rolporc 
fubdiMi  k>ccfai^-Sicau(ctujuucnta  ventate  , A: 
ntaviittite 

PuU*acedc  aperlauc  v.obis  ^ Pu^icni^qtii 
iam^iicnit  .Pulfac  auiem  aJ ^(fUin  bcatiiuA- 
nis&  pciFeiAiunis,  de  quodierbg  /m^.  ea..  Ego 
fqin^Aium  dipermedquis  iutroscric  faluabitur, 
6c  paf^ua  tqucnict.  Hxc  aucem  tii^o  pc^c- 

^unis  non  cA  tantum  patrix  , ad  qlam  pulicis 
continuo  dicit  illud  Philip.  1.  Cupio  dillului  A: 
C0cxum  Glui^lo.  Sed  elfam  cA  bcatitudg  pesrc* 
dliouis  vix  , vi  homo  iain  vVHue  probeiens , & 
veritate  imus  «eTplendens  , totus  diuinulinDco 
delcdaius  iiuieniatut.  Pf4lm.\6.  Llkledafe  in 
Domino,  & dabit  tibi  petieiones cordis  cui.  ha 
quod  iatodcApiat  quicquiJ  Deus  nim  eA.  Hic 
enim  iam  ad  htema  Dei  pulfat , alibi  permanere 
nonvalenstdicetiscum  Pfdm.  ij.  Dixi  Domino 
peut  meus  es  tuiquouiam  mihi  Ixnc  non  cA  Aoe 


re.  Sic  enim  faabcc  verius  bcbraica  in  loco  vbi 
nos  lubeonts : Q^niacn  bonorum  meorum  non 
ege*.  Ad  hoc  et,^o#Amn)  mAantct  manu  boni 
opecis,&cUiaorc  ocuiodu&  deuotinnii^irafi- 
durocA(&  ag^kUK  vobis  } Apnicai  ancem  cum 
inuoiius  panduut  acifdiuiius^^chtiuidtnes  & 
dcleglationcs.  ^/jAK.^^.Antroite  in  conCpcda 
eius  io  exulta^Miinuoite  ponas ciuaen  coq6tf> 
iMuciairiacius  iu  hymnis  conbiemtm 
rilXanies  ei)ii|}  mgredmutur,qui  dlqliias  in  ie  ien» 
tiliiu  i6||p.  Hi  ibut  qui  claucqiac6piuiic 
iia^icauoni^|iitmiC  , Sc  iucrafucum  vyfue;^. 
y/ikii.  l^xi  claucm  doiuus  Dauid  ( qui  afpeda 
deud|r«pisTtuerpretatu^J  rupecdsumeruiv  eios 
A:  aperiet.  As  nou  ctic^  ciaudattd^  claudet 
11911  erit  mii  apcriq^Hi  fum  illitfvlicesdc  ifbibiu 
dic/ftfir  . Ingrediar  in  locum  taberna 

Alii  aJmira^iba  , vfque  ad  domurb  Oei.  Ptopeet 
iucctiiadicit  ChdAui : Ego  Ium  via.  venus,  & 
vita  /04'M4.  Via  enim  cA  pcoihcientibus  io  bm< 
ri»  victu^.  Veritas  autem  Iplcndentibus  in 
^Icicima  velitatis.  Vita  autem  peu^ientibiis ad 
ddceuiioncmdiuinx  dulcedinis.  Sk(recundii» 
) Petitur  hd<  opaame  pd dile^ 
nem,  quxcA  fotinaonmit  merhoiid virratis. 
ts^u^iirucdpc  letnpee  illuimnamis  vcciuiis.  Pd- 
ficut  chaitcacepare^  bealltudinfs.  .Sed  dehb 
lupci  M*tth.  di^um  eA.  Dat  autem  hA*r.a^ 
im(>etfandicu«afobiungt  * ^ 

Omnis  cuuu^im  pem  accipii  j Taqd*  eaiin 
tuagniHccmix  cougiuit,  vt  •miu&qoi  pctitaccs> 
piat,  & nullus  a taotaiq|gniAceiiU4iep^vat.t. 

Mdshuk.  i.  Ct^itaifpej  generatioctfiq^  qi^ 
omnes  qui  fpctafu  io  cum  non  inbpmamin* 
/'^4/vfii44  Oculi  omnium  iu  le  ifqivic  Domine 
Si  tu  das  Alis.  I*^i.  Omqis  quicunqoc  ir.uoco* 
iietit  noincii  Doimm , iduus  ecit  [ qeivjuqpt 
itH^it  ] ouia  lumen  vetiutisfi^unwsibMidjt 
Sol  enimdmn  quxfiid: . Aacim  luce  propcialoa- 
iiifcAaAus  inucnicui^  Sap.  t.iitueniiuc  abhisqiu 
qiixrunt  illum.  Apparet  autem  his  qai  bdem  Ra- 
bent in  rtlum.  Edquid  dicaiQ  dc  quxrentibui: 
quia  etiam  non  queremibus  ^ vitro  ingftAA 
veritas.  . Iiuicncusiumlnonquxtcuubis 
nic^am  apparui  his  qu^c  non  interrogabant. 
£t  licui  dicit  Ap«^s44  7i^.  1.  nullos^ 
cxcuL^ktquia  quod  notum  cA  Dci,mauUeftKO 
cA  i«i  ifns.  Deus  eeim  illis  uunircAaui^  Sicoi 
iainJiA)  fupcrqiqd^iun  eA.  NiKt^ucQiurns- 
Ir  ii^Liod  (ecuudum  aliquid  fui  iam  inngjnagL 
icAjqi  habetur.  £4  ideo  culpabiles  funt  qui  jmsb 
quxrum  :^(>ei  nqiurauvAiaip  propriatt  qUam 
ugitiguiu  cotidemuabuntvnquiaomnes  homioet 
^ vetita^m  rsatura  rciredcliderant.  Eudeoqu 
oulimulat  natiqx  iuinen  vt  fo^natuc  illud  qu«- 
rcii^cutiviuAWqpsdemiiatur.  yy«/.4.SigiutuiD 
eA^pcf  vultus  tui  Domine  dediAiU- 

titia  incoMe  n^to.y^^i.  ty.Dcbnteis  Aacuio  tem- 
pora & terminos  lubitaiiapis  hoiTHnum«querere 
DEum  li  forte  attrc^lcKftum , au^inueniaun 
qu^nuis  nom4on|e  At  ab  vnoquoque  noluoni. 
In  ipfo  enim  viuimus,  mo9emur,&  (umos.  Vmi- 
mus  gratiam  viruatic , mouemur  per  mqoib* 
tiontm  veriratis,fumi^  per  adeptionem  Afriiucoi-« 
tum  beatitudjnis  ^ » 

Et  qHilfatui  aperietur  ] Tamum  cnitu^fule- 
rium  habet  vt  intremus  ad  beacitudinem  ipAus, 
quod  no  licut  homo  amicus  quxiitdilacatiqoem, 

Icd 


DiuiilZE.  ; 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X I.  69 

fed  (lacim  irropiis  repagui»  » & cUnUiencibus  Vc  ponerentur  panes  cali<Jiincon(f>edaDomtnu 


Taluis  aperic  nobis,  dkens  itiud  Gtntf.  14.  Ingre- 
dere benedic  Domini : cur  focis  ftas  ? Sic  eoim 
ad  ingrediendum  inuttar  Ift.  x6.  Aponte  portas: 
ingrediatur  gens  iufta,  cullodiens  veticatera.  Nec 


hoc  panis  Iwdhjstvr  tkuUm  dicirur : Non  ha- 
beo panes  laicos  nili  ramum  panem  fandum 
[nuiKjuid  l;^>idem  ] Arguit  abimpollibiliapud 
affeckum  paternum.  Lapis  autem  (tgnihcat  cordis 


fufttnet  quin  ruptis  cepagalis  volentem  intrare  6c  | duhciam  ad  charitatis  & vittatis  donum.  Didt 


pulfancem  incrt^ucar.  /^/a/m.iid.Contriuit  por- 
cas «reas,  &vedesfefreosconiriuic.  fuiapiceos 
de  via  iruquitatis  fus.  Nihil  enim  diuidit  inter 
nos  & Deum  nih  iniquitas.  //4. 59.  Iniquitates 
veilr«  diuiferunt  inter  vos  Ac  Deum  veftrum.  Sic 
ergo  pulfami  ad  ianaam  bcaticudinis  & miiai- 
cordic  libenter  aperietur. 

Quis  auccra  cx  vobis  Patrem  petit 
panem,  nunquid  lapidem  dabic  illi?  Aut 
pileem  :nunquid  pro  pifce  fcrpcncem 
dabit  illi  ? Aut  fi  petierit  ouum : nuo- 
quid  porriget  illi  fcorpionem?Sicrgo 
vos  cum  fitis  mali,  noftis  bona  data  da- 
re filiis  vedris : quanto  magis  Pacer  vc 
der  exledis  de  cxlo  dabic  Ipirlcum  bo- 
num petentibus  fc  i 

Hic  determinat  vtilitatem  doni  Parris  c*lc- 
ftii  cum  fiducia  impetrandi  quod  petitur.  Ec  in 
hac  parce  facit  duo : quorum  primum  r(l , quod 
prxmittit  fimiticudinemrSecundo  autem  ex  pro- 
polita  fimilitudine  doni  arguit  vtili(atem,&  Pa- 
tris ad  nos  benignitatem.  In  primo  horum  tria 
facit,  fecundum  tria  petita  quz  i Patre  carnali 
petuntur.  Peticurenim  aliquando  quod  ncnlla 
riumell  communicer  ad  vir*  fuftcntancmum.Pc- 
ticur etiam  aliquando  quodefi  deleiflacionis  dul- 
coramenrum.  Petitur  item  aliquando  quod  pro- 
tninit  vtilitaris  futut*  fru^m.  Er  in  his  tnbus 
omne  genus  petibilium  intelligicur.  Deprimo 
igitur  duo  dicit : periri  necelBrarem  i Patre  natu- 
rali,At  arguit  ex  impollibili  dati  nociui  collatio- 
DCm.  In  primo  dicit  tria:  difpofitionem  peten- 
tis^fi^um  eius  quo  petitur, & pettti  necefiita- 
lem.  Dicit  ergo. 

Quis  ex  voois]  qui  Patris  affcikunl  non  deme- 
ruifiis,  fed  mandata  Pactis  aillodiftis  vt  boni  di 
fcipuli  & obedtenti*  filij  Lnc.t  f . Ecce  cor  annis 
iCToitii  (tbi,&  nunquam  mandatum  cuum  prztc- 
riui.  Non  enim  efits  fiiij  contumaces  , qui  lapi- 
dandi lunc  DcHt.i$.  Sed  ex  vobis  nullus  eft  talis, 
qui  elUs  dtledHUlmi  fili) , quos  Paret  femper  au- 
Eftote  imitatores  Dei  ficut  filij  cha- 
riffimi  f q»iis  ergo  cx  vt^is]qui  Patrem  fic  vobis 
obligaftis[Patrcin]  qui  tanctmi  ad  vos  habet  af- 
/erem.  ;r.  Si  filius  honorabilis  mihi 
Epiuaim,  fi  puer  deMcacus:  quia  ex  quo  fum  Io 
cutCis  de  eo,  adhtK  recordabor  eius. //« .49.$!  po- 
tefi  obliuilci  mulier  infantem  fimm , vt  non  mi- 
ferearur  filio  vteci  fui  ? Ec  fi  iila  oblita  fuerir,ego 
tamen  non  obliuifcar  tui[pecienc  panem]hoc  efi, 
cordis  confirmationem,  qu«  fit  per  virtutem  : & 
przcipue  per  chartutem,  quz  cfl  forma  Ac  macer 
& vinus  virtutum.  Quia  ficut  cztera  fercula  fi- 
xie  pane:fic  czterz  virtutes  nihil  nutrimenti  Ac 
confimurionis  habent  line  charitace  lO). 
Panis  cor  hominis  confirmat.  Hic  eft  panis  fii- 
premnrumSeraphin,quiab  incendio  amoris  de- 
nominantur. Hoc  calore  calidi  panes  in  conipe. 
^1  Domini  proponuntur  per  lingula  fabbaca, 
hoc  cft,  cordis  quietes  Ac  deledationes.  1 1. 


ergo[nunquid]Pater  ram  pius  Ac  bonusflapidero] 
hoc^,cordis  duriciara  [ dabic  illij  q.  d.  Non  eft 
poftibile.  Quin  potius  Pacet  pius  dicat  lapidi, hoc 
eft,  cordi  duro,  vt  panis  fiat 
Auferam  i vobis  cor  lapideum,  Ac  dabo  vobis  coc 
carneam.  Sap.i  A.  Paratum  panem  de  czio  prz- 
ftirifti  illis  fine  labore,  babencero  in  Ce  omne  de- 
ledamentum,Ac  omnis  faporis  fuauicacem.  Sub- 
I ftantiam  enim  tuam,Ac  dulcedinem  tuam  quam  in 
filios  habes,  oftendebas 

Aut  pifccm  ] Secundum  petitum  eft , quod  eft 
neceditatis  prziends  dulcoramencum : quia  alirec 
ptzfens  neccflicas  eftee  imporiabilM.  Er  aiteode, 
quodboni  fili)  non  petunt  libidinis  fomentum, 
fed  potius  caftum  przfentis  tteceffitacisdulcora- 
mentum : quia  pifccs  Ac  dulces  funt . Ac  frigidum 
& caftum  Sciunt  humoris  nutrimentum.  Et  hu- 
ius fignum  eft , quod  Dominus  cum  Iliis  pifias 
fzpe  in  vfum  nutrimenti  legitur  habuifte.  Pileis 
autem  qui  in  aquis  nutrirurdidem  formatam , Ac 
operantem  perdiledinnem  fignificac  quz  a Patre 
petitur inquifitieme  veritatis, quz  eft  fecundum 
pietatem.  Ttr.  1.  in  agnuionem  veritatis, quz  fe- 
cundum pietatem  eft.  Hzc  enim  veritas  limpida 
nutrit  fidem  , fiait  aqua  limpida  bonum  pifeem. 
Lmc.  14.  Obtulerunt  Domino  partem  pileis  alll. 
Ac  fiuum  mellis , hoc  eft  , dulcedinem  Ipiritus. 
£t.cchiel.  47.  Erant  pifoes  multi  faris,  /miot. 
a t ■ Afferte  de  pifeibus  quos  prendldlftis  nunc 
[ nunquidj  arguit  ab  impoflibili  [pro  pifce] 
tam  dulciflerpentem  dabit  illi  f ] hoc  eft, infideli. 
tatcm,quam  iCTpens  pcin>o  homini  infpirauit.q.d. 
Non  faciet,  i . Ctrinth.  1 1 . Timeo  amem  ne  llcut 
lerpcns  feduiit  Euam  aftucia  fiia.iia  corrumpan- 
tur fimfus  veftri.  Ac  excidant  ^ iimplicitate , quz 
eft  inChrifto  lefu.  Fides  enim  fimplex eft , quia 
rationi  aftuiiaium  naturalium  vci  feeularium 
fcienriarum  hon  innititur : Ac  eft  vera,  quz  fuper 
audotitatem  diuinam  Ac  non  fuper  humanam 
opinionem  fundatur.  //«r.f^.Fundabotein  faphi- 
ris,qut  funr  omnes  cztcftis  coloris , Ac  fignificanc 
diuinas  reudationes  Ac  audoritates  [auc  fi  petie- 
rit] aliqiiis  ex  vobis  bonis  filiis  [oaum]  in  quo  cft 
fiics  pulli  volatilis  : Ac  percnnfeqiiens  fignificac 
Ipem  ztcrnz  beatitudinis,  ad  quam  eft  pulfiui- 
durn. ficut  in  antehabitis  diximus.  Hoc  eft  ouum 
columbz,  in  qaa  apparet  Spiritus  fandus . quz 
nidificat  in  foraminibus  petrz  , hoc  eft,in  vulne- 
ribusChrifti : Ac  in  caueroa  macetiz , hoc  eft , in 
latere  lefii  Chrifti.Ac  ibi  ponit  oua  fua.  P/jfm.S). 
Paftet  inuenit  fibi  domom  , Ac  turtur  nidum  vbi 
reponat  pullos  fiios?  Altaria  ma  Domine  virtu- 
tum [nunquid  porriget  illi  ] pro  ouo  tamzfpci 
[ftorpionem  ] nne  pungentem  per  bcatitudinia 
deTpcrationem.Q^.Non  faciet.  />ewr.S.  Dudor 
cnus  fuit  in  fulit^inc  horribili  , in  quaerat  fer- 
pciis  flatu  adurens, Ac  feorpio,  Ac  Dipus.  Serpens 
flatu  adurens  in  concupirceniiz  tcmationc.$a>r- 
pio  in  futnrz  beatitudinis  finali  defperatione. 
Dipfas,  in  mundanarum  rerum  infatiabili  cupidt- 
tate:quia  Dipfas , Situla  alio  nomine  vocatur: 
quia  quem  percutit,fitire  non  definit. 

Si  ergo 


70  D.  Alberti  Magni,  Ord.Prsd. 


Si  ergo  vos  cora  fitis  mali  ] Hic  atgiMt  a mi-  i 
noriox  pcopor>ta  rimilitudinc.l’rxmUiendo  ergo 
in  argumentatione  dicit  [Si  ergo  vos  } boni  tilij 
[cum  titis]tamen[mali]hoc  e(\,  mr<licix  huius  vi-  j 
IX  ic  cotrupte  natuix  pcrmifb:&  id;o  ad  malum  { 
ioclinati,&  pef  peccaturo  inalt.f/Ww.  i j.Omncs 
declinauetunc . liroul  imuiles  (zih  lupt : non  cil 
imelligens  aut  tequirens  Deuro.  Noneft 

iuftus  quifquam.  tJoan.i,  Si  dixerimus  quia 
peccatum  non  habemus,  nonpfos  fcdacirous , & 
veritas  in  nobis  non  di  [noi\is]  ex  aliqua  ratio- 
nis fcintilla,  & naturali  piccaie[bonn  jhoc  cU,vti- 
liatcmporalial  data  darchliis  vedrisjhoccft  ami- 
cis in  nliali  dile^ione  diteris.  Htbr.w.  Patres 
quidem  carnis  noftfx  habuimus  eiiklitores,0c  re- 
uerebamiit  eos.Et  poli  pauca.  Et  illi  quidem  in 
tempore  paucorum  dierum  ciudietunt  nos  fecun- 
dum fuain  voluntatan.  Hi  hoc  cpiidem  minus  vi- 
detur. 

Quanto  magis]  ctgo[  Pater  cxleftisle*  affe^u 
paterno  d>Ugens-Ai'4//i>.6-Patct  noHer.i4/a</.it. 
Vmis  eft  P.ncr  noiter  qui  in  exiis  eft  [ dc  czio] 
qui  naiuralirci  bonus  cil « nihil  habens  terrenx 
•dmidum  malitix.  Matcao.  Netno  bonus  nili 
folus  Deus.  Pfaim.  1 1 8.Ponus  es  ta,&  in  bonita- 
te tua  doceme  iuliificationes  tuas.  /s^v.f.Vnun» 
Patrem  habemus  Deum  [ dabit  ] naturali  pietate 
& liberalitate,  quam  in  hlioshabct/piticuro  bo- 
num ] omtiis  boni  aufloicm  & infpiratorem. 
Pfdlm. Spiiitus  tuus  bonus  deducet  me  in 
icrram  rc£lain.r/4im.(o.Spintumrcclum  innoua 
in  vifeci  ibus  meis.  Spiritum  tuum  bo- 

num dedidi  eis  qui  doceret  eos.  Sapitnt.iz.  O 
quam  bonus  & fuauis  cd  Domine  fpiritus  tuus 
in  nobis  [peraitibus  fejillo  modo  petitionis  qui 
didus  ed  > dummodo  petant  in  fpiiitu  adoptio- 
nis. Rman.S.  Qnia  edis  hlij  Dei : milit  Deus 
Spiritum  fiU)  fui  in  corda  vedta  clamantem,  Ab- 

pater. 

Spiritus  enim  moaet  ad  petendum  clamando. 
Abba  pater.  Spiritus  docet  poihdare.  In  fpiritu 
perendnm  cd,isc  Spiritus  datur  petentibus.  £t  dc 
primo  horum  iam  diclum  ed.  De  fecundo  autem 
dicitur  Rtmdn.S.  Quid  oremus  fecundum  quod 
oportet , ^feimus.  lp(e  autem  Spiiitus  podulai 
pro  nobis  gemitibus  inenarrabililus.  hoc  ed,  do- 
cet podulare.Oe  tertio  dicitur  DAnitK  \ . In  fpiii- 
ru  humilitatis  & in  animo  coutittu  fufeipiatmir, 
deut  in  millibus  agnomm  pinguium.  Oe  quarto 
I . Accipietis  virtutem  Spititus  fm^li  fupet- 
ucnientis  in  vos.  Accipite  Spiritumfan- 

dlum  ; qiiomm  remiferitis  peccata , remittuntur 
cis.  Hoc  ergo  ed  donum  Patris  qui  in  czIo  ed, 
qui  per  Spiritum  viuificat  tiIios,&  in  fpititu  dili- 
git eos  , & de  fpiritu  renmnecat  dc  ditat  eofdcm. 
De  primo  horum  /(■.«;r.6.Spiritus  ed  qui  viuiheat. 
De  fecundo  Preturb.  i.  £n  ptufetam  fpiritum 
meum  vobis.De tertio EX*ch.i6  Dabo  vc^isfpi. 
ritum  nouum.Sic  ergo  ed  petendum  6c  orandum 
apud  Patrem  deexio.  Multa  autem  dc  hisdidla 
funt  d fuerint  coniunfla  kis  ,-qux 

di£la  funt, magis  lu£ciuiit. 

Et  erat  eiicicns  dxmonium,Sc  illud 
erat  mucum. 

Expodu  parte  de  cn.atione , in  qua  virtus  im- 
petratur opetacioms  Difeipuiorum , tangit  hiede 


ipfa  virtute  operante  in  Difctpnlis  r^um  cxlo- 
rum  prxdicantibus.  Diuiditur  autem  in  partes 
duas.in  quarum  prima  hanc  virtutem  deroonitrac 
pei  rationes  Sc  edcclum  proprium  t in  (ccuntU 
autem  odendit  quod  hxc  virtus  non  ed  in  exte- 
riori obferuamia  legalium  , fed  in  interiori  fpi- 
riius  fandiHcatione.  Prima  harum  diuiditur  in 
duas  panes  : in  quarum  prima,  vt  didhim  ed.de- 
mondrat  virtutem  : in  Iccunda  odendit  qualiter 
demondrata  viftos  ad  mundi  vtilitaicmed  pro- 
palanda pet  firoilitudinein  lucernz  , qux  in  abf- 
condito  non  ponitur.  Prior  autem  harum  adhuc- 
diuiditur  in  duas,in  quarum  prima  per  elfrclum  & 
rationem  probat  hanc  virtutem:in  fecunda  autem 
odendit  quantitatem  reatus  cotum  qui  huic  vir- 
tuti contradiamt  , pCi  hoc  quod  immundos  fpi- 
ritus cum  fqunn  ixquioribus  ad  illos  leuettitur. 
Prior  autem  idarum  in  tres  paniculas  fubdiuidi- 
lur,  in  quarum  prima  hanc  virtutem  odendit  per 
ede^u;n : in  fecunda  tnaliciam  exaggerat  contia- 
dicentium,&  dnmtionriii  hcicliiim.  In  tertia  veto 
per  taliones  multas  de  mendacio  ccuuincit  con- 
tradicentes : & vciiiacemodtudit  vtnucts.  In  pri- 
ma hatum  quatuot  dicuniui : virtutis  emanadot 
modus  operationis , defedius  & malitia  virtutis 
contrariz,  & ededus  vinutis. 

Primum  horum  iutclligitur  in  verbi  fuppod- 
to.cum  dicir[Et  erat]  Su^imelligiturenhn  Ifsvs 
CuRJSTVs:de  quo  diciturt.C«riA/ii.i.  Chndum 
Dei  virtute  6c  fapicniiam.Dicitur  autem  AiMt.n. 
quod  oblatus  ed  ci.  £c  in  hoc  notatur  bdes  & 
deuotio  olfcrentium  , qux  cxpodulamecimpc- 
ttant  miraculum.  Per  ida  enim  vittus  AhilLmi 
obumbrat  hdclibus,  deut  obtimbrauit  beatz  Vic- 
gini  /.vc.r.Quantacunque  vittus  cnim/jt  in  Sd- 
uarore,  non  operabitur  in  nobismidconiungatuc 
nobis  pet  6dem  & dcuotionetn.Sicut  mediciua  ia 
pyxide  (qux  non  opetatiitnin  fuicipiatur,' in  coi- 
pus Enaturam  xgroiantis  nihil  penitus  opeta- 
tuifeiiciens]  Ecce  modus  operationis  : quia  non 
per  claues  rxorcirmotumvel  fupplicationuro.Sed 
in  potedare  ciecit.  Denitr.  ^ } . Eiiciec  a facie  tua 
iuimictun  tuum dicctquc, conterere.  Z.HC.s-Quod 
ed  hoc  verbum  , quia  in  potedate  & virtute  im- 
perat dxmonibus  , exeunt  [dzrooniuro  ] Ecce 
Contrariz  virtutis  malitia,  contr.i  quam  operatui 
virtus  diuina.Dxmoniiim  enim  fufficiens  iniqui- 
tas interpteiatur.Darmonium  autem  quamuisiiu- 
gulaiitet  hic  ponatur , tamen  in  nocumento  mt- 
litix  multiplex  fiut.Sicut  Lnc.yAc  Maiia  Magda- 
lena  fepicm  dxmonia  exiuide  peihibeniur  [&  il- 
lud erat  mutum]  Hic  tangitur edc([)usmalitix 
dxmonis.  Dicitur  autem  A/dr/A.  u.  quod  erat 
cxcus  & mutus : nec  potetat  ede  mutus  DiUenet 
& furdus.  Et  dc  quatuot  ad  minus  intulit  nocu- 
mema  : interius  enim  prxlideus  , ordinem  &e  tc- 
eimen  rationis  impediuic.Extra  in  (enhbus  abdu- 
Fit  lumen  vifu$,&  auditum  aurium.  Et  in  virtute 
motiua  impedimentum  faciens , linguam  immo- 
bilem reddidit  ad  interpretationem Fetroonis.  Ec 
pro  ranra  quantitate  multiplicis  maliiix  exclamat 
Quali  leo  liccontriuic  omnia  oda  mea. 
Ht^Ac.x.  Seroper  inierdcerc  Gentes  non  parcet. 
/fA,\0‘  Ad  conterendum  erit  cot’eius,&  ad  intet- 
necionem  gentium  non  paucarum.  Quia  enim 
femper  gradatuc  in  malitia  : ideo  non  fufiicit  ei 
quod  vnuin  inferat  iiocumemumiled  inferi  mul- 
ta,impetrata  licentia  nocendi  a Domino : Ikut  pa- 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X I.  71 


cet  /1^  I-  & Et  hoc  fadttd  commendationem 
nucacoli.  Et  ideo  de  hoc  miraculo  pcccipue  fue> 
runi  xdiiicati  fiddes  deuoti » & Tcandalizati  inde- 
uoti  & inhdeles. 

Iropedimeonim  autem  tatiocus  rpiritualiier  dl 
in  ezagitadone  inordinata  de  peccato  in  pecca 
Taai.fi?«2.i^.Spintus  Domini  recel&t  i Saul:  & 
csagitanit  eum  fpicicus  nequam  k Domino.  Cx- 
cic^  autem  eft  o^enebrsio  luminis  veritatis: 
^l^uis  Hniflco  oculo  lumen  ccenuleotum  vi- 
deatur mundi  vanitatis  & cupiditatis.  1. 

In  hqp  vobifcum  leriara  futdus , vi  eruam  om- 
nium veftrum  oculos  dextros.  De  furditate  ab  au- 
ditu interiori  verbi  Dei  dc  czciuie  iimul  dicitur 
Ifi.6.  Exoeca  oor  populi  huius . & aures  eius  ag- 
eraj^^  ocul^  eius  claudcne  forte  videant  ocu- 
Es.fc  auribus  luU  audiam,  & corde  intclligant,fie 
conuertancut,&  fanem  eos.  De  mutitate  (qux  eft 
taciturnitas  a laude  Dei)  Egoaucero 

ivquam  furdus  non  audiebam  : Sc  licuc  mucus 
non  aperiens  os  fuum.  Marc.j.  Adducunt  ei  fur- 
dum  & mutum  : 6c  deprecabantur  eum  vt  illi 
manum  imponat.  Ecce  tot  dxmon  intulit  no- 
cumenta. In  ratione  quidcm>ne  veritatem  perci- 
peret : in  vifu,ne  lumen  claritatis  Dei  in  miracu- 
lis videret : in  auditu , ne  ex  auditu  verbi  ad  fi- 
dem veniret : in  loquela , ne  de  faluie  ab  ali- 
quo inquirere  pollet.  De  olfa&u  autem  & guftu 
ic  cadu  non  curauit  : quia  illi  funt  fenliis  nu- 
trimenti > per  quos  homo  nygis  ad  concupif- 
centias  carnis  inclinatur, quam  iuuccur  ad  verita- 
cis  cognitionem. 

£c  cum  eieciiTec  Dxmonium  , lo- 
cutus c&  mutus  : Sc  admiraix  fune 
torbz. 

Hsc  tangitur  diuinx  virtutis  elfedus.  Tangitur 
autem  in  caufa , & in  effe^u.  In  caufa  per  eiten- 
tiam  malirix.  Dicit  enim  Anfiot.  quod  aliquid 
per  prxlentiam  caufa  eft  alicuius , & pet  abfeo- 
liam  efi  caufa  oppofici : ficut  eubetaatot  nauis 
caufa  efi  filutis  nauis  per  pexunuam  , & quifa 
periclitationis  nauis  per  ablcndam.  Ita  Dxmon 
per  prxlariiam  caufa  cft  periculi , & per  abfen- 
tiam  caufa  e(l  falucis  : quia  non  abefi  nifi  per 
gratiam  Saluatoiis.  Et  hoc  eft  quod  dicit[£t  cura 
deciltec  Dxmonium  ] hoc  e(l , per  gtaiiam  fuam 
expuliflei : ficot  dicitur  Gemf.Xi.  Eiice  ancillam, 
hoc  eft,  petulantiam  : ic  litium  cius,hoc  efid!)ia. 
bolum,&opu5  eius,  peccatum.  Non  enim  hxres 
eiit  filius  ancillx  DiaboIuS  cura  filio  meo  Ilaac, 
hoc  cA , ailn  ChtiAo.  Idem  continetur  G^Ut.i. 
Hoc  promifit  Dominus  Ipt.ti.  ExpclUmtede 
Aaiione  tua  : & de  miniAerio  tuo  deponam  ce. 
i./Mff.).  In  hoc  app)fuic  Filius  Dei  vt  dilfuluac 
&deAruat  opera  Diaboli  [ Locutus  cA  mutus] 
Oirauit  eunv:  itavt  loqueretur  & vi- 
derer. Sicut  chim  dicitur  Amatores  no- 

Aci, Diaboli,  qui nafum  prxeiderant  & oculos.ef, 
foderant  & aures  prxeiderant , expulfi  per  Filium 
Dei  verum  amiaim  animx : cum  per  prxfentiam 
omnia  nobis  mala  fecerint : per  abAiiriam  ipfo- 
rum  Filius  Del  omnium  nobis  bonorum  caufa 
cA  eAe^us.  Ideo  cxcus  videt  lumen  diuinuro  in 
veritate  fplendcnte.  /Mrr.9.  Cum  eltem  cxcus, 
modo  video.  Surdus  audit , & mutus  loquitur. 
Audit  quidem  Dei  vctbum : loquiiut  autem  lau- 


dem Dd  & veritatis  confeflionem.  7^1ir.)f.Tunc 
aperientur  oculi  cxcocum,&  aures  furdorum  pa- 
rebunt. Tunc  faliet  ficuc  ccruus  claudus : Sc  aper- 
ta erit  lingua  mutorum.  Mdrt.y,  fiene  omnia  fe- 
cit,^ furdos  fccic  audire,&  mutos  loqui  [ Et  ad- 
roiraex  funt  turbx]Ecce  deuotio  Gmplidum  fide- 
lium. Sicut  enim  dicit  Cbryftfi.  Admiratio  via  eP. 
ad  fidem  : quia  dum  videns  miraculum  ex  Dei 
potentia  Ibfpenditur tunc  inueAigans  virtutem 
diuinani  ad  fidem  xdificarur.  Vnde  Aimc.y.  Bene 
omnia  fecir(&  omnipotens  cA,fubaudi)  & furdos 
fixit  audircH5e  mucos  loqui. A^4rfh.ii. Stupebant 
omnes  tutbx  ^ dicebant : Nunquid  iAe  eA  filius 
Dauid}fupple,in  lege  promiirus.  hdn.G.  UU  ergo 
homines  cum  vidiiXDC  quod  fecerat  fignum . di- 
cebant : hic  eA  vere  propheta  qui  venturus 

eA  in  mundum. 

Quidam  aiuem  cx  cis  dixerunt : Tu 
Bcelzcbub  principe  dxmouiorumci;- 
cic  dxmonia. 

Quidam  autem  ex  eis  diurum]  iodeuou  fcili« 
cec  & excxcati  per  inuidiaro,ficut  Pharifxi.^^^.x. 
Hxc  dtxeiunc,&  ercauetunr.  Excxcauit  enim  il- 
los malitia  eorum.  Tangit  autem  hic  duo  genera 
indeuototum.  & in  idem  pari  malitia  confentien- 
cium.  Quidam  enim  fa^nm  calumniari  non  va- 
lentes, caufam  fiafli  calumniati  funt : ficuc  Phaci- 
firi.  Alii  sutem  in  idem  confentiencesi  argumen- 
tum & fignuoi  cxleAis  virtutis  quxfiuerumrquafi 
ifia  virtus  quam  viderant  cxleAis  non  cAcc , fed 
infernalis  : latenter  quafi  vtentes  tcAimonio. 
lfd.y.  Pete  cibi  figpum  a Domino  Deo  tuo , fiue 
in  profundum  in wni,  fiue  io  excelfuro  fupra.  De 
primis  ergo  dicit. 

In  Bcelzebub  prindpe  dxroonioiumJArtende, 
quod  ficut  dicit  Ninus  rex  Niniue  con- 
ditos« Belo  patii  fuo  Aacuam  confectauii , cique 
diuinos  honores  inAicuic  : cnius  fimilicudinem 
Chaldxi  cecipienies3el  dicebant.  Inde  PalxAini 
fufctpicotes,^al  dkebauc.  Moabicx  appellabant 
Beclphegor.  Ludxi  autem  vnius  Dei  cultores, 
pcopiet  derifionem  Gentilium  Beelzd>ub  appeU 
labant , quafi  vir  mufearum  : eo  quod  in  fordious 
cruoris  facrifidorum  fuoiuro  multitudo  infide- 
batmufearum.  Quod  idotum  quiaprimum  fuit, 
dicebant  in  fe  Habere  principem  dxmonum. 
Sdf  xtwA^.  Ac^o  luiAu  dolens  pacet , deo  fibi 
tapti  fili)  fixit  1'].  gtnem:  & illum  qui  tunc  quafi 
homo  mortuus  fuerat , nunc  quafi  Ocuid  colere 
coepit : conAituit  imec  feruos  fuos  fixra  & fa- 

crihda.  Deinde  interuenienie  cempoie,&  conua- 
lefcente  iniqua  confueeudine , hic  error  canquam 
lex  cuAoditus  eA.  Hunc  ergo  dxmonem  dicebant 
inpoteAate  habere  ChriAum:ficuc  Nectomantici 
in  poteAate  dxmonum  cogunt  dxmones.  Ec 
Lu(4$  quidem  ponit  affirnaiiuam  , qux  minus 
dide  [ In  Beeizebub  principe  dxmoniorum  ] 
lutn.  1 4.  Venit  enim  princeps  mundi  huius , <8c  ir\ 
me  non  habet  quidquam  [ eiilh  dxmonia]  ficut 
Necroroaniici.  Ec  hanc  aAitinamiara  dixerunt 
illi, qui  erant  minus  mali.  MMth.nucm  12. ponit 
negartuara,  qux  nihil  de  diuina  relinquit  vimice, 
fic : Hic  non  eiicic  dxmonia  nifi  in  Beclzcbub 
prindpe  dxmoniorum.Plus  autem  dicitur  Afit/*.}. 
Quoniam  in  furorem  verfuseA.&  Beeizebub  ha- 
bet, dc  in  principe  dscrDonioium  dicit  dxmoDia. 


71  D.  Alberti  Magni,  Of<f.  Prsed. 


Et  in  hoc  notawT  triplex  genus  maliti»  iftomn. 
Sed  non  intellcxerum  illi,qu6d  Nectomamici  eli- 
cientes dxmonia  non  conpcrcunc  caniii  sbexterio» 
tibus  nocuni^is,^  non  ab  interioci  malicia  Chti- 
(lus  autem  interius  wimo,  & poftea  m exteriori- 
bus curaait./04M.7.Tocunt  hominem  fanum  fcci  in 
fabbato.  Ettded  dc  blafphemia  conoincuncur: 
licut  paiebic  iorequem^us. 

£c  alij  tentames , Hguum  de  cxlo 
quxrebantab  eo. 

Secundum  genuseft  indeuotorum,qui  fuerunt 
Saibz  , fibimeripiis  in  iapiemia  fua  placentes. 
Dicit  ergo  [alij]  licuc  Scrib«  [centantesj  experi- 
mentum illius  viTtodsquxr$ccs./l^ti».aa.(^id 
tnetentatis  hypocrite  [ lignum  de  cxlo  quxte- 
bant]  Ac  li  diceient:Qux  circa  inferiora  operatis, 
^ virtute  poflunt  die  inferiori.  Sed  in  cxldlibus 
non  poied  operari  virtus  inferior.  Et  ideo  fi  de 
cxlo  lignum  fuis,  eognofeemus  quod  non  in 
principe  dxmoniorum  , fed  virtute  diuina  facis 
quod  ficis.  Sic  enim  ptxcipui  inter  Prophetas 
in  feelTe  probabant  virtutes dminas.Sicui  piimos 
Moyles  tn  columna  ignis  & nubts  lignum  de  odo 
dedit  Exod.  ij.  Samuel  fecundus  mugire  fscit 
tonitrua  tempore  melEs  i.^e^.7.  quod  contra 
naturam  & confueeudinem  firit  terrx'  illius.  Elias 
ignem  de  cxlo  defeendere  fecit  liiper  fauiBcia  j . 
.^eg.iS.Elias  etiam  ignem  deiedt  de  cxlo  bis,qui 
combulTic  duos  quinquagenarios  principes  cum 
quinquaginta  fuis  qui  erant  cum  eo  Reg.  1. 
&miliret  autem  oratione  Saceidotum  lonatha 
inchoante, exteris  autem  refpondentibus,  defeen- 
dic  ignis  fuper  factiBcia  i.Mxch.  u Iia  igitur  ten- 
tanies[  lignum  de  cxlo  qaxtebant  ab  eojianquam 
non  & illa  calumniati  poHenc , dicentes  ex  variis  • 
aerispaflionibasea  accidi(l&  Calumniator  enim 
veritatis  non  cogitat  quid  dicat , dummodo  con- 
tradicens veritati  calumniam  imponat,  /mv.  6. 
Quod  tu  facis  lignuin^vt  videamus , & credamus 
ttbiiQaid  operaris?  Patres  noftri  manducauerunc 
manna  in  deferro.  Maima  autem  etiam  de  cxlo 
delcendir. 

Ipfeautem  yt  vidit  cogitationes eo- 
rumj  dixit  cis. 

Hic  incipit  calunmianclum  confutatio  & vir- 
tutis diuinxdemonllratio.FacMirirem  duo.  Pri- 
mo enirh  Euangelilla  oHendic  ChriHo  virtutem 
dminam  ineile,  per  quam  dlomnifciens.  Deinde 
inducit  rationes  nsendaciuro  confutantes,  6c  veri- 
tatem demonllrantes.Primum  honiin  dictc  [Ipfe 
aoce]  I e s V s.C«/.i.  In  quosut  omnes  chefauri fa* 
pienrixde  faemix  Dei  ^feonditi  [Ipfe]  ergo  qui 
ell  in  linu  Patris  /odfi.t . Qui  omnia  ^eta  Patris 
rcrDtatuseft&  nouii  L$u.  10.  1 1. Nemo 

Bouit  Patrem  nif  Filius  ipfe.  Ergo  vnigenirus 
Dei  cui  nihil  ell  ablcondiium  [vt  vidit  cogitatio, 
nes  eorum  ] quiffolus  nouit  Deus,  lerem.  ly. 
Prauam  ell  cor  hominis  Ar  infcmtabilc , quis  co- 
gnoluc  illud  ? Nemo  nili  folus  Deus.  Pjalm,  7, 
Scrutans  corda  & renes  Deus,  i . R«^.  16.  Homo 
videt  qux patent,  Deus  autem  intuetur  cor.  1. 
PMTtl.x%.  Omnia  corda  femtatur  Dominus,  & 
vniuerfas  mentium  cogitationes  intclligit.  Pfal. 
>j.  Dominus  feie  cogitationes  hominum  quo- 


^ei|BBTanxlunc.iy4.i.  Auferte  mabm  cogintf*» 
'mfm  vedrarum  ab  oculisnKR  [ dixit  eis]  Ex  hoc 
patet  quod  in  cordibus  fiiis  ifta  dixetuAC.P/<i/.f  >. 
Dixit  inlipiens  in  corde  fao,  noncfl  Deus.  Di» 
autem  ipfis  refpondendo. 

Omoe  regnuQ)  mfeiprum  diuifgm 
defolabicur , domua  fupra  demu«i 
cadet.  Si  autem  tc  (acatias  in  feipfum 
diuifus  ell , quomodo  flabit  rego^ 
cius  ?quia  dicitis  in  Beclzebub  me  eli- 
cere dxmonia.  Si  autem  ego  infiec[- 
zcbub  ericio  dxmonia:fili)  veflri  in  quo 
eiiciunc?  Ideb  ipft  iodiccsvcflricrunr, 
Porto  fi  in  digito  Dei  eiteio  dxmcuiia: 
profero  pcrucnit  in  vos  regnum  Dci. 

Hic  ponit  rationes  mendacium  & blaf^^ 
miam  confiicantef , Sc  veritatem  deroonfttamss. 
Ponit  autem  primo  ratiores  deducentes  ad  nn. 
pofEbilc,  eo  quod  contra  aduetfarios  veritatis  di- 
Ipuuc»  procedemex  falfisdatis abipfs.  IntaK 
enim  difputacione  latio  ad  impofEbile  prior  di 
quam  tario  veritatis  oftenfiua.  Secundo  autem 
ponit  rationes  oflcnfiuas.  Difputando  autem  ad 
tmpolfibile , procedit  fupet  qu^am  diui/tone  1^ 
cundu  exponcionem  Glijl^fic.  Aut  eiidodxmonn 
: in  Beclzebub : aut  in  demonfltatione  diurni  fpf- 
ritus  & virtutis.  Siquidem  eitdo  in  Beelzebob: 
fcquitut  inconueniens  , quod  legnum  eius  defo- 
labilur , & quod  61i|  vcflri  in  eodem  eiidam  dx- 
monia:Etgo  non  citeio  in  Beclzebub.  Igiroi  alte- 
ra pars  diuifionis  efl  vera,  quod  eiicio  in  demoo- 
fttarione  vinocis  Dei  6c  Spiritus  Gkndti.  £r  tunc 
(d]uitur,  quod  tron  regnum  Beclzebub  quodde- 
fltootfed  regnum  Dq  quod  conflruo  [pcrucnit  m 
vos]  Et  hoc  e(l  quod  arguere  incendit.  Duas  au- 
tem rationes  inducte,  quibus  ad  inconueniens 
primam  partem  diuifionis  deducit.  In  prima  ra- 
tione vniuerfalicet  proponit  caufam  dcflrudionis 
omnis  regni : Sc  eft  propolitio  ciuilis.  Secobdo 
allumit  caufam  dcfolatioiiis  regni  fatanx.  Temo 
condulioncm  propoUci  innuit  temperans  con- 
clu(lonem,in  hoc  quod  per  modum  imcrtc^aito- 
nis  eam  inducit , & non  pet  modum  illationis, 
cum  tamen  aduerfarius  obligacuslkex  contextio- 
ne fyllogiiFica  prxmilfa. 

Projonens  aacemviriucrfalitef  in  omnis  regni 
corruptione  dicii[Omne  regnum  in  fefpfumjhoc 
efl, contra  lerprum[diuifum  defolabttnr]  Regnum 
enim,  vt  fxpius  diximus , efl  ordinata  & comple- 
ta porcflas  ad  vnum  in  elFentialibus , & potefla- 
riuts,  Ar  operationibus  perfeda.  Cuius  corruptio 
diuitio  cfl  ordinatorum  ad  viuim:qu6d  contra  le 
inuiccm,  6c  contra  eum  ad  quem  ordinamur  diui- 
dantur.  Corruptione  ailtan  faclain  partibus  or- 
dinaiisad  vnum,necef1e  efl  quoddefolerur  totum. 
Vnde  /fa.\.  cumdiccrcmr;  Tumultuabitur  ptict 
contra  fenem,  & ignobilis  contra  nobilcm.In  quo 
iiocaturilUus  regni  infeipfumdiuiflo.Poll  pauca 
fiibjungicuc : Ruit  letufalcm , Sc  ludas  concidit: 
quia  linguxAe  adinucntioncscormn  contra  Do- 
minum. Finem  etiam  mundi  A:  cafirm  declarans 
Dominus  pet  figna  prxcedcntia  M.itth.  14.  & 
Luc.i  I .dicit : Surger  gens  contra  gemem,  & re- 
gnum aduerfus  regnum.  Et  per  diuilionem  vuh 
ofletnlaerecnf  ruinam  AcMfiim.  i.  ParMltp.xo. 

Fitij 


in  Euang.D.  Li 

Filr} verfi  in  Tedinonmi  in  feipfos  diuiii , mattris 
concidere  volrwribus.  M^tih.  12.  Omne  regnum 
diuifum,  & omnis  ciuicas  diutfa  contra  ic  non 
Aabit  [Et  domus  Cupra  domum  cadet]  Signum  e(i 
deColacionis.  Domus  autem  dicitut  familia.  Sicuc 
domus  lacob » & domus  Leui  Sc  domus  Aaron, 
familix  tales  & parcntelx  ruunt;&  tunc  regni  e(l 
deColatio.  7^4.24.  Defluxit  orbis,  infirmata  eflaU 
diudo  virorum  terrae.  Et  terra  infera  efl  ab  habi* 
latoribus  Cuis.  Altitudo  virorum  dicitur  hic>alto> 
ruip  Canguine  progenies.  Et  quando  illz  in  fe  di- 
uiduntur,  tunc  cadit  domus  Cupra  domum.T^.ii. 
ScilTuras  ciuiiatis  Dauid  videbitis/^uia  multipli- 
caix  Cunr. 

Si  autem  dc  Catanas  ] Afliimptio  in  regno  Carai 
nz,qui  aduerfarius  interpteiatutiquia  omni  bono 
£c  omni  bonz  ordinarioni  aduei(aiur,&:  maxime 
ordinationi  CadUe  per  Chriflum.  Mstth.  4.  Vade 
iarana:Non  tentabis  Domimim  Deum  tuum  [ In 
feipCumj  hoc  efl,  contra  CeipCum  [ diuiCus  cfl  ] in 
multitudine  poteflatum&  miniflrorumiegni  Cuf, 
iicut  vos  dicitis. Quamuis  enim  mali  (emper  diuifl 
fint,  dc  nihii  habeant  verx  vnion>s:Ctcui  ludrcAy 
dicitor,  quod  vulpes  SamConis  capita  habebant 
diuiCa,  & caudas  colligatas : tamen  in  intentione 
nocendi  conucniunt  : & nifi  ad  illam  ordinent 
afhis  Cuos,  ad  peiCcdlionem  nocumenti  non  ptofi 
dunr.  Quando  autem  concordant  in  vnum,  tunc 
ad  perfcAionem  mali  intenti  proficiunt.  i.Timn. 
).Mali  homines, proficiunt  in  peius  errantes,  fc 
in  errorem  mittentes.  Propter  qitod  dicit  Philof. 
qood  bonum  ^ finis  cuiuflibei  regni  efl  ficuc  in 
dace  exercitus , in  quo  fibi  quiliMC  fecundum 
rouro  officium  iid  viAoiiam  coopcratut;&  quan- 
doadmulta  tendunt  in  feipCos  diui(i,tunc  dcflrui- 
tnrviAoria.  ProHtrb.  iS.  Propter  peccata  terrx 
multi  principes  eius, hoc  efi , ad  mulca  tendentes 
£c  cum  defleuendum  eflei  regnum  Alexandri 
Macedonis,  diuifio  fhic  cauCa  dcflrudionts.  i. 

I.  Diuifit  Alexander  regnum  pueris  Cuis 
Dobilthiis  dum  adhuc  viucret:&  impoCuetunt  libi 
oennes  diademata,  Cinguli  in  loco  Cuo  : & mulci- 
plicau  Cum  mala  fiipet  terram.  Ojeti  i o.  DiuiCum 
dl  cor  eorum,  nunc  interibunt. 

Si  ergo  regnum  Catanx  in  CeipCum  ditiiCumefl} 
oiro  diuiiio,  ficut  probatum  cfl , fit  tota  Si  Cola 
cauCa  deColacionis  [quomodo  Oabitjhoccfl,  flare 
|io(erit[  regnum  Ipfius]  Temperat conclufloncm 
in  modum  quxflionismc  apetie  concludens,  ni 
nis  videantur  confufi  aduetCari)  veritatis,  i.  C»r. 
4.Non  vt  confundam  vos  hrcCcribo/ed  vt  filios 
chariffimosmoneo.  Vnde  per  quxflioncni  cxci< 
far  VI  ipCi  in  Cenfum  redeant  veritatis.  Ac  fi  dicdt 
illud  //4.46.  Kcdicejeditc  przuaricatores  ad  cor 
(qniadicitisj  Confirmatio  cfl  ailumpix  propufi 
ckmis,  aflcrtiuc  ptonumiando[  in  Oeetzcbiib]  hoc 
cfl,  in  victute  & poceflare  Bcclzcbub  [ eiicerc  me 
dxmonia  ] Ex  quo  di^o  Ccquituc  faranam  in 
icipCum  diuiCum  cilc- 

Attende  autem, quod  rrgnumdiabolinonpro- 
prie  regnum  vocatur : quia  regnum  cfl  in  ordine 
iwni  regiminis  ad  vtiliratcm  populi  qut  regitur 
ordinatum.  Quod  non  eft  regnum  dxmomim, 
quod  potius  ordinatum  efl  ad  nocumentum.  Et 
bocefl  corruptio  regni , qux  proprie  vocatur  ly- 
cannis:6c  rex  fic  principans  vocatur ryrannus. 
propter  fimilicudincm  obediendi  ad  vnum.de  ful> 
TDO,  vocatur  icgnuna.  /fa.  19^  T radam  Egyptum 
D.Albtrti  MagnUn  ^uhI-D.Lmc. 


ic.  Cap.  X I. 

fn  manu  dominorum crudelfum:&  K fortis  do> 
minabitur  eorum.  Hoc  regnum  efl  Chaldaeorum 
(qui  feroces  intc^etantui ) quod  venit  diffipare 
optimus  Rex  noflcr  Chiiflus.  //4  4 r.Non  cfl  Co- 
lium vitra  filix  Chaldarotum.  £c  infra  Jbidtm^ 
Sede,  cace,&  intra  rn  teoebras  filia  Chaldzorum: 
quia  non  vocaberis  vlcra  domina  regnorum.  £c 
quod  fic  virtute  regni  fumm!  cxleflis  ( quod  con> 
Aruit  Chriflus)deflruanir  regnum  diaboli,  inten- 
dit hic  probare.  Lu(.  (.Regnabit  in  domo  lacob 
in  xtcrnum:&  regni  eiusnonerit  finis. 

Si  autem  egp  tn  Deelzcbubeiido  dxmonia] 
Sevunda  ratio  cfl  deducens  ad  inconucniciis , de 
fundatur  Cuper  hoc, quod  cfl  ecclcfiaflicum  dc  fa- 
cramentale  prindpium  , quo  vtuntut  de  Nccro- 
mamiciide  Eccicfiaflici.  Quod  vnius  inuocatto- 
nts  vna  efl  operatio.Filij  autem  cotum  vcl  fuerunt 
Apofloli,  quifficut  fupra.io.  legitur) mifli  expel- 
lebam dxn>ones:vel  ali)  OiCcipuli , qui  reuerli  ad 
Chriftum  Lhc.  to.dixenim  : Domine,  etiam  dx- 
monia in  nomine  tuo  Gibiiduncui  nobis  vel  fue- 
timc  etiam  illi , qui  Chtiflum  non  Ceqtienics  ta- 
men tn  nomineChrifli  etiam  dxmoneseiicicbaDC 
Lttc,  9.  Vtdiniusqiiendam  in  nomine  cuoeiicien- 
tem  dxmonia, de  prohibuimus  emn,  quia  non  Ce- 
quebatui  nos.  fitreCpondic  Chriflusquod  non 
prohiberetur.  Ai}.  1 9.- Adiuro  vos  in  nomine  IcCu 
qnem  Paulus  prxdicar.  Vel  iknt  dicit  quxdam 
Glojf.  fuerunt  Exorciflx , qui  videntes  infirmos 
iam  efle  exoteifinos  Salomonis , adim.itecccpc- 
runtin  nomine  Cheifli.  Ifli  ergo  Cum  fili)  Phati- 
Cxornm  inflaidi  abets,  Si  nati.d^  noti, de  appro- 
bati. Si  ergo  illi  non  in  Brclzebub,  Ccdin  virtute 
diuipa  ciiciitnc;dc  cum  vnius  imiocaiionis  eadem 
fit  operatio : ego  in  prxCeniia  imperans  dxmont- 
bus,  ex  eadem  virtute  ciicio.  Et  hoc  efl 

Si  autem  ego  ] anus  nomen  ab  aliis  inuocacur 
[ in  Bcclzcbub  dido  dxmonia  ] Non  nomen 
meum  , Ccd  Bcclzcbub  nomen  ab  altis  cllct  inno- 
candum[fili)  veflri]  de  quibiis-didiim  cfl  [in  quo 
citciuai?]  Iterum  temperat  i^ationem  ccnclufio- 
nis  in  quxflionem  : vt  ad  rationem  redeant , Si 
confiderent  rationis  veritatem. 6.  Loquenres, 
quod  Kjflum  efl  iudicate.dc  non  inuenicris  in  lin- 
gua mea  iniquitatem.  2. Com/j.fi.Qux  cunuentio 
Chrifli  ad  Belial  ? dc  qux  communicatio  templo 
Dei  cum  idolis?  [Idcoipfi  ] Exaggeratio  cfl  Q^  d. 
quia  [ipfi  } nomen  meum  inuocant  dxmones  cii- 
cicndo[idco]comparatiiic  loquendo  [ iudices  ve- 
flri erunt  ] i^cm.  2.  luiicabic  quod  per  naturam 
efl  przpuiiimi,  tc,qui  per  literam  dc  circumciCio- 
iicm  pcxuaricatot  legis  es.Z/4.44.  Vere  vos  teftcs 
mei  dicit  Dominus.  Si  amem  de  Apuflolis  dc 
DiCcipiilis  intclligitur  , tunc  efl  concordia. 
Mattb.  19.  Sedebitis  dc  vos  Cuper  fedes  duode- 
cim, iudicances  duodecim  tribus  iCcacl.  Pfal.u,9. 
Vt  faciant  in  eis  iudicium  conCcripfum , gloria 
hxcefl  omnibus  Sandlis  eius.  Clojfa  c[nxdara  Uw 
guit  ex  hac  contextione , dicens:Si  omne  regnum 
diuiCum  dcColacur , ergo  regnum  Patris  & Fili)  dc 
Spiritus  San^hqnod  nulla  contradi&ione , nullo 
im]Hihu  dcCulatum  efl,  non  efl  diuiCunude  ideo  efl 
xtctnuin-Djmf/.i.SuCcir^it  Deus  cxli  cegmim, 
quod  inxternum  non  diffipabitnr.  P4«»</.7.Po- 
teflas  cius  zterna  , qux  non  aufereturidc  regnum 
cius  quod  non  coiriimpeiux 

Porro  Ii  in  digito  Dei]  Acceptioeflalccfius 
partis  diuifionis:quia  iam  dcflrti^  efl  prima  Ee 
G hoc 


D.Alberti  Magni,  OrdPraed 


74 

hoccft[porTo]hoc  eft , fea  adueifando  pi*diais 
<ju*  ad  inconucnicns  dedudba  fiim  [ fi  in  digico 
Dei  ] hoceft.in  dcraonftraiione  virtutis  Dei  & 
diuini  rpititus^eiicio  daemonia  ] diuino  fpirittii  Sc 
virtuti  contraria.  Lue.  8.  Ego  eugnoui  virtutem 
diuiiiama  mc  cxilTe.  £xad.9.  Digitus  Dei  eft  hic, 
boceft.  Spiritus  & virmtis  Dei  dcroonftratio. 
Muith.x  x.Si  autem  ego  in  Spiritu  Dei  eiicic»  dae- 
monia, igitur  pcrucnii  in  vos  regnum  Dei  [ pro- 
ftdko]  hoc  cft . certe.  Et  eft  aduerbium  in  virtute 
coniun^io/kis  illatlu* , fiue  rationalis  [ peruenit 
in  vos  ] in  fenfus  & corda  [ regnum  Dei  ] quod 
deftiuitregmim  diaboli.  Dicitor  autem  regnum 
Dei.poieftas  regni  Dei  vincens  contrariam  tyran- 
riJem  diaboli.  Luc-x-j.  Regnum  Dei  intw  vos 
eft.  Mutih.6.  Adiieniat  regnum  tuum. i8. 
Rcenum  n.eum  non  cft  dc  hoc  mundo.  Vnde 


Si  aute  fortior  illo  rupemcneric]Secunda  pati 
cft  rationis  eiufdcm.  Chriftus  auie  dicitur  foctioc 
in  tutc,&  fonioc  in  robore  Sc  annis./»/»  ^.Si  for- 
titudo quaeritur  ,robufti(nmus  eft.  £c  ExpJ.t^. 
Quis  fi  mil  is  tui  in  fortibus  Domine » qois  fimilis 
cuiitnagnificus  in  hmd'titaterHic  fuperuenit  forn, 
quia  fijpcrioc  eo  extitir.  /erem.  46.Fortis  impegit 
in  foi^tem  , & ambo  corruerunt  : Chriftus  pci 
tooreem  corporis  infepulcTutn,et  diabolus  a po 
leftare  deicilus  in  infernum,  /fii. 4 9 . Nunquid  tol- 
letur a forti  przda  i aut  quod  captum  fuerit  ^ ro- 
bufto  , faluum  efte  poterit  ? Equidem  , Sc  capij. 
uiias  li  forti  tolleiur:5<:  quod  ablatu  cft  i robufto, 
faluabitur.  £c  boceft  quod  dicit  fviccrir  fotrtmj 
y/pecul.  6.  Data  cft  illi  corona,  Atexhiit  vincens 
vt  vinceret,  yipec.  iq.  Vidi  Angelum  fortKndc 
cxlo  defcendenicm  , Sc  habuit  claticm  abyfti , & 


ciSf  dicit,  quod  ideo  quii  in  Chiifto  fpem  ! citcnim  magnam  in  minu  fui.  Et  appicheadii 
nongcium.  fcd  in  princip:  dxmonionim  dici  | fcipcntmi  antiquum  draconem  , fe  alligiuitpa 
dimones  opinantur . eos  icgni  negat  ellc  pet-  ] annos  mille  [illum]  fcilictt  fottem  diabolum, 
pgjyj  /erew.fi.Fottis  eft  & crudelis  »&  non  mifercbinir 

* [ arma  eius  auferet  ] Hxc  dicuntur  vafa  Mdiik. 

Cum  fortis  armatus  cuftodic  atrium  \ I a.  quia  continent  iram  Dei.  Et  funt  armaim- 
futim,  In  pacc  funt  ea  qu.i:  poHidet.  Si  ] pugnationisdiabolu  quibuscapugnat  alios.  H« 


autem  forrior  co  fupcrucnicns  vicerit 
eum,  vniuerfa  armaeiusauferct,in  qui- 
bus confidebat , &i  Tpolia  eius  diihi- 
buct.  Qui  non  cft  mccum,  coiura  mc 
cft:Scqui  non  colligit  mccum  , dii  per- 
git- 

Hicadducic  ad  propofirum  rationes  oftenfi- 
uas , quz  omnes  a ctuilibus  fiummoir : Sc  Jimt 
tres  quz  per  ordines  iiiducuiKur : quarum  prima 
fiimitur  a pizfidio  fortis  » eaquz  in  ditione  fua 
fiint  cuftodientis.Habet  autem  partes  duas : vnam 
quidem  <i  poileftlonc  quieta  , qua  fua  polfidet 
fortis,  noncic^i!s  dc  pollcllione  ab  alio  fc  for- 
tiori. Dicit  ergo  [ Cum  fottis  ] quilibet  in  ciui- 
libus  [ armatus]  annis  przfidia  (ua  munientibus: 
ficut  funt  amici,  miniftii,  &loricz,&  clypei,  & 
caftra , Sc  huiufmodi  [ cuftodii  ] per  fortitudi- 
nem (liam  [ atrium  ('uiim  ] hoc  cft  , ea  qrfr  funt 
in  ditione  fiia  [in  pace]  hoc  cft,pacific.t  poilcOio- 
ne[  funt  omina  ea  qu.e  poftidet  J fiue  iiifte,  fi- 
ueiniuAc  poflldeat.  Sic  diabolus  [fortis]  dequo 
dicitur Non  eft  puteftas  fuper  terram  r|iiz 
polllc  ei  comparari , qui  faftus  etl  vt  nullum  ti- 
merer. H^bdc.  I.  In  iudicium  pofiiifti  cum:  & 
fortem, vt  corriperes,  fundafti  eum  [armatus]  len- 
tentiis  & maledlAionibus  Dei  6c  peccatis  homi- 
num, &nmtci(udimbu$dzmunu.i.  Rtf^.xy.  Lo- 
rica hamata  induebatur,  C.&  membra  veftra 
arma  iniquitatis  peccaro  [cuftodit  atrium  fuum] 
hoc  cft  mundum  , quem  habet  in  didoiK  fiia.i. 
Jou».  Mundus  totus  in  maligim  pofirus  cft. 
Vnde  Maith.i  i .dicitur  domus  fua.  /ob  9.  Terra 
tradita  cft  in  manus  impij  • vultu  iudiciimeius 
operit  [in  pacc]  Nunintctioii  fccurirate  cofden- 
.(tz:quia  Ifu.^%.  Non  cft  pax  impiis  dicit  Do- 
minus- Sed  quia  exterius  non  impuUabaturab 
aliquo./fii.jS.  Ecce  in  pace  amaritudo  mea  anu- 
riflima.  1 o.  Viuuctiam  terram  ego  congrega- 


lignificatum  cft.  i . Rt^.  1 7.  Vbi  dauid  eulir  arma 
Goliath  Gcthzi.,  St  in  gladio  fuoampu/amt 
caput  eius.£tz.y)/aci;>f.  8.  Tulit  ludas  anna  Lifiz 
Sc  gladium  eios:^'  erat  pugnans  in  co  omni  rem* 
pore.  Vnde  Chriftus  dicitur  przdaror  armorum 
/fe.%.  Vocanomeneius,  accclcra  fpolia deiralse- 
rc , frftina  ptzdari:quia  antequam  fdat  pocr  vo- 
care pattem  fuam  Sc  matrem  fuam, auferetur  for- 
titudo Damafci.  Epb.  4.  Captiuam  duxit  rapnui- 
tatem,  dedit  dona  homin  ibus  [in  quibus  confide- 
bat ] Sicut  confidebat  in  Saulo  &hrerarura  Coa 
diabolus  ; quem  abftuiii  Chriftus  dicens. 

Vas  eieftionis  erit  mihi  ifte  , vt  portet  nomen 
meum  coram  gentibus  . Sc  regibus,  Sc  filiis  Ifract. 
Sic  ixoJ  u.  Fili)  ifracl  rjK>liancruni  ./Egyptum. 
Et  hoc  eft  quod  (equitur  [ Sc  fpolia  cius  1 hoc  eft 
oblata  ab  co[diftiitMCt  Idiuctfis  dabit  pto  vdlin- 
tc  £cclcfiz.//a.  9.  Lztabunrur  coram  le  ficui  qui 
iatantur  in  meile  : ficut  cxiiltant  viSlorcs  capra 
pizda , quando  diuidum  fpolix  Promerb.  vltm. 
Dc  no6le  (uirexit  , deditque  przdam  domerticis 
filis ,Sc  cibaria  ancillis  ruis.t./»4A»?.t. In  hoc  appa- 
ruit Filius  Dei  vt  dillbluat  opera  diaboli.  Hzc  etl 
ergo  ratio  prima  : quiaiiuicuaquc  diripueritvafa 
diaboli  fortior  illo  eft.  Sc  contrarius  illi : Ego  au- 
rem fic  diripio;ergo  fortior  illo  (iim  Sc  contrarius 
iUi : erco  propria  virnite  cx  me  emanante  eiicio 
illum 

Qui  non  cft  mccum  ] Secunda  ratio.  Quia  im- 
mediaia  funt  vel  clle  cum  Deo,  vclcfil- contra 
Deum.  Et  ideo  cum  diabolus  Sc  membra  eius 
non  funt  mccum  faciemes  Sc  cpciantcs : (equitur 
quod  contra  me  (mt.  Et  fic  virtute  potemioci  di- 
uina&  contraria  libi  eiicio  cum.  Qu^od  autem 
non  Iit  mccum, p.irct;quia  pt^fcnciarD  meam  non 
fulminer,  fed  eft  Iibi  tormentum.  Luc.^.&  Afat.9. 
Quid  nobis  & tibi  lefu  fili  Dei  > venifti  huc  ante 
tempus  torquere  nos  ? [contra  me  eft  ] Pfulra.  7j. 
Superbia  eorum  qui  te  oderunt  alcendit  forrper. 
Ifb  1 ;.  Quid  tumet  contra  Deum  fpiritus  toiis» 


ui,  & non  fi:^t  qui  raoueret  pennam , Sc  aperirer  t l^unur.  n.  1'entcifa  cft  via  tua , mihique  con 


os  Sc  ganniret[func  omnia  quz  po(fidcc]/i/4i»4r.i . 
Totum  in  hamo  fubleuabic , traxit  illud  fagena 
fua , & congregavit  in  tete  fuum 


trana. 

Et  qoi  non  colligit  mecum  } Tertia  ratio  eft 
fumpia  i pcopietate  opetum:quia  Chrifti  eft  coi- 
. ligctc: 


in  Euang.  D.Liic.  Cap.  X I.  75 


ligmdxmonis  aur«m  difpcrgcre : & fic  regnum 
Dei  aim  dcmonum  regno  nollam  habet  commu- 
nicattoncm.Coiligit  enim  ChriAns^  Sandi  col- 
ligunt (ecum.ColJigit  atuera  Chrillus  primo  paf. 
/iones  in  formam  virtutis  : adioncs  ad  nonnam 
xeditudinis ; eledioncs  ad  prudentiam  rationis: 
animales  vires  & motus  ad  menHiram  bene  con- 
ftKutxmenti$:diuetfas>&dircurtentes , & vagas 
cogitationes  ad  contcmplattonetn  imelledus  di- 
uini  ilmplicis  : multitudiaetn  totam  operum  in 
vnum  limplicis  intentionis  : multitudinem  cre- 
dentium in  vnanimicatem  cordis : molrirudinem 
ouium  in  omnibus  nationibus  ad  vnitatem  vnius 
ouilis , curx  paftoralis.  Et  fic  femper  Chriftus 
colligendo  e(^&  congregando.  Vnde  in /<>.  | 

omnibus  qux  mente  percurro  > non  ] 
inucnio  locum  tutum  animx  mec  prxter  re » in  i 
quo  colliguntur  fparfa  mea.  De  his  coiledioni- | 
bus  dicit  Congregate  illi  Sandos  eius.  ! 

Cen,  49.  Congregamini  h]ij  irracl.&  audite  liracl  i 
Patrem  velUum.  jd.  Congregabo  vos  ‘ 

de  teais  in  quibus  difpetit  edis.  P{.  105.  Saluos  i 
fac  nos  Domine » & congrega  nos  de  nationibus,  ' 
vt  confiteamur  nomini  tuo  lando.  y^d.4.  Multi- 
tudinis credentium  erae  cor  vnum  & anima  vna  ' 
Aittth.  i j.Quociens  volui  congregare  filios  tuos, ! 
quemadmodum  gallina  congregat  filios  Tuos  fub  ' 
^as,  & noluidi>/e4ff.io.Fiec  vnum  ouile,&  vnus 
pador,  hdn.  1 1.  lefus  moriturus  erat  pro  gente,  & 
non  tantum  ptogenic:ied  vc  filios  Dei  qui  difpetfi 
erant  congregaret  in  vnumrdifpergitjOmnicon-  ' 
trario  modo  collrdadirpergic  diabolus , quidi- 
uifionis  ed  pater  & origo.  Difpergii  enim  in  va- 
rietatem pafltonum  deiideria  peccantium  Difpet- 
git  in  corruptionem  adionum  multintdinem  in- 
iuftorum  operum.Difpergit  voluntatem  in  diuer- 
fitaceraciigibilium.  Dirpergit  mentis  menfuram 
per  diuetmatem  animalium  motuum.  Difpergit 
intellednm  in  euagationes  cogitationum  inuti- 
lium. Difpcrgic  intentionem  pet  diuetfitatem  fi- 
nium intentorum. Difpergitcredentes  in  contra- 
rietatem  dilcordiarum : vnitatem  Ecclcfiamm  in 
diueriitates errorum.  ftan.\o.  Lupus  rapit  & di- 
fpergir  oues.  Eowd.j.Difpctfus  e(V  populus  ad  con- 
gregandas paleas.  Sic  CtHef.w.  Dhiifiimed  la- 
bium luquelx  cotditim  in  turri  BabeI,hoc  ed,con- 
fufionis.Pyi/w.f  8.  Difpergc  cos  in  virtute  tiia:& 
depone  eos  orocedor  meus  Domine,  iuK  ed,  per- 
mitte vt  diipergamur. 

Cum  immundus  fpiritus  exierit  de 
homine,  ambulat  per  loca  inaquofa, 
(]uzrcnsrequicm:&c  non  inucniens  di- 
cit :Rcucrtar  in  domum  meam  vnde 


Htc  exaggerat  peccatum  idius  blafpbemix 
in  Spiritu  randum.Dicitautcmquatuor,quoium 
primum  ed  emundatio  Synagogx  a (piritus  im- 
inunditia:fecundum  autem  perambulatio  fpiritus  i 
immundi , quxrcmis  locum  habitationis  quieix:  1 
tertium  edteuerfio  ad  Svnagogam  : quartum  ed  | 
profedus  malitix  pud  reucnionem.  Intendit  au- 
tem quod  ante  legem  datam  & circuncifionem  pa-  I 
triim  , immundus  fpirirusfuit  in  pupulo  Phari- 
fxotum,qui  per  legem  & circumcinonem,pcr  de-  j 
uocionem  ailtus  diuini  & fidem  patrum exiuit  ab 
D.Alktrti  tHan^.D.LHC. 


eis.  Quo  recedente,  otio  vacantes,  & feopis  exte- 
riorum traditionum  fe  ornantes  ,fe^am  inuene- 
raiu  Phaiifzorum.  In  qua  fe£la  vacantes  in  iudi- 
tia  fimulaca  hypocritarum,  fpiritus  immunduste- 
uerfus  inueniceos : & ideo  ingreiTus  in  eos  con- 
uertit  vel  potius  peroetrit  in  fpiritum  Uafphemix 
& hypoertfis.  £t  ideo  foda  funt  nouiflima  eorum 
peiora  prioribus.  Et  hoc  ed  quod  incendit.  Sed 
generaliter  ioquituc , temperans  fernionem  gratia 
diJciplinx:&  ne  nimis  prouocec  eos.  Dicit  ergo 

Cum  immundus  fpiritus  ] Non  per  naturam, 
fed  per  efie^m.  M*tih.  10.  Dedit  eis  potedacem 
fpirituum  immundorum[exieric  ab  hominejquo- 
libet,  vel  i Synagoga,  vel  Phaciizis.  Lmc.^.  Exie- 
rant autem  ^monia  li  multis.  Lm(.  7.  De  Maria 
Magdelena  l^tem  dxmonia  exierant.  Ecce  exitus 
immundi  fpiritus 

Ambulat}  Ecce  diicurfus.Ambulat  enim  com- 
ponitur ab  anno,  quod  ed  circum  & bulo  , quod 
in  fimplid  non  ed  in  vfu  Icd  in  coropofito,  & ed 
idem  quod  vado,  lob  1 . Circuiui  terram , Sc  per- 
ambulaui  eam.  1.  Ptt.  Aduerfarius  v^er  dia- 

bolus circuic  quxtens  quem  deuoret:cui  tefidice 
fortes  in  fide.  Pfalm.  1 1 . In  circuitu  impij  ambu- 
lant. Immundorum  enim  fpirituum  ell  ambula- 
re in  circuitu  : quia  femper  declinatut  ab  itinere 
rcilo.  Longiflimi  enim  didat  Ii  reilo  circuitus. 
Curuum  enim  non  circumdudum  in  aliqua  par- 
te difiac,&in  aliqua  parce  appropinquat. Sed  cir- 
cunduidum  vndique  maxime  didat : ita  quod  re- 
dium  non  tangit  nifi  in  pun^,  & datim  rcccdir. 
^/4/.jj.Aditic  omni  vi*  non  bon*rmaliiiam  au- 
rem non  odiuit  [pet  loca]  fundatatquia inter  pro- 
pcictates,  tres  funt  qu*  magis  competunt  loco;fci- 
licet  immobile  elle  mota, locati  continentem  elle, 

& quod  ad  ipfiim  fit  motus.  Ida  funt  corda  qu* 
quxrit  diabolus, qu*  immobilia  linr  a malitia, qu* 
intra  ie  circundando  contineant  diabolu  &:  deti- 
neant etiam  rccedentem,&  ad  qu*  ficut  ad  locum 
libi  conuenientem  mnueatur.  De  primo  dicitur 
Ap»e.\.  Habitas  vbi  fedes  ed  latan*.  Dc  fecundo 
Taren.  Circumxdificauit  aduerfum  me  Iapidi- 
bus quadris , vi  non  egrediar.  Detenio 
Vadent  & venient  fuper  eum  horribiles  Sic  locus 
in  malo  accipitur.  Et  fimiliter  dicitur  cor  immo- 
bile a bono  virtutis.  x8.  Vere  Dominus  ed 
iniocoido.  £xoJ.  Locus  ide  lamdusclt,  hoc  , 
ed,  firmus,  dreundans  ed.  Pfat.yy.  Deus  in  loco 
fan^o  fiio.  Deos  qui  inhabitare  facit  vnius  moris 
in  domo.  Ad  idum  etiam  locum  conuerfio  Dei 
ed.  Cdvtiic.j.  Dileidus  meus  mihi , & ad  me  con- 
uctfio  eius.  Ideo  dicitur  Eccl.  10.  Si  fpiritus  po- 
tedatem  habentis  arcendericfitpcr  te,  locu  tuum 
ne  dimtfetis : quia  fpiritus  malignus  fuper  corda 
San£Iorum  explorat[inaquofa]  hoc  ed,  i vitiis  Sc 
hiunoteconcupifcenti*  arida.  Pjilm.  9;.  Anima 
mea  ficut  terta  fine  aqua  cibi.  Sicca  enim  loca,al- 
ia,&  bene  petdabiliai&planatGuiafunt  feamdum 
natura.  Sicca  a concnpilcenciz  humoreralra  con- 
templationis fij/penfione:plana  virtutis  zqualira- 
le  & iudiiii  *quitate,&;  bene  peifiabilia  Spiritus 
fan^  inlpiratione  & confolatione.  Primum  fi- 
gnificatur  Exod.  14.  Vbi  Dominus  filios  Ifiacl 
ficco  vedigio  eduxit  per  mare  rubrum,  /Egvpiios 
autem  demerfit  in  mare.  Secandum  autem  ed 
quod  dicitur  If».  j8.  Sudollam  te  fuper  alticudi- 
nem  lerr*  & cibabo  re  hzreditaie  lacob  patris 
tui.  Dc  tertio  /fd.  49.  In  omnibus  pianiseninc 
Q a ' p-ifiaia 


Dig:' ' jct-t  ;-  Googlc 


76  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Praed. 


pafcua  eonim.  De  quarto  Aquilo, 

^ vciii  Auftcr , pcifla  hortum  meum , & fluent 
aromau  illius.  Talia  igitur  , loca  explorans  per- 
ambulat 

Qui;cns]perrentationem.  i.Ff/r.f,  Qu*rcns 
qucmdcuorcc  [requiem]  manfionem  per  peccati 
conrcn(um,&  obrtinationcm:(icut  Crn.8. Coruus 
(cquieuit  in  cadaueic.  Faila  cft  habita- 

tio tbcmonionim,  &:  nrftodia  omnis  rpititus  im- 
mundi [ & non  iniieniens  ] in  fan^s  talem  re- 
quiem  [ dicit  ] Et  tangitur  hic  rcuerlio  immundi 
fpiritus  ad  Synagogam , & ad  quemlibet  exterio- 
ribus & non  interioribus  ftudentem.  Non  enim 
ille  qui  in  vmbra  dormit , in  feaeto  calami , in 
locis  humentibus  /oi>  40.inucnit  requicm  in  San- 
£lis , intus  & extra  ex  humore  concupifccnti* 
flccis  , in  luce  & non  in  vmbra  ambulantibus,  & 
folidum  velitatis  & non  vacuum  arundinis  ad  au 
ras  flbilantis  profequentibus , qui  dicunt  Domi- 
no : lo  terra  deferta,  inuia,&  inaquofa  fle  in  fan- 
Ao  apparui  tibi  » vt  viderem  virtutem  tuam  & 
gloriam  ruam.  Vnde  cum  in  mentibus  Bdelium 
omnia  flia  temamenia  ceflare  perpendit , dicit 
[Kcucrtar’reuerfioncnequiii^  iniqui  taiU.i.  ^</.2. 
Canis  reuerfus  ad  luum  vomitum  , & flis  lota  in 
volutjbio  luti,  //rf.iy.  Per  viam  qua  venit  rcuer- 
tetut . & ciuitatem  hanc  non  ingredietur  [in  do- 
mum] habitationis  mex,  quam  iniquis  conflruxi 
anibus  /<fi  tS.Hjbucntin  tabernaculo  eiusfuaj 
eius  qui  noncIl./../.j?‘  Etit  habitatio  darmonio- 
rum  Fa^a  efl  habitatio  dxmoniorum 

[meam  ] quam  flbi  quieta  pollcflione  acquifluit. 
Hxc  cfl  domus  impi)  de  qua  dicitur  lUbtc.  j.Pet- 
cuflirti  captu  dedomo  in,pij[vndcexiui]compol- 
flis  per  iuAiflcacionem.  ‘i><Mrer.)  j.  Eliciet  a ncic 
tua  inimicum  , dicctque,  conterere.  L*t.\  1.  Erat 
Ies  trs  eiidcm  dzmonium , Si  illud  erat  mutum. 
Lue.^.  Exibant  dxmonia  «i  multis. 

Et  cum  venerit,  iniicnit eam  feo- 
pis  mundatam.  Tunc  vadit,  fic  aflu- 
niic  feptem  alios  fpiritus  (ccum  ne- 
quiores fc  r & ingrclfi  habitant  ibi.  Et 
Eunt  noutifima  hominis  illius  peiora 
prioribus. 

Hi;  tangit  qualem  inucnit  domum  , qnz  non 
iutcrioci  fcd  exteriori  fludet  iuilitiz.  Dicit  ergo 
[Cum  venerit  ] j>er  immunditiz  pcTfuafloncm. 
Venit  antem  cum  accedit.  Munb.^.  Acccdcns 
tentatnr,dixit-Sic  Gtn  Serpens  acceflit  adEuam 
[inuenit  ] quia  locum  tcniandi  dedit,  lertm.i. 
Omnes  qui  qMxrunt  eam  ingrediuntur  adeam,  in 
menllrnis  fuis  inucniunt  cam.  Contra  quod  dici- 
tur Nolite  locum  dare  diabolo  [(copis 

inund.ttam]  Scopa  non  purgat  nifl  exterius  in  fu- 
pcrficie  , & flgnific«Pharil'xos&  hypoattas  ex- 
teriori Audentes  pulchiimdini-  Vndcyl/«rri!;.2). 
aflimilantur  fepulchris  dealbaris , quz  exterius 
apparent  hominibus  Ipeciofa,  & intus  funt  plena 
omni  fpurcitia  & rorcore.  Et  ibidem  dicuntur 
mundare  quod  exterius  cfl  calicis  & carini,&  in- 
teriora fpurca  & immunda  relinquentes. 

Scopabo  cam  in  (copa  terciis(hanccxteriorem  ma- 
litiam ncgicd.i  interiori)  dicit y^pe/iolm  Rtm.xo, 
Ignorantes  Dei  iufljii  .m , Sc  Tuam  quzrentes  fla- 
tuctejurtiriz  Dei  mm  funt  flibie^i. 

Et  tunc  vadit  ] Hic  tangit  qualis  reucriiiut. , 


Tangitur  autem  hic  profedos  malitiz  in  tfibus: 
in  prufedu  , in  habitatione  > in  comparatione  ad 
flatum  przccdcmem.  ProfeiAus  autem  tangitac 
in  tribus  : in  prufcclus  procellu,  in  quantitate,  m 
malitiz  iiiicnlione.  Dc  piimo  dicit  [Tunc  vadit] 
pet  incrementa malitiz.  i.Ttmoth.^,  Mali  horni, 
nes  proficiunt  in  peius  , etrantes  , &:  in  errorem 
mittentes.  Mdtih.i^.  Quia  abundabit  iniquitas, 
lefrigefcet  charitas  imtkorum.  Sic  ergo  [ vadit] 
paflibus  iniquitatis  [&  atrumiijquia  veta  iniqui- 
tas  falfam  fie  flmulatam  flimit  virtutem,  vt  ve- 
niat in  veflimeniisouiiim,  & inirinf^us  flt  lupus 
rapax.  Iflzflint  adhortationes  de  quibus  dicicur 
d»b  59.  Adhorraiioncs  ducum  exercitus  [ (cprem 
alius  rpiriuis  1 reptem  flmiilationibus  capiralium 
vitiorum  przlaios.  Sicut  vera  fupetbia  flimic  fe- 
cuin  falfam  humiliiaieintvera  inuidia  falfam  fra- 
ternam chariratem  , &:  fraternam  corr^tionem: 
vera  ita  falfim  manluetudinem  fub  pllio  zeli 
latentem  : vera  acidia  mundanorum  gaudionim 
placentiam  mentiemem  fub  imegumento  debili- 
taris: veraauaritiaflmulacaro  prouidentiam:  ve- 
ra gula  apparentem  neceflicatis  indigentiam:vera 
libidinis  immunditia  trmularam  in  exterioribus 
muliercularum conlblationem.  i.Reg.tlim.  Ero 
fpiritus  mendax  in  ore  omnium  i'ropherarum 
eius.  t.Ctrinih.x  i.  ipfcfatanastransflguratfeii» 
Angelum  lucis.  Non  cfl  ergo  mirum  fl  minifln 
eius  rransflgutaniar  fleut  miniflriiiiflrriz  [ne- 
quiores fejquia  flniuUriomagiscfltflicax  ad  de- 
cipiendum. vUm.  Decipies 8c ptxuaVebis. 
Dicit  enim  f quod  flmulata  xquicas 

non  efl  zquitas , fed  duplex  iniquitas  [8c  ingreffi] 
Imraueranr  enim  multa  dzmonia  in 
eum.  Ingredituf  aucem  diabolus  per  confcnrum. 
/04n.i  ).  Pofl  buccellam  incroiuii  ineum  facanas 
[habitant  ibi]morando  perconfuetiidincm.  Cen- 
tra dicit Neque  habitabit  iuxratc  ma- 
lignus.Et  fle  in  Phanfxis  habitabam  rpirims  im- 
mundi , mouenies  eos  adblafphemiam  Spirmis 
fauAi  [&  fiintnouifTima  hominis  iilmsjinfpiritn 
Nafphemiz  & irT.pngnacione  ventaris  agnira 
(quz  Dei  digito  demonflrauir)  [peiora'quannmi 
ad  aggrauationem  peccati  [ prioribus  ] quando  in 
igiioi.intia  Dei  vixerunt.  C^a  tunc  ignorantia 
excufabat  eos,  etfl  non  a toto , tamen  h tamo. 
i.Petr.i.  Melius  erat  illis  viam  veritatis  non 
agnofeere,  quam  pofl  agnitam  rertorftim  conuet- 
ti  ab  eo  , quod  iradirum  cfl  illis  fando  man- 
dato. Maith.ij.  Erit  nouilTimus  error  peior 
priore.  lerem.y.  Peius  operati  flinc  quam  patres 
eorum. 

Facium  cft  autem, cum  h<TC  diceret: 
extollens  vocem  quxdam  mulier  dc 
turba,  dixit  illi. 

Hic  tangit  condemnatiorrem  iftorom  cx  judi- 
cio comparationis.  Tangitur  antem  duplex  con- 
demnatio comparationis : vni  quidem  nuilicr- 
culz  benedicentis , ad  blafphemanttfs  Phaiifzos 
Sc  Scribas:alia  autem  antiquorum  minoribus 
credentium-,  ad  Pharifxos  maiori  non  credentes. 
In  prima  harum  duo  dicuntur  : fcilicctidcrcriprio 
benedicentis  mulierculz,&  ipfa  bcnrdidk».  Def- 
criptio  amem  benedicentis  cft  a quinque,  fcilicct, 
a temporis  oppominitatc , ab  excellentia  quam 
habuit  in  (ermone,  a flnguUri  dignitate,  a fexus 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X I.  77 


fragilitat« , k pltbeia  6c  tutbarum  (quibus  impe. 
diri  non  potuit)  (Irepitu  & tumulcuoncace.  Op- 
ponuno  enim  tempore  fiiit  contra  bla(j>beman> 
tes  auxiliata , fcilicet , quando  comta  tumultum 
etiam  obftrepcntium  vox  clamoris  fui  fuit  eie< 
uata.  Inrec  mulieres  niam  ad  benedicendum 
Chriilum  fingulariiet  fiiit  dienificata.  Et  cum 
elfet  Eagiiis  Texus  • terrore  blalphemamium  non 
eft  exterrita.  £c  cum  eHec  in  medio  plebis  & tur> 
barum  humilisjConOanter  vettearem  eil  confella. 
De  ptimo  ergo  dicit  EuangeliUa  [Fadum  ei^  au*  , 
cem][>omino  excitante  fpiiiium  mulieris  debilis, 
cura  Tndique  petllrepercm  biafphcmantes.  £c- 
Circumdederunt  me  vndique.  & non  erat 
qui adiuuaret.  Pfulm.tiy.  Circurodedenmt  me 
iicut  apcsi&:  exarfetunt  (Icut  ignis  in  (pinis : & in 
Doruinc  Domini  quia  vltusfum  ineos[Cum  hzc] 
difpatans,  & btafphemamcs  confutans, 

Prius  vos  odendens  fabricatores  mendaci) , 
coltores  peruerforum  dogmatum[dicerct]ad  tur- 
bam in  qua  fuerunt  veritatem  rationum  fuarum 
amelligcntcs , Sc  malitiam  Pharifeorum  aduer- 
teotes.  Audiicaudicntc$mc,6c  comedi- 

te bonum,  hoc  cd,qui  exauditis, veritatem  elicite, 
& vobis  eam  incorporatc.Ad  turbas  autem  loqui* 
ror,  quia  patui  & poptilaies  audiuerunt.  Aii)  au- 
tem exczcaii  funt.  /««».8.  Sermo  meus  non  capit 
in  vobis.  De  aliis  autem  dicitur  MMth.ii-  £t 
tnjrd  eodem.  Vobis  Lrgirpetitis  vz  , qui  tuHdis 
clanem  fcieniiz , & vos  non  intratis,  & alios  in- 
trate non  permittitis,  /l/arib.i  i.Abrcondiili  hzc 
a fapieniibus  & ptudemibus,&  retielaAi  ea  patuu* 
lis.  In  hoc  ergo  tempore  cum  tutbarum  Pharifzi 
blafphemarctudna  muliercula  benedixit.  Ff.toS. 
Laudem  meam  ne  tacueris : quia  os  peccatoris  ic 
dolofi  fupet  meapeteure  cA.  Pfdlm.  eodem.  Male- 
dicent illi , & tu  benedices : qui  infurgunc  in  me 
confundemur : feruus  autem  tuus  Iztabicur. 

Extollens ]extra  clamores  omnium  (bnum  vin- 
centem tollens.  //4.40.  Exalta  in  fortitudine  vo* 
cem,&exalia.nuli  timete.  FLrc  autem  extollen- 
tia vocis, magnihez  laudis  cA  indicium. 
Magnificantes  Dominum,  exaltate  quantum  po- 
leAis.Maioi eA  enim  omni  \2iidc.Pfdlm.t^  Exal- 
tabo te  Domine  quonum  fafccpiAi  me : nec  de- 
ledlaAi  inimicos  meos  fuper  me.  Per  dirputatio- 
nem  enim  Domini  obArudum  c A os  loqucncium 
imqua.  Per  magnificam  laudem  inulicrcuK  con* 
demnata  cll  & reptclia  aduerfaiiorum  blafphe- 
mia  [ quzdam]  digmtate  fingulatis/^uamuis  con- 
ditione humilis.  Hzc  cA  vna  de  ancillis  ( de  qui- 
bus diciiur  /oh  40.  Ligabis  cum  ancillis  tuis,  hoc 
cA,Leuiathan)quz  (ic  ligauit  linguas  biafphemo- 
tum.  Ancilla  ptufe^o  foiiifnmz  molietis  fapien- 
tiz  diuinz,  quam  ipfa  faniemia  cihauit  pane  vitz 
Sc  iutcllcdus  ad  ccgnofccndam  veritatem  : Acut 
dicitur  pTOnerh.  vlnm.  De  no^efuttexit  : de* 
ditque  przdam  domeAicis  fuis  , &c  cibaria  ancil- 
lis luis. 

Ad  licerem  enim  fernit  ab  antiquis  hzc  fuilTe 
ancilla  beatz  Matthz  . Stella  nomine , quz  poA 
Paflionem  & Afccnlionem  Domini  cum  beata 
Maria  Magdalena,&  Lazjro,&  Martha,&  beato 
Maximino  mare  uanfiens  in  NUlTiiiam  peruenit. 
Cuius  numen  (quod  cAStclb/fignat  illuminatio- 
ne radiofam  cognitionis  iplius.l  Izc  enim  vna  dc 
Aellis.quz(ficut  dicitur  /M1/.5 ^concraSifarampu- 
gnauctont,  qui  Pharifzoscommouic  in  blaTphe* 
Aiheni  Mdini»  in  Etung.  D.Luc, 


miam, hoc  eA,  contra  diabolum.  Hzc,  inquam, eA 
Stella,quz  Uluxir  in  medio  nefaulz  Eeelu^o.e^ 
ChriAum  circumdederat.  Hzc,inquam,eA  Stdia, 
de  qua  dicitur  Bdrutb ).  Stellz  Iztatz  funt  in  cu- 
Aodiis  fuis , & luxerunt  ei  cum  ioainditate  qui 
fecit  eas.  Ddmel.it.  Qui  do£li  fuerint  fulge- 
bunt quali  rpleRdorficmamentt.  Et  qui  ad  iuAi- 
tiam  erudiunt  multos , quali  Acllz  in  perpetuas 
ziernttaces. 

Mulier  ] Et  ficut  dicit  AmhroJ.  Quanto  infir- 
mior fexus,  quanto  infirmius  vafculum  quod  re- 
ponat ex  hoAe  triumphum : canto  maiori  oppro- 
brio diabolus  induitur , canto  dux  militiz  noArz 
ChriAus  iucundius  in  pugnantibus  fuis  deledla- 
tur.  /ndith  14.  Vna  luulicr  Hebeza  fbdt  confii- 
fionem  in  domo  Nabuchodonofor  tegis.  Hzc  cA 
fortis  mulier,  cuius  procul  & dcvltimis  finibus 
pretium  eius  Pronerb.  vltim.  Quz  aufa  cA  con- 
tra Scribas  &Pharifzos  vocenilaudis  extollere. 
/oen.^.  lam  enim  conlpiiauerant , vt  fiquisconfi- 
tetetur  cura  elle  C heilVum . extra  Synagogam  fie* 
rec.  Hzc  cA  mulier , quz  ( ficut  diettut  x .Aid^ 
ihdh.y.  ) foeminez  cogitationi  mafculinum  ani- 
mum ingclfit.  pHih  {.Scit  omnis  populus  rouHe- 
ton  teelle  virruDS.Pr*Ner|r.  ffiim.Dateei  defru- 
du  manuum  fuarum  , Sc  laudent  eam  in  portis 
opera  eius.  Sic  ergo  dignitate  Angularis , illumi- 
nationis nomine  przlignica  , fortitudine  & fide 
fulta,  aduerfariorurovinure ornata,  &ChiiAi 
laude  pleniflima  [de  tutba]  turbata damoiibus 
biafphcmorum  , quam  clamoie  deuorionis  tranf- 
cendic.  Sicut  enim  ChriAus  ex  ore  infantium  Hc 
ladennum  perfecit  laudem  , vt  dcArueret  inimi- 
cum blafphemamem  cum  L ceoderet  Itrafalem 
Mdfth.xi.de  lodH.x  1.  Et  ficut  fufcitauic  fpiricum 
pueri  iunioiis,  vt  confunderet  & damnaret  fenes 
iudices  iniquitatis  Ddntel.  1 j.Sic  fpititum  puellx 
humilis  condicionis  hic  fuGritauic  de  tutba  lau- 
dem fuam  clamantis  . vt  confunderet  altitudi- 
nem fupcibia  przfumcntem.i  .Corinth.  1 Qu*  in- 
firma f^c elegit  Deus  vt  confunderet  fortia  [di- 
xit ilii]hoccA,ad  laudem  ipfius.  Cot  enim  ipfius 
intentum  etat  ad  ipfum  , &blafphemances  pro- 
phanos reputabat,&  qui  indigni  elfimc  allocutio- 
ne ipfius.  Et  ideo  noneis  fei  ChciAu  dixit : au- 
dientibus tamen  illis  vc  confunderentur. 
Induantur  confufione  & reuerentia,  qui  maligna 
loquuntur  fuper  nxe.  A/tch.y.  Afpicict  inimica 
mea , Sc  operietur  confufione , qux  dixit  ad mc: 
V bi  cA  Dominus  Deus  tuus ) 

Bcarus  venter  qui  teportauir. 

Hic  huius  multetis  laus  , quam  de  CliriAo  di- 
titidcfccibitur.  Oicuueut  autem  hic  duo  : laus 
enim  przmittitiK  originis  Chri Ai  fecundum  car- 
nem , deper  ChtiAXim  icfpondetur  laus  otiginis 
ciufdem  fecundum  fpirinim  inaudientibus  & cu- 
fiodieniibttsvetbum  ipfius,qui  funt  matres  Chri- 
Ai  fpit  itualcs.Et  primum  horum  eA  figura  fecun- 
di. Secundum  autem  cA  caufa  [raini : quia  Chri- 
Aum beata  Virgo  corporiUirer  non  genuilfet , nifi 
prius  vcibum  aure  cordis conccpilIct& aiAodi- 
uillct  quali  gcAans  ipfum  in  cordis  vreco.  In  pri- 
mo autem  horum  duo  notantut.falicct.Uus  ven- 
tris portantis,  in  quo  ChriAuscarnem  indute : Sc 
laus  vberum  quz  fiixit , quorum  lac  ChriAum  ad 
iucrementum  aluit  &pc[duxii.  In  priori  iiontm 
Q ) adhuc 


78  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsed. 


sdhuc  fune  duo : Uus  ventris , Si  caufa , fcilicer, 
quiapoitaiitt.  A fru(flu  enim  cft  laus  arboris  fcu- 
ilificantis.  Laus  autem  ventris  adhuc  duo  conti- 
ntt  : Uudem  l)catiiadinis,&  maietiam  laudis  ejua: 
cft  venter.  Lausipra,ficatdixmrus,lau5cftbcati- 
tudinis  > ejux  maior  cft  omni  laude.  Felix  namque 
es  facta  Virgo  Matia  , & omni  laude  dignillima. 
Dicit  enim  Pht{Afephn*,f\nnd  felicitas, &:  bcatitu- 
do  aliquid  melius  cft  omni  bono,  & laude  lauda- 
bilior:quiaqm  laudatur, fecundum  aliquem  virtu- 
tis habitum  laudatur : bcatitudo  autem  a^um 
dicit  perfetftiOimx  de  in  nullo  deficientis  victiiiis: 
/icut  alibi  diximus.  Confideremus  ergo  qux  bea- 
titodo  Ht  ventris  , qiuc  hic  ptxdicatur.  Conftat 
autem  quod  a£lus  primus  fccminci  ventris  foe- 
cunditas  cft.  Qui  a(ftus,fcamdura  luturam  primo 
inftitutam.conciipircctix&corruprionisnon  eft: 
quia  concupifcentia  Se  corruptio  per  peccatum 
inttauerunt.  in  miferia  ergo  eft  venter  in  concu- 
pifccniia  & corruptione  concipiens. 

Ecce  enim  in  iniquitatibus  cotKcpius  fum  : Se  in 
peccatis  concepit  me  mater  mea  In  nauux  autem 
Aatu  cft  ventet  ex  virili  femioeconcipiens.GVne/.a. 
Non  eft  bonum  hominem  cfte  folum ; faciamus 
ei  adiutotium  fimilc  fibi.  Quod  dicit, Non  cft  bo- 
num, hoc  cft  , non  cftlecundum  naturam  ville. 
Quod  aurem  dicit , faciamus  ei  adr  jioiium  , hoc 
eft,  adiutotium  ad  generationem : quia  generat  io 
fecundum  naturam  cft  ex  commiftione  (eminum. 
Sed  bcatitudo  ventris  in  virtute  diuina, eft  in  ven- 
uis  adu  petfc^iftimo  : ve  niiiil  miferix  patiens, 
naturalem  etiam  forcunditatem  cranfeendens,  ex 
Deo  accipiat  fcccunditatem.Vt  & ftorem  vernan 
tem  habeat  virginit  *:em,&  facunditatem  diuin^ 
fcccunditati  fimilem  habeat  in  gaudio  iiutris.  Et 
fic  nec  primam  Hmilem  vifa  Iit, nec  habere  fcque- 
lem.  Ifte  eft  enim  ventris  proprius  Se  pexfeflini- 
mus  a£lus , beatitudinem  colligens  ex  fcptcin : 
quorum  primum  eft  foecunditarem  afterens  : fe- 
cundum autem  fcccundiraris  miferhim  abftctgcs: 
tertium  floKS  pulchritudinis  conlcruans;  quar- 
tum mirabilem  fcrcunditarcm  cxornans:quintum 
puritas  forcunditaiis  mundiciam  mittiensilcxtiim 
viicucem  foecundicatis  augracmansifcpcimum  Se 
vlcimum  gloriohdimum  exemplum  xrernam  fcr- 
cunditarcm oftendens  , Se  omnem  diuinam  fce- 
cunditacem  & in  liicufum  prxftgnans.  Quorum 
primum  quidem  eft  magnuru,  magnifica  perii- 
ciehs  : fecundum  autem  gratia  j)lcnuni , malcJi 
«^umomne  abftergens : cercium  omni  ftorevir- 
turis  fcrcunditarcm  iftam  pulchrificans:quarcum 
vero  omni  micacnlo  ftdei  oibfcqucnsiquincum  au- 
tem per  omnem  genitricis  munditiam  totum  na- 
tum alens  : (extum,ne  aliquid  dede  mani  pet  vir- 
ginitatem, & ne  aliquid  defit  virgini  per  mater- 
nicatem , diuina  quadam  potcftaiis  plenitudine 
perficiens : feptimumin  do^rinani  & exemplum 
nobis  traditum , ad  veritatis  comcmplaiioncm  Se 
exemplum  imitationis  eft  propoficutn. 

Primumauteraquod  eft  forcunditatem  ulam 
afferens,  Se  pet  confcqocns  ailum  proprium  ven- 
tris beatificans  ,cft : <^ia  venter  ille  fiiir  fabrica, 
triclinium  virtutis  fiimmx , qux  attribuitur  Pa- 
tri, qux  in  ipfa  Virgine  fc  obumbrauit : & fa- 
pienrix,  qux  attribuitur  Filio,  qux  in  ipfo  ventre 
tantum  opus  & tam  mirificum  perficere  ftuduit;& 
borucatis  aitiiCmx  , qux  Spiritui  fuiAo  datur, 
qux  tot  bona  in  hoc  opus  congefltt.  Sic  enim 


diciiuc  Lmc.  i.  Vjtcus  Alrifluni  obumbrabit  ciIm, 
hocdlifui  quandam  in  te  producet  imaginem  ex 
fc  tcfultanicni ; pet  quam  poteris  in  tantam  foc- 
cunditace  diuinx^  cxlefti  geiiciactoni  fimilem, 
vt  incorrupta  pioducas  prolem  , ficut  Pater  Fi- 
lium,6c  llcur  fidus  radium,  &licucgcmma  fplen- 
dorem  , Se  iicuc  virga  Boicm.  1 1.  Flos  de  u- 
diccciusafcciida.  Caff.'.  a.  Sicut  lilium  inter  fpi- 
nasific  amica  mea  inter  filias.  Lilium  vimueex- 
lcfticicfi;cns,fa^cundicascft  Virginis  incandore 
caft  Itatis  : quod  fola  virtus  Altiflimi  pctficercpo- 
cuic.  £(  ideo  Cluiftus  fabri  dicitur  efte  filius. 
Quod  licet  Unguis  blafpiiemaniium  dicatur:ca- 
mai  ( ficut  per  Caipham  ) Spiritt»  fatxfto  di* 
^um  eft  alio  intellcdti,  quia  fummi  fabri  cit 
filius.  De  quo  diciriTu  fabricatus  es 

auroram  Se  Iblem.  Huc  ergo  cft  magnum  virtute. 
In  hoc  etiam  vemce  Sapientia  xdificiuit  fibi  do- 
mum, 6c  totum  ftudium  fiix  anis  adhibuit,  vnde 
columnas  feptan  excidit.  Proutrh.  9.  Qux  fc- 
ptem  coluninx  fulcientes  eam:  fuerunt  ndcsab 
Angelo  diriorum,  fpes  ptomilforum  ,chariti$ 
exhibitorum,  furtitudoin  adueifis  deterrentibus, 
caibtas  in  carnis  llleccbtis,  iufticia  in  opeubu$,& 
prudetia  in  cligibihbus.  Hic  eiii  in  code  Spiritus' 
fandus,  omnem  fuxbonitatis  cxpleuit  fandita- 
(cm.  Vnde  Lue- 1.  dicitui : Spiritus  fimdus  fij- 
pcrucniet  in  te.  In  hoc  etiam  quod  dicitur  foper- 
ucnict » oftenditur  quod  omni  fiuditarc  fii- 
pecucniente  rcjdcuii  eam  : vt  virtus  magna  , fa- 
piemia  mira  ,&  Spiritus  fandi  bonitas  perficiat 
optima.  Et  hoc  lu  arca  Det,  ficut  dicitur  Gtnei.6. 
tnftega  fiant,  liuc  tricamerata.  Siccrgoraagtutu- 
dine  diurnorum  factamentorum  ventu  liU  bea- 
tus eft. 

Secundo  etiam  beatus  eft  gratia  miicriam  alia- 
rum ftEcundarum  mulierum  abftctgctnc  Et  vt  de 
aliis  taceamus,  tres  habent  mifuiasinfcrcin.dica- 
te  cxfctx  mulieres,  que  a Patribus  Cint  notatx. 
Concipiunt  enim  in  •,oncupifi.e(ia,ponant  ingra- 
iiicate,  & pariuncin  dolotc.  Primum  eft  miferia 
libidinis,  vnde  nafcicut  peccaium  iu  concepto:^ 
cimdam  mifetia  infirmitatis.,  ex  qua  nafeitut  mi- 
feriacutrupeionis : tcni.rm  miictia  fcnilbilis  dolo- 
ris , quam  Icqiiitut  in  partu  vagitus  prxfcntis  ca- 
lamitatis. Propter  qux  ttia,  qux  ex  eribus  inna- 
fcuntuc, dicit  Pf/tlm.^^.C,oi meum commbatum 
cft  in  ne, propter dolots*m  incolatus  prxleuiis;de- 
reliquit  me  vilius  mea,  propter  pondus  iitfiimi- 
racis  : Se  lumen  oculorum  meoruii  &:  ipfum 
non  eil  mecum  , propter  caliginem  originalis. 
Propter  libidinem  autem  conceptus , dicitur  hb. 
40.  Virtus  Leuiachan  in  lumbis  eius  ,&  furtitu- 
do  cius  in  vmbilico  venttls  illius.  Quia  viris  libi- 
do cft  in  lumbis ; fesminis  veto  in  vmbilico.  Pro- 
pter fecundum,  dicitur  Teb.  4.  Memor  efte  debes, 
qux  & quanta  fit  palla  propter  te  in  vrcro  luo. 
I‘coptet  tertium,  diriciic  /o<iff.i^.MuIicr  cum  pa- 
tii tiillitiam  h.ibct,  quia  venit  hora  cius.  Comra 
hxc  ttia, ilia  qux  inucnic gratiam  coram  I>cu , ^ 
grati.1  fuit  plena*  finccro  concipiens  vtero  Vet- 
buin  incaniacum : nihil  libidinis  cll  expetta,  qu.x 
Spiritu  fancio  concepit  vcibum,  quod  ipii  itus  clt 
& veritas : nihil  grauitatis  in  portatione,  qux  ge- 
ftabat  omtiia  geftamem  Dei  virtutem : nihil  do- 
leris in pattu.  qux  pcpciit  excumem  inuiflo  pu- 
doris fignaculo.  Prupter  primum  dicitur  C<inr-7- 
VmbihoJS  tuus  ficut  ctatci  tornarilis,,  nunquam 
indigens 


in  Euang.D.Luc.  Cap.  XI.  79 


indigens  pocoUs.  Crater,inquam>Dei  Sapientiam 
concipiens  : tornarilis.in  omnem  fan£ii  Spiritus 
operationem  Toluhilismunquam  & iiurquam  pec 
libidinem  impeditus : nunquam  poculis  indigens 
ad  ftxcunditatcm.Poculis»  inquam>huraani  femi* 
i)is>aui  alicuius  iibidinoii  amoris.  Propter  iecun- 
dumdicicut  de  Vabo  concepto  Hebr.\.  Portans 
omnia  vcibo  vi^tisfuz.  EcderaatrcCa»/.7. 
Venter  cTis  iicn^acdfuus  tritici, vai  lactis  liliis.Ace- 
ruusenim  tmici  coceptus  ex  granis puiiinmi  (an- 
guinis coliciflusctat:  valUms  iiliis  diuinoru  floru 


htte  & his  fimilia  dicitur  Csar.  1 . tedlulas  nofter 
floridus,  hoc  e(l , thalamus  vteri , in  <^uo  quieuit 
Dei  Filius. 

Chartum  cft  in  hac  beatitudine , quod  omni 
miraculo  in  ea  fidei  cil  obfequens.  Et  vi  aliata* 
ceaniur , tria  fune  qux  omnibus  miris  funt  mira* 
biliora.  Parie  virgo,  creator  xretnus,  & ima  fum* 
rois  per  vnioneni  indillblubilcm  fociantur.  De 
primo  miramur  matrem  : de  fecundo  obnupefei- 
mus  ad  natum  : detectio  agoniam  patimur  ad /«a 


modum nafeentis.  Primum  elk  quod  omni- 
& caflitacisivc  vndique  fulfentatus,  nihil  femiret  j bus  piis  pro  figno  prxdixir.Ecce  Virgo  concipiet 
gtauitatis  in  onere.  Deterdo  dicitur^ //rf.o/mfl.  J & pariet  filium  ; & vocabittit  nomen  chis  Ema- 


fu 


Ar.teqium  parturiret  peperit  : antequam  pattus 
tempus  veniret  pe|>crir  mafculum.  Qliis  audiuit 
vnqaam  tale?aut  quis  vidit  huic  flmile  i Peperit 
( enim  ante  omnem  fonfum  doloris  in  panuiitio- 
ne:&ante  tempus  doloris  ediditmafcuium>  qux 
nulla  libidine  maculata  fuic  in  conceptione.  Ecce 
qualiter  gratia  plena,  abflerfa  cfl  impediens  bea- 
deudinem  mifecia. 

Tertium  aurem  cft  fioribus  quibufdam  beati- 
tudinem  depingens.  Et  fune  in  ca  diuini  flores: 
hdei  quidem  m intelle^n  , humiUtaiis  in  lenfu, 
feruentifnmxcharttatis  in  aficdla,  deuotiouis  in 
coidis  detiderio  , virginilis  candoris  illibati  in 
corpore, fapieniijtmxdircretionis  tn  ratione, fot- 
ticudinis  in  hcifiis  icntationc  , iudiiix  in  omni 
opctc,&  (cduliuMS  in  omnis  obfcquij  exiiibitio- 
ne:prztet  omnem  aliam  vittutem , qux  vellica  c(l 
regina  exiorum  fccmidum  P/4/m.  dicentem: Adi- 
lic  regina  in  veHitu  deaurato  . citcumamiifla  va- 
lieiace.  De  fide  quidem  eius  dicitur  Im.  i.  Beata 
jux  credidit,  quoniam  peificicncur  qux  di£la 
!unr  ei  «I  Domino.  De  humilitate  autem  Lac.t. 
Rctpexic  humiiiutem  anallx  fux.  De  charicatis 
feruore  C4'ir.f  .Nuntiate  dtloSo  quia  amote  lan- 
gueo. De  deuotionts  fux  incendio  dicitur  C^ni.9. 
Lampades  eius  lampa^les  ignis  atque  flammarum. 
His  enim  lampadibus  concaluit  cor  cius  intra 
cam:&  in  meditatione  eius  cxardefccbac  ignis  de- 
uotionis.  De  rapientidimadifetetione  eius  proce 
debam  fapientix  rerponfa  ad  Angelum , & cogi- 
tationes qualis  eilrt  ilia  (ahiracio.  Pr9H€*b.vltim. 
Os  ruuinapeiuii  fapientix  , & Icxclementix  iit 
lingua  ciys  Dc  foiritudinectus  coiKca  inlulcus 
hoUis,  dicitur  (a-or/l).  Ipla conteret  caput  tuum. 
Protury.vltitn.Kccxxwii  fortitudine  lumbos  funs, 
& coborauii  brachium  fuum.  Dc  lullicia  cius  in 
omni  opere  //i.n. Egredietur  virga  d«  radice  Idlc: 
qux  rci^itudine  fua  iullitiam  vniuCTfalem  prxfi* 
gurauic  in  Virgine. Heccfl  virga  Aaron 
qux  fiomit  virtute  inilirix  , fiondnic  iufiirix  fec- 
mone,  fcudificauit  in  omni  viuutisopere.  Vc  ve- 
re dicatur  de  ipfariiida  florebit  vt  palma  in  domo 
Domini : & flurcbii  in  xccrnHm  ance  Dominum. 
De  fedulii.atc  oblcquij  cins  dicitur  Luc.i.  In  die- 
bus illis  exurgens  Maria  abiit  in  montana,  ^ in- 
trauit  indommn  Zac[ianx,&  falucauitElifabech, ' 
Si.  iuuericil.i  oblccura  efl  veiulx  , manetis  apud 
cam  vfque  poil  pactum.  Porro  de  caAicatis  eius 
can  Jorc  in  corpore  prxiignatuin  cft  j.  Rtf.  i o. 


nuel.  /rrrrv.ji.Nouufn  faciet  Dominus  fuper  ter-  mmMit 
ram:f(xroina  dreundabie  viruni.Fccmina,inquam> 
non  multer  viro  fubafia,  quia  hoc  nouuen  non 
cfler.  £xe(f>.44.  Porta  hax  claufa  eft  & non  ape- 
rietur:quia  Dominus  Deus  Ifracl  ingrelTiis  efl  per 
eam.  De  fecundo  dicitur  Burnih  PdA  hxc  in 
terris  vifus  efl,&  cum  hominibus  conuerfatus  cA. 
y/«.io.  Verbum  abbrcniaium  faciet  DominusAi* 
pet  tetum.  Verbum  dico  xicrnuin,  per  quod  Ar- 
da fune  omnia,  abbreuiacuin  in  creatione  carnis, 

& temporalis  natiuitatis.  Et  hxc  confummatio 
abbreuiata  inundabit  iuflitiaiti,  qua  omnis  homo 
iuAificatur.  Dc  tcftio  dicitur  Io4n.\.  quod  non 
cA  dignus  foluere  conigiam  calceamenti,  quo  ve- 
nit ad  nos  calceata  diuinitas.  In  qua  corrigia  col- 
ligimur vitima  primis,  quia  humana  diutnis,no- 
ua  aiuiquts,  quia  anima  corporj:tempotaliaxrer- 
nis,quia  creatura  Creatori.  /rrm,i},AggIutmaui 
mihi  domii  ifracl. In  matre  diuinu  cernimus  rair:^ 
culum:in  nato  ad  nos  contradum  immenfuoi 
Deum:in  modo  charicatis  indillblubile  vinculum. 
Funiculus  enim  triplex  diflidle  rumpitur,  in  quo 
nouum  antiquo,  & nouum  xtemo,  &c  anriqmiin 
xtcriio  colligatum  eA.  Anima  enim  corpori,  ^ 
anima  Deo , & corpus  Deo  fociatum  eft  triplici 
vniqnis  funiculo.  Vere  igitur  beatas  venter  , in 
quo  hxcperfcda  fune.  Sic  enim  complera  fune 
omnia  qux  dida  funt  per  Angelum  dc  Virgine 
Matia. 

Qiinrum  huius  beatirudinis  cA  putiras  mira- 
bilis & Angulatis  > foecunditatem  virgineam  mi- 
tnens.  £c  hoc  cA  in  fanguine , vnde  natus  conci- 
pitur, formatur, & alitur.  Sanguis  enim  in  quo 
fit  conceptio  , it  Spiticu  fando  purificatur.  San- 
guis in  quo  figura  membrorum  filij  Dei  figura- 
tur a fipientia  Dei , ipA  puritati  filij  aflimilatur. 

Sangtiia  autem  ( vnde  formatus  intra  vterum  ali. 
tiir)ab  ip(a  anima  deitati  vnita  Filio  Dei  incorpo- 
ratur.Bt  Ac  omnia  neceffano  primx  puritati  adi- 
milanrur.  Non  enim  Spiritus  Filium  , a quo  ip(e 
procedit, fanguihi  per  conceptum  imprimetetini- 
li  ad  puiiracemdiuinam  purificaret.  Ncc  verbum 
fapiemia  Dei  Acviitus  membra  fua  fbimarec ; nifi 
in  xque  puro  ei  in  quo  conceptum  erat.  NecAbt 
incorporaret  aliquid, niA  ad  eundem  munditt» 
modum  purificatum  cAer.  Hoc  autem  Agnifica- 
cum  eA  £xoiLi^.  vbi  Sc  atea  leAair, ementi,  & vt- 
na  continens  manna  Aei  i pr xcipium ur  ex  auro  pu- 
liAimo.  Ideo  etiam  dicitur  agnus  Ane  macula 


vbi  thronum  Abi  fecit  Rex  Salomon  de  ebore  £xoii.  iz.  Arca  enim  vterus  cA  Virginis  : vrna 


grandem.  Ebuc  enim  Agnific.'kt  candorem  caftita- 
tis:in  quo  verus  nofler  ref^it  paciAcus,  uuliis  li- 
bidinum Aiinalis  inquietatus.  Ttfi».  Nunquam 
cum  ludentibus  mc  mifeui : Sc  mundam  feruaui 
animam  meam  ab  omni  concupifccntii.  Froptec 


autem  corpus  Saliiatoris:mana  vero  dulcedo  diui- 
nitatis.Er  hxc  eA  puritas  in  qna  concipinir,orga- 
nizatur,<!ic  alirur  filius  Dei  in  beatillimo  vcntre.Et 
ideo  flotct  eius  funt  fiudus  honoris  Sc  Hone- 
Aaiis. 


G 4 


Sextum 


8o  D.  Alberti  Magni , Ord.Prsed. 


Sextiun  huius  bearitudinis  eft  pciuilegiumt 
huius  foEcuodiucis  digniucem  adaugens.  Suuc 
aucem  quacuoc  huius  fcecundiutis  priuilegia. 
PrtiDum  in  natura  > (Mundum  inter  fcrminatum 
gaudia,  tctiium  intet  hominum  confottia , quar- 
tum vitta  Angclotum  agmina-  Nam  natura  in 
ipfa  fupta  morem  rcflotuit,  ptas  roulietibus  bcne- 
Jklionem  otnnium  f«xTninatum  acquiTiuit/upra 
homines  gratiam  inucnit.Titra  vertices  angelicos 
gloria  Sc  honore  coronata  refulfit  De  primo  di- 
citur C4»nc.i.  Sicut  lilium  inter  fpina$,ric  amica 
mea  inter  hlias.  Nulla  enim  natura  flotuit  nili 
concupilcesuiz  fpinis  compun^a : fed  fola  Vitgi- 
nis  natura  floruit  cadiutis  floie , fpinarumcon- 
cupifccmix^c  peccati  ndcia.  Sic  enim  vinea  no 
ft{«  floruit.  C4;ir>c.i.  quod  vulpes  paruula: , hoc 
peccati  raotus,capic  per  rerrxnaiionem,  mhil 

Seiiitos  inea  demoliue  Cunt.  Intet  mulieres  etiam 
orem  habens  virginei  pudoris , gaudium  adepta 
edmatrismptimam  partem  eligens,  qux  non  au- 
feretur ab  ca.  Vnde  Ca«r»f.4  dicitut.Hortas  con- 
dufus : fons  lignatus.Ortus  enim  ed  in  quo  ori- 
tur : & fic  cd  mater.  Conclufus  autem  qui  non 
foditur  neque  feminatur  :&  hccd  Virgo.  Fons 
etiam  a fundendo  didus  ed , in  quantum ed  ma- 
ter filium  profundens.  Signatus  autem  ed  fons, 
quiarvallohaudused  : & hced  Virgo  incadfa& 
illibata.  Prx  hominfbus  autem  omnibus  accepit 
gratiam, qu2  omnibus  inuenii  reparationis  viam. 
Per  tpfam  enim  accelFum  habemus  ad  Filium,  per 
Filium  autem  ad  Patrem.  Vnde  (ictu  Rebccca  Ia* 
cob  filium  introduxit  ad  Partem  Gentf.tj.  Sicida 
quz  multum  accepit, Filio  lacob  nodro  locatori 
pelliculas  hcedotum,  hoc  ed,(lmilitudinem  camis 
peccati  circumponens , nos  ad  Patris  reducit  be- 
nedi^onem  ln  hoc  prmilegiata,quod  nobis  hanc 
viam  hzrediundz  benediiflionis  inuenitpcc  Fi- 
lium. Hzc  etiam  prx  Angelis  coronata  tefulfit  in 
patria.  Pfsim.S.  Q^mniam  elcuata  ed  magnifi- 
centia tua  fuper  czlos  Deas.  Hzc  igitur  huius 
beatz  fune  priuilegia.  Super  huius  dignitatem  ca- 
llitatis  exclamat  Sapitnt.A.  O quam  pulchra  es 
cada  generatio  cum  claritate  ! immortalis  ed 
enim  uicmoria  illius  : quia  & apud  Deum  nota 
ed.A:  apud  homines.  Cum  pratfensed.imitantur 
eam  : & defidcrant,cum  fe  tuuxetit : & in  perpe- 
tuum coronata  iriamplut , incoinquinatorum 
certaminum  przmhim  vincens. 

Septimum  huius  beatitudinis ; quia  ed  exem- 
plum geneiationisietemz,  & figatageiKtationis 
fpiritualis  futurz.  iCtemz  quidem  ed  quoddam 
ftgnum  dc  do&rina  : futunz  autem  fpcculum  & 
difciplina.In  ztetna  enim  vnicus  nafeitur  de  vni- 
co  Patre  cum  omni  integritate  fubdantizin  fimi- 
tirudinem  Patris  ic  imaginem.  In  ida  amem  vni- 
ens  ex  vnica  matre  cum  fubdantiz  integritate,  in 
Hmilitudinem  & imaginem  matris.  Et  ficut  dicit 
C tpr  Per  incarnati  Verbi  myderium  noua  men- 
tis nodrz  oculis  lux  tuz  claritatis  infulfit : vt 
dum  vifibiiiter  Deum  agDufeimus  » per  hunc  in 
muifibilium  amorem  rapiamur.Sic  etiim,vt  dici- 
tur Sapient.^  Citxdox  quidem  ell  lucis  zietnz.Sc 
fpcculum  fine  macula  Dei  maiedatis , & imago 
bonitatis  illius.Sic  eciam  figura  gcneratfonis  fpj. 
ritualis»  in  qua  cadis  vifceriDus  concipit  Ecclefia: 
Sc  cadis  afii^but  format  Sc  alit  Vetbum  Clui- 
dum  in  nouo  patiu.  Ci/ar. 4. Filioli  md  quos  ire- 
rpm  parturio » donec  fgimetoi  Chidus  io  vobis. 


Sic  Sole  amlAa» coronata  dellis » luna 

fub  pedibus  eius  prona : in  <uelo  parturit  Sc  patie 
coiitinu6  filium  vnicum  > quem  in  omnibus  for- 
mat ad  thronum  Dei  rapiendum.  Sic  ergo  bea- 
tus ventet  ed  » qui  te  Chride  pottauic.'Et  hz 
prztec  innumerabiles  fune  partes  beatitudinis 
jpfius. 

Ed  autem  beatus  [ventetlquihuiusbeatitudi- 
nis  edroaieria.  Venter  (inquam)  locus,  quo  Ver- 
bum concipitur : pagina, in  qua  fecundum  carnis 
fufccptionem  inferibitur  : vncsifora , cui  Verbum 
breuiandum  commenfuratur  : forma  , ad  quam 
fumroi  Pat(i$  imago  figuratur  : vtna , in  quatn 
manna  czl^e  colligitur  : iheca»in  quam  rhefau- 
tusdefiderabilis  reconditur:  thalamos,  in  quo  Dei 
& hominis  commbium  dignilCm^  edebeaturuu- 
la  regia,  in  qua  Rcgt  fummo  difciibiius  ptrpaia- 
tui : vedibulum,in  quo  czli  Dominus  nodiis  io- 
duuiisinduitunhurtus  conclufus,ex  quo  aromata 
diuinum  fpirancja  odoccni  cxociomut : terra,qux 
ad  germinandum  Saluatorem  aperimrlocus,  quo 
purpura  fummi  Regis  principis  tota  czncingitur 
Sc  rubticatur. 

Et  de  loco  quidem  conccptiomsdidtui  Ltu.i. 
Ecce  concipies  in  vtero  & paries  filium.  Conci- 
pies I inquam , in  te  firoul  claudes  Verbum  diui- 
num, tam  fanftuin  diuinum  conceptum  operanv 
Sc  fanguinem  tuum  l te  manu  SpUitus  fandi  fis 
paratum, in  conceptum  fonnanduro.  Vr  vere  con- 
ceptus fu  duonim  captus  r vnius  foiBunns,&  al- 
terius ab  illo  ad  fe  formati.  Sic  cmm  opctaia  eft 
faliuem  nodram  in  medio  terrz»hoc  eft,vceti  vit- 
ginalis  fumma  Sapientia.  C^zrtc.j.Iundura  femi- 
num tuorum  ficut  monilia.  Monilia  inquam  ^ 
muniendo  dicuntur:  eo  quod  raunira  fine  illa 
femina, quz  locus  conceptus  fune  FilijDei,&.'  pet- 
petuz  addida  virginitati.  Ide  enim  ed  rnbus  igne 
Dciplena$,&  pei  libidinem  incombudus  Exod.^ 
Propter  quod  omnis  fidelis  dicit  cum  Moyfe; 
Vadam  Sc  videbo  hanc  vilionem  magnam , quo- 
modo rubus  ardeat;  Sc  non  coihburacur.  Vadatu, 
inquam  , pallibus  deuotionis  appropinquando. 
Videbo  fidei  Sc  admirationis  oculis,  magnam  in- 
genti dignitate  vifionem  idam : quare  rubus  vi- 
rens virginitatis  virore  ardeat , dinino  plenus  in 
loco  conceptionis  igne:  & non  comburatur  ali- 
qua caditatis  confumpeione.  Cenef.  1 8 . Vere  Do- 
minus ed  in  loco  ido:  &cgo  nefdcbam.fjirsd.t. 
Soluc  calceamentum  de  p^bus  tuis.Locus  enim 
in  quo  das, terra  fand^ed.Calceamento  enim  pe- 
corinz  pellis  foluio  de  pedibus  intelle^s  Sc  af- 
f(fdus,nudo  fpiritu  poied  accedere  vir  (piiitualis. 
Quia  ficut  dicitur  i.Canir/iEi.L.  Animalis  homo 
non  percipit  ea  qusiunt  fpiritus  Dei.  Sed  fpiri- 
tualis  homo  iudicat  omnia.  Et  fte  accedit  ad  lo- 
cum in  quo  dat  homo  qui  per  poccarum  cecide- 
rat : in  quo  terra  fandU  ed,quz  dat  in  ziernum. 
EcfU.i.  Generatio  prztetir,&  generatio  aduenit. 
Terra  autem  in  zternum  dat.  Hzcfinquam}terra 
quz  fundat  generationem  piztcreuntium  mo- 
rientium:&  mundat  generationem  aducniemium 
nafccniiuro.  Locus  enim  ide  , vt  didt  TranfUiis 
LXX.  Gtntf.x%,  A Deo  fadhised  intdimabile 
facramentura.irieprehennbilis  ed./yiifffli.fi?  Deus 
tnlocofan^ofiio.  Locis  enim,  vt  dicte  PhiUf»~ 
plrjw.generationts  ed  principium,quemadmoduro 
& pater.Ec  ideo  vtemsdocus  dicitur  conceptionis 
Verbi  diuini.  Verbo  eoim  concepit  Veibum  Vir- 


go. 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X I.  8i 


go>viiiIe  ignoram confortiiim.  Vcibuin 

quoiegrcdieiur  dc  ore  mfo.non  rcoenetur  ad  roc 
vacuum ; fed  faciet  quxeunque  volui,  & ptofpc- 
rabitur  in  his  ad  quz  mifiiliud.  //4.9.  Verbum 
rnitit  Dominus  in  lacob.  !*cc  Angelum  quidem 
ad  aurem  : ad  cor  autem  pet  Verbi  diuinam  inten- 
lionem  : & in  vicrum  per  carnis  fufccptionem. 
Sed  heu  cecidit  in  IlVacl  per  ludxorum  cxc*cacio- 
«em.  Stcergo  venter  beatus,  locus  eft  conceptio- 
nis Verbi  Dei. 

Pagina  ell  etiam  in  qua  verbum  Dei  icribiiur  | 
fecundum  carnis  furceptionem.  Sic  enim  veibiiin 
bonum  quod  cor  fummi  Patris  erudfcanir, calamo 
lingue  icribx  qui  Spititus  fandus  cfl , paginx 
nollrx  furceptionis  eil  inferipeura.  Sume 
cibi  librum  graNdem,  6c  feribe  in  eu  fliio  hoir  inis. 
Vabum  fummi  Parris  eft  ad  Spirirum  fandum. 
Liber  autem  dicitur  pagina  , candore  callicatis 
dealbata,  difciplina  hondlatis  rafa^xqualitace  & 
conueniencia  morum  adxqtiac.i , omni  virtute 
prxparaca.  Grandis  amem  dicitur  a facramento- 
cum  captu  & continentia.  Talem  ergo  paginam 
fume  per  fidei  confenfum  : Se  feribe,  hnccft  , in- 
feribe  in  eo  Ailo  hominis  , hoc  ell,  naturam  ho- 
minis per  incarnationem,  /oan.i.  Verbum  caro 
faduni  ell,&  habicaiiit  in  nobis-Ei  vidimus  glo- 
riam cius,  gloriam  quafi  vnigeniri  a Parre.  Ifii 
fune  articuli  fetibentis  in  pariete  ad  diflipatio- 
nem  regni  Dabvionis , hoc  efl , diaboli : quud  cH 
regnum  conftifionis.  Paties  enim  efi 

vcerus  Virginis,  in  quo  feribitur : Mane , techel, 
phares,  hoc  eft, numeratum,  appenfum , diuifum: 
numeratum  numero  plenitudinis  temporum: 
appcnfiiin  pondere  Chrifti  meritorum  : diuifum 
poteilace  redemptionis  , in  folutione  pretij  fada 
pro  nobis : quia  fic  diuifum  ed  a diabolo  regnum 
iHud.  Sicergo  vterosell  pagina, cui  verbum  ifiud 
jnlccibirur. 

Eli  etiam  menfura , cui  Verbum  breuiandtim 
comrecnfuratur.  Cum  enim  llcur  dicimr  Ifa.io. 
Verbum  abbreuiatum  Dominus  fadurus  elPec  fu- 
pracerratn,  prius  inuenit  vccium  Virginis,  ad  cu- 
ius bceuiiatcm  Verbum  hicuiarct.  Dreuitas  autem 
ifta  non  tam  molis  cfl  attendenda  bieuicacc,quam 
fenfu  humilitaris  , qiu  parua  in  oculis  fuis  fnit 
V irgo  beata.  Vnde  Ca/itic.  S.Soror  nollia  paruula 
cft.&  vbera  non  habet, hcc  ell , fe  habete  non  re- 
putat vbera  dodrinx  Sc  exhortationis , quibus 
fundat  lac  fcientix  pet  dodrinam,  & lic  confula- 
tionis  per  exhorcacionem  : quibus  Chriflitni 
alat  formarum  in  cordibus  fidelium.  Et  ideo 
paruulain  fc  reputat  ad  concipiendum.  Sed  ad 
nane  paruitaccmconuTienruracur  humilitate  Ver- 
bum ; de  quo  dicitur  Parmilus  enim  natus 
cfl  nobis, & Filius  datus  e(l  nobis- i.^e^.i  f . Cum 
effes  parmilus  in  oculis  luis  , caput  in  tribubus 
Ifrael  faduses.  Sic  enim  brciiiatum  verbum  di- 
cit de  fe>l/.i/>A.i  1.  Difcite  ame  quiamitis  fum,  I 


dificauit.  Ad  hanc  enim  menfuram  fe  comraxic 
Veibiitiunenntar.Ei  hoc  fignificauit  Virgo  quan- 
do dixit  I.MC.i.  Relpcxit  luimiliiatemancilix  fiix. 
Sicergo  menfura  fuit  Vcibi  breuiandi. 

Fuit  etiam  forma,  ad  quam  a’icrni  Patris  ima- 
go fomiatur.  Eli  enim  Filius  imago  Dei  inuifibi- 
lis.  Vnde  .Vrfpifm.7.  dicitur : quo*.!  cft  fpeculum 
fine  macula  Dei  maieilniis  , & imago  bonitati» 
illius.  Hxc  igitur  imago  figuranda  in  formam 
hominis  , funnacuhtm  accepit  vtcrum  Virginis, 
Sicut  ligillum  mundiilimum  in  cera  impiimitur 
muudillima.£cWf.i7.Ad  imaginem  crcauii  illum, 
& fecuivitim  fe  vefliiitc  illum  virtute.  Quod  licet 
de  omnibus  dicatur  hominibus : tamen  maxime 
inielligitutdcSaluatotc.  Figura  autem  & forma 
in  qua  hic  imago  formata  cfl , vteuis  Virginis 
efl.  Et  fic  fadus  cil  fpeciofus  foima  prx  filiis  ho- 
minum. C^nuc.i.  Ecce  CII  pulcher  es  dilede  mi 
S<  decorus. Ledulus  neder  fioitdus.Puichritudinc 
enim  ilornm  leduli  vteti  virginis  figtiratoscll  na« 
tus  pulcher  & decoius  fecundum  heminem  : fed 
retinet  puleliritudinem  Pactis  fecundum  Deum. 
Sic  enim  imago  Patris  fada  cfl  ad  imaginem  ma- 
tris , & figura  fubflar.tix  Patris  Htbr.  1 . configu- 
rata e(l  imagini  matris.  Et  nos  quidcmflicut  dicit 
yipoflolm ) prius  poriauimus  imaginem  icrrenl.Sr 
deinde  imaginem  cxleflis.  Chriflus  autem  Re- 
demptor nofter  ab  xterno  habuit  imaginem  c.t- 
Icdis : & podetius  accepit  imaginem  rerteni  in 
vicro  Virgims , p.trcnribus  tetrenis  configiirani» 
vt  fic  educeret  a terrena  imagine  ad  cxitilcm 
jpfius  configurationem.  Et  hoc  cd  quod  dicitur 
Rom.%.  Quos  pnfeiuit  conformes  ficti  imaginis 
filij  eius : hos&  vocauit.Sic  ipfe  Dei  Filius  quafi 
vnus  ex  nobis  fadus  cd.  2,  Formam  ferui 
accipiens , in  fimilitudinem  hominum  fadus , & 
habitu  inuentus  ed  vt  homo.  Sic  Sapitm.-;.  di- 
citur. In  ventre  matris  figuranis  fum  raro. 

In  fonna  vteri  formam  accipiens  humani  figu- 
rationis. 

Hacc  cd  vrna , in  quam  manna  cileQe colligi- 
rur.  Vrna,  inquam,aurca  fplcndoregracix,  capax 
exledis  panis  : in  quam  grana  fanguinis , Si  uca 
purx  fimilaginis  fune  colleda  , ad  diuini  Sacra- 
menti conf^lionem.Sic  enim  priripitur  in  vtna 
feroari  manna  id.  Sic //r^'.9.dicicur, quod 
in  arca  cd  vrna  aurea  h-ibcns  manna , hoc  cd  , in 
corpore  Virginised  vtcrus  comiirens  dulcedinem 
ciledis  panis : vt  exinde  prompte  prodratut  efu- 
riencibus.  Prumptuariaeoium  plena, 

cfudantia  cx  hoc  illud.  Proutrh.^.  Implebuntur 
horrea  rua  faiutitaic : 6c  vino  torcularia  tua  re- 
dundabunt. Hic  enim  funt  nndn  fufficiemix 
horrea  , omnem  nodrum  fuppleniia  defedum. 
Torcularia  vinum  refundentia  diuinxiucundi- 
taris.  Diuerfisenim  proprietatibus  vrcuis  Vir- 
ginis & vrna  ed  » horreum  , & torcular,  om- 
ibus  minidians  elculemum  &:  poculcnrum  di- 


& humilis  corde.  Sic  etiam  lam  prxdicans  & Ia-  i uinum. 
lutem  hominum  |srociirans , inrtauit  ad  eum  qui  1 Harc  cd  theca  thefauri  pretiofifTmt , qui  abf- 
(iecuiiata  fadus  altitudine  flatura  pufilluserac  j condirus  cdinFilio  Dci.6'l;^/.l.!ni^o^untom- 
XMe.t9.Sic  dicitur  EetU.  r 1 . Breuis  in  volatilibus  nes  chefauri  fapientix  & fcientix  Dei  abfeonditt. 
ed  apis  : &;  initium  dulcoris  habet  frutflus  ctus.l  Super  quo  .admiratur  B^rnth  ^ Et  dicit : Quis 
Apis  enim  nodra  bcara  Virgo  in  omnibus  vola- 1 inuenit  Jocum  eius  ? Sc  quis  imroiuit  in  ihcfau- 
tilibus  cili  limpidi  conremplaiifmis  oculo ci-  tos’  illius  ? Prouerb.ix.  Thcfanrns  dcfidcrabilis 
Ium  peruolantimis  .breuidima  fuit  menfura  fux  I tequiefeit  in  corde  fapientis.  Hic  autem  non  in 
humilitaris.  Et  ideo  piiixipium  & caufam  omnis : corde  tantum  requieuit : fed  etiam  in  theca  vteri 
dulcedinis  Chtidiiiu  fiuc  commidione  viri  fru-  1 virgiualis.Ei  ideo  Pr*merb,vlufnM\iUx  filix  con- 

grcgaucruitt 


8i  D.  Alberti  Magni,  Ord  Prxd. 

«egiuerunt  dtuiiias : ui  fota  fupetgrefTa  es  vni>  fabbaci  cordis  nanquam  inttmipii,  fcd  continuo 
ueclM.  i^.4(  «Dabo  tibi  thefaurus  abfconditos  & fedo  Deo  cclebranic « fan^ilicauii : quod  parenti 
arcana  recretorum  : vi  icias  quia  ego  Dominus,  fiimmo  fempet  honorem  exhibuit : quod  nullum 
Si  enim  fecundum  di^um  Domini.  Alnt.hM.  vetbo  vei  cxanplo occidit  • quz  omnes  viuifica* 

& Lhc.6.  Bonus  bomo  de  bono  ihcfauro  cordis  uit : quod  fuper  vcium  animz  Tponfum  adulieri- 
fui  profert  bonutn : poiefl  adnerti  quantum  the-  nam  dilc£tionem  non  admiiic : quod  nulli  nocuit 
faittuin  bonum  in  fc  habuerit , qnz  tantum  bo-  aliquid  quz  larga  mifeticordtz  manu  fua  omni- 
num  protulit  (Oli  mundo.  Si  enim  regnum exio*  bus  indigentibus  potrexit  i quz  veritate  fic  lin- 
rum  ilmile  ell  homini  patrifamilias  Miiih.n.  guamdicauit.quodomnibusdulis  relegatis, dif' 
qui  profert  de  thefauro  luo  noua  & veteraiquatc  tufam  gratiam  in  labiis  protulit : qu^  nullius 
non elTct  (iinile  multo  magis  mattifamUias,  quz  bona  concupiuic  » quz  chatiiaie  perfeda  quod 
de  ibefauio  fuo  protulit  tam  noua  quam  veieta:  fuum erat  non  quxhuit.  Xmxxz  i.O- 

& zterna  & humana  & diuina  : pretium  vni-  /i/uh.io.  Non  quzrcns  quod  fibivtile  erat ; fed 
uetiliatis  & Angelis  & hon’.inibii$  ihefauruin  quodmnltis  vt  lalui  fierent.  Phtltp.i.  Quzfibi 
cam  pcctiofiim.  erant  lucra:  hzc  aib  iratacfl  vt  Hercora,vt  Chn- 

Hic  vterus  cft  thalamus,  in  quo  connubium  flumlucrificcrei.  Q^iod  luxum  camis  nonconcu- 
diuinz  & hnmanz  naturz  dignifEme  celcbrarur:  pluit:  quz  fecundum  ).  nunquam  cum  lu< 
de  quo  cantat  virgo  Ecclefia  CWxrnc.S.  DiteiSc  mi  dentibus  fe  mifcuic : & mundam  fe  letuaiut  ab 
apprehendam  le : & ducam  te  in  domum  mati  is  omni  concupifeemia. 

mez,&  in  cubic  ulum  genitricis  mcx.  Apprehen*  Decem  aurem  priuilegia  Virginis  fum  virgi* 
fusefl  filius  per  vnioticm  carnis  introdu^us  in  nitaris  f«xcunditas  : Matris  illibata  virginitas; 
domum  mattis  per  introitum  conceptus  virgina-  conceptus  line  conemufeentia  : grauidatio  fioe 
Ui.  Qma  virgo  figura  cA  matris  Ecclcfiz,  in  qua  gtauitaie : parturitio  fine  dolore  : nafccntis noui 
concipimur.  In  cubile  aurem  genitricis  introdu-  zternitas  : generationis  ad  diuinam  ztemitacem 
£his  e A ,qoznos  vt  gemtrix  gratiz  & mifcricor-  aflimilata  proprietas.  EiiifdeTn  Fili)  cum  Deo  Pa* 
dizgcnuit  : quando  etiam noAram  pcrnalitatem  irecommunicastquilicurex  Deo  Pairefecundura 
in  vteco  Vitginis  fibi  coniungere  eA  dignatus  deitatem , Ac  ex  ipfa  procedit  fecundum  huroam> 

Hoc  cubiculum  cA  thalamus , in  quem  llaac  re  t.atem.  Inter  mulieres  hzreditata  bcnediiAio,  &: 
beccam  introduxit.  Et  in  tantum  dilexic  eam  : vt  vitz  fiiz  fine  macula  fauditas.  Hzc  enin) /bla 
dolorem  qui  ex  morte  matris  acciderat  tempera-  liabuic : ita  quod  neque  in  terris  nec  in  czlo  pii- 
xei  (7c0e/'.i4.1faac  enim  noAer, filius  Dei  cA.  Re*  mam  fimilem  vifa  eA,nec  habac  fequemero.  De- 
becca  de  Gentibus  nata, natura  eA  noAra.  Thala-  cem  autem  gratiz  Angulares  quibus  Deo  6cho* 
tous  vterus  virginalis.  mini  & Angelo  grata  fa^  cA : fune  gratia  podo-  \ 

Hic  eA  ledlulus  S.ilomoois , quem  fexagima  cis,graciapucitatis,gratiaA>litudioisquamundi 
fortes  ambium,omne$  renences  Radios, & ad  bel-  fugit  confortia , gratia  orationis , gratia  quietis 
ladoAidimi  Camic.t.  Decem  videlicet  illumi-  cordis.  £i  bis  quidem  Deo  & Angelo  grata  fait. 
nationes,  decem  fpecialcs  virtutes  , decem przce-  Homini  autem  gratia mifecicocdiz  qua  mifffis 
pta, decem  priuilegia,  decem  gratiz  Angulares,  & compatitur  : gratia  benignitatis,  qua  mifer  ab  ea 
decem  fulgores  gloriam  czlcAan  exprimentes,  benigne  fufeipitur:  ecatia  auxiliatk>nis , quaiui- 
Decem  quidem  illuminaiiones  funt  illuminatio  fero  in  neceOttate  fubuenicuc : gratia  confolario- 
cx  creaturis  accepta  : illuminatio  per  ledionem  nis  , qua  defolatos  confolaiur  : gratia  cecooci- 
Sctipturz  colleda:  illuminatio  Audio  rationis  liationis,  qua  miferi  & delpetaci  fzpe  peieam 
inuenta ; illuminatio  contemplationis  oculo  per-  Filio  reconciliamur. 

cepta  : illuminatio  familiaribus  apparitionibus  Decem  autem  fulgores  giotiz  funt,  quibus  fu- 
Angelonun  cordi  virginis  inuee^a  : iiliuninaiio  pet  omnem  gloriam  czli  pizfulget : fulgor  qui- 
crebris  Dei  reuelationibus  clara : illuminatio  per  dem  decotis , fulgor  virrutis  Aue  poccAatis , & 
hauAum  diuinz  dulcedinis,  & guAum  6c  expeti-  fiilgoc  opcrarionis.Fulgot  quidem  decoris  in  qua- 
mentum  ceniAImum  infufa ; quando  guAauit  Sc  tuor : fulget  enim  diuino  fule  amida  fupet  om- 
vidit  quia  bona  eA  negotiatio  cius  Prtutrb.  vlt.  nium  Angelorum  claritatem  : fulget  ardore  af- 
GuAate  & videte  quoniam  Auuis  cA  fcdus  cum  Seraphin  ardens  in  Deum  lata:Fulga 
Dominus.  Illuminatio  per  falutationcm  & do-  lumine  inrelledus  fuper  Cherubin  ex  veritate  il- 
drinam  Gabrielis  infufa  : illuminatio  fpeciaiitec  luArata : Fulget  fuper  thronos  cotdis  quiete,diui- 
fuper  aduentu  Spiritus  fandi  tk  virtutis  AltilTimi  noaduentu , Abi  iiiAdenic  Deo  repleta.  PoccAatis 
fuper  fplendidc  donata : & tandem  illuminatio  autem  fulgor  & gloria  cA  in  tribus : in  hoc  vide- 
per  inhabitationem  lotiusdiuinitaris  in  e.tm  cor-  licet  quod  dominatus  eius  fuper  czlcAes  domi- 
poraliier  fuperimpleta  , vt  vere  amida  At  fble  & nationes  altis  incendens  , nunquam  fcobellaxibus 
luna  fub  pedibus  eius,  & iuxia  nomen  Aium  illu-  & conculcandis  inferioribus  per  dcAderium  ap- 
minattix appelletur.  propinquat: virtus  eius  fuper  czIeAes  Virrures, 

Decem  autem  viicutes  funt  Ades.fpes.chiritas:  nullius  legibus  coardacafupetat  omnia  : potcAas 
&quatuorquzcaidinales  vocanuu:prudcntia,iu-  eius  fupet  czli  PoteAatcsmontyraiinidepremens, 

Aitia,  fortitudo,  & temperantia  : & his  odiundz  fed  rationibus  zquilTiinis  legum  omiK  iniquum 
fpeciales:humilitas,&  pudicitia  virginalis  :&  ea  ptemit  & fuperar.  Operatio  etiam  fulget  fuper 
quam  habuit  fapientiam  in  diuinis,  vt  merito  di-  Principes  quidem  : quia  non  niA  iuAa  & zqua 
catuc  de  ea  illud  5.Scit  omnis  populus  mu-  honeAa  facienda  deliberat  Sc  decernit.  Super  Ar- 
lierem  reclTc  virrutis  changeJos  autem  : quia  omnia  per  conAlium  di- 

Decem  autem  prxeepta  funt, quod  Abi  non  cA  uinuin  perAcit.  Super  Angelos  vero  : quia  om- 
nifivnus  Deus  cui  intenditmec  nomen  in  vanum  nia  operanda  in  D<ntm  reducens.  Det  gloriam 
babuit.quod  fempet  inuocamt : & quod  quietem  fanpcc intendit.  Vt  vere  Canr.(.6.  dicercrur,qiiiz 

ptzctdit 


in  Euang.  D. 

procedic  (icut  aurora  connirgens  in  opere : pul- 
chra vt  luna  in  virtutis  (ux  poteAace : elcila  vc 
fol  in  fux  claricatis  decore. 

H.tc  efl  aula  regia,  in  qua  Regi  rummodifeu- 
bitus  prxparatuc.  Aula.inquam,  in  qua  Princeps 
totius  ifrael  fedic  cum  pttncipibus  populi  fui,  & 
Regem  fe  exhibuit. £^/'cfe-44.  Princeps  fedebit  in 
ca,  vt  comedat  panem  coram  Domino:iefc(flione 
grarix,qtiagratificauit  hominem  faturatus. /04/7.4. 
Meus  cibus  eft  vt  faciam  voluntatem  Patris  mei: 
vr  perheiam  opus  ipfins.  Hic  cll  lofeph  fedens  in 
hac  aula  & comedens  aimfiacribus  uiis.(7^A.4y. 
Auditum  cil  & cclcbii  fermone  vulgatum  in  aula 
tegis,  venerunt  fratres  loieph.  Frattesenini  veri 
lofeph  hic  pritno  per  naiurx  coniun^ionem  ad 
loreph  Dei  Filium  venerunt.  Hxc  cll  aula  in  qua 
4.Rtg.j.  Nuntiatum  cil  illud  bonum  nuntium, 
quod  inimicuspopuli  Dei, opprefFor antiquus  po- 
tentia Dcifugacuslit:5clibcratu$  Dei  populus  ab 
obiidione  iphus. 

Hoc  e(l  vedibuluro  in  quo  exIi  Dominus  110- 
ftris  induitur  induuiis.  £^frt.44.Pcr  vum  vcfti 
buli  porrx  ingredrctur,&:  per  eandem  egredictor. 
Qma  noilris  indutus  ingredime , & in  eis  ad  nos 
egreditur  ex  vtero  virginali.  Hoc  cll  vcftibulum 
quod  Ez.€ch.^o.  iuxta  pottam  templi  prxcipiiur 
ptxparari.  Beata  enim  Virgo  porta  templi  ccclc- 
haflici  ell  fpeciofa.uuta  quam  vcflibuhim  cil  vtc- 
ti , in  quo  fummus  Rex  & Sacerdos  factis  ell  in- 
dutus : in  quibus  pro  nobis  immolaturus  ad 
Deum  accedat.  Hoc  cfl  vcilibuluniiintec  quod  &c 
aleare  plorant  Sacerdotes  ScLeuitz  htt.%.  adde* 
memiam  Dominum  inclinantes.  Quia  inter  in- 
fignia  pictaris  vteri  virginalis , & crucis  ( in  qua 
Dominus  immolatus  hiii)  (applicantes  : gratiam 
inueniunt  diuinx  roiierationis. 

Hic  vterus  cft  ortus  conclufos,  ex  quo  aroma- 
ta diuinura  fpicanrta  odotcm  exoriuntur. Ca»/. 4. 
EmiOiones  lux  paradiUis.  Quem  enim  odorem 
paraditl  hic  paradifus  non  emiccir ) Vas  enim  odo- 
rem contentum  fpitat.  Hxc  autem  & habitacu- 
lum cil  virtutis  AltiiTimi , in  qua  fcexprcITit  vm- 
braipfius^dc  operatorium  Spiritus  fandli.  Vas 
continens  corporaliter  plenitudinem  deitatis  in 
Filio  Dei.  Mitaaihim  Angelorum.  Honus  om- 
nium aromanim  virtutis.  Vt  merito  dicatur 
Cumic.^.  Hortus  concliifu$.Et  C4/»r.8.Quihabi- 
lant  in  Honis  amici  aufcuUant  te.  Sic  enim  vidi- 
mus cam  plenam  charitate  & dile^ioncin  cubi- 
libus & in  hortis  atomarum  : vc  maito  dicamr 
paradifus  diuin.-irum  deliciarum.  Hic  ell  hortus 
quem  plantauit  Dominus  in  Eden,  hoc  eil,  in  de- 
liciis Gtntf.x.  Hic  ell  hortus  arboribus  virtutum 
coniitus,  in  quem  ingrclFus  cft  Rex  Aflucrus,  hoc 
eil,  beatus  £y?fcrr  7. 

Hxc  eil  terra  qux  ad  germinandum  Saluato- 
rem  Spiritu  fando  irroratur.  Rorate  c*li 

defoper  & nobes  pluant  itiiliim  : aperiatur  terra 
& germinet  Saluatorem.  Pfnln.9  4.  Dominus  da- 
bit benignitatem  :&  terra  noilra  dabit  frudum 
faum.  Frudum  , inquam,  quo  Angeli  & homi- 
nes perfiuiintur.  Hxc  ell  terta  in  qua  agricola 
Spiritus  fandus  expedat  frudum  pretiofum:  pa- 
licntet  ferens  donec  accipiat  temporaneum  & 
(etotinum.  Ucth-s.  Temporaneum  in  conccpcu, 
ferotinum  in  cruris  redemptione.  Do- 

mini cil  terra  Sc  plenitudo  cius.  Terra , inquam, 
cuibeneduit  Dominus.  Terta  qux  iuxta 


Luc.  Cap.  X I.  83 

fltlum  4d  Hebr,6.  accepit  bcncdidionetn  ^ Do- 
mino. 

Hic  vterus  cil  coccus,quo  purpura  fumtni  Re- 
gis tota  contingitur , in  tomum  quod  etiam  An- 
geli tubricotam  iilam  purpuram  miramur  Iji.C  j. 
dicentes : Qiiare  rubium  ell  indumemuro  tuum? 
& veilimcntiim  tuum  ficut  calcantium  in  torcu- 
lari > Hxc  cil  puipurarinda  in  canalibus  vena- 
rum mundiUimi  fanguinis  beatx  Virginis : qa« 
coccuscil  mundidlinusjin  fc  gerens  ruborem  pu- 
rificatum Spiritu  fando  , & concipiens  margari- 
tam pretiofaro  Filium  Dei,  VnJe  Exod.i^.  prx- 
cipiiut  in  vdlibus  fumnii  Pontificis  color  eifc  de 
cocco  bis  cindo.  Quia  fictu  in  icrico  vel  lana 
vnus  color  fundatur  in  alio  : ita  cll  in  diuinis 
purpureus  color  fanguinis:  primum  fundatur  in 
perfeda  munditia carnis,&:  eonicquenter  in  San- 
di  Ipirttus  purificatione.  Caw/iV.y.  Comz  capitis 
tuincut  purpura  regis  tunda  canalibus.  Coma 
dl  Apoltolicus  etreus  dc  corias  Eccicfiz  rubrica- 
tus (anguine  Chrifti:  dependens  a capite  rubri- 
cato,quod  cfl  Chrirtus.  Et  ideo  clamat  fponfain 
C»»nc.^.  Dilcdus  meus  candidus  & rubicundus: 
eledus  ex  millibus.  Eil  enim  vc  dicitut 
ztcrnx  candor  lucis.  Rubricatus  putpureo  fan- 
guinc  Virginis  • quo  verbum  zicrnum  caiu  fa- 
dum  e{l,&  habitauit  in  nobis.  Sic  ergo  cft  beatus 
venter. 

Qiii  tejChnile[portauit]Porrauit  autem  Vir- 
go mater  infamem.  Portauir  & Simeon  fener, 
quando  cum  ftifc^ir  in  vinas  l^iitauic  fc  crux 
morientem.  Et  ( ficut  dicunt  aliqui)  portauir  &• 
diabolus  fupra  pimuculum  templi.  Purrauic  Sc 
lofeph  ab  Aiiraathia  de  cruce  in  fepulchrum. 
Portauerunt  multi  vtriufquc  fexus  paruuluin 
Iesvsm  , qui  nutricum  dc  gcrulatum  fungeban- 
tur oiHcio.  Sed  Virgo  mater  portauit  conceptum, 
de  fuo  fanguinc  formatum  & vegetandum  , nu- 
tticndiim  & augendum  in  veero.  Siincon  iiiiliis  • 
& fenex  prxfcntandum  & offerendum  in  templo 
&fiilcndum  Domino.  Crux  cruciandum  5c  facri- 
ficandum  pro  populo.  Diabolus  & membra  eius 
tentandum  pro  virtutis  exercitio.  luiephobAti* 
machiapro  fcpulcurxoiHcio.  Alij  aurem  vice  nu- 
tricumgerularum  aJ  obicquendum  infirmo 
paruulo.  In  omnibus  iutciti  his  port.'irionum  di- 
iicffiratibus  fola  Virgo  portatum  fuo  infudit 
fanguinc  : & fola  crux  infufa  cll  farguine  Cruci- 
fixi,ficut  dicit  Amhrof. 

Quem  fucer  eruor  perunxit 
f ufse*  agni  C9f pire. 

Propter  quod  & fola  Virgo  portans , & fola  crux 
pro  fartdicarc  communicati  (anguinis  Chrifti  ve- 
nerantur : Virgo  fcilicet.fanguine  Filium  Dei  in- 
fundens,& crux  infuf.1  Chrjlli  fanguine.  Ali;  au^ 
tem  portantes  vel  vituperantur  pro  malitia  vo- 
Iunc,uis,vcl  laudantur  pro  obfeqiiio  pietatis.  Por- 
tauir ergo  virgo  Chriftum  ficut  arbor  frudum* 
fuccum  miniftrans  adftudus  formationem,  gem- 
mata in  frudiis  conceptionem , florens  in  fiudus 
promiflionero , frondens  in  frudus  defenfionem, 
ramos  extendens  in  frudus  pottaii«>nem , feli  de 
czlq  fc  exhibens  in  frudus  formationem  & ma- 
turationem. Sic  enim  viiaqoa^que  arbor  dc  frudu 
fuo  cognofeitur. 

Virgo  enim  beata  arbor  eil  virens  vii^ute:plaR- 
caca  fccus  dccurfus  aquarum,  huc  cil.  t itios  vbcr- 
rimos  donorum  Spiritus  fandi , confolarionum. 


84  Alberti  Magni,  Ord.  Prsed.  I 

&er4tiariim./«'m.i7.  Erit  quaf» lignum  viride  hnmorepictatis  infiindimt.  Portantes  aurttnfn 
quod  ad  humorem  mittit  radices  Tuas . quod  in  cruce,  cruorc  Chrifti  mfnndnnrur  & fanAifican- 
impore  ficcjtatis  non  erit  folicitum.ncc  aliqiuu-  tur.Porianccs  autem  Cluiftum  in  debilibus  mera. 
do  delinet  facete  frudum.  Ponat  auicm  ftudura  bris  ipfius  Chria»  , Cluiao  mlfetkordiam  im- 
dependemem  a fandis  vifceribusVjrginis.  Vnde  pendunt. Quod  vni  ex  minimis  meis 
cantat  Ecclcfia,  quod  beata  eft  mater,  cuius  vifcc-  , feciais,»niht  fcciais.  Debemus  nos  6r. 

la  meruerunt  portare  Chriaum  Dominum.  Et  miores  imbecillitates  infirmorum  fuftincte  6c 
pendenti  J»  vifcMibiiSjCicrofandi  fanguinis  fui  (ad  \ pottarc , »mn  nobis  placere.  Poriamcs  autem 
foimationem  & nutiimcntu  & augmentum)  fub-  Icfuni  crucifixum  aj  fcpulchtum  . lunt  qui  Chri- 
miniftrauitfuccum.P/Ww.i-Etittanquamlignum  fium  ad  occultum  diuin*  quietis  ablcondunt. 
quod  plantatum  eft  fecusdecurfusaqudruimquod  . CohjJ.  Moitui  eftis:&  vitavcftra  abfcondiiacft 
frudum  fuum  dabit  in  tempotefuo.  Hxc  fiiit  cum  Chrifto  in  Deo.  Pfalm.^o.  Abicondes  eos 
gemmata  conceptione,  ftaus  onerata  nobili  one-  in  abfeondito  faciei  ciix^  conturbatione  homi- 
ic,  viero  tumente,  Sc  pomis  mamillarum  modico  num.  /Ja.i  i .Erit  iepulchtum  etiK^^i^im.Por- 
cumure  prorumpa»tibus,&  iam  per  modum  gem-  lanrcs  autem  Chtiftum  ad  illeccl^^^l^tationuni 
marum  conceptum  dcraonftrflntibus  pietatis  hii-  ciinifatana,  metentur  in  batacillunjk.^pc^9jpita- 
morem.  In  cuius  figura  dicitur.  Tur*  lionem.  A^jtth.  4.  Vade  (atatn  ; non  centabis 

gemibus  quipi>c  gemmis  flores  cruperant,qui  fo-  Dominum  Deum  tuum.  Pfal.^^  Quibus  iutaui 
bis  dilat.atis  in  amygdalas  deformati  (unr.  Flores  in  ita  mea  fi  introibunt  in  requiem  meam.  Hic 
enim  fiint  facti  fn/dus,  promiflioncs  in  quibuf-  enim  iiitauii  teniantibus  cum,  & portantibus  ad 
da»r»  diuinorum  florum  argumentis  : in  angelica  dcicdabilia  tentationum.  Non  fic  autem  porra* 
falutatioite,  fandi  Spiritus  fopcruemlone, virtutis  uit  Virgo  beata.  Et  ideo  beatus  [venter  quit* 

Aliillimi  obumbratione  : in  quibas  faltts  noftta  portauitj 

floruit, quando  prope  fttit  falas  noftra.  £icffc.je.  Ec  vbcra  quac  fuxifti.' 

Vos  montes  Ifiaclis  ramos  vcftros  expandite,  6c  ^ ->.v  *v' 

florete, & frudum  facite  populo  meo  Ifracl.Fron-  fece  fcninda  pars  laudis  huinsiiiOTens.  Lau- 

duii  autem  Virgo  beata  in  falutarium  verborum  dat  in  matre  membta  qux  nutrimemuni  miui- 
emitXtonc  : de  modi  inquifitionc  , cwn  dixit:  fttauerum.Vbcra autem  ab  vbertate  dida fonreo 
Quor(odb  fiet  iftud  } Dc  fui  confeofos  expreifio-  quod  vbertiin  fundunt  lac  dulcedinis  concepti, 
ne,  ciglh  adionxit : Ecce  ancilia  Domini  fiat  mihi  Vbera  autem  de  ctrlo  plena  laudat : & ideo  inde- 
iecuudiim  verbum  tuum.  De  pacis  culogio  , cum  ficienrem  mlnirtrantia  vbciratein.Cawfk.S,  Sotoc 
Eiifabcth  falutauit.  De  gratiarum  adk>nc,cum  in-  noftta  nartiula  eft,  & vbera  non  habet  fradalibi-  < 

tulit.  Magnificat  anima  mea  Dominum.  Vt  vere  dinc  : (ed  habet  vbera  dc  cilo  , rorem  pietatis  & 
dicatur  de  ea.  Illud  0/J<  10.  Vitis  froisdofa  Ifiacl,  dulcedinis  concipientia  , & vbera  profundentia 
frudus  adxquatus  eft  ei.  Hxc  enim  omnia  folia  liquorem  ad  Cntifti  nutrimentum  miniftraiuni. 
frudum  cooperiunt  & defendunt  nc  inanelcat.  £t  quis  crederer  vbcrtatcm  efle  in  Virginis  vbete 
Qiiia  omnia  aut  funt  ad  inftmdionem  piudcnrix:  nili  dc  exio  miniftratam  ? Getttf.i  j .Quis  audito- 
vel  ad  humilitatis  & fidei  cxprcflioncmivel  ad  pto-  rus  ciedcsct.quod  Sara  ladauit  fillu  quem  peperit 
ximibencuolcntiam  : vcl  ad  gratiarum  adionem  ci  iam  feni.  Sara,  inquam,  princeps  Virgo  Maiia 
laudem.  Vnde  mcriiodicitur  in i.  Fo-  ladat  filium  magno  Patriarchx  patri  mulcatum 
lium  eius  non  dccidct:&  omnia  quxcmiquc  faciet  Gentium  , quem  pepetit  e»  ad  vittnrem  cius  de- 
profperabuntur.Et  E^ch.47.  Folia  cius  proficfui  monftrandam  iam  Feni  in  fine  mundi.  Non  enim 
in  medicinam.  Hxc  ramos  expandit  ad  omnes,  datur  hoc  naturx  quod  vbet  arens , non  infiifum 
dilatati  latitudine  chariwtis, frudum  fuum  porri-  femine  viti, lacminiftrcc  vbettitn  filio  nafccnri. 
gens  omnibus,  ledi.  14.  Rami  mei  honoris  & C-wt.y.Staturaiua  aflimilataeftpalmx.Vbcranu 
gratix.  Dj«.4.  Volueses  cxli  rcquieoctont  in  ta-  borris.  Palma  enim  «lulccdinem  habet  io  fiimmo, 
mis  cius,  hoc  eft,  anim*  Sandoium  pennatx  vir-  dc  ccrlo  concipies  cam:&  botrus  cx  folis  refpedu 
tutibus  in  tamis  bearx  Virginis  quibus  frudum  concipit , & fimdic  gaudij  vbertatem.  Tamen  fi. 
porrigit  requiefeunt.  Sic  ergo  [beatus  venter  qui  cut  dicitur  CWaM.  Meliora  funtvbcratua  vino 
te)  fic  Chnftc^portauitlEt  hanc  quidem  fingula-  fragrantia  vnguentts  opiimis.Nihil  enimaufteri- 
ritec  habnit  beatitudinem.  ^ tate  pungeps,  nihil  per  libidinem  inebrians  eft  m 

In  croce  autem  portatus,  de  Virgine  ernorem  vbcribiisillisifcd  vnguentum  fragrans, cx  humor* 
acceptum  rcfudit.Vt  omnes  cruci  fe  exhibentes,^:  nnrden  s Chtiftum  vnduro,  & omnes  fanans  no- 
ftig:-iata  Crucifixi  in  corpore  fuo  portantes , eo-  ftms  infirmitates. 

dem  cruore  fmdificentur.  Propter  quod  dicitur  Hxc  enim  tria  fecundum  nahiram  funt  in  vb*. 

GmI.6,  in  perfona  redemptorum  : Mihi  abiit  glo*  rc,fcillccr,conucrfio  fanguinis  »n  nutrimentiicaD- 
liari  nifi  in  cruce  Domini  noftri  I e s v Chrifti : dens,nuttimeiui  abundantia,  & medicamemu  in- 
per  quam  mihi  mundus  crucifixuseft  , & ego  mu-  firniitatis.Deprlmo  dicitur  £.ved.j.quod  promit- 
do.  Totum  enim  de  mundo  ttiumph.iuit , quod  titnr  nobis  tetra  ladcmanans&  mcllc.Quxrcrr* 
cnici  eft  affixura.  Mundusergo  pcrhocqood  de  {ficutiaradixtmu$)prxcipuebeataVirgocft>h.ibcs 
mundo  eft  innobisfquod  vt  dicitur  t.Ca»oftJean.  in  vberc  fux  pietatis  vnde  nutriat  Chtiftii  ingte- 
a.  eft  conaipilccntia  oculorum, & concuphccmia  mio  & in  cordibus  fidelium  mellito  laftc  cordis 
carnis,  & ftipcrbia  vitx ) cruci  affixum  eft  vt  fpi-  fui quo  vbera  fiia  dcpcndenc.Dc  Iccundo  dicitur 
ritus:5c  mcKiouttijvitiens  in  crucCjDco  viuat : di-  Indic.  In  phiala  prmeipum  butyrum.  Phiala 
■ ccntcdptfl.Gd.i.  Vt  Deo viuam, Chrifto con  enim  ifta  vber  Virginis  eft:  quod  propinauic 
fixus  fiim  cruci.  Ibi  ergo  cruore  Chrifti  infufi  pinguendincro  laftjs.qiix  eft  butyrum,  in  Chrifti 
faniftificat!.  Lauerunt  ftolasfuas  in  fan-  nutrimentum.  EtSifarx.hoccftjdiaboIiinfopo- 

guinc  agni.Sic  ergoinvilccribus  ponaiesCbriftu  rationem  & interfeftionem.  De  tertio  autem 

Medi 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X I.  2$ 


Me.^icorum  eft  fcientia,quod  papula  vbctis  in  os 
infantis  immilla  > contra  oronctn  valet  infirniira* 
tem  infanti s;&  ideo  diaintor  fragrantia  vngiictis 
.optimis,  Hcu(  iam  ante ell expolitum.  Ideo  didtur 
Canf.  7.  Ibi  dabo  tibi  vcbeta  p)ca.  El  Ihid.  /tme. 
Duo  vbetatua  (icuc  duo  gemelli  captne  hinnuli. 
Gemelli  enim  ex  eodem  couMptudintilicut  vbeta 
Virginis  funt  gemioum  habentia  conceptum  cx* 
lelbm.Sum  autem  hinnuli  abfcondiii  caprec,qux 
acuturo  habet  vifura  propter  abfeonditum  facri> 
mentum  Virginistquod  non  nili  caprex  caeli,  hoc 
eft,  videntes  limpide  diuina  videre  potccunt.Hxc 
iciruiTunt  vbera  Virginis  bcarx  6 ChriAe  [ qux 
iuxiAi  } ad  vegetationem  & nurrimennim.  Non 
enim  la^is  edulium  perheitut  roaAicatione , fcd 
fuAione.  Harcell  enim  huius  caufa  be-icffudinis: 
quia  fuxilV^.  Quali enim  modo  genitus  infans  ra- 
tionabilis line  dolo  laccocupiuit  virgincuromin 
eo  cre(ccret  Inundant  corpus  & prohcercc , qui 
fccunpum  anitpx  perfeifbluncs  ab  inAanti  £on- 
cecionis  plmper  fuit  petfetAua. 

Attendendum  autem  eA, quod  mulier  hxc  di- 
xii[luYiA>]  &non,  comediAi.  Quod  enim  co- 
meditur, durum  e A , 6c  folidum  , intibus  diui 
fum,  fc molaribus  tritum  ,&  humiditaie  l^iuali 
tnfufura,&  liquore  potus  ad  liquidum  conuct- 
fum:vt  per  membra  & ad  membra  currere  poflit: 
& venis  epatia  qnxmeferaicx  vocamur  hidlum 
& tra£lum;vt  poAea  per  venas  ad  membra  dedu- 
catur. Lac  autem . Acui  dicit  i^hiUf«f>h$u  , folum 
cA  quod  rufficienrer  naniram  prxparac  ad  nutri- 
jTsentum.  Et  pfsrcipuelac  virgineum  de  virtute 
cilcAi  vberibus  inlbriim , Spiritu  faniko  puriA- 
caturo  : quod  totum  erat  nutrimentu  conueniens 
pei  Filio.  Er  ideo  non  comedendo,  fcd  fiigendo 
Aatirn  ad  membra  dirigitur  ex  Virgine  fuAu.n. 
Et  ideo  incorporandum  ad  nutrimentum  cotpo 
tis  , quoddiuinitati  eA  vnitum.  Vnde  Bu- 
tyntro  & rocl  comedet : vt  fciat  reprobare  malum 
& eligere  bonum.  Butyrum  enim  adeps  la£lis  lac 
cA  virgineum.  Mcl  aiircm  rosczlcAtscA,  linguis 
apum  collcdlus : & Agnat  nutrimcnci  huius  dul- 
cedinem, Cum  enim  nihil  nutriat wiA  dulcefc- 
cuntlum  Medicorum  expertam  rarionem  : pen* 
fandum  cAquanix  dulcedinis  fuit  lac  virgineum, 
quod  Dei  membris  conueniens  exhibuit  nutri- 
mentum. Hoc  lac  ros  comicnientct  vocatunquia 
dc  caclo  Acut  rosminiAratm.  /fu.  td.  Ros  lucis 
ros  tuus.  DfHt.  C'.«li  caligabunt  rore.  De  cx- 
loergo  AcminiArata  dulcedo laiAis  melica, ros 
vocatur. 

Hxc  cA  dulcedo,  qux  nos  omnes  infundit , ex 
ChriAo  cap^e  in  nos  diAillans.Ec  hoc  eA  quod  di- 
citur J(*.  66.  Ad  vbera  portabimini , & luper  ge- 
nua blandietur  vobis.  Adhnc  enimroaicr  Vugo 
in  multorum  cordibus  formatum , fua  lallat  dul- 
cedine,niA  UiAarct  periret  recemet  formatus. 
Vnde //x.  Ecce  ego  declinabo  in  vos  Acm 
flumen  pacem;  &taoquam  torrentem  inundan- 
tem gloriam  Gentium  quam  fugetis.Gloria  enim 
cranium  Gentium,  dulcedo  eliconfolationisbea- 
txVirgnis,  vbenimex  vberibus  gratix  cius  in 
nos  in^a , quamdiu  fumus  paruuli  ab  vberibus 
cius  dependentes-  Et  hoc  eA  quod  in  confolatio- 
nem  EcclcAx  dicitur  lft.66.  G urdetein  ca  om- 
nes quiUeebatis  fupeream : vt  Atgatis  & rcplca- 
nnni  ab  vberibus  conA^lationis  cius : vr  mulgca- 
tis&  deikiis  affligatis  ab  omnimoda  gloria  eius. 

D»  Atbtni  Mugni,  in  £mng.  D.Lhc% 


Sic  igitur  beata  funt  vbera  qux  fuxiAi  Domine 
lefu. 

Ac  illc  dixic  ; Quinimo,  beati  qui 
audiunt  verbum  Dei , & cuftodiunc 
illud. 

At  ille  dixit]  Inter  tot  opprimentes  os  eius 
aduerfarios  , non  omittens  tcfpondcrc  mulien’ 
vicaria  przdicatione  beatitudinis , qux  auditu 
conceperat  verbum  Dei  & quaA  in  vtcro  gcAans 
cuAodiuic illud.  Er  tangit  hic  matecDitatcm,cuius 
ipTa  mater  Virgo  cA  figura  , dicens^[  Quinimo} 
Duo  tangens ; ailationem  didloruni  mulieris , dc 
confirmationem : & addens  beatitudinis  mater- 
nitatis  fpiiuualis  prxdicationem  .Dicit  ergo 
[ Quinimo  } Q^d.  Hoc  verum  dixiAi.  Sed  non 
tantum  ea  qux  camalucr  portauit  & laiAauit  bea- 
ta eA  : Ad  eciaro  illi  qui  auditu  mc  Vctbum  Dei 
concipiunt : dccuAodiendo  foiienc,  & parium  (n 
opere:fum  beatitudinis  illius  participes  qnaipfa 
mater  carnalis  beata  eth  Et  hoc  cA  quod  dicit 
[Quinimo]  Quia&ipfa  macer  prius  vctbum 
auditum  corde  concepit  dC  poitauit , quam  in 
vtero  corporaliter  conciperer , & ex  beacicudioc 
conceptionis  rpiiitualis  caufata  cA  per  modum 
congrui  beattiudo  matetnitacts  fpccialis.  A/Att. 

1 1.  Qtii  fecerit  voluntatem  Patris  mei  qui  in  cx- 
lis  cA:ipfe  meus  frater,  foror, & mater  cA.  Vnde 
Luc.i.  Elifabeth  dixit : Beata  qux  credidi(Ii:quo- 
niam  perficientur  qux  dicla  funt  tibi  i Domino. 
Et  UndetHuntr.  Ipfa  bcata  Virgo  dixit : Fiat  mihi 
fecundum  verbum  tuum.  Q,d.  Sicut  verbum  a te 
auditum  cordiedeuotione  conceptum  iam  credo: 
ita  concipiatur  in  vcero  [Beati  qui  audiunt  ver- 
bum Dei.  ] Otio  dicit  rcrpondencia  duobus  qux 
dixit  mulier.  Auditus  enim  eA  conceptio  fpiri- 
tualis , refpoudcffs  (K>tmioni  in  vtcro  ;&'cuAo. 
ditio  eA  per  modum  lavationis , tefpondcns  fu- 
Vlonivbotjm  •,  Acur  p.itchit  in  fcqocntibus  Cir- 
ca  primum  duo  notantur : beacitudo  andientiiim, 
dc  auditus. 

Beatitudo  autem  (Acut  in  prxhabitis  diximus) 
cA  in  proprio  aVu  membri  quod  beatum  prxdi- 
cacur : quando  ille  aVus  eA  fecundum  naturam 
membri  illius  , t^undum  optimum  Sc  perfeVum 
A itum  virtutis  eius  in  nullo  impeditum.  Beatim- 
do  ergo  auris  eA  fecundum  pctmVam  auris  virtu- 
tem non  impeditam.  Hxc  aurem  virtuscolltgituc 
cx  irIbus.Vno  quidem  quod  habet  auiis  inquan- 
lum  cA  organum  Anfus.  Secundum  autem  quod 
habet  auditus  inquancumcA  fenfus  dilciplinalis. 
Terrium  .lutem  quod  habet  auditus  inquanram 
cA  diferetiuus  tononun.  Primum  cAquod  qux- 
titnon  interruptos, Se  non  confufus  lecipiat  To- 
nos: deAceAaurx  lenis  Teoindum  naturam.  Se- 
cundam autem  quod  caufaiur  cx  hoc  : quod  ad 
memotiambeoc  diriguntur  audita.  Et  ideo  ver- 
Ais  poAeriiis  capicisnacura  difpofuit  aures  in  ho- 
mine ; quia  in  ^Acriori  capitis  dirponituc  cclla 
memorialis.  Terrium  cAquod  habet  auditus  in- 
quantum  accipit  fenAbile  per  fidens , in  com- 
paratione ad  virtutes  conferentes  dcaudit>s:qu.n- 
lum  vna  in  homine  eA  ratio , & hxc  vocatur  au- 
ditus diferetio.  Deprimo  dicitur  /»^4.  Vocem 
quaA  aurx lenis .ludiui.  19.  Amc  Domi- 

num Abilus  aurx  tenuis.  Ibi  Dominus.Dc  fecun- 
do dicitur.  /Molf- 1.  Si  quis  permanferir  in  Itgc 
H pctfe 


86  D.  Alberti  Magni,  Ord  Praed. 


pcifedbE  liberutisi  non  audicor  obliuiofus  fa£bus 
dl,  fcd  fadot  opctis : hic  beatus  in  fadio  i‘uo  erit. 
Dc tcrriodicicui I ).  Qui  habctauics  au- 
diendi audiat,  hoc  cft,qui  habee  aures  audita  dif- 
cetnendi,audiac  verba  Dei.  Sic  ditcrcuit  qui  dixit: 
Nartauetunt  roilii  iniqui  fabulationes  : (ed  non 
vc  lex  tua  PfJtn. ti$.  Sic  beatas  dixit  aures  & 
oculos  Dominus  Zjif.ro.Veftri  autem  bcaii  oculi. 
Et  fubintellexit  etiam  de  auribus : quiafiibinfert, 
quod  multi  Reges  & Prophetar  volueiunt  videte 
qijdc  vidctis,&  non  viderunt  : 6c  audire  quae  au- 
ditis,&  non  audierunt.  Prouerb.io,  Oculum  vi- 
dentem.& autem  audientem  :vtrunque  fecit  Do- 
minus. Fedc  enim  Dominus  aurcm(^ llcut  ditium 
•0)audientem.Ec  ideo  beatus  Sc  perferus  cll  talis 
auditus  : membrum » quo  ficut  in  matrem  ingre- 
ditur Dei  Filius.  Auditum  ergo  beatz  auris,  cft 
Verbum  Dei. 

Verbum  autem  ( Angelus  Inrclligemiic  Patris, 
Vt  dicit  Damafcenm)  cft  notitia  amaca,(icuc  dicit 
^Hgufltmu  : ed  faciendorum  ars  & ratio,  Hait 
dicit  Hitronymu/X*ct^t\\\\\im  manifeftat  Patrem, 
per  fecundum  clarificat, &:  per  tertium  docet  om- 
ne quod  ed  faciendum  ad  Parris  bcnc^dacitum. 
JDe  primo  dicitur  Iom.  1 7.  Pacer  manifcdaui  no- 
men tuum  hominibus  quos  dedidi  mihi.  De  fe- 
cundo dicitur  ibidtm.  Ego  te  clatificaui  fuper  ter- 
tam. De  tertio  Opus  confummaui  quod 

dedidi  mihi  vt  facetem.Pet  mimum  Verbum  Del 
candor  ed  lucis  zccrnz,  & ipcculum  fine  macula 
Deimaiedatis,  & imago  bonitatis  illius  Sap.7. 
Pec  fccundiun  dodltinam  & derecum  Dciconfi- 
lium  manifedac.  JoAn.i.  Deum  nemo  vidit  vn- 
quam.  Vnigenitus  qui  ed  in  (inu  Parcis, ipfe  enar- 
rauir.A/4/r/».!i.  Abfeondidi  hxc  a fapieniibus  &; 
prademibos : & teueladi  ea  paniulis.  Per  tertium 
leges  condit  operum  Dei , qux  beneplacita  funt 
iUi.£4/f.i.  Fons  fapienttz  verbum  Dei  in  exccl- 
fis.  Pe?  primum  purgat  nos  Verbum  ab  ingenito 
nobisdiiiiitdhrudiuishabitu',  informans  noslucc 
diuina.  Rom- 1 j.  Abiiciamus  opera  tcncbrarum,& 
induamur  arma  lucis  : fic  vt  in  die  honede  am- 
bulemus. Pec  fecundum  apud  mtcllcd^um  docet 
omnem  pietatis  vetiratem.  Ecdi.ii.  Dodlrinam 
quafi  antelucanum  illumino  omnibus,  & enarra- 
bo illam  vfquc  in  longinquum.Peuctrabo  omnes 
inferiores  partes  terrx,  8c  illuminabo  omnes  fpc- 
tantes  in  Domino.  Per  tertium  forma  ed  virtutis 
& vitx-54^V9r.S.Subrietatcm  depeudemiam  do 
cct : Sc  iuditiam  & vittutem, quibus  in  vita  nihil 
cft  vtilius  hominibus.  Per  primum  horum  facit 
nos  Dei  filios , formam  Patris  ingenerans  nobis. 
Jactb.i.  Voluntarie  genuit  nos  verbo  veritatis, 
vt  fimus  initium  aliquod  creaturx  eius.  iJoan.^. 
Cum  apparuerit,  fimiles  ei  erimus  : quoniam  vi- 
debimus eumfiauied.  Per  fecundum  illuminat 
ad veritatera credendorum.  Verbaqux 

dedidi mih1,ded>  cis : & ipfi  acceperunt  &:  cogno- 
uerunt  veteqaia  \ te  exiui.  Per  tertium  perficit 
affodum  ad  veram  operandorum  pcrfc^lionem. 

i.D.ite  magnificentiam  Deo  noftrorDei 
perfetda  funt  opera.  /«-«»7.48. Maledicus  qui  fa- 
cit o^s  Domini  negligemec.  Sic  ergo  per  ver- 
bum Dei  Chtiftus  formatur  in  nobis  fecundum 
Patris  imaginem  quoad  Deum,  fecundum  verita- 
tis tnfonaacionem  quoad  fidei  Sacramentum,  fe- 
cundum virtutis  petfeidionem  quoad  meritum, 
fic  dicitut /«4^.1.  quod  dedit  poteftacem  fi- 


lios Dei  ficti  his  qui  credunt  in  nomine  dusl 
Sic  ergo  beati  funt  qui  audiunt  verbum  Dei. 

Et  cudodiunt  illud  j Cuftodire  verbum  perfi- 
citur ex  tribus , fcilicet,  amotione  comiariorum, 
adimpletione  per  verbum  dirorum , tenaci  me- 
moria auditorum.  Contraria  verbo,  funt  facien- 
tia verbum  a corde  euanefixre , & facientia  ver- 
bum in  corde  non  fru£lificare : de  qaibus  didhim 
cll  quod  funt  petra,  via , fpinx,  & ocii  volucres, 
verbum  ex  corde  auferentes : de  quibus  fupra  fatis 
di£lum  cft.  Conueniens  autem  verbo, terra  opu- 
n\a , verbum  in  vigore  retinens , 6c  ad  frudlum 
multiplicem  fouens , & hxc  ell  terta  verbum  cu- 
ftodiens.  Huic  enim  terrx  fecundum /y«/ns.74. 
Dominiis  dabit  benignitatem  gFitix : & terra  Bo- 
ftra  dat  fru^m  fuum  in  virtoctMneritorio  ope- 
re.iy4.5f.  Verbum  quod  egtedieaic  je  ore  meo, 
non  rcuenetur  ad  me  vacuum  : fed  fadet  qox- 
ainque  volui>&  profpetabitur  in  hisadqu^  mifi 
illud.  loan.  i f.  Pofui  vos  vc  eatis, & fruj^uib  af- 
feraris : 5c  ftuflus  vefter  maoear.  De  fecundo  di- 
citur /«40.1 4.  Siquis  diligit  roc,Cermonem  meum 
fcruabicdiuc  eft, opere  implebit.  A/4tti!i.7.Qui  au- 
dit fermones  mcos,&  facit  eos : fimilis  eft  homiu 
xdificanti  dumum  fuam  fupra  petram.  De  terqo 
dicitur  in  PfdmAi^.  Meditabor  in  mandam 
(uis  qux  dilexi  valde.  Thttn.\.  Memona  me- 
mor ero  : & tabefeet  in  me  anima  mea.  Sic  ergo 
beati  funt  qui  verbum  Dei  cuftodaiof.  ?/4lni.i8. 

In  cuftodicndis  illis  retriburio  multa. 

Dc  aliis  autem  quibus  verbum  cuanefeie , roi- 
feria  eft  & vz  xternx  damnationis  : in  qaibus 
vcibum  Dei  per  tentationera  conuaciis exponi- 
tur:^ quibus  verbum  in  opere  non  ponitut:^ 
quibus  Dei  verbum  obliuionidatur.Ptimtfignao- 
(uc  in  vitis  Ceilx , qui  Dauid  liberantem  fc,  tra- 
dere voluerunt  in  manus  Saul  inimici  fui.  Sic 
eiiim  faciunt  qui  Filium  6c  Verbum  Dei  tedem- 
peorem  fuum, quantum  in  fe  eft  tradunt  in  manus 
diaboli  mimici  (ut.  i.Xrg.avSecundi  (lmc(vr  dicit 
Pltilof»phm)fimi\ci  cutiofis,qui  medicos  quidem 
audiunt  ftudiofe  : faciunt  autem  operandorum 
nihil.  Et  quemadmodum  illi  nunquam  bene  ha- 
bebunt corpus  fic  curati : fic'  nec  ilii  bene  ha- 
bebunt animam  ficphibrophame$.A/4rrk7  Qci 
audit  fermones  meos  A non  facit  cos : fimilis  dl 
homini  ftiilto  qui  zdificac  domum  fuam  fi/per 
arenam.  Flauetunt  venti,  & defcendirpluuia , Sc 
venerunt  flumina,  & irtueeunt  in  domum  iMam; 
&cecidtr.  St  fada  eft  ruina  magna.  Dc  tertiis  di- 
citur yigg.  I .Qui  congregauit  mcrce$,mifit  cas  in 
faecum  pertufuro. 

Sic  ergo  [Beati  funt  qui  audiunt  Verbum  Dd 
& cuftodiunt  illud]  Sicut  enim  labatur  homo  in 
malo  per  blandimentum  peccatorum:ficChriftus 
natus  in  cordc,laiftacur  in  bono  pet  confolationes 
fpiriiualium  profe&uum,  Sc  per  exhortationes  ad 
bonum.  Et  hoc  fignificaium  eft  Cfnef.ij.  fecun- 
dum Hebraicam  veritatem  , vbi  dicitur , quod 
Saca  ladtarec  filios  quos  peperit  Abcahx  iam  feni. 
Vno  enim  edito  filio, multos  fpirirualitcrla^auic 
perconlblationem  ad  meliorem  profefium.  t.Co^ 
rinth-i.  Tanquam  paruulis  in  Chrifto  Uc  vobis 
potum  dedi  non  efeam. 

Turbis  autem  concurrentibus  coe- 
pit dicere. 

Hic  «ginic  de  iodicio  Condeouueionis  & Pba- 
rifeorum 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X I.  87 


Bxfcordm  : oocxi  e(l  compiritione  «iiorim  prar- 
dicancium  (umptum  , & cotum  quibus  ptsadka- 
tum  eftiqui  minus  itiumituti  Jtl$(ftm<exillerucs, 
ejedideiunt  tamen  hu  qui  minotis  fu«uuc  vir- 
tqns*in  o^re  & frcmbnedc  virtute  (ignotum 
queiQ  Cl^ftlus.  Habc(  autfm  hxc  p«rs  particu- 
las duastin  quarum  prima  iudldum  illarum  com- 
para^onam  ptopDnic.  In  oflcndic  quod 

merfio  tqgrattcud>nj>dc  infidduausi(lo(um>lux 
(uc  pczdicationi&tidgentilicaiem  e(l  conueiccn- 
da.  In  prima  harum  partium  duo  facit.'  Primo 
enim  oitmdit  illis  perucilts  viam  psnitentiar» 
quz  foia  reiUt.^ecundo  danonfttat  iudam  con- 
derrrnationcro  his  qui  (inalirerimpmnitcntes  in- 
ucnti  fuerint.  In  primo  horum  ponir  tria.  Primo 
enwi  dicenddtum  pccmit^it  occalioiienrileciindo 
Tubiungit  maliriz  & prxfumptionis  eorum  dete- 
ilationem  : in  tertio  bonitatis  etiam  ad  malos 
odeohooem.  Dicit  ergo  [Turbisjquia  confutatis 
Scribis  Sc  PhanTzis  per  rapicmtam , pntaba(UiC- 
baquod  aliis  qui  (ignum  de  bzlo  petcb.snt . dare 
vellet  hgnum  ad  fuz  potedatis  declarationem : 6c 
iic  magis  confunderentur  Scrib«&  Phariisri.  Et 
ideo  concurrebant  turba; : quia  confnctum  erat 
cis  ad  omnem  fermonetn  (igmim  quarrerc.  j.C«- 
riftdi.i.  ludxi  figna  petunt»  & Gneci  rapiemiam 
quzrunt.  Etcli^i^.  Itmcniohgna  & immuta  mi- 
rabilia- Sed  ifte  fermo  in  tamum  iuic  fultus  & 
cotihrmatus  satione, quod  iignis  non  indiguit.  Et 
idcoprxfuroptio  cotum  (ignum  non  metuit  acci- 
pere. Ex  hac  tamen  caura^ruibisj deceptis  [con- 
cut(cniibus]ad  (igna  videnda.  Exhacenimeaufa 
maxime  (Ruebatur  eum  turba.  /Mit.6.  Sequeba 
tur  eum  muliirado  maxima : quia  videbant  Egna 
quz  fadebat  fuper  his  qui  in(itmahanmr.B)c  hoc 
Igitur  funiens  occahone  ccepic  dicere  ,caufamdiAi 
de  ipite  tutbis  accipiens.  Quoniam  auteui  ante 
muluddxtc , mirabile  videtur  qualiter  hic  dicitur 
quod  cccpk.  dicere.  Sed  feiendum  quod  difputa- 
rio*ne  completa, ccepit  rrrodo  noua  dicere  de  con- 
denmationc  confutatorum. 

Generatio  hxc  , generatio  nequam 
cft:  fignum  quxric. 

Hic  incipit  peccati  eurum  & infidelitaris  ob- 
jurgatio. I)icit  autem  triaimalitiam  lurrcdirariaro 
a patentibus  conceptam , culpam  nequitiz  In  eis 
Don  diminutam  fed  aiklam  , tertio  przfum- 
piioneyr  quod  in  tali  culpa  przfumere  audent 
ligna  accipznJo.  Deprimo  dicic[Gencracio  h.rc] 
Haec, inquam, qux  ex  progenitoribus  in.  fe  cradu- 
Aam  habet  malitiam.  Lttc.^.  Genimina  vipera- 
rum , quis  oilendit  vobis  fugere  a ventura 
ira?  Aijnh.x^.  Tedimonio  edis  vobiGnetipfis 
quia  edis  Eli)  eonim  qui  Prophetas  occiderunt. 
^£l.7.Qucro  Prophetatum  i>on  funr  petrecuii  pa- 
rtes ve(\^.  Chryjoflem.  Venenati  venenatorum 
dlij.  S4pUrn.ii.  Semen  erat  malediiflum  ab  ini- 
tio : & immutari  oon  poterat  naturalis  malitia 
eorum  [generatio  nequam  edjadinuemz  roalttue 
ad  paternam  malitiam  additione.  /y^m.go.Ibunc 
in  adinuepuonibus  Tuis.  M4xih.  m.  Generatio 
mala&ad jcera  //tf-i.Vz genti  peccactict, femini 
nequam  , Eliis  fccleratis.  Eijtck.xC.  Pater  tuus 
AmoiihzusA'  mater  tua  Ceihza : & in  die  ortus 
tui  non  eft  ptzcifus  vtobilicus  tuus.  Quia  fglicet 
omnem  imitaris  paternam  malitiam , & adinuc- 
D.  jilberti  AUint^  in  hmng.  D.  Lui. 


nidinooam.Xofls.i.Inuentores  malorum.  Deu/.ji. 
Generatio  q«m  paucrfacft  : & inEddes  Ebj.  Et 
ibidem.  Gerreracio  praua  atque  psrncrfa  ! hzccinc 
reddis  Domino  popule  dulte&:  iniipl^ns?  hb  jo. 
Mij  dultotum  &ignobilium. 

Signum  quztit  ] Ecfc  przfumptio.  Signum 
enim  non  quarrrt  generatio  bona, mala  vero  quz- 
rete  (Utft  .Sed  boni&  dcuoci  tempore  oecdHcatis 
Edei  petere  dequerere  polTimc  ligna. 

Fac  mectim  Egnum  in  bonum,  vt  videant  qui  me 
oderunt, 6r  confundantur.  Sic  etiam  ad  confocta- 
lionem  Edci  apud  inEJelem  refl^  i Propheta 
dcuotodii^m  ed  Ifa.7.  Pete  tiK&na  ^ Domi* 
no  Deo  cuo  in  profundum  infernf,  hiiein  exceb 
fum  (bpra.  Sed  lAt  ex  pncfumpiione  petiverunt, 
& gratia  cutioEtacis.  Vnde  fupradidum  cd.  Ali) 
aurem  centames  de  czio  Egnum  quzrcbant.  Et 
ideo  Dohitnus  improperat  eis  /04^.4.  NiEEgna 
& prodigia  videritis : non  cteditis.Hi  ergo  indigni 
Egnotlignum  quzrcbant : quodntagnx  Eait  prz- 
fumptiimis.  Quia  licet  1. Cerin/b,  i4.dicatuc,quod 
Egna  data  fune  non  Edelibus  (ed  inEdcIibus.  Ta- 
men nuriquam  Egna  expolHilant  iiiEdelcs  (U  E- 
deles.  A Deo  enim  petuntnr  AcexpoAulamur  li- 
gna. Ec  hoc  oportet  facere  Edelcs.  Sed  inEdelibua 
exhibentur  Egna  ad  videndum  , vt  per  Egna  cre- 
dant omtiiporenriz  Dei , Se  zdiEcei)cur  ad  Edem. 
Hoc  ergo  cft  quod  c\im  dcfpeftu  Se  comun- 
peu  didt  Dominus.  Generatio  nequam  Egnum 
quztit. 

Et  fignum  non  ciabiiurHli , nifi  Ti- 
gnum lonx  Prophetx. 

Hic  oAendit  etiatp  ad  malos  Tuam  bonitatem, 
6c  dicit  triarialicei,  Egni  periti  negacior>em,Egni 
non  quzEti  exhibitionem, &:  Egni  exhibiti  «xpla- 
nationem.  SignT petiti  negationem  tangit , cum 
dicitfEc  Egnumnon  dabitur  ei]Signum, inquam, 
potenciz  & maieflatis  oHenEmim  i quod  caufa 
curtoEtatis  Se  tentatiouis  exiKtebam  1 & ideo 
Egnum  deczlo  icntamcs  petebant.  /Mw.tf.Quud 
ergo  cu  facis  Egnum  , vr  videamus  & crwamus 
tibi } Quid  operaris } Noriefiiui  Inunilitatis  pe* 
tebant  Egnum,  qbod  zdiEcdt  ad  moresmec  mun- 
diiiz  quzxebanr  Egnum , quod  zdiEcat  ad  Edem: 
nec  iuErmitatis  quzrcbant , quod  zdiEcat  ad  vir- 
tines.i.Ceww/j.tt.Viitusin  inErmicate  perfichur. 
Primum  darur  humilibus  Chriflum  quzremibus. 
Luc.i,  Hoc  vobis  Egnum.  Inuenietis  infantem 
pannis  inuolututn  & poEcum  in  przfepio  Secun- 
dum datur  deuote  ChtiUum  exp^anribus.  Ifu.-r. 
Don  inns  ip(e  dabit  vobis  Egnum.'  Ecce  virgo 
concipiet  & parier  Elium  : & vocabitur  nomen 
cius  Emanucl.Tcrrium  exhibetur  cura  Chri Eo  in 
palllone  certantibus.  Litc.i.  Eece  hic  poEtus  eft 
in  minam  & refurreiSionem  multorum  in  lEacI: 
& in  Egnum  cui  comradicecuc.lEI  ergo  talia  Egna 
non  paebant : fed  curioEcate  temantes.  An  vere 
cEet  Deus,  de  czIo  quzrebar generatio  hzc  : non 
qiixrentium  Domitium  , fed  generatio  nequam 
[Egnum  ] Er  ideo  tale  Egnum  [ non  dabitur  ei] 
Ai4*c.t.S\  dabitur  genecarioni  iEt  Egnum.  Q.d. 
Non  dabitur. 

NiE  Egnum  lonz  Propheiz]  Ecce  exhibitio 
Egni  conueniemis  ad  lu^um  & poenitentiam, 
lonas  enim  poftquam  Eicratm  ventre  pifeistti- 
bus  diebus  U Ilibus  noflibus , ad  luAum  8c  poe- 
H t mcemiom 


88  D.  Alberti  Magni,  Orjd.  Pra?d. 

iiiteottam  inuitautt  Nmiaius de  loco  mores  Sc  | diximus  ad  tntelicdum  eorum  (juz  hieiSicuntiu 
|HKicfadionis  , & profundo  amarkodiuis  cua-  1 ruffienuu.  VrJc  ad  itgnum  ifhid  multi  poft  Paf- 
dcns.Ee  hoc  tigno  Niniuitas  ad  poenitentiam  vo- 1 (Ionem  & Rcliinedioncm  paenitenttam  egeront. 
cans.  Ira  etiam  Chtillus  de  loco  mtwtis  & putre-  Et  maxin\c  poli  Refutreftionem  & ^fcenlioncnv 
fadionis,&  profundo  inferni  ilUfus  & incorru*  Pftdm.^x.  Mirabilis  in  aMsUotthnuslteftirnonu 
pcuseuadet^:pcrK.cfBrrediunan ad panirentiam  ttracicdibilM  fa£la  fimt  nimis.  Hoc  ef^  (Igtium 
vocauit  ludxos.  Et  hoc  cft  ligmim  lonx  quod  fanguinis  quod  filij’  ICracl  in  podibus  cordiuth 
ptxcct&c  io  figura,  & fccurum  c(l  mveri^  gra-  linkntcs  » liberantur  ab  exterminatore  £x»d.\i. 
ux  exhibiti  per  PalEoiicm  & R,e(urte^ionem  Hoc  etiam  cft  Cgnum  quod  (ignarum  (upeifion- 
Chriftj.  Vnde  Httronym.  in  proremte  ^dUdte.  tes  gementium  & dolentium , liberat  ab  interfc- 
lonas  pulcherrima  columba  , pafttoncm  Chrifti  (ftoic  <>.  Hoc  cft  item  lignum  qood  Ggnar 
prxfigurans , mundum  ad  poenitentiam  teuocat,  innumerum  faluandornm.  ^poc.j.  Nolite  nocete 
Si  fob  nomiosl^iniiie  falutcm  gentibus  nuntiae,  lerrx  neque  arboiibus  : quoadv/que  (igneraui 
yWrft/fe.tt.  Signum  non  dabitur  ei  , nifi  fignmn  femos  Dei  in  frontibus  eorum.  ^ 

Io;ix  Piopbctx.  Et  jbi  plutitm  de  hac  materia  n _ - * n ■ r t-  . 

funt  notata.  Ideo  omnino  fid)  alia  (imiliiudine  . Rcgtna  Auftrl  lurgct  lAltldiCio^CUni 
dicitur  httn.i.  vbi  dixerunt  Uidaa;  Quod  figiuim  Viris  generationis  htuus,  & condciuna- 
oftendis  nobis  quia  hoc  facis  > Rc(pondic  Irsvs,  bic  illos : quia  venit  a fioibos  terrx-a^ 
& dixit  cis:  Soluite  rcmplum  hoc  ,&  poli  tri-  Jjrc  fapientiam  Salomonis  : fic  ecce 
duum  texdific.abd  illud.  Hoc  autem  dicebat  de  pluiquam  Salomon  hic.  ' i ; - 

ieraplocoq»otisfui.  * » 

Ilie  exequitut  indicium  copatatlonis  ad  exas. 
Nam  ficiit  fuit  lonas  fignum  Ni-  gerationem  condannationis  iftocum  in  fpeci^ 
niuicis : ita  erit  &:  Filius  hominis  gene-  &:  habet  duos  paragraphos.  Dide  ergo  f Regia 
rationi  ifti.  auftrijdequalcgitur  j.  & u.  farcis. 

Dicittit  autem  [Regina  ] propter  cminenfiain  (a- 
Exjdanatio  eft  (Igni  exhibiti.  In  explanatione  piemix  & fcicmix.qmbus  fuo  rctppore  eoam  «• 
autem  ifta  duo  facit : prxmittit  enim  fimilitudi-  ns  Tapientibus  prxfuigebat.  A(Htitre~ 

nem  in  figura  , & ptof^uit^t  adaptationem  in  gina  in  vertito  deaurato,  circuinamida  variettre. 
gratia.  Dicit  ergo[Nam  licut  lona$]extcnsde  Io*  H*c  eft  confota  Regni  AlTucridiocefi,R^  bja- 
eo  corruptionis  voraginis  itKornipuis  Se  non  tiiquod  AiliierusitMcrptaatur 
detentus,  fcd  hber  (fuit  lignum]  pccnitentixfNi-  in  qua  plaga  funt  fapientes:qiiiacaU>te.&lumi« 
niuicis]  Stmnachus enim  ptfeis per  hocquodcft  nciubciliores  i>aben(  humorcs./i<^4C,).D«usab 
locus  digeftiouis, cft  locus  putrcfafttonis  & alte-  Auftrovcnictt&Sanftus  de  monte  Phasafi.Q^ 
catkmisdbi.  lonas  autem  nec  alteratus  nec  pu-  diuinx  fapictix  & virtutis  indicia  m Aul^ro  p^x* 
trefatftgs  cft  Item  ftoniachus  pa  hoc  quod  fepa-  fulgem.  Et  ideo  E^ttk.  4C>.  Ciuiras  Dei  dicten 
rat  fubtilc  ^ gtoflo  , &diiigic  fubtilc  ad  membra,  vergere  ad  Auftrutn.  5c  per  oppofitum  tenebrx^ 
^geoftum  trahens  peiinfetiora&abiidttfic  eft  obftinano  diaboli  dkuntot  venire  ab  Aquilone: 
locus  foluiionis  continuiiaris  & compaginatio-  quia  congelatis  humoribus,  homines  illius  pU- 
nis.Ionas  autem  folutionem  continuitatis  , Si  hebetes  funt , grofti,  & pigti.  E(  quia  fii> 
compaginationis  membrorum  fuorum  non  cft  gus  exterius  ambiens,  interius fciuerc  facit  inor- 
paftus.  Per  hoc  autem  qnod  cetus  locum  habet  dinate:  funt  etiam  fcroccs,&cruddes,£c  audaces, 
abyftum , cft  ]ocusc.iptim't.uts  : ne  deuoiacus  re-  £^/<.4$. Frigidus  ventus  Aquilo  fiauit,&  gcUuk 
deat  ad  hbetos  a^us  vitx-Etiadcnsergo  lonas  de  cryftalium  ab  aqua.  Itran.  i Ab  Aquilone  pan- 
omnibus  his,  & liber  in  anibus  vitx  exillens:  detur  omne  malum  luper  vniucrfos  habiratores 
fignum  fuit  virtutis  diuinx  , Se  veritatis  (er  cerrx.  Vnde  Chaldxi  qui  in  Aquilone  funr,(tto- 
monum  loux.  Et  ideo  talibus  induci  ptrnitcn-  ces  interpretantur.  Hxc  ergo  [Regina  Aultn']  ha- 
4 tiam egerunt  Ninhiiix  ad  prxdicaetonem  lonz.  bicumemis  bene  conftituix,  & oacurah  callens 

lea  erit  ] Adaptatio  eft  hgurx  ad  veritatem[ita  ingenio,  & ideo  dodlrina  fiapictix  minus  indiges. 
cfgociitlpoftPafilonem&RcfurrcOioncni.  Et  Surgctjortcnlionefuxdcuocionis  & ftudioGc 
hoc  eft  etiam  vt  Scriptura  impicatur  [ Filius  ho-  folicitudinis  ad  quxiendam  do<ftiinaib  fapientix 
minisjin  carne  vera  hominis  quam  de  vno  horni  [in  indicio  ] particulari  poft  mortem  vniufcuiuf- 
ne  matre  accepit, exiftenslignum  pa:n!temix[ge-  quehominis:vet  vniuauiiinfir.e  mundi : vclerii 
nerationiiftijquandn  videbant  quod  de  loco  cor-  modo  in  iudicio  comparationis  vniufcniufque  fa- 
ruptionis  furgens  , incorruptus  erit  :&  de  loco  pientis  hominis. /J'Sr.j.Dotn5nus  ad  iudicium  ve- 
• folurionis  continuitatis  furgens , nullam  patitur  nicc  cum  fcntoiibus  populi  Siirge& 

membrorum  dilcontinuicatem.  Non  contendciudicioaduerfusinontcs,hoceft,fuper- 

y dabis  fandlumtuum  vidctccomipcioncm,  Notas  bos:&  audient  colles  vocem  tuam. //4. f.  Utdicatc 

mihi  fccifti  vi.asvitx.  Ecdeinferno  rediens  fe-  inter  me, & vincamiucam  [cum  viris]  quia  de- 
cundum  animam,  abyftb  inferni  non  detentus, 1 notiores, & fapicntiorcs,3c  ftudioliorescllc dcbc- 
futcet  inter  mortuos  liber.  jISl.i.  Qticm  Deus  rcnrquam  fccmina. /oA  54.  Viri  inreUi^tcs  Io- 
fiilcitauit  folutis  doloribus  infitrni : iuxta  quod  quantur  mihi ; & vir  fapiens  audiat  me.  Sed  hoc 
impoQibile  fuit  ipfum  detineri  ab  illo.  Dicitur  cft  verum  quod  dicitur  Eccti.\6-  EftfiUa  melior 
autem  Mduh.y  2.  quod  fictic  fiiit  lonas  in  ventre  filio.  Et  ideo  fuhtungit  [ cum  vitis  generationis 
ceti  iribus  diebus  & tribus  noAtbiis  : ita  erit  Fi-  huius  ] qux  pclTima  cft.  M*uh.  n.  Generatio 
lius  hominis  in  corde  terrx.  Quod  quidirer  in-  praua&  adultera.  P»e«er^.}O.Gcncradoqux  pa- 
tclligirur  fuper  Afaithdum  cft  explanatum.  Et  tri  fuo  non  benedicit.  Se  matri  fux  matcdidc. 
Ibi  qui  voluerit  requirere  poteft.  Ea  enim  qux  Quia  Panem  Deum  blafphemat,  & macri  Eccle- 

Irx  ma 


in  Euang.  D.Liic.  Cap.  X I.  89 


Hz  imledicft[6^eo  [coodemflabie  eain}boce{l,> 
comparatione  mt  condemnandi  oftcnJct  E:(^eeh. 
fv^  Noi)  fixie  Sodoma Totor  tua  ipfa  & 6itte  riui, 
(teuc  fceifti  (u  & liiiz  rux.  {fi.n.huihe(ct  Sidon 
aic  rearc,  futdcttdo  mafisi  dkens.  Rum  u ludica 
bic quodpet naturamprxfmtiumeflite.qai  perii  , 
teram  de  drcumdfionem  pr«uaricator  legis  ea. 
Et  fnbiungit  catifvn  Kdius  coiannatiuni^jdicens 
Quia  venit  ] zdo&  Audio  fapientixex  fama 
Salomonis  iiuMtara.  10.  Regina  Saba  au* 
dica  Salomonis  fama  > in  nomine  Domini  venit 
teotarccumincnigmadbus.a.  Ptr4l.  f.  Regina 
qo6que  Saba  curo  aiicUnn  ^mam  dc  fapientia 
Salomonis»  vcnit.[i  finibus  teirx]habitabiiis  no* 
Atx.  Sunt  autem  duo  'lines  huius  terre  noArx 
habitabilis.  Vnus  quidem  Bnis  feairxluro  latitu- 
dinem 1 6c  ille  it  Meridie  in  ptimo  climate,  quod 
eftfubxquinoAiali.  Alter  autem  Bnis  eAfecan* 
dum  tongiiudiiKm  irr  Oriente  ^ mari  occano. 
Veritas  autera  lirerx  ei>»  q>.:od  ab  veroque  fine  ve- 
oii:quia  venit  ab  Oriente  pifini  climacis.  Et  ideo 
dicitur  hic ; ft.^na  AuAn:quia  venit  ab  xquino- 
fiiali  li  meridionali  plaga.  £t  aliquando  dicitur 
vtnjfleab  Onence  : quia  venit  a prhno  pun^o 
Opentisciurdem  climatis.Vnde  Mattlt-iAicioit 
etiam  de  Ma^s,  quod  venerunt  ab  Oriente.  Kxc 
autem  tccra  Teoindum  Artftsttlem  & Anieem^m 
Pi9lom4$mn  Phihfofhtii/QveiXix  alia  terra  melior 
cA>&  conuenienttor  ad  bonam  habitudinem  ho- 
mirtfs.  i^fl-  Omnes  de  Saba  veniencraurum  la- 
pientix  & thus  deuoiionis  defirrenies , & laudem 
Domini  antmntiaotes.  Talis  igitur , dc  tam  caU 
lens  ingenio  « de  nacacalibns  prxdita  viirudbos 
[venit  a finibus  terre]  nntoro  vix  laborem  ntfei 
pieoa»cum  fsmina  elTet  f audire  fapienciam  Sa- 
lomonis] a.  9.  Non  erat  prx  fiupote  in 

■ eafpiricus-  Cum  tamen  Salomon  minor  in  fa* 
piemta  ell«  ChriAo  de  Difcipolis  eius.  Et  hoc  eA 
qood  itquttur  [ de  tcceplus  Salomone  hic]  Plus, 
inquam  > fdlicet  fapientu  Salomone  eA  in  me 
ap^rens  in  rAo  loco.  Et  ideo  non  oporteret  fati- 
gationem longi  ithietis  atlumcrc  > quibus  fumma 
oActiut  fapientta  fine  labore.Ce/ej^.a.lnfpTo  fune 
omnes  chefauri  fapicniix  de  feientix  Dei  ablcon- 
^li.  Prou,  1.  Sapientia  foris  clamitat,  in  plateis 
dac  vocem  foam , de  ideo  non  longe  oppreet  cam 
qoxrcrc.  A3.  »8. Non  longe cA  ab  vnoquoque 
nqftrum.  In  ipfo  enim  viuimus , mouemur,de 
fiimus. 

V*ri  Niniuitx^furgent  in  iudicio 
cum  generatione  nac  , dc  condemna- 
bunt illam  : quia  poenitentiam  egerunt 
in  prxd'icationc  Ionie  : dc  ecce  plus 
quam  lonas  Hic.  • 

Secundum  iudidumcomparationis  fandum 
rouimionem  ad  pornitemiam  fumptum  [ Viri 
Ninioitx  ] qui  viriltcer  fecerant  in  aAliroendo 
pcetiUenriam  ad  prxdicaiionemPtophetx./#»4 
Adhuc  40.  dies  de  Niniiix  fubuettetur  [ furgem] 
conipatatione  meliorU  fafti , de  faniorisconfili) 
oAendendo.  l«h  a i.lmcr togate  quclibet  de  viato- 
ribuT>de  hxc  eadem  intcUigeic  eum cognofeetis 
[in iudicio]  comparationis.  A/i/»».  149.  Vtfa- 
ciant  in  eis  iudicium  conferiptum  [ cum  gene- 
ratione hac  ] cuius  profelTionis  funt  Difcipuli  & 
Chri  Aus . cuius  lingux  , cuius  legis : cum  lonas 
D.A^trti  Mdinitin  Eiumi.  D.  Lhc. 


neceinfdcm  proftijionis,  nec eiufdeln di^it^tis 
fuerit  cum  (.hriAo.  ST^ch.*^^.  Non  mitto  te  ad 
gentem  ignote  lingux  cuius  non  poflts  imelli- 
gere  Atmonem  : de  fi  ad  illos  mittereris  ipll  au* 
^rentte.  Domus  autem  Ifraci  nolunt  audite  te; 
qoia  nolunt  audire  me[quiap<rniccntiam  ege- 
runt] fient  boni  pueri  de  qtiibus  fupta  di^um  w: 
Qui  planxerunt  prxlanicnt^nte  cis  loua.  ludet 
aurem  neque  falcaueiunrad  prxeemum  Saloino* 
ntsmec  planxerunt  ail  lamentum  lonx.  Pccnitcn- 
tiaautem  Niniuirarum  rurbitui  /e«  ) ■ Reuerta- 
lur  avia  ftia  mala,  deab  iniquitate  quxcR in  ma- 
nibus cotum.  Quis  feie  fi  conuertatuc  dt  ignofear 
Deus : de  reuenatur  a Auore  irx  fuxA*  non  peri- 
bimus ideo  condemnabunt  eaml  faCU  melio- 
ris comparatione  : cum  ramen  citent  gentiles, 
notitiam  Dei  per  legem  non  habentes.  /0^  12. 
Nimirum  interroga  iumeuta , & docebunt  le ; & 
volatilia  cxli , dc  indicabunt  tibi  [ Hi  ergo  pccni- 
tentiam  ^liint  ad  prxdicationero  lonx  ] qiti 
ignote  lingux , Sc  ignorx  Aiit  profeflSonis , dc  fi- 
gna non oAendit.  /#4n.i f.  Si  non  fecifitanopera 
in  cisqux  nemo  alius  fccic , peccatiun  non  ha- 
berent : nunc  autem  excufationem  non  habemde 
peccato  fuo. 

Etccce]  demonArttus  per  tcAimoniom  Pro- 
phetarum, vocis  partis,  Sc  operum  [plus]  in  ctfi- 
cada  fikdi , fc  fapientia  vetbi  fquam  Ior>as  hfc]  in 
hoc  loco  inter  vos  exiAens.  IpfeeAqm 

pof^nc venit,  &ante  me  faflus  eA : cuius  non 
fumdigmis  vi  foluam  cotngiamcaiceamcnti  eius. 
P^idm.^A,  Speciofiis  prx  filiis  hominum : diAufii 
cAgfatiain  labiis tuh.  P/lHVr^.x.Dedicillinomen 
quod  e A ftjpet  omne  nomen : vt  in  nomine  Usv 
omnegctuificdkatur.  Htbr.i.  Tanto  melior  An- 
getis eflTcdlus, quanto  differentius  nomen  ptx  illis 
hxteditaoic. 

Nemo  lucernam  acccndic,&  in  abf- 
condito  ponit » neque  fub  modio  :'fcd 
fupra  candelabrum,  vc  qui  ingrediun- 
cnr,  lumen  videant. 

OAendit  hic  Dominus  quod  merito  maJo 
blaTphanix  ladxorum , htmeti  do^inz  fux  ad 
Gentes  eA  dermandnm  ; dc  in  hac  dodriita  tau-’ 
gtt  duo  'quotum vnuru  eA»  quod  lux  noritix  fux 
fiib  vnius  gentis  ceuninis  non  eA  cohibenda : fcd 
ad  fines  oibis  teirx  in  Gentes  cxrendcnda.Sccun* 
JuroaufcmeA,  quoddoatcumqaaiuafinccii- 
utc  verbum  Dei  ^ Presbyteris  cA  prxdicandum. 
In  primo  horum  tria  facit-Dicit  enim  vbi  lucetna 
non  eA  ponendarfecando  tangit  vbi  ponenda  cA; 
Sc  in  teiiio  determinat  ad  quem  vfum  ponitur  in 
loco  candelabri. 

In  ptimo  prxmittit  generale  exemplum,  fom- 
pturo  ab  vfibus  Sc  coniuciudine  hominum . di* 
ceni  [ Nemo  ] hoc  eA  ; nulltu  rationabilis  Immo 
faccendit]hoc  eA, accendere  confueuit^lucemaml 
ecclcriaOicxdignicaris  in  ofiido  digniuiis  Epii- 
copaits  vel  Presbyteralh : qttx , inquam , lucerna 
peritia  eA,concaua  e A,  flamma  lucente  Sc  ardeme 
perfera  eA.  Petuia  per  caAicatero , concaua  per 
Immilitatefti , ardens  per  chaiitatetn , lucens  per 
veritatem. Deprimo dkiiuc  Ornaue- 

runt  lampades  fuas.  M 28.  Non  adarquabirurei 
aonim  vel  vitrum.  Quia  pretio  debet  efle  caAicas 
fuper  aurum  , dc  putiucc  ddset  excedere  vitrum. 

H j Dc 


go  D.  Alberti  Magni,  Ord.Praed. 


Dc  fccun<lo  MAtth.x  i . DKcke  i me  quia  mitis 
fum  &liuroiiiscorde.  Dc  his  duobus  fimul  dici 
tut  £cc/i.i6.  Lucerna  fplcndcns  fwpct  candela- 
brum fandium : fpaies  faciei  Tupet  aetatem  Ibbi- 
Jcm.  Spiffivicns  enim  lucerna,  cft  lucerna  petuia  ' 
caltiuns  honcftatc  :crt  fpccioljc  faciei , ex  gratia 
pudicitia:.  O qtiam  purcfaracft  cafta  gene- 
ratio cum  ciaruate.  £il  fupei  ctatem  iUbilem, 
morumatt)ritare:quia  incounnenuamftabllised. 
Ht  hoc  randlum  candelabrum,  peffim  mundicia 
mcims  !x.  corporis.  Aldus  aMKCm  ed  cum  duri- 
tate & luminofa  vetin^Ucuc  dicitur  h*n.  f . lllc 
etac  lucerna  ardens  lucens.  Sic  mulier  Qq^tens 
Awc.i  f-accendir  lucernam , de  euertte  domam,  dc 
qoxiic  diligemer  donec  inueniat  drachmam  per- 
ditam. Quia  multi  pet  talei  Prdacos  inucniun* 
tiu  ad  vitam.  Sic  A'^0.1.  dicit  Dominus : Sctu- 
tabut  letnfalcm  in  lucernis.  Nihil  enim  tcmanec 
tenebrofuin  vbi  tales  luceinz  accendamur. 

Propter  Sion  non  ucebo  , & pcopiei  lerufalcm 
non  quIcTcamidonec  egrediatur  vt  Iplendoriultus 
eius  , & faluatut  eius  velat  lampas  accendatur. 
Talem  ergo  lucernam  nemo  fapiens  accendit  ar- 
dore chAtitatis,&  lumine  retentiz  diuinz  verita- 
tis, & pcrfpicuam  facit  claritate  caftitatls,  dc 
concauam  (cnruhumn:tatts[Kc  ] Cxc  przparatam 

In  abfeondito  ponit  £if  enim  iicut  dici- 
tur leh  11.  parata  in  tempus  Haemum  : quam 
uis  derideatur  dc  contcnmatur  apud  cogitatio- 
nes diokuip.  EH  autem  ahlcondituni  icndbro- 
fum  , vita  opaca  dc  intdlcdu  nubilofo  non 
videntium.  Sic  uflicium  przdicationis  non 
cH  committendum  opacam  vitam  habentibus, 
quorum  fuin  iCJitbipu  opcca,  vt  malis.  Turt/i.^. 
McmtnauitdC  adduxirin  tenebras  dc  non  in  lo- 
cem. Debet  enimPtzlatus  conHdeutcc  dicere  Il- 
lud f»4n.  8.  Qui  lequitut  mc  non  ambulat  in  re- 
nebristfed  habebit  lumen  vitz.  Suniliter  noueil 
commiiicndum  his , qni  carnalem  & tenebrarum 
habent  intelledum  , (ictu  ludxis : de  quibus  dicit 
^rofiol^t  quod  tcneluis  habent  obfcuratum  in- 
te!lc^um:vt  non  fiilgcat  in  cis  claiitas  Euangelij 
CiiiiHi  Hxc  enim  duo  fum  abfcondiia. 

C ntf.  Andini  Domine  voicm  tuam  dc  timui: 
,dc  ah[Voudi  mreoquod  midus  cll«n. 

Neque  fi.b  modio], Modius  cft  iridotam  men 
fura.  Nludiiis  etiam  (ccundum  vfum  eH,quo  folui 
tur  ccnfiis  rcnaium  locatarum  ad  cuhtnn  Et  pcj- 
mo  quidem  modo  fecundum  fi  cr  njmm  vult  di- 
cere, quod  fub  menfura  legis  vnius  gentis  non  eH 
lux  cohibendafaaxprziicationis.//4.  49.  Dedi 
tein  hicem  Gentium, vi  (is  falus  mea  vfquc  ad  vl- 
nraiimtcrrz.  Et  ptzmittitdiccns:Pannncftmihi 
vt  fufeites  mihi  «ibus  I.icob  dc  fices  Ifracl 
conucrrendas.Quod  enim  intra  fzces  Ifracl  cohi-  : 
beatur  gratia  pt.edicationis  parum  cH  Deo  : Tcd  , 
oport'.  t vt  lux  vfque  ad  vUimuro  tcirz  pcrueniat. 
Rom.  5.  An  ludrorii.n  Deus  tantam  J Nonne  & 
Gentium?Quoniam  quidem  vnus  Dct:s  qui  iuHt- 
ficat  circuncifioncm  cx  fide  , dc  przputium  per  fi- 
dem. Modhis  etiam  cft  , quo  C>luitutcenfu$  : dc 
fecundunrhoc  rcnfiiscH.quodprzdicationoncH  ! 
ponen  Ia  fubprctio.i.  CVr»>«fe.9.F,uaiigcliuin  ptz-  1 
dicans  fine  fumptu  ponam  illud  rvc  non  abutar  | 
porclhtcmeain  Euangelio,  yf/?.  8.  Pecunia  tua 
ic.'"m  fit  in  perditionem.  Qj^ta  cogitafti  donum 
Dci  jKcunia  poiTtdcrc.  Munh.  10.  Gratis  accepi- 
iHs , gtaiis  date.  Sic  ergo  neque  in  abfeondito  ne- . 


que  fub  modip  cfl  ponenda  luceini,'  ^ • •< 

Sed  Topet  chidcbbrumj  hoc  cH  , piOflriimi 
eius  retinat^ilum.  Cande^rnm  aurem  amum 
cumlucctnis  feptem,  eflhomoecdeltaHlcz  vits 
cum  fulgore  intellcrHus , in  quo «II  vircutis  con- 
ucifatto chariutc informata ,,aurt fulgor^  pre- 
riuin.  Pe^,ecclcfiallica  Jigmtas*.  Lucemz  fepum» 
fulgoi^s  imcllcclus : quos  Requirit  poccHas  eccle- 
fiafticacx  quatuorfact*  Scti^urz  inc^&dibiu: 
Hiftyriali , Allegortco,  Morali.  $c  Ana^ogicoi  dc 
imcllcdu  aliprum(ciciitiarDm:quzvt  dicit  Hier. 
funt  Phyiica  , bthica,  dc  Scientia  loquendi  con- 
I grue  dc  ornare.  Vel  melius  d>caiut , quod/^etn 
lucetnz  fune  dona  Spihtas  (andi.  Septem  autem 
haftilia  funt  fcpKm  virciites : riatt^  dicunrat 
thcologicz,  & qiiacnor  qux  vocarar  Cardina- 
les. Et  tales  -PrzUi  fiptcm  ; hbc^ , Vicariui 
ChiiHi,  Cardinales  , Patriarche , Ardnepircopi, 
Epifeopi,  inferiorum  dignitatum  Pr.rlad,dc  Pref. 
byteti  itmpliccsrfuut  feptem  candelabra  , in  quo- 
rum medio  ambulat  Domimrs.  1.  habens 

feptem  Hellas, quibusquodl|bec  illuminat  cande- 
lobami  ad  exeeutionem  ofificij  'proprie 'digoiu- 
tis.  Et  hoc  (igiiUicatum  cH  Fxod.  if  . vbi  tale 
candelabrum  cx  auio  mundiHImo  fieri  przdpi- 
lur.  Et  fimiHtcr  4.  vbi  dc  fiinili  loquitur 

canddabro 

Vt  qui  Ingrediuntur  ] Tangit  hitHucemzpro- 
primn  vfum.  .'l/iifirfi.f  .dicitut:Vt  luceat  omnibus 
qui  in  domo  funt.  Senfus  ergo  eil ; vt  qAi  ingre- 
diuntur in  domo , vel  in  domum  videant  lim>en. 
Lumen  aute  videtur  dupiiciter:in  fe,  & diffusu  iii 
rebus  quas  demonfiur, quando  cadit  fupet  i\Us.Ec 
fic  dicitur  fe  dernoOrare  Dodk>r  EcclcIUHicusin- 
gredientibus  in  domum  Ecciefix , quod  in  ipfo 
non  appaicat  nifi  lunscn  : ec  quodabipfb  omnia 
I aha  qiiz  funt  in  domo  illuHrcniur  & ollendan- 
I tur,  Afatih.  j.  Luceat  lux  vcftra  coram  homini- 
bus : vt  videant  opera  vcftta  bona  , & glorificent 
Patrem  vcftrum  qui  in  czlis  cft.  foan.  8.  Qui  ft- 
qiiiiurroc,  non  ambulat  in  tenebris:fcd 
lumen  vitz.  Ujn.xi.  Qi)i  ambulat  indic  nonof- 
fcudit  Quia  locem  huius  mundi  vidcr.^w*rrf.4. 
Semita  iulh'  quali  lux  fplcndens  Sc  credens  vfque 
ili  petFcdlu!»  diem.  I‘ronHh.  vUm.  Nonextin- 
guetur  innube  lucerna  cius. 

Lucerna  corporis  cui.cft  oculus  tuus. 
Si  oculus  tuus  fuerit  flmplex,  totum 
corpus  tuum  lucidum  erit.  , 

Hic  tangit  lucernx  de  qua  dixit, difpoficionem 
& ptoprici.rte.Er  ifia  cH  intaio  tlluis  partis,qttod 
oHendac  Doftorem  de  quo  dixit, debere  cllc  hin- 
plicem  (ccundum  inccntioncm.Tangic  amem  tria: 
lucernz  determinationem,  dtuifioncin,&:  c.iutc)z 
dodrinam.Dctcrminatior.em  tangit  per  hoc  [lu- 
cerna corporis  cui  &c.]Q_d.Quarauis  dixerit  Do- 
florem  & Sacerdorem  luceriiam.:  tamen  rarionc 
€uiu(dam  quod  e(l  in  ipfo , lucerna  vocatur 
hoc  eH  oculus.  Hr  cHnoc  quod  dicit  { Lncctna 
corporis  tui,  cft  oculus  ruus]  Quamuis  autem  (c- 
eundum  & (ccundum  rei  vcrit.itcm  oculus 
componatur  cx  aqua  tunicis  pcr(picui$:came« 
fecundum  formam  eliciendi  a^lum  videndi.«>m- 
ponicur  cx  lumine:5c  ideo  dicit  /^/jrv,qnod  com- 
ponitur cx  igne  elato.  Et  fic  oculus  hominis  eft 
intellof^us  ciiu  Sc  ratio.  Et  funt  duo  oculi : vnus 
, agnitio 


in  Euang.  D,  Luc.  Cap.  X I.  91 


agnitio  veri,  8c  aheragniiio  boni  opecabilis : qui 
procedere  Hebent  omnes  vias  homihis.  Et  inicii* 
tio  eil  qu«r  Hnc  ptxhgic . quo  pec  opera  peruenia- 
tur./y^/.  1 r.llhitrina  uculosmcos  nc  vnquam  ob- 
dormia in  morte  Pfa!.^t.\n  viahacqua-gradieris 
'firmabo  fnpcr  te  oculos  meos.  De  talibus  (rgo 
dicens  [Lucerna  corporis  ] Corpus  dupliciter  m- 
micur.  E(l  tfnim  corpus  di^um  .1  corporcic.ite 
conimuntJ&-  hoc  modo  non  rumitur  iiic  corpus^ 
Alio  modo  dicitur  corpus  organicum,  quoJeA 
pec  membra  inAiumencum  ammx  ad  opera  exer- 
cenda. Sic  congeries  membrurum  operantium  di- 
cinit  corpus.  Et  fic  duces  totius  coports  om- 
nium operum  .animxix' corporis  funt  oculi.  £c 
fic  rumitur  hic  corpus,  i . Jbef.  vliim.  Vt  integer 
, vertet  fpiritus,&.' corpus ,& anima fetuetar.  Sic 
[Lucerna  corporis  tui  crt  oculus  tuus]  Pfalm.iy. 
Quoniam  tu  illuminas  lucernam  menm  Domine: 
Deus  meus  illumina  tenebras  nteas  Lumen  aurem 
. in  hac  lucerna  fides. crt,  &:  feiemia  Scciptuiacum. 
Dc  fide  /iS.  i f.  Fide  purificans  corda  eorum.  Dc 
fciemia  Saipiutatuni  i.Corirth.  4,  Deus  qui  di- 
xit de  tenebris  lumen  rplendefcerc:illuxit  in  cor- 
dibus nortiis  ad  illuminatione  fcicncix  Euangclq 
Chrirti.5icentmillummarus  intetlcelus.(Sc  incen- 
tio rationis  icit  quo  pergete  debeat.  Et  ell  luccr- 
na  lumcn  fpargens  per  illuminaciuncm  verbi  Oei 
tnipfo.  Lucerna  pedibus  meis  ver- 

bum cuum,dc  lumen  femitia  rocis 

Si  oculus]  Dat  oculi  Jiuilionem  penes  bonum 
& malum  oculimv  Et  pchno  dicit  dirpoficioncni 
boni  oculi,  dicens  [Si  oailustuus  fuerit  limptexj 
hoc  ert,  adunatus  ad  vnum  vetum  finem  omnium 
operum  tuorum.  Si  enim  vis  oculi  non  fic  adu- 
nata, nunqu.im  {cennduru  nacutam  & bene 
videt  oculusifcd  dirigit  indiuer(a>  ic  confundit 
opera  quod  homo  nefett  quo  pergar.  C*»tie.  4. 
Vulnetarti  cor  meum  (broc  mea  in  vno  oculorum 
tuorum.  Hoc  crt,  in  adunatione  dc  fimplicitace 
oculorum  iubru,vt  fupra  io.A/<ir.io.Eftotc  pru- 
dentes ficut  fcrjwucs , <Sc  fimplices  ficut  colum- 
bar. Cam.  I . Oculi  tui  columbarum.  Simplex  au- 
tem ell , quando  nun  rerpicic  ad  modum  ceinpo- 
ulis  rccribinioni . : fed  fine  omni  plica  refpicit  ad 
zcerna.  Conuala  enim  in  lapidem  vxoc  Loth 
rclpiciens  rctrofum  <^tn.  1 9.  Lhc.  9.  Nemo  mit- 
tens manum  ad  aratrum,  dc  cerpicicnsrctto:aptu$ 
ert  regno  cxlorum.  Pro»rb.6.  dc  homine  apo- 
rtaraquod  annusroculisrdc  ideo  vircA  inutilis. 

Totum  corpus  tuum  ] in  omni  congetie  ope- 
rum fuorum[luciHum  critjquia  tunc  opera  i iucc 
eliCJunrnr,&  luce  veftiuntur,dc  luce  diriguntur, dc 
ad  lucem  teiminaiunr.  Eliduntur  quidemaluce: 
quia  lumc  quod  intclle^tu-selt  veritatis  dc  virtutis 
elicit  ea.  Vcrtmntar  aucau  a lucc : quia  formam 
induunt  veritatis  dc  virtmis.  Diriguntur  a luce: 
quia  lumine  intellectus  dc  rationis  ordinamur. 
Terminantur  ad  lucem  : quia  xtenwr  luci  per  in- 
lentionem  coniungumur.  De  primo  horuin  dici- 
tur hb  tS.  Indicamihi  perquam  viam  Ipargituc 
iux,  diuiditarxrtnsfupcc  tertam.  Pec  viam  enim 
lucis  eliciuntur.  De  feaindo  dicitur  ij. 

qu6dmulicr,qua^  fignumert  EcclefialUcorum  bo^ 
norum, amicta  crt  folc  propter  fplcndores  onerum 
fuotum.  1;.  Induamur  ariTi.a lucis:  ficut  in 
•die  honefte  ambulemus.  Dc  tertio  dicitur  Sap.i%, 
Sanirtis  tuis  erat  !ux  maxima  , qua  dirigebantur 
omnia  opna  eorum.  De  quarto  uicituc  io  apo- 


I qipbi;  Efiir.  Lux  perpetua  luceat  eis.Sic  cigo  (0- 
turii  curpuscum  vniu<rliiatcoj>crom  luorum  lu- 
1 eidum  erit.  Vt  vetum  lit  quoddicltiur 
Semita  iufti  quali  kix  rplcmlcnsdc  crcfccns  in  per- 
fc^uradicra.^Dawie/.  j i.  C^ii  dodli  fuciiiu,  ful- 
gebunt quafi  fpiendoc  fitnumentndc  qui  adiulti- 
tiam  a udiunt  mulcos.quall  ftclixetunt  in  perpe- 
tuas xternitates. 

Si  aucem  nequam  facric,  cwam  cor- 
pus tuum  ccncbrpfum  erit. 

Tangit  dirpofiiioncm  oculi  mali.  Neqnfm 
enim  voCatur  qui  nequit  in  malo  pius  , & plus 
vult  mali  quam  potcrt:ficut  oculus  liuidi  iemper 
refpicit  ad  nocumentum. £ct/'.3  i.Mcuiuuoquia 
malus  c ii  oculus  nequam.  Nequius  oculo  quid 
cicatum  crt  ? A1»uh.  xo.  An  oculus  tuus  nequam 
crt,  quia  ego  bonus  fum?  Nequitia  oculi  iltius  crt 
Huplicitas:quod  redte  quidem  docet, male  autem 
appetendo  agit.Et  hxc  nequitia  dicitur  oculirqoia 
i mala  nuntiat  cordi.  6'er/.  3.  Vidit  igitur  mulier 
lignum  quod  ctTet  pulrhnim  vifu , rtfpedtuque  de- 
icrdt.abile.  Ideo  diae  /yd/.iiS.Auerie  oculos  rocos 
ne  videant  vanitatcm.5rf/>. 4.  Fafcinaiio  nugacita- 
tis obfcurat  bona.  Fascinatio  autem  inaximc  fit 
pec  oculum.  1.  Pet.  i.  Oculos  liabcntcs  plenos 
adulteri) , fc  incelLrbilis  delici.  Adulter  enim 
oculuscontcmpco  veto  anima:  fponfo  , fponfum 
refpicit,  ftrabonizando  adulterum.  Si  ergo  fic  ne- 
quam fuciit  oculus  [etiam  corpus  tuum  ] inrtro- 
memum  operarionufti,cum  congerie  fuorum  ope- 
rum[iencbrofum  cricjquia  illicitur  opus  tenebris, 
vertitur  tenebris , & rtat  in  tenebtous^  & diligi- 
tur ad  tenebras  zcernas.  De  primo  3.  Viro 
cuius  abicondiia  ert  via:£c  circundedit  cum  Deus 
tenebris.  De  (cciindo  Ibidttn.  No^m  illarn  tc- 
nebrofustuibo  poffideat,  ^ non  iJIurtretm;  lumi- 
nc.Irta  ab  ylpojrclo  3. vocantor  opera  icnc- 

btarum.  Dc  renio  dicitur  i7.Solis  iEgyptiis 
fuperpofita  erat  grauis  nox  , iuugo  tenebrarum 
qu»  erat  cos  comprehenCura.  Dc  quarto  dicituc 
Tarep.  3.  Me  minautt  & adduxit  in  tenebras , Sc 
non  in  lucem.  IJco  dicitur  Mdtth-  ti.  Proiickc 
eum  in  tenebras  cxccriorcs:ibieiit  fictiu  $c  rtiidoc 
dencim».  Pron.  4.  Via  impiorum  tenebtofa : nef- 
ciuntvbi  corruant. 

Vide  ergo  nc  lumen  quod  in  tc  cft, 
tenebrre  fine.  Si  ergo  corpus  tuum  to- 
tum lucidum  fuerit , non  habens  aii- 
qu.nm  partem  tenebrarum,  ciic  luci- 
dum totum, & ficut  lacerna  fulgoris  il- 
lumin.abit  tc. 

Ecce  inrttn^Uo  ad  cauteLim  ex  pcxmiGIs  af- 
I fiitnpta.Dicir  autem  duo:inrtrudioncm  caucneem 
, h malo  , deconclofioncm  dc  vtilitatc  oculi  boni. 
Dicit  ctgo  [Videergo]  hoc  ert,  caue  ergo  [nc  lu- 
mcnlintciie^us  Bc  rationis  [ quod  iii  tc  ert  ] hoc 
ert,  quod  in  te  debet  cllc.  Pialm.  4.  Signatum  crt 
fiipec  nns  lumen  vultus  tui  Domine  , hoc  c(l , ne 
indurteiam  8c  fagacitatem  & fctcntiam  intellcirtus 
iic  rationis  ad  malum  comicrtas  : (icuc  diabolus 
qui  tanto  peior  crt, quanto  ert, -ad  .agendum  ma- 
lum Tagacior.  Lrtm.  4.  Sapientes  funt  vt  faciant 
inalum;beue autem  facere nefeierunt.  Ifp.  (.  Vx 
H 4 qui 


9i  D.  Alberti  Magni,  Ord.Prsd: 


qui  «licitis  tnalum  bonum,  & bonum  malam;pq> 
nentes  tenebcas  lucem,  & lucem  tenebras  Qtii^  li 
eliciens , Se  formans  , & Jitigens  opera  tenebro- 
fum  e(l:iion  egredietur  ni(t  uptis  tenebrarum. 

St  ergo  Corpus  tuum  lucidum  ] Ecce  concluii» 
de  «cil^(.uec>cu^^^i:>]l■i3  fi-bcnchcio  oculi  clari 
totum. corputtbuRi  cum  omni  cong^ieruocum 
operum  [ lucidum  fuerit  ] critis  vos  liem  fili)  lu- 
cis. tphff.  f.  Vtfili)  lucii  ambulare.  Pfilm.  88. 
Domine  in  lumine  vultus  tui  ambulabunt : & in 
nomine  tuo  cxulcabunt  tota  die,  hoc  cll,  in  plena 
luce  [ non  habens,aliquampattcmtcncbtarum] 
neque  in  eiufiente,neqneih  informante,  neque  in 
dirigente,  neque  io  terminante  : tunc  nihil  habet 
commune  cum  tenebris. Qui  diligunt  cc: 
ficut  foljn  ortu  fiio  fplendct.ita  rutilent. 

Proceflic  ficut  aurora  coiilurgens , pulcisra  vt  lu- 
na, dei^a  vt  fol  [ erit  lucidum  toc^un]  Non  ficut 
luna  roenftiuos  capiens  dcfedhis  lucis , fed  torus 
cocuicans  bminc.  EccU.  1 7.  Sapiens  in  fapieniia 
■ermanec  ficut  fol.  Stultus  vt  luna  muratur  [ & 
ficut  lucerna  fulgoris  ] hoce(l,qirx  vndique  fiil* 
gorem  eminit.  Erat  lucerna  ardens  &c  iu- 

cens./^'>.58. implebit  fplcndoribus  animam  tuam, 
6c  olfa  tua  liberabit  [ illuminabit  te]  & hic,&  in 
futuro.  Pfulm.y^,  Illuminans  tu  mirabiliter  a 
montibus  xceinis.  Eccli.^\.  Mundum  illuminans 
ip  exceIfis.Dom<nu$Jlla  iunt  vafa  lucisduminare 
maius,quodc(l  verbi  iiradiaiio : luminare  minus, 
quod  eli  (crena  confeiemix  ratio : qux  ab  initio 
mundi  fecit  Domiiuis.  £.nc.  i.  Ulnminare  his  qui 
in  tenebris  & in  vmbramo'ttisredcm,addirigcn- 
dos  pedes  nofitos  in  viam  pacis. 

Et  cum  loc^iiercuir  rogauic  illum 
c^uidam  Pharil^ns  vt  pranderet  apud 
Ic.  Et  ingrclTus  recubuit. 

Hic  incipit  ofiendete  quod  omnis  virtus  po- 
ccclefiafticx  ab  intciioti  procedit.  Et  illa 
etiam  qu*  videtur  e(Ic  in  exteriori  honertate  • (ic 
fundatur  in  imetioci  fpiritus  virtute.  Diuidirur 
enim  pars  illa  in  duas,in  quanim  prima  pct.quan- 
dam  hifioriam  , veniendi  ad  hancdcHilcinam  ac- 
cipir  occafionem : in  fecunda  aurem  ipfam  ponit 
(ahas  p(rnirenti.T)do<^rii)am.  in  prima  harum 
tria  dicuntor : vocatio  ad  prandium,  & recubitus: 
fecundo  .lurem  in  rccubicir,  Uifdpulorum  illotis 
manibus  ad  menfam  accclfus  : tertio  Phariixi 
rmirmui  de  omifiionc  traditionis  (cnioruui.  Et 
h.TC  plana  fiint  in  litera.  Didt  ergo  [ Et  cum  lo- 
queretur ] adhuc  de  materia  indut^xdilputario- 
nis  contra  Pharifxos : & confutalTct  cosfrogauit 
ilium] deuotionem  limuians  [quidam Pbatifxus] 
vt  pet  hoc  confufionem  aliorum  declinaret,  ficlit 
qui  rpccialem  deuotionem  liaberet  ad  ChtiRum. 
Simile  aliquid  fcccruiu  M.mh.n.  Magifter,  fei- 
mus  quia  verax  es,&  viam  Dei  in  vaitare  doces, 
& non  cft  tibi  cura  de  aliquo,  £rc//.i.  Acccifilli 
maligne  ad  Deum  : 5c  interiora  tua  plena  (iint 
dolo.  Rogauit  autem[vt  pi  andrret  apnd  fc.  Et  in- 
grefTus  ] in  domum  Phar ifiri  [ recubuit  ] Volebat 
enim  exteriori  familiaritate  hunc  Phatifeumde 
tmitentia  conuinceic,  qui  iam  exterius  per  ver- 
a fc  vidit  confutatum.  Apoc.^,  Ecceegofioad 
oftinm  ic  pulfo,  fi  quis  aperuerit  mihi  intrabo  ad 
euin,^c  emnabo  cum  eo  Sc  ip(e  mccum.  Eft  enim 
conutuatio  cau(a  familiancatis , Sc  mutux  chaii.  I 


caris  Sz  confidentix.  Pftlm  f 4.  Tu  homo  vhani'* 
tniSidux  incuSi  & noius.urcus:  qui  firoul  mccum 
dulces  capiebas  cibos. 

Phariixus  autem  erepit  intra  fc  re- 
putans dicere  quare  non  bapeizacus 
effet  ante  prandium. 

Hicoflcndicur  dolus  &;  obferuatio  & infidix 
PhariGti.Uicit  ergo[IMiaiirxusjde  exteriorimun- 
diria  catnali  inflammatus  & iniidians. 

Sedet  ininfidiiscumdiiiicibus  in  occultis  vt  in- 
terficiat innocentem.  Pft(m.  todon.  Iniidiacur  vc 
rapiat  pauperem  t rapere  pauperem  dum  aurahic 
cum[ccepir  jcogiMndo[inira  ic  lepucansJExrerius 
I ollardcre  non  audebat ; eo  quod  viderat  qualiter 
ali)  fuerunt  coirfurati.  /W4/r/;.5>.Vt  quid  cogitatis 
mala  in  cordibus  veflci$.i.£r^.  1 d.  Deus  intuetur 
cor.  £ff/M4. Oculi  Dominicircumfpkiuntom- 
nes  vias  hominum  f diectej  in  corde.  Pfalm.  t r. 
Labia  dulofa in  corde corde  locuti  funt.  P[»\y. 
Dixit  tnltpiens  iu  corde  fuo  : non  ell  Ociu 
[quare  non  baprizauis  clTct .]  hoc  eft , lotus  [ ante 
prandium]  M*xxh.  \ f.  C^arc  Difcipuli  tuirrail(^ 
grediuntur  mandata  feniocum.  Nou  enim  laiunt 
manus  cum  panem  manducant.  iWirr.7,phjnf*i 
nifi  crebro  laucnt  manus  luas  non  manducanr  ;«k 
^ foro  venientes  nifi  baptizemur  nou  mandu- 
cant. Traditionibus  inlidiabamur  Chrifto:qui  in 
mandatis  Dei  nullam  reprehendendi  /nueuic  oc- 
cafionetn.  Plus  enim  curabant  de  lins  rradirroni- 
bus  quamde  mandatis  Oci.  /faitb.if.  Inium 
feciflis  mandatum  Dei  propter  vefttas  uaduio* 
nes.  £0m.ro.  Ignorantes  iuftidam  Oei,  & fuatn 
quxrciiies  ftatuae:ioftirix  Dei  non  funt  fubiedi. 

Non  lods  raanibus  manducare  noo 
coinquinat  hotninoD. 

Et  aic  Dommus  ad‘  illum  : Nuqc 
veJs  Ph,irirxi  quod  dctQris*c{\  [calicis 

catini  niundatU  : quod  autem  in- 
cus cftvcftrum,  plenum  eft  rapina  & 
iniquitate.  Scuiti,  nonne  qui  fecit  quod 
deforis  eft  , etiam  id  qnod  deiocus 
cft,fbcic*  -- 

Hic  incipit  (ccor>d.ipar5tin  quaarSptaocca- 
fionc  docet  omnem  virtutem  de  interiori  mun- 
ditia procedere , & nihil  cllc  curandum  dc  exte- 
riori , nifi  in  quantum  in  interiori  cadicatui. 
Pfth».^^.  Omnis  gloriacius  fili*  regis  ab  intus. 
//m.  f i..Mundamini  qui  fertis  vafa  Domini[Nuoc 
vos  Pliarifxi}  Hxc  paisdiutdituiin  duos, in  qua- 
rum prima  oftendit  quid  mundiciam  faciat  inte- 
riorem : in  feainda  occailotic  accepta  ofteiulit 
quam.t  maledidiools  fit  exterior  munditia  abf- 
j que  interiori.  In  prima  harum  tria  facir,  in  quo- 
, cum  primo  oftendit  quantum  Phartixi  exteriori 
I (ludebant  munditix  : in  fecundo  oftendit  quod 
; hoc  ftultum  eft  , defetea  intetiori  munditia  : in 
: renio  oftendit  quid  potiflimum  munditiam  fii- 
ciat  interiorem.ln  pruna  harum  duo  facir.  Prkno 
enim  nuitulitix  exterioris  oftendit  ftudium : fe- 
cundooftendit  interioris  munditi*  negligcntiam 
& conceptum.  Dicit  ergo. 

Nunc  voslin  hoc  tempore. Qiiia  apud  Patriar- 
chas & Prophetas  hoc  non  &ur : (cd  eft  adinucn- 

lio 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X I;  9^ 

tio eomnJ.Somcbim aa»cm LfKi/.^.occafioncm:’!  rurabciis.  Lut.tg.  Sicjuid  aliquem  defraudabit, 
Tbi  dicitur,  quod  qui  tetigerit  altquid  imuuin- 1 uddo  quadruplum.  SupeifluumdldupHciterdi- 
dum,lauerur  aqua. Et  iLeN(r.i5  .VasqUodnon  ha-  1 dtinn : el^  enim  fupctfluuninaturaftL*^  hiperduum 
beropeiculum,immundun\ettt[Vhahla;i]abalii$  ! perfonx.  Superfluum  naturx  Cit  quod  cfl  viya 


per  obretunntinm  exterioris  inuiiditizdiuin^quud 
deforis  efl  calids]  hoc  efl,cxtcEiora  calicis '*  hoc 
cftjvafis  in  quo  bibiaie  [ & earini  ] Magnum  vas 
rotundum  in  quo  cibi  reponuntur  catinus  vo- 
catur , quod  aliquando  dicitur  patoplisa  paribus 
abfldibusdii!)um.  Eceflrenfusquod  curant  mul- 
tum de  exteriori  nuiixlitia,  neglcAaimerioti.  £t 
ideo  M4ith.li.  dicuntur  domus  ad  quam  tcucr- 
cicui  diabolos  cum  fepcein  ipiritibus  nequioribus 
fe : quam  iniKnit  f^pis  mundatam , 8c  ornaram: 
vacantem,  hoc  cll , ab  interiori  Audio  torpentem. 
Ifli  fuRt  de  quibus  dicitur  Maiih.^.  quod  ex- 
trtnfecus  funi  in  veflimentis  ouium  : intrinfe- 
cus  autem  funt  lupi  rapaces.  Et  hoccA  quod 
dicit. 

QiioJ  autem  intus  cA  vcArum]  hoc  cA,  ror  8c 
Audiuru  cordis  [plenum  eA  rapina]  //h.^.  Rapina 
pauperis  in  domo  vcAra.lAi  enim  Audebant  quod 
fub  r^^ccie  pietatis  prxripcrent  pauperibus  clcc- 
mofynas  , & parentibus  fubuentiones  debitas  6c 
prxeeptas  li  Domino.  Er  ideo  femper  rapere  co- 
nabantur.//j.  j.Populum  meumexa^otes  fui  fpo- 
liauerunt.Dicanres  cum  Aliis  Heli  i.AV^.i.Nunc 
enim  dabis  ; alioquin  tolham  vi  Sc  ink]uitace. 
Quia  ad  iniquitatem  inclinabant  animas  fubdi* 
torum,  /fji.f.  laAiAcanc  impium  pro  muneribus, 
& iuAitiamiuAi  aufcrcb3ncabeo.O/ee-4.Peccata 
populi  mei  comcdcm,$:  ad  iniquitatem  Aiblciia- 
Diitu  animas  eutum. 

Stulti  ] oAcndic  Aultum  cAc  Audere  exteriori 
jnundirix.neglcfla  inccrioii.Et  hoc  cA  quod  dicit 
fStultiJNon  conliderantes  quid  ptiimimflc  prin- 
cipale : & quid  fecuod.irium.  Jiom.t.  Dicentes  (e 
ciTe  fapientes  Aulti  faiAi  funt. //4.19.  Sapicnres 
ConAliatij  Pharaonis  dederunt  conAliuin  irfA- 
piens  [Nonne  qui  fecit  quod  dc  fotis  cA  j hoc  eA, 
corpus  quoad  exreriorem  hominem  [ (ccit  & 
quod  intus  eA]  hoc  cA.animam  fecundumbomi- 
nem  ioKriorein.  Et  quuv  vnus  vtriufquenarorx 
author  mundilTimus  cA,vtramque  naturam  mun- 
dari voluit : Si  illam  magis  qux  Abi  Amiliot  eA, 
hoc  eA, interiorem.  L/wir.ip.Sandi  cAote:  quo- 
niam ego  fandius  fum  Dominas  Deus  veAcc , qui 
fandiAco  vos.  /erein.4.  Laua  li  malitia  cor  tuunv 
lerufalcm  vc  munderis,  /fa.u  Lauamini , mundi 
eAote,  auferte  malum  cogicatioimm  vcArarum 
ab  oculis  meis. 

Veruntamen  quod  rupcrefl: , date 
clcemofynam  : 8ccccc  omnia  munda 
fune  vobis. 


Hic  tangi:  qualiter  exteriomm  fecundum  ve- 
ritateni  Ac.cmundatio.  Non  enim  At  per  b.iptif- 
mata  8c  loturas  aquarum  : fcd  per  immundamts 
abdicationem.  Ouo  autem  funt  immundantia: 
iniuAc  fcilicec  acqntfuurn , & fuperfluum.  In- 
iuAe  acceptum  vd  acquifitura  oportet  reAitui. 
Toh.t.  Videte  ne  fonehiniuus  fit : led  reddite 
eum  Dominis  fuis.  Non  enim  licet  nobis  aliquich| 
edere  dc  furto  aut  contingere.  Furtum  autem  hic 
dicitur  omne  quod  fraude,  vcl  doio,vel  mendacio 
cA  acquifitum,  vel  ablatum  alicui, vel  quocunque 
modo  alicui  illicite  abAradlum.  Exod.io.  Non 


fufliciens  natur*,  & bon*  habitudini , Sc  operi  A 
cA  operarius : Sc  quod  eA  vlira  contincnti.un,na- 
rur*  in  tali  cAc,&  bona  habitudine»^  opere.  Po- 
tcAcnim  homo  prouidere  iibi  f«l6ultatcs , quod 
fe  Ac  contineat  continuo  Anc  defedu  ; Sc  ideo 
quod  Aiperfluum  eA  dici , non  fupereA  vit*tic 
cominuan^d^  contineiid*.  Superfluum  aurem 
pcrfonxcAjptxterquorfpcrfona  fcamdura  fuum 
gradora  & familiam  conferuari  potcA.  ^lideo 
plura  necelTar[a  fum  EpifeopO  quam  clerico  ,>8c 
pUira  Regi  quam  militi , & p(ura  Patafamilias 
quam  ptiuato  homini  • Supeiflunm  igitur  vtro- 
que  iAorum  modorum  dandum  cll  in  pios  vfus: 
& tunc  exteriora  mund.a  Aont./.jic.i9.Dimidium 
bonorum  meorum  do  pauperibus.  7<?^'.4.Simul. 
'Cim  cibi fucric, abundanter  tribue : A parum,  id- 
ipfum  impertiri  {hidc.ProHerir.^.  Honora  Domi- 
nuusdecua  fubAantia  , & de  primitiis  omnium 
frugum  tuarum  dapaupenbu^//4.f  S.rrangeefii- 
rTenti  panem  tuum  ; dc  ^cnos  vagofque  indtic  in 
domum  tuam-Cuiv  videris  nudum, opm  eum 
carr>cfD  luam  ne  «ferpcxcf  is.  i Ile  enirp 'panem  fran- 
git qui  (uperfluum  ii  neceflario  diuidit , Sc  pau- 
peri porrigit.  A'ehim.2.  Comedite  pinguia, &:  bi- 
bite mulfum.  Et  mittite  patres  cis  qui  ribn  pne- 
parauenmr  Abi  [ clcemofynam  J Qi’*  dicitur  ab 
^o,  quod  cAmiftteor ) quia  mifetis  cA  difUi- 
bueoda.  Icb  yi.  Fqris  i^n  roanAt  pero^nm, 
t^ium  viatori  patuit.  £4  mnt.  Si  comedi  buc- 
cellam meam  folus  , & non  comedit  alienus 
ejea. 

EtcccejreAdua  [omnia]  oJ  vfum[munda  funt 
vobis]  7«r.!.  Ornniamunda  mundis.  Coinquina- 
tis autem  Si  incredulis  nihil  cA  niundiun.  C^an- 
do  enim  homo  mundus  mundat  exteriora  ad, 
vfum  ncccfliiatis  conceira, omnia  Autir  libi  mim- 
da.  Et  hajc  tuuuditi.iexteTior  ab  iiitciiori  proce- 
dit mundiria.  Aii.ic.  Quod  Deus  Ain^iAc.n;it 
commune  dixcils.  Pharifxf  amem  prifu- 
uientes  dc  Aia  iuAitia  putabant  inrcnoccrnmun- 
ditiam  ab  cxicrioti  caufari  Se  dependere : 
redarguuntur  If4.-6^.  padi  funnis  vt  immimJi 
omnes  nos  , & quaii  pannus  menAruat*  vni- 
uerfx  iuAitias  noAcor.Sic  enim  ^ peccato  fit  om- 
nis immunditi.x  v 

Sed  V*  voMj»  Pbarifxis , qui  dcci- 
nutis  mentham  , Sc  rutam  , omne 
olus:  & prxccritisiudiciimi  tc  charita- 
tem  Dei.  Hxc  autem  oportuit  faccre, 
& illa  non  omittere. 


Dixerat  qualiter  omnia  munda  efficiuntur.  F t 
per  comraiium  etiam  illa  qu*  munda  clTe  vide- 
bantur , immunda  effidunepr  per  malam  aiiari- 
tiam  & tugluuiem.  iJjbac.i.  V*  ciqui  multipli- 
cat non  fua : vfqucquo  & aggiauat  contra  A:  den- 
fum  lutum  ? V*qui  coniungiiis  domum 
ad  domum,  Sc  agrum  agro  copulatis  vfquc  ad  icr- 
miiiuro  loci.  Nunqiiid  vosfoli  habitabitis  tn  me- 
dio tetr*  ? Circa  aurem  hoc  tangit  hic  rna  : ma  • 
Icdiclionem  auaritix,ik'nialedi^ioncnifupcibi*, 
& hypocriAs  per  quam  & Aipcthiam  Sc  aiiaritiam 
venabamur.  Circa  auaiitiam  autem  duo  dteir; 


94  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsecl. 


auvitiami  &nian<^atoram  Dei  oniifllioncm  quae 
exauaritiacaufaiur.Lt  hoc  eft  fecundum  H tron,  ! 
& ^UQ'*rutn  expolitionem.  Secundum  Ch>yf»Ji. 
autem  in  prima  malcdii>ionc  twn  condemnat 
aoatiiiaiti,  iVd  fupcilHtioncm  : & in  fecunda  fu- 
petbiam  : & in  teitta  hypocriitm.  Et  hxc  cll  ex* 
politio  litcralis.  Et  tunc  «iiter continuatur  liiera 
Hc.  Ita  dixi , quod  mundantur  exrcriora  non  pet 
ablutionem  aquar : fcd  per  fupctfluorum  in  elee- 
mosynas erogationen\,ScJ  hoc  quidem  vos  Pha- 
tifei  non  facitis , qui  iuftificati  qu.tritis  coram  ' 
hominibus.  Ef  ideo*_ vobis  6 Pharifxi  va]acierna: 
iromiucT  maleduflionis.  Af.uri.ij.  Omnia  opera 
fua  fadont  vt  vidcitflcur  4>  hominibus  [ quia  dc- 
cimatislboc  eft,  decimas  daris , vt  dicit  Onyfafi- 
[mentham,  & rutam]  5c  huiufmudt  minuta,quz 
non  in  magno  etant  damno[^comncolus]patuu- 
Imu  olufadum.  Vi  pet  hoc  etiam  alia  viderentur 
decimalfe  : cum  tamen  maiorum  frugumdccimas 
vbi poterant  retinaent.  /.«c.iR.Dccimasdo  om- 
nii;in  qu*  poflideo.  MaIjcU.^.  Inferte  omnem 
decimationem  in  hoiicum  meum  vc  lic  cibus  in 
domo  mea.  iVwm.  enim  iS.  prxeepit  Dominus 
vt  Leniris  dccim*  darentur.  Et  in  hoc  iufti  vo- 
lentes eUie  Pharilxi  decimas  minutorinp  foluc- 
bant : & in  hoc  non  malc  faciebant.  Hieronym. 
autem  dicit  , quod  Pharjfxi  prxeipue  etant 
Clerici  Sacerdotes  ludxorum.  Et  ideo  aliter 
exponit  [ decimaris  ] hoc  cft  . decimas  exigitis  dc 
mentha^  rota,  & qnolibct  paruo  olufculo  quod 
aliquod  litcnim  pmelV inferre.  SajnentAC. 
inabaot  lufura  clTc  vitam  hominis , & conuerfa' 
ijonem  noftram  compollcameirc  ad  luctum  : & 
oportere  vndccunque  etiam  cx  malo  acquirere. 
Et  relinquitis  quxgrauiora  funi  Icgis,dici:  Mit- 
thtm.  Luca*  autem. 

Et  praeeritis  omne  iudicium  & charitatem] 
Dei.  iudicium  quidem  in  reddenda  iullina  : dc 
qua  dicitur  Dmrer.t  Ita  paruum  amlictts  vnna- 
*gtViTi,quia  Dei  eft  iudicium. /p.itt.Pr.Tparabiiur 
in  mifciicor<)ia  folium  eius,  & fedibh  lupe r illud 
iudicans  in  xquit.itc , & vclocitci  reddens.  Harc 
enim  graiiiora  fom  : quia  negligemibus  ea  gra- 
uius  imp’uabumur.  Inter  mandata  enim  quxdam 
ftint  ponderis  grauioris,6cquxdam  Ictiioiis.Vnde 
Lut.xo.  qnxtcb.tt  tcnt.ins  , quod  eflet  magnum 
mandatum  in  lege  ? Charitatem  autem  negli- 
git  qu!  mifedeordiam  in  paupcribu4.non  facit. 
I hin.y.  Qui  habuerit  fubftauriam  huius  mundi. 
& videtit  fratrem  fuum  ncccnirircm  patientem, 
& clauferit  viftcra  fua  ab  eo ; quomodo  cft  chari- 
tas  Parris  in  co^Mtchgt  6.  Indicabo  tibi  6 homo 
quid  /it  bonum,  & quid  Deus  requirat  i tc.  Vii- 
que  dilicte  tudkium  & facere  mifcricordiam.  Et 
folicitum  te  ambulare  cum  Deo.  DeinJe  Eicit  ho- 
rum compararionein, dicens. 

Hxc  autem  oportuit  faccre  ] Icilicet  iudicium 
& chaiirarem  In  caufis  quidem  iudicium:  ad  om- 
nes autem  charitatem  , quia  charitas  Dei  malum 
non  operatur.  Qui  enim  proximum  diligit  legem 
impleuit  1 1 . [ & illa]  decimarum  dationem 
vel  exadlionem  [ non  omittere]  £c  ideo  illa  fune 
grauiora  prxeepta  legis  , qux  ojKUict  faccre 
Iota  vnmn  aut  vmis  apex  non  prx- 
tcribit  i lege  donec  omnia  fiant.  Hxc  autem 
minima  legis  nonomilTa,  ftint  fimbrix  in  verte 
fponfxadhibitx.  Pfnh/i  Fimbriis  atueiscir- 
cumamhfHa  varietatibus.  Has  fimbiias  tccigiimu- 


iieremocroiila  , & fanata  ert  quia  ilbe 

bone  Uint  dummodo  de  maioribus  maior  cura 
adhibeatui.  i .Ci>ri/)^.  1 4.  Omnurecundimi  utdi. 
nem  fiant  iu  vo^is.  Qni  iutc^n  curam  Klam  per- 
uertunr , denfibilcs  & condemnaodi  funt . Mali 
enim  fimt  returo  xrtimatores  qui  magnam  de 
minimis  , & luillaro  vcl  patuam  de  maximis 
curam  ^ctuM.Mauh.x ).  Liquantes  culicem  ;ca* 
rai  lum  autem  gluiientcs.  Tales  fuerunt  Phari&i 
Lmc.I}.  Qui  in  die  fabbaii  adaquabant  pecora 
I redimentes  ca  in  necellltace  freis  , & infirmos  dt- 
^ ctbanc  non  debere  folui  in  dic  fabbati  a neccfli- 
■ tate  infirmitatis.  Magna  eigu  piincipaliter 
j oporicr  faccre , & minora  ikh»  omittere.  Q^ia 
I ficut  vlicir  Qui  minima  n^iigic.pau- 

I latimdeHuit. 

Vx  vobh  Pharifjds  , qui  diligi- 
tis primas  cathedras  in  fynagogis,fiC 
falutationcs  io  foro.  Vx  vobis,  quia 
cftis  vc  monumenta  qux  non  pa- 
I rent  , & homines  ambulantes  fupra, 

1 ncfclunt.  * i 

I Condemnatio crt  fupcibia: , &:  ambitionis,  ic 
j fartus.  Tangit  autem  hic  duplicem  ambitionem; 

I fcilicec,  Magilltams,  & fauoris  popularis.  £c 
1 pro  vtraque  illatum  dicit  iam  cos  cllc  condem- 
natos : quia  iam  caufain  fux  (ondemnatioms 
apud  le  pcifcccrun: : (icut  dicitur  Qui 

non  credit, iam  iudicams'fcft  i.TlwJifo.t.Quoian- 
dam  hominum  peccata  manifcfta  funt  ad  iudi- 
cium.Hoc  eft  igitur  quod  dicirur[  V*  vobis  Pha- 
rifxi]  x.Timoth.i.  Habentes  quidem  /pcciem  pie- 
catis:  virtutem  auceiB  eius  penitus  abnegantes. 
Af>oc.\.  Nomen  habes  quod  viuas  & mortuus  et 
[quia  diligitis  ] Non  enim  amor  docendx  verita- 
tis , &c  necelTitas  vos  ad  docendum  inuitat : fed 
amutdigniuiis  magirtralis.  Nolite  piares 

magirtri  fieri,  feietuesquiamaius  iudiciu  Emitis. 
Rom.tn.  1 . Confidis  cc  ipfum  cllc  eruditorem  infi- 
pienrliim,magiftn!m  infantium.  Quienim  diligit 
carhedram.hunc  ncccrtitas  ad  cathedram  non 
CAt  [primas  ] dignitate  [cathedras]  qux  dicuntur 
catcchizantium , hoc  c(l , docentium  xdes.  £t  ert 
cachedraxdes,hocert,folenms  (edes  docentis, 
quiaufloritatem&ufltcium  ducendi  accepit.  Ec 
hanc  (edem  fiifcipere  in  do^rinam  veritatis  non 
dcl>ct  nili  idoneus  ex  vita , & potens  in  opere  & 
fcrmonc.  Tales  enim  funt  fedes  Epifeopotumfie 
Magirtroruin  Theoiogiz.  Vnde  inidonei  vita  & 
fcientia  & eloquentia  , idola  qiixdam  fuot  Do- 
Aurum&ertoris  Magirtri.  Ipt.xx.  Ingredere  ad 
eum  qui  habitae  in  tabernaculo,  ad  Sobnam  prx- 
pofitum  templi , & dices  ad  eum : Quid  ru  hic? 
aut  quali  quis  hic  i Ztch.  1 1.  O partot  Sc  idolum, 
derelinquens  gregem:  gladium  fupet  brachium 
eiiis,&  fuper  oailum  dextetum  eius.  Irti  funt  qui 
docent  errores.  ItremA»  Prophetx  prophetabant 
mcndacium,&  Sacerdotes  applaudcbaiununibns 
fuis:dc  populus  meus dilexit talia.  Pfalm.x.it 
fan^o  vico  didt  quod  in  caihcdrapcrtilemix  non 
fcdit.  Simile  aliud  faciunt  (catlares, nihil  religio- 
nis nrxtcndenres  , & bonos  peTfcquemes  Chtirti 
Dilcipulus : & tamen  cathedras  alcendere  przfu- 
n>cntcs./’/4/i».49.Pcccatori  dixit  DeusiQoarc  tu 
enatras  iurtitias  ineas,  & artumis tertaipcncum 
meam 


t 

fi 

i 

p 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  XI.  95 


tneuTU  per  os  cuutn.Tuvcro  odi  Ai  difciplinam>& 
proieciAi  fcrmones  meos  retrnrfmti  [ infynago* 
gis  ] hoceA  ,qo6conucniimt  hi  qui  veibum  Dei 
diicere  & audice  intendunt  > vbi  non  debent  inca> 
thedrati  niil  digni. /'p/m.  i\C.  Exaltent  cum  111 
Ecclclu  Saniorum, & in  cathedra  Teniorum  lau- 
dent eum.  £cc/«.iy. In  Ecclchis  AltiOimi  aperiet 
os  Tuum.  In  locis  ergo  laneorum  Pontificum  6c 
DotAorum  iAi  hoAcs  omnis  boni  Tcdere  cupie- 
bant DiiniV/.t  i.Sedcbit  in  loco  cius  viliflimusjin- 
dignns  honore  regio. 

Et  falutationes  in  foroj  Ecce  fauor  popularis. 
Qpercbant  enim  applaumm  & acclamationem 
populi.  Tunc  enim  confuemmTuir , ftcut  adhuc 
cA  in  quibufdam  terris , Talutari  pr;epoien(es  ab 
inferioribus.  Contra  quod  dicit  C^ui 

hominibus  placent, confufi  Aint : quoniam  Deus 
Tpteuiceos.  G*l.  t.  Si  adhuc  hominibus  place- 
rem , hoc  cA , placete  quxrercm  : ChriAt  feruus 
Bon  ellcm.  Dc  talibus  Talutaiionibusdiciruc  4. 
Jieg.  4.  Si  occurrit  tibi  quiTquam  , non  falutes 
cum.A/4t/^.io.Nemincm  perviam  faiytauetitis. 
lAi  non  attendunt  quod  dicitur  j4it.  tt.  quod 
cum  populus  acclamaret  Herodi  voces  Dei  3c 
non  hominumiAatim  percufliteum  Angelus  Do- 
tsini,&:  confumptus vermibus cxpiranit  [inforo] 
autem  dicit : quia  in  fotis  & theatris  voces  popu- 
lorum extolluntur  curo  tumultu:&:  talis  uitba  fo- 
renfls  magis  ducitur  tumultu  erreris, quam  atten- 
tione veritatis. //>.  Popule  meus  cnii  te  beatum 
dicunitipfi  te  dedpiitm,iSc  viamgteiUuim  tuorum 
difIipam.Dieitetiam[inforo]quiaibi  fune  vena-  1 
Ics  laudes.  A/j/r.t  f.Iie  potius  ad  vendentes  oleum 
laudis  vanx  : & cintic  vobis.  Pf>ilm.x^o.  Oleum 
peccatoris  non  impinguet  caput  meum. 

Vx  vobisjPharifxis  rcrlicct.yfj.}.Vximpio  in 
malumircrributio  enim  manuumeius  Aecei.£>ci!i. 
z-Vx  duplici  corde, 5c  labiis  G^leAis  , 6c  manibus 
malefacientibus , & peccatori  terram  ingredienti 
duabus  viis.  Caufam  autem  fubiungit  malcdiiAio- 
niseAchypocrifim  , dicens  [ qciia  ^is  vt  monu- 
menta] MiUth.  1 1 ■ Similes  ellis  (^pulchris  dealba- 
tis. Monumentum  aurem  vocatur  quaf!  moni-, 
jnentum  : quia  monet  tranfeuntes  de  eo  qui  ibi 
icpultuscA  rneamemoiia  pereat.  Er  ideo  feput- 
chra  xdificata  & pi^a  memoriis  defundonim, 
monumenta  vocamur.Et  illa,ficut  dicitut  Matth. 

apparent  extra  hominibus  fpeciofa.  In  qua 
|>ariepulchtx  imagines  & magna  faiAa  defundo- 
rutu,  & qualiter  incxlum  recipiantur  .tb  Angelis; 
in  eo  autem  quod  occultum  cA » factor  cA,  & cor- 
ruptio, dc  horror  oAium  defun^orum.  Et  hoc  cA 
quoddicii[qulacAis  vtmonumenta]y<£?.i}. Per- 
cutiet te  Deus  paries  dealbate  [qux  non  apparent] 
extra  fecundum  rpitrciti.am  quam  intus  continent. 
Quia  exteriora  vidcncur:qiiz  pifla  funt.  1 ,Rtg.i6. 
Homines  vident  qux  patent  [ & homines]  adhuc 
11101  f ambulantes  fuprajptxteteunces  fepulchra 
nefeiunt  quid  foetoris  intus  concludatur.  Sic  cA 
hypocrita  extra  pi^sfimulata , & fairaca,dc  falfa 
pietate : & intus  plenus  fcctore  peccatorum,  qux 
in  occultis  facit , vel  facete  conciipifcit. 
Sepulchroin  patens  cA  guttur  eorum  , linguis 
fuis  dolofe  agebant,  venenum afpidiim  fub  Iroiis 
eorum,4^«.  14.  Tuproicdlus  csQcfcpiilchro  tuo 
quali  Airpsinucilis:  Aait  fanicpoilutusdcobuo- 
Unus.ldeo  dicitur  £^ccil;.tt.de  {epultis,quod  ini- 
quitates eoram  fune  inoAibus  14. 


. Intus  eAis  pleni  hypociiA  $c  iniquitate. 

Refpondens  autem  quidam  cx 
I Legifpcntis  , aic  illi : MagiAcr  , Ii^jc 
dicens,  etiam  contumeliam  nobis fa- 
cis.At  ille  ait. 

Hic  incipit  teprehenfio  Legifpcntoruro  qui 
prxfumebantde  falfl  nominis  ferentia  , Sc  exteros 
liraplices  aTpernabantur.  Dicuntur  autem  in  iAa 
■paitc  duo , in  quorum  primo  ponitur  qualiter  fii- 
Aum  Cordis  in  zelo  laudis  prodidit  Legifpericus: 
in  fecundo  autem  qualiter  occaflone  accepta  Do- 
minus Legifpcntis  maledicit , dc  iuAam  oAcndit 
eorum  malcdi®oncin,ln  prima  dieft  fic. 

Refpondens  autem  ] ad  ea  qux  ad  alios  dice- 
bantur propter  confeientiam  fimilis  ddiiAi.Prflff. 
»7;  Qui  ptius  rcfpondct  quam  audiat , Aulturo  fe 
efle  dcmotiAtat , dc  confulione  dignum[quidam] 
qui  exceptos  reputabat  prx  aliis  promptulus  ad 
loquendum.  Prouerlr.  la.Fatuus  amem  Aatim in- 
dicat iram  fuam.  Qui  autem  diflimulat  iniuriam 
fuam  callidus cA[ex  Lcgifperitfsjqoi  verum  imel- 
IciAum  legis  Don  habult.Sed  apud  ludxos, narra- 
tote» mendaciorum  irapoflibilium  Legifpgriti 
voeintur,  Erratis  nefeientes  Scriptu- 

ram , neque  virtutem  Dei.  i.  Corimh.^.V  Ih 
hodiernum  diem  cum  legitur  Mdyfcs  , velamen 
cA  po/if um  fupra  cor  torum  [ aic  illi]  manifcAans 
cordis  fui  Aulcitiam.faf  4.  Conceptum  lermoilfm 
tenere  quis  poterit? A/f/rii.i  2. Ex  abundantia  coc- 
dis  os  loquitur.  Malus  homo  de  malo  thefauro 
cordisfuiprofcrrmalum. 

MagiAcr  j MagiAtum  vocawt  dicit  Cbryftjl. 
cuius  non  vult  cAc  difcipulos.  AUith.  at.  Magi- 
I Aertfeimns  quia  verax es[hxc  dicens]  tu  qui  vide- 
tis authenticus : eo  quod  vciba  tua  itint  liair  po- 
te Aatem  h.nbentis  : CoJeo  attendit  nbi  populus? 
/wfl.y.Nunquam  homo  fic  locutus  cA  vc  iAc  lo- 
quitur[ctiam  nobis]Q.d  Laude  fumus  digniffimi, 
dc  principes  populi.  Exoti.  ii.  Principem  populi 
rui  non  maledices.  Q.  d.  Tolerabile  ciTct  deviis: 
fed  cum  etiam npbtsueiscontinucliam,  amplius 
•non  cll  lolcraiftum  [ contumeliam  facfs']  talis 
eniujcA  faAus  magnorum  , quoJ  mala  licemer 
facere  volunt , dcatgiii  dc  malis  dedignantur : di- 
centes ea  quibus  atguuntur  in  contumeliam  ho- 
noris fui  dici  , dc  non  ad  emendae ionem  dclidU. 
Vnde/M/t.  1 8.  Quidam  dc  aAantibus  dabat  Cliri- 
Ao  alapam,diccns:Sic  rcfpondcs  Pontifici;>^/?.  t j. 
Princeps  Sacerdotum  Ananias  przccpir  aAami- 
bus  percutere  os  Pauli.Q^d.Magnam  merui  Ai  pty. 
nam:cx  quo  5c  trobis  facis  contumeliam.  Tales 
enim  valde  parati  funt  contumeliam  bonis  facere, 
led  increpationes  nolMnt  fuAinetemon  attenden- 
tes quod  in  laudem  Elix  dicit  Ecclt/lifiicm  ^S. 
|n  diebus  eius  non  pertimuit  principem  , dc  po- 
tentianemo  vicit  illum.  Nec  fupcrauit  illum  ver- 
bum aliquod.Et  ideofcquiiur. 

Atillc]iropcrtcrriius[ait]£teffc.}.Ecccdcdi  fa- 
ciem tuam  valentiorem  faciebus  eorum,  & fron- 
tem (lum  duriorem  frontibus  eurum. 

Ec  vobisLcgifperltis  vx  : quia  one- 
ratis homines  oneribus , qux  portare 
non  poflunt : & ij>fi  vno  digito  vcftro 
non  tangitis  farcinas. 


n^;‘lZed  hy 


g6  D.  Alberti  Magni,  Ord. Pr^ed. 


Hic  incipit  imefminatio  malcdiikionts:&:  diui- 
ditur  m tie$^  pacagriphos  , q.iocum  prumiscott- 
tincv  maicdtiUiuncm  dc  4iiritia,quarn  habebant  in 
(oiQiniilo>:tccundus  autem  mal^idliuncin  quam 
merucrunc » vctbo  quidem  colentes  Sanatos  , & 
aclu  imitaroces  eorum  qtii  San^ios  interfecerunt: 
ternus  autem  continet  malcdiilionem  , eo  quod 
legis  imcllcilum  verum  peruetterum.  In  primo 
horutn.duo  continentur,  quorum  primum, epiod 
aliis  dura  iiuponibanttrccundum  autem, quod  (ibi 
etiam  patua  non  imponenda  dixerunt.  Dicit 
igitur. 

£t  vobis  Lcgifpcritis  vi]Caufa  dicitur  Mttth. 
» 5.  Dicunt  cmm  , (<  non  f«:iuni.  Ti^m.  x.  Qui 
alium  doces,tcip{um  non  duces  [quia  onetaiis  ho- 
mines ] granes  pceniicntias  f:  importabiles  ini- 
ponemes  , & pneipue  pa-nas  pecuniarias  impo- 
nentes. Diaun  enim  quod  illa  poena  infligenda 
crt  qux  magis  timeutr  : & hanc  dicunt  ellc  pm- 
nam  pecuniariam  ; tion  cortigemes  peccatum, fcd 
implentes  crumena5;diccntcs  cum  Roboam 
II.  Pater  meos  jmpofuit  fu[>et  vos  iogum  graitc: 
ego  autem  addam  fupet  logum  vcftrum.  Pater 
meus  cecidit  %'os  flagellis : Ego  autem  eidam  vos 
(corpiunibus.Talcs  funt,  qui  omnia  dura  Sctiptu- 
rasum  interpretantur  dc  Laicis,  & dc  fe  nihil : di- 
centes Laicos  pecora  ctT'e  ; nec  iudicam  parcen- 
dum eflepccotibiis. Contra  quoddicitut  Preuerb- 
1 1 .Noim  iuftns  animas  pecorum  fuor um.  V ifcera 
autem  impiorum  crndclia.  MMth.  t^.  alligant 
enim  onera  grauta  &:  importabilia  , & imponunt 
ea  humeris  hominum.  Comia  quod  dicitur/^. 
58. Dilloltie colligationes  impietatis,  folucfafci- 
culos  deprimentes,  dimitte  eos  qui  confradi  funt 
liberos , & omne  onus  dirumpe.  Ifli  autem  omne 
oaus  legis  imponebant  humeris  fubdirorum. 

I f . Hoc  cft  onus  quod  neque  nos  neque  pa- 
ircs  noftri  portare  potuimus.  Et  hoc  cft  quml  fe  - 
qaitur[oncnbus  qii*  portate  non  ponniu]parum 
enim  portare  poftiint  infirmi.  Vnde  Dominus 
compaiicns  innimis,  Se  fuper  afl1ii51os  pia  geftans 
viicera , dicit  Ioa»,  1 6.  Adhuc  mulca  habeo  vobis 
diccr..:(ed  nonporeftis  portare  modo. 

Et  ipfi  vno digito]  hoccft,adiutoriominimx 
compamonisivcl  demonftracione  minimi  adiuto- 
rij.d/4/rb.i;.  Digito  aurem  fuo  nolunt  eamone- 
re.Contca  quod  dicitur  Qui  appendit  iti- 

Uisdigitis  molem  tem,  hoc  cft,  tubus  adintoriis 
fubleuat  onera  infinnormn  adhuc  terrenorum, 
hoc  cft,comp>aflionc  cordis , confoiatione  ori$,& 
rupportaiione  operis.  Ifti  autem  aggrauanc  quo- 
tidie Se  dcprimuni[&  ipfi  ] pet  vos  ipfos  [vno  di- 
gito vcftto  ] hoc  cft , vnius  adiuioii)  dcmonftta- 
tionc[non  tangitis  ] nedum  dicam  quod  fublcua- 
cis[rarcinas]cumraqiiod  dicit  ylpoftoltu  GjtUt.vK 
Altet  alterius  onera  portate  , &fic  adimplebitis 
legem  Chrifti.  ^ow.  rf.  Debemus  nos  firmiores 
imbecilltcates  infirmorum  fuUtnere , Se  non  nobis 
placere.  Dc  iftis  dicitur  ^mos  «J.Opiimo  vngocn- 
to  delibuttjiihil  compatiebamur  fuper  contritio- 
ne lofirph. 

V*  vobis, qui  xdificatis  monumen- 
ta Prophct.irum  : patres  autem  vcftrt 
occiderunt  Illos.  Profct^io  ccfHficamini 
quod  confentitis  operibus  patrum  vc- 
ibrorura  : quoniam  quidem  ipfi  cos  oc- 


ciderunt , vos  autem  atdificatis  corum- 
fcpidchra. 

Secunda  malediilio  cft  de  hoc  quod  ore  lau 
dabam  Sandus , Se  opere  cum  interfcdloiibtis 
Saniftorum  conueniebant.  Et  ideo  iterum  repre- 
henduntur dc  crudelitate  fimul  & auacitta.  San- 
£los  enim  laudabant  propter  oblationes  Se  vota 
Sanarum  qui  acdpi;bant:  cum  tamen  in  perfe- 
cutione  Sandilouim  viuorum  conuenitent  cucn 
occiforibasSanaorum  Dicit  autem  in  hac  male- 
ditftioneduo-Primo  enim  ponit  maledi^iionis  in- 
terminationem,& fecundo  pi^iitcaufam.  Depri- 
modicicfic[vi  vobis]  Afith.i.  Audire  hic  prin- 
cipes domus  lacob , Se  iudices  dumus  Iftaci : qui 
abominamini  iudiciutn , Se  omnia  lecla  perumi- 
tis : qui  idificatis  Sion  in  fangiiinibus,&  Icrufa- 
lem  tn  iuiquitate^qui  idificatis]  fulcnni  ftiu£luia 
[ monumenta  Prophetarum  ] poindus  enim  vi- 
dens foiennitatem  idificacionis,  ucilius  inclina- 
tur ad  fupplicationcs  , Se  ad  vora  , & obhcionci 
Accipiebam  tamen  audoriratem  huius  zdifia- 
tionis  JffLn-  vbi  dicitur:  erit  fepulchtumaui 
gloriofum.  Et  i.M^rhab.  i j.  vbi  Simon  fuprafc 
pulchra  patentum  & fratrum  fuorum  Ihuiftu- 
tam  fecit  folennem.  Et  pufuit  in  eis  pyramides  Se 
naucs,qui  longe  i aauiganribus  mare  videri 
fent.  Nec  reprehendit  Dominirs  honeftatcm  fe- 
pultiuiexhibitam  SaoAis,Ced  intentionem  : qaia 
hoccaufa  auaritii  fecerunt ) Se  invita  occiforibus 
confcnfcrunt.GVi/f/.i  bl>omincmi,princepj  Dei 
es  apud  nos  : in  elcdis  fepulchtis  noftris  fcpcli 
mortuum  tuum  [ Patres  autem  vcftri  ]- vnde  non 
canium  hzreditatem  cerri  ad  vos  mittentes  , fcd 
etiam  malidx.  ExoJ,  ao.  Vindicans  peccata  pa- 
trum in  filios  in  tertiam  Se  qiurram  generatio- 
nem in  his  qui  oderunt  me.  £?ecb.i6^  Parer  tuus 
Amotihius,&  macet  tua  Chcthxa:8c  indic  ortus 
cui  non  cft  pncifusvmbilicus  tuus  [ occiderunt 
alios  ] Quem  Prophetarum  non  funt  per- 
fecuti  patres  vcftri  } Et  occiderunt  cos  qui  pri- 
nuntiabantde  aduentu  luftixuius  vos  nuiK  pto- 
ditores&  homicidifuiftis.Sed 

Profcdfo  icftificamini  ] pet  hoc  quod  adhuc 
quiticis  me  inrcifkcre,^  Apoftolos,&  eos  qui  »e- 
ftimonium  de  me  perhibuerunt : ficac  loannes,  Se 
Zachariaspaiercius.  Sup.  4.  Ex  iniquis  omr?cs 
fili)  qui  nafcunrur,  tcftes  erunt  roalitii  in  paren- 
tes eorum.  Tcftificanmt  enim  per  imtutioncra 
operum  quod  funt  fiiij  homicidatum.  Et  hoc  cft 
quod  fequitur[quod  confentitis  operibus  patrum 
vcftrorum]  Vos  facitis  opeca  patris  vcftri. 
Et  /;^r4.Vo$  ex  paite  diabolo  eftis,&  opera  illius 
vultis  perficere.  Explanat  autem  quod  dixerat 
[Quoniam  quidem  ipfi  ] patres  vcftri  [ cos  occi- 
derunt ] Et  ideo  dicuntur  yWar/b.i  j.il-rpcntes.gc- 
nimina  vipetarum  ; quia  funt  venenati  venena- 
torum fili),  vt  dicit  Chryf.  [vos  amem  idificatis 
eorum]  Prophetarum  [ fepulchta  ] diflimili  qui- 
dem caufa,  (ed  pari  ma!icia:quia  auaritia  cft  caii  fa 
xdificacionis:redcnideliia$caurainrerfc(ftionis.Ec 
ideo  nec  illi  neque  ifti  poccrunt  clfugere  k ventu- 
ra ira.  //4.19.  Populus  nic  labiis  me  honocacicoi 
amem  eorum  longe  cft  anic.  Et  ita  corde  longe 
ifti  diftabant  a Prophetis.  Abrahar^  nefei* 
uic  vos,  & Ifral'1  ignorauic  vos. /0^5.  Voca  fieft 
qui  tibi  refpondcat,  & ad  aliquem  Saniorum 
conueiceie.  Q^  d.  Nullus  te  exaudit  Sanio- 
rum» 


DTgitizcd  by  C 


inEuang.D.  Luc,  Cap.X  I.  97 

cum , qncm  non  frnitaris  per  c0e6um  operum-  ncraiio  enim  pctuerfjeil,  & infideles  fili).  Pf.  77. 

I Generatio  quz  non  direxit  cor  fumn  : &^notic(l 
Propicrca  Sapientia  Dei  dixit:  crcdituscumDeo(pirituseius.Hxcel{gcncratio 
Klittam  ad  illosProphccas  & Apoftolos,  viperarum.  Lmc.  j.  Genimina  viperatum  [ a fan- 

& cx  illis  occident  8c  perrequemur : vc , S"'"'  '1“'™  P, pcf- 

r • n ' iimx&  vipac  occidit  Cain>a(moucneratioho* 

inquiratur  fanguis  omnaim  Propheca- , [ vf,uc  ti  .angui, «u 

rum  > qui  Cnufus  Cit  a conuitutione  Zachari*]  qui  fuit  filius  loiadxSacctdous: 


oluodi  a generatione  i(\^>  i languine 
Abel,  vfquead  fanguinc^  Zacharix, 
qui  periitiiueraltarc  & xdcm.Itadico 
vobis , requirerur  ab  hac  generatione. 
Vz  vobis  Lcgifpericis.quia  tuliifis  cla- 
uem  fcientix:ipn  non  introiflis,  & eos 
qui  introibant  prohibiuflis> 

Htc  confirmat  quod  dixit  per  au^ritateni 
Scripturarum.Oicit  ergo[Ptoptcrca]&  feiatisvos 
inaledi£io$t&  condemnandos  [&]  hoc  ciiaiu  [Sa- 
pirmia  Dei  dixit  1 Sapientiam  Det  dicere  dicir» 
quod  non  in  vno  (oco  (ctiprum  peonmigae  au- 
docicas.  Quod  enim  dicit  [ Mittam  ad  illos  Pro- 
phetas] dicitur  /<r«7R.7.Mifi  ad  vos  omnes  fenios 
tneos  Prophetas  per  diem  confurgens  diluculo,  & 
tniaens.  Et  non  audierunt  me,  nec  inciinauenmt 
autem  fuam:led  induraueruDC  ceruicem , & peius 
operati  fiintquam  patres  eorum  [ & Apofrolus] 
hoc  eft , nuntios.  Itrtm.  7.  Locutus  fum  ad  vos 
mane  confu^ens,  & loquens,  & non  audifiis ; &; 
vocaui  vos  , &non  refpondifiis.  Hxc  enim  locu- 
tio fa^aefi  per  Apoftolos.hoceft,  permmtiosfac 
ex  illis  occident]  hoc  dicitur  19.  Domine 

Propltcr as  ruos  occiderunt,  & altaria  tua  futFode- 
runt , Sc  ego  retibus  fum  fblus , & quxrunc  ani 
mam  wam.fiftl.yS.  EfiuHcrum  fanguinem  can 
quam  aquam  ih  circuitu  letulalem : tk  non  erat 
qui  fewlirer.  In  a.  Pardi,  vltm.  dicitur  quod 
2r  Ar|r  ManalTes  repleuir  lerufalem  cruoie  innocentum 
iodfkim  vfqtie  ados[  dcpeifequentur  ] ficut  Eliam  fune 
pcrl^uti.  i.Tim.  )•  Omnes  qui picv.oluncviucre 
ttiChiifio  perlecutioncm  pariemat.  Matth.  to. 
Si  vos  peil^ud  fuerint  in  vna  ciuiute-,  fijgite  in 
.aliam. 

Vi  inquiratur  ] Ecce  tangit  pro  tanto  .ream 
condemnationem.  Quod  autem  dicit  [ vt  ] Non 
eflcaufatiuum  redconlecuciuum:quia  talis  inqut- 
ficio  Tequicuc  cale  pecoacum  , licet  non  faciant 
propter  illud  [ inquiratur  ] hoc  e(I , requiratur. 

Sanguinem  enim  animarum  vefirarum  re 
quiram  de  manu  cunelarum  bcfiiarum:&  dc  ma 
nn  hominis  de  manu  viri , &dc  manu  fratris 
eius.  Bellias  vecac  quafi  vaAiasdi^as  : viros  au- 
tem ab  animofitate  homines  ad  humo.  Et 
ideuqiioainque  modofiue  inirabefiiali,  fiuepro 
humo , fiue  pro'  animofitate  rangnis  Saniorum 
effundanurrcquirecur  a Domino  unguis  omnium 
Piophccaruin...,4f*r.£.  Vfqtieqno  Domine  fan^s 
& verus  non  vindicas  fanguinem  nodium  abhis 


;qucm 

loas  rex  pccccpii  lapidari  a,  xStraUp.  14.  vbi  lic 
diciiur:Spititus  Domini  induit  Zaclmiam  filium 
Igiadx  faccrdoiem , & detit  in  cQofpeAu  populi, 
& dicit:Hec  dkit  Donjinus  Deus : Quate  tranf- 
gtedimiiii  quod  vobis  non  proderit, &deicliqui- 
dis  Dominum  v(  derelinqueret  vosiQui  congre- 
gati aduerfus  eum , miferunt  lapides  iuxta  regis 
imperium  in  atrio  domus  Domini.  Ec  hoc  cd 
quod  icquiiur  [qui  petiit]  lapidatus[inter  altate) 
holocaudorum  [&  xdem]  h^  ed,tcmpium;qu6d 
inter  odium  tetnpli  iuxia  vedibulmn  & altate  Ia- 
pidaueiuut  eum- Hic  Mditb.  ij.  dicitur  fuilTe fi- 
lius Barachix  : licet  loiada  vocaretur  pater  eius 
vero  nomine , propter  excellentem  luditiam  cius 
vocatur  Baracnias  . hoc  cd , benediilus  Domini. 
Hos  aurem  duos  nominat : quia  vterque  caufam 
fui  martyri)  non  habuit  nifi  gratiam  Domini. 
Abcl  quidem  io  (igno-quiarcfpexic  P^us  ad  Abel 
& munera  eius.  Zachaiias  autem  in  vabopto- 
phetix  5c  pcxdicationis. 

Ita  dico  vobis]  AiTcrtio  ed.Q^d.  Vae  dico  vo- 
bis:cuius  verba  non  excidenr.  arc.x ) .Cxl tim 

& terra  tranfibunc : verba  autem  mea  non  n and- 
bancf  requirentur]  hxc  omnia  [ab  hac  ] peiTtmo- 
rum  homicidaruro[generaiiooc]  £.x.t(h.i  6.Gene- 
ratio  tua  & radix  tua  de  terra  Chanaan.  If*.  1^. 
Nonconfurgat  in  xternum  femen  pedimorum. 
Sdp,  I X,  Semen  erat  malediidum  ab  initio,  & na- 
turalis malitia  eorum  nec  immutari  potuit 
V*  vobis  Legirpciitis]//i.j.  Vx  qui  fapientes 
edisin  oculis  vedris,&coi  a vobifmeptipits  piudc- 
iti.Ifd.x^.  Vxqui profundi  cdiscotde,  vc  a Do- 
mino abfeondatis  confilium  : quotum  Ium  in  te- 
nebris opera,  & dicunciQim  nos  videt  ? Caufam 
autem  huius  maledii5UoniS‘rubiungit,dice9srquia 
tulidis]  huc ed,.de Scriptura abduliftis [clMcm 
fcienrix]  que  cd  fpir dualis  intellcdusrde  qua  di* 
cicur /«(.  ai.  Dabo  claucs  domus  Dauid  fupee 
humerum  eius , & aperier , A:  non  erit  qui  clau- 
dat;&  claudcr,&  non  erit  qui  aperiat.  Mnith.  x C. 
Tibi  dabo  claucs  icgni  czlorum.  Ibi  Glv^.  Clauis 
vna  cd,  (ciemia  iudicandi.  Hanc  claucm  fpicicua- 
lis  mtellcilus  abduletunt  Scnbx  , dicentes  Sai- 
pturam  non  nifi  carnalitcr  e(Te  iiuelligendam.  2 . 
Cur.  ),  Liicraorcidicfpiruusaiuemviuificat.hoc 
cd,fpiticualis  incelle^us. 

Ipli  non  inrroidis]  in  myderia  rpititualis  in- 
ceiligencix.  Barmb  ).  Difce^vbi  fit  prudentia,  vbi 
fir  victus,  vbi  fir  iorcl!c£lu$.  Ec  pud  pauca.  Quis 
inuenit  locum  eiusi  Cc  quis  inccoiuic  in  tbciautos 
iilius?Hacclauevfuscd  Paulm  l.  C«r.  2.  Nobis 


qui  fum  in  terra  [ qui  ediiftis  ed  ] tanquam  pro-  autem  releuauic  Dcu>  per  Spitiinm  fuum.Ec  pau- 
phanus  fuerit  & immundus  [ ^ conditutione  | lo  pod.  Nos  enim  non  rpiiiium  huius  mundi  ac- 
inur>di]in  quibus  omnibus  ipfc  agnds  Deioccifiis  | cepimus, fcd  Spiritum  qui  cx  Deo  ed  : vs  fetamus 
ed.v^/Nc.t  i.Agnus  qnioccilus  ed  aconditutione  quili  Deo doiutafimtntdiis.  Ec  dc  hac  eadem 
roundi  Zaeh.x.Q^i  tagit  vus, tangit  pUpillj  oculi  i'cUue  dicit  Ibtdtm.  Spiritualis  homo  iudicatonv- 
meiiiigenecarione  ida]  homicidarum, qui  nequi-  I nia:A:  ipfc  a nemine  iudicacur,  hoced,  iiitciligi- 
tiaspaternashxreditaic  pofledcrunt.  'Dmier.n.  ! iur[ipli  nonintroidis  ] per  fpiritualem  imclle- 
Generatib  pfaua  atque  peruerfa.  llxccinc^eddis  j 5umr/»rfu.f.Si  Mpyfi  vei bis  crederetis,  forfigm 
Domino , popule  dulce  Ac  Indpiens^Ec  pod.Gc-  1 & crederetis  miKi:demecnim  ille  fctipric-A^vi-tc'. 
^ . D-jilhtrt%Aid^m^nEH4n^..D.Liu>  , I 


98  D.  Alberti  Magni,  Ord  Pr^ed. 


Finis  bgis  Chtiftus  ad  iitlUiiam  omni  credenti. 
Et  ad  hunc  finem  ifti  non  vcniunt:quia  per  fpiri- 
tum  non  intrant.  Oftium  enim  eft  Chiifti  veti- 
tas. Claois  autem»foiiiiuaUs  intelledus.  £^ch.  i . 
Qupeunque  ibat  (piriius  impetus , illuc  gradic* 
bantui  anitxulia  fcquentia  fpiutunj.  £t  fimilicec 
rot*  duorum  tcaaxncntorom  ; quia  fpititus  vir* 
erat  in  rotis,  itdn.  6.  Verba  qu*  locutus  fura  vo- 
bis, fpititus  & vita  funt.  G^^Hoc  eft,  fpirituali- 
let  intelleAa,  vita  funt.  Quod  autem  ifti  non  in- 
trant.ficnificatum  eft  Gpar/ii.Vbi  ferui  Abralut 
cum  aUno  expe^bant , donec  Patriarcha  cum 
filio  reoertetetur  ad  eos.Setui  enim  fuut  fciuiliter 
in  lege  leruienics  : Et  afinus , fenfus  carnalis  afi- 
ninus.  Sed  filius,  filialiter  legem  impletu  pet  fpi- 
riium:&  hic  non  nifi  in  fine  mundi  teuertetui  ad 
iftos  [&  eos  qui  introibant]  hoc  eft,  introite  cce- 
pecant.  pet  fitienr  fpiritualis  intellcAus  ad  me  ve- 
nientes [piohibuiftis  ]Hoc  autem  fecerunt /0«». 
9.  lam  enim  confpirauerant  Iud«i , vc  quifquis 
confiteretur  ipfuro  elTc  Chriftum  , extra  Synago- 
gam fieret.  Ifta  tria  v*  Dominus  Scribis  incemii. 
nauitiaxeatria»  qux  funt  de  officio  Dororum. 
Dodot  enim  aut  confideratut  ad  hominem  fe  ha- 
bens : vel  ad  Deum  cuius  docet  dominam.  Si  ad 
fubditum  quem  docet : hoc  eft  aut  fecundum  fa* 
cienda  quz  docet,  aut  fecundum  intdligenda.  Ec 
flandum  peiuerfitacem  primi  a£lus  accipitur  j 
primum  vx  :quia  alligant  onera  gtauia  fupet  h«- 1 
metosaliorum.  Secundum  autem  pctuctfitatcm 
fecundi  a^us  accipitur  vx  tettiumrquiadocent  Se 
tollunt  claucin  verx  incelltgemix:&  (icdcftruunt 
ea  qux  docere  videbantur.  GaUt.x.  S<  ea  qux  de- 
fttuxi  iterum  texdifico,  prxuaricatoreni  me  con  , 
ftituo-  In  comparatione  autem  ad  Deum,  in  do-  1 
cendo  peruers^  accipitur  vx  fecundum , quia  pro 
pietate  ceuerentiam  debebant  facereexhibere  di- 
uinis , Scipfi  fecetumpro  auaritia : nihil  pietatis 
in  fe  Deo>  vel  Sancis  exhibentes. 

Cum  autem  harc  ad  illos  dicerce, 
coeperunt  Pharifxi  & Lcgifpcriti  gra- 
uiter  infillerc  , & os  cius  opprimere 
<ie  multis,  infidiantes cl, & quxrcn- 
tes  aliquid  capere  ex  ore  eius>  vc  accu- 
farenc  eum. 

Vltima  eft  claufula  huius  do^inx,  in  qua 
oftenduurobftinatio  Scrib.arum&Phaiifxorum, 
qui  neque  rationibus  inftrucbAntur,neque  inftru- 
dionibus  illuminabantur , neque  promifEonibus 
trahebantur » neque  comminationibus  tetreban- 
nir.  £t  hoc  eft  quod  dicit  t Cumhoc  adillosdi- 
ceret]conuertendo5.  i.Ttmtth  4.  Argue.obfecra, 
increpa  in  omni  patientia  & dod^rinaj  espetum] 
nantfefte.  Anteenim  fixerunt  illud  idem  occulit 
[Phatifiei]  deiuftitia  fux  rdieionis  prxfumentes 
r&  Scribx}de  falfi  nominis  (cientia  fi^blenccs 
fgrauiter]cum  clamore  &tumuitu[infi^ftere]con- 
cUmando.  Impetum  fixerunt  vnanimitet 

in  eum  [&  os  eius  opprimere]  Non  manibusded 
intenumpentes  verba  ipltus,&:  non  peraudienres 
eum.i^.d.  Exexea  cor  populi  huius, & aures  cius 
•ggraua » 8c  oculos  eius  claude  : ne  forte  videant 
•evlm^c  auribus  audiant,  & corde  inteUigwt,& 
eoQuenantur,8c  G|nem  eos[de  muldi]qux  dicere 
fblebat[infidiante$  ei]vt  pcruertctemvenim  vec- 


botum  cius  xntelleAum.  Pf4lm.p.  Tnfidiatur  ia 
abfcondiio  quali  Ico  in  fpelunca  fua. 

Sagitta  vulnetaru  lingua  eorum  doluto  locuta 
db  PJa  m.f . Emguis  luisdolofc  agebant : vene- 
num afpidun)  lub  labiis  cotum.  Venenum  afpi- 
duro  eft,  qui  ficui  Turdus  vtiba  refpotulentisnoti 
oudjt , He  tamen  grauiter  infiftit  impugnando  [ & 
quxtentes  capere  aliquid>d  repielKiidmdum  [cx 
ore  eius  ] Ioh  6.  Refpondccc  obfccro  ab/ljuccoa- 
tendonc : & loqncntet » quod  iuftum  dl  iudtcate 
[ vc  accnfaicnt  eum]Ecce  mala  intentio.  Matth.  t x. 
Coufiimm  inietunt  Phiiiixi  vc  caperent  Icsvssf 
infcrmonc.  Inierrogauerunt  eum  di- 

centes : Si  licet  fabbaco  curare  } vc  acnifarenc 
eum.  Vnde  eriara  inPaflsone  Lac.tf.  Stabant 
autem  Principes  Sacetdotum  «onftai'4er  accu- 
I fames  eum.  Sic  ergo  taminatur  ^ats  inc^uado- 
i cec  facienda.  t 


CAPVT  XII. 

Multis  autem  turbis  circunftan- 
tibus  ita  vt  (c  inuicem  concul- 
carent , coepit  dicerd  ad  Dif 
cipulos  fuos : Attendite  'a  fer- 
mento Pharifkorum  qjubd  eft 
hypocrifis. 

I c determinat  i quibus  cauenduii 
cllOifcipulis,  qui  funt  ordinis  iofir- 
cioris.  Tangit  autem  duo  in  capnole 
illo , in  quorum  primo  dicit  a quibos 
viciis  praecipue  eft  cauendum : iu  fecundo  autem 
oftendicqualitet  quilibet  foli^ic  pacare  fc  debeant 
ad  Domini  occurfum.  In  prima  hatom  oftendit 
qualiter  cauendum  eft  a fcrmeiico  Phaiifxorutn, 
quodell  hypocrifis  eorum  cum  auaritia:  in  fecun. 
da  autem  oftendit  qualiter  cauendum  eft  ab  om- 
ni auaritia.  Adhuc  in  piima  harum  duo  fiacit , in 
quorum  primo  docet  caueee  fermentum  Phari- 
fxorum : in  fecundo  autem  nihil  elTe  ciroendui»f 
quamuis  Pharifxi  moha  contra  eos  attentent 
minis  Sc  confiliis  eos  0i  inoitem  quxremes. 
Adhuc  in  prima  harum  facit  duo,  in  quotum  pri- 
ma occafionem  accipit  veniendi  ad  hanc  dom- 
nam: in  fecunda  autem  ipfaro  ponit  dominam 
cauendi  i fermento  Phari  (xorum.  In  prima  ha- 
itim  facit  duo:  primo  enim  oftendit  qualiter  caii.< 
fa  curiolltaris,  audiendxdifputarionis,&:  videndi 
fignacircunquaquenitba affluxit:  fecundo  aurem 
qualiter  curiofisD^le^s  fcdosDifcipulosdocuit. 
Dicit  igitur. 

Multis  autem  turbis  ] qux  lurbaix  fueronc 
mfiliitudines  [drcunftantibus]  quia  inquieta  ca- 
liofius  federe  nefirit  quiefixndcsfiMl  ftr^intm  fa- 
cit circunftando.  Co(  impyfianmate 

fetuens,  quod  quiefeere  non  poceft[ita  vt  (e  intri- 
cem conculcarent  ] eo  quod  quiliba  volebat  efle 
propioquior  ad  audicitdum  dc  videndum  curiolV 
Ifti  funtde  quibos  dicitur  Ad  fuade- 

fidetia  coxixrruabum  fibi  magiftros  pnirientesau^ 
tibus  1 6c  b veritate  quidem  auditum  auertent.  £( 
boceft  qi»d  icqaicuc  [ctrpit  dioere]  Didt  autem 
[capkj 


f 


in  Euang,  D.Luc.  Cap.  XIL  99 


[c<rpit]quia  ante  hoe  talia  non  dixit : quia  ic  ipH 
malitiam  (uare  non  detexerant.  Sed  poi^quam 
dona  gratiarum  Sc  virtutum  Beeizebub  attribue- 
rantjtunc  cauenduts  fuit  Oi(ejpolis.Et  ideo  dicit: 
empit  dicere  [ad  Dilctoulos  Tuos  ] qui  DoAoics 
▼ericatis  & pietatis  eile  debebant.  Muth.y  & 
Zmc.6.  IpTe  deuatis  oculis  ad  Difeipuloa  docebat 
eos.  Illi  enim  mecuerunc  qui  vedigia  eius  fecuti 
runt.OM/e^.}).Qm  appropinquant  pedibus  eius, 
accipient  de  dodlriiia  eius.  EccU-^i.  Appropin- 
quate ad  me  indoli : & congregate  vos  in  do- 
num dilciplinx.  Ifd.Z.  Liga  tedimoniuin, ligna 
legem  in  «Ufiripulis  meis. 

Attendite]  Hic  cautelas  docet  Dilcipulos  » di- 
cens [Attendite]  diligenter  & caucte.  Pnutrb.i. 
Vt  detur  paniulis  alludaiadolefcemi  autem  feien- 
da  & iotclleidus.  Attendite  ne  iuditiam 

vedram  faciatis  coram  hominibus.  Mnith.\o. 
Cauete  autem  ab  homiutbus.  Dicit  autem  duo: 
excitat  enim  attentionem  Difcipulor uin,(Sc  oden- 
dicdodlrinaro.  Per  hoc  quod  dicit[Attcndite]ex- 
dtat  attentionem  : quod  non  ideo  facit , quod 
multum  difficile  Iit  quod  docet : fcd  ideo  quia  cd 
valde  vtilc  Do^orious  veritatis » qui  veibo  & 
exemplo  Undare  debebant  Ecclcfiam  : quia  illi 
debebant  ede  lucidx  veritatis  & eminentis  fanfli- 
catis.  Pftlm.i6.  Fundamenta  eius  in  montibus 
fandis.  Dodrinam  iuitem  ponens, dicit. 

A fermento  ] & dicit  duo : i quo  in  dodiina 
cauendum , Sc  fecundo  dicit  qualiter  linccie  ed 
proponendum.  De  primo  dicic[ii  fermento  Pha- 
rifi-onim]  Fermentum  cd  quidem  liiniie  confper- 
iloni , liue  padz  : & tamen  cd  pade  corruptio. 
Adhuc  autem  Icrmciitum  , vc  dicit  Phtlofofbmt 
fpiiitualiter  Ce  diffiindit  per  totum  dbi  coniun- 
dum,  & in  fuam  corruptionem  conuertir.  Et  his 
duabus  proprietatibus  hzreds  vocatur  fermen 
tum.  Verba  hcreticorum  dmilia  funt  vetbis  tidei, 
& funt  corruptio  fidei.  /.  Expurgate 

vetus  fermentum  vt  ffiisnoua  conrpetfio,  ncuc 
edis  azymi.  De  fecunda  proprietate  dkitur  i.C»- 
ri/ith.^.  S:  GaUt.^.  Modicum  fermentum  (oram 
nairamcoirumpir.  Fermentum  aiucm  Pharifieo- 
rom  cd  h^refis , eorum  hypocrili  ad  decipien- 
dum confotnfata.i.7iw<»/l7.4Jn  hypocrili  loquen- 
tium  mendacium.  Fuit  autem  ida  hzrelis , legem 
cllc  fecundum  literam&rnon  Iccundumfpttitum 
intelligendam,nadirloncs  amiquorunTplulquam 
Dcieffi  venerandas, manum  coram  hominibus  & 
non  coram  Deo  efle  cohibendam, beatificare  Pio- 
phecas,  Sc  Dbminu  Prophetatum  cum  Difcipiilis 
ede  petfequenduon&  huiurmodi.  Super  M4it.i6, 
■ Dotauimusetiain  de  Icrmeuto  ^adducxonim , Sc 
dc  fertnento  Herodis  quod  ponitur  Sed 

hic  non  facit  mentionem  nili  de  fcnnenco  Pha. 
rifxorum,  quod  ed  hbcxpioddkbum  ed.  Hoc 
enim  ed  in  le  corruptum , Sc  alia  cormqipens. 
t.Timoib.6.  Homines  corrupta  mente  circa  fi- 
dem excidet  iint.  De  fecundo  O/e.y.Quicuit  pau- 
Udamciuitasa  commidiune  fermiCnti,  d<wec  fer- 
mfencatetur  totum.  ».7'imcib.i.  Setino  eorum  vt 
caocei  (erpic-Ec  idcodick  j^pefielm.i.Ctrimh.j. 
Expurgare  vetus  fermentum , vt  fitk  nou^  conl^ 
petli^  Et  pod  pauca.Non  in  fennento  vcten,iie- 
que  inftnnento  malitiae  & nequit ix  J fed  in  azy- 
mis fincAkaeis  Sc  veritatis.  Et  hxc  cd  caufa, 
quodrcdesoranec  ab  Ecclefia  prxcifi  pet  anathe- 
nia  condliotam.  77r.^  Hxccticum  homioem 
£).  liberti  in  EMri«.  D.  Lhc. 


I pod  primam  Sc  Iccundam  cotieptionom  deuita: 
Iciens  quod  fubuetfus  ed,quieiu(inodied.  &de- 
liiiquic,cum  fit  proprio  iudicio  condemnatus.£x- 
plaiiat  autem  fei mentum,  dicens. 

Quod  ed  hypocrifis  ] quia  onmis  hxrcfis  hy- 
poculi  confirmatur.  Ed  aurem  hypoctilis  dupli- 
citer : per  fimulacionem  veritatis  m Termone  , Sc 
per  fimulationem  virtutis  in  opete.  Vnde  fimulac 
veritatem  in  fermone . cura  dicat  mendacium. 
//4.9. Propheta  docens  mendacium, ipTeed  cauda. 
Urtm.\.  Prophetx  prophetabant  mendacium,  Sc 
Sacerdotes  applaudebam  manibus  fuis  : & popu- 
lus meus  dilexft  talia.  De  fimulatione  virtutis  di- 
citur Itb  1$.  Paina  druthionis  fimilit  ed  pennis 
bcrodij  Sc  accipitris.  Struthio  ed  hypocrita, cuius 
fimulata  virtus  extra  cd  fimilis  pennis  virtutum 
herodij.  hoced,  contemplatiui  viri  qui  tncircun- 
fetipei  lumen  arpictc:&  pennis  virtutum  acci- 
pitris, hoc  cd,  boni  aidiui , qui  volantes  aues  va- 
nitatum Domino  capit.  Et  quarouis  pennx  eius 
fnniics  fmi  pennis  nobiiiura  auium : tamen  per 
eas  ncc  in  altum  volat  contemplande  veritatis, 
(iciK  herodius : nec  animas  capit  vetbo  prxdica- 
tionis , ficu:  accipiter. 

* Nihil  enim  opertum  cfl , quod  non 
reuclccur:  neque  ablcondicum  , quod 
non  fciatur.Quoniam  qux  in  tenebris 
dixidis  , in  lumine  dicentur:  &quod 
in  aure  locuti  edis  in  cubiculis,  prxdi- 
cabitur  in  cddis. 

Hic  determinat  qaalicer  Itncere  vetbum  Dei 
ed  proponendum.  De  hoc  autem  dicit  tres  tacio- 
nes  , quarum  prima  fumitur  ab  ipTa  verbi  verita- 
te & communitate  : lecunda  autem  ed  antipo- 
phora  contra  id  quod  pollet  oblici  , ex  timore 
retrahente  a manifeda  prxdicationeitcrtia  aurem 
antipophora  per  hoc  quod  poffit  a fimplicibas 
obiici  de  ignoranti.i.  De  primo  dicit  quatuor,qux 
per  ordinem  in  litera  concinentur : quorum  pri- 
mum cd , quod  Euangelium  prxdicandum  non 
ed  opertum  : IccunJum  , quod  non  cd  abTcondL 
' tum  : tertium  autem , quod  in  lumine  cd  prxdi- 
candum : quartum  vero , quod  cdexalcandum  Sc 

fmblicandnm.  Dc  primo  dicit[Nihil  autem  edjde 
aeramentis  [opertum] hoc  cd  » de  facramemis 
meis,  Sc  fide,  & veibo  prxdicacionis  [nihil  cA]de 
natura  fua  [opertum]  fub  menTura  aliqua  coope- 
riendum : ficut  turpia  , vel  qux  propter  luaum 
ducentur.  i.Corintb.^.  Euangelium  nodnim  non 
ed  opertum.  Quod  fi  opertum  cd  Euangelium 
meum , in  his  qui  pereunt  ed  opertum.  Dicit 
autem  duo  circa  Euangelium  prxdicandum: 
opertum  , Sc  abfeonditum.  Quibus  duo  refpon- 
dent  per  contrarium : rcuelatio  vidcliccc>&  feien- 
tia.Ecvtiiufque  fubiungiccauTam.  Qiiia  qux  di- 
^ in  teDebris,eiunt  in  lumine : & audita  in  aure, 
prxdicabuntur  publice. 

Edautan  Euangelium  opertumex  nobis,  Sc 
abTconditum  ex  caufa  fuiipfius  ad  nos  comparata. 
*Ex  nobis  autem  ed  opertum  tribus  operimentis: 
opetimento  carnalis  intellegas,  opcrimouo  hu- 
mani vei  mundani  timoris,  & operimento  excx- 
cacionis  infideliratis.  De  ptiroo  operimento  di- 
citur. i.Corimh.^.  Velamen  cd  politum  fupra 
cor  eorum.Ec  hoced  velamen  Moyfi,quod  poAuc 
1 z fupra 


IQO  D.Alberti  Magni,  OrdPrsd. 


fgp»  facietn  fuam , quando  dcfccndit  ad  filios 
Iftacl.  Hoc  auiccn  velamen  & operimentum  au- 
ficctur  per  fpiritualcin  inicHciluin.  i.Cennih.). 
Cum  conuerfus  fuerit  quis  ad  Dominum , aufe- 
retur velamen.  Deus  enim  fpiruuscft.  Et  fecun- 
dum hoc  cft  fenfiis.  Habete  hducianrptardicand* 
veritatis.  Non  enim  fcmpci  erit  opertum  Euan- 
gelium i vobis : Icd  co^uofcctis  per  Spiritum  ve- 
litarem mauifcllam  * & runc  ptzdicabicis.  i.C*- 
nmb.i.  Nos  omnes  teuclara  facie  gloriam  Do- 
mini rpeculantcs , in  eandem  imagirrcin  transfor- 
mamur a claricate  in  claritatem  , unquam  i Do- 
mini Iphito.  ^ , 

De  operimento  humani  timoris  dicitur  Gen.j. 
Omnes  montes  operti  funt  diluuio.lioc  cft,tiino- 
re  pcrfecutionis , fub  viiiucifo  cxlo-  Hoc  operi- 
mentum ita  operuit  Petrum, quod  negauit  cogni- 
tionem veritatis.  Reuel«rut  autem  hoc  opeti- 
maitum  per  dua:  per  induitionem  Spiritus  ad 
cobur,  &per  veritaiisvidotiam.  De  piimo  dici- 
tur i . Sedete  in  ciuitate.  quoadyique  indua- 
mini vfTturc  ex  alto.De  fecundo  dicitur 
Super  omnia  vincit  veritas.  Veriras  vincit  Se  in- 
ualefcic.  /oan,%.  Si  vos  manferitis  in  (ermone 
ineo.vcrcpifcipuli  n>ei  critis : 5c  cognofeetis  ve* 
ticatem,&  veritas  liberabit  vos.  Et  fecundum  huc 
efi  fenfus.  Confidite  prxdic.mdo  : quia  quainuis 
timut  operiat  in  vobis  Euangelium,  dabitur  vo- 
bis Spiritus  ad  robur.  Et  tunc  i./aa/;..).  pcrEiSa 
charitas  fotas  mittit  cimotem.  Vt  dicaris  id 
>^r/.4.Non  poirunuis  qux  vidimus  & audiuimus 
non  loqui.  Et  Ite  przdic.itionc  vefira  reueUbitur 
omnibus  Euangelium. i.C0rim^.4  Dcus  qui  dixit 
derenebris  lumen  fplendcfcere,  illuxit  in  cordibus 
nofiris  ad  illuminationem  feientiz  claritatis 
EuangelijChrifii , qui  cfi  imago  Dei  inuiiibilis. 
£t  ifie  erit  frudlus  vefirx  przdicatiuyis. 

De  tertio  operimento  dicitur  i‘n  Pfjlm.ioZ. 
Opetiantur  ficut  diploidc  confuftone  fiu.hoc  efi, 
ficut  dupla  vefie  confulionc  excitatis  fiix  : quia 
infideles  fune  contra  fidem  , &:  mali  contra  virtu- 
tem. Hoc  operimentum  ceuciabirur , quando  in 
die  iudicij , vel  per  figua  ante  iudicium,conuirKe- 
tur  infidelitatis  peccatum.  Joan.xG.  Ille  arguet 
mundum  de  peccato,  quia  non  aedidcruncinmc. 
Dc‘teuclationc  autem  iudicij  dicitur  i.C«rjw^.4. 
Veniet  Dominus  , qui  & illuminabit  ablcondita 
tenebrarum  , & inanifcSlabit  confilia  cordiuin. 
Vnde  tunc  dicent  infideles,  vel  connisi  peiiigna, 
vel conui^U luce iudtci), illud  Nos  rn- 

fenfati  vitam  illorum  zAimabamus  infaniam. 
Et  tunc  cft  fenfus.  Nihil  cft  nwdo  opertum  de 
Euangelio  per  infidelitatem  ludxocum  vel  Gen- 
tium, quod  non  teucleturperattclhationcm  ligno- 
rum, & oAcnlioncm  veritatis  in  iudicio.  Et  ideo 
confidenter  prxdicarc : qui.\  licet  modo  vobis 
fiat  confulio  ab  infidelibus , tamen  poftea  ifta 
confufio  conuertetut  in  honorem.  P/a/m.8.  GIo- 1 
ria  de  honore  coronaAi  cum  Domine  : & conAi-  j 
tuifti  eum  fuper  opera  «oanuum  tuarum, 

Non  confiindcris,  neque  crubefees : non  enim  te  I 
pudebit,  qiiia  confufionis  adolefcenrix  tux  obli- 
xiilceris.  Sic  ergo  didium  cft,  quodnihil  opcmim"' 
quod  non  reuclctur.  . 

Neque  abfeonditum  quod  non  feiatur  ] Eft  ' 
aurem  abfeonditum  , quod  fua  luce  noftnnn  ex-  ' 
cellit  intelledlum./«^  )7.  Indica  nobis  quid  dica-  i 
mus.Nos  quippe  inuoluiraur  tenebris.  Iftx  autem  ' 


tenebrx,  in  quibus  inuoluicur  oCilus  noftri  incrl- 
Icdtus  in  conuicliune  diuini  luminis , liciit  muo- 
luitur  ocuiui  nutcrialis  in  imuitu  fulis  in  rora. 
Et  quia  ile  clara  funt  diuirsa ; ideo  ncccllc  eft, 
quod  nobis  llnt  mecaphOtis  £c  allegoriis  velata. 
£t  hxc  vocantur  inyftka , fiue  occulta  & ablcors- 
dita.  Etud^bo  abfconditaacunftim- 

tiunemondi.  i.Corintb.t.  Loquimur  Dei  fapiett- 
tjara  in  myftcrio  abfeonditam : quaiq  nemo  prin- 
cipum  huius  fcculi  cognouit.  Eft  autem  iftaabf- 
eundo  teibus  modis,fctlicet,  excellentia  fux  lucis, 
allegoria  abfconditx  veritatis , myftctio  occulta- 
tionis. De  piimo  dicitur  £cc/i.4).  Io  meridiaix) 
fol  exurit  teiram  : & refulgens  radiis  fuis  obex- 
C3t  oados.  Sol  liquidx  veritatis  in  tnecidiano 
fux  altitudinis  & manifeftarionit , exurit  calore 
fux  chariiaiis  terram , hoc  cft , atTcdhuntetrerso- 
rumrrcfulgcns  claro  lumine  Trinitatis  & vrritatis 
dbcxcat  oculos  mortalium  , quia  tenebris  iiv- 
uoluumur  ad  luminis exculTum.£/a/M.  i ^SAltra- 
bilis  fa^a  eft  feiemia  tua  ex  me : confortata  eft, 
& non  poreroadeam.  De  occulto  allcgoriaturo 
dicitur  i.Con/ub.i  Videmus  nunc  per  fpccu- 
Ium  in  xnigmate  : ume  aurem  facie  ad  faciem. 
In  prxfciui  enim  nollro  intelleiftui  quia  accipi: 
cum  continuo  5c  tempore  > vt  dicit  Ditnjif.  iio- 
poftibile  eft  luceie  dininum  r.idiuni  nili  vefamr- 
nibus  fjcrts  circumuelamm.  Tertium  ameirr  my- 
fterium  fiue  occultum  cft  in  liis  qux  dicuniut 
pcoprie  : fcd  de  Deo  non  nifi  fecundum  ablatio- 
nem ic  cniiner,iiam  intcliiguntut : vt  vita,  intcl- 
iedus.fubftamia,  & fcientia,  &;  huiuGuodi : qox 
{ de  Deo  magis  proprie  quam  de  inferioribus  di- 
ciimur.  Cum  enim  Dcusdicirur  lubftanria,intel- 
ligitur  quod  nun  eft  fubftaiitia  Iccundum  quod 
apud  nos  fubftantia  vocatur : fed  fuper  omneni 
fubftantiam.  Eft  hoc  eft  quod  dicitur : Qtii  fedes 
fuper  Cherubin  , hoc  eft,  omnem  fJentix  plera- 
rudinem. 

Sic  igitur  tripliciter  abfcondirmn  fcitut.  Pri- 
mum enim  ablcunditum  feitur  per  confurtatio- 
i nem , & illuminationem  imellciius.  Pfthn.  \ 
j Nox  dcur  dies  illuminabitur : ficut  tenebrx  cius 
I ita  &:  lumen  cius.  Aiub.y.  Com  fedeto  in  tetK- 
bris.  Dominus  lux  mea  cft.  Sic  Moylcs  rofter  in- 
[greduscft  in  caliginem  Exed.t^.  intcllcdliis  illu- 
I minationem.  Et  fecundum  hoc  fenfus  eft.  Non 
! timearis  de  prxdicationc  veritatis:  quia  quamuis 
‘ excedat  vires  vcftrx  irtclligentix : tamen  confor- 
I labicur  vobis  imcUcAus , & tunc  feiemar  a vobis 
Iqux  modo  vos  excedunt,  /ojm.j.  Lux  in  tenebris 
lucet,  & tenebrx  caro  non  compcchendcruni.  Se- 
I eundo  autem  modo  quod  abfcooditum  eft  Icic- 
tur , quando  tolletur  difpcnfaiio  fimilitudinuro, 

I & prouerbiorum,&  nuda  fe  manifcftabit  vetitas. 

' Et  eft  fenfus  literx.  Confidenter  pixdicate : quia 
' aliquaqdo  fine  metaphoris  & limiiicudinibus  ve- 
titas fe  vobis  mamfdbabst./#4v.id.Ecce  nutre  pa- 
lam loqueris,  & proucrbium  nullum  dicis.  Nunc 
lamus  quia  (cis  omnia,  & non  cqms  eft  libi  ve 
quis  te  interroger.  Iodti.i6.  Venir  horaeum  iam 
nQu  tn  prouctbiis  loquar  vobis,  fed  palam  de  Pa- 
tre meo  annuntiabo  vobis.  Tertium  abfcondirmn 
fcierut, quando  id  quod  nunc  myfticum  cft  it}  lu~ 
cc  clara  videbitur.  Er  hoc  maxime  in  patria.  Per 
raptum  etiam  aliquando,  & quibufilam  paucis 
invia./yjrim.^f.Inlumine  tuo  vidri>irous lumen. 
P/dlm.tS.  Domine  in  lumine  yultustai  ambub- 
bunc- 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  XII. 


bunr.  Ec  cuncfcnlused.  Non  vos  terreat  occul- 
Tum  veritatis  quam  iam  dico  praedicandam  : quia 
quamuis  modo  abfeondita  fit>un>en  aliquando  in 
lumine  apparebit  vobis  : & tunc  fciccis  omnia 
qnz  vobis  modo  occulta  eife  videntur,  lub  28. 
Abicondica  produxit  in  lucem » profundaque  flu* 
uiorum  fetutata  cd.  i.Cvnmii.a.  Spiritus  omnia 
rccucacur.etiam  ptufunj  \ Dei.  iioccll  ergo  quod 
dicit[nec  abfeonditum  quod  non  feiatur. 

Huius  autem  manifedationis  uibiungic  cau- 
lam,&.'  tangit  duo:voumqiiod  ed  cx  parte  nodta, 
& alterum  quod  cd  ex  patte  Euangclij.  Exparte 
nodradiuc  Uircipulorum  ed  quod  Jicit[quoniam 
quz  in  tenebtis  J hoc  ed  , in  tenebrofo  intelledu 
[dixidis]<tifcendo[  in  lumine  ] hoc  ed,  in  illumi* 
nato[diccntur]incelle^hi  przdicando  & docendo. 
£cili.  14.  Adhuc  dcudiinam  quali  antelucanum 
illumino  omnibus  , & enarrabo  illam  vfquc  in 
longinquum , Sc  ibi  illuminabo  omnes  fperames 
in  Domino. federo  in  tcncbiis , Domi- 
nus lux  mea  cd./^/4/.i  jS.Nox  ficut  dies  illumina- 
l>itur:&  nox  illuminatio  mea  in  deliciis  meis.Al- 
teriim  autem  ponit  ex  parte  rcuclationis  Euange- 
lijjdoc  enim  cd  in  aure, hoc  cft , in  fufurro  occul- 
cz  contemplationis  &:  rcuclationis  audiri.  Et  hoc 
ed. 

Quod  in  aure  ] hoc ed,in  fufurro  auris  [ locuti 
cfti$]mecun>  iraitando.  /ob  4.  Quafi  furtiuc  fuf- 
cepit  auris  mea  venas  fufurri  cius.?.  ^</.19  Sibi- 
lus aur.r  tenuisjbi  Domious[incubicuiis]hoc  ed, 
inconfeientiaruro  lecretis.yWitffl;.6.Tu  cum  ora- 
ucris  intra  in  cubiculum . Sc  ciaufo  odio  oia  Pa  - 
irem  tuuro.i^^.  16.  Vade  populus  meus , imra  in 
cubicula  tua  & cUude  odia  tua  fuperte  [przdica- 
biturjpublkc  coram  omnibus  [ in  redlisjloquitur 
ad  modum  Palzltinz,  in  qua  ted^a  plana  funt : & 
ibi  propter  acrem  confluere  homines  confucue- 
tunt.  In  rerris  enim  calidis  proptet  tadiorura  re- 
flexionem circa  terram  ed  ccmibudio,&  loca  com- 
boda  S<  calcfafiaad  fedendum : &acrcombudns 
icftrtcrccombudionis  rcfpetrus  , & ideo  humi-  | 
oes  in  eo  manere  non  podunt.  Sed  in  locis  altio*  ; 
ribus  fincctior  & tcmpcr.ati®r  edacr , ficut  in  te-  ; 
flis ; & ideo  terta  plana  factunt.//ir.49.Dedi  te  in  ^ 
lucem  Gentium  vt  fisfalusmea  vIque  ad  vltimum 
lerrz.  Quod  in  aure  audiris,  przdicate  : 

fupet  terta.  Ifa.Xi.  Quidnam  tibi  cd  quia  afcciv 
didi  & tu  omnis  in  tcrtaiclamotis  plena,  vtbs  fre- 
quens, duitas  exultans.  Hoc  cnimadrairaiiuc  di- 
rtumed  , quando  ifaUs  in  fpiritu  vidit  concur- 
fum  omnium  in  publico  ad  przdicationcm  Apo- 
flolotum.  In  tertaenira  Hcclehz  afccndctc,  ctl  ad 
poblicum  altz  pridicaiionis  ojncurtetc , ad  fete- 
nom  lumen  fcientiz  diuinx.  Jfa.  4^.  Non  in 
aWcondito  locutus  fum  m loci/  icttx  renc- 
brofo. 

Dico  autem  vobis  amicis  meis ; Nc 
terreamini  ab  his  qui  occidunt  corpus, 
& poft  haec  non  habent  amplius  quid 
faciant.  Offendam  autem  vobis  quem 
timeatis  : timete  cum  qui  poftquam 
occiderit,  habee  poreflatem  mittere  in 
gehennam.  Ita  dico  vobis , hunc  ti- 
mete. 

Antipophora  ed  taciiz  obiertionis.  Quia  p<^- 
V-^ibtrtt  Mdgrtit’»  £uaftg.D-Luc, 


fent  dicere:quid  cd  quod  dicis } Si  publici  przdi- 
I juerimus,hodes  cui  occident  nos.Et  ideo  ad  hanc 
obiertionem  relpondens  excludit  timorem, & po  - 
nit  dc  hoc  quatuor  r.itioncs,quarum  piima  fumi- 
turpcncshoc  , quod  timor  panx  hominum  di- 
mittendus ed  , propter  timorein  pcciiarinn  quas 
infligit  Deus.  Secunda  fumitur  penes  confidera- 
cioncin  piouidemix  : apud  ejuam  homo  pcrfecu- 
toc , etiam  minimas  parces  tollere  non  poccd  qua: 
non  redituanrur.  Tertia  fumitur  in  comparatione 
honoris  hituri  , qui  exhibebitur  conntentibus. 
Quarta  autem  inducitur  penes  irremiflibilitatem 
peccari  & icacus,in  quz  incidunt  fcienccrblafphe- 
mantes.  In  piiina dicit  duo  : ponit  enim  perfua* 
liunem  contra  timorem  humanum  6c  munda- 
num : fecundo  odcndic  qualiict  inagnipendeodus 
ed  timor  diuinus.  in  prinuj  autem  adhuc  duo  di- 
citipcrfuadcc  enim  homines  non  ede  iimcuJ<H:3c 
fecundo  adiungic  rarionein  , quia  parum  nocere 
polfunr.In  prima  notamur  tria, fcilicet, quam  fide- 
liter perfuadet  quod  dicit , & quid  fuadet , & no- 
cumentum quod  homo  petfccutor  inferre  poterit. 
Dc  prirao  dicit. 

Dico  autem  vobis', fiducialiter  ego  qui  fum  ve- 
ritas.i.  Corith.  10.  Fidelis  Deus  , qui  non  patietur 
vos  tcncari  fiipta  id  quod  potedis.  Deut.}  i . Deus 
fidelis  & abfquevll.1  iniquitate  , iudus,  &:  rertus 
[amicismeis  ] liquibus nihil  abfcoiuio.  /«mu.  if. 
V'os  autem  dixi  amicos : quia  qu.rcunquc  audiui 
it  Patre  meo  nota  fcci  vobts.  Vnde  fi  feitem  vobis 
imminere  periculum, ego  vt«  prxmunirem[ne  tcr- 
leamini  ] /fir.  5 1.  Quis  tu  vt  timea.s  ab  homine 
mortali-i.  A vcibis  viti  peccatoris  ne 

timueririsjcuiusglorianercus&vcrmis  cd : hodie 
extollitur, dc  cras  non  inucniecur : quia  conuerfus 
, ed  in  terram  fuam , & cogitatio  cius  petiit  [ab  his 
qui  occid  untj  hoc  ed  , occidere  pomint  [corpus] 
vira  naturxpriuaiues. 

Sed  comta.  Mortis  periculum  cd , quod  cadere 
potcd  in  quemlibet  condamem  virum.  Sed  ad 
noc  dicendum  ed,  quod  hoc  venitn  cd  ciuiliier-dc 
rcfpcrto  boni  ciuiiis.  SeJ  in  comparatione  ad  ve- 
ritatem vitxdimittendam,  vcl  veritatem  dortf in* 
ncgandamtnon  cd  aliquod  periculum  quod  cadat 
in  condanictn  viium:quia[(icut  dicit  Phiiofu^hiv ) 
mors  talis, cd  bono  vivo  tali  falute  digeniior.Ta- 
les  enim  funt  dc  quibus  dicitur  Ivb  t.  Q£ah  rflb- 
dientes  thefaurnm  , gaudentque  vchcmcmcr  cura 
inuenerint  repuichrum.  Habent  enim  ralcsmor- 
tem  in  defiJerio  ,&  vitam  in  patientia.  tlnUpp.h 
Cupic'  dillblui » & ciTe  cum  Chtido  multo  magis 
melius.  Idi  enim  Dei  tedes  per  quorum  n.brtc 
rtiagnificauuChridus  , funt  qui  infultant  morti. 
i.Cffr.  j p.Vbi  edmors  virtoria  tua  ? vbicdinors 
flimulus  tuus? /’/;</.!. Mihi  viucre  Chiidus  cd,& 
moti  Iucrum[&:  hoccd>quia. 

Pud  hxc  non  habem  amplius  quid  faciam  ] & 
cd  latio  cius  quod  indurtum  cd  dc  morte  non 
timaida  : quia  animi  nihil  facete  poinmt  : quia 
. .V««^.}.dicitur:IudoiurD  animz  in  manu  Dei  umt 
i Si  non  tanget  illos  totmcnuim  maliiiz.  Vili  funt 
; oculis  mfipicminm  moririili  autem  funt  in  pace, 
j Et  /^irfem.In  paucis  vexati.inmuliisbcnc  dirpo-' 
ncncuc.  Vnde  cantantes  dicunt  martyres  in 
j ij.  Anima  nodra  ficui  padet  erepta  ed  dc  la- 
queo venantium. Laqueus  coimituscd.  A:  nc»s  li- 
betati  fiimus.i.  Al4c\iAb-  y.Tu  quidem  Iccicdifli- 
mc  in  prxfcmi  nos  pcrdis:fed  Rex  mundi  Dorai- 
l ) n\i.i 


fcv  C.oogie 


9*rufk 

e. 


101  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Vrxd 


ntis  dcftm&os  nos  pro  fuis  legibus,  in  vi- 

tz  reforre^ione  fuiacabit  ine^ijiola  /er emit.  Ne 
ergo  timueritis  cos. 

Oftendam  autem  vobis  ] per  comparationem 
pcrfuadei  Deutn  efle  timendum.  Et  hoc  cft  quod 
dtcit[oftciidam  ] per  rationem  de  per  figna[_quem 
timeatis  ] cuius  manum  nec  viui  nec  mortui  po* 
leftis  effugere,  /yj/m.i  jS.Qoo  ibo  a fpiritu  tuo? 
& quo  a facie  tua  fiigiam  ? Saptevt.  1 6.  Tu  es  Do- 
mine, qui  vitz  & mortis  hab»  imperium  [timete 
cumje^um  rdliccr.Pyi*//«.  ^ Timere  Dommum 
omnes  Sanilicius  [qui  poftquam  occidciit  ] fup- 
ple,corpu$[habct  potcftatcm]«iam  animam[mit- 
terc  in  gehennam]  /Jiereryrr.  dicit  quod  hoc  no- 
men gehenna  non  legitur  in  veteribus  libris , fed 
^ Domino  eft  inoentum  & pofitum.  Erat  autem 
quxdam  vallis  iiixta  lemialcm  , quz  dicebatur 
Tophet  a fuo  polTcUbte  , qui  Tophet  appcUaba- 
cut.  Et  hic  fuit  filius  cuiufdam  . qui  dicebatur  En- 
non.  Itrnn.  \ 9.  Ecce  dies  veniunt  dicit  Dominus, 
& non  vocabitur  amplms  locus  ifte  Tophet , ne- 
que vallis  fiii|  Ennon  ,fed  vocabitur  valiiscond- 
lionis.  Quia  enim  in  valle  illa  faciilicabani  Blios 
fuos  & filias  in  iguerideo  per  Itmiliiudincm  ignis 
qui  iugiccr  ibi  erar,a  nomine  primi  potTeiloris  qui 
talem  ignem  ibi  incendit , nomen  inferni  gehen- 
nam Dominus  appcllauit-  If»  )0.  denominatur  \ 
Blio , qui  patrem  in  igne  idololatriz  imitatus  eff: 
vbi  fic  dicit urrPrxparara  ert  ab  heri  Tophet,  a re- 
ge przparata,  profunda , & dilatata.  Nutrimenta 
eius, ignis  & lienamiilcatflarus  Domini  Bcut  tor- 
rens fulphuris  Succendens  eam.  E'^e^h.  autem.  39. 
vocatur  poliandrirn,Koc  eil.fepulchrum  multitu- 
dinis; quia  propter  peccatum  idololatriz  , multi 
ibi  occifi  fiint,  quos  ignis  inferni  licut  caibones 
quofdam  attraxit  in  voraginem  inferni.  Dcw/.}2. 
Ignis  fucceiirus  eff  in  furore  meo  , & aidebit  vf- 
que  ad  inferni  nouifliina  : deuorabicque  ter- 
ram cum  germine  fuo.  fiecefl  igitur  caufa  no- 
minis. 

Ita  dico  vobis  ] a(T:icio  eff  adhibita  rationi. 

Num|ujdiniiifliiscft  Deus  fi  hrfnt  iram? 
Bi/tme.  E(f  autem  Deus  veraxtomnisautem  ho- 
mo mendax  [ hunc  timete  ] tribus  de  caufis : vna 
quia  habet  potclfarem  , quz  femper  cft  pec  iufti  • 
liam  ordinata,  ^om.i  ).Qut  refiftit  poreftati,  Dei 
ordinationi  refiftit.  Qui  autem  refiftunt  , ipfi  fibt 
damnationem  acquirunt.Qui  enim  iuftz  potefta- 
ti  refiftit, non  timendo  eam, eo  ipfo  damnationem 
acquirit, faciendo  contra  iuftiiiam.  Secunda  ratio 
eft  : quia  cum  potcftatcm  habear,  indifUmulatum 
ftatim  cxcquituc  indicium,  /fa.  16.  VchKiter  red- 
dens quod  iuftrim  eft.Srf^ienr.iS.lnfimulatuin  im- 
perium portans  tuum.  P/a/w.i. Reges  cos  in  vir- 
ga fcrrea:tanquam  vas  fieuli  confringes  cos.  Tct- 
lia  ratio  cft  : quia  implacabilis  eft  & inflexibilis 
prece  vel  prcrio.Py'rf/w.’»4.Cum  accepero  tempus, 
ego  iuftitias  iudicabo.  Prouetb.6.  Zelus  & fwor 
viri  non  parcet  , nec  fordpiet  pro  redemptione 
dona  plurima.  HuncCTgo  timete.  Pftlm.i.  Sciuite 
Pomino  in  timore : & cxultate  ei  cum  tremore. 

Nonne  quinque  pafleres  V3C- 
neunt  dipondio , 6c  vnii.s  cx  illis  non 
eft  in  obltuionc  coram  Deo  ? Sed  & 
capilli  capitis  vcftri  omnes  numerati 
fune. 


I Seainda  ratio  cft  fttmpra  ab  ordine  protiiden- 
tiz,quz  talis  cft  , quod  etiam  minima  line  ratio- 
[ nis  ordine  perire  non  finit.  Dicit  autem  ttia:pri. 

' mum  ^ minori  przmicttt , quod  minima  , Qc  non 
I fan^a , non  rationabilia  non  pereunt  nifi  per  or- 
dinem prouidentiz.  Secundo  , quafi  inferendo 
oftendi[,quod  apud  prouidentiam  eandem , etiara 
minimz  parces  corporum  San^oram  fiinc  multo 
magis  ad  confccutionem  falutis  numerarz , & pe- 
rire non  finuntur.  Tercio  autem  rarionem  huius 
conrecutionisfubiungit,quz  eft  hzc,  quod  mini- 
ma pars  corporis  cuiuflibec  Sanefi , multis  talibus 
. pretiofioceft  apud  Deum.  Echoceft  quod  dicit 
I [nonne  quinque  paftcres^paflcr , 6c  quzJibet  auis 
paruula,prui  valoris  paller  vocatur.  Dipondius 
autem  eft  pondus  duorum  afEum.  As  autem  pii- 
itnim  cft  in  ponderibus  , quo  nullum  cft  minus: 
ficut  pondus  grani  tritici,  vcl  hordei.  Dicitui  au- 
tem yi/«ir^.io  Nonne  duo  palleres  afle  vzneunt. 

Et  fic  dipondio  deberet  vendi  quatuoc  pafleres,& 
non  quinque.  Sed  ad  hoc  diccndum,qtiod  as  plus 
valebar  quam  duo  pafTeres.  Sed  quia  vnus  pafTer 
propter  parilitatem  diuidi  non  poterac:klco  qnao- 
do  fingularicer  emebantur,  duo  aflevenuudabao- 
tur.  Quando  autem  plutcs  emebamur  fimul,func 
quinque  vendebantur  duobus  alfibus.  £t  hoc  eft 
dipondius,  ficui  hic  dicit,  ex  duobus  ptimis  pon- 
deribus compofitos.Vcdcbaniur  autem  in  cibum 
huiurmodi  aues  minutz  , &in  facrificium.  Etat 
enim  facrificium  pto  leprofo  mundato  pallet 
Leutt.  14.  Et  hoc  cft  quod  dicii[Nonne  quinque 
paircresv.xneunt]  hoc  cft,vcndumut  [dipondio] 
quod  eft  V Jde  paruo  pretio  [&]  tamen  [ vnus  ex  ^ 
illisjparui  preti)  vo)uaibus[non  eft  in  obliuione 
apud  Deum]  Dicit  autem  in  obliuionerquia  con- 
ftar,  quod  fui  recordabatur  quando  fecit:&  cuius 
tunc  rcoordarionem  habuit  vt  faceret , non  eft 
oblicus  adhibendo  prouidentiz  curam , vt  maoe- 
ret,&:  faluaretur  in  cl^. 

Sed  contra  hoc  videtur  elTe  hoc  quod  dicitut.f. 

C*r.  9.  Nunqjid  de  bobus  cura  eft  Deo  ? Sed  ad 
hocdicir  jlugkjlwHi  tcpiod  duplex  cft  cura,  fcili- 
cei,  falutis  in  cfle:&  cura  ordinis  vitz  per  legum 
pofitionem  ad  fnidlum  vitzzternz.  Et  primam 
curam  habet  l^us  de  omnibus  fuis  creaturis. 

(/rv.  I.  Vidit  Deus  cunila  quz  fecerat,  & aant 
valdcbona,  hoc  cft,  vc dicit  6* /0^/4  quod  oculo 
beneplaciti  vidit’’vt  faceret  j oculo  eiufdcm  be- 
neplaciti vidit,  &prouidic  vt  manerent.  Secun- 
dam autem  curam  non  habet  nifi  de  homine,  cui 
leges  pofuit  ad  capefeendum  fru^m  vitz  zternz. 

Pufillum&  magnum  ipfc  fiecit,Ac  zquali- 
leceft  ilii  cura  de  omnibus,  /erem. ; 1 . Dabo  leges 
meas  in  cordibus  cotum  , & in  vifccribus  eorum 
fuperferibam  eas 

Sed  & capilli]  Illatio  eft:quia  fi  de  minimis  cu- 
ram habeciquod  minus  videtunergo  de  magnis' 

Igitur  non  tantum  caput , & manus  , & nobilia 
membra  vcftra  , feti  etiam  [capilli  capitis  veftri] 
quz  minimz  parces  funt,  & minus  vitam  aiiimz 
participantcs[omncsj  per  fingula[numcrati  funt] 
ne  fubtrahi  poffinr  ao  ordine  prouidentiz.  Pfttl. 

1 4^.  Sapicnciz  cius  non  eft  numerus. 

Attende  autem , quod  capilli  capitis,  (ficut  di- 
cit j4mcenrm ) funt  ad  decorem  dati  it  natura , & 
ad  cerebri  faluacionem.  Alij  autem  capilli  fub 
afcellisA:  inguinibus , funt  folum  ad  cuaporatio- 
nem  fupetfiuitari$:&:  ideo  illi  qui  fune  in  capite» 
quantum 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  X I. 


quantam  fuilicu  decori  humano » fam  de  huma- 
n«naturz  ventare.  £t  ilii  tantum  confetuancuc 
de  iAis  k cura  ptouidcmiz,  quantum  decori  fuffi- 
cte  y ad  demonfttationcm  fapientiz  ornantis  opus 
/iium.  Imtnenllcas  abraforum  capillorum  non 
confcniatur.  Et  quia  capilli  capitis  (vt  diximus) 
(iint  ad  decorem  & nonalijrideo  dicit : capilli  ca- 
pitis funt  numerati.  Quidquid  enim  pertinet  ad 
ad  decorem  & incorruptioncm,erit  in  corporibus 
glorioiis.  I.  Or.  ly.  Canet  enim  tuba  & mortui 
refurgenc  incoirupei,  hoc  elV>quod  Spititusdedit 
Sancis  quod  membra  corruptibilia  contemne- 
rem > vt  incorruptibilia  polTidcrcnt.  i.Mdch.  7. 
Populatus  linguam  cito  protulit.  & magus  con- 
tanter extendit , & cum  fiducia  ait : E cxlo  ifta 
potideo » $c  propter  Dei  leges  hzc  ipfa  dclpicio: 
quia  me  iterum  recepiutum  f^to. 

Nolite  ergo  timere : multis  pafleri- 
bus  pluris  eAis  vos. 

Tertium  eft  in  quo  dicit  rationem  confccutio- 
i)is:&  ideo  repetit  [ Nolite  ergo  timere  ] coniun- 
dfionem  rationalem  liue  illatiuam  interponens. 
Tales  enim  timeri  nonpolTum,  nifi  timore  mun- 
dano vel  humano.  Quia  etiam  tales  quando  mor- 
tem inferunt^tranfitoiia  mots  cfl.  &'  hzc  lucratur 
vitam  ztcrnam:&  eiV  odium  vitx.i.Ctrinih.^.  Id 
enim  quod  in  prxfcnti  ed  momcnraneum  & leue 
tribulationis  nodrzrfupra  modum  infublimirace 
sternum  glorix  pondus  operatur  in  nobis , non 
contemplantibus  nobis  ea  quz  videntur,  fcd  quz 
iM3n  videntur  [ Multis  palleribus  pluris  ] pretjj 
[edis  vos]  Sc  ideo  non  ed  dubitandum,  neque  ti- 
mendum de  huiuftnodi.  Rationes  multas  fimiles 
ponic  MAitb.6.  Si  fcenum  quod  hodie  ed,&  cras 
in  clibanum  miccitur  Dens  fic  vellit ; quanto  ma- 
gis vos  pufillz  t.quanco  magis  ho- 

mo melior  eft  ouc. 

Dico  autem  vobis : Omnis  quicun- 
que  confeflus  fuerit  mc  coram  horni 
nibiis,  & Filius  hominis  confitebitur 
illum  coram  Angelis  Dei : qui  autem 
ncgaucrit  mc  coram  hominibus,  nega- 
bitur coram  Angelis  Dci. 

Tertia  ratio  ed  fumptx^per  comparationem 
honoris  quem  habebit  conBtcns,  & habet  duo: 
comparationem  aJ  honorem  confitencis,  & cum- 
pai'arionem  ad  confufionem  quam  habebit  is  qui 
negauerii.  De  primo  dicii[Dico  autem  vobis]cer- 
citudinalicer  afferendo,  l^ioner.iy  Noncd  Deus 
vt  homo  > vc  mcntiauir : neque  vt  filius  hominis 
vc  mutetut  [ Omnis  quicunque  ] Rom.  ).  Non 
enim  eddidin^io.  lob  y.  Paruus  Sc  magnus 
ibi  fiint : Sc  feruus  6c  libor  a Domino  fuofeon- 
firetur  me  ] confiriHonc  fidei  & veritatis  in  iu- 
dicio  & ptzdicatkine.  Rom.  to.  Corde  credi. 
turadiuditiara:orc  aiucmconfcfliofic  ad  falurem 
[coram  huminibus]  indifferemur coram  homini- 
bus. Tff&.ia. Coram  omnibus viuetitibusconlite- 
mini  illi.  Pftdrm.xc^,  Confitebor  Domino  nimis 
in  ore  meo:&:  in  medio  multorum  laudabo  eum. 
£eeli.  y i . Confitebor  nomini  tuo  a{!idue:&  col- 
laudabo illud  in  confediene  [ confitebor  & ego 
curajconfefllone  Uudis[coram  Patte  meo]coram 


103 

quo  non  laudatur  nifi  laude  dignus  [ qui  ia  cxlis 
edjvbilaus  cucaed,&  non  marcefcic.t.Cersffrip.4. 
Tunc  laus  erit  vnicuiqueii  Deo.  /yir/w.py.Con- 
fe(Iio&  puichricudoin  confpedlu  eius : fan^itas 
& magnificentia  in  fandlificacione  erus.  /m».  i x. 
Honorificabit  eum  Pacer  meus,  qui  in  czlis  eft 

Q^i  autem  negauerie  me  coram  hominibus] 
Pcc  oppoficom  cd  comparatio  ad  oppofiruro.  Ne- 
gatur autem  aliquando  Chridus  timoie:ficuc  Pe- 
trus eum  negauit  Aliquando  aurem 

negatur  fado  fiio,  fiiic  opere  ab  eo  qui  iUedlus  eft 
concupilcentia.  If»,  zp.  Appropinquat  poptdus 
ifte  labiis  fuis : cor  autem  eorum  longe  eft  ^ me. 
Jertm.x  I.  Prope  es  tu  ori  eorum:&  longe  i reni- 
bus eorum.  Tir.i.  Confitentur  fe noffe Deum, Ta- 
edis autem  abneganr:cum  fincabominati,&  incre- 
dibiles, & ad  omne  bonum  opus  teprobi[denega- 
bicuc  coram  Angelis  Dci  ] vbi  denegacio , duplex 
eft  confufio  : quia&  ^ confeientia  confundetur, 
Sc  exterius  ab  Angelis  confufio  tcdificabicur. 
Pfulm.  108.  Induantur  ficut  diploidcconfuiione 
fiia.  MAuh.j,  Confitebor  cis, Quia  nunquam  no- 
ui  vos.  Tmoth.i.  Si  ncgauciimus , Sc  ille  negabit 
nos.  Lh{,  9.Qui  me  erubuerit  & meos  ferroones; 
hunc  Filius  hominis  erubefeet » cum  venerit  in 
maiedate  fiia,5c  Patris , Sc  fanfloium  Angelo- 
rum. 

Et  omnis  qui  dicit  verbum  in  Filium 
hominis,  remittetur  illitci  autem  qui  in 
Spiritum  fancTumblafphcmaucrit,non 
remittetur. 

Hic  incipit  quarta  ratio  contra  lingnas  blaf- 
phemaniiuin  : quia  Cheiftos  fine  blafphemia  ne- 
gari non  poterit.  Dicit  autem  duotPcimum  qui- 
dem odendii  remifnbilee(rcpeccarum,di£lnmex 
ignoranciacomra  Chridum,ab  his  qui  ex  infirmi- 
tate carnis  tegente  deitatem,  aliquid  contra  Chei- 
dum  dixerint.  Secundo  autem  odendit  hoc  irce- 
mifiibile . quod  dicitur  ex  cetta  malitia  contra 
Spiritum  deitatis  cius  ab  his,  quibus  tpfe  Spiritus 
per  figna  iam  innocuir.  De  primo  ergo  dkic 
[Omnis]  igitur  ignorans  [qui  dide  verbum] 
blafphcmix  [ in  Friium  hominis]  quem  propter 
nubem  carnis  Dcumcile  non  credit.  Vnde  etiam 
ht».  I.  fecundiim  Cbryfoft.  laudatur  Naihanael 
quia  non  cito  credidit, dicens  : A Nazareth  potcd 
aliquid  boni  efle  ? Qui  enim  non  videt  nifi  Filium 
hominis , non  poteft  ftatim  fcicc  efie  Deum.  Er 
ideo  illi  quibus  no  innotuit  Chridi  diuinitas  per 
figna  vel  faiptuiam  f llaic  fiinplicibus } forte  ex 
ignorantia  vel  infirmitate  in  Chrido  apparente, 
dixerunt  aliquid  , Sc  fecerunt  contra  Filium  ho- 
minis. Et  hoc  peccatum  pallium  habuit  excufa- 
cionem.  Et  quo  od  hoc  habuit  caufam  facilioris 
venix  : quz  dicuur  remiOTibilitas  in  peccante , Sc 
circundamia  inclinans  ad  remiflionem.  vffl. 
Auidorem  vitz  incetfixiftis.  Et  nane  fratres  feio 
quia  per  ignorantiam  fiteidis.  PtEnitemini  igitur 
Sc  conuettimini,vi  deleantur  vobis  peccata-Cau-. 
fa  aurem  huius  eft  quod  dicitur  //^.yj.Quafiabf^ 
conditus  ed  vultus  cius  & defpeAusivnde  nec  re- 
puiauimus  eum.  1 . Ctr.  1.  Si  cognouillenc , nun- 
quam Dominum  glorizcTUctfixiftent.  I.  7im.  I. 
Mifericotdiam  confecutus  firm,  quia  ignorans  fc- 
ci-Idi  ergo  dicunt  aliquid  contra  Filium  hominis: 
Sc  ideo  peccatum  eoium  habet  aliquid  excufaiio’ 
I 4 nis 


104  D.Alberti  Magni,  Ord.Prard. 


nis  i unio  , quamuis  nona  toto. /-«c.  15.  Pater  | 
if^nofcc  illis  > quia  nednunt  quid  facium.  \ 7. 
Ne  Itaiius  illis  hoc  peccaenn),quia  ncfcium  quid 
faciunt 

Ei  auiem]inaUiloli[qiu  in  ^piiitum  fantluro] 
hoc  ell, cornu  Spiritum  fandum  [ bialpheinauc- 
^ tit  ] Blaphcmia  enim  cft  inipodrio  falli  criminis 
in  Deum.  Blafphemat  .'lutcin  aliquis  dupliciter: 
ftut  quando  Dcoauferc  quod  fuum  c(i,Sc  attribuit 
alceii:aiu  quando  imponit  ei  quud  fuum  11011  ell. 
Siait  agnoiccns  vcrliatetri  & potcntiara(qui  licti 
nu  potclf  niH  a iudicio  Spiritus  fandi)&  attribuit 
illam  diabolo  : vel  dicit  cani  Dei  non  ellc  1 cum 
confeiemia  conuincatur , quod  non  ni(i  Dei  c(l. 
Dicit  anicin  non  cogente  aliquo, fed  cx  cetra  ma- 
litia, illa  Oci  non  ellcinon  tantum  impugnat  ho- 
minem , cuius  hxc  ellc  non  poiruntinqoantum 
homo  efl:fcd  impfgnai  Spiritum  fmdum , cuius 
illa  erte  cognofeit.  Sicut  ludari  Phaiifxi,  & Seri- 
bx,  quando  cxpulfioncm  dxmomim  .ntribuerum 
principi  Jrmoniorum  Bccizcbub.  Et  hoc  modo 
dicirhic  : Qiii  in  Spiritum  fandum  blafphcma- 
ucctr  [non  rcmttieuirjei.  Cauiam  quare  Deus  in- 
clinetur ad  remilVionero  nor.  haber.  1 . /«.jn.y.  Eft 
peccatum  ad  mortem  : non  p:o  illo  dico  vt  roj^ct 
q.iis:quia  non  c(l  digmis  vt  aliquis  rngee  proco. 

1 .Re^.  iC.  Quovfquc  tu  luges  Sani , cumegoab- 
icccrim  cum  i /ernn.  S.  Noli  oiare  pro  populo 
hoc  , & nc  alUimas  pro  cis  laudem  orarioncm:  | 
quia  non  exaudiam  te  in  tempore  clamoris  co- 
tum ad  mc.j.  //afil».  9.  Orabat  fceleftus  Domi- 
num , a quo  non  ct.it  miieticordiam  confecti 
tutus. 

Dicitur  enim  peccatum  veniale  liiie  remiflt- 
bilc  tribus  modis:e.x  genere  fcilicct,&excaufa,& 
ex  euentu.  Ex  genere  quidem , quando  [etundum 
totum  genns  fuum  veniale  efl , (lUC  rcmilFibilc: 
fteut  otiofum.veibum.vel  fadunv.quod  carci  qui- 
dem tatione  tuflix  ncccflitatis , ani  pix  vclltutis: 
& tamen  6t  finc  uocumemu,  contemptu, «k  li- 
bidine improba.  Ex  catifa  autem  : licut  quando 
quidem  infeell  mortale  :&  tamen  lubct  caulam 
cxcufamcm,  6i  duninucmem  reatum  ipiius:fkut 
cfl  id  quod  per  ignorantiam  fit,  vel  magn.t  icnta. 
tionis  infinuirate.  £x  cuemu  autem  rcmiflibilc 
fiuc  veniale  eft;quf>il  fuit  quidem  ivoit.de  quan- 
do fadtim  clf  : fcd  per  euentu  ptenitemix  &:  con- 
fclfioni^  fequemem  fidum  dl  vcni.t  dignum  & 
rcmifilbile.  Et  hocmodo  omne  peccatum  efl  ve- 
nia dignum  , fi  fcquanir  ipfum  confcjio  & pof- 
niieiuia.  Secundo  autenrmodo  peccatum  in  Spi- 
ritum fandum,  quod  ex  certa  malitia  fit , dicitur 
non  remitti,  hoc  cfi,  indignum  tcmiflioue.Ethoc 
c(l  quod  hic  dicitur  [ non  remittetur] 

C^iid  autem  fit  peccaic  in  Parrcui,&  quid  pec- 
care in  Filium,5:  quot  fint  gcnctt  pcccarain  Spi- 
ritum fandum  , non  cll  ptxfcmis  iiucntionisrfcd 
hoc  diximus  quannnn  fatis  ad  propoficum  vide- 
batur (uper  Aldiih.ii.  Er  qui  voluede  ibi  re- 
quirar. 

Cum  aiucin  inciucent  vos  in  fvna- 
goii^as , & ad  magirtraens  & potcftatcs, 
nolite  foliciti  cfle  qoaliccr,  atu  quid 
rcfpondcatis.antquid  dic.itis.  Spiritus 
cnfm  fandus  docebit  vos  in  ipfahora 
quid  oporteat  vos  diccrc. 


Idud  efi  qiiinciiai  quod  dat  fiduciam  non  timen- 
di. Dicit  autem  hic  duotincetdicit  enim  confidere 
in  humaLiiis,  quxvana  fune : & decet  confidere  in 
Ceo  , qui  non  derelinquit  dcfeprxfumcnces.  In 
primo  dicit  duorcaufam  quidem  iuimani  & natu- 
ralis timoris  iti  idions,i}ltccracis,&  fimplicibus:& 
interdidum  folicitudinis.  De  primo  dicit  [ Cum 
amem  inducent  vos]  captos,  velciratosliii  fyiu* 
gogas]  in  qriibus  eli  multitudo  conuocata  infi- 
delium pcHcqucntium.  ./^;>er.r.DicimtfcUidxos 
clTc  & non  fuimfcd  funt  fynagoga 
Non  congregabo  conuenticula  eorum  de  ungui- 
mbusmee  memor  ero  numinum  eorum  per  labia 
mca:[&  admagiftratusiprindpu,jn  quibus  eficd- 
filium  5<  regimen popuii.i.^/l^r.p.  Manus magi- 
ilratunni  prima  fuit  in  prxuaiicationc  hac.  ler. 
Optimates  magis  fimul  confregerunt  tugum , tu- 
petum  vincula.  D^niel.  i 5.  £i^.rcl1a  efi  iniquitas 
a fcnionbus  iudicibus  y qui  videbantur  cegete  po- 
pulum[&:  potcftatcs]  qui  in  fnbiimibus  funr  con- 
fiituti.  Synagoga  enim  vim  facit  & fortitudinem 
ex  molritudinc:M3gifiratus  ex  confilio  fapier.nx: 
Potefiates  autem  ex  allumpra  au^uricate  potefia- 
tis.  5j^.<5.Data  eft  a Doniino  potefias  vobis,  & 
vinus  ab  Alciflimo.qui  imci rogabit  ojiera  vefira. 
Hoc  impletum  eft  .^J.f.vbi, Ibant  i^fK)/lo/igau- 
dcnies  aconfpcilu  ccncilij.qnoniara  digni  habi- 
ti funt  pro  nomine  1 1 s v contumciiain  pati. 

Nolite  foliciti  clTc  ] I)c  duobus  prohrbei  foli- 
citudinem,  fcilicct.dc  modo  propofitionis , de 
mitei  ia  dicendorum.  MoiUis  nopatut  cum  dicituc 
[ qualiter  ] hoc  eft  ,quam  ornate,  aut  quibus  per- 
luafionibus.  t.Ctr  a.Nonvcniad  vos  infublimi- 
tate  fermonis  aut  fcicntix,aninintuns  vobis  tefti- 
mentum  Chrifti.  Et  fermo  meus  & prxdicatlo 
mea  non  indolis  humanx  (apiemix  verbis  : fcd 
in  domiti  na  Spiritus.  //4.55-  Populum  impruden- 
tem non  vidcbis^iopuliiTTi  alci  fetmonistita  vt  non 
pofltsintclligcredilettitudinem  lingux  cius,  in 
-quo  nulla  eft  fapfencia  f Aut  quid  dicitis]  hoc  eft, 
de  materia  dicendorum.  Dominusfeit 

cogitationes  hominum  , quoniam  vanx  funr. 
Preu.  11.  Qui  coefidunt  in  cogitativ^nibusfuis, 
corruent.  1.  Con  y Non  quod  fufiicicnces  fimus 
cogitare  aliquid  a nobis  quafi  ex  nobis  : fcd  fufti- 
cientia  noftiacx  Dcocft.fcrft.^;.  Multa  dicimus 
Sc  deficimus  inverbis.  Conftmmiatio  autem  fer- 
uiomim  ipfeeft.  Humanus  enim  animus  in  diut- 
nis  nefeie  quid  dicat  [Spiritus  enim  fandus  ',Cau- 
fam  dicit  imcrdiCVx  folicitudinis ; quia  Spiritus 
fandus  loquetur  pro  cis.  Hic  enim  eft  dequo  di- 
de /«an.p.^tatcm  haber,  pro  fe  loquatiu.Et  ideo 
dicitur  du£lor  paracletus,  hoc  eft, aduocaius, quia 
& imus  docet.  7j4».14.  Ille  vos  docebit  oinnia:& 
fuggeret  vobis  omnia  quxcunqiic  dixero  vobis. 
Paracletus  autcm,qina  &dc  fimplicittrcconfola- 
tur,&  aduocati  fungitur  olHcio  pro  crs  apud  alios. 
Joan.t^.  Rogabo  1‘atrcm  meum  , & alium  para- 
cletum dabit  vobis,  vt  maneat  vobifeum  in  xter- 
nun:.  Hic  aurem  accipitur  dopliciter , icilicet,  ad 
fanCkificationcm.  Iom.io.  Accipite  Sphiiumfan- 
<ftum;quorumrcmifcritis  pcccara  remittuntur  cis. 
Et  accipitur  ad  robur , & ad  duClrinam , & do- 
queuii.im.  Acl.i.  Seditque  fupra  fingulos  coruin 
Spiritus  fan£kiis,&:  ccepcntnt  loqui  variis  linguis, 
prout  Spiritus  fanClus  dabat  cloquHllis.  Sic  ergo 
Spiritum  fandum  acccpille  , didicilR  eft.  Et  hoc 
eft  quod  dicitur. 


Spiritus 


in  Euang.  D.  Liic.  Cap.  XII.  105 


Spiritus  enim  fandus  docebit  vos]  per  tnlpi' 
rationem  internam,  Dabo  vobis  ipiti- 

tum  noLium.  i.  Vt  video, fpiriius  cit  in  bo> 
raimbus , S(.  inrpicaiiuomnipotentisdat  iiuelli> 
gentiam.  Sicut  enim  {^ritum  litcraci  viri  acci- 
piens, icitquict^uid  Icit  ille  vic  litecatusrka  fpifi* 
tum  Dei  in  c)uo  cil  omnis  rapientia  Dei  accipiens, 
didicit  cjuicquiil  e(l  diuinorum  aj  dodtinam 
quam  docere  vult  peitinentium.  i.Conmh.t. 
Sicut  ea  qux  Tunt  hominis,  nemo  noutc  ni(i  fpi- 
ritus  hominis  qui  ell  in  ipfo  : itaqux  fune  Dei, 
nemo  nouii  niii  Spiritus  Dei.  Nos  autem  non 
rpiritum  huius  mundi  accepimus  :fcd  rpiiiium 
qui  ex  Deo  efl , vc  feiamusquza  Deo  donata 
nint  nobis : qux  Si  loquimur  non  in  do^is  hu- 
nianz  fapiemix  veibi$,(edin  do<fliiiia  fplritus, 
/piiitualibus  fpititualia  comparantes.  Spiritus 
enim  omnia  rcrutaiur,er<ai'n  profunda  Dei. 
Spirkus  vbi  vult  fpitat  [in  ipfa  hora  ] quia  (icut 
^ieit  hb.i.in  Z.Mcam.*  Neleie  tarda  re- 

rum molimina  Spiritus  fonfli  gratia.  Et  ideo 
etiam  cadens  venit  fuper  qosquos  imbuit,  10. 
Cecidit  Spiritus  fanZ^us  fuper  omr.es  qui  audie- 
bant verbum.  2.  Subito  fa(flu$  ell  funus  dc 
ctclo  laiiquam  fpiricus  tonens  replcuit  totam  do- 
mum vbi  ctant  fcdcntcs  [ qucmad.uodum  ] Non 
enim  tantum  dat  notitiam  » fcd  euam  modum 
ptopolitionis  : quia  conllanter , fc  rpititualiter, 
dc  in  fpitims  viicute  ollcndendo  quod  dicunr. 
De  primo  hotum  Videntes  Petri  conftan- 

tiam  & loannis , comperto  quod  homines  dirin 
fine  literis  Se  idiotz  , magis  mirabantur.  i.Far^- 
Up.io.  Tantummodo  confidenter  ftate.  Ibi  dicit 
Trsnjlitnt  LXX.  Coartantes  eftote,  videbiris 
auxilium  Domini  fuper  vos.  De  fecundo  i-CV.i . 
In  dorrtrina  fpiritus  (pirirualia  fpiritualibuscom- 
parantes.  De  tertio  dicitur  Lwr.ii.Dabo  vobis  os 
6c  fapiemiam , cui  non  poterunt  rcfiftctc  omnes 
aJueifatijvertti.  Vnde  v^cI.tf.Non  poterant  refi- 
flere  fapiemix  & Spiritui  qui  loquebatur  [opor- 
icatjhoc  ert.opcns  portet  Se  ptofeflum.  Sic  enim 
incitat  Spiiicus  ad  dicendum.  yffl.ty.Incitabatitr 
fpiricus  Pauli  intra  femetipfpm  , videns  idolola- 
trix  deditam  dTe  duitatem.  Et  ideo  locutus  ert 
Athenienfibua.  /oh  ^i.  Plenus  fum  fcimcntbus 
6:  coaf(aat  nie  fpiritus  vreii  mti : loquar  & ref- 
pirabo paululum  [vos dicere)  Maiih.io.  Non 
cuim  vos  crtisqui  loquimini : fed  Spiritus  Patris 
vertri  qui  loquitur  in  vobis.  1 Corimh.i^.  Spi- 
ritus loquicuc  royrtcria.  Ideo  in  figura  lingua- 
rum ignearum  apjuroit  fwper  Apollolos  yde/.t. 
Verbis  vt  dicat  ptoflui,&  charitate  fetuidi. 

. Ait  autem  illi  quidam  dc  turba. 

Hic  docet  canendum  dic  ab  omni  auaritui.  In 
hac  autem  partc‘  facit  ttia , in  quorum  primo  per 
fimilitudinnn  ab  auarnia  docce  caucndum, ratio- 
nem accipiens  ab  inutilitate  diu!tiarum:in  fecun- 
do monet  ad  canendam  folicitudinem  rerum  tnn- 
poralium  , accipiendo  rationem  a benignitate 
prouidentis : in  tertio  oflaidit  iterum  non  de- 
bere folicinim  cllc  , co  quod  prxfentia  contem- 
nenda funt  cx  magnitudine  prxmijpromirtiin 
futurum."  In  ptimo  horum  duo  facit,  in  quorum 
primo  dicit  faZliim  , qualitet  venit  aJ  hanc  do-  , 
Zlrinam : in  fecundo  .amem  ponit  fimilitudincm  ■ 
peitineman  ad  hanc  admonitionem.  De  primo 


horum  dicictria,in  quorum  ^tmo.didt  imerpel- 
latlQiicm  cuiufdam,ex  auaiitia  incefpellatis  Chri- 
rtum  pro  diuifionc  h)l*rcJitaris  : Iccundo  dide 
Chrirti  rerponfionem  auariciam  dctellantis  : tet- 
tio  autem  fumir  dodrinz  huius  parabolam.  De 
primo  dicit. 

Ait  illi  qiiid.xm  de  turba  ] Tuibatx  cnira  mul- 
titudinis ille  fuit , qui  pro  rebus  temporalibus 
fecit  C.hrirto  quzrtioncm  (qui  nunquam  ntfi  fpi- 
rtrualibiJs  intendit , qui  in  omnibus  fpirimm  in- 
tendere praxepii  l9an.6.  Verba  qiix  locutus  fum 
vobis , fpiritus  & vita  funt.  Qui  Spiritu 

aguiinir,hi  filtj  Dei  funt.  Gtt4i.\,  Spiritu  ambu- 
late, & delidctia  carnis  non  perficietis)  pofl  hanc 
quxflioncm  & non  congruo  mmpore , cum  dc 
fpirltualibus  & contemptu  lanporalium  agere- 
tur,interferit.  £cr/r.20.  In  ore  fatui  reprobabitur 
parabola  : non  enim  dicir  Iliam  in  tempore  fuoi. 
Sed  caufa  ert  , quam  dicit  Dominus  AUith.  1 2 . - 
Ex  abundantia  cordis  oj  loquitur.  Iftccnimqui.i 
in  corde  nihil  habuit  nifi  diuitias,ideo  non  puta- 
bat aiiu  J cllc  quxiendum  7 putans  quod  fummum 
bonum  Client  diuitix.  Ecth.i  i.  In  ore  faruoium 
cor  eot  um,  ic  in  corde  fapientium  os  eorum. 

Magiflcr,  dic  fratri  meo  vediuidae 
mecimi  h.ercditaccai. 

Ecce  luc  ponitur  interpellatio  f.ufla  ad  Chri- 
rtiim  pro  hxrcditatcdiuidenda.  Dicit  autem  tria: 
profelTIoncm  auirtorit.atis  , fciflioncm  ft.iiernx 
chariracis,^  fcpatacionem  communitatis.  De  pri- 
iiK>  Jicjt[Magi(lct]Non  dicit,  Domine,  vel  Rex: 
quia  non  volebat  eum  erte  Dominum  terteno- 
tum.vcl  indicem:  fed  tantum  Magiftrum,hoccrt, 
lorifconfultum , qui  ex  eonfilio  iuiis  decerneret 
inrtum  eilc,  quod  nxrcdifas  imci  fratres  eflet  di- 
uidenda.  Et  voluit  quod  fibi  prodef^t  dtflum 
Chrirti,  fi  pro  co  diceret.  Non  autem  obellc  pof- 
fct,fi  comraeum  aliqiud  pronuittiarcr.5a/'/e4t.i<. 
Exirtimabanc  comierfationcm  hominis  compofi- 
tamerte  ad  lucromtfc  oportere  vndecurquc  etiam 
exmaloconquitcic.  Lticr.iTt  enim  voluit  irte  in 
di£lo  Chrirti,  & non  pcrdcrc[Dic  fratri  meojcuf 
mc  natura  coniunxii,ab  illo  reparari  debeo.  Sicut 
autem  ab  vno  fiicriinc  patre  , & de  vna  natura 
patris  pariicipatietunt  vt  edent : ka  in  communi 
ius  hrrediiatis  poflidcrc debuerunt.  Prouerh.ii. 
Frater  qui  iiutaiura  fratre, e(l  quali  ciuitas  firma. 
Ecdf  4..\leiius  c!l  cite  duos  quam  vnum : habent 
enim  ridatium  fu*  focictatis.  Vndequosex  vno  • 
&in  vno  natura  vniuit , non  debebant  petetedi- 
uilloncm.  Frater  enim  communitatis  & indini- 
fionis  nomen  ert.  Et  fcirtlitx&diuifionis  (5e  ma- 
xime apud  Chtiftum  ) hanc  hitcrpcllationem  fa- 
cere nondebuit,qoi  venit  vt  faceret  vttaque  vnum 
Efhof.i  tbun.  10. Fiet  vnum  ouilc  & vnus  paftot.  I 
t.Cofinth.to.  Multi  enim  vnum  corpus  fumus  in 
Chrirto.  Potius  debebat  dicere  cum  lofcph  Ce- 
rre/^ ^o.Os  meum  & cato  mea, frater  meus  ert:Pgo  f 
partam  cum. i.Oriwrfc.!^. Non  cfl  Deus  dillcnfio- 
nis.fcd  pacis. 

Vr  diuidat  ] Qui  autem  diuidit.ab  vno  recedtr, 

& a!tefit.iti  Bc  contrarictaii  appropinquat. Diuifio 
enim  ab  vno  femper  ert  caola  fcillurx. 

Non  fcind:mms  eam,  rtd  fortiamut  dc  ipfa  cuius 
nr.t./?e|.il.  Cum  rtidirtet  Saul  oram  pallij  Sa- 
muclisjdixit  SamuchScidtt  Dominula  te  regnum 
tuum. 


1 


io6  D.  Alberti  Magni,  Ord.Pr^d. 

tauro  ,&  dc<lit  illud  proximo  cuo  ro«liori  tc[me^  i Spiritu  fanfto:quos  conftituamus  fupct  hoc  ne- 
cum harcditatem]Hitcditas  ab  hircndo  dicitur:  I ^tium.  Nos  vero  minifterio  vcibi  & orarioni 


quia  cx  vno  hxtet  poftetitati.  Haiic  communio-  iuftantes  erimus. 

nem  omnibus  tledit  Deus  indiuifam. t ?.  . , . 

Ccelum  c*l.  Domino  : rerram  aurem  dcdii  filiis  DlMcquC  ad  jlloS  : VldctC  SC  cauc- 
hominum.  Hanc  «iam  Sanfti  m fraternitate  fpi-  tC  ab  omni  auaritia;  quia  non  in  abun- 
lituali  communionem  habuerunc  Adunt»  4.Ncc  dantia  cuiufquam  vita  cius  cft  > CX  bis 


quifquam  quod  poflldcbat , fuum  aliquid  ede  di- 
cebat : Icd  erant  illis  omnia  communia : &:  diftri- 
buebatur  vnicuique  pVouc  cuique  opus  erat.  Ec 


qux  pofTidcc. 

Hoc  cft  tertium  , vbi « di£lis  fumit  dodlrin* 


ideo  hereditas  non  erat  diuidenda.  Lhc.\^.  Ille  occalionem  de  verbo , quo  docet  caucre  ab  omni 
qui  petebat  portionem  fubftamixqu*  emneon-  auaritia : quia ficut  dicitur  tccU.io.  Auaro  nrhil 
tingebar.  & feparati  voluit  i patre  3c  fratre , non  ! cft  fcelcftius.  Et  hoc  eft  quod  dicit  [ Videte  ] Et 
attendens  naturalis  communitatis  & diledionis  tangit  duo:admonitioncm,  5c  lunilitudioem,  pec 
vinculum, abiit  in  regionem  longinquam, con-  quam  probat  admonitionem  ellc  conuen/entem. 
fumplit  bona  fua  viuendo  luxuriose  cummerctri-  Dicit  autan  circa  primum  duo , quotum  primum 
cibus.  Et  ideo  apud  Doimnum  incongrua  nimis  cft  ipfa  admonitio:  fecundum  autem  admoniika- 
etat  ifta  inierpcllaiio.  ihs  caufa.  Circa  autem  admonitionem  duo  dicit; 

ingeminat  enim  cautelam , &dicii  de  quo  fu  ca- 
At  ille  dixit  ei  : Homo  , quis  me  uendum.  De  cautela  (Videte  & caucre]  Dicit  au- 
conftituic  iudicem  aut  diuiforem  fu-  tem  videndum  & caucndum  :&  dicit  videndum 
per  vos  ? caucndum  per  rationem. 

* A/4/1//.14.  Videre  nequis  feducat  vos  vllo  me- 


conftituic  iudicem  aut  diuiforem  fu-  tem  videndum  & caucndum  :&  dicit  videndum 
per  vos  ? experiraenrum  ,&  caucndum  per  rationem. 

* A/4/1//.14.  Videre  nequis  feducat  vos  vllo  me- 

KxceftChrifti  , dluifioncni  5c  tcmporalrnm  do.DcfccundodiciiutA/rfrifc.irJ.Attcndircaftc- 
dirpontioncro  de  auatiriam  dcteftaiuis  tcr|.>onno.  mento  Pharifaroium.  Camela  enim  eft  per  pro- 
Dicit  autem  duo : primo  notat  hanc  quzftioncm  uidenciam  rationis  etiicacio  & declinar/o  pericu- 
ab  humo  & hami  amore  procedere  : kcundo  in-  lorum.  AUmh.  10.  Caucte  autem  ab  hoinin/bu*. 
dudr  fc  hocpcrdetcftationctndamnarc.Dc  primo  Prostet h.t.  Vt  detur  paruulis  artruia : adolefccnti 
dicit' Homo]i.C9r»»ib.  t.Coni  enim  fu  inter  vos  autem  ferentia  Se  intcllctlus. 
zelus  & comenrio  : nonne  homines  tftis  &:  fe-  Ab  oinnt  anaiitia]  Quamuisenfm  auaritia  fit 
eundum  hominem  ambulatis  ? Hmnuin  enim  fa-  in  male  acquirendo . de  in  irsalc  retinendo  in  ge- 
pii.qui  de  tertenis  folicitatur.  Pfalsr.^.  Filij  ho-  nete : tansen  multi  fimr  modi tnalc  acquirendi,  Se 
minum  vfqucquo  gratii  corde  i vt  quid  diligitis  multi  modi  male  retinendi.  Acquirendi  autem 
vanitatem  de  quxricis  mendacium?  Seneca  dd  inalc  funt  modi , itiiuftcacquifirum,  & turpe  hi- 
LucUisom.  Quis  diuiciarum  modus  fir , quzritur?  erum.  Turpe  .autem  lucrum  cft  quando  a^io  illi- 
Rcfponiio.Pnmo  habere  quod  neceireeft  : fecun-  cita  cft  : de  id  quod  acquiritur  licitum  : ficut  lu- 
do quod  faris  cft.  Nulli  puteft  (ecura  vitacontin-  erum  ex  meretricio,  ex  ludo,  ex  opere  turpi  licut 

f;cre,  qui  de  ptouidentia  regiminis  cogitat.  Nui-  lenocinio , vel  quando  locatur  domos  tncrctrici- 
irm  bonum  adiuuat  habentem, mfi  ad  cuius  amif-  bns.  E(  in  talibus  quidem  transfertur  dominiurr.: 
fionem  ptrparatus  cft  animus.  Hic  igitur  qui  ab  (cd  non  poteft  inde  ficti  prsblicc  facrificiuro  , vd 
vnitare&  conrmiiiiionc recedere  voluii.apud  vni-  clccmofyna.  In  occulto  tausen , vbi  non  cft  Ican- 
taris  &communit.itis  ausiorem  hoc  irrationabi-  dalum,  opinor  quod  ficti poteft.  Gemf.yt.  Diix 
litet  propofuir : Se  ideo  confutari  metuit.  Er  hoc  ludas  de  icorto,qux  tulerat  armillam  de  baculum 
eft  quod  dicitur : Homo  pro  arrh.ibone  ,&  pretio  coitus : Habeat  fibi» 

^uis  meconftituit  ] Videtur. Clitiftus  aPatre  certe  mcndacij  nos  arguere  non  poteft.  In  ludo 
iudcxotnniumeflcconftitutus./etew.t.Ercecon-  autem  acquilltum  retineri  rroti  poteft  : /cJ  nec 
ftiiui  te  hodie  fiipcrgcmesScrcgna.Scd  quia gra-  reddi  cft  nccciTaiiimi  \ fcd  in  pios  vfus  cftero- 
(ix  intendit : ideo  de  temporalibus  fc  non  tntru-  ganduin.Iniuftc  autem  acquifmim  cft  fraudatum, 
mifir.  i.Corisstii.6.  Secularm  iudicia  fi  habeatis:  furatum,  raptum,  mendacio  ve!  deatptioncaccc- 
intetvos  contemptibiles  qui  fnnt  in  Ecclcfiail-  peum.  Necdico  vitra  dimidium  iufti  pieiij.Q^ia 
. los  conftituite  ad  tudicandum[iudiccm ^tempora-  eciamfi  centefimam  vel  millefimam  frauder  » co- 
liumrdc  diuiforem jquidqucmquecomingaf  tem-  ram  Deo  rcrtirucrc  ienccur.£?erb.:8.  Ad  vfura.n 
poralis  hxrcditaris[  fupct  vos]  qui  fpiritualibiis  non  accommodaucrir , de  amplius  non  acceperit, 
intendo.  1 .Corinsh.$.  Omnis  qui  in  agone  con-  Pfatm.i  4.  Qui  pecuniam  fuam  non  dedit  ad  vfu- 
tendir, ab  omnibus  fc  abllinet.i.TiM«/b.i.  Nemo  ram  : de  munera  fuper  innocentes  non  accepit, 
militans  Deo  implicat  fe  fecularibus  negotiis.  Qui  enim  furatur  vel  rapit  inuito  Dpmioo,coa- 
£i«r.9.  Nemo  mittens  mmmn  ad. nrattum, de  ref-  tremar  rem  .ilienam.Qui  autem  mutuat  d<  prxtec 
piciens  retro  , aptus  eft  regno  Dei.  Vnde  eti.-im  fotcem  aliquid  accipit  ex  pado  , Yfurarius  eft,  Se 
/tan.6.  Cum  quxrcrcuir  ad  regnum, fugit  Se  abf-  iniufta  liKca  fellatur. Qui  amem  non  ex  paifto  ac- 
conditfe.  Et  coram  Pilatocumfe  regem  profice-  cipic  munera  : piopcer  mutuum  amplius  accipir 
fctur  : ftatim  inrulit  regnum  fuum  de  hoc  mun-  de  inunera,  & hic  etiam  accipit  luCTum  illicitum, 
do  non  cifc Hoc  cft  ergo  quod  dicit.  Eccli.io.  Hic  enim, fciliccr^auarus,  de  animam 
Pertinet  tamen  ad  iudicem  fpiritualcm  tempora-  fuam  venalem  habet : quoniam  in  vita  fua  prore- 
lium  difttibutio  ; led  non  in  tempore  quo  fpiri-  cir  intima  fua. //4. 3^.  Qui  ptoKcitanatitiam  ex 
cualibuseft  intendendum.  Et  non  nili  annexa  c3lurnnia,dccxcutitmanusfuasab  oroni-munete. 
fint  fpitiiualibus , vel  ad  fpiritualia  finrordinata.  In  retinendo  autem  eft  auaritia  , quando  (uper- 
Sicut  patet  Exed.ifi.  in  confilio  Ictro.  Et  fluum  fibi  retinet  tempore  ncccffitatis.  Liu.i  i. 

in  decreto  Petri.  Ibidkit:  Eligite  viros  plenos  l Quod  fupcteft  daicelccmorynam:dtccccoinnia 

munda 


inEuang.  D.Luc.  Cap.  XII. 


jtinnda  fiint  ▼obiYi./Mw.j.Qm  habuerit  rubftan- 
fiamhuiu$  mundis  viderkmtrem  fuuro  neccf* 
ntatera  pattcnterD,&  claufcric  vifccra  rua:quomo- 
do  cbatiias  Dei  manet  in  eo  ? H«c  ergo  & ulis 
e(l  omnis  auariiia. 

Quia  non  in  abundantia  [ caiifam  dicit  quare 
non  prodell  auaniia:quia[vicaj  hominis  perpetua 
[non  ] ek[in  abundantia]diuitiatum[cuiurq«um] 
ied  potitisvitxatterr.x  tmp^imentum.  Pcc  diui- 
ciasenim  fcredirDCfe  iionpoteO.  Proutrb.6.  Non 
redpiec  pro tedcmpcionc  dona  plurima.  Et  h ob-, 
iicitur  contra  hoe  quod  didtur  Prouerb.  i i . Re- 
demptio animz  viri  diuitix  fux.  Dicendumtquod 
dmitiz  non  redimunt  animam  nih  temporaliter, 
hoc  eft,animalem  vitam. Vel  fi  redimunt  animam, 
illx  non  funt  male  acquihtz.  Et  idcodicir,  diui- 
tiz  fuxiiiue  proprLe.quz  expenduntur  in  cleemo- 
Tynas.  DsitUl.  4.  Peccata  tuacleemofynis  redime, 
Sc  iniquitates  tuas  mirecicordiis  pauperum.  Sic 
ergo  diciturquod  [ non  eft  in  abundantia  cuiuf- 
quam  ] qui  confidit  in  abundantia  [vita  eius  e(l] 
Diuescum  dormierit  nihil  fecum  aufert: 
aperiet  oculos  fuos , & nihil  inueniet.  Tempore 
ergo  neceOitatis  diuicix  deficient.  Pf*lm.  Di* 
uites  eguerunt  & efutietunc  : inquirentes  autem 
Dominum  non  minuentur  omni  hono.Pftlm.y^. 
Dormierunt  (bmnum  fuaro  , & nihil  tnucnccunt 
omnes  viti  diuitiatum  in  manibus  fuis.  Sic  ergo 
inutiles  funt  ad  redimendam  , non  durabiles  ad 
permanendum.incetix  ad  polTidenditin,  nwnticn- 
tesadfufiicienciam  ptoroictendum  [ exhisqux 
|K>fndet]quz  tanven  fune  certiora : quia  polIcHlo 
efl  pedum  poCtio.  Ec  fi  illa  funt  incerta, nulla  alia 
cenapolTunt  elPe.  i.  T$mot.6.  Prxeipe  diuitibus 
non  fublime  fapere,  neque  fperare  in  incerto  diui- 
tiaram.Qvpnimo  funt  nociux.i.Tinter.^.Qui  vo- 
lunt diuices fieri  incidunt  in  tentationem  tc.  in  la- 
queum diaboli  : & in  defideria  multa  quz  mer- 
gunt hominem  in  interitum  £c  perditionem.  Ec 
ideo  dicit  rerum  terrenarum  faculta- 

lates  itnpediuerunc  antiquos  patres , quod  non  ex. 
roto  conuctcerantfc ad  Deum.  iVaiac.  1.  Vxqui 
congregar  non  fua , vfqueqao  & aggtauai  contra 
fe  denfiim  lutum? 

Sicut  autem  abundantia  diuitiamm  impedit: 
ita  multos  etiam  impedit  nimia  paupenas.  Prou. 
)o.  Diuitias  & pau{matem  ne  dederis  mihi : ne 
fone  fariacus  illiciar  ad  negandum.&  dicam:  Quis 
efi  Dominus?auc  egellace  coinpulfus  furer,&  per- 
iurem  nomen  Dei  mei.  Er  ideo  medium  elegie 
Apoftolus  i.7uii.£.Nihil,iiicuUmus  in  hunc  mun- 
dum : haud  dubium  quia  nec  auferre  quid  pof- 
fumus.  Habenms  igitur  «limeuta  & quibus  tega- 
mur, his  cooienti  fimus.  Et  tdeoetiam  Dominus 
temperat  locutioriero,  dicens : quod  non  inabim- 
danciaefi  vita  hominis.  Abundantia enira  impe- 
dit : fed  facufcaces  perfonz  congruentes  dcfiilfi- 
dences  conferuanc  bonam  vitam:&  nimia  egeftas 
conctibulaceam,  ficut  dicit  PIMtftphm.  Er  nemo 
fempet  tiibulaius  potefi  bonam  vitam  ducere. 
Propter  quod  vt  didt  beatus  /^«^«y^in-Dominus 
loculos  i^m  habuit,  & fecum  prouiforetexpen- 
farum  ire  fecit  : ne  femper  folidtudincin  ciafti- 
num  ttibalacpncur  Difcipuli.  Huius  autem  dodbi- 
nx  inducit  parabolam.Et  hoc  efi  quod  dicir. 

Drxic  autem  nmiltciulinem  ad  illos, 
dicens : hominis  cuiufdam  diuiiis  vbe- 


107 

res  fru^us  ager  attulit  ^ & cogitabat 
intra  fe  , diccns:  Quid  faciam  , quia 
non  habeo  quo  congregem  frutflus 
meos  ? Et  dixit : hoc  faciam , dcftruam 
horrea  mea  , & maiora  faciam  : 2c  il- 
luc congregabo  omnia  qiix  nata  funt 
mihi  ,8c  bona  mea  , dicam  animz 
mczranima, habes  multa  bonapoficain 
annos  plurimos:  rcquicfcc  > comede, 
bibe, epulare. 

Iri  hac  autem  fimilicudine  exctnplati  ponit 
duo  : fimiliiudinem,&  iuxta  fimilitudinem  fum- 
pcam  admonitionem.  In  fimilicudine  duo  facit; 
abundantiam  inutilem  diuiriarum  exprimit,  & ad 
vitam  imicilicatem  diuiriarum  ollcndit.  In  ofien- 
fione  abuiidantix  facit  quatuortponic  enimdiui- 
tiarum  abundantiam , Inundo  ex  hoc  oOendit  ia 
diuiie  multiplicatam  angufiiam,  tertio  ponit  con- 
filium  iniquitatis , & quarto  ftu^iini  voracitatis. 
In  primo  horum  duo  funt : ptimociiimprzmictic 
Euangclifia  dodrinam  ifiain  ede  exemplarem 
fimilttudinariam,&  fecundo  ponit  dodrtnam.  De 
primo  dicit  [ dixit  autem  fimilitudinem  j vtrum 
autem  ica  fada  fit  in  tc  ficut  dicitur, quzrum  qui- 
dam. Et  dicendum,  quod  in  veritate  fiefadium  etl 
ficut  dicitur : & puro  quod  tunc  hoc  famofum  & 
notum  fuit  apud  ludxos  , & ideo  in  exemplum 
propofiium.  Proinrb,\.  Aninuduene  parjdjolam 
& interpretationem:  verba  fapientium,&  cnig- 
inata  eorum.  Pf*lm.  77.  Aperiam  in  parabolis  0; 
meiim,loquai  peopofitiones  ab  miuu.Proturb.xi^ 
MuldUto  pediience  fapiens  efficitur  paruulus  [ad 
illosjhoc  ed,ad  vtilitacem \Woi\xin.PteUmxm  Phi- 
leftfhm.  Qui  ad  alium  non  corrigitur , ali)  corri- 
gentur ad  ipfuro.  Et  ideo  ponitur  hic  iorotum 
exemplum. 

Hominisjhumuro  rapientis»qui  vei^  de  humo 
terrx  fadusfuit,  nihil  Ic  ede  cogitans  nili  hu- 
mum. 1 .Ctrimb.x  |.  Q^is  tericnus,  tales  & terre- 
ni./«an.  3.  Qui  de  terra  cfi,  de  terra  loquitor.  Ub 
4.  Qui  teteenum  habent  fundamentum  , confii- 
meatur  velui  it  tinca.  Ec  quia  nullus  intelligic, 
omnes  fimilicer peribunt  [ ciiufdamjqui  nomi- 
natione dignus  non  erat  : quia  in  terra  nominari 
voluit,  etiam  in  terra  fctibi./rr<m.i7.  Recedentes 
a te  in  terra  fcribentur./’/u/m.48.Vocauerunc  no- 
mina fua  in  tectis  fuis.Ecideo  dicit  Deusmon  ero 
memor  nominum  eorum  per  labia  mea.  £cce  na- 
tura terrenus  & adu, innominabilis  erat  [diuitU] 
fortuna.  4.  Erat  vir  diues  & fortis,  fed  le- 
profus./y^fm.Ci  Diuitix  fi  afiluanc, nolite  cor  ap- 
poneie.  Quid  nobis  profuit  fiipetbia? 

Sc  diuiiiacum  ia^bntia  quid  contulit  nobi$?[vbe- 
res  frudusjvbeces,  quia  exuberabant.  Pftlm.  14^. 
Promptuaria  eorum  plena : erugantia  ex  hoc  in 
illud.  Vberes  aurem  dicuntur  : quia  fucceffiois  Sc 
tediuiuis  fto&ibus  vitra  lufficienciam  omnem, 
reditui  perpetuos  exhibebant.  Et  hoc  quidem  tet- 
ra  non  nbifacitdcdvfibus  colentium  eam.  Hcffno 
aurem  tenenus  contra  terrx  intentionem,  iiUfi- 
bi  foli  vendicat.  /yj/in.  84.  Terta  dedit  ftu^lus 
fuos./yls^.tod.Scminauerunc  agros,  & plantauc- 
runt  vineas , Sc  fecerunt  fru£lum  nariuitatis[fiu- 
^s[autetn  dicitur  a fruor,eris.Quia  ifie  ficut  pe- 
cus totam  animam  effudit  vt  his  ftuerecut:  Sc  non 
adhibuit 


io8  D.Alberti  Magni,  Ord.Pr^cL 


ttdhibiiic  ca  ad  vfiim  virtutis  & meritorum,  vt  re-  | 
ferrer  ex  his  vitam  xcernaro.  4.  A 

frumenti  vini  Sc  olei  fui  multiplicati  fune  [ ager  } 
ab  agendo  dicitur  : cjtiia  atfliune  in  ipfum  facta, 
fem^r  tetUuiuos  producit  fiu^us.Et  idcofolici- 
tudinca  Domino  ager  rollit.quia  femper  fufficit: 
& liberalitatem  doccr  ,qiiia  Icmpet  reddit  benefi- 
cia. Sed  homo  irrationabilior  iiilenfibili  elemen- 
to , hoc  non  recogitat  quod  terra  liberalitate  fua 
docet  cum.  M 1 1.  Interroga  iiirnema  & doce- 
bunt te : & volatilia  & dicem  tibi[artulii’hoccl>, 
fldvfum  vir* obtulit.  Genef.i.  Replete  terram  & 
6c  fubiicitc  eam. Hic  autan  repleri  a terra  voluit, 
&fubiici  tcrrxquxhuir.  /)r«/ec.jude carnali  po- 
pulo dicitur  : lamnmmodo  oculus  lacob  in  terra 
frumenti  vini  & olet  cogitabat  j ecce  angiiftia 
fuboitadc  diuitiis.vt  ver*  fpin*  dicantur  M4iih. 
f {.Dicit  autem  duo  ; angufiiam  interiorem,^  fo- 
lidtudincm.  Angufiiam  exprimit  per  fignum  » di- 
cens. 

Et  cogitabat  intra  relcoglrarc  enim  cft  coagi- 
tate , quando  mens  ex  aneufiu  flu^uat  igno- 
rans quid  ag.it  hy  ic.Cum  uttaios  fuerit  ar£labi- 
tuc  & xftuabit : & omnis  dolor  irruet  fuper  cum. 

ij.  Angufiixmihi  funt  vndiquc,&  quid 
eligam  ignorol  dicens  quid  faciam?  Jcccerolicitxi- 
do.  Vox  enim  roiferi  5c  Infummaegcftarefic  foli- 
citodinepofiti efl.quid  faciam?  Lue. iS.Qiiid  fa- 
ciam?quia  Dominus  meusaiifcrt  a me  villicario- 
nemUcb  i7.Quid  faciam  tibi  6 cufios  hominum? 
[ quia  non  haBco  ] fulficicntiarcceptacula  [ quo 
congregem  ftuilus  meos]  non  cogitauit  ifte  ter- 
ram date  fru£lus  nifi  fibi  : & ideo  dc  pauperum 
ventribus  non  cogitauit:  dc  quibus  fi  cogitallct, 
fufficientia  inucnillct  receptacula.//*. Qui  fte- 
terunt  coram  Domino, erunt  mercedes  eius:  non 
condemur  neque  reponentur : vt  comedant  vfquc 
ad  ratiiricatcm,  Sc  vefiiamur  vfquc  ad  vciufiatcm. 
Hoc  autem  non  cogitabat  ille.  Et  ideo  efi  de  illis 
de  quibus  dicitur  Agite  nunc  diuices, plo- 

rate vlulantes  in  miferits  qox  .adiienlcnt  vobis, 
Diuiriz  vellr*  pimcfa£l*  fune , Sc  vcftimenta  ve- 
flra  a rineis  comefia  funt.  Aurum  & argentum 
Tcfirom  xruginauit : & xtugo  erit  vobis  in  tcfti  • 
monium  , manduc.ibit  carnes  vcilrasficut  ig 
nis.  Thcfautizafiil  vobis  iram  in  nouilIimi< 
diebus. 

Er  dixit lecceconfilium  iniquitatis  ab  auaritia 
inuenrum.  hoc  faciamjquod  ab  iniquitate  docen 
teinucni./o^ if . Oocutt  iniquitas  tiu os  iuum,& 
imitatislinguam  blafphcmamimi)./er/nr.9.Vi  ini- 
que .agerent  labotauctunt  [ dcllruam  horrea  mea] 
Giojf.  Hxccfi  ex  folicitudine  ifihis  deliberatio- 
Horrea  patua  vel  m.ngnaproportlonatorum  tecc- 
praculorum  ad  diuitias  ducunt  capacitatem  : Sc 
ideo  fulficicntia  fuerunt. SuiHcicbar  nobis 
paupertas  noftra.vi  diuitix  computaretur.  Hic  au- 
tem qui  non  pofuit  finem  diuiriarum  ,non  quan- 
to maiora  horrea  fufficiant  dicit  : fcd  maiora  & 
maiora  vfquc  in  infinitum  facete  intendit.  Pr«M. 
30  Ignis  uunquam  dicit , fufhcii.  Iftc  cft  infernus 
'qui  omnes  abfotbec  nunquam  repletur. 
Dilatauir  infernus  animam  fuam  abfque  vllo  ter- 
mino.Et  hoc  cft  quod  addit  [&  maiora  horum  fa- 
ciam'&:  non  dicit  quantomaiora.  £«//.14.  Infa- 
liabiiisocuiuscupidi.  //*•  ^.  Vxqui  coniungitis 
domum  a'd  domum  , agrum  agro  copulatis  vf- 
quc ad  terminum  loci.  Nunqaid  vos  foli  habitio , 


bitis’  injmcdio  tctr*  ? EceU.  Auarus  non  im- 
plebitur pecunia  [ & illuc  congregabo  ] vt  llinuf 
congtila  potius  putrefiam  quam  pauperibus  ero- 
gcntut[^qux  nata  funt  mihi ]Stul tus  cftrquia  Gna- 
ta funt  inierumicnafcentut  , & ideo  congregare 
non  oportuit-ei.  EccU.  f.  Eft  & alia  innrmiras 
peilima  quavn  vidi  fub  fole : diuitix  congregatx  in 
malum  Domini  fui.  Pereunt  enim  in  ofiliclione 
pelIima[A:  bona  mea  ] hoc  verum  dixilli : quia 
hxc  fola  bona  funt  qu*  a Domino  recipies,  /.«r. 
1 6 Reccpilli  bona  in  vira  tua,  Sc  Lazarus  fimiliter 
mala. Nunc  vero  hic  confolatur,  tu  vero  cniciaris. 
/of»  li.Ducuntinbcnisdtcs  fuus  ,&  in  pimAo  ad 
inftrna  ddccndunt.Bona  ergo  tua  congregarquo- 
niam  vcr.ibona  nulla  prorfus  habebis.  Congreg.x 
autem  in  malum  tuum.GVff.a  f.  Filiis  concubina- 
rum largitus  cft  munera. 

Erdicaixi  auimx  mc.t]Ecceingluuics  voracita- 
tis gatlrimargix.hoc  eft  , ventris  infanix.  Nocin- 
tur  autem  hic  cii.i : brutalitas  eius  qui  dixic,  fnlfi- 
cienti-x  abundamix  m omne  fiiturum,3c  tefolntio 
carnaiitaci.i.  Brutalitas  notatur  in  hoc  quod  drdt 
[ dicam  animx  mcx  ] putabat  enim  ifte  animam 
corporalibus  indigere : quis  in  brutum  conuetfas 
crat:cum  potius  anima  gratii$,vinutibut,&  feien- 
tiisellet  niirriendla.  Dm/cI.  4.  Cor  eius  ab  huma- 
no muretur, & cot  fer*  derurci.f/*/«.48.Honio 
cum  in  hotmre  clfct  non  intellexit , comparatus 
cft  iumentis  iufipicntibus,&  fimilis  fa^os  eft  ilUs. 
/W*r/b:?.Aniroa  cft  plus  ell  quim  cfca.  Non  enim 
animx  »fed  ventri clca  debetur.  1.  Ctrtmh.  Efca 
ventri , & ventet  efeis.  Deus  autem  hunc  & bas 
deftruet[anima  habes  multa  bona]£cct  abundan- 
tia fufixeienstn  omne  futurum.  £c  hoc  cft  quod 
difi([rcpofitain  2i\noi\j4ffibrof.in  GUjf.l^on  funt 
hominum  bona , qox  (ecura  auferre  non  poflunt. 
Sola  mifcticotdia  comes  cft  defundorum. 
t4.0pera  iiiurumfequuntur  cos.  Hic  aurem  cre- 
debat omne  bonum  die  in  abundantia  tempora- 
lium. Non  aedidir  ifte  quod  dicitur  'xT\Pfklm.\y 
Inquirentes  autem  Dominum  non  deficient  omni 
bono.  Sed  hoc  cft  quod  dicitur  1.  Cortmh.  1 . Ani- 
malis homo  nun  percipit  e«  qux  funt  Spiritus 
Dci.Stnliitia  enim  cft  illirquiafpirituaUter  exami- 
natur[quiefce]Ecce  rcfolutiorcum  heut  dicitur  Iti 
f . Homo  natus  ad  laborem.  Quiefeere  refolucus 
cogiiauir.Comra  quod  dicitur  Proimk.  €.  DifeOr- 
rc,fcftiDa,non  des  fomnum oculis  tttis.fr-i/m.iji. 
Si  dedero  fomniim  oculis  meis  , U palpebris  meis 
dormitationem : donec  inueniam  liKum  Domino 
[comede  & bibe  ] deliciis  carnalibus  indulge. 
Phihpp.^.  Quorum  Deus  venter  cft  , Se  gloria  in 
confutiune  eorum  qui  terrena  fapiitnt.  Sapient.i. 
Vino  prcciufo  A:  vnguctts  nos  impicamus : Sc  non 
pertranfeac  nos  flus  temporis  [ cpularc]hr>cfonat 
in  delicias  & abundantiam. /.«r.  16.  Epalabarxii 
quotidie  fpIcndidc.Magnus  enim  apparatus  eft  in 
epulis.  t.Petr.i.  Exiftimanresdiei  ddtetas  «coin- 
quinationis , & macuix  deliciis  affiucnres^ in  coix- 
uiuiis  fuis. 

Dixit  aiiccm  illi  Deus:  Stulte  , hac 
noclc  animam  tuam  repetunt  a tc : qux 
autem  paraftijpuius  erunt  ? 

Ecce  exitus  miferabilis  incerti  diuitiarum  & 
deliciarum.  Et  hoc  eft  quod  dicit  [ l^us  dicit  illi  J 
de  quo  dicit  /ok  14.  Scaiuiftt  reiniiops  eius , qui 
cerni 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X 1 1.  109 


cerni  fion  poceeancf  Stulte]  Stultas  eftfupetbas» 
^ui  <ie  contingentibus  fututis  mhii  prouider.  Si- 
cut & iniipiemeftf  qui  fui  ipGui  ncfcii  quantica- 
cem : vel  qui  ignorat  feipfum.  Et  ideo  niil  ftultus 
ciln , dc  incerto  fututo  iUtu  fuo  coniiderarcc  & 
otdinaxec:&  certum  proponeret  incerto.  Certum 
enim  eft  nos  morimros^fed  incerta  ell  hora  moc* 
lis^  locus,&  modus-  Et  ideo  fapiens  hoc  omnia 
proordinat  > & feinper  eum  mors  paratum  iniie- 
oiet.  Stultus  autem, qui  nihil  horum  facii.Stultus 
enim  k ftolidodidius  efl.qui  nihil  (entit  niit  pto- 
fiens.  Comta  quod  dicitur  1X01^4.  Non  contem- 
plantibus nobis  quo  videntur,  ied  quo  non  vi- 
dentur.f.  Ego  vidi ilultum  hrma radice,  & 
maledixi  pulchritudini  cius  ftacim.  DeNt.ja.Gerts 
oblquc  coniilio  & fine  prudentia  : vtinaro  fape- 
xent,  dc  intelligerenc  , ac  nouilBma  ptouiderent. 
Sicut  enim  dicit  Gl«f.  Ule  gratus  agese  Deo  de- 
bebat:quianon  ciicttibac  pei  oftia  : & (lultus  pu- 
tabat elle  fecurus  in  omne  futurum.  Dent.  )i. 
Coccine  reddis  Domino  popule  (Vulte  & in(I- 
piens[hac  node]hoc  cll , hora  tenebrofa&  im- 
prouifa.  Mdtth.  a; . Media  node  clamor  fadus 
eft.  Mstth.  X4.  C^ia  hora  noo  putatis  Filius  bo- 
niois  veniec.i.?V/r5.  Cum  dixerint  ^ & fecu- 
xicas ; tunc  repentinus  (uperueniet  cis  interitus 
{animam  cuam]qaamputabasabiuto  non  differ. 
re:quia  eftimmoicalis  anima.  Ffdm.  38.  Verun- 
tamen  in  imagine  pettranfithoroo  [repetent  i te] 
tortores  miniftri  iufticiodiuine  fiue  exadore$,vt 
diazOUf.  Quia  exigunt  quocunqne  donata  fune 
ad  rationem  reddeou,  8(quccunque  fccic  homo  ' 
ad  ptEtum  luendam.  M lo.  Luet  quo  fecit  om- 
nia, nec  tamen  coidbmcruirfccundum  multitudi- 
nem adrnoentionuro  fuaram,  fic  Sc  fuftincbii 

Quo  autem  paraftij  tn  longum  fututum[cuius 
«unc?]q.d.  Ad  ce  de  coteto  non  petcinebunc : ne- 
que feis  ad  cuius  manos  deooluentur.  Pfalrn.^^.  • 
Vidi  impium  fupefexaltacun  & eleuatum  ficui 
cedios  Libanitdc  iranfiai>dc  ecccnon  erat : quxfi  : 
ui,  & non  efl  inuemus  locus  eius.  l»b  ao.  Si  ca 
put  eius  nubes  tetigetir,  quafi  flerquiliniom  in 
lioe  perdetur,  £rc/j.  f.  Noli  anxius  elTe  in  diuitiis 
iniuitismon  enim  prodcium  in  die  obdudionisde 
vindidx.  EccU.  5.  Quid  prodeft  ei  quod  labora- 
uit  in  ventum.  Cundis  diebus  vito  fuo  comedit 
m tenebris, &:  in  cutis  multis , Ql  xtumna , atque 
ttifticia.  hb  17.  Q^  eH  fpes  hypocrito  fi  auar^ 
capiat,  dc  non  liberet  Deus  animam  fuam?Et  poli 
modicum.  Si  comporcauerit  quali  tertam  argen- 
nim,&  ficut  lutum  proparauerit  veftimcntamro- 
patabit  quidem, fed  iuHus  vedietur  illistdc  atgen- 
tum  innocens diuidec.  Qtuatlle  dum  vtucret,  nec 
iaflom  voluit  vedire,  nec  cum  innoceticibus  ar- 
gentum diuidere. 

Sic  cft  qui  fibi  thcfaurizat,5c  non  cft 
in  Deum  diucs. 

Hic  incipit  dodrina  iuxta  llmilitudinem  idam 
introduda.Dicitur  autem  fibi  thefaurizans.quiad 
prxfens  hoc  vito  idius  , thefauros  fuos  & lucra 
congregat , & pec  eleemofynam  in  colo  non  re- 
ponit. Btruih  3.  Qui  argentum  ihefaurizanc  & 
aucum,in  )]uo  condunt  hommes,&  non  ed  Unis 
aequi  ficionis  eorum.  Qui  argentum  fabricant,  & 
(blfciti  fune , nec  cd  inuentio  operum  fuotum.  j 
Exterminati  fune , de  ad  inferos  defcenderunc. 

D.Alberti  Etung.D.Luc, 


Lne.  16.  Monuua  ed  autein  &dlues » & fepulcua 
ed  inferno[&  non  ed  in  Deum  diuesj  Qma  11  di- 
uitias  in  pios  vfus  erogarec.inOeum  diucs  dla.t. 
Tim.t.  Scio  cui  aedidi>&  certus  fum  quia  potena 
ed  depolitum  meum  feruare  in  illum  diera.  Tunc 
enim  alio  diuitio  non  prodetunr.  Pf*lm.  i ii. 
Difperlitjdedic  pauperibus : iuditia  eius  manet  in 
fecolum  leculi.  Si  autem  non  ed  in  Deum  dioes; 
tunc  6ec  hoc  quod  didtur  Jabio.  Diuitiasqoas 
deuorauiteuomec,  dede  ventre  Uliusexczaiieteas 
Deus.  Ad  cantam  enim  egcdaiem  in  tofasQ  de- 
uenic  diucs  cpulo.quod  guttam  paruam  aqnc  pe- 
tiit,& non  obtinuit  Imc-xG. 

Dixltque  adDifcipulos  Tuos  :Ideo 
dico  vobis  : Nolite  folidci  cfle  animx 
vcftrac  quid  manducetis, qeque  corpo- 
ri quid  induamini. 

Hoc  ed  do^lrina  iuxta  limilitudinem  inclu- 
dam accepta,  de  mundano  timore  & fulidtudine 
dimittendis.  Dicit  autem  duo,  in  quotum  primo 
folicitudinem  remoucc : in  (ccundo  autemodeq- 
dicquidfoliciceedcequiieDduiti , quia  regnum 
Dei.  In  piimo  horum  luni  quinque  paragraphi,in 
quorum  ptimo  dicit  pro  tanpoialibus  non  ellc 
(oncitandum:qtiia  ea  ad  quo  ida  referuntur , hoc 
ed,  corpus  dr  anima,  maiora  fune  his:&  ideo  pro 
eis  non  funt  periculo  commiccenda.  In  lecuiido 
autem  dicit  hoc  idem  a conlidcrationc  prouiJen- 
tiz  diuino,  quo  prouklcc  cotuis,&  vilibus  anima- 
libusxum  maior  Iit  ei  cura  de  Sandis.  In  tertio 
fuadec  hoc  idem  ab  inatiliiace  folicitudinis ; quia 
nihil  potcd  adiiceie  ad  vitam  fiipcc  id  quod  Deus 
dirpofuic.  In  quarto  hoc  idem  luadcc  aconlideca- 
tionc  pulciuoium  dotum  agri,  quos  Deus  vellit: 
cum  mirior  liieicucade  rahbusquamde  Sandis. 
In  quinto  fuadet  hoc  idem : quia  talis  lulicitudo 
infidelium  cd.fpcm  xcemo  vito  non  habentium, 
a quibus  debemus  clTc  didindi : cum  Paret  nodet 
coledis  de  talibus  Iit  IblicUus  pro  nobis.  In  pti- 
mo horum ttia dicicrpromicticenimquocum  pro- 
prie ed  hoc  dodrina, quia  Dilcipulocunx-rcaindo 
expeimie  modum  Sc  l^tem  imerdido  folicitii* 
dinis:&  cctdo  dicit  rationem  inhibitionis.  Dicit 

«rgo* 

Dixitquej  ex  limilirurjjne  induda[ad  Difeipu- 
ios  fuos  ] qui  procipue  in  ferraonibus  fuis  & 
exemplis  manere  debebam.  8.  Si  vos  man- 
leritis  in  termone  meo:  vere  Difcipuli  mei  eritis, 
dc  cognolccds  vcritaccm.Hi  funt  quibus  tanta  cu- 
ra debuit  cllc  verbi  Dei , vt  icporaliom  oblKnfce- 
tentiu.  Philip.  3.  Quo  mihi  fuerunt  lucra : hoc 
arbitratus  Ium  vcdcrcora  vcChridmn  lucriface- 
rem. Et  Ibtdctn.  Prztericotum  oblitus,  ad  ante- 
riora me  extendo  : ad  dedinatum  profequor 
br.xutum.  His  ergo  talibus  quibus  tanta  cura  Sc 
indantia  incumbebat  prodicaiionis,  quodfolici- 
tudinc  temporalium  teuocari  non  debuerunt , di- 
cit [Ideo  dico  vobis]  quos  m officio  prodicacio- 
nis  condituo.  h»n.\y  Non  vos  me  degidis ; Icd 
ego  elegi  vos , & pofui  vos  vt  eatis  Sc  frudum 
aderatis , Sc  frudus  veder  maneat  [nolite  Ibliciti 
eltejne  propter  folicitudinem  ab  execucione  offi- 
ci) vobis  iitiundi  retrahamini. 

Sciendum  quoded  multiplex  folidtudo. Quo- 
dam enim  ed  improba  cura  prouidentiz  acqui- 
. reodi  vel  conferuandi  bona  temporalia  iiuc  in 
> IC  corpoic, 


j(o  D.  Alberti  MangijOrd.Pr^d.  * * 


corpore , (iue  in  his  quz  pertinent  corpus.  Et 
hxc  vocatur  i Sanftis  folicimclo  fuffocans  : quia 
ftringit  vcl  cxtinguit  vitalem  fpintum  Dei , nc 
fpirct  ad  Deum  in  cognitione  & amore, & ne  mo- 
ucaturobcdicndo  vtpcrag.uuriniun£iu  ofticmm 
ficut  fpititusfuffocatus.  Et  de  hoc  dicitur  Maith. 
1^.  quod  a cucis  Sc  foUcitudinibus  ruffocatur 
Dei  verbum.  Si  non  icfert  frndiuni.  Et  hxc  Dif- 
cipulis  inicrdicitur;quia  impedit  verbi  pixdican- 
di  officium.  Eft  enim  mala  talis  lolicmidu.  Et 
quamuis  fit  multiplex  ficut  omne  peccatum  in 
multitudine  confiAii : tamen  in  quinque  modis 
frequentius  iimenitut.  Retrahit  enim  a bono,  & 
xetinet  in  malo  folicitudo  pcccandi:maximcin  ve- 
neteis,qu»  ligant  Sc  fuffocant  mentem.  f)*nstl 
Volentes  concurabctc  cum  Sufanna,  obfetuabant 
folHcitius  videre  cam.Sccundus  modus  cA  angu 
Aia  impiuba  occupationis  circa  amicos  A^ulaics. 
Sap.  14.  Imaginem  rtgis  , qunu  honorate  vole- 
bant,fccctuntivt  illum  qui  abccai , tauqiiam  pn- 
fentem  colcicnt  fua  folicitudine.  Per  modum 
enim  idololatrix  coliiamicosquieosDeo  & di 
uinis  prxponit.  Tertius  modus  cA  improba  5c 
inquieta  cura  diuiriasconfetu^ndi:  ficut  dicituc 
I t-Solicicudu  huius  feculi  Sc  fallacia  di- 
uiiiaruro  fulfocar.t  verbmntSc  Itncfruftu  efficitur. 
Quartus  modus  e(l  improba  cura  & i^bor  diui- 
rias  acquirendi.  EccU,  2.  Peccatori  autem  dedit 
Deus  aAli£lk>nem  Sc  curam  fuperAuam  , vt  addar 
6c  congreget  Sc  tcadac  ei  qui  placuit  Deo.  Sed  Sc 
hoc  vanitas  cA  SccatVafoljdtudo  memis.  Quin- 
tus modus  cA  improba  cura  curiofiutum  : itnpe 
diencia  officium  vel  prxeeptum  verbi  iniun^um. 
Zrr/e.x.EA  alius  qui  Ubotat  infapientiaScdoflri- 
na  Sc  folicitodincjSk  hominiociofo  quxfua  diroit* 
tit.  £c  hoc  quoque  vanitas  Sc  magnum  malum. 
lAxfoiicitudines  malz  funt  Sc  intcrdiiAx:  quia 
iAz  funcimpiobx  cmarfulfocanccs  vitalem  vctbi 
Dei  fpiiitum. 

EA  autem  alia  folidtudo  non  improba  : fcd 
ordinata  cura  necciniiiorum  ad  vitam.  Et  hxc  cA 
tolerabilis  Sc  iudulta:  quia  Ane  iAa  non  rubfiAir 
pizfens  vita , quz  folatiis  indiget  neccAariorum. 
Et  Iizc  etiam  habet  vt  in  pluribus  quinque  mo- 
dos. EA  enim  aliquando  cura  necdTatix  difpenfa- 
tionis  fecundum  miniAerium  don.us.  Lhc.  io. 
Marta , Martha  folidta^s,  Sc  cutbariscrga  pluii- 
ma:porro  vnumcA  nccclIadum.Sccundus  modus 
eA  cura  moderata,  ordinata  > de  falutc  coniunSlo- 
lum  fanguinevcl  amicitia.  Tob.  10.  Cum  moras 
faceret  Tobias  caufa  nuptiarum,  foHcitus  erat  pa- 
ter eiifs,  dicens  : Putas  quare  motatur  Alius  meus? 
Tectius  modus  eA  cura  moderata  cautelz  ab  ho- 
minibus ignotis.  Tub.  5.  Ne  te  folicirum  reddam 
de  filio  cuo,cgo  fum  Ananias  Azaiiz magni  filius. 
Quartus  modus  cActira  moderata  exigentiz  vin- 
cuTi  matrimonialis.  1 . Corimh.y.  Qui  habet  vxo- 
rem  , folidtui  eA  quz  funt  mundi,  SC  quomodo 
placeat  vxori  fuz.  C^iiimis  modus  eA  cura  ratio- 
nabilis rei  familiaris  ad  vfum  virz  conccAx.  t. 
Xtg.  9.  De  alluis  quas  nudiuAertius  perdidiAi  ne 
folicirus  fis  Scturberisrquiainuccz  funt.  IAa  quin- 
tuplex folicirisdo  induitaeA.  Sed  non  fle  quod  per 
eam  impediri  debeat  officium  verbi  iniunflum: 
quinimo  fl  iiiiuiidlo  ptzpoduntur  offido,impro- 
Im  efficiuntur. 

EA  autem  adhuc  milCTabilis  ( fine  qua  hzc 
attumni»  picoa  vita  cfle  non  potcA)Et  hzc  quam- 


uis  infinitos  habeat  roodos:camc  tres  modos  fre- 
quentius habet.  Primus  modus  cA  cura  nimia  la^ 
lwri>  inAantis.  EeiU.  2.  DeteAaias  fum  indti- 
Ariam  meam , qua  fub  fole  laboraui  habituri» 
hziedem  poA  me  quem  ignoro  vtrum  fapiens  an 
Aukus  tlt:Sc  dominabitur  in  laboribus  meis  qut- 
busdefudaui  ScfolicinisAii.  EieAne  quicquam 
tam  vanum  ? Secundus  modus  cA  paffionis  vina 
vires  affiigemis.  1.  Aiach.  6.  RecefUc  fomnus  ab 
oculis  meis  , & corrui  corde  prz  folidtodine , S£ 
dixi  in  corde  meoAn  quantam  tribulationrro  de- 
ucni , Sc  in  quos  Hudius  mifeiiz.  Tertius  modas 
eAcura  multa  diffidenciz  dc  malis  iniidianribui 
nobis. /ernr.jS.  Solicitusfum  propter  ludzos  qui 
transfugerunt  ad  Chaldzosme  force  tradat  rn  ma- 
nus eorum  Sc  illudant  mihi-  lAi  modi  folicicudi- 
num  funt  huic  viiz  annexi.  Sed  non  propter  cos 
cA  dimmendum  aliquid  quod  fic  de  obedientia 
vcl  veritate  vitx.Quia  hicefiet  timor  mundanus 
vcl  humanus , quem  Dominus  przcipit  depo- 
nere. 

Alia  quxdam  optima  folicitudo  fpirituin  vita- 
lem nec  Atingens , nec  fuffocans : fed  dilatans  d; 
auras  fandi  Spiritus  ingerens.  EthzccAquztA 
in  przccpio.  Hc  hzc  etiam  cA  multiplexrtamen  vt 
frequentius  cA  quatuor  modis.  EA  enim  fol/ci- 
rudo  pcouidendi  fubditis,quz  incumbit  Prziaris. 
Aem.ii.Qui  przcA  in foheitudine i.Car.i r.\tea 
quotidiana  folicitudo  omnium  Ecclcfutum.  Se- 
cundus modus  cA  folicitudo  obediendi.  Et  hzc 
incumbir  fubdirts.  EAotc  foliciti  vt  aiAo- 
diacis  eunda  qux  fcrijxa  funt  in  volumine  legis 
Moyfi.  Tertius  modus  folicitudinis  cA  folicitudo 
retinendi  pacoin  cum  omnibus  quantum  tn  nobis 
cA.  £phff  .<(.  Solietti  feruare  vniracem  fpirirus  in 
vinculo  pacis.  Km.  1 2.  Si  fieri  potcA  , quod  ex 
vobis  eA,  cum  omnibus  hominibus  habetaces  pa- 
ce. Quarius  modus  eA  folicitudo  fiuc  cura  & ftt- 
uor  proficiendi  comitiis  maementis  ad  meliora, 
Et  hoc  cAdupIiciienpcr  declinat  Ionem  fcilicet  i 
mato,  &:  per  inclinantia  ad  bonum.De  primodi- 
cirur  7>orr.  4.  CuAodiic  animas  vcAcas  follichc: 
non  vidiAis  aliquam  fimilitudinem  in  die  qua  lo- 
cutus eA  vobis  in  Horebde  medio  ignisme  fbite 
decepti  ficiatis  vobis  ftulpti  fimilitudinem.  Soli- 
cicudo  autem  quz  cA  proftdus  ad  boni^m,  ii/a  eA 
duplex  fecundum  ordiiinn  ad  vcrumiii  inteiledti» 
& fecundum  ptdinem  ad  bonum  tn  affixu.  De 
primo  dicitur  Dtks.4.  CuAodi  tcipfum  folidte  & 
animam  tuamrnc  obliuifcaris  vciborum  quzvU 
dciunc  oculi  tui:&  ne  excidant  de  corde  uio  cun- 
(Ais  diebus  vicz  cuz.  De  fecundo  modo  dicirut 
^«m.i  2.  Soiicitudine  non  pigri.fpiriiu  feruentes. 
Domino  feruientes.De  vttoquemodo  fimul dici- 
tur yt/nb.6.lndieabo  tibiohomo  quid  fic  bonum, 
■N:  quid  Deus  a ce  requirat.  Viique  facere  luAi- 
tiam  , Sc  diligere  mifericordiam , & folicirum  te 
ambulare  cum  Deo  tuo.  Ex  hoc  patet  quz,&  qua- 
liter, & propter  quz  folicitudo  przcipiatur  > quz 
humanz  infirmitati  indulgeatuc  , quz  difpenfa- 
rioni  familiz  concedatur  , & quz  inrcfdicaiut. 
Et  hoc  cA  quod  dtcir[Nolire foliciti eflejEt  <iecec- 
minat  partes  folicirudinis  dicens 

Animx  veArz  quid  manducetis]Anima  aurem 
hic  dicitucanimalis  vita  quz  cibis  eA  fuAentan- 
da.Et  dicitur  anima  ab  animalitaierquia  hzc  ani- 
malis vira  talibus  indiget  fohtiis.Et  propter  illam 
nutriendam  aut  fuAemandam  non  de^t  homo 
icnahi 


in  Eiiang.  D.  Luc.  Cap.  X 1 1.  i ii 


fCCtlbi  ab  officio  praedicationis miundo» maxime 
cum  tanu  dl  ncctlTuas  ikat  fuit  cutn  piimum 
incepit  Ecclena.Taliterenim  foliciti  iunt  dc  «qui- 
bus dicitur  Rom.\6.  Huiufmoxii  Chtido  Domino 
aon  reruiunt»fed  fuo  ventri  > Si  pci  dulc^  fcrmo- 
* aes  & bencdidUoncsTeducuntcoidainnucentimn. 
fbihpp. ) . Muiti  ambolanc  quos  facpc  dicebam 
Tobis  inimicos  crocis  Cbrifli  : quotum  Deus 
'Tcnter  efl>  dcglotiain  confuhonemeoiumqui 
terrena  Tapiunc.  hoc  e(l  quod  dixit  fupta  > non 
ede  portandam  peram  invia.  Dicit 'autem  [ quid 
manducetis]  nihil  tangens  dc  poculenio.  C^a 
potus  non  deddecatut  nid  propter  cibum  : eo 
quod  pocm  ed  cibi  veliiculum.  Et  ideo  in  clbiin- 
telligitur  potus. 

Neque  corpori  vedro  ] Secunda  pars  ed  illius 
foUcitudinis  ; quia  indumentum  debetur  corpori 
ad  fouendum  calorem  natutalcro  ab  impugnan- 
tibus excriniccus.  Et  dc  Ilis  duobus  dicitur  i.7i- 
Habentes  alimenta  & quibus  tegamur: 
his  contenti  limus.  Et  hoc  ed  quod  dicit  [ quid 
induamini  ] de  his  daobus  t piger  volens  digere 
obedientiam  ptardicauonis » (ulicicus  ed.  If*,  ] .In 
domo  mea  non  ed  panis  nec  vedimaitum : nolite 
meconditucce  iudicem.  Et  prxmilit  quod  non  ed 
medicus.  Q^d.  Non  fum  medicus  animarum»  nec 
volo  fubite  iugum  obedientix  prxdiciindi : fcd 
volo  ede  folicitus  qualiter  abundet  panis  in 
domo  » & veftiinemum  ad  tegumeoruro  & or- 
sutum  corporis. 


Anima  plus  cfl  qu^m  efea,  &C  corpus 
plufquam  veftimcncum. 

Hic  elicit  rationem.  Qiiia  enim  anima  plus  ed 
quam  efca»  patet  quod  clca  quxtitur  propter  ani- 
mam : Sc  eadem  tacione  coipus  plus  cd  quam  ve- 
dimentum.  Corpus  autem  Sc  anima  fune  ad  Oco 
obediendum.  Indignius  autem  propter  dignius 
ed  (mper  podponendum.  Ergo  u foHcicudo  cibi 
& vedimcnri  retrahant  abobedientiaDei»  Iblici- 
ludo  talis  ed  abiicienda.  E:cU,vli$m.  Deum  time 
Sc  mandata  cuis  obferua.  Hoccd  omnis  homo. 
Eihoe  ed  quod  dicit  in  tali  cafu  Pfilm.^4.  la^la 
cogitatum  tuum  in  Domino  : Sc  iplc  te  emttticr. 
£t  hoc  cd  quoddieit  [fc  corpus]  qitodadobe- 
diendum  Deo  ordinatur  [ plus  ] ed  [ quam  vedi- 
nicnuim]  i.Pen.^.  Oracem  folicitudinem  ve- i 
dram  proiicientes  in  cum  : quia  ipd  cura  ed  de 


De  auedfcit[Con(iderateeoxi]os]Coraiisqotdcm 
nitentis  mgredinis,  & roagnz  vMacitatlSiicfGcuc 
diciiQC  fabulat  ] magnx  ^oriofitads : & cum  ad 
onmia  h«c  foUciiudo  exigatuc »,  &a  voce  otmiia 
diden  in  cra(Unam>&  omnia  dia  proaadinar»  & 
omnia  quibus  indigee  Deo  commicit»  & ^ Deo 
cxpodulat : & taroen  cum  hoc  de  dbi  nccelTatio 
alus  communicat*  iD  lonentibus  relidet , damna- 
tos lacerat. 

Per  nigredinem  quidem  fignificat  Przdicaio* 
rum  humiliationem  exieiioicm.  Can/ir.i.  Nigra 
Ium  fedfbrmora.Nigra  quidem  tribulationis  hu- 
miliatione : fbrmofaautem  vimuis  nitore.  C^n- 
rsr.f.  Comz  capitis  tui  Itcutclatz  palraarum* 
nigrxquali  cocuus.  Comz  capitis  > Apodolidc 
Oiicipuli  Cheido  adhzrentcs.  Sicut  elatz  pal- 
marum , late  & fiuduofe  8c  vidotioCc  priedican- 
les  ramum.  Nigrz  pcrfeauionis  humiliatione. 
Quali  coruos  crocicaiionc  Termonis.  £i  hxc  ed 
conucnientia  prima  Przdicatoris  ad  coruum.  In 
fecundo  autem  ( quod  ed  quia  magnz  cd  voraci- 
tatis ) conuenit  in  propoiico  : quia  cum  mulris 
indigeat , pauca  vel  nulla folicicudinc  prouidet  m 
faturum.Oei  ergo  mihidri  non  multis  indigenies 
(ulicitudinem  deponanr.De  hac  voracicatediciiur 
quod  cocuus  emilTus  dc  arca  rcquicuic 
incadatfete.  Magnz  autem  ed  glorix.  l^pter 
quod  dicit  quod  cum  in  multis  gloria- 

ri poi1ct;quod  icilicct  Apollini erarconlecratus, 
quod  vnguibus  fortis  > quod  alis  exiciiltis  : ne  iii 
gloria  vocis  dcdccie  videretur , os  ingens  ad  can- 
j tandum  aperuit  & odam  carnis  amilit.  Huius 
lignum  cd  quod  dicit  Virgilius  > quod  ferena  di- 
ligit: ira  quod  etiam  in  icinpedatc  ad  proprium 
nidum  i5t  pnllos  non  rcuetticur : quia  glotiz  piil- 
chrimdinis  fux  ed  nimis  cnriofus.  Et  huc  (ignid- 
cat  in  Prxdicatore  quod  pulchritudinem  fairx 
Si.  vittuciscudodiat  dadiofc.frrlr.44.  Homines 
diuttes  in  virtute  przdicationis  dudium  haben- 
tes. Quod  autem  fua  voce  omnia  didere  incradi- 
num  > lignilicat  quod  hoc  prxfcos  omne  defpicit 
noj»  attendit : llcut&  Prxdicarorfjcctcdcbct, 
refpicicns  aderadinum  vitx  futurx.  Seph.x.Wox 
c.mtamis  in  fenedra » conms  in  ruperliminari. 
Quod  autem  i Deo  podulat  &:  Deo  committat, 
Przdicatoti  prxcfpue  c<xDuei>tr  ^^er  deuotionem 
Sc  refpctdum  quem  debet  habere  ad  Deum  Sc  fi- 
duciam./»^ }8.  Quisprzpatatcoiuo  efeam  faim; 
quando  pulli  cius  clamant  ad  Detim  vagientes 


vobis. Ego  autem  egenus  fum  & pau- Ico  qiiod  non  iiabeant  cibum  ? Pf*lnt.\^6.  Qui 
per : Dominus  folicitus  ed  mei.  dat  iument  is  efeam  ipforum : Si  pulUs  coruorum 

j inoocantibiisenm.  In  hoc  aiucm  quodde  fibiiic- 
OonUdcratC  cortios*  quia  non  fc- (cellario  aliis  communicat,  fignificat  miniftrontm 
minant  neque  metunt  » quibus  non  Dei  largiiatem:quibus  dicitur  Ti'lf.4.  Si  multum 
eft  cellarium  neque  horreum,  & Deus  jt>l>>  f‘««it..'ibuniantct  rribucdi  parum.hoc  ipfum 
pafeit  illos.  Quanto  maqis  vos  pluris  ! «‘V*'-  P;*  flgnuracd  quod  corvi 

■*rr  -II'  • n • I licet  fortes  Iint;  alias  aucs a cib»s  non  prohibent, 

cftis  illis.  Qu.s  autem  veftrum  cog.-  l^  ,^  P„rcpi  coruis  vt rafcam  cc.  Eti.ico 
tando  poteft  adiiccre  ad  itaturam  Tuani  | dicitur  ibidem , quod  comi  pauctont  Eliam : fe- 
cubitum  vmim  ? Si  ergo  neque  quod  ^ rentes  ei carnes  Sc  panes  mane,&  carnes  & panes 
minimum  eft  potdlis;  quid  de  exteris  ; vcfpcre.  Q^oJamem  iivtorrcnnbus  relidet, ideo 
fuiicicicllis  ? I frequenter  trahit  anim.ilium 

j cadaucra.  Et  ita  Prxdkator  iri  torrente  tribula- 
fecce  lecunda  conlidcratiopetfuadens  non  elfc  tionis  refiJere  debet ; quia  ibi  inucnit  efeam  fpi- 
folidtandum.  Ponit  autem  primo  fimiliiudinis  « ritualem.  Homo  cnim  in  tribulatione  politu*, 
confiderationem , & fecundo  elicit  perfuafionis  fxpius  cogitat  dcconucrllone./yii/w. 109. Oeror- 
tatloncm.  In  ptimo  inducit  duo  : aucm  Icilicct  rente  tn  via  bibot,proptctea  exaltabit  caput.  Hic 
confiJetandam , Sc  quid  in  ea  confidcrandum  fit,  etiam  cotuus  lacetai  cadaucra  damnatorum  : Sc 
p.  Alb$rti  Maytt,  in  Enanp  D.Luc.  K a ho< 


ii2(  D.Alberti  Magrii,  Ord.  Prsed. 


hoc  Prxdicacor  Uqc^  cptQmfoa* 

tiooK>u5  & terroiibas  eos  qui  fi^.4*(niuBAii. 
Froufrb.^o.  Oculum  qui  fubfannit  patrem  , & 
qui  defptcic. partum  maccis  Tuar  fufrodiant  cum 
cotui  dc  corceruibus»  fle  coRwdant  cum  lili]  aqui. 
!x.  Paia  enim  Dtus  fiibratuucuc , quando  Pacer 
cxicftii  pet  nxcatum pcouocatur.  Paccusautem 
matris  Ecclwx  pcouocarur, quando  proximo  ma- 
lum datur  exemplum.  Corui  autetn  Tum  Prxdi- 
cacores  falfudientcsperincuflloncm  tinwrts.  Et 
fili)  aquilx  Tum  fili)  Chrifii  qui  tales  vaboPrx- 
dicationis  fibi  incorpocanc.  Et  quia  llc  lacerat  ca- 
daucraconms , ideo  dicitur  foetidi  clle  anhelitus: 
quia  aurxPrzdicaton<i  hottidz  funt  feculadbus 
& carnalibus  honHnibus./o^.]<).  Halitum  meum 
exhorruit  vxot  mea. 

Dicitur  etiam  dc  coruo  t quod  ofculando 
coeat  , quud  femen  per  os  emittat  fle  oua, 
quod  fi  oua  fua  coquamur , quod  I.rpidem  iniie- 
niat  quem  inter  oua  ponat  tc  oua  in  prirtinum 
fiacum  reducar.  Sed  experimento  didici  hzccile 
falfa : fle  ideo  dc  talibus  non  curo.  Ifiz  ergo  fune 
caaTz  quate  i^ter  anes  accipit  a coruis  fimilitu- 
dinecn. Ab  aulbus  autem  Sc  non  a natatilibus , vei 
grefiibilibus  > vel  reptilibus  famit  fimiliiudincm; 
quia  auiutn  cibus  iongclatequcdifirctrus.efi:  pro- 
pter quod  etiam  natura  dedit  eis  pennas  ad  volan- 
dum vt  cito  pergant  ad  omnem  locum  cibi  fui. 
Et  in  pennis  illis  conueniunc  cum  Sandis  , qui 
pennati  pennis  virtimun  volant  late  ad  cibum 
diuinx  coniblatioms  colligendum.  /*p/.54.Quis 
dabit  mihi  pennas  licut  cotuoibx  } Ifa.60.  Qu> 
finit  ifti  qui  vc  nubes  volant » fle  quafi  columba; 
ad  fenefiras  fiias  ? Alia  autem  animalia  dc  prope 
colligunt  cibum  : fle  tamen  alia  animalia  magis 
folicita  funt  quam  volatilia.  Quia  gtclfibilia  con> 
grcgaiir  & reptilia : natatilia  autem  frigida  funt 
fle  dmabfiinemia.  Se  ideo  congregatione  non  in- 
digent. Volanliaautcm  refpedu  fui  cor[X)rM  & 
multi  cibi  funt , fle  nullius  folicitudinis ; & ideo 
lumii  exemplum  ab  illis.  Vnde  dicitur; 

Confideraic  volucfcs  ccli. 

' Tangit  autem  partes  folicitudinis  dupliciter; 
in  laborando>&  in  reletuando.  In  laborando  qui- 
dem dupliciter : reminando,&:  metendo.  Semina- 
rio enim  labor  efi  ad  natiuitatis  frudum  exco- 
lendum ; meflio  autem  cft  ad  eundem  frudum 
colligendum.  Dicit  ergo  [Qui  non  feminant]  ad 
multiplicandum  natiuitatis  frudum  qui  firpe  fal- 
lif.y^.i.Seminaftis  multum  fleintoliftis parum. 

. Mentietur  o^his  oliuz : fle  atua  non  af- 
ferent cibum.  Dc  feminatione  fpirituali  dicitui 
1 .Corimh.^.  Qui  feminat  in  benedldione>de  be- 
nedidionc  metet  vitam  xternam.  Et  ideo  dc  fc- 
minatione  carnali  non  c(l  roulium  curandum 
[neque  metunt  Jad  colligendum.  Matth 
cicc  volatilia  exii  quia  non  laborant  neque  con- 
gregant in  horrea  : fic  Pater  vcftct  cxlefiis  pafdt 
ca[quibus  non  cfi  cellarium]  Tai^gii  partem  foU- 
citudinis  quz  ad  referuandum  cA.  Efculcntum  fle 
poculencum  przparatum  vfibus  hominum  ccl»- 
uacur  in  cellaiiis » hoc  eA>  in  cellis  i celando  di- 
dis. Granum  autem  in  arifiis  non  paratum  : fed 
tantum  melTum  rcreruaruc  in  horreis.  Nqprram 
autem  folicicudinum  illarum  habent  aues  [ fle  ta- 
men DemlPater(pa(cit  illosjprouidcnseis  cicas. 

Oculi  omnium  in  ce  fperant  Domine: 
& ru  das  efeam  illorum  in  tempore  opponuno. 


flem  Pfdm.  todm.  Aperis  ttt  manntn>4piili  fl( 

imples  omne  animal  beucdidiotsc./a^  )^.Per  hvc 
indicat  populos  fle  dat  efeas  eundis  raorcalibus. 
.Videte  autem 

Quanto  m.tgis  vos  ] qui  przferris  iMag;fnem 
Patris  cztelli$,&  eius  perficitis  vt  fili)  ofcc^ieniiz 
voluntatem  fle  bencplacituni  Patris  | plorisjprcri) 
apud  Patrem  czlcftcro  [eftis  illis]  comis  flfvol*- 
tilibus.P/4/Mi.77.MaIe  locuti  funt  dc  Deo;  dixe- 
runt > Nunquid  Deus  poicfl  populum  pafcere 
fuum  ?Nunquid  fle  panem  poterit  dare  aut  parare 
menfam  populo  fuo?Huh»s  fignutu  ctlqaod  man- 
na cibus  czldlis  fccucus  cil  populum  in  deferto, 
fle  aquz  dulcillimz  ad  potandum.flr  vefiimentum 
non  eil  imictctacum,Sc  calceamenta  non  /unr  at- 
ciica.  £c  non  ell  minoris  potentiz  vel  minoris 
Icieiiiizin  pruuidendo  , vel  minoris  volontatis 
ad  minifiros  noui  reilamenti  quam  ad  vetetts 
teftamenti  populum  fempecrcbeflem  fle  inctedu- 
luur.  £ccc  nunell  abbreniaca  manus  Do- 

mini vc  filuarc  nequeat : neque  aggrauaia  aurh 
cius  vt  non  exaudiat.  j 

Videtur  autem  non  elfc  completum  quod  dicit 
in  Difcipulis  l.Cerlnth.^^.  Efurimusflc  litiminft 
nudi  fumus  vfqtic  in  h.mc  horam,  fieh.i  i.Cir- 
cuieuint  in  mclocis,  tn  pellibus  ca(»tnis,  egenres, 
anguftiari.afFlidi : quibus  dignus  non  erar  mun- 
dus. Ad  hoc  dicendum, quod  in  veritaie  foliciro- 
do  fuflbeanx,  fitut  didlum  cft.inhibua  cft : fcd  la- 
bor prouidentiz  exercendus.  Laborem  aurem  vo- 
co opus  militiz  Cluiftianz  deferuiens:  ficut  A»- 
^Hjhnm  in  Itbro  de  opirthm  Monnihvrmn.  Opas 
autem  luiliciz  Chrillianz  aut  cft  fpiritualc,auc 
corporale.  Spirituale  quidem,  ficut  przdicatio  fi- 
dei & fundatio  Ecclefiz  & huiufinodi.Corpotale 
autem, ficut  arare,  vineas  plantare,  fle  huiufmo^. 
Si  autrm  cft  fpirituaie , cft  cotum  qui  inifli  funt 
ad  Euangelium  przdicandum : Se  iftis  debetur  fii- 
ficritatio.  Tantcn  tempore  fundationis  Ecclefiz 
non  dabatur  atiquando,  8c  tunc  operabantur  ma- 
nibus fuis  ne  impedimentum  darent  Euangelio. 
Si  amem  omnino  deficiat  in  procurando  omne 
confilium  iiumanum , quod  vix  fieri  porcil : tunc 
pro  certo  habeo  quod  quocunque  modo  proui- 
debit  Detis.  -Et  fi  non  faceret , ellet  hoc  dandum 
difpofitioni  diuinz.  Qiiia  tunc  aut  fame  tali  pur- 
garet pzccaca  , aut  exerceret  virtutem  ad  patien- 
tiam , aut  foitc  iuftecotuicmnarct  cos  qui  roini- 
ftris  Dei  alimenta  fubtraherent;  quod  tamen  non 
Icgimiis  accidille.  Quia  flt  Eliam  paucrunt  comi. 

I II.  fle  centum  Prophetas  pauit  Abdias  in 
fpecubus  j.Arv.iS.  Et  Angeli  paucmnt  MagJalc- 
nam, fle  patres  in  >Egyrto.Ec  cum  efutiret  Salua- 
roc  accellerunc  Angeli , fle  ininiflrabant  ei.  Et 
quod  fecerunt  tn  capite , parari  funt  facere  in 
membris,  fi  fit  necclle.  Et  per  quadraginta  annos 
pauit  Deus  Angelorum  cfca  populum  fuum  in 
defcrto.SupiVffr.  r 6. Angelorum  efea  nutxiuifti  po- 
pulum tuum,  habente  in  fc  omncdctc«llanientuni 
& omnis  fapotis  fiiauitatem.  Innioc 

fui,  etenim  femii , fl:  rran  vidi  iuftum  derclidlum 
neque  femen  cius  quzrcns  panem.  Eifiobiicitur 
dc  ilio  Matribus  fuis  dixerunt ; Vbi  cft 

triticum  fle  vinum  cum  exhalarent  animas  fuas 
in  fimi  matrum  fiiaium  a facie  lempeftatum  fa- 
mis? Dicendum,  quod  hic  fuit  pccru  infidelis  po- 
puliflcnon  feruonim  Dei.  Dc  hoc  tamen  mult» 
difllafunt  Aixitli.C'.  Et  quando  ilia  coniungiruc 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XII.  iij 


hic  qus  hic  tliointur  > melius  intelligicai  lo- 
cus ille. 

Quis  autem  veftruro  cogicaodo  ] Ecce  tertia 
confideratio.Quia  talis  etiam  lolicicudo  qua  pro- 
pter temporalia  dimittuntur  rpititualia.non  pro- 
deil.  Detur  enim  quod  temporalia  tali  piocurcn- 
curloliciiudineiCunc  coafcqucnsefl  qu^  adpro- 
fctllum  corporis  incrementum  procurantur. 
Sed  profedus  corporis  & incremencum  non  pro- 
oeniuni  nili  virtute  Parris  czle(\is : licut  dicitur 
1 .C«r. ) Neque  qui  plantae  cll  aliquid  neque  qui 
tigat : fed  qui  incrementum  dat  Deus.  Et  hoc  cH 
quod  dicii[Quis  autem  vellrum  cogitans]  per  fo* 
iicitudinem  1m  cogitationis  [^lotelijnaturalivel 
animali  potellate  [^iiccre]  augendofad  ilacuram 
ruam]quaro  terminis  Tuis  limitauit  Dcus[cubitum 
Tnum]m  latum, vel  in  longuin,vel  in  profundum 
per  quacunque  adminicula  temporalium , ex  fo- 
licitudine  acquifitorum  propter  corporis  fuipro- 
fcflum.  QM.Nullus.  Quia  iioc  non  ell  in  nobis: 
fed  in  yittute  Parris  calcllis.i./if4cl>4^.7.Ncfcio 
qualiter  in  vcero  meo  apparuiHis.  Non  enim  ego 
Ipiritum  donaui  Sc  vitam,  ncc  llugulotum  mem- 
bra ego  ipfa  compegi  , fed  mundi  Creator  : qui 
inuenii  hominis  naciuitatem  , quique  omnium 
adinuenic  originem  [ 5i  ergo  neque  quod  mini- 
mum ell  ] iu  potentia  [ nonpoteihs]  quia  vnum- 
quodqnc  deberet  pius  nolte  in  natuialitet  flbi 
vnitis  quam  in  cxtrinfccis  [ quid  dc  caceris  ] ex- 
triniecis[foiicici  ellisj  Qitiaeciam  habitis  cis, non 
proliciunt  ad  corporis  iucccmentum  line  cura  8c 
ptouidentia  Cc  virtute  Patris  czlellis.  Ec  ideo 
dicit  lacob  GeHtj.li-  Domine  qui  pafeis  ine 
aiunentute  mea.  VfMm.ii.  Dominus  regit  me, 
& nihil  mihi  deerit  in  loco  palcux  , ibi  nic 
collocauir. 

Conllderatc  lilia  quomodo  cref- 1 
eunt:  Non  laborant, neque  nent.  Di- 
co autem  vobis  quia  nec  S.domon  in 
omni  gloria  Tua  vellicbatur  Heut  vuuni 
cx  iftis. 

Quarta  eft  confideratio  ad  vcftimcnturr  per- 
tinens : quia  prxccdcns  pertinebat  ad  iiutrinien- 
cum.  Dicit  autem  tria  : quid  conlrderandum , & 
quid  in  confidetaris  aducrtcndum,5c  tertio  cx  his 
inducit  ruat perfualioius argumentum.  Deprimo 
dicit  [Conlidctatej  per  rationem, quia  dicit  ^ps- 
jlelui  Rom.\.  Inoihbilia  Dci  ^sereaqux/afla  lunt 
intelletllaconrpiciuntur : fempiterna  quoque  vir- 
ciiseius  & diuinlcas-lia  vt  line  inexcuiabiles  talia 
conliderarc  non  volentes  [hlia  agrijhuc  cft,  non 
hurtenlia  qux  coluntur /ed  agreliia  quibus  nullus 
labor  adhibetur.  Quia  etiam  hzc  Samflisappio- 
priamur.  Camic.i.  Sicut  lilium  incec  fpinas  hc 
amica  mea  inret  filias.  A me.  f.veftita&  redimita. 
Pfutm  49,Pulchcitudoagciii'ecum  efifquomodo  , 
ctefcuncl  pulcherrima  fine  folicirudine  hominum 
[Non  laTOtanc  [ folicirudine  prouidentix  (emina 
vcl  cultum  [neque  nent]  quia  tam  claborauetunt 
per  cultum  lanam  & linum. 

Dico  autem  vobis]  fine  dolo,  i .?etr.i.  Neque 
imieiitus  eft  dolus  in  lingua  eius  [ quianec  Salo- 
mon ]qui  tam  gluiiofus  fuit  in  vcilitu quod  etiam 
glotiofinimaR.egii)a  Auftii  3-^e|.io.  mirabatur 
veflitum  fccuoTum  fuorum.  Et  furmuiitati  pel- 
lium fuarum  fponfx  fotmofitas  comparatut 
J).  jilbtrti  M*gmy  in  kuartg.  D.  Lue. 


Cnntit.j.Ut  hic  talis[tn  omni  gloria  fualcoi  vitra 
modum  Audebat.  i.Pnrdlip.^,  Nhagnincatus  cA 
tex  Salomon  diuiiiis  &:  gloria  fuper  omnes  reges 
vniuerfx  tertx  : &;  omnes  defiderabant  videte 
viiltom  Salomonis  [vcAiebatut]  ita  vernante  co- 
lore & pulchritudine  [ ficui  vnum  cx  iAis  ] liliis. 
Qualiter  ergo  polia  omnibuscompat  ari,G'ffl.a7. 
Ecce  odor  fiTij  mei  (Icut  odor  agri  pleni  quem  be- 
nedixit Domiqus. 

Si  autem  focniim  qno<l  hod4c  cfl  in 
agro  , & cras  in  clibanum  miuitur, 
Deus  fic  vcfliuquanto  magis  vos  pufil- 
Ix  fidei! 

Hic  elicit  rationem:  vocat  [fccnmnjqnam- 

lib«  hcibam  fiotenrcm  ; ficot  & lilium  vocat 
quemlibet  floiem[quod  hodie  cA  in  agro]fiorci:s. 

Gaudebunt  campi  & omnia  qux  in  eis 
funt[&]  tam  parux  curxeflapud  Deumfic  homi- 
nes quc^[cras]hoc  eA,Aatim  poA  modicum[mir- 
titur  in  clibanum  ] comburendum  tanquam  ad 
nihilum  vtile  [ Deus  fic  vcAic  ] tam  tnulcis  colori- 
bus &:  veinantibus[quanio  magis  vos]  dc  quibus 
maior  cura  cA  apud  Patrem.  Quia  & pro  vobis 
Filium  mifit , & leges  vobis  pofuii,&;  omnia  pro- 
pter vos  qux  in  mundo  futu  fecir.  t.C«n>//fi.9. 
Nunquid  dc  bobus  cura  cA  Deo  : an  propter  vos 
vrique  hxc  dicit  i Propter  vos  raifi  in  Ba- 

bylonem & detraxi  Ciialdxos  in  nauibus  fuis 
I glotianrcs.y/x.6o.Gcns  & regnum  quod  non  fcc- 
uierit  tibi.pctibit  :&  Gemes  folitudinevaAabun- 
ror  [ pufillx  fidet]  HxccA  teprehenfio.  Signum 
enim  patux  fiducix  apud  Paucm  : qui  non  confi- 
dit a Patre  dona  accipere,  qux  accipit  infenfibilis 
& vilis  creatura.  MMtb.14.  Modicx  fidei  quare 
dubirafttfXew.f.  In  repromiffione etiam  Dei  non 
hxfirauic  diAiJemia ; (cd confortatus  cA  fide,ple- 
iiilTtme  fciens  quia  quxeunque  promifit  et  Deus, 
potens  cA  & facere. 

Et  vos  nolite  qurcrcrc  quid  mandu- 
cetis,aut  quid  bibatis:Sc  nolite  in  fublU 
mc  tolli  : hxc  enim  omnia  Gentes 
mundi  quarrunc. 

Quinta  cA  hxc  confiJeratto  fuiripta  penes  hoc 
quod  in  confidentia  de  Patre  cxlcAi.  aliqoa  debet 
dlcdtAanria,fili]eoguofcentiscuram  Sc  dilc<Aio- 
nem  qu.im  Pater  habet  dc  filiis , ad  eos  qui  igno- 
rant curam &diteClioi]cmPaccis.Sicui  enim  dici- 
tur Sapient. \6.  Pater  cxleAis  femper  fubAanitam, 
& dulcedinem  qnam  tn  filios  habet  oAendir.  Et 
hocclt  quodilicic[&  vos  ]dilcdiAtmi  filijPacris 
[ nolite  quzrae  ] pet  folicitudinem  retrahentem 
vos  a prxdicatiune , dicentes  [ quid  manducetis  ] 
hoc  eA  , quis  prouideat  cibum  fi  dederitis  vos 
Euangelio  prxdicando[aui  quidbibatisjcum  pro- 
uidere  non  pofiitis  potum  fi  efiis  in  vctbi  miniAe- 
[ riooccupati.  Quia  vctificatur  in  vobis  quod  dici- 
tur  /oan.  i6.  Siqutd  petieritis  Pattem  in  nomine 
meo, dabit  vobis  [&  nolite  ] per  folicitudinem  vc- 
Aram[in  fublimc  tolliirupcrbiz.  Quia  ficuc  dici- 
tur/40^.4. Dcu$fupetbi>  rcfiAir  : humilibus  au- 
tem dat  gratiam.  /iiJfih  9.  Neque  enim  fuperbi 
tibi  placuctimt  ah  initio  : fed  humilium  & man- 
rucrorumfcmpercibi  placuit  deprecatio.  Pufillo 
enim  gtegt  non  eA  timendum  : quia  complacuit 
Patri  cxleAiilli  dareiegiuim  /-«c.u. 

K ) Wcc 


Digl?ir-T'd  oy  < ik 


114  Alberti  Ma 

Hcc  enim  omnialprxdac  & ad  delicias  & glo- 
ciam pertinentia  [Gentes  mundi]  hocefl,gcntili- 
tec  & mundane  viuentes  [ inquirunt]&  tota  m ad 
hoc  folicitudinem  conuertunt.  £c  ad  CiiriiH  mi- 
ni^roshzc  non peninent./yj/m.fi.Confuli  fune 
qai  hominibus  placem,  quoniam  Deus  fpreuit 
illos.Serui  amem  Cheifti  non  qozrunc  nili  Chri- 
Pfalm^yi.  Quid  mihi  cl\  in  czlo  , & atc 
quid  volui  fuper  tmam  ? Pfjtltn.eodem.  Deus  cor- 
dismei  , fiepaes  mea  Dcusinztcrnum.  7'/)re«.5. 
Pars  mea  Dominus  dtxii  anima  mea:prop(ctea  ex- 
pedlabo  illum. 

Pater  autem  vefter  feit  quoniam  bis 
indigetis. 

Hic  arguit  a cura  Patristquoniam  fiia  benigni- 
tas mouec  eum  ad  prouidendum  de  talibus-Ec  hoc 
eftquod  dicit[Pater  autem  vcfterjcileftis  qui  non 
errat  , velnegligcn$e(\in  prouidendo. 

Pater  noHer  qui  es  in  czlis  [ fcit]  feientia  curz  & 
prouidentiz.  Pftlm.i  ?8.  Impctfcilum  meum  vi- 
derunt oculi  laiPf/ilm.ioi.  Sicut miicrctur  pater 
filiorum  , mifcrtus  eft  Dominus  timentibus  fc: 
quoniam  ipfc  cognouit  figmentum  nortruro[quo- 
niam  hisjfmc  quibus  prziensvita  non  agitur[in- 
digctis]&  fine  his  fciuirc  (ibi  non  potcAis.O/ea  i. 
Exaudiam  dicit  Dominus , exaudiam  czlos.Sc  illi 
exaudient  terram  ; & terra  exaudiet  triticum  , & 
vinum,  & oleum  , & hzc  exaudient  Icztahd.hoc 
efi>Dci  femen. 

Veruntamen  quxrite  primum  re- 
gnum Dei,  5ciuAitiamcius:&h*c  om- 
nia adiicientur  vobis.' 

Oftenfo  quod  non  eft  folicitandum  pro  tera- 
poralibusrnc  omnino  imcliigantur  poftponi,  dicit 
pro  quo  folicitandum  cft  primo  & principaliter: 
& fic  hzc  przfcntia  adiicicntur.ln  hac  autem  par- 
te tangit  duo.Priroo  enim  hoc  dicit,  fecundo  hoc 
idem  perfuadet  per  rationem.Oicic  ergo  circa  pti  - 
mum  fic  [veruntamen  j Q,d.  Dixi  non  c(Tc  folici- 
tandum pio  temporalibus  [veruntamcn]ne  in  du 
bio  dc  talium  prouifione  relinquamini  [ primum 
quzrite  ] orando  & operando  [ regnum  Deijhoc 
• cft,  quod  vcftro  minifterio  regnare  Deus  incipiar. 
Matih.6.LMr,  1 1 Adiicntac  regnum  ruum. 
autem  6.additur[&  ioftitiam  eius  ] vt  fcilicet  iu- 
ftitta  illa  in  mundo  conualcfcat  quz  ad  regnum 
Dei  condticit.Et  de  hac  dicictu  ^em.io.Finis  legis 
Chriftiis  ad  iuftitiam  omni  crcdenti.Hzc  eft:  enim 
fapientia  & foliciiudo  Chriftianorum  , quod  Sc 
iuftitiam  Deo  placentem  faciant , & per  illam  re- 
gnum Dei  confortetur  & conualcAat. 
Concupifccntia  fapientiz  conducit  ad  regnum 
pCTpetuum.  Si  autem  hoc  regnum  quzricur[om- 
nia  hzc  ] neceifaria  vjtz  etiam  non  petentibus 
[ adiicicnrur  vobis  ] tanquam  accidentia  & ao-c- 
denriaad  illud. £cf/ry74/?»ci  }?.Cibaria,& virga, & 
onas  afino  : panis  , & difciplina , Qc  opus  (Stio. 
Dummodo  enim  portet  onus  & iugum  aiinus. 
Dominus  & non  a(inus  cogitabit  dc  cibo.Et dum 
modo  vete  fit  feruus  feruiens  fecundum  adnm 
ferui , Dominus  & non  feruus  cogitabit  de  cibo. 
Teb.  XI,  Boni»  omnibus  per  eum  repleti  fumus. 
Sdpienr.  7.  Venerunt  mihi  omnia  bona  pariter 
cunj  illa.  £.ue.  1 f . Omnes  norcenarij  qui  (unc  in 


^ni,  Ord.  Vrxd. 

domo  pattts  abundant  pnibus  : foJui  ille  qui 
extra  domum  patris  cxulabat  ,ad  nullum  offi. 
emm  Patris  dcputatus,in  exilio  fame  laborabat. 

Nolite  timere  piifillus grex,  quia 
complacuit  Patri  vcftro  dare  vobis  re- 
gnum. 

Hic  ponit  huius  perfuafionis  rationem.  Didj 
autem  duo  ; tationem,  & fubiungit  perfuaiionem 
per  rationem  confitinatam.  Didt  igttur[noliie] 
cigo[timcrc]Je  temporalium  prouifione  [ pufill« 
grex  ] numero  , & humilitate.  Numero  quidem 
Matth.io.  Multi funt vocati:  pauci  vero  eledi, 
£ec/4.i.S:ultotum  infinitus  cft  nomerus.  Grex  aul 
tem  dicitur  quia  ad  modum  gregis  cognoicit  vo- 
cem paftoiis.£^»f/j,}4.  Vos  autem  ouesmez  ho- 
mines cftis  ,dicir Dominus.  /yi/m.SS.Nos autem 
populus  cius, &oiiespafcuz  cius.  /«4».io.Oucs 
rocz  vocem  racam  audiunt.  Pufillus  auccra  etiam 
cft  iftegrex  humilitatc.i.£r/r.j.  Humiliamini fd> 
potenti  Dei  manu,  vt  vos  exaltet  in  die  vifitario- 
nisfquia  complacuit  Patri  veftio]  qui  femper  fo- 
licitus  cft  pro  vobiscura  parema  [ darevol»sI^ 
gnum  ] & ideo  illi  Sc  non  temporalibus eif  inten- 
dendam. ^«».8.  Quomodo  non  etiam  omnia  no- 
bis cum  illo  donauit  i 1.hc.  i y.  Omn/a  mea  rua 
funt.  Ex  quo  enim  regnum  dat . omnia  cum  i/lo 
nobisdabir,  & adiicict  hzc  quz  funt  vit*  rtccef. 
fatia.  Dc  Regno  autem  iftodicitut  n. 

Auferetur  a Vobis  regnum,  Ac  dabitur  genti  fa- 
cienti frutftus  eius.  Lmc.ii.  Ego  difpono  vobis fi- 
cutdifpofuic  mihi  Patet  meus  regnum.  Hoc  au- 
tem regnum  cft  poteftas  perfiwfta  cccicfiaftic*  iu- 
ftiiiz,  heut  ditftum  firpiuseft. 

Vendite  qiKX  poftldccis,  & date  clcc- 
molynam.  Facite  vobis  facculos  , qui 

non  vctcrafconc,  ihefaurumnon  defi- 
cientem in  cxlis  :qu6  fur  non  appro- 
piat, neque  tinca  corrumpit.  Vbi  enim 
thefaurus  vcftcr  cft , ibi  & cor.veftrum 
erit. 

Reitcratioeft  perfuafionis.  Quia  enim  primi 
Przdicatoies  adinfiJeics  mittebantur , oporrebat 
efte  (labiles  Sc  nihil  poftidere : quia  alirer  recradli 
fuilTcnt  iprzdicationis  ofticio.  Et  hoc  eft  quod 
dicit  [ vendite  quz  poftidctisjvt  nudi  nudam  pof- 
fuisfequiveritatem.  AUtiL  19.  Ecce  nos  reli- 
quimus omnia, Ac  fecuti  fumus  te.  Matih.  19.  Si 
vis  petfciftuselTc : vade  , vende  omnia  quz  habes, 
& da  pauperibus. Si  habes 
in  potcftacc  tua  rem  tuam  , vende : fi  non  habes, 
proiice.  Credenti  rorus  mundus  diuiciarum  eft : 
infidelis  autem  etiam  obolo  indiger.  Hoc  enim 
primis  exj>cdicbat Ecdefi^  fudatoribiis  quibus  di- 
du  A/4/.y.quod  tollenti  tiinicam,ciiam  pallium 
dimittendum  eft[Ac  date  eiccmoiynam  ] pretium, 
quod  venditis  podcHionibus  aedpitis.  4, 
Quotquot  erant  pofteflbres  agrorum  offerebant 
pretia  eorum  ,Ac  poneb.inr  ante  pedes  Apoftolo- 
rum:Acdiuidcbatur  fingulisproutcuiqueopus  erat. 
Lue.  19.  Ecce  dimidium  bonorum  meorum  do 
pauperibus : Ac  fiquid  aliquem  defraudaui , reddo 
quadruplum.  Duniel.  4.  Confilium  meum  placeat 
tibi:Ac  peccata  tua  clccmofynis  redime.  Ac  iniqui- 
tates tuas  mifericotdiis  paapctum 


Facite 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XII. 


Facirc  vobis  facculos]hoc  cft,  refemacocii. 
£.edt- 19.  fclccitiofyna  viri  cjiuili  facculus  cum 
co , & g,ratiam  hominis  quali  pupillam  fcruabir. 
Hic  ediacculus  qui  quando  conciditur  maxima 
cxltUiiciain  centupla  inciccdc.  Pfal.i^.  Conci> 
difti  faecum»  & circumdcdilH  me  Ucitia[qui  noti 
vetctalceni]  quia  ficut dicitur  Mir.S.  Quod  an- 
liqiutur  & Icncfcit;  prope  interitum  cft.Elecmo- 
fyna  autem  nunquam  vcterafcct,  fcd  omnia  inno- 
uat  in  «ternum  [thefauruin]  /t/4;t/>.6.Tlwfauii- 
zate  vobis  thefaurum  in  c«lo  vbi  nec  «rugo , ncc 
tinca  demolitur : ^ vbi  fures  non  clibdiunt,  ne- 
que furantur.  Inundationes  maris  quaft 

lac  fugent  thefauros  occultillimos  arenarum. 
T»h.  la.  Bonaed  oratio  cum  iciunio  & eleemofy- 
na  » plufquam  thefautos  auri  condere  : quia  clce- 
roofyna  a mone  liberat.  Gtn.^  t .Deus  patris  velari 
<!edi(  vobis  thefauros  in  iacculis  veAris[indc6cic- 
lemjquia  neque  deheie  vnquam./^/a/.t  ii.Difper- 
Ht  dedit  pauperibus  : iuftiiia  eius  manet  in  fe- 
culum  iwuli  [ in  cclis  ] in  domo  «ternitatis. 
loif  Qui  poOldenc  aurum»  ic  replent  domos 
iuasargento.  Et//«.4f.  Dabo  tibi  thefauros  ab- 
fcondicos.  lAi  funt  autem  thefauri  fplendoris  & 
diuitiarara  Dd.Mdiih.x^i.Sopct  omnia  bona  fua 
conilitueteum.  Hoc  c(l  quod  dicitur  1.  Pet.u  In 
hxrediiatcm  incorruptibilem » immarcefcibilcm» 
& incontaminatani » conferuatam  in  cziis. 

Qu6  fur  non  appropiat  ] fur  a furno  didlus 
fquod  /Ignihcat  nigrum  ) cll  diabokisoceuhc  in- 
{idians.  jibdu.  Si  futes  introiflent  ad  te,  C\  latro- 
nes : quomodo  conticuilles?  lomn.  10.  Qtii  afecn* 
dic  aliunde  quam  per  oHium  ; ille  fur  elt  & latro. 
Ctn.  ) I.  Quicquid  furti  peribat , a me  exigebas. 
Ibi  autem  in  tuto  cdiquia  fur  illuc  non  appropiat 
[neque  tinea  corrumpit]  Tinca  qux  de  veftimen- 
to  nafcicur»  lignihcat  concupif(-'enti.t  peccatum 
quod  de  carne  oritur.  Ec  illud  in  cziis , corpore 
gloriheato  non  erit.  E concra  de  malis  dicitur 
Jfa.  14.  Subter  te  fternetur  tinea, 5c  operimentum 
luum  vermes.  lacob.  j.  Aurum  vcftrum  «rugina- 
uit , veftimenca  velVa^  tineis  comefla  funt,  & 
xrugo  erit  vobis  in  ledimonium  & manducabit 
carnes  vedras  licuc  ignis.Sed  non  fic  in  regno  cx- 
lorum  vbi  omnia  funt  in  ruto.  i.7«»70M.Scio  cui 
credidi , & certus  fum  quia  potens  cft  depofitum 
meum  feruare  vfque  in  illum  diem 

Vbi  enim  cd  thefautus]  q.d.  Ideo  dico  ida  re- 
ponenda ede  in  cziis  :quia  d ca  qux  diligitis  in 
cxlo  funt,  confequens  ed  vt  etiam  cor  dt  in  cx- 
Hs.  Et  hoced  [ Vbi  cd  thefaurus  tuus]  hoced, 
diuitixmeritorum  vedrorum  i.Car.4.Habemu$ 
thefaurum  idum  in  vafis  didilibus:  vc  fublimitas 
non  dc  ex  nohis.fed  cx  vimue  Dei.  Idcin  conti- 
netur edeoe  tuum'quiavbicunquc 

homo  longos  & multos  repofuit  labores : ibi  etii 
ed  cor  eius.  Cxlum  autem  cd  locus  diuitiatum  & 
dclioatiim  l Omnes  dc  Saba  venient , au- 

rum & thus  deferentes » & laudem  Domino  an- 
nuntiantes. VndcTff^'.  I }.  dicitur , quod  omnes 
platcx  lerufalcm  cx  auro  ciunt  mundidimo,  Ac 
per  omnes  vicos  eiu.s  Alleloia  cantabitur.Hinc  ed 
uod  Apoc-  xi.  dicitur ; Ex  lapidibus  pretiods 
nntpurtx,&r  muri  eius.  Tot  enim diuitias  illuc 
congerunt  San£li,  quod  omnia  Tunc  aurum  fvilgo- 
risdiuini,  delapides  pretiod virtutum* 


Sint  lumbi  veftri  pneindi. 

Ida  ed  fecunda  pars  huius  doOrin.T  in  qua 
prxinonet  minidros  cllc  camos  dc  aduentu  Do- 
mini, qui  venit  acTaudiendam  rationem  obfcqui) 
iniundli  & doni  commidi.  Diuiditut  autem  in 
partes  duas, in  quarum  piima  monet  nos  de  aduen- 
tu due  reditu  fuo  cllc  lolicicos:  in  fecunda  arguit 
eos  qui  dgna  reditus  eius  non  cognolcunc,  & ad- 
uertunt.  Adhuc  in  prima  dux  funt  parcos, lU  qua- 
rum prima  dicit  nos  debete  ad  reditum  ede  fo- 
licitos  Ac  fufpcnfos.  Quia  autem  aliquis  poflec 
quxrcrc , quid  intetim  donec  veniat  Iu  agendum; 
ideo  in  lecnnda  odendic  quid  fux  dt  intentionis 
quod  dac  i quod  fcilicet  ignis  accendatur,  baptif- 
ina  perficiatur,  5c  bellum  inter  domclHcos  conci- 
tetdr.  Adhuc  in  priori  hatum  partium  duo  funt. 
Vult  cnimellc  fufpcfos  nos  ad  reditu.Et  hoc  per- 
fuadcr.Quia  hoc  vetofacit  fub  dmdirudinequa- 
dam : ideo  in  fecunda  inducitur  qiixdio  Petri  dc 
dmilitudine  illa,&  rcfpundo  Domini  ad  quxdio- 
nem  Petri.  In  prima  haium  duo  facir,  in  quorum 
primo  docet  qualiter  foliciti  fimus  dc  aduentu 
indicis : infecundo  per  rationes  probat  hoc  idem. 
Adhuc  in  peiori  hotum  funt  duo»  in  quorum  pti- 
mo  dicit  modum  folicitorum  » & in  fecundo  de- 
terminat circa  quid  maxime  lli  folicitandum.  Pii- 
muin  horum  cnnfiilic  in  ttibus,fcilicer , in  vitio- 
rum carnalium  cohibitione  Ar  reAriiftionc»  in  bo- 
norum meritorum  pcrfcdione,&  in  foiicitudinis 
de  aduentu  exped^atu  attentione.  Dicit  igitur  dc 
primo  [Sint  lumbi  veliti  prxcindlilQnacuor  au- 
rem in  huc  ipfo  notantur : prxccptuin  auctorita- 
tis , radix  & pciiicipium  concupilcentix  carnatis» 
fubiedlio  eiufdem  fub  facultate  noltrz  potefeatis» 
& modus  tellridionis.  Primum  notatur  cum 
dicit. 

Sint jhoc  enim  ell  imperium  audloiitacis  vcui 
debetur  obedientiaptomptz  deuorionis.£.i’vd.  24. 
Omnia  quxeunque  locutus  eft  l.)ominu$  facie- 
mus , & erimus  obcdicnrcs.  Sunt  autem  tjuinqtx; 
caufx  quibus  Dominus  rcllringi  prxeipit  catna- 
Ics  illecebras , quarum  prima  dl » quia  in  fe  fune 
immundx  : lecunda,  quia  fpiriiui  funt  conirarix: 
tertia  , quia  proueniunt  abhumanx  naturx  per- 
ucrlitaie  : quatta  , quia  fapiencix  bonorum  (lu- 
diorum voluptates  fum  impeditiux  ; quinta  au- 
tem, quia  in  leipiU  fum  maix,  Deo  & regno  e us 
contrarii.  De  immunditia  iliccebr.aium  carna- 
lium dicitur  £rc/i  9.  Omnis  mulier  fornicaria  efl 
quali  (lercus  in  via » ab  omnibus  prxtcre\miil>us 
conculcabitur.  Srcteus  autem  valde  cil  immuir- 
dum.Idcirco  fx/cfc.ii.Oola  & Ooliba  dicuntur 
mulieres  nefarix.  Oola  enim  tabernaculum  inccr- 
prctatur.Ooliba  vero  intcrpictatur  tabernaculum 
meum ; quia  in  concupifccntia  carnali  tabernacu- 
lum efl  eorum  qui  contubernia  diligunt  carna- 
lium libidinum.  De  coutrarietate  autem  carnalis 
concupifeentix  ad  rpiriium  dicitur  G.tl-ir.f.  Spi- 
ritus concupifeir  aducrfuscarncm , Si  caroaduct- 
fus  fpiritum,  vc  non  quxdtque  vultis  ilia  faciatis. 
\deoCfftef.i6'  Agat  qux  Iignificat  carnem,  fic 
Sara  fpiritum.  Co/^/.^.ls  qm  iccundum  carnem, 
petreqncbaiuretim  qui  fecundum  fpiritum.  Sicut 
mne  ita  & nunc.  Hxc  etiam  pruueniunt  a natutx 
penicrfitate.  In  ordinata  enim  natura  ratio  impe- 
rat, & caro  obedit. In  petuerfa  mitaracaro  irrpe- 
tat»Ac  ratio  obedit. Ec  tunc  fiunt  omnia,quz  funt 
K 4 concu 


ii6  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Pr^d. 


crtncupircendrcarnalis.r/^tx^.i.Priualcmc  im- 
pio aducrfus  iuftum  , egreditur  iudicium  jKrucc- 

Ium.  Hoc  cft>renfualuaic  carnis prxoaiemcadiict- 

fus  rationem  fpiriius  , omnia  fiunt  pcrucifa. 

t - Pcruetfacft  via  lua  miln^oc  contraria. 
Quod  autem  bonis  Tapiciitii  virtutis  Uudiis  j 
contrarictur, dicitur  Stipient. i.h\  malcuolatn  aiii- 
niani  non  intrabit  fapicntia.ncc  habitabit  in  cot- 
pote  fiibdito  peccans.  Et  iJeo  dicit  Anjiot.m  j. 
£iht(.  quod  hoc  quod  lapientes  pkbis  palli  fum 
ad  Helenam , hoc  opoitct  nos  pari  ad  dck(2atio- 
nem  libidinis.  Vi  Icilicct  (lodcmcs  virtuti  dica- 
inus:fiigc.fiigc.Sicui  Tapientes  plebis  dixerunt  fu- 
giendam Hclcnammc  lua  pulchritudine  capefeu- 
tur.ldeo  Piophcia  dicit /Va/m.nS.  Auerte  ocu- 
los meos  ne  videant  vanitatem.  Ith  aS-Sapientia 
non  inucniiur  in  terra  ruauitcrviucmiii,hocell.in 
deledUbiiibuscariiiscomttrfamium.Quodauicm 
in  feiplis  fmt  malx . & Deo  & regno  eius  contra- 
rii, drciiur  t .Cer.  1 5. Cato  & fanguis  regnum  Dei 
non  polTidcbunt , neque  corruptela  incortuptio- 
nem  potfidebit.  /e.iv.i.  Nohcxrangujnibus,ue- 
que  ex  voluntate  camis , neque  ex  vulunute  vili, 
fcd  « Deo  nati  luiu.  His  ergo  de  caulis  fit  prxee- 
ptum  de  voluptate  camis  abdicanda.  1 loc  eit  ergo 
quod  dicit. 

Sint  lumbi  J Lumbi  fuiu  ir.ftrumcnta  & loca 
carnalium  p.ilhonuni  coDCupilccntiatum,  in- 
fcinus  relpcdu  luminum  cxlclUum  , receptacula 
vcncreotum,  iundfuia  fupcrioiuni  & inlenorutn, 
vafa  illulionum  , loca  corruptionum  l>:  iidcclio- 
mim  rcrpentiiutum.Q^od  aurem  lint  inftrumcn- 
ta  & loca  palTioimm  Ce  conaipifcciitiarum  patet 
Job  ao.vbi  de  diabolo  in  membris  cius  Dominus 
ai  beatum  lob  loquitur,  dicens  : Virtus  eius, hoc 
ell , diabeji  in  lumbis  cius : & fortitudo  cius  in 
vmbilico  venitis  eius.  Oftcndit  enim  per  hoc 
quod  virtus  conaipirccntiatum  jicr  quas  diabo- 
lus decipit  homines,»»  viris  quidem  fit  in  lumbis, 
io  focimnis  amem  in  vmbilico:in  quibus  membiis 
concupiiccntia  pcincipalicer  dominatur. 

Quod  autem  infetnus  fintrcfpcdu  luminum 
cxlcflium, dicit  cxprcllc  /^/jsreiqui  dicit  in  lumbis 
quali  inferno  concupifccniiam  ellcdcincrfam : esc 
^ideu  tantx  eile  prruerfitatis  , quod  corrigi  non 
potcll : quia  procul  a lumine  rationis  & mentis 
relegata.  Et  ideo  lignificatur  ProM«>k-7  pet  mu- 
lierem vagamigarnilamiquiciis  impatiemcm,qux 
non  valet  in  domo  confidere  pedibus  fuis  : nunc 
forisjRuc  in  plateis.  Quia  tot  humonbus  difiluit, 
tot  caloribuscxagitatur,  tot  fumis  excieatur, tot 
incitationibus  intpcllitur,  tot  lliinulis  libkiinum 
vrgetur : quud  nihil  cond.niii.e  , nihii  iimdcdn 
niliil  feienitatis.  nihil  cai) itatis  in  fc  prxualct  ex- 
hibete. H.CC  cll  mulier  Auhaqux  hih  alloquitur, 
Anitum  reputans  quicquid  ille  de  icmit  fa 
pienter.  hh  r.  Qiialt  vna  de  AuUis  n.ui.vtibus  lo- 
aua  es.  Hic  cA  infernus  de  quo  dicii.u  J^rou.^o. 
Tri.a  funi  inrati;.bilia,5c  quattimi  vero  quod  nun 
quam  dicit, SuAicit.lnfcrnus,&:  Os  vuhix,&  Ter- 
ra qux  non  fatiatur  aqua  : Igitis  veto  nunquam 
dicit  SuAicir.  Infcinus  quidem  propter  conctipif- 
cemix  profundnaum.  Os  autem  vulux  quod  ^ 
voluendo  dicitur  propter  infatiabilem  libidim  m. 
Terra  autem  propter  tcrrenxconciipilrtntixtcnc- 
broJitatcm.Ignis  ancem  propter  x Aum  libkiinuro. 
Qinaficuc  dicit  Heron.  Non  xtnzi  moctes,non 
Vuicanei  ignes  iuxAuant  vt  iuueniles  mcdullx 


vino  &:  dapibus  inflammati.  PtotuTh  i.^.  Fouea 
profunda  os  alienx  : cui  iratus  eA  Dominus,  in- 
cidet in  eam.  Os  alienx  dicitur  os  corrcupifccn- 
tix  liue  vulux.  Et  ctt  profundum  quia  in  inferno 
lepultum.  Ideo  dicic  rationem  elfc  extra 
omnia, concupilcentiis  non  immetram  : iialccn- 
liam  autem  in  media  regione ; concupifccntiam 
autem  in  infimo  iepuliam. 

Lumbi  etiam  luiit  receptacula  venereorum. 
quoni.im  ibi  totum  cil  regnum  venetis,  Vnde 
Arr/i.47.  improperatur  Salomoni : InclinaAi  fe- 
mora tua  mulieribus,  poteAatem  habuiAi  in  cor- 
pore tuo, pofuiAimacutam  ii)  gloria  cua,  pioplu* 
iiaAi  fnnen  tuum.  Femur  cmm  & lumbus  idem 
cA  : mii  quod  vnum  dicitur  aJ  latus, alterum  au- 
tem ad  dorfum : & vnum  ad  exua , & alterum  ad 
intus  Hxc  igitut  inclinare  nHilicribu$,eO  iAa  ve- 
nereis  exhibere.  UctcAatcm  autem  in  corpute  ha- 
bere cum  cnciuaiiune  mentis,  cA  venetis  fcqui 
concupificnrias.  Qun  fient  ffum<rut  in  vetfu 
grico  dicit , Vcnciis  corrigia  Aringens  in  concu- 
pifcentia.furacm  lucnrem  salJe  fapientum.  Hcc 
fune  vngueiua  nieietricu  in  quibus  mortuus  cA 
Ezcchias  4-^fg.ao. 

Lun.bi  etiam  lunt  hmduri  inferiorum  & fii- 
periorum  in  anfis.  F t iJco  fiipcrioribusin  quibus 
vigent  rpiritualiu , cauenJturi  cA  ne  ad  /nfinia  per 
dele&acionec  dcpfircantur,^  inimrsJigaia&:in- 
mfiiata  pcimancanr.  Sicut  corde  conquciitut  Sia- 
nailes  2 . P«rdl.  t lncuru.rr  us  fum  multo  vin- 

culo ferri,  & non  eA  rerpsiatiomihi.  Siem  enim 
ferto  domante  omnia  ligatus  rll,  quem  ligat  gu- 
uitas  voluptau^uuiborum.  Ercdliu  eiuin  tota 
fuj^euocum  confiuit  tn  lumbis , & his  libatis  to- 
lum  corpus  deprimitur.  lAe  l]iuitus  in/iimitatis 
qui  incuuiauit  nmliercin  anois  decem  & o4Fo 
Lkf.  1 3 quam  a vinculo  illo  Ibluit  Dominus.Ideo 
dicitur  Si  confurrexiAis  cum  Chrillo 

qux  furfum  fune quziitevbiChriAusin dextera 
Dei  ledens : qux  fuifum  fuiu  Tapiie,  non  qux  fu- 
per  terram. 

Hxc  fune  vafa  itiufiunum  diabuliLartiiti./’/7;7. 
Quomam  lumbi  mei  impleri  fum  illufionibus, 
dctioii  lA  fanicas  in  catne  mea.  In  lumbiscnim 
congregata  matciia  delegationis , Aatim  illudit 
I diabolus  : in  vigilia  per  cogitationes  &i  concu- 
' pueentias , in  fomnis  per  multas  phamafias. 
Vnde  etiam  lafciuicns  vxor  Phutifam  eunuchi 
Pharaonis  dixit : liuroduxiAi  virum  Hcbiaum  vt 
illudccec  mihi  6V/}r/i(9.£rc/f.S4.Sicut partui ien- 
tiscorriuim  phantafias patitur.  Partuiicnsdici- 
tue  hic^  prxgnaus  : quia  in.ulicr  prxgnar.s  { eo 
quod  firmen  cuoceptum  in  intimis  tangit  ncruos 
in  lumbis } plus  alio  tempore  fomniat  coitum  & 
delectatur  in  iJiufionibus.  Ec  ua  faeii  qui  illufio- 
nis  materiam  hi  lumbis  concipit : quia  ille  dat 
caufam  iiluliotubus. 

Lumbi  etiam  funi  loca  corruptionum  & infie* 
^iomini  rerpcminoriim.  Venenum  unit]  prmii 
rcrj>entis  nufquamica  profunde  comipit  & in- 
fecit corpus  hominis  ficut  in  lumbis.  Et  idto  tbi 
locus  veneni  eA  fiix  infe-^ionis.  Er  eximie  lumat 
in  lotum  corpus.  Et  hoc  fignificatumcA 
vbi  dicitur  quod  aqux  in  quas  maledica  conge- 
Aa  funt,  puctcrcetc  feccnmr  femur  mulieris  adnl- 
lerx.  Hac  putredine  corrupti  erant  de  quibus  di- 
cirur  Ddmel.\\.  Semen  Chanaan&  non  luda, 
fpccics  decepit  re,&  coiicupifccnt ia  fu burrtit  cor 
eoum. 


in  E uang.  D.  Luc  Cap.  X 1 1.  117 


tanm.  Concupif^tia  enim  lumborum  tanca  eft 
quod  etiam  cor  ad  fe  corrumpit  & trahit.  Et  hoc 
dlquod  dicitur  Ofc£  4.  Ligauit  eum  fpimus  in 
•lis  fuis.Quod^/fl^i  ibidem  dc  rpititu  fornicatio- 
nis exponit.  Qui  alis,  imtolanris  incorconcu- 
pifccntix  infcClx  & corrupta;  multos  ligat  6c 
in£dt. 

Sunt  aine  fecundiim  dida  Patrum  lurabi  men- 
tis,&:  lumbi  corporis,  l.umbi  quidem  corporis 
fum  dc  quibus  diAum  cft.  Lumbi  autem  ntcntis 
funt  duo  : vis  fcilicet  concipictrdi  delectationem 
per  cogitationem  illicium,  & vis  delcClandi  in 
eadem  per  voluntatem  , ^>ue  effectum  illecebro* 
fora.  Etdc  his  lumbis  dicitur  i.Peir.t.  Propter 
quod  fuccinCli  lumbos  mentis  vcflrz  fobri}  & 
perfeCli  fpcracc  in  c.im  qu.T  offertur  vobis  gra- 
tiam. Viidc  etiam  /aan.  A^o(,\.  vidit  prxein- 
dUim  ad  mammillas  zona  aurea  vt  lumbos  men- 
tis rcftringeret , vt  cfTct  mundus  in  rpititu&  in 
corpore.  Sicut  dicitur  t.Cennih.j.  Mulift  in- 
nupta & virgo  cogitat  qtix  Domini  font  vt  Ite 
{anCla  corpore  & (pirito.  Ifti  ergo  fune  lumbi. 

VcftriJNoftri  dicuntur  hi  lumbhnon  quia  par- 
tes funt  corporis,  fcd quia  paffio  lumborum  in 
noftra  cft  potcftatc;ficut  dxitiir  Ge»ef.^  Subter 
te  erit  appetitus  tuus,hoccft>peccati.Peccaticnim 
appetitus  fub  nobis  efl,quando  facultas  eius  cfl 
innoftea  potcftatc.  Et  hoc  figni^catum  cftf7e- 
nef.ti.  vbi  didlum  ed  Agar  (qux  camis  petulan- 
tiam fignificat ) Reucrtcfc  ad  donrinam  tuam,  & 
humiliare  fub  ipfa,  hoc  e(l,ad  dominium  rationis, 
Iu  cuius  dominio  petulantia  eft  carnis.  Sic  ergo 
noflri  fune  litmbi.  Si  autem  Ac  noftri  dicantur, 
Obiicitiir  id  quod  Anjietehs  difputat  in  Eih  c. 
iib.^.vbi  determinat  Philo(bphus,quod  tales  ope- 
rationes tradlz  palEonibus  concupilcentiz  , non 
omnino  funt  in  noflra  potedate,  ied  funt  mixtx: 

fiartim  iratflx  per  concupifeemias»  & pattimvo- 
unrarix.Sic  videtur  quod  non  bene  dicitur:Lum- 
bi  veftri.  Sed  ad  hoc  dicendum  , quod  Artjioitlei 
ibi  loquitur  de  proprietate  inconcincruis  inquan* 
tura  incontinens  cfl.  Incontinens  autem  eft  qui 
rationem  quidem  in  faciendis  & eligendis  ha- 
bet fanam  , fed  concupifccmiam  habet  paflioni- 
bus  aitr.t£l.un.  Ec  inquanruineA  in  tali  llatu  ille 
incoiuinens.non  habet  aifliones  & dcdlioncs  fux 
rationis  liberas  omnino  : quia  immetfus  cft  con- 
cupifcemiz  pafitonibus.  Non  tamen  habet  coa- 
las, Icd  potius  coadione  habet  liberas : quamuis 
non  hawat  eas  liberas  ab  infcdlionc.  Echoccfl 
quod  dicit  [lumbi  vcdrilquia  in  noiha  funt  poce- 
fiate  quantum  ad  coai^iunem. 

Ponumus  igitur  dicere , quod  lumbi  noftri 
fune  quadrupliciter.  Noftri  enim  funt  fecundum 
ftatum  homir.isdamnati  per  libettatcm  acoa^io- 
nc.Noftti  funt  fecundum  ftaiu  hominis  incipien- 
tis per  rcftri£tionem»ma!a  aflione.  Noftii  funt 
fecundum  ftauim  hominis  in  virrure  proheiemis. 
per  libertatem  a vitij  infcfttonc.  Noftri  fune  fe- 
cundum ftatum  vitiatis  [ttrfccftx  per  libcrratem 
atematione.  Er  ideo  ralftius  vtdifcipulis  fpccia- 
litcrdicii[Sint  lumbi  vcftri  prxcinifti] 

Scatuseniro  hominis  damnati  cft:quia  palHo- 
ne  carnali  fine  gratia  mens  trahitur  & vincitur, 
fed  non  cogitur : dc  quo  dicitur  ^em.7,Scioquod 
ron  habitae  in  me,  hoc  eft,  in  catne  mea  bonum. 
Nam  velle  adiacet  mihi : perficere  autem  bonum 
non  inuenio.  Iftud  lignificatum  eft  ludie.  1 6.  vbi 


Dalila  ( qo»  fomitem  ItAxftiorum  Hgntlicat ) caTo 
capite  Samibnis  , ligauit  cum  reftibus  dc  ttadidic 
in  manus  Philiftinorum.  Caput  enim  hominis 
incnseft.  Septem  crines  huius  capitisfunt  feptem 
mentis  illuminationes  ad  bonum:  qux  lunC la- 
pientia qui  c(t  cognitio  diuinorum  , intdledlus 
qiii  cfl  acceptio  verorum >cordilium  quod  eft  di- 
re^io  diibiotum , fcicritta  qu.x  eft  lumen  conuer- 
fationum  humanarum.prudcntia  qux  eft  habitus 
perferus  eligendorum  ad  vitam  j>crcincDtium, 
rides  qux  eft  cognitio  cum  allenfii  credendorum, 
dc  reuclatio  Spiritus  qux  eft  acCepiio  (ccreiorum. 
His  enim  rafis  h mente  per  ilkcmram  corKupif- 
centix,  Samfonffol  fortis^' eft  in  manibus  Phili- 
ftinorum : in  quorum  manus  fc  fponte  tradidit, 
quando  Dalilx  gremio  fe  immerfit.  Ideo  dicir 
Apoflclm  i.Corinih.6.  Fugite  fbrnicarioncm. 
Omne  enim  peccatum  quodeunque  fecerit  ho- 
mo , extra  corpus  foum  eft : qoi  autem  fornica- 
tur , in  corpus  fuum  peccat.  Quia  vulnus  con- 
cupifccntix  infliOum  corpori , fauciam  facie  ani- 
mx  rationem. 

Status  autem  hominis  incipientis  fcciindura 
concupifccnciam  lumborum  exprimitur  Ecdi.^o. 
Mcrccdcsinlquftatis  videns  dc  mgcmifccns,  ficuc 
fpado  complefiens  virginem  dcuifpirans.  Spado 
enim  qui  feipfiimcafirauirab  aAu  conciipircen- 
ciK  , adhuc  in  voluiKatis  concupifeemia  fecum 
portat  mercedes  iniquitatis  in delcilabilibus  con- 
cupitis :dc  ideo  complcdlitur  virginem  vt  mare- 
riam  libidinis  in  concupifeemia  dc  ingemifeie 
ineam , fed  non  eam  cognofcic.  Ifte  eft  fpado  dc 
quo  diciruf  SdTiVnt.j.  Spado  qui  non  eft  opera- 
tus per  manus  fiias  iniquitarem.  Quamuis  enim 
in  concupifeeutia  fit  : tamen  ifte  talis  .ib  atfu 
continet.  Et  in  hoc  ollendit  lumbos  fc  habere  in 
poteftatc. 

Scarus  proficientium  cfircaindiim  libcrr.«em 
a vitio  inficiente  , in  quo  virtus  iam  conualcfcic 
& proficit  ad  vitij expurg-uionem.  Std  remanent 
adhuc  ftimi  quidam  euaporantium  concupifeen- 
liarum,  Ec  hic  eft  flatus  hominis  qui  loquitur  in 
Pfdlm.  158.  Impctfc^lum  meum  videnint  ontli 
tui : verumamen  In  libro  rno  omises  fciilscnrut 
ffupplc ) qui  faciunt  id  quod  podrint.  ifte  eft  dc 
quo  dicirur  in  S-ipif/n.S.  Vt  fciui  quoniam  alitet 
non  pofiera  cfle  continens  , nifi  Deus  det,  dc  hoc 
ipfumetat  fiimmli  fapientia,  fcire  cuius  ellet  hoc 
donum  : adi|  Dominum  » dc  deprecatus  finn  , dc 
dixi  rx  cocis  prxcorJiis  meis. 

Status  aiKcm  quartus  eft  perftflorum  , qui  li- 
beri funt  a tentatione  , fic  adepti  fum  libcttatem 
gracix,qui  luminis  carnis  pemtus  habet  io  potc- 
fUte:dc  quibus  dicitP/.8  t.Cor  loeii  & caro  mea 
exultanerui  in  Dcn  mcu./yiCi.Sinuitin  te  aninu 
mea , quam  mulripiiciter  tibi  caro  mea.  Sic  ergo 
lubi  fune  noftri  plus  dc  minus  in  noftra  exiftemes 
poteftate.Et  hoc  eft  quod  dicif.Stnr  lumbi  vcftri. 

Prxcinifti  ] dc  tancitur  hic  quartum  quod  eft 
modus  rellridlionis.  Reftriilionis  auteih  modus 
eft  fex  modis.  Fortitudine  enim  pr.rcingimnrt 
contta  cmoiliiioncm  , iuftitiz  difcipjina  contra 
luxum.mcditationc  diuina  cprrra  morum  furgm- 
tcm,caftigationc  carnis  contra  mali  radiccmxon- 
tinentia  contra  paffionem  vim  mentis  eneruan- 
tem  T virilitate  animi  contra  uble^anrciuotum 
lencationcm. 

Dc  teftii^ione  fortitudinis  contra  emollicio- 
ncra 


ii8  D.  Alberti  Magni»  Ord.  Prsed» 

nemdicicuc  Tftuirh.  vUm.  Accinxit  furtitudine  , ergo  accinge  lumbos  taos«  Sc  Turge » & loquere 
lumbos  fiios>&  roborauit  brachium  iiumi  FortU  I ad  eos  omnia  quz  ego  prxcipio  tibi.  Oportet 
tudinc  rcftrinxit  cmollitionem  dclcdtaiionis  t>c  enim  viriliter  obicilamenta  mundi  rcftcingere,& 
diffluerer,  fortiter  fe  in  virtute  tenens.  & confot*  ■ furgere  per  «edlioncrn  intcntionis,&  tunc  loqni 


tata  roborauit  brachium  ad  opera  meriioiuiu 
Sic  dicitur  1 1.  comedentibus  carnes  agni] 
quod  tenes  accingant.  Renes  aurem  & Imnbi 
idem  fune , Ticui  ame  diximus , hoc  cfl.loais  dclc- 
Aationismiii  quod  renes  ad  intra  dictmut  pofle. 
rius,  &:  lumbi  >n  eodem  Htu  dicuntur  rcTpectu  ex- 
terioris pariis.fcnuir  amem  ad  tarus.Omnia  enim 
hicc  eandem  nominant  partem  corporis.b  comta 
de  non  accinilis  fottiludine  dicitor  PfAlm.yi. 
Renes  mei  commutati  funt:^:  ego  ad  nihilum  re- 
darius fum,&  nefeiut. 

Dc  pTzcin^ionc  per  niHirix  difciplinam con- 
tra luxum  cam.tlein  dicitur  Ia.  1 1.  Erit  iuflitia 
cingulu  lumborum  cius,  & fides cinthurium  lenu 
cius, hoc  e(l,iuAiti:edirciplina.  Non  enimrcflttn- 
gitur  luxus  Iccuti  nld  difciplinz  Teuciitas  catni 
adhibeatur  Hoc  pnecepit  Angelos  Petro  Acf.  1 1. 
dicens : prxcingcrc  & calcea  te  caligas  tuas.  Prar- 
cingirurenim  quis  nc  luxus  defluat  veftimento- 
tum.  Et  calccaturcaligisqui  mortem  cogitando 
a deliciis  rcftringit  affcilnm.  //x.  ao.  Accingite 
lumbos  vcflros  Inpttvbcra  vcflra.  In  vbcnbus 
enim  tiliUattocfl  libidinis  ad  lumbos  colliniina- 
ta:£c  ideo  lumbi  accingendi  fiint  iuflitix  difcipli- 
na,nc  libido  lumboium  ad  vbeia  ^rcrdiigens  la- 
lletur fomento  malarum  cogitationum. 

De  pricinilionc  meditationis  contra  motum 
Turgentem  dicitur  tAp«c.  i . Ptarcinilum  ad  ma- 
millas zona  antea.Zona  enim  aufca.tcflri^oriuin 
meditationis  Scripturarum  ad  mamillas  cor* 
dium.  Vnde  Petrni  ad  Cltmtnttm  iniiMtratio 
C/eMrnr^.Incenantcrdcbet  quifqucqux  fime 
cogitare  6c  loqui.  Quia  fi  in  his  bonis  iitens  oc- 
cupata fuerit  » diabolus  non  inuenic  iociitn  ad 
mentem,  i/icro»)»»»/.  Ama ftudia  litctarum,& 
carnis  viti.i  non  amabis. 

Caftigationc  autem  cam<s  fir  rcftriilio  contra 
mati  radicem  & fomitem.  Juduh  8.  Habens  cili- 
cium fijpcr  lumbos  fiios  iciunabat  omnibus  die- 
bus vtix  fii.r,pra'tcrfablsata,&  neomenias,  3e  fc- 
fla  domus  Ifracl.  Cilicium  enim  eJl  caifigatio 
lirmbocum.i.Ctfrin/fc.9.  Calligo  corpus, 5c  in  fet- 
uicuteiu  redigo  : nc  fotie  ctim  aliis  prxdicaucro 
reprobus  cfficiar./<r<m.^  t.  Percuffi  femur  meum: 
confufus  fum.&emlnii.quoniam  fuflinui  oppro- 
brium adoIcTcentix  mex. 

Dc  continemia  contra  pafiionan  vim  mentis 
oneruaotem  dicit  (7regonW.  Lumbos  prxeingi- 
mus  cum  carnis  luxmiam  per  continentiam  co- 
ariHainiis.  Continentia  enim  efl  tenentia  infra 
metas mcntis,nevismcntispcr  paflionem  & vio- 
lentiam pafllonis  ciKruerur,  & honx>  extra  metas 
mentis  extrudatur.  £cc/i.  if.  Q_ui  continens  cft 
iuflitix  apprehendet  illam  , Sc  obuiabii  illi  quafi 
mater  honoxificata./e^  1 x.  Bahheiiin  regum  dif- 
Toluir  & prxeingit  fune  renes  corum.Solutaenim 


dediuinis. 

hll  ame  notandum,  quod  idem  efl  pra*cingi,^c 
accingi,&  fiiccingi  fccundu  rationes  diucrfas-Ooi- 
nia  enim  hacc  virtutis  fignificant  a6lu,5c  vitiorum 
rcftridbncm.Scd  quia  virruscftad  ambulandum, 
& proficicndumiidcoea  precit>gimiir.  Er  hoceft 
miniftrarc  Deo  & proximo.  Et  quia  acmar  contra 
diabolum, ideo  accingimur.  Et  quia  amputat  de- 
fluemiam  fluxus  concupiieentix  : ideo  Ibccingi- 
mut  virtute.  Cum  tamen  in  fiibiUntia  idem  fir. 
Vnde  Dominus  ptxcingctTc  , & tranfiens  mini- 
lliabit  iliis.  EtPctius  fiiccinxitfc,  &mifirfcjq 
marc.£t  Paulus  prxcipn  : Accingamur  armis  v/c- 
(utum  contra  diidioium.Scquicui:. 

Et  lucerna:  ardentes  in  manibos  vc- 
ftris. 

Hic  Iccimdo  determinat  de  bonorum  operum 
perfcclionc  ad  qux  prxeipue  Prxlati  tenentur. 
Dicit  autem  tria  pa  metaphoram  j quorum  pti- 
miim  efl  illuminacionis.Tccunduin  quod  efl  nicen- 
fionis,ter(ium  aurem  quod  eft  perfixflx  opcrario- 
nis:  & hasirria  iumumut  penes  tria  qux  flau  de 
officio  Hierarcfiarumfvt  dicit  Hietat- 

chx  autem  fum  potefutem  faciam  pet  aftinnei 
&officraadminiftrantcs  , ficut  Epilcopi  3c  P«*- 
lati.  Honun  cniro  ell  lucere  ad  ignorantes,  & tt- 
rantes,&  ad  eos  qui  in  retiebrisconucrrant.it:  per 
do^rinam  quidem  ad  igisorantes,  per  cofrefiio- 
nes  ancem  Sc  confilium  & dilpuranonein  ad  er- 
rantes,&r  per  lumen  virtutis  & gracix  ad  eos  qui 
in  peccatornm  reticbris  conocrfaimir.  Dc  primo 
horum  fpl^/i^.Milii  omnium  Sanflorum  mini- 
mo data  efl  gratia  hxc  prxdicarc  in  Gentibus 
miiefligabilesdiiiiiias  Chritli  ,&  illuminare om- 
nes  qux  fit  difpenfario  Tacramemi  a fcculisin 
Deo  abfcondict.  Defecundo  dicitur  ^w.i.Con- 
fidis  tcipfum  ducem  efle  cxcorura, eruditorem  in- 
fiptcmium.magiflcugi  infamium.7i/.i.  Obtinen- 
tem cum  qui  fWundum  doflrinam  c(l  fidelctn 
rerroonem : vi  potens  fit  exhortati  in  dodrina  fa  • 
na,  & cos  qui  contradicunt  reuinccre.  Dc  renio 
dicitur  Lh£.  i .IIlomin.rre  his  qui  in  tenebris  & in 
vmbra  mortis  /cdcnr>ad  dirigendos  pedes  noflros 
in  viam  pacis./o<flt.8.Ego  fum  lux  mundi. Qiii  fc- 
quiturmcnonambular  in  tenebris  , Ted  lubebif 
liimcn  vitx.  Primum  noratiic  per  hoc  quod  dicit 
[lucernx  J (ccimdmn  per  ardorem , cum  dicit  [ar- 
dentes ] tertium  aurem  per  hoc  quod  dicit  lucer- 
nas debere  efle  tn  manibus  cum  dicU  [inm.inibus 
vefttisj  per  hoc  enim  figurikar  opens  pcrfe^lio- 
ncm. 

Eft  amem  lucerna  prxdicationis,  lucerna  dire- 
(Xz  intentionis , & lucerna honcftx  conuer/acio- 
nis.  Dc  lucerna  prxdicarionis  Plklm.i  > 8.  Lucerna 


lafciuia  vanitatis , fune  renes  prxeingit : quando  j pedibus  meis  vctbum  tuum  , & lumen  Tcniiris 


contineny^notus  tellriiigit  illicitos , & Trxnac 
pafliorfes. 

Dc  virilitate  contra  oblcTlamencoriim  renta- 
tionem  dicitur  /ob  j8.  Accinge  ficut  vir  lumbos 
tuos  : interrogabo  te  lerponde  mihi.  Non  enim 
Deo  tcfpondece  poterit  qui  oble^lamcnta  tenta- 
^ionum  & vanitatum  non  tcfltingit  /erew.i.  Tu 


meis.  In  hac  lucerna  vitrum,  eft  claritas  vocis  in 
eloquentia  quxnulla  infamia  fit  obfairata  : ficut 
loanncs  fuit  vox./i>««.i.  Ego  vox  clamantis  in  de- 
ferto Lumen  autem  eft  verbum.  Lychinus  cui  lu- 
mcnadhxrcr,eft  intellc^lus  lapientia  verbi  infii- 
matus:  Et  dc  vitro  quidem  dicitur /oi  x8.  Non 
adxquabitur  ei  aurum,  vel  vitrum.  Vitrum  enim 
peruium 


inEuang.  DJ 

peraum  eft»8c  lumen  non  abfcondic  • fed  ctadndt 
ad  illuminationem  ambulantium.  ap.Splen- 
debat  lucerna  eius  foper  caput  meum  , & ad  lu- 
men eius  ambulabam  in  tenebris.  De  lumine  au- 
tem verbi  dieiiur 118.  Declaratio  fermo- 
num  tuorum  illuminat»  & mtelle^m  dac  paruu- 
lis.  De  intellcdu  cui  qualt  lychino  adhzret  lu- 
men dicirur  Prontrb.  vltim.  Non  extinguetur  in 
BCNfte  lucerna  eius. Quia  intellegas  talis  fpargens 
lumen  in  nodleaduetniatis&  dubiorum  non  ex- 
ttngui(ur:fed  femper  libi  adherens  Tpargit  lumen. 
Oleum  autem  quod  eft  butus  luminis  fomen- 
cum  »eft  oleum  pietatis  & liquefccncis  ad  Deum, 
& ad  proximum  berugniias  a(fe£\as.  EccU.  9. 
Oleum  de  capite  tuo  non  deficiat.  Proutrh.  ii. 
Thefaurus  deuderabilis , & oleum  in  habitaculo 
iulli.Sic  lucerna  Oodotis  in  verbo  prsdicationis 
eft  parata. /’y4/n.  iji.Pacaui  lucernam Chtifto 
xneo,hocefl,  i me  vnd!lo  in  officium  Praelationis 
Sc  praedicationis.  Sic  impletur  quod  dici- 

tur. Egrediatur  vc  fplendor  iudus  eius , Sc  Saiua- 
cor  eius  velut  lampas  accendatur.  lile  enim  vere 
4ullu$  ell  congruens  officio  , & vere  Saluator  , a 
]>erditione  faluans  fibi  commilfos. 

Dc  lucerna  autem  bonz  & diredlx  intentio- 
Jiis  dicitur  Lhc.m  . Lucerna  corporis  tui  e(l  ocu- 
Jus  tuus.  Idem  dicitur  6.  Et  ibi  dicit 

X^V/lquod  oculus  e(l  intentio  dirigens  operatio  - 
nem.  Sopht.t.  Scrutabor  leiuralem  in  lucernis. 
Quia  fecundum  intentiones  operibus  conian- 
^Sifinguii  iudicabumur.  Et  de  hac  lucerna  iam 
in  antehabitisdi^meft.  Hxc  autem  lucerna  ne- 
ceiratia  e(l  Przdicatoii  & Prziato  : vtrwn  inten- 
tione poteflatis, vel  laudis, vel  honoris, vel  lucri, 
vel  commodi  alicuius,  candelabrum  Ecclcflaffice 
poieftatis  accendat.  Sed  potius  purum  lumen  in 
intentione  exhibeat.  Sic  enim  lucernz  ardentes 
Cunr  in  conTpedhi  Domini:flcut  dicitur  Exod.  1 f . 
Per  contrarium  huius  Heli  maius  SacCcdosiion 
poterat  videte  afledu  carnali  obumbratus  lucer- 
nam Dei  antequam  extingueretur.i.Xc^.}.  Extin- 
gniiur  enim  intentio  ad  ^um  , quando  affir^us 
torus  dirigitur  ad  carnalem  affedum.  *' 

De  lucerna  autem  honeflx  conuerfationis  di- 
cit M*tth.  . Sutccxerunc  virgines  fapientes . Sc 
ornauerunt  lampades  Tuas.  Lampas  enim  ell  Iu 
cerna.  Ornatus  aurem  eius  efl  ornatus  honeftz 
conuerrationis. 

Acdcnresjhoc  c(l  incenfionis.  Et  hrccincenfio 
cft  per  triplicem  Ignem.  Ec  primus  e(l  ittceiidcns 
ad  Deum:&  iiic  e(l  ignis  charitaris.Z.«r.  1 1 .Ignem 
veni  mittere  in  rerram  , Sc  quid  volo  nifi  vt  ac- 
cendaiur?C4i»r.v/nm.Lampadcs  charitacis  lampa- 
de ignis  atque  flammarum.  Secundus  efl  ignis 
zeli  animarum.  £cc/i  48.  Surrexic  Elias  quafi  ig- 
nis : verba  eius  ardebant  quafi  facula.  Elias  etiam 
zelator.  Vnde  dixit  $.  Zelo  zelatus  fum 

pro  Domino  excrcmiumquia  dereliquerunt  pa- 
dlum  tuum  fili)  Ifracl.  Tertius  ignis  eflcompar* 
Eonisad  confol.vionem  proximorum.  Tlirnr.  1. 
De  cxcclfo  mifit  ignem  in  olTibus  meis,  & erudi- 
vit me.Sic  ignitus  fuit  qui  dixit  i.Orsn/ki  i.Quis 
inhtmatur  Sc  ego  non  inhrmoi } quis  fcandaliza- 
TUC&  ego  non  vror^Vriiur  enim  interius  in  com- 
paOione  proximi , qui  ad  proximum  habet  ignem 
dileAionis.  Primus  ignis  efl  diuinus.  Secundus 
amofe  virrutis , Sc  odio  vitij  excitatur.  Pfaim.^S. 
Co/xaluic  cor  meum  intra  me , & in  meditatione 


^uc.  Cap.  XIL  119. 

mea  exardefeit  ignis.  Tertias  auretn  ex  farmentis 
proximi  efl  collc£bis:&  hoc  figiiificatur  J/i.C.oct 
ignem  calculi  , quo  ignita  depurgata  fuerunt  la- 
bia Ptophetz.  Calculi  enim  in  facrilkio  fum  fri- 
bulaciunes,  Sc  afHidilioncs,  & defolationes  proxi- 
morum. SMpitnt.  }.  Tanquam  aurum  in  fornace 
probauic  eos, de  inuenit  eos  dignos  fe.  Illo  triplici 
igne  incenfa  deber  eUc  lucerna.  Tunc  verihcacut 
de  eo  Um.  j.  Ille  erat  lucerna  ardens  Sc  lucens. 
Sic  enim  dide  Pf^lm.  ii8.  Ignitum  eloquium 
tuum  vehementer,  de  femus  tuus  dilexit  illud,  (n 
hoc  enim  igne  ^ fummo  cxlo  fuit  egrefTio  Fili) 
E>ei:nec  fiiic  qui  fe  abfeonderet  i calore  eius.  Sic 
dicitur  DcM/r.  4.  Deus  nofler  ignis  confumens 
effiSic  etiam  iudie.  1 3. Angelos  Domini(qui  Prz- 
latum  dePrzdicatorem  fignificat)in flamma  ignis 
afeendit  in  cclum.  Sic  ergo  lucernz  fuiu  aidei^- 
te:>.  Sequitur 

In  manibus  vediisjperquod  flgnificaiotpeifc- 
dio  bonz  operationis.  Lucere  enim  cantum  in 
feientia  de  verbo  vanum  efl : lucere  de  aedere  pcc 
zelum  inordinatum, furiofo  aliquid  fimile:fed  lu- 
cere,de  ardere  ,de  perficeie  quod  oflendic  lumen,, 
deadquod  incitat  ardor, perfe^ifllmumefl.  Ecin 
hi:>  tribus  perfleitur  omnis  facizporeflatis  admi- 
nifltaiio.  Vt  videlicet  igne  malinam  in  aliis  con- 
fumar.  PfMm.^s.  Ignis  in  confpe^u  eius  exardef' 
cec , de  inflammabit  in  drcuicu  inimicos  eius.  £c 
periuracn  verbi  illuminationem  infundat.  Lut.t. 
Lumen  ad  reucUtionero  Gentium  , de  gloriam 
plebis  cuz  Ifrael.  Per  tertium  autem  ad  virtutis 
perfcdboncm  informet. £bi7^p.3.  Ambulate  ficut 
habetis  formam  Doflram./o4n.  1 3.  Exemplum  de- 
di vobis, vt  quemadmodum  ego  feci  vobis,iia  vos 
faciatis.  Exed.  if.  Vide  omnia  facito  fecundum 
exemplar  quod  tibi  in  monte  monflratum  cfl.  Et 
hoc  etiam  dicitur  Hthr,  8.  Sic  enim  facer  Hiccar- 
cha  Sc  Sacerdos  purgat  «illuminat  ,depctftdc  om- 
nes fibicommillos;  quemadmodum  pci  Angelor 
Deusfade  in  czlis.  Inmanibus ergo, hoc  efl , in 
operibus  lucernz  funt,quando  omnia  quz  offen- 
dit lucerna.,  per  manus  perficiumur  Sacerdotum 
dc  Clericorum. 1 f . Non  enim  audeo  aliquid 
loqui  eorum  quz  per  me  non  eflidt  Chtiflus.  SiC 
viri  Gedeonis  manibus  finifltis, hoc  efl , in  aduer- 
firare  tenueruiic  lampades  : Sc  dextris,  hoc  efl,m- 
centione  zreinoium, tubas, &:  confi egerunt  lagun- 
culas corporum  per  carnis  mortificationem  , dc 
fugauerunt  caflraMadian  /udic.  7.  Sic  Dominas 
lelus coepit  facere  dedocere  ^n.t.  Sicimplerur 
quod  przcipitui  MMthj.  Luceat  luxvcflra  co- 
ram hominibus  , vt  videant  opera  i^ta  bona  dC 
gloriflcenc  Patrem  vcflrum  qui  in  czlis  efl. 

Attende  autem,  quod  manus  efl  inielie^s  or- 
ganuro,&  fignificac  opus  rarionobilcrdc  c(l  diflin- 
dum  digitis  organum, de  fic  fignificac  diligentiam 
in  opere  : Sc  cfl  organum  organorum  , de  fic  in 
operibus  vult  clTe  vniuetfalis.  De  primo  dicitur 
Pom.ii.  Rationabile  fit  ubfequium  vcflrum.  De 
fecundo  dicitur  Ciin/ir.f.  Manus  eius  tornatiles 
aurez  plenz  hyacinthis.  T ornaciles  enim  funt  in 
diligentia  digitorum, aurez  in  rapienctadiferetio- 
nis.plen^  autem  hyacinthis  in  intentione cxIcHis 
pucitatis.quia  hyacinthus  cziefliseft  coloris.  Do 
vniuerfitate  autem  operis  notandum  , quod  ma- 
nusparat  pedem  ad  ambulandum  per  calceatio- 
nem , purgat  oculum  ad  videndum,  apetic  aurem 
ad  audiendum  per  auricularem  retnoucns  obfla- 
culum. 


1 


120  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Praed. 


coltmi  > emungit  nafum  td  olfaciendum » icalpic 
linguam  ad  gulUoduro , armat  hominem  ad  pu> 
gnandum : & Ac  omnia  parat  organa  ad  agen- 
dum. & omnia  exhibet  aima  ad  impugnandum  & 
defendendumrde  ideo  yniucrfale  clt  inlluimctom 
ad  operandum.  Et  hoc  eft  tjtiod  dicitur 
Ktanus  me*  diftillauerunr  myrrham,& digiti  mei 
pleni  mytrhaptobatifliina.  Mvithacnimeftqu* 
rooreqis  adhib^ur corporibus  contra  putredinem: 
& fignificat  vniuetfalem  virtutem  oidinatatn  con- 
tra pueredinem  omnium  vitiorum , qu*  myrrha 
permanas  5c  digitos  rigniAcatut.Sicergo  lucem* 
ardentes  funt  in  manibus- 

Ei  vos  fimilcs  hominibus  expedan* 
tibus  Dominum  fuum. 

Ecce  modus  folicitudiois.Dicit  autem  hic  qua- 
cuor : qui  videlicet, quibns,qualiter,&  in  quo  de- 
beant efte  Amiles.  C^i  (cilicet.quia  [Vos]quibus 
ipiritualis  folicitudo  indidaeA  propter  tiia.  Quia 
(cilicet  altorum  vigiles , quia  fpccuUtores  , quia  | 
paftores  & cuAodes  fune  aliorum : & ideo  magis 
dehenr  cAcfoliciti.  Vigiles  enim  funt  qui  vigilias 
huius  temporis  quaA  cuiufdam  nedis  in  cuAodia 
ttliorum  obferuant.  P/UUa.iOi.  Vigilaui  & fadus 
Tum  Acut  pallet  folitarius  in  redo.  Ludos  enim 
hominum,  & occupationes  tertenotum,  & focie- 
tatea  vanorum  fugiens;fadus  eA  Acut  pafln  foli- 
tarius.  In  ledo  autem,  hoc  eA,  in  redis  ruinarum 
&cafis  huius  mundi  tuin*  & defolationis  , per 
conAderationem  mentis  inhabitans.  Vigilans  au- 
tem pet  foUcitudincm  commiirotum. 

Node  ac  die  *Au  vrcbar  Sc  gelu  » fugiebatque 
fomnus  ab  oculis  raeis.De diepr*dicans,& node 
orans  pro  animabus  commidotum.  Et  fugiebat 
fomnus  ab  oculis  per  foliciiudinem.  Vos  eigo  vi- 
giles Amiles  cAis . &c>  Vos  & fpeculatores  quia 
pizeauete  debetis  hoAium  inAdias.  Fili 

nominis  fpcculatocem  domus  Ifrael  dMi  ce , hoc 
eA , omnium  ioAdiaium  hoAis  prznunciatoccm. 
Talis  fuit  fpeculator  qui  i.Ctrwfh.i.  dixit: Ne 
forte  citeumueniamur  i fatana.  Non  enim  igno- 
l^us cogitationes  eius.  Ifn.w.  Pone  fpeculaio- 
rem,& quodcunque  viderit  annuntiet.Talem  igi- 
tur qui  tam  occulta , tam  multiformia  de  inAdiis 
boAium  ptznuntiare  multum  debet , oportet  eAe 
foHcitum.  Vos  ergo  Amiles  hominibus,  6cc-  Vos 
eitam  qui  paAotes  cAis  EccleAatum , qui&  paf- 
cna  debens  difceti^ere , Sc  quz  quibus  veilia  prz- 
uidere,  6c  peAilencias  ouium  przcauece.  ^ti.xo. 
Accendite  vobis  , & vniueifo  gregi  in  quo  vos 
Spiritus  fandus  pofuic  Epifeopos , regere  Eccle- 
Ai  Oet.quam  acquiAuii  (anguine  fuo.ldco  etiam 
vocatuc  paAoralis  cuta : tmia  hoc  ofiicium  cu- 
ram quzeit , & vigilanti*  lolicicudincm.  l.ue.t. 
PaAores  etanc  in  regione  eadem  vigilantes, & cu- 
flodiences  vigilias  fuper  gregem  fuum.  V os  ergo 
quos  pono  paAores,  Amiles  Atis  hominibus,  &c. 
Similes  aurem  Atis. 

Hominibus]  Non  irrationalibus , quz  nullam 
habent  prouidentiam  futurorum.  In  hoc  enim 
homo  fadus  eA  in  honore,  quod  Agnatum  eA  lu- 
men ptouidentiz  vultus  Domini  fuper  euro.  £c 
qui  non  habet  prouidenttam,Amilis  ndiis  eA  ju- 
mentis inApientibus  & comparacus  eA  illis.  Ho- 
minibus ergo  Amites  Atis  qui  cognouerunr  pec 
prouidmeiam  iudicium  fuciuumrne  improperan- 


do dicatur  vobis  : Cognouii  E>os  po(l*nbtcm 
fuum,  & aAnus  ptzfepe  Domioi  fui : Ifrael  autem 
me  non  cognouit , populus  meus  non  iorellexie 
7/a.i.£Aotcergo  Amiles  hominibus. 

Expedamibus  Dominum  fuum]  Ecce  qualiter 
hominibus  Amiles  ede  debeant  Ec  mcic  duo;vnum 
ex  parte  expedantiam » alterum  autem  ex  parce 
eius  qui  expedatut.  Ex  parce  expedancfnm  cA, 
quod  expedans  immobilis  eA  fecundum  locum 
condidum  in  quo  expedat : fecundum,  quod  fpe- 
rai  ad  eum  quem  expiat : tertiam  autem,  quod 
continuo  ptoiendiiur  dcAderio  & animo  ad  ad- 
uentum  eius  quem  fpetai.  De  immobilitate  loci 
eA , quod  in  Ade  & vita  & propoAto  ccepro  per- 
maneat is  qui  expedat. £ct7a.io.Locum  tuum  ne 
dimi(eris.Sic  etiam  incelligitut  quod  dicit  Pf67. 
Deus  in  loco  fando  fuo,  Deus  qui  inhabitare  fa- 
cit vnius  inoris  in  domo.  Dc  (pe  autem  dicitur 
Htbr.6.  FinniOimum  habeamus  folatium  quL 
confugimus  ad  tenendam  propofitam  rpem,quam 
Acut  anim*  anchuram  habemus  tuum  ac  Armam. 
RamMn.$.  Spes  non  confuiklit.  Ideo  confolarut 
quofdam  expedantes  ApoAolus  Adhuc 

modicum  aliquantulum  Sc  qui  venturus  eA  ve- 
niet,& non  tardabit.  De  tertio  autem, hoceAyie 
defidetij  ptotenfione  dicit  Camu  vltim.  Qujs  mi- 
hi dectcfiacrcm  meum  vbcra  fugen rem  marris 
mez,  vc  inueniam  ic  folutn  foris,&  deofculcr  ce, 

&:  iam  tue  nemo  defpiciac } Et  illud  Cmuc.^. 
Nuntiate  diledo  meo  quia  amoie  langueo.  Ec 
illud  Philip.i.Cupio  dillolui  & cfle  cum  ChdAo, 
multo  magis  mclms  De  omnibus  his  tribus  con- 
Acitut  expedatio  , de  qua  dicitur  P[tbH.\<j.  £x- 
pedanc.cxpedaui Dominum,  & intendit  mihi. 
Ec  illud  £/4/01.16.  Expeda  Dominum  , viriliter 
age,  confortetur  cor  tuum,  & fuAine  Dominuin. 
Ec  illud  HtliAc.x.  Si  motam  Axerit.expeda  eum: 
quia  veniens  veniet  & non  tardabit.  De  hac  expe- 
datione  gloriatur  Paulas  Philip. i.  Saluacorem 
expedamus  Dominum  Usvm  Chrjsttm, 
qui  reformabit  corpus  humilitatis  noArz  confi- 
guratum corpori  claricatis  fu*.  Id  autem  quod  eA 
cx  picte  honoris  cius  qui  expedamr.eA  notatum 
per  hoc  quod  dicit  [ Dominuro  fuum  ] Dominus 
enim  expedatut  cum  timore , 6c  rcuetentia.  De 
timore  enim  dicitur  Mdlofh.x.  Si  ego  Domi- 
nus. vbi  timor  meus  ( De  rcuetentia  autem  dkt- 
cur  & honore  quem  debemus  Domino  i.7i- 
moth.i.  Soli  Deo  honor  dc  gloria  in  fecula  fecu- 
loium.  Ameru 

Quando  rcuercacur  4 nuptiis. 

Ecce  in  quo  proponitur  Amilitudo  expedan- 
tiuro  Dominum;  Sc  duo  notantur  in  verbo  pro- 
poAco.  Vnuro  cA  , quz  Ani  nupti*  a quibus  ad 
nos  teuerfurus  expedatut  Dominus  : f^undum 
autcm,in  quo  Amilitudo  iAa  attenditur.  Nuptiz 
quidem  fum  triplices : innanicadngratiaAn  glo- 
ria. In  natura  quidem  quando  Abi  Filius  Oei  na- 
turam noAram  in  indiuiduam  vicz  conAiccudi- 
nem  in  vnicaie  pecfonz  in  vtero  virginis  copu-^ 
lauit, habens  tria  bona  coniugi) : prolem  quidem, 
Alios  Dei  quos  redemte : Edem , quia  nunquam 
naturam  affumptam  defetuic : facramcntum,quia 
eam  deitari  indiAblubiliter  coniunxit , vnam  vni 
copulando.  Hz  nuptiz  fadz  funt  in  Cana  Galt- 
lzz,dc  erat  mater  I s s v ibi. Vocatus  eA  aurem  Sc 
lisv  i 


I 


in.Euang.D.Luc.  Cap.XII.  121 


lesvs  cum  Difcipnlis  futs  ad  nuptias 
Cana  coim  zelus  interpretatur : quia  licut  dicitur 
Jf*  p.Zelas  Doniuri  exercirmim  fecit  hoc.  In  Ga- 
lilza  autem  fa£l.e  fune:  ^uiain  tunfmigratione 
Filq  Dei  ad  nos ; quando  iKut  dicitur  Bar.i,.  In  1 
cerris  vifus  eD,&  cum  hominibus  conuerfatus  < 

Ibi  autem  mater  1 e s v fuit,  per  hdem  jc  confen- 
fum  in  corde  < per  admimUrationcm  materia  in 
corpore  , pcc  obiequium  in  opere.  Ipfc  .'Uitem 
1 1 $ V $ per  prxfennam  in  came  Ce  ibi  exhibuit, &: 
quotquot  erant  Difcipiiiieius , Prophetx  & IV 
etiatelue  jb  initio  > per  exiiltattonem  vihonis  in 
Spiritu.  Udfi.S.  Abraium  pater  vcfler  cxuhauit 
vt  videret  diem  meum : vidit  &:  gauifus  cl^.  Om- 
re$  enim  quotquot  fpirituales  erant , fufpirantcs 
in  Spiritu  dixerunt  iilud  £ccli.^6.  Da  merce- 
dem  Domine  rulEnentibus  te  > vc  Prophcix  tui 
lidclcs  inueniantur. 

Secundx  miptix  Tunc  tn  gratia»qux  funt  co* 
pulatto  Filtj  Dei  cum  hdcli  anima,  vnius  confor- 
mis voluntatis  in  prxeeptis  Sc  confiliis,  quali  in- 
diuiduz  vicz  conhictudincm  recinens.  Hoc  nu- 
teimontum  tria  bona  habet  coniugipbomim  qui- 
dem prolis, in  bonis  propolitis  : conccpciimA’  in 
bono  confenCu  partum  , dc  in  bono  opere  habet 
prolem.  Fidem  autem  habet  in  hoc, quod  Hdciitec 
in  Dei  perfeuerat  dilc^lione : Sc  bonum  raccamen- 
ti,inanimx&  Fili)  Dei  in  dileiflionis  amplexu 
& vi)ior>e.  Hx  funt  miptix  quas  homo  rex  fecit 
6iio  fuo,hoc  elf,jllc  humanus  & humanafhuc  cfl 
benigna  de  bonis  cogitans  Deus.  In  illis  nuptiis 
prxcelTic  hgura  in  Ifaac  &c  Rebecca  j hoc  dl  > in 
Filio  Dei  & Ecclctla , mortua  matre  Synagoga 
quam  Filius  Dei  verus  tfaac  in  tabernaculum  fux 
matris  induxit  > hocell,  in  diuicias  & recretum 
Scriprutarum.  Et  in  cantum  amauic  eam , vc  do- 
lori qui  ex  morte  matris  Synagogx  acciderat 
teropetarec.  Et  hoc  maxime  in  deuotione  ptlmi- 
ciuz  Ecclellx.  Sed  heu  nunc  tanta  lafciuia  hdem 
violat  dc  Ecclcliam  de  gentibus , quod  & ipfam 
fadidire  incipit  fponfus  Ecciclix  Chiiflus. 

Tcicix  nuptix  Itmt  Filtj  Dei  in  gloria  cum 
anima  beata  S<  cum  Angelis  : in  quibus  indiui- 
dux  viti  confentus  , pcrfcdlus  voluntatum  con- 
fenfus.  Quia  omnimodam  facit  vitx  indiuidui* 
catemScconfuemdincm  , quando  nihil  abeatis 
diuifum  habet  Deus.  Qiua  fuos  fuper  omnia  bo- 
na fuaconAituit,  ficuc  dicitur  ACatih.14.  quando 
reginam  anituam  in  thalamum  abiconditt  fux 
deitatis  introducit.  Pfulm.\o.  Abfeondes  eos  in 
abreondiru  faciei  tux,a  conturbatione  hominum. 
Hoc  matrimonium  habet  bonum  prolis , in  par- 
tu multorum  gaudiorum  cominuo  nonorum: 
bonum  fidei,  quod  nunqu.im  violabitur  impoffi- 
bilicate  admiflioniscomrariorumibomimaiitem 
facrameiui . indiiTblubilem  vnionem  fpirituum  1 
creati  & iiKteari  in  lumine.  Hi  Itoc  eA  marciiuo- 
nium  AiToeii  & EAher  abfconditxdn  confortium 
regni.  EAher  enim  abfcondiia,  dc  AfTuetus  inter-  < 
ptetatur beatus.  1 

Ad  primas  autem  nuptias  Filius  Dei  femcl 
venit,  neque  vnquam  tcceAii , neque  vnquam  te- 
dibir.  Ad  fecundas  multoties  venit  .quoties  per  1 
gratiam  fideli  contnngimr  animx.  Recedit  autem  ■ 
per  peccatum,  & redit  per  panicentiam  quando 
leconciltntut, dicens  illud  form.5.  Vulgo  dicitur,  1 
Si  dimiferir  quis  vxorem  fuam  , & illa  recedens  1 
duxerit  virum  alterum  , nusquid  reuertetur  ad  1 

X).  Albent  Afdgntt  in  Eu*»g.  D.  Lue. 


eum  vitra  > Nimqnid  non  polluta  &contamina- 
c ta  erit  mulier  liia?  Tu  autem  fornicata  es  cum 
• amatoribus  multis : tamen  rcucnerc  ad  me , de 
; ego  recipiam  te, dicit  Dominus.  Ad  tertias  autem 
I nuptias  fecundun»  corporalem,  prxkiuiam  iuic 
. Dominus  in  dic  Afcenlionis,  qui  tamen  lempee 
prxfens  fuit  fecundum  exhibitionem  fux  diui- 
I nitacis.  Et  redit  continuo  reditu  reuelatiunis , dc 
1 apparitionis, & confolationis  quam  fode  Sanctis. 

: .OAendens  hoc  quod  dixit  M.tah.vlnm  Ecce  ego 
vobifeum  fum  omnibus  diebus  vA(ue  ad  confum- 
I mationem  feculi.  Redit  tamen  prxeipue  in  die 
: morcis, quando  traducere  venit  fpmnfam.  Et  redi- 
bit in  die  iudicij  , tiaduccns  vniuerfalcm  £c- 
clefiam.  Ec  tunc  verificabitur  illud 
Venit  fponfus  , 6c  quz  paracz  erant  incraue- 
rimt  cum  co  ad  nuptias»  Sc  clatifa  cA  ianua. 
|Ax  funt  ergo  nuptix  , Sc  talis  expcdatuc  reditus 
fponfi. 

Similitudo  autem  eipciAantium  fiercuerten- 
tem  fponfum  cA  in  fex.  Expcdantcs  enim  fpon- 
liim  ex  deliciis  venientem  veli  itu  nono  fulgent, 
cantibus  nouis  fonant.muAcisinArumentis  con- 
crepant , luminibus  folentubusillumiiuimir,  do- 
nis dr  muncnbiis  cAluunc,  dapibus  & epulisdcH- 
cariAitris  epulamur : & in  tat[biislefpoiiA deli- 
ciis confotmanr.  Et  vcAitus  quidem,  t A varietas 
hoiicAx  comicrfationis  , omni  colore  virtutis 
adornata  : de  qua  dicitur  //4.6  r . It.duir  mc  Do- 
minus vcAiinento  faliicis , Sc  iivlumemo  Ixtiiix 
circundedir  mc,  tanquam  fponfamdecurauitme. 
Indccotum  enim  cA  fponliim  Sc  fpdnljiii  regio 
fulgere  habitu  , Sc  fodalcvAr  amicos  vtriufque 
vilibus  ctic  pannofos.  Vti'\e  Eicilus 

cA  qui  inrrauit  ad  nuptias  . non  habciis  vcActn 
imptialem.  Cantus  autem  cA  vt  dicit  C'. 
exultatio  mentis  in  vocem  moduiaiionis  pro- 
rumpens. In  pfaimis  tsc hvmnis exaltan- 

tes, Si  cantantes  in  cordibus  vcAns  Dommo. 
lndu.\.  Ego  fum,  ego  fum  qin  Domino  cai.am: 
pfallam  Domino  Deo  Ifracl.Muftc.aauu*  1 u Aai- 
mema  fiuc  organa , funt  tyinp.v  uin  qnimin  in 
corporis  caAigatione  dc  m.icciarii>ne.  Clvuus 
autem  , confonamia  dilc^ioius  ptoxiotonim. 
Chordz  autem  in  iiibilo  cordis  ad  Dc^im  Or- 
ganum autem  in  modulatione  laudis  diiiir.x.  Sc 
Pfalterium  in  opciis  pcrfciAione.P/rf.  m 1 jo.Laii-. 
date  cum  in  tympano, dc  choro : Lmdate  cu  u in 
chordis  & organo.  Lumina  autem  folemnia  .p;x 
iriplicibiiscompofuafuni:lun>envetbi  in  prxJi- 
caiione,  lumen excmp^li  in  exempli  oAe'.Aone,& 
claricaris  fimx  in  omnium  ore.  Af*ttih  Luceat 
lux  vc  Ara  coram  hominibus.  f’/;t/p.r.Imcrquos 
lucetis  llcm  luminatia  in  mundo,  Drma  aurem 
quibus  cAlauntifum  dona  cleemofynarum  Sc  om- 
nium bonorum  qiix  ad  commiinicartoncm  ve- 
niunt.E/flier’  a. Largitus  cA  munera  iuxta  magni- 
ficciitiain  principalem.  Nthem^.  Mittite  patres 
cis  qui  non  prxjvaraucrunt  libi.7J/'.4.  Simultum 
tibi  fucrir,ab«ndanter  tnbncrfi  parum, hoc  ipfuin 
impertiri  Aude.  Dapes  autem  dccjiuix,  ftfnc  inrc- 
riores  in  fantAo  Spiricu  refe^iones  i.Cer.y.  Epu- 
lemur in  azymis  ftneeritatis, di  veritatis.  Pf  4t.’n 
vocccxultationis,d>:confcAionisf(>nu$cpnlantis. 

Lttc.x^.  Epulari  Sc  gaudeteoportcbartquiafraicr 
tuus  mortuus  fiietac  Sc  rcuixic,perierac&  inncimis 
cA.Sic  ergo  Amiles  fiiis  hominibus  expc^lancihus 
D(msinufuu,quaJo  rcucriaturamiptiis.Scquitur, 


ni  D.Alberti  Magni,  Ord  Prsed. 


Vtcam  venerit, ficpulfaucrit,confc- 
(Hm  aperiant  ei. 

Tria  hic  dicit  ptopier  qu®  paratos  oportet 
f!0$  c(rc : vnum  ift  iduemus, qui  cft  ex  parte  De»: 
fecundum  cft  pulfatio,au«  etiam  tx  pane  fuacft: 
tertium  eft  ex  parte  noltra,  quod  eft  apertio.  Ad- 
ucnius  cniirl  debet  clle  gratus, pulfitio  dcfidcraia, 
apenio  autem  fcflinaia.  Venit  autem  Dominus  | 
dupliciter : vifitando  pet  bonuro  propofimm  in 
gratia , & vocando  pet  infirmitates  in  fine  vitar.  1 
iimiliicr  piilfjt  dupliciter : pulfat  enim  incitando 
ad  perfe^ionem  boni  concepti  per  imjnilfatio-  I 
nemSpititus,&  pullae  per  Tymptomaia  mortis  io  1 
finem  exitus. . 

De  primo  aducnru  i.Cor.  4.  Veniet  Dominus ' 
qui  illuminabit  abfeondita  tenebrarum,  Se  mani' 
fcftabir  confilia  cordium,&  tunc  laus  erit  vniciri- 
que  ^ Deo.  Cum  crtim  Dominus  pet  grati®  de- 
uotionem  mentem  inttaiiir,ltaiim  cor  illuminatur 
ad  bonum  concipiendum  proporitum,&  manilc- 
fiat  confilia  perfe^Uonis  ad  laluicm.  Pfxlm.  pf. 
Exultabtini  omnia  ligna  fyUianim  a facie  Doini> 
ni , quoniam  venit-  Omnia  enim  in  anima  quafi 
virentia  tunc  cxuliatu.  Viret  enim  mens  virtute, 
floree  boni  propofiti  conceptione, frondee  verbis 
faluiisin  DciconfitQjonc.  De  pulfaiione  autem, 
illi  aductui  telpondcnTe dicitur  Cnrr.j. Vox dilc^i 
mei  pulfantis ; aperi  milii  fotor  mea,  amica  mea, 
columba  <ne.>,iaiinaculau  meatquia  caput  meum 
plenum  cW  rore , Si  cincinni  mei  guttis  nodium. 
Sic  enim  dicit  pulfans  , per  incitationem  Spiritus 
ad  boni  propoliti  pcrfciUtonem.  Sororem  autem 
vocat, propccrcaflitatem  amorisiamicam,  propter' 
teneritudinem  dilc^onis  : columbam , propter 
innocentiam  fimplicitaiisdmmacuUcare , propter 
immunitatem  peccati  in  honcAacc  conucifacio- 
nis  ; promittetis  quod  caput  diuiniiatts  cius  ple- 
num c(l  rore  grari®  ad  ilrconditatem  fpiriruatis 
germitns.Er  cincinni(pcr  quos  cuaporantia  ^ capi- 
te diuinuatis  in  buimniiem  lignantur)  fime  pleni 
guttis  notium , hoc  c(l,  humore  confolationis, 
zHum  tribulationis  refrigerantibus  in  neiflibus 
aduerfitatum  huius  icculi.  ApocM.i.  Eccccgo  fto 
ad  o(lium,3c  pulfo  ; iiqnis  aperuerit  mihi, intrabo 
ad  illum  & emnabo  cum  illo,  Se  ipfe  mccum. 
Quia  interiores  tn  gratia  prxparabo  rcfcifliones. 

De  aduentu  autem  fecundo  , qui  efl  per  immif 
fionem  infirmitatis,  dicit  Jfd.  Ecce  ieflinus  ve- 
lociter veniet.  Non  cll  deficiens  , neque  laborans 
in  eo  , non  dormitabit , neque  dormiet,  Q^ia  per 
infirmitatem  mors  appropinquare  non  cellae  : & 
non  deficir,quia  continuo  plus  Se  plus  aggrauatur. 
De  pulfatione  illi  aduemui  refpondemc  dicitur 
Proutrb.  t6.  Nuntij  mortis  indignatio  regis. 

-Spiritus  lobuflorum  quafi  turbo  impellens 
parietem.  Idoc  enim  fit , quando  mors  puUai  ad 
intrandum. 

Confeftim  aperiant  ei  ] Diligens  enim  adue- 
niente  Dominum  fiue  ad  graiix  augmentum,  liuc 
ad  remunerandum  venientem  , flatim  aperit  ve- 
nienti. Aperit  autem  primo  aducnrui  per  deuo- 
ttonem  : fecundo  aurem  per  exitus  ad  cum  con- 
gratulationem. De  primo  dicit  cum  fponfa  Cdnr. 
$.  Sutrexi  vt  aperirem  dile^Vo  itico.Q^iia  nifi  cito 
aperiatur  ei  per  ocairfum  deuotionis  , timendum 
efl  quod  tranieat : fiem  Ibidem  fequirur.  Ac  ille 
iamdeclinaueiat  aeque  iranfierat.  De  apertione 


refpondente  fecundo  aduentui  Se  pulfationitquan- 
do  per  dcfidcrium  moriendi  dcfidccat  anima  tran. 
fuc  cum  iudice  dcfidetato  ad  requicin  , dicitur  m 
Pfalm.  117.  Apciite  mihi  portas  iuftitix.ingtclTus 
in  eas  confitebor  Domino:h®c  porta  Domini.m- 
fti  intrabunt  tn  eam.  Qui  enim  Icit  fe  ad  tequiem 
cranftturuin  , quod  mors  fua  incioims  eft  vit®: 
ifteftaiim  dicit  cum  PjuU  Philip,  t.  Gupiodif- 
foiui  8i  clTe  cum  Chtillo,  multo  magis  iikIius. 

Beati  ferui  illi, quas  cum  venerit  Do- 
minus,inucnerit  vigilantes. 

Hiepofl  admonitionem  tangit  huius  fulidtu- 
dinis  rationem.Tangit  autem duasiacioncs.Vnam 
quidem  fnmptatn  a ratione  mercedis ; aliam  au- 
tem a ratione  periculi  furis  , quod  imminet  ei  qui 
non  vigilat  foiidie.  Illa  autem  qu®  fumitucaia- 
tione  mercedis  tres  habet  paragraphoSjVnus  qui- 
dem fumitur  «1  rarionc  beatiiudinis  in  genere 
aliusautcm  fumicura  quadam  illius  beatitudmu 
in  fpccie  : ceuins  autem  efl  quafi  coiKlufio  iib- 
rum  duocum.  Et  explicat  vigilandi  modum  ,le- 
eundum difiindliones  vigiliarum.  De  primo  au- 
tem exprimit  tria : rationem  meccedis  Se  laudis, 
condicionem  Se  debitum  vigilantis,  dr vigilantis 
meritum  laboris.  De  primo  dicit^Beatij  iam  du- 
dum  'dif^um  eft  qu^  beacicudo  ibnat  aliquid 
pafciflum  : vnde  hiatus  in  vigilando  cd  ,p^- 
flionem  attingens  vigili®.  Vigili®  autem  beati-  ' 
tudo  dblubriciarcm  rcnfuum  ahineunte  ztaiead 
Dominum  Se  fapicnciani  exiedcre,dc  omnem  mo- 
dum obreruamiz  ofiend^e  ad  Audium  fapientix. 
£crit.}9.Cor  fuum  eradet  ad  vigijandumdduculo 
ad  Dominum  qui  fecit  illum, dC  in  conljpci^lu  Ah 
cifllmi  deprec^icur.  Vigilia  enim , ucuc  dick 
Pbtiafophtu , efl  expanlio  caloris  Se  fpititus  ad  ex- 
cerforaorgana  Icnfimm.Et  lummuraeius  efl.qooi 
ad  Deum  Se  fapicnciam  extendatur.  lAe  euim 
femper  vigilat , qui  fpititum  totum  ad  Domini 
aducnmm  extendir.  Et  ille  talis  eA  beatus  qui 
femper  corde  ad  Deum  vigilat.  Caw.  f.  Ego  dor- 
mio» & cor  meum  vigilac.  Si  enim  femper  homo 
Itt  vigil,  Si  quando  dormit  pro  neccAltate  cuipo- 
ris , quod  etiam  fomniat  Domini  aducncum : i/le 
vigilia  fua  beatus  eA.  Ifa.  16.  Anima  mea  defide- 
rauit  te  in  no£lc:fed  & fpiiitu  meo  in  przcordiis 
meis  dc  mane  vigilabo  ad  tc.  PfnJm.  di.  Deus 
Deus  meus , ad  tede  luce  vigilo.  .Somnus  enim 
pigri  eA.  Piget  autem  omnia  ncgligii-  Pr»n.  7. 
VIquequo  piper  dormib?papluluro  donnies,  pau- 
lulum dormitabis:&  veniet  tibi  quafi  v iator  ege- 
Aas  , Si  pauperies  quafi  vir  armatus.  EA  eigo 
beacitudo  iAa  in  hoc  quod  homo  corde  vigilct,& 
folicitudinecomtnua,fcnfus  & fpirirum  extendat 
ad  eaqu®  Dei  fune,  qu®  fune  libi  commiira  de 
cura  proximorum.  Conditionem  autem  rangit, 
quando  dtciifferui]  in  domo  nari , precio  fangui- 
nis  comparari,  & in  bello  acqiiiftti&  relCTuatt. 
Pftlm.  u f . O Domine  quia  ego  Icruus  cuus,cgo 
femus  tuus  Se  filius  ancili®  cuz.  Srruus,ir.Quam, 
in  bello  acquifitns  & referuatus » & iteruiv  tcruus 
pertio  (anguinis  emptus , Si  filius  ancili®,  hoc  cA» 
Eccleli®  in  domo  natus , eius  ^ factamentis  nu- 
tritus. Caulam  autem  beacitudinis  illorum  enu- 
merar,qQando.dicit. 

Quos  cum  venerit  Dominus,  inucnerit  vigi- 
lantes] venit  enim  Dominus  ficur  fur.  r.  Tti'/. 

Dies 


in  Euang.  D.  Liic.  Cap.  X I E iig 


I>i«  Domini  iicut  furica  In  ncM^te  veniet. 

Veniam  ad  te  Acut  fur,in  hora  i^uam  ignoras. 
Hoc  enim  in  bonis  nugis  cA  laudabile « quod  6t 
ex  habitu  pluiquam  ex  ptznKduatione ; ficuc  di* 
cii  Phtlofophm.  £tideorinonpixuiro$>inuenite 
paratos  > lignum  e(l  quod  ex  habitu  vigilent.  Et 
illi  non  vigilant  nili  propter  bonum  > Sc  ideo  prx 
oninibus  lunt  laudabiles.  M*ub.i6.  Vigilate  , & 
oratevc  non  intretis  in  tcmationcm.I.^e^^.  So* 
bri]  cftute,  &c  vigilateiquia  aduetlanus  vcUcr  dia- 
bolus unquam  leo  rugiens  circuit>qujcrens  quem 
deooret.  Cui  rellllire  fortes  in  lide.Summa  enim 
ibiicitudiuc  vigilandum  cll>Tum  propter  aduen- 
tus  Domini  incetticudincm.Tum  propter  ftudium 
adipiTcendzrapientix  & laborem  , Tum  propter 
commltlbruro  pcouiAoncm  , Tum  propter  iphus 
vigiliae  vuliratem.  De  aduentus  quidem  incetri- 
tuJine  dicitur  Mdrc.  i j.  Vigilate  quia  nefeitis 
qua  hora  Dominus  vedec  venturus  fit-  De  Audio 
autcraptcntix,cuirempcc  anendendu  C4»r.5.£go 
dormio  & cor  meum  vtgiUt.De  vigilia  comiilo- 
rura  Luc.i.  PaAores erant  in  regione  eadem  vigi- 
lantes y & cuAodientes  vigilias  fuper  gregem 
fuum.  Pfalm.  i lo.  Ecce  non  dormitabit  neque 
dormiet,  qui  cuAodic  Ifracl.  De  vulirate  vigilix 
& robtieiate ji.  Vigilia honcAatis tabefa- 
ciet cantes,  hoc  eA,  carnalem  concupifccntiam,&: 
cogitatus  ilius  auferet  fomnum.hoc  cU>pigtitiam 
dormitantem.  Vigil  enim  ptxparac  (eipfumtlbn)- 
nolentus  autem  prxoccupaiut  a periculo, 

B.tana  & Kechab  interfecerunt  Isbofcch  ( vir 
confulionis}doimieiuem  in  fciuen(idie,doimicn- 
tem  fuper  ledum , cum  oAiaria  purgans  triticum 
obdormiuillct.  Baana  rcfpondens  ngniheat  pce- 
nam  peccato  rcfpondcntcm.KeJtab  autan  mollis 
pater  ljgnac<arnis  mollitiem.  Hi  intrant  in  do- 
mum viriconfufionis  interne  dormietis  in  feruu- 
tc  dieijhoc  eA,  in  domum  concupircentix  carnali 
feruientis  & lafciuiemis  in  Arato  fuoioAiaria  an- 
cilla, hoc  eA,  ratione  ( qux  purgare  deberet  triti- 
CLun , hoc  eA  , animi  in  verbo  Dei  refc^lionenv' 
dormiente.  Et  pcrcuAccunc  euro  in  inguine  per 
appetitum  fornicationis.  Et  mortuus  cA,  & re- 
gnum & honor  regni  ablata  funt  ab  ipfo.  Hxc 
omnia  etfugir  qui  fobtietatem  & vigilias  diligit. 
Et  ideo  dicit  etiam  Cato.  Plus  vigila  lemper,  nec 
fomno  deditus  cAo.  Ideoctiam  dixit  Afarc.\6. 
Dominus  l^etro.  Simon,  dotmi$,non  potuiAi  vna 
hora  vigilare^Et  hoccA  quod  dicii^quos  cum  ve- 
nerit Dominus  iuucnerii  vigilantes] 

Amcn  dico  vobis,  ejuod  prarcinget 
fc,  Sc  faciet  illos  difeumbere  ) lic  tran- 
iiensminiArabit  illis. 

Hic  ponit  rcttibutionis  promi Aionem,  prx- 
mittens  promiflionis  confirmationem,  cuin  dicit 
[ Arnen  dico  vobis } hoc  cA  . vere  dico  vobis. 
Quanuiis  immobile  (it  Dei  verbum  fimplicis  pro- 
m>Aiuiiis:tamen  humano  modo  nobis  & infirmi-  | 
lad  noArx  condcIccnJcns  ad  ptomidionem  ponit  ■ 
a(Iertionis&  itiramenti  confirmationem.  T/cfr.i). ' 
Vulens  DeusoAendcic  pciilicit.aiioni$  fux  bxie-  j 
dibos  immobilitatem  , interpofuit  conflit)  fui  iu-  ' 
fiurandum  : vc  per  duas  immobiles  res  quibus 
impoAibile  eA  mentiri  Deum  , firmiUimum 
halxamus  folatiiun  : qui  confugimus  ad  cc- 
cendam  propbfitamjirpem  , quam  ficut  ani- 

D.Alhrti  D.  Lhc- 


mx  tneboram  babanos  tutam  & firmam. 
• Quod  prxeinget  (c]  Ecce  proroifllo  retributio- 
nis, 6L  tangit  ena : gloriolam  IciUcec  retribuentis 
prxparaiioncm  , noAri  ad  fufcipiendum  retribu- 
I tioiiem, commodam  difpofiiiuiicm  , dc  honoriri- 
cam  nimis  in  rctribuemc  rcmuncrationem.  Dc 

i'  piimo  dicit  quod  [prxeinget  fc]  hoccA  , gloriofe 
le  ad  retribuendum  per  reipfum  prxparabic-  Prx- 
cmxit  enim  fc  humilitet  inobrequio.  /ma.I). 
Quando  adhuc  moicalis,  furgiiacorna , & po- 
1 nic  veAimenta  fua  , Qc  linteo  przcindus  mi- 
(it  aqiiain  peiuim:ca-pir  laua^rp^es  Difcipulo- 
rum  ruoruin,&  extergete  linteo  quo  erat  prxein- 
I ^us.Et  quod  tunc  fecit  ad  humilitatisobfcquium, 
I in  gloria  immortalis  exhibet  ad  decoris  pr^-miutu. 
Sicut  autem  dicit  j^ugujUnui  fnptr  ilhid  PfM.^i, 
Dominus  regnauit  decotem  indutu^  eA,  indutus 
eA  fottiiudincm  & prxeinxit  fc  virtute.  Nos  cin- 
gtmuc  ad  operandum  , fuccingimuc  ad  ambulan- 
dum , accingimur  ad  pugnandum , prxcingimuc 
autc.n  ad  ininiArandum:  Et  decin£lionc  quidem 
dicitur  //k.  9.  Etit  iuAitia  cingulum  liimbotum 
eius  fides  ciit^orium  renum  eius.  Quia  non 
bene  operatur  cuius  lumbi  per  Huxum  dcAuunt. 
Nec  bene  accepta  cA  Deo  operatio  in  qua  delc- 
i^amenta  carmdia  fides  nonrcAringit.  Dcaccin- 
^ione  autem  dicit  Pfalm.  44.  Accingere  gladio 
tuo  fupet  femur  tuum  poceotillime.Gladius  enim 
verbi  Dei  peccatores  rranfuetberans , femur  pre- 
mitiquando  in  nobis  illecebras  occidit.  Er  dicere 
polTunus  1.  Cortfttb.p.  CaAigo  corpus  mcum,& 
in  Icruitutem  redigo  : ne  forte  cum  aliis  prxdica- 
uero,  ipfe  reprobus  eAiciar.  De  fucemAioneau-^ 
rem  dicitur  1.  /'«/.i.Ptoptcr  quod  faecinii  lum- 
bos mentis  vcArc  fobri)  perfeci  (perate  in  e.im 
QUX  offertur  vobis  gratiam.  Ephtf.  4.  State  ergo 
luccin^i  lumbos  vcAros  in  caAiiatc,  ptxparaii 
aditer cerptum  in  ptofcAu  meriiotum.  De  prx- 
cindionc  autem  dicitur /oli  la.  Belilicumrcgnm 
diffbluit,  Sc  prxeingit  fune  renes  eorum  , hoc  cA, 
in  miniAiis  (uis,  feculaii  pompa  depofita,  in  a(pe- 
ntate  & humilitate  facic  eos  libi  miniltrare.  Sicut 
&ip(c  Dominus  fccularibus  pompis  dimiAis,a(- 
peritate  Sc  humiUrateprxdndlus,  Dilcipulismi- 
niArauit.In  gloria  amem  iam  indutus  decore  glo> 
rixcorpoiis  , prxeinget  fc  quando  decorem  om- 
nium Angelorum  -Sc  beaturum ameciusiibi  adhi- 
bebit. Hoc  enim  cA  prxcingi,anieiiu$  (ibi  aliquid 
adhibete.  Adhibebit  igitur  (ibi  aiuctins  itlmn 
preiiofum  decorem  beatorum  , quos  omnes  in 
gluiiam  Saniorum  conucrict  , ^fiefe  ad  oble- 
quendum  prxparabit.  Sic  enirn  etiam  verum  cA 
quod  dicitur  1 .Nonne  omnes  funt  admini- 
Aratorij  fpiritus,  in  miniAerium  mi  Ai  propter  eos 
qui  hxteJiiatfin  capiunt  falutis.  M 40.  Circum- 
da ribidccorcm,  &cAo  glotiofiis  , &:infub!i' 
mc  erigere.  , , 

Etfacicc  illos  difeumbere  ] ecce  commoda 
multum  noAra  difpulitio.  Sicut  enim  dicit  j/oi/i 
NoArumdifcumbere  cA  in  regno  quiefeere.  Dif- 
cubicus enimeA  commoda  corporis  pofitio.com- 
pofita  ex  iacendo  Sc  fedendo  , quando  dorium 
molli  recipitur  tecliiutotio  fc  inferiora  molli  re- 
cipiuntur- Maiih.  S.  R.ccombcnc  cum  Abraham, 
Ifaac  ,&  lacobin  regno  cxlonim.  Recubitus  au- 
tem ille  (luedifcubitus  cA  Iccundum  fedes,&  lo- 
ca,8e  manltoncs  paratas  iiigioriaide  quibus  dies- 
lur  j 4.  Vado  parare  vernis  locum.  £c  fi  para- 

E a uera 


124  D.Alberti  Magni,  Ord.Prsd. 


uero  vobis  locanti , itcrorn  veniam , & aflumam 
vos  ad  meipfum.  Ec  *ntf.  In  domo  Patris  mei 
manlioncs  molt*  funt.  In  his  glotix  fempitetna: 
receptaculis  faciet  illos  difcum^rc:  ficut  Genef 
44.  Fiacrci  lolcph  federunt , 6c  dilcubuccunt  co- 
ram eo  in  gloria  fua , remoto  omm  incommodo 
corporis  & animx.  lam  non  erit  am- 

fbus  neque  ludus, neque  clamot,ied  nec  vUus  do- 
orrquz  prima  abierunr. 

Ec  traiilicns  minillrabit  ilHs  ] itanfibic  qui 
nunquam  traniibic  > qui  (labilis  manens  daccun* 
da  moucfi./74/m.toi.Tuautcm  idem  ipfc  cs.& 
anni  tui  non  deficient.  Tranfibit  tamen  triplici 
tranfitu  iu  gloria  minifttandotcorporali  videlicet, 
mentali, 6c  corjsorali  (imul  fic  mentali.  Corporali 
quidem  tranfibit  in  feipfo  > quando  pol^  iudicium 
de  atfte  in  quooccuciunt  ci  Sandi  cum  eisroo- 
uebituc.  1.  Thif.  4.  Rapiemur  cum  illis  obuiam 
Cljtiflo  iti  aera , & fic  femper  cuui  Domino  eri- 
mus. Mentali  autem  tranlito  non  tranfibit  in  (e, 
fed  in  Sandis  t quando nouis  illuminationibus  & 
confolacionibus  reficiet  Sandos.  £ce//.i4.T(an- 
Iltc  ad  me  omnes  qui  concupifciiismc , & a gene- 
rationibus meis  adimplemini : Simul  autem  cor- 
porali & mentali  tranfibit  in  Sandis.quando  (cu- 
ribus corporis  exhibebit  glociam  corporis  , & 
menti  exhibebit  gloriam  deitatis.  /o4n.ioVct  me 
Hquis  imtoiccit,Uluabituc,&:  ingredietur,  & paf- 
cua‘inucmet.^(tf/u  yf«^t#//»^.Foris  egtediens  paf- 
cccucin  Saluatoris  humanitate.  Imusegrcdiens 
pafcctur  in  Saluatorii  diuinicate.  Etftcvtrobi- 
que  palcua  inuenicc.  Ej.feh.  ^4.  Ego  ip(c  pafcam 
oues  incas,&:  accubare  ea*  faci^.Sic  igitur  tran- 
fiens  miniftrabit  iliis. 

Ecfi  venerit  in  fecunda  vigilia»  & 
fi  in  cercia  vigilia  venerit  , £c  ica  inue- 
ncricjbeacifunc  ferui  illi. 

Hic  ponit  fubdifiindione  vigiliarum  , beati- 
tudines  vigilantium.  Tangit  autem  duas  vigilias, 
in  quibus ma '>15  laudabile, vigitarc-Ad  hoc  autem 
intelligendum  notandum  efi,  quodquatuor  funt 
vigiliz  oodis,quz  diiUndz  funta  Sandis  , & in 
quibus  nox  nihil  de  lumine  diei  habet  admixtum. 
Cyatum  ptima  vocatur  incempefium  , qux  cfi 
quafi  ptimu;  loinjius  in  ptiinis  tribus  hutisno- 
^s,dc  tunc  funinus  cA  valde  pro(xmdu$,&  obfcu 
rus  : & ideo  p luciflima  fomnia  funt  illius  horx 
fiue  vigilix  ; quiafpiirusfum.is  rcfolutus  a loco 
digefiionis  oblcucat  organa  renfuum  oppilat 
organa,qoud  pbantaTmata  & motus  a fenfibilibus 
iadi  in  eis  apparere  non  ponunt.  De  hac  vigilia 
mentio  fic  3.  Rti.  3.  Sutgern  imempclbe  nodis 
niemio  , tulit  filium  meum  de  latere  ancillx  tux 
donnieuci$,&  collocauic  in  fina  meo.  Q^xjuan- 
do  gcaulOfimus  fopoi  erae , non  potui  percipere 
ablationem  filij  mei  viui , & repolitionem  filij  fui 
mortui  in  finum  meum.  Secunda  autem  vocacut 
conticinium  , qux  cA  quafi  fecundus  fommis: 
quando  iam  fpiillcudo  fumorum  & cibi  aliquan- 
tulum fune  attenuari,  & membra  corporis  con- 
quie(atnt  iam  fuauiori  fomno,  membra  reficien- 
te & nutrimentum  feparaote  tam  in  ftomachu 
quam  ineparentaquod  humor  cibalfsiam  infun- 
di incipit  & trahi  verfus  venas»  & grauateas.  Et 
quiacurK  motus  inordinati  caloris  lefidcreinci- 
piunifidcocoiuiciaiom  vocatui.  Et  de  hac  vigi: 


lia  mentio  f\x.SApient.\t,  Dum  enim  quietum  fi. 
ilciitiuin  tenerem  omnia,  & nox  in  fuocurfu  me- 
dium itet  habetec : omnipotens  (amo  tuus  venit. 
Hxc  enim  vigilia  extenditur  vfque  ad  medium 
nodis,&  hab.ienamttcs  horas  particulares.Tcr- 
tia  autem  vigilia  vocatur  gallicinium  , quando 
ixnab  angulo  medix  nodis  lub  terra  fbl  incipit 
alcendac.Et  de  hac  vigilia  mcnttoncoi  facit  Do- 
minus i6.  Hac  node  antequam  gallus 

cantet , ter  me  negabis.  Tunc  enim  ptopiec  folU 
afcenfum  moueii  incipit  nutrimentum  ad  exte- 
riora organa  renfuum.Et  ideo  fomniare  iricipium 
paulatim  animalia  , 6c  numeri.  £c  ideo  quxJain 
garriunt  ,&  galli  cantam.  Quarra  autem  vigiiia 
vocatui  aaiclucanura,quando  lol  verfus  liotizon- 
tem  appropinquare  incipit  : & ideo  tunc  nuui- 
mentum  ab  intetMti  motu  in  rertia  vigilia  inci- 
pit fuperfundi  organis  fenCuum,  & fouvnus  iiKipU 
attenuande  dulccfccrc,  fomnia  incipiunt  mul- 
tiplicati ex  fuaui  motu  organorum  a nutrimeniu 
Et  ideo  animalia  lunc  (mu  multi  garritus,  & gal- 
lorum camus  ctebtcfcunc.  £i  de  hac  vigilia  lucn- 
tio  fit  £x«d.  14.  Fadum  cfi  in  vigilia  matutina, 
refpcxit  Dominus  iupercallra  iEgyptiorum, & 
fubueitit  totas  curiuum  , fetebamurque  in  pro- 
fundum. Aiatih.x^.  Quarta  autem  vigilia  nodis 
venit  ad  co$,ambulans  lupta  maie.  De  omnibus 
his  quatuot  vigiliis  fimul  dicitur  Mare.  13.  NcT* 
citis  quando  Dominus  vefier  venicufeto , an  me- 
dia node, an  gallicaniu,anmane. 

Q^xlibet  autem  illarum  vigiliarum  fecundum 
A Acunomos  in  tres  horas  diAribuituc : & fic  nox 
habet  duodecim  horas, ficueS:  dics./««/i.ii.Non- 
ne  duodecim  horxfmit  dicti  Sed  cunc  prima  ho- 
ra nodis  vocatur  crepufculuin.  Se  vitiina  vocatu 
diluculumtquia  prima  hora  nodis  lucem  folis  ha- 
bet vergentem  in  lenebias  ,&  vliima  habet  ean- 
dem emerfain  de  tenebris  ad  lucem  dici.  Sed  illx 
dux  partes  horarum  non  vocamur  vigilix  : quia 
in  ilhs  cxcubiz  non  fulenc  poni , eo  quod  in  illis 
communiter  homines  vigilant. 

Hz  quatuor  vigilix  folcm  a Sandis  atttibui 
quatubr  xtajibus  hominum:  ita  quod  piima  fit 
pueritia  & luuentus  , habens  ante  fc  quafi  vnam 
partem  horx  infamiam.  Secunda  autem  fit  virilis 
xtas , quando  vita  natiirx  Aat  in  robore.  Tertia 
autem  fit  fcuedus , quando  iam  decliname  viteu- 
tc  , Aat  adhuc  fubnainia , & corporum  Se  nicm  • 
brurum  habitudo.  Quarta  autem  fic  limium, 
quando  defeda  iam  viitutc  etiam  coipus  inopu 
nigari.&:  jncuruati,^  deformarLEt  fecundum  hoc 
de  prima  vigilia  non  facit  Dominus  mrniionctn: 
quia  illa  mctfacA  in  xtaie  humida  , Se  nullam 
habet  experientiam  : & ideo  in  illa  doimitaie  ha- 
bet per  ignufirencum  & mirericoediain  De  vlcima 
etiam  non  facie  memionemtquia  illa  Se  viicure  Se 
corpoie  deficit  Se  defeda  cfi,  & ideo  a labore  foli- 
citudinis  cxcufata,quia  quafi  eixi  uataefi.  Sed  de 
fecunda qux cAin roboic,&:  virtutis,&  cuiporis. 
Etdetcrnaquxiicei  iam  virtute  decliner  , non 
ramen  cA  notabilis  defedus , & habet  iam  expe- 
ciemiam  faciendorum.Et  ideo  illis  duabus  maior 
indicitur  (blicitudo  , Se  fures  & latrones  illis  ma- 
gis infidiantur  : quia  in  illis  hoiis  magis  quietus 
eA  fomnus.Hoc  cAergoquod  dicit. 

Si  veiKrit  in  fecunda  vigilia , in  rertia  vigi-. 
lia  vencritjquando  fures  folcm  infidiari.a.7i>i/'.3 
Ipfi  diligeiiiCT  fdtis  quia  dies  Domini  iicutfur 


in  Euang.  D.Liic.  Ca^.  XII.  125 


iuin  noAeTeniec../^^0rW.),Sin  autem  non  vigi- 
laueris  , veniam  ad  te  ficuc  fur  6c  moucbo  cande  * 
labrum  cimm  de  loco  fuo.  Fur  cnim,vi  Labeo  di> 
cit,^  furno  dicitur , quod  eft  niguim  : quia  iii  ni> 
gro>hoc  e(l,in  obfaito  venit.  Voluit  enim  Domi- 
nus incertam  & ignoratam  nobis  cllc  horam 
mortis , Tt  femper  limus  parati,  24.  Et 

vosellote  parati : quia  qua  hora  non  putatis  Fi- 
lius hominis  veryct.  Et  ideo  dicitur  4.Prz- 
pararein  occurfum  Dei  tui  (fracI-Ex^d.  i9.£(lote 
parati  indiemcraliinuin,hocc(l,in  quodiibet  fu- 
turum. Gtntf.  ^o.  Rcrpondcbip  mihi  cras  iuflicia 
mea, cum  placiti  tempus  venerit.  Et  hoc  ell  quod 
requitiir[&  ita  inucnerit  jvigilances  fcilicet  &/o- 
lictto$:quia  calcs  nunquam  prxucniunnit  a mor- 
te Eveniente  Domino  : fcd  fcmpct  pr*ue - 
i)iunc>&: mortem, & Douiinum.  Vnde5<ipitor.4. 
lullus  fi  mone  prxoccnpatus  fuerit,  in  reEigcrio 
erit:quia  licet  tempore  przoccupetur,tamen  prx- 
patatioT>e  ianpet  prxuenit mortem.  Ubi^.  Dixit 
Sob  prxparatus,  Vocabis  mfr,  & ego  refpondcbo 
tibi  ; ope  ri  manuum  tuarui^porriges  dexteram 
( Beati  lunc  fetui  illf]  beatitudine  a^us  paftdli 
lecundum  vigiliaium  folicitudinem.  Proutrb.  8. 
Beatus  homo  qui  audit  me  > 6c  obleniat  ad  fores 
meas  quotidie.  Qiii  inueuit  mcunucnic  vitam , Sc 
Lautiei  falutem  ^ Domino.  Et  ftc:idco  vigilantes 
fune  beati. 

Hoc  amem  fcicotc , quoniam  fi  fei 
rcc  paterfamilias , qua  horafnr  veni- 
ret , vigilaret  vtique  , nonfinerce 
perfodi  domum  fuam. 

Ecce  fecunda  tacto  a prxcautela  pericdi.  Duo 
autem  facit  in  hac  ratione  , quorum  primum  ell 
fimtlitudo  prxmiifa  humana  in  cautela  periculi: 
fecundum  aute  admonitio  cauielx  fumpra  ^ didla 
fimiiitudine.  Deprimo  dicit  duo.  Prannittitenim 
allattonem  , &fccuudo  fupponit  limilicudinem. 
De  alTetiione dicit  Hcjhoc  autem  feitote]  Q.d  ex 
verbis  meis,&  humana  r.ttionc[fcitote]quiaquic- 
quid  feirur  cft  vcrmn,&  fallere  non  porelL  Proti. 

8.  lufti  fiint  oranes  lermoncs  mei , & non  cfl  in 
cis  prauum  quid  atque  penterfum  [ quoniam  It 
fciret  patet  familiasjqui  habet  cutam  gubernandz 
domus  & familix.  Er  huic  Jcbet  elTc  limilis  Do- 
ilot  & gubernator  Ecclcfiarura.  MJtih.i  j.  Ideo 
omnis  Scriba  doftus  in  regno  c-rlorum  , limilis 
eft  homini  patrifaipili.is  , qui  profert  de  thefauro 
fuo  noua  & vetera  [ qua  hora  fur  veniret]  qui  in 
n^ro,hoc  cfl.  in  oblcuro  aufert  r quia  ille  ell  dia- 
bolus qui  aufett.  loan.  1 o.  Fur  non  venie  nili  vt 
futecHr,&  maiflet,&:  pctdat.  Qui  autem  tmptoui- 
fus  venie , non  vc  petdat»  fed  vt  lecundunt  merita 
retribuat , nec  cfl  fur , fcd  in  aduentu  habet  furis 
fimilitudinemnlle  eft  index  Filius  hominis  :quia 
illericut  fur  venit  impronifus.  Afatth.xj.  Media 
nodlcclamor  fadltis  cil<ccc  fponfus  venit.  Ecch. 

<?,  Ncfctt  homo  finem  fitum  : IcJ  licut  capiuntur 
pifccs  hamo  & aucs  laqueo  , fic  capiuntur  homi- 
nes in  tempore  malo.  I .TVfrCum  dixerint  pax, 

& fccuritas  : tunc  repentinus  fuperueniet  inte- 
ritus. 

Vigilaret  vtique]  hoc  eft,  oculos  &fenfus  ad 
lumen  aperiret.  Et  ita  vigilat  homo  dc  falute  fua 
folicicus, oculos  dc  Icnfus  ad  xtetnum  lumen  ape- 

D.jllbcrti  in  Euang-  V-Luc. 


j riendo,&cauendonedbmu5cotpor{sfui  impro- 
( uifa  morte  futfodiatur  , & thcrauru.'>  animx  {kt- 
I datur.  Domus  enim  corporis,  domus  lutea  ctl,  & 

' de  facili  fulfodituc.  hb  Qui  habitam  domus 
luceas, & terrenum  habent  f\mdamencum:vcluc  k 
tinea  confutncntur.2.  Carin/i/.j^. Scimus  quoniam 
fi  cerreftris  domus  huius  habitationis  nolUc  dif- 
foluatur  , xtecnam  habemus  in  cxlis.  Et  hoc  eft 
c^uod  requiiuc  [ de  non  finerct  perfodi  domum 
fuarojfupple,  improuife : quia  fundarer  eam  fu- 
pra  petram,  vbi  fuffodi  non  poteft. 
nerunt  flumina,  Sc  flauerunt  venti,  dc  irriientnt  in 
domumillam,de  noncehidit.  Fundata  enim  ciac 
fupra  petram.Thefaurum  etiam  reponeret  in  cx- 
lo,&  tunc  infidias  a furibus  non  pateretur.  Afut, 
6.  Thelaurtzace  vobis  thefauros  in  exio , vbi  ne- 
que xnigo  neque  tinea  demolicur,8c  vbi  fures  non 
clTodiant  nequefutantur.  Ideo  j.  Pttr.  1.  dicitur. 
In  hxrcditatem  incorruptibdan  , de  imroar- 
cefiibilcm  , & incontaminatam  , conieruatam 
in  cxlis. 

Ec  voscftotc  parati:  quia  qua  ho- 
ra non  putatis  , Filius  hominis  ve- 
niet. 

Conclufio  eft  a fimili.  Et,  contundito  qux  vi- 
deturcopiil«iua,illatiua  cft:dceft  letifus:  etgo{5e 
vos  cftoic  parati  ] qut.i  ad  fimilitudincn'!  funs 
continuo  perfoditur  domus  inhtbirationis  vc- 
(itx.Pj-*lm.  I iS.  Paratus  fum , dc  non  lym  turba- 
tus i.  C«rintb.^.  Achaia  parata  cil  abannoprio- 
re,dc  vcftraicmalario  prouocauic  plurimos.i€mu- 
lando  parati  elle  debemus  vt  alios  ad  fimilcm 
przparationem  prouocerous  [ quia  qua  hora  non 
pmatisjeo  quod  eam  ptxuidcre  non  poteftis  MI. 
i.Non  eft  veftrum  nofle  tempora  vcl  momenta 
qux  Pater  pofuit  in  fua  potcflatc.  Sicut  enim  nu 
hil  cercius  eft  motte  : ita  nihil  incertius  eft  hora 
monis  [ Filius  hominis  veniet]hoc  dicit : quia  in 
human.i  natura  inqua  iuJicattis  cfl , alios  iudica- 
bir.  j4jj^au  1 . Ecce  veniet  cum  nubibus,  dc  vide- 
bit cum  omnis  oculus , dc  qui  cmn  pupugerunt. 
Primo  in  iudicio  particulari  vnluicuiufq-ic,  8c  de- 
inde in  iudicio  vniuct('ali  omnium. Vide- 
bunt in  quem  transfixerunt. /aan.f.  Pam  non  iu- 
dicatquenqnam  ,iudictumomne  dedit  Filio.  Et 
ibtdevf.  Puteibtem  dedit  ei  iudicimn  facere,  quia 
Filius  hominis  cll.Nolite  mirati  Itoc.Sicci^o  pet 
rationes  od  vigilandum  inducit. 

• 

Ait  autem  cl  Petrus  : Domine  , aJ 
nos  dicis  hanc  parabolani  , an  ad 
omnes  ? 

Hic  incipit  bars  illa  dc  quxflionc  dc  refpon. 
fione  Petri.  Mi»iia  enim  dixetat  Dominus  : qu.t- 
dam  communiter  pcrtii>etitia  ad  omjtcsrqoxiiam 
autem  fpecialicer  ad  Dilcipulos  ; qii.xddm  figura- 
liuc  didla  : quxdam  aperte.  Eci.leo  qux:ii  Pe- 
trus dicens  :Dominc,ad  nosdicis.  £c  diuidhurin 
partes  duas,  in  quarum  pttma  ponitur  qitxftio 
Petri : &■  in  fecunda  refponliu  Domiri.Didt  ergo 
[Oominc,ad  iios]uc  DiLipulos  dc  Apullulos 
cam  [dicis  ] prxmonendo  nos  [ hanc  parabol.ant} 
hoc  eft.  fimilttudinarium  {ctmonem  [ An  ad  om- 
ncs^PrxIatos  Sc  fubtliios,Apoftolos,fiwc  IMfcipu. 
los;xn  dc  aj  alios  omnes  indilTccdlucs  homii.cs; 

‘ L ) P-ta 


% 

ii6  D.  Alberti  Maeni,  Ord.  Prsd. 


Parabolam  autem  vocat  firDilitudinarium  fec- 
moncm : ficut  Jc  lurobotum  prxcin^lionc , &: 

«» Juemu  furis, & huiufmodi.Sublimia  enim  iulb- 
tota  funt.qux  oportet  obferuate  cxpcvlamcs  Do- 
minum.Et  ideo  quxrit  PemisSi  hxc  tantum  per- 
cincant  ad  ApoHolos  , & fucccilorcs  eorum  ; ao 
etiam  ai  alios  omnes  e?cpe£tiutes  Domini  iudi- 
cium^T^r.i. Sobrie  & iude  & pic  viiumus  in  hoc 
feculo  , cx|>cdlantes  beatam  (pem , & aduentum 
glorix  magnf  0ei.^/4/4cir.f.  Ecce  venit,  & quis 
otetit  cogitare  diem  aduentus  cius } Et  quis  ita- 
it  ad  videndum  cum?  Et  ideo  non  cft  mitum,  (1 
dubitat  Petrus  de  his,  qtix  pertinent  ad  tanti  ad- 
ucncusprxpacationem.  Exquibufdaraenim  ver- 
bis,aducntu$  ad  iudiciuin  videtur  pertinere  ad 
ApoHotos  folum , &:  eorum  fucccfTbrcs : iicut  ex 
illo  Cum  fedcrit  Filius  hominis  in 

fede  maicftatis  fux  : TcJcbicis  & vos  fuper  fedes 
duodecim, tudicautes duodecim  tribus  Ifracl.  Ex 
quibufdam  aurem  videtur  pertinete  ad  omnes 
Vbicunque  fuerit  corpus, illuc 
congregabuntur  & aquilx.Scd  quuadriudiciariam 
poteftjtcm  pertinet  ad  Apollolos  & hKccrturcs 
Apollolomtn  , qui  iudic^unc  cum  Chrifto. 
Quoad  benedidtionem  autem  $c  polTcflloncm 
beacitudinis,  peninet  ad  omnes  ele<3os  hoc  quod 
in  ante  habitis  diif^m  cft.  Et  ideo  licet  principa< 
litet  huiufinodi  folicitudo  indicatur  Pcxlatis,  qui 
funt  fuccellores  Apoftolorum  : tamen  fecundum 
modum  vniufcuiufquc  pertinet  ad  omnes.  Viidc 
hxc  fuit  caufa  dubitationis  Petri. 

Dixit  autem  Dominus  ; Quis  pu- 
tas , cft  fidelis  dirpenfator  , Sc  pru- 
dens. 

Hic  incipit  rerponfio  Domini  de  foiotione 
quxdionis  induflx.  In  hac  autem  refpourione 
tria  continemut : in  quorum  primo  beacitudine 
magna  extollitur  vigilans,  £c  fe  ad  aduentum 
Domini  prxpatans , & odenditur  clfe  rarus ; io 
fecundo  mali  fetui  odmduntur  dipendia  malo- 
rum metitoram  : in  tertio  per  modum  fupradi- 
. dum  didotuirur  Petri  quxdio.  Dicimur,  quod  ad 
vnum  plus  petiineicui  pluscommiltumcd,  &ad 
alterum  minus  cui  minus  committitur.  In  primo 
horum  reta  comincniui : eius  fcilicec , qui  dida 
obfcTuat  raritas, A:  obfciuantis  bcaiicudo,Ac  ciuf- 
dem  Beati  rennuurratio.  Horum  autem  primum 
turfus  fex  comincc , quotum  primum  ed  hxc  ob- 
ieruantis  ratitas , fecundum  in  dirpenfando  vtili* 
tas,  tertium  incommilTb  fidelitas, quartum pru- 
dentix  & circunfpcdionis  cius  Cigacitas,  quin- 
tum vocationis  ciufdem  puritas,  Icxturo  ed  finis 
vocationis  cius  odenfa  finccritas.  Deprimo  ho- 
rum dkit.  * 

Quis  putas]  enim  [cd]  Q.  d.  Tu  quxris  Petre, 
an  ad  omnes  dicam  praq>arationis  indudx  Sc  fo- 
licirudinis  parabolam.  Sed  [quis  putas  ed]  qut  te. 
neat  caqux  dida  funr  ? licucnim  c.*.ra  auisedin 
cerris  tamx  petfedionis  homo, qui  folidrudinem  i 
illam  exhibeat , & illam  fidem  ad  me  odendar.  'i 
/.wf.i  8.  Cum  verretU  Filios  hominis,  puras  inue- 
nicc  fidctti  lupra  terram  i EccU.y.  Virum  de  mille 
vnum  teperi  ,nnulicrcm  «omnibus  non  inucni.  { 
j.Ctrinfh.^.  Tam  qnxhtur  inter  difpcniaiorcs  vt 
fidelis  quis  inneniatiir.  p/v/m.  i j. Omnes  declina-  i 
ucrunt , Ihmil  mutiles  fadi  fiint^  non  ed  qui  fa- 1 


ciacbonum.noned  vfqucad  vnum.Piriii^p.a.Ottw. 
nes  qux  fua  funt  quxrum,  non  qux  lefu  Chridi, 
i.Rfg,i9.  Egorclidus  rumfolus,S:qu*tum ani- 
mam meam. 

Quis  ergo  putas  cd]ta!is?  Ac  tantus  [fidelis]  in 
commidblibi  grege  ? vel  talento  donc^im  Do- 
mini fui  ?Tidcs  enim,  vt  dicit  , com- 

ponitur a fiant , Ac  dida.  Et  dicitut  fijes  quando 
didis  fada  compenfantur.  In  «ommillb  enim 
gr^c,  Ac  commillb  talento  dononim  magna  pro- 
mittuntur: Ac  fi  comj>enfantut  fadis  , tunced 
fidelis  in  commillo  qut  lixc  facit.  Si  autem  non 
fit  vel  nunusfit . ille  non  ed  fidelis.  Prpuery.xo, 
Multi  mifericordes  vocantur : virum  autem  fi. 
delero  quis  imieniet  ? Sic  fidelis  incororoi/fb  fuit 
dc  quo  dicitur  i.S<^.;.Cognouetum  autem  om- 
nes ^ Dan  vfqiic  Bctfabcc  , quod  fidelis  SamueI 
Propheta  edet  Domini.  Et  ideo  ipfe  ruramus  fa. 
cerdos  , bona  pro  taro  fideli  difpenratufe  inipte. 
catus  ed,diccns:Kcddat  tibi  Dominus  pto  feno- 
re quod  commodadi  Domnio  i Ille  enim 

fidelis  fuit , quia  omnia  qnx  proroilit , exhibuit 
infado.  Ed  autem  & alicc  hdciis  in  commillb 
pticcpto,qui  omnia  libi  impofita  Ac  inqierara  ai 
honorem  Domini  fui  fideliter  paagir.  i.Reg.ti. 
Quis  in  omnibus  feruis  tuis  ficut  Dauidfidciis  in 
regno  tuo : ingrcJiens,Ac  egredienuV  pergens  ad 
imperium  regis  ? Ed  tertio  modo  fidelis  in  obfe- 
quio  , non  ieratens  ad  oculum  vcl  ptomeiccde, 
fi‘d  « fide  quam  habet  ad  Dominum.  £<rii.^^.Si 
ed  tibi  ferutis  fidelis  , fit  tibi  quafi  animatua. 
Quarto  modo  adhuc  fidelis  cd,qui  ornnes  diuitias 
Ac  gloriam  Domini  in  potedata  accipiens , nihil 
dc  omnibus  flbiatitibuit.  Fidelis  ptofe- 

tlo  minider  eris:  fide  vniucrfa  gloria  Domini 
tui,cifi  trau(eumcpcrte,nihil  manibus  tuis  adhz- 
rete  contingat.  Et  fic  fidelis  fuit  loieph  Cert.j$. 
Ecce  Dominus  meus  omnibus  mihi  traditis  igno* 
rac  quid  habeat  in  domo  fua  pixter  te,  qux  vxor 
eius  esrquomodo  ergo  malum  polfurohoc  facete, 
infidelitatis  fcilicet , Ac  peccare  in  Dominum 
meum  ? Ed  quinto  modo  fidelis  , qui  omnia  ad 
Deum  refett,fidei  Domini  omnia  committens,  & 
propter  folam  fpem  quam  in  Deum  habet  fer- 
uiens.  fide  Ac  lenitate  ipfius  fanidum 

fecit  illum,  & el^it  iprora  ex  omni  carne.  Et  fic 
fidelis  fiiit  Abraham  ^sm.4.1nrcpromiflione  Dei 
non  hxfiraiiit  diffidcmia/cd  coiifortatuscd  fide, 
plcniflimd  (ciens  quia  qiixamqiie  ptomifu  ei 
Deus,  potens  ed  Ac  facere.  Sexto  modo  fidelis  eft, 
qui  omnia  qux  ciedit  operibus  odendir  . foladi- 
IcdUone  omnia  complens , .nd  qux  fides  illuminat. 
GaUr.j.  Fides  qux  per  diledioiKm  operatur. 

Fides  fine  operibus  mortua cd.Er  i^idew. 
Ego  odendam  tibi  cx  o^Ktibus  fidem  meam. 
Omnibusergo  his  modis  [ Qiiis  putas  cd  fiddis] 
Si  enim  aliquis  idurum  modorum  deficiat , non 
poted  dici  fidelis : aut  enim  ptomida  non  com- 
plet, aut  prxeepra  non  implet,  aut  fraudar  obfe- 
quiuoi,  aut  bona  fubtrahit , autea  qux  facit  infi- 
deliter ad  Dominum  non  lefet,  aux  fide  mortua, 
(icut  dxmones  credunt.  Ac  in  rem  credium  apud 
Deum  non  habens  fpcm,non  tendit : Ac  ideo  fide- 
lis non  reputatur. 

Difpeniatur]  Hienotatur  i'n  difpenfando  vtili- 
tas.  Dicitut  enim  difpenracor , qui  pto  diuerfiiate 
perfonarum,  Ac  temporum.  A:  locotum,AC  bono- 
rum (ibi  commidbrura  vtiliter  didiibuic  didri- 
buenda. 


’ r 

in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  XII.  127 


bucnda,&:  vciliier  refcruac  refcnianda.  Talis  ergo 
proptic  ell  dirpenfacor.  Talis  foic  dirpenlaior  do- 
mus lofeph  GMr/T4). Oportet  autem  dilpenfato- 
rcro  cria  habere : primum  tpiidem  vt  (Ic  idoneus 
{inecrimiiieexU)cns:recundum  autem  vt  gratiam, 
quam  acce^^ic  iu  bonis  imeciuribus  vel  exterio- 
ribus , libenter  adminiilret  ex  dileAione  quam 
habet  ad  f.imiHam,  Hipra  quam  conliituitur : ter- 
ciutn  vc  ex  timore  Dei , poflpolico  timore  homi- 
num , familix  Dei  nihil  (ubtcahat  bonorum  Do- 
mini fui. Er  de  primo  quidem  horum  dicitut  j..ad 
TinjfftJb.  Oportet  Epilcopum  irteprchcnltbilem 
^Te  iicut  Dei  difpeidatorem.  De  fecundo  autem 
dicitut  i.Ftir.^.  Vnulqutfque  ficut  accepit  gra- 
tiam, in  alterutrum  illam  admiindrantes  : ficuc 
boni  dirpSnfaiores  multifomiis  gratix  Dei.  De 
tertio  autem  dicitur  Achab  vocauit 

Abdiam  dir|>cnracorem  domus  lux.Abdias  autem 
timebat  Dominum  Deum  Ifracl  valde.Nam  cum 
imctficetet  Iez.ibcl  Prophetas  Domini , tulit  ille 
centum  Prophetas , &:  abicondit  eos  quinquage- 
nos 6c  quinquagenos  pet  rpeluncas,  & pauit  eos 
pane  Sc  aqua.  lUe  ergo  bomis  fuit  dirpenfacor, 
qui  licet  mali  hominis  fuerit  difpenlatoi  Sc  malx 
mulieris  , non  veritus  cft  malitiam  Regfs  & Rc- 
ginx , quominus  pabula  feruis  Dei  etiam  dc  pro- 
priis futnptibus  difpeniarct.  llxc  igitur  tria  aj 
bonum  exiguntur  difpcnfatorein.Quidam  autem 
quartum  his  apponunt, quod  e(l  bona  opinio  iiue 
fama.  x.Coritnb.^,  Sic  nos  cxiJlimct  homo  vc 
minirtros  Chtifti  ,&difj>enfatore5miniftcrioiunj 
Dei.  Sed  hxc  nccclTatia  cft  ptopicr  alios , & non 
toptet  feiplum.  His  igitur  tribus  vel  quatuor 
abitis  , bonus  eticdifpcnfaiot  cotum  qux  Jlbi 
committuntur.  Hoc  ergo  cft  quod  dicit : Quis  pu- 
ras fidelis  dirpenfator. 

Et  prudcns]Prudcntiaeft(vt  dicit  Phlofophui) 
cum  ratione  a^iuus  habitus.  Eft  autem  prudens 
indifpcnrando,qui  pecuniam  Domini  & alia  bo- 
na prudenter  muliiplicar,&rcaurc  damna  Dotntni 
fui  excludit : ficut  fipiemiam  per  do^riuam  mul 
ciplicans , Sc  per  cautelam  ferpentinam  excludit 
nequitiam, nc  virus  in  fnbditos  effundat.  Dc  pri- 
mo lionim  dicitur  Piou(t{>.  i 4. In  corde  prudentis 
requiefeir  Capientia  A iisdo^fos  quofque  erudiet. 
J)aniel.ii.  du^U  fuerint,  fulgebunt  ftcui 
fplendor  firmamenti  : & qui  a«l  iuftitiam  eru- 
diunt multos,  fulgebunt  ficut  ftellxin  perpetuas 
cternitates.  Dc  fecundo  amem  dictrur  A^ttij.xo, 
Eftoce  ergo  pniJentes  ficuc  ferpemes , & firopli- 
ces  ficut  columbx.  Quia  excludunt  aftutia  boni 
ferpemis , venenum  ferpemis  mali.  Bonus  enim 
ferj^ens curat  a mali  ferpemis morfii.  Num.n. 
Fac  (crpcntemxncum,  & aige  eum  in  palo,  & 
qui  cumafpcxeritvjuct.  Sicut  exaltauic 

Moyfes  ferpentem  in  deferto,  ita  exaltari  oportet 
Filium  hominis : vt  omnis  qui  Cfcdii  in  eum  non 
pereat , fcd  habeat  vit.tm  xicrnam.  Sic  ergo  piu 
dens  bonum  bene  difpenfat.  Et  taliter  prudens 
debet  eiredifpcnratorEccIcfix  Dei.  Econua  au- 
tem infipiens  in  difpenfando  , A:  fraudulentus  in 
retinendo  , non  debet  Ecclcfix  Dei  prxponi. 

Non  vocabitur  is  qui  infipiens  cft  prin- 
ceps,neque  fraudulentus  maior  vocabitur.  Frau- 
dulenti enim  vafa  peflima  fum.  Ipfc  enim  cogi- 
tationes cogitabit 'ad  perdendos  mites  , cum  lo- 
queeetut  pauper  iudtcium. 


Quem  conftitult  Dominus  fiipcr 
familiam  fuam.  ^ 

Ecce  puritas  vocationis , Ar  notantur  hic  duo: 
ftabilitas.Ac  audoritas.  Stabilitas  notatu^  in  hoc 
quod  dicit  [Quemconfticuitl  hoccft.ftabilictr  & 
immobiliter  poluiiivr  nec  terrore,  nec  pretio  mo- 
ueatur.Scd  potius  principibus  exhibeat  fe  Eliam, 
populis  loanncm.  De  Elia  enim  dicitur 
in  diebus  fuis  non  extimuit  principem.  Et  huc 
impleuit  ).^<^.i8.vbi  Achab&  lezabeliioncx- 
timuir.loanncs  autem  rxead  fauorcni  popullpiec 
ad  terrorem  inoucbatur./1/arr/.r.  t i.Quid  exiftis  in 
dclcrtumvidac,atundincm  vento  agitat.iin?QjJ. 
Non.  Ergo  conllitiuus  cft  ^ Deu  mimobilucr. 
/y4.xa.Figam  illum  paxillum  in  loco  fid,.!i,dc  cric 
in  lolium  glorix  domas  patris  fui.  FfJm.iH. 
Conftitues  eos  principes  fiiper  omnem  terram. 
Pfalm.i.  Ego  autem  confticurus  finn  te^tah  ce  m 
moncc  fau^oeius.  Audloritas  autem  notat  ut  r 
hoc  quoddicit[Domimis]Nun  enim  debet  imi^. 
di  pet  potentiam  fecuUrem,  ficuc  Alcliimus  : nec 
pretio  Iccularis  potentix , ficut  lafon : nec  emere 
deber, ficut  Simomucc  amorepecunix  factaroenra 
difpcnfatc , ficut  Giczl : ncc  fine  lignis  eui  iertis 
fantftitatis  Ac  idoneitatis  conftitut , ficut  idiotx: 
fi;4  cum  fignis  diuinis  ficuc  Aaioii , cuius  viigj 
vitx  reditudinisgemnuta  cft  , conceptione  vir- 
tutis fioniit,  pulchritudine  bonx  opinionis  fton- 
dtiit , cloqcicmia  ficrx  pr.tdiCJiiuuis  proiultc  Ji- 
uioi  fnidlus  amygdalum,  dulciUimum  fruclium 
virtutisAc  honeftatis,  Htbr.f!^cc  qiulquain  fu- 
mit  (ibi  honorent, fed  qui  vocatur  a l^o  tauquam 
Aaron.  Vnde&  Dominus  Nutn.xy,  prxeepit  vt 
virga  Aaton  referretur  in  tabernaculum  tcftiino- 
ni|  fmderis , vt  cftet  ibi  in  lignum  concta  rebeiies 
Domino  ex  ambitione  poteftatis  nnntdroruin. 
iertm.i.  Ecce  conftitui  te  hodie  fiipei  gemes 3c 
regna. 

Super  familiam  fuam  ] Er  ideo  Iblicitc  difpcti- 
fandum.  Quia  Ac  bona  Domini  finit  qux  com- 
miiuintur  ad  difpenlandum  , & familia  Doniiui 
cui  etoganda  fune commilla-  Atrendue 

vobis  & vniucffo  gregi,  in  quo  vos  pofim  .ptj  r- 
tus  fandus  Epifeopos  regere  Eccldtam  Dfquatii 
acqniliuit  fangume  fuo.  Extd.\Z.  C'.,.fii.Us' ex 
eis  centuriones, & decanos, & quio.j  .v*CMjijr.s, 
& tribunos.  Non  enim  parui  xftimar.du  cft  fir.i- 
lii,quam  t.im  caro  pretio  fui  fangiiinis  (.'rii  i>:i 
Filuis.i  /^err.i. Non corniptibiiibus auro  vcl  ar 
gento  redempti  cftisa  vaiu  vcftra  conlic  fa’io  i • 
paccmx  traditionis:  fcd  ptetiofo  faugui*'e  a^r.i 
lanquam  innnaculati  ChrilH.  t.Cmntb.f . F.mvri 
enim  cftis  pretio  magno:  glorificate  & po  , 
Deum  jn  corpore  veftro.  Qui  ergo  fitpct:.:.'s 
ponirur , multum  deber  il!e  folicitus : Ac  v'  - > . : 
millatalenta  vtiliter  impendat,  & fami'i 

dfiiicr  confctuct,5c  fideliter  ciiftodiar. 

Vt  det  illis  in  tempore  tritici , ^ 
furam- 

Ecce  finis  finceritas  in  pr.tUtione , qui  mm 
prxcftnili  vt  profit,  & nihil  iu  poteftatc  dtlcAlr- 
tur.  Tangit  autem  quinque  : gratam  vidcltccc 
(qux  gratis  inipcndiitit  J donomui  Domini  fiii 
donationc-m:  cotum  quibus  talis  debetur  dmu- 
tio  difactionem  : tempons  opportuni  corliJe- 
L 4 lationciTi: 


Dkjilizec  by  CiOOglc 


u8  • D.AlbertiMagni,  OrdPrsed. 


tacionem  : conim  qu*  jonanda  & diflribucnda 
funt  nobiliutetn:&  diftribuoonis  ad  vnumqucn- 
que  congiucntcm  ptopottionwn-  Oc  primo  dicic 
[vid«)nmi  vendat , nec  ingratis  ingciat*  rcc  co- 
aftam  &:cxad!kam  violcmiam  expeilet  vel  timeat: 
Ted  gtatis'dct]-d/4;;/».io.Gratis  acccpillis,  gratis 
daie.Sacr amenta  enim  Dei  non  vendenda,!^  gra- 
ris  funi  exhibenda.  Vnde  etiam  Petrus  ptinceps 
Apoftolorum  dixit  Simoni  Peconiama 

tccum  lic  in  peidiiionem:non  erit  tibi  fots  in  fet- 
mone  iftu. 

Sed  hen  hodie  fapientes  faiti  funt  Archiman- 
drirx.  Vndcqoi  dicutu  omniacficfua : & ideo  li- 
cere libi  non  pto  faciamcntis,fed  de  fiio  accipere. 
Sed  attendant  quod  vniuct forum  Dominus  Aldt. 
lunumul.ariuium  effudit  xs:Sc  his  qui  columbas 
vendebant  dixit  (qui  etiam  Principes  erant  Sacer- 
dptum;  Aulbricifta  hinc.  & nolite  facere  domum 
Patris  mci,domumix:gotiationis:com  raiircn  om- 
nia fu-ieffcm  , nec  fibi  offerri  poterat  nifi  fuum 
profuo.Si  autem  forte  dicant,  quod Chrifto  non 
offerebatur  ,fcd  Sacerdotibus.  Refponfio  ,quod 
illi  Sacerdotes  runc erant,  tpnbns  i tempore  Ma- 
chabxorum  fmnma  rerum  cotnmilla  fuit.  Et  ha- 
bebant regnum  & facerdotiom  heut  ilH  , vel  plus 
quam  ifti  ; & ideo  illis  non  potuit  offerri  quod 
uium  non  edet  , fecundum  quod  noftri  templis 
Sacerdotes  intcrprccantut  :&  tamenChriftus  di- 
cic , (uod  hzc  commercio  domus  Pattisfui , do 
mus  m negotiationis ; ergo  nec  ifti  ea  facere  pof- 
funt qu* facium.  Adhucautem  » Quiddiccntde 
Petro, qui  fundamentum  eft  Ecdcitx,  & vertex  Se 
Cephas  ,hoc  eft, caput iiuc^rctatur  f Hic  enim 
tanex  ve  ifti((i  Deo  placet ) fuit  audoricatis  , ctfl 
nontaiux  fuerit  polleftionis  : & tamen  dixit  Si- 
moni:pccunia  nia  lecum  fu  iu  perditionem  : ergo 
vel  ifti  contemnant  pecuniam , Se  fakiemni : vel 
accipiant  perditionis  przmium  , & condemnen- 
tur. Sacramenta  enim  Chrifti  vendere  , eft  Chri- 
ftum  vendere , ficaim  luda  iniquitatis  mcrccdcm 
poCEdctc.Oronia  ergo  hxc  excludens  dicit[vt  det] 
non  vcn.dat,vel  cxtoitamcxhibeat.Sic  fecit  Chti- 
ftus  Ephei".^.  Dcdjt  dona  hominibus. /-rceii.i.Dat 
omnibus  abundanter , Se  non  improperat.  Efihrr 
1 .Largiens  eft  mnnetaiuxta  magnillccntum  prin' 
cipalem.I  loc  ergo  eft  quod  dicit , vt  det. 

lllis]no,»  cxtrancis.Suis  enim, hoc eftdibi  com- 
miftis  principatiicc  quilibet  debet  intendere,  i. 
Tjwiof.^.Siqnis  fuofum,3c  maxime  domcfticornm 
cnrainnon  habet, fidan  negauii,  ficeft  infideli  de- 
terior.Hinc  eft  quod  dicitDominus  /aa^f.io. Pro- 
prias oues  vocai  nominattm  , Se  ante  eas  vadit, 
& oiies  illum  fcquumur.  Hinc  eP  etiam  quod 
PahIsu  dicit  cy^/f.io.Attcndirc  vobis  Si  vniuer- 
fo  giegi , in  quo  vos  pofuli  Spiritus  fandus  re- 
mores & Epifeopos.  Quafi  dicat,  illis  fpecia- 
litcr  tenemini  , qui  tegimini  vclUo  funi  com - 
mifti. 


etiam  pto  malitia  &:  indeuotionecuiufltbct  diffe- 
tatut,  ne  populus  dilabatur  : fcd  pro  congeuitate 
tempoiisSc  exhibeantur, 5c  fubiraluncur.£cc/<.j. 

Omnia  tempus  habent , Se  fuis  fpatiis  cuncLr  vo- 
luimrur.  £cc/f.  >o  Ab  ore  fatui  reprobabitur  pa- 
rabolaiqnia  non  dicit  illam  in  tempore  fuo.  Pjti. 
loT  Omnia  ate  expedant  ,vt  des  illis  efeam  eo- 
rum in  tempore  opportuno, 

Triciciladepsgratixracramemalis  vocatur  Kic 
triticum.  Eft  tamen  triplex  rtttiaim  : faaamcnti. 
foiriiualis  cdulij,&  temptimlis  (ubtidij.Dc  tritico 
facramcnri dicitur  in  PfAlm.\^7.  Adipe  frurocmi 
fatiat  te.Ay^/ffl.So.  Cibauic  cosex  adi{>e  frumeit- 
ci,&  de  petra  meile  facurauit  eos.Adcps  fruinenri,  j 

graiiacft  Enchariftialis:^  mei  de  petra, eft  duJce-  ! 

do  fangninis  de  corpore  Chrifti : fnimtnium  au-  ' 

tem  cdulij  fpiricuali$,cft  refedio  vetbiDei  : qoia  | 

ficucdicitui  ^u/rr.S.Noninfolo  pane  viuit  ho- 
mo, fcd  in  omni  verbo  quodprocedit  ab  ore  Dei. 

Hoc  conqueritur  fubtradum  Icrtm,  tn  T^ren,  i. 
diccns:Mainbus  fuis  dixerunt : vbi  eft  criticum  & 
vinum,  cum  exhalarent  animas  fuas  iniinuma. 
rrum  fliarum,  a facie  icmpclUtum  famis.  Sic  heu 
eft  hodie  : quia  Paftotcs  litigantes  in  caulamm 
cauiilacioiribus,  nec  vnum  iora  foiunt  de  eo  quod  i 

eft  vere  triticum  animarum, quod  eft  fciemii  ver-  i 

bi  Dei  Sed  non  dicitur : vtdee  Ults  la  temporedi* 
tis  matetiam  : (cd , vt  det  illis  in  tempore  [ tritici  1 

mcnfuram|triticum  fubfidij  icmpoialis  cft;dcquo 
dicirur  A'rfcew.v.Ego,&  frattesmei , Se  puerimet 
plurimis  accommodabamus  pecuniam  , Se  ftu- 
memum,5c  non  repetebamus.  Ideo  Petro  didiwn 
eft  ter,pafce,  pafoc , pafec.  Pafoe  pone  faaamemi, 
pane  verbi  Si  excinpli,&  pane  temporalis  foblidiit  l 
Itan.X}. 

^ic  ergo[quisputas]vi(x idoneitate  [eft fidelis) 
in  intcniione[dilpcnfator]  ofticijofficiofaisumi- 
lirate[&  prudensjin  offici)  cxccutionc[quem  con- 
ftitiiit  Dominusjin  offici)  fufceptione[fupcr  fami- 
liam fuam  ] in  gubcriucionis  manfuetudine. 
£i}heri.\o\\ii  nequaquam  abuti  potentix  ma- 
gnitudine ,fcd  in  manfuetudine  gubernare  fubie- 
«ftns  [ vt  det  illis  in  tempore  tritici  mcnfuramj 
vuicuique  pro  modulo  fux  capacitatis  , triticum 
facramentijfpiritualisalimentij&cemporaiis  fiib- 
fidi). Dicit  autcm[menforam  ] quia  quod  compe- 
tit vni , non  competit  ali) : prxeipue  in  fubfidjo 

titituali.  Paruulomra  enim  eft  lac,  Se  non  folida 
iftrtna.  Pcrfciftotum  autem  doclrinacft  folida. 
i.Corwrb.j.Tanquam  paruulis  in  Chiifto  lac  dedi 
vobis  potum, &:  non  cicam.  j.  Petfe^o- 

cum  eft  folidus  cibus,  eorum  qut  pro  conluetudi- 
nc  exercitatos  habent  fenfus  ad  difcrctioncm  boni 
ac  mali.ldco  eft  quod  prxeipit  Dominus  Exoa.i6. 
quod  manna  colligerent  ad  menfuram  gomor 
per  fingulos  dies, Iccundum  quod  fufficcre  poterat 
vnicuique. 


In  tempore]  ecce  temporis  opportuni  confide- 
ratio  : quia  non  vilificanda  fum  facramenta , ^cc 
iteram  tempore  neceffiraris  retinenda;  fcd  pro  j 
congrtt itate  temporis  exhibenda,  maximi  in  con-  | 
feffione  > & conimunione  Euchariftix.  Quidam 
ftulti  omni  tempore  confiteri  , & cofhmunicare  J 
volunt.  Quidam  autem  pro  libitu  faointempus 
longum  differre.  Ideo  prxeipitur,  vt  pro  temporis  | 
congruitate  facramenta  exhibeant.  Non  quidem 
ptoftulifiia  culuflibct  petentis, ne  vilcftant : nec  . 


I Beatus  ille  femus  , quem  , cnm 
i venerit  Dominus  , inucncric  Ita  fa- 
cientem. 

Htc  incipit  pars  illa  , in  qua  talis  fenri  ponit 
bcaiitudincm  & remunerationem  : Si  habet  duas 
parces , in  quarum  prima  ponit  beatitudinis  lau- 
dem : in  fecunda  aurem  ponit  remunerationem. 
Tangit  autem  tria , in  quorum  primo  tangir  rails 
feruibeatitudinennin  fecundo  tangit  illius  beati - 
rudmis 


‘I 


Digitized  dv  Coogie 


in  Euang.  D.  Liic.  Cap.  XII.  129 


niJiniscx  tempore  d^ngnaiionem  , m tenio  au- 
tem ex  opere  ciufdcin  b^ntodinis  tangit  cau^- 
litaccm.ln  primo  horum  tangit  itiarbeautudincm, 
fagniticamix(is(cretioncra,&.  tam  humilis  difpeti 
fatoris  condtiionein.  Bca'itudincm  tangit , eum 
dicit  [ beatus  ] figuihcaniix  iifcrctioncm  jangir, 
cum  dicit  [ ille  ] conditionem  autem  tangit  > cuin 
dicit[fcfuus]  ficut  enim  fxpe  diximus  : bcatitudo 
Temper  alii^uid  vult  Tonate  perfedtum.  Vade  bea 
tus,&  in  bdno  diuinilSmo,i]uod  non  ad  Te  Tolum 
fcd  ad  totam  deiiuacut  Chtilli  familiam,  ell  quod 
in  gubernatione  famiiix  fit  perfciSius.  Propter 
quod  Muub.  16.  cum  Petrum  fuper  Eccicliam 
vellet  confticucre.dixitrBeatusesSimon  Bariona. 
Bcatitudo  enim  femper  cll  in  abundanti  bono, 
quod  profunditur  ad  alius  Sicut  in  Atlibnt  yipo- 
palorum  Dominus  dixille  perhibetur  : quoniam 
beatius  e(l  magiis  daie  quam  accipere  : quia  acci- 
pere, videtur  elle  indigentis  & impctfedliidare  au- 
tem , fupetabundantis  & beati  eh:  [ille  ] iignanter 
dicens  , Sc  difetetioirem  notat , quia  delignabilis 
ratus  qui  hxc  quxdida  funt  peiheiae  [fci- 
uus]condiiione.  Cum  enim  Icruus  lic , qui  impe- 
ditis in  fe  viribus  anims  , ad  fuum  regimen  nun 
fufhcicns  ,alicnomquan[tte&oiem.  lllefcruus 
Dei  fpecialiter  vocator,qui  in  humano  hmfu  noo 
confidens, ncc  de  viribus  fuis  prxfumens , ad  Oci 
omnia  refert  gubcriiauoncm  & adiutonum  , di- 
cens illud  P/atm.  1 x6.  Nifi  Dominus  zdificauetic 
domum  , in  vanum  laborauerunt  qui  xdificant 
cam.  Nifi  Dominus  cuftodicrit  duitatem,  frullra 
vigilat  qui  cuflodit  eam.//4.i6.0mnia opera  no- 
lUa  operatus  cs  in  nobis  Domine.  Sic  enim  fenfus 
& vites  ad  Deum  refette  , & nihil  de  fc  prx- 
fumere,  Dcu  regnate  eil.  Beatus  ergo  ille  fei- 
uus. 

Quemcum]imptouifus  [ venerit  Dominus ]fi- 
cut  fupetiusdidlum  cfi ; quia  improuifum  pala- 
tum iuuenite, lignum  eft  ,quodlcmpcr&  ex  ha- 
bitu virtutis  paratus  fii^  non  cx  Audio  dclibtia- 
tionis.vcl  ncccHitate  timoris  coalitus.  P,'kltu.i  1 8. 
Paratus  fum  & non  fum  turbatus  , v{  cuftodiam 
liuiidata  cua[ii;ucnait]improuifum.  Sic  enim  icr- 
uum  fuum  fidelem  inuenii  elte  Dauid.  Pfalm,  88. 
Inuctii  Dauid  feruum  meum, hoc  efi,  inucni  quod 
Dauid  cx  habitu  virtutis  cA  fccuus  meus  , & non 
excoadionc  ueceAlcatis:dc  ideo  oleo  fando  meo 
vnxi  eum , & ideu  etiam  manus  mea  auxilia- 
bicurd.  i 

Sic  fadentem  ] ecce  caufalitas  bcatiiudinis  ex 
opere.  Sic  autem  facientem,  refertur  ad  omnia 
qux  de  perfedionc fidelis  dilpenfacuris  dida  fimt. 
Vude  etiam  ^^^«cV.vDominus  monet  quendam 
dicensueirc  quod  habes,ne  alius  accipiat  coronam 
tuam.  AUnh  10.  Qui  petleucrauetic  vlquc  in  fi- 
nem, hic  faluuseric.  Oa/.v/rim.  Bonum  fadeiues 
nun  deficiamus.  Tcmpoie  enim  fuo  mciuims  vi- 
tam xternam. 

Vere  dico  vobis  ejuontam  fu- 
pra  omnia  qux  polEtlct  , conAitucc 
illum. 

Tangit  hic  iAius  beati  cemtmeratiunem  , & 
dicit  duo : confirmationem  cum  dicit  [vere  dico 
vobis]noitenimdicic,nifi  vete  dicat  is , qui  dicit 
Cxlum  &:  tecta  cranllbtmt : verba  au  - 
lem  mea  non  ttaulibunt.  han.U>.  Ego  veritatem 


dico  vobis , quam  auJiui  \ Patre  meo[quia  fupec 
omnia  qux  poAidcc,&c.JKemuna;aciu  cA:dc  tan- 
guntur duo:cemuncrationis  magnitudo,  & alcicu- 
do-In  primo  cangtimucduo : perfedio  poteAaiis, 
& fufhdcntia  remunetationis.  Pctfcdio  puccAa- 
tis  tangitur  in  hoc  cum  dicit, fuper  utnnia  conili- 
ciiendus  Sufficientia  autem  tcmuncracionis  iocel- 
ligituc  in  collatione  vniuctfalis  poAcIlIonis.  De 
primo  cU  quod  dicit  Petro  Mmi».  16.  Tibi  dabo 
claues  regni  cxloiuin.  £t  quodcunque  iigaueris 
fuper  icrram,cnc  ligatum  & in  cxlis  : dt  quod- 
cunque fokicris  fuper  tertam  , erit  Iblutumdc  in 
exiis.  In  tali  enim  potcAait  ferui  fidelescohAitu- 
ti , fune  principes  lupet  omnem  terram , 6c  fuper 
omnecxluro.  EA  ftc dicitur  1. C«rmr^. ).  Omnia 
veAca  fune , vos  autem  ChriAi , ChriAus  aucem 
Dei.  Sic  dicitur  'Ponutn.  8.  Quomodo  non  etiam 
cum  illo  omniadunauit } Pfutm.S.  Omnia  fubic- 
■ciAi  fub  pedibus  cius:oucs>&:  boues  vniuctfas,  in- 
fuper&  pecora  campi , &c.  Sic  di^um  cll  Adx 
Crcffc/Tt  .Implete  tetram,&  fubiicite  cam.Sic  enim 
fidelis  femus  , poceAatem  accipit  in  omnibus  bo- 
nis Domini : dummodo  idoneitate  vitq,&  hum{- 
liiaiis  habitu,  & difpenfauonis  prudentia  5c  fide- 
litate Dominum  imitctuc : quia  fic  vac  ApoAo- 
Ius , Sc  ApoAolicus  vocatur.  Si  aucem  porcAate 
abutitur:  tunc  certe  putcAatan  non  rede  habet, 
dicente Con<u/;.i  Secundum  pouAa» 
(em  meam  quam  dedit  mihi  Domirus  inxdifi- 
carioncm,&:  non  in  deArtuAloncm  vcAiam. 

SuAicicncia  vero  (cmuncratiouis  eA  in  omni- 
bus qux  poAldct  Dominus.  Omnibus  enim  his 
poicit  vti : fpiritualibus  quidem  ad  indulgentiam, 
Sc  communicandum,dc  excommunicandum:tcro- 
poralibiu  autan  ad  vfus  vitx  &c  miniAerij  exple- 
, tioncmaccipicndum  : dummodo  omtua  illa  fet- 
uct  qux  didU,&  non  aliter.  Si  enim  Domino  in- 
fidelis cA  etiam  in  obolo  , non  habet  potcAatem. 
Sed  fideli  difpcnfatoti  omnia  dirpenfanda  tra- 
duntur ad  honorcm,&  ad  vrilitatem  Domini.  Si- 
cut enim  cxprcfsc  dicitur  SyNMT.  it.  Seiuus  meus 
MuylcStqui  inoroni  domo  mea  fideliffimus.  Dc 
califeruo  & difpcufaiore  dicitur  in  pfalm.i.C\o- 
ria  de  honore  cot otiaAi  eum  Domiivc , & conAi- 
tuiAi  cum  fitper  opera  manuum  tuarum  : omnia 
fubiCciAi  fub  pedibus  eius.  Qui  autem  aliisde 
caufis  & non  a Deo , fed  ab  erroic  liominuro  dif- 
penfatotes  cotAUtuumucfccundum  rcivcritaicm 
non  habcnC  poicAatan  in  bonis  Domini  tam  fpi- 
ritualibus quam  temporalibus  : fed  potius  tyran- 
norum more  lupi  rapaces  funt, ab  aliis  lupis  fuper 
oues  Domini  ad  deuorandum  couAiluii.  Etiam 
de  his  intcUigitur  idquod  fequitur. 

Quod  fi  dixerit  feruus  ille  in  cor- 
de luo;  Moram  facit  Dominus  meus 
venire. 

Hic  enim  tanguntur  mali  lerui  difpeadia,d>: 
tanguntur  duo  ; quotum  primum  elt  corruptio 
mali  ferui  : fecundumauccmdamnacio  rcfpon- 
dens  corTupiioni.Cotrupcio  autem  attenditur  fe- 
cundum tria  , in  quibus  peifciAa  d^ad  fidem  de- 
uolutaeA  corruptio.  Tangit  enim  primucortu- 
ptionem  fecundum  rationem  , in  quacA  vitx  re- 
gimenifecundu  coiruptioncm  Acunduiu  iufeibi- 
lem:  tertio conuptionem  fecundum  concuplfci- 
bilem.  Sicut  dicit  Dionyjtu», c]aod  malum  dxiuo- 

iiis 


D.  Alberti  Manq;!,  Ord.Prsd. 


nis  eft  phantada  proterua  contra veciutcm : fjrot 
iiaTcibtlis  contra  bonitatem  viiiucis : & deoKns 
^oncupifctntia  circa  dcie£labile  bnitalitatis  con- 
tra fobrieiatcm  tcmpcrantix&  caftitaiis.yyA/.jo. 
Corrupti  font  6c  a^mtnabiles  fadi  funt  in  llu- 
diis  fuis.  De  cortuptione  rationis  dicit  [Quod  lij 
vanis  fpebus  deceptus.  Spes  impij  <juai» 

lanugo, qux  a vento  tollitur, /^>t^o.Ecce  fpcs  cius 
ftullrabitut  cam  [ dixerit  ] in  corde  decepto. 
P/i/w.15.'  Dixit  inlipiens  in  corde  luo,  noncft 
Deus.  P/dlm-it.  linquitatem  meditatus cll  incu- 
biti fuo,  afbiitoinni  vix  non  bonx,malttiam  au- 
tem non  odiuit  [ietuus  ilie]  Bene  fciuus, qui  nihil 
liberum  , nihil,  habet  doroinij  fuper  fcipfum. 
/94^.8.  Qui  facit  peccatum  > feruus  ell  peccati. 
(74/41.4.  Qui  de  ancilia  fecundum  carnem  natus 
cft[incotdcfuo]  corrupta  ratione. 

Dixit  iniullus  vt  delinquat  in  femetipib : non  c(l 
timor  Dei  ante  oculos  eius.  Hxc  enim  incuiJc 
^ Tuo  non  diceret , niti  abforptam  vitiis  rationem 
haberer.  O/ir.7.  Ephtaim  quali  columba  IcJufla 
non  habens  cor  [ moram  facit  Dominus  meus 
venirej^  ideo  non  erit  iudicium.  Q.  d.  Cafu,  vcl 
fato,  & naturx  neccllitate  moueuit  mundus  , $c 
non  regitur  prouidentia.  Et  ideo  Dominus  non 
veniet  ad  iudicium.^./^e/^).£x  quodutmieriint 
V patres , omnia fic  pcrlcucram.  Sjpitnt.x.  Non  eft 
tefrigcciiim  in  hnc  hominis  Sc  non  cll  agnitus 
qui  rcuerftis  fu  ab  inferis ; quia  ex  nihilo  nati  fu- 
mus,&  pofl  hoc  erimus  quali  nihil  fuctimus.Hoc 
enim  dixerunt  impi) , $c  erraueeunt.  Excxcauic 
enim  illos  malitia  ipfoium  , ignoraucrunt  fa- 
cramenta  Del : neque  mercedem  rpciauerunr  iu- 
flitix,  & non  iudicaucrunc  honorem  animarum 
fan  diarum  5a^.i. Contra  quod  dicitur.2.A/4<^.7. 
Noli  fruflra  extoUi  vanis  rpcbas.quia  tu  ctfugios 
iudicium  Dei. 

Dicit  etiam  aliquando  malus  feruus  quod 
[moram  facit  Dominus  meus  venjte  ] non  qui- 
dem difciedens  iudicium  , 1^  libi  longam  vitam 
promittens.  Moram  autem  faciente 

fponfo  dormitaiicrunt  omnes  & dormierunt.  Hic 
enim  putat  iudicium  eircditfrrcndum  , dicens  il- 
lud //4.1S.  Expedla  rccxpccU , expedta  reexpedla, 
modicum  ibi.moJicmn  ibi.  Hoc  enim  dicunt  viri 
jUuforcs,quorum  vincula  conllringentut : vc  tht- 
dicitur.  Etlicut  dicit  Confef- 

de  fe  , cum  Dominus  inuiiarct  cum  ad 
comicrfionenijfic  dicens : Non  erat  quod  refpon- 
derem  tibi  dicenti  mihi:  Surge  qui  dormis,  & 
exutgc  a mortuis:  nili  verba  lenta  6r  Ibmnulcnta: 
Sine  paululum  , ecce  paululum  : line  modo,  & 
ecce  modo,  fineqnc  modo.de  modo  non  habebat 
modum,  dc  paululum  ibat  in  iuncum.  Hic  enim 
feruus  rccognofcii  Dominum  fuum  cllc  fuum 
Dominum  , & vidciur  credere  aduentimi  ad 
iudiciumtfed  tantum  hduciam  ponic  in  mora. 
£cili  18,  Vidit  pxxfumpiionem  cordis  eorum 
quoniam  mala  eft, de  cognouir  fiibucrlioncm  cor- 
^iscorum  quoniam  nequijm  cft.Hxc  enim  magna 
prxfumprio,  & magna  fubuerfio  rationis  & cor- 
dis humani,  quod  in  incerto  & fallaci  confidens, 
negligit  fciuitium  Domini  fui,  infideliter  agir 
in  eonis  Domini.  /a<rof'.4>Qux  eft  enim  vita  ve- 
ftra  ? Vapor  eft  ad  modicum  parens , deinceps 
extermiiMbitur.  I 


Et  ctrpit  pcrcutcrc  feruos  2c  an- 
cillas. 

Ecce  corruptio  lecundum  icafcibileim.  Tangit 
autem  cortupeionem  & petcullbtum  infiimiL- 
icm, quibus potiuscrat  miferendum  &:ignofcei>- 
dum , quam  quod  percutcicntur,  Cc  primo  dUic 

[cccpit  percutere  Jtriplicitcr,vcibo,vei  bete, 5c  ina- 
lucxcmplo.DepcrcuQIoiae  vcrbidicicur 
Cum  auftrritatc  imperabatis  eis,  & difperfx  fur.c  * 
oues  mex.Dc  vcrbcic  in  corpote  & in  rebus  //ii.  5. 
Quare  facies  pauperum  commolitis , & rapir.a 
pauperum  eft  in  domovclha?  De  verbere  mali 
exempli  i.CarfmkH.  Sic  peccantes  in  fraaes , 
pcrcuricntcs  confaauiam  cotum  infirmam , rn 
I Chriltum  peccatis  [ pueros]  Qui  propter  putita- 
I tem  iimocentix  honorandi  cranr  ,&  propiettc- 
I nctitatem  xtatis  erant  miferandi  vt  parceretur 
j cis.  ,^1-w.if.  Debemus  nos  firmiores imbctiUiu- 
tem  infirmorum  fuftinerc , Sc  non  nobis  placcic. 
Vnufquifque  proximo  fuo  placeat  ad  idificatio- 
ncm.  £t  ideo  PuuIm  bonus  difpenfaior  dixit 
i.Ctiinth.n.  CJuis infirmatur , & ego  non  iufii- 
mor  ? Ideo  etiam  gallinx  compararui. 

qnx  infiunatur  ad  affe^um  & mifericordiam 
puUoium.  Quoties  volui  congregare  filios  tuos, 
quemadmodum  gallina  congregat  pullos  Tuos 
fub  alas  ? Hos  ergo  percutit  malus  fciuus  [ Sc  an- 
cillas ] quibus  parcendum  cft,&  propter  ftagdan 
lexum  ; & fbuendx  funr  propter  obfcquium, 
quod  in  nomine  ancillx  impijuatur.  Vnde  £r- 
<■//.4.  Noli  elfc  quali  leo  in  domo  tua  , euertens 
domcfticos  tuos , & opprimens  fubiedos  tibi. 

E contra  ficuc  fortis  mulier  tales  deberet  hono- 
rare & pafccre.  Prouerb.  vltim.  Et  de  noac  fur- 
rexit,  deditque  prxdamdoincllicis  fuis,  3c  cibaria 
ancillis  fuis. 

Et  edere,  & bibere , Cc  Inebriari 

Tangit  hfc  cortuprionem  concupifeibilis  fe- 
cundum diTO,fcilicct>fecundum  qualitatem,  & fe- 
cundum quantitatem. Secundum  qualitatemqui- 
detn  in  duobus  de/ideriis , qux  funi  appetitus  ca- 
lidi & /icci , & app«itu>  frigidi  &:  humidi.  Dc 
priori  dicit  [ edere  ] Iiitclligirur  piofufio  in  dclc- 
dabilibusgulx.  Jf0.11.  Vocauit  Dominusad  fic- 
turo &plaiidlum  : Si  ccce.gaudium  & Ixtitia oc- 
cidere viiulos , & iugulaic  aiietcs  : Comedamus 
& bibamus. 54/>ienr.i.  Hxc  eft  pars  noftra,&  hxc 
eft  fors.  EctU.x.  Quis  ira  denoranii  vtcgo[& 
btbere]Eccc  fecundum  defiderium  ;&  intclligitur 
dcdclcdlantibus  in  potu.V4/n<fl/.i.  Vinoptetio- 
fo  , & vnguentis  nos  impicamus.  Ifa.^.  Vxqut 
potentes  cftis  ad  bibendum  vinum.  De  vrroque 
iftoriim  limul  dicitur  ^n,oj  6.  V*  qui  comeditis 
agnum  de  gicgc,  & vitulos  dc  medio  armenti,  bi- 
I bentes  in  phialis  vinum,  dc  optimo  vnguento  de- 
libuti , nihil  compatiAantiir  fiiper  contritione 
lofeph.f/n/ir.j  Quorum  Deos  verner  cft,&  glo- 
ria in  confulionc  eorum , qui  terrena  fapiunt.  Hi 
gaftrimargi  dicuntur  , pro  ventre  infanientes. 
Gaftris  enim  ventet  eft : Sc  margeno  , margenas, 
efe  idem  quod  iiifanio , infanis.  D4«i>/.ij.  Non 
potetis  dicere,  quod  ifte  non  Iit  viucns  Deus.  An 
non  vides  quanta  come*ht , &:  bibat  quotidie  [ & 
inebriati]  Eccedcquamitarc.  Brias  etnm  vr  dicit 
racufura  fufEciens  naturx.  Ebrius 


/ 


4 


inEuang.D.l 

ergo  eft.hinc  menfutam  excedens,  yji.i  8.  Sacer- 
ccidos&  Prophcu  ncfcicrunt  pc.t  ebiieiaiCi  ab- 
Corpci  fum^  vinOtCrtaueuinctn  cbtieraic,  ncfcie* 
tunt  videntem , ignoiamtunc  iudiclum.  Omnes 
inenfx  lepletx  funt  vomitu , forditimque  : ita  vt 
non  ctTec  locus  vitra.  EtcU.xo.  Vx  terrxciiius 
rex  puer eft,  latius  principes  mane  comedunt 
ad  CDtietatcnn,  JS'ccI>.'\7.  Propter  crapulani  multi 
|>CTierunr.  Preutrb. lO.  Luxutiofa  res  eft  vinunij 
cumuituu{a  cbtictas.  Quicunquc  his  deleiflatur 
non  erit  fapicos. 

Veniet  Dominus  feriii  illius,  in  dic 
qua  non  fperae,  & hora  qua  nefeir. 

Hic  tangit  talis  (erui  condemnaiioncm.Tangic 
flutantria , fcilicet , aduenciim  potentis  iudicis, 
impronilioocm  aduencus  , & ptrnamcundanna* 
tionis.In  primo  horum  tria  dicuntur;  iudici)  cer- 
titudo,potentia  iudicis,&  iuftitia  iudicij.Ptimum 
notatur  in  hoc  quod  dicit  [Veniet]  Ccnillimum 
enim./o^  19.  Scitote  c(Te  iudicium.Et  ideo  dicitur 
H4ba(.i.,  Si  moram  fecerit  expeda  eum:quia  ve- 
niens veniet » Sc  non  tardabit.  Et  h conlidecatac 
tempus  brcuicacis  vitx  hominis,  ^\c\%  l4c^,\. 
Ecce  iudex  ante  ianuam  aflilht.  SaphA.  Silete  a 
facie  Domini  Dei : quia  iuxta  ed  dies  Domini. 

Ecce  veniocito.  Certum  cft  igiiuciudi- 
cium  iam  aducnientis  Domini  [ Dominus  ] Ecce 
potentia  : quia  dicit  y^mbro/itu  , quod  Dominus 
«ft  nomen  poicftatis.  Sic  etiam  dicitur, 

quod  nomen  fuum  Adonai , quod  non  oflcnvbc 
patribus , ol^endic  duritix  Pharaonis : quia  Oo 
minus  cft  nomen  timoris, & poreftatis  prementis. 
/crtm.ii.  Hoc  cft  nomen  quod  vocabunteum. 
Dominus  iufttis  nofter  [fetui  illiusjEcceiulUriam 
habet  iudicare  de  ipfo , quia  feruus  meus  eft. 

Seruus  fuo  Domino  ftat  , aut  cadit. 
Seruus  enim  habet  iudicari  i Domino  fuo ; nec 
judicium  Domini  debet, vel  poceft  effugere  feruus. 
Vnde  dicitur  , quod  poli  multum 

tempotis  venit  Dominus  rationem  ponere  cum 
cis. 

In  die  qua  non  fperat  ] quia  adhuc  f^rar  diu> 
tius : & idcd  prxoccupacur.  Supra  eodem.  Stulte 
hac  noiftc  repetunt  animam  tuam,  Sc  qux  parafti 
cuius  erunt  i D4nfe/.4.Improuisc  vigil  & fandius 
defcendic  de  czlo,  6c  clamauit  fortiter  dicens: 
Succidite  arboiem.  Dicitur  autem  [ in  die]  quia 
adhuc  in  lucc  profperitaiis  huius  mundi  fperat  fc 
vidurum,qua;ido  vocatur  ad  tenebras.  Pfalm.\^. 
Abalcitudincdiei  timel>o.  hb  ^ Maledidla  dies 
in  qua  natas  Ium.  Dum  enim  eft  indic  ptofpcru 
tatis, non  fperat  Dominum  ede  vcnturum[2c  hora 
qua  ncicit  1 quia  inccita  cft  iiora  mortis , Hcuc  in 
antehabitis  didliim  eft.  Quod  valde  cft  pcticulo- 
fum : quia  tunc  Sc  imparatus  rapitur  ad  iudi- 
cium,&:  rationes  cxcufat  innum  ordinare  non  po* 
fcft,ttcc  emendare  poteft  dclidhim,  jlpcc.iS.  ]n 
vxia  hora  venit  indicium  eius.  /obit.  In  pundlo 
ad  inferni  nouifTunadefcendunr.  EccU.^,  Ncfcic 
homo  Bncm  fuum  : fcd  heut  plfces  capiuntur  ha- 
mo  , Sc  aues  laqnco  ; fic  capiuntur. homines 
in  tempore  malo.  Hjbac.t.  F.icies  hominis  quah 
pilas  maris,&  quali  reptilenon  habens  ducem. 

Et  diultlct  cum,  partemqueeius  cum 
inBdclibus  ponet. 


uc.  Gap!  X I L ijt 

Ecce  poena-  Tangit  tria : ptenam  lepatationis, 
pornam  (brti$,&  pccnam  focietatis.  Dc  poena  fe- 
paracionis  dicit  [Diuideteumj  Diuitio  autem  ifta 
triplicicei  intelligitur.  Vna  cft  diuilio  fepaiatio- 
nts  a confortio  Beatorum.  A^aiih.if,  Statuet 
oues  quidem  a dextris  , hccdos  autem  k Imillcis. 
A/umAb.  Separamini  li  tabernaculis  hominum 
impiorum.  /Ipoc.xZ.  Exite  ab  ea  populus  mcua. 
Secunda  diuilio  eft  fcpaiara  ponderatio  Sc  numct 
ratio  culpx  cuiudibet,  vt  Iit  menfma  ptenx  con- 
tra menfutam  culoi ; & reparetur  omnis  concu- 
pifccntia  cocum  4 fuis  deledlabilibus  , Sc  pocnx 
coniung.icue.  Sciiplcrunt  articuli  feri- 

bentis  in  pariete  : Mane,  Theccl,  Phares,  hoc  eft, 
numeratum, appcnfum.diuifum.  Numeratum,  vt 
tot  lini  pornx  quot  funt  culpx  : .appenfum  , vc 
fecundum  pondus  drcunftantiamm  fu  etiam 
pondus  pcenaciim  : diuifum  amem  , vc  in  hoc 
etiam  habeat  triftitiam,  quia  abommbns  peccati 
delctftabilibus  feparatur./jllr.a-r.ln  mcniuca  contra 
menlurain  ciun  abieda  fuerit  iudicablr  cam. 
‘Z)rM/rr.if.Sccundum  menfuram  culpx  llt&  pla- 
garum modus.  Quancum  glorilicauic 

lc,&  in  deliciis  fuii : tancum  date  illi  tormentum, 
Sc  lucium.  Tertia  diuifio  eft  corporis , &:  animx, 
& facultatum.  Corpus  enim  vermibus  , anima 
dxmonihus,  Sc  facultates  mundi  amicis  dabun- 
tur. £<:<•/».  10.  Cum  motitut  homo  hxrcditabic 
fetpeiites , Sc  bcftias  , Sc  vermes.  Serpentes  ilmc 
carnales  amici  qui  modo  ferpentum  fcrpui.c , oc- 
culte mordemes , vt  bona  ccroporalta  diripiant, 
Bellix  ditftx  quaft  vailix,  (iinc  dxiuoncs  quictu- 
dcliter  inuadunc  animam.  Vennes  fimt,qai  cada- 
itcr  catpocis  inuadunc.  Ecce  qualiter  diuilusctl 
ille.  VJ(4  10.  Diuifum  cit  cor  eorum » nunc  in- 
teribunt. 

Partemque]  eius  fortis,  fcilicet  fnx  damnatio- 
nis /tff»  14.  Maledicta  pars  eins  in  terra,  /rr.i). 
DilTeminabo  cam  quali  (Itpulam  , qux  a vcnro 
rapiriit  in  defecto.  Hxceft  lors  uia,parfquemcn- 
furx  mx.  Ij4,i  7.  Rapietur  ficuc  puluis  montium 
4 facte  venti , & licut  turbo  coram  icmpedate. 
Hxc  cft  pars  eorum  qui  vaftauerunt  nos , S:  fora 
diripientium  nos.  leb  so.  Dcuoribic  eos  ignis 
qiti  non  fucccndicur,aftligctur  teii^isin  taberna 
duofuo,  detrahetur  inita  furoris  Dotnint.  Hxc 
eft  pars  hominis  impij.  Pfttlm.xc.  Ignis,  fulphut, 
fpiiicus  procellarum  pars  calicis  cotum  [ cu  n m- 
ndclibiis  ponec]Ecce  focictas  malorum.  Dicit  au- 
tem quod  ponet  cum  ioBdelibus , quia  conftat 
de  illorum  damnatione.  Aiurc.  vlim.  Qui  vero 
noncrcdidctiticondcmnabimr.  /aaw.j.  Qt;i  -.oii 
credii,iam  iudicatus  eft.  Eft  autem  iuilitix  tacio, 
qnod  pars  mali  difpcnrscoris  Dc  cum  inhovlibus: 
quia  inlideliier  egit  contra  Dominum  luum  & 
proditiosc.  Et  llmiliierinftdeliter  egtr  contra  fa- 
miliam : Sc  ideo  iuftnm  eft,vc  parttntujiidciiun) 
fortiatur : Sc  peior  eft  , in  eo  quod  videtor  Ii  Iclis 
cxrca,&  infidelis  eft  intra.  Vnde  Aiaub.i^.Dw.i- 
det  eum  , partemque  cius  ponet  cum  hypocritis. 
Lhc.iS.  <^i  infidriis  cft  in  modico»  cnam  in 
magno  infidelis  eft.  /ft-ii.  Fraudulenti  vafa)'cf- 
lima  funt.  Ipfe  enim  cogitationes  concinn.u>tC 
ad  perdendos  mites.  Et  ilkdircdc  eftuialus  dif- 
penfator. 

Ille  autem  feriuis,  qui  cognouic  vo- 
luntatem Domini  lui,  ficnon  fcptx- 

parauic. 


ui  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Pr^ed. 


parauic  > 8c  non  fccic  fecundum  vo- 
luiuaccm  eius  , vapulabit  multis.  Qui 
autem  non  cognoiXjc,£c  fecit  digna  pla- 
gis>vapulabit  paucis. 

Loco  hoc  Petri  cjuiftio  tota  foluttur.  Ollendi 
lur  enim  ad  vnrnn  plus  Sc  ad  altcium  minus  per- 
tinete quod  indudlum  elV  Diuiditut  autem  hjcc 
pars  in  duas  partes,  in  quarum  prima  foluit  quz- 
dionem  : & in  fecunda  raciunem  inducit  foluiio' 
nis.  Ih  prima  autem  harum  funi  duo  paragtaphi, 
in  quorum  primo  oflcnditquod  fcicncia  aggra- 
vat peccatum  : in  fecundo  autem  ollendit  quia 
ignorantia  (implex,  non  ctaira,  nec  aftck^ata  pec- 
catum diminuit.  Dicit  ergo  de  primo[illc  autem 
fetuus  ] qui  debitor  cft  Domini  fui  ex  rpfa  ferui- 
Hcce  ficut  oculi  feruorum  in  ma  • 
nibus  Dominorum  fuotum.Si  fiem  ocuU  ancillx 
in  manibus  Domin^  fux : ita  oculi  noftri  ad  Do- 
minum Deum  nofttum  [ quicognouitvolanta- 
icm  Domini  fuijhic  cognofceie dicitur  , vcl  qui 
cognouir  , vel  qui  ex  officio  cognofeere  debuit; 
ficuc  Clerici , & Prxlati.  B^rut  h 4.  Animxquior 
edo  populus  Oci,  hoc  eft.  Clerici : quia  qu*  Deo 
placent  manifcfta  funi  vobis.  Pftim.  1 47.  Non 
taliter  fcctt  omni  naiionh  & iudicia  fua  nem  ma  • 
nifcHauit  eK.Sapiem.  i }.  Vani  fum  omnes  horni- 
nes.m  quibus  non  Uibeft  fcicncia  Dei,S-tptf»i.  1 ?. 
NolTc  te,  crtconfummataiuftitia  : 5c  fciieiuili- 
tiam.tadixefl  immortalitatis.  Pixceptacnim  ,& 
!udicia,&  cofilia  funt  figna  vplumatis  Dumini:& 
literati  funt  in  Icgc.qui  hzc  icinnc[&:  non  fc  pr*- 
parauitjvicilando . & difpenfando,  vt  didum  cd. 
Q^a  licethomo/ine  gratia  gratum  faciente  non 
poitit  ilia  perficere  : tamen  ad  talia  poteft  Ce  prx* 
parare, & tunc  Dominus  apponet  gratiam,  Brou. 
i^.Hominiseft  animam  prxpatarc.  Domini  vero 
gubernare  linguam.  Ideo  dixit  Samud  i.  7. 
Prxparaic  corda  vcdcaDomino,&  feruite  illi  ibli, 
& liberabit  vos. Quidam  autem  funt  qui  ncc  Do- 
mino adhxiem.  ncc  mundo.  Et  de  illis  dicitur  f. 

i S.  Vfqnequo  claudicatis  in  duas  partes  ? fi 
Dominus  cft  Deus  , fcquimini  cum.  Tales  enim 
non  fe  ptxpatant.  Subiungit  auiciii  in  quo  fe  ad 
aduentum  Domini  ttonpixparauit  [ & non  fecit 
(«undum  voluntatem  Domini  fui]  hoced  , non 
fecit quxprxcepic,Sc  voluit  Dominnsftius.  Qui- 
nimo.qux  noluit  Dominus,  fecit  :Sc  contra  vo- 
juntatem  Domini  .fcamdum  propriam  vixit  vo- 
luntatem. fi.  Ecce  homo  qui  nonpofuit 

Deum  adiutoremfuum , fc  ptxualuit  in  vanitate 
fuadioccA,  in  vanitate  proprixvoiumaiis.  //U. ). 
Lingux  , &adiituemione$  eorum  contra  Domi- 
num , vrprouocarent  oculosmjicftatiscius.  Illi 
enim  qui  vcl  Iciunc  .Scripturam, vcl  ex  odkio  fuf- 
cepto  debent  (cire , & non  faciunt,  duas  deformi- 
tates habent  in  peccando  : quia  fcilicct  in  adii  vi- 
tij  deformiter  agunt  , Sc  quia  contra  id  quod  do- 
cent,vel  docere  debent , faciunt : & tutpecd  Do- 
Aori  cum  culpa  redaiguii  tpfum.  Pf^lm.  1 ro.  In- 
celleAus  bonus  omnibus  facientibus  cum.  Si  au- 
tem non  facit  fecundum  intcllcAum  quem  habet, 
vcl  debet  habere, dicitur  er-illud/aro^.  4.  Scienti 
bonum, & non  facienti,  peccatum  cll  UU.  i.  Peir. 
a . Melius  erat  iili  viam  veritatis  non  agnolcere, 
quam  pofl  agnitam  retroite  ab  co  > quod  tradi- 


tum e(l  illis  afanAo  mandato.  Ideo  S<*pieni.6M' 
citur.qnoniam  iudiciumdrfriilicr.um  his  quiprx- 
fiint  6ct  [ vapulabit  mulcU  ] SecU.  i . eo  quod  in 
multa  fcicniia  multa  fit  indignatio  : & qui  a,ldic 
fciciuiam.aJJir  £c  laboiem.  ideo  ptofmidiur  fuic 
cafusLucifetirquia  ficut  prx  aliis  eniincbai  feien- 
tia:iiagrauior  fuit  eius  contemptus, &;  profundior 
cafus.  i.CorimhS.  Scientia mllat, duritas  vero 
xdificac.Ncc  tan;Cn  propter  hoc,vt 
fnj}.  fugiendum  cfi  ad  laicbias  ignoramix  : quia 
ignotantia  eoium  qui  feire  debuerunt  &potue- 
riint,n«ninem  exculac.  Ex  officio  amem  dilpcn- 
fator  Domini  (cicc  renetur  voluntatem  Domini 
fui  difpenfando.  I.  Corirth.  1 4.  Qui  ignorai,tgno« 
rabirur.  Ambroftm  Ept^oUm  Rothah.  i . 
Giauidime  peccas, fi  ignotas, hocefi,  pcdcuIofilC- 
mc‘ , quia  non  redit  ad  poenitentiam  qui  ignotae. 

Qma tu  fcicniiam  rcpoHfti : icpcllam  te 
Sc  ego  , nc  laccidotio  fungaris  mihi.  /f,t.  { . Ideo 
captiuus  duAus  e(t  populus  meus , quia  ik>ii  ha- 
buit feiendam.  i.^i^.x.FiliiHclifili)  Bclial,ncf> 
ciences  Dominum,  neque  officium  faccrdcHum  ad 
populum.  Q.^.  Ideo  fili)  Relial  fuerunt : quia  nec 
Icicniiam  Dei , nec  fcieiuiam  offici)  faccrdotalit 
habueiunt.  De  his  autem  qui  fimpliciter  ig- 
noram , ucc  ex  officio  tenemui  (cire  : /ubimi- 
git. 

Qm  autem  non  cognouir  ] ncc  cognoferre  te- 
nebatur , ficut  fimplex  idiota[  fc  fecit  digna  pU- 
gis  ] peccata  aliqua  ex  igiK)ramta[vapulab  t]qai- 
j dem,fcd^paucis  ] rcfpeAu  cius  qui  fcientet  pccca- 
uit.  Ofet  4.  Populus  non  inteliigens  vapulabit, 
i Itrtm.y  Pauperes  funt  &ftu!tij  ignorantes  iufti- 
tiam  Domini,  Sc  indicium  Dei  fui.  Ibo  igitut  ad 
optimacfs  > fc  loquar  cis.  Ipti  enim  cognoucrur» 
viam  Domini,&  iudicium  Dei  fuirfc  ecce  hi  nu- 
gis  fimul  confregerunt  iugum  , ruperunt  vincula. 
Er  ideo  dicit  Dominus  Maiib.i^.  Sc  Luc.i  t.  Vt 
vobis  Lcgifperiiis  , qui  luliftis  clauem  fcicntix; 
ipfi  non  intratis  , fc  alios  intrare  non  pcnnittiiis, 
quia  malo  exemplo  prohibetis. 

Omni  autem  cui  multum  d.itum 
c/l  , multum  qurrccur  ab  eo  : & cui 
commcndaucrunc  multum  , plus  pe- 
tent ab  co. 

Uic  ponitur  ratio  folutionis  induAx  Vtcc- 
qnc  enim  vapii!abit,fc  fcicnSjfc  non  fciens  qui  fe 
non  prxparaiiit : fed  fciens  multis,  fc  non  Iciens 
paucis  Huius  autem  ratio  cil  fc  caufa:qnia  ei  cui 
multum  donatum  cfi, multum  tenernr.  Et  aii  pa- 
rum donatum  cft.parnm  renetur.  Dicit  ergo  duo, 
rcillccr,cxigentiam  rationis  dc  donato,  fc  exigetv 
ciam  rationis  dc  commiifo.  De  donato  quidem 
dicii[Omni  aurcmjhoc  e(l,quia.  InrellcAuscnim 
coniunAionis'ficut  dicit  PriftUm** ) accipitur  ex 
coniunAis.Quia[cui  multtitnjiu  donis  grariarum 
interiorum  fc  exrcrionim  [ datum  cfi]vt  iciemix, 
fapienda , fc  gubernationis  confilium  fc  pruden- 
tta,fc  huiufinodi.i.  Cvnnib.i.  ln omnibus diuites 
faAi  e(li$  in  ilIo,inomni  veibo,in  omni  fapien- 
tia.ficut  tefiimonium  Chtifii  confitmatimi  eA  in 
vobis  : ita  vt  nihil  defit  vobis  in  nulla  gratia. 
MAtth.  if . Tradidicillis  bona  fua,  vnicuiqucle- 
CLindum  propriam  virtutem.  Luc.6.  Mcnfiiram 
bonam, fc  conf«tam,fc  coagiula,&  fopercflticn- 


tem 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  XII.  135 


tcm  «Jabum  in  finum  vcftium  [multum  quxrciur 
ab  eo]ii) latione  vfusgrati;c  donata*.  i.CfnJtib.S. 
Videte  nc  in  vacuum  gratiaiu  Dei  recipiaris,  i. 
Connth.  1 5.  Gtacfa  eius  in  me  vacua  non  fuit>  feJ 
abundantius  omnibus  i aboraui./t/a;/i.M5.  Venit 
Dominus  Sc  poiuit  rationem  cum  feruis  Tuis. 
/,wr.i6  Redde  lationem  villicationis  tu2  [ & cui 
commendauerunt  mulmm  lin  commiilionc  fub- 
iediotum,ricut  Papx  & Epilcopis  [ plvis  petent  ab 
eojquiadc omnibus  reddent  lationcm.Ec  ideo  di- 
citur Exiguo  conceditur  mifciicotdia: 

potentes  autem  potenter  tormenta  patientur. 
/itg,  to.  Cuflodi  virum  ii^um  : qui  It  clapliis 
fuerit  de  manu  tua  > etie  anima  tua  pco  anima 
illius. 

Ignem  veni  mittere  in  terram  : & 
quid  volo  nifivt  accendatur  ? 

Hic  dicit  ea , quibus  homo  (e  prxparat  ad  ad 
uentum  Domini  , quodel^  aliquid  dc  folutionc 
quxftionts  Petii, ficucdicit  Btda.KA  omnes  enim 
pertinet  « quod  totam  terram  fuccendere  haber: 
quamuis  (pecialiter  pertineat  ad  fuccendentes. Di- 
cit autem  tria:ad  omnes  generaliter,  &rpccialiier 
ad  quofdam  pertinere  charitatis  acccniioncnr, 
baptifinatis  puufic.itionem  , &:  bonorum  comta 
malos  in  gladio  verbi  concertationem.  Dc  primo 
dicic  duo  : ignis  charitatis  immifliorsemi  & ciuf* 
dem  accendonem.  De  immiUionc  iftius  ignis  di- 
cic criarquorum  pii.num  ell>  quod  hoc  eR  aduen- 
rus  fui  finis : feamdum,qtiod  charitas  eft.per  eum 
immifTus  ignis  : tertium  cR  , quod  cena  cR  tRius 
agnis  proprium  cremabile.  Dc  primo  dicit  [veni] 
quia  ad  hoc  venit, vt  ignem  iRum  fuccenderet.  Et 
huius  fignumiquia  & ipfc  in  igne  iRo  veniilc  di- 
citur,ignem  iRu  iniecic  in  fui  aduentus  perfe- 
ftione.Quod  enim  in  igne  iRo  venerit  dicitur 
Ipfc  quali  ignis  conflans  ,&  quali  herba  fullo- 
num : & reJebit  conflans, 5c  emundans  argentum, 
tc  purgabit  filios  Leui.  Hthrtw.x  x.  DeAr.4.Dtus 
miRer  sgnisconrumenseR.Huius  fignum  eR  qtiod  j 
mons  in  quo  dcfcetidic  ( qui  dignitatem  hamao«  j 
naturx  RgniHcariquam  llbt  vniuic^'totu$  fumabu  j 
inflaiunutus  ex  igne  Ex»A.  t<>.  oRcndens  quod  | 
cx  tunc  egrediebatur  de  fiim  Patris  vt  fplenidot, 
ItiRits  noRcr,  Sc  Saluator  noRcr  vt  lampas  accen  • 
fus  eR.Quod  autem  (eipfoigncn  iRum  injecit  in 
d^poRolos,  dicitur  /iti.x.  Apparuerunt  Apoflolis 
difpertitz  linguxtanqugin  i^is  , redirquefu^Kr 
hngtilos  eorum  Spiritus  rancVus.  In  igne  igitur 
ignis  Deus  venit.  Si  ad  hoc  quod  ignem  iiiitccret 
in  omnes. 

Ignis  autem  quem  iniecitcR  charic.ts  , fex  de 
canlls  ignis  appellata,  (piarum  prima  cR  , -quod 
ignis  pr.x  omnibus  puriticai : fecunda,  quod  io- 
flamroat:tcrtia,quo,l  illuminattquarta.quod  clc- 
uatiquinta  , quod  liquefacit : fcxia , quod  lique 
fadliim  dulciflimc  afhcit.  fnbctliffime  penetrando 
Pc  vniendo  cum  ignito  per  amorem.  H.tc  enim 
facit  charitas  , qux  tamx  cR  vioteniiz  in  ama- 
tum,quod  omne  comtariuin  amato  confumit 
lic puritatem  affciRionis inducit.  P/i/w- 49. Ignis 
m confpcflu  eius  ardefeet , S:  inflammabit  in  cir- 
cuitu inimicos  cius.  /f>*.  ^ j.  Spina*  congregat* 
ignf  comburentur, hoc  cR,  compunftioncs  pccca- 
totum.vel  tcnrationum.  Quod  autem  inflammet 
ad  acccnfionem,dicittir  Lampades  cius, 

V./Ilbtrti  Ehah^  D-Lmc, 


\ lampades , ignis  atque  flammarum.  Cbryfofi.  Ma- 
gnum amor.  Si  igne  vehementius,  Sc  non  aliquid 
quod  eius  proprium  impetum  valeat  fuRiocrc. 
(^od  autem  illuminet  ficuc  ignis,  dicitur /flr.fo. 
Succendcntesigncin.fliccineh  Hamiuts,  ambulare 
in  iumiue  ignis  veRri , quem  fuccendilUs  vobis. 
Hinc  eR  quod  t.  MuchAb.i).  dicitur,  quod  ignis 
quem  fuccendit  ludas  Madubaus  , lumine  fuo 
ccfplendiiic  vfque  Iciufaleni.Cbaritas  enim  intus, 
in  czlcRem  nauuam  conucnendo  , lumen  infun- 
dit , vt  totum  COI  qua/i  luminare  quoddain  ar- 
dens Si  lucens  afficiatur  : Si  fic  Sandi  fol  vocan- 
tur £rrh.4).Sol  fornacem  cuRodiens  in  operibus 
ardoris,  (^od  autem  id  quod  inflammat  Si  illu- 
j mhiat  furfum  cleuet.  Si  cmoucat  dc  infimis  ad  fu- 
perna  tranfponcndo , & fic  quandainextafiiu  fa- 
cta(,dicituc /o/r  In  manibus  abfeondit  lucem. 
Annuntiat  de  ea  amico  fuo  , quod  puRcffio  eius 
fit.&qyod  ad  cam  poffitafccndcrc.Supcr  hoccx- 
pauic  cut  meum  , &:  emotum  cR  dc  loco  fuo.  Lu- 
cem enim  charitatis  veritatis  manibus  amicis  cha- 
ritate  dilediis  exhibet, dans  per  charitatem  ad  eam 
aieendendi  vires.  Ec  ideo  cor  ad  magnitudinem 
admitacione  pauens  dc  loco  fuo  emouctuc : Scro- 
tum exiaitm  paRum,in  diledum  tranfponitur.  Et 
hic  cit  langot  quo  charitas  dcRituit  diligentem. 
Si  reducit  in  cxtafim : quia  cor  in  aliud  tranfpofi- 
cum  languet , fc  SS  fuis  vitibus  dcRitutiim.  Vnde 
Dionyjim  in  fibro  dt  diut . »».  ER  autcm  Si  ex- 
tafim  patiens  diuinus  amor . non  iinens  vt  aman- 
tes/eiplb.s  ament  , fed- tranfponens  in  eos  quos 
amant.  Ca^iic.  j.  Nuntiate  dilciRo  quia  amore 
langueo-  hluiusettamfignuin  : quia  taRo  pulfu 
am3ncis,velocius  muuetur  pulfus,  quando  nomi- 
natur is  qnis  amntur.Ec  hoc  tomm  facit  charitas 
per  hoc , quod  cicuat  & cmoiict  cot  quafi  Ignis 
aicendens  dc  infimis  in  dilc^um  Deum.  Qnimo 
etiam  liquefacit  vt  ignis.  Cor  enim  diligens.pin- 
gue  eR,adipedeuotionis  impinguatum  r &chari  - 
tas  intrans  in  illud.refoluic  ipfum  Si  liquefacit , & 
liquefaciendo  replet  ptzcotdia  : ita  quod  quafi 
anguRias  patitur  in  przcotdiis.  Pfa!m.  6 1 . Sicut 
pinguedine  repic.acur  anima  mea , & la- 
btisexultationis  laudabit  os  meum.  Tali  affcRii 
didtimcR  C4'rr'c.). Anima  mea  ItqucfaAa  cR,  vt 
I dileRus  meus  locutus  cR.Non  fuRinens  enim  vo- 
cem diicRi  de  dilrdioncloquenris.refoliua  a fe- 
ipfa  prz  teneritudine  loqiientis  quafi  concidit  ad 
amorem.  Pf*ltn.  }8.  Concaluit  cor  meum  intra 
nvj  , Ar  in  meditatione  mea  cxardcfcii  ignis.  Ec 
ideo  interius  non  liquefieri  non  jxituit.Sextodul- 
cilTimealKcir  viiiendo  cmn  amato.  Cum  enim 
quafi  fpirjtnalis  ignis  omnibus  q rzin  amico  in- 
itenir  lupetfcniet,  cuilibet  quod  iii  tpfb  eR  vnita, 
faautrerfii|)effviiiensardet.  Et  iJco  cR  , quod  in 
Ca>:t'cu , omnia  men>braeius  finguiariter  deferi- 
bendo  fuauirei  afficicuridum  defingulfsmeditan- 
dojdulccdines  amici  Imaginatur.  Sic  enim  dicitur 
i.C«rir.ih.  6.  Qui  adhzretDco,  vnus  fpiiitus  cR. 
y’f4f»7i.di.Adhzfit  anima  eam  poR  teiquainmul- 
tlplicvcr  tibi  caro  mea.Sicenim  amotinquantuio 
eR  ignis  op:r.itur. 

Hunc  ergo  ignem  venit  mittere  in  terram , ad 
omnem  tertam  fucccndcndam,  & ad  omnem, ter- 
renitaiem  comburcndam.5‘cpii.  i.In  igne  cniin  zeli 
mei  deuorabiciir  omnis  terra : qnia  confomma- 
tionem  cum  feRinatione  faciet  ctiudlis  habitanti- 
bus terram.  Omnis  enim  cerrenitas  confumpta  cR 
M pet 


IJ4  Alberti  Magni,  Ord.  Praed. 


per  ignem  Tandi  SpUicus.Ec  hoc  Bccutti  fefliiu-  i 
tione,  quia  nefcit  tarda  rcium  molimina  Spiritus  | 
fandi  gratia.  Defidcriocnim  Spiritus  fandi  nihil 
fatis  fdlimtm  dl.  Sic  igitur  Dominas  ignem  ve-  | 
nit  mittere  in  teteare.  I 

Et  quid  volo  nili  vc  accendatur]  Hic  oftendit  ' 
quod  feniper  hunc  ignem  magis  ac  magU  in  cor- 
dibus hominum  accendi  vult  > & plus  &c  plus 
cxardeTcere.  In  cxlo  enim  viciniores  fibi  fpiricus, 
numine  ardoris  Seraphin  vocauit,  qui  fupee  thro- 
nos rupeeexaltati  viciniores  libi  exiflunc.  //4.6.  | 
Seraphin  (labant  fuper  illud , fex  alz  vni , & fex 
alz  alteri.  Sex  enim  alz  vni  (ignihcanc  perfede 
aliinolum  in  veritate  : & fex  alx  alteri  (ignificant 
perfede  altiuolum  in  chatuate.  Sex  enim  in  vc- 
ritaie  funt  intuitus  : ala  vna  S:  fumma,  perceptio 
theophaniz  : ala  fecunda  fub  illa , rcuelatio  : ala 
cenia , cognitio  factamentorum  Ecclcftz  : ala 
quarta  ( quia,  ficuc  dicit  HurenytnM , multa  pet 
EcclcHam  Angeli  didicciuntyacccpiio  pcttcoipo- 
ra:  ala  quinta, (ecundum  quod  cx  cempote  conh- 
Ik  Dei  manifedantur : acceptio  per  fubtilitaicm 
intclligemiz  , ala  frxta.  Sic  etiam  alx  charicatis 
fum ; ^hzlio  per  fpiricus  vnionem , ala  fumma 
ic  prima : mutua  permiHio  confcnfuum  amicicix, 
ala  (ecunda.  loan.t^.  Vos  dixi  amicos ; quia  om- 
nia qUzeunque  audiui  a Patre mconota  fed  vo- 
bis. Experta  notitia  pet  receptionem  imprcHto- 
nis  conlolationis, ala  tertia : rcuelatio  fecrctoium 
quz  hc  amicis, ala  quaita;coniedura  cordis  amici 
pet  fgna  diledionis,  ala  quinta : odo  r dulcedinis 
arotei  per  quzdamquz  funt  circa  diledum  , ala 
fexca.  Cmnuc  Odot  vedimentorum  tuorum  fu- 
^ per  omnia  aromata  In  his  ergo  fpiriitbus  quaH 
in  igne  e(l  in  czlo.  Per  hos  lucccndii  ignem  in 
terra.  //4/m.io).  facit  Angelos  fuos  fpiri- 
cus , & minidtos  fuos  flammam  ignis.  Hic  ed 
Deus,  qui fempee exaudit  in  fuccenflone  huius 
ignis.  i.Re^-18.  Deus  qui  exaudierie  per  ignem, 
ipfe  (ic  Deus.Hinc  ell  quod  viti  illi  qui  £^<ib.ic. 
de  templo  egtefli  funt , caiboncs  acceperunt  de 
medio  quatuor  animalium,  & proicccrunt  fuper 
ciuitacem  ad  accendendam  ciuitatem.  Hinc  efl 
quod  tota  vi(io  Domini  ed  in  igne.  Ez.fch.i. 
Hzc  vilio  gloriz  Domini  ed  in  igne , fpiciidot 
ignis,  & de  igne  fulgur  egrediens.  Ignis  enim  ed 
Kruoc  chatitatis  in  corde.  Splendor  autem  ignis 
ardens  vc  facula  , ed  opus  in  virtutis  exemplo. 
Fulgut  autem  cuio  tonitruo  egrtdicns , ed  igni- 
tum eloquium  In  prxdicationis  fono.  Sic  ergo 
vult  vc  fortiter  ille  ignis  charitatis  accendatur. 

Ex  modo  amem  ugnificandi  videtur  innuere, 
quod  nihil  aliud  vult  ni(i  vt  accendatur : quia 
accenfo  ido  igne  nullum  malum  poterii  fleri , & 
omne  bonum  fleri  potell : quia  chariras,  vc  dici- 
tor 1 .Ctrinth.  1 5.  malum  non  operatur.  Et  chari- 
cas  omne  bonum  operatur,  quia  dicitur 
Plenitudo  legis  cd  dilc^o.  Sicut  enim  in  naturis 
dicit  PhUafophu4  quia  omnia  alia  materia  funt  & 
eninc  igni : ica  etiam  in  diuinis  : quod  quicquid 
ed  in  bonis  motibus,  igne  charitatis  inflammatur 
& informatur, & omne  malum  confumitur.Vndc 
fuper  omne  facrifleium  rcrpicic  Dominus  per 
ignem  i.&  Quod  amem  omne 

malum  igne  ido confomicur,  dicitur  \.Cortnih.\. 
Vnmfcuiufque  quale  flt  opus , ignis  probabir. 
Qijpd  vna  gtojfd  de  igne  fanili  Spiritus  exponir. 
Et  ideo  taliter  loquitur  [ £c  quid  volo  nifl  vt  ac- 


cendatur] Ac  (i dicat.  Nihil  aliud  volo : quia  illo 
h^tto,&  omne  bonum  perfleitur  , & omne  ma- 
lum flamma  idius  ignis  abforbetur.  Sicut  enhn 
dicitur  //4.  z/Umo.  Dominus  in  igne  veniet , dc 
ftc  fuccendet  omnem  cerraro.  Hoc  cd  quod  petit 
//4. 64.  V tinam  dirumperes  czlos  & defeenderes. 
A facie  tua  montes  defluerent  : (Icut  exudio 
ignis contabefcaenc.  Pfnlm.67.  Sicut  fluit  cera 
: a facie  ignis ; (ic  pereant  peccatotes  a facie  Dei. 
j Hoc  cd  ergo  quod  dicit.  Ignis  enim  charitatis  In- 
trans in  hominem , non  cellae,  fcd  femper  confu- 
mii  ardore : vt  didum  ed.  Semper  erudit  illumi- 
natione.  De  cxcclfomiflr  ignem  in  o(E- 

busmeis,&  ctudiuitmc.  Sempet  ad  bonum  vrget 
fui  zeli  incitatione.  i.Cflrin;k5  , Chariras  Chri(K 
vrget  nos.  Scirper  fciuet  deuotionc-  i.Tbe^f. 
Spiritum  nolite  cxtir.gncce.  Semper  cbulUt  noua 
opera,  fua  pcifcdionc.  &e^or;M,.Chatiias  magna 
oper^ur  ()  cd:fi  autem  cclVat  operari , choiicas 
non  tii.i.Cerintb.i  j.Omniacredit.omnia  fuffim, 
omnia  fperat.  Sempet  cum  Cbrillo  diledo  ani- 
mz  elfcdcfldcrat  fua  pcrfcdionc.  PAiih;*.  1. Cupio 
dilTo!ui,&  ede  cum  Chrido, multo  magis  meimr. 
In  hoc  enim  verum  ed  quod  dicitur  P-cnttb.^o. 
quod  ignis  nunquam  dicit  Suflicft ; quia  ignis 
chatiutis  nunquam  dai,(ed  femper  inboiiiscDu/- 
lit.  Sicetiam  Dominus  vult , vtille  ignis  faupee 
plus  & plus  accendatur, 

Baptifma  auicm  habeo  baptizari: 
& quomodo  coarclor  vfquc  dumper- 
ficiacur } 

Tangit  hic  de  purifleatione : dicic  autem  tria, 
debitum  puriflcationisotdinem.angudiatam  vo- 
luntatem ad  hoc , de  purifleationis  pcrfcdioneni. 
Deprimo  dicit  [ Bapiifmo]  hoced,  purificatione 
[habeo]  ego  in  membris  meis,  vt  totus  flm  mim- 
datus  & purificatus  [baptizari]  hoc  cd, purificari; 
quatenus  licut  purum  ed  caput ; ita  confotu  pi|- 
rificaiione  membra  purificemur.  Hxcaucem  pu- 
rificatio, vt  dicit  Chrjfvftomku , ex  quinque  perfi- 
citur : verbo (cilicet prxdicationis.  lam 

vos  mundi  edis  propter  fermonem  qrcni  locu- 
tus fum  vobis.  lotin.xj.  Pater  fandificacosin 
vetitate,  fermo  mus  veritas  ed.  Et  de  hoc  purifi- 
cante forraabaptifini  accipitur.  Baptifiniiscnim 
vt  didt  de  fantU  ruiorttCx  vctbo  Domini 
habet  famdilicationis  purificationem,  & fanat  a 
culpa  impuritatis.  Sapitni.xG.  Non  heiba,  neque 
malagma  fanabit  eos  ; (cd  Icrmo  tuus  qui  fanat 
omnia.  Secundum  ex  quo  conficitur  cd  aqua,quz 
ed  baptifmi  matcii.1.  Pzech.^6.  Eflundainfupa 
vos  aquam  mundam : Ai  mund.rbimint  ab  omni- 
bus inquinamentis  vedris.  Hoc  fignificatum  cd 
^ vbl  cum  Naaman  Syrus  lotus  cflct  in 

Iordane, mundatus  ed  alcpta,  & reditura  edearo 
cius  (icut  cato  pueri  paruuli,&  mundata  cfl.  Ter- 
tium ed  Spiritus,  qui  in  facramcnro  operatur  pet 
modum  ignis  purificantis,  loanncs  qui- 

dem baprizauit  aqua  , vos  autem  baptizabimini 
Spiritu  fanido  & igni.Hoc  fignificatum  cd  Gcn  1 . 
vbi  Spiritus  Domini  ferebatut  fupee  aquas  , &: 
foucbat  cas , vc  didt  ^mbroft.  Hexumtran , ad 
nouos  firu^us producendos.  Pfalm.xoi.  Emitte 
Spiritum  tuum  , & creabuntur , & cenoaabis  fa- 
ciem lerrx.  Quartum  autem  quod  operatur , ed 
fimguisChridi.  yipoc.y.  Laueuiut  (lolas  fuasin 
fanguine 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XII.  % 


fangutne «giti.Hoc  lignificatuin  cd  ExtJ.m.  vbi 
in  mui  cubto  Tubmctn  fune  i£gyptij  * hoc  e(l,  in 
aqua  fanguine  Chiifti  tubricata , excinguuncur 
pcccata.i^fc^.7.  Deponet  Miines  iniquitates  no- 
nras,&  pcoiiciec  in  prpFutKiuin  maris  omnia  pec- 
cata noilra.  Quintum  e(l  quod  operatur  in  ba- 
ptifmo  contra  obicem  ad  gratiam  baptifmalem 
conlequeiKlam>deuocio  p<riii(entix,qux  vim  ha- 
bet ex  paflione  Chtilli../;//?.  j.P(xnitemini  igiiutt 
vt  deleantur  vobis  peccata.  Hxc  aurem  omnia, 
przter  aquam  folamdemper  fuas  vutotesrerinenc 
operandi  contra  inalum:ic  ideo  in  ralibus  femper 
remanet  vispurificariua. 

Quod  igitur  dicit  Dominus  [ Oaptifmo  habeo 
bapiizarijde  fe  dicit  cum  membris.  //4.4  .Si  ablue- 
lic  Dominus  fordes  bliarum  Sion  in  fpiricuiu- 
ilicij,&  fpiritu  ardoris,  lllz  fune  aquz  Saluatoris* 
dequibus  dicitur  /fn.it.  Haurietis  aquas  in  gau- 
dio de  loncibas  Saluacoris.  Fons  enim  verbi , os 
ell.  Fons  ranninis  > latus  & vulnera  funt.  Fons 
Ipiritus»  diouiicased.  Fonsdeuotiunis  > anima 
Chridi.  D4m>/.;.  Benedicite  fontes  aquarum 
E)omino.  EcquamuU  cin(!^io  in  aquafada  non 
iceretur : tamen  tinnio  in  vetbo  veritatis,  Sc  fpi- 
ritu  fan^lificacioDis,  & in  fanguine  redemptionis, 
6c  in  deuocione  ptenitentiz , femper  iterandi  e(l 
& frequentanda.  V idens  igitur  Dominus  fe,  in  fe 
capite  e(Te  putum  & clarum : & in  membris  non- 
dum efTe  purificatum,  dicit  [Baptifmo  habeo  ba-' 
pcizati]  Sicut  etiam  /«4^.17.  dicit  loquens  ad 
Patrem  : Clarifica  me  tu  Pater  apud  cemetipfum; 
quicamenin  fcipfofemp«f  clarus  fuir,ficut  & Pa- 
ter tedimonium  perhibuit. /«40.1 1 Et  clarificaui, 
& clarificabo,  (^d.  Quem  in  feipfb  clarificaui, 
dum  clarum  nafei  feci  de  Virgine , iterum  clarifi- 
cabo membrorum  clariraie. 

Et  quo  modo  coardlor]  Ecceangufliafpirkus 
ex  charitace,qoam  fecundum  bumanitatein  fufli- 
nuir,vt  purificatio  ida  dilataraar. /0!»  )t.Coar^t 
me  fpiricus  vteri  mei.  Hzc  coartatio  ingauem 
^ fignincabat  charitatem  nodtz  falucis,  & ingen- 
tem deuotionem  ad  nodram  purificationem,  qui- 
bus nihil  antepofuit ; ira  quod  etiamluAa  crucis 
& confufio , gaudiofa  ellec  propter  hon>inum 
amorem, a.  Propofico  fibi  g.audio  fufiinui: 
crucem,  conflifione  contempta.  Et  ideo  hac  cha- 
rirate  coarflatus  clamat  ad  nos : & amoris  in- 
cenfione  inclamat, dicens  illud  Cdnttc  SfPoM  me 
ficut  fignacuium  fuper  cor  tuum  , Sc  fuper  bra- 
chium tuum  ; quia  fortis  cd  VI  mors  diledio, 
dura  ficut  infernus  zmulatio.  Hoc  cd  ergo  quod 
dicit[quo  modo  coatdor. 

Loquens  aurem  per  infinitum  nomen  [quo] 
fignificat  coarAntionem  ciTe  inexplicabilem  , nec 
aliquo  modo  ede  explicabilem.  Hzc  enim  coar- 
£^atio  ed  quam  oculus  non  vidit  antea,nequc  au- 
ris audiuic , nec  in  cor  hominis  'afeendit  anre 
iprum.//4.|  Quid  cfiquod  vitta  debui  facere  tibi, 
& non  feci  i Hoc  igitur  cd  quod  dicicquo  modo 
coar^r  [vfque  dum  perficiatur]  De  facramenco- 
rum quidem  perfe^ione  , perfecU  ed  purificatio 
in  Palfione  & Refurrediune.  Quia  ficir  dicitur 
Rom,^.  Mortuus  ed  propter  nodra  deliba,  & re- 
Turrexit  propter  nodram  iudificationem.Elfe^is 
autem  buius  purificationis  quotidie  plus  &plus 
proficit,  & perficietur  in  dic  iudici) : cum  , ficut 
didrur  1 .C#r»»rA.i  totum  regnum  fimultta- 
diderit  Deo  & Patri  Er  quia  fecundum  perfe^io- 

D.Alkmi  M ‘gni,iH  Etumg.  D.Luc. 


Rcm  facramentoruni  in  Chrido  petfefta  fuit  ia 
PafEone  & Refutredione  : ideo  dixit  in  cruce 
/b44.  t $.  Confummatura  ed.  De  perfedione  au- 
tem quz  quotidie  fic  in  membris  dicitur  Ephef.^. 
Donec  occurramus  omnes  in  vnitatem  fidei  & 
agnitionis  Fili)  Dei,  in  virum  perfi»dum,in  men- 
futaiT)  ztatis  plenitudinis  Chndi.  Sic  ergo  dupli- 
citer perficitur  ida  purificatio. 

Putatis  quia  pacem  veni  mittere 
in  terram  ? Non  > dico  vobis»  Icd  fc- 
parationem.  ^ 

Tangit  expugnationem  & eieAionem  regni 
diaboli, fututam  per  fe  & fuos,5c  dicit  tria : ptimo 
enim  corrigit  fuorum  intelledumpei  fermonum 
fuorum  veram  intelligemiam : fecundo  fuam  ex- 
planat intentionem : tertio  autem  ponit  modi, per 
quem  impleri  habet,expIicacionem.Dc  primo  au- 
tem dicit  [putaris]  hoc  ed,  pmacirne[quia  pacem 
veni  dare  in  cerral  hoc  ed , quod  regnum  diaboli 
in  pace  fine  didutoatione  remaneat-  Et  corrigen- 
do hunc  errorem  dicic  [Non]  Deinde  aperit  circa 
hoc  fuam  intemionem,dicens[red  feparationem] 
Separatio  aurem edefiedlus pugnz Stlitis  : ficut 
dicit  Emped»(Us.  Et  hoc  cd  quod  hic  inccndic. 
Et  hoc  cd  quod  dicic  [ Putatis  ] ne  propter  hoc 
quod  dicitur  //4.9.  Multiplicabitur  eius  impe- 
rium, & pacis  non  ^rit  finis.  Ifu.xC.  Dabis  pacem 
nobis,  pacem  quia  in  te  fpecauimus.  £t  quia  hoc 
ego  dico  : Pacem  relinquo  vobis , pacem  meam 
du  vobis  /044.14  Angeli  dixetunc : Et  in 

terra  pax  hominibus  bonz  voluntatis : & huiuf- 
modi[Piuatis]  inquam  [quia  pacem  veni  mittere 
in  terram  ] hoc  ed  omnimodam  concordiam 
[Non]  quia  Ift. } 8.  Ecce  in  pace  amaritudo  mea 
ainari{Iima.Pax  enim, quz  ed  concordia  peccato- 
rum in  malo, amara  ed  mihi.  Pftdm.-ji.  Zelaui 
in  pcfcacoiibus , pacem  peccatorum  videns.  Su~ 
pitnt.x^.  In  magno  infeientiz  bello  viucntes , toc 
& tam  magna  mala  pacem  ede  arbitrati  funr. 
Hancigicut  pacem  , quz  ed  quies  impietatis, de- 
icdor : quia  m illa  l.ut.  1 > . foitis  acmatus  diabo- 
lus cufit^if  atrium  fuum  : & In  pace  funt  omnia 
quz  pofTidec.Cum  quo  ego  fortior  in  hunc  mun- 
dum veniens  congredi  veni : fetuos  meoS;hoc  cd, 
vos  mitto,  qui  pugnetis  cum  eo,&  fufcitetiscum 
ad  bellum.  loh\.  Maledicant  ei  qui  maledkont 
dici, qui  parati  fufeitare  Leuiathan[in  cerraleium, 
hoc  cd,in  terrenis  alfeilibus  nolo  pacem.  Quin- 
imo  volo  complere  quod  dicitur  ludic.^.  Noua 
bella  elegit  Dominus.  lfu.%o.  In  bellis  przcipuis 
expuguabiteos  [ Non  ] Qnia licet , ficut  dicituc 
Ephef.t.  Et  pax  IwminumTaciens  viraqucvnum, 
6c  medium  parietem  inimicitiarum  loluens  in 
carne  mea  : tamen  non  fura  pax  impiorum  , fec! 
piorum : vt  mecum  & cum  Patre , & fecum  fccu- 
riiatcm  confcienciz,^  cranquillitacem  fine  omni 
diduibationc  habeaq^  Sed  impiis  non  ed  pax, 
llcut  dicitur  /p.f  7.  quia  & in  fe  dinfidcut , 6c  in- 
ter fe difeorJant.  Etomnesmei diilcnticnc abeis» 
&coniimioeos  gladio  fpiritus  impugnant.  Non 
ergo  veni  mittcr^^accm  [ fed  feparaiioucm]  Non 
locotum  , fed  aficduum  ; vt  n>ci  nui^quam  con- 
cordent cum  ipfis : fcd  vc  ilU  expugnemur  & cia- 
hant  ut  ad  concordandum  cum  feruisn>eis.£'>i.i. 
Ipficonne:tentut  ad  te:dt  tu  non  conuerteris 
ad  cos, Malum  cnim,vi  dicit  Ph\hfophi*t  Sx  omni- 
M a fai  WA 


156  D.Alberti  Magni,  Ord.Pfsd. 


fatiamraaJiim  Ht, etiam  fctpriundeflruit.  Et  dicit 
quod  malum  bono  mniiuur,  vt  ilatc  pof- 
iit.Ec  tA '^i/rH/,quod  malum  nuiicoaleTcit  nifi 
in  bono.  Veni  ergo[reparationctn]  fac«c  boni  & 
}nali:vt  malum  abonu  Teparacum , cadat : & bu* 
num  non  fccdctur  & deturpetur  a roaio.  Farina 
enim  non  deturpat  Imum  : fcd  cconuccfo  lutum 
deturpat  farinam.  Neque  mcl  amaricat  fel  : fcd 
conuerfo  modo  amaric-itur  a fcile.Separecut  ergo 
pulchrum  a ftrdo.vt  turpitudo  f«rdi  appareat.Se- 
paretur  dulce  ab  amato,  vc  fellitum  dtfpliceat.  Se- 
parcriic  lumen  a tenebris,  vt  taKbra;  odiotz  fiant. 
Gtnt!'.  I.  Diuific  Detu  lucem  a tenebris.  Gtntf.n. 
Diuiiit  malos  in  vniiierfam  terram , vt  non  pollet 
quilibet  imclligcrc  labium  proximi  fui.  Et  ficad- 
Juic : ficui  Pater  meus,  veni  facere  feparationcm. 
Sic  etiam  Aiiuh.  a In  iudicio  Tepaiabo  oues  .ab 
herdis.  Et  i>7.xnu  a tiicico.  Et  explanat 

modum  dicens. 

Erunt  enim  cx  hoc  quinque  in  domo 
vna  diuifi  , tres  in  duos , &:  duo  in  tres 
diuidentur  : pqter  in  filium » Sc  Hliusin 
piitrcm  fuum, mater  in  filiam, & filia  in 
matrem, fbcrus  in  nurum  luam  , & nu- 
rus in  (ocrum  fuam. 

Dicit  autem  duo : primo  enim  hanc  fcparaiia- 
nem  olKndit  in  communi  , &:  fecundo  eandem 
cxpi>nic  in  fpeciali.  In  communi  quidem  dicens, 
fubdu[crui}t  enim  ex  hoc]huc  cll  cx  tempore  prx- 
dicac.T  fidei , quo  bellum  illud  incipir.  A^ot4l.  6. 
Datum  cll  illi  vt  fumetet  pacem  de  tetra  : £c  vc 
homines  fe  inuicem  inteificcicnc.  //rrm.48.Maie> 
ditflus  qui  facit  upus  Domini  negligentee : & qui 
prohibet  gladium  fuum  a fanguinc.  Sic  Moyfes 
cos  qui  erane  Domini  , iunflus  fibi  tranfire  fecit 
dc  porta  ad  ponam  , & mtcificCTC  patentes, & fra- 
tres,& omnes  inimicos  Domini  £0:0^.  % t.  [quin* 
quclfecundum  numetum  perfonarum  [in  vnado- 
mojhoc  cft.in  vna  famili.a[diuili]quta  famili*  in- 
ter fe  imiicem  diuidentur.  Vi  impleatur  illud 
Mitih.  IO.  Eritis  odio  omnibus  hominibus  pro- 
pter nomen  meum.  Inter  illos  antem  quinque 
[cics]pcrfonx[in  duos]  hi>c  efl , comta  duas  pet- 
fonas  diuiJcmur[&  duar]  perfonae  [ diuidaatur  in 
trcsjhoccfl  ,comratrcs.C4«.  I.  Fili  matris  mci 
pug>uuctuntcomrame.  Pf^lta.  Quoniam  Ii 
inimicus  metu  malcdixidut  mihi,fiiflinuil1cmvti' 
quc.Tu  vero  homo  viianlniis.dux  meus,  & notus 
incus..,Wi  /^.y.Nolitc  credere  amico, 3c  noltc  con- 
fidere in  duce.  Ab  ea  qux  dormit  in  fimi  iiio  cu 
llodi  claullia  oris  rui./.-rrM.^.Vimfquifquc  apro 
simo  fuo  fc  cnflodiat , & in  omni  fratre  non  ha 
beat  fiduciam  : quia  omnis  frater  fiipplantans  fup- 
plancabit , & omnis  amiais/rauduknter  incedet, 
& vir  fratrem  fuum  deridebit , &mendacium  lo- 
quetur.  Oan«/.i  1.  Ad  vnaiM  meiifam  fedebunt  ,& 
mendacium  loquentur  [ pater  in  filium]  hic  dicit 
fpccialitcr  quod  dixerat  in  communi  [ patef  in  fi- 
lium,hoc  ell. pater  fidelis  contra  filium  infidelem; 
▼cl  c conuerfo  , volens  nonnifiin  contirmciiam 
Creatoris  commouerc[&  maict  in  filiam]hoc  cft, 
mater  fidelis  vc!  infidelis  , concra  filiam  fidelem 
vel  infidelem[&  focrus]fidcUs  vcl  infidelis[contra 
mirum]fidelcm  vcl  infidelem.  Mtch.j.  Filius  con 
wmcUam  facit  patri  , 5c  filia  confurgii  aditctfiis 


matrem  fuam,  Sc  nurus  aduetfus  foetum  fuam  , fc 
iiiimici  hominis  domcftici  eius.  Qiiamuiscnim 
honorandi  funt  parentes , Itcut  prxcipicuc  £xod. 
to.  tamen  non  funt  honorandi  in  contumeliam 
Creatoris.  ‘ 

Sed  cnm  Dominus  dicat  tres  in  duos  , tc  duos 
in  tres  diuidendos,  fex  videtur  cnumeiarcyfciliccc, 
patrem, filium,matrcm,ftliam,  foetum  , & nurum. 

Sed  ad  hoc  dicit  CUjft , quod  quando  ifli  funt  in 
vna  domo, hoc  efl, in  vna  familiaituuc  eadem  qux 
mater  cft  filij  5cfilix,cft  fderus  nurus, hoc  cft.vxo. 
ris  filij.  Alita  enim  fielTetalia  focrus  &mater, 
non  erum  in  vna  domo  iTuc  familia  , fcd  duas  fa- 
milias efficerent.  Et  fic  quinque  quidem  liinr  nu- 
mero pcrfonanmi  : redfcxconditiorubusrcf^- 
dluum  ad  fe  imiicem  diftamibus  Sed  duz  condi- 
tiones,fcurcfpc^usconueniunt  vni  pcifonx,qux 
cft  mater  fiiij  & fiitx:&  foetus  nurns,qux  cft  vxor 
fili|.  Hoc  ergo  cft  quod  dicit.  Si  enim  tres  funt  fi- 
deles perfidemTriniratis,  & per  fidem,  fpeni,  Sc 
charitatem  feparantuc  a duobus , vitia  fpititualii 
Sc  carnalia  perfequentur.  Siq  enim  tres  viti,Noc, 

Danicl,  Sc  lob  fuas  faluabunt  animas  : & ali;  per- 
demur.Si  autem  duo  funt  fideles, grniina  diiedio- 
ne  faluantur ; 6:  tres, qui  concupilccndaro  carnis, 
&concuplfcentiam  oculorum , dr  roperb/am  vitr 
diligunt,  perduntur.  £rc.'i.  jj.lnmcrc  in  omnia 
opaa  Altiffimi.  Duo  contra  duo , & vnum  contra 
rnum.  Hoc  enim  bellum  infeJabile  , quo  veritas 
contra  errorem  vnum  pugnat ; dum  (c  ( ficur  dich 
Aogiiftinus  ) & veritas  tenet , & iniquitatis  errot 
obnititur.  Hinc  cft  quod  Dominus  prxeepie  filiis 
Ifracl , quod  non  inirent  frrdus  cum  Amorrhzii,  ^ 
fcd  fempa  pugnatenr  aduerfus  cos. 

Dicebat  autem  & ad  turbas  : cum 
videritis  nubem  orientem  ab  occafu, 
ftatim  dicitis  •'  Nimbus  venit , &.  ita  fit. 

Et  cum  Auftrum  flantem  , dicitis: 
quia  icflus  erit  : & fic.  Hypocrit,T,  i 
faciem  cxli  & rerrx  noftis  probare  : 
hoc  autem  tempus  quomodo  non 
prolatis  ? Quid  autem  & a vobis 
ipfis  non  iudicatis  quod  iuflum  cft  » 

Hic  incipit  arguere  eos  , qui  figna  aduentus 
fui  non  confiderant,  & ideo  non  fe  prxparant ; & 
oftendit  cos  cHe  incxtufabiles.  Diuidituc  autem 
in  duas  pattcs.in  quaiom  prima,  non  cognofee»- 
lium  aduemusfui  tempus  oftendit  tnexcufabilita- 
tcm,ficut  iamdiifturadl : in  fecunda  aurcm,docu- 
memadac  euadendi  iudiciuni  aducnicmis.ftilica, 
quod  quis  confentiat  cum  aducifatio  , qui  h.ibct 
accufarc  cum  in  iudicio.  Tunc  enim  taceme  ad- 
uerfario  non  condemnabitur  in  aduentii  indicis. 

Prima  haium  partium  duos  habet  paragraphos, 
in  quorum  primo  quafi  prxmittens , oftendit  fa- 
cultatem prxeognoftendi  aduentus  ad  iudicinm, 
elTc  apud  rationem  hominum.  In  fecundo  quafi 
concludens. oftendit  inexcufabiles  efle,  qut  ncgle- 
ila  confidaatioT>c  temporis , non  fe  piarparam  vt 
cuadantfufurumiudiciuin.  In  piimo  lioium  duo 
dicit , in  quorum  primo  per  eos  quibus  loqnitur, 
oftendit  hoc  eUc commune  omni  homini  habenti 
iudicium  rationis , qood  a lignis  pottft  cenie^u- 
rate  defututo  iudicio  : dc  fotuudo oftendit  in  ra- 
tione 


DiqiJi/:o2  i'/ I 


in  E uang.  D.  Luc.  Cap.  X 1 1'  137 


lione  ede  ^atuU«em  futura  percipien<liDidt  er- 
go de  primo  horum  fic. 

Dicebat  autem  & ad  cuibas  ] communiter  fa- 
pientes  & indpiences : quia  omnibua  inefl  iftaiu- 
dicandi  facultas.  Ex»d.  10.  Cundlus  populus  au- 
diebat voces.  Quando  enim  Deus  per  naturalia 
* Hgna  docens  loquitur , omnibus  in  communi  lo- 
quitur. Ec  iftz  funi  voces  creaturarum,  de  quibus 
dicit  Pf«lm.  1 18.  In  omnem  terram  exiuir  fonus 
eorum : & iu  fines  orbis  tertx  vetba  eorum.  Hoc 
esiim  de  crearuratum  verbis  liceraliter  dicit  Pfil. 
^iide  & ApofioUu  Rtm.  10.  ofiendens  inexcufa- 
biies  cos , qui  fe  iudicio  parare  nolunt  • dicit : 
Bunquid  non  audierunt  l Equidem  ,fupple,audie' 
zunt : quia  in  omnem  terram  exiuit  fonus  eorum. 
Sic  ergo  i(U  communia  • qux  naturalis  didat  ca- 
tiojdicic  turbis.  ' 

Cum  videritis  ] tangit  hic  Hgna  naturalia  , ex 
quibus  circa quxdam  futura,naturali  ratione  pto- 
noftic^mrticcangirduofigna » fcilicet,  /ignum  | 
nimbi  cempeftuo(i,&  lignum  zilus.  Deprimo  di- 
cit [ Cum  videritis  nubem  ] nigram  (piilam  cura 
vento occideniaii[ab  occafujeleuacarofftarimjhoc 
cucurri  edodi',  fine  magna  deliberatione 
{miim  dicius]pc(  rationem  pronofticando[Nim- 
bus  venitjhoc  e(l , vehemens  & tempeduofa  plu- 
uta  [Et  ita  fitjllcut  dicitis : quia  frequentet  fiunt, 
qu2  naturalibus  (ignis  pronofticancur.  £t  hxc  li- 
gna naturalia  vocat  PioloTfumin  Cemilogio  fuo, 
llrllas  fecundas.  Vnde dicit  ibidem,  quod  prono- 
llicatoT , qui  pronolUcaiur  a ftellis  fecundis  , ve- 
rius ptonofticatur. 

Attendendum  autem  , quod  nubes  eleuata  ab 
occafu  femper  ed  tempeftuofa  . ^cum  impetu 
dcfcendic,  &cum  vento  vehementi  :quia  ventus 
ille  fortioris  ed  exfufBationis.  £c  huius  caufa  ed: 
quia  in  occaib  per  przfemiam  fo!  non  ed  nili  ca- 
dens, & ille foled debilis, & oblique  terram  tef- 
piciciu,&  radiis  ruisfupec  hemifphzrium  non  fa- 
cit angulos  nili  hebetes  valde , & anguli  ilii  con- 
tinui didrahuniur  per  cafum  folis  , in  lineas  ho- 
xizontem  non  nili  contingentes.  Tales  autem  ra- 
di} cleuanc  quidem  multum , ic  nihil  confuraunt: 

Si  ideo  vapor  infpiirams  continuo  generat  nim- 
bos tempeduofos.  In  oriente  autem  fol  afeendens 
continuo  fuper  vaporem  afcendic , & angulos  ra- 
diorum continuo  acuit  de  ideo  piuscpnfumic 
quam  acait:&  ideo  (ignum  cd  (erenitaris.  Aiarth.  1 
autem.i  alia  ligna  ponit.  Ec  ibi  aliz  caufz  funt 
noiatz./»^  16.  (^i  affert  dillas  pluuiz,  fie  edun- 
dit  imbies  ad  indar  gurgitum  , qui  dc  nubibus 
fluunt  Et  fhiitinSi  voluerit  extendere  nubes  qua- 
li tentorium  fmim  , Bc  fulgurare  lumine  fuo  defu- 
perreardines  qtioqoe  maris  operiet-  Ter  hzc  enim 
iadicat  populos  , &daccfcas  multis  nKtrtalibus- 
<?/«i^,iamcn  all^oticc  loquens dicit, quod  nubes 
cd  caroChtidi  afeendens  ad  gloriam  Refurre- 
dionis,  ab  occafu  PaGionis.  If*.i  9.  Afecndet  Do- 
minus fuper  nubem  Icucm  , 5e  ingredietur  i£gyp- 
ium./>yii/ni.67.Qiu  afecndit  fuper  occafum  , Do-  i 
mimis  nomen  illi.  Hic  afcciifus  caufaiiic  cffullo-  ' 
nem  imbrium  euangeliez  przdicacionis.  Reg. 

]8.  Nubecula  pacuaianquam  vedigium  hominis 
afcendii  de  mari.  Et  dixit  Elias:Sunus  mulrz  plu- 
uized.  Amari  enim  Padiunis  caro  Chiidi  ad 
glotiam  beatitudinis  afeendens  , pluuiam  elfudit 
pczdicationis./yiir.4}.Nubespluant  iudum.  Pf$l. 

Pluuiam  voluntariam  fegtegabis  Deus  hzre- 
D Albitti  EMng.  D,  Luc. 


ditati  CQx.  0/ii  6,  Veniet  nobis  tanqutm  imber 
temporaneus  & feiorinus  cetrx. 

Et  cum  Audrum  flantem J Secundum  ed  li- 
gnum , quo  naturali  ratione  futura  prohodican- 
tut.  Et  hoced  [cure]  videritis  [Audiumlvemum 
calidora  & huroidum  terras  euocaotem  [flantem, 
diems  quia  zdus  venit]  quia  cum  calore  fuo  ter- 
ram aperit,  Sc  hurnidicate  fua  refoluit , educit  de 
terra  vapores  ignitos,5e  illi  refpcrli  in  hemifphx- 
rio  xduro  faciunt » & corpora  refoluunt  & dedi- 
luunt : 6c  ideo  pcriculofused  ventus  ille. 

Nonne  vediroenta  tua  calida  fune , cumpei;flaue- 
rit  terra  Audro.  Ec  ideo  dicit  Glpjf.  aMtgprimt 
quod  Auder  fignificat  xduro  tribularionis  ante 
iudidum.  j4^ee*l.\6.  Datum  ed  illi  xduafllige- 
re  homines  & igni:&  xduaueruni  homines  xdu 
I vehementi[&iia  fitjficoc  dicitis.  Quialicuc di- 
ximus, ligna  naturalia  raro  fallunt. 154. 
C^i  producit  ventos  de  chefauris  fuis.  Et  ideo  >n 
cahbus  veta  pronodicancur:&  maxime  rudid  & 
padores  fub  dio  dc  in  acie  libero  agentes , talia 
ligna  fxpiusconlidetanc.  Ec  funt  eis  ligna  natu- 
ralia quali  quidam  liber. 

Hypocritx  faciem  czli]  Hypocrita  hic  voca- 
tur, qui  rationem  naturalem  diUimulai,  dc  bedix 
laniaro  libi  circumponit.  Pftlm,  48-  Homo  cum 
in  honore  edet  non  intellexit : comparatus  ed  iu- 
mentis  inlipientibus , dc  llmiiis  f^us  ed  illis. 
Hic  ergo  hypocticaeil  extra  bedia,cuius  vultum 
lequituc : dc  intus  homo , cuius  vultum  in  fe  non 
agnolcit.i.Cvrimi.t.  Animalis  homo  non  perci- 
pit ea  qux  funt  fpicitus  Dei.  Stultitia  enim  ed 
ilii:quia  fpiritualiter  examinatur  [ faciem  exIi  dC 
terrxj  Ratio  cd  fumpia  «i  minori:quia  minus  vi- 
detur quod  futura  incerta  a lignis  naturalibus 
conieAurare  poirunc  quam  futura  certa.  Et  li  in- 
certa conieduranc : ergo  etiam  certa  polTent  con- 
ieAurare.  Sap.  1 ).  A magnitudine  enim  fpedei  dc 
CTcatarx  Creator  eorum  cognolcibiliter  poterat 
videri.  Et  hoc  ed  quod  dicitffaciem  exIi  dc  cetrx 
nodis  probare  ] quantum  ad  futurorum  conie- 
^uias[hoc  autem  tempus]  iudici)  futuri[quomc^ 
do  non  probatis  ] multo  roagts  futurum  ? Quia 
licur  dicicGYi^  dc  accipitur  dc  Btettpde  CpuJoI. 
PbiUfpphit : Pec  tationcro  naturalem  probatur, 
quod  prouidentia  regitur  mundus.  Et  fi  hoc  ed 
verd,  oportet  quod  apud  iudum  iudicem  recipiat 
vnufquifque  , qux  gellic  in  corpore  liue  bonum 
iiue  malum  2.  Ctriath.  f.  Omnes  adabimus  ante 
tribunal  Chridi , vc  referat  vnufquifque  propria 
corporis  prout  gelEt  fiue  bonum  fme  malum. 
^ct.  17.  Definiens  datura  tempora,  dc  tltrmmos 
habitationis  hominum  , quxrere  Deum  fi  forte 
artrcAent  aut  inueniant  eum  , quamuis  non  lon- 
ge fit  ab  vnoquoquenodrum.  In  ipfo  enim  viui- 
mus, mouemur,dc  fumus.  i.lnuifibilia 

Dei}>ereaqux  fa^a  fune  intelle^  confpkmn- 
rur.  Facilius  igituc  probare  ed  tempus  iudicij, 
quam  pluuiam  vel  ardorem  futuri. 

Et  ponit  rationem  fecundam,  fumptam  ab  ipfa 
naturali  ratione , fine  lignis  exterioribus  iuuan- 
tibushominan.  Quia  etiam  per  rationem  natu- 
ralem probatur,  quod  intelle^s  hominis  irKot- 
ruptibilis  ed,dc  ad  virtutis  perfedionc  ordinatus; 
quamfiperuerfis  moribus  amittit , iuduiudicium 
non  eflugier.Et  hoc  ed  quod  dicit  [ quid  aurem  J 
hoc  cd,quare[eciam  k vobifipfis]hoc  ed,k  propria 
ratiooe  vcdia[non  iudicatis]  pec  tarionera  [quod 
M 5 iudum 


«8  D.  Alberti  Mangi,  Ord.  PrsEd. 


iuftom  eft]  Uy  6.  Loquentes , quod  iullum  eft  m> 
dicate  Jad»  4.  Voca  vicum  cuum,  hoc  efl » ratio- 
nem :glof  dicit  / J.  46  Kcdne , tedjte  pMuaii- 
ocotes^coc.  Idcirco  de  quibufdam  ex  naturali 
lege  hoc  prxcogoorccnnbus  Sc  libi  i iudicio  pr«- 
cauentibus  dtcicApoftolur  ^'*R>r,ludicabit  quod 
per  oacutam  ell  przpuuum»cuftodiem  legem  »te» 
qui  pet  licexam  & cucumciiionem  przuuicatoc 
legis  es. 

Cum  autem  vadis  cum  aduerfario 
tuo  ad  principem  « in  via  da  operam 
liberari  ab  ilto  : ne  forte  trahae  te  ad 
ludicem»  U iudex  tradat  te  exa£iori.6c 
cxadlor  mittat  te  in  carcerem.  Dico 
cibi , non  exies  inde  , donec  etiam  uo> 
uilHmum  minutum  reddas. 


ita  quod  cum  ieddideris>tuac  exibis,  /oh  loXuet 
qux  fecit  omnia.  Minutum  autem  nouiflimum 
ell  veniale>vcl  originale  peccaturo.  Quod  (i  cum 
aliis  mortalibus  iti  infeinoecic  > ratione  adiunAi 
punietur  in  sternum  : quia  in  inferno  nulla  eft 
redemptio  venialis  vel  mortalis.  1 8.Miiie 

eum  in  carcerem  > donec  redderet  yniucrfum  de- 
bitum.De  hac  autem  nutecia  multa  notata  funt  a 
nobis  Cxundum  ea  qux  exi- 

git illa  maucia  Et  hzc  iliis  coniunda  meliora 
erunt : quia  ibi  loquitur  in  materia  irx : ibi  eciaro 
efl  expolitio  gtojfarwn  t quarum  nulla 

competit  fecundum  hoc  quod  hic  inducitur.  Sed 
hir  expoHia  funt  ifta  fecundum  materiam,  quam 
modo  habemus  ptx  manibus.  Hoc  eft  quod  di- 
citur in  liteta 


Politis  rationibus  contra  eos  qui  dicere  poA 
ienTjfc  nefeire  de  iudicio  futuro ; ponit  pecfuwo' 
fies  t qualiter  fcienies  futurum elte  iudidum,ca 
uebunt  iudicium.  Et  hxc  eft  vna  fola  perluafio: 
vt  fcilicet  caueam » quod  lumo  eos  in  iudicio  ac* 
cufet.  Quidam  enim  aceufabuntur  a confeientia, 
& illi  componant  cum  confeientia.  Et  quidam 
aceufabuntur  i proximo  • & illi  componant  cum 
proximo.  Qmdam  autem  a ferreone  diuino , & 
illi  componant  dc  concordent  cum  fermone  di- 
uino.  Et  ii  quooinque  generaliter  loquendo  ali* 
quis  accufati  poterit  iufte  , curo  illo  componat 
latisfaciendo,&  erit  fecurus  in  iudicio.  Et  hoc  eft 
quod  dicit[Cum  autem  vadis ]quoridie  continua- 
ris diebus  dc  palllbus  [cum  adoerfario  tuo]  quo- 
cunque , qui  aliquid  iufte  quxrete  habet  aduer- 
fum  te : pcxdpue  tamen  cum  fermone  diuino 
[ad  principem  ] omnium  Dominum.  DAnitt.j. 
Iudicium  Iraitidc  libri  aperti  funt.  ^ptc.io.  In- 
dicati funt  monui  ex  Kis  qux  feripta  erant  in  Ii- 
bto,hoc  eft,  in fcfiqone diuino.  De  hoc  principe 
dicitur  Princeps  ea  qux  funt  digna  prin- 

cipe cogitabit , dc  ipfe  fuper  duces  ftabir  [in  via1 
hoc  eft , dum  adhuc  es  in  via : quia  confeHio  vel 
conuidbo  in  iudido  prxiudtcat  [da  operam]  effi 
cacem[[iberatiabillo]vel  fatisfaciendo.vel  aliter 
concordando  curo  illo.^4r<li.(.Efto  confemiens 
•ductfatio  tuo  dum  adhuc  cum  eo  es  in  via.  Tunc 
enim  eris  ante  principem  Ime  querela.  Luc.i.  In- 
cedentis in  omnibus  mandatis  de  kiHilicatio- 
nibus  Domini  fine  querela  [ne  tradat  te  apud  iu- 
dicem  ] pet  iuiUm  querelam  tradat  te  in  poieda- 
tein  iudicis:  de  quo  dkiiut  Rom.t  t.  Vindex  in 
iram  eft  ei,qai  malum  agic.  Hoc  enim  modo  iu- 
dex de  te  dabit  fencentiam  [ de  iudex  ] omnium 
Deus  [tradet  te  ] in  pote(biem[exadlori]p<rna- 
rum.  R.edditc  illi  Hcuc  illa  reddidit  vo- 

bis. Exa^t  ille  eft  diabolus.  Joh  Clamorem 
exadoris  non  audit  Deus,qui  fcilicet  cum  aduer- 
iano  compofuic[de  exaAot]diabolus[mitta(  te  in 
catcerem[infiecm  fbucam  Congregabun- 

toc  congregatione  vnius  fafeis,  demittentur  in 
(arcerem, in  purgatorium. 

Dico  tibi]in  veritace,quia  ^0  fum  veriras,cu- 
ius  verba  non  prxtetibnnc  [ non  exies  inde  ] hoc 
eft4ecatcere[donec  etiam  noujftimum  minutum 
reddas  ] Si  in  inferim  eft  caicer,  tunc,  Donec,  eft 
includuum  : dC  eft  idem,  quod  nunquam  exibis 
|o4e  Si  aucon  in  purgatorio,  Mnceft  excluiluutn: 


CAPVT  XIII. 

Aderant  autem  quidam  ip/b  in 
tempore  , nuntiantes  illi  dc 
Galilaeis , quorum  fanguinem 
Pilatus  miicuitcumfactificiis 
eorum.  Et  refpondcns  dixit 
illis : Putatis  quod  hi  Galilaei 
prae  omnibus  Galila:is  pecca- 
tores fuerint , quia  talia  paffi 
funt  ? Non , dico  vobis  : fed 
nifi  poenitentiam  habueritis, 
omnes  fimiliter  peribitis- 

l c incipit  capitulum  tredecirouro, 
in  quo  diuerlis  exemplis  conftiuic 
quod  ante  docuit.  Diuiditur  autem 
induo.  Primo  ennn  exemplis  docet, 
quantum  eft  periculum  (e  non  prxparannum  ad 
iudicium,  dc  quantus  ptofe^us  dc  vtilitas  fc  prx- 
parantium.  In  fecundo  autem  fui  exemplo  often- 
dic , quod  non  eft  a tali  pixparatione  abftinen- 
dum : Heut  ipfe  rtopter  metum  Hetodis,non  ab- 
ftinuit  k noftra  Ulute  operanda.  Quinimo  cura 
feiret  (ibi  in  lerafalero  mortem  efle  przpataiam, 
illuc  venir  intrepidus : vt  nos  adoentui  (uo  ad  iu* 
dicium  prxpararec.  Antetior  autem  harum  par* 
lium  diuiditur  in  duasdn  quarum  ptima  non 
prxparantium  fe  oftendir  periculum  : in  lecuitda 
autem  pcxpaiancium  le  oftendit  profedum  per 
fimilitudines  feminis  dc  fermenti , quas  inducit. 
Adhuc  autem  prior  harum  habet  duas  panes , in 
quarum  prima  eft  periculum  fe  non  prxparan- 
liuro : in  fecunda  veto  oftendit  longanimiiaran 
dc  patientiam  iudicis,  ad  prxpatationem  hominis 
expedilanris  » per  arborem  6ci , dc  per  mulierem 
curuam.  Primum  aurem  horum  oftendit  pet  duo 
exempla : quorum  vnum  fadum  eft  pec  malitiam 
hominis,  quam  Oomintis  ordinauit  ad  fuum  iu- 
diciom  exequenduro : fecundum  autem  iudicio 
Dei  fa^um  intelligitur  effe  contra  eos , de  quo- 
rum pmnitenria  fpes  nulla  fiiit.  In  prima  horum 
tanguntur  duo:opporiuntcas  temporis  quoexem* 
pliim  iodudtoi , & ex  exemplo  accepta  infttu- 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  XIII.  '1^9 


^io  > qtto  verius  diarum  coropcobacur.  Dicic 
igicor[  Adcranr  auicm  quidamJNuut  circaniian- 
tia  licccj:  > qu5d  prxhabiiam  de  aduencu  iudicU 
inUnjdiuncm  fcLic  Dumimis  in  ludza , ad  quam 
de  Galiiza  vemens  tranHcrai : & qu6d  fecuri  funt 
cum  de  Galilaea  in  ludcam , dodtnna  eius  inllrui 
cupientes, & illi  lunc  aderant.  Ec  hoc  e(l  quod  di> 
cic  [Aderant  autem  quidatnJ^wc.xt.Scabant  au  ' 
tem  omnes  noti  eius  , & mulieres  qux  fecutx 
erant  eum  a Galitxa  hxc  videntes. ApoAoli  enim 
& Difcipuli  prxeipue  Galilxi  fuemm.Et  ad  illos 
dsuetiis  temporibus » de  Galiixatanquam  ad  con- 
tribules & compatriotas  multi  venerunt  [ ip(b 
tempore  ] illius  prxdicariunis : vi  Termo  per  eT- 
fcdum  probaretur.  P/a/m.t^o.  Audient  verba 
mea  quoniam  pocuerimt « hoc  efl , ad  efficaciam 
voluerunc.^am.i  f . Non  audeo  aliquid  loqui  eo- 
jum.qux  permcnoncfficii  Chriftus  [nuniiames 
lilijlESV  [dcGalilxis]Narrat  lofepbus>& hiflo- 
ria  Eccleliaftica , & Egclippus»  quod  eo  tempore 
in  Galiixa  quidam  Turrexerat » qui  Te  Filium  Oci 
prxdicaret,  & multos  eueriii  poft  Te , ducens  eos 
in  montem  Garifim  in  deiertum,  in  quo  monte  le 
in  cxlum  aTcenfunim  prxdixcrat.  In  quo  monte, 
cum  Abi  Galilxi  in  eum  «edentes  TacriAcarent. 
fuperuenit  Pilatus,&  cum  interfecit,  & omnes  A- 
bi  facriAcanics  , 8c  fic[mifcuit  fanguinerojfactifi- 
caniium  cum  Tanguine  racrifieiorum,&  cum  Tan- 
guine  eius  cui  TaCTiAcabanc.  Et  hanc  ede  cauTam 
dicunt, quod  Herodes  inimicus  erat  Pilari. De  qui* 
bus  inimicitiis  in  PaQIone  ChriAi  reconciliati 
Tunt.  Herodes  enim  tetrarchiam  habuit  Galitxx, 
& dicebat  quod  Pilatus  in  homines  Tux  tetrar- 
chix  non  haberet  aliquam  porcAatem.  Vnde 
dixit  Gamaliei:  Ante  hos  dies  exiuic  Theo- 
das  quidam , dicens  Te  aliquem  ede,  cui  conlenfic 
numeius  vtroiura  circiter  quadringenconun  , Sc 
occifus  eA : & omnes  qui  «edebant  ei  diffipati 
Tum.  Item  tbidem.  PoA  hunc  exiuir  ludas  Gali* 
Ixus  in  diebus  profeffionis  , & aueitic  populum  I 
poA  Te : & omnes  quicunqoe  conTenTerunt  ei  diT- 
per  A Tunt,  & ipTe  periit.  Tales  quidam  esam  idi 
Galilxi  hxrerici,  a quodam  pTeudoptopheca  Tub* 
uetA.  Vel  forte  iidem  erant[quorum  Tangulnem] 
in  monte  Gaiifim  [ miTcuit  Pilatus  ] ptocurator 
ludxx.  Milcuit  autem  Tangoincin  cotura[com  Ta- 
«iAciis  eorum]  ne  Abi  regnum  vTurparent  A mul- 
liplicarentur.  Deus  autem  Aeri  voluit  propter 
meiirum  inAdclitatis  eorum.  M-mb.xi.  Malos 
male  perdet,  & vineam  Tuam  locabit  aliis  agrico- 
lis. P/alm-Sj.  Diffipa  gentes  qux  bella  volunt. 
Cenef.6  Omnis  cato  corrupit  viam  Tuam.  Et  Te* 
quimr : Ego  diTpetdam  cos  cum  terra  [ Et  rcT- 
pondens  dixit  illis  ] Accepta  opponunitate  per 
exemplum  nuntiatum  [putatis]  ne[quod  hi  Gali- 
lxi ] attendentes  mendacio  & blaTphemits  Tui  (e- 
dudlotes  [ prx  onmibus]  aliis  [Gaiilxis]  qui  do- 
drinam  veritatis  abiiciunt,&  mendaciis  credunt. 
3„T'moth.4.A  vetitate  quidem  auditum  auertent, 
ad  fabulas  autem  conuetccncur  [ peccatores  ] Toli 
[fuerunt  quia  talia]iudicia  Dci[paffi  Tunt]vt  pec- 
catis Alis  in  Anem  deuolutis,  ita  in  eos  Dominus 
vindicadet  per  manus  Pilati,  i RecenTui 

quxeunque  fecit  Amalech  ifracli , quomodo  re* 
Aiiit  ei  in  via  cum  afeenderet  dc  vCgypto.  Nunc 
ergo  vade  & percute  peccatores  Amalech  . & de- 
molire vniuetTa  eius.  Vnde  hic  Aipponit  Domi* 
pus , quod  iAi  peccatores  fuerunt,  Sc  metito  Tux 


iniquitatis  interempti.  Sed  non  fiierunc  fbli  pec- 
catores , nec  prx  omnibus  aliis.  Ec  hoccA  quod- 
Tubdic  [Non]  hoc  eA,non  fuerunt  peccatores  pex 
omnibus  aliis.  Aliquando  enim  quofdam  Deus 
punit  peccatores  ad  exemplum  & ceicorcm  alio- 
rum ilicut  dicit glojft  ProMtib.iff.  Flagellato  pc- 
Ailenre  , Tapientior  efficitur  paruulus.  Ei  hoccA 
quod  Aibdi([dico  vobis]  qui  Tum  vetitas  [Icd  niA 
paenitentiam  egeticisj  NonTolumdc  pccniccniia 
cogitetis,  vel  dicatis,(ed  agatis  in  opere  pari.iten- 
tiam..Ai4uk).Agite poenitentiam,  Perni- 
temini igitur,  VI  deleamur  vcAra  peccata. 7«^i//r. 
Ipleme  ieprehendo,&  ago  poenitentiam  tn  fauilla 
& cinere  [omnes  Amilirct]  hoc  cA,cx  Amili  caufa 
]pcribicis]//i.}o.  ExpeiAat  vos  Deus  vt  miferea- 
tuv  vcAri.  T^aia.i.  An  ignoras,  quoniam  benigni- 
tas Dei  ad  pemicentiam  te  adducit ; Ec  cA  ac  A 
dicat : Si  pcrnitciuiam  egeritis,  iram  Dei  auette- 
fis ; ita  quod  patc«  vobis.  Si  autem  tempus  per* 
nitcncix  neglexeritis , iuAa  eA  ira,  qux  in  vos  iu* 
dicabit,  Secundum  duiiiiam  tuam  & im* 

pvnircns  cor , ihcTaurizas  tibi  iram  in  die  irx,  & 
reuelationis  iuAi  iudicij  Dei.  J»b  Dedit  illi 
Deus  tempus  puenicentix,  & ille  abutitur  eo  in 
Tiipcrbiam.  EA  auceQi  hicquxAio,  Cum  de  Amili- 
bus  Ac  Amile  iudicium  , vt  dicit  Botiiut , Quare 
Deus  punit  quoAiain  peccatores , & quofdam  ad 
psnitemiam  rcfeioat  ? Si  dicas  quod  prxuider 
lAos  pcenicenriam  adiutos  , illos  autem  non, 
hoc  nihil  eA  : quia  prxuidii  antequam  naA:c« 
tenmr,  & Ac  debuit  non  permiAne  quod  naf-- 
cerentur  , cum  ipfe  dicat  Matih.i6.  Melius 
illi  erac,Ti  natus  noo  fuifTcr  homo  ille. 

Ideodicendum,quod  quamuis  indicia  Dei  Anc 
abylTus  multa , fupec  qux  iu  cati  cafu  cxclamac  * 
ApoAolus  Jiam.i  r. O altitudo diuiciarum  Tapien- 
rix  & Tciencix  Dei.Tamen  poffiimus  dicere, quod 
nullum  Ac  damnat,  niA  peccatis  Tuis  in  Anem  de- 
uolucis  : 6c  tunc  condeiniiac  eoi, quos  hc  Hnaliter 
damnat, ad  terrorem  & exemplum  aliorum  : Acuc 
dicic  gloff.  Peccata  autem  in  Anem  deuoluuntur 
dupliciter  TctUcec , ad  Tummum  malitix , Sc  ad 
Tummuro  Anem.  Ad  Tummum  maliiix  non  de- 
uoluuntur aliqua  peccata  in  Anem : quia  nemo  ita 
malus  efficitur , quod  non  poffii  Aeri  peior.  Ad 
Aimmtim  autem  Anem  deuoiuicuc,  quando  etiam 
fecundum  inAtriores  caufas  Ac  Tentemiam  mere-( 
tur , quod  non  eA  probabile  quod  reueitatur  ad 
pornicentiam : licuc  patet  in  his  qui  perierunt  in 
diluuio, quorum  tota  intentio  fuit  ad  malum  roto 
tempoic:&  in  his  qui  perierunt  in  Pcrltapoli, 
qui  etiam  Angelis  quxiebant  abuti.  Et  renocans 
ad  pccnitcmiain,  videbatur  quafi  ludens  loqui,  Sc 
deridebant  Prophetas.  Ec  tales  puniuntur  a Deo 
meritis  Tuis , quando  magis  valet  punirio  eorum 
ad  exemplum  corie^Honis.  Ec  hanc  puto  ellc  ve- 
ram huius  quxAionis  detecmtnacionem.  Ec  ideo 
minus  peccans,aliquando  punitur : & magis  pec* 
cans, aliquando  diAercurrve  in  exemplo propoAto. 
Tamen  conTueuit  dici  quod  multis  de  cauAs  ali- 
quis punitur.  VndevetTus. 

yt  prtbet,  dMt  purgtit*nl  fumat-^M 
Aht  Chfifii  pMitdi  glor$d^  ^acn*  daiur, 
ytfit  in txttnplufitt  ttrroT,  vtl  psnA  pdrtninmt 
yt  ft  fobrin  mem.ctutAt  mem»r<jne  Dei. 

Vt  ptobet  quidem,  Aciit  hb prima, & hb  fecunde. 
Nunquid  noAi  Teroum  meum  Iob,quod  non  Arei 
I Umilisin  vniuerTa  tnmTeb.ii.  Quia  placui  As 
M 4 Deo; 


Di 


140  D.  Albefti  Magni,  Ord  Vtxd. 


Deo:necc(Iefuicncemacio  ptobacette.  laccb.x.  < 
Bcacus  vi(  qui  fufferc  lencacioncm : quoniam  cum  | 
piobacus  fueiii  accipiet  coronam  vitz,quamre>  | 

fjiomiflii  Deus  diligemibus  ff.  Vt  purget : licut  * 
cpra  petcuHic  Mariam  ibrorem  Moyti , pro  pec> 
cato  murmuris  purgando 
Sedebit  conflans,  & emundans  argentum, & pui-  ■ 
gabit  filios  Lcui.  V i puniat,  & punitionem  con-  [ 
tinuei:  ita  vt  zterna  perna  continuetur  pexfonti. 
Et  fic  hic  incipiat,  vt  in  xtetnum  poena  continue- 
tur. Ignis  accenfuseli  in  furore  meo, 

£c  ardebit  vfque  ad  inferni  nouilUma.  Etlic  pu- 
riuic  Herodem,  qui  licut  dicitur  ylii.  1 1 . percuf- 
fus  ab  Angelo  Domini , confumptus  vamibus 
expitauic.  Vi  tueatur  hominem  k peceatis:&  ma- 
xime a peccato  fuperbix  aliquando  puniri  permit- 
tit. Et  hoc  idem  ell , quod  punit  ad  humilitatis 
conferuationem  : Itau  Paulum  puniuic  fliinulo 
carnis  a C«r.  1 1.  Ne  magnitudo  reuelaiiunum  ex- 
tollat me,  datus  efl  mihi  ilmrulus  carnis  mex. 
Angelus  launx  qui  me  colaphizet.  Vt  cx  miracu- 
lo liberationis  manifefletur  gloria  Domini,  ali- 
quando pcrinitrii  hominem  puniii ; ficut  dicitur 
loM.  9.  in  exeo  nato  ,dcquo  dicicuc:Kabbi,  quis 
peccauic,  hic,  aut  patentes  eius,  quod  cxcus  naf- 
cerecui?Rerpondic  lefus,  & dixit : Neque  hic  pcc- 
cauic  , neque  paicntesdcd  vt  mantfcllcntut  opera 
Dei  in  illo.  Etlic  videtur  motruus  fuilTcLazarus  : 
/e^n.t  I.  de  quo  dixit  Dominus.  Nonne  dixi  tibi;  | 
quiaft  credideris,  videbis  gloriam  Dei.  Aliquan-  I 
do  etiam  Deus  punit  homini  , vt  dicit  h*n.  j 
J}4imMfc.vt  aliis  exemplum  paiicntix  proponatur.  1 
Aco^.^.Exemplum  accipite  fratres  nici  iuflcrcn- 
cix  & longanimitatis  Prophetas.  Sufletemiam 
lob  audiflis  , finem  Domini  vidillis.  /mc.  13.  Si 
bxc  in  viridi, in  arido  quid  inctiTubt*  i.Hancte 
talionem  permifie  ei  Dotiuaus  accidere  , vrdaie- 
lut  poderis  exemplum  patiaiiix  cius , licut  & 
fan£li  lob. 

Punit  etiam  Dominus  aliquando  vnum  ad 
terrorem  alterius.  Prouetb.  19.  Flagellato  pelli- 
Icte,  fapicntior  efllcicut  paruulus.//d.  i ^Supet  quo 
percutiam  vos  vitra  addentes  prxuaricatioticm. 
Omne  caput  languidum  , Sc  omne  cur  mcerens: 
a planta  pedis  vlque  ad  vcit icem  non  efl  m co  fa- 
nitas.  Adhuc  amem  aliquis  punitur, vtudendaciir 
pcena  peccati  parentum  in  ptxna  filiorum  , qui 
patentes  in  peccatis  funi  imitati.  Extd.  10.  Ego 
fum  Deus  zelotes,  vindicans  peccata  patentum  in. 
fliios,  in  tertiam  & quartam  generationem, in  his 
qui  oderunt  me.  Adhuc  autem  aliquando  punit: 
vt  hominem  , pod  ebrietatem  carnalis  concupif- 
centix,  fobi  ium  reddar.  Ectlt.  3 1 . Inlirmit.is  gra- 
uis  (bbiiam  facit  animam.Sic  punitus  fuit  Ainto- 
chus  , qui  profperirarc  terrena  inebriatus,  exilii- 
tnabat  terram  ad  nauigand.un  , pelagus  ad  iter 
agendum  fe  habiturum.  Et  aim  rediret  pet  pos- 
nam  in  fcnrutn,dixit:luflvtm  cd  hominem  morta- 
lem non  paria  Deo  fenrirc  i.MuchAh-  9.  Sicdicit 
Crtionm. Ocixlo%  quos  culpa  claudit , pcena  ape- 
rir.Sic  ^4^.4.  NabuchuJonofot  ab  humano  mu- 
tatus ed  , &:  cot  ferx  datum  ed  ci : donec  fobrius 
elFc(dns,rediuic  in  ren(um,£t  tunc  ad  cor  hominis, 
Cc  ad  honorem  regnidccorcmqucpetuenir.  Adhuc 
autem  quidam  puniuntur  innocenter,  vt  cifdem  a 
maiori  pcena  caneatur : OciiCCemf  7-  pueri  fub 
merfi  in  dilmiio.  Et  19.  pueri  concremati 
in  Sodomis.  Ec.^rg.jo.puai  occiiiab  Atnaiedu- 


tis,qui  h vixilTent , maiores  peccatores  fuilTent,^ 
ideo  magis  puniti.  Septem.  £x  inicquis  omnes 
filij  qui  nalccncur,iedcs  etunt  nequitix  in  paietr- 
tes  (wsJfu.  14.  Non  confulget  iu  xternum  femen 
pelTimotum.  Frxparatc  filios  erus  occilaoni  in  ini- 
quitate patrum  fuocum  : non  confurgent.  Adhuc 
autem  nt  ad  memoriam  fidei  veiborutn  Dei  ha- 
bendam. Luc.  1.  Proco  quod  non  credididt  verbis 
mciSfCris  tacens  vfque  in  diem  quo  bxc  fient,  qux 
fuo  tcmpoie  complebuntur.  Hu  igitur  de  caulis 
ludicio  Dei  punitur  aliquis. 

etiam  dicit  : quod  iUi  quotum 

fanguis  mixtus cd  facrificiis  eorum,  iTgnifiut  cos, 
quiquidem  Deo  facrificanc : fcd  cum  hoc  peccata, 
a corruptione  fanguiiiis  procedentia,  non  curtant: 
quorum  iulla  ed  condemnatio.  Idi  enim  fune  fo- 
cij  Cain  ; de  quo  dicitur  Genff.  4.  Nonne fi  bene 
oletas , male  autem  diuidas , percadi.  Bene  cniin 
obiulit,qni  obtulit  Creatori  creaturam,  quam  libi 
donauir.  Male  autem diuifit, qui  feipfumdiabolo, 
Tubdaniiam  autem  obtulit  Deo.  Illi  fanguinem 
roifcent  facrificio,  dequodicitur  0ft4  4.  Sanguis 
fanguinenr  tetigit  :&  ideo  metito  condemtumut 
A:  puniuntur  per  Pilatum  , qt\|  os  maliearons  ia- 
iecpretaiur,hoccd,pec  diabolum, qui  omn/iim  ta- 
lium cd  malleator.  Parata  funtenim  denlbrihus 
tormcnta,dc  mallet  percutientes  (lultorum  corpo- 
ribus Sic  igitur  idi  ium  puniti  ad  exemplum  pec- 
cantium vt  pccniteanc. 

Sicut  illi  decem  & ocio  fupra  quos 
cecidit  turris  in  Syloa  , & occidit  cos: 
putatis  quia  & ipfi  debitores  fuerint 
prxtcr  omnes  homines  habitantes  io 
lcruralcm?Non,dico  vobis:fed  fi  poeni- 
tentiam non  habueritis , omnes  fimili- 
tcr  peribitis. 

Idud  ed  fecundum  exemplare  fupetborum , vt 
cedent  a prxfumptione  fuperbix.  Qualiter  aumn 
idud  acciderit , nefeitur  , nidquod  probabile  cd, 
quod  turrim  xdificaiietinr,  & propter  operis  debi- 
litatem turris  (uper  cos  ceciderit.  Poted  autem 
ede,  quod  turris  ante  xdificata , fiipci  tranlruotes 
decem  & oAo  dirpofiiione  diuina  cecidem.  Quia 
licut  diidum  cd  fupetius  1 1.  Paderes  quinque  qui 
Txneunt  dipondio  , luic  difpolitione  diuina  noo 
cadunt  In  terra  Pet  quodincclligitut  quod  multo 
minus  homines  puniuntur  fine  Det  iudicio.  Et  hoc 
ed  quod  dicit  [ licut  illi  dei  em  & oido]  qui  ambi- 
tione fadus  huinani[turtim]xdificabant[in  Syloa] 
Vbifuit  h.ibitat io  humilis  Regis,  fignafaflus  hu- 
mani non  erant  xdificanda.//.r.8.  Eo  quod  abiccii 
pupulus  idc  aquas  Sylox , qux  vadunt  cum  filen- 
tio  , & elegit  magis  Rafin  filium  Roinelix  fuper- 
bumiproptet  boc  adducet  Dominus  aquas  flumi- 
nis fuper  eos , regem  AlTyriorum  , & omnem  glo- 
riam cius , hoc  ed , quia  abiecit  humilitatem  » &: 
elegie  fuperbix  fadum:ficut  illi  qui  Gtnef.i  1 . tur- 
rim zJincaucrunc.  Et  hoc  ed  quod  dicit  [ fupet 
quos  ceddit  tuitis  in  Syloa  ] propict  reatum  fu- 
petbix.  )0.  Erunt  fuper  omnem  collem  riui 
currentium  aquaturo, hoced,fiipcr  omnem  fuper- 
bum inundatioiKS  tribulationum,  indieiuteife- 
tdiotiis  multorum:  cum  ceciderint tuircs, hoc  cd, 
altitudines  fiipcrborum.  Ecclt.  10.  Sedes  ducum 
fuperboxum  cucuic  Ocm)iDUS.a. Canir/b.  1 o-Arma 
nodi« 


in  E uang.  DI.  iic.  Cap.  XIII.  141 


noAcx  miliiix  non  funt  carnalia  • fe<i  potemia  . 
Deo  ad  dcfttiiilioncm  mumiionum  , contilia  de- 
ftruciucs , & omnem  alsuudinem  extollentem  fc 
aduetfiis  ItMcntiam  Chtilli.  Harc  enim  altitudo 
cll  turris  contra  Deum  xdihcata  j & caJitfuper 
zdilicantem.  Afttiih.it.  Q.ui  reciderit  fu|x:r  lapi, 
dem  iftmT),conftingctur.  Super  <)uem  autem  ccci - 
detit , contcfctcum.  Et  hoc  cft  quod  fcqiitturj  & 
occidit  cos]  comeritucenirn  cum  delinquente  dc- 
!iflutn[putatis]nc/[quia  Se  iph  debitores  fuerint] 
peccatum  enim  debitorem  facit  panx.  Mttnh.6. 
Dimitte  nobis  debita  noftra[pr.Ttcr  omnes  homi- 
nes]magnos,&  forte  maiores  ipfi$pcccatores[h*- 
bttantes  inlcrufalcm  ] qux  multos  continet  pcc- 
catorcs.Vndc  M^th.i  j .Iccufalcmjlcrufalcm.qiia: 
occidis  Prophetas  > &c  lapidas  cos  qui  ad  te  nulli 
funt. 

Non  ] rcfponfio  fopponens  quidem  hos  fuiilc 
peccatores  > Icdnunfolos  [ dico  vobis  ]^ui  non 
mentior  [ fed  Ii  pcemtentiam  non  habueritis  ] ho- 
xum  exemplo  corre^li  > hoc  c(\,  pixtiitcjuiam  [lu- 
bueriiisjin  perna  tenenda  pro  peccatis  [omnes  li 
militcrjboccftjcx  limili  taufa  peribitis]  Ifch  . i. 
Si  omnis  przuaticaiio  &:  inobedientia  iullam  |>er' 
cepit  mctcedem  retributionisrquomodo  nos  elEi- 
gicmus,(i  tantam  neglexerimus  falutcm?i./*m.t. 
Si  Deus  Angetis  peccantibus  non  pepercit  , fed 
indentibus  infctih  dccradlos  in  tartarum  tradidit 
crsciandos.in  indicium  releruari.Itcm  Si 

originali  mundo  nbn  pepercit » fed  oclauum  Noc 
iufttttx  prxeonem  cullodinir  , diluuiiim  mundo 
impiorum  indiiccns.licm  tbidtm.  Et  ciiiitatcs  So- 
domorum Si  Gomoiihzorum  in  cinetem  redi- 
gens, eucflionc  damnatiir : exemplum  eorum  , qui 
impie  adluri  ftinr)ponens.  Item  tbidtm.  Noiiic  igi  • 
fut  omnes  pios  de  tentatione  eripere,  iniquos  ve- 
ro in  diem  uidiciircfcruare  cruciandos.  Dies  au 
tetn  iudicij  iniquorum  cll , quando  datur  fenten-' 
tia  de  iti-hb  i i.Iii  diem  perditionis fcruacur ma- 
lus. Sic  igitur  per  duo  exempla  probatur, quod  6c 
illi  qui  TOnis  fuis  mala  miiccnc , & illi  qui  fallu 
cordis  fimpliciter  mali  Itini , al  iiudineni  mundi 
qimcntcs, indicio  Dei  condemnanturvt  exemplo 
itio  omnes  ollendac  condaunandos.Augclus  pro- 
pter fallum  fiiperbir  , homo  propter  elationem 
cupiditatis  feiemiz , mundus  propter  luxinn  con- 
cupifccmix,  Pentapolis  propter  incendium  infan  - 
di  viti)  contra  naturam , factiiicantes  Galiizi  pro- 
pter errorem  opprclli  in  Syloa  , propter  fallum 
poenas  etiam  temporales  liiftinucfunr.  Et  femper 
innocentes  liberati  funt : vr  oflcndar  quod  nullus 
|*eccatot  cuadet  pemas : (cd  innocentes  & rc^i  a 
l>;ohberabuntm'.  Recordare ob.^ccroquis 

vnqtiam  innocens  periit  ? aut  quando  redii  dc- 
' leti  fune  ? Quin  potius  vidi  eos  qui  feminant  do- 
lores & metunt  cos,  flante  Dcopcilillc,&:  fpiritu 
irxciusclleconfuirptos.  Proue*h.  ii.  luftus  de 
anguflia  libcracuseU  .tradetur  impius  pro  eo.  Ff- 
nalitcr  Deus  minqu.am  condemnat  iuilos : neque 
fatuae, fed  condemnat  peccatores. 

Dicebat  autem  6C  hanc  fimiUtudi- 
nem  : Arborem  fici  h.ibebac  quidam 
plantatam  in  vinea  flia. 

In  hac  parvderenninac  longanimitatem  iudi* 
ci$,  per  patientiam  eos , qui  (e  pix]>ar.tre  debent, 
cxpchancis/£fl  autem  huiufmndi  longanimitas 


. duplcx:Cc  fecundum  hxc  duo,  inducuntur  hic  dii* 
I hiltorix  ; in  quarum  prima  per  llmilitudincm 
I odciiditur  longanimitas  circa  fubdiius,  {>er  intcr- 
1 ccflioncm  fanClotom  miniftrorum  Erxlatorum 
: Ecdctiz  impctraiatin  iKur.da  autem  per  lanatio- 
1 nem  mulieris  incuruatx  oflcnditut  longanimitas, 
j qux  in  indice  caufaruc  ex  bonitate  propria.  Hxc 
; aurem  prior  hillotia  diuidiiut  in  qu.-ituorpara- 
I g^aphos.iii  quorum  primo  diligentiam  dicit  plan- 
I rationis  in  loco  conucniemi:  in  fecundo  autem  in- 
I fiurtuolitatcmaiboris  : in  tertio  et  in  allegatione 
caulx  fecundum  caufam  demeritotiam  , 1'cmen* 
tianifuccifionisunquario  a[>  agricolis  patientiam 
impetratam  de  ruccilionc.  longanimitatem  cx{<. 
elationis.  Prxmittit  autem  modum  induilionis 
huius  hillorix,diccns  [dicebat  autem  hanc  fimili- 
tudiiicmjvolens  cautosSe  folicitosellcdc  prxpa- 
rando  fc  amc  iudicis  fcnccuttam.  Soli, 

citudine  lion  pigri, fpititu  feruemes»  Domino  ftr- 
uienrcs  Hoc  autem  adruit  per  nmilitud'incro:quia 
imcllcdlus  homims  imaginationi  contundus, 
connaturales  habet  exemplares  & fimilitudinaiias 
infttudlioncs.  Pfilm.Tj.  Aperiam  m parabolis  os 
meum, loquar  propofitiones  ab  initio,  O/ed  1 2.  In 
manibus  1’tophetarum  .iffimilatus  Cim.Af,tf/h.  t 
Apciiam  in  parabolis  os  meum  , & ctu^labo  abf^ 
condita  a condiiutione  mundi.  Er  reddit 

rationem,  didi : quia  quamuis  Apoflolis  & viris 
pctfcdisdaium  fu  nolle  m^flcrium  regni  Dei  fine 
limilitudinibus  : tamen  exteris  dctuibanoncft 


datum  aliquid intelligcic  de hoc,mfiin  p>arabuli- 
cis  fiinilitudinibm. Dicit  igitur. 

Arborem  hcijgenos  dicit  alboris  inter  plantas, 
qux  imet  plancas  veilibr , in  Eudo  mulripliciot 
clhquam  herba,  vel  olus  , vel  frutex,  vel  fungus. 
Hxc  enim  fune  genera  plantarum.  £fl  enim  .arbor 
damrap[occrtor,llipitis  robore  fortior,  ramulita- 
te  latior,viriditacc  foliorum  vmbrofiur.  flore  pul- 
chrior,fiudu  fuauior,  & vtiiior  plancis  oliis..D/<A. 
4.Atbor  in  medio  icctx,&  alrirjJo  cius  nimia , Se 
magna  arbor  & fortis , Se  procciicas  eius  contin- 
gens cxlum  , afpcdus  illius  erae  vfque  ad  tenni- 
nosvniuerfx  tertx,  folia  eius  pulcherrima  ,Se 
fvudus  eius  nimius , efca  vmuerlortmi  erat  in  ea. 
Et  ideo  homo  inter  exteras  creaturas  dignior, 
huic  atboti  comparatur , qui  in  medio  terrx  ctl 
flent  Domiiuispo(icus./yi(/ra.ll.  ConflituiUi  emn 
fuper  opera  manuum  tuarum  : omnia  fubiciilli 
fub  pedibus.  Stanira  procera  cfl  attingens  cxlum: 
qui,i  imagine  fupeicxlcfli  Det  fliniliiudmis  in- 
fignirus.Scipiie  fuicis:quia  in  robore  nainralfuin 
e(l  creatus.  Ramoflrate  latus  : quia  fcnruum&: 
imaginationis  & rationis  confiderationes  per  to- 
tam extendit  triplicem  mundi  machinam  , c.xle- 
nium.terreftriuoiA'  infernomm.  Foliis  viridanti- 
bus vmbrofis:  quia  vmbra  fapientix  condis  prx- 
ftarc  poteft  rcfrigerium.FIore  pulcherrimus : quia 
naturaliter  infime  ei  per  creationem  principia 
quxdam  virtutum  & honrflatis  , qnafl  quxdam 
promifliones  futurorum  profedmim.  Frudu  ftia- 
uior  &,vrilior  : quia  metirisomniiim  bonoiiun 
operum  , omnibus  vtilis  ad  exemplum  & refe- 
dionem  virtumni.  Et  ideo  vir  fandus  in.  1. 
Pfilm.  atboii  tali  comparatur.  Fixe  arbor  efe 
arbor 

Ficilfccundum  fpecies,qiixpr.r  exteris  dulcior 
inucnitiir, quando  cfl  vtilis.  Fatua  aiirem,quando 
cfl  inutilis.  Sicut  cniro  ficus  exteris  cfl  vt5lif>f 
:.ibc;i 


I4Z  D.  Alberti 

•tboribus  • qu&ndo  eft  frudbfeia : iu  prz  inuliis 
eft  inutilis  i quando  ell  inftu£iuofa  Ok  infatuata: 
quia  lignum  cft  nodofum  , curuum  , & frangi- 
biie  : & ideo  non  ad  ydificia  fcd  ad  ignem 
aptum, Heut  & vitis.  /rr<m.i^.Ficus»ficus  bonas, 
bonas  valdc:&  ficus, ficus  malas.malas  valde, qua: 
comedi  non  poliunt , eo  quod  line  malar.  Quu 
homo  iufius  duIcilHmus  in  frudhi  viicuiis,  bonus 
efl  in  verbo  , 6c  bonus  valde  efi  in  opete.  Homo 
autem  iniu(lus,&  pr<ecipuc  clciicus  vcl  rcligiofus 
Q malus  fit : malus  cll  In  ore , & malus  val^  in 
operc:ita  quod  nullum  tcfidt,  fcd  uiumbus  gene- 
rat abominarionan. 

Ficus  etiam  cum  bona,  bonadl.dulrJedinc  fna 
purgat  vulncta,dc  profundo  tducens  vitus  & pu- 
tredinem. Cum  autem  fatua  cft,  & dulcedine  dc- 
ftituta : in  apoftcmaiibus,  quibus  fnpponitur,  ge- 
nerat cxafpetaiioncm  & comtadionem.  Ita  gia 
lia  viri  fandki  in  verborum  &c  operum  leniutc 
/anat,&  lenit, &:  mundat  peccatorum  apoftemata: 
& peiucrfitas  fatui  exafj'cr.i«,&  contrahit, & do- 
Jorem  inducir,&  noncmundar.i^.jS.ltiilit  Ifaias 
vt  acctpcicmmairam  fitoruro  , & cataplafmarcnt 
fuper  vicus.  Ficus  etiam  propria  dulcedine  dele- 
<iata,  eam  nullius  fpeptomorionis  in  fcculaiibus 
dignitatibus  dercrit.  Et  huius  fecundam  naturam 
caufa  cftiquia  tantum  decoquit  humorem  in  dul- 
cedinem , & tat^tum  defidcrai  dulcrfiimi  fru£lus 
multrpHcattonem  , quod  parum  de  nuttimentu 

ronii  in  altitudinem.  Et  quando  ponit  fuccum  fi- 
i minifiratum  in  altitudinem . tunc  llacim  clGci- 
tur  fatua,  Sc  fupergreJitor  exteras  arbores  in  alti- 
tudine. Propter  quo<i  etiam  iatinc  cclfa  vocatur. 
Et  fic  facit  vir  fandius  T delediacur  in  dulcedine 
fpiricus , & multitudine  fpiritus  , & multitudine 
confolationisdiuinz.  Non  curat  altitudinem  fe- 
culi.Et  fi  curare  pet  ambitionem  incipit,  infatua- 
tur. Et  exaliatut  aliquando  fupci  alios  in  digni- 
tate aliqua , quz  ad  nihil  vtilis  efi  , nifi  quod  tla- 
tuca  pufilli.hoc  cll  humiles  & fimp!iccs,profedIu 
meriti  ,fcandunt  fuper  cum  ad  videndum  Domi- 
num. Luc.i^.  Afcendit  in  aibotcm  ficcmonim: 
quia  flatura  pufillus  erar.  Quia  vnde  infatuatus 
&clcnatuseft  prxlatus  impius , inde  proficit  iu- 
Aus,fimplex,&  pius.B<)na  autem  ficus  dulcedinem 
non  deferit  propter  altitudinem  tecuit.  Ittdic-^. 
dixit  ficos  : Non  pofium  defercre  dulcedinem 
meam,  & ire  vc  inter  ligna  ptomoucar. 

Habet  etiam  ficus  florem  frudum  , qui  etiam 
tnaior  eil  czteris  frudlibus  fuis  Sc  pietiofint. 
qiiamuis  non  fit  adeo  dulcis.  Er  fic  vir  fandius 
flattm  a principio  florem  ztaiis  & mundi  in  fru- 
dum fpiritus  conuenittquiquamuis  non  fit.idco 
dulcis , ficut  procedente  lentporc  cum  profecerit, 
frudlum  producit : tamen  propter  innocentiam 
in  confpe&u  Dei  gratus  eil  Sc  preciufus.  Ahch.j. 
Przcoquas  ficus  defiderauit  anima  mea.  Habet 
etiam  ficus, quod  faisgroflis  indicium  cft  zflatis, 
caloris, & luminis  £t  ira  vir  fandlus,&;  przcipue 
przlacus, clericus , Sc  religiofus,  fuo  exemplo  iam 
quali  gemmatus  conceptz  dulcedinis  exprimens 
^ oflendens  expedlationc.irz  teiTipcflaiis  diuinz 
ponit  finem,  &rgiatiorem  S<  clementiorem  au 
tam  fignificat  fucurz  in  cordibus  fcrenirsiis  Sc 
rranqudiitatis.  Cmuc.%.  Ficus  protulit  groffos 
fuos  , flores  apparuerunt  tn  terra  noflra,  imber 
abiit, reccffic.hycms  tranfiit. 

Habet  item  ficus  pioprium  , qood  cum  etner- 


gni,  Ord.Praed. 

gunt  ficus  ex  fiailnea  «lioicz  omni  die  oleo  oliuz 
ad  potum  amcriorcm,citiu$  maturefaint,&  efibt- 
Ics  fiunt , & fapocem  olei  aliquantulum  ptztcn- 
dunt.Et  hoc  competit  viro  iufto,przlato,derico, 
Sc  religiolo , qui  quantumlibci  dulcem  habeat 
fpiritum : tamen  fi  omni  die  vngatur  £c  liniatur 
confideratione  mifcricordiz  Sc  bunitacis  diuinz, 
citius  maturefeit  ad  pcrfec1um,&  odoiem  accipit 
diuinz  bonitatis  & miferteordiz  apud  proxi- 
mum.Et  ideo  dicitur  CaniicA  .Meliora  fimi  vbc- 
ra  tua  vino,  fragrantia  vnguentis  optimis.  Qiiia 
vbera  conceptz  talis  dulcedinis  nihil  habcnr  mor- 
dax Sc  af|>crum,  fcd  dulce  fragratis  Dei  ndfericur- 
diam  Sc  bonicaccm.Sic  dicitur  t .yt/aoit^A.T.qdod 
quiliberde  populo  fedebat  fiibtcr  ficum  fijjm,& 
dc  bon>s  cerrx  tradabant.  Quia  in  vmbra  tal  Is 
prziati  quilibet  fubditusquiclcit,  tiaiflausde  bo- 
nis qiix  fiunt  per  eum. 

Habet  etiam  ficus  ex  fpiffiti’dmc  & latitudine 
foliorum , £c  humili  dilatatione  ramorum , vm- 
bram  valde  dulcem  dcfidcrabilcm , fii>oo  cil 
infatuata.  Si  autem  fatua  dl  Sc  cclfa  . habet  rm- 
bram  ficcim  Sc  nocentem  ex  vapurc  fuliorum.  It 
fic  vir  fandus, prxlatus, clericus.rcligiofiis, in  vtn- 
braproicihonis  fiibditommcfl  dulcis  &dt/i'.ieia- 
IUS.  £t  fatuus  dl  arefaciens  etiam  iJ  qutvwr.-de 
videtur  , & opprimens  pet  ryrannidem.  Vnde 
i I .maledixit  ficuincz.ad  quam  venit  cau- 
fa  fru£lm,  cum  non  haberet  nifi  folia- 
Sub  vmbia  ilHusqucin  defideraueraip  fcdi:Sc  fcu- 
dlus  eius  dulcis  gutturi  meo. 

H.ibct  etiam  ficus  quod  non  potcll  inferi  in 
aliud  1 ignutn,quia  nihil  cft  in  ea  nifi  duIcctcV  ideo 
alteri  arbori , qiizefl  alicQtus  amarkudinis  , in- 
feri non  poieft.  Et  fic  vir  fandus.  prxlatus,clcii- 
cus,vcl  rcligiofus  radicem  fuam  dulcedinis  diuinz 
deferendo  , nunquam  amaritudini  fcculatium  re- 
rum fociaiur.vel  infetiiur.  Af^rih.j.  Nunquidtfe 
fpinis  colligunt  vuas,aut  dc  tribulis  ficus  ? Haba 
aiam  ficus, quod  decorticata  arcfcit,dc  fructum 
non  facir.  Ica  vir  fan^s , pr.Tlaru$,  clericus,  ve! 
religiufiis  bono  exemplo  fpoliatus  , intus  dulcis 
ede  non  pocefl  in  fpiritu.  Jael.  i . Ficum  meam  de- 
corticauit  tnidam , fpuliauit  eam  Sc  proiecit  eam, 
albi  fadti  fimt  rami  cius.  Habet  aiam  gratiam 
ficus  amabilitatis  inquiete  fiu\3useius,  prupiei 
quam  fiequematur  ab  hominibus.  Et  hoc  clt  in 
vitQ  fan^o.prziato,  clerico,&  religiofo,  qai  dul- 
cis efl  quod  amatur  Sc  vifiiacur  i Deo , Sc  fanftis 
Angclis.^04v.i.  Cum  clfcs  fubficu  vidi  te.  ad«^N- 
/fiftm.  Qpamuisvtrunquc  fitnecefTatium  : tamen 
a vobis  nugis  appetar  amari  quam  timeri, fempet 
cogitans  fc  pro  vobis  redditurum  efle  rariDncin. 
Sic  cTgo  arborem  fici. 

Ficus  communiter  fecundum  Grammaticum 
efl  fa minini  generis,  &quartz  declinationis. 
Tamen  ab  hac  communitate  Grammaticorum  fc 
excepit  quidam  Cccilianus  antiquus  Grammati- 
cus , qui  dixit  quod  ficus  edet  mafculini  generis, 
& fccundz  declinationis.  Sed  de  Grammatico- 
rum rationibus  alibi  di^iimeil.  Hic  aurem  anti- 
qu.im  audior  fequitur  Grammaticam,  Sc  dicit 
[arborem  fici]  &non  arborem  ficus. 

Habebat  quidam  } fingularis  diligentiz  in  cul- 
tura , qui  nihil  pertinens  culturz  fux  ruribus  fuis 
denegauit.  Csmic.y.  Egrediamur  in  agrum, jie 
commoremur  in  villis.  Sic  Ifaac  egref- 

fus  cum  fuerat  ad  meditandum  in  agtum  : vc  vi- 
dciec 


V 


inEuarig.  D.Luc.  Cap.  XIII.  145 


<I««  Ci  aliqoiJ  culturae  deertet.  Sic  Gtntf.y  Do- 
minas deambulauic  in  pandifb  ad  auram  pod 
meridiem  « cuUuram  paradiTt  confidccans.  Sic 
Ctmf.x.  pofuic  Dominus  Adam  in  paradifuin*  vt 
opetaretuc  &aidodire(  illum. 

PUmatam]Non  rylusdrem,fed  per  plantatio- 
nem fa^am  hortcnrem.  Sicut  plaiuanroi  fideles 
in  Ecclcfia,  clerici  in  conuentibiis  , Si  prarbendis 
£cclcnarum,&  religiofi  in  religionibus,  fa-od.  i f . 
Introduces  eos.  & plantabis  in  monte  hxreditatis 
tU2,  hoc  ed  , in  altitudine  dignitatis  Sc  viix  Ht- 
midimo  habitaculo  tuo.quod  opetacus  es  Domi- 
ne : quia  contra  diaboli  impugnationem  Ecdcfiz 
firmamentum  Dominus  xdihcauit.  Sic  pofuit 
/frtm.i.  vt  aedificaret  & plantaret. 

"Ego  plantaui , Apollo  rigauit  > Deus  autem  dedit 
incrementum. 

In  vinea  fua  ] Vinea  enim  in  loco  pingui  e(fe 
(blec>&  in  loco  vbi  altitudine  montis  contra  Bo- 
ream protegitur  > 3c  in  loco  ad  meridiem  vbi  tota 
die  foli  ed  expolita- Bc  fic  omnis  bona  EccIcHa  ed 
plantata  in  loco  pingui  per  deuotionein  : in  de- 
uexo  montis  contra  Boream , ur  eminentem  vU 
tz  fan^itacerorcontra  flatum  diaboli  obumbran- 
tem lucem  veritatis , & infrigidanteui  fcintillam 
chatitatis.Quia  ficut dicitur  /erem.t.Ab  Aquilo- 
ne pandetur  omne  malum  fuper  omnes  habitato- 
res tctrz.£.Vc/f.4t-I^iigidas  ventus  Aquilo  flauit, 
& gelauiccrydallusabaqua.  De  hoc  monte  di- 
citur/rrrm.ji.  Benedicat  tibi  Dominus.pulchri- 
tudo  iuditi*,mons  fantdus.  //<14.  Viisca  fuit  di- 
ledlo  vberi  in  cornu  lilio  olei.  Eundem  enim  lo- 
cum plantationis  vult  habere  ficus  Sc  vinea  : quia 
ficut  vicis  propter  multum  humorem  mdiget  ca- 
lore fortiter  digerente : ita  ficulnea  propter  fpif- 
fitudinem  & grolCtiem  humoris , indiget  feruore 
folis  eodem  quo  vinea.  Spiritaalitcr  hzc  ficus 
plantatur  in  vinea  > quando  dulcedo  fpiriius  in 
cztedibus  plantatur  gaudiis.  £»/>.24.  Spiritus 
meusfupec  mcl  dulcis. Ecet  ficus.  Itrem.x.  Ego  te 
plantaui  vineam  clciiam  , omne  femen  verum. 
Ecce  gaudia  czleflia.  Sk  igitur  duigemia  nota- 
tur culiurz. 

Et  venit  quxrcns  frutflum  in  illa,  & 
non  imicnu.  Dixit  autem  ad  cultorem 
vinex  : Ecce  anni  tres  luntcx  quo  ve- 
nio quxrcns  fruclum  in  HculncahaC} 
(i  non  inucnio. 

Tangitur  hic  inftu£luo(ltas  ficuincx , & dicit 
ttia;f|>em  ftudus  inanem,  diligentiam  inquiren- 
tis,& frudtationem  Uboris.  De  primo  dicit[ Ve- 
nii] vifitando  firpe  pet  verbum  admonitionis, per 
beneficia  vifitatioms,j'cr  flagella  auditionis.  De 
primo  dicit  Mifu  vcibum  fuom,  & 

(anauitcos.hoc  elbfanandos  pixdixit.  Jfn  9.  Ver- 
bum roilit  Dominus  in  lacob,  & cecidit  in  Iftacl. 
Quia  ad  ftuflum  faciendum  venire  noluerunt. 
AUtth.iS’  Icrufdlem.ittufmein.quzoccidisPro- 
phetas,  fle  lapid.is  cos  qui  ad  te  miffi  funt.  Dc  be- 
neficiorum villiationc  dicitur  Sepiuit  eam, 

circunfodic , flcmacciiamcircundedic , & tunim 
«dificauit  in  medio  eius.  Sepiuit  enim  cuflodia 
Angelorum , ciicunfodit  timove  comminationis, 
maceriam  ciccundcdic  multitudine  mandatonim, 
turrim  aexic  altitudine  minifteriorum  & pr*fi- 
diorum,flc  multa  alia  adhibuit  beneficia.  De  eru- 


ditio&e per  flagella  In  tribulatione  mur- 
mmis  dodeina  tuaeis.  Sic  ergo  venit  [ quziens 
fru£luin]  virtutis  [in  illa]  fpaatum.  //S.f. 
Expediaui  vt  fiKxret  vuas , fle  fecit  labrufcas. 
Mdtih.xi.  Non  inucni in  ficulnea  nifi  folia  tan- 
tum, hoc  cfl  , veibotum  latitudinem,  /trfm.n. 
Prope  cs  tu  orj  cotum,  fle  longe  a renibus  eorum. 
Jfu.x^.  Appropinquat  populus  ifle labiis  fui5,coi 
autem  longe  cft  i me  [ & non  inuenic  1 l»iod  m 
epiJieU  fuM.  Albores  autumnales  , iiihudiuofir, 
bis  mouux.  Morture  autem  funt  in  fe , & in 
proximo  fiudium  impediunt  per  morcis  exem- 
plum. 

Dixit  autem  td  cultorem  ] Ecce  comminatio 
fementix  : quia  dixit  per  iufpirationcm  [ ad  cul- 
torem vinco:  ] Chriflum  , vcl  Prxlatum  vinex, 
Chiifli  Vicarium ; ficut  fuerunt  Apofloli  fle  Apo- 
ftoliciviri.i.Cariwfc.}.  Dei  agricultura  cftis.  Vi- 
nex  autem  cultor,non  folum  vinum  colit : fcd  in 
cxleflibus  gaudiis  colit  virtutis  fle  fpiiitus  dulce- 
dinem in  Ecclefiisflcin  hominibus.  Antefentcn- 
tiam  autem  comminatam  , dicit  fciuentix  iuflx 
rationem  [ Ecce  anni  tres  funt]  Hi  anni  tres  funt 
legis  naturalis  tempus  , fle  legis  Moyfi  tempus, 
fle  tempus  giacix  legis  in  ptxdicatione  Chrifli. 
Vcl  tempus  cultus  circumcifionis  in  Panibus: 
tempus  datx  legis  in  itanfitu  dc  iEgypto;flc  tem- 
pus Prophetix  In  terra  ptomillionis.  In  quibus 
nullum  frudum  fcccrunr.Vclmoralitenanni  ties 
funt, iuuemutts, virilis  xtatis, fle  fencflut  is.  Ift.xo, 
Trium  anuotum  fignum  fle  poneiuum  erit  fuper 
itgypium  fle  fuper  ytthiopiam.  Comede 

hoc  anno  qux  fpome  na(cuntur,flc  in  anno  fecun- 
do pomis  vcfccrettn  tertio  anno  feminate,  fle 
metite, fle  plantate  vineas,  fle  comedite  frudum 
earum.  Et  mittet  id  quod  faluaium  fuerit , radi- 
cem deoifum.Se  faciet  frudum  fuifum.  Naturale 
enim  efl  in  plancis  arborum, quod  in  prima  plan- 
tatione conualcfcuni  in  tadice:flcpoflea  initimisi 
dirpofitc  difponum  fc : tettib  ad  frudum  paruum 
vel  magnum.  Et  hoc  eli  quod  dicit. 

Ecce  anni  tres  funt  ex  quo  venio  quxrcns 
frudum  in  ficulnea]  Laborem  fle  expenfas  ad  cul- 
tum adhibens, quxrcbac  pretium  laboris  frudum. 
iMeh.vliim.Eccc  agricola  expedae  pretiofum  fiu- 
dum  tcirx.doncc  aedpiat  temporaneum  fle  fero- 
tinum[in  ficulnea  hac]quz  infatuata  fle  infacun- 
da non  generat  dulcedinem  , fcd  pruriginem  in 
omnibus  quibus  apponitur.  Confuemne 

folia  IkIjAc  fecerunt  fibi  perizomata.  Q^od  enim 
pruriginem  excitat  , perizoma  facit  ptoiedionis: 
jquia  dum  homo  infacundus  intus  prurit  pruri- 
jginc  libidinis  peccatorum  , extra  quxric  exciifa- 
tiones  fle  velationes  in  peccatis : ficut  dixit  Adam 
Gentf.\.  Timui  quod  nuduseiTdn,flc  abfeondi  me 
[fle  non  inucnio  ] Ecce  tota  allegatio  commina- 
j lionis  rcureniix : quia  adhibuit  culium,  non  fub- 
; traxit  laborem, fle  non  tefpondcc  ficulnea  per  fru- 
■ dus  vtilitatem.  fertm.xi.  Saibe  virum  iftum  fte- 
' ritem  , virum  qni  in  diebus  fuis  non  ptofperabi- 
I xux.ltrtm.  1 7.Hcic  quafi  myttexin  deferco,fle  non 
videbit  cum  venerit  bonumrfed  habitabit  in  terra 
falfuginis  fle  inhabitabili.  Non  enim  tales  dar.c 
frudum  vtilem.  Et  fi  figura  frudusaliquando  in 
, bonis  quibufdam  exterioribus  appareat , non  ha- 
bet maturitarem  charicatis,  fcd  abominabiles  fle 
, acerbi  54^icff/.4.Fcudus  eorum  inutiles  fle  accibi 
[ ad  manducandoro.  Nik  forte  fodant  frudum 
aptutii 


■N 


bigilized  by  Googie 


<44  Alberti  Mangi,Ord.  Praed. 


3pmm  porcU , hoc  eft  , in  concupiicemia  carna- 
li conuctfaDtibus  : quia  talibus  competunt  op«a 
cotum.  Luca$.  Cupiens  implere  veuttem  dealj> 
quis  > quas  porci  manducabant.  Ecce  caufa 
comminaix  Icnicmir.  Et  hoc  eft  quod  Ce- 
quitur. 

Succtdc  ergo  illam  : vtqiiid  etiam 
terram  occupat? 

Duo  dicit  t comminationwn  fuccihonis  ,& 
(quodroilcrabilccrt)  impedimentum  occupatio- 
nisqnod  prjtftat  , ne  aliaplaraa  in  loco  illo  fiu- 
iJihcct.  Dcprimodicit[  (uccide eamlhoc eft.de 
vita  & Ecciciia  amputa  talem  virum  , qui  & in  fc 
inuiilis  eft.&  aliis  prjclUt  impedimentum. /;4». 4. 
Vigil  & fandius  dcfcendii  de  c*lo  , & clamabat 
foftiter.diccns:  Succidite  aiboicm.  Ivk  14.  Obli- 
uifeatur  cius  milccicoidia:  dulccJo  illius  vermes: 
non  Iit  in  recordatione  > fcd_  conferatur  quafi  li- 
gnum inftudluofum.yl/rfiii.)  lam  fceuris  ad  radi- 
cem arboris  pofitacft.  Omnis  ergo  aibor  , qux 
non  facit  frudum  bonum,  fuccidctot,&  in  ignem 
mittetur.  Sccuiis  amemeft  lententia  mortis,  qu* 
quochiie  datur  de  inutilibus.Et  hoceft  quod  dicit: 
Succide  ergo  illam. 

Vt  quid  etiam  terram  occupat  J ] In  cuius  fun- 
do,per  fuccum  loci  miniftratum  radici, planta  fru 
dilcra  pUntetur.Et  fic  in  bonis  a Deo  datis  alicui 
homini , vel  in  pribcnda  mali  clerici  ftaret  alius 
vtiliter  ifto  decedente.  , Sicut  & Ecclcfta  vtiliter 
radicata  eft  in  fwramcntis  Se  dodtina  Propheta- 
rum, in  quibus  Synagoga  inutiliter  ante  ftetit. 
£Aruch  5 Ad  inferos  dcfccn  Jcruni.S:  alij  in  locum 
eorum  fiirtcxcrunt.Vnde  AmhroJiH/.TezTim  occu- 
pat , qui  locum  quem  tenet , bonis  operibus  non 
exercet » qui  exemplo  fux  prauitaiis  impedimen- 
tum exieris  prxllat.  Vnde  etiam  iccraxalibus  mi 
niftrans  bonum  nutctmenmm  » clamat  aduerfus 
tales  plantas.M  }i.Si  adiictfum  me  tcrraclamat. 
QJ.  NUlc  mihi  accidar.  Irem  ibidrm.Si  ftudlus 
eius  comedi  abfqtic  pecunia  ,hcK-  eft,  (i  dona  Dei 
fumpft,&  nihil  In  merito,  vel  in  dodlrina  Deo  re- 
pendi pro  commutaiione.  Pro  frumento  oriatur 
mihi  tribulus, & pto  hordeo  fpma.  Fiumcmnm 
eft  pafttrs  hominum  in  verbo  Dei.  Hordeum  au- 
tem paSulum  iumcniorum  in  doilrina  przdica- 
tionis.hoc  eft,  laicorum  : pro  quo  tribulus  oritur, 
quando  in  peccatum  dona  Dei  conuerruniur,quo 
confctcniia  compungitur.  Spina  autem  ad  ignem 
apra  eft , quaisdo  dona  a Deo  accepra  , fine  l^ruclu 
in  materiam  ignis  «cerni  conueiHurtur»  Sic  enim 
dicitur  Hthr.  6.  Terra  fxpe  venientem  fiipet  (e  bi- 
bens imbrem  ,&  generans  heibam , opportunam 
illis  a quibus  colitur  , accipit  bcncdtCliooem  a 
Deo.  Proferens  autem  fpinas  ac  tribulos  icproba 
ef),&:  malcdi<iliont  proxima  .cuius  confinnmatio 
erit  in  combuftionem  ignis-Tcrracnim  noncom- 
bucicut  , nili  quia  pl.mtx fle  Oirpesin  ea  inutiles 
cmnbatuniiir.  Hoc  eft  igitur  quod  iuJcx  , fc 
non  pexparantihus  ad  aduemum  cius  comiui- 
natut. 

At  ille  rcfpontlens, dixit  illhDomi- 
f\c  dimitte  illam  & hoc  anno  , vfqiie 
dom  fodiam  circa  illam, fic  mittam  ftcr- 


cora.  Et  fiquidem  fecerit  fru«fkunv.fin 
autem, in  futurum  fuccide.s  eam. 

Hic  ponitur  dilatio  fenrentix  ex  patientia  iudkis, 
& inierccftionc  fanfiorum  cuitoium,  6c  fpc  futu- 
ri fruflificaiionis.  Et  hoc  eft  quod  dicit  [ at  ilicj 
cultor, lcilicci;honus  pr«iatu$,vcl  quilibtt  fiinflus 
in  Ecciciia  miUtaiue  vel  iiiuniphante  pto  alio 
inrctcedens.  /cb  t.  Voca  ergo  Ii  eft  qui  tibi  tcf- 
pondeat  , & ad  aliquem  Saiidorum  comiatcre. 
(jcneCx^,  Deprecabatur  Ifaacpto  vxare  fua  , eo 
quod  ellct  ftccilis.qui  exauJiuit  eum.  Se  dedit  cen- 
ccptumRcbcccx.  Et  hoceft  [Doniiiic,  dimitte  il- 
lam Sl  hoc  annolquartd  Icilii  et : quia  aliquis  vf- 
que  infenium  rcfcruaiur,  iam  imuiliict  iuuentu- 
te,&:  ^tate  vitili, Se  fcnc^lutcexj^enfis : &expe^- 
tur  in  putrido  fcnio  , anfruflum  aliquem  facere 
velit.  Allegoricc  autem  etiam  fcnieuria  Svnago» 
gx  precibus  Apoftolorum  fufpcnfa  cftpettotuin 
tempus  gratix  , in  annum  fiuurx  pctrccuiionis 
Andchrifti,  vt  tunc  faltcm  fiuClum  dulcedinis  «f- 
ferat.  11.  Cxcitas  comiijgic  exparreiu 

Ifrai-l , donec  plenitudo  Gentium  imratec , 3c  lic 
omnis  Ifraiil  faJuus  fieict.  //4.  )o.  Expeiftar  vos 
Deus  vt  mifereatur  vcftri.O/c.  t.dkbus  mt  lris  ct- 
pcdlabis  me:non  fornicaberis  & nonctis  cum  vi- 
ro:fed  & ego  cxpcclabo  te.  Ac  Ii  dicat ; Non  forni- 
caberis ad  inutilem  frudlmn,  & non  eris  cum  vito 
alieno  ad  fpuria  vitulamina  . qux  funt  aulultctinx 
plantationes : fcdexj’c£labis  me,  donec  ex  me  frti- 
flus  runa  imicniatur.  Se  egoadpctiiiietitiamcxpc« 
dabo  ce. 

Vfiiuc  dum  fodiam  circa  illam  J ecce  proraiflio 
adhibendi  cultus  ad  fniiftum  pruthicnidum.  Et 
duplicem  dat  promilfionem  adhibendi  cultui. 
Primum  dicit  [ vfquc  dum  fodi.im  circa  illam]  fo- 
ditur ad  railiccs  , ve  duritia  icux  diftillationem 
humoris  ad  radicem  non  impcdiat.Et  Hoc  eft  pri- 
mum beneficium  follon.  Secundum  autem  eft, 
quod  noua  terra  adiuta  humore  non  exuflo  radi- 
cem tangai.Tcrrium  autem  tft  aliquando  antiqua- 
ta atborcfcuius  radicis  cortex  induratus  Se  inlpiV- 
tatuscft.ivt  cultor  radicem  findat » vt  inter  fiifirras 
per  potos  nonocclufosfugat.Et  ita  facit  agrico- 
la fpiritualis.  Fodit  comminationibus  timoris  vt 
mollificctur  ,qubd  llillicidium  gratix  in  cor  pof- 
lii  defccndere.Dyi^  ) Pudicam  mihi-Skenim  fo- 
dit farculo  difeipiinx.  fecundum  irunJlAiit- 
nem  LXX.  Maceriam  circundcdii  & circunfo- 
dii.  Vbi  nos-  Et  fepiuit  cam,&  elegit  lapides  ex  ea. 
Hoc  autem  fic  difciplinx  farculo  , quando  cultor 
bonus  fuadci  fieri  corporales  difeipUnas. AAirr.  1 1. 
Omnis  cntin  difciplina  in  prxfcmi  non  videiur 
cllc  gaudi) , ftd  moeroris.  Poftea  autem  exercitaris 
peream  » pacaiiilimum  fiuflum  icddii  iuftitix. 
Per  hoc  etiam  noua  Se  non  exuAa  terra  radici  ap- 
ponitur:quando  noua,&  falucaris.  Se  humore  gra- 
tix plena  inftrudioperhibctur,  per  terrenas  limi- 
licudines  comprobata  : ve  ex  fimtiicudinc  terrena 
fpiritualia  inteiligantur.Siccnim  inteiligituf  iftud 
Aperiatur  terr.! , & germinet  Saluaiocon. 
Sic  imelligituc  quod  dicit  Pfalm,  t^o.  Audient 
verba  mca,quoniam  potuerunt,hoc  cft,potcntiam 
Se  valofcm  ad  fiuAilicandum  m fe  habent.  Sicut 
craUitudo  teerx  erupta  eft  fuper  terram  , qux  lua 
pinguedine  nouam  adminiftrat  fcrcunditaiem. 
Tertium  autem  eft  quando  duuodbus  duriores 

fiunt 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  XIII.  145 


fiunt  comminationes  , & i^his  fententiamm  per 
excommuiiicationts  ; vt  Teindantur  qui  molliri 
non  potfunt. /fT-c/fl.  2^.  Vctba  mea  lunt  quafi 
malleus  comerens  petras,  loel.  i.  Scindite  corda 
veftra , Se  non  vel^inicnta  ve(lr4,&  ronueriimini 
ad  Dominum.  Sic  ergo  fodit  circa  ficulneam  bo- 
nus agricola. 

Et  mittam  ftercorajStercof  a mittere,  cfl  prorte- 
rita  peccata  ad  memoriam  leuocare,  Sc  ex  hoc  ad 
dcuorioncm  prrnitenti*  inclinare,  yimas  4.  Af- 
cendere  feci  puirediiicm  caftrorum  vcllrorum  ad 
nares  vcllras.  Sc  non  redillis  ad  mc./tir/,i.  Com- 
putruerunt iun^enea  in  fiercote  fuo.Quod  fic  ho' 
*tno  fuara  aduertte  putredinem  iumeminam,  Sc  ex 
hoc  diTponitut  ad  frudiunt.  /jmx  f.  Fadla  funt 
TOonicina  eorum  qaafi  fieccus  in  medio  platca- 
nim,hoc  efi,morricina , quibus  homo  moritur  in 
peccato , fadtafunr  in  flcroora  ad  frudlificandum 
tomediopl.'itearum,hoce/l,in  virx  latitudine,  /eh 
X.  lob  dolens  icfta  faniem  tadebat  , Hc  fcdcns  in  I 
(lerquiiinio.  I 

Ecfiquidcm  fecerit  fiudliim  ] Apofiopcfiseft: 
tacet  teiponfionem  ad  hoc|>em'ncncem.'quia  vere 
& probabiliter  conflat, quod  non  fecicc : aut  quia 
confiat  Dominum  pcrfeipfum  libemer  parcere, 
quando  frudum  facit.  Ec  ^eo  hanc  panem  ecly* 
|xscam  dimittit : quia  per  fe  ex  patientia  Domini 
sntel[igitur,quiacanc  non  fuccidet.5<4^rm.i. Deus 
tnonem  non  fecit  , fed  iinpij  manibus  & verbis 
accernenmt  illam.  Quare  moriemini 

domus  Ifracl  1 Nolo  mortem  impij/ed  vrcomicr- 
tacur  impius  a via  fita,&viiut.[5in  autcmjhucefi, 
ii  non  autem  faciet  frudum  expedata  & culta 
f in  fututo  ] quando  iufiiorcfi  tua  condemnatio 
^fueddeseam]  per  fentemiam  coiulcmnationisrfi- 
cutfuccidifii  Angelos  & alios  peccantes, qui  fina- 
litet  voluetunt  perdurare  in  peccatis.  In  EptfitU 
/Wtf.Cummonere  autem  vos  volo,  feientes  fcmel 
•mnia  , quoniam  Icfus  populum  fuum  de  terra 
jligjpti  fatuans,  fecundo  cos  qui  non  credidctunc, 
perdidit. 

Sic  ergo  demonfiratumefi  , qualiter  fcnrentia 
mifeticordis  iudicis.aiiquando  pec  intcrcefTiorrem 
bonorum  fiirpenditur  , quamuis  non  auferatur. 
iUiqiundo  aurem  ex  fola  mifcricordia  Dei, diu  ad 
pGcnitentiam  expedams  peccator  libcrarui.Ec  hoc 
cfi  quod  conTcquemet  inducitur. 

Erat  autem  docens  in  fynagoga  eo- 
rum fabbatis. 

Dluiditur  autem  h.tc  hifiorfa  in  duas  paues:in  ^ 
fadum  vidcncer,&conuidionccoriim  qui  fedum 
calumniabamur:  fadum  autem  h.ibcc  duos  para- 
graphos , in  quorum  primo  continetur  tempus  3e 
locus, qualiter  ad  fadum  efi  dc:tcntum:in  fecundo 
autem  continetur  fadum  ipfum.  In  primo  ergo 
dicit  , quod  prxdic1;a  & alia  de  prarpuracione  ho- 
minum ad  iudiciiim[etatdoccns]ficut  ipfe  dodu- 
las  & illuminaturus  nmoesin  mundum  venetat. 
i/rf.48.Ego  Dominus  docens  tcvtilia  , 5c  guber- 
nans in  via, qua  ambulas.  y’pfm.n8.Dunu$'Cstu: 

& in  bonitate  tua  doce  me  iullificarioiirs  cuas 
[in  fynagoga]proptcr  loci  folemnicatc:vr  pluribus 
in  fynagoga  conuenieniibusprodcrtct  ./«a//.  j8. 
Ego  palam  locutus  fum  inundo  : ego  femper  do 
cui  in  fyiiagoga  &:  in  templo  quo  omnes  Iiidxi 
conucniunt,&  in  occulto  locutus  fum  nihil.  Ideo 
D,Aiy<rti  Mjgni^  EuAng.  V.  Lhc. 


etiam  dixit  Lmca  S.d:  AJuith.to.  Nihtl  occultuth 
quod  non  reuciccur.  Hxreticorum  enim  menda* 
J cia  angulos  quxruuc,fed  non  ptaiu  vericas[fabba- 
I tis  ] ccce  tempus  in  quo  plurcs  ad  auditum  verbi 
Dei  vacabant.  4.  Relinquitur  fabbaiifmas 
I populo  r>ei , quando  opera  feruilia  fieri  non  licc- 
j bat , fcd  tantum  vacabant  verbo  Dei  & obfcquio 
I diuinn..^.f  S.Si  auerteris  pedem  tuum  ^ fabbato, 
facere  voluntatem  in  dic  fando  meo , vocabe- 
ris fabbatum  delicatum  , Sc  femen  Domini  glo* 
riofum. 

Et  cccc  mulier  , qu*  babebat  fpi- 
ricum  infirmitatis  annis  decem  &odo: 
& eratinclinaca  , nec  omnino  poterat 
furfum  refpiccrc. 

Hic  c.Tiigiror  fadum:habct  autem  patres  duas, 
in  quarum  peima  magnitudo  infirmitatis  exag- 
gerarurdn  fecundavero  miraculum  perficitur.  Ad- 
huc autem  in  prima  tanguntur  quinque  : demon- 
firatiofeiliccr  fexus  fragilis  : caufa  infirmitatis: 
longitudo  xgrituHinis  : magnitudo  dciediunis 

defedionis : Sc  damnum  Jeiedtonis.  Deprimo 
dicit  [ Sc  ecce  mulier  ] in  qua  fragilitas  erat  fexus; 
ideo  magis  miferabil is  4. Sciebam,  quod  tu 

Deus  clemens&  mifericors  cs,patiens  ,Sc  mulex 
miferacionis,3c  przfiabilis  fupet  malida.  Hxc  aii- 
rrm  mulier  carnetn  hununx  naiurx  corruptam 
(ignificat,4^«’gmfc  autem  Synagogam.  Rotnau.-;, 
Scio  quod  non  h.abitat  in  mc , hoc  cfi  , in  carne 
mea  bonum  [qu.x  habebat  rpiritum  infirmiiadsj 
ecce  quod  caufa  huius  erat  a rpiritti  Sc  a peccato- 
Spiritus  enim  malus  Hbi  fuit  caufa  infirmitatis. 
Ifii  fimc  fpiricus  immundi  , dc  quibus  dicitur 
Znchnr.  Etiam  fpiritus  immundos  auferam 
iexeux.  Apocat.  itT.  Sunt  fpiritus  dzmoniorum. 
j .77wof. 4.  Attendentes  fpiriribus  erroris.  Hic  fpt - 
ritus  fade  infirmitatem  ad  omne  bonum  : quia 
peccatum  debilitat  ad  bonum.  Vnde  clamat  Pro- 
plreta  PftU.  6.  Mifeterc  mei  Dondne  quoniam 
infirmus  rum[decem  Sc  oAo  annisjquia  edam  in 
deccui  mandaris  decalogi  in  odio  bcatituJi- 
num  perfedliuiiibus.qux  Mjtih.  j.  dcfecibuntut, 
infirmabatur, Vel  quia  ter  fex  fam  dcccm  & odio: 
infirmabatur  in  fide  Trinitatis  , & inpcrfeclone 
opctum,qox  in  fenario  fignificaiur.Vcl  fignificat 
illos  qui  tribus  temporibus  ame  legem  feciptam, 
in  legcnaturali , Sc  fub  lege  fcdpta,  Sc  fub  gratia, 
longa  detenti  funtiniinnitate  peccati,  tctli.  io« 
Langor  prolixior  grauat  medicum  [ nec  omnino 
poterat  futfum  re~picere]  eccedamnunnquia  ficuc 
iumeruum  ercdlionem  ad  exium  aniifetar.  P/aI. 
16  Statuerunt  oculos  fuosdcciinare  in  cetram,  z. 
Frfru/ip.v/rifn.Incuruatus  fum  mulro  vinculo  fer- 
ri,non  efi  rcfpiratio  mihi. /,4.  29.  Humiliaberis, 
dc  cena  loquciis:0rerir  quafi  pythonis  vox  iua,& 
eloquium  tuum  dc  humo  nndtliabii.  Pfjlm.  jy. 
Mifer  fadlus  fum,flccuruacus  fum  vfque  (n  finem: 
tota  die  coiurifiatus  ingrediebar. //4,;  1.  Dixerunt 
animx  t-.iz  : tneuruare  , vc  tranfeanuis  : & 
pofuifii  corpus  tuum  quafi  cciram,&:  quafi  viam 
cranfeuntibus. 

Quam  cum  vidiflet  I e s v s,  voca- 
Iliceam  ad  fe,8c  aicilli : Mulier, dimiffa 
cs  ab  infirmitate  tua.  Ec  impofuic  ilH 
N manus 


146  D.  Alberti  Magni,  Ord  Prsd. 


tnanusj&confcftim  ercda  cft,  2c  glo- 
rificabat Deum. 

Hic  tangirut  pcifc^io  miraculi , & tan^ntut 
Itia  : caofa.cffsckusA  ftnis.Caufa  miraculi  cft  «n 
quacuor : in  vifione,  vocatione , alloonionc  , fic 
manus  impofitione.  Primum  cU  rcf(>cttus  niilc- 
ncotdv*:fccundum  vocatio  graii.T:teiiium  infttu- 
«3io  cautela: : quartum  adiutormra  diuin*  poten- 
tias.Dc  primo  dicit  [Quam  cum  vidiilct  1 fc  s v s] 
Saluator  in  rcfpeftu  falutis.  Gratia  & 

miiericotdia  ell  in  Sanikos  cius : & rclpcdtus  in 
cledos  illius.  Videns  yitli  aflb^lioncm 

populi  mei, qui  /.uc.io.  videns  cumjtnifcricotdia 
motus  cH. 

Vocauic  ad  fc  ] vt  iam  prope  fieret  qux  longe 
abierat.  Katn.B.  Quos  ptarfeiuit  conformes  ficti 
imagini  Filij  fui, hos  & vocauit : & s|uo$  vocauic, 
hosSc  iuftificauit.  Vocatio  enim  hxc  fit  per  gra- 
tiam elc^ionis:&  cll  fegt^atio  a malfa  perditio- 
nis 3.  Vocatjc  funt>&  dixerunt:Adfumus: 

Se  luserunt  ei  cum  iucundkate  , qui  fecit  illas. 
Per  hoc  enim  ftclix  lucentes  f.defimt  tquia 
ab  inciinaiionc  ad  icnam  vocatx  lunt  ad  caelum, 
hoc  crt.ad  fc,  ad  exiefiia  vocate. 

Et  ait  illi ! Eae  allocutio  de  infttudftone  fani- 
tatis.  Et  facit  hic  ptimo  mentionem  mollitiei, 
quae  fibi  infirmitatis  caufi  fuerat , quando  dicit 
[Mulier]  mollita  Se  fuba£ka:(iait  ea  qux  quinque 
viros  ( hoc  crt  delciUroema  quinque  fcnfuum) 
p.t(Ia  eft.  h*n  4.  Quinque  viros  habuiftijhoc  eft, 
a quinque  fub.t6la  & mollis  cfFecla  es.  Jfrem.i. 
Quam  vilis  cfFcfta  es  nimis  , iterans  vias  tuas 
[dimifTa  es  ] per  peccati  temiffionem  ab  infirmi, 
rate  tua.  Pyrf/m.r  oa.Qui  propitiatur  omnibus  ini- 
quitatibus tuis , qui  fanat  omnes  infirmitates. 
Oft*  1 4 .Sanabo  comtiriones  eorum, diligam  eos  i 
fponranec  , quia  aucrfus  cft  fiuot  meus  ab  eis. 
Diciiautcm  [dimifla]  vt  notaret  eam dd>iiriccm  ■ 
infirmitatis  per  peccatum.  Af4tih.6,DiiViiiie  no- 
bis debita  nofira : ficut  Se  nos  dimittimus  debito- 
ribus nofiris. 

Et  impofuit  illi  manum  ] vt  per  contadluns 
corporis  in  corpore  , nofcerecot  dTc  diuinitas 
operans  pro  libitu  voluntatis.  Simile  Mdtrb.S. 
Et  extendens  manum  tetigit  eum , dicens : Volo, 
nunidacc.  hnpofitio  tamen  manus  notat  iniim- 
€Honcm  pernitentix  in  fatisfa^ionc  operum, 
/yi/.  taS.Pofuifti  fuper  me  manum  tuam, 

Opera  manuum  tuarum  dirige  fupet  nc$,&  opus 
fnanuumtiumm  dirige.  Sicut  dicitur  lab  i.  Ope- 
ribus manu  eius  benedixilli.  Sic  Patriarcha  iacob  ' 
manus  filiis  fuis  impofuit,  Se  benedixit  Genef.^3. 

Er  corifeilitn  crefla  eft  ] perfeilio  miraculP 
quoad  cifc<ftum , hoc  cil , erc^io  a J (laturam  re* 
^ain,adcxIumpnrre^.un.C4A;'c.i.Rc^idiligunt 
te.  lob  40.  Edo  gloriofus , & in  fublime  erigere. 
Pf*lm.t44.  Dominus  erigit  clifos  ad  iufiiciz  re- 
Aieudinem , Se  cxlcfiium  intentionem. . Vnde  fe-  < 
quitut : Dominus  diligit  { alias  dirigit)  iufios  [&  j 
glorificabat  Deum  ] quem  in  ctfe^u  tanti  cogno-  | 
uit  miraaili.Ei  hiccil  finis  ifiiusmiraculi./.we.7.  | 
Magnificabant  Deum  dicentes  : quia  Propheta 
magnus  furtexie  in  nobis.  Ec  quia  Deus  viiicauic 
plebem  fuam.  Glorificabat  autem  maxime  in  hoc, 
quod  in  finem  in  bonis  operibus  petfeucrauerit. 

I .Cerimb.C,,  Glorificate,  & portate  Deum  in  cor- 
pore vefiro. 


Refpondcns  autem  Archifyna^o- 
giis , indignan.s  quia  fabbato  curalFet 
1 E s V s,  dicebat  turbae ; Sex  dies  funt, 
in  quibu'i  oportet  operari.  In  his  ergo 
venite  Sc  curamini  , Sc  non  in  dic 
fabbaii. 

Hic  indpit  confutatio  calumniantis  , & habet 
partes  tres,  quamm  vna  efi  calumnia  malitiofe 
farilum  reprehendentis  : fccuiKla  confutatio  fal- 
litatis  > fada  per  irrefragabilem  rationem  verita-  « 
tis : tertia  cft  ex  pane  deuototum  , congratulatio 
tiubx  fidelis.  In  primo  horum  duo  fuiii,  in  quo* 
rum  primo  dcfcribitur  perfona  calumniantis ; in 
fecundo  ponitutdi^umcalumniatotis.  Defetibi* 
tur  amem  perfona  calumniantis  a eribus : a facili- 
tate rcrponiionis,a  dignitate  prxUcionts4  pafllo- 
nememts.  A facilitate  rerponlionls  dcfcribitur, 
cum  dicitur  [ Rcipondciis  autem]  quia  comincte 
fetmorsem  ficut  ftuUus  non  potuit.  /^^4.  Con- 
ceptum fetmonem  quis  tenere  poterit  J Uh  jt. 
Loquar, & rcfpitabo  paululum  [Atchifvnagogwj 
princeps  Syuagogx,  vnus  de  tUis,  de  quibus  dici- 
tur 6.  Vx  vobis  qui  opulenti  diis  in  Sion: 
optimates  capita  populorum,  tnpreJiewcs  pom- 
paticHomum  Ifrael.  Illeenimfuit  vnus  de  illis, 
qui  failu  dignitatis  inflati , bonis  inuidebam,  iu- 
fliria  apparenti  gloriances.  Rjm.to.  Ignotantes 
Dei  iuftitiam,&  luam  quxrences (latuere, iuftitic 
Dei  non  funt  fubiefii.  Deferibit  amem  hunc  a 
palTmiJcanimi,qti*cumcx3giiabar.  Dicit  [indi- 
gnans ] Fallaenim  iuftitia  (alias  vt  dicit  Htcr$nj‘ 
mm  ) indignationem  liabct.non  religionem.  In- 
dignabatur autem  [ quia  fabbato  cutanee]  Quod 
eft  de  bono  opcic  indign^.  Mihi  »n- 

dignaraini , quia  totum  hominem  fanum  feci  io 
fibbaco. 

Dicebat  ergo  turbx  ] Domino  enim  noftro 
Itsv  Ckiusto  dicere  non  audebat , quia 
audiucrat  qualiter  alios  confutaucrat:fcd  fiirpliq 
tuibx  diccbat,qux  difetetionem  non  babobar. 

Pauperes  funt  Se  ftulii,  ignorantes  viam 
Dumtni,&:  iudicium  Dei  fui[fex  dies  funt  in  qui- 
bus oportet  operari  1 Sicut  prxeipitur  £aW.io. 
Memento  vt  diem  fabbaii  fanclificcs.  0'fnef.t, 
Kcquicuic  dic  feptimo  ab  omni  opere  quod  pa- 
trauctat.  Lchit.i^.  Sex  diebus  facietis  onus.  Dies 
feptiinus , quia  (abbati  requies  cft,  vocaoitui  fan- 
dius : omne  opus  non  factetis  in  eo.  Et  ideo  dicit 
[Sex  dies  funt  inquibus  oportet  operari  ] laun- 
dum  exemplum  Domini , qui  fex  diebus  finem- 
tcrualio  eft  operatus.  Et  fecundum  legem  qux 
hoc  concedit.  Non  enim  necefle  cft  optari  in 
illis,  (cd  [oportet]  hoc  cft,  licitum  eftvnicuique 
operati  in  illis : dummodo  opus  vere  fit  opus, hoc 
cft  ,quod  o^zm  ferat  fecundum  aliquam  vriltta- 
icm : (icut  in  antehabitis  di^um  eft.  1’cccatitm 
enim  non  cft  opus,  fed  potius  dcformit.is  ope- 
tis.  Sic  ergo  in  fex  diebus  oportet  opcrari.Ec  ideo 
dicit. 

In  his  ergo  venite, curamini  ] hoc  eft, in  his 
(ex  diebus  in  quibus  oportet  operai  i [vaiitcjcum 
(ieuotionc  [&  curamini]  ab  infirmitatibus  mentis 
& corporis.  £nh  ^o.  curante  gentem  fuam, 

& liberauit  eam  a perditione.  Jcrern.\y.  Sana  me 
Domine , & fanabor : faloum  me  fac  , Se  faluus 
, ero : quoniam  laus  mea  tu  es  [&  non  in  dic  feb- 
. baii] 


Dk  .r  .-  - ■;  '( ,n-;i^Ic 

. J 


inE  uang.  D.I.uc.  Cap.  XIII.'  147 


bati  ] Intellexit  »fte  magiftcr  ertoris , quod  nihil 
operis  ellet  ad  faciendum  in  die  fabbati ; cum  ca« 
mcn  feniiret  videte,  & audire , fic  in  excciioribus 
orare,  hymnizare,  laudare  Deum,  hoftias ofFctrc 
lint  opera,  qux  omnia  hebant  in  die  fabbati.  Si> 
miticer  autem  comedere , bibere,  circuncidere,  & 
huiullnodi.  Similiter  parere, nafci,inoti.  Omnia 
enim  talia  fiebant  in  die  fabbati.  Adhuc  autem 
infirmari , coimalcfccic , & iKtiufmodi , quorum 
nullum  eA  quin  fiepe  fadhim  fit  in  die  iabbari. 
Nec  Deus  iila  inhiMic . quz  vcl  per  fc , vel  cum 
graria,  vel  per  naturam  operatur.  Jo4n.^.  Pater 
meus  vfque  modo  operatur  , & ego  operor.  Nec 
inhibuit , fed  potius  przcepit  ea  quz  ad  laudem, 
vcl  ad  cultum  faum  ipie  ab  homine  infiicoit  fieri. 
Leuii.  i s - Adhuc  fine  quibus  vita  non  agitur,  Sc 
fine  qnibiis  neceflitas  non  ducitur » oointa  hzc 
fiunt  in  dic  fabbati.  £c  ideo  ille  magiAci  eA  erro- 
ris,qu)  legem  non  intellexit,  quando  voluit,qnod 
homo  ab  infirmitate  corporei  fine  omni  opere 
medicinz  exterioris  non  curaretur  in  die  fabbati- 
£c  ideo  confutatur  a Domino. 

Rcfpondcns  autem  ad  illum  Do- 
minus dixit : Hypocricx , viiufquifquc 
vcftrum  fabbato  non  foluit  boucm 
Tuum, aut afinum  a praefepio,  &i ducit 
adaquarc>Hanc  autem  filiam  Abrahx, 
quam  alligauit  Satanas,  cccc  dcccm 
ic  odo  annis  1 non  oportuit  folui  a 
vinculo iilo dic  fabbati  ? Et  cum  hxc 
diceret , crubefccbant  omnes  aduer- 
^ fari)  cius  : & omnis  populus  gaude- 
bat in  vniucrfis , qux  gloriose  fiebam 
ab  co. 

Habet  autem  hzc  rcfponfio  rtia : confutatio 
nem , confiiiacorum  confufionem,  & deuocorum 
glorificationem.  Dc  piimodicit[Refpondens  au- 
tem] potius  malitiz  cordis  eius  quam  verbisrquia 
verba  parui  erant  momenti  [ad  illum  Dominus] 
quem  nihil  latebar  de  intentione  cordis. 

Omnia  nuda  & aperta  fiint  oculiseius , ad  quem 
nobis 'fcrmo[dixjt]  Pfahn.^i.  Siait  nouacula 
acuta  fitciAi  dolum  [ Hypocrita]  Hic  confutatio 
ponitur,  & habet  duas  partes  : conuitium,  & ra- 
tionem confutationis.  Conuitium  eA,  cum  dicit 
[Hypocrita]  quia  exteriorem  quxrit  iuAitiam, 
ne|lr(Sa  inrcrtoi}..^/i«/fil>.t;.  Attendite  ne  iuAttiam 
veAram  faciatis  coram  hominibus  vt  videamini 
ab  eis  [vnufquifqueveAnim]  Fece  ratio  confijta- 
tionis,&  fmnpia  a minori.  Minus  eaim  videtur,  ; 
quod  bos  a necefficaic  curandus  fit  quam  homo: 
& bos  vcAro  iudicio  curandus  eA : ergo  multo 
iT).igi$  homo,  ct  hoc  cA  quod  dicit  [vniifquifque 
veAtum]Bos,  quod  cA  ad  duplicem  vtilitaicm 
animal  ordinatum : quia  ad  cfum,  & ad  laborem. 
Sed  vttunquchorumeA  ptoptet  homines. /'/i/.S. 
Omnia  fubiecitlifub  pedibus eius,oues,&  bones, 
vniucrfas  [boucm  fuum]  animal  mundum,  quod 
diuidir  vngulam  & ruminat  [aut  afinumjqitod  cA 
immundum  animal , nec  vngulam  diuidic  aut 
nuninat[non  foluit]  hoc  eA,  nonne  foluit[a  pr«- 
fepio  ] quando  comeAo  pabulo  potu  indiget  [ & 
ducit  adaquate]  Ec  fic  necefiitatem  bruti  arten- 
dences,dicitisfo!uendumfabbacum : & necclllta- 

D.  Atbti  ti  in  £k4ng.  D.Luc. 


tem  hominis  confidcranrcs , dicitis  non  efie  fol. 
uendum,com  tamen  homo  fic  dignior  omnibus 
brutis  animalibus.Duceie  enim  ad  aquas  brutum, 
eA  opus  ieruile.  uCmnth.^.  Nunquid  de  bobus 
curacA  Deo. 

Hanc  aurem  ] forminam  ad  imaginem  Dei  fa- 
fiam  , & (fundum  religionem  [ filiam  Abrahz] 
cum  cuius  (emine  eA  etiam  propagatio  religionis 
Abrahz  ad  ipfam[quam  alligauit  fatanas]  vincu- 
lo infirmitatis.  £x  quoctiam  patet , quod  infir- 
mitas eius  ^ peccato  caufabaiuc  [ Ecce  decem  & 
o£lo  anni  fune]  Quod  eA  miferabilej  ita  diu  fs- 
minam  in  infirmitate  detentam  c(Ic[NonJhoc  eA, 
nonne  mulco  magis  [ oportuit  folui  1 (olo  verbo 
fine  omni  opere  ictuili  [ i vinailo  iito  ] hoc  cA, 
infirmitatis  iAius  [dic  fabbarii  lonnrf.  Sicircun- 
cifionem  accipit  homo  dic  fabbati,  vt  non  folua- 
mr  lex  Moyfi  : mihi  indignamini , quia  totum 
hominem  fanum  in  fabbato  feci  \ Per  boiiem  au- 
rem fignificantut  literaci  &;  clerici : per  a(inum, 
fimplices  & idiotz.  Vel  ludzi  ^ Gentiles  a vin- 
culis peccarocum  abfuluendi.<7rf.  1 • Cognouit  bos 
polleirurem  fuum , & alliuis  przi^e  Domini  fui. 
Ifracd  autem  me  non  cognoiut , & populus  meus 
non  intellexit.  Beari » qui  fcminarisfupec 

omnes  aquas , immittentes  pedem  bouis'^a(ini. 
Filia  autem  Abrahz  fignificac  quamlibet  mife- 
rabilem  perfonam,graria  Dei  adiimandam  a Prz- 
latis  Kccicfiz.  Pfdm.i  i j.  DirupiAi  vincula  mea, 
tibi  facrificabo  hoAiam  laudis.  Ifa.  f 2.  Solue  vin- 
eola colli  tui  capeiua  filia  Sion. 

Ec  cum  hzc  diceret  ] confutando  malos  erro- 
ris magiAios:  FfaUn.Cx.  ObArudlum  cAoslo- 
qiicnrium  iniqua.  Pf.tlm.14.  Adnlhilumdcdu- 
dus  cA  in  conlpedu  cius  malignus  [erubefccbantf 
omnes  aduerfarij  cius]  Luc.i  i . Dabo  vobis  os  & 

I fapienriam , cui  non  poterunt  rcliAerc  omnes  ad- 
; ucrfarij  vcAri.  Mnh.j.  Videbit  me  inimica  mea, 

I & induetur  confufione./’y>i/m.j4  Induaiuurcon- 
I fufione  & teuerencia,  qui  maligna  loquuntur  fii- 
[ per  me. 

I £r  omnis  populus]  fimplices  fideles  Si  deuoti. 

' J.He.19.  St  hiracueriut,  lapides  clamabunt  [gau- 
debat 1 concepto  bono  quod  fiebat  jKr  cum  [ in 
vniuetfis]  fignis,&  fȣlis,&:  confiitat  lonibus  ma- 
lignorum in  verbis.  Mi\rc.y.  Pene  omnia  fecit, 
Ltte.  1 4.  Fuit  vir  JHopheta  putens  in  opere  & (er- 
mone  coram  Deo  Si  omni  populo  [ quz  glorio- 
sc]7«///*«.GIotia  eA  late  patens  piwconium : vel, 
ore  multorum  przdicata  laudatio  [ fiebant  ab  eo] 
Pfalm.  i i . 1pfcdixit,&  faila  fum : ipfe mandauit, 
Si  creara  Cant.Pfalm.u  j.Omnia  qu*cutujuc  vo- 
luit Dominus  fwit.fzid.  1 { .Cantemus  Domino, 
gloriolc  enim  honorificautscA.  Sic  enim  perfe- 
cit laudem  ex  ore  populi  fimplicis  « (icut  ex  ore 
infantium , hoc  eA  , ex  litcratitta  loqui  nefeien- 
tiiim  , propter  inimicos  fuos  calumniatores  :vc 
JcAruar  inimicum  & vltoicro. 

Dicebat  ergo  : Cui  fimilc  cft  re- 
gnum Dei  , fic  cui  fimilc  jcftimabo 
illud  ? 

In  parte  iAa  oAendic  profoAcm  fe  pripatan- 
lium  ad  iudicinm  : S<  diuiditur  in  partes  duas,  in 
quarum  prima  fub  fimilitudine  przpar.intium  (e 
oAcndit  iprofcftum.Quia  autem  proFcilus  cA  dif- 
ficilis, eo  quod  omne  boimm  virtutis  cA  circa 
W X difficile: 


"I 


148  D.  Alberti  Magni , Ord.Prsd. 

difficile : ideo  in  fecunda  parte  fub  quxdione  , fi  ' cui  aflimilctut  attenditur  in  hoc  quod  dicit  [ Si- 
pauci  funt  qui  fitluantur,  inducitur , quod  pupa-  \ mile  dl]  icilicct  rejjtiuin  Dei  ab  humUieate  inaxi- 
lamium  cft  paucus  numerus  in  circiimcifiouc:fcd  i roa  incipiens  [ grano  finapis]  minuto  valde  inter 
loco  eorum  intrat  plctiiiudo  Gentium.  In  piima  1 rcmina:quia  neca  (apicruia , ncc  4 potentia  incc- 
harum  dux  inducuntur  limilitudincs , in  quarum  , pit,  nec  a diuiiiis  huius  muudi.  Sed  potius , ficut 
prima  fub  fimilitudine  grani  finapis , ofienditur  |dicicur  1.  Cor.  t.  fiulta  fum  huius  mundi 
‘ ptofcihishumiliutis  fidei  in  vetbo  Dei:in  fccun-  i elegit  Deus,  vt  confundat  fapientes.  Et  qux  infir- 
da  oilendkur  profectus  charitatis  fidei  fub  fimili-  | ma  funt  huius  mundi  elegit  Deus , vt  confundar 
ludine  fermenti.  Prima  fimilitudo  hal>et  duos  ' fortia  , hoc  cft,  potcftatcs  mundi.  Eceaquxnon 
paragraphos.  Vt  enim  nos  reddat  attentos  circa  | funt  elegit  Deus  hoc  cft,  paupcitima,  & in  abic- 
royfterium , primo  facit  quxftioncm.  Et  deinde  lita  6c  mendica  paupertate  di-gcncia  , vt  ca  qu* 
volens  nos  inrtiuere,  inducit  fimilitudinero.  T tia  funt  dcfiruciet : vt  non  glotictuc  omnis  caro  co- 


inducit  circa  primum,  in  quorpm  ptimo  oftendi- 
cur,quodobftru£to  orc  loquentiuih  iniqua,adhuc 
ad  docendum  patet  os  eius.  Et  hoc  eft  quod  dicit 
Euangclifta  [Dicebat  ergo]  i.  C<innib.6.  Os  no 
ftrum  patet  ad  vos  6 Cotiiunij.  Nullus  enim  va- 
let oppilare  os  veritatis.  Sicut  enim  dkiiurin 
apocripho  £y^ra, veritas foicior  cft&:  inualclcit. 
&Kundura  autem  excitatio  attentionis  in  vniucr- 
fali,cum  dicit;Cui  fimilc  eft  regnum  Dcl}R.cgnum 
autem  Dei  dijiturpotcrtasprrfcifta  iuftitix  , per 
quam  Deus  regnat  in  nobis.  Ma  tb.i  i . Regnum 
cxlorum  vim  patitur  , &;  violenti  rapiunt  illud. 
M-ttth.  6.  Adiicniat  regnum  tuum.  Hoc  re- 
gnum ab  humilitate  maxima  tnepeit , & in  al 
tum  prufccic.  Ec  quoad  lianc  proprietatem  dicit 
«quxtens. 

Cui  limile  cft]  quia  ficut  in  antchabicis  pacet, 
proprietas  nofiti  imelle£buscft,  vt  per  Itmilitudi- 
nes  tettenas  facilius  c.ipiatcxlcftia  & rpiiitualia. 
Etidcoquxrit  proprernos , vt  facilius  inftrua- 
mur  qtiafi  manuduifti[Cui  fimile  cftjhoc  cft,qux 
inuenitur  huius  tet  congrua  ad  rccceiia , qux  no- 
Ca  fime  homimfComparatio?/^^  )8.  Nunquid  no- 
fti  ordinem  cxli,&  rationem  eius  pones  in  rerta? 
hoccft,in  limilitudine  terrena.  Afot,  ai.  Ciuicas 
ianda  lemfalem  cxleftis  de  cxlo  delccndit  in  ter- 
renas fimilirudines.  Sic  in  fcala  tocob  6Vm.  28. 
Aogeli  dc  cxlo  ad  tcvram  dckcndunr.  Sic  Luc.t. 
Angeli  defecndunt  in  terram  fuper  Filium  homi- 
nis. Ec  quando  rcfuluuarurrimilitudincstcircnx 
ad  inrclicclum  fpiricualium , tunc  iraiifeendunt  a 
Filio  hominis  in  cxlnm.  Moc  eft  ergo  quod  dicit 
VI  attentos  tcJdat  ad  fimiliiudincs  diligenter  ad- 
uercendas.  Ftou.\.  Animadueteet  parabolam  , & 
incerpretaiionem,  veiba  fapientum,  8c  xnigmata 
eorum. 

Et  cui  fimilc  xftimabo  illud]  .^ftimabo  dicit: 
quia  comparationes  tccrenoruin  a-i  Ipiticualia, 
funr  magis  in  xftimacione  quam  in  rei  veritate. 
Et  hoc  eft  tertium,  in  quo  modum  aperit  talium 
fimilitudimim.  Ofe£  la.Egovifionesmultiplica- 
ui  in  cisA'  in  manibus  Pcophetaruin  adimilatus 
fum.  Eftcnfm  hic  modus  dodrinx  rudibus  faci- 
lior, vt  pet  fimilitudines  manuducamur , ficut  Si 
Apoftolis  fadum  cft.  Quando  aurem  pcrfcilus 
eft  aliquis  imellctftudiuioorum, tunc  non  indiget 
dirpeofatione  firailitudiimm,  Vnde  /o*n.x6.  Ecce 
nunc  palam  loqueris  , Sc  proueibuun  nullum  di- 
cis. Nunc  Icimus  quia  fets  omnia,  non  eft  cibi 
opus  vt  quis  ce  interroger. 

Simile  cfl  grano  (inapis. 

Ecce  fimilitudo  induOa  de  proie^hi  humilita- 
tis fidei,in  qu.a  tria  norantur,fci]icet, quid,  cui,  Sc 
io  quo , Sc  in  quera  effedum  aflimilctur.  Quid, 


ram  illo  Ecce  qualiter  minurumeft  femen  fidei. 
Dc  hoc  femine  dicitur  y '4  1.  Nifi  Dominus  Sa- 
baoth rcliquillcc  nobis  fcmcii , ficut  Sodoma  fj- 
dfi  dTcmus,  ic  quafi  Gomoira  fimiles  eircmus.Sis- 
per  hoc  exclamans  Ifi.  17.  dicic:Qui  egtediuntur 
impetu  ii  Iacub.q.d.Hjtc>ilcsfutu  natalibus  fcicn- 
tia:dc  tamen  faciunt  magna  V r.de  fcquirur : flo- 
rebit Sc  germinabit  Ifracl , Si  implebunt  faciem 
utbis  femine,  hoc  eft,  vcibo  Dei.  Sic  ergu  leinini 
fimilc  cll , quod  nudum  granum  omnibus  his  dc- 
fticutuin  , qux  poftea  apparem  in  co.  Nec  enim 
nobile  tnagnificencia  nataliiim,  nec  corufeum  flo- 
re fapientix  St  fcientiarum  , ncc  vedicum  diaitiis 
foliorum  &heibarum.  i.  Ce»'- if.  Non  corpus 
quod  futurum  eft  feminas  , fed  nudum  granum. 
Granum  aurem  in  fpecic  determinat , quando 
dicir. 

Sinapis  ] propter  quod  ipfc  Dominus  M*iih. 
(7.  fidan  grano  linapi^  conipatat,  dicens : Silaa- 
bueritis  fidem  ficut  granum  finapis.  Sinapis  erum 
in  grano  calidum  cft  granum,  vapotofiimjfubiilis 
fubftantix  valde,  & dilToluriuuin,  & acumm  > St 
penetratiuum : & hoc  habet  quando  teritur.  Sic  * 
fides  calida  eft  per  veritatis  dilc^lionem  , vapora- 
tiua  furfiim  per  coidis  intentionem  & deuotio- 
nem , fubtilis  valde  fubftantix  pet  creditorum  ab 
ipla  rationem,  dillolutKia  per  veritatis  reuclatio- 
iicm,acuta  ^ler veritatis  ad  intima  pcnetraiionem, 
penetratiua  autem  eft  intimorum  per  veritatis  di- 
uinxoftcrlioneno.  Et  fecundum  ina , verbum  fi- 
dei finapis  grano  comparatur.  Dc  primo  quidem 
horum  dicitur  CA.  f.  fides  qux  per  dilec^ro- 
nem  operatur.  Dc  f^undo  Lne.ii.  Nontiecor 
nollrum  ardens  erat  in  nobis  de  Itsv  , dunilo- 
queretur  nobis  tn  via , &:  aperiret  nobis  Saipta- 
ras^Tar dum  enim  cor  ad  credendum , iam  tunc  in 
deuocionefidi  vaporareinceperacad  lefum,quan- 
do  verbum  fidei  audiebat.  De  tenio  autem,  hoc 
eft, dcfubcilicate, dicitur Sxp.  7.  quod  Spuitos 
lapientix  cft  multiplex  , vnicus , fabrilis  , mode- 
ftits  , difcrcus  , mobilis.  Omne  quod  eft  fubtilis 
fubftantix , multiplicabile  cft  valJc.  Er  qincquid 
eft  multiplicabile  multum,  cft  fubtilis  fiibftantix 
Iccundum  natatam.  Et  ideo  dicitur  inulripkx  in 
cftcdibns,&  vnicum  in  fubieifti  fimplicitaterquia 
in  omnibus  creditis  fidei,  vnicum  fubic^uraeft 
primx  vetiratis.Er  ifta  fabiilitatc  fides  eft  fubtilis 
in  .articulis  creditis  , & eft  modcfta  m R cligioisc. 
St  diferta  ira  fidei dcfimfionibas,&  mobdis  ad  om- 
nium cord.i.  Quia  ficut  dicitur  J>f;ir.  Sc 
'S^om.  IO.  Prope  cft  vcibum  fidei  .-id  corda  Itomi- 
num.  De  quarto  autem  , quod  cfteite  dilfoluti- 
Hum  pet  reiielationem,  dicitur  10.  Do- 

mine in  vtfione  tua  folutx  funt  compages  mcx, 
& nihil  in  me  remanfit  virium.  Refoluir  enim  ve- 
titas fidei  nos  i nobifipfis:'vt  non  nobi^ , vel  ra- 
tionibus 


in  Euang.  D.  Luc  Cap.  XIII.  149 


tionibus  veriraci  6dei  innitamur.  1. 

Cfr.  IO.  In  captinitatem  redigentes  omnem  iatel- 
ieflum  in  obi^uiam  CHriHi.  De  quincoihocefti 
quod  acuca  cft  per  veiicitis  ad  intima  peoecra- 
tiooc,  dicitur  Hebr.u  .quod  6dcs  eil  argumentum 
non  apparentium,  hoccil,  arguit  dcconuincit 
mentan  de  his,  qux  non  apparem.  Et  hoc  modo 
(heut  ibidem  didturjeft  fubiiancia.hoc  eft, funda- 
mentum fundans  in  nobis  omnes  res  fperandas. 
Ad  illas  enim  non  pertingimus,  nih  acumine  6* 
dei.  Ec  lic  etiam  hdes  compungit  corda,  Acui  cla- 
ui  quidam  ,&  (limulae  Acut  ftimuli.  EccU.  vU. 
Verba  (apientum  fiint  Acut  Aimuli,  &quaA  claui 
in  altum,boceft  , in  profundum  deAxi.  Oe  lexto, 
quod  e(l  cite  penctcaciuum  per  veritatis  oltenAo- 
nemde  probationem,  dicime  Hekr.^.  Viuus  e(l 
fermo  Dei,  & efficax , & penetiabiliot  omni  gla> 
dio  ancipici,  percingens  vlque  ad  diuiAonem  ani- 
mx,compiigum  quoque  & nwdallarum,&  dilcte* 
tor  cogitationum  imentionura  cordis.  Hoc 
enim  di^ihim  eA  de  verbo  fidei,quod  ad  omnia  illa 
penettar  Acut  gladius  anceps,  & homini  iAa  in 
ieipfo  oftetidic.  Qualiter  faUcet  corpus  ab  ani- 
ma diuidirur , & quid  corpori  & quid  animx 
debeacut  , & qux  compages  Ant  membra  cor- 
poris & vires  animx  colligantes  , & quidvni- 
aiique  debeatur : 8c  qux  Ant  medullx  in  gratia 
Dei,  olla  ammx  (hoc  eA  virtutes  eius)  itcigances: 
& qualiter  cogitationes  i cogitationibus,  & qua- 
litcc  intentiones  ab  intentionibus  dircernantur. 
Hxc  enim  omnia  Anapis  facit  in  corpore , & ver- 
,i)um  Adei  in  corde : 6c  ideo  verbum  Adei  grano 
Anapis  comparatur.  OAendit  autem  confequen- 
^er,in  quo  poiiffimc  iAa  attenditur  comparatio. 

Quod  acccpcum  homo  mific  in  hor- 
tum uium. 

Ec  dicit  quatuor,  grani  videlicet  eledionem, 
eligentis  prudentiam  & rationem,  cultus  adhibi- 
tionem,& loci  aii  committitur  cuAodiam  defera- 
citarem.  De  primo  dicic[Quod  acceptumjhoceA, 
acceprabile  granum.  Non  vanum : quia  granum 
vanum  non  frudiAcat,  nec  cAedhun  oAendic  fux 
virtutis.  Ec  ideo  vc  .acceptum  At , oportet  quod 
eligatur,dc  At  eledum,&  preciofum  in  nacurx  fux 
vigore,  de  quo  didum  cA.  Ideo  vetbum  Adei , in- 
ucnrx  prctjofx  margarirx  fub  alia  Amilicudinc 
Matth.i }.  comparaturtproqua  homo  dat  omnia 
fua,&  comparat  cam.  Ideo  Ctmt.  ( .Dile&us  meus 
ele^s  cz  millibus  dicitur  : quia  niA  At  valde  in 
cordis  deuotione  acceptum,  Ane  fru£lu  permaner, 
quia  in  terrS  bonam  non  cadit.  Vnde  GUff  j4mh. 
[Quodacceptumjhoc  eA,  acccpiabilc  habcns[ho- 
mojracionabilis  &:  prudens : & non  quod  fatuus 
eligit.  Ec  hoc  eA  fecundum[homo  ] qui  feie  quod 
eligit.  Alij  enim  homines  in  Amilicudinem  bcAia 
nim  Aiuc  computati.  Pfnhn.  4S.  Homo  cum  in 
honore  eAet  non  intellexit . comparatus  cA  iu> 
mentis  inApiencibus  , & Amilisfadlus  eA  illis 
[miAc  ] Ecce  cultus  adhibitus.  Non  enim  homo 
rationabilis  miAt  femen  in  hortum>niA  prius  hor- 
tum & Amarer,  fc  foderet,  fk  adxquarer.  Foderet 
fatculo  diAiplinx,  Amaret  pinguedine  deuotionis 
in  remiffionem  peccatorum  , adxquatec  in  fatis- 
fadione  per  iuAirix  exercitium.Oe  primo  horum 
dicitur  //4.1. Abfeondete  in  folTahumo.  Depri- 
ino  & fecundo  dicitur  Lhca  ).Vfquedum  fodiam 
cicca  illam,  & mittam  Acteora.  De  tertio 
D-  Albent  Af4£ni,  in  Eiuag.  D.  Lue, 


Cum  adxquauent  fKiem  teerx  , fettt.  Sic  ergo 
miAt[in  hortum  fuum]hoceA,coc  velEccIcAam 
Aiam.  Et  hoc  cA  quanum.  Qui  boreus  claufus  eA 
cuAodia  mandatorum , ne  pateat  acceAusdiabo- 
lo.C«i/.4.Hortas  c6c!ufus.Ottus  etiam  ab  orien- 
do di«Aus:eo  quod  ferax  eA  ad  omnium  Airpium 
bonarum  plantationem.  £«tU.  1^.  Dixi  rigabo 
hortum  plantationum  , 6c  inebriabo  partus  mei 
fruflum.  In  talem  ergo  hortum  mittit  ,&  in  hoc 
horto  notabilem  valde  & mirabilem  habet  gra- 
niun  Anapis  propriecaiem.  Milfum  enim  in  hor- 
tum, Ac  conoalcAcns  in  eo , pet  fcipAim  fuAocac 
omnes  malas  Airpes  vriicarum  & veprium  , Ac 
aliarum  Airpium  inutilium.  Ethocfarde  Ades  in 
corde , & in  EccleAa.  DeAruit  enim  hzrefes , Ac 
IchiAnata,  Ac  concupiArentias  vitiorum  fpiritaa- 
Itum  Ac  carnalium  , quando  conualelcit.  Semen 
enim  diuinum  potentius  efficitur , Ac  omnia  de- 
Aroit  diaboli  plantata  adulterina.  Sup.  4.  Adulte- 
tinx  plantationes  non  dabunt  radices  altas , nec 
Aabile  Armamentum  collocabum. 

£c  creuic , 8c  fa^um  cA  in  arborem 
magnam:  8c  volucres  exii  requieucrunc 
io  ramis  eius. 

Facit  hic  comparationem  ad  cAkbim.  Dicit 
autem  tria , fcilicct , quod  creuic  in  proAnAu:per- 
fcdlum  autem  magnum  fuit:5c  in  vmbra  & frudhi 
fadHum  eA  viile.  De  primo  dicit  quod[creuit]pro- 
Aciens cx  paruo.  Genef.t.  & GentC,  9.  Crefeire  Ac 
multiplicamini.  Ac  replete  terram.  Crefeeteenim 
eA  continuo  in  quantitate  viirutis  proAcere.  Sic 
enim  crefeie  femen.  Sic  ciefcit  1 e s v s , hoc  eA, 
Ades  Domini  1 e sv  in  corde.  ZMC.t.Puetl  e &,v  s 
pcoAciebat  ztate , & gratia , Ac  fapientia  coram 
Deo  Ac  hominibus.  Sic  dicitur  1 . Cer.  \ . quo<l  ne- 
que qui  plantat,  neque  qui  rigat  eA  aliquid <ed 
qui  incrementum  dat  Deus.  PerArdlum  autem 
autem  [faflum  eA  in  aiboten)  maenan^  Ex  Anapi 
quidem  arbor  ligneo  Aipttc  non  nt  > (ed  axbocis 
nmilicudo.  Stipite  enim  orto  cx  radice,  emittit 
ramos  multos  ex  Aipite,  Ac  his  indaratis  exprimic 
arboris  Aniilitudinem  : cum  tamen  in  vcticace  At 
olus. Fidei  autem  verbum  eleuatiir  vc  arbor  iiiAi- 
ite,hoc  eA,in  Ade  ChriAi : Ac  dilatatur  in  ramis, 
oc  eA,in  roenibtis  Domini  noAri  Iesv  ChriAi.Ac 
in  Ecclefiis  eius  qux  Abi  adhxrenc.  Pftdm.  79. 
Extendit  palmites  fuos  vfque  ad  mare , Ac  vfqiie 
ad  Aumen  propagines  eius.  Ideo  lonn.  ij.  ffib 
alia  Amilicudine  loqueris, djxic  ; Ego  fum  vicis, 

Ac  vos  palmites.  Exjtb.  ^6.  Vos  autem  montes 
IfracI  ramos  veAros  expandite  , Ac  Aorete , Ac 
fru£lum  facite  populo  meo  IfracI.  Ofed  T4. 
Erumpet  radix  eius  vt  Libani.  Ibunt  rami  eius,  Sc 
erit  quaA  oliua  gloria  eius.  Magna  ergo  vjrnirc,A£ 
proceritate  faniAicatis , Ac  vmbra  dcienAonis  fux 
cA  iAa  arbor. 

Ec  volucres  czlijcccevtilicas.  Volucres  autem 
exIi  , fune  Sandli  pennati  plumis  virtutum.  Pfsl. 

(4,  Quis  dabit  mihi  pennas  Acut  coliiinb.Tl  Vo- 
lantes atiiiudine  romcmplacionis.  Jfa.io,  Qtil 
funt  hi  qui  vc  nubes  volam  , Ac  quaA  columbx  ad 
feneAras  fuas? //4.  40.  Ambulabunt,  Ac  non  deA- 
ciem.  H«  volucres  funt[cali]  quia  femper  dcAdc- 
rio  Ac  intentione  petunt  cxlcAia.^h»/i/’^.j.NoAra 
conuctfatio  in  cziis  cA.  Sic  in  Apocal.  8.  vidit 
loannes  aquilam  volantem  per  medium  cxlum. 

N } Sic 


156  D.  Alberti  Magni,  Ord.Prsed. 


Sic  £^«&.X.Vit!itProph«i  penMcis  & altiuolis  l 
«niroalibus  c*lum  tangere  capita.  H*  igituc  vo- 
laae$[iequicuctuni  ] omnes  vias  difficiles  hnius  | 
mundi  dimiitei«e$Liu  ramis  cius]hoc  cft , in  Ec-  1 
^nisyvel  in  modis  viiiendi , quibus  alius  fic»alius 
{ic  tiuit  in  Ecclcfia:ficut  dicit  yiu^ujiin.  hb  X • Ibi  j 
zequieuerunt  fclTi  tobore.  C(»ef.  i8.  Rcqircfcite 
fub  aibote.  Cmmoc.  r-  Sub  vmbra  illius  quem  defi- 
«ierabam  fcdi  , & ftuihis  cius  dulcis  guuuri 
meo. 

Ec  iterum  dixit : cui  fimilc  xftimabo 
regnum  Dei. 

Et  iterum  dixU  ] ficuc  profcilum  httmilitatis 
ita  profeftum  charitatis  fidei  volens  dcmonftrarc. 
Et  hxc  cft  fimilitudo  fecunda  [cui  fimilc  xftima- 
bo  tegnum  Dei  ] per  quod  Deus  in  nobis  tegnat 
ptofr^iu charitatis.  /ft.  4f.  A(Timilauite,&  non 
cognouifti  tnc.  Hoc  latis  in  amchabitis  cft  expo  - 
ficum. 

Simile  eft  fermento, quod  acceptum 
mulier  abfcoiidit  in  farinae  fata  tria, do- 
nec fermentaretur  totum. 

Hic  tria  dicit  fient  in  praccdcnti  fimilitudine, 
quid  rcilicct,cui,&  in  quo,  & fecundum  quem  cf- 
fttfhim  aflimiletur.  Qnid . quia  regnum  Dei.  Cui 
quia  fcnncnto.  Et  hoc  cft  quod  dicii:rcgnum  Dei 
[firoile  cft  fermento] 

Accende , quod  fermentum  bonas  proprietates 
habet  quatuor  , fecundum  quas  hoc  regno  Dei 
comparatur.  Eftenim  calidum, rpiritualis  virtutis, 
impletiuum,&  eleuatiuum.  Ec  ficeft  de  charicare 
' veritatis , qux  in  verbo  Dei  cft  ignitx  calidicatis. 
Tfdim.  118.  Ignitum  eloquium  tuum  vehemen- 
ttv.Sc  feruus  tuusdilcxit  illud./min.io.Failui  eft 
fermo  Dei  in  corde  meo  quafi  ignis  exxftuans, 
daufufque  in  oflibus  mei^daboraui,  fWrc  non  fu- 
ftinens.  Sic  etgo  per  caliditatero  fermento  (quod 
a feruorefie  vocatur)  comparatur.  Eftciiam  fiir- 
menrum  virtuus  fpiritaalis:quia  nifi  rpiritualiter 
diffimdecetur  , per  coram  maflam  difTurxli  non 
fln.Et  ideo  dicit  Phih/offhm,  quod  ficut  feha- 
t femen  inafculi  ad  guttam  fceminz  : ita  fe  ha- 
bet fetmentum  ad  paftam,&  coagulum  ad  lac.Sic 
autem  fe  habtt  chatitas  ad  cor  hominis  , & ad  Ec 
clefiam,fc  ad  exteras  virtutes : quud  ficuc  fpicitus 
diffunditur  in  cis,  & capit  omnes,  & tenet  eas,  & 
format.  KomAn.y  Charicas  Dcidiffufa  eft  incor> 
dibus  iioftris  per  Spiritum  fatidum , qui  datus  eft 
nobis./'/*/w.to.  Spititum  redum  innoua  invif- 
cetibus  meis.  Sapient.  7.  Per  nationes  in  animas 
fandas  fe  transfert, amicus  Dci,A:  Prophetas  con* 
fticuit.  Sic  ergo  diffunditur , & comprchendir,& 
capiicordafidcliumSpiiitns  charitatis.  Impleci- 
uum  etiam  cft  fcrnreiuttmrquia  totam  paftam  im- 
plei:icaquod  nihil  fui  inucmcur, quod  paftam  non 
impleucrit.  Et  ideo  nihil  fbrmenti  tn  aliqua  parre 
panis  imienitur.Et  fic  charitas  fpiriiu  ruurcplec,& 
extrudit  recepeibilitatem  aliorum.Quia  ficuc  dicit 
btMM  quo  fe  ingerat  vanicas.vbi 

totum  repleuic  charitas.  ylii.i.  Kcplcti  fune  om- 
nes Spiritu  fando./^/i/m.Sy.Rcpleti  fumus  mane 
mifeticordia  tua  czulcauimus,  & deledaii  fumus. 
Sic  etiam  leuai.  Fermento  enim  Icuatuc  8c  allcua- 
tur  pafta  8c  panis : & fic  f^it  chorius , qux  leuat 


cor.&c  elcuat  in  cxlum.Tl^rrwtr.j.Lencmas  corda 
noftni  cum  manibus  in  cxlum.  £A.cr/t.8.Eleuauir 
me  Spiiirus.fa.rc/t.i.  Cum  eleuatctur  Spiritus  dc 
terta,  eleuabanrur  fimiil  fic  rocx  fcquenceseum. 
Sic  ergo  proprietatibus  illis , regnum  Dei  in  pro' 
fi^ftu  charicaci$,fcrmcntu  aftlmilatur. 

Qiiod  acccptum]quacuotdicit  ficut  fupia,  ele- 
dionem, eligentis  diq>oritionem,eligcmis  opus,fic 
eledi  effedum.  Dc  cledione dicit  [quod  acce-> 
ptum  ] hoc  cft  , adeeptatum  fic  acceptabile , ne  (le 
cuanidum.Nonenim  eft  acceptum,  quod  per  Spi- 
ritum chatitatis  non  efficitur  acceptabile.  Vnde 
Dominus  in  lege  Exed.^y,  fecit  heri  acetabula, 
quibus  probabatur , fi  facrificium  effec  acceptum. 
Et  hxc  acetabula  , fpiritum  charitatis  ftgnificanC 
[ muliec  ] dicit  difpofitionem  eligentis.  Mulier 
cnimell  ( qux  focaria  fic  panifica  eft  ] fapiencia, 
qux  huiufmodi  fermentum  fcii  eligere,qm}d  fine 
cortuptione  inducat  calorem  fic  fpiticum  , fic  im- 
pleat,fic  eleoec.Hxc  enim  n»licr, huius  artis  fiim- 
imeftroagiftra.  Hxc  fignificatui  pet  Satam  C/rv. 
i 8. Cui  dixit  PatriarcharAccelcta,  tria  fata  fimilx 
commifee , fic  fac  fubcineritios  panes.  EctU.xC. 
Gratia  fiipcr  giaiiam  mulier  fanda  , fic  pudo- 
rata, 

Abfcondit]ne  vana  laude  euanefeat.  Pftlm.  44. 
Omnis  gloria  eius  filix  regis  ab  intus  [in  forinx 
fatis  triDuSjgrana  hxc  funt  grana  ttiiki,qux  fum 
membra  corporis  myftici.  Pf.tlm.  1 47.  Adipe  fru- 
menti fatiat  te.Mola  autem  qua  teritur,  eft  rpes,fic 
timor.Timor.mola  inferiorde  ptenis.Spes  autem, 
mola  Tuperior  dc  prqmiis.Vode  prqcepic  Dominus 
Deuttr^  14.  Non  accipies  pro  pignore  inferiorem 
fic  fuperiotem  molam:quia  fine  timore,  fpes  dege- 
nerat in  prxfumptioncm:fic  fine  rpc.iimut  decidit 
in  defpcrationcm.  104.  Lxeetut  coi  meum 

VI  timeat  nomen  ruiim.Faikia  autan  comminuta, 
eft  confeiemia  pura  in  omnibus  hominibus  : cx 
quibus  confeientiis  multi  fumus  vnus  panis  io 
Chtifto:ficut  dicitur  i.Cf>r%mh,io.  Leutt.-.  Prx- 
cepit  Dominus , quod  pro  pacificis  offeranrur  pa- 
nes fermentati , qui  funt  de  farina  fimilx[  farajSa- 
tum  eft  menfuTa  capiens  modium  & diinidium:rt 
modius  referatur  ad  rpirinim,  fic  dimidius  refera- 
tur od  animali  carcm,quc  fecundum  dimidium  fur, 
in  fingulis  viribus  aliquid  capit  menfiirx  diuinz, 
hoc  eft, fecundum  hoc  quod  pcrfuafibtliseft  ratio- 
nc,fic  pbedibilis.Hxc  aurem  funt  tria  fata,  hoc  eft, 
tres  vires  animx  humanz : vc  tn  ratione  poftidea- 
mus  prudentiam, in  irafeibiJi  odium  vitiorum , fic 
incoiicuptTcibilidefiderium  virtutum.  Vcl  muliet 
eft  Ecclefia.Tria  fata.funi  omrses  homirtes  a tribus 
filiis  Noc  Sem,Cham , fic  laphet , in  ttibus  plagis 
mundi  diftributi^ioc  cft,Afia , Africa,  fic  Eurojia. 
Vcl  etiam  charitas  eft  fermentum  in  ttilius fatis 
(hoc  cft,mcnfuris)charitati$  abfcordt^um. 

11.  Diliges  Dominum  Deum  tuum  cx  toto  corde 
ruo, fic  ex  tota  .-mima  rua,fic  ex  tuta  menre  tua.  Vel 
tria  fata, funt  tres  perfonx.cx  quibus  accepta  fune 
fubiedla  omnium  articulorum  fidd.  Vel  etiam 
tria  fata  , funt  tres  flatus  hominum , qui  liberam 
animas  fuas,Noc,  Daniel,  fic  lub,  hoc  cft.prxlaii, 
continentes  fiue  concemplaiiui,fi:  pa-nitentes  qai 
per  dolentem  lob  intelliguntur.  EJjch.  14.  Qu^x* 
dam etiam vult, quod  percria  fataintclligan- 
tur  tria  merita  bonorum:  quorum  quidam  trigefi- 
mum  fru4lum,  quidam  fexagefimum,  quidaru  ao- 
lem  habent  centefimum  Matth.  ij.  HxUrttu  au- 
, tem 


inEuang.D.Luc.  Cap.XIII  151. 


tcm  dicic,  quod  fermentum  eft  fidei  cum  diledio^ 
ne, quod  ibfcondituta  Tapienda  Dei  in  Scripturis 
Legis, & Prophetarum, 5c  Euangdij.  Adqustria, 
omnis  alia  reducitor  Scriptura ; quia  hiftori«  Pa- 
trum funt  qnardam  prophaia  fiuurorum , & diila 
Apoitoloium  funt  expofitiones  Euanjjdiorum.Et 
alix  tales  multx  diuerfitates  fieri  poilum  ; quia 
nihil  habet  grauitaiis.tria  tribus  adapurc.Vel  tria 
iata/unc  capacitates  corporis , &'  anim«,  8c  fpiri- 
rus:vc  corpus  obediat, anima  padlones  ordir>et^ 
fpirituscxlcftibus  intendat.  1.  Thtf.  j.  Vt  integer 
vefter  lpiritus,ffc  corpus  , & anima  feruetur.  Vcl 
<ria  fata , funt  rria  qux  funt  dc  imagine  fimiliru- 
dinis  , in  quibus  Triniratem  incrcawm  imitamur: 
▼t  vcritasfqux  eft  fennentum)in  inteUc^lufitcU- 
rtras  lucis . in  Toluncace  plenitudo  diiedUunis , & 
in  memoria  ootiiia*nihil  habens  obliuionis.  Sic 
ergo  mulier  » Sapienria , vel  Ecclefia  fitcmcncum 
abicondit  fub  farina  fata  tria. 

Donec  fermentaretur  totumlccce  efiedius.  To- 
cumenim  quod  cQ  in  maffa  pallx  , conueeeit  ad 
iefimnentum:ficut  coagulum  conuertit  lac.  Et  fic 
femen  conuertic  concepturo, trahendo  & forman- 
do.Ec  fic  fpiciius  charkaiis  ad  fc  conuencre  debet 
cor&Ecclefiam.  Ofuy.  Quicuit  duitas  paulu- 
lum i commixtione  fermenti : donec  femientare- 
tur  totum.  In  his  ergo  proprietatibus, fcrmenniro 
in  bono  accipitur.  Eft  autem  fermentum  Phan- 
fxorum  & SaddiKxorum,  quod  efl  cornipuo  fidei 
per  hxtefim.  Et  efi  fermentum  Herodis,  quod  efi 
corruptio  vnitatis  Ecclefix  per  dolum.  De  qui- 
hui  dicitur  MAtih.  1 6.Er  efi  fermentum  corruptio 
bonorum  morum. Modicum  fermen- 
tum totam  maflam  corrumpit.  Ec  fic  dt  fermen- 
to non  loquitur  hic  Dominus.  Ec  ideo  ifix  pro- 
prietates fermenti  dimittantur.  Diximus  ament 
quxdaro  de  hac  mateiia  faper  Mai.  t 

Ec  ibat  per  duitates  & caflella 
docens,  & iter  faciens  in  lerufalcm.  Aie 
autem  illi  quidam:  Domine,  fi  pauci 
fune  qui  faluantur?  Ipfc  autem  dixit  ad 
illo  . 

Hieoftenfa  difiicuUarc  prxparationis  ad  tudU 
cium  , furgit  ex  hoc  quxftio  dc  paucitate  faltian- 
docum>&:  habet  hxc particula  tres  panes : in  qua- 
rum prima  ponitur  infianTianofirxfalutis,  pro- 
curaex  per  faiutis  ausiorem  : in  fecunda  autem 
qnxlfio  dc  numero  faluandorum  ; in  rercia  an 
tcm  ponitur  refponfio.  Dicit  crgo[Et  ibatYfofi- 
ciendo  in  faluce  nofita.  Fr9Herb.(>.  Dircurre,rdH- 
na,  fufdta  amicum  tuum.  vdi?.io.Pertianfiic  be- 
ncfaciendo,9c  fanando  omnes  qpprelTbs|3  diabolo 
[pet  ciuitates  ] vbi  habitabant  ciuiliter»  ad  virtu- 
tes ciuiles difpofiti.  Co/r/ic.^.Surgam &drcuibo 
duitatem  , quxrens  quem  diligit  anima  mea  [ & 
caOclla  ] vbi  erat  diabolici  erroris  prxfidiunT. 
/drir.n.  Callra  vcrtcinni  exteriorum  [docensjea 
qu.T  ratione  probari  poterant.  Sicut  quando  fi- 
tnilicudincs  induxit  congruas  rationi.  Mauh.j. 
£tat  docens. ficut  potefiatem  habens.  lob  4.  Ro- 
cuifii  plurimos:  vaollantes  confirmauerunt ter- 
mones tui , & genua  debilia  robotafii  [ ic  iter  fa- 
ciens in  lerufalcm  ] vbi  complere  voluit  omnia, 
qux  ad  falutemnoftramfpedlabant.  Lhc.^.  Ser- 
mocinabantur cum  eo  de  excefiu,  quem  comple- 


tiitui  erat  in  Icrtifalem.  Eccc  afccndi. 

mus  lerofolymacn  , & confiimmabuntur  omnia 
qux  dida  funt  de  Filio  hominis.  Et  videtur  fe- 
cundum litcrx  circunfianiias , quod  dc  Galiixa 
afcenderir.in  quam  deiccitderat  poftea  quam  nun- 
tiatum fiictat  ci  de  illis,  quorum  fanguincin  mif. 
cuit  Pilatus  curo  facrificiis  eorum.  Sic  enim  in 
mari  amaritudinis  propttt  nos  fuit  via  cius  , & 
veftigta  cius  in  aquis  multis , & vcftigia  non  co- 
gnoKcbantur  ab  ingiatis. 

Ait  auten.  illi  quidam  ] Qui  non  nominatui: 
fed  tamen  folicitusde  fua  Gilutc  fuific  prxfumi- 
tur , qui  quxfiuii  dc  numero  laluandoruro.  Qu*- 
rit  autem  ifte  fecundum  confiderationem  infe- 
riorum caufarum,qux  fumantur  ex  confideiatio- 
ncdilTiculracis  meritorum  , qux  in  prxmilfisell 
exptrefTa.Sic  ergo  dum  circuiuii  1 e s v s,  vndiqiw 
qiuetens  faluandos  per  duitates  &caficlla , ficui 
dicit  ClorjfoJ}»mm , non  perfonas  diicernens  , firj 
falutem  hominum  inquiiens.  Et  fic  7(4bA»m.  Vt 
doceat  fc  dodorera,ncm  pcrlbnarumacccpcorem: 
tunc  vnus  faltem  inuenitur , qui  dc  faiute  propiia 
curam  agit,  & viam  faiutis  quxfic. 

Ipfe  amem  dixit  ad  eos  ] C^iia  vnos  pro  omni- 
bus quxfierar.  Et  hoc  Dominus, qui  cordis  mfpe- 
£lor  cfl,confiderabar.ldeo  dicit  Euangelifta>quod 
omnibus  in  vno  lefpondebat.  Et  ideo  dicit  [ Ip/e 
autem  dixit  adeoslSimile  eft  AfAtih. vnus 
pro  omnibus  interrogabat : Magificr  , quod  eft 
mandatum  magnum  in  lege  ? 

Contendite  intrare  per  anguflam 
portam. 

Hxc  refponno  Jiuidicur  in  duas  parces, in  qua- 
rum prima  ponisadmonitioncm:in  fecundavero 
admonitionis  ponit  rationem.  Admonitio  quam 
dicic  [ Contendite  iuirare  per  anguftam  puitam] 
Eft  porca  Ecclcfix,  & cft  porta gr.nix,5c  cft  por- 
ra glotix.  Porta  Ecclefix  cft  per  quam  intratur 
in  Ecclefiam : Sc  hxc  eft  duplex  , Cheiftus  feiii- 
cet , ex  quo  facramenta  Ecclefix  fluxetunr  : Sc 
ipfafacramcnra.  per  qux  aliquis  inducitur  in  Ec- 
clefiam. Oe  oftio , quod  eft  Cheiftus , dicitur 
Udtt.io.  Ego fiim  oftium : per  me  fiqius  introie- 
rit tfaluabitur , ((£  pafcua  iuucnict.  Pf>tlm.' jy. 
Hxc  porta  Domini , iufti  intrabunt  ineam.  Sic 
enim  oftium  eft  apertura  lareiis,  ex  quo  fiuxciunt 
ea,  ex  quibus  Ecclclix  facramenta  virtutem  con- 
traxetunt.  Ec  ideo  ifta  eft  porca  angufta.  Quia  vi- 
demus , quod  pauperrimus  fuit,  & abicAinimus, 
& in  arperitate  maxima  Chriftus  fuit  in  cruce: 
cum  tamen  non  nifi  pet  crucem  parcat  ingreftus 
in  Eccletiam.  Dc  paupertate  quidem  dicitur 
MAtth.S.  Filius  hominis  non  habet  vbi  caput  re- 
clinet.De  abiedlione  dicitur  ;.  In  humilitate 
iuJicium  cius  fublatum  eft.  De  alpecicate  dicitur 
Thren.i . O vos  omnes  qui  ttanfitis  per  viam,  at- 
tendite . & videte  fi  eft  dolor  fimilis  ficuc  dolor 
meus.  Hxc  eft  ergo  porta  ex  parce  Chrifti  Incran" 
di  in  Ecclefiam.  Et  qui  fic  venit  / ficut  dicitur 
/MA.io.}huicoftiarius  aperit.Talibus  vidit  /omm- 
ntt  Aptcalyp.^.  oftium  apertum  in  exio , hoc  eft, 
in  cxicfti  vita  Ecclcfix.  Ex  parte  autem  Ecclcfi.x, 
oftium  eft  apertura  racramcntoium.  PfMm.  1 o 7. 
Aperite  mihi  portas  iufticix,  ingreftus  ineas  con- 
fitebor Domino.  Portx  enim  iuftitix  funt  facra- 
menta  ad  iuftificationem  introducentia.  Ec  fio 
N 4 accipiens 


KZ.  D.Alberti  Magni,  OrdPr^d. 


gedpiens  faccamenti,  imrac  jpet  porcas  in  Eccle-  i 
fiam.  Apctitt  ponas,  ingiediaiut  gens  ia-  | 
fta.caftodieas  veritatem.  F/aim.9^.  Introire  por- 
tas eius  in  confefilone,  ania  eius  in  hymnis  con- 
fitemini illi.  Hxc  porta  etiam  angufia  ed  ; Qwa 
licet  in  faaameiuis  conferatur  gratis  remiluo 
peccatorum ; tamen  opottet  quod  nomo  paret  fe, 
ue  fi^us  veniar  ad  facramentotum  perceptionem: 
ficut  dicitur  Bsrueh  4.Deliuti  mei  ambulaueiunr 
per  vias  afperas. 

Eftamem  porta  ad  viam  gratix.  Et  h«c  efl 
porta  virtutis  angufia  valde : eo  quod  omnis  vir- 
tus eft  circa  difficile  dc  bonum , vt  dicit  TuSim. 
Sed  tamen  hoc  habet,  quod  quanto  plus  homo 
ambulat  in  ca , tanto  magis  dilacatui  per  confue- 
tudinem  , 6c  virtutis  delegationem.  Pftlm.  1 7. 
I^zuencrunt  me  in  die  afflid^ionis  fiM.T.  Ecce 
ctdla  & angufta  potta.Ec  fa^usefi  Dominus  pro- 
tedlorraeus , dc  eduxit  me  in  latitudinem.  Ecce 
quod  ingredienti  via  eft  dilatata.  Promrlf.^.  Ad- 
ducam tepet  femiuszquitatis:quascumtngref- 
fiis  fueris,non  armabuntur  greffus  tui.  Pfilm.  1 7. 
Dilatafti  grclTusmeos  fubcus  me,  dc  non  fuoc  in- 
firmata vcftigia  mea. 

Eft  item  porta  gloric  czieftis,  qux  fttiAiftlma 
eft  in  anguftia  peireuerantiz.  Gtnef.tZ.  Non  eft 
hic  aliud  oifi  domus  Dei  & porta  cxW.Pfsim.jj. 
lanuascxli  aperuit.  Hzc  elt  porta,  cuius  clancm 
Dominus  cooimifit  Petro , aduerfus  quam  porcz 
inferi  non  przualebunt.  Et  de  hac  porta  dicitur 
in  Pfalm.i  i6.  Beatus  vir  qui  implcuii  defiderium 
filum  ex  ipfis  : non  confundetur , cum  loquetur 
inimicis  fuis  in  porca.  Per  omnes  illas  portas 
coocendendum  eft  intrare.  Contendere  enim  in- 
trare,f9nac  violentiam.Quia  ficut  dicitur  Mjttt.w. 
Regnum  czlomm  vimpatinir,&  violenti  rapiunt 
iiiod.  Vnde  yffI.14.dicin1r.Pet  mulcas  tribulatio- 
Dcs  oportet  nos  intrare  in  regnum  czlornm. 
JUmiLj.  Angufta  eft  porta  , & at£b  eft  via  quz 
ducit  ad  vitam  : & pauci  fune  qui  inueniunt  eam. 
In  apocrypho  £/dr«,Eft  ciuiias  pofica  in  fublimi, 
omnibus  affluens  bonis.  Sed  «cccirus  difficilis , i 
dextris  ignis , finifttisaqua  fubmergens.  Et 
ideo  Sandii  peTuenientes,dicuot  Pfdlm.6^.  Tran- 
fiuimus  pet  ignem  dc  aquam , & eduxifti  nos  in 
refrigerium. 

Quia  multi,  dico  vobis, quxrcnc  in- 
trare,& non  poterunt.  Cum  autem  in- 
(rauerit  Paterfamilias  , 6c  clauferit 
ofeium,  incipieeis  foris  fearc,6c  pulfare 
ad  oftium.  diccntes:Dominc, aperi  no- 
bis : & rcfpondcns  dicet  vobis : Nefeio 
vos  vnde  mis. 

Hic  incipit  ponere  rationes  fuz  admonitionis, 
& ponit  quinque  rationes  per  ordinem  , quarum 
vna : quia  multi  excludentur,  dc  pauci  intrabunt: 
& ideo  timendum  eft,  nc  nos  fimus  de  multis. 
Secunda  eft , quia  ^ Patrefamilias  oftium  claude- 
tur , dc  illi  qui  foris  liabunt  non  cognofeemur, 
notitia  beneplaciti  ad  incromiflionem.  Tertia  eft, 
quod  non  ptodeft  tunc  allegatio  notitiz,  quam 
prius  aliquis  demeruit.  Quarta  autem  eft  fegtega- 
tio  a parentibus  bonis , quorum  incetcelllo  tunc 
nihil  proderit.  Quinta  autem, quod  cunc  extranei 
boni,  malis  notis  dc  pcopinquis  ptzferqntox : dc 


ideo  difficile  eft  negligerc : fed  propriis  meritis 
contendendum  intrare.  De  prima  ratione  dicit 
[quia  multi]  Bde  quidem  conhten  tes,fadlis  autem 
abnegantes.  £cr//.i.  Stultorum  infinitus  eft  nu- 
merus. AiMth.j.  Lataeft  via  quz  ducit  ad  mor- 
tem , dc  multi  funi  qui  Inueniunt  eam  [ quzrunt 
intrare]  vel  errore  decepti,ficut  ignorantes, dr  hz- 
retici : vcl  pczfumptionc  mifeticordue  Dei  feda- 
dri,duro  in  mala  via  perdurant  [ quzrunt  j autem 
putantes  fe  inuenire  refrigerium  , dc  non  inue- 
niunt[dc  non  poterunt] A^ri^.19.  Facilius  eft  ca- 
melum per  foramen  acus  intrare , quam  diuitem, 
dcc.  Pauci  enim  inueniunt  hanc  viam , paudores 
proficiunt  in  ea,  pauciftlmi petficiunc eamper- 
feuerando.  De  inoenientibus  quidem  dicitur 
Mtitih.j.  Pauci  funt  qui  inueniunt  eam.  De  pro- 
ficientibus 4icii /fojt.c.  Multi  dilcipulotumeiut 
abierunt  recrorfum , dc  iam  non  ambulabant  car.i 
eo.  De  perficientibus  dicitur  Qui 

perfeucrauerit  vfque  in  finem,  hic  faluos  erit. 

Cum  autem  iotraueric  ] Secanda  ratio  [ Curo 
inrrauerit]  ad  occultum  bcacitudinis  [ Parerfiuni- 
lias]  Chriftus,fuccdEuccolligeus  fuos,dc  intrans 
cum  eis  in  morte  cuiuflibet.  Lur.  i d.  Faduro  eft 
vt  morererar  mendicus,  dc  purtaicflirab  Ai^ts 
in  finum  Abrabz[dc  clauferit  oftium jSkac/^sra 
diximus  • oftium  non  clauditarfimpUcherqQ^ 
oinnes,nifi  poft  diem  iudici).  Qi^aa  Hiaro  autem 
qui  propter  demerita  finalia  cxdudicot,  claudi wi 
in  morte  cuiunibec.  Lue.  1 1.  Noli  mihi  moleftus 
eile,  iam  ollium  meum  clauflimeft , & pueei  rod 
mecum  funt  m cubili.  Qazpaiatz 

eram  iniraucruni  cura  eo,dC  claufa  eft  ianua.  Di- 
cunt etiam  quidam  , quod  eft  oftium  dodrinz, 
quod  eft  apertura  ad  corda  hoti>inum.  t.Cerinth.i. 
Cum  veniftem  Troadem , de  oftium  mihi  aper- 
tum eftd»nullam  requiem  habui  fpiiitui  meo  > eo 
quod  non  inueneriro  Tirura  fratrem  meum.  Ec 
hoc  claudetur  iu  die  iodici|:quia  dicitur  ftrem.y. 
N011  docebit  vitra  vir  proximum  fuum  , dc  vniif- 
quifque  fratrem  fuum , dicens : Cognofee  Domi- 
num : quia  omnes  feiene  me  , a maiore  eorum 
vlque  ad  minorem  eorum.  Sed  de  hoc  non  vide- 
tur hic  loqui  Scripeura.  Redeuntes  ergo  ad  pri- 
mam expoucionero,  dicemus. 

Incipieris  fotis  ftare]inceptio  dicit  exdufionis 
nouitacem,  quz  ideo  quod  nouaeft  de  inconCue- 
(a,  impatientius  portatur.  Scate  aurem  dicit  pet- 
manemiam  illius  exdiifionts , quz  inducit  imto- 
dn^liunu  defperationem  : de  ideo  maiorem  tilfti- 
tiam.ydp«r«/.i  t.  Fotis  canes.de  impudici, dc  verK* 
fici  Sic  dicitur  /van.i  x.lain  princeps  huius  raun- 
th  elidetur  foras.  Princeps  enim  mundi  diabolus 
cum  amnibus  fuis  membris  fic  excluditur. 
i^CoIligent  de  regno  fuo  omnia  fcandal3.yW.1rrl). 
ii.  Ligaris  manibus  de  pedibus  , proiicite  eum  in 
tenebras  exteriores.  Tunc  enim  ad  intima  Dei 
exclufus  amplius  non  admittetur  [ dc  pullare 
oftium ]mi/cricocdiz  &remiftjonis  s ficut  diues  /n 
inferno  L*c.  id.  Pater  Abraham  mifetere  mei , dc 
mitte  Lazarum  vt  intingat  exciemum  digiti  fui 
in  aquam, vc  refrigeret  linguam  meam.Sicut  enim 
dicit  Cbryftftfmmtnihil  proderit  pulfationis  dili- 
gentia, quam  prodit  timor  de  non  fides  [dicentes: 
Domine , aperi  nobis  ] quia  non  perfeflc  dicunt. 
Si  enim  dicerent  cotde,ore,5c  opere, pro  certo  ape- 
riterur.  Sed  quia  ore  unrum  dicunt , dc  corde  de 
opcie  contrarium  clamant  : ideo  noo  aperirut. 


inEuang.D.Luc.  Cap.  XII. 


Domine, Domine, 9peri  no- 
bis. Dicunt  enin^  Hde  informi  <{uidam:3e  quidam 
6de  informi,  & ore : 0c  ifti  non  exaudiuntur.  Sed 
qui  diceret  cordis  deuotione,  Sc  orisconfeflione, 
& operis  intemiorse , Domine , illi  aperiretur. 
i.C‘ermr((;.ii.Nemo  porcddicere  Dominus  Irsvs, 
nili  in  Spiricu  fan£io.  MiUth.  7.  Non  omnis 
qui  dicit  mihi  Domine  , Domine  , intrabit 
in  regnum  exioturu  : qui  fecerit  volunta- 

tem Pat  [is  met, qui  in  cxlis  eft, intrabit  in  regnum 
cxlorum.  ^ 

Et  refpondenSjdicet  vobts]potius  confeientix, 
quam  operi  cxtctiorifnefcio  vosJNotitia  qufdem 
iimplicisviftonis . vel  notttix  nofeit  omnes.  Sed 
notitia  beneplaciti,  non  noutt  nili  bonos,  ad  quos 
refpicir  oculo  amoris.  Sapum.4.  Rcfpcdkus  cius 
in  elecios  illius.  De  notitia  auicm  beneplaciti,di- 
citut  Excd.y  j.Teipfuro  noui  ex  notnine:inucnifti 
enim  gratiam  coram  me.  i.TlnMtb.i.NoufC  Do- 
minus qui  fimt  eius.  Quod  autem  alios  ignoret, 
dicitur  4 Qui  ignorat,  igtiorabicur. 

/044.10.  Ego  cognolco  meas  :&cognol^mmc 
- me*  [vnde  licis]  hoc  eft, de  qua  fcdla , vel  errore 
litis : quia  licot  non  nofco  vos.ica  ignoro  enores 
vcfttos.  Mdtfh.j.  Iccundum  veritatem  Uteri: 
Ego  iorabo  eis , quia  ego  nunquvn  noui  vos. 
OiPDcs  enim  impij  Sc  impietates  eorum  ab  ore 
loriofi  vultus  fui  fune  ablconditi , dc  quo  gau- 
ent  omnes  Beati.  Jfa.i6.  fecundum  itanflacio 
nem  L XX  Tollatur  impius,  ne  videat  gloriam 
Dei.  Noftta  autem  rianllacio  habet : Non  videbit 
glociam  Dei. 

Tunc  incipietis  dicere : Mairfuca- 
uimus  coram  rc  , & bibimus  , 8c  in 
plateis  noftris  docuifti.  Et  dicet  vobis: 
Nefeio  vnde  vos  ficis  , difccditcamc 
omnes  operarij  iniquitatis.  Ibi  erit  fle- 
tus, 6c  ftridor  dentium. 

Tcttia  ratio  eft  allegatio  notiiiiDci  6cSan 
flotum,qui  nihil  proderit.  Er  hoc  eft  quod  dicte 
[Tunc  incipietis  dicerclincipictis  quod  nunquam 
perficietis : quia  inccpiio  notiti*  Sanftomm  fuit 
fecundum  exteriorem  hominem  apud  eos  , Si 
nunquam  Eiic  vera  amicitia  familiaritatis  per- 
fera. Er  ideo  dicit  [incipietis  dicere  ] Non  enim 
habent  aliquid  pcrfe^li  opctis[  manducauimus 
coram  fc,&  bibimus]  Videtur  in  hoc  tangere  lu- 
dios, quittibusvicibus  per  annum  cotam  Do- 
mino in  paftophoriis  templi  manducauetunt, 
coram  Domino  & biberunt  : ficut  pnerpitur 
/.e«i/.«4.Manducam  tamen  etiam  5c  bibunt  co- 
ram Domino.qui  de  bonis  eius  faiiantur.  Pf.yy. 
Manducaucrimr,  & fatiirati  fimt  nimis, & dcltde- 
itum  e<num  artullt  cis  Doroinusjionfum  frauda- 
ti ii  dclidciio  fiio.  Manducant  etiam  quidiffleiles 
Scripturarum  partes  ftudk)  frangunt , St  intcHe- 
flu  incorporant.  Hthr.  s . rerfeaotum  eft  foli  J«s 
cibus  , eonim  qui  pro  confueniiine  exercitatos 
habent  fenfus  addilcretionem  boni  ac  mali.  Bi- 
bunt autem  qui  faciliora  fuauitcr  fine  difficultate 
^liiiiunt.i.Cenmki,Tanquam  patuulis  in  Chii- 
ho  lac  vobis  potum  dedi » non  efeam.  NondiiitV 
enim  poteratis.  Omnes  enim  ifti  fimt  corara  Do- 
mino inmenfafija , rcfeaiontm  vel  corporalem, 
vcl  fptniualetn , vel  viramqne  fumcnrcs  [ & in 


plateis  noftrisdocoiftijHk  itectim  tangit  ludios, 
m quorum  plateis  publice  Chriftus  docuit- 
Circuibat  Issvs  per ciuicates & ca- 
fteila , docens  Sc  pridicant  Euangelium  regm. 
Spiriiualiteretiam  , gr.rcc  Platon,  latinc latum 
fonat : quia  dodeina  Chrifti  pet  Diiciptilosfuos 
laicfonat.  Proutrk.i.  Sapiemia  foris  pridicai,in 
plateis  dat  vocem  faani.  Tangit  autem  duo  qui 
confncu  funtiquia  in  magnis  feftis  epulantur  ho- 
mines,gaudentes  de  fefto : fiem  dicitur  AV4erM.8. 
Comedite  pinguia , & bibite  mulfuni . Sc  mittite 
partes  eis , qui  non  priparauerum  fibi.  Sandus 
dies  Domini  cft.nolitecontriflaii.  Ec  tuncetiaro 
interfiint  laudibus  & przdicationibus  dminis. 
Sicut  etiam  przeipttor  Efther  vltimo.  Pftlm.^i. 

In  voce  confrlTionis  Si  exultaiionis  Ibnus  epu- 
lantis. Et  hic  iadant,  & .iltcgantrefecillc  coram 
Domino-Sed  ficut  dicit  Rtia : NOn  feftiuitatum 
epulatio  ornat,qnem  fidei  pietasnon  commendat. 

Et  ideo  requtcur. 

£t  dicet  vobis]  rcfpondendo  confcientiisTC- 
fteis [Nefeio  vos]  notitia  amoris  [vmle  fitisjquia 
vos  non  ex  me,  fed  ex  patre  diabolo  eftis.  /044.8. 
Rom.  1 6.  Huinfinodi  cnim  Chrifto  Domino  non 
rcraiunt.fcd  fi)o  ventri. Per  dulces  fermoncs&be- 
r>edidiones  feducunt  corda  innocemum.  hMx.S. 
Arnen  amen  dico  vobis , quihris  me  : non  quia 
vidiftis  figna  , fed  quia  comediftis  ex  panibus. 
Philip.^.  Multi  ambulant . quos  fipe  dicebam 
vobi^&  nunc  flens  dko^  inimicos  crucis  Chrifti; 
quorum  Deus  venter  eft , & glocit  in  confiifionc 
ipferum.  Hi  agunt  dies  folenncs  vc  comedant,  Sz 
non  in  cordis  deuorione. ' 

Difcedite  a mei  In  quibus  nihUde  fiiocognof- 
cit.^  fe  iubec  difcedcrc : oftendens  quid  itiueniant 
leccdcntes  in  poenis  inferni.  Difccllus  enim  a fum- 
mo  bono, non  fotum  patitur  damnum  boni  amif- 
fi,  fed  etiam  inqcnit  ptifcnciam  omnis  malP.  Et 
hoc  eft  quod  dicit : Difccdhe  [ a me  J Difccllus  ^ 
feunmo  bono  ponit  malum  dtfperatumtquia  non 
eft  medicina  allaiius  mali  peccatoris,n>fi  per  fum- 
mum  bomim.  /<rtm.\0‘  Intanabilia  e.ft  fradura 
tua , pelllma  plaga  tua.  Non  eft  qui  hidicet  indi- 
cium tuum.  Q.  Omnia  bona  aj  qnx  aeati 
cftisjdccitero  abtudicata  fiimvobis.Sic  ergo  dif- 
cedite a me.  Ce^ef^.  Ecce  ciicis  mc  a facie  tua 
hodie.  Omnis  ergo  qui  imiencrit  n:e,  occida  me. 
Omnia  enim  nwla  polfiint  in  euro,  quotn  Domi- 
nus eiicit  a facie  fiia. /<T0m.i7-  Recedentes  a rr, 
in  tetta  ad  conculoandum  fcribeiuur : quia  dercli- 
quermu  venam  aquarum  Domiuuni.Sic  ergo  diA 
ceJite  a n>c- 

Sed  videtur  , quod  abeo  qui  vbique  prifen* 
eft,nulln$  difiredere  pofltt.  Pftlm.  1 j8.  Qyo  ibo  a 
rpirim  tao,&  quo  ^ facie  rua  fugiam)  Si  afeende- 
co  in  ciluitl.ttf  illic  cs : fi  dcfecnderoad  infernum, 
ades.  Ad  hoc  dicit  ylugMjitnm  tn  Cor.fef.  Qui  3 te 
recedit.qii6  iimifi  i tc  placido  ad  te  iratum  ? Non 
ertugiiini  itgo  Deum : fftl  manum  benefici  eua- 
denics  , manum  irati  iudicis  non  euaduftr.  /f».?o. 
Propter  multitu^^inem  iniquitatis  tui,8c  pfoptet 
dura  pcccara  rtia  feci  h.rc  tibi.  Oporret  enim  du-*' 
rati  iudicem  , contra  duiicuun  Si  qbftinaiionem 
pccratoriun  Pt  hoc  eft  quod  fequttur. 

Operarij  iniquicatis]hoc  cft,cpii  adhuc  in  cor- 
de operantur  iniquitatem.  /'/j/w.jj.Supeiffa eo- 
rum qui  tc  oderunt , arcendii  femper.  PfMim.<^ 
Dilccduc  3 mc  omnes , qui  operamini  iniquita- 
tem, 


154  Alberti  Magni,  Ord.  Prsed. 


tem.  EK.t:h. ) i.  Iniquiiates  eorum  in  oITibiis  co- 
tum. Ita  quod  iniqua  voluntas  eorum  conucrti 
non  poterit.  Iniquiuitcm  meditatus  eil 

in  cubili  fuo  i aftitit  omai  vix  noii  bonx  > mali*^ 
tiam  auccm  non  odiuit.  PJa'.  ^ i . Piopterca  Deus  I 
ddlruec  te  in  finem , 6c  euclicc  te  de  tabernaculo  ' 
tuo, 5c  radicem  tuam  dc  terra  viucntium  Sic  enim 
iuxta  di^um  fapientis  Ecth.  17.  Comeretur  cum 
delinquente  delicium. 

Ibi  ctit  fletus, & fttidor  dentium]  cccc  prxfcn- 
itamali  ,qtiod  inucniuntafumtnobono  iccedei^- 
tc$.  Dicitur  autem  fletus , propter  fumum  igriis. 
Stridor  autem  demiura , propter  algorem  frigatis 
congelantis.  £c  f quod  milerabile  ell ) nunquam 
erunt  in  medio  temperamenti  frigoris  Qc  caloris. 
Sed  de  extremo  caloris  vrcmis.rtanfcuiu  ad  extre- 
mum frigoris  congelantis./oi  1.4.  Ad  calorem  ni- 
mium tranfibuiu  ab  aquis  niuium.  Et  fecundum 
quandam  fletus  prrna  erit  oculorum, pro- 

pter euagarionem  in  concupilcentia  fcculi , ad  di- 
nitiarum  ia^antiam  & ad  vanitates  pertinemem. 
Suidorautemdcniiumpttnactitdcmium  , pro- 
pter voracitatcm,3c  eam,  qux  voracitati  coniun- 
dia, Venereorum  dcIe£Iatiouem.A/4///j.ii.Ligaris 
pedibu$& m.mibus,  proiicire  eum  in  cenebrasex- 
reriorcs:ibi  erit  flerus  &:  fliidor  Jcmium.Vel  quia 
fletus  cfl  cxcaufa  intetiori,llridor  ailtcm  dentium 
ex  canfa  exteriori  : vt  notetur  dolor  die  intus  in 
anima, & afliidliu  extra  in  corpore.  Ideo  dicitifle- 
tus  & fltidordcntiumjquia  Se  in  libidine  Sc  cupi- 
ditate iltlcico  igne  aifenint , & in  charicate  algidi 
ad  orane  bonum  fuerunt:&  ideo  flebunt, quia  hoc 
non  prrniiucrunt.  Et  (Icidcbunt  fibi  indignantes: 
quia  talia  fuflincre  mcruerunc.Sa^iVflr.j.  Gemen- 
tes prz  anguflia  rpiiitus : dicentes  intre  fe,  posni- 
tentiam  agentes , Sc  prz  anguflia  fpiricus  gemen- 
tes.Bis  dicit  gementes, propter  duo  quz  di^  funt 
Ifd.  vUtm.  Vemris  eorum  non  morietur , Sc  ignis 
eorum  non  ext  ingueeur.  Sic  ergo  Sc  his  de  caulis, 
ibi  erit  fletus.  & flridor  dentium.  Per  quz  duo, 
etiam  in  malis , vei  a corporum  refurredtio  proba- 
4.Leuabur  vos  in  conti$,&  reliquias  ve- 
flras  in  ollis  fcrucntibus.Et  per  aperturas  exibitis, 
altera  contra  alteram,  & proheiemini  in  Armon. 
Contus  cfl  iiiflrumentom.quo  carnifices  Icuant  in 
terfediotum  &:  excoriatorum  animalium  corpora. 
Sic  enim  damnati  leuancut  ^ dxmonibus.Rcli- 
quiz  amem  fune  animz  in  parte  vna,  Sc  corpus  in 
parte  altera  in  ollis  adurenda  ,hoc  cfl , in  inferni 
manfionibus,5c  prrnaruin  receptaculis.  Per  aper- 
turas autem  exire  alteram  contra  alteram,  cfl  ani- 
mam in  iudicio  dc  inferno  exire  contra  corpus,  Sc 
corpus  de  Tcpulchro  exire  contra  animam, Sc  vnita 
per  fententiam  Domini  in  Armon  proiici , quod 
interpretatur  anathema  mccroris , quod  cfl  infer- 
nus.lbi  erit  fletus,&  flridoc  dentium. 

Cura  videritis  Abraham  , & Ifaac,?c 
lacob  , & omnes  Prophetas  in  regno 
Dei, vos  autem  expelli  foras. 

Ratio  efl  quarta  : quia  tunc  videbunt  fuccef- 
fionem carnalium  (carnalem  i Sandis  habitam 
nobilitatem  ) nihil  prodeiTc  penirus.  Dicit  ergo 
[ cum  videritis]  & in  cfTeiflu  ,6c  in  caufa  [Abra- 
ham ] Patrem  potius  fidei , quam  catius  [ & Ifaac] 
cafliratis  amatorem.  Et  (ficut  dicitur 
Multigenam  impiorum  multitudinem  in  carnis 


fucceflionc  reputare  inutilem  [ & lacob]  Patriar- 
cham iufliiiz  ludatorem,  filios  aurem  impios  dc- 
tcflanrem.y/li.iSj.  Abraham  nefeiuit  vos,  & Ifracl 
jgnorauit  vos  [aconmes  Prophetas]  bonos  qui 
pro  vobis  imctcedcre  confueuecunt.qui  tunc  refles 
erunt  contra  vos-  /p.64.  Non  efl  qui  inuocet  no- 
men luiim.qui  confurgat,&:  teneat  te.  /ercm.ifSi 
ftctciitu  Moyfcs&  Samucl  coram  me,  iwncft 
j anima  mea  ad  populum  iflum,  Eiice  illos  i facie 
] mea : & egrediantur  qui  ad  gladium,  ad  gladium: 
; Sc  qui  aJ  mortcm,ad  raortcm.Sic  ergo  pro  fe  ivjfi 
l intcrcedeotes  videbunt  omnes  Prophetas  [ in  re- 
I gno  Deijquodefl  confummata  poreflas  joiufli- 
lia  gratiz.tfc  fecundum  iufliciaragloriz  ; vbi  Pa- 
iriarchz  & Prophccc  licut  lenatorcs  ciwn.PfM/m. 
»49  V c factant  111  cis  iudicrum  confetiptum  ; glo- 
ria hzc  cfl  omnibus  Sandis  cius  [ vos  autcm]quj 
carnalem  originem  iraxiftis  abeis,  fcd  clcdioirii 
Sc  proQ}iiriomim  non  cflis  hiredes.  Rom.  9.  Noq 
qui  filij  funt  carnis  , fcd  qui  filij  fom  promilllo- 
iii$zftiinantui[cxt>elli  foras  ] violentia  increduli- 
laris  Sc  iniquitatis  vcdrutwx). Pf.,lm.^  .Secundum 
inolritudinc.m  impietatum  eorum  expelle  cot, 

I quoniam  ixtitaucrunt  te  Domine.  //4.64.  Cecidi- 
\ rims  quafi  folium  vniucffi:iniquitate$  nofltx qua- 
li vernus  abftiiletimt  iios.PjAlm.f  j.Etir  ranqiuni 
puluis  ante  faciem  vcntt.Sic  ergo  cxpcllairurf fo- 
ras] ab  intima  Dei  conteropUiioue  ,qux  cfl  om- 
nis felicitas  bcatitudo  Sandotum  : vbiocuUts 
non  fariatur  vifumeque  auris  auiiiu  implciuiifi- 
cut  dicitur  EaU.i. 

Et  venient  ab  Oriente, & Occiden- 
te,8c  Aquilonc.&Au/lrojSc  accumbent 
in  regno  Dci.Etccce  Ibnt  nouiflimi  qui 
erant  primi,  fic  funt  primi  qui  erant  no- 
uilfimi. 

Quinracft  ratio , quod  verecundum  efl  valde, 
quod  vocati  per  legem  Sc  Prophetas , & vocatio- 
ne Cheifli  Sc  Apofloloium  » excludentur,  Et  oon 
vocati  in  teguo  optime  difponcnmr.  Dicit  autem 
in  hac  ratione  duo : vnum  quidem  quo  confundi- 
tur cxciras  perfidiz  luJzoium : fecundum  amem 
quo  aliquantulum  cenfolatur  pocnitentiain  fine 
conuerrendotum.  Dc  primo  autem  circa  vocatio- 
nem Gentium  dicicduo:latitadinciti  videlicet  ve- 
nientium , & difpofirionem  optimam  recumben- 
tium. Deprimo  dicit  venicmjJcuotionc fidei 
appropinquantes.  IJ'm.  6f.  Inucnius  fumanoa 
quxrcntiiinis  mc  , palam  appatiii  his.qui  me  non 
interrogabant.  Oft€  Vocabo  non  po- 

i pulum  mcum.populum  meum  non  mifericor- 
diam  confecutam , mifcricordiam  confccucam  : Sc 
Bon  dilcdam,diledam.Et  erit  in  loco  vbididura 
cfl  eis.  Non  populus  meus  vosiibi  vocabuntur  fi- 
li) Dei  viuauis.  Sic  ergo  veniunt  ad  me  inuitati. 

T. Venite  ad  iiKi^amncs  qui  laboraris  , Sc 
onerati  cflis:&  ego  reficiam  vos.  Pfjlm-i^.  Acce- 
dite ad  cum  Sc  illuminamini, qui  in  tenebris  igno- 
ramiz  Icdiflis  ■ Sc  facies  vcflrz  non  confun- 
dentur. 

AbOrienre&  Occidente,  ab  Aquilone  Au- 
flro  ] hoc  cfl , quatuor  plagis  czli  a toro  mundo. 
y/4. 41.  Ab  Oriente  adducam  femen  tuum  , &,  ab 
Occidcnrccongreg.ibo  te.  Djcam  Aquiloni,pa;&: 
Auftto  , Noli  prohibere ; affer  filius  meos  dc  Jon- 
gtnquo 


inEuang.  D.Luc.  Cap.XIII  i<^ 


ginqno,  & 61tas  meas  ah  extremis  icrix.Mafach. 
i.Abonufolis  vfqoc  aii  occafu.Ti  , magnum  cft 
nomen  racum  in  Gentibus  : & in  omni  loco  no- 
mini meooffeteut  oblatio  mundat/.  iii.A  folis 
orta  vfqud  occafum, laudabile  nomenDomim.  Ce 
ideo  Pater  dicit  ad  Ftiium  > quod  paruusedee  ftu- 
6iustnludxisruturus:quia!pli  funt  fxx mundi  fa- 
£li  per  inddclitarcm.  SeJ  magnus  dl  fiutlus  in 
inulticudine  Gentium  ad  ddcmconue(ibruni.//'<i. 
49>Parum  cft  mihi  ve  rufeites  inthi  tribus  lacob, 
& fxces  Ifrald  conaettendas.  D^i  te  in  lucem 
Gentium  j ve  ds  falas  mea  vfque  ad  vicimmn 
terrx. 

Tamen  ab  Oriente,  ingrediuntur  qui  ab  ipfa 
natiuitate  Domino  fciuiimc » qni  iugum  Domini 
ab  adolefcentia  poetant.  T~hrtn.\.  Bomim  eil  viro 
cum  porcauctic  iugum  abadolclcentia  fua. 
r^.Eccevit  Oriens  nomen  eius  > & fiibccr  ipfucn 
orietur  ./ei»  i.  Erae  vir  ille  magnus  inter  omnes 
Orientales.  Poteft  etiam  dici  , quod  ab  Orieme 
veniunt  nobiles, quos  ipfa  nobilitas  ad  bonum  in- 
ducit,nec  viciiperium  per  peccatum  (Ilis  natalibus 
infctunt./’rewfr^.ir/r<m.Nobilis  in  portis  vir  cius, 
quando  federit  cum  fenatoribus  terrar.  Lh(.  i . Per 
vifeera  roifcricocdix  Oei  nolUinn  quibus  vifica- 
uic  nos  oriens  ex  alto.  Ab  Occidente  autem  ve- 
niunt in  xgtitudiue,  vel  (cnio  finali  conuerli.  Sic 
enim  Dominus  per  eff^um  dicitur  afccndctc  fu- 
per  Occafum.  P^4//w.67.Pfallitc  Domino, qui  af- 
ccndii  fuper  Occafum  , Dominus  «omen  illi.Af- 
cenderc  enim  fccir  multos  ab  Occafu  , quos  in  fi- 
nali «gtitudinc  , vel  fenio  conuertitvltimo,  hoc 
cft  , quod  terr*  fan^x  finalis  terminus  adoed- 
dentcm,e(^  ad  mare  magnum:quia  ibi  iion  fubuc- 
nic  , nifi  magna  amaritudo  pccnitentix  &com- 
pundUonis.  Ffulm.  6j.  Dixic  Dominus  ex  Ba(an 
conuertam : conuertam  in  profundum  maris.  Al> 
Aquilone  outem  veniunt » qui  veniunt  a frigore, 
& i tenebris  peccatorum,  hrtm- 1.  Ab  Aquilone 
pandetur  omne  malum  fuper  vniucrfos  habitato- 
res terr.e.fcr/i.4}.  Frig*du$  ventus  Aquilo  fi.iuit, 
Argclauitcty.lallus  ab  aqiia.Multi  enim  funt  fri- 
gidi,3c  gelidi, 6c  tenebtofi,  qui  ad  Dominum  con- 
uertuntutrficut  ManalTcs  i.Para'ip.vltim,Sc  Ma- 
tia Magdalcna  Csc.y.Q^u.idam  autem  vcuimuab 
Aufteo, calore  Spiritus  fuKfti  calcfatftf  ,&  infpitaii, 
& illuminati:(1ctu  dicitur  Cjflr.4.Siirgc  Aquilo, & 
veni  Auftex  , perfla  hortum  meum , & fluent  aro- 
mata illius.  Sic  ergo  ab  omnibus  occafionibns 
pcccaioium  veniunt  ail  comierfioncm  , Spiriru 
lan^o  perflati  A:  comierfi.  Et.tch.17.  A quatnot 
ventis  veni  Ipirtrus  , fi  infuffia  fupet  imerfeftos 
iftos , fi  reuiuifeant.  Ifa.  1 1 . A quaiuor  vernis  exii 
congregabo  difpetfos  In  Ja^hoc  eft  , Deotonfiten- 
tes , & Dominum  glorificantes  [ 5c  accumbent  in 
regno  Deijcccc  qualiter  Iwicdifponcntur.  Accu- 
bitus enim  fit, quando  quidem  commodum  quud- 
dam  ex  duobus  (tribus  componitur, fc(Tionc  fcili- 
cet,5c  iacerc.S<fp.m.t.  In  mulris  bcncdifjionen^ 
tur.  Sicut  enim  dicitur  //4.^1.  Populus  Domini 
fedebit  in  multitudine  pacis , quoad  fecuritatcm:; 
in  tabctnaculis  fiducix, quoad  fociciatis  incUndr- 
tatem  : in  requie  opulenta , quoad  voluptatis 

abundantiam  indeficientem.  Sic  ergo  accumbent 
in  regno  Dci./.«r.  11.  Ego  difpono  vobis, ficuc 
difpofiiit  mihi  Pater  meus  regnum  t vt  eda- 
tis iSc  bibatis  faper  menfam  mt.im  in  regno 
raco. 


Et  ecce.fimt  nouiffimi]hoceft,Iudzi  nouiflimi 
funt  in  introitu  f qui  erant  primi]  in  vccacione[5c 
fiint  primijin  introitu  Gentiles  [qui  erant  noui(^ 
fimijin  vocaiione.  Ai^tih.io.  Sic  erunt  noutffimi 
ptimtA:  primi  nouiffimi.  1 j.IJcni.Et  hoc  eft, 
in  gratia.&  ingloni./Vftuih.xi.  Publicani  & me- 
retrices prxccdent  vos  in  regno  cxlotmn.  Dtur. 
zS.  AJue;^  qui  tccum  moratur,  afccmlct  fuper  te, 
ille  erit  in  caput,  & tu  eris  in  caudam.  Sic  criam 
multi  funt,qui  in  principio  fiix  conuerlionis  funt 
(erueritcs.&:  in  fine  remjttiintur:3c  alij  llatim  ve- 
nientes, femore  illos  tranfcendunirA:  tunc  iterum 
nouiflimi  cfunt’primi,&  primi  nouilllmi.  Matth. 
zo.Hi  nouiflimivna  hora  fixcnint,^c  pares  illos 
nobis  fccifti.  Adhuc  autem  nouiflimi  in  mundo, 
primi  erum  in  ludicio  : & primt  in  mundo, nouif- 
fimi  erunt  in  iudicio. /4«.  t.P.iupcrcs elegit  Deus, 
diuiios  in  fide , fc  hxrcdes  regni , quod  promifit 
Deus  dili^ntibiisle.  Vos  qui  rcliqui- 

ftts  omnia,  & fecutieftis  me,  centuplum  accipie- 
tis,&  vitam  xremam  poflidebitis-  Et  ibidem.  Se- 
debitis fuper  ftdes  indicantes  duodecim  tiibus 
Ifrael. 

In  ipfa  dic  accc(Tcrunt  quidam  Pha- 
rifarorum , dicentes  illi  : Exi , & vade 
Iiinc;quia  Herodes  vult  te  occidere. 

H tc  eft  vltima  pars  capituli  , inqua  oftendrr, 
quod  propter  metum  corporis  ab  opere  diuino 
non  cft  abftinendum  : & diuidituc  in  partes  duas, 
in  quarum  prima  oftendir  hoc  quod  di£kum  cft 
filo  c.xcmplo  : in  fecunda  amem  plangit  cos  fub 
typo  Icrufalem,qui  veutatem  odientes  Proplicras 
occidunt.  In  prima  harum  duo  funnprsmmiiatio 
eorum  qui  Chriflum  prxmuniunt  , & lefponlio 
Chrifti.oftendcns,  quoniam  propter  metum  cor- 
poris non  oportet  relinquere  vMjtaccm  doftriox 
& vitx.  In  prima  harum  duo  dicirrvnuro  quidem, 
quiadeferibir  illos  qui  hxc  Chrifto  nuntiant , 3c 
fecundo  ponit  nuntium  illorum.  Dicit  ergo  [in 
ipladie  ] quando  in  Galilxa  hxcprzdicauit  Do- 
minus[accc(Tcruiu]qua(icompaticntes,  &:  ex  ami- 
citia fibi  appropinquantesf quidam  Pharifxotum] 
vel  ex  veritate  coropaflionis : vel  forte  tencames, 
vtrum  ex  timore  vci  itatem  do^tinx  poftpoucret, 
hb  4.  Nunc  autetu  venit  fuper  tc  timor , Oc  defe- 
ciftittccigit  te,&  conturbatus  es.Hoc  enim  explo- 
rate intendebant  in  eo.  Vnde  etiam  »2. 

dicit.  Quid  me  tentaris  hypoccitx  [ dicentes  illi] 
quafi  ex  compalfionc  eum  prxirrunientes  [ exi,  & 
& vade  hinc  ] in  Galilxa  tunc  prxdicauie  Domi- 
nus,vbi  fiiit  Tetrarchia  Hciudis,  qui  a progenito- 
ribus filis  habuit , quod  Cluifttim  pcrfcqnctetur: 
quia  pater  fiius  jMicrosChriftiim  qurrendo  occi- 
derat , &ipfc  loannem  Chiiftotcftimonium  per- 
hibemem  dccollaocrat , & Chtiftum  ad  perden- 
dum quxrcbattlicin  adhuc  faciunt  quidam,  omne 
quod  Chtiftum  confitetur  quxrcntcs  occidere : fc 
in  hoc  (imt  Herodt.nnz  participes  malitix  zi. 
Dtxeriini;  Domino  Deo.rcccde  a nobis , feientiam 
viarum  tuarum  nolumus.  Vel  fi  ex  deuotioue 
Chtiftum  prxmuniunt, tuntffimile  cft  z . CmWfc, 

1 1 .A  fratiibas  dimilfus  per  mutum  in  fpotta  , & 
ficciiafimanus  cius.Dicunt  aiuem[vadchinc’hoc 
eft , exeas  de  Herodis  poteftaie.  j4pocal  \ 8.  Exite 
ah  ea  popnlus  mcvi^.Zachar.i.O,  o.fugitc  de  ter- 
ra Aquilonis[qtiia  ticfOiUs  vult  te  occidere]  Q-d. 


j56  D.  AlbemMangi,Ord.Pr2d. 


lam  in  hoc  habet  roaliciam  confirmatam.  Quia  I 

('ficut  AdiaU*)confimiatam  habet  mahium  , vt 

occidat  omne  femen  tegium  i . 

Ec  ait  illis  : Ite  , & diciic  vulpi 
illi  : Ecce  ciicio  dxmonia,  Sc  lanita* 
tes  perficio  hodie  \iccras,2c  tertia  dic 
confunimor. 

Hxc  eft  rel|>oufio  Chrifii  ad  illos  i diuiditor 
autem  in  diia»  parte., in  «.juarum  ptiina  ponit  He- 
rodis incicpaiiouem  ; & in  fecunda  ponit  tenta- 
tionis  refponfiancm.  l^c  primo  dicit[ltc  Se  dicite 
vuipiilli  ] & dicit  duo:  quotum  vnumcft  , quod 
tales  a ledifcedcteprxcipitjcnm  dicit[!tc]hoc  cft, 
quu  tentatorcs.vel  timidi  tllis^a  me  difccdite , & 
ilii  appropinquate.  1 1 8.  Difccdite  a me 

maligni  y & fcrut.ibor  mandata  Dei  mei  [ dicirc 
vulpi  leccc  incitpatio.  Dicitur  autem  vulpes  Hc- 
lodcs  propter  dolum, propter  nomen,  propter  oc- 
cultas inndias, propter  latebras  »&:  propter  nocu- 
menta qux  infert.  De  dolis  dicitur  2y</jew.4.  Si 
afccndcrii  vul|<s,ttanfilict  mutum  eorum  Dolo- 
fus  enim  femper  machinationibus  fuis  omnia 
tranfgrcduur,  qui  al'j  aJ  muniendum  fe  parauc- 
lunr.  Fraudulenti  vafa  pcfijma  fm«:  ipfe 

enim  cogitationes  enneinnauit  ad  perdendos  mi- 
Ct5,c‘.im  loqucictur  pauper  iudicium.Dc  nomine, 
quia  interpretatur  vcifi|^*elHs  . hocert,  artutus  di- 
rius C4«f.  i.  Capite  nobis  vulpes  parimlas , qnz 
demoliunnif  vincas.  Afiuiiis  fuis  Herodiaua  mali- 
tia in  harrcticis  & tyrannis  femjvr  demolitur  Ec- 
defias.  De  rettio  , hoc  cft,  de  latebris  inlidiaiuro 
dicit  /*/rf/m.tJi.Inctoibunt  in  inferiora  rem, tra- 
dentur in  manus  gladij  , partes  vulpitun  erum. 
Pfilm.  9.  Sedet  in  iniidiis  cum  diuitibus  in  oc- 
cultis,vt  mterftci.\t  innocentem.  De  nocumentis 
autem  , qiii  quando  poteft  infert,  dicitur  Thren, 
f.  PcopaT  montem  Sion  quia  difpctiit  » vulpes 
ambiilaucrutu  in  eo,  plurima  nocunsenta  infctoi 
tcs.  Eil  enim  animal  lua  calliditate  paites  corpo- 
ris incendens , & lepram  inducens.  Et  ita  faciunt 
dolofi, artuti, hypocritx.tyranni , 5c  hxtctici:quia 
licet  capita  lul^ant  diucrla  : tamen  caudis  noci- 
xneutotutr,  funt  colligati, licui  dicitnt  ludu.tfAc 
vulpibus  Samfunis  , qux  incenderunt  fegcics 
arearum. 

Ecce  ciicio  dxmonJa  , dee.  ] In  hac  tcfponfione 
Domiiius dicit  duo:in  quorum  primodcicrmiiut 
opus  q lod  intendit , quod  Herodes  non  imclle- 
ait  : m fecundo  refpondecquxftioni.  Dichergo 
prim-k^Oicite  illi]  opus  propter  quod  veni, quod 
impedire  non  potert  [Ecce  ] Q^d.  In  cuidenti  cft, 
quodfegoeiicio  dartnonia]ab  anima,  & a corpo- 
re. Ln..^.  Exibant  autem  dzmoiiiaa  mullis,  cla- 
mantia Se  rliceniia:Quia  ea  es  Filius  Dei.  Lue.  7. 
Inter  quas  erat  Maria  Magtialena.de  qua  fcpicm 
d.xmonia  exierant  .\{.irth.>.  Legio  mihi 

nomen  ert:qma  multi  fumus[&:faniiaics}^veTficio] 
perfcClx  fanitaics  fiunt  in  cotpote  & anima. 
SoAH.  7.  Totum  hominem  fanum  feci  in  fabbaio 
Pf*lm.  lOi.  Qui  })topiciacur omnibus  iniquita- 
tibus tuis, qui  fanat  omnes  infirmitates  tuas.Hzc 
cft  enim  |>crfc^a  fanitas  [ hodie, 5e  cras  ] lioc  ert, 
modo  & pciftea. Hodie  enim  cognominatur  tem- 
pus prxfcmxras  autem  vocatur  tempus  futurum. 
y*y4//v.<74.Hodicfi  vocem  cius  audieritis , nolite 


obdutarc  cotda  vcftra.  De  futuro  autem  dicitnt 
f>r«<y.^o.Kcf|  ondebit  mihi  cras  iufticia  mcaoruin 
plauti  tempus  aduencrit  curam  te.  Hoc  cft  eigo 
quod  dicit.  Ac  fi  diceret.  Tempus  mottis  mez 
non  ert  in  poteftatc  Herodis.  Quia , fiem  didciK 
10.  Nemo  tollet  a me  animam  meam  : fcd 
ego  pono  cam,&  iterum  fumo  eam. /m/;. 7,  Tem- 
pus meum  nondum  adiicnir. 

Et  tertia  dieconfommor  j hoceft.confun-aua- 
bot.  H.TC  autem  tertia  dies , cftdiesglonficatio- 
Ilis  , quando  confummatus  cft  Domipus.  Prima 
enim  dies  fuit  lux  fuz  przlcntiz  m came&prz- 
dic.icionis;quando ficui  dicitur .d/a/ae.4. Timen- 
tibus nomen  Dei  ortus  cft  (bl  iuftitiz  » & fonius 
in  pennis  cius.  Qiiia  tunc  ortus  cft  fol  oriens  ex 
altu,  illuminate  his  qui  in  tenebris  ,&  invuibra 
mortis  iedent , ad  dirigendos  pedes  noftios  in 
viam  pacis.  //4.9.  Populus , qui  ambulabat  in  tc- 
ircbris , vidit  lucem  magn.imthabitancibus  in  re- 
gione vinbiz  mottis,  lux  orta  cft  eis.  Secunda 
I autem  dies,  fuit  dies  Partionis  & mottis : quando 
I fol  ad  occafnm  teirdens  , illuminanic  inferiores 
I partes  lerrz.  Z;'er/i.a4.Pcneirabo  inferiores  partes 
[ terrz,  infpiciamumncs  fperames  in  Domino. 

, Et  ficut  in  prima  dic  luxit  lux  veritatis  in  ftrxdi- 
I cationc  : icalcximda  dicluxit  lux graiiz  in /aera- 
( mentorum  pccfe£lione.  lo^n.  t.  Lux  in  tenebris 
j lucet,  Se  tenebrz  eam  non  comptchcndcmu. 

■ y1f.rA.7.SireJcroint«icbri$  , Dominusmcahix 
cft.  Tertiaaiucm  dies,eftliix  (urgentis antorx io 
luce  Refuwciilionis  ad  lucem  ghjtiz  Pf. ixj.Hxc 
dicsqnain  fecit  Dominus;cxnhemus,&  Ixtemut 
in  ea.  Omnes  enim  quos  Chrirtus  lucevetitatis 
pet  fidem  illuminat,  iios  factamentis  ad  iuftitiani 
regenerat,  & tegeneratos  tn  gloria  Rcfiirrcdlionii 
I beatificat.  OjU  6.Viuificabit  nos  poft  duos  dies. 
1q  dic  tenia  fufcitabii  nos,  Ccquemutquc,vtco- 
gnofcainus  Dominum.  Sic  diAum  cft  de  Cbrifto 
S4p.  4.  Confummatus  in  breui  cxplcuit  tempora 
multa. 

Vcrmuamcn  oportet  me  hodie  6c 
cras  & fcquenti  dic  ambularerquianon 
capit  Prophetam  perire  extra  Icru/a- 
Icm. 

Hic  rcfponJct  cis  quod  illi  dixeniiu.  Et  nota 
quod  ad  litteram,  de  Calilza  tres  dictz  funt  in 
lemfalem.  Et  hoc  cft  quod  (ccundum  lirctam  di* 

; cit  [ Vcrnntamcn  ] fetat  Herodes  quod  [ oportet 
! mcj  hoc  cft,  opportunum  cft  me  [hodie, & ctas.& 

I fcquemi  ] cras.hoc  cft,pcr  tres  dies  [ ambulate] 
vfque  ad  locum  PalTionis.  Et  non  dicit  hoc,  ideo 
quod  tridimm  fuerit  numerus  ccutporis  ad  pa- 
tiendumifcdquia  ttiduodirtabac  locus  Partionis. 
Et  huc  cft  quod  fcquitur[quianon  capiti  Abfo 
luic  ponitur  vcibum,  hoc  cft, quia  non  ellconue- 
niens  fccundinn  rationem  Pcoplictiz,  & przfini- 
tionis  Pairis[prophctam]hocert, Dominum  Pro- 
phetatum: dcqito  Dcm/.iS.  dicitur.  Prophnam 
fiifcitabit  vobis  l^sdc  frattibus  veftris.taquam 
me  audietis  cnm.  £,«^.14.  Fuit  vir  Prophera,  po- 
tens in  opere  & ferroone  coram  Deo  & omni  po- 
pulofpcrire  extra  Icrufalcm  ] in  quo  loco  palliifus 
cft,  a Paitc  prxfinitus,  Se  a Pcophetis  prznuntia- 
cus:vt  in  omnibus  Scriptura  impleatur. 

Ambulat  autem  adbnc  Dominus  hodie,&:  cras, 
& fequenu  crais,moralitct : quia  die  ptzniiemiz, 
dxtnonia 


Db)iliJ-jd  by  GoOgI 
/ - J - 


inEuang.  D.Li 

drraonia  ciicit>  dic  aurem  jufliiic  opera  dicigii, 
& die  clociBcaiionis  ad  coronam  vocat.  Vel  tres 
• di'es,hmcompun£Uo>conrcffio,rati$f«£lio.  In 
compunctione  enim  dxmones  elicit,  coiireHlonis 
dic  raniiates pcrBcic  > 9c  in  facisfaAione  coiiTum' 
maiio  St  perlc£iioms.£A‘cd.  j .ibimus  viam  trium 
dierum  in  folicudinc  , ad  fxriScandum  Deono- 
itro.  Adliuc  auicm>Dies  vna,  qua  venit  Dominus 
ad  cor»cU  boni  cogitatio  concepcio:dic$  Iccun* 
da*  qna  vadit  ad  o$>eft  vetbi  Dei  5:  laudis  diuinx 
loct)tio:&  tertia, cft  operationis  ad  vututcra  illu* 
litatio.  Quia  ficui  dicitur  Pnu.^.  Semita  iulHtix 
quali  lux  lpler>dcns,&:  crelcens  vfqucin  perferum 
diem.  /$n£  Adhuc  tres  dies,  & Niniue  fubucr- 
tetar:Q[iando  Tubuerfa  cll  ciuiias  mundi, & con* 
UriiAa  ciuitas  Dei.  Adhuc  autem » Prima  dies  ell 
cogitatio  veri:Secunda,  detcllatio  moli : & tertia, 
amor  boni.  Qtn.  40.  Tres  adhuc  dies  funr,  poli 
quos  recordabitur  Pharao  miniftccij  tui , & telli- 
tuet  te  in  gradum  pridinum.  Adhuc  autem, Prima 
diesdsona  conucrratiu;recunda,quieta  contcmpla- 
tio:Jlc  tertia , veritatis  prxdicatio.  Aimib.  1 j.  & 
Mifercoc  fupet  turbam : quia  ecce  iam* 
triduo  fuflinent  me,  neque  habem  quod  mandu- 
cent. 

Icrufalem  , Icrnfalcm  , qux  occi- 
dis Prophetas  , lapidas  eos  qui 
miiruniur  nd  cc  , quoties  volui  con- 
gregare filios  tuos  , quemadmodimi 
auis  nidum  fuumfub  pennis  , £cno- 
luifti  ? 

Hic  incipit  ex  compaflionc  plangere  rcauim. 

2:  prciia  Icrulalem:&  h.ibct  duas  partes, piaiudiun 
peccati, & plandluin  panx.  Keatum  autem  tangir, 
diipliccm;tranrgrc(noni$,5c  ingratitudinis.Tranf- 
grclfiunis adhuc,  duplicis homicid)] , ponit  ir.t- 
iiim.In communi enimdidt  [ leturalem, Icrufa- 
Icm  ] Grminac  nomen  ptopier  affcdlum  : vel  vi 
iiutcc  confirmationem  eurum  qux  dicit : vel  pro- 
pter duplicem  reatum  comm  qux  ponit.  Gtn.j^\. 
Quod  autem  fecundo  vidifti  ad  eandem  tem  per- 
liiieus  iumnium, firmitatis c(l  Indicium,  co  qu^ 
Cermo  Dei  vHoclus  impicatur  [ qux  occidis  Pro- 
phetas] A4anh.i  i.  Ecce  ego  mino  ad  vos  Pro- 
phetas,lapiemcs,2t  fcriba$:5c  cx  illis  occidetis, 

& flagellabitis  in  fyuagogis  vcilris.  Quem 
Prophetarum  nou  oCL-iderunt  patres  vcftri[& 
lapiJascos  qui  ad  te  mittuniur]  /#^.7.  Lapida- 
bant Srephanum,  hniocancent  & dicciucm : Do 
mine  ne  flatuas  illis  hoc  peccatum,  lleltr.  1 1 . La- 
pidati fune , fcifki  funt » in  occilio.icgladij  mortui 
funr.  Vel  ctlaiu,  «noraliter,  vfque  hodie  lapidant: 
quando  duro  corde  verbis  increpationis  feruos 
Dei  lepcllunc.  Data  ceruice,Sc 

indomabilicorde,  vosfcmpctSpirituilaniij  re- 
llitillis.  Aliquando  etiti-n  veritatem  prxdican- 
tes,flcrcoribus  temporalium  lapidantur : ira  quod 
comtcefcunt.  Ec  U.ii.  In  lapide  luteo  lapida- 
b:tur  piger.  Quia  piger  eft,  qui  propter  hoc  ob- 
mutelctr. 

Quoties  volui  jEcce  vitium  ingtatiriidinis:  2c 
efl  fenfus  [ Quodes  ] hoc  eft , quoticfcunqiie  ego 
1 volui  congregare  filios  tuos  ] q 101  femine  meo 
iniege  & Prophetis  gcimifli : quosego  in  vnam 
fidem , & vnum  cor , 8c  vnu.m  ouilc  congregare 
volui  Pfdlm.x^^,  Pifpctfioncs  Ifraclis  congre- 

V.Alhern  AUgnhin  EuAng.  D Lhc, 


ic.  Cap.  XIII.  15^7 

gabit.  Congregabo  vos  dc  eundis  lo^ 

cis  , in  quibus  difpeifi  eflis  [quemadmodum  aim 
nidum  fuumJMetonymia  c(t,hoc  efl.oua  vcl  pul- 
los nidi  fui  congregat[fab  pennis  fuis]hocefl,fub 
alis,  5c  vitali  caloic  [5c  noluiflij  hoc  cft,  quotief- 
cunque  volui, ra  noliiifli : & quacunque  congre- 
gam' , te  nolente  congregaui.  Matth.  tamen  aj, 
vbi  cadem  lenes  ponitur,  rpccificatucauis  ad  gal- 
linam , qux  magno  atfcdu  fibi  connacuiales , & 
alienos  fouet  pullos.  Et  ibi  etiam  plura  <is  pro- 
prietatibus gailitix  dida  fune.  Hic  autem  tangic 
auem  propter  volarum  in  alta  conuerfadonc , & 
contcmp!anone,&: intentione.  Pfulm.^^.  Qu^« 
dabic  mihi  pennas  fiatc  coluinbx?  Vnde  Pj.to. 
veritas  hcbraica  tuber.  In  Domino  confido, quo- 
modo dicitis  animx  mcx : tranfmlgra  in  montem 
ficuc  auis.  Non  enim  vnt  aut  aflimilat  (e  Domi- 
nus, fcd  multis- 774/m.  101.  Similis  fadus  fum 
pelicano  folitudinis , fadus  fum  llcut  nidicurax 
in  domicilio»  vigilatu  A;  fadus  fum  ficui  padet 
fblitatius  in  cedo.  Deuttf.^x.  Sicucaqujlapro- 
(locans  pullos fuos  ad  volandumJEfl  enim  turtur, 
pro  nobis  gemendo : columba,  nobis  viam  ad  fc- 
neflram  exIi  indtcando:aquila»alta  nos  petere  do- 
cendo: gallina , pro  nobis  infirmando , &r  noflras 
infirmitates  pottando:pcIicanus,fulitudinem  pru 
nobis  petendo , & regna  mundi , & omnia  qux 
mundi  fuiit  nos  fugere  docendo,  dicens  cum  Pro- 
pheta Pftlm.  ^4.  Ecce  clong.iui  fugiens,  & manfi 
in  fulitudine.  Nidicorax.  in  oratione  pro  nobis 
foluspemodando;  paller  fulitatius , pro  nobis 
fulus  habitando  in  parietinis,  hoc  eft  , in  ruinis 
cnm  pauperibus  habitando  , Sc  fuos  deferendo, 
propreceaquod  in  malo  fune  obftitiaci. 

Ecce  rclinquetor  vobis  domus  ve - 
ftr.\  deferca.  Dico  aiiccm  vobis  qui.t 
non  videbicis  mc  donec  veniae  cum 
dicccis : Benedidus  qui  venit  in  nomi- 
ne Domini. 

Hic  tangit  poenam. fiuumm  excidium  per  Ro- 
manos,& Kicuram  damnatioitem  prxdicens.  Do- 
mus ergo  eft  ciuitas,  vel  Synagoga  , qux  derelin- 
quetur deierca.  quando  incendetur, & diiipietur. 
Imc.x^.  Venient  dies  in  ce,  & inimici  tui  circun- 
dabunc  te,  & coangnftabunt  te  vndique.5:  ad  ter- 
ram profternene  te , & filios  tuos  qui  in  te  fune. 
//V  t . Derelinquetur  filia  Sion  ficut  tugurium  in 
cucumerario, 2c  confitmecut  ficut  in  vafticate  ho- 
ftili.  Huius  autem  caufa  dicitur /er-fffr.i  a.  Di- 
mifi  hrrcdicatem  meam.  Fada  eft  mihi  hxrc- 
ditas  mea  quafi  Ico  in  fylua  , dedit  contra  me 
vocem. 

Dico  autem  vobis]  Confirmatio  eft  pccnx.  Ac 
fi  dicat : Vos  derelinquemini  3i  me  [quia  non  vi- 
debitis ] me  in  prxfentia  carnis  veftrx  ftudentem 
xdificationi , &:  caucntem  abietftioni  [ donec  ve- 
niaej  hora  in  fecundo  aduentu  [erme  dicedsjquia 
ante  aduemum  illum  reliquix  coauertoniur  , 2c 
tunc  videbunt  cum.  MAith.x6.  Amodo  videbi- 
tis Filmm  hominis  venientem  io  nubibns  exIi. 
Zdch.tx.  Afpicienc  ai  me,  quem  confixerunt. 
A^9:.x.  Videbit  com  omnis  oculus , &qui  eum 
pupugerunt.  £c  tunc[dicetis , Bcnefiliftus  | in  quo 
omnes  Gentes  benedicentur  17.  lfA.C\.  In 
quo  qui  beneji^s  eft  fupet  terram , benedicemr 
iu  Deo  amen[qui  vcnitjfic  u>  primo, & in  fecundo 
O aduentu 


156  D.  AlbertiMangi,Ord.PriEd. 


lam  in  hnc  habet  malitiam  confirmatam.  Quia 

('ricutAthaiii)confimutam habet  mahuam  » vi 

occidar  omne  (emen  regium  * ■ 

Ec  ait  illis  ; Ite  , S:  iliciic  vulpi 
illi  : Ecce  cUcio  darmonia»  Se  lanita- 
ics  perficio  liodic  tfccras,5c  tertia  dic 
confunimor. 

Hzc  cft  rei|>onfioChrlfti  ad  illos  : diuidiiur 
autem  in  «fiia»  partes, in  <|uar«m  prima  ponit  He- 
rodis inoepationem  :5c  m iccunda  ponit  tenta- 
lior.is  refponltoncm.  De  prirro  dicit[ltc  & dicite 
vulpi  illi  J & dicit  duo : quorum  vnum  cft  , quod 
tales  a fedil«dctcpra:cipit,cum  dicit[Uc]hoc  cft, 
qjia  tentatorcs,vcl  timidi  cftis.a  me  diiccditc  1 & 
illi  apptopinqiutc. iiS.  Difccdiie  a me 
maligni  * & fctut.ibormandata  Dei  mei  [ dicirc 
vulpi  jecce  increpatio.  Dicitur  autem  vulpes  He- 
rodes propter  dolum, proprer  nomen,  propter  oc- 
culcas inndias,propici  !atcbras,&  propter  nocu- 
menta qu*  infert.  De  doli.s  dicitur  Si 

afcaident  vni]*es,tranlilici  murum  eorum  Do!o- 
fus  enim  femper  machinationibus  fuis  omnia 
tranfgrcditnr,  qnx  ah)  ad  municndmn  fe  parauc- 
runt.  //4.}*:.  Fraudulenti  vafa  peflima  ftn>t : ipfe 
enim  cogitationes  concinnauit  ad  perdendos  mi- 
tes,c.im  loquetetnr  pauper  iudicinm.Dc  nomine, 
quiaiurerpretatur  vcif^iellis  . hoc  eft,  artutus  di- 
(\asCanr.  t.  Capite  nobis  vulpes  paniolas,  qui 
demoliuntur  vineas.  Aftimis  fuis  HeroJiana  mali- 
tia in  hireticis  & tyrannis  fem|Kr  denu>litut  Ec- 
clefias.  De  tertio  , hoc  crt,  de  latebris  infidiaium 
dicic  Introibunt  in  infiniota  terrz,tra- 

dentur  in  manus  gladi|  , partes  vulpium  crunr. 
Pfalm.  9.  Sedet  in  iniidiis  cum  diuitibus  in  oc- 
cuUiSiVtinterfici.it  innocentem.  De  ooeumentis 
aurem , qux  quando  poteft  infert,  dicitur  Thren. 
f . Ptopeer montem  Sion  quia  dirpetiit  , vulpes 
ambulaucrunt  in  eo,  plurima  nocumenta  infeten 
tct.  Ert  enim  animal  l*ua  callidiratc  paites  corpo- 
ris incendens , & lepram  indneens.  Et  ita  faciant 
do!ofi,arturi,hypoaicz.tytanni , fe  hxretichquia 
licet  capita  h.ibcanc  diueria : tamen  caudis  nocu* 
mentorum  funecolligati,ftcut  dicirut  /Mdir.tyafc 
vulpibus  Samfonis  , qux  incenderunt  tegetes 
arcarum. 

Ecce  ciicio  dxmonia  , Jiic.  ] In  hac  rcfponfionc 
Dominus  dicic  dno:in  quorum  primo  determinat 
opus  q lod  intendit , quod  Herodes  non  intelle- 
xit : n fecundo  rcfpondctquxftiont.  Dicit  ergo 
primo [Oictie  illi]  opus  prupier  quod  veni, quod 
impedire  non  poteft  [Ecce  ] Q^d.  In  euidenti  eft, 
quoJiego  ciicio  dzmoniajab  anima,  & a corpo- 
re. Exibant  autem  dxmonia  a multis,  cla- 
mantia 6c  diLeiuia:Quia  tu  es  Filius  Dei.  Lue.  7. 
Inter  quas  erae  Maria  Magdalena,de  qua  feptem 
d.xmonia  exierunt  M-itih  a.  Mjyc.$.  Legiomihi 
nomen  ert:qiua  multi  fu(nus[&funiraicsperficio] 
pcrfcdx  fanitates  fiunt  in  coipore  & anima. 
Jasn.  7.  Torum  hominem  fanum  feci  in  roHsaco 
PfAlm.  toa.  Qui  (icopittatur omnibus  iniquita- 
tibus tuis, qui  funar  omnes  infitmirates  tuas.Hxc 
crt  enim  pcrfcdla  fanitas  [ hodie,S<  cras  ] hoc  ert, 
modo  fe  portea  Hodie  enim  cognominatur  tem- 
pus prajfemrcras  autem  vocatur  tempus  futurum. 
Pfalm.o^’  Hodie  fi  vocan  cius  audieritis , nolite 


obdurare  cerda  vertra.  De  futuro  autem  dicimt 
Grnej.yo.  Kclj  ondcbit  mihi  cras  iurtitia  tnea,cuin 
placui  tempus  aduenerii  curam  le.  Hoc  crt  ergo 
quod  dicii.  Ac  fi  dicerer.  Tempus  mortis  mes 
non  ert  in  poiertatc  Herodis.  Quia , ficui  didme 
loMtt.  IO.  Nemo  tuUet^me  animam  nicamrfcd 
ego  pono  eam, & iterum  fiimocam./M/y.y.l  em- 
pus  meum  nondum  aduenir. 

Et  tertia  dic  confummor]  boecrticonfiutrua- 
bor.  Hxc  autem  tertia  dies , crt  dies  gloiificatio- 
uis  , quando  confummatus  crt  Domiptis.  Prima 
enim  dies  fuit  lux  fux  prxfcntix  in  carne  A'prx- 
dic.i(ionis;quando  fieut  dicitur  A/uIm-4  .Ttmen- 
ribus  nomen  Dei  ortus  crt  fol  iurtiiix  , & faniras 
in  pennis  cius.  Qiiia  tunc  orrus  ert  fol  oiicmcx 
alfu,  illuminare  his  qui  in  tenebris  , & in  vmbra 
mortis  iedene , ad  dirigendos  pedes  noflios  in 
viam  pacis.  //4.9.  Populus , qui  ambulabat  in  te- 
nebris , vidit  lucem  magnam:habi cantibus  in  re- 
gione vmbrx  mords,  lux  orca  eft  eis.  Secunda 
autem  dies,  fuit  dies  Partionis  5t  mortis ; quando 
fol  ad  occafum  tendens  , illuminauit  inferiores 
partes  tetrx.  EVcfi.a4.rcnctrabo  inferiores  panes 
(cirx,  Se  inrpiciamumiics  fperautes  iu  Dimiino. 
Et  fieut  in  prima  dic  luxit  lux  veritat/s  in  pfxdi- 
catioite  : ita  fecunda  dic  luxu  lux  grarix  in /aera- 
mentorum pccfcfiiouc.  /044.  t.  Lux  in  tenebris 
lucet.  Se  tenebrx  eam  non  cmv.ptcboifevnv. 
Mxh.j.  Si  federo  in  tenebris  , Dominus  mea  lux 
crt.  Tertia  amem  dies,  crtlux  iurgcntisamorx  m 
luce  Refurrcilionis  ad  lucem  gloiii  /'f.iiy.Hxc 
dies  quam  fecit  Dominus;exnlicmus,&  litcmut 
in  ea.  Omnesenim  quos  Chrirtus  luce  veriutis 
per  fidem  illuminat,  liosTacramcntisadiurtitiam 
regeuetat,  fe  icgcneraros  in  gloria  Refiirredlionit 
beatificat.  O/red.Viuificabit  nos  poit  duos  dies. 
Indic  tertia  fufeiubit  nos,  lrqucmucquc,vtco- 
gnofeamus  Oomimim.  Sic  didum  eft  de  Chrifto 
SMp.  4.  Confummatus  in  breui  cxplcuit  tempora 
mulra. 

Veruntaroen  oportet  nie  hodie  6c 
cras  & fcquenti  dic  atnbularc:quia  non 
capit  Prophetam  perire  extra  Icru/a- 
Icni. 

Hic  rcfpondct  eis  quod  il|j  dixeram.  Et  nota 
quod  ad  litteram,  de  Galtlxa  tres dictx funt in 
lernralem.  Er  hoc  eft  quod  {ccimdum  lltetam  di- 
cit [ Vetimtamcn  ] feiat  Heiodcs  quod  [ oportet 
me]  hoc  crt,  opportunum  eft  me  [hodie, & cras,fc 
fcquemi  ] cras, hoc  ert, per  tres  dies  [ ambulate] 
vfquc  ad  locum  Partionis.  Et  non  dicit  lioc,  ideo 
quod  tridiuim  fuerit  numerus  tcmjHiris  ad  pa- 
cicndum:fcdquia  triduo  dirtabat  locus  Partionis. 
Er  hoc  crt  quod  fcquitur[quia  non  capiti  Abfo- 
lutc  ponitur  vctbum,  hoc  ert, quia  non  ert  conue- 
niens  fecundinn  rationem  Prophetix,  & prxfini- 
tiouis  Pairis[ptophetam]hoceft, Dominum  Pro- 
phetarum : dequo  D^wr.iS.  dicitur.  Prophetam 
fufeitabit  vobis  Deusde  fratribus  vertris,taquam 
me  audietis  cum.  Lmc.i^.  Fuit  vir  Propheta,  po- 
tens in  o|)crc  & fetmonc  coram  Deo  Se  omni  po- 
pulo[pcrirc  extra  Icrtifalcm  ] in  quo  loco  paliurus 
crt,  a Patre  prxBnitus,  fe  a Prophetis  prxnuntia- 
tu$:vc  in  omnibus  Scriptura  impleatur. 

Ambulat  aurem  adhuc  Dominus  hodie, fe  cras, 
& requenci  cras,moro]itcr : quia  dic  pccnitentix, 
dfmonia 


inEuang.D.Luc.  Cap.X II I. 


dcmonia  ciictc»  die  auicmjufliijK  opera  dirigic» 
& die  elociBcauonis  ad  coronam  vocat.  Vel  cccs 
dies»  Bnu  compun£lto>ci)nfenio , fatisfa^lio.  In 
compun^ione  enim  dzmone^  eUcit,  confeflionis 
dic  faiittates  pciBdt , & in  factsfadtionc  confum' 
m.ttio  Bt  pcrfcAtonis.^ATfd-  5 -Ibimus  viam  ccium 
clicrumin  foiitudinc  , adfaciiBcandom  Deono- 
Hro.  Adhuc  aiucmJDicsvna,  qua  venit  Dominus 
ad  cor«e(l  boni  coghatio  Bc  concepcio:die$  fccun* 
da,  qtia  vadit  ad  os,eft  verbi  Dei  Sc  laudis  diuinz 
locutio:&  rcrtia»ell  operationis  ad  viitucemillu* 
Hiario.Qubficut  dicitur  Prou.^.  Semita  iulHiic 
quaii  lux  ipienden$,&  crefeens  vlquein  peifedlum 
diem.  Und  } . Adhuc  tres  dies.  & Niniue  fiibucc- 
tetar:Q(iandu  fabuerfa  ell  ciuitas  mundi,&  con- 
llroAa  ciuitas  Dei.  Adhuc  autem , Prima  dies  eil 
cogitatio  veri:Secunda,  detcllatio  moli : & tertia, 
amotboni.  Qeit.  40.  Tres  adhuc  dies  funt , pofi 
quos  recordabitur  Pharao  mini(Ieri|  tui , Sc  fclli> 
tuer  cein  gradum  prifKnum. Adhuc  autem»Prima 
dies , bona  conuctraiio:fccunda,quieia  contempla' 
iio;&  tertia , veritatis  przdicatlo.  MMth.  1 f.  & 
Milercor  fupet  tuibam : quia  cccc  ian> 
triduo  fudinent  me,  iMque  habent  quod  mandu* 
ceiic. 

Icruralcm  , lerufalem  , quae  occi- 
dis Prophetas  , 5c  lapidas  cos  qui 
mittuntur  ad  tc  , quoties  volui  con- 
gregare filios  tuos  , quemadmodum 
anis  nidum  fuumfub  pennis  , fcno- 
luifii  ? 

Hi'c  incipit  ex  compaflioiie  plangere  reatum, 
2:  prena  lcrula!em:&  habee  duas  paaes, plausum 
peccati, & plandluin  prrnz.  Reatum  autem  tangit, 
duplicemtiranrgrdnonistdc  ingratitudinis.Tranf- 
grefitonis adhuc,  duplicishomicidi) , ponit  tri* 
lum.In  communi  enim  dicit  [ Icruralcm , lerufa- 
Icin  ] Geminat  ttomen  propter  aft*eflum : vel  vt 
norce  conBrmattoiiein  eorum  quz  dicit : vel  pro- 
pter duplicem  reatum  eorum  qux  ponit. 

Quod  autem  fecundo  vidilli  ad  eandem  letn. pec- 
tineus rumnium,Brm<tatised  indicium , eo  qu6d 
Icano  Dei  vKodus  impleatur  [ qux  occidis  Pro- 
phetas ] Alatth.i  ?.  Ecce  ego  mitto  ad  vos  Pro- 
phetas,iS:  fapicuccs,Sc  fcribas:5:  ex  illis  occidetis, 
& flagellabitisin  fytiagogis  vedris.  Quem. 
Prophetarum  noij  occidciunt  p.itrcs  vcdri[&- 
lapidas  eos  qui  ad  te  mitruimir]  /111. 7.  Lapida- 
bant Srephanum,  inuocamem  & dicentem  : Do 
mine  ne  datuas  illis  hoc  peccatam.  I/ebr.t  1.  L.i- 

fiidari  fune , (c<di  funt , in  occifio.iegladij  mortui 
unr.  Vel  etiam,  inoralitet,  vfque  hodie  lapidant: 
quando  duro  corde  verbis  increpationis  feruos 
Dei  repellunt,  Fi.tch.i.  Dura  cccuice,2c 

indomabili  corde,  vos  femper  SpirituifanPtJ  re- 
ditidis.  Aliquando  et^ma  vcriiaccin  prxdican- 
tes.dcrcoribus  icmporaliurnUpidancur:  ira  quod 
conticcfcunt.  Ec  li.ii.  In  lapide  lateo  lapida- 
bitur piger.  Quia  piger  cd,  quj  propter  Iioc  ob- 
mutelcir. 

Quoties  volui]Ecce  vitium  ingratitudinis:  & 
ed  fenfus  [ Quoties  ] hoc  cd , quotielcunque  ego 
( volui  coiigrtgaie  Blios  tuos  ] quos  femine  meo 
inlege  & Prophetis  genuidi : quosego  in  vnam 
fidem , & vnuin  cor , Sc  vnum  ouile  congregare 
volui.  Pfdlm.1^6.  DifpctdonesIfracIistJongr^ 
v Jlliferii  Etung.  D L'k. 


I gabir.  E2Mh.\6.  Congregabo  vos  de  conidisla- 
I cis  , in  quibus  difperti edis  [quemadmodum  aufs 
j nidum  fuuui]Metonymiacd,hoced.oua  vei  pul- 
I los  nidi  fui  congregat[fab pennis  fuis]hoced,fub 
alis,  &:  vitali  colote  [2c  noluidij  hoccd,quoticf- 
cuiKpie  volui, m noluidi : & quofeunque  congre- 
gatii , ic  nolente  congregaul.  Matth.  tamen  i y. 
vbi  eadem  feries  ponitur,  (pecificatuc  auis  ad  gal- 
linam , qux  magno  adcdlu  (ibi  connatuulcs , & 
alienos  foucr  pullos.  Ec  ibi  etiam  plura  de  pio- 
pcictatibus  goltinx  dida  fuuL  Hic  autem  tangit 
auem  ptoptet  volatum  in  altaconuerfationc  , Sc 
contemplatione, &: intentione.  Q£is 

dabit  milvi  (Knnas  (IcutcoUimbz?  Vnde^yiio. 
veritas  hcbtaica  habet.  In  Domino  confido,quo- 
modo  dicitis  animx  mcx : cranfmigra  in  montem 
deut  auis.  Non  enim  vni  aui  aflimilat  fe  Domi- 
nus, (cd  multis.  Pfdlm.xox.  Similis  fa^usfum 
pelicano  folitudinis , facitis  fum  (icut  ni^icorox 
in  domicilio,  vigilaui  & faidus  fum  ficut  pailce 
■ (blitarius  in  ttdio.  Dtutef.^%.  Sicut  aquila  pro- 
uocans  pullos  fuos  ad  volandum£fi  enim  turtur, 
pro  nubis  gemendo : columba,  nobis  viam  ad  fc- 
nedram  czli  indicaudo:aqui(a,altanQS  petere  do- 
cendo: gallina , pro  nobis  infirmando , & nodras 
infirmitates  portando  :pelicanus,folitudincm  pro 
nobis  petendo , 2c  regna  mundi , A:  omnia  qux 
mundi  funenosTugere  docendo,  dicenscum  Pro- 
pheta Pftlm. ^4.  Ecce  elongaui fugiens, & manit 
in  fulitudine.  Nidicorax,  in  oratione  pro  nobis 
fuIuspcmo^Hndo:  pallet  (btitarius-,  pro  nobis 
foius  habitando  in  parietinis,  hoceft,  in  ruinis 
cum  pauperibus  h^itando  , & fuos  deferendo, 
ptopcccea  quod  in  malo  funt  obditutt. 

Ecce  rclinquccar  vobis  domus  vc- 
Ar.i  deferta.  Dico  autem  vobis  quia 
non  videbitis  me  donec  veniae  cum 
dicetis:  Benedicius  qui  venit  in  nomi- 
ne Domini. 

Htc  tangit  poenam,  futurum  excidium  per  Ro- 
manos,& futuram  damnationem  prxdicens.  Do- 
mus-crgo  ed  ciuitas,  vel  Synagoga  ^qux  derelin- 
quetur defecta,  quando  incenderur,&  diripietur. 
Imc.  i 9.  Venient  dies  in  te,  & iiiimici  tui  circun- 
dabunt  te,  & coangudabunt  te  vndique,&:  ad  ter- 
tam prodernent  te , & filios  tuos  qui  in  te  funt. 
ifa.  I.  Dcrelinquctuc  filia  Sion  (icuc  tugurium  in 
cucumecario,3c  confiimccur  ficut  in  vadiutc  ho- 
dili.  Huius  autem  caiifadicitut  fere/w.i!.  Di- 
mifi  hereditatem  meam.  Fafta  cd  mihi  hxrc- 
ditas  nicaquafi  Ico  in  fylua , dedit  contra  me 
vocem. 

Dico  autem  vobisj  Confirmatio  cd  pccnr.  Ac 
li  dlc.it : Vosdcrelinqucmioi  i me  [ quia  non  vi- 
debitis ] me  in  ptx(cn:ia  carnis  vclltx  dudentem 
xJificacioni , A:  caucnitem  abieilioni  [ donec  vc- 
niacl  hora  in  fecundo  alucmu  [tunc  dicctisjqnii 
ante  aduentum  illum  rcliquix  conuertuntur  , 5c 
tunc  videbunt  cura.  Amodo  videbi- 

tis Filium  hominis  venientem  in  nubibus  exIi. 
Zdch.ii.  Afpicient  ad  me  , quem  confixerunt. 

Vidroit  cQtrt  omnis  oculus , qui  cum 
pupugerunt.  £c  tunc[dicecis , Bencdiidus  | in  quo 
omnes  Gentes  benedicentur  Onuf.iT-  C^.  In 
quo  qui  benedi^s  cd  fupex  terram , benedicemr 
in  Deo  araen[qui  venit }6c  ia  primo, & in  fecundo 
O aduentu 


k8  D.Alberti  Magni,  OrdPr^d. 


aduentu  [m  nominejhoc  eft,  notamine.  I^^n.xy, 
Ego  tc  clari  ficaui  fuper  tcriam,opus  coidutnmaui 
quod  dcdifti  mihi  vi  faccrcm  [Domini]  Patris. 
Hoc  enim  nomen  oftendit , quod  vnicus  Filius 
fuit  Paitis./o.<«.5.Ego  veni  in  nomine  Patrlsmei, 
& non  recepiftisme.  Hxc  cftcxpofiiio  Chryfoji. 
Nonenira  *crum  cH,  quod  dicunt  quidam>quod 
hoc  impletum  lu.quando  pueri  clamabatu;Benc- 
diftusqui  venit  in  nomine  Domiui  MAirb.a. 
Sc  Io»n.  I J.quia  Ck  cxponendomoii  probaret  Do- 
minus ddoiaiioncm  futuram  accidillc  propter 
peccatum  ingiatitudinis  cotum.  Sed  in  dic  iudt- 
ci)  Si  ance : quatulo  cognofecnt  deceptos  fiiillc 
per  Antichridum , tunc  veic  fciciu  Dominum 
lefum  Chriilum  fiiille  Filium  Det,  Sc  tunc  feient 
quod  omni.t  qux  pafll  funt , ideo  padi  funt,  quia 
ingrati  fuctunt  bcneBciis  & viritanoni  eius : & 
tunc  rcliquix  cunuertentur  ad  ipfum , clamantes: 
Bcncdiidus  qui  venit  in  nomine  Domini.  Hoc 
autem  etiam  cum  ad  Panionem  itet , clamabant 
pueri  in  lignum  futuri  clamoris  per  omncs.Cuin 
enim  {Htcri  clamabant,  leniores  contradicebam: 
fcd  in  huc  omnes  in  communi  clamabunt , & ad 
ipfum  conuertentur.  Et  hoc  ctl  quod  dicit  fccun* 
dum  Chr^jojl.  expohiioncro. 


CAPVT  XIV. 

Et  factum  cft  cum  intraret  Iesvs 
in  domum  aiiufdam Principis 
Pharilkorum  (abbato  mandu- 
care panem , &:  ipli  oblerua- 
bant  eum. 

Ic  incipit  pars  illa, in  qua  docet  qua- 
q tWfl  I liter  conucril  tc  ptxpatati  ad  iudi- 
B fJTfT  U cunn  debent  venite  ad  ipfum,  & pod 
T ipliim.  Fc  ditiidimt  hxc  pars  in  duas 
partes  , fecundum  dtKumema  quibus  venitur  ad 
Chtidum.  Hxc  cnitn  documentajaut  funt  lectm- 
dum  hdem  rpitiraahs  intelligcmix  : aut  funt  fe- 
cundum mores , hoc  cft  , fecundum  opera  virtu- 
tum. Et  ideo  in  prima  parte  per  fanationem  hy- 
dropici in  fabbato,  docet  legis  fpirituaicm  Intel- 
lc(dum,&  carnaliier  legem  implentem  noiipollc 
iequi  ipfum.  In  Iccimda  autem  docet  per  exerd- 
limn  virtutum  vere  honinesconuerti  ad  rpfum, 
& fcqui  ipfum  , & illos  fecundum  redam  ratio- 
nem ad  regnum  Dei  cllc  prxpafaios.  Prima  ha- 
n m Ualxr  tres  particulas , in  qu.rrum  prima  tan> 
gi  ntur  inhdtx  corum.qih  carnalitcr  legem  obler- 
ti.~ri  dicebant  : in  fecunda  ponitur  bcnchcium 
qm  d fpiritualitet  legem  implebat : in  tertia  la  | 
cio  ChriAi  ab  illorum  operibus  fumpta  , oAen-  j 
dens,  quod  hoc  contra  legem  fecundum  legis  fpi- 
ritualem  intentionem  non  erat.  Adhuc  in  prima 
hatum  funt  duo  p.aragf  aphi , in  quotum  primo 
ponicur  Domini  cum  inlidiantlbus  inuitaiio  : in 
Iccundo  didum  & fa£tum,  ex  quo  fumcbatuc  in- 
/idiantium  machtnatto.De  primo  dicit  tria ; iAiiis 
fa£li  diuinam  ordinationem,  Domini  ad  Princi- 
pem Sacerdotum  vocationem , & inhdiantium  . 
inacbinaiioncm.  Dc  primo  dicit  [ Et  fadkum  cft] 


diuina  ordinatieme , qux  in  fa£bs  Cheifti  ponit 
ordinem non  fuccelTioiiein  temporis,  /oan.ij, 
Opuscoulummaui.quod  dedifti  hrihi  vc  facereni. 

£e  ideo  fadU  illa  aliter  otdinamui  a Z.«c«,  & ali- 
ter a MmiIuo  , fecundum  quod  ad  diucifas  in. 
terniones  cotum  paoUandas  inducuntur : llcuc 
iam  in  ante  habitis  Ixpius  diiftum  cft  [ Cum  in- 
traret in  domum  dnuitatus,  vc  falutcm  cotum  qui 
in  domo  cranr  procuraturus  Sic  enim  & non  alia 
de  caufa  intrabat  principaliter.  Zaae.  19. Hodie  Ta- 
lus huic  domui  fadta  cft.Hinc  e A quod  aMmiIiaq, 
prxcipic.  Difcipulis : tn  quamcunque  domum  in- 
tiaueticis,  piimuin  dicite : Pax  huic  domui.  Pax 
aurem  eft  Talus  Saluatoris  , & reconciliatio  pec- 
cacofum  Defcribit  autem  paticrofaniilias  domu^ 
nona  nomine:  quia  nomine  tufidiatot  noncrac 
dignus.  Nec  memor  ero  nominum 

eorum  per  labia  mea.  Sed  defciibit  i dignitate, 
dicens  [ciiiufdam  Principis  Sacerdotum  ] qui 
1 1 . collegcnmt  concilium  vc  lefum  dolo  te- 
nerent, & occiderem.  Sicut  dicitur  Mjtih.16. 
t.  Efdr*  9.  Manus  inagiAratuum  fuit  prtnu  in 
cranlgtcAloue  hac  [ fabbaio)  Fit  mentio  dc  tem- 
pore,vc  habeat  lucum  caluitmia;quia  maxime  ca- 
Itiinnianuir  fa^a  ChiiAi  propter  fabbaruni,quod 
eum  violate  dicebant.  A.w.p.Non  eft  hic  homo  i 
Deo,  qui  fabbatum  non  cuAodir  [ manducarepa- 
nem]  Hoc  fuit  quantum  ad  exictius  caufa  inuita- 
tionis : interius  autem  erane  calumniaiotcs  pef- 
hmi , fub  pallio  hoiscAaiis  quxrcntcs  rootdete 
Dominum.  Veniunt  in  vcAimcmis 

eirium  : inttinfecus  autem  funt  (upi  rapaces.  £c 
hoceft  quod  fequicur  [6cipllob(eruabanteum]vt  ^ 
accofarent.  Ecch.S.  Ne  contra  faciem  ftescomu- 
mclioh,nefedeat  quahirhdiatororiruo.i.^rg.ai. 
Coniiirauit  adueifus  me  {ennts  meus , inhdiator 
vfque  hodie  peimaiKus. 

Ec  cccc  homo  quiciam  hydropicus 
erat  ante  illum. 

Hic  incipit  fadlum  dc  quo  infidiabantur , Sc 
dicit  quinque  , quorum  ptimnn  eA  oblatio  hy- 
dropici : fecundum  autem  interrogatio  de  obfer- 
uatione  faSbati : tettium  autem  curatio  fada ia 
dic  fabbaci : quartum  confutatio  dc  camaJioh- 
feiuantia  fabbati : quintum  aiuemefteriibcl^n- 
tia  cotum,  qui  inhdiabantiir  de  operatione  fada 
indic  fabbati.  De  primo  dicit  [Et  ttcclQiiautoc 
dicir.  Primo  enim  ponit  miferix  dcmonfttabilita- 
tcm.cumdicit  [Et  cccc]  Secundo  ponit  mifcii  ra- 
tionabilitatem,cum  dicit  [homo  quidam]  Tertio 
explanat  magnam  mileri  inhnniratcm,  cum  dicic 
[hydropicus  J Quarto  ponit  miicticotdis  a prx- 
fencia  inhrmi  incxcufabilicatem , quando  dicit 
[erat  ante  illnm]  De  primo  horum  dicir^^Et  cccc] 
Ifa.6^  Ecce  Domine  refpice, populus  tuus  omnes 
nos./y]i/w.a  4.Rcrpice  Domine  in  mc,5c  miferere 
mei : quoniam  vnicus  & paupet  fum  ego  [ homo  . 
quidain]  Mtionalis,  cui  miferendum  eft.  Afiih.j, 
(^lia  mifer icordiam  volo , & non  facrilicium  : & 
feientiam  Dei  plufqu.-un  holocaufta.£«r.n  .Hanc 
hliam  Abralix  non  oponnit  folui  a vinculo  ifto 
die  fabbati } Qnaii  dicar.  Sic  oportuit  [ hydropi- 
cus} Ecce  expolitio  infirmitatis  & miferix.  Dicit 
autem  hic  quod  hydropifiscft  mor- 

bus aquofus  ab  lumiorc  fobeutaneu  di(ftus,a  vitio 
veftex  natus, anhelku  factido>&:  corpordturgeme. 

£c 


Digitized  by  Google 


in  Euang.  D.  Luc.  CapX  I V.  15:9 


Ei  hic  humot  in  principio  quidem  cft  lubcuta- 
neus,poflea  autem  totam  inii  jc  camnti.  Nec  cfl  a 
^itio  vclic*  per  vitium  vefie*  : Ted  quia  epat  hti> 
motem  aqueum  a came  non  Tepaiac , iJco  vcllca 
humorem  aquufumadic  non  dirc^um  non  at- 
trahic,&  ideo  pellis  & corpus  rurgenc.  Anhelitus 
autem  fceiet  propter  Ipiciiualium  oppteOioncm» 
&corruptionem.  Hic  cciam  habet  ptopriccarem, 
quod  quanto  plus  bibit  > tanto  plus  licit : quia 
membra  intetius  non  mnriuncuc,  &:idco  femper 
defiderant , & patiuntur  magnam  fpiritualium 
oppredionem.  Er  harc  fune  morbi  illius  acci- 
dentia , & inifecia  Cluilio  prxfentialircr  ex- 
hibita- 

Signiiicac  hic  morbus  auariciam  rerum  huius 
mundi » £c  accidentia.  Auaiiiia  enim  luimoicm 
frigidarum  confolationum  huius  mimdi  ap|>c- 
lit,  qute  per  aquam  Itgnificantur.  Vnde  J*rg. 
mirb.^o.Tat2  nonfaciacut  aquo.Hj;c  anima  aua- 
ri  aridam  fc  replcs,nunquam  fariatur  appciiuiter- 
ren*  acquifitionis,&:  confolanonis  mudanorum. 
Pfalm.  141.  Anima  mea  ficui  terra  finc  aqua  tibi. 
Hr  fune  aqu*  Tantali  ,dc  quibus  dicit  Poeta. 

plm  fnnt  potit  plt»  jiiit*ntHr  a^ui. 

Htbr.6.  Terra  liipci  fc  vmientem  fij>e  bibens 
imbrem.  Ifti  fune  qui  dicunt  illud  Indic.i.  Ter- 
tam aremen»  dedifti  mihi.  £ccU.f.  Auarusnon 
implebitur  pecunia.  Ecquo  plus  habet,  eo  magis 
htit.  /ob  iS.Exardcfcet  contra  cum  fitis.  Sedat 
ira^o  humore  , pellis  & corpus  turgent : quia 
abundantia  temporalium  innacionem  inducit 
fupcrbi*&  ambitionis  Fa^la  fum  vlcera 

vclicarum  turgentium  in  hominibus  6c  iumen- 
tis.  Nec  porcrant  malefici  ftare  coran.  Pharaonc 
propter  vulnera  crumpeim‘-a  in  iplis.  Turgent 
enim  homines  & iumcnrini , & malefici  ex  ia- 
dancia  diuit  iarum.  Frrtct  etiam  anhelitus  hydro • 
pid  propter  fpiritualium  oppreflioucm:quia  tales 
non  nlfi  de  foetidis  & corruptis  rebus  loquuntur. 
£/i/w»f.Sepulchtum  patens  cft  guttureorum, lin- 
guis fuisdolofc  aecbant.SiccrgoSc  humorem  at- 
trahit,& lltit.&  cadauetibos  co- 

cum afecndet  frrtor.lftc  morbus  etiam  Cpititualia 
opprimit : & ideo  fpirant  anhelitugr.-iut.rCer.*- 
Animalishomo  non  percipit  ea  qua:  funt  Spiritus 
Dci.Smlntiaenimell  illirquiarpiiitualitci  esami- 
n.-uur.  Tales  cttim  funt  de  quibus  dicitur  Cotof.  1, 
Inftaius  fenfu  camis  fuje,&  non  tenens  caput , ex 
quo  totum  corpus  ,pcr  nexum  & coniundionem 
fubminiftratumcrcfcit  in  augmentum  Dei.  Sed 
ficut  hydropico  foluuntiir  iun^ucz:ita  ipfe  fotu 
tusiiinndiluTaChrifti . nihil  fpiritualium  imclli- 
git.  Hic  morbus  etiam  fennicr  interius  inanis  re 
manet , quia  cupit  ea  qux  non  nutriunt,  fcd  op- 
primunt. Ilib.  1.  V*  ei  qui  multiplicat  non  fua: 
vt  quid  etiam  aggrau.it  contra  fcdcnfum  lutum? 
Habet  etiam  hic  morbus  ficqucntcc  gcniralium 
inflationem  ; quia  ftequenter  abundantia  tempo- 
ralium luxuriam  inducit.  £c<lt.  47.  Inclinafti  fe- 
mora tua  mulieribus , pofuifti  maculam  in  gloria 
tua.  Pedes  etiam  hic  morbus  facit  pigros, hoc  cft, 
aftctftus  ad  bonum  pigrcfccntcs-  Sap.  if-  Pedes 
eorum  pigri  funt  ad  ambulatidum.P/</w.i  1 j.  Pe- 
des h.d>cnt,&  non  ambulabunt-  Habet  etiam  hic 
morbus  cutis  infcdiioncro  per  variolas,&:  vclicas, 
per  morpheas.  Qjtod  lignificat  exterioris conuer- 
fatiunisdefoimiiatcm.  Fili)  Sion  iiiclvti 

amidli  auro  primo  : quomodo  computati  funt  in 

D.  Alberto  Ai-tgrUt  m £uAng,  D.  Lue. 


vafa  tcftea,  opus  manuum  figuli  ? Tales  enim  erft 
quandoque  quzrant  pulchritudines  vcftium,  hoc 
faciunt  vt  pallient  incompofitionem  imcriorcni. 
Vnde  EcAtm  Z?rr/;4r^.Hxc  foana  vcftium,dcfor- 
mitatis  mentium  & morum  indicium  cft.  H* 
fum  igitur  propricrares  iftius  morbi,  quem  Sa- 
cerdotes & Pharifxi  magis  interius  in  anima, 
quam  ifte  exterius  in  corpore  patiebatur.  Et  ideo 
etiam  hoc  facium  cft  quod  cruWcctcut,  fe  inte- 
rius Saluatoci  non  oftcndences , cum  ille  exterius 
falutem  cxjictcrct.  Sic  enim  hydropicus  erat  ante 
illum  falutem  expetens , & mifetiam  oftendens 
medico  Saluotori. 

Ecrcfpondens  Icftis  dixitadLcgif- 
pcritos,&  Pbarifxos  , dicens  : Silicee 
labbaio  curarc?At  illi  tacuerunt. 

Hic  ponitur  Ipiricualisintcliigentiz  de  lege  in- 
quifitio.  Et  dicii[Rcrpondeo$]  Non  quod  aliquid 
dixerint , fcd  quia  cogitationibus  obfciuantium 
rcfpondit.t  6.  Homo  videt  quz  patcni:Dcus 
autemiiuuetuicor[tlixit  ad  Legirpaitos^quotum 
erat  imclligctc legem.  VzvobisScri- 

bz  & Phaiifzi  hypociitx , qui  clauditis  regnum 
czlorum  ante  homines.  Lmc.m.^x  vobis  Lcgifpc- 
ritis  vx,qui  tuliftisctaucm  faentix[&  PharUxus] 
qui  de  religione  fingularitcr  gloriabamur.  Rem. 
1.  Qm gloriatis  iii  lege, per  prziiaticanonem  legis 
Deum  inhonoras  } De  faccidutibus  tacet,  propter 
honorem  hofpiris  qui  Princeps  Sacerdorum  erat, 
necum  videatur  confunderc[  Si  licet  fabbatts  cu- 
rare? ] Cum  enim  omnia  .id  curam  hominis  facfta 
iiiu,8c  propter  hominein  : & cum  curare  non  ili 
opus  fctuilc,  fcd  fpititualc ; &:  non  polltt  nili  vir- 
tute diuina  fieri , quando  fit  finc  imiocacione  & 
fine  facr.imento  , rer  folnm  imperium.  Vnde 
M.iuh.it.  Si  licet  (abbatis  bene  facere : animam 
perdere,  aut  faluare?[  Ac  ilii  tacuerunt]  Merito  ta* 
cene , qui  contra  fc  cllc  vident  quicquid  dixerint. 
Oportuit  enim  alteram  partem  rcfpondcrc  con- 
tradidiionis:&  quancunque  refportderini  obligati 
funt-  Si  enim  dicant  quod  non  licet , dicetur  cis: 
Qnateipfi  animali.1  curent  t Si  dixerint  quod  ji- 
cct,ilicetuc  eis:QuaieClitiftum  ciiramemubfer 
uant?Et  ideo  tacuerunt-  Pp/»».  j t.Obftiu^ium  cft 
0$  loqtteotiuni  iniqua.  Sic  D-tniel.  1 4.  Os  draco- 
nis obftnuftum  cft,  ne  aliquid  poftet  contra  Da- 
niclcm. 

Ipfe  vero. tpprchcnfum  fanauircum, 
ac  ciimifit-  Et  rcfpondcns  ad  illos  dixtt- 
Cuius  vcftrum  afinus  aut  bos  in  pu- 
teum c.idet , & non  continuo  extrahet 
illum  dic  fabbaci  ? Et  non  poterant  ad 
hxc  rcfponderc  illi. 

Hic  pqiiitut  miraculi  & bcneficij  perfc^lio. 
Dicit  ergo  [Ipfe  vero]  I e s vs  Saluator  onmium 
mifecorum  . acicndcus  quid  Propheta  dicit  de  eo 
Pp/w.p.Tibi  dcrelidlus  cft  pauper,  pupillo  tu  eris 
adiutor  [Apprehendens]  autem  duritate  bc  mjfc- 
ricotdia.  Icrtm. } i .In  chatiiate  jserpetua  dilexi  te; 
ideo  attraxi  te  miferans.  Apprehendit  tamen  etiam 
nunuivi  uHcndctct  quod  virtus  dctiatis  exiret  de 
carne  propter  nos  arrumpta.  Matih.  8.  Tetigit 
cum  diccns;Volo,  roundarc[ranauitaim]hoctft» 

O i ab 


.r 


i66  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsd. 


^hydroj^ificorauic.  Ofui^.  Sanabo  contritio- 
nes eorum,  diligam  eos  fpontanec : quia  auerfus 
eft  furot  meus  ab  eis.  Ide  ed  medicus , de  quo  di- 
citur £cW'.  }8.  Honora  medicum, propter  necefli- 
tatem  illum  creauic  Altiflimus.  /cr^m.iy.Sana  me 
Do  mine, & ranabor[acdimi(Ii]nc  eum  corporiii- 
terfanatum.  Dimillt  liberum,  quem  obTcquiisie 
cinere  poterat  pro  mercede  fanatioms:vt  i^e  ope- 
re doceret  qued  dixerat  Mdith.to.Gtiitis  accepi- 
Ais, gratis  date.  Sic  dimilit  Elifcus  Naanun  fana 
tum  4.  ke^.  f . Oimilit  etiam  liberum , vi  libera 
mcnrc  coi.fitctcrur , & crederet , & gratias  ageret 
Deo.  Joan.j.  Ecce  fanusfa^his  es:iam  amplius 
noli  peccare,  ne  deterius  tibi  aliquid  contingat. 

Et  ccfpondcns  ad  illos]tnridiatores  Sc  oblcrua- 
tores,  potius  attendens  malitiam  cordis  quanv 
vcrbarqnia  verbis  nihil  dixerantf  dixit : cuius  ve 
Arum]  polTciTiis  a vobis  [ afmus  aut  bos  ] hoc  eA, 
mundum  vel  immundum  iumemum  [in  puteum} 
hoc  ed,  in  foueam  aliquam  [ cadet,  6e  non  conti- 
nuo ] ne  moram  trahar  periculum  latfionis  > vel 
mortis[exrrahiteum]qu^  ramened  opus  feruile, 

pro  leruiii  iuincmo[die  rabbacijin  quoli  Terui- 
libus  priceptum  e(l  feriare.  Hoc  autem  accipie- 
bant ab  illo  quod  di Aum  c A Exod.  a ^ Si  occur- 
raisboui  vel  afmo  inimici  cui  erranti, rcJuc  eum. 
Cum  enim  praecepta  talia  moralia  ad  vtilitatem 
proximi  funi  daca , oportet  quod  II  aliquis  in  fob- 
Dato  errans  animal  inuem'at,quod  darim  reducar: 
quia  aliter  perderetur  animal.  Er  cum  charitas  (ic 
ordinata, in  fuo  animali  mulco  potius  edhocob' 
fetuandum.  Quia  /.«m  i.  didlum  cA, quod  multo 
magis  melior  ed  homo  boue,  j .Corinth.  j>.  Nun- 
quid  de  bobus  cura  ed  Deo?An  propter  nos  wti 
que  hoc  lex  dicir.Multo  nugis  in  omni  hora  fub- 
ueniersdum  cd  homini  in  nccedicaris  articulo 
condiruto.Et  quia  li2c  ratio  incontradicibilis  ed, 
ideo  feqaiiur. 

Et  non  poterant  ad  liTc  rerpondere  illi-  ] hb  9. 
Si  voluctit  contendere  cum  eo  , non  rcfpondcbit 
ei  vnum  pro  mille,  Wfl,  6.  Non  poterant  refide- 
tefapientiz  , dc  Spiritui  qui  loquebatur.  Bos  au- 
tem & aiiiius  hgnificant  lireratum  idioram,fiuc 
fapienrem  & dultum.  /ob  \ . Boues  arabaiu,6c  afi- 
rx  paiccbancur  iuxracos,qiiide  fouca  peccati  & 
petitionis  contiiujo  funt  extrahendi.  Pron.  14, 
Erue  cos  qm'  ducuntur  ad  mortem:&  qui  trahun- 
tor ad  interitum  , liberare  ne  cedes.  Sic  ergo  ter 
minata  cd  pars  iJIa , in  qua  docet,  quod  fpiriruali 
imclJigcntia  legis  redeundum  cft  ad  jpfum. 

Dicebat  aiucui  8cad  innitatos  para- 
bolam,incendens  quomodo  primos  ac- 
cubitus eligerent. 

' Hic  autem  tria  indruir  fecundum  tres  virtutes, 
quz  nos  Chti Ao  conformant,  & faciunt  ad  fuam 
inuirationem  deucuiic:qaarum  prima  cA  humili- 
tas, nos  fibifubiicicns:lecunda  autem  voluntaria 
paupertas,nos /ibi conformans:  tertiaautem  per- 
ftueramia , ab  ipfo  coronam  accipiens  Sic  enim 
ad  iudicium  prxparati, intrabimus  cum  Domino. 
Circa  indrudionem  humilitatis  duo  dicuntur. 
Primo  enim  Enangelida  odendit  occalionem» 
qualiter  ad  hanc  indrudionem  venit  Dominus: 
fecundo  ponit  indruftionem.  In  primo  horum 
tria  dicic:quibus  videlicet  dixit , modum  dicendi, 

Cc  caufam.  De  primo  fumitur  di^i  congruentia: 


quia  fermones  fecundum  maceriam  inquirendi 
mm.  Audientes  autem  funt  maceria  prxdicanris, 
vt  dicic  Crtg.  Ex  /ecundo  fumitur  iiitellcAusdi- 
dlorum.  Et  ex  tertio  necelEtas.  Dicit  ergo. 

Dicdiac  autem  ] Et  hoc  eA  etiam  non  folum 
confutans  Sacerdotes,  Scribas , 8c  PharHxos : fed 
etiam  docens  deuotos , & reprehendens  fiiperbos. 
Rom.  I . Sapientibus  & infipiendbus  debitor  fum; 
ita  quod  in  me  promptum  ed[ad  iniihatos  ] Ho- 
norem enim  volens  facere  Domino  in  diefrdo, 
multos  fecum  inuicauit.  Td^.a.Cum  cAndies  A- 
dus , & edet  prandium  bonum  in  domo  Tobix, 
dixir  filio  fuo:  Vade, introduc  aliquos  dc  tribu  no- 
Ara  timentes  Deum  , vt  epulentur  nobi/cum.  lAi 
aurem  propter  epulas,  & propter  hoc  quod  ibi  in 
Jionote  viderentur  honorati  a Principe,  venerunt 
ad  conuiuium.  Ad  hos  ergo  direxit  fermonem. 
EJfhfr^.  Expofuit  Aman  amicis  fuismagnitudi- 
nem  fuam,&  dixit:Regina  quoque  Edher  nullum 
alium  vocauic  cum  Rege  ad  conuiuium  prxtet 
me : apud  quam  eriara  cras  cum  Rege  pranfurus 
rum[parabolam]iAam,  hoc  cA,  fermonem  Amili- 
t'jdinis:quia  parabola  proprie  vocatur,  vbi  nego, 
tiuin  negotio  comparatur  Quod  non  fit  bicquia 
hic  plana  ponitui  iiiAruAio  humilimis  Sedguta 
per  fimilinidincm  vocitorum  ad  nuptias  docet: 
ideo  larg^  fumpto  vocabulo  parabolam  vocat. 
P>eu.  I.  Animadacftet  parabolam  & imcipteta- 
rionem, verba  fapientum  & xnigmata  eorum.  Ex 
hoc  igitur  modus  accipitur  iAiusdod^inI'^^intcn- 
densjhoc  eA,intendcre  /lue  inteUigete  cosfaciens. 

Arguam  ic,&  Aatuam  tecontra  faciem 
tuam.  lAi  enim  non  videbant  feipfos  [quomodot 
hoc  eA,  quam  indecenter  [primos  accubitus]  hoc 
cA , /ine  merito  virtutis  acciperent  cathedras  ho- 
noris & dignicacis  [ eligerent  ] propria  volumare, 
non  vocati  ad  eas  audioficate  luperioris.  Et  hzc 
eA  dicendi  neceAitas.  Eceli.  7.  Noli  quxeeee  ab 
homine  ducanimmeque  a Rege  cathedram  hono- 
ris. Ercli.io.  Sedes  Gentium  fuperbaram  euertit 
Dominus,  //«c.r.  Depofuir  potentes  de  fede.  EA 
enim  /lpailc,vt  /imia  in  throno  regni  rcdeat,quado 
idoIum&  non  veritas  ponitur  in  cathedra  hooo- 
xii.EctU.io.  EA  malum  quod  vidi  rubfole.qtiaii 
per  errorem  egtediensa  facie  principis:  po/trum 
Aulcum  in  dignitate  fublimi , & diuites  fedete 
deorfum.  Hac  ergo  necdSrace  fuit. 

Dicens  ad  cos : Cum  inuitaius  fueris 
ad  nuptias , non  difcumbasin  primo 
loco,  nc  forte  honoratior  te  fit  iauita- 
tus  ab  illo. 

Hic  incipit  mAruAio  & habet  duas  panes, fd- 
licet, InArudlionem  perfimiliiudinem  » &r  inAcu- 
dhonisconclufionem.lnAruAio  ipfa  habet  parres 
duas, icii icet,  cautelam  contra  humiliationis  vere- 
cimdiam:iSc  inAruiAionem  ad  humilitaris  gloriam 
con/equendam.[)e  primo  dicit  tria : honorem  fei- 
iicet  vocarionis,cautclam  ne  incurratur  verecun- 
dia confufionis  , fic  modum  qualiter  Aequentec 
incurritur  verecundia  confufionis.  De  primo  di- 
cit [ cum  vocacin  fueris  ad  nuptias  } in  quo  duo 
noranrur,hohnr  vocationis  ,&  participatio  gaa- 
di}  vocantis.  Honor  exprimitur  cum  dicit  [cum 
vocatus  fueris]eA  enim  honor  magnus  magno 
ad  AAum  vocari:&  przcipuc  li  Deo.  j4p$csl.  151. 
Beati  qui  ad  ceenam  ouptiaram  Agni  vocati  funt. 

j Prtit.9. 


in  E uang.  DIaic.  Cap.  XIV. 


^rtmrh.^.  Ptopofujinwnfam,  vocauit  ad  arcera, 
& ad  ma-uia  ciuiuiis  [ad  nuptias  ] vc  particeps 
pudt|  te  vocantis.  Et  praecipue  li  Deus  Kex  ca:- 
Ictiis  ad  Kzc  gaudia  te  vocat.  Sicut  enim  dicitur 
Afjith.  it.  Simile  cH  regnum  cxluruui  homini 
Rcgi,()ui  fecit  nujvtias  EHu  fuo,huc  cft  ,dci{Kiit- 
fatioiiis  humanae  natutxciim  diuina,&  6dclis  ani- 
mxctrm  filio  Dcj,&  intcllcilus  hominis  cum  fa- 
piemia,  &cotdis  humani  cum  iiiftitia,  &boni 
i'rxljti  cum  Ecclesia.  Oc  prinm  nuptiis  dicitur 
.Apoc.\^.  Vcncrutit  miptix  Agni&  vxoreius,hcc 
eil,humana  natuia  prxparauic  fc.  Et  datum  ellei' 
vt  operiat  ic  bj^flrno.  <^ia  humana  natura  can- 
dore innocentix  & gratiz|,  & fplcndorediuinica- 
tis  c(l  pafufa , &:  operta  iit  lam^icace  iuftiiicatio- 
nis.  Apoc.i^.  Byilinum e(l  iiiftihcationes  Sanio- 
rum. De  fecundis  nuptiisdicitur  Z.«4.  la.  Vosfi- 
miles  hominibus  expilantibus  Dominum  fuum, 
ejuando  reueitarur  i nuptiis.  Hx  fune  nuptix 
Airueri  Regis, qui  inrerptecatut  beatus,  & ErUicr, 
^ux  abicondica  propter  humilitatem  interpreta- 
ttn.  De  (cctiis  dicitur  5.r^.8,  Hanc  amaui , Ar  ex^  ' 
quiliui  mihi  eam  fponfam  accipere,  & amator  fa- 
^us  fura  fonnx  &:  pulchritudinis  eius.  De  qiiar-  | 
tis  dicitur  Mdloih.  t.  Dominus  contcftatus  c(l 
inter  tc,&  vxotem  pubertatis  tux,Quam  tu  dcQ>e- 
3tirti:S:  hxc  particeps  tita,  Jc  vxor  fordccis  tui.Le- 
gesenim  iuilicix  cum  corde  tuo  foedus  habe  rede> 
l^iu  ; quanruis  hxc  vxor  ab  iAo  viro  ftcqucnicr  j 
dcfpiciaiur,5c  detur ci  libellus  rcpudi].De  quintis  | 
nuptiis  dicirur  hic  Ragucl  vir  piopin-  i 

quus  de  tribu  tua  htei^bet  fi!ia;n  nomine  S-r-  ; 
ram:fed  neque  inafculum,  neque  fccminam  vllam  , 
aliam  habet  prxtetcani.  Tibi  debeuitoainis  fnb-  i 
Aanci.i  eius , & 0|x)itet  teeam  {tccipeic  coniugem. 
Raguel  HUcrprctsrflr  pafbt  Dei , & fignrficai  i 
Chniljm  , quem  Deus  Pater  in  mundaim  pro  pa- 
(lote  ddlinauit.Huius  Biiaell  Ecclcfia  vnk^pr.x-  | 
tec  quam  non  habet  prokm.  Et  ideo  hanc  Tpbix  | 
(qui  iorerprfcUtur  boim^Oomini  ) hoceft,  fideli 
pafioti  coniupgir,&  itli  omnis  filantia  pns  de- 
betm  : quia  quicquid redituum  cibinEcclpfi^^dc- 
betor  tali  paRori  lixlant  igicntsiuptix  .aS 
vocat  nos  RexTummu^  Eiiautetn&gcucralucr 
cautum  & bonum  oinnibu»  vo^tis  ad  qu^cqn* 
que  niq>cias,lu>c  quod  dicit  Dominus.  Et  IsoceR 
quod  dicit.  *'  ' 

Non  dircumb.is  in  primo^hoc  cR,  honoratiori 
[loco] tua  propiiaaudlotitacr.ionfltum  ciiimcR  j 
huminibiis  vilibus  cfi^pifccte  alta  locasfc  idcu  fi 
lecumba',  tnaelcdlioncin  magno  loco,  vilis  es  & ^ 
vilis  rcpiuabciisdiciicLiurifci  /p.^  aliulocupcr 
/cipfum  concupruit  , & ad  imum  deicflus  eil. 
Sedebo  ( inquit)  in  monte  teft.nmcmi  in  lateribus 
Aquiloni$.ttcni.'Supera{Vra^cxUcxalcjbo  folium  l 
incum.  Et  poft  modicum  diiRunreft  ci ; vctunti- 
men  ad  iirfcinum  dctr.ihcrls,  ad  fundamenta  loci. 
E contra  dicitur  Jc  Filio  Dei  A/ji/ipp.a. Exinani- 
nir  fcmctipfurn.formam  fcrii»  accipiens.  Caht.^. 
Kihildtfiert  a fcruojcmn  iit  Dominus  omnium. 
Tccli.  }.  Quanto  magnus  cs , humiha  te  iu  otn- 
inbus. 

Nr  forte  honoratior  te  fit  inuitatus]  ccce  ratio 
c.mtclx.  F.t  hoc  quil  bct  deba  reputaic  in  corJe 
fiio,quod  fciliccc  quilibet  imniacorum  fit  co  hu- 
j]oratior.‘iSfl.->i. « ». Honore  imiicem  pr.Tuenicntes. 

Nimis  honorati  funt  amici  tui  Deus, 
nimis  confoicatus  cR  principatus  eorum.  Omnes 
D.j4ll}erti  M.tgiti,  in  V.Lhc.  \ 


l6i 

enim  fiipci  fe  reputat  ede  , qui  vete  humilis  cR. 
£ph<f.^.  MiKi  ominum  Saniorum  minimo  data 
eft  gratia  hxc.i.  Conmh.i  f.  Ego  enim  fum  mini- 
mus ApoRolorum  , qui  non  fum  dignus  vocari 
ApoRolus  , quoniam  perfccutus  fum  Ecclefiam 
Dci.Ecce  iiouilTtmus  locus  in  quo  recumbit  fum- 
mus  ApoRolorum  Paulus. 

Et  veniens  is  , qui  tc  & illum  vo- 
cauit,  dicat  tibi  .•  Da  huic  locum  : & 
tunc  incipias  cum  rubore  nouirtimum 
locum  tcncrc.  ^ 

Tangit  hic  vrbanitatem  inuitatuismuia  intrat 
vt  videat  difcumbcntcs,&  ordinem  ipmrum.  Et 
hoc  cR  quod  dici([&  tunc  veniens  qui  ce  6c  illum 
inuicauit]A/a/ri;.aa'.  bitiauit  autem  Rex  vt  vide- 
ret difeumbentes.  Hic  eR  ordo  dc  quo  dicitur 
^jg.to.  quod  Regina  videns  ordinem  mtniftran- 
' cium , non  habebat  vitra  fpiritum.  Nimis  cifim 
mirabile  cR  , vt  in  oculis  omnium  fiiperiorexi- 
! Rens , in  folis  tuis  oculis  in  infetiori  iVde  recum- 
bas. Aut  quod  in  oculis  omnium  in  inferiori  fede 
recumbere  debens,  infulis  tuis  oculis  fupetiorem 
(cdcm  vfutpcs.  Et  tunc  is  qui  ic  inuitauii  [ dicat 
tibi  [ Da  huic  locum  ] fuperbiam  enim  pati  non 
poteR  , qui  humilis  corde  cR.  /oh  40.  Dilpcrgc 
fupctbos  in  furore  tuo  , Sc  rcfpiciens  omnem  ar  - 
. rogantem  humilia.  Defpice  cun^los  fiii>crbus , & 
confiinde  eos, comere  impios  in  luco  fuu[&  ume 
incipies  cum  rubore  nouiiTimum  locum  tenere] 

' hxc  enim  maxima  cR  coiifufioiVt  depofitus  k fc  • 
de maieiUtis ad  ima proiiciaris./p.ii.  Expellam 
; cede  Ratione  tua  , £cde  rainiRcriotuodeponam 
tc./’r««erf'.i9.  Superbum  fcquitur  cgeft.is,  & hu- 
; miietn  Ipirttu  gloiia  fufcipiec.  Etch- 1 o.Sedcs  du- 
cum'fijpeiborum  deRriixic  Deus , & federe  fecit 
mites  pro  cis.  Dicit  aotcm[incjpics]quia  ficinci- 
' pit  ,quod  coiifufiotiem  nunquam  confummabit, 
ttd  in  xtemum  in  confufione  trit.  Et  dicii[nouir- 
Itmum]  quia  ficut  primum  concupiuii,  & firpet- 
bia  cius  Emper  aEcndit : ita  fanpcrdefi-cndit  vf- 
'qiie  ad  fundamenta  laci.  /1.  14.  Vciuut.imcn 
in  infernuiu  detraheris  vfquc.  ad  fundamenta 
lad. 

Sed  cam  vocatus  fuctis  ,vadc , re- 
cumbe in  nouifllmo  loco  : vteumve- 
nericqui  tc  inuiuuic, dicat  cibi : amice 
afeende  hipcrius.  Tunc  erit  tibi  glo- 
ria coram  limul  dircumbcncibus-C^ia 
omnis  qui  fc  exaltae , luimiliabitiir:  Sc 
qui  fc  humiliat, exaltabitur. 

Documentum  cft  humilitatis  Omr;es  amem 
Deus  vocat  ad  nuptias  quinque fupra  didlas , ha- 
bentes vcRcm  nuptialem,  hoccR,  dignam  fuis ' 
nuptiis  conueifationcra.'!  .Timtt.x . Qui  vult  om- 
nem hominem  (aluum  fieri , Sc  ad  agnitionem  fin 
nominis  venire.  Af4tih.  1 1.  Veriite  ad  mc  omnes 
qui  laboiatis,&c.[Vadc&  recumbe  in  nouillimo 
lucojcria  dicit.  Humilitatis  ptofcflum  not  tt  pet 
hoc  quod  dicit' voilej  A/rf/OT.S^.lbimt  de  virnii^ 
in  virtutem.  Humilitatis  afte^um  rotat  per  hnc 
quod  dicit  f rci;unibc^ad  commodum  enim  & a ! 
alTc^ura  Rdcc » qui  cx  cotdc  humiliati  dcfider.it. 

O i 


i6i  D.  Alberti  Masni , Ord.Prscd. 


LuJart»,  &viliotf5atncoramDomino. 
f.Cum  patuijs  cflcs  in  oculis  tuis  .caput 
in  tribubus  Ifracl  8},  Elegi  ma- 

gis abieduselTe  in  domo  Domini,  quam  habitate 
jn  tabernaculis  peccatorum.  Tertio  dicit  humili- 
tatis locum.cumdicit[in  nouiiCmo  loco]i 
Sufeitans  dcpiilucre egenum  , &dcftercorccti- 
gens  paupcrcra.In  lletcotc  enim  cft  locus  nouifli- 
muf  [ vt  cum  venerit  qui  te  inuitauit  ] n on  dicit, 
qui  te  & illum  inuitauirquta  rpecialitci  placet  ei 
humilitas  , & illum  fpccialiier  inuitauit. 
Deusfupctbistcilftit  *.  humilibus  autem  dat  gta- 
titraJmdith  9.Nequc  enim  fiipetb»  tibi  aliquando 
placuerunitfed  humilium  & manfjctorum  fempet 
tibi  placuit  deprecatio  [dicat  tibi ; Amice]  tangit 
humilitatis  gratiam  & ptxmium.  Gratiam  qui- 
dem curo  dicit  [ Amice  ] iupcibus  enim  nullius 
amicus  eftrquia  inter  fupctbos  fempet  iurgia  fum: 
fcd  humilis, amicos  Dei  eft  : qufa  amicitia  fimili- 
tudoquzdameft  : &Chnftiis  dicit  Mmh.  n. 
Difciteame  quiamiils  fum  , & humilis  corde. 
/fa.  66.  Ad  quetn  tcrpiciam  nili  ad  humilem  & 
contritum  fpiritu , & trementem  fetinones  meos.» 
Ideo  etiam  D>tnitl.)A\ckw.  In  fpititu  humiliu- 
tis  & in  animo  contrito  fulcipiannit.Non  autem 
aliquis  fufeipitur  nifi  tantum  amicus  [ afeende  fu- 
periusjcccc  humilitatis  pr*mium.Z..i^.  i . Exalta- 
uit  humiles.  Pfalm.ixx-  Humilia  tcfpicit  in  cario 
& in  teira  : fulcitans  de  terra  inopem,  & defict- 
corecrigens  paiq>crcm:vt  collocet  cumcum  prin- 
cipibus,cum  principibus  popoli  fui. 

Tunc  ctii  libi  gloriacoram  fimul  difeumben* 
tibus  ] limul  dilcumbcmcsin  omnibus  nuptiis, 
fidclesTunt  boni,  coram  quibus  eft  gloria  humili 
innouijTimoIoco  difcunihenti.  Quia  quanto  fc 
.-diis  inferiorem  reputauit , tanto  ptarfeitur  om- 
nibus,cxcmplo  cius  qui  dixit  hAn.\\.  Vos  voca- 
tis me  Magtiler  &:  Domine,  & bene  dicitis.  Sunr 
etenim.  Si  ego  ergo  laui  vcHros  peJes  Dominus 
acMagifter  : qu.nnto  magis  & vos  debetis  alter 
alterius  lauarc  pedes.  Exemplum  enim  dedi  vo- 
bis vt  quemadmodum  ego  feci  vobis  , ita&vos 
faciaiis.Z.wMS. Qui  inter  vosfucrit  maior,  fit  fi 
CBi  roinor:5c  qui  prxcelTbr,  fiait  minirtraioc./tfi' 
a i.Qui  humiliatus-fucrir.etit  in  glotia. 

Quia  omnis  qui  fe  exaltat , humiliabiturjecce. 
omnium  indudotum  conclufio.Quod  enim  cxal 
tati  humilientur,  probatur  per  diuitera  purpura- 
tum Luc.ii.  qui  repulcus  elHn  inferno.  Pei  Lu- 
ciferum , qui  fu]>ctallrac«U-exaltarc  voluit  fo- 
lium fuum  > de  ad  infernum  dctra^us  cfi  ad  fun- 
damenta laci  Regem  Tyri,  qui  in  me 

dio  lapidum  ignitorum  in  paradifo  pofuic  cor 
fuum  ficut  cor  Dei  , & de  monte  Dei  proic^lus 
eft  in  terram  E\tch.\^.  [&  qui  fc  humiliat,cxal 
tabitutjpet  comcatiiim : & hoc  probatur  per  Da 
uid,qui  quoinaminttr  fuos  fratres  minor  fiiic,  in 
regno  exaltatus  eft'  /'/4/«.  n- Humiles 

fpiritu  faluabit.ldco  dicitur  deChrifto  Phihpjp.i. 
Exinaniuic  fcrociipfum , fornum  ferui  accipiens. 
Et  poft  modicum  liqui  tur.Ptopter  quod  & Deus 
exaltauii  illum,&:  d^ic  illi  nomen  quod  eft  fuper 
omne  nomen  ; vt  in  nomine  lefu  omne  genu  fle- 
^atuT,czle(lium,ierreftrium , & infernorum  : & 
omnis  lingua  confiteatur  , quia  Dominus  tefus 
Chtiftusin;,g!oriaeftDci  Patris.  Hxceft  humili- 
tas quz  fpecialiier  vi  Euangelica  virtus  pczdica- 
luc  in  Euangelio  \ Domino.  Hanc  laudat . hanc 


fuadet , hanc  dc  coco  thefauro  faplendr  & feien* 
ciz  Dei  infc  abrcondito,rpecialiterdocetiminiH 
dam.  Et  ideo  etiam  Euangelica  vinus  vocatur: 
quia  per  illam, vt  dicit  >^K^«/?i;nu>tumorianaiur 
noftiz  miferiz.  Hanc  etigK  in  matre  : quia  fine 
humilitate  nec  caftitas  eius  placuiilet.Hanc  diligit 
in  omnibusmec  aliquem  fuicipit  finc  humUiiare. 
lu^ih  8.  Humiliemus  illi  animas  noftras , & in 
fpiritu  contrito  dicamus  flentes  Domino,  vt  fe- 
cundum volunutem  fuam  fic  faciat  nubifoim: 
quia  cnm  humiliatis  nunquam  faciet  nifi  mife- 
ricoediam.  Ideo  dicit  £phff.^.Oh(e~ 

cro  vosegovindhis  in  Domino  : vc  digne  ambu- 
letis vocatione  qua  vocali  cftis  in  omni  humi- 
litate. 

Diccbac  autem  Sc  ei  , qui  fcinuiti* 
ucraccum  facis  prandium  auc  cocnam, 
noli  vocare  amicos  tuos,  neque  fri. 
eres  tuos , neque  cognatos,  neque  vici- 
nos, neque  diuices  : ne  forte  ce  & ipli 
rcinuicenc,  fiat  cibi  retributio.  Sed 
cum  facis  conuiuium , voca  paupetes, 
debiles , claudos  ,&cxcos : Sebextus 
eris  , quia  nqn  habent  reaiSuerenbiV 
retribuetur  enim  cibi  iit  tefncrc&io- 
neiiiftorum. 

Hic  incipit  docere  devoiurit^a  pV^ate, 

dicit  hic  tria,  quorum  priindlb  eft  quda  docet» 
quibus,  & qualiter  teniporalia  quando  reliquuo- 
tur  funt  cliihibuenda.  Secundum  autem  eft.  quod 
oftendit  quale  impedi^enrom  przftaiic  ad  (e- 
quenJiirn  Chnilom  fi  poflideanctit  cum  amore. 
Tertio  aurem  oftendit  inoongtuitatem  , qnz  eft 
imerditigemem  temporalia  ad  fuum  dilcipula- 
tum.  Qitia  qui  aliquid  iftoiom  plus  Deo  diligir, 
non  eft  dignus  fuo  dtfidpulaiu.  Circa  priramn 
autem  dicit  tria. ‘'Dicit  enim  primo  qui  in  conui- 
iriumeocinnqui  fna  propter  Ocum  diftribuunc, 
non  funt  vocandi.  Secundo  autem  dicit  qui  fune 
vocandi.Tenio  horum  dicit  raiiunera.  Circa  pri- 
mum Ivonnn  dkii  quatuor.Primo  enim  oftendit 
di^oram  ad  eum  qui  audit  conuenienefam.  Se- 
cundo oftendit  elceuiofynz  largitionctn  clle  de- 
bere temporaneam  , $c  temporis  habete  debete 
congruenciam.Teitio  oftendit  refciftionis  paupe- 
rum przpacarionem  debitam.  Quarto  autem 
autem  oftendit  vocationem  debere  non  efle  car- 
nali afle^u  macolatam.  Deprimo  igitur  dicit  [di- 
cebat autem  6c  ei  qui  fe  inuitancrat]nolcns  tem- 
poralia fua  roetccc  nifi  fpirtiualia  fcnniiarct.  i. 
Cormih.  9.  Si  nos  vobis  fpiricualia  feminauimus. 
magnum  eft  fi  carnalia  veftra  ineiamus?6'a/4C.  vir. 
Communicet  is  qui  caiheciiizatur  verbo  , ei  qui 
fecatbechizac  in  omnibus  bonis.  Hinc  eft  qaod 
Aicitj4p»jiolt**  i.  Thef.  i.  Neque  gratis  par.cm 
manducauimus  abaiiqiio[cum  facis]  Duo  tangit: 
tempotis  congruentiam  , dc  eleemofynam  debere 
efle  voluncariam.Primum  tangit  dicens[cunr]hoc 
eft,  quando,  innuens  non  fcinper  pofle  fieri  elee- 
mofynam : quia  non  fappeierenc  facultates  : quia 
ironeflet  ordo  charitaus  , fc  depauperare  de  aliis 
miniftr.arc.  t.  Car$nrh.%.  Non  enim  vt  aliis  fic  re- 
miflio, vobis  autem  tiibuUtio.  /oan.ti.  Pauperes 
femper  hidxbitis  vobifcum:3c  cum  volueritis  po- 

ceftis 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XIV.  162 


teA»  illis  berMlacece , hoc  e(l » cum  oppocranicas 
tempocisinfaculcatibus  vellris  hocrequint.Z.NC. 

1 1 . Quod  Aipcceil  date  eleemofyium  » Sc  omnia 
munda  fune  vobis  [^is]  odcnditeleemofynam 
debere  elle  volunraiiaro  & curo  eifedihi.  Oe  pri> 
modicit[facis]ica  quod  non  iit  coa^io  vel  nidi' 
tia:  fed  Ht  fadum  roerz  voluntatis.  1,  Cmath.y. 
Non  ex  nifticia  aut  ex  ncceUuate.  Hilaiem 
enim  datorem  diligit  Dcus.XamMft.ySi  quod  no- 
lo,illud  facio : non  ego  opcior  illud>rcd  quod  ha- 
bitat in  me  peccatam , hoc  cd.  auatitta.  Nutatai 
etiam  quod  curo  et^du  elle  debet  > & non  folum 
iu  vetlw  aut  corde,  a.  $i  frater  aut  fotor 
habuerit  nccel£t3iem>&  dixeritis  eis : ire  in  pace» 
calefaciroini  aut  faturtunini  mon  dedentis  amem 
eis  quz  neceflaria  fune  corpori : quid  pcodecitis? 
Vnde  X.  Cfriaih.S*.  Nunc  veto  odendite. 

Nam  Ii  voluntas  prompta  »d , fecnndum  id  quod 
babei»acccptaed»non  liandam  id  quod  non  ha- 
bet[ptandiain  auccasnam]ecce  prarparatiu.  Dici 
tuc  enim  prandium  quali  parandkmi  ; eo  quod 
(iintin  ipfo  tnxllcx  prxparaciones  refedlionum. 
4.  Appoiiaedeis  ciborum  magna  ptxpa- 
ratio, & cor^cnim,  Sc  btberjnt.  Mmtb.  t a.Ecce 
prandium  meum  paraui : tauri . 6c  altiHa  occifa 
tiint  biro  parata  runtomnb[aucca;naro]  qux 
ed  nodurna  cOmedio , confedi  ex  fomniltris  5c 
dige^uis : licut  fupec  Matth.  notauitnus.  Pran- 
dium enim  ed  cleemufynacam  refedio  vegetans 
ad  gratic  vimttes  : coeaa  autem,  refero  paupe 
rmn  vegetans  ad  gloriam.  Hisenim  duabus  re- 
fectionibus debeat  tchei  pauperes.  P(atm,  it. 
Edent  pauperes , Sc  faturammrut : & laudabunt 
Dominum  qui  requiront  cum.  Hcce  ad  gratiam 
laudis  diuinx.  Viueni  corda  eorum  iu  leculutn 
feculi.  Ecce  refeCtio  ad  gloriam  vt  in  gloria  per- 
petua viuant. Non  condentur  neque  repo 
nentur  mercedes  Tyri.  Quia  his  qui  deretanc  co- 
ram Domino  , cruut  mercedes  eius  vte0p)cdain 
vTque  ad  faturiiatem  , Sc  vediantur  vlqtie  ad  ve- 
tudaiem.C/«/f.dicir.  Hoc  ed, veris  paqperibus  qui 
coram  Domino  deterunt  hic  fn  reditudinegra 
tixA  in  futuro  in  tc^itudine  gloria;  { noU  inui- 
tatcjEcce  qui  funt  excludendi, omnes  Itilicec car- 
nali adcCtiiconiun&i.  Eteit  iotd!igendum,quod 
non  propter  carnalem  adcclum  fune  vocandi : 
fi  vocantur,vocatio  caret  mercede  sterna.  Sed  ta-^ 
men  non  cd  peccatum  vocate  eos  aliquando, 
dummodo  per  expenfas  cotum  vocans  nonclH- 
ciatut  impotens  ad  dandum  eleemorynam.  Hoc 
cd  ergo  quod  imendii.  Quinque  autem  cun^- 
dliunes  ^ elecmofyna excludit , cumdicic  [noH 
vocare  ] non  indigentes  [.amicos  1 amicitia  fc- 
culaii  cibi  coniuc^los  fi  non  indigent.  Vt  lIc 
fenfus[noli  vocare  amicosjvt  caufa  vocationis  lic 
amicitia  fecularis.  dilexeritis  cos  qui 

vos  diligunt , quam  nKicedem  habebitis ) hoc 
enim  &:  Ethnici  fadundfrch.)?.  Oniniiaroicus 
dicet:  £t  ego  amicitiam  copulaui.  Sed d vocas 
amicos , Itt  caufa  vocacinnU  Deusi  6c  oCccOlcai 
inuitationis,lit  paupertas  & tndigenri4<TaIi  enfth 
amico  magis  tenetis  quam  alij  propter  ordinem 
charitatis.C'4ffr:c.(.Comeilice  auueiA  bibitcA 
tnebriafflini  chariflimi  [neque  cognatos  }eos.  f 
qui»ex  matrimom»  vedro  wl  amicorum  vobis 
appropinquant : vi  hxc  icilicec  dc  caula  inuita- 
uorus,Sc  Ci  non  Ant  pauperes.Alirercniin-fi^nt 
pauperes , magis  fune  vocandi.  Tolf.i.  Curo  cllcc 


diesfedus,  Sc  edet  prarulium  bonum  in  domo 
Tobis,  dixit  filio  fuo : Voca  aliquos  de  tribu  no- 
dra  timentes  Dominum.  Ecce  quod  magis  vir 
fan^his  przcepit  vocan'  cognatos  quam  alios 
[neque  vicinosjnon  indigentes.  Sunt  autem  vici- 
ni m conui^u  quotidiano  nobis  communicantes: 
qui  A indigeiues funt, magis lunt  vocandL/.«c.iy. 
Conuocat  amicos,  6c  vicinos  fuos*dicens : Con- 
gracularoint  mihiAc.  [Neque  fratres]  ex  eifiem 
parentibus  vobis  iundlos,  non  indigentes : fed  ll 
indigent, nulli  tantum  funt  vocandi.iyx.y8.  Fran- 
ge eltuienti  panem  tuum,  &eg(nu$Tagofquc  in- 
duc mdomum  tuatn.  Cum  videris  nudum  operi 
eum,  Sc  carnem  tuam  ne  dcfpexeris  [Neque  diui- 
t^  qui  non  indigent ; iu  quod  hate  Ac  caufa  in- 
uicacionis.  Aliter  autem  poiluiu  inuiraci.  Vnde 
K.ex  Alluerus  qui  in  multis  laudatur , fecit  pran- 
dium talibus  Efiber  t.  Et  largitus  ed  eis  munera 
i^ndum  magnificentiam  principalem.  Caufam 
autem  quare  cales  non  fum  tnnicandi , fubiungic 
dicens  [ ne  forte  ^ ce  reimiicenc  ] qi^a  alia  ^ 
mercedis  non  pominc  cales  inuicaci : quia  non  ha- 
bent vnde  aliud  retribuant.  MauI».6.  Arnen  dico 
vobis, recepctnntmercedein  Aiam.  Lut.xS.  Fili 
rccepiiti  bona  in  vita  tua  [ «Sc  fiat  cibi  retributio] 
in  vicaida.  Sed  contra.  QUla  A/arc. 10.  dicitur 
qnod  centuplum  aocipiec  iri  vita  ida  cum  perfe- 
cutiotiibqs,  Sc  in  irituio  vitam  .tcernam.  Ad  hoc 
dicendum,  quod  centaplum  accmict,  non  in  vica- 
ria temporalium  retributione  : icd  potius  in  vic- 
turis mifericordiar&  largitatis  ddecbitione,  qux 
pro  centupla  reputarur.  Genefi6.  Seuic  ifaac  in 
terra  illa,  & inuenir  in  ipfo  anuocenuiplum.hoc 
cd,  pofuic  in  eleemol)’nas>  &J>ro  dcle^tione  re- 
putauic  fe  centuplum  inuenille.  EccU.i  1 . Mitte 
panem  tuum  fuper  tranlcuntes  aquas . & pod 
multa  tempora  inuenies  eum  [Sed  cum  facis  coti- 
uiuiumjvolens  vriMtcr  cua  expcndrte.Coouiuium 
aurem  Tonat  delictas  : quod  frequenter  foiiac  in 
malo.  Sonat  enim  aliquando  falluin  , & iaclan- 
riatn.  DxW.y.  Bahhalar  rex  fecit  conuiuium 
grande  opiimaubus  futs  mille : Sc  vnuiquifquc 
fecundum  fuam  bibebat  ztacem.  Aliquai^oAj- 
nat  Konedatem  fecult.  Efibcr  i.  Rex  Aiiuerus  fe- 
cit guride  conuiuium  cun&is  pdflcipibus,&  pue- 
risTuis  fuitijinmis  PcrCirum  &Medoaim  incly- 
tis. Al^uanJo  fenacgadrimaij^iam 
Noli  cAe  in  conuiuils  pocatbr^  » tiec  ia  c^m- 
mellationibus  eoturo  qui  cartns  ad  uefccnduro 
cohfenux.  Ed  iterum  coahioium  liTciuis  Sc  lu- 
xurie.''Ofe.].  Sepataturr.  edeonuidluui  eorum, 
GjmicationeJbrniCari  fum.  Tale  feii  coifoiuiura 
Herodis , in  quo  propicr  falcus  Hcrudiadisprzei- 
fum  ed  caput  lo^pots.Hd  autem  coriuiuiumgra- 
iiz,&  virtutis  ; Acdc  dicitur./#^  i.  quod  filij  lob, 
hoccd,  vittures,  feciebao^^onuiuiapet  Angulas 
dumos  mirconces  voca^^c  ites  iotoresftas, 
hoc  ed,  vihutcs  tbeolo^cas.  etiam  con- 
uiuiuar  roifaicordix , ficuc  hic^^  ab  huc  loco 
confunduntur  qui  dicpnc  paMpetibtis  non  ede 
danda  delicita.  Quamtha  evim  non  Ant  eis  deli- 
cata ponigenda  ooii^inrio,  Tie  CQnfuefeant : ramen 
ctudele  clrdicere,  qnod  nihil  vnqdam.  dc  i icat  i de- 
boat porrigi  pauperibus : quia  AnedHiciisomni- 
modis  non  pocrd  vfuere  natura  humana.  Nth«^ 
mic  8.  Comedite  ping^iia,  & bibite  mulfuro , Sc 
mtuice  patres  eis  qui  non  przparauerum  Abi. 
Pinguia  autem , & mviluim  funt  delicau.  Zj«r.y. 

O 4 Fccic 


164  D.  Alberti  Magni,  Ord  Vtxd. 


fecit  ei  conuiuium  magnum  Lcui  in  domo  fua. 
Cum  ergo  wle  coiniiuiiunrniicricottliac  iccctis. 
Er  hic  divh>r)ui  funt  vocandi, quando.  Quan- 
do quidem  [ cum  facis  conuiuium  ] Qui  auicm, 
fubdii  [ voca  pauperes  ] Non  expedies  donec  pc 
tant,fcd[voca]cos,  qui  forie  propeer  verecundiam  ^ 
Yc!  merum  non  vciiiienr.  1'auperes  autem  funr  j 
qui  non  fufficium  libi : & ideo  vocandi  funt  vt 
ex  abundamii^  tuis  recrccnrur./ff^>  jo.  Compatie- 
batur anima  mea  pauperi  i-ioceil  quod  dicit  Dn- 
luinas  Efuriiii , S<  dedillis  mihi  man- 

ducare, &c.  Et  itu  fune  qui  in  exterioribus  defi- 
ciunt, neminem  in  cxterioiibushabcntes  couib- 
lacorem  [ & debiles  ] inter  ius  vii  ibus  dertitutos, 
nec  laborare  valentes.  Htb  lis  amem  eft  infirmus 
quacunque  tnfirinitate.  Infirmum  amem 

in  tidcalliunitc,  non  indilceptationibus  cogi- 
tationum.t Debemus  nos  litmiores.imbc- 
ciiltates  infirmorum  fuliiiKrc  [&:  claudos  1 qui 
quxrei^non  poliunt  vidl  im  fimor.  jitf.i.  Clau- 
dus  quidam  cum  vidillet  Petrum  loamtem, 
errpir  rcgarccos , vt  cJccinofynaro  aedperer  f & 
cxcos]  qui  veftigia  quiicndt  clecmorynam  vide- 
re non  polUuu.Arrf.tS.Cxcus  fedebat  (ccus  viam 
mendicans.  Omnes  enim  ilU  nihil  lucrorum  pof- 
lunt  agere  quo  fibi  fubuenianr.  Rationem  autem  - 
fiibiungit,dicens[Et  bcaruseTwl7i»l».4.  Ne  aucrras  | 
faciem  tuam  ab  vllo  paupere.  lUi  enim  vere  pau-  i 
pcies  fuht,qni  tam  in  bonis  fortunx  quam  in  na-  ' 
ruralibus  dcfidimt : non  tantum  parum  habentes, 
fed  etiam  impolfibiles  adacquircndtim  cxillentcs. , 
Er  illis  maxime  ctl  fubnemcnJum  : prxeipue  ta- 
men illis  qui  boni  funt  > & timentes  Deum.  [ 
£cdi.^.  Viri  iufii  line  (ibi  conuiux,  in  timore 
Dei  fit  tibi  gloriatio.  Jicch.  1 2 . Da  mifeticordi,& 
nclufcipias  peccatorem.  fctV/.io.Noli  defpicerc 
hominem  inllum  paujwcm  [quia non  habent  re' 
rribuere  tibi]  quia  in  illius  vocatione  folus  Deiu 
( n caufa.  Utcii.  t x.  Denefac  iu(lo,&  inuenies  re- 
rrtbmioncm  iu.tgnain.  Erfiitonab  iplb,  cene  a 
Deo  [retribuetur  enim  tibi)  x.7f/»ori?.i.  Scio  cui 
credidi , & cerrus  fum  quia  potens  cA  depolitum 
meum  Iciuare  in  illum  diem  [ in  refuttedionc  iu- 
AoruniJTuncenitn  rctribncrur  in  corposc,^:  ani- 
ma. //^.3.  Dicite  iulVo  quoniam  bene utriburio 
imnuum  cius  fiet  1 1 1 . Beatus  bomo  qui 

inifetetui',  & commodat , difponit  fennun»  fuos 
in  iudkio , quia  in  xccrnum  non  commoiubitut. 
PfautJ/.x^.  Fwneratur  Domino  qui  mUcrerur 
pati{>cds,&  viciiritudiucmruatn  reddet  ci.Quam- 
uis  autem  & iulli,&  mali  refutre^tui  fim:  tamen 
non  facit  mtntiancm  nili  derefuticclionc  iuAo- 
riim : quia  illi  foli  relurgum  .nd  prxmium,  & glo- 
riam./'/.•/«.  I . Non  rcfiirgcnt  impij  in  iudicio>ne 
que  peccatores  incoociliadulloruin. 

Hxc  cum  atidiirct  qiiiJam^dc  fi- 
nuil  djfcumbcntibus  , dixit  illi : Uta- 
tur qui  mauducabit  panem  ift  rcgjto 

Dei.  ' ; I 

Tangit  hic  impedimenta  qux  facit  arnorrem*  ^ 
poralium  ad  (ci^uciidum  Dominum?  & habet' 
partes  du.is  , in  qu<rum  ptirna  excludit  errorem  ] 
coiufdam  male  intelligcmis  prxhuluiAa  : in  (e-  | 
eunda  autem  tangit  miilupltcia  ad  fequcisdam  I 
Don.inmn  impedimenta, ex  amote  temporalium  | 
caufaia.Cicca  primum  autem  tangit  triasoccalio-  j 


neno  erroris, infamiam  errantis, & fpeciem  erroris. 
De  primo  dicit  [ Et  cum  hxc  audillct  ] de  remu- 
ncrationc  itcrna  a verbis  C hrirti , putans  efie  rc- 
muncutiemem  rerrenam : ficut  dicunt  ludxide 
Rrgno  mille  annorum,&  aurea  Icrufaleniun  qui- 
bus ( ficut  dicunt ) funni  erunt  fud.Ti.  fimile  ali- 
quid palEcuni  iili$,quj  /ejn.o.  dixerunt  deChti- 
(io  : l)uf us  eft  hic  Icrmo,  quis  poteft  eum  audire? 
Et  abierunt  retrorfum.  Ira  ifte  & fimiles  fui.cac- 
nalitet  intclligenres  verba  Chrifti  dicunt  }kt  con- 
rrariuin  , qut^  bcarinido  qu.tdam  fii  corporalis, 
edere  Jc  bibere  in  regno  Dei  terreno ; nonadutr- 
tenics  quoddicitut  ^«1^.14. Non  eft  regnum  Dei 
ctca.nec  poius  : fed  iuftitti,  pax.&  gaudium  in 
Spiritu  faiklo.  Dicit  aurciri  [quidainl  notans  in- 
famiam hujus.qui  non  (ft  dignus  npmiM.  Pf.d. 
Deleantur  de  libro  vmeniium  , & comluftisnon 
feribautm  [de  fimu)  dUoimbcntibuslquia  diucrfa 
gcnei.i  limul  ibi  difeumbebam  : Si  ifte  foir  vnus 
de  non  vellitis vcfte nuptiali  quoad  fidem, & vi- 
dani  de  Sadduciris  fuillc,  qui  dicimt  tefurrciftio- 
nem  non  cllc  fpiritualcm  virain.  \c\  forte  fuit 
vnus  de  Elixis,  qui  dixerunt  niillaeilc  fpititualia, 
led  lanrnm  pro  temporalibus  Deo  cfte  feru/en- 
duin.  Deurer,’,^.  Tantiiimuodo  oailus  lacob,  in 
terra  fiumcnti.  vini, olei.  F/iltuny.  Cx/ura 
exii  Domino  : terram  autem  dedit  filiis  honii- 
luiin.  Ex  his  enim  lun'ulnM>di  fut  ertocis  fu- 
mcb.at  occafionetn.  Fnit  autem  quidam  nomine, 
Cotintims  , huius  erroris  drfcnlof,  vt  dicit 
Dixit  igitur  [Beatus qui  manducabit  panem 
in  regno  Dci]  Imtlligcns  ik  regno  rareno.QuU 
fi  de  pane  Ipirituali  & de  regno  rpiriruaii  fquod 
in  cxlo  futurum  eft)  intciiexkkc,  nihil  crrafict. 
l.HC.ix.  Ego  difpono  vobis  ficuc  dirpoftiit  mihi 
Pater  meus  tegmim , ve  edatis , & bibaris  fuper 
incnfam  meam  io  regiso  nseo.  £(  quia  carnalis 
intelieclus.orcafio  eft  erroris : ideo  dicitur  Joan.6. 
Spiritus  eft  qui  viuificac , caro  non  piodcft  quic- 
qnam.  Verba  qux  locutus  fum  vobis , fpirirus  5c 
vitaiGlcjf.il  iAtm,  Hoc  cft.fpiritoalircr  intcllc^a^ 
vira  fum.  i,Corinth.^.  Literaoccidir,  Ipiriiusau- 
lem  viuificar. 

At  ipfc  dixit  ei  : Homo  quidjm 
fecit  cccnam  magnam  , & vocauic 
nuilcos. 

Hic  Si  excludit  errorem  male  inrclligmiis » Se 
oftendit  quod  inrctnporalibus  non  eft  pctfctftio 
veniendi  ad  regnum  , fcd  potius  impedimentum. 
Di.it  autem  tria  ; nutltouiin  Icilicet  ad  cernam 
regni  Dci  vocatorumdinpedimeiua  cxcufantium: 
& aMorum  vocationem  loco  eorum , qui  venire 
n^lexcrunt.  Et  hoc  eft  quod  dicit  [At)  £ contra 
ipk  I E s V s rpiriturditec  diflaintclligcns  [ dixit 
illi  ] redarguens  carnalem  inrellc^um  ipfiiis. 
yifnc.i.  Qui  haber  aures  audiendi , audiat  quid 
fpiritus  dicat  Ecclcfiis  (homo  ] Q.d.  Tu  dic-is  in 
temporalium  abundantia  beatitudinem  efte  regni 
Dci.  E contra  ego/piiiiualicer  intcliigens  icgmiin 
lX'i,  ol[endcndo  non  in  temporalium  abundantia 
regnum- Dci  cdnfcqucndtim.  Ijfc.ti.  Non  eft 
tn  abundantia  cuiiiftpum  vita  ipfius.  Dicit 
igifur. 

HornoqiiiJam]  Circa  prxparationenuiftara 
dicit  quatuor  : prxparanris  (cilicet  magnificen- 
tiam,circa  vocationem  libcralitaicm  proiiilam,& 

fui 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XIV.  i6y 


Cui  eottiii  vt  venirent  vocati»  deuocionem 
ftoiemiirimam.  Circa  primum  horam  dide  qua- 
tuor ; prxparamis  (cilicet  digniratera»  h’imanita- 
tem.przparationem.largltacem.  Dignitas  quidem 
notatur  iu  hoc  quod  dic>c  [quidamj  cuius  digni- 
tas , & dominatus  » & honor » Cunt  incfFabilia. 
Pfitm.  I } 7.  Quis  11  :ut  Domimu  Deus  noder  qui 
in  ateis  habitat.*  1 f .Quis  Umilis  tibi  in  for- 
tibus Domine?Quis  (Imilis  tui  maenideus  in  fan* 
ditate, terribilis  atque  laudabilis,  tadens  tnirabi- 
lia?I(le  ergo, quidam  cd  ab  omnibus  aliis  excellus: 
Et  ideo  per  fpeciem  dominationis  inexplicabilis. 
P/it/ns.Sf.Nonedrtcundumoperatua.  Hicho- 
mo  dicitur(ctim  tamen  Pater  & R.cx  dc  omnium^ 
non  i tuiura  humanitaristTed  i bcnigniracc:  Heut 
SMptfnt.j.  Spiritus  fan^s  dicitur  humanus,  da- 
bilis, dxurus,  omnem  amans  vittucem.  Sdpitm.x. 
Benignus  ed  rpiritus  rapienriz.  Sicut  etiam  did- 
tur  MMuh.tt.Hovno  quidam : qui  nihil  facit  in- 
humane. Ed  enim  humanitas.manfuctudo  ipllus. 
Quia , deut  dicit  PhiUfrphm ; homocd  animat 
manfuetum  natura.  a.Xr|.af.  Ipfe  quad  tenerii- 
mus  ligni  vermiculus.  Sic  ergo  ed[homo]omnes 
benigne  fufeipiens » 6c  benignius  penradans » Sc 
benignidlme  io  fita  caena  difponens. 

Difponit  omnia  fuauiicr[f«:it]  Hic  notatur  prr- 
paratio  , in  qua  dudlum  prxparationis  intelligi* 
tur  & diligentia,  /fd.  64.  Oculus  non  vidit  Deus 
abfque  te  , qux  ptxparadi  diligentibus  te.  1. 
Corifith.i.  Quod  oculus  non  vidit » nec  auris  au- 
diuit,  ncc  in  cor  hominis  arcendic»  qux  prxpara- 
uit  Deus  diligentibus  le.  Tokij*  S . vxori  fux  dixit 
vtindrucrec  conuiuium  , & prxpararec  omnia 
qux  in  dbosirer  agentibus  funr  nccelT^a.  To- 
bias  bonitas  Domini  interpretatur.  Vxor  autem 
eius,  ed  ftimma  fapientia.  Qux  bonitas  Domini, 
facultates  huius  caenx»fed  fapitnti«rua,dudium 
apponit  prxparationis.  Pf,  67.  PrxparalU  in  dul- 
cedine tua  paupeti  Deus. 

Ctrnam  magnam]  hic  tangitur  magni6calt 
beralitas  inprxpatatione:&  dicuntor  duoimodus 
conuiuq.  quia  corna  : & quantitas  , quia  magna 
Corna  autem  ed  pod  quam  non  ed  altud  cunui- 
uium  : &idco  maxime  lignar  hnalcm  reicAio 
nem  in  gloria, a qua  nullus  qui  intrauerit  encitur. 
De  quoiiiciruryl/arrlt.zd.Non  bibam  amodo  de 
hoc  genimine  vitis  , vfqne  Jum  bibam  illud  ik>- 
tmm  vobtfcum  in  regno  meo.  Et  ideo  idud  aliud 
ed  abeo  quod  deferibitur  A4Aith.ii.  quia  ab  illo 
eiicitiir  is  qui  intrauit,non  habens  vedem  nupria 
lem.Et  ideo  Itgnilicat  hic  in  Ecclella  refe^ionem 
in  gratia,^  cuius  communione  dicitur  qui  noncd 
honedx  comietruioois.  In  gloria  igitur  fccic  cer- 
nam magnam. 

Si  tamen  communiter  loquamur  , tunc  facit 
quadruplicem  cernam  > leilicec,  in  rehr&ione  do- 
dkrinx.in  rdtftione  virtutis,&  grati«»in  refttdio  • 
ne  EuchatidiXt&  in  refirikione  glorix.  Refr^io- 
nem  do^rinz  facit  in  contemplationis  intelleftu* 
tcfeftioncm  virtutis  & gratix  fadt  in  voluntatis 
aife£lu  , releidioncm  F.uchartdix  in  cordis  deuo- 
tionc&  fidei  gudu.  Rcfc£Vionem  giorix  fiuHi  in 
patria  in  fax  dulcedinis  afpe^lii.  Prima  refedio 
ed  in  virtute  . fecunda  in  forma  & matre  virru- 
cunj  charicarc.tmta  in  gratix  vbcriarc , & quana 
in  peifirfka  beaticudine.  Prima  ed  inchoationis, 
fecunda  profe^tonis.rercia  perfe^ionis,:iir  quana 
ed  dulcedinis  rupereflucntis^KC.^.Menfuram  bo- 


nam.& confintam,6c  coagitatam,8<roperefloen> 
rem  dabunt  in  finum  uedrum. 

De  prima  ccena  dicitur  Aptcdl.  3»  Ecceego 
do  ad  odium, de  pulfo : llquis  aperuerit  mihi,  in- 
troibo & crenabo  cum  eo,  dc  ipfe  mecum.  Pulfac 
enim  verbum  Dei  & fapienria  Patris , per  verita- 
tem ad  intelledum,  vi  aperiatur  ei  per  fidei  con- 
laifiim.Intrac  autem  per  illuminationem,  dc  con- 
ccenanc  iniellevlus  dc  fapientia  per  vericatis  refe- 
Bionem  dc  deleidadonem.  Dicit  enim  PhU»f$- 
/'Inz , quod  admirabiles  hid>et  lapientia  delega- 
tiones , puritate  dc  firmitate.  Hoc  conuiuiam  in- 
druir  rapientia  Proturk.  $.  Sapientia  imraolauit 
vi^hmas,pioporuii  menfam  fuam,roilaiit  vinum, 
mifit  ancillas  fuas  vi  vocarent  ad  atcerodc  ad  m<x- 
nia  ciuitati$.Siqui$  ed  p.rruulus,veniat  ad  me.Ec 
inllpieiuibus  locuta  ed:Comedice  panem  meum, 
dc  bibite  vinum  quod  raifcui  vobis.  Vt^imx  au- 
tem fapiencix  qux  i vitKcndo  dicuntur , fune  dt- 
uinx  vericatis  dudia , dc  legiones, & contempla- 
tiones. Idx  immolantur  quando  dedeuoteDei 
cultui  adminidfantur  > dc  delectationes  caram 
prxgudanrurpectncelleCtum.  Vi&imaaum  im- 
molata . partim  Oeo  olf;rebanjr,dC  pattim  i Sa- 
cerdote giidabatur.  Menfamergo  pinguem  in  his 
fapientu  proponit  omnibus  dtuerlatuio  verita- 
tum diuinarum , vnicutque  fapocem  proponens; 
dura  proponit  fada  dc  apparitiones  Patriarcha- 
rum , in  virrucibus  dc  apparicionibus  diuinis,  ve- 
ritatem diulnx  nocittx  docerte  bus  , dc  rcuelatio- 
nes  Prophetarum  faaamenta  diuinx  difpofirio- 
nis  dc  voluntatis  paulatim  aperientibus,  dc  fubli- 
mitatem  Legiflatotis,  dc  legis  mandata, morum, dc 
iufhriarum  expotaentibus : dc  in  mediatote  Chri- 
fio.per  quem  gnuia  dc  veritas  fai^a  efiiUuc  etiam 
in  Doloribus  Apofioiteis  , per  quos  lacramenta 
fidei  funr  patefadn  : llue  in  (hidiis  Patrum , per 
quxfidescontra  hxrcfcsdefcnfacll.  Hoc  vinum 
Ipiriruaiis  intelligentix  mifeet , vt  captiuetur  in- 
telledtus  in  obrequium  fidei  , dc  in  omnibus  fiac 
prxeeptum  ApolioU  ad  Non  plus  fs- 

pete  quam  oportet  fanere,  redTapetead  fuocieta- 
cem.  Hxc mittit  ancillas  filas,  hoc  eA.ad  eam  an- 
ciliantes  fapientias , tam  ratiotiales , quam  natu- 
calcs,quam  etiam  morales  phtldfophtas,  dC  feien- 
tias  luris  ram  monafitri  quam  politici.  Vocare 
ad  arcem  fummi  iniellcAus  diuini,&ad  moenia 
duitatiSfin  qua  fiint  fcholx  Dororum  omnium. 
Vocat  autem  paruulos , hoc  efi , htitniles  non  de 
fua  rcientia>quc  mflar,prxrumentes«  Ec  infipien- 
tibus  locuta  cfi,hoc  efi,  qui  faporeni  veritatis  di- 
uinx nondum  gufiauerunt : vt  veniant  ad  gufium 
fapiemix,dC  ad  veritatis  indagaiionem.  Ecrfi.i  f. 
Cibauit  illum  pane  vitx  dc  intelleflus , dc  aqua 
raptentiz  (aluraris  potauit  eum.6'4pirn/.i  Non 
natiuiraris  frudius  palcunc  homines  , fedlamq 
tuus  pafetreos  qui  in  te  confidunt.  Hoc  conuiuio 
refiedlusdc  deledarus  fiih  Moyfes : ita  quod  qua- 
draginta diebus  dc  quadraginta  noAibuspanem 
non  comedit  , dc  illiifiraia  eft  fiKies  eius  ex  con- 
forrio  fenooni$Domini.Skdicitur  fxvd.34.Hxc 
eft  ergo  coma  prima. 

Secunda  coena  in  conuiuio  virtutis  dc  bonita- 
tis in  charitate.  Hxc  eft  coena  de  qua  dicitur 
Indttb  6.  Ozias,  expleto  confilio  fufeepit  Achtoc 
in  domum  fuam,dc  fecit  cernam  magnam.  Et  vo* 
catis  omnibus  Presbyteris, fimol  refeccrunt.Oiias 
forritudo  Dei  interpretatur  : dc  fignificatChri- 


i66  D.  Alberti  Magni, Ord.  Prsed. 

ftumDd  virtutem, fiuc fortitudinem. i.Oriffjfc  i.  ficit  & fignificat  vilitatem.  In  momeautem  fic, 
Chriftum  Dei  virtutem,  fi*  Dei  fapitfmiam.  Hic  quod  tama  fit  cxccUemia  chariram  , qua  Chti- 
recipit  Achioc  , qui  fratris  mei  lumen  iutctpicta-  , lUs  liciplum  nobis  obtulit  raanducandoro.  E(l 
tur  .hoc  cfr  , illuminatum  iamiucccnipiimacx  autcmconuiuium  pinguium  in  corporis  refr^io. 
velitare.  In  domum  fuam, quae  cft  domus  virtutis  nCimdeitatisdulaJiuc.&infpimusdclcitacio- 
& grati*, quiefr  EccUfiabonoruro. /‘p/w.ioO.  1 ne  , fic  anim*  gutia.  Viiidemi*  autem  conui- 
Non  habitabit  in  medio  domus  me*  qui  facit  uiumcft  in  fanguinis  infufionc  , 6e  afpcrfione. 
fuperbiam.  £W.t.  Quia  timuerunt  obllcmccs  | Medullatorum  autem  pinguium  cft  : quianul- 
Deum,  «diftcauit  illis  domos.  Gij/.  Domos  vir-,  Ium  horum  cft  fine  diuinitatis  pcneiramis  p« 
tutum.*  Et  ibi  fecit  ccenam  magnam  in  chatitate  | totum , pinguifftma  deuotione.  Et  cft  vindemi* 
(qu*  mater  cft  vittutum)filiis  reptem  .&  filiabus  ; dcfxcat*  , per  hoc  quod  immunc  cft  ab  omni 
lob,hoccft,rcptcrodonis,& tribu»  theologicis  i corruptionis  ftcc.  Ulc  cft  panis  de  quo  dicitur 
vittutibj»(qu*  Umt  tres  forores;in  chatitate  Dei ) 6Vff.45>  Afct  pinguis  panis  cius , 3c  ptxbcbit  dcli- 
& in  deliciis  chatitatis  epuUmibus.  Et  vocatis  cias  regibus. 

omnibus  Presbyteris, qumumexemplafunicxcm- i Qi^iattum  cft  conuiuium  in  gloria  in  omni 

pUriavittutuni  Sanaorum.Rcfrcctunt  & epula-  bcainudinitpctfcClionc.  Et  h*c  cfteanade  qua 
lifuni,  magnas  delicias  habentes  in  dulcedine  dicitur  a.  £/dr*  j.  Rex  Darius  fecit  ccenam  ma- 
fpirituschaiitatis.  £fc*i.  14.  Spiritus  meus  fuper  gnam  omnibus  vernaculis  fuis,  & omnibus  Ma- 
rocl  dulcis,  &:  hxteditas  mea  fupee  mcl  6c  fauum.  1 giftratibus  Medi*  fic  Perfidis , & omnibus  Pur- 
Et  ideo  fcqiiitut : Qui cdunr  mc,adhuc  efuriem:  j putatis, & Prxionbus , & Confulibus , & Pr*fc- 
qui  bibunt  mc,adhiic  liticnt.  Quia  tanta  cft  dele-  dis  lub  illo.  Rex  ifte  fignificat  cum  qui  in  vefti- 
datio  honcftatis  virrutum  fic  Spiritu»  fandi  in  mento  & in  femotc  habet  faiptunv  Rex  regum 
chariiatc » quod  faftiJium  tollit , fic  continuum  fic  Domiiius  dominantium.  Qui  bene  Darius, hoc 
anget  defidetium  , intamuni  quod  JfatM  dicit  4.  cft.augmcntatus  dicitur ; quia  de  naturalibus  bo- 
quod  fine  expeufi»  homiiiis.iUa;  virtutes  fuis  ex-  nis  in  gratiam,  fi:  de  gratia  auget  in  gloriam.  Fc- 
peufis  hanc  faciunt  tefcdionem.  Apprehendent  cit  autem  vernaculis , hoc  cft , (eruis  in  domo  fira 
feptem  mulieres  virum  viium , fic  dicent : Panem  genitis ; qui  fignificant  innocentes.  Fecit  fic  .\fa- 
noftmm  comedemus,  fic  vcftimcntis  nofttis  ope-  giftratibus,  hoc  cft  , magiftciium  bonz  vii*  do- 
liemuvnantummodo  inuocciur  nomen  rumn  fu-  centibus.  Fecit,  inquam  .Magiftraitbus Medi*, 
pet  nos  , aufer  opprobrium  noftrum.  Hanc  refe-  qux  menfura  imerptetarur : quia  dodrinam  vii* 
dionem  dulcedinis  minifttabiinus  ex  fpititu«dul-  cuiullibet  hominisrncnruraucrunt  Hi  etiam  funt 
ciftim*  veritatis , & vcftitum  miuiftrabimus  ho-  bdagiftraius  Pcrrarum.qui  tcntJti  interpretantur: 
neft*  conuetratioiiismoii  petentes  nifi  quod  di-  quia  dodrinam  contra  auufiibet  temationenr 
ligendo  nos  , aiifrras  oppiobrium  fterilitatis  no-  adaptauctunt.  Fecit  Purpuratis, hoc  cft, omnis 
ftr*,Sc  quod  in  te  nomincmur.Scptemcnim  raii.  neris  Martyribus , quipro  nomine fiio  purpureo 
lierc$,fcptcmrunt  vinutcs:fiJcs>rpcs,chatitas,pru-  fanguinc  funt  perfiifi.Fccir  etiam  Pr*totibus,hoc 
dentia,iuftitia,tempetaniia,fuctitudo.FroMrr^.(  cft  , optimis  Pcxlttisiuiavnicuiquc  reddemibus. 
Secuta  mens  quafi  iugeconuiuium.Secutitas  au-  Fecit  etiam  Confulibus  omnibus  qui  erant  fub 
tem  mentis  non  cft  nifi  pet  chaiitaicm  , qui  in-  iIlo,lioc  eft,  omnibus  fuaconfilia  fequcniibusfi- 
fotmat  vitiuicm,fic  nulla  ei  dccft  vinus.  cut  virginibus , viduis,  & bonis  eoniugatis.  Fecit 

Tertia  emna , cft  in  Euchariftia  recepta  ab  al-  etiam  Pixfcctis,  hoc  eft,  bonis  confdlbribus  fub 
t.iri , & h*c  eft  in  grati*  \bettatc,cx  qua  Eucha-  ipfo  populum  regentibus  , fine  fuerint  Epifcopi, 
riftia  nomen  accepit,  qu*  bona  gratia  interpreta-  liuc  Prxpofiti.fiue  Archidiaconi.  fiuc  Presbyteri, 
tur.  Hzc  cft  co:ua  Pafch*  quam  Chrillus  habuit  fiue  alterius  ordinis  Clerici , fic  Rcligiofi  fuerinr. 
cum  Difcipulis  fuis  ).Dc  quo  dicitur  Lmc.  In  hac  caena  ccenant  fratres  cum  fratre  fiio  (o- 

ax.Dcfidcrio  delidetaui  hoc  Pafcha  manducare  fcph  4}.  fi:  pt*  nimietate gaudiorom  inc- 
vobifeum  antequam  pati.ir.  Hzc  corna  Chiifti  briatur  coram  eis : cO  quod  omnis  doloris  & gc- 
perfkitiu  Sacramento  ,inquu  incorporatio  fit  mirus  in  fc,fi:  in  fuis  obliuifcicur.  t .lam 

Chrillu  ad  faluurcmoinuium  bonarum  commu-  non  erit  amplius  neque  ludus,  neque  clamor,rcd 
n tonem,  per  fumpeionemfui  corporis.  Infrifiofic  nec  vllus  dolor, qu*  prima  abieninr.  Hzc  eftcce- 
ad  omnium  intimorum  afperfioncm,  per  fum-  na  de  qiia  dicitur  9.  Beati  qui  ad  ccenam 

piioncm  fui  fanguinis.  Pecfeda  fit  reconciliatio  nuptiarum  agni  vocati  funi.  Eide  hac  cerna 
ad  Deum  Patrem,  pei  pretium  redemptionis  fu*  quamuis  non  imclligctct  quiddiectet : ramenin 
faiidiflim*  anim*.  Viuificatio  adtcftaiirarionem  defidetio  magno  dixit  ifte  [Beatus  qui  manduca- 
omnis  deperditioni»  fpiritualis  vit*  ex  influxu  bit  panan  in  regno  Dei  ] & ideo  quia  in  deuo- 
fui  (andiftiini  Spiritus.  Et  grati  j>ctfcda  graiifi-  tionis  defiderio  dixit:Cluiftiis  errorem  fuum  non 
cationc  teddipuT  Deoex  gtatitudinc  fuzdiuini-  reprehendit:  fcd  fincreprehenfione  per  fiiniliru- 
catis.  Et  ex  vafr  omnis  grati*  ( quod  hocfacra-  dinem  ad  fpiricuolcm  intcllcdum  iullruxtt.  Gal. 
mentum  Eucluciftiz  eft)  gratiam  pro  gratia  acci-  vltim.  Quod  fi  prxoccnpatiis  fuerit  homo  in  ali- 
pimus:vt  Chtifto  fcinpct  conformemur,  Se  vnia-  quodelido,vus  qui  fpiritualcs  cftis , inftruhe  il- 
mut.  Iirtm.it.  Inebriabo  animas  Sacerdotum  Ium  in  fpiritu lenitatis. 

pinguedine  , Se  populus  meus  abundabit  bonis.  Qi^libcciftarum  ctznarumeft  magna.  Prima 
iloc  cft  conuiuium  cocn*  de  quo  dicitur  quidem  admiratione  veritatis  fic  altitudine  , fc- 

Itv.dic  illa  faciet  Dominus  omnibus  populis  in  cundaautem  magnitudine  chariratis  fi:  latitudi- 
monte  hoc  conumiutn  pinguium.  Se  conuiuium  ik  , tertia  Sacramenti  cftcftu  fic  fignificat  ione, 
vindemi*  iconuitiiummedullaconim  pinguium,  quarta  mirabilitate  tucundiiaiis  fic  refctfVionis 
Se  viisdetni*  defzcat*.  Omnibus  enim  populis  delegatione.  De  prima  veriratis  altitudine  dicic 
ceptu  conuiui) , quod  totius  myftici  corporis  Pf4im.Gi.Acccdat  homo  ad  eoe  altum,  fi:  exalra- 
y biiuc 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  XIV.  167 


biuit  I j 8 .Mirabilis  fadacA  fdentia 

(ua  ex  me : confortata  ell,  & non  potero  ad  eam. 
Dc  fecunda  dicitur  ti.  Hoc  eA  primum  & 

maximum  mandatum  » ^uod  omnium  viitutum 
mandaiacomprehendir./ya/m.t  18.  Omnis  con- 
/iimmarionis  vidi  iinem : latum  mandatum  tuum 
nimis.  De  magnitudine  tertia?  ctrna?  dicitur 
Metii. Ad  menfam  tnaguami^iAi  »fci(o  cjiio- 
ziiam  talia  oportet  te  praeparate.  De  magnitudine 
quartx  cernz  didiiit  Buriich  O Iftacl  quam 
magna  eA  domus  Oci , $c  ingens  locus  poilef- 
/iunis  eius.  Luc.n,  Ego  dil^no  vobis  Acuc 
difpoiuit  mihi  Pater  meus  regnum  : vt  edatis>  & 
bibatis  fuper  menfam  meam  in  regno  meo. 

Tamen  poteA dici  quod  quzlib^  iAarumcce- 
narum  dicittn  magna  ferculorum  multiplicitate, 
& pteciontaic,&  fundantia Multiplex  enim  do< 
drina,0c  intclle^us  refectio  cA  in  veritate ; nnii- 
tiplex  dulcedo  tn  virtute : multiplex  lipoi  tn  £u> 
cluriAia : multiplex  gaudium  in  beatitudinc.  Dc 
multiplicitate  vetitaiis  iignihcaiur  jiil.t.  quod 
Apofloli  erant  loquentes  variis  linguis  : prout 
Spiritus  fanAus  d*bac  eloqui  illis.Oe  prettoficate 
Mfalm.xiZ,  Dilexi  mandata  tua  fuper  aurum  dic 
topazion.  ProHerb. ).  Pretioiior  cA  fapientia  cun> 
^is  opibus.  De  abundantia  autem  dicitur  in 
Pfalm.  (4^  Promptuaria  eorum  plena,  erugantia 
ex  hoc  in  illud.  Ideo  Prewr^i^.S.Auditeme:  quo- 
niam de  rebus  magnis  locutura  fum. 

CcEiu  autem  virtutis  magna  cA  etiam,  multi* 
plicitate  ferculorum,  depretioAtare,  6c  abundan- 
tia. De  muliiplicitate  dicitur  ^r«werf.ij.  Multi 
cibi  in  noualibus  patrum  , hoc  cA , inulta  genera 
ciborum,noualiamnc  de  nouo  exculta:quta  partes 
femper  noui  Ainc  incolendo.  Et  ideo  etiam  dcle- 
lAatiunes  viitutum  dicuntur  fruAiis  : vc  dicit 
jiinbraf.Oddi.y  Fiu^us  autem  Spiritus  cAcha* 
iita$,gaudium,pax : dccdAa  funt  crdcea,in  quibus 
filij  tki  nurrhmctic , quoS  plangit  leremiM  Xu 
Threnis  quando  pet  reuerAonem^vitia,Aercora 
amplexantur.  Crocea  enim  delicata  fum,&  redo- 
lentia , & pulchritudinem  inducentia  venuAatis, 
Hxc  funt  pretiofa,Acui  dicitur  Eceli. ) 1.  Splendi* 
dum  in  panibus  benedicunt  labia  mulcorum. 
Non  enim  fplcndidus  cA  in  refedlione  , nili  qui 
fplendida  proponit  dc  pretiofa.  Abundanter  au- 
tem & iAa  ininiAtancur.  hcob.i.  Dat  omnibus 
abundamet , dc  non  improperat.  Harc  igitur  eA 
etiam  cccna  magna, maior  quam  prima:  licet  pri- 
ma magna  fit. 

Tenia  autem  maxima  eA,quz  cA  in  facramen- 
to  EuchaiiAiz  : quod  ollendit , quia  non  niA  in 
cuenaculo  grandi  Atacopfzparari  potuit. 

1 4.  Ipfc  oAendet  vobis  ccenaculmr  grande  . Ara- 
tiim:5c  ibi  parate.  Quamuis  amem  non  (tt  magna 
multitudine  ferculorum  : cll  tamen  magna  dc 
maxima(qnod  mirabilius ell)muttip)iciraie  fapo- 
nnntquia  non  cA  gratia  qiiz  in  EuchariAia  non 
(apiat./0,i'M.  De  plenitudine  eius  omnes  accepi- 
mus gratiam  pro  gratia.  S4pirm.i6.  Paratura  pa- 
nem de  corio  pizAiiiAi  illis  Ane  l.tbore,habeniem 
in  fe  omne  deledamemum  , dc  omnem  laporis 
Aunicacetn.  SubAanciam  enim  tuam  6c  dulcedi- 
nem tuam  quam  in  Alios  h.Vc>es>oAcndcbas:dc  vo- 
luntati viUulcuiufque  eorum  (Icferuiens,  ad  quod 
quifque  volebat  con'iertcbatut.  Quis  enim  fapot 
decA , vbi  fapit  dulcedo  fangnini»  , conforta^ 
DuuimeurtnD  corporis  , condic  omnia  condic 

J 


mentum  gratiz  exuberantis)ln  eo  quidem  in  fa- 
cramcnto.animz  virtus  infunditunde  animz  quz 
vnitur  deitati,  fuauitacem  immenfam  inducit  fpi- 
ritus,ab  eo{qui  tn  Sacramento  cA ) fecundum  dei- 
tatem ptocedens.Bcatiiudinis  delcdationem  cau- 
lae deitas  in  Saaamente  contenta  , compuniAio- 
nis  aperientis  linguam  Sc  palatum  operatur  Ia* 
duca  agrcAis  in  cordis  compun^ione.  Petrus  ze- 
lum ex  crena  alliimic  vindi^  in  traditorem, 
qu.vrens  diligenter  qui  At  vc  vindicet  in  eum. 
loannesin  fuauitatem  cxcclfui  amotis  refoluitur, 
dc  in  peflore  reclinatur  ChtiAi.Czteri  autd  Apo- 
Aoli  ChriAo  tanquam  membra  incocpoiancur. 
Venenati  autem  proditores,  ad  diabolum  expel- 
luntur : ranquam  venena  a faluiaribus  cibis  pro- 
duntur dccxpellunttir.Sicuc  enim  legitur /«41/.  1 4. 
Cum  acceplAct  ille  buccellam , exiuic  continuo: 
erae  amem  nox.  EA  igitur  multiplex  in  fapore, 
multiplex  ineAe^u,dC  falmaris  in  guAu,non  per- 
mittens venenum  fecum  etie  in  pcrcipicnnbu#. 

£A  autem  cczna  illa  pretiola  fupet  omnem  the- 
faucum.T.Prr.  1 . Non  corruptibilibus  auio  vel  ar- 
gento cedempticAis  a vana  veAraconuerfatione 
paternz  traditionis  ; fed  pretiofo  fanguine  tan* 
quam  agni  immaculati  ChriAi.  Pretium  enim 
vmuerAtatis , agnus  hic  immolatur  dc  Aimitut: 
qui  dc  Keruitute  liberat,  dc  exterminatorem  no* 
Arum  inimicum  excludit , denos  reconciliat  ad 
Dcum,dcimlucit  in  regnum.  Abundanter  aurem 
adminiAratut : quia  totus  vnicutquc  ChriAus  in 
natura  hominis  dc  deitatis  adminillratur.  ItaquQ 
etianf  mercenari),tamum  facramentaliter  fumen- 
tes  , -in  domo  iAius  hominis  abundatu  pani- 
bus : Acuc  diciroc  Z,irc.  1 f.  Sic  Ai  pax  in  vinutc 
^cclcAz,  dc  abundantia  in  curribus  iuis:dum  Aa>r 
dicit  P/ktm.  1 47.  Fines  eius  ponit  pacem, dc  adi^ 
ftuincnti  fatiat  eaoi- 

Cerna  autem  gtociz, maxima  quidem  did  non 
poteA  : quia  comparationem  Vion  admittit , fed 
fupcreAlticncis  magnitudinis  cA  , Aipcr  omnem 
comparationis  prupoiiioiiem  : vbi  luut  didtur 
Lnf.it.  Faciet  Rex  regum  inuitatos  dilcumberc, 
dc  cranAens  mtniAr^ic  illis.  Cum  ipA;  Ac  immo- 
bilis , tamen  cranAt  dum  noua  (ercula  continuo 
proponitidicane  co  qui  fedec  in  throno 
Ecec  noua  facio  omnia.  Eflicitur  dc  hxc  immenfa 
menfa  ornz,  ferculorum  immenfa  nuineroAracc, 
pretioAiate,  dcjibundamia.  Quis  enim  numeret 
delediationes  in  dextera  Dei  cxiActues  ? Hc  enim 
delcdlationcs  funt  vfque  in  Anem,  nihil  habentes 
niA  dcledfabiie  : non  Acut  lAz  in  quibus  tiAis 
dolore  miAcbitur  , dc  extrema  gaudi)  ludhis  oc- 
cupat Pt9Htrb,i^-  Dicit  Dfonr/tW  numerum  dc 
magnitudinem  iAarumdelidatum,  etiam  ipfos 
non  ad  plenum  fdre,qui  eas jietcipiunr.  IAz  funt 
pferioAlAmz  : quiagloiiolz  dc  beaiz. 
Eccddcclinabo  in  vos  Acut  Aumen  paam.de  tan-  * 
quam  tocreotera  inundantem  glotiam  Ceniiuoi 
qu.nm  fugeris.  Ibi  Acut  ^.Jiditii,  Serui  Dei 
comedent,  dc  mali  eluricm  : ibi^fetui  Dei  btbenr, 
dc  pcccatotcs  AticntA  non  crir  qui  porrigat  eis. 
Hoc  cA  conuiuiura  magirum  qitod  rex  Afluertis 
beatus  omnibus  optimatibus  Aris  przparauir. 
Abundantia  enim  magna  cA  , dicente  Pfalm.^^.^ 
Inebriabuntur  ab  vbcriaie  domus  tuz,&  coiiinte 
voluptatis  tuz  potabis  cos>Sic  igitur  fedt  ctsnaiu 
magnam. 

ConAIium  igitur  Sapientis  dignum  cAvt  re- 
neatur 


i68  D.  Alberti  Magni , Ord.Frard. 


rcatur }.  Quando  fcdctis  vt  comedas 
cum  principe  , diligarrer  aircudc  qux  ponunruc 
ante  faciem  tuam.  In  omiribus  canm  his  cccnis 
fedemus  cun>ptincipc.In  piima  quidem, (kut  ve- 
ritatis Magiftro  : in  fecunda  autem  , (icut  cum 
vittutis  Domino- Vos  vocatis  me  Magi- 
Aci  & Domine,  & bene  dicitis.  Sum  etenim.  In 
teiiia  autem,  licuc cum  fummo  Sacetdotein  fuo 
facrificio.  U<br.j.  Talis  decebat  vt  c(T«nobt$ 
Pontifex  fan<Aus,  innocens,  iro{K»lIutus,fcgreg.v 
tus  a peccatoribus , Se  cxccinot  cxlis  fa^us.  In 
■inarta  fedemus  cum  Rege  in  decore  fuo  fulgcn- 
Regem  in  decore  fuo  videbunt.  Attci>- 
dar  ergo  quilibet  diligenter, qox  (ibi  apponmuui : 
quia  talibus  dignas  gtatiaium  asiones  > opoiiet 
eum  przpacate. 

Et  vocauit  multos  ] Hoc  cft  largitatis , &:  ma 
gnificciuiz.  Duplex  autem  e A vocatio  : per  V'ct- 
biim  , & per  inipiratloncm : & vtroque  iAotum 
modorum  vocauit  tnultos  , quia  omnes  ad  quos 
peruenit  iermo  auditus  , & quibus  lumen  infun* 
ditur  infpiracionis.  Primam  vocaiicnein  facit  ex- 
terius. Pfatm.1%.  In  omnem  catam  exiuit  fonus 
cotum  , & in  fines  oibis  tett®  verba  eorum.  De 
Interiori  vocatione  dicitut  x.Timttb.x-  Qui  vult 
omnem  hominem  faliium  fieri,  & ad  agnitionem 
fui  nominis  pcrucnirc.  QuoJ  exponens  h*n. 
J)4W3.i/f.  dicit  quod  voluntate  figni  omnem  Ko-  j 
minem  vult  falmim  fieri,  voluntate  antecedci  - 
te  : quia  talem  naturam  dedit  homini, cui  impref- 
fa  eA  notitia  vcti&  boni  qu*  tecipit  illumi- 
nationes inrpirationiim  deucniendo  ad  fpfum. 
Jo4H.  \ . Erat  lux  veraqiix  illuminat  omnem  ho- 
minem venientem  in  hunc  mundum.  Hanc  au- 
tem vrramque  vocationent  ptomoiict  aliquando 
jicr  flagella , erudiens  hominem  vt  reueitacur: 
aliquai^o autem  pet  beneficia  trahit-  De  flagellis 
quidem  dicitur  ija.3.6.  tn  aiiguAia  tcquifiaunt 
te,in  tribulatione  murnnnisdudltina  tua  eis.  De 
benefiensamem  dicitur  i.  An  ignoras  quia 
beniguiras  Dciad  ptvniicniiam  te  .adjucic;  Vude 
eti.im  improperat  r.t  glrg«  ntibus  in  vtroque  mo- 
do vocationis,  . De  flag  Ilis  quidem.  Su[Hr 
quo  percutiam  vt>s  vitra  ;,dden(cs  ptzuaricaiio- 
nem  ? Omuccaput  languidumA'  omne  cor  roo:- 
rens : h planta  }'cdis  vfque  ad  veiriccra  non  cA 
in  eti  faiiitas.  Ifa.t)  Adhuc  manus  ems  cuenta,& 
populus  non  cA  rcuerfus  ad  peremientem  le.  De 
beneficiis  atitcm  Ifn»  \ .Cognouit  bos  poAclTorcm 
fuum,  & afinus  ptrf^yc  Domini  funliraed  autem 
me  non  cognouiiy&  populus  meus  no»  intellexit. 
De  vocatione  autem  quadam  loquitur  ApoAoIus 
Rom.t.  dicens : Quos  pczfciuit  confoirrics  fieri 
imagirris  Filij  rui,ho$&  vocauit.  Ha-c  autem  vo- 
catio t A fegrepario  per  gratiam  elcdlionis  a m.if- 
fa  perditionis.!- 1 quia  nullus  vocatorum  huic  vo- 
cationi erntradieii : ideoo^ttet  dicere  quod  de 
tali  vccarnjnc  non  loquitur  hic  Dominus.  Sic 
ergo  vocauit  [ multos  ] AiA:th.xo.  Multi  fuiu 
vocati  , pauci  vero  cledU.  Omnes  arim  vocat 
'quantum  in  fe  tA:  fcd  tamen  quia  non  omnes 
aodiont  vocantem  , ideo  dicit  [ multos  ] & 
noo  omnes.  MiHti  enim  audiunt  vocantem 
intus  Si  extra  ; IcJ  p.iuci  exjudium.  Quod  j 
contradicit  Hi'die  fi  vocem  ciusau- 

dictiris  > nolite  obdurare  corda  veAra.  In  hoc 
ergo  liberalitaa  lAius  hominis  attatdirur : quia 
iai^am  manum  extendit  ad  omnes.  | 


Aperis  tu  manum  tuam , Se  imples  omne  animi! 
b^ediflione. 

Ec  mific  feruum  fuum  Kora  cccnjt 
dicere  inuitacis  ve  venirent:  <^uia  iam 
parata  funt  omnia. 

Idic  oAendit  deuorionem  frruemfinmam  ad 
hoc  quod  imiitati  veniant.  Dicit  aurem  triarquod 
mittit  fecjum  vt  moneat  ad  veniendum,  & coti- 
ucuientiam  tcmporiscogaiiis  intrare  ml  cccnatu, , 
& .ad  quid  vocat  vcr.iemes.  De  primo  dicit  [Et 
miiit  Ictuum  fuunij&  dicit  duo : Icrui  au^rica- 
icm>&;  iiumi)  ceiiitudinem.  AuiAorttas  vocationis 
lul>etut  a iniflionc : ille  enim  vocare  poceA  qui 
milluscA.  £.M(.io.Ecce  ego  mitto  vos.  ^001.  to. 
Quomodo  przdicabunt  nifi  mittamun  Miflio 
eniin  confert  auftoritatcmj  Ictuum  fuum^Hicfi- 
ch  nunti)  cc[cicudincm.Papacnim&  omnes  prin. 
cipes.quos  ccrtitudinaliter  vocare  intendit,  voat 
per  /ctuum  notum  . Se  maxime  per  ianitoiccn. 
Sctuus  ergo  ille  ftgmficat  ordinnn  Ptxdicato- 
rum,qui  primo  pruccOttin  Patriarchis , fecundo 
in  Prophetis,  teitit>  in  ApoAolis.  quarto  in  Do- 
tfloribus  vfque  i»  finem  mundi.  Hic  cA  leruns  de 
quo  dicitur  //<i.ji.Eccc  imclligec  /cfousmeus,^£ 
exalttibittir , & clcuabitor  . & /ub/im/j  erit  valde. 

SeruusmeusestuirtacUquia  integlo- 
uabor.  lAc  ergo  cA  /eruus  cuius  habitus  aAutn- 
p iiscA  aDorrdno.  Phthp.i.  Fotmam  fetui  accl- 
picns.Suropfit  enim  Dominus  habitum  huius  Cet- 
ui,qui  eA  lAe  ordo  Przdicatovum.Sumpfii  autem 
Si  a^um,hoc  cA,  prxdicationis  oAii  it;m./erm-7. 
Mifi  ad  vos  omnes  feruos  meos  Prophetas  , de 
nofle  confurgcns,&  mittens.  Ctnefn.  Veni 
mittam  tcadcos./ej^era.t.  Ad  omnia  qiix  mitram 
re  ibis  , ne  umeas : Se  qux  mandnitero  tibi , lo- 
queris ad  cos.l  Ac  igitut  feruus  cA  totus  ordo  Prx- 
dicatorum,  ^ Patriarchis,  ficut  dixi, inchoatus,  H 
per  Legiflatotem  & Prophetas  in  loanncm  Bs- 
|HiAam  continuatus , Se  extenfus  per  Saluato- 
rem,  per  ApoA<dos  in  Dociotes , & Prxdica- 
tores  vfque  ia  finem  fcculi  verbum  Dei  denun- 
tiantes. lAe  igitut  cA  certus  & iuconcradicjbiJis 
r.untius. 

Hunc  autem  mifit  [hora  cccn*]  hcceA,  hora 
qiu  le  parate  debent  ad  comandum.  Et  hxc  hora 
finis  mundi  Vocatur , vt  dicit  Clffjf.  Finis  autem 
dupliciter  dicitur , ficui  dicit  qiizdam  gfojf.  fupet 
F.piAolam  ad  /?i?»».to.EAcnim finis  confiimptio- 
nis : ficut  dicitur  quod  finis  cA  panis, quando  co- 
mcAus  & cunfumptus  cA  panis  : Si  hoc  modo 
nullus  fcit  quando  finis  erit  nmndi  A^4ttb.l^,Xk 
dic  amem  illa  nemo  fert  nifi  folus  Pater.  jlJ.i. 
Non  cA  vcArum  fcire  rcropora  vel  momenta  qu* 
Pater  pofuit  in  fua  potcAate.  EA  item  finis  cora- 
fiimmaiionis,  hoc  cA,  vliirox  pctfcftionis  : & fic 
dicitur  i.Cvriaih.io.  quod  nos  fumus  in  qnos fi- 
nes fcculorum  dciicncrunr,  hoc  cibconfuminatio 
Icculi : quia  (oruliim  incepit  ^ creatione  , & cor- 
ruptum  eA  per  ctiluulum . icAitutum  }xr  Patti.ir-. 
chasidiredium  per  Lcginaiorem,  ilhmiinamm  pet 
Prophetas  » pctfcdlum  vlrlma  pcrfccAionc  pet 
ChciAum.poA  quam  non  fequttur  alia:quia  poA 
Chri Aiim  non  fiet  alia  tenouatio  fpirituali  s , vd 
petfe^io.  £c  ideo  quia  modo  aperta  ianua , hora 
cAad  ctenam  fe  prxparandi.  i. /040.1.  Filioli  no- 
uiflima  ho»  e A,  hoc  cA , hora  vlrima  Matth.  i o. 

Poft 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XIV.  169 


Poft  qaamnon  fcquitoc  nifi  hora  noAis  3£  [ccb- 
nx]  & ideo  fenuu -modo  pius  iniUc  ad  venien> 
dum.Sicuc  enim  dicitur  /«4^.  14.  Chtiflus  prarcef- 
fic  parare  nobis  locum.Sed  fetuum  poti  hoc  dimi 
Ijc  i]ui  inuiter  ad  veniendum.  Et  huc  e(l  quod  fc* 
quicur  tertium. 

Dicere  inuicatis  vt  venirent  ] hoccd  , alloqui 
eos  de  praeparatione  perpoedicentiam.  /trem.  ji. 
Qni  fugirtis  gladium  vcnirc,nnliie  ftare.  Recor- 
damini procul  Domini,  8c  Icrufaletn  afccndat  fu- 
per  coc  vedrum.  Fugerunt  enim  gladujm,qui  vul- 
nera diaboli  etfugerunc  per  coniritioncm  & con  • 
feflionem.  Veniunt  aurem, qui  (c  per  vinmein  ex- 
pediunt. Non  ilanc , qui  fempec  in  virtute  proh- 
ciuiit.  Recordantur  Domini,  qui  inuitacionisfa- 
dlx  per  Dominum  non  funt  immemores.  lerufa* 
lem  aurem  afeendir  fuper  coc  eorum  > qui  dulce- 
dinem conuiui]  parari  nunquam  a menre  dimic- 
cunr.  Dicunt  autem  vt  venirenr[quia  pacata  funt 
omnia](ignanterdicic[ofnnia]quiaomnia  in  om- 
nis rei  bono  ibi  parata  habentur.  TobU  1 r.BonU 
omnibus  per  eum  repleti  fumgs.^«/t/>.  it.  Dici- 
te inuicatis  : Ecce  prandium  meum  paratum  eft: 
tauri  mei,  & altilia  occifa  funt , omnia  parata 
/utK, venite  ad  nuptias  Tob.  t o.  Omnia  tn  te  vno 
habentes, noD  tc  debuimus  dimittere  a nobis. 

Et  coeperunt  fimul  omnesexcufarc. 

Hic  agitur  de  vocatorum  ingratitudine : Sc  di- 
uidirur  in  duas  parces , in  quarum  prima  uikndi- 
tur  hxc ingratitudo  in  communi : infecunda  vc* 
ro  excufatio  in  fpcciali.Escufatio  aurum  in  com- 
muni imporcatur  per  hoc  quod  dicit  [ &ccrpc- 
runt  fiinul  omnes  excufarc  j dicit  autem  quaruor, 
fcilicct,  diorum  ad  exciifandiim  inllantiam.ex- 
cuiatioimm  confcnilum , & excufantium  generali, 
tatem,  fc  excufationis  modum.  Indaniia  impor- 
tator pet  hoc  quod  dicit  [cctpetunt]  qui  enim  in- 
cipit  nonus  c(l  tn  hoc  quod  facit, ^ fcrucns,&  in- 
. Aaits.  lili  autem  adeo  ind.nntcrexcufabani  quod 
ftmptr  noui  fuerunt  incxcufando  nouas  cxcufa 
tionesinuenientes.  Quiaudmciunc 

«xcufaucrunt  fe  , ne  cis  fieret  verbum.  Non  enim 
portabant  quod  dicebaruf  ; & ideo  excufobant: 
qtiia  diiheilis  videbatur  efs  pexparario. Ideo  dicit 
i*/a/m.r4o.  Ne  declines  cot  meum  in  verba  ma- 
licix,  adexcufatidasexcufarioncs  in  peccaris.  Ex- 
cufarc  aurem  , cft  diminutionem  culpx  quxrcre 
per  tufiragia  aliorum , Sc  fub  alterius  inrercciTio 
nis  vmbra  fuppon.irj : & hoc  fir,  quando  nolens 
venire » feruos  Dei  rogat  vc  pro  ipfo  intercedant 
vcexcufacus  habiv^rur  : llcut  lonatlus  exetifauit 
Dauid  i.A^g.io.  Hoc  autent  incipiimcquia  fem- 
per  in  hoc  pecc.arorcs  funt  noui , volentes  in  pec- 
caro manere, & imcrceirtnnibus  bonorum  cxcuia 
ri.f4ftfA.t'/riw.  Miilttim  valet  deprecatio  iuili  af- 
iidua.  PftlM,  7<J-  Dixi  nunc  cerpi : hxc  mutatio 
dcxrerxcxccIfi.Stcergo  c.Tpcrunt[(imul]pcc  con- 
fonam  iti  peccato  remanendi  voluntatem.  lerem. 
f .Simul  hi  confregettinr  iugum,ropcrunt  vincu- 
la[omncs'geiicralitcr.  A minimo  vfque 

ad  maiorem  omnes  anaritix  lludenr./*/4f.i  i.Om- 
nes  dcclinaucnmt  fimul  inutiles  fafki  funt  [ cxai- 
farc]iV«w.  i5.  Omnes  vocati  rcrpondcnmr , non , 
venimus.x  j 

Piimus  dixit  cnVilKira  emi,5c  ncccf- 

D.Albtrif  M-ignttin  Etung.  D.  Lttc. 


fehabcocxire,&  vidcrcillatn:  rogo  tc 
habe  me  exculacum. 

Ecce  excufatio  in  fpcciali:5c  isabet  partes  duas, 
in  quarum  prima  ponitur  in  fpcciali  vocatorum 
excufatio : ic  in  inunda  ferui  vocantis  ad  Domi- 
num fuum  renuntiatio. Prior  habet  partes  ctes,(e- 
cuJum  tres  exmfationes  in  iiteta  politas, dc  villa, 
bobtis,&  vxoie.  Peioris  excufatio  habee  tres  par- 
ticulas: vilU  cmptionem,videndi  viilomnecein- 
tatan  , & excufarionem  per  feruum  faciendam. 
Dicit  ergo[ Piimus  dixit]  qui  capite  vitioram  fu- 
petbia  fc  ptimum  fecit.  Perculllili ca- 

put de  domo  impij , denudaili  fuiidamentimi  vf- 
que ad  collum.  Superbia  enim  fempec  fc  primam 
racir.  Eccli. 10.  Initium  apollacandi  a Deu,fupec- 
bia.  Tob.  4.  Superbiam  in  tuo  animo  nunquam 
dominari  permitte ; quia  io  ipfa  initium  fumpfic 
omnis  perditio.  Hic  ergo  dixit[villatn  emijccce 
primum : & notantur  in  hoc  criadcjlicei,empto- 
ris  in  te  empta  dominatio, lecundumw4N/«/?iv»0;: 
lecundum  , redituum  villie  acquifitio  , i^undum 
Hitronymum  : tertium  , emptionis  commutatio. 
De  primo  dicitur  [ villam  emi]&  qui  emit , villz 
& hominibus  villae  dominari  appetit,  & exinde 
fuperbic.Eicrltf.S.Imerdum  dominatur  homo  ho- 
«nini  in  malum  fuum. /.«r.  tx.  Reges  gentium 
dominantur  eorum  , & qui  noiefiatcm  accipiunt 
Hipereos  benefici  vociamurme  non  erit  inter  vos. 
Omdibiis  enim  vocaris  ad  cornamfuam  Domi- 
nus interdicit  dominarum.  Secundum  autem  cA 
rei  lucrum  & pollelEo.  Et  ficut  primum  notat 
ambitionem  fopetbiz : ita  freundum  notae  cupi- 
ditatem auacitix  fecuiwlum  Hiertnymum.  Ephtf. 
S-Auaritta  qux  cA  idolorum  fernitus.  Hxc  enim 
fiementem  occupat  quod  verba  fetuotum  vo- 
cantium fine  fcticlu  efficiuntur.  Et  Ideo  8. 
fpinis  comparautur.qux  fuffocant.Ect/MO.Aua- 
ro  nihil  cA  AeleAius.  Villa  enim  laliores  impor- 
tat terrenorum  , propter  lucrum  & curam  vicx 
huius.  Vnde  4.  f.  dixit  Elifcus  Giezi  pnero 
(uo,quia  quzfiaiAcc  fibi,«rgemun),vc.  «meret  oli- 
ueea^  (cnios,  ^aodltas : & ideo  etiam 

lepra  Naaman  adhzreret  ci.  Lepra  autem  Naa- 
man  fiiic  poientiz  lecularis , & auaricix  diuicia- 
cum.  Sic  enim  legimr ; Naaman  princeps  miliciz 
Sytix  erat,  vir  potens  & diues.  Tertium  autem 
quod  hic  notatur  cA  commutatio,  quod  Andium 
virtutis  & anima  pro  terrenis  commutatur  :.pro- 
pret  quod  indignus  reputatur  vocatione.  Ei  hoc 
ell  quod  dicit  [emi  ] £«/<.10.  Nihil  cA  iniquius 
quam  |>ecuniam  amare.  Hic  enim  & animam 
fuam  venalem  habet : quoniam  in  vira  fua  proie- 
cit  intima  fiia.ldco  fuis  dicii  Dominus  M-wh.  1 S, 
Quam  commmacloncm  dabit  humo  pro  animz 
fua  } [ Sc  iieccAb  habeo  ] hic  tangit  occupationis 
neceintarem , & dicit  ttia:ambitioni$  & auatitiz 
exa^am  nccclTicatem, exitum  a Audio  interiori  ad 
ad  cxrcriorum  folicicudinem,  experiendi  nona  lu- 
cra cutioliiarem.  De  primo  dicit  [ncccllc  habeo] 
inferente  mihi  ambitione  & auaiicia  exadlain 
ncccffitatcm.  1 Ai  funt  Prxpofiti  o[>crum  i€gypti, 
qui  exada  neccffirateinAaiit  quotidie  ad  implen- 
dum numerum  laterum , hoc  eA,  lucrorum  terre- 
norum. Exad.^.  Safitrtt.  if.  ExtAimabatic  con- 
uetlationem  hominis  conipoficam  cllc  ad  lucrum, 

&C  oportere  vndecunque  etiam  cx  malo  acquire- 
P rc; 


Di 


i68  D.  Alberti  Magni , Ord.Frsd. 


PrtMtrh.ii.  Quando  Tcdcrls  vt  comedas 
cum  fidncipe  > diiigemcr  attende  qux  poiumcuc 
ame  faciem  tuam.  In  onmibus  enim  his  ccciiis 
fedemus  cun»ptiucipc.ln  piima  quidem, ficui  ve- 
ritatis Magiflro  : in  fecunda  autem » licui  cum 
virtutis  Domino.  loan.t^.  Vos  vocatis  me  Magi- 
fter  & Domine,  & benedicitis.  Sum  etenim.  In 
ceiiia  autem,  ficuc cum  fummo  Saccidoteinfiio 
facrificio.  Htbr.j.  Talis  decebat  ve  cllet  nobis 
Pontifex  faiK^us,  innocens,  impollutus,  Icgreg.v 
lus  a peccatoiibus , & cxccifioc  exiis  fa^us.  in 
quarta  fedemus  cum  Rege  in  decore  fuo  fulgcn- 
te.y/4.}  Regem  in  decore  fuo  videbunt.  Atten- 
dat eigo  quiliKi diligenter, qu* fibi  apponumui: 
quia  ulibusdigtiasgratiatum  ailiioncs  , oportet 
cum  przparate. 

Et  vocauit  multos  ] Hoc  eft  largitatis , & ma 
gnificentix.  Duplex  .autem eft  vocatio  : per  Ver» 
bum  , & per  infpirationcm : & vtroque  iftotum 
tnodotum  vucauir  multos  , quia  omnes  ad  ques 
peruenii  fermo  audiens , & quibus  lumen  infun- 
ditur infpirarionis.  Primam  vocationem  facit  ex- 
terius.18.  In  omnem tetiamexiuit  fonus 
eorum  , & iti  fines  oibis  tetre  verba  eorum.  De 
interiori  vocatione  dicitur  i.Tmoth.i.  Qui  vult 
omnem  hominem  faluum  fitti,  &;  ad  agnitionem 
fui  nominis  perucnirc.  Qirod  exponens  ledn. 
Vamtife,  dicit  quod  voluntate  ligni  omnem  ho- 
minem vult  faluiun  ficti,  &:  voiumateaniecedci.- 
te  : quia  talem  natman^  JeJit  homini, cui  impref- 
fa  eft  notitia  veti  & boni , Si  qux  iccipic  illumi- 
nationes infpiraiionum  deucniendu  ad  fpfum. 
/od>t.  I . Erat  lux  veraqux  illuminat  omnem  ho 
minem  venientem  in  hunc  mundum.  Hanc  au- 
tem vttamque  vocationem  promouci  aliquando 
{>cr  fiagclla , erudiens  hominem  vt  reuertatur; 
aliquando autetn  pci  beneficia  tiahit.  De  flagellis 
quidem  dicitur  //a.i6.  Inangullia  rcquifieium 
te, in  tribulatione  murmuris  dodrina  tua  cis.  De 
bcncficiisautcm  dicitur  i.  An  ignorasqiiia 
benignitas  Dei  ad  pcEimcntiamte  adducit  i Vnde 
etiam  improperat  negligentibus  in  vtroque  mo- 
do vocationis.  /fa.i.  Dc  fiag  Ilis  quidem.  Super 
quopeicutiamvos  vitra  ;idJenic$  ptxuaricatio- 
nem } Omne  caput  l.inguiduiT',^'  omirccor  moi- 
rens : li  planta  pedis  vIque  ad  \eiticcm  non  eft 
in  eu  famtav. //«.9  Adhncmannseiusc);tcnu,& 
populus  non  eft  rcuetfus  ad  percmiciucm  Ic.  De 
beneficiis  autem  .Cognouii  bos  polIclTotcm 
fuum,  & alinus  pixlcpc  Domini  fuirlftacl  autem 
menoncognouit,&  populus  meus  non  imcilexii. 
De  Tocanone  autem  quadam  loquitur  Apoftolus 
dicens  : Quos  pixfciuic  conformes  fieri 
imagims  Fili)  fui,hosdc  vocauit.  Hxc  autem  vo- 
catio eft  fegregario  per  gratiam  eleflionisa  maf- 
fa  pcrditionis.Et  quia  nullus  vocatorum  huic  vo- 
cationi eentradieir:  idcoojloitet  dicere  quod  de 
tali  vocattonc  non  loquitur  hic  Dominus.  Sic 
ergo  vocauit  [multos]  Aiaub.io.  Multi  funt 
vocati  , pauci  vero  eletfti.  Omnes  enim  vocat 
quantum  in  /e  eft;  fcd  tamen  quia  non  omnes 
audiunt  vocantem  , ideo  dicir  [ multos  ] & 
non  omnes.  Multi  enim  audiunt  vocantem 
intus  & extra  : led  pauci  cxiodiunr.  Quod 
contradicit  P/i-7r.«;4.  H‘  die  fi  vocem  cius  au- 
dieiiris , nolite  obdotate  corda  vcftra.  In  hoc 
ergo  liberaliraa  iftius  hominis  attenditur : quia 
largam  manum  extendit  ad  omnes, 


Aperis  tu  manum  tuam , & imples  omne  animdl 
benediiftione. 

Et  mific  feruum  fuum  Kora  cccnx 
dicere  inuicacis  vt  venirem : quia  iam 
parata  iuiu  omnia. 

Hic  oftendit  dcuotioncm  fcnicnt.^mam  ad 
hoc  quod  inuitati  veniant.  Dicit  autem  rriatquod 
mittit  feruum  vt  monear  ad  veniendum,  & con- 
ucnientiam  taiipoiis  cogentis  intrare  ad  cernam, 
& ad  quid  vocat  venientes.  De  primo  dicit  [Et 
milii  ictuum  rmim]&  dicit  duo : lerui  auiftorka- 
(cmxS:  nuntij  certitudinem.  Auiftoricas  vocatiom) 
lubetuiamifllonciille  cnira  vocare  poteft  qui 
mifluscft.  Z.NC.  I o .Ecce  ego  mitto  vos.  1^901.10. 
Quomodo  prxdicabunt  mfi  mittamur  t Mi(Co 
enim  confei t audloritaiem[  fetuum  fuuinjHic  fa- 
ch  numi)  ceitiiudincm.Papaenim  A:  omnesprin. 
cipcs.quos  cctliiudinaliicr  vocare  intendit,  vocat 
|x:r  Iciunm  notum  , & maxime  per  ianicotcro. 
!)cruus  ergo  ille  fignificat  ordinan  Przdiuto* 
fum.qui  ptiino  prtHclItt  in  P.iirlarchis , fecundo 
in  Prophetis,  tcitio  in  Apoftolis.  quarto  in  Do- 
iftoribus  vfque  in  finem  mundi.  Hic  efi  feruusde 
quo  dicitur  /fa.  f i.Eccc  intelliccr  Icrous  fneos.de 
exalrabittir , & cicuabitar . & lub/imis  erit vaide, 
//j.4  9.  Scruus  meus  es  ru  Ifracl,  quia  in  te  glo- 
in-bor.  Ifte  ergo  eft  feruus  cuius  habhus  al^m- 
p iiscft  itDondno.  Phthp.i.  Formam  fetui  aai- 
picn$.Sumpfit  enim  Dominus  habitum  huiusfet» 
ui,qni  eft  ifte  ordo  Prxdicarorum.Sumpfii  autem 
& aflunijhoc  eft,  przdicationis  oflii  tura. /erem.;, 
Mill  ad  vos  omnes  feruos  meos  Prophetas  , dt 
nofVc  confingens,  & mittens.  Cenef^y.  V«ii 
mittam  te  ad  cos./ifr«».r.  Ad  omnia  qiiz  mittam 
te  ibis  , ne  timeas ; Se  qux  mandauero  tibi , lo- 
queris adeos.lftc  igitur  feruus  eft  totus  ordo  Prx- 
dicatorum,  a Patriarchis,  ficut  dixi, inchoatus.  & 
per  Legiflatorem  & Prophetas  in  loanntin  Da- 
piiftam  continuatus , 5:  extenfus  per  Saluaio- 
rem,  per  Apoftrdos  in  Dolores,  & Pr.tdica- 
roresvlque  in  finem  fcculi  verbum  Dei  denun- 
tiantes. Ifte  igitur  eft  cerrus  Si  incontradicibilis 
nuntius. 

Hunc  autem  tr.lfit  [hora  cern*]  hoc  eft,  hora 
qua  fc  parare  debent  ad  comandum.  Ft  hzc  hora 
finis  mundi  Vocatur,  vt  dicit  Chjf.  Finis  autem 
dupliciter  dicitur , ficut  dicit  qiizdam  ^hjf.  fuper 
Epiftolam  ad  i^ow.io.Eftenimfinis  confumpiio- 
nis : ficut  dicitur  quod  finis  eft  pants.quando  co- 
meftus  & cunfumptus  eft  panis  : Se  hoc  raoio 
luillus  (cic  quando  finis  erit  mundi  AiMth.u,X>t 
dicantem  illa  nemo feie  nifi  folus  Pater.  jiU.i. 
Non  eft  vcftami  Icirc  tempora  vel  momenta  qux 
Pater  pofuit  in  fua  potcftare.  Eft  item  finis  con- 
fiimmaiionis,  hoc  eft,  vitirai  perfe^ionis  t & fic 
dicitur  \.CoriittbAO.  quod  nos  fumus  in  qttos  fi- 
nes fcculorum  dcticncrunt,  hoc  eft,  confumroatio 
fcculi : quia  leculitm  incepit  a creatione , & coc- 
ruptiiha  eft  per  diluuium  , reftitutmn  per  Partiat- 
chas,dirc(ftumpcr  Legiflatorem,  illuminatum  per 
Prophetas  , pcrfcilum  vitima  perfeiftione  per 
Chriftum,  poft  quam  non  fequitur  alia: quia  poft 
Chriftum  non  fiet  aliarenouario  fpiritualis  , vel 
pcrfctftio.  Et  ideo  quia  modo  aperta  ianua  > hora 
eft  ad  cccnam  fc  przparandi.  i.han.i.  Filioli  no^ 
uilllma  hora  eft,  hoc  eft , hora  vlcima  Mauh>  * o. 

Poft 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XIV.  169 


Poft  cjaamnon  fequituc  nifi  hora  no£tis  & [cce 
nx]  ^ ideo  fecuus. modo  plus  infUt  ad  veiitcn* 
dun>.Sicut  enim  diunir  h*n.  14.  Cheidus  prsrcer- 
(It  parare  nobis  locum.Sed  feruum  po()  hoc  dimi 
iit  i|ui  inuitet  ad  vemendum.  Et  liuc  e(l  quod  fc> 
quituc  tertium. 

Dicere  inuitatis  tc  venirem  ] hoc  e(l » alloqui 
eos  de  prxparatione  per  pcediccniiam.  /erem,  f t . 
Qnifugidis  gladium  venite»no!ite  (lare.  Recor 
damini  procal  Dominh  & lerufalem  afccndac  fu- 
per  cor  vellrum.  Fugerunt  enim  gladujm,qui  vulr 
nera  duboli  elFugerunt  per  conciitionem  & con- 
Feflionem.  Veniunt  autem, qui  (c  per  victmem  ex 
pedium.  Non  llam  > qui  fempet  in  virtute  proii- 
ciom.  Recordantur  Domini,  qui  inuitationisfa- 
dlx  per  Dominum  non  fum  immemores.  lerufa- 
lem  autem  afeendit  fupet  cor  eocum  > qui  dulce* 
dinem  conuiuij  parati  nunquam  a mente  dimit- 
tunt. Dicunt  autem  vt  venirent[quia  pacata  funt 
omnia](ignanterdicit[oroma]quiaomma  in  om- 
nis rei  bono  ibi  parata  habentur.  1 i.Bonis 
omnibus  per  eum  repleti  Dici- 

te inuitatis  : Ecce'pr.indhim  meum  pacatum  ed; 
tauri  mei»  & altilia  occi&  funt « Sc  omnia  parata 
luiK, venite  ad  nuptias  Ta^.to.  Omnia  in  te  vno 
habcntes»non  te  dcbuiiros  dimittere  i notus. 

£t  cocpcrunc  (imul  omQCSCxcufarc. 

Hic  agitur  de  vocatorum  ingratitudine : & di- 
uidicur  in  duas  patres , in  quarum  prima  odendi- 
tur  hzc  ingratitudo  in  communi : in  fecunda  ve> 
ro  excufaiio  in  fpeciaH.Excurario  autem  in  com- 
muni importatur  per  hoc  quod  dicit  [ & coepe- 
runt (Imul  omnes  excofarc ) dicit  autem  quaruor, 
fcilicct,  idorum  ^d  excufaDdum  indamiain.cx- 
cufaiioimm  conlenlum  »-&  excuCamium  generali- 
latem»  & exeufationis  modum.  Indantia  impor- 
tatur per  hoc  quod  dicit  [cerpetunt]  qui  enim  in- 
cipit noims  ed  in  hoc  qnod  facic>&  feruens»&  in- 
. dans.  Idi  autem  adeo  indantec  excufabant  quod 
Amf  er  noui  fuerunt  iiicxcufando  nouasexcura- 
tionesinuenientes.  Quiaudiuccunt 

excurauerunt  /c  » ne  eis  Berce  vetbiim.  Non  enim 
portabant  quod  dicebatur  : 6c  ideo  excufabam: 
quia  didicilis  videbatur  eis  pcxparacio.Idco  dicit 
//4/1».  140.  Ne  dcctir.cs  cor  meum  in  verba  ma- 
litix,  ad  exeufandas  cxcuraiiones  in  peccatis.  Ex- 
cufare  autem  » cd  diminucionem  culpx  quxrcre 
pet  fudeagia  aliotum , 6c  fub  alterius  ii>fcrcc(Ito 
nis  vmbra  (tipportari : Si  hoc  Bt » quando  nolens 
venire » feruos  Dei  rogat  vr  pro  ipfo  intercedam 
vccxcufacus  haht^tnr  : (icuc  lonathas  cxaiiauic 
Dauid  t.i?fj.20.  Hoc  autem incipiuntrqnia  fcin- 
pet  in  hoc  peccatores  funt  nuui , volentes  in  pec- 
cato maneiei&  inrerceQ^onibus  bonorum  exculsi 
ti./Ace!>.vltim.  Multum  valet  deprecatio  iulli  af- 
fidua.  PftlM.  76.  Dixi  nut>c  empi : hxc  mutatio 
dexterx  excelli. Sic  ergo  crrpecum[BmuI]pet  con- 
fonam  in  peccaro  remanendi  volUtitatcm.  /erem. 
f .Simul  hi  conficgciunt  iugum,ru^ruru  viocu- 1 
lafomnesjgencralitcr.  /erem.6.  A minimo  vfqitej 
ad  muorem  omnes  auaririx  dudent.^yW.i  t.Om- j 
lics  declinauerunt  (imul  Inutiles  faAi  funt  [ exen- 1 
fare]  Mos.  1 6.  Omnes  vocati  rerpondetunt , non 
venimus.x 

Pi  imiis  dixit  cuV^ill.im  cmi,&  ncccf-’ 
D-Alhertt  Eu^n^.  D.  Lue. 


fc habeo cxirc,2c  vidcrc illam:  rogotc 
habe  mc  cxcufatum. 

Ecce  exculatio  m fpeciali:&  habet  partes  duas, 
in  quarum  prima  pontcnrin  fpcciaii  vocatorum 
excufatio ; Sc  in  inunda  (erui  vocantis  ad  Domi- 
num fuura  renuntiatio. Prior  habet  partes  ctes.le- 
cfidum  ices  excuradones  in  litera  poBcaStde  villa, 
bobus  A vxote.  Prioris  excuracto  habet  tres  par- 
ricuJas : villx  emptionem, videndi  villam  necelTi- 
tatem  , Sc  excufadonein  per  feruum  faciendam. 
Dicit  cigo[Primos  dixit]  qui  capite  vitiornm  fu- 
pcibia  fe ptimum lecir.  //AbAc.r,.  PercuiSdica- 
pui  de  dumo  impi) , demidalti  fundamentum  vf- 
que  ad  collum.  Superbia  eirim  fempet  fe  primam 
facit.  £cc/i.io.  Initium  apodatandia  Dcoifupec- 
bia.  Toh.  4.  Superbiam  in  tuo  animo  nunquam 
dominari  permitte: quia  in  ipfa  initium fumpiu 
omnis  perditio.  Hicergo  dixii[viilamemi}ecce 
primum : Sc  notantur  in  hoc  tnadcJlicet, empto- 
ris in  re  empta  d(HTiinatio,(ecundum  Aiteujhnum: 
iMundum  , redituum  villx  acqutdtio  , (eundum 
Hitrpnymnm  : tertium , emptionis  commutatio. 
Oc  ptimo  dicitur  [ villam  emi]&  qui  emit , villx 
Sc  hominibus  villx  dominari  appetit , & exinde 
fuperbit.  £cric.8  .Interdum  dominatur  homo  ho- 
mini in  malum  fuum. /.wc.  IX.  Reges  gentium 
dominantur  eocum  , Si  qui  pocedatem  accipiunt 
fuper  eos  bencBci  voemturtne  non  erit  inter  vos. 
Omdibus  enim  vocatis  ad  canam  fuam  Domi- 
nus incecdicit  dominatum.  Secundum  autem  ed 
reilucrum & pollcdio.  Et  Baii  primom  notat 
ambitionem fupctbix : tralVeundum notat  cupi- 
ditatem auaritix  fecutvlum  Hiet^njntum.  Ephtf. 
f.Auariria  qux  ed  idolorum  feruicus.  Hxc  enim 
nemenieni  occupat  quod  verba  fciuoiumvo* 
canriumBnc  fcu^du  cdiciuntiir.  Etideo/»pM  8. 
(pinis  comparantur, qux  fuifocant.frch.  1 0. Aua- 
ro  nihil  cd  (cclcdius.  Villa  enim  labores  impor- 
rat  rerrenorum  , propter  lucrum  & curam  vitx 
huius.  Vnde  4.,^^.  r dtxit  Elilcus  Giezi  puero 
fuo,quia  quxBuillcc  Bbi,Argenium,  vi,  emeret  oli- 
ueta»&  Icnios,  ^ancillas : Sc  ideo  etiam 

lepra  Naamaii  adhxrerec  ei.  Lepra  autem  Naa- 
mait  fuit  potentix  (ccuUris , & auaritix  diuicia- 
rum.  Sic  enim  legitur : Naaman  princeps  miluix 
Syrix  erat,  vir  potens  & diues.  Tertium  aurem 
quod  hic  nqratur  cd  commutatio»  quod  jdodium 
victuris  & anima  pro  terrenis  commutatur pro- 
pter quod  indignus  reputatur  vocatione.  Et  hoc 
ed  quod  dicit  femi  ] Ectlt.xo.  Nihil  cd  iniquius 
quam  pecuniam  amare.  Hic  enim  Si  animam 
(uam  venalem  habCt  :.qtioniam  in  vita  fua  proie- 
cit  intima fuo.Ueo  fuisdici^  Dominus  MjuH.iS. 
Quam  commutationem  dabit  homo  pro  anima 
Bia } [ Sc  necede  habeo  ] hic  tangit  occupationis 
ncccl7)tacem , Sc  dicit  tria:ambi(ioni$  Sc  auaritix 
exaidam  nccc{ritaiem,exttutn  ^ dudio  interiori  ad 
ad  exteriorum  folicitadinem,  experiendi  notia  lu- 
cra curioBtatem.  De  ptimo  dicit  [necdle  Hab^u] 
inferente  mihi  ambitione  Sc  auariiia  exa^am 
necciTicatcm.  Idi  funt  Prxpoilti  oj^tum  i£gypri» 
qui  exada  necclTitate  indant  quotidie  ad  implen- 
dum numerum  laterum , hoc  cd,  luaorum  terre- 
norum. Extd.  f . SApient.  1 f.  ExidimaBant  con- 
uerfationem  hominis  coropofitam  elle  ad  lucrum, 

& oportere  vndcciuique  etiam  cx  malo  acquire- 
P rc: 


1 70  D.  Alberti  Magni,  Ord  Vrxd. 


re.  PrtHerh.  ;c,  Sangoifug*  du*  fum  61i*  ambi- 
tionis dicemes:A0cr, affer.  Ambitio  enim  cmxric 
vt  habeat  vnde  domuiCtur,&  auaritia  vt  poUideat 
«juod  luaanir  [exire  ] a ftudio  interiorum  ad  cu- 
ram exteriorum.  Quod  proprium  eft  deprauatx 
aniro«,quz  Edidit  fpiritualia  InterioraA  qaztic 
occupari  circa  exteriora : fumle  ahquid  agens  po- 
pulo ludxorum  Num.  1 1.  qui  failidiens  manna 
flagrabat  dclidcrio  carnium, & ceparum 
peponumjioc  eil, carnalium  occupationum.,  quz 
Tua  folicitudine  lacrymas  educunt,,  ficut  cepe , & 
allia,2c  frigida  funt.Ucuc  pepones,  5c  pifees.  Ofed 
lO.Bphraim  vitula  do^  diligere  tritucam:calcabo 
fupet  pulcheitudmem  colli  cius.  Epheaim  vir  iu 
rpiriiualibus  debens  ftu£fitnt  facere  , vocatus  ad 
exledia  efficitur  vitula  laborans  in  villa,  diligens 
trituram  qua  excutiamur  grana  luciorum  tempo- 
ralium. Et  ideo  Dominus  conculcat  in  terrenis 
pulchri(udii>em  colli  cius , hoc  ed  , cordis  , per 
quod  capiti  Cheido  deberet  continuari.  G>r|«- 
rsm  ibidem  in  Ghjf.  Sunt  qnxdam  animx  per 
vitulam  flgni^caix  , quibus  in  hoc  mundo  nihil 
laboriudus  ed  quam  in  huius  mundi  laboribus 
nonl-  borare  Sic  ergo  exit  C4'r/.i.  Si  ignoras  tc 
6 pulcherrima  mulierum, egredere, lioc  cd.fi  igno  ■ 
ris  per  gudum  pulchritudinem  interiorum  tuo- 
rum , conuerterc  ad  lucraextctiorum  folicitodi- 
num[vidctc  illam ]cccc  curiodtas.  Dulce  enim  ed 
auaio  videre  terrena  lucra : quia  nihil  haber  plus 
nifiquod  dulciter  videt  diuitias.  £ccU.$.  Ecquid 
enim  proded  podcflbri  nifi  quod  cernit  diuitias 
oculis  fuis?  Victa  enior  hoc  quod  comedit  & vef- 
dtur,mhil  habet  prxeer  quodincueeut  eas  oculis 
fuis.Et  hoc  ed  quod  dicit  [nccclle  habeo  exire  vi- 
dere iliamj&ideotalia  I. /«44.1. vocamur  cotku- 
pife^  mia  ocuiotum[Rogo  te  habe  me  excufttum] 
Oreg«r.  Bene  dicit  [ rogo  re]  in  voce  humilitatem 
ptxccndic : fed  fupctbiam  exhibet  in  opere  ,dum 
venire  contemnit.  £d  autem  fimile  illi  quod  fa- 
ciunt nodri  temporis  homines,  vt  dicit  G/ajfrf. 
Dum  cnimtnuitaiuut  aJ  Dei  cocnam,  feruos  Dei 
quidem  rogant  vt  orent  pro  iplls,quia  peccatores 
{unCifcd  in  emendatione  operis , & deuocione  ad 
conum  Dei  non  veniunt.  Melius  camcii  faciunt 
idiquam  illi  de  quibus  dicitur  Maith.it.  Quod 
ali)  feruos  Patrisfamilias  quofdam  ceciderunt, 
alios  autem  occiderunt , alios  aurem  contumeliis 
afTe«£lo$  eieceruni  Excufatos  aiuem  ifli  petunt  fe 
habete  quali  rei  familiaris  >m|>ediniento detentos. 
Q^li  dicentes  illud  Genef.  jo.  ludum  cd  vt  ali- 
quando domui  mex  proiridcam.  Quaft  enim  a 
rouidentia  temporalium  fub  pallio  vtiliracis& 
onoratioOis  fetui  vocantis  de  non  veniendo  vo- 
lunt cxcufari  , nceis  imputetur  in  contemptum. 
Quibus  i contra  dicitur  /erem.  7.  &;  jj.  Vocaui 
8c  nonaudidis , nec  incltnadis  aurem  vedrara  ad 
me.  - Pr0H.  I . VcKaui , & renuidis  : exceodi  ma- 
num meam,&  non  fuit  qui  afpicetec. 

Et  alter  dixit:  luga  boum  emi  quin- 
que,& eo  probare  illa.  rogo  ce  habe  me 
excufatura. 

Tria  dicit.  Allegat  enim  impedimentum  .adiicit 
illius  impedimenti  exercitium,  & petit  excufari 
pcxcexctl Vilitatis  proprix,  propter  quam  merito 
caena  fit  negtigenda.  Dicit  igitur  [ Sc  alter  dixit] 
•l^caa  autem  ida  in  alio  ed  impedimento : quia 


multiformes  fumoccafionesconcupifcemix,  ho- 
minem detinentes.  Pfattn.^.  Multi  infurgunt  ad- 
uerfum  me  [luga  boumjduodicit : commutatio- 
nem,& quid  commutatiune  acquifiuir.  Attenden- 
dum autan  quod  daitludxi  vtiiicatcm  cctrenara 
ptomifEonibus  fpiTjtualibus  Prophetarum  ao- 
tcponunc:  ita  etiam  Htetalem  fenfum  quinque 
librutum  legis  anteponunt  impleiioni  legis  fpiri  • 
tuali  : & decem  prxeepea  legis  f per  quinque  & 
quinque  quafi  in  quinque  iuga  combinata  flni^ 
carnalibus , & non  in  gratia  pioroifllonis  impleti 
dixetunt  : & ipli  quidem  more  omnium  cama- 
liumdcledlabilibus  quinque  raifuuni  Ic  fubdide- 
tunCidc  aliigauerunc. 

Hccenim/lgniBcant  [quinque  iuga  boum] 
vnde  in  hoc  verbo  ttianocaiitur,rcilicct,  proprie- 
tas iugi , neceflitas  ligansenti  ad  iugum  , Qc  prc. 
prictasboum.  Proprietas  quidem  iugi  edquod 
collum  premit,  Sc  vnum  vni  iungitipropter  quod 
eti.-mi  iugum  vocatur.  Colium  autem  edeonti- 
tiuatio  corporis  ad  caput  , & fignilicac  inenun 
hominis  pcc  quam  homo  Deo  capiti  fuo  fubhx- 
tct.  Moc  premitur  fenltbilium  dele^tione  ;'ficoi 
dicicuc  Ofea  to.  Ephtaim  vitula doda di/igere 
tritiiram,calcabo  fuper  polchritudinenicoi/;e/us. 
Sic  enim  premitur  & concuicarur.  Iugum  eriam 
it  iiingendodiffum,duoiungitxqualia:  quiaibi- 
fiisomncsinnobisgeminauitCieatot  , vt  dteie 
loMHti  Damufe.  Vtfifwtc  vni  per  occafioncm 
aliquid  acciderit , fenfus  faluctuc  in  altero.  Duo 
enim  funcoculi,dux  aures, dux  nares, dux  lingu^, 
fed  in  medio  in  vnum  coniunAx  , ne  comedio'- 
nem  impediant  in  homine  : in  qiiibufdam  tameo 
animalibus  funr  dtoifx , ficut  in  ferpentum  qwh 
dam  genere.  Ta^fau-autem  qui  fundamentum  et 
feofus,  per  totum  corpus  eddiffufus  ,&induo 
latera  geminatus.  Et  fic  funt  quinque  iuga.*<7fi^ 
tamen  dicit  quod  duo  indrumema  guHusfunc 
lingua  ,&  palatum.  Sed  non  oportuit : qaupro 
certo  dux  fune  lingitx  in  vnum  coniundx  fe- 
cundum naturam.  Hoc  elbiugum  de  quo  dicitur 
//4.9.  Iugum  cniin  oneris  eius  & fecptrum  era- 
£lonseius  fuperadi  : ficut  in  die  Madtan.  Quia 
Chridus  fuacharicare  funerat  hoc 
Compurrcfcct  iugum  ^ facie  olei.  Vinculum  au- 
tem liue  lorum  ligans  ad  iugum , idud  ed  concu- 
pifceniia  delc^abilium  horum  rcnfuum,  qux  li- 
gat ad  idud  iugum.  .^^.f.Vxqui  trahitis  iniqui- 
tatem in  funiculis  vanitatis  » Ac  quafi]  vinculum 
plaudri  peccatum. Abhoc  iugo  vocauit  Elias  Eli- 
ieum  ).  Reg.i^.  qui  in  duodecim  arantibus  vnus 
erat.  Abfoluic  amem  eum  vocatione  ad  fcquen- 
dum.Duodecim  enim  arantes,  feptem  quidem  vi- 
cia capitalia, fupetbia  , inuidia,addia,ira, auaritia, 
gula, luxuria.  Itaquodriipetbiain  fenfuquxiic 
akum:inuidia  autem  qux  non  vult  alium  exalta- 
ri , quxric  hoc  altum  habne  fola  : & ideo  dicit 
yiugujhn.  quod  inuidia  cd  pedideqiia  fiipcrbix. 
Acidia  autem  quxtit  in  fenfu  tucundum  , & ideo 
tridatur  in  fpicicualibus  : ira  autem  vindidam, 
auaiicia  lucrum,gula  in  gudu  deledari,  & luxuria 
in  Venereorum  tadu.  Cum  his  autem  arant  qua- 
tuor  animx  pafTioncs  ; fpes  vana  vanius  gau- 
dium,timor  malus  » & peior  ttiftiria.  Prxtcr  hxc 
autem  vndccim  arat  infidelitas  , his  promittens 
impunitatem.  Ab  his  autem  onmibus  liberauit 
Elias  Elifcum  , in  figura  vocationis  Chridi  3c 
Difcipuloruro  fuorum  fecundum  prophetiam 
Patriae 


inEuang.DXiic.  Cap.XI  V.  271 


Patriarchxlfaac.  Gtntf.iy.  Tempus  veniet  cum 
exifucias  & fcjuas  iugum  eius  de  cetuicibus  tuis. 
Commutatio  autem  i(h  cft  pro  detcAationefen- 
ruum,rpiricuaiem  & imelledliialem  virtutis  & ve- 
ritatis delegationem  cummutare:iicut  Efau  ven- 
didit primogenita  pro  guilabilis  vilis  delc^aiio- 
ne.Gentf.t^-Htbr.i  i.Ncquis  fbrnkaror  aut  pro- 
phanus vt  Efau, qui  propter  vnamcfcam  vendidit 
primogenita  fua.lus  enim  primogeniturzefiapud 
Ipiricum  > primo  h Patre  czlcdi  in  imagine  fiia 
genitum  , & non  apud  Efau  fanguincum , qui  cfl 
in  concupircemia  carnis  & fatiguinis-  Harc  igitur 
commutatio  Efau  ftiic  vilis  & prophana.  Tangit 
autem  hotum  iugorumexercitia,diccns. 

Et  eojBene  dicit  [eo]  quia  continuo  luit  profi- 
ciendo in  pcenis  perde!c£lariones.|;y«/.!f  o.  Ibunc 
inadinuentionibusfuis.  Protwk.i.  Pedes  eorum 
m malum  currunt  [probare  illa]  Omnis  enim  de- 
leiSacio  renfuum  in  experimento  lempcr  & pro- 
l>acione  efi.  Curiofiusenim  finguUdele&abilium 
in  (cnfu  probare*  efiiuga  boum  probare,  qualiter 
arancin  dele£bbilibus.  Vnde  /«dic.14,  Nili  araf- 
fetis  in  vituU  mea,oon  (blui(I«ts  propofiiionem, 
hoc  eft » nifi  per  delicias  feniimm  aaentafieiis  Te- 
creca  cordis  & Ipiritus » hon  inuefiigaflciis.  Hzc 
«fi  caufa  quod  bos  diligit  trituram.  Q^'a  licet 
labor  fit  triturari : tamen  propter  delibationem 
qua  experitur  gallum  triture,  gaudet  & currit 
in  irkura.Hiuc  ell  quod  faadet  Tapiens  Eccli.  1 8. 
Fili  poficoncupiicendas  tnas  non  cas,&  avolun- 
ute  tua  aucrtere.Si  enim  przfies  anime  tue  con- 
cupifcentias  eius  , factet  te  in  gaudium  inimicis 
tuis.  Concupifeenna  enim  trahit  lcnfijs&  ani- 
mam , ficut  iugum  bouero.  Proutrh.y.  Siacim  fe- 
quicur  iuuenis  meretricem  , quafi  bosdtiAusad 
vidlimam , & quafi  agnos  la&ioiens , 8c  igno- 
ta; quod  ad  vincula  fiultus  trahatur  , donec 
cranmgac  fagitta  tecur  eitu.  Meretrix  ifia  cfi 
renfus  deleOTibile,  quam  reqoinit  iuuenis  con- 
cupifcencia  dudliis , ficut  bos  ira£los  ad  mor- 
tem : quia  vult  experiri  dele^ationiem  , & fic 
fagitta  cuncupilcemie  transfigit  iecur  eius  : in 
quo  PIa19  dixit  rllc  fedem  cupidinis  6c  concu- 

pifeentie. 

Rogo  te  Iiabe  me  cxcufatum  ] Siau  enim  qui 
concupifccntia  rerum  dediti  fiiju , per  feruos  Dei 
rccxcufant : ira  etiam  illi  qui  delc^.ibilibus  de- 
cipiuntur , ftequetuer  ad  cor  redeunt  , & per 
ienios  Dri  fe  excufari  cupiunt.  Et  hoc  cfi  quod 
dicirut  [ Rogo  te  ] humilitatem  pretendens 
[habe  rac  excufatum  ] futftagium  fcruonim  Dei 
petens.  i.  i|.  Porta  quefo  peccatum 

meum,  & reuccicrc  mccum  vt  adoteun  Dominum 
Deum  tuum.  ■*; 

Ec  alius  dixU ; Vxorem  iuxijSc  ideo 
non  polViim  venire. 

Tetrius  dixiijNon  quidem  tertius  in  numero, 
fcd  reepus  in  caufa  cxcufatiouis : quia  in  quali- 
bet caufa  excufationis  multi  funt  numero  [ vxo- 
temduxi  ] In  dutiione  vxoris, commodum  inteU 
ligirur  carnis.  Et  ille  non  dicit  nlfi  duo  : allegat 
enim  ioipedimenmm , & impotentiam  vetiteudi: 
fcd incurati.  Hc  huius  caufa  efi  : quia 
du^iiis  vxoi^tam  lidrus  cfi , & ^ lege  excufatus: 
Si  tam  natttre  neccfTanum  cft  matrimonium, 
quod  non  credebat  fc  cxcufationc  indigere,  Di.xic 
D.  AlbtJti  M^gni,  m Eujng,  D.Luc. 


crgo[Vxorcm  duxijcarnis  commodum  & volup- 
tatem. Ptoufrb.i^.  Teifia pcrftillantia , iitigtola 
mulier.  Caro  enim  litigiofa  mulier,  que  feinper 
contra  fpiritum  reludatur.  G4/«r.;.Caroconcu> 
pifeii  adiierfus  fpiriium:fplritusaduerfus  carnem. 
Hecenim  fibi  inuicem  aduerfamur.Hec  efi  vxoc 
)ob,  que  improperando  dixit  ci : Benedic  Deo,&: 
morere.*  Cui  iple  refpondit : Quafi  vna  dc  fiuitis 
mulieribus  locuta  es.  Stulueniin  efi  caro , que 
omnia  appetit  ftulta.  Hec  cft  etiam  vxot  Tobie, 
que  de  (pe  dixit  T»b.i,  Manifefie  vana  fada  efi 
fpesru3,&  eleemofyne  tue  quas  faciebas.  Com- 
moditas enim  carnalis  brutalis  cfi , & fiulticiam 
indicat  prudentiam  Ipiritus.  1 .Cvrtnrh.a. Anima- 
lis homo  non  percipit  ca  que  funt  fpiritus  Dei. 
Stultitia  enim  efi  illi:quiafpicicua1iicr examina- 
tur. Tamen  quia  fub  ratione  nccelTuatis  abducit 
lpi|itum:ideo  quafi  in  licito  ifie  occupatus,  excu- 
(ationem  non  querit , folam  ptetendens  infiimi- 
tatis  impollibilitatem,  dicens. 

Non  polTiim  venire]  Gc»tfi  9.  Non  poftiim  af- 
cendere  in  montem , nc  forte  apprehendat  me 
malum. Efi  hic  ciuicas  ad  quam  polfum  confuge- 
re parua,&:faluaborin  ea.  Ad  montem  enim  lan- 
diiatis  vocationis  Domini , ific  carnis  commo- 
dum querens  afccnderc  non  potuit : fcd  in  ma- 
trimonio fe  faluare  cupit : qtix  ciuicas  cfi  pania, 
hoc  efi,  parua  munitio  contra  diabolum  ; tamen 
multi  fe  putant  in  ca  faluari , qui  tamen  negii- 
gunc  vocationem  Dei.  Matth.  14.  Duo  erunt 
in  ledo  vno : Vmis  alTumetur  , Si  aiccr  relinque- 
tur Tamen  coniugium  vt  dicit  g/«//!  in  huc  non 
r^tehenditur , Icd  integritas  ad  maiorem  hono- 
rem vocatur.  i,Cmw/h.7. Mulier  non  peccat  fi  nu- 
bat : beatior  autem  etic  fi  fic  permaneat  fecundum 
confilium  meum. 

Et  rciicrfus  feruus  niinciaiiit  hxc 
Domino  fuo. 

Hic  agitur  de  renuntiatione  fetui, & dicit  duo: 
lerui  reueifionem  , Sr  eiufdem  de  re  gefia  renun- 
tiationem. De  ptimo  dicit  [ Sc  teuafus  fifuusj 
Cum  autem  femus , totus  fic  otdo  Predteatorum 
& coetus : (ctuus  reoertitur  , cum  Pr.vdicator  dc 
opeiatione  exteriori  quam  iubuic  circa  proxi- 
mum , ad  familiaicm  l)ci  collocutionem  In  ecn- 
feientie  fecreioconucnuur : licut  fecerunt  Apo- 
fioH  Si  Prophete  nuntiantes  Synagoge  vt  veni- 
ret, quando  in  intimis  Qcl  ingratitudinem  lu- 
deorum  cxpofuerunc  in  amaritudine  anime  fue, 
D(io  ingratos  illos  elTc  rania  vocatione  nuntiaue- 
ninr : Inut  fecit  Elias  ip.Domine  1’rophc- 
tas  tuos  occiderunt , Sa  altaria  tua  fiitfoderunr,^ 
ego  relidus  fum  folus,&  queiimt  animam  meam. 
Sicut  fecit  Moyfis  A^irwr.ifi.cumDarhan  & Abi- 
ron  ad  fuam  rcuucacionem  redire  nollem , dixic 
ad  Dominum  : Domine  nc  recipias  faciificium 
eornm.  Ific  ergn  (cruus  cum  amaiirudine  animi 
[numiauit  liax  Domino  fuo  ] M^uh-xo.  Lnc.^. 
Pulucrem  pedum  excurieris  in  ipfos  : vt  cafium 
quantum  ad  contemptores  oficnd^c  laborem 
fiiutn.  Sic  enim  , ficut  dicitur  hb  )8.  NunquiJ 
emittis  fulgura , Si  ibunc , & rcuertentia  dicem 
tibi  • Adfumus.  Sicut  iMundiim  hoc  quod  dicit 
Eidffiufies  X.  Ad  locum  vnde  exeunt  flumina 
tenettumur , vt  iterum  fluaru.  Q^ia  in  intimis 
expofita  ratione  fue  Icgatioius  iterum  illimd- 
P 1 rutio 


172-  D.Alberti  Magni,  Ord.  Prsed. 


nationem  acdpiunc » (juid  de  Det  Toluncate  peifi- 
ceie  debeam. 

Tunc  iratus  paccrfamilias,  dixit  fer- 
uo  fuo:  Exi  cito  in  plateas,  & vicos  ci- 
uitaiis : & pauperes,  ac  debiles,  & cx- 
cos , Sc  claudos  introduc  huc. 

Hic  incipit  Teoinda  vocatio  pofl  contemptum 
primo  vocatorum.  Diuiditut  autem  pars  hxc  in 
duas  partes , in  <|uarum  prima  vocare  iubet  alios 
tn  locum  priroocum  : in  («xunda  confirmat  prio 
res  nunquam  ad  canam  admiteervios.  In  priori 
adhuc  duo  funt , fecundum  duas  vocationes  quas 
inducit : vnam  dc  plateis  & vicis , & alteiam  de 
fepibus  dc  viis.In  prima  hatara  duo  dicit : prouo- 
cationero  patiisfamiliasaducrfus  vocatos , & ite- 
ratam vocanonem  altorum  de  plateis  & vicis. 
Dicit  ergo  [Tunc  iratus]  AnctoTOfpatos  quando 
in  Deum  refertur  humana  pafEo.  Quia  in  hoc 
iratus  Deus  dicitur : quia  ad  modum  irati  & pro- 
uocati  facit  > repellendo  vocatos  1 ctrna.  Ifa.6^. 
Ecce , tu  iratus  es,  Sc  peccauimus : & in  ipfis  fui- 
mus femper.  /fd.ii.  Irafcetur  Dominus  vi  faciat 
opus  fuum.  Irafeitut  autem  de  vocatorum  ingra- 
titudine , & dc  laboris  fetuorutn  fuorum  fhiAta- 
tione.  Deexpenfarum  aucent  padicione  non  iraf- 
citur : quia  expenfxconuerruniur  in  coenam  de- 
uotorum.  //4-45>.  Ego  dixi, in  vacuum  laboraut, 
finecaufa.dcvanc  fortitudinem  mearo  confutnpfi. 
£c  ittfrs  pdrum.  Nunc  hxc  dicit  Dominus , for- 
mans ine  ex  vrero  feruum  fibi , vt  reducat  lacob 
ad  eum  : dc  [fraclnon  congregabitur  [Dixit  feruo 
fuo  ] Ordini  Przdicatorum , in  omnibus  verbum 
Dei  annuntiantibus.  Et  hic  notatur  iniundlio  of- 
fici) ptxdicationis.  Luc,\0.  Ite,  ecce  ego  mitto 
vos.Et  hxc  pars  vocationis  diuiditut  in  tres  par- 
tes, fcilicet,  ofEdj  iniundionem,vocandorum  de- 
terminationem,dc  ofiicij  iniundli  relationem.  De 
primo  dicit. 

Exi  cicojab  intimo  tu«  contemplationis,ad  ea 
qux  fune  circa  proximum  exterioris  asionis. 
^4.50.  Egredete,diceis.C4»r>c.7.  Egrediamur  in 
agrum,  commoremur  in  villis.  Gentf.^y.  Veni 
mittam  te  ad  eos  [in  plateas]  Determinat  hic  vo- 
candos dupliciter,  fcilicet,  fecundum  locnm,&  fe- 
cundum fortunamnDicte  ergo[in  placeas]  Platea 
dicitur  a grxeo  Platon, quod  oft  latum.  Et  de  pla- 
teis vocamur  qui  de  latitudine  licentiofa  gen- 
tium quos  nulla  lex  confirinxic  vocantur.  Dc  vi- 
cis autem  vocantur  qui  de  angnflia  vitx  vocan- 
tur : quia  vicus, eft  via  ftrida  inter  domos  Et  funt 
qui  in  ancuflii  funt  falotis , dc  expedientem  fe 
nullum  ha^nc : ficut  quidam  ex  naturx  indaga- 
tione immortalem  animam  eflc  fcienres,  lednef- 
^ientes  qua  iufiitra  faluaretur  anima  : dc  ideo  in 
attSib)  erant  pofici : ficut  fuit  Clemens  antequam 
indrueretur  a Petro.C«^ric.5.SiKgam,dc  circuibo 
ciuitacem  per  vicos  de  plateas  quxram  quem  dili- 
git anima  mea.Tamen  ambx  ifix conditiones  ho- 
minum in  ciuitate  funt , ciuilitatem  quandam  ci- 
uilium  virtutum  obtinentes. 

Tangit  autem  fonunx  diuerfitatem , dicens  ' 
[pauperes  ac  debiles]  Tangit  autem  quatuorgp-  | 
ncra  defeSuam.  Oefcdum  enim  fottunx  tangit  | 
cum  dkii[pauperes]  Quem  enim diuites inviis 
& bobus  contemnunt  oportet  vi  pauperes  vocet. 
Sunt  autem  paupetes  qui  quancumlibet  diuires  , 


fint : tamen  fe  in  prxfencibus  mendicos  reputant 
i))fixtetnabonaadipircanturfpiciiuaUa./1-/4r/A.|. 
Reati  pauperes  fpiriru  , quoniam  ipforum  eft 
Tcgnum  cxlorum.  lacth.t.  Nonne  Deos  elegit 
pauperes  diuites  in  fide , dc  hxredes  regni  ,qood 
teptomificDeusdiligentlbiis  (c  [ac  debiles]  De- 
biles funt  vitibus  defUtuti.  Et  HU  funt  qui  ad  ter- 
renos labores  vires  non  habent : ad  fpiricua- 

lia  viresexhibent  & expendunt.  Pfmlm.^%.  Foi- 
titudinem  mearo  ad  te  cuftodUm.  Ifdop,  Qui 
fperam  in  Domino  , mutabunt  fortitudinem. 
Pftlm.6.  Miferete  mei  Domine  quoniam  infir- 
mus fum.  i.Ctnmh.%1.  Cum  enim  infirmor,cuDC 
fortior  fum  dc  potens.  Taliter  debilis  fliic  puer 
Amalechites  i.At|;.)o.  Quem  infirmum  dc  de- 
bilan  dereliquit  Dominus  fuusdcanonipfueua 
Dauid  in  perfona  dc  figura  Chrifii , de  duxit  eun 
in  cuneum  hofiium  comprehendendam.  Tan^ 
autem  defe^us  in  corpore  fecundam  duas  viret 
corporis  ; apptchenfiuam  icilicet , &motiuam. 
Seaindum  dcfefluro  quidem  aj^eheofiux  dicit 
fcxcos]  quia  vifuseft  fummusin  apprebcDdendo. 
Secundum  defe^um  autem  motiux  qmepiofis 
qiiitur  conueniens  corpori , dicK  [claudos]  Ged 
ergo  funt  ea  qux  fulgent  in  muadonoovidbires, 

I qui  cum  Propheta  dicunt  /yiibik/jf.Aacrteocu- 
j los  meos  ne  videam  vanitatem.  Mji.Pep^ 
fccdus  cum  oculis  meis, vc  tKmco^tanmqindem 
dc  virgine.  Sunt  etiam  exci  qui  lumen  vetkatU 
non  viderunt : fed  illi  non  vcmunc  nifi  peios  ilia- 
mincntuc.  Mdtth.  lo-  dc  JLmca  8.  Qaid  vb  vt  £i- 
ciam  tibi  ?Rabboni,vt  videam.  Prior  autem  ex- 
pofitio  magis  fecundum  lirexaro : quonuis  CUf. 
tangat  fh:undaro.Cax:ieii|m,<|ti  Ce  videntes  r^ 
tani,  nolunt  vemee.  /Mnr.9.  Si  esed  ed^is,  peo» 
tum  non  haberetUtouiicautere  qaiadicHis,^^ 
demus,  peccatum  veftrum  manet  [de  claudos]  de- 
fes^m  in  motiua  fiuepcogceffiuaviriucepiifibh 
ces.  Et  illi  fum  qui  iam  mundi  deleddmla pro- 
fequi  nolunt , dc  fune  bonictaodl  adfami^ 
fuinmi  Patris  pertinentes,  Sdiet  fidx 

iccuus  daudus  Ccd  vident,  fuidi  ao- 

diunt,claiidi  ambulant,  pauperes  euangelbantor. 
Qfijf.  dicit : Claudi  in  via  reda  claudicaiWM 
illi  non  veniunt  nifi  prius  fimentur. 

Vfqiiequo  claudicatis  ia  daas  parcas  ? Si  Domi- 
nus eil  Deus  fequimini  eam.  Giefius 

! redos  facite  pedibus  vcftffs , vt  tmo claudicans 
'quis  erret unagis  aurem  ^nemt.Pfittm,%4.  Perfice 
grediis  meos  in  fnoitis  tuis  » vt  aon  CDooeaotot 
vefiigia  mea  [Inrtoduc  huc]  Benedidnar : InRo- 
dac,vc  intrent  in  penetralia  domus  Donuuiqiua 
qui  foris  remaneor , non  faluantur. 

Introite  tn  confelTione  attia  eius, 

Beatus  quem  elegifii  & afiumpfifti , habitabit  in 
I atriis  tuis.  Pfdin.ii.  El<si  abieris  edb  lo  do- 
mo Domini  magis  quam  lutare  in  tt^macu* 
lis  peccatorum. 

Ec  aic  feruus ; Domine, fadom  cA  vc 
impera  Ai,  dc  adhuc  locos 

Ecce  relatio  ierui,  hoc  eA,  Ordinis Prxdicaca^ 
nimfDomine  fiii^meftvt  imperani]Tangiintur 
hic  dub,fciltcec,  iulConh  & obedicncic  explabci 
dc  ma^x  domus  patrisfamtlias  adhuc  adoliKil 
capiendos  amplitudo.  De  primo  dich  f Doroioe, 
dcc.  ] Duo  dicit : proAfiionem  domini) , eius  qm 

in .. 


in  Euang.  D.Luc.  Cap'  X V.  17^ 


inoomes  «iiucsed  vocatos.  RBm4H,  10.  UemDo*  < 
minus  omnium  , diues  in  omne»<]ui  inuocant  I 
eum[fa£him  cA  vcimperatti  ] ecce  expletio  obfe> 
<]ui).//irrrKrmH/.Fecinius  sjiiodiallttli.  Bx9d.i^. 
.Omnia  qux  locutuseA  Doipinus  faciemus  > H 
erimus  ubcdicntes  [ Sc  adhuc  locus  dl  ] quia  per 
hoc  numerus  pixdellinacotum  non  e(l  impletus. 
R^rach  j.  Magna  c(l  dumus  Odmini , & ingcus 
locus  poircOIonis  eius. 

Attende  enim  quod  primi  Prophecxvocaae* 
ruat  omnes.  Apoiloli  autem,  vt  dicit  jiminofmt 
fecunda  vocatione  vocauetunc  multos  de  circun- 
dlione , de  plateis » & vicis  duiutis  Domini » de 
quibusdc  ipfi  Apodoli fuerunt.  Sedadhuc  locus 
xcflabat  ad  Gentium  vocarionera.Sicenim  diflin* 
guit  jimbrofim.  Dicirenim  quod  prima  vocatio 
lz€i2  cfl  per  Patriarchas  df  Prophetas^recunda  au* 
lem  per  Chtiftum  de  plateis  & vids : & tertia  fa- 
^ eft,  At  fit  quotidie  per  ApoHolos  & Apoftoii- 
cos  viros  in  Gentibus  : quando  ficut  dicit  Pftim. 
C7.  Veniunt  Legati  ex  ^gypto,  /€thiopiaprx- 
ueniet  manus  eius  Deo.  Quia  de  mxrore  pecca- 
torum & tenebris  ignorancix  legati  vocant  ex 
i£gypco  rpirituali  i£ihiopiam.Etiam,hoc  eft,vbi 
nigredo  peccatorum  per  cooruetudinem  inualuit, 
prxueniunt  ad  vocandum  manus  Domino  Deo, 
hocell>ad  Dei  honotem.Et  hocdl  quod  Icquitut. 

Et  ait  Dominus  feruo : Exi  in  vias,& 
Eepes : & compelle  intrare.vt  impicatur 
domus  mcx 

Didt  autem  ttia : exitum  ferut,  contpullionem 
coeisa  turijAc  finem  propter  quem  facit  vocationes 
iftas.  Dicit  ergo  [ cxi]cico  de  inthno  contempla- 
tionis, &de  quiete  (ludi)  & meditationis.  Sic 
aiimexiuicilleglonofusfecuus  , qui  dixit  Uan, 

1 6.  Exiui  k Patre , & veni  io  mundum.  Et  kerum 
/i>4/;.8.Ego  enim  i Deo  procc01,&  veni,  &c.  At- 
tende autem  quod  tn  hoc  quod  dixit  [ exi  ] notat 
feruum  intus  hiilTc  ; (icut  jpfe  pacerfomilias  dicit 
/auc.  I i.Iimoflium meumclaufum cfl ,& pueti 
m|i  mecum  (iinc  in  cubili  : & ideo  (etuus  qui 
deintus  non  ell,  prq  certo  legationis  vocationem 
fert  uKettam , quia  nefcti  v^tintatem  mlrtenris. 
tales  fune  excommuniaci  & ScbifmaticL  Ta- 
les etiam  funt  mali  riudri  temporis  pnelati  > qui 
de  l^garionis Aw  miflionisof&cio  gloriantur  , Sc 
procarauones  lautas  accipiunt,  cum  nunquam  in 
lutimis  fuaint.  De  vcfacitct  autem  milfis  dicitur 
jihdtx.  Auditum  atuiiuhmisi  Oumino,&  legatus 
ad  Gentes  milHis  clh  In  auditu  puim  perctpituc 
cuius  Ch  legatus , Sc  in  operibus-  f/i.  a).  Propter 
vosmifi  in  Dabylonem  . Sc  deteaxi  ClMidzos  in 
n-mibtis  fubgloriantes.  Propter  flutem  quippe 
elcftottiro  mifit  (ecuos  nnntios  fn  Babylonem 
comicr(cnd3m,&  detraxit  Chaidxos , ferpees  dx- 
morses.qui  in  nauibuiftiundnuipilcabamur.Huic 
ergo  feruo  ait:Exi.  , * 

In  viasdf  (epesihoceft.  In  omnes  vias,  &:  om- 
nes fcpcs.  Vix  amem  fnm  hic  voeatx  omnis  mo- 
dus viucndi  , .qno  cpiilibet  fine  lege  ali<]^iavhit 
pro  libiuiTux  voIuraiis..l/w//li  y.Spatiola  efl  via 
quxducit  ad  mortem  , & iriHii  finifqm  vadunt 
per  eam./^revpi.^Via pcccanriufn  tenebro**ac(l,: 
refeiunt  vbi  corruant.  Jrrtm.  j.  In  viis  (edebas, 
expedans  eos  fictu  larie.Iflx  fuiu  vix  modiviix, 
quoqnifqu(;  Vixitad  libitum  (Ineomnilcge.  In 

I).  ullbern  in  tu*ng.  D.  Lhc, 


has  vias  exiuir  Do^or  Gentium  , quando  dixte 
i.C^rtmh.  9.  Hisqot  fine  lege  erant , fa^is  fum 
(icut  it  fine  lege  eilm,cum  ipfe  fine  lege  l^i  non 
e(Tm , kd  in  lege  efiem  Chrifti,  vc  eos , qui  fine 
^ege erant  .lucrifacerem.  Ideo  dicitur  Epk^.  t. 
Eratisfinelegc,  Sc  fine  Deo  in  hoc  mundo , hof- 
pites  cellamentorum , promilltonis  fpemnon  ha- 
Dcmes.  Ifd.^.  Omnes  nos  quafi  oues  ercauimtis: 
vnuiquirque  m viam  fiiam  declinauic.  Sepes  autc 
funimodttviuendi , legibus  & Ihcutis  quafi  qui- 
bufdam  feptbus  obfirmati ; ftent  antiquitus  qui- 
dam viuebaiic  in  legibus  Pythagoi^quidam  vte- 
bancuc  luibus  Zabadoium  , qui  omnia  ad  natu- 
ralem referebant  rationem ; quidam  autem  legi- 
bus Soloni>:6t  quidam  tegibm  aliis  diucrfia : tan- 
quam  Grpe  fuos  viucndi  modosVtbiiriBantes,  ali- 
uaudo  turpes , aliquando  honefios-  Sedabfque 
deChrifti  omnes  fuerunt. £cr/r.)(S.  Vbi  non  eft 
fepes,  diripietur  pofienio.  O/rax.  Sepiam  viam 
tuam  rpinis,dt  lanitas  fuas  non  inuenict , hoc  e(l. 
claudam  modum  viucndi  legibus  Acpccnis  ficui 
fcpefpinofa  : vihon  de  extero  viuat  ad  libitum. 
In  (epes  iiUs  exiutt  Pixdicator  Genetvm  i.  Cor.^. 
quatio  dixit  : Faftusfym  his  qui  in  lege  erant, 
tanquam  in  legeeircm.  Qui  ergo  in  via  erant  & 
funt, barbari  fum.Qui  vero  intra  fepem.hoc  ed, 
legum  munitiones , non  batbait  (ed  Trientes  di- 
cebamur. Kfif".  I . Sapientibus  , Ac  infipientibus, 
Grxeis  Ac  Oaibatis  debiior  fiim.  Quid  autem  fa- 
ciat fenms.fniungic,  dicens. 

Et compelieintrarejActioia dirfeteniiam.  Pri- 
mi enim  tanquam  rationabiles  vocantur. 

16.  Proceres  fynagogx  , Aequi  «x  nomine  voca- 
bantur. Secundi  autem  tanqucin  iom  iimllc^u 
legis excxcati  introducuntur  manu,  doflidcdlri- 
na  eorum  qui  intdicfhim  legis  habcb.tm.  Tcitlj 
autem  penitus  idioix  compellantur  ad  intnn- 
dum.Compulfio  autem  ida  ficviiciitc  veritatis  in 
odeniione  probationis./»  Mpocripbts  Efir,^.  Ve- 
ritas virKrit,&  inualclcir.  Et  ibidtv>.  Super  omnia 
vincit  veritas.  Ideo  dideut  %t.  i,  de  Epifeo^H) 

( qui  feruus  eft  vocans  ) vt  potens  fit  in  do^rina 
fana  exliortari , & contradicentes  rebincerc.  Se^ 
amdum  auiemcomixliensielf  virnistniracuh\vel 
ad  minus  exempli.  MAtth.y.  Mitabanuir  fuper 
doAhinaChcifti.  .Loquebatur  enim  ficiilMtcfta- 
tem  habens,  Sc  non  (icut  Scribx  Ac  PhariTxr.  Sic 
ergocom)'e!le  iuirafc  in  domum  Ecciffix  , pri- 
mum odeoenam  vericaiis , At  grarix  virtutis , Ac 
communicationis  (aeramentorum  : Ac  )M>ficaad 
domum  ^lori.e  , ad  coenaitdum  inbeaticudine. 
Domus  imim  vetitaris , Ac  vittiitis , Ac/^^amcnci 
lunc  fa^x  ficut.  quxdam  |x>rtx  ad  d^mumglp- 
Tix,Pf4im49-  Populus  eius,  Afotics  pafcux  crus 
introire  portas  eius  in  confcfllone  :■  atria  eius  io 
hymnis  confittmiiuilii.Sequitur 

Vt  impleatur  domus  mea  } hoc  enjini  totum 
lUidium , tota  CTiracft^ftius  magnifici  Patrisfa- 

milias  , vt  bonis  fuis  non  (olus  )>etflBi«ui  , fed 

mulri  pcrftiunatr , & m onmil^uycoittmninccnt, 
inqiuncum  cftiufccpiibilis  ^uUmet.* 

Replebimur  in  bonis  domnsiux.Vm^Zuc.  1 f. 

Epulari,Acg!^udete  oportet-  Dclici»s 

affluaris  ao  «pnimocU ^oriii-ciil|k"^unc enim 
anipidiirur  domasrquiapafatx  manfiones  abip- 
fo  , (eaindum  nunu^m  pCxdcftinaCOnim  com- 
pletx  demot>ftraiifnt,^ualid||qulljbct  ft«  in  for- 
te filjTpneparata.  la.  SrabisUi  forte  tua. 


174  Alberti  Ma 

jtp»c4Uy.\i6i  nubam  raagnam,qaam  dinnxneta-  > 
KC  nemo  pocaat , ex  oronioiu  gectibo* » 8c  cribu- 
btu^  linguis , ^antcs  ance  ibconum.  Et  hoc  eft 
quod  dicitur  R»m.  1 1 . Czcicas  contigit  in  Ifracl» 
donec  plenitudo  Gentium  aottaret  > & hc  omnit 
Ifrael  Uuus  hcret. 

Dico  autem  vobis, quod  nemo  viro- 
rum illorum  qui  vocati  funt,  gu(labii 
coenam  meam. 

Confirmatio  eft  ubJuradonis  contra  ingra- 
tos. Tangit  hic  duo  confirmationem,  &fcntcn- 
liam  confirmatam.  Confirmatio eft  cum  dicir[di- 
co  autem  vobis]  hoc  efi,egpqui  fum  veritas  hoc 
dicQ.  Vnde  alibi  dicit , quod  iurauit.  Pfaim.^4. 
Quibas  iutaui  in  ira  mea  , (i  inttoibunc  in  re- 
qoiem  meam  : quod[ncmovirorum  illorum  ] in 
infidelitate  obfiinatorum.  Htbr.  j.Quibos au- 
tem iutauit  , vt  non  intrarent  intequiem  fuam: 
nonne  his  qui  increduli  fuerumJfic  videmusquia 
non  incrauetimt  propter  incredolitatcm.  Hoc  (i- 
gnifieatum  eil  vbi dicitur  quod  iratus 

Dominus  iurauit  quod  nullus  eorum  qui  vocati 
erant  ex  i£gypto,tntraturus  clFct  terram  promif- 
fionis  ad  quam  vocati  fuerunt  [ qui  vocati  funt  ] 
vocatione  prima  pet  Prophetas , vel  per  primam 
milTionan  Apofiolorum  Mattis,  lo.  & Lttc.  $. 
quando  di^um  fuit  eis:in  viam  Gciuiuai  me  ab* 
ietitis,dc  in  duitates  Samarlianotum  nc  imraue- 
citU.  Ite  potius  ad  oues , quz  petierunt  domus 
Ifrael.  Sicut  & ipfc  Dominus  dixic  Maith.  i p. 
Non  fum  mifius  nifi  ad  oues  , quzperietum  do- 
mus llrael  [ guiUbit  coenam  meam  ] paucifllmi 
enim  de  ludxisgufiauetunt : ita  quod  numerum 
inter  vocatos  non  fecerunt,  fed  pto  feruis  vocan- 
tibus funt  alfumpti , Sc  pro  quodam  femine  inel^ 
fionis  fucurz  indieiudicij.  /fa.t.  Nifi  Dominus 
fabaoth  reliquifict  nobis  femen  » ficuc  Sodoma 
fafti  enemusidc  quafi  Gomoriha  fimiles  efldruis. 
.Py^/m.^S.Circuibuni  ciuitaiein  , Scfamenpa- 
liencut  vi  canes : fi  enim  non  fuerint  faturaii , & 
murmurabunt.  /fa.6\.  Ecce  (erui  mei  comedent, 
& vos  efurietis : Secui  mei  bibent,  & vos  fitietis. 
In autem.  la.tedditur  ratio,  vbi  dici- 
tur : Nuptiz  quidem  }>aratz  funt , fed  qui  in- 
uitati  eraot  non  fuerunt  digni  : quia  (c  indi- 
gnos efiecciunt  pci  incredulitatem,  ficut  iam  di- 
dum  efi. 

Ibant  autem  turbx  mulcx  cum  co*. 
5c  conuerfus  dixic  ad  illostSiquis  venit 
adme,6cnonodit  patrem  fuum,Sc  ma- 
trem , & vxorem,  Hlios,  Sc  fratres, & 
forores, adhuc  autem  & animam  fuam, 
non  poteft  meus  clfc  difcipulus. 

Hic  ofiendit  quale  impedimcimim  przftint 
temporalia  carnaiiict  dileda  .'id  fcqucndtim  eum. 
Dicit  autem  duo  cicca  panem  i(Um  : quotum 
vnum  quidem  efi.quod  ^angelifta  ofiendic  qu.t- 
liter  ventum  eft  ad  hanc  dodeinam  : fecundum 
autem  eildodrina  ipfa.  De  primo  dkic[Ibantau> 
tens  tuib*  tmiltc  cum  eo  ] & ideo  habens  occa- 
fioiiem  vt  moltis  prodefta  , dixit  ea  quzeranc 
pci  fcdionis./«<;;.ri. Sequebantur  eum  tnrbc  mul- 
ta,quia  videbant  ligna  fu[>cr  his  qui  infinnaliao- 


•gni,  Ord.  Prsed. 

tux.  Ibant  autem  malti , quidam  propter  veiba. 
inulti  autcro  propter  figna.  Verba  vitz 

zcniue  habes.  /»an.  7.  Nunquam  (k  locotaseft 
homo  vt  ifte  loquitur.  Multi  aurem  etiam  ibatx 
propter  temporalium  amorem  , quia  aliqoaodo 
tefiaebaixur  ab  tpfo.Qmdam  edam  curo  ipfo  in-  > 
uiiabamur : & ideo  vt  a&dum  oroniom  a rem- 
poralibus teuoc^et, dixit ipfe.  Etiftodfignificat 
modus  loquendi , curo  dicit  [ & coooerfus  ad  eos 
dixitjquia  diredio  docemU  td  audiemero , nui- 
tum  facit  ad  iroprc-lEoneai  (etinonis.  Comietfio- 
nccnim  corporis  docuit  etiam  illos  cofwerti  ad 
ipfum.7brrA.5.  Conuerie  nos  Dotnioe  ad  te , fle 
conuettemurinnoua  dies  noftros  licut^  princi- 
pia /'/'.S^.Conuertere  Domine  aliquanculAm , 8c 
deprecare  fiipcrferuos  cuos. 

Siquis  vcnitjduo  dicit , intentionem  venioidi. 
& impedimenta.  Dc  primo  dicit  [ Siquis  venit  ad 
mc^hoc  eft , vemie  intendit , ficut  omnes  iWuaa- 
dos  venire  oportet,  quia  aliter  non  intrabunt  per 
odium, quod  eft  ipfc  Chriftus,quia  ipfeeftfbnna 
imcandi.P/j/w.  j5.  Venite  fili),  audite  roc  ; timo- 
rem Domini  docebo  vos.  Eccli,  fo.  Appropin- 
quate ad  me  indodi  , & congregate  vos  io  do- 
mum difciplinz  Qiiicunque  ergo  fic per  dilop/i- 
plinam  Chtifti  venit  ad  Chciihml[  &oon  odit) 
Scpcein  hic  proponit  odicnda»ptoptaquz  carna- 
litecdiliguntur,quxcunquc  catnaUtei  diViguntut. 
Hcc  autem  fic  accipiuntur.  Aut  enim  catnahs 
diledio  eft  in  homine , aut  in  fibi  conion6bs.  Si 
eft  in  ipfo,cunc  eft  ille  qui  diligit  aniinam  foaro. 

Si  eft  in  fibiconiundis  : aut  eft  in  fibi  coiv- 
iundo  ad  naiurz  in  fpede  faluatiooem  , fle  fic 
diligitur  vxor  : ant  in  (ibi  cooiundo  (ecandon 
indiuidualis  nacurz  di(cdionmi,de  hoc  eft  ti^ 
citer  (ecundum  relationem  originis  adtus  aat 
pa(Euz.Pa(nuzqui4pro  dupliciiet,  fciUcecdeci»- 
dii  relationem  adeos,aquibusducirousot^ineQk: 
aut  lateraliter  fecundum  cos , qui  ab  eiiHemor^- 
nem  pa(Euam  ducunt  nobircuro.Ec  pfiori  quida 
modo  funt  pater  ficuc agens,flc  mater  inatetiimi* 
niftrans  t Iccundo  autem  nxido  funt  frater  fle  fo- 
ror. Secuduni  generationem  adiuam  coniangvi- 
tur  nobis  filius  (ilia.  Et  propter  hxc  f^ra  di- 
ligibilia diligitur  quicquidcarnaliiet  dO(git«r.Pe- 
cuuia  vero , vt  dicit  jdriptiti.  non  diligunt  pro- 
pter fe:  fed  quia  fideiulfin  eft  futUtz  neowutisio 
nobis, vd  in  coniundis  accepia-Dicic  etgp- 

Et  non  odit  patrem  fuum  & matrem  ] non 
quidem  naturam, (td  vitium  inquocftpaier.  Pa- 
ter enim  hic  dicitur  rerr  enus » potrans  icnagiueai 
cerrenipattis  , in  trahendo  nos  ad  peccatum.  )• 
Cmmo.i  f. Qualis  terrenus, tales  & cernau. 
i6.Radix  tua&  generatio  tua  de  tecraChanfam 
pacer  tuus  Amorrhzus,  & mater  rua  Cbox^.  Et 
in  die  ortus  rui  non  cll  przcifus  vmbtiicus  nius. 
Chanaan(eruicuci  addidus,eft,  qui(ficut  dicitor 
/04«  8.)1ctuus  ell  pcccaii,qaiexpaitc  diabolo  rfi, 
6c  opera  ilUus  vult  facete.  Amorrhzus  aurem 
amaricans  interpretatur : & (ignificat  cum,qui  ex 
tontempiu&  (upeibia, dulcem  (ecundum  nato- 
tam  Patrem  czlcftem  prouocac  ad  mnai  icudinecu . 
Checza  autcpi  in(aniens  > concupifccnnam  fi- 
gnificat,quz  eft  ignominiofa  mater.  Et  in  talibus 
vitiis  exiftentes,  uon  honorare  (ed  odue  dcbennis 
patrcm&  tnarrem,  dicentes  cum  Moy(e 
Qui  dixetunt  patri  fuo  & matri  fii^  Neleio  vos: 
& rractibus  (bis,  Ignoro  illos : & nefeietunt  filios 


Di.  - 2 G 


in  Euang.  D.  Luc.Cap.  XIV.  175 


iuos.  Hi  caflodienintcIcK]uiani  iuum,&  pa^m 
tuum  feruaiierunc.  Sic  ioitucodietiduseiljjatct 
& marcr.  Sic  enim  paret  fouct  peccamm  in  nIio> 
quod  filius  a patre  coriiraxic&  mater  nutrit  cor- 
tupiionem»quam  generando  transfudit  in  rutum. 
Nifi  enim  lic  cxp<Kiatur , tujic  contrarium  erit  ci 
quoddiciiut  £x«d.  to.Honora  patrem  & matrem, 
vt  iis  longzuus  fuper  terram.  Honorem 

habebis  matri  cuz omnibus  diebus  virzeius>Senv> 
per  enim  meminifTe  debes , quanta  paila  fit  pro> 
pcer  teinTtetofuo. 

Er  vxorem  ] hoc  ell , coniundhun  fixuudum 
faluarioiwm  naturz  in  Ipcctc , cum  homine  indU 
uiduam  vitam  recinens.  Et  quod  plus  eihiodiui* 
duz  vitae  confuccudinem.  Eli  autem  vxor  illa 
odienda , quz  non  vult  cohabitare  nifi  in  coatu* 
mcliaro  Cteaioris,  vel  verbo,  vcl  opere,  vel  vtro- 
que.  Hzc  entro,(icut  dicitur  Atuib  X4.e{I  vna  de 
illis,quando  duo  funt  in  ledo  vno : & vntis  aiTu* 
metur , (cilicet  vir  bonus , alter  relinquetur,  hoc 
eiI,vxormala.  EctU.y.  Inueni  amariorem  morte 
rouliecem,  quz  laqueus  venatorum  eA.  Skui  iu 
victo  lobodiuit  vxorem  fium, quando  dixit  hh  i, 
Qi^vnadeAuUis  muUeribuslocutacs.£eefM6. 
Sicut  bonum  iugum  quod  meuetur , ita  & mu> 
lier  nequam : qui  tenet  illam, quali  qui  apprehen- 
dic  Tcorpionem.  Talis  ergo  mulier  odienda  eH. 
Qjii  Tcllci  illam  diligere  in  viiiisC cum  non^Oit 
elTe  diledionifi  iimiliom^  oporteret  quod  ubi  ii- 
milis  efHcerctur  [ & 61ios  ] tn  quibus  etiam  filix 
imeIliguQtutK(uia  mafculinum  concipit  foemini- 
num  in  grammaticis.  Ec  iterum  iniclligunturper 
huc  fili)  contumaces , roonita  boni  patris  non  au- 
dientes ; ficutdicitut  Demtr.^i.  quod  tales  fili) 
^patribus  ad  hidicium  ptoduccndiiimcvtbpi- 
dencuc.  Pr»utrb.\o.  Filius  fapiens  Iztificat  pa- 
ttem,  filius  veto  llultus  moeiluia  cA  matris 
fuz. 

' Ec  fratres  & fotores]  qui  contra  Deum  vtuunt, 
neque  redite  volunt.  Qma  illhilien.auetunt  feli 
fummo  Patre  cotlcAi  : & ideo  quia  negauctunt 
illum  , fraiernitaran  nobtfcum  habere  non  puf- 
funt.f/a/m.  ry.Fili)  alieni  mentiti  funt  mihi : fiU) 
alieni  iaueteraucrunr»  & claudicaecrunt  a femitis 
filis.  lAi  funt  de  quibus  didiur  0/ea  I.  Fac  fi 
lies  fornicationum , quia  fornicans  fornicabitur 
cetra  a Domino.  Ec  ideo  illi  non  funt  fratres,  aut 
forores : quia  nulla  fraterniras  ciuseA  > qui  negat 
Partem  DeuroA  vtcrum  mairrs  EcHcllz. 

Alienati  funt  a vulua,  ertaucnint  ab  vteto,  locuti 
fiwi  falGit 

Adhuc  aurem  &:  animam  foamjhoceA, anima- 
lem vicam  fuam  : qoja  anima  h!c  dicitur  ab  ani- 
mslitatc,qtix  femper  eft  in  cocapirccmiis  fer.iibi- 
lium  contra  bonos  mores  , & in  phantaAicis  ra- 
tionibus contra  fidem.  De  cuncupifeentiis  dicicot 
Si  peaAcs  animx  tme  coocupilcemias 
eiuSyfiicict  ic  in  gau^imn  inimicis  tuis.  Dc  phan- 
tafife  conua  fidctpAicimii.  CeHnth.t.  Animalis 
h6mo  non  percipit  ea  qux  fimtf^tas  Dd.Siul- 
tilia  cnimeA  illi : quia  fpuimaiitctcxamiriaiur. 
I94».  t £■  (>>i  aipat  animam  Tuam  perdet  cam  ; d: 
qui  ddic  iminom  fuam  \n  hoc  mundo , in  vitam 
xteroam  cuAodiei.  eam.  Harc  eA  aidmalicas  fiiie 
brtualicas  in  homine  comimi6  dcArucndf : quia 
quanto  ihagis  dcArulcut,  tanto  magis  bonum  ra-  ' 
tionis  6c  imclledus  oonAtuifucid:  Iioc  cA  huma-  | 
uitas.  &t  quanto  magis  animalitas  coullcui-  ^ 


tur,  tanto  magis  dcAiuinir  bonum  liumammi. 
PfMm.^t.  Homo  ainyn  honore  cAet  no^ntcl- 
Icxit  rcomptrii^iscA  ium^iiis  infipientibhs,^ 
fimilis  fadttscA  iIlis.D<</T.4*.  Cor  hominis  tolla- 
fur  abeo , & cot  fetx  detur  ci.  Sic  crgoiAufum 
odienda  ; It  qui  non  Ab  odit 

Non  pote  A meus  clIe^ifijpulus]Canly  aitrcnt 
funt : quia  difeipuius  eA  quiddciplinis  m^iAti 
cA  imbuffls  : fik  cum  coia  dilciplina  ChriAi  fit  de 
fide  fle  moribus : fle  amof  carnalis  ad  feipAmrjVcl 
ad  filos , ab  hissuertant : non  pote  A cncdi/cipur 
lusCbriAi  quitalein  habet  «Aedum.  Ad  dilcipit- 
ham  enim  ChriAi  quinque  exiguntur , quibus  af- 
fe^Ius  camalts  contrariatut : quorum  primum 
cA,  congregatiototitu  anime  ad  auditum  perci- 
piendam. Appropinqiiaic  ad  meindo- 

di , fle  congregate  vos  iii  domum  dilcipUtne. 
Gt/ief.49.  Congregamini  fili)  Ifcacl,  congtegimi- 
ni , fle  audite  Ilracl  Par  rem  ve  Arum . Hrc  autc  m 
quz  dida  funt,  camaltrcr  diJeda,dif!bhiunt  men- 
tem fle  difpergunt.  Secundum  aaicmcAf  totius 
tntelledus  luuniiuitio  fle  inclinatio , ad  accipien- 
dam quicquid  auditur  fine  omni  contradidioiic. 
Detmr.jf.  Qui  appropinquant  pedibus  eius,  ac- 
cipiimt  de  dodrina  eius,  hoc  eA,  qui  fc  ad  pedes 
humiliant.  P/^m.^4.Aodi  filia,flc  viJc,&  inclina 
autem  tuam  : quiaconcupiuic  rex  ipcciem  tuam. 
Non  aute  humiliatur  ille,  quem  amdus  carnalis 
auertit.  Vade  fcqultur  ; 'Obliuirccic  populum 
tuum , fle  domum  patris  tui.  Tcnitim  autem  eA, 
vetiutis  veiborum  ChriAi  perfeda  retentio. 
/«40.8.  Si  vos  pennanfetitis  in  ftnnone  raeo, 
veic  difcipuli  mei  eritis, fle  cognolcccis  yaitatem, 
fle  veritas  liberabit  vos.  Harc  aatero  omnia  qqx 
dida  fum  , vanitatem  fle  faifuatem  fugerunt. 
Qaartum  cA , diledio  tam  dilciplinz  quam  ma- 
giAri  * quam  crtamamdirdpulorom.  /««0.8.  In 
hoc  cognoicent  om;icsquia  met  cAis  difcipuli.  fi 
dilediouem  habueriiis  ad  inuicem.  Hzc  enim  di- 
ledio veraeA,  vr  dicit  utproamo 

U4t0 : vbi  illa  ucceAitudu  cA » fle  ChriAi  glutino 
copulataiquam  non  pr.rfcntia  tantum  corporum, 
quam  non  fiibdola  fle  palpans  adalatlodld 
nedft  amor,  fle  diaidanmi  Scdpiuraium  AuSia 
conciliant.  ^Intum  cAimanfuetum  clle  ad  audi- 
tum. Iu  nunTucrudinefufeipite irfitum 

veibum  , quod  poreA  faluatc  animas  vcAtas. 
flehr.  vltim.  Rogo  vos  ftaires , vc  fufferatis  ver- 
bum folarij.  Hzc  autem  quz  indadi  fime,  fle  di- 
ledionem  veram  euacuant , fle  manfiicordia^n 
dcAniunc : quia  ferito  auditus  penitus  eA  .id8^« 
farius  eorum.  IAz  igitur  fijnicaufic  , quare  iAfl 
affedm  impedit  veniroad  ChtiAumifleidcoctta- 
aiant  fumn  difcipulaium  : quia  nullus  venit  ad, 
ipfiim  nifi  di/cipulusk 

Ec  qui  non  haiiilac  crucem  Aiam,  & 
venit  poft  mc , non  poceft  picus  efle 
difeipuius* 

Hic  ungitur  qualiter  venhur  «d  Chrffliutt^  3C 
(Kigit  tria:  vnam  quidem  quodcA  fimilhudinls,^ 
fle  conYb^ationist  fecundum  Vurem  aidS  in^i- 
Mtioais  fle  infecuttonis:  cctdum  aiite-irquflH  cA. 
|>erfeft}onis  fle  oonfumtUdtionis.  Prkiuim  eft 
quod  dicit  [Qm*  npn  bawlat  enarem  &iari]ln  pd- 
mo  horum  dicit  quinque  «‘'qqjarurA  vijum  d\at> 
(cceJens  od  ea  rpjz  dicuntur , fle  hoc  cA  crucem 

P H 


176  D.  Alberti  Magni,Ord.  Prsd. 


toUfte : fecundum  quod  dicicur^ft  crucem  baiu- 
lare : tenium  e(l  ccucis  ciuciatui  communicare: 
quartum  autem  eft,  fuam  cmcem^Sre  & non  al- 
terius quintum  autem c(l  hocconfcquens,auci 
Chrifti  ac  paflionibtis  communicare.  In  primo 
autem  horum  adhuc  duo  funt.  fcilicct . crucis  ac 
ceptio>3c  crucis  exatrarso.Crocis  quidem  acceptio 
Ciuifto  nos  configurat:^  hoc  hc.quando  crucia- 
tus Chrdb  in  pernis  animalitatis  & carnalitatis 
domandis  Si  mortihcapdis  nobis  accipimus  in 
voto  vcl  poenitentia.  Sic  configuratus  fuic 

PhUip.^.  Configuratus  morti  eius  > fi  quo- 
modo perueniam  'ad  icrutrc^ioucm  qu*  cft  ex 
mortuis,  Complantati  fumus  nmilirtidi- 

ni  moeris  eius.  Quando  enim  vitia  & animaletn 
vitam  in  nobis  extinguimiis  ieinniis  & abdinen 
ciisdcle^abilium,  fpe  gloiiz  refurredionis » tunc 
ccoci  Chridi  configuramur.  C*Ia{.  vIum.  De  ex- 
tero nemo  mihi  moledus  fit , ego  cnitn  dignuta 
Domini  mei  Itsv  in  corpore  meo  pono.Crf/a/.a. 
Chrifto  confixus  fum  cruci.  6'<f.W.5.  t^ti  futir 
Cheidi  I carnem  fuam  crucifixerunt  cum  vitiis  fc 
concupifeentiis.  Qui  enim  fic crucifixus  cd,nihil 
cartuliter  diligit.  x.Carinth.^.  Iraque  nos  ex  hoc 
neminem  nouttnus  fecundum  carnem.  Et  fi  co- 
gnouimus  fecundum  carnem  Chridum : fcd  nunc 
iam  non  nouimus.  In  his  talibus  totus  camis  af- 
fe^us  extin^us  ed  , & viuit  ipiriius  in  Deo , & 
fpiritualisade£lus. 

Tollere  autem ctuccm,cd  exaltare  in  fe  Chtidi 
raOionem  ab  omnibus  terrenis,  Sc  omnia  trahere 
ad  fpiriiualcm  a.  Ego  fiexaltatus 

fuero  a terra  , otrmia  traham  admcipfum.  Hoc 
enim  non  Chridus  fecit  in  fe  folum,  fcd  quotidie 
fade  in  membris.  Pfdlm.xo.  Exaltare  Domine  in 
virtute  tua  hoc  ed^  in  victme  crucis,in  quavicidi 
peccaturo»  & diabolum,  Se.  carnem,  & mundum. 
Sic  ATiMr.ti.  Mftjrfes  fircic  ferpentem  xneum » & 
etnic  eum  In  palo : Sc  qui  afpcxit  eum/aluabatur 
a morfibus  venenatorum.  Serpens  enim  xncus  fi- 
guram habet  ferpentis , & non  venenum.  Et  hxc 
ed  prudentia  fptricus  »erefta  & exaltata  in  palo 
cnicis , fimans  a venenato  motfii  prudencix  ani- 
9alis,qux  ed  diabolica.  Qui  enim  afpicii  ad  fpi- 
ritum  exaltatam,  non  curat , Si.  excludit  venena 
reptilium , que  ventre  Se  pedore  repunt  ad  dele- 
6lw1ia  teneqormn . fcamdum 

gintd  y pedore  & ventre  repet  in  cogitatione  tur- 
pitudinis, ^ pollutione  carnalis  dcle^tionis. 
JoATt.y  Sicut  cxaluuic  Moyfes  ferpentem  in  de- 
feifot  ita  exaltati-^cpottec  Filium  hominis  in  fe. 
Si  in  mcmbris»vT«ritum  autem  ed.auccmbainla- 
rcjioc  cd,  ponare  rnon  quidem  in  angaria,  ficut 
Simon  Cyrenxus  /.mc.ij.  Neque  in  uipplicium 
umum  , ficui  fecit  latro  reprobatus ; fcd  fiair  in 
gaudio  & profcclu  continuo  fccic  Chridus. 

Exiuit  in  eum  locum,  qui  vocatur  Gol- 
gota,baiuianidibi  crucem. Incxitu  enimprofedus 
f ignific.uiir  continuus : in  baiulatione  amem  gau- 
dium. De  cfTedlu  crucis, qui  cd  redemptio  & glo- 
ria qg^fcquens  cedei^ioncm  Hehr.  1 1.  A rpicien- 
tevffi  auftowmifidei&conrmnmatorem  lEsvvt, 
qtO  gaudio  fufHnutc  cruceracon- 

fufioaecAtMhpca.^qiie  in  dextera  fedis  Dei  fc- 
Ac.  Si^  Fil^Ilracirub  ligno  fanguinis 

profedi  JEgyptb  , adverram  tendentes 

promiffionis^  dfeit hpsjiolm  Hthr.t l e » v s 
vt  fondlificarer  pcc  fftum  fanguinc  populum, extra 


portam  palTiscd.  Exeamus  igitur  ad  eam,impro- 
periuni  cius  porcaiucs.y 

Crucem  autem  debemus  baiolare,  vt  toci  in  ea 
fimus  didenti , vt  lotx  extiemitates  fintcxpailz, 
vt  manibus  pedibus  fimus  cuiifufli , vt  latete 
a^^erto  (Inuis  lanceati,  vt  ab  omnibus  huius  mun- 
di rebus  (imas  denudati,  vt  toto  capite  fpiiiofi.vt 
totugudu  fellea  limus  ainaiicudinc  infull , nihil 
glocix  halientcsnifi  in  folo  titulo  crucis. 

Ed  autem  crucis  didenlio,  nodei  ad  Chridura 
fecundam  virturem  extenfio.  /yiiiw.ii.Dinumc. 
rauerum  omnia  olla  mea , hoc  cd  , nimia  dillcn- 
fionc  dinumerabilia  fecciimt.  Et  hoc  fir , quando 
nos  fic  ad  Deum  didendimus,  vt  omnia  noflra  in 
nobis  dinumerentur,  quati  vnum  membrum  fo- 
luin  a compage  drerius  prx  altero  fcdinet  ad 
Cluiduni.  DAnitl.  lo.  Domine  in  vifionc  tui 
folucx  Ium  compages  mcx,  & nihil  in  me  re- 
inanfir  virium  : qma  totum  ad  tc  ed  didcnlum& 
extcnrum. 

Expaills  amem  extcemitaiibos  fumus , in  ara- 
pliuidinc  charitatis  omres  amplexantes.  Ifd.6j. 
Tota  dic  expandi  manus  meas.  Pj'*lm,no.tkuz- 
tio  manuum  mearum  faCTificiura  v^peninum. 
Sacrificium  autem  in  vitima  vel^a  rn  fine  mun- 
di oblatum,  ed  Chiidus  in  cryce.'  Sic  «pand/t  /c 
Propheta,  magnus  inoj>creac  letmone,  fitpct 
puerum  morTuum,&  tciiimlctt,hoccft,  Cupet  Ipi- 
ritum  4.AVr.4, 

Confofli  autem  manibus  & pedibas  firtuus.pec 
foirurain  operum  Si  afFedkuum  , per  vabum  nos 
cruci  alEgcns,&  immobiliter  in  ca  retinens. 
vlitm,  Vciba  fapiemum  fum  quali  diinuli;  & 
qoaficlaui  in  altum  fiueprufundumdefixi.y/4.4f. 
Confortauii  cum  clavis  , vt  non  moueretur. 
/Zlrtif.j. Cornua  io  manibus  eius,ibt  abfcondiri 
ed  fotriiudo  eius,  ame  faciem  eius  ibicrooti, 
egredietur  diabolns  ante  pedes  cins.  Etvcdidt 
Htdd  y Figura  grammaticx  cd  in  condrudiiooa, 
quam  Grxei  dicunr,bypa!lage.  Et  ed  leqlu$.Mi- 
nus  cius  Chridi  Si  membtotum  funi  incomibus 
crocisjvidclicet  affixi.  Et  ibi  abfeonditur  omnis 
fortitudo  hominis,  vc  Det  virtuiappareat.  Et 
ideo  virtute  diuina  ame  faciem  fic  in  croc^con- 
fixi , vadit  mors  Si  dimulus  mortis  peratam. 

Et  ame  pedes  fic  damis , egreditur  & conteritur 
diabolus. 

Sic  latere  lanceati,  & vulnerati  perrhaiuaiem 
Dci.ftamus  exhibiti, diccnrcs  illud  C4»Mf.6.Vul- 
nerarachatitateego  fum.  Et  illud  .Nun- 

tiate dileflo  quia  .amore  langueo.  Cupimus  enim 
tunc  dilfolui , 5c  clle  cum  Chrifio » multo  magis 
melius.  I .Eo  quod  tr.\nfuetbcrauh  nos  gla- 
dius, quem  in  corpore  feufit  Chridus  in  animi 
intimis  ; ficuc dicitur  f^c.i.Tnam  tpfius  animam 
pertranfibit  gladius.  Er  illud /efr  1 6.  Cwcifndedit 
mc  lanceis  fuis  ,cunuulncrauit  limibosmeos.  Si 
conciditmevulncrcrupccvulmis.  • 

Ab  huius  muadi  etiam  buam  vedttu  fiiOMis 
denudati : ira  quod  de  fuo  nihil  Ihucniar  in  nobis 
mundus, dicentibus  cum  beato /eir  r Nadusegref- 
fus  fum  cx  vtero  matris  mc.1, nudus  renetrar  illuc. 
Cum  nuda  veritatenudi  pcndencai.  Nilpl  pallia- 
tionis  vcl  doloficatis  habentes  fqux  fum  crmnJi 
veftimenia)  vel  etiam  excufaticfiiSs  in  peccatis, 
qinE  furit  perizomata,  qux  fibi  primi  peccantes 
adhibuerunt  Gerte/'.^.  //i.20.  Sicut  ambulauic 
fcfuiis  meus  Ifaias  nndes  & <fifciccatus  fqui  ed 
' • » m 


- -.'.K 


in  E uang.  D.  Luc.  Cap.  XIV.  177 


figura  Chriili  ) ita  nudi  cum  Chfiflo  pendeamoa 
cruce. 

Toto  aurem  capite  fpinis  fumus  hirTuci^quan* 
do  i noilta  mente  » qux  caput  eft  animx  > nun- 
quam rccedtc  afperius  paMionum , & fpinarum 
Chn(li,cuiu$  noscaufam  dedimus  per  peccatum. 
Thren.  Recordare  paupertatis , & tran^reflio- 
nis  mde*  abfynihij»  & lellis.  Et  fequitur.  Memo- 
ria memor  ero>  & tabefcet  in  me  anima  mea.  Ifti 
enim  fune  aculei  fpinarum,  in  quos  fupernum  per 
paflionem  cecidit  Vetburo,  & quoad  vitam  natu- 
ralem in  cruce  fuffocaium.  Sic  implemus  quod 
dicitur  CMtie.  j . Egredimini  mente , & contem- 
plauonis  recordatione  filix  Icrufalem , dc  videte 
regem  Salomonem  in  diademate , quo  coronauit 
eum  mater  fua  Synagoga.  SxcGeatf.  ).  Terra 
quam  operati  iumus,  Tpinas  & tribulos  germina- 
uic  Chrifto.  Sic  GmI.  j .Ance  nofttos  oculos  Chri- 
Rus  proferipeus  eft , in  nobis  crucifixus , hoc  efi, 
b cau(a  noftra. 

Toto  amem  gullii  felliti  fumus  in  amaritudi- 
ne aiumx  nofttx,  rccoguames  qualiter  Chriftum 
firientem  falutcm  nofiram  aceto  & fi:lle  potaui- 
mm  nofteorum  peccatorum.  DrH/.jt.Vua  eorum 
Tuafellis  , & botrus  amariUimus : fcl  draconum 
vinum  eorum.  Nihil  aurem  habemus  glorix  nifi 
tn  dtulo  crucis,  fi  fcilicec  cum  Iesv  participes  fu- 
xnus  falutis , fi  cum  Nazareno  floreamus  flore 
virtutis,  in  (pe  fhtdlificandx  bearitudini$,&  odo- 
re optimas  famx  laudabilis  , & pukhrirudine 
honefix  conuerfationis.  Si  eum  Rege  regum  re- 
gnum adipifeamut  iufiitix  decoris.  Si  cum  fpiri- 
tualibus  ludxis  fqui  in  fpiritu  nonin  literamni) 
oonfiKSonem  habmus  vericatis,&  diuinx  laudis. 
/»4«.  ip.  Scripfic  autem  Pilatus  titulum:!  e $ v s 
Nazarenas  Rex  ludxorDin.  Ideo  dicitur  GulAt.  6. 
Mihi  abfic  gloriad  nifi  in  cruce  Domini  noftii 
fisv  ChcUli , per  quem  mihi  mundus  crucifixus 
efi,  & ego  mundo.  ^ 

Hanc  autem  crucem  quilibet  debet  facere 
[fuam]vc  ad  menfutam  vicium  fuarum : quia  qui 
plus  pocefi , debet  portate  grauius : & qui  minus 

f>u(cfl,  debet  portare  mimis.  Ita  tamen  quod  qui- 
ibec  portet.  Mdtth.  1 6.  Siquis  vult  pofi  me  veni- 
re abneget  femeiipfum,  & tollat  crucem  fuam,  & 
fcqnaiuc  mc.  Eli  etiam  alio  modo  [ fua  ] hoc  eil, 
fibi  debita. Et  tuncicerum  cmxcfi  inxqualis:quia 
vnus  plus  debet  quam  ahee,  fecundum  quod  plus 
& minus  peccauir.  Cdntic.  i.  Fafciculus  mytthx 
dile^us  meus  mihi  inter  vbcca  mea  commorabi- 
tur. Fafciculus  enimefi  inter  vbcca,  quando  ad 
proportionem  debitam  peccacis,amaiitudo  Chri- 
ili portatur.  Efi  tertio  modo'  vnicuique  tollenda 
crux  fua , quando  fecundum  congruitaiem  perfo- 
nx  commenfuratur.  Magis  enim  de  cruce  debet 
apparere  in  Vicario  Chriili  quam  in  aliis  ^ & ma- 
gis in  Patriarchis  & Epifeopis  qua  in  aliis:&:  ma- 
gis in  Prxlatis  quam  in  fiibdiris,  fecundum  quod 
Chrlftilocum  cenentroaiore  vel  minorem. 
xf.  Tolie  cuneos  principes  populi,  & furpeuJe 
eos  contra  folcm  in  patibulis»  vcauertatur  fiiroc 
incus  ab  Ifracl.Nifi  enim  in  crucc  fiu  fic  princeps 
populi , non  aoerrerur  fiiror  Domini.  Sic  ergo 
quilibetfiifpearas  fit , vr  dicat  illud  Jtb  7.  Elegit 
fufpendjQmtnia'an>ca,S:  mortem  0I&  mea.  Vc 
quidquid  roboris  efi  in  homine  ad  peccatum, 
moriatur.  Sic  enim  id  quod  confequens  e(l  habe- 
bimus, hoc  eft , communicationes  Chiilli  pellio- 


num. I.  fef.4.  Communicantes  Chrifli  pafltoni- 
bus , gaudete  : vc  in  teuelationc  glorix  eiusgau- 
deatis,exuiranres.Sic  enim  cemmunicatioire  Paf- 
fionum  intramus  cumChriflo  in  regnumXiwr.a4. 
Sic  oportuit  pati  Chrjflum,&ica  intrare  in  glo- 
riam fuain.Sic  p.fignatur  ihau  fiipct  fron- 
tes virorum  gementium  & dolentium,vt  liberen- 
turi  pcrcuiTore.  Sic  clamatur  in  7.  Nolite 
nocete  terrx,  & mari,  neque  arboribus,  quoaduf- 
que  fignerous  fetuos  Dei  iu  frontibus eotum.ldeo 
dicir  PtiA  .cAp.4.  Chrillo  igitur  paffb  in  carne,& 
vos  eadem  cogitatione  armamini:quia  qui  palTos 
e(l  tn  carne, defiii  ^ pcccaris:vt  iam  non  hominum 
defidetiis , fcd  voluntati  Dei , quod  reliquum  efi 
in  carne  viuac  temporis.  CoUf.  Mortui  enim 
eftis,  & vita  veHcaabfcondica  cfi  cum  Chrillo  in 
Deo. 

£c  venit  poli  me]  hoc  dl  imitationis  , & con- 
fecutionis.  Venire  enim  , efi  motus  petfcdionis 
ad  Chiifium.  Poli  Chiiftum  autem  venite , ctl 
itumiliari  ab  ipfo,  & eum  imitari.  Notantur  igi- 
tur in  hoc  quinque.  Venitur  enim  pofi  Chcifiiim, 
ficuc  pofi  excmplar.Vcniturpufi  iprum.llcut  pofi 
ducem.  Venitur  pofi  ipfum , quia  non  pofiuinus 
vfque  ad  ipfum:&  ideo  humiliati  fcquimur  tpfum. 
Venitur  pofi  ipfum, imitando  ipfum.  Venitur  pofi 
ipfum,conrequcrdo  ipfum,  & gloriam  infius.  Dc 
primo  quidem  dicitur  /aanu.  1 ).  Exemplum  enim 
dedi  vobis,vc  quemadmodum  ego  feci  vobis  ,ira 
Si  vos  faciatis.  Hchr.  8.  Vide , omnia  fadro  fe- 
cundum exemplat  , quod  tibi  in  monte  monfira- 
tumefi.  Hoc  idem  dicitur  £xod.  $5.  Ita  voluit 
imitari  nos  Chrifium  qui  dixit  Hebr.  la.  Refpi- 
cite  euro  qui  calem  fufiinuic  ^ perfecutoribus  c6- 
traditionem  , vt  non  fatigcmiiu , animis  vefiris 
deficientes.  Nondum  enim  vfque  ad  fanguinem 
rcfiicifiis,aduerfus  peccatum  repugnantes.  Defe- 
quela  ducis  dicitur  MUh.  t,  (pfe  afeendet , pan- 
dens iter  amceos.  Dent.  }t.  Dominus, folus  dux 
eius  fuii,&  non  erat  aim  eo  dux  alienus.P/^/.Sa- 
i Tenuifii  manum  dexteram  meam, & in  voluntate 
I rua  deduxifijme,  &cum  gloria  fufc^ifii  me.  Jfa. 

; 6).  Sic  eduxifii  pupulum  tuum  , vt  ficcres  tibi 
, nomen  glorix.  Dc  humilitate  autem  fcquendi 
eum,quia  non  polTumus  vfque  ad  ipfum  Dub.  j. 
Et  nunc  fcquimur  te  in  toto  cutde  iiofiro  , &;  li- 
i memus  te,  ne  confundas  faciem  nofiram.  Hoefi- 
gnatumefiin  Principe  Apofioiorum  perfetifii- 
rao,  dequo  dicitur /t/a/rk  Petrus  vcco  fc- 
quebatut  a longeiquia  comitari  nemo  potefi  eum, 
qui  omnes  przccdic.  Pftd>  1 Exultauit  vr  gigas 
ad  currendam  viam : a fummo  celo  egreifio  eius. 
Prope  etiam  fequi»non  efi  qui  poflit.  hh  a6.0m- 
nes  qui  vident  cum,  intuentur  procul.  Sequuntur 
ergo  a longe  vtcumque  veftigiacius.  Uh  ij.Vc- 
fiigia  eius  (ecutusefi  pes  meus,  viam  eius  rufio- 
diui.  De  quarto  autem  quod  efifequi  ipfumimi- 
; tando  ipfum,  dicitur /erem.  a.  Recordatus  fum 
tui,  miTcrans  adolefceniiam  tuam>quai>do  fccnta 
es  me  in  deierio.Sic  h*n.  x.  t .dixit  Dominus  Petro: 
Sequere  me.  MMth.4.  Venite  pofi  me.  Dc  quin- 
to autem  modo  confeaitinnis  prxmij  Si  glorix 
cum  ipfo  Adaith.i^.  Ecce  nos  reliquimus  omnia. 

: & fccuti  fumus  re.  Quid  ergo  erit  nobisl-Refpon- 
' dcnsUsvsdixit:Am»n  dico  vobis,  quod  vos  qui 
' (ccuiiefiisme,  centuplum  accipietis  , & vicam 
I xternam  poflidebitis.  Ofu  6.  Viuemus  fcque- 
[rourque,  vc  cognofearous  Dominum.  Idiergo 
iuttauc 


178  D.  Alberti  Magni , Ord.Prjed. 


imrani  in  gaudium  cum  Chrifto.  Et  lioc  c(l  quod 
d>cit:£c  venit  poft  me. 

Non  poteft  meus  eilc  difcipulus  ] Quomodo 
efficeretur  enim  difcipulus  cius,  quem  indodri- 
na  non  imitatetui  ? In  quatuoi : »n  fotma  fcilicct 
viucndi , dicit  fhU,  Ambulate  ficui 

habetis  formaui  noilram.  a . Cer.  7.  Capite  nos. 
Neminem  Izfimus  , i>croinem  circumucnimus, 
neminem  corrupimus , hoc  eft  , Habete  formam 
vitx  nofiiz.  In  forma  autem  dodrinz : vt  eadem 
docear,  quz  magifter  docet. Idipfum 
dicatis  omtres , & non  fmt  in  vobis  fchifmaia.  1 . 
Ctrin/h.iu  Ego  enim  tradidi  vobis,  quod  & ac- 
cepi. EXech.i.  Verba  mea  loqueris  ad  coi.I«b  19. 
Vcibis  meis  nihil  addere  audebant , fcd  fiillabat 
fuper  eos  eloquium  meum.  De  modo  ptobatio- 
itis,  qui  c(l  jKi  exemplum , Rom.  15.  Non  enim 
audeo  loqui  aiiquiJ  eorum,  quz  per  mc  non  effi- 
cit Chrifius.  Ideo  dicitur  tefUmunium  : quia  per 
fada  tcftificaiur.  Pfaf.  91.  Tcftimonia  tuafada 
fiitic  credibilia  nimis.  i.  Ab  bisqui  aiidie- 

iiint , in  nos  confirmata  cft,  icftiraonium  perhi- 
bente Deo  fignis,&  portentis, & vatiis  virrutilws, 
& Spiritus  fandi  difbribudonibus  fecundum  fuam 
voluntatem.  Pfalm.  98.  Mirabilia  tcftimonia 
tuandeo  ferutata  eft  ca  anima  mca.ln  forma  ctiarn 
pctmillionum  m.ngiftri , oportet  difcipulumcon- 
conformari  magitlro : quia  aliter  dodrina  finem 
non  lubcrct.  Promitcii  enim  omnis  ariifex  finem 
dodrini  fuz  congruentcm:ficur  magifter  morum 
promittit  pctfedioncm  felicitatis,  & dodot  fidei 
promittit  bcatiiu.lincm  patiizrfictic  Chriftusdi- 
cic  /o4n.  II.  Siquismihinjiniftrauctit,  honorifi- 
cabit eum  Pater  meus  qui  eft  in  czlis.  Ideo  dicit 
difcipulis  Chriftiis:Vt  vbi  ego  fum  , ibi  & vos  fi- 
lis, hoc  eft , in  bearteudine  Patris.  Ibi  enim  eritis 
petfedi , & non  ante  : vbi  omnia  videbitis  in  fa- 
cie Dei.  Tunc  enim  experiemur  quod  dieit  Chri- 
ftus  /i/4r»^j.ir.Vmis  eft  enim  Magifter  veftcr,q)^ 
eftinexiis.  llbunautcm  dircipulatum  noncon- 
requicur,nifi  quiincrucefequitur  Chriftu.  Et  hoc 
eft  quod  dicic : Noii  pouft  meus  elle  difcipulus. 

Quis  enim  cx  vobis  volens  turrim 
zdiHcarc,  nonne  prius  fedens  c#m- 
putat  fumptus  qui  ncccflarij  fune, fi  ha- 1 
beat  ad  perficiendum  » nc  poftquam 
pofiicrit  fundamentum  , &:  non  potue- 
rit perficere,  omnes  qui  vident , inci- 
•piantilludcre  ci , dicentes  : Quia  hic, 
liomo  coepit  ardificare  , & non  potuit 
confummarc? 

Hic  oftendit  donum  pcilcucranriz  , quod  eft 
vltimum  iftius  dodtinr.  Dicit  amem  tria  hic: 
qualiter  (ciiicet  , vires  proporiiunandz  funt  ad 
perfetieraniia(n;fi eundo,  qu.ilitcr  aliquis  fe  debet 
prxparare  ad  pctfeoerandum:&:  tertio,  qu.am  inu- 
tiles funi  qui  non  jieTfcuerat.  Ad  pnmum  inducit 
duoexcmpla:quorum  primum  eft  dc  turriszdifi. 
carionc  in  proportione  ad  fumptus ; fecundum 
autem  eft  de  voleme  committere  bellum  cum 
Rege  aliquo,  & proportione  virium  ad  occunen- 
dum.  Ciica  primum  dicit  quatuor;de  propofito 
fcilicct  volemis  zdificare  turrim  , de  computatio- 
ne expeufarum  , dc  pt  ooifionc  perfedionis  zdifi- 1 
d),  de  timore  illufiouis  fi  non  polTec  confumroa-  { 


re  quod  incepir.Oe  ptinio  igitur  dicit  triaipropo- 
litum  zdificanns, magnitudinem xdifici},^  diii- 
gemiam,  £c  fottiuidmcm  operis.  De  piimo  ho- 
rum dicit[Quis  enim  ex  vobis^Q^.Ritus.G/c^a 
autem  illud  legit  lemifTiue  ficiQuis  ex  vobis, hoc 
eft, aliquis  cx  vubis  : quia  non  omnis  hominis  eft 
ifta  pctfc^lio.  Cimicnim  duas  fimilirudines  in- 
ducat hic  Dominus:  vnam  inducit  fecundum  al- 
titudinem conterrrnlaiionis : alteram  autem  indu- 
cit fecundum  pcrfciftioncm  aiftionis.  Eidetune 
quidem  inducit  fecundum  contemplationis  per- 
fedlionem.  De  ptopofico  igitur  talis  arJifici)  dicii 
[Qiiis]hoceft,aliquis  [volens]  hoc  cft.proponcns 
(zdificarcj  Hocipfum  enim  bonum  eft  propone- 
re erigere  zdificium  fpitituale.  j.'^<’^.8.Quiaco- 
gitafti  zdificarc  domum  nomini  meo  , bene  fcci- 
fti , hoc  ipfum  mente  pemadans.  Propofituni 
enim  boni  conducit  ad  boni  operis  inccptioneni. 
t 7.  Omnequod  eft  in  corde  tuo f^ac : quia 
Dominus  tcciim  eft.  Sicut  enim  di^m  eft  io 
Pf$im.j<i.  Qyoniam  cogitatio  hominis  confite- 
bitur tibi : & icliquiz  cogitationis  diem  ftfluin 
agent  libi.  Cogitatio  enim  Domini  iiicboacbo- 
numtfcd  propolitum  ordinat , & opus  incipit , & 
pcrficic  vique  in  finem. 

Turrim  j Eccczdificij  fublimiras.  Eft  aurem 
turris  Domini  multtplexicftenim  runis Dauid,jf 
turris  eburnea , & turris  Libani,  & tutiis  vbeiueo 
fponfz,  & tmtis  gregis  nebulora,&  turiis  Hana- 
necl,  Si  (Utris  fiittillima  numinis  Domini.Tmtis 
quidem  Dauid  manu  fortis  & af^sedu  defiJerabi- 
iis, eft  turris  ftudij  facrz  Sctiprurziinquamafccn. 
dere  debet  vir  fandus,  ad  videndum  defi. 

dcrabilemidc  qua  dicitur  Cantir.4.  Turris  Daoid 
zdificata  eft  cum  propugnacults.millc  cl)'p>ci  pen- 
dent ex  ca,  omnis  aimaiuta  fortium.  Et  hoceft 
ftuditim.vti  iT)cdi(.itio  facrarum  Sciipuiratunm 
qua  pendent  cly|iei  infigniti  fignis  Angelorum 
per  rcuclariones  : ^ armatura  fortium  , hoc  eft, 
gcfta  A:  virtDtes  Patrum  , qm  fortia  pro  Deo  fe- 
cerunt. Turris  autem  eburnea  eft  ,dc  qua  dicitur 
Cam.7.  Culium  tuu  ficur  rurris eburnea.  Collum 
enitn,  ficut  fzpe  diximus  , continuatio  eft  capitis 
cum  corpore: 6c  fignificat  mentem  humaijani,quz 
nos  capiti  Cbtifto  continuat , qux  debet  c^le  ca. 
ftitatis  cburnez , vt  non  adulteretur  per  phanta- 
^ (las,  vel  rationes  h.'crccicns,led  caftam  concipiat 
fidem.  Turiis  autem  Libani  eft  dc  qua  dicuut 
Crfiutic.-.Nafus  tuus  ficut  turris  Libani,quz  ref 
picic  contra  Damafcum.Nafiis  enim  per  odotera 
habet  vim  difcrctiuam  conuenicrlris  ab  inconue- 
niciici;  & fignificat  mentis  vim , quz  conuenien- 
tem  veritatem  diuinam  ab  inconuenieiiti  munda- 
n.t  veritate  difecrnit,  & illam  recipit,  hanc  aurem 
af{>ernaiur.C4M.  4.  Odot  tuus  ficut  odor  chuiis, 
hoc  eft, diuini  cultus  & deuotionis.  Hzc  refpicit 
contra  Damafeum,  hoceft.  contta  peccatum  fan- 
guinis : quia  omne  quod  eft  Ct  carne  A:  fanguine 
foetet  in  confpcdu  ipfius.  YndeCa^r.  4.  Odor 
eius  vc  Libani.  Ia  quo  nupfnc  fempet  eft  odor 
thuris.  Turrisautem  vbcrum  eft  turris  iadaiio- 
nis.  qua  contemplans  id  quod  haurit  conrcmplan- 
do,  profundit : vno  quidem  vberc,lac  cai.Jidz  ve- 
ritatis;alio  autem-vbere  contolationis,)ac duicifi^ 
fimx  dclc,ftationi$  Si  iucunditatis  fpirirualis;  Ac 
dc  hac  dicitur  C4«f. 8.  Vbcramea  llainurrisr  In 
vbeie  enim  du^inz  afccndit  ignorans  cooru 
falfitaccm  &;  vanitatem.  In  vbete  auieniconfb- 
lationis 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XIV.  179 


Utioniiarcendttdeie^us  & defperans  contra  rrU 
ftitiam  Sc  derperactoncm.  Tiurisautcni  gregis, eft 
turris  cuilodix  paftoralis  commilTx.  Dc  qua  di- 
citur Mich.  4.  l'u  turris  gregis  ncbulofa  vfque  ad 
te  veniet.  Nebulofa  enim  efl  hzc  turris  propter 
multas angndios  cudodiendi  gregis.Tatnen  vfque 
adhanciatrim  veniet  Dominus  in  poteflate  fua 
principaji : quia  ipfe  eft  paQor  bonus,  qui  pofuit 
animam  fuam  pro  ouibus  luis , & pro  quo  grege 
mori  dignatus  cft.Turtis  autem  Hananccl  cfl  tur- 
ris familiaritatis  diuinz  in  deuotione,  & fcctcto 
conlcientiz  : quiaHananeei  gratus  Deo  interpre* 
tacur.  Z4ch.  14.  A turre  Hananeel  vfque  ad  tor- 
cularia regis } habiiabunt  in  ca  > & anathema 
non  erit  amplius.  Habitatio  enim  boni  vici  & 
grati  Deo  peicingic  ab  eleuatione  turrita  con- 
ctmplationis  6c  familiaritatis  diuinz  vfque  ad 
torcularia  regis , hoc  efl  > vfque  ad  exprcHlonem 
regalium  & diuiiwrum  gaudiorum,  quz  in  fecre- 
co  menris  prxHac  Deus.  Vnde  alta  iuteiptctatione 
Hananccl  j cui  dedit  Deus  > interpretatur.  In  his 
enim  mens  boni  viri  inhabitat , quatenus  agendo 
in  exterioribus  > anathema  non  incurrar.  Turris 
autem  fortidimaell  turris  fpei  nominis  Domini, 
de  qua  dicitur  Proutrb,  18.  Turris  furtiOima 
nomen  Domini,ad  ipGimconfugic  tuftus  & faliia- 
biuir.  Pfalm.So.  Eiro  nobis  Domine  turris  forti- 
tudinis it  facie  inimici. 

De  omnibus  his  turribus  dicitur  in  Pfulm.  1 a i. 
Fiat  pax  in  virtute  tua  . & abundantia  in  turribus 
ruis.  Huiufmodi  turrim  pr^fidi)  zdihcanit  Do- 
minus in  vinea  fua.  If*.  y.  Turrim  zdihcauit  Do- 
minus in  medio  eius.  IlUcftcrgo  zdihci)  fubii- 
miras , quam  omnis  bonus  homo  in  virtute  cen* 
templationis  vult  & debee  zdificarc.  £t  dc  hac 
«dincattone  dicitur  ^pbr/.a.Superzdihcati  fupra 
fimditnemum  Apodolorum  , & Prophetarum 
ipfo  fummo  angulari  lapide  Chrido  lefu , in  quo 
omnis  zdihcatio  conflrtidla  crcfcic  in  templum 
fandlum  in  Domino : in  quo  & vos  cozdiBcabi- 
mini  in  habitaculum  Dei  in  Spiritu  fando.  Ad 
hoc  enim  zdihciumdiligeniiamagnacxigituc:  vt 
fupet  fimdameiuum  forte  fquod  cdHdesChridi) 
excelfi  parietes  & fortes  erigantur  per  fpem  , & 
tedum  decenti (Timum(quoddelendac  totum  zdi- 
heium)  altilTiniz  charitaciserigarut.  £t  ideo  fub- 
dic  de  huiufmodi  flrudura,  dicens. 

Nonne  prius  lcdcns,&c.]Dicit  autem  ttja : di- 
ligentiam fcilicec  fuppueantis  expenfas  necelTa- 
tias,&  ipfam  fuppurationem,  & caufam  cam  dili- 
gentis lupputationis.  Diligentiam  autem  fuppu- 
camis  delctibit  per  tria:  per  przmeditationem  dif- 
ficultatis operis » per  quietem  menris  nc  acom- 
putarione  impediatur , & per  ipfam  computatio- 
rem  rationis.  De  difpofitione  fupputantis  > dicit 
[Nonne  prius  ] ptxueniens  difficulcacem  , & ma- 

f;njtudinem , & ordinem,  tc  materiam  operis  di- 
igenci  confideratione:  heue dicitur  in  Pfalm.\\%. 
Cogitaui  vias  meas  , & conuerri  pedes  meos  in 
icnimonia  tua , hoc  cfl,  Primo  cogitaui  qualiter 
conuerterem  , 6c  tunc  rationabiliter  conuerri. 
Pfsim.TS.  Meditatus  fum  node  cum  corde  meo, 
U cxerdtabar,&  feopebam  fpititom  meum.  Om- 
nem enim  nodrum  adum  diflicilem  dcbec  prz-  \ 
uenireconfideraciojiuxtaconliimm Sapienrisqui  ■ 
dicit  EccU.\x.  Omnia  fac  cum  confilio,  & pofl ' 
fadum  non  poenitebis.  Vndc&  Dauidanteopus  , 
zdifici)  przpaiauit  expenfas  Saiomoni,curo  icm-  ] 


pium  zdificarc  inftimeret  x vtiim.  Sc  i.Pu^ 
rattp.  vhtmo.  Difficileefl  enim  zdificium  diui- 
num  , quia  cd  circa  vitrutem : & magnum  , quia 
ed  circa  honedum : & in  materia  prctiofiffimiim, 
quia  ed  circa  gratiarum  optimum  ; & ordo  fa- 
pientiam  rcquint/^uiacflad  ordinem  celcdium, 
quz  ocailta  funt  homini  nifi  reoelcntiir.  Vnde 
a./*4>  4/j^.z-Domu5  quam  zdificarc  cupio,magna 
ed.  Magnus  ed  enim  Dominus  Deus  noder  fu- 
pec  omnes  Deos.  Quis  ergo  poterit  przualcre  vt 
zdificctci  dignam  domum  i In  hoc  autem  quod 
dicit  magnam  cflc , notat  zdificij  magnitudinem. 
In  hoc  autem  quod  dicitrQuis  poterit  pizualete, 
&c.  notat  operis  difficultatem.  Ordinem  autem 
habet  .dcfcendcntcm  decxlo.  jlpoc.ii.x  Deo  pa- 
raram ficut  fponfam  viro  fuo,  quem  etiam  Regi- 
na Saba  mirabatur  ^.^r^.\o.Matcriz,iutcm  pre- 
ciofitas  defarbitur  /fa,  Fundabo  te  infapphiris, 
ponam  iafpidcm  propugnacula  tua,0c  potus  tuas 
in  Iapides  fculptos,^  omnes  tenninos  mos  in  Ia- 
pides defidetabiles.  Fundatur  enim  in  czledi  con* 
uerfatione  & intentione.Propugnacula  pinnarum 
accipit  in  virore  fidei  operantis  per  diledHonem 
in  omnibus  mandaris.  Portarum  introitus  fcul- 
ptos  babet  lapides, qui  chamahu  vulgariter  dicun- 
tur : in  quibus, qualiter  iiurotuit  Iesvs,  & Sandii 
cius.cd  inlcnlptum.  Omnes  aurem  tcrmini.angu- 
laritcr  parietes  comincntcs.habent  lapides  defide- 
tabiles. Hinc  quidem  virtutes  Pacriarchorum  , Sc- 
inde Prophetarum,  in  alio  latere  Apoftolorum,&: 
in  quarto  Martyrum,  & in  medio  aliomm  beato- 
rum foliditates  difponmuui.  Et  fic  turris  erigitur. 
Igitur  ficprzracdiiatiu 

Sedens]  hoc  e(l,quicfcens  magis  a ftrepitu  cor- 
dis quam  corporis.  Exagitatus  enim  paffionibus 
irz, ambitionis, acidiz,(iue  rrifticiz,  & inuidiis  Sc 
cupiditatibus,  Sc  illecebris  gulz,  Sc  fcatebris  libi- 
dinum, nunquam  przualci  vacare  ad  huius  zdifi- 
cij conrummationem:fedanimacius  inquieta  fer- 
cut  vr  mecccrix , dc  qua  dicitur  PreHerb.j,  quod 
cfl  vaga, garrula,  quietis  impatiens, non  valens  in 
domo  confiflere  [^ibus  fuf$,mmc  fofis,nunc  in 
pUteis  , nunc  in  angulis.  Contra  quod  dicitur 
Sedete  in  ciuitate , Sc  orate  , quoufquc  in- 
duamini virtute  ex  alto.  £c  ^rifioitUs  i?i  Sepnmo 
PhjfictTum.  In  iedendo  &quiefcendofir  anima 
feiens  Sc  prudens.  Sedebit  folitaiius , & 

tacebit  quia  leuaiiit  fe  fupra  (c. 

Computat]  aclit  rationis  [ fumpciis]  virtutum 
[qui  rrccellari)  funt  ] ad  zdificium  [ G habeat]  in 
facultatibus  fuis[ad  peificicndum]tantum,&:  tam 
excellens  zdificium.Et  cx  hoc  accipitur, quod  pec- 
cant qui  pueros, & puellas,  annos  pcrfci^  dilcre- 
tionis  non  habenres ' fcd  adhuc  fub  tutoribus  de- 
gentes,inducunt  ad  promittendum  Sc  vouendum 
magna,  quz  pollea  (oluere  non  pofTunt.  Propter 
quod  cciam  /ipofitlm,  qui  virgo  fuit, votum  vir- 
ginitatis nulli  imponere  voluit,  (ed  beatirudinem 
czlibatus  prxdicauir,  relinquens  vnicuique  vt  fe- 
cundum proprium  ageret  confilium  Sc  delibera- 
tionem i.Ccrinih.j.  I .amem  ad  TiOT.f.plusdicit. 
Volo  aurem  iuniores  nubere,  filios  proacare.ma- 
rtesfamiliasenc , nullam  ocpafionan  dareaduci- 
fario  malcdii^i  gratia.  Turrim  enim  altitudinis 
zdificarc , non  e(l  nifi  fumptus  virtutum  haben- 
tium ad  confummationem.  Didt  autem  quzdam 
Qejf.  Quod  homo  computat , quando  nrcrira  vcl 
virtutcs^equibusfiiMConfciuselhponderac.Sicut 
dicitur 


i8o  D.  Alberti  Magni, Ord.Prsd. 


dicitof  & Luc.%.  Fgo  cognooi  vimitcin 

de  cnc  exilTe.  Si  enim  (ic  ad  opecaiidumviuus  tie 
aliquo  egreditur  , ille  fumptus  habet  vimitum: 

<icut&  1 .Ctrimh.u . fuas enumerat  vir- 

tutes & cxpericiuias  tn  (t  ibulationibus.in  quibus 
nunquam  c-  flit.£ff/i-44.Hcmines  diuites  in  vir- 
tute , pulchticudinis  fhidiiun  Kabtuues , &:  pacili- 
cantes  in  domibus  luis. 

Alitet  enim  ((104  dicit  Clojfr)  zdificatur  ardi- 
ficium  fpiriiualc  > aliter  cotpuraie.  Cufpoule 
enim  aedilicatui  congiegaiuio  diuitias  corporales, 

& difpergcnclo  fpiricualcs.  Spirituale  autem  zdi- 
ficaturdUpctgeiido  cotpotales,  & congregando 
rpitituaies.  Er  ideo  in  tine  huius  do^inx  Domi- 
nus concludit, quod  nili  quis  reimiiriauerii  omni- 
bus qux  polEdct,  non  potcftelTc  meos  dilcipulus. 

Quodnonomniumcftjfcdpcrfcilotam.  Et  Ueo 
bene  computandum  ell  ante  , ft  vites  & virtutes 
fuppetat  ad  tantu  xA\fic\\x.iParai.  1 ji.Opus  gran 
de  dl : nequeeniin  homini  przparatur  habitatio, 
fed  Deo. Hgo  cotis  virihus  meis  pixpataui  impeii 
fas  domus  Dei  inci.  Vbi  autem  cautus  Rex , tam 
eximius  Propheta, cantus  Miies.tam  Hrcimus  Pu- 
gil , qui  & Iconem  & vrfum  & gtgaiuem  llcauit, 
omnes  vites  fiiascxpcndit  ad  fumptuscongregan- 
dos:non  line  magna  deliberatione  eft  ailunien' 
dum  a minoribus , debilibus , & pauperibus  ho- 
minibus. Dicit  autem  pcticuluiu , quod  aliter 
facienti  frpeeuenirerolet, vt caucos n»s  reddat. 

Ne  poftea]  In  hoc  autem  paragrapho  tria  in- 
nuit : mconndcraiam  rciiicci  operis  inchoatio- 
nem, gQitcr.tlem  omnium  iciiiionem,  & irtiden 
tium  confulibilem  imprnperatinnem.  De  primo 
dicit  [NcpoHca  quam  pofuerit  fundamentum] 
fundamentum  autem  cll  inconiidctaia  magni 
operis  inchoatio : licutcmilTio  vori , vei  folom- 
nizatio  voti  ad  modum  vicx  ardux  & difficilis, 
qux  fundatur  fupra  vitam  inexpertam , paflioni- 
bus  adhuc,  & tentaiionibus  pciiculofis  fubiacen- 
tem  Fundamentum  enim  , quod  fundatur  fupet 
inex|^ertam  vitam. poniiur  fuper  arenam  : dc  quo 
dicitur  Afaith.j.  Similis  cft  viro  fiulio.quixdifi- 
cat  domum  fuam  , & ponit  fundamentum  fuper 
arenam.  Venerunt  flumina,  flaucrnnt  venti.  & ir- 
ruerunt in  -iomu  illam, & ccciJit,&  fiila  cIl  ruina 
eius  mjgna[Je  non  potuerit  (•«rficctclFacileenim 
cfl  incij>crc  Paruis  enim  expcnlis,  &patuis  l.i.bo- 
libus  incipitur  opns.  Sed  perficere  efl  dilficiie,  & 
magnis  expeufis  opus  vix  confummaciir.  F.t  ideo 
dicitur  £fe/»,i8.Anteiudicium  interroga  teipfum, 
dcin  conf|>c^lu  Dei  iniicnics  propitiationem.  Ab 
altera  patte,fi  haberexpenfas  , non  audet  inci- 
pete,piifillaiuroi«i  reputatur.  Prsatrh.  1 4.  Si  dixe- 
ris j Vires  non  fiippcriint : qui  infpeftoreft  cor- 
dis,ipfe  imelligit,&  feraatorem  animi  ttix  nihil 
fallit. 

Omnes  qui  viderint  , incipi.trt  illudere  ei] 

//i/w.  II. Omnes  qui  videbant  meidcriferuncme:  ' fccjui  in  beiio.Rcx  autemert  quilc  & alios  regere 
locuti  funt  labiis  , & tnmicrunt  caput,  ifli  enim  ptiualct  ex  regimine  r.iiionis.iyW.  ja.  Ecce  tn  iu- 
fuDt  inimici  humani  genetis , qui  quandoque  ad  ( ftiti.i  legnablt  Rex  , & principes  in  indicio  prz- 
hoc  fiiadem  vitx  excellentis  propofitum,  vt  pro-  j crunt.Non  autem  efi  omnis  Regis  ad  bellum  pro- 
fundius prxcipiicnt  in  barathrum.  17.  | cedere  :&  idcodicit  [quis]  hoc  cft, aliquis  [ Rexj 

Dum  commoucntur  pedes  mei , fuper  mc  magna  • quia  tales  pauci  funt , qtii  vitibus  5c  expenfis  fuf- 
locuti  funt. Et  in  figura  huius,  fermonem  non  in-  nciant  hh  x^.  Nolo  multa  fortitudine  concendac 
teJlcifum,  & fecundum  fuam  eironcam  opinio-  • mccum  , nec  magnitudinis  fiix  mole  mc  premat, 
nem  inceptum  , & non  pcrfciSum  dcrifertint  * /u^  9 Non  iuftificarur  homo  comparatus  Deo.  S'i 
AfAtth.xy.  dicentes  : Vah  qui  delituit  templum  volueiit  contendere  eum  eo , non  potciitei  ref^ 

» dc  in  triduo  illud  icxdificat,  Chtiftusrcx  pondete  vnuni  pio  miiic. 

Imrus 


llracl  cft,  defeendat  nunc  de  cruce, 5c  credimus  ei: 
dixit  enim, quia  Filius  Dei  fum  [dicentes  quia  hic 
homo]  Ilie  incepit,  ac  fi  eilct  Dcus,non  cogitans 
fc efie hominem>3c  infirmum, & impcrfcdum:& 
ideo  dicere  debuit  Deo  illud  Pj^im.i  ;S.  Itnpcc- 
fcdummeum  viderunt  oculi  tui.  Et  illud  54/.9, 
Cogitationes  mortalium  timidx,&  incerti  pro- 
uidcniii  noftri.  EtiiluJ  a.CVinrh.j.  Non  quod 
fufficientes  fimus  aliquid  cogitare  a nobis , quafi 
ex  nobis  : fedfufHcieuria  noftta  ex  Deo  cft.  Eiij. 
Ittd  hb  4.Eccequi  feruiunt  ci,noii  fum  ftabilcs;]: 
in  Angelis  fuis  repetit  prauitatem.  Qaanio  ma- 
gis homo  putredo, & filius  hominis  vermis } [ccc- 
pitxdifiearc]..I/4f/^.jo.Non  qui  coepcrir.lcdqui 
pcrfcecrir  , & pctfcueraocrit  vfquc  in  finem , hic 
faluus  eiit  [ & non  potuit  confummarc  ] Dicunt 
enim  illud  AV/;rm.4.  Nunquid  potuerunt  idifi* 
cate  lapides  de aceniispulucris.quicombufti  funii 
Et  ittfrj.  iEdtficent : fi  afcendccint  vulpes,  cranii- 
lient  murum  cocum  lapideum.  Ita  dicunt  iirideo- 
ces,idctl,quos  habemus  vototum  ftultorumper- 
luafotes  : quia  dc  accruis  puluctis  combufti  per 
ignem  confueticoncupifccntii,  non  poterimus 
zdifi.'ate.  Et  fi  aliquid  zdificauerimus,vu/pes  dx- 
moniacz  aftuciitranfilicnt  murum jmpej/c^u.'n, 
quem  in  fiiljJitatc  nouitia  idificauimus , &:  de- 
mo) ienturidificium.  Ncmoioitiens  ma- 
num ad  aratrum  , S<  refpiciens  icuo  , aptus  cft 
regno  cxlocum. 

Am  quis  Rex  iturus  committere 
bellum  aducrliis  alium  Regem,  non 
fedens  prius  cogitat  li  polTir  cum  de- 
cem millibus  occurrere  ei , qui  eunt 
viginti  millibus  venu  ad  Ic  ? Alio- 
quin  adhuc  illo  longe  agente  , lega* 
tionem  mittens  rogat  ca  qux  pacis 
liint. 

Secunda  eft  fimilitudo,  qtum  inducit  de  perfe- 
£lionc  aiftioiiis : in  qua  hoii>o  per  exeteirimn  vir- 
tutum acqutfitaium  ad  bcilum  venit,  regnum  Dei 
violenter capetc.Sicut  dicit  Dominus  A-fa  d\it» 
Regnum  exlorum  vim  patirur , & vioicnti  ra* 
pium  illud.  Dicit  autemtria  : primoquidem  fa- 
dum,mqiio  fimiliniJo  ativnditut:  (ccundo  au- 
tem diligentiam  primcdttacionis , & computa- 
tionis virium  Si  expcufaruin  : tertio  autem  aftu- 
riaminfitmioris,  dcciinancisfoititudincm  aduer- 
firij  per  tranatum  pacis.Circa  primum  dicit  tria; 
dirpofirinnem  ad  bdtum  ptocedends  , modum 
belli , & fortitudinem  aduerfan].  Dc  primo  dicit 
[Quisjhoc  cft,  aliquis^Rcx]  Et  non  ideo  interro- 
gatiuc,  fcd  rcmiflluc, legendum 
lio  cft  cius  qui  ad  bellum  procedit.  Si  enim  non 
Iit  Rex, non  dcbct  ad  bellum  proccderc,lcd  alium 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  XIV.  ift 


Itorus  aj  bdlum]£cce  modus  belli.Cuius  rao> 
dus  eft>vc  homo  fcmi^ec  iti  bclto  proficiat.  Et  ilc 
vadat  in  bello  ( quod  eft  magnarum  virium  ) & 
iempet  in  bello  Ht  foitior,&  non  dcbilicctur.Sicut 
dicitur  Htlfr.i  I . Fortes  faifVi  funt  in  bello»  caftra 
verterunt  exterorum»  acceperunt  mulieres  de  re- 
fucie^lione  mortuos  fuos.  Perpaucorum  enimefV» 
eos  etiam  qui  in  bello  moriuntur»  foniores  itera* 
cd  ad  bellum  tefurgete:  ficur  quidam  faciunt  in 
bello  Domini » qui  aliquando  cientes  vulnerari» 
iterum  pcrpanitentiani  tcfurgunc  forciores.  Ta> 
les  fuDC  perpauci  viri  fummi  Salomonis  > qui  le- 
gulum eius  ambiuiu,omnc5  tenentes  gladios  vir* 
iatum,&:  ad  bella  dodilEmi.  Talis  fuit  & lofue» 
qui  Ck  ad  bella  agenda  params  Eiir  in  fcnedlute 
vlrima»  llaii  in  robore  ruxiuueniutis.  Sed  non 
omnium  cH  hoc  verbum.  Multi  enim  debilitan- 
tur ex  f^fhJtc : ficuc  Afa,qui  in  fene^ute  doluic 
pedes  j Sc  mortuus  in  vngueniis  merecticiis , qui 
in  iuuentiue  molta  bella  Domini  laudabiliter 
peregit  Mutti  etiam  vulneribus  ho- 

nium  debilitantur»  fscuc  Ochozias Elius  Athaltx» 
& multi  ali).  Confortantur  autem  in  bello  per- 
pauci» Ecuc  di£lum  eft  Uf.t . Confortare»  & eflo 
lobuflus. 

Aducifus  Regem  alium]hoccft,aductfum  Rc 
pem  Regum  Dominum.  Cuilibet  enim»  qui  vio- 
lentia fuamm  vittutum  nititur  capere  regnum 
Dcifficut  diximus ) vadit  commytete  bellum  ad- 
uerfus  Regem  cxlotum  /o^  7.Miliiia  eft  vita  ho- 
minis fuper  terram.  x.Tim^th.i.  Omnis  qui  in 
agone  contendit » non  coronabitur  nifi  qui  legiti 
mcccnaucrif.  Qui  in  agoneconien 

dir»  ab  omnibus  fe  abftinet.  Tunc  autem  hoc  bel- 
lum committere  vadic»  qui  meritis  fuis  fe  capere 
segnum  Dei  prxfumic  [ ^uerfus  Regem  alium] 
Chriflum  , de  quo  dicitur //4.20.  Dominus  rex 
oofler  ipfe  veniet, & faluabit  nos.  Floe  modo  bel- 
lum committere  voluit, qui  dixit  lertm. ti.  luEos 
quidem  tu  es  Domiue,6  difputem  tecum  : verun- 
tamen  iuAa  loquar  ad  te.  Sic  bclTum  intnit  cum 
DeolacobOp4  ii.  In forcitudtiK ruadirc<^usc(l 
cutn  Angelo.  Prxualuit  ad  Angelum  5c  confor- 
tatus cft  : flcu{t,&  rogaulteun^.  Ce»e/l{2.Dimit- 
tc  mc , iam  enim  .aurora  cH.  RcfponJii  ei : Non 
dimittam  te,  nifi  benedixeris  mihi.  Et  benedixit 
ei  in  eodem  loco,&'  dixit  ad  eum:Si  contra  Deum 
fortis fuiAi » quanto  comta  homines  prxiialcbis^ 
lAi  ergo  funt » qui  ad  pix  difpurationis  bellum 
cum  Deo  procedunt ; contra  diabolum  cum  dua- 
bus manibus  , vrraque  pro  dextera  vrenies, 
pugnam  cum  Aioch  iudice  , qui  defendit  I&aH 

Judic.  j . 

Nonne  fedens  prius cogita;]Hic  dcn.ribit,Ecut 
|>riu$,dirpontioncm  Tapienter  committere  bellum 
intendentis.  Etdcfctibitjqnid  fapicnierprxmedi- 
intur.  Dirporniomm  aurem  fapienris  defccibit, 
(icut  fuperius,  ^ tribus  : i meditatione  opus  prx- 
iicniente  , & ab  ipfa  mediiatuis  quiete  ne  a medi- 
tatione inq>^iatut.&  .ib  ipfa  meditatione.  A ptx- 
ucnienic  quidem  meditatione  ; quia  dicitur  Pro  ■ 


magna  in  talibus  opus  eiV  deliberatione  de  exem- 
plis Dei  Si  fandorum.  Bellum  enim  Dei  magnum 
cArficurdiciiuc  Icb  4c.Mcmcnco  betii,&ne  adii* 
cias  loqui. 

Cogitat]  Ecce  computatio  vitibus  proportio- 
nata[li  poflit  cum  decem  millibus  occurretc]De- 
cem  millia  habet, qui  pctfcdionem  decalogi  ducit 
in  quadrangulum  virtutum  cardinaliuratquia  de- 
cem millia  faciunt  quadrangulum,&:  non  quadra- 
tum. Si  ergo  prxeepta  in  f(^ucamur»vt  cum  gra- 
tia omnia  implc.iocur , qux  natura  Sc  lex  pexci- 
piebai:&  iterum  in  quatuor  virtutes  ducantur, 
vr  omnia  redc,forciter,mode(lc,&  prudenrcr  im- 
pleantur : runc  cum  dcccm  millibus  fupputatis  m 
mente  roilitibiis,Dco  occurtimus:quia  opaa  qoc 
prxeipte  decem  in  perfedione  nauirx  , ^ cente- 
narium reducimus.  Et  hunc  centenarium  in  per- 
fcdione  gratix  Sc  Termonis  Det » in  millenarium 
pcoducimu(.£t  hunc  millenarium, in  quadrangu- 
lum vittuturtr  cardinalium  quadriforraicer  ex- 
tendimus. Decem  enim  mandara  Dei  in  vtraque 
tabula.  Decem  autem  funt  in  homine , in  que 
mandata  lAarunt  multiplicanda.  Vnum  quidem 
ell  flinplicitas  Edei : fccunduiu  autem,  cordis  En- 
cericas  : tertium  autem,  deledatio  Dei : quartum 
autem,  innocentia  proximi : quintum  autem, 
neuolcinia  Emilitudinis  Dei  apud  omiies;lextuni 
aucem.voUimas  proEcicnJi  proximo  : fepeimum» 
caAitas  apud  Ermeciprum  : udauum  autem, veri- 
tas Termonis  ad  omnes  : nonum  vero,  communi, 
catio  fui  ad  omnes : & dedmum,  munditia  cordis 
& corporis  in  omnibus.  In  omnibus  enim  iEis 
decem  , omnia  mandata  Dei  Egillatim  multipli- 
canda fant:£c  tunc  centum  pcrEciuntur  ex  decem. 
Si  autem  i(la«ntum  iterata,  Egillatim  inredum 
decies,  Sc  iri  forte  decies,  Sc  io  prudens  decies,  Sc 
in  modcAum  decies  multiplicauero  : hxc  in  mille 
proquoliber  multiplicabo.qux  funtquatuortnil- 
liA ; quibus  quatuor  millibus  E peiErdionem  ope- 
tumfqux  in  fexcontinciut)addideio,  decem  mil- 
lia militum  inEruo,  quibus  cum  Deo  ad  bellum» 
quo  regnum  Tuum  obtineam » procedo.  Sic  ergo 
computo.  .Sic  aiim  dicitur  AiMih.  1 8.  quod 
Dominus  pofuit  rarionetn  cutn  feruis  fuis.  Ec 
oblatus  cE  ci  vnus , qui  debebat  decem  millia 
talentorum. 

£i  qui  cum  viginri  millibus  venit  } Dominas 
enim  ad  nos  venit  duplicato  numero.  Quia  Sl 
noEra  fuarunr;&  propria  affer c,in  quibus  patrem 
nonhabemu$.f^’4.i(!.  Omnia opeta noEra  opera- 
tus cs  in  ttobis  Domine.  Etideo /ob  <f-  V^crebar 
omnia  opera  mea.fciensqaia  noti  parceres  delin- 
quenti. Iterum  duplicato  numero  venit  ad  nos, 
qui  omnia  fecit  cx  chariiatc  Patris, & in  duritate 
hominis, & nihil  debuit.  Nos  autem  omnia debe- 
mus,&:  non  ita  cx  chariiate  Dei  Sc  proximi , Ecut  - 
cx  debito  facimus.  17.  Cum  feceritis  hxc 
omnia, dicite : fetui  inodlcs  fumusiqux  debuimus 
facere,  fecimus.  Ec  ideo  non  rcEac  conElium,niE 
quod  fubiungir, 

Alioquin  adhuc  illo  ] Rege  noEro  aducrfario 


Vir fapiens, furtis cE:&  vir dodusifobu,  | in  h.ic  con^miEione  belli  [longe  agcntc]pcrdi(li- 
Eus&  validus.  Quia  cum  dirpoErionciturin  bei*  mulacionem  tudicij : qiundo  adhuc  fcilicet  fani 
Ium  : Sc  ctit  falus  vbi  mulraconEIia  [ i^ens  ] vt  & iuuenes  Eimus.  Ecclt.t?.  \'iuus5c  fanusconfi- 
qniefcens  , a prxmediratione  non  impeJiatur.  teberi$.//',7.)8.  Viitens,viuensipfeconEccbiturci- 
ffulfn.ni.ln  faflismanutmuuartim  meditabar,  bi. Ecut  & ego  hodie:  pater  Eliis  notam  faciet  ve- 
Et  prxmittit.  Memor  fui  dierum  antiquoroni»  ritatcmiiiam.  Sic  enim  implemus  conElium  Sa- 
& meditabar  in  omnibus  mandatis  tuis  : quia  loinonis  PreHtib.4.  Oculi  tui  ce^a  videant : iSc 
D-Albcrti  Magntitn  Enutig.  D-Luc^  Q^  palpcbf* 


i8i  D.  Alberti  Magni,’ Ord.  PrsEd.' 


palpd>r:e  tuc  prxcetiant  grelTiii  tuos.  Nos  enim 
non  jioflumiis  oftendcre  nifi  pcrfc£kionem  opc- 
furo,vt  diximus.  Ulcauiem  forte  «iam  requiret 
perfcAioncm  intenii<H>iiro*  Et  fic  geminat  lupee 
Dosvigimi  millia.Vel  forte  nimnos  opponimus 
fiCtx  , ille  proponet  fafia  & pafliones  quas  fufli- 
nuit  : & nc  numerum  contra  nos  militantium 
duplicabit.  Et  ideo  optimum  conlilium  cll,quod 
illo  ficut  paiienciOiroo  adbuc  longe  agente  pet 
dilationem  vindiA*.i’4piMr.ia.  Bon*  fpei fccilli 
6lios  tuos : quoniam  iudicans  das  lotum  in  pec- 
catis pccniteniix. 

Legationem  mittensi  orationum, & lacryma 
ium,&  inieiceflionis  fufftagij  Sanilorum.  Gt».  $ i . 
Mitto  nunc  legationem  ad  Dominum  meum : vt 
inueniam  gratiam  in  confpe^  tuo  [rogat  ca]pec 
legatos  [qux  pacis  funt]  Pfalm.  121.  Ivogatc  qu* 
ad  pacem  funt  leiuralcm.//4.i6.Dabis  pacem  no- 
bis: pacem, quia  in  terperauimus.  Hoc  autem  ht 
milericordiarupctexaltante  indicium  , & noBros 
defc^is  cx  fuo  munere  & gratia  fupplcntc  , & 
dicente  Filio  Dei  pro  nobis  illud  6’e»e/.}i.  Ego 
damnum  omne  reddebam ; quicquid  furti  peribat, 
a mc  exigebas.  Nobis  autem  dicemibus  illud 
dignum  olfeTam  Domino;  Ec  illud 
Quid  tcrpondcbimiis  Domino  meo, aut 
quid  loquemur , aut  quid  iuflc  poterimus  obten- 
dere ? Sic  ergo  duplex  Hmilitudo  oflendit  medi- 
candum ctTc  fapiencer , tam  de  via  contemplatio- 
nis quam  dc  via  a^lionis , in  qua  homo  v^ue  in 
6nem  valeat  pcrfcuccare.Et  idcodicimr. 

Nolite  peregtinati  in  feruotc  fpititus  qui  ad  ten- 
tationem  vobis  fit.  i./«4^.4-  Nolite  omni  rpicitui 
credere:  led  probate  fpiritusvtrum  a Deount.  In 
Calibus  enim  verum  e(l  quod  dicit  Dominus 
i6.Spiritus  quidem  promptus  cB.caro  au- 
tem iniirma.  Ec  in  talibus  quantum  ad  vocum 
papetux  continenti*  dicit  Apullolus  i.Ctrinth.y. 
Melius  eft  nubere  quam  vri.  x.Pttr.i.  Melius 
etat  illis  viam  veritatis  non  agnofceccjquam  poli 
agtiitam  rettutfum  conuerti  ab  eo  quod  tradi- 
tum erat  illis  a fan^o  mandato.  Hoc  cll  igitur 
quod  per  illas  hmilicudines  adruere  incendit, 
^aliter  autem  fine  impedimento  efficiamur  dif- 
cipuliidc  perfeuerare  poffimus , & turrim  xdifi- 
cantes,  8c  fumrao  regi  occurrentes,  confequenret 
odendit  cum  dicit. 

Sic  ergo  omnis  cx  vobis  qui  non 
renuntiat  omnibusqux  poflidee,  non 
potefl  meus  cile  difcipulus. 

Ec  edconclufio  cx  indu^isconclufa:  fimilitcr 
generaliter, & congruenter.  Dicit  igitur[Sic  ergoj 
Similiter.cum  fine  Chrido  aliquid  diiigacur,tunc 
perfedi  fomptus  virtutum  non  habentur.  Pro- 
Mrf^.i.Aniinadncrter  parubolom  & interpretatio- 
nem cius , vetba  fapientum  & xnigmata  eorum. 
- Sienimiuxta  Itmilicudincra  indudlam  verba  ida 
accipiamur,  tunc  turrim  nonardificac , nec  Regi 
magno  occurrere  poterit , qui  omnia  non  relin- 
quit. Turrim  enim  xdific^rc  e(l  fadigium  pecfe- 
, Atoniscondruerc.SufDptus  ptzpatare.ed  virtutes 
pfctiofifnroas  congregare.  Legatos  mittere  , cd 
fuffragia  meritorum  optimorum  coram  Deo  pro- 
ponere,  & interccdcntesSandlos  qui  dc  bonisdif- 
perfis  refcifli  funt  praemittere.  Pacem  quxrere,  cfl 
^ecoociliationem  ad  Deum  obtinere.  £t  hxc  om- 


nia facium  difcipuluroChrifti  effe  [Stc  ergo  om- 
nis ex  vobis  ] qui  me  Tequi  cupitis  [ qui  non  xc- 
nimciauciii]  £<eU  hic  didmguii  intet  icnuopace, 
& rclinqucic.Dicic  ergo  quod  renuntiare  coQue- 
niceisqui  it.!  licite  vtuntut  muirdanisquc  poffi- 
dent : vt  tamen  memc  tendant  ad  zrema.  Relin- 
quere au  rem  ed  tantummodo  perferiorum , quia 
omnia  temporalia  podponunt , & fblis  xternis 
inhiant.  Et  hxc  Gojf'.  multum  efl  concia  cus 
qui  dicunt  omnia  non  elferclinquenda  [omnibus 
qux  pollidet  ] Et  etiam  adedhim  poISdendi  ea 
quxfiabece  pollcc.Vnde^re^«r.Mulnicn  reliquit, 
qui  adedum  ad  ea  qo*  habere  pofln  dimifit. 

Ecce  nos  reliquimus  omnia fcfecaii 
fumus  te.  Matib.^.  Continuo  relidis  retibus  & 
naui , fccuci  funt  cum.  Nudum  enim  Chridum 
(qui  cxultac  vt  gigos  ad  currendam  viam  ) onera- 
tus fequi  non  poictit.  Ec  ideo  volens  iniqui  & 
confequi  Chiidum  , non  ad  infipientiara  omnii 
fua  derelinquit-  Fyi/i5».7a.Quid  enim  itiifu  ell  in 
cxlo , a te  quid  volui  fiipec  terram  ? Plnhf.}. 
0^  mihi  fuerunt  lucra,  hxc  arbitratus  funi  vt 
ilercora , vc  Chriflum  luciif^xiem  [ txiapocell 
mais  eiredifcipulus]  Caufa  autem  efl qux dicitur 
A4M(h.6.  Nemo  potell  duobus  dominis  feruirc. 

Ec  ilfiAem.  Non  potellis  Deolbuice  & numino- 
nx,quod  fyriaca  linguadiuiiiasIbnac.Ecicieodif^ 
cipulmn  Cluilii  qui  Chridp  fetuiie  lotcndit , di- 
uitiis  temmiiaix  cunuenk.  Sicut  enim  iam  an- 
te diximus  , duobus  intendere  non  podomus: 
difcipulum  autem  oportet  incendere  fiio  ma- 
giftro.  » 

Bonum  cft  fal.  Si  autem  Tai  euanuc- 
ritjin  quo  condictur?Ncquc  in  terram, 
neque  in  fterquilinium  vtilc  cft  , Icd 
foras  mitcctur.Quihabci  aures  audica- 
di , audiat. 

Hic  vltimo  ollenJit  periculum  eorum  qui  in- 
cipiunt Chrifli  difcipulatum  , & non  pcfreucram 
vfquc  in  finem.  Dicit  autem  tria : falis  vtilicacrm, 
falis  infaruationcm,&  infamati  falis  abic<flionnn. 
De  falis  vtilitate  dicit  [Bonum j hoc  cft,vtiie[efi 
faJ]Supec  Ada/ib.y.notauimusulisptopfktarem, 
& ad  Apodolkain  gratiam  adaptanonon.  Sal 
enim  condimentum  ell  ciborum  ficuc  do£ltina 
difcipulotiim  , & exemplum  condimentum  cft 
morum.  Icb  («.Nunquid  poterit  comedi  iafulfum 
quod  non  eft  fale  conditum  Nullus  enim  mos 
hominum  fapidus  efl, qui  gratia  Apodoika  Chri- 
fli non  e(l  conditus. /Idtcrc.p.Bonum  cfl  fahbobcte 
fal  in  vobis.  Leuu.i.  In  omni  facriBcio  olTefn 
fal, hoc  cd,  gratix  Apoftolicx  faporctn,in  fapira- 
tia  verbi  S:  gratia  exempli.  Hoc  enim  fal  co^- 
diuum  ed  putredinum  per  charicacem  , arcens 
fmtoces  pet  abdinentix  & conrinencix  ficciu* 
tem , penctratiiium  in  gsduro  pet  fapicniix  acu- 
men,liquef.tflibilein  omnium  conueniemiamptt 
rationabilicitem.  CtlcJf.^.Setmo  veder  ingratia 
fempee  fit  falc  conditus.  Ideo  dicitur  frrli.io. 
Homo  acharis, quafi  fabula  vana.  Acharis  autem 
ed  fine  gratia , infulfus,  nulli  congruens.  Adapta 
igitur. 

Qiiod  fi  Q eiianuerit  ] i;oc  ed , fi  fal  alium  (a- 
porem  aliquem  acceperit , aliquid  per  araoRm 
pofEdendo  quod  faptt:datim  fuo  fapoce  Apo* 
flolico  alios  non  condit.  V»de  dicitur. 

Quod 


* Digitizcd  by  CoO' 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  X V.  i8j 


Quod  fi  mfuirumfberit,  hoc  eft,(aporem  falis 
cuanidum  hiecic  [ ia  quo  falictur]  im> 
pcrfooalicec  legendum  eft.  Hoc  ei)>in  quo  fia  fa> 
licio.  Q^d.  In  nullo.  £t  hxc  eft  prima  falis  inuli* 
licas  > quod  cuacuato  fale  nihu  poteft  condiri. 
Nullus  enim  coodiiUT  ii  ille  qui  eft(^  ( hocell 
Prxlacus ) infulfus  fuerit.  Prclatus  enim  infulfus 
( qui  debeiet  elfe  fal  & condimentum  alionim ) 
non  lalfacur,  vd  conditur  i fubdicis.  Qi^a  iicuc 
dicit  Grigertut  hunc  peccantem  arguere  nemo 
praefumit.  Ec  in  exemplum  culpa  vehementex 
extenditor  , quando  pro  teuerencia  gradus  pecca- 
tor honotatur:5(  Heue  Sacerdos » ita  populus  re- 
manet infutrus/  Si  fal  euanucrit»  in  quo 

fjliecur?ad  nihilum  f alet  victa.  Eihoceftquod 
dtcic  [ neque  in  terram  ] cetera  entm  pucrefccn- 
tia4>ona  lerra  & facunda  efficiuntur  poftquam 
fimt  relbluta-  Sal  amem  eoaoiduni  retinet  vlHuu 
calorem,&  aduRam  Aocitacq» : & ideo  tesram  in 
quamc^it  reddit  irffircundUm.  Vnde  vigores 
diquandociuitacesquas  deateennt  & dcfttuxe- 
rant,  fale  (anuuuetuncin  Agnum  lleriltcaiis  per- 
petue. Pf4l.io£.  Tenam  ftudifetam  in  GUuigi* 
nem » i malitia  habitandum  in  ea.  Sic  Sacerdos 
cuatiidut&  .infacoacus  in  (lecilicateni  conuerde 
populum.  IewH.1,1.  Scribe  virum  iftiun  Rerilem, 
qui  in  diebus  f«ii  non  prorpeiabitur  [ neque,  in 
ucrquilloium  erit  ] quod  Rirpibus  appoAcum, 
Anpinguet  & feracem  factat  fundum  & Rirpes. 
Peccaraenim  (qux  Rerqutiinium  fune  fubdico- 
rnm)  aliquando  condiunt  & impinguant  aliquos. 

Sine  vfque  dum  fodiam  circa  illam , & 
mittam  Rercora.  Sed;  peccata  Sacerdotum  funt 
4acrilegiay&umabomioabilia  quod  nullum  im- 
triuguant.Sed  adurunt  per  concupilcentiam  Ami- 
lia  faciendi,&  exAccanc  in  populo  omne  quodeR 
pietatis : & ideo  edam  in  Recquilinium  non  erit 
fal  illud.  Ergo  ad  nihilam  valet[  niA  vt  mittatur 
foras]  per  excummunicationcm  & dttradaiione: 
ptecipue  A per  hzrcAm  & fchiAiuta  deprauacur. 

].  Corimb.  f.  Aofcrtemalum  ex  voblApAs./«rvM. 
a.  Furor  Domini  erat  in  lemfalem  ^ in  ludam» 
quoufque  pcoiiceret  eos  i facie  fua.  4.  Xtg.  aj. 
Irafccbatur  furor  Oonsini  contra  Ircu&lem  & 
contra  ludam  , donec  proiiccrcc  eos  >t  fade  Aia. 
Jf*.  1 2.  Expellam  re  de  Ratione  cua  , Sc  de  mini- 
fierio  tuo  deponam  te  [ & conculcetur  ab  homi- 
nibus] Acut  vile  quid  abominatum. //4.  f . Enc  in 
concalcacionem,  Sc  ponam  eam  defertam.  ifa.  7. 
Erit  in  conculcationem  pecorum'.  //4.1  f. Ponam 
illum  in  conculcationem  Acut  lutum  platearuro. 

Conculcatum  cR  ab  hominibus.  Sic  ergo 
penitus  erit  nociuum  & inutile. 

Et  quia  hoc  przdpuediRumcR  ad  inRruiRio- 
nem  Prziacorum : ideo  rcildit  eos  attentos  dicens 
[Qm  habec  aures  audiendi,  audiat]ter  AgniAcans 
auditum  : vt  aure  percipiant,  & audiendo  incclli- 
gant , & exaudiendo  opere  compleant.  Hthr.^ 
Non  profuit  Ulis  fermo  auditus  non  admixtus 
Adei , ex  his  quz  audierunt.  Quidam  enim  obtu- 
rant autem  neaudianciAcuc  afpis  venenaca.P/k/m. 
f7.  Sicut  afpidis  furdz  & obturantis  aures  fuas» 
quz  non  exaudiet  vocem  incantantium  dc  vene- 
nd incantantis  fapicncer.  Quidam  autem  audiunt 
Sc  non  nittiligunc.  //4.6.  Exczea  cor  populi  : ne 
forte  audiant  aiirRius,^  cotdc  inreUigant,&  con- 
iiertariRir» & Ainem eos.  Quidam  autem  audiunt, 
icdaoditamnon  petAciunt.  Lwr.u.SeruusAiiens 
D.  Albtni  i/$  Euang,  D.Luc. 


voluntatem  Domini  fui  Sc  non  fwens » vtpula- 
bit  multis.  Et  ideo  tesa  iRa  coniunginvt  aure  leui 
audiant.  laeab.  i.  Sic  autem  omnis  homo  velox 
ad  audiendum.Et  fagaciter  inzei\igvu.Mattb.i 
Audite  Sc  inalligite.  Ec  intell^a  opere  com- 
pleant. Pfalm.  X 10.  Intelledus  bonus  omnibus 
dentibus  eum , laudatio  eius  manet  in  feculam 
f^uli.  Mattb.  I jCmc.S.Iesvs  hzc dicens  cia- 
mabaciQui  habet  autes  audiendi, audiat. 


C A P V T XV. 

Erant  autem  appropinquantes  ei 
Publicani  & peccatores, vt  au- 
dirent illum. 

■ B iRo  loco  vlque  ad  vigeAmum- 
fecundum  capitulum  , agit  de  ele.. 
dione  & reprobatione  vocando- 
rum per  Ui/cipulos  Sc  ApoRolos. 
Ec  diqiditut  in  tres  partes,  in  qua- 
rum prima  oRendic  quam  paterne  recipitur  qui 
eligitur:in  fecunda  au^em  oRendirquometitocu- 
gitvr  qui  eligitur , Sc  reprobatur  qui  reprobatur. 
Hoc  autem  incipit  capitulo  fededroo.  In  cctiia 
aurem  ponit  nx^um  eledionis  Sc  reprobationis. 
Et  hoc  incipit  poR  medium  capituli  1^.  vbi  di- 
cit : Cum  aurem  venilEet  Bechphage  ad  montem 
oliucci  &c.  Prima  ergo  pars  continetur  tota  in 
iRo  capitulo : & diuidiiur  in  partes  duas » in  qua- 
rum prima  per  ^dum  fumicui  occaAo  veniendi 
addodtinam : in  fecunda  autem  dodrina  perfcr 
da  traditur  dc  paterna  pietate  recipientis.  In  pri- 
ma harum  tria  dicunturpeccatorum  fcilicet  con- 
uerforum  ad  Dominum  appropinquatio  : fecun- 
dum autem, PhatiA*orummurmuracio:&  tertium, 
quod  eR  caufa  murmuris , benigna  peccatorum  \ 
Domino  fufeeptio.  In  primo  notantur  quiaque 
Ateundum  literam , fcilicet , appropinquationis 
codriDuita:., appropinquationis  propinquitas, eius 
cuiappropinqu.ibanc  ^nignitas  .appropinquan- 
tium peccatum  Sc  iniquitas,  & ea  quam  intende- 
bant appropinquando  ad  ipfum  vciiicas.Primum 
horum  notatur  per  hoc  quod  dicit  [ Erant  ] quod 
eR  prxeeriti  imperfedi  temporis.  In  quo  prarteri- 
(um  includit  prxfcns,  Sc  djtigit  in  fucurum:&  pa 
hoc  notatur  continuitas  appropinquationis  in 
omne  tempus.  TeA.4.  Omni  tempore  conAlia  tua 
in  ipfo  permaneant.  Pfalm.  j j.  Benedicam  Do- 
minum in  omni  tempore,  femper  laus  cius  in  oro 
meo.  Sic  enim  Airous  Deo  appropinquantes. 

Appropinquantes  1 Hic  notatur  appropinqua- 
tionis propinquitas  A^ue  vicinitas.  Comierfione 
enim  cordis  appropinquatur  ad  ipfum.  Ephtf.  t. 
Vos  qui  eratis  longe  , fadi  eRis  nunc  prope.  Sic 
appropinquauit  peccatrix  quido  Recit  retro  circa 
pedes  eius,  Sc  ofculabatur  ote,&  rigauic  lacrymis, 
& cerAt  capillis,&  vnxitvnguencQ  Lue.y.Ueob.^, 
Appropinquate  Deo  , Sc  appropinquabit  vobis. 
Coniundione  enim  cordis  , appropinquatur  poD- 
nitentia  Sc  diledionetnon  tantum  ore./y4.i^. Ap- 
propinquat autem  iRe  populus  ore:  cor  auicm 
eorum longeeR  a me.  Itum.  11.  Prope  estu  mi 
eorum  , Sc  longe  «1  renibus  eoium.  Qui  ciiM^ 
P a cordq 


i84  D.  Alberti  Ma 

corde/ecedimus  « malis  » ^ omnium  bonorum 
optimo  appropinquamus  per  diIcAionem:diccn* 
ics  Domino  illud  Ruth.}.  Expande  pallium^uia 
propinquus  es.  Pallium,  inquam , iuliitix , deco- 
ris, honcftaiis , & pallium  charicacis  quo  peccata 
opctiuncur:r)cuc  diciiuc  i-  Per. 4.  & pallium  bu- 
dis pio  fpititu  moerori'»  da  propinquantibus  tibi. 

Sic  appropinquantes  dicom.Nondilccdi 
mus  a te,  viuiBcwis  uos.  Ecce  qualiter  etaiu  ap- 
propinquantes. 

Ei  1 Cui  ei  T I E s V Cluido  Saluaioti  vngemi 
vulnera  cotum  , qui  per  nimiam  charitaiem  om- 
nibus fibi  appropinquaniibus  appropinquat. 
Dtiu.  4.  Quxellalia  natio  tam  grandis  qux  ha- 
beat Deos  appropinquantes  Tibi  > Ecut  Dominus 
oollei  adefl  omnibus  obrecrationibus  nollris.Tam 
pius  enim  eft , quod  ipfe  longe  adhuc  exiftentem 
leuocati&occuitens  appropinquat  vcnicnti:ricut 
patet  in  filio  prodigo  Lue.  1 f . Imo  etiam  longe 
agentem  nondeiem,  & trahit  vinculisfuxchari- 
lads.  Et  hoc  eft  quod  ilicit  Greg.  Quid  miramur 
fratres  , peecaiticcm  venientem , va  Dominum 
ttahentcm?Vcl  potius  Si  Domiouin  per  charira- 
tem  trahemero  , & peccatricem  per  cordis  com- 
pun^onem  venientem.  Ofet  1 1.  In  funiculis 
traham  eos  in  vinculis  charitaiis  ldco  quia  etiam 
fecedentem  non  dcrcrit , pietatem  eius  dclcribens 
jifcfiol.ft  AU.f.  dichrNon  longe  eft  abvnoquo- 
que  noftrum.ln  ipfocniin  viiiinius,inouemur,& 
lumus.  Viuimus  quidem  infpitati  per  Spiritus 
fili  charitatem  ad  vcnicndum.Mo«emur  acceden- 
do ttaifU  per  ipfum.  Sumus  autem  in  gratia  eius 
pcftquam  accclEmus.  Sic  enim  clamat  Ai*tth.u. 
Venite  ad  me  omnes  qui  laboratis  , & onerati 
eftis:&  ego  reficiam  vos.  Et  non  appropinquan- 
tibus improperat  han.  j.  Non  vultis  venire  ad 
me,  vt  vitaro  arternam  habeatis?  Prou.  autem.  8. 
dicit.  Qui  me  inueneiic  inuenicc  vitam , Si  hau- 
tiec  falutem  a Domino.  Quinam  autem  funt  qui 
etaiit  appiopinquanies? 

Publicani  8c  peccatores]  Publicanus  cft  qui  in- 
fert intuiiam.  Sicut  Matthxus,  6c?achzus,&  Ia- 
tro.qui  non  fua  rapiebant  fuboccafionc  publico- 
rum vedigalium.  Peccatores  autem  funt  qui  fine 
jilteiius  iniiiria  deformes  Iiabenc  adus : ficut  pec- 
catrix , Sc  ali)  multum  voluptuofi  in  carnalibus 
peccantes.  Ec  in  his  duobus  generibus,  omnis  ge- 
neris peccatores  concinentur.  Illi  ergo  qui  indige- 
bant,  ad  Dominum  acce(Icrunt..<^4rr/'.9.  Non  eft 
opus  valentibus  medicus, fed  male  habcniibus.Ifti 
enim  funt  qnibus  dicitur  £tcli.  j8.  Honora  me- 
dicum. Propter  neccflicatein  enim  illum  creauit 
AiciiTloius.  Ifti  ergo  fuam  attendentes  neceflica- 
cem , honorabant  Deum  confitentes  peccata  fita, 
& accedentes  ad  ipfum,  fc  confpcdui  fuo  prxfcn- 
tances.  lofuc  7.Dagloiiam  Deo, & confitere  pec- 
catum tuum.  Gentfi  7.  Accede  huc  vt  tangam  te 
fili  roi.Ita  dixit  pater  ad.filium, pellibus  hadi,hoc 
eft,conuerfacione  peccati  circumligatum.  Et  ideo 
etiam  ifti  propius  accelTerunc.  lerem.  ^ Tu  forni- 
cata es  cnm  amatoribus  multis : tamen  teuerierc 
ad  me  & ego  futeipiain  tc.Sic  ergo  Publicani  in- 
imias  inferentes,  & peccatores  famofi  in  peccatis 
cranc  appropinquantes  ad  lefum. 

Vt  auditent  eum]  E c in  Itoc  notatur  ^propin- 
«juationisviilitas.  Sciebant  enim  quod  vetburo 
illhtt  langorcs  curaret.  06.  Mifit  verbum 
fiium,  & fanaait  eos,  Sc  eripuit  eos.  54/>.i6.Non 


gni,  Ord.Prsed. 

heiba  neque  malagma  fimamceos,red  omnipoteoi 
fetmu  tuus  ^ui  fanat  onrnia.  Verbum  etiam  in- 
flammabat adchacitatein.^/iii/rff.io^.  Eloquium 
Dqmini  iuflanuitaiit  eum , luific  rex  , &foluic 
eum  : princeps  populorum,  &diroi(itcuin.  Ver- 
bum etiam  veritate  fua  corda  eorum  fibi  obligi^ 
uic.  lodH.  8.  Si  vosmanfeiicis  in  iconone  meo 
vete  diicipuli  mei  eritis  : & cogiioicccis  veri- 
tatem , & veritas  liberabit  vos.  Verbum  etiam 
altitudine  fiia  ad  admirationem  pcoduxtt.  /•«*- 
nef  7.  Nunquam  fic  loaitus  efl  homo  vt 
ifle  homo  loquitur.  Veibum  etiam  ad  oronu 
agenda  illuminaiiir.  Pft!.  1 18.  Lucerna  pedibus 
meis  verbum  tuum,  & lumen  femitisroets.  Ideo 
ergo  appiopinquaucrimt  vt  auditent  /.MC.d.Def- 
cemtens  ksvs  de  monte, ftetit  in  loco  campcftti. 
Si  turba  difcipulotum  eius,&  multitudo  copiofa 
plebis , qui  venerant , vc  auditent  illum , & fana- 
rentur a langotibus  fuis.  Adhuc  autem  non  pro- 
pter vcibum  tancum  auditum  : fed  pioptct  duk& 
dinem  audientis,  Sc  propret  gratiam  labiorum 
multi  appropinquabam  vt  audirent  eum.  Depri- 
mo autem  horum  dicitur  Ca«r.  8.  Facroeaudiic 
vocem  tuam,  fonecvoxtuainauribusmeis.  Vox 
enim  tua  dulcis.  & facies  rua  decora.  Oe  feairnk) 
autem  dicit  Pftlm.  44.  Diffuia  efl gratia  iu  /abiis 
tuis.Cdftr.^.  Mel&  lac fublingiMcua.Adhucau- 
iem  audiebant  eum  : quia  fetmo  eius  uncutnef- 
fcAu.  Ai.uih.  7.  Loquebatur  ficut  poieCUtcm 
habens  Sc  non  ficut  $aibz&  Phaiiui.  Pf*l». 
140.  Audient  vetba  mea  quoniam  potuovmi. 
/erem.i}.  Nonne  vaba  roea  quaii  ignis  funt , & 
quafi  malleus  conterens  petras?$ic  ergo  erant  ap 
piopinquanies  ad  eum  Publicani  Sc  pcccaioresv! 
auditent  eum. 

Et  raurmurabint  Pharifsi  & Scribz 
dicentes : Quia  hic  peccatores  recipit, 
Bc  manducat  cum  illis. 

Ecce  fecundum,  quod  eft  rourmuracio  inuido- 
rum  54^.1.  OscuAodite  a murmuratione, & a de- 
tradlione  parcite  linguxiquia  fetmo  obfiunu  ia 
vacuum  iion  ibit>os  autem  quod  memiuit  occi- 
dit animam.  Pfulm.  49.  Sedens  adueifiu  /rarieia 
tuum  Ioi)uebaris , & aduetfus  filium  iD.trrts  tu^ 
ponebas  fcandalum.  Murmur  enim  eft  dctiaclip 
qux  in  aure  fufurratur.  Rtm.x.  Sufuriones4ctia> 
Aores  Deoodibilcs[Phar>rxi]qui  dc  iullittaprc- 
fumebant : quia  fox  traditionis  iuftitiamdiuins 
iuftiiix  prxfercbant.  ]0.  Ignorantes  enim 
Dei  iuAitiam,Sc  fuam  quxrentes  ftatueee,  iuftitix 
Dei  non  funt  fubiedli  [ & Scitbz  ] przfamemes 
de  falli  nominis  Tapicnciaidc  ideo  Exod.^.  fignili- 
cantur  per  magos, qui  turgUli  flabant  in  confpoflu 
Kegis  ^gypn.i.Cvr.  K,  Scientia  inflat , chaihas 
vetoxdincac.  EctU.i.ln  multa fcientia  moltafit 
indtgnatio:&  qui  addit  feientiam , addit  & labo- 
rem. 

Dicemes : Quia  hic  peccatores  iccipit  ] Mor- 
rmiranc  quidem  de  duobus  : de  benigna  peccato- 
rum receptione . & dc  grariofa  cum  peccar oribus 
communicatione.  Et  in  hoc  notatur  quod  beni- 
gnus fuit  in  peccatorum  receptione  , & coaoorou- 
nicaiione.  Primum  notatur  per  hoc  qood  dicit 
[Quia  hic  peccatores  recipit  ] larga  benigtutace, 
duidflima  charitate,  Sc  gtatiflimo  finumUericoc- 
dix.  Dc  primo didtur^err.  1.  Anignerasquia 
bcuignit^ 


--fr* 


in  Euang. D.Luc.  Cap.  X V.  185 


benigwtts  Dd  ad  (ktnitenuam  te  adducit?  De  Te- 
cun^  /tnm.  31.  In  charitate  perpetua  dilezi  te: 
ideo  attraxi  te  inif^ans.  De  tertio  //4.40  In  bra- 
chio fuo'Congtegabii  agnos , & in  finu  fuo  leua> 
bk,foetu  ipfe  portabit.  Per  primum,  diu  diflimu- 
lat  dc  ocpeQat  peccantem»  per  fecundum  dulciter 
fufcipic  venientem » per  tertium  (buet  fuiceptutn 
«dreconuerfurD-Depiiinohocumdicuur/p^iir  x. 
Ben^usde  niilericots  eft , patiens  dc  multum 
mifericorsi&prcftabilttfupetmalictain.  De  fe- 
cundo dicitur  in  Pfidm.i\6.  Sufeepie  eosdevia 
iniquitatis  eorum  : propter  iniuiliiias  enim  fuas 
hui^liati  fum.  Suicepitenim  invifceri^chari- 
tatis.  De  tertio  Lme,  i.  Per  vticera  miinicordue 
Dei  noflci  in  quibus  vifitauit  nos  oriens  ex  alto 
[Ec  manducat  cum  illis]Ecce  refeAio  de  coronm- 
Aicatio.  RcEdrur  enim  in  bonis  poenitentium. 
VndeLac.f.  Fecit  ci  conoiuium magnum  Leui 
in  domo  fu.  Sic  refedkus  cA  io  bonis  Zachari 
Liua$.  Epulari  dc  gaudere  oportebat: 
quia  Frater  ctnas  morctius  hietar»de  reuixic : perie- 
rat»de  inuencus.  PftUm.^  1 . In  voce  exultacionis  dc 
coofeflionis  fonus  epulantis.  Quia  exultac  in  con- 
BcriioDe  dc  pernitentia  peccatoris. 


Et  ait  ad  illos  parabolam  illam  , di- 
cens : Quis  ex  vobis  homo  qui  habet 
centum  oues. 

Sumpta  Qccaiione  dodirinr , ponit  hic  dodlri- 
nam  dc  optima  peccatonim  fufeeptione.  £c  quia 
eria  funt  tn  rcdu£Iione  peccatoris  ad  pcruicen- 
tiam : Ideo  tres  inducit  parabolas  > in  quibus  lila 
dodlrina  confummatut.  Primum  enim  quod  eft 
sn  rufccpcione  peccatoris  eft  patientiffiraa  reuo- 
catio  errantis : fecundum  autem  eft  diligentiilima 
inquiEcio  petditz  in  eo  primz  im^inis:tcttiinn 
autem  paierna  receptio  reuercenris.  Ec  quo  ad 
primum  inducitur  parabola  centum  ouium  con- 
tra Pharifscorum  dc  Scribarum  crudelitatem»  qui 
paditosreoocare  non  cutaueruni.Pcoprer  fteun- 
oom  inducitur  parabola  dccemdrachmanim  con- 
tra negtigemiam  » qui  perditos  quzrere  negijge- 
banr.  Propter  tenium  inducitur  parabola  de  nlio 
prodigo  contta  auaritiam  Phatifzorum  6c  Scri- 
banim»  qui  ne  aogarenc  indigentibus  tempora- 
lia» multos  fame  perire  paraittebant.  In  ifta  au- 
tem prima  parabola  duo  facit.  Primo  enim  often- 
dit  ^angclifta  modum  huius  dodiinx  e(Te  pa- 
rabolicum  : dc  in  fecundo  dodlriiiam  fupponir. 
Didt  igitur. 

Et  aic]benignus  Magiftet»eiiam  ingratis  inft- 
leos  fuas  tlluminaiioDes.  Eecl.  i ).  Adhuc  doAri- 
nam  quafi  antelucanum  illumino  omnibus . dc 
enarrabo  illam  vfque  in  longinquum.  /««a.i-Lux 
io  tenebris  lucet  > quando  etiam lenebrofos  illu- 
minat dc  confundit  tenebras  eorum  [ad  illos]  ad 
dofirinam, dc  vtilicatem  eorum.  //«.48.  Ego  Do- 
minus ducens  te  vtilia»dc  gubernans  te  in  via  qua 
ambulas  [parabolani  ] A para » quod  eft  iuxea : dc 
bole,  quod  eft  fententia.  Quia  ^ fcntencia  iuxra 
quandam  Einilitudinem  rerum  notarum  aftum- 
pca.  /7^/i«.?7.Aperiam  in  pardxilis  osmeumjo- 
quar  propofitiones  ab  initio  Hic  modus  vc  Grpe 
diximus  conuaiiens  eft  rudibus  materialem  in. 
telledluiTi  in  diuinis  habentibus.  Oft*  1 x .In  ma- 


enim  hominis  icribete » dl  per  nmiUmdioes  hu- 
manas diuina  cordi  hominis  imprimere. 

Dicensjhoc  dhexplanaodo  propoDcns:qt2{a  ka 
proponit  quod  quilmec  facile  ad  paruam  expla- 
nationem iotelUgit.  Hdkiie.i,  Scribe  vifum . dc 
exara  eum  fupec  tabulas : vc  percurrar  qui  legerit, 
hoc  eft » vt  currendo  Ene  dsficuUace  incemgene 
poiEt.  Ec  ideo  diuidicur  parabola  ifta  tn  duas  par- 
tes»inquaru  prima  parabola  proponicunin  fecun- 
da autem  eiuftlcm  expoErio  tnnuicuc.ln  parabola 
autem  quacuoc  proponuntur.  Primo  enim  propo- 
nitur Emilitudo  hominis  centum  oues  habeocis: 
Exundo  Emilitudo  vnam  ex  centum  perdenda: 
cercio  Emilitudo  ouem  perditam  teuocancis:quat- 
co  gaudium  perditam  ouem  lnueniecktis.In  primo 
horum  quaruor  dicunrut:Raricasdiuitis  pofteftb- 
ris»iudidum  quod  quilibet  fumic  de  fuis  propriis, 
humanitu  hominis»  eft  ditUEma  abundantia  pof- 
feiEonis.  De  primo  didt. 

Quis  J hoc  eft  aliquis.  Gltff.  enim  vult  quod 
reraimue  legatur.  Tamen  non  omnis  hominis 
funt  iftz  dhiiciz » E:d  aliquis  eft  qui  habet : vous 
(citicec  cui  cura  Uia  committitur, dc  paftoc  bonus 
vocatur./«4v.  1 o.Ego  Eim  paftoc  bonus  qui  pafco 
oues  meas , dc  pro  ouibus  meis  pono  animam 
meam.  Aliquis  eft  ergo : dc  non  omnis  homo  eft 
huius  induftiiz  dc  perleAionis.  Genef.^y.  Quod 
E noftt  in  eis  efle  viros  induftrios » illos  conftitue 
magtftros  pecorum  meorum.  Talis  igitur  rarus 
eft:  tamen  eft  aliquis  [ ex  vobis  ] qui  ex  propriis 
cognofcat,quid  circa  curam  ouiom  facere  delear. 

Incellige  ea  quz  funt  proximi  tui  ex 
teipfo.  Didt  autem  etiam  [ex  vobis]  quta  talis  eft 
conftituendus  fupet  oues,  qui  Ec  de  ipfa  congre- 
gatione. 0/v4  s.  Dabo  eis  vinitotes » dc  agricolss 
ex  eodem  loco.  Hrhr.^.  Omnis  nanque  Pomi/ex 
ex  hominibus  aftumpeus , pro  hominibus  confti- 
caicur.Ira  igitur  eft[ez  vobisjquiex  veftxis  vtilita- 
cibus  tarionepoieftis  reddere  quzEri  [homo]  qui 
non  in  Iconexn»  vel  lupum  Et  mutatus : ille  enim 
non  qtizcit  oues  ftd  deuorac  , dc  difpergit.  Sed 
homo  eft  mitis  (ecundum  naturam  dc  prudens, 
innocenti  animali  Eso  eompaciens^dc  damnis  pro- 
priis conEtlms  Pmmh-Xi.  Nouit  tuftus  animas 
pecorum  Eionim  Ivi&eia  aurem  impiorum  cru- 
delia. Itrm.6.  Crudeliseft,dcnonmireiebicur. 
Sed[homo]homanus  eft  fuper  cos  quibus  vt  oui- 
bus przponitut  [hic  hidset  centum  oues]  Centum 
oues  fune  perfedia  ouium  pofl^oiquia  centena- 
rius,perferus  dc  quadratus  eft  numerus.Peife^o 
eft^denario,quidUimes  numeri.  Ethoc  refertur 
ad  decalogum.  Quadratio  autem  ad  virtutum  re- 
fertur quadrationem.  Oues  autem  ad  Emplicica- 
tem.dc  innocentiam, dc  vtilitatem.  Simplidtaiexn 
in  maIo»vc  Ent  Ene  plica  roali.Xa».  1 6.  Volo  vos 
elTc  Empiioes  in  malu  Innocentia  autem  in  oui- 
bus eftquiaetiam  Izdencem  oon  celzdit.P/iii/.i4. 
Innocentes  dc  cedki  adhxfetunt  mihi.  Pf^lmA^ 
Innocens  manibus,  dc  mundo  corde : qui  non  ac- 
cepit in  vano  animam  fuam.  Viilitas  autem  eft  in 
hoc  arumali  pociftjraa  Ecut  9.  notatum  eft. 

pMtdm  tU  Phitem.  Nunc  autem  dc  mihi , dc  tibi 
vciliseft.  Vnde  Pfslm.yi.  Nos  populus  pafcuz 
eias»dc  oues  manus  cius.  Quia  vtilicas  gregk  ref- 

Kondec  pafcuis  dc  laboribus  manuum.  Sic  ergo 
abere  centum  ottes,  eft  paucorum.  Summusaii- 


fiibus  Prophetarum  aifimilatus  fum.Hoceft  enim  tem  Paftor  fic  poiTidet  centum  ouesin  ptrfe^io- 
quod  dicitur  /fa.Z.  Scribe  ftilo  hominis.  StUo^  nequam  diximus, taro  in  Angelis»quain  in  homi- 
D.  Albtni  in  Etuai,  D.  Lmc.  ) nibos 


i8^  D.  Alberti  Magni , Ord.Prsd. 

mbi» bonis  & «tfeais.  Vos  oucs  gte-  . fciamm.in  fcnouem  funt.Et  Cc  nonagintanouem 

eis  rad  homines cftis.didt  Dominus.  In  cemcni-  ) pejficiumot.  Tiibus  cmm  poficitus  illuminaoo: 


rio  enim  vniucrfitas  ouium  pto  perfcilionc 
metideHgnatur. 

Et  fi  perdiderit  vnam  exiliis. 
Secundum  cft  parabol*  iftius.Dicit  autem  tria: 
perditionem  , vnius  pctditionetn,  dc  perditx  ouis 
cum  aliis  annumctationem.Pccditio  aurem  fit  p« 
pcccatum,&  per  reatum  qui  peccatum  conCcqui- 
tut,  ad  diaboli  & infoni  captiuitatem.  //i  n* 
Omnes  nosquafi  oucs  erranimus  : vmircjuifque 
in  viam  fuam  declinaoii : & Dominus  pofiiit  in 
eo  iniquitates  omnium  nofttum.  Pfalm.x  i8.Er- 
raui  ficut  ouis  qu*  periit  , tequirc  feruum  tuum 
Domine  ; quia  mandata  tua  non  fura  oblitus 
[vnam]  ab  vnitate  recedentem.  Eo  enim  ipfo 
quod  perditur, ab  vnitate  gregis  diuidimr./aitw.io. 
Lu{»is  rapit, & difpergit  oucs.  V na  autem  petdtta 
hominem  fjgnificat , qui  i perfettione  ccnicnarij 
io  qua  remanferunt  Angeli  ftantci  cecidit.  Sic  er- 
go perditur  vna  qux  genus  hum.-mmn  fignificat 
[ex  illis  ] qux  illis  c(l  annumeranda  : quia  ad  nu- 
merum perditorum  non  pctrinct , ficui  cadentes 
Angelitfed  ad  numerum  (aluandorum  per  redem- 
ptionem. Hebr.x.  Nufquamenim  Angelos  appre- 
hendit , fcd  femen  Abrahx  apprehendit.  Sed  fi  ex 
illis  non  fuifl’et,qn.T(ita  non  cflet.Et  hoc  eft  quod 
dici([Si  perdiderit  vnam  ex  illis] 

Nonne  dimittic  nonagintanouem 
in  deferto, & vadit  ad  illam  qu.e  perie- 
rat,donec  inucniat  eam  ? 

Tertium  eft  iftius  parabolx  in  quo  notatur 
ouisiftius  reuocatio.  Et  dicit  tria : cuftoditarum 
ouium  ad  tempus  dimifiionem , petditx  ouis  in- 
fecurionem , & vfque  ad  iniicntionem  perditx 
ouis  infatigabilem  requifirionem.  De  primo  dicit 
[Nonnc]Q^.  Secundum  tatioiscm  humanam  iu- 
dicate.  Itb  6.  Quod  iufiomcft  iudicate[dimiitii] 
in  fui  ipforum  cufiodia  , diligentiam  exterioris 
cuftodix  non  adhibendo.  Etita  fecit  Dominus  in 
cxlo  dimittens  Angelos.  Itum.M.  Reliqui  do- 
mum meam , dimifi  hxieditatcm  meam.  Aliter 
enim  non  relinquit  Dominus  aliquem  iuftum  ne- 
que in  cxlo  neque  in  terra, nifi  exteriorem  cufto- 
diam  aliquando  non  adhibendo  : eo  quod  talis 
tali  cuftodia  non  indiget.  'Dtuttr.  (f.  Cuftodi 
teipfuin  folicite.  Intus  tamen  fenq'er  gubernat, & 
cuftodir.  Pfalm.x  lo.  Ecce  non  dormitabit,  neque 
dormiet  qui  cuftodir  Ifracl.  De  exteriori  aurem 
cuftodia  dicit  quod  [dimittit  non.igintanoucm  in 
deferto  ] Omnes  beari  Angeli,  & omnes  boni  fi- 
gnificamur  per  nonagint.inouem.  Nouiesenim 
decem  funt  nonaginta.  Noucm  autem  qux  in  de- 
cem prxeepta  multiplicantur.  Quodlibet  enim 
prxeeptum  implendum  eft  & ardore  charitaris.  & 
luce  veritatis , & iudicio  quieti  8t  difaeti  cordis, 
fc  altitudine  perfeilx  fuj>cr  inferiora  vilia  domi- 
nationis , Sc  vigore  petfedbe  virtutis , ^ ordine 
otdinatx  i Deo  poteftatis , 5c  ratione  xquitatis  i 
' principe  animo  decreta  illuminatione  diuini 
confilij,&  cuftodia  ab  infidiisaduerTarij. Sic  ergo 
nouies  multiplicata  mandata  Dei,&  iuftirixna- 
luralis,  nonaginta  perficiunt. 

Si  autem  hxc  ipfa  ad  petfedionem  illumina- 
tionum , & petfe^onem  virtutum  Sc  openun  re- 


atfe^u  amotis , imelledu  veritatis,  8<  quiete  dif- 
cretionis  > qux  illuminationes  diiudicat.  Tribus 
etiam  perficitur  virtus,  fi  alta  fit , fi  v igorofa  , fi 
ordinata  rationibus  xquitatis.  Tribus  perficitur 
opus, fi  ordinatum  fit  decrecisprincipum , fi  pro- 
cedat de  confilio  fapiencum,  u in  honeftace  nihil 
habeat  contrarium. Qmcunque  aacem  tales  funt, 
excerioii  diligentia  cuftodix  non  indigem,  fiue 
fint.  in  cxlo  fiucin  terta.  Qoamuis  enim 
exponat  de  Angelis  , in  quibus  hx  perfediones 
funt  confirmatx : tamen  etiam  in  terra  funt  pto 
modulo  iuftorum  quorumcunque.  Et  ideo  gene- 
taliter  loquitur  Dominus  Luc.t.  Gloria  in  excel- 
fis  Deo , Sc  in  terra  pax  hominibus  bonx  volun- 
tatis. Mdith.6.  Fiat  voluntas  tua  ficut  in  cxlo 
in  terra.  Hos  igitur  relinquit,  quando  cuftodiam 
exteriorem  non  adhibet.  Et  iftanrpotirio  gene- 
ralis ad  moralem  Sc  allegoriam,  qux  cft 
hdfi.\(>.  modicum  , Sc  non  vidcbicisme : iterum 
modicum,  & videbitis  me.  Cum  enim  iult  in  in- 
fernum requirere  padirob,non  prxfentiaJiter  fiiic 
cum  Apoftolis.  Iod».i6.  ExiuiaPatre,&veni in 
mundum.  Et  tunc  pexfontia  corporali  (in  quam 
tamen  dclidcranc  Angeli  prolpicere  J non  fiiic 
cum  Angelis  , fed  Bobifeum.  Multosctiatn  San- 
fios  diligcnua  exterioris  cuftodix  dtCeiit : quia 
taltbns  non  iitdigem  , & lic  cos  dctcUnqoit. 
SccItAf.  Dereliquit  cum  in  manu  confiUj  fui. 
I/d.iS.  Qi  em  docebit  fiientiam,  Sc  quem  intcl- 
ligete  faciet  auditum  ) Auulfos  ab  vbcribusdc 
abIa£laios  a la^c.  Quafi  enim  infantisxftpafto- 
tis  diligentia  circa  ouem  errabundam.  Qua  dili- 
ceiuia  non  indigeni  illi,  qui  pctftiftioncs  habox 
iupradi^s. 

Indefeno  ] vbi  paftuta eft  ouium  propter  piC 
cuorum  vbercatem.  £xed.i.Minauit  Moyfcsgie- 
gemad  interiota  defent.  Significat  autem  dd'a- 
tum  locum  vbercro  pafaiis  & folitatium , vbi  la- 
tro non  infidiatiir , quo  fur  non  venic , vbi  friue- 
ftria  liberis  faltibus  ludunr , Sc  quo  lupus  qui  do- 
mitis infidiacur  non  appropinquat : quia  hbert 
fvlucftriaconfequi  non  poterit.  £t  ficdicimrcx- 
lum  defertumrquiaibi  pafcuavberrimafiintinpa- 
ftnra  diuinarum  delcdationum.  £cerA.  14.  Ia  paf- 
cuis  vberrimis  pafcamcos.  Hicloaisfolitatius, 
cft  d ftrepttu  tcntaiionum  Sc  tentantium  fcncius, 
vbi  Moyles  videt  vifionesDei  cum  ouibus.£x»^. 
I.  Ibi  Utro  diabolus  non  venit:quia 
cus  Corum  non  eft  inuentus  amplias  in  cxlo.  lb( 
fur  non  appropinquat : quia  libido  qux  fur  eft  & 
mentem  furatur  ,cxcij>dla  eft.  Mdnh.  6.  Incxtc 
fures  non  «41'odiunt , neque  furantur.  Lupus aon 
occurrit,  hoc  cft,  mundus  qui  vorax  eft  ; quia  iibi 
propinquis  & domitis  infidiacur.  /«au.to.  Lupus 
rapit , Sc  difpergit  oucs.  Ibi  ludum  libere  Dei  pe- 
cudes. M <^i$  dimifit  onagrum  liberum,  & 
vinaila  cius  quis  foluit  t Cui  dedi  in  folitudine 
domum  , & tabernaaila  eius  in  terra  falfuginis. 
Contemnit  mulrirudinem  ciuitatis , clamoiem 
exa61oris  non  audit.  Ub  }.  Panius  Sc  magnus  ibi 
funt,  Sc  feruus  liber  a E)omino  fiio.  Sic  ergo  cz- 
Ium  dictrur  defercum.  Delertum  autem  eft  etiam 
vita  contcmplarionis  & virtutis,  in  quocunque 
ftaru  homo  contemplationi  & virtuti  ftuduerit: 
quia  hic  b deliciis  & tumultu  mundi  fe  abfcondic. 
Pfalm.6^.  PingucTceot  fpeciofa  dc(erd,6c  exulia- 


by  •-  -lOt 


% 


in  E uang.  D.Luc.  Cap.  XV.  187 


cione  colles»  hoc  eft » eminentes  viri  accingemur. 
Jth  39-  Circomfpicit  montes  pafcnx  fuz  & vi- 
rentia <^uz<]ue  perquitic.//4.3 f . Exaltabit  folitu- 
do  & florebit  quau  lilium  : germinans  germina- 
bit>&  exultabir  Ixubnnda.  Hoc  tamen  maxime 
efl  in  religione.  Defercum  edam  efl  vbicunque 
mundi  frequentia  non  efl»in  eis  qui  dicere  polTunt 
Philip.^,  Noflra  conuerfatio  in  czlisefl.  U»n.\^, 
Side  mundo  fuiitnis»  mundus  quod  fuum  cfl  di- 
ligeret. Id  hoc  enim  defetto  pauit  Dominus  oues 
fuas  MAith.tf.  SC  loM.  6.  In  quolibet  ifliufmodi 
deferto  fecurc  dimittuntur  oues  citabundz  . quz 
fune  nonagintanouem  fupradidis  perfedionibus 
confummatz  : quia  illz  nc  apud  fc  petfcdlz  fune 
qood  ad  tempus  exteriori  diligentia  non  indi- 
gent. 

Et  vadit  ad  illam  qux  perierat,  do- 
nec inueniac  eam  ? 

Tria|dicir,  fcilicec , quod  vadit  ad  oucm  per- 
ditam , & caufam  quate  vadit»  & quamdiu  inqui- 
iicionis  fuz  adhibet  diligendam.  Dc  primo  dicit 
[Vadic  ad  Illam]  exterius  appropinquando  pcc  fc» 
vel  per  vicarium  pallorem  iolicituvn.  Vadit  aute 
paflibus  vocationum,  admonitionum, promilEo- 
num»corominacionum,  viittacionum.  £^^</>.34. 
Ecce  ego  ip(e  requiram  oues  meas  licui  vilitat 
pallor  gregem  fuuro  in  die  quando  hieric  in  me- 
dio ouium  fuatum  dilBpararum.  Sic  enim  de  cz- 
lo  viEtauii  nos  otiens  ex  alto , vt  perditam  gene- 
ris humani  oucm  recuperaret.  Sic  etiam  ^huc 
per  faos  facit  & in  fuis  recuperans  ouem  perdi- 
tam./*^ i5>.Conterebam  molas  iniqui,&  de  den- 
tibus eius  auferebam  ptzdaro,hoc  ell,  diaboli.Sic 
fa:it  in  manu  Dauid  manu  fortis  1 . Rtg.  17.  qui 
dicit ; Veniebat  leo»&  vrfus,&  auferebat  arietem 
de  medio  gtegi$:perrequebar  eos,  & percutiebam, 
eruebamque  dc  orc  eorum.  Sic  ab  initio  perditis 
sppcopinquauic  per  fe,&  per  fuos : & bonos  fuz 
cullodiz  reliquit.  Canfa  autem  ell  [quz  perierat] 
& recupetarioneindigait.  Prouerb.  1 Erue  cos 
qui  ducuntur  ad  moitem  , & qui  trahuntur  ad 
interitum  liberare  ne  celles.  Of<A  1 3.  De  mxnu 
mortis  liberabo  eos,  dc  morte  redimam  eos. /74/. 
1 1 8.  Erraui  licut  ouis  quz  periir,  require  ieruum 
tuum  Domine[donec  imicniaciliam]Eccequam- 
diu  adhibet  exterioris  diligentiz  tequificioiMin. 
Cum  enim  reporiauerit,d:  vitibus  virtutum  con- 
fortaucriiuunc  eandem  cum  aliis  fccorc  dimittit. 
.Sola  enimefle  non  potell  in  malo.  EteU.  4.  Vz 
foli,quia  Ii  ceciderit  nonhabet  fublcuantcm.Hzc 
ell  folicitudo  de  qua  dicitur  Ift.  40.  In  brachio 
fuo  congregabit  agnos,  & in  linu  fuo  leuabit, foe- 
tas ipfe  portabit-  Apponit  enim  brachium  con- 
fortationis in  gratia  prxucntionis.  Sinum  in  quo 
fouet , in  grana  rpiriiualisconfolatioiiis.  Sublc- 
uamc  portationis  in  gratia  fubfcaitionis,  in  miti- 
gatione tentationis , dummodo  foetam  oucmin- 
ucniat  in  ptopofito  bonz  volumatis.  Sic  ergo  di- 
1 igentiam  exteriorem  adhibet  in  redudkionc  pecca- 
toris: Aut  petfc,  iteut  quando  przfcns  in  corpore 
oues  in  vnumc6grfg.tuit:AutPer  fldelcm  opilio- 
nem liucpaftorem.ficutquotidiefacit. 

£c  cum  inueneric  cam,  imponit  io 
humeros  fuos  "aucicns:8c  veniens  do- 
mum, conuocat  amicos  fic  vicinos , di- 


cens illis ; congratulamini  mihi , quia 
inucni  oucm  meam , qux  perierat. 

Tangit  gaodium  de  oue  perdita  & inuenta , & 
dick  quatuor:  caufam  cxultationis,  diligentiam 
reportationis,  & ouis  ad  domum  leJudliunis 
conuocationem  amicorum  ad  cxulcarionero  con- 
gratulationis. Do  primo  dicit  [Et  cum  inueneric 
liiam]  Hzc  inuentio  ad  vtilitatem  ouis  ell  porius 
quam  palloris.  EU  enim  inuenta  quando  i peri- 
culo erroris  cll  faluata.  Amti  3.  Quomodo  fl 
eruat  pallor  duo  crura  de  ore  Iconis  , aut  exite* 
mum  auriculz:fic  eruentur  lilij  Ifcael.  Duo  enim 
crura  quibus  domum  teditut , funt  imelleAus  ve- 
ritatis , & aflcAus  bonitatis.  Extremum  autan 
.luriculz  cll  auditus  obedientiz  extreraz  , qua 
Deum  oportet  audire  & pailorem  : & tunc  ouis 
eruitur  & inuenitur.  Cum  autem  lic  inueneric. 

Imponit  in  humeros  liios  } Hurocri  Chriili 
funt  brachia  crucis , in  quibus  omnes  reportauir. 
Vel , humeri  funt  duo  iuuameota  peccatorum, 
quotum  vnumcllfuppotiatio  infirmitatum,  & 
alterum  cllfublcuaiio  laciamemorum.  Deprimo 
%9m.  I f.  Debemus  nos  firmiores  imbecillitates 
infirmorum  fullinecc.  6a/.6.  Altet  alterius  onera 
ponate>&  fic  adimplebitis  legem  Chiifli.  Suble- 
uatio  aurem  facramcntorura  lignificatut.  Luc. 

I o,  vbi  Uuciaiutn  pofuii  in  iumentum  fuum  , & 
duxit  in  llabuluro.  \.  Per.t.  Peccata  nollra  ipfc 
pertulit  in  corpore  luo  fiipcr  lignum, hoc  cll, poe- 
nam pcccatotu.//.i.y  5.Vcrc  langotcs  noftrosiplc 
tulit, & infirmitates  nolltas  ipfe  porcauit.iVhm.7. 
Filiis  Caach  non  dedit  Moyfes  plaullra  & boues: 
Quia  in  fan^uario  fciuiunt  & oncta  propriis 
potiam  humeris.  Caaih  patientia  intcrpteiacur, 
& bonum  pallorem  figniheae  ,quiplauflTumter- 
renz  lubueiflionis  non  curat,  led  Domino  in  fan- 
^uario  dcfvruit  facramcutorum , 5c  oncta com- 
millorum  propriis  humetis  portat , compaiicns 
necelfitacibus  infirmorum  [ gaudens]  autem  por- 
tae ; Quia  gaudium  fuum  cll  peofit^us  fubdito- 
rum : dicens  illud  ifd,  61.  Gaudens  gaudebo  In 
Domino,  &exultauit  fpiricus  meus  in  Deo  falu- 
tari  meo.  Nebem.  8.  Gaudium  Domini  cll  forti- 
tudo nollta  [ & veiiiem  domum  ] ad  caulas  ouiu 
ad  quas  tcducitoues.  /*4o.  jo.  Ahas  oues  habeo 
quz  non  funt  ex  hoc  ouiti,&r  illas  oportet  me  ad- 
: ducere>&  vocem  meam  audient, & fiet  vnum  oui- 
' Ic  <Sc  vnus  pallor : quando  peccator  cum  S.m/lis 
I .ncaibabit.  Hinc  cll  etiam  quod  fauciatum  io  lla- 
' bulum  reduxit  Samaritanus,  quicuflus  interpre- 

Iiatur  :8c  fub  alumetaphora  idem  quod  hic  figni- 
ficat. 

Conuocat  amicos  & vicinos  diccns]Ecce  con- 
nocaiio  deuotornm  ad  congratulandum.  £i  can- 
{ git  duo : conoocaciuncm  , & congratulationem. 

' Conuocatio  ell  invnumcocdilcflionisptoxim}. 

I Vicini  enim  in  eodem  vico  habitantes,  lunt  San- 
' in  eadem  regula  nobifcuin  viucutes.  OiI.  6. 

\ Qiiicunquc  hanc  regulam  lecuti  fuerint, pax  fupec 
i illos  Si  fiq^r  Ifracl  Dei.  Cognati  autem  funt  tii 
: eadem  nobifctim  propinquitate  cum  Deo  con- 
j iundli.  Ait.ij.  Genus  ergo  cum  fumus  Deu/biJ. 
I Ipfius  etiam  & genus  fumus.  Hos  conuocat  om- 
I nes  afle^a  charitacis,  proximi  bonis  congauden- 
tes. 7e£i.  8.  Przparauic  epulas  omnibus  vicinis 
luis  , cunflirque  amicis  [ congratulamini  mihi 
quia  inucni  oiicm  quam  perdideram]  ff*  9.  l-*- 
4 tabuiuur 


i88  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Praed. 


t»baniorcoram  te,licot  qui  Utantur  in  mefTc,  ft- 
cotexuUantvitaores  capta  pi*da  quando  diui- 
duot  rpotia.  Tunc  enim  impletum  ell  quod  dici- 
tur if*.  49.  Equidem  a funi  tolletur  ptida , &: 
quod  ablatum  fuerat  l robu^o  faluabicur.  Sic 
«ongratulabatut  P^ttlm  Pb>i.  4-  Itaque  fratres 
ind  chatiffimi  & delidetatiffimi, gaudium  meum, 
& corona  mea  fic  ftaie  in  Domino  chartOimi. 
Caufa  aurem  tantas  iucunditatis  cft 

Quia  inueni  ouem  quam  perdidcram]Et  quod 
plus  eft  Ik  Hebr.  1 1.  propofiio  libi  gaudio  (ufti- 
nuit  crucem , conlufionc  contempta.  Et  otsnia 
facilia  & parua  reputauic  vt  ouem  petditam  le- 
cuperaret*  £t  quod  Deus  tantum  reputat » mirum 
& miferabile  ^ nos  pto  minimo  teputate:vt  non 
tantum  opes  » fcd  etiam  oues  Ouiui  non  folum 
perdamus,  fed  etiam  cum  pelle  & carnibus  & 
ollibus  deuoremus.  /mw».  j 1 . Abforbuit  mc  qua* 
fidraco,  repleuitYenttcm  fuum  teneritudine  mea, 
& ciecii  me.  Ifta  c^o  vna  ouis  cft  qu2  fic  redu- 
citur Cum  autem  mpra  didiira  fit  de  pcrfcdio- 
nibus  nonaginiar.oucm  , vna  in  omnibus  peidica 
eft.quT  tn  domum » id  eft , in  diuinam  illumina 
tionemnoneftreduda.  Etiam  hiccftceotefima. 
per  omnes  enim  illas  gratias  purgamur . dc  illu- 
ninaraur  Erqui  non  perficitur  in  his  omnibus 
per  eam  qux  in  Deum  cft  , tedudionemiobetrac, 
& cara  magno  labore  paftoris  ad  domum  reduci- 
tur. Hxc  igitur  eft  vna  qux  ab  vnitate  recedit , & 
vadit  in  difpeifioncm  fic^rditionem.  /sav.  ii. 
Non  tantum  moriturus  eflec  pto  gente , fcd  vt  fi- 
lios Dei  qui  djfperfi  erane  congregaret  in  vnum. 
Hoc  eft  in  illud  vnum  & peifedum  quod  eft  re- 
dudioin  vnumiquiaalij  non  faluantuc.  Hxc  eft 
igitur  ifta  parabola  quare  peccatoribus  appropin- 
quault  vt  eos  reduceret ,&  ad  illud  vnum  cure  aliis 
ouibus  congregaret. 

Dico  vobisquod  ita  gaudium  erit  in 
czlo  fuper  vno  peccatore  pcenicen* 
tiam  ^gente>quam  fuper  nonaginta  no- 
uem  iuAis  qui  non  indigent  poeniten- 
tia. 

Explanatio  eft  parabolx  indudx.  Dicit  hic 
Ctia:3(krtionem/unilitudiDem>fimi|jtudiniscon)* 
paiaiionem.  De  primo  dicit[Dico  vobis]  afferen- 
do in  veritate,  h*».  14.  Ego  fum  via . veritas , & 
vita  [ quod  in  ] Ecce  fireilitudo  [ gaudium  erit] 
Gaudium  eft  doplex:incerius,  & exterius.  Intciius 
quidem  gaudium,  eft  de  maiori  bono  maius  gau- 
dium : & cum  maius  bonum  fit  in  nonagintano- 
uem  iuftis  quam  in  vno , maius  gaudium  eft  de 
ronagintanouem  quam  de  vno.  Exterius  autem 
audium  eft  in  applaufu  & congratulatione.  Et 
oceft  in  minori  bono  & difficiliori  bono , ali 
quando  maius  quam  in  maiori  &:  continuo  .Et  fic 
magis  gaudenr  Samfti  in  conuerfione  peccatoris: 
quia  ratius  eft  Sc  difficilius  conuerti  peccatorem 
quam  iuftum  remanere  iuftum.  Et  fic  loquitur 
hic.  Hoc  enim  nouum  eft  & mirabilis  mi^ricor- 
dix,&  magnx  Dei  potentis  cui  obuiac  peccatum: 
Sc  tamen  non  vincit cam  quin  faluer  peccatorem. 
£celi.\6.  Innoua  figna,  &c  immutamirabiliaiglo- 
riJica  manum,  & brachium  dexterum.  Hoc  enim 
nouum  eft  qui  d in  exterioribus  San£forum  , no- 
uum  requirit  applaufuro.  Pf4m,  4<j,  OnuKS 


gemes  plaudite  manibus  , iubilate  Deo. 

In  cxiojper  meton)'mism,hoc  eft,in  cxleftibtii 
Angelis , & hominibus.  Vnde  Apvcsl-  u.  Poft- 
quam  ptoic£lus  eft  draco  accufaior  fir amim , & 
viAus  cfti  fandlis  conuerfis : dicunt  SaoAu  Pro- 
pierea  Ixiamini  cxli,  & qui  habitatis  in  eis5icut 
enim  cxli  obftupcfcum , quando  Sandus  aliquis 
peruertitur,  & Angeli  pacis  plorant./mm.i.Ob- 
ftopefciie  exU  fiipei  hoc , & porrx  eius  deiblaroi- 
ni  vebemencet.  Duo  enim  mala  fecit  populus 
meus.  Dereliquerunt  fbniem  aqux  viux,  &:  fode- 
runt fibi  ctftcruas  diffipatas,  continete  non  valen- 
tes aquas , hoc  eft , laborando  in  terrenis  quxfie* 
tum  refrigerium.  Similiter  ad  modum  flentium 
fe  habebuDC.  //a.  3 3-  Angeli  pads  amare  flebunt. 
Ita  etiam  cum  fiiu  ininiftii  cenuerfk/nis  peccato- 
ruin>rxceriotibu$  gcftibas  nuua  gaudia  exprimunt 
San£li  Sc  Angeli  in  conuerfione  peccatoris  ,quc 
non  oftendunt  in  continuatione  iufticix  iuftonim 
eo  quod  hoc  non  fit  nouum. A^brr.S.Iudzisno- 
ua  lux  otiti  vifa  eft,  gaudium  & Ixritia. 

Super  vno  peccatore  pcenitenciam  ageme] 
condignam.  Luc.  3.  Fadce  ergo  dignos  ftudut 
poenicentix.  Et  hoc  eft  valde  rarum.  Sicut  enim 
dicit  Facilius  inuenies  qui  teneat  innocen- 
tiam  , quam  qui  condignam  agat  pemitentiam. 
Vnum  eiriro  de  mirabilibus  Dei  eft , quod  homo 
auerfiis  reuettatur  , & quod  de  faucibus  'mfenu 
exttabaiur  ad  finum  Abrahx.  Et  tamen  fit  fit  cft 
de  gtonofis  operibus  miferiODcdix  Dei-P/ium.^^. 
Dixit  Dominus  ex  Bafandioc  eft,  confttfione  con- 
uertam  in  profundum  matis , hoc  eft,  araaiitudi- 
nis  poenitentix.  i.  Sufdtans  dc  puluere 

egcnum,&de  ftocore  erigens  pauperem:vt  redeat 
cum  pfincipibus,&  (oHum  gtorfx  teneat.  GaUax 
Auditum  habebant  de  me, Q^niam  qui  aliquan- 
do perfequabaiat  nos , nunc  autem  eoangriiui 
fidem,  quam  aliquando  expu^bac  & in  me  glo- 
rificabant Deam. 

Qu^  fuper  nonagincanooem  iuftis  ] Hoc  io 
applaufu  exteriori  Sandorum  fempet  verum  eft 
{quijhoceft,  quia  ilU  [non  indigent  pmoiieniiaj 
Et  ideo  non  eft  noua  materia  gaodij  eorum , ne- 
querara./ff.3 f Gaudiurode  Ixtitiam  obtinebonr, 
fugiet  dolor  &gemiru$.iya.v/rMt.  Gaudereinea 
vniuerfi  qui  lugebatis  fuper  ea.  Sic  nouum  gui- 
diuro  fuit  in  fanarione  beari  lob  c»f.vlt.S\c  noua 
gaudia  in  illuminatione  Tobix  fcnioiitific  reditu 
iunioris  Tob.  edf.  1 s.Plus  quam  fi  pacer  continuo 
vidiftctidc  filius  nunquam  exuUftec.Ei  idem  pro- 
batur io  multis  fimilibus. 

Autquz  mulier  habeoi  drachmas 
dcccm,  ft  perdiderit  drachmamvnam. 

Secunda  parabola  eft  de  eodem  de  inoentioix 
Sc  reftitutione  in  peccatore  piimx  imaginis,  con- 
tra negligentiam  PhanCxorum  & Scribarunicquia 
in  talibus  nullom  ftudium  pofiicmnc.  Diuiditur 
autem  hxc  Mtaboia  in  quatuor.  In  ptimo  often- 
dituc  pofteflio  abundanri(nmx& in  decocis or- 
natu mulieris:fecondo  perdicio  huius  tanti  deco- 
ris: ccriio  fblideudo  inquifiriooss : & quarto  gau- 
dium decorem  iftum  Inuenieocis.  De  Primo  ho- 
rum dicit  rriatdifpofirionem  pofEdentis, habitum. 
& ornaturo.  De  difpofirione  poffideoris  dide 
[Qm  mulier]  Qd.  I^ca  eft  enim.  Et  eft  illa  fola 
de  qua  ^rfMr^.v//MS'dicitui  Multx  filix  congre- 
gauecuisc. 


•V  It* 


inEuang.D.  Luc.Cap.  X V.  189 


caueruiu  diuiiias.  lu  fola  rupeigredaes  vniuerfas 
[muUct  ] fapiemia  Dei  Tummi.  Vel » Ecclcfia  (ilia 
lapientix,ab  ipfa  rapientia  redimita.  Protttrb.vlt. 
Procul  & de  vltimis  linibus  pretium  eius.  Hxc 
enim  & Herum  mollit  fumnium.Sic  Ruch  emol- 
liuit  600Z » qui  firmitas  imcrprecatur.  Hxc  iram 
Herois  aucriit  : ficuc  Abigail  cmoliiuit  Oauid 
( . qux  pactis  mei  inuuluttu  interpretatur. 
Quia  ita  inuoluic  cum  fapicncia  Bi  dulcedine, 
quod  auectic  ab  ira.  Hxc  e(l  qux  frigidum  <&  in- 
flexibilem Regem  fouec  Bc  calcfacic:licuc  Abifaac 
qux  patris  mei  gaudium  inccrprccatur  , & cha- 
ticatem  fignificar.  Hxc  efl  igitur  mulier  dc  qua 
dicitur  Ruth.  Scit  omnis  Ifracl  mulierem 
tc  eile  virtutis.  Hxc  cll  igitur  defetiptio  illius 
mulieris. 

Habens  ] tn  pollcfllonc  diuiriarum  [draebmas 
decem]  Drachma  poodus  efl  in  quo  numifinacis 
imago  ell  impreda.  Hxc  autem  efl  imago  fummi 
Regis.  Et  hsK  drachma  ell  homo  fa£lus  ad  ima- 
ginem & fimilicudinem  diuiaam  Ctnrf.t.  &c 
£cctui-j.  Hxc  imago  pondus  habet  gratix : qui.a 
dicitor '£cf/i.i7.  quod  Deus  hominem  aeatum 
i^ndum  fctpfum  vcftioit  vitiutc.  Et-ideo  dicit 
B«dd,  quod  drachma  Regis  etiam  continet  fuper- 
fcripiioncni.  AUith.ti.  Cuius  cft  imago  hxc  & 
fuperferiprio  J Dicunt  ei ; Cxfaris.  Infciiptio  au- 
tem hxc  eft  turis  naturalis  fidendorum. & cogni- 
tio Dei , inferipra  in  cordibus  : qux  ( ficut  dicit 
Datnafccnus ) omnibus  ab  ipfacreaiionc  imprefia 
funt./ercw.5 « . Dabo  Icgcs  nacis  in  corda  eotuni, 
& in  vifcetibus  eorura  fupeilcribam  eas.  Hx 
dracbmx  decem  funt:  quia  dcccm  opcnbnsman- 
dacoium  perieax , 6c  decem  ornatibus  preriofis 
redimicx.  Dcccm  autem  prxeepra  fune  dcccm 
mandata  £xod,io.  Dcccm  autem  ornatus  funt 
quidem  ter  terni  Angelorum  qui  Tupradidi  funt, 
fe  vnos  qui  ell  omnium  illorum  tedixllio  in 
Deum  > ficut  iam  «me  diximus.  Et  ideo  idem 
lignificamr  per  decem  drachmas , quod  per  cen- 
lum  oues : quamuis  non  fignificcnic  eodem  mo- 
do, ficut  pacet  in  dilTcrcmia  parabolarum  quam 
induximu».  Iftx  fune  igitur  dracbmx 
Diuxlecim  millia  drachmas  argenti  milit  ludas 
Icrofolymam  oftetri  ea  ibi  pro  peccatis  momto- 
nim.  Dfachma  enim  c(l  quam  diximus.  Duode- 
cim autem  millia  » funt  perfe^iones  accepexad 
dofttinam  duodecim  Patriarcharum,  vcl  Apollo- 
lorum.  Hx  enim  funt  optimum  factificimn  pro 
peccatis  mottuotxim  vt  refurgaur. 

Et  fi  perdiderit  vnamj  Hic  tangitur  drachmx 
habit.7  perditio : quod  klcm  cll , quod  imaginis 
odfimiliiudincm  l3ci  crcatxdeturpatio  & perdi- 
tio. Quamuis  enim  in  j8.dicatur,qood  in 

imagine  pertranfit  homo  , retinendo  dlcntiam 
imaginis : tamen  quia  multum  deturpatur, & dia- 
bolicam accepti  fimilitudinem , perditur  a Deo 
quando  valde  fibi  cftdiflimilis.TT^rew.^.Filij  Sion 
inclyti,  amifti  auro  primo,  quomodo  computati 
funt  invafa  teftca,opus  manuum  figuli  ? lu  tanta 
enim  drffimiliaidinc,  decorus  At  fpcciofus  forma, 
imaginem  foim  non  tccognofcit.  Matth.yAiKi. 
bo illis  quia  egononnnui  vos.  Nubvm. i.Txics 
omnium  Ikut  nigredo  ollx : funt  fic  combufli  per 
ignem  naturalis  coiKupifcemix.  Deni- 

grata  cll  fuper  carbones  facies  eorum.  Et  ideo 
fjcies  illa  Sc  imago  ell  plofqu.am  perdita,  qnar.do 
fic  eftdeiuipata.  Jn  eptjitia  Utm,  C7  B,trnch  6, 


Nfgrx  funt  fades 'cotum  i fumo, qui  in  domo  fit. 
PbUtp.i,  Sic  ergo  perdit  vnam  , qux  non  cll  iii 
Deum  redutfla , fcd  abduda  in  fimiliiiidiom  dia- 
boltf ex  illisjad  uunacium  faluandorum  pertinen- 
tem.Illa  enim  cll  ptetiofa. 

Nonne  accendk  lucernam,  & cuer- 
tic  domum, & quaerit  diligenter, donec 
inucniat  cam  ? 

Hic  tangit  diligentem  draclimx  inquifiiio- 
ncm.  Dicit  autem  tria  : iucernx  accaifionem , & 
domus  eucrlioncm,  &diligencan  inquifitionem. 
Et  mulier  quidem  Dei  lapientia  lucernam  accen- 
dit , quando  in  incainaciunc  Filij  Dei  cellam  hu- 
minx  naturx  flamma  fux  deitatis  impleuic : po- 
nens animam  Chrilli  pro  lychino  flammam  te- 
nente , & oleum  gratix  pro  ignis  nurrimemo. 

i.  Egrediatur  vt  rplendorIulluscius,&  Sal- 
uatoc  eius  veluc  lampas  accendaiur.Mulier  autem 
Ecclclia  lucernam  accendit , quando  Prxiacum 
ficut  patictnfamiliasduniusin  tefla  coiporii  facit 
ciflic-itis  perrpurux , & in  intclledu  animx  facit 
radiantem  in  veritatis  fulgore,  & in  mente  & vif- 
ccribits  fjtcit  pietatis  Sc  inileticordix  oleo  fluere, 

in  afle^u  ignecharitaiis  & zeli  animatum  ar- 
dere./uuw,f.llleeraclucern.a  ardens, & lucens.  Et 
vos  voluillis  ad  tempus  exuicarc  in  luce  cius. 
Supra  I i.Netno  accendit  lucernam, fic  ponit  eam 
fub  modio , fcd  fuper  candelabrum  : vt  qui  ingre- 
diuntur, videant  lumen.  Aiteode  .autem,  quod  ad 
quxrendam  drachmam  perditam  Jucernam  opor- 
tet accendere : quialumcn  fulgoris  fiii  pcfdidit,& 
non  nifi  lumine  alieno  manifeflatur  ad  inucn>ei>- 
dum.  Non  perdita  amem  drachma  manifeflatur 
proprio  fplcndorc.  Philip.i.  Inter  quos  lucetis 
iicut  lumirratia  in  mundo. 

Et  euettit  domum]Hxc  domus.r  ft  di>mu5  con- 
fcicntixiutcrioiis  ,quam  rotam  uporccceueitcrc 
incompun^lionc  &confclTionc  : vt  drachma  ir.- 
ueniarurad  fplcndorcin.  Pnuck.vitmt.Qonfidc- 
cauit  femitas  domus  fux  , Sc  panem  oiiofa  non 
comedit.  Sophaa.  t . Scrutabor  Icrufalem  in  lucer- 
nis. i.c'primlr.4.  Illuminabitablcondita  tenebra- 
rum, & manifcflobir  conliliacordium. 

Et  quxtit  diligenter  ] Ecce  diligenti.n  inquiii- 
ciunis.  Hxc  autem  diligentia  cfl  i»  dilaillluiie 
confcientiaium  peccatorum,  quas  prxdn^a  htccr- 
113  illuminat:&  vias, Ac  .'idiis.Ac  caulas,^*  dreum- 
flamias  peccatorum  oflcndft , 5c  ante  Oculos  po- 
nit. Ephef.^ . Qux  a lumine  aiguimrur , a lumine 
manifeftantur./o^  i j.Viismeasin  conrpedu  eius 
arguam  , & ipfe  erit  SaUnniormeus  [donec  inue- 
niatl  quia  non  fidficic  nifi  drachma  iimeniacur. 
Catitic.$.  Qbxramquem  diligit  anima  mea.  Et 
pull  modicum  : Innent  quem  diligit  anima  inca, 
Deuttr^i.  Inuenit  eum  in  terra  dcfctia , in  loco 
h«rroris,&  vaflx  folitudinis.  Defcnaenim  terra, 
Herilis  ell  confeiemia  peccatorum.  Hxc  ell  locus 
horroris, in  quo  horrendx  funt  dxmonura  figiwx 
occurrentes.  Valla  autem  folinido,  propter  boni 
naturalis  defolaiionem.  Ibi  ergo  inuofittir  drach- 
ma ad  recuperationem. 

Et  cum  inucnciit , coniiocat  amicat 
Bc  vicinas  , dicens  s Congratulamini 
mihi,  quu  inucni drachmam , quam 
perdideram. 


V 


D ‘ • - by  •-  -iOO‘^lc 


190  D.  Alberti  Magni, Ord.  Praed. 


Hic  tangitur  congtaiulacio  moentz  drachtiu, 
ic  dicit  uia : caufam  gaudijiconuocationcro  ami- 
cotum,&  congratulaiioncm.  IJe  primo  dicit  [Et 
caiu  inucncrit  ] Inucnirc  enim  caufa  cil  gaudij: 
quia  peccatoc  iimcuicut  aJ  tccupetationcm.  Phi- 
lip. I . In  hoc  gauJco , fcd  6c  gaudebo  [ conuocai 
amicas  ] In  cKaritaic  coniun<5las  Sauciorum  ani- 
mas. B*rucb  4.  Ipfc  riitfus  adducet  vobis  fenpi- 
ternam  mcundicaccm  cum  faluce  veiira  [ & vici- 
nas] in  vico  cxlcftrfecuor  manfionem  habentes 
acidies  eflentias.  Jf*.6o.  Lcua  incixcuitu  oculos 
tuos,  & vide: omnes  ifti  congregati  funt,  vene- 
runt tibi.  Vt  tccum  fcilicci  iucundeuiu[[Congra- 
tulamini  mihi]  BArMch4,.  Citcumfpicc  IcrufaTcro 
ad  Orientem  , Sc  vide  iacunditacem  a Deo  cibi 
venientem  [quia  inucni]  ad  gratiam^^dtachnwin] 
imaginis  ( quam  perdideram  ] pet  peccatum , & 
imaginem  deprauantem-  B^ruth  4 ^cc  enim  (ili) 
tui  veniunt,  quos  diiuifith  difpcrlos.vcmunt  coi 
le£li  in  verbo  fairdi,  gaudentes  in  honorem  Dei. 
ff*lm.\o\.  In  Ixtitia  gentis  tux,&  laudetis  cum 
hxreditate  lua. 

Ita  dico  vobis,  gaudium  erit  coram 
Angelis  Dei  fuper  vno  peccatore  poe- 
nitentiam ageme. 

Adaptatio  eil  limiliradinis[Gaudium  enim  e(l 
Angelis  Dei]  quia  ipfiadminiilracori)  fpiritus,  in 
mimfteriom  mifli  propter  eos  qui  hztediratem 
capiunt  foluris-  Et  ideo  gaudent  Je  conuerlinne: 
quia  tunc  non  ftudiatut  (uzdiligentiacullodiz. 

Angelis  fuis  mandauii  de  te : vt  cudo- 
diam  te  in  omnibus  viis  tuis.  Vel  Angelis  Sacer- 
dotibus czledibus.  Mtldch.x.  Angelus  Domini 
exercituum  cft  Sacetdos.  In  exterioribus  enim 
fufciiant  applaufumiGcut  diximus[fupct  vno  pec- 
catore] qui  ab  vno  fuit  aucifus , quod  foluin  eft 
nccedatium.  L«c.  1 o.Porro  vnum  cfl  neceirarium. 
HoceU  vnum,dequo  dicitur  Iseoh.i.  Qui  offen- 
dit in  vno,  fsdos  cil  omnium  reus  [pccnitentiam 
•gciKc]  hoc  efl  pof 0*  tenemiam,  vt  jictfeuctct  in 
dolore : vc  fteut  dicit  G Mala  commifTa 
defleat , & deflenda  vheiius  non  committat.  Illi 
enim  pet  pernitentiam  regnum  cxiocum  appro- 
pinquat : fleut  dicitur  Pccnitentiam 

agite  : appropinquauit  enim  regnum  cxlotum. 
Sic  ergo  flnicur  iixc  fecuiMia  contra  Pluuixos 
parabola.  • 

Ait  autem:  Homo  quidam  babuic 
duos  fUios. 

Hic  tcicia  inducitur  parabola  , in  quaoflendi 
cut  quam  benigne  peccarot  ad  poenitentiam  re- 
diens efl  fufeipiendus , A:  quam  laigc , & quam 
magnifice , A quam  honeile  exhibendus  & per- 
CCadlandus.  Quod  cll  contra  Phatifxorum  & 
Scribarum  auaciciam  , qui  de  fuo  pauperibus  re- 
deuntibus nihil  exhibebant  . Et  infujxr  fi  qua  ha- 
bebant,rapiebant  : quia  ficuc  dicitur  luflifl- 

cabani  impium  pro  munct  ibus  , A iufliciam  iufti 
auferebant  ab  eo.Hoc  ergo  generalicci  intendiinr 
in  hac  parabola  , (icut  patet  cuilibet.  Quamuis 
jtUtgtrici  de  Gentili  A ludzo  ingUffit  expona- 
tur. Primam  ergo  nos  profequimut  expofitio- 
acm  : A tandem  etiam  de  vltima,  quantum  fufli- 
ci(,taeuuonctn  faciemus.  Diuidkur  autem  hzc 


parabola  in  quaioor  panes , in  qittxum  ptima 
oflcirdituc  Pattisfamilias  naturalis  decor  induo- 
bus  flliis , A inDuiiuc  fbrcunz  fuccclTus  in  abun- 
dantibus bonis.  Secundb  inducicur  ex  diflbluio 
iuuenili  fenfu  a patre  recedus  iuoioris , A tnfau- 
ftus  fuccedus  in  bonis.  Tertio  inducitur  qualiter 
egellate  compulfus  , rediit  ad  fupplicationem 
quam  demeruerat  graiic  patri$.Quarc6  A vhimb 
oflcndirut  eiufdcm  benigni,  A liberalis  A magni- 
fica fulccptio  patris.  Prima  harum  paiuaeft,  de 
qua  dicit  ^ Aii  autem  ad  illos  ] hoc  ed  , ad  viilita- 
cem  inllrudHonis , A zdificacionis  Scribarum  A 
PhariCzorum.  Loquimini  ad  cor  lerufa- 

lem,  A aduocate  eam,  hoc  ed , ad  intelicdhiro  di- 
riorum vocate.  I 

Homo  quidam  ] Vt  de  humanis  exempla  den. 
tur , dicit  hominem,  Phariiirosetufdcm  nature 
cum  illo  fignificans,  A debere  etubercere,ft  fimi- 
lia  ad  fllios  non  faciant.  Patres  enim  fe  cognofee- 
re  debau,A  afferiu  paterno  fibi  fubditos  diligere. 
hdn.i.  Pater  amat  lilium  , A omnia  dedit  ei  in 
nurus.  Vnde  de  eo  qui  cucam  fufcepicflliunn), 
dicitur  A^nm.ix.  Erat  autem  Mojrfes  raanfoctir- 
limus  omnium  vironun , qui  eram  fuper  tertam. 

Homo  ergo  erat , mollis  ad  filios , A non  durus. 

Natura  enim  dtuihionis  A non  hominis , duran  ' 

ad  filios.  )9.  Duraturadflliosqoafinonflnt 
fui.  Hic  autem  [ quidam}  dicitui  fmgulantWi-  V 

gnitaiis  in  fuos-  //«-49.  Si  poteft  obliuifci moliet  I 
infantem,  vc  non  mifereatur  fllio veerifui? Et  | 

fi  iiIaoblitafuerit:egocameoiK>nobUaircaitui  I 

Commota  fum  quippe  viftera  eius  fu-  I 
pet  filio  fuo.  Gtn<f.4h  Commota  fune  omnia  vif- 
cera  eius  fuper  fratre  fuo.Ide  ergo  ed  homo  qui- 
dam,fic  benignus  ad  fil/os  [hab^atjadhuc  in  ca- 
ra A regimine.  Gdat.^.  Quanto  tempore  hem 
patuuius  eduiihil  differt  a (eruo  : fcd  fub  tutori- 
ous  A adloribus  ed,  vfque  ad  przfinitum  rempos 
a patre.  Sic  ergo  habebat  eos  in  cura  vc  pater , tc 
fijliciiudincregimmis[  duos  filios]  Ecceflosns- 
curz  qua  refloruit,  r .M*thah. Princeps  magnus 
es  in  ciuitate  ifla , A ornatus  filiis,  A fratribus.  t 
Econcra  de  abicdlis  dicitur  /trrm.ii.  Scribevi-  ' 
cum  idiim  flerilcra , qui  in  sternum  pro/perabi- 
tur  in  diebus  fuis  [ Duos  ] autem  habuit  gemine 
dilcAionis  vinculo  in  Deo , A imer  le  cuUigan- 
dos.Gen^.4Z.  Duo  fili), qui  nati  funt  cibi  iutecra 
i€gypti  antequam  huc  venixem  , mei  erunt,  lib 
enim  homo  Deum  fignificat.  //4-66.  $i  ego  qui 
generationem  aliis.tribuo , ipfe  decilis  erodich 
Dominus?  tfleduos  genuti , ncuc  dicitur  //4-4^. 

Qiii  gedamini  ^ meo  vtero  , A ponamini  i mea 
vulua.  Duo  autem  funt , diuifi  in  rationabiles  A 
irratioflabiles : in  rationem  fequentes , A concu- 
pircentiam.  54p<r»/.  1 1.  Diligis  enim  omnia  qua 
funt , A nihil  odidi  eonun  quz  feddi. 

£c  dixit  adolcfcentior  ex  illis  patri- 

Hic  incipit  agere  de  teceflu  Tnius  a cura  pa- 
rcis : A diuidicur  in  panes  tres:de acceptione  fub- 
dantiz  A feparacione  primo : A decongregatio- 
ne,  A recelfu , A diOlpacione  tangit  fecundo : A 
de  egedare  lafciatam  eius  premente  agit  terrib. 

Dicit  igitur  [£c  dixitl  Tangit  autem  tria  : dulti- 
tiam  impellentem  ad  recelliim  , podularionern 
partis , A acceptionem.  De  primo  dicit  [ dixit] 

Dixi^  infipiens  in  corde  fuo  non  efl 
Deu». 


fjiVisd  by  ^.jooglci 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  X V. 


Deus.  P/W.  Dikic  iniufhis  vt  delinquat  in 
femecipfo  > non  eft  limor  Dei  ante  oculos  eius 
[adolcfccncior]  hoc  eil^dcfidetia  adoiercencia;  fe> 
cucus.  In  paeiitia  enim  propter  multum  humi- 
dum , non  fune  adhuc  acuti  aculei  concupifeen- 
ti«  :fed  paululum  exliccato  humido  & non  rc- 
iniilb calido  > cicca  anaum  quaitumdecimum  in- 
cipiunt ientiri  (limuli.  Ec  tucK  e(l  adolerctntia. 
ILcideo  Pr«M.}o.dicitur  : Quacuor  fibi  c(Ie  inco- 
gnita: viam  aquUx  in  c«eio,viain  carinae  in  flumi- 
nibus, viam  colubri  Tupra  peiram>A;  viam  viri  in 
adolefcencia.  Leuis  enim  & alciuolus  in  euagatiu- 
ne  efficitur  vt  aquila , natans  vt  nauis  in  concu- 
piTcentia,  cortuofus  in  defldedis  vt  cotubpr,&  in- 
eonflans&  incontinens  vt  iuuenis  inadolcfccn- 
fia.  Proktrb.  7.  Video  vecotdem  iuuenem , qui 
aanfle  per  placeam  iuxA  angulum,&  prope  viam 
domus  meretricia  graditur  in  obrcnro , in  no^is 
tenebris  aduefperaicence  iam  die.  lob  t4.0culus 
adulteri  oblauaccaliginais.diSens : Non  me  vi- 
debic  oculas.  Sic  quidem  quilibet  fteit,  iuueniiia 
deflderiafequens.  Vudet.TWnor.  1.  Iuueniiia  de- 
£dciia  fuge.  Sic  etiainii^:ii  Gentilis  populus»(e- 
quens  coDCupifccnciai»  nulla  lege  frznatus : qui 
ideo  dicitur  adol^ceutior,  quia  lege  frznacus 
populus  iu  Adam  ScEua  ihparadifo  fuit : &non 
nznatusa  Cain  61io  eorum  incepit  Bonum  enim 
fempet  cll  ante  malum, & I^alc  ante  illcgalc.Lcx 
enim  data  in  ParadHb  profccU  per  legem  Moy(i, 
& per  legem  Chrifti  & gratiam  eft  confummata. 
Iflaergo  caufa  dilTolutus  ifle  efl  adolcfcencior. 
Dixit  autem  [ patri  ] qui  paterno  afl'e£lii  etiam  ' 
Aulcos diligit  n\io%,iertm.\i.  Si  filius  honorabi- 
lis mihi  Ephraim,  (i  puer  delicatus.  Q^d.  Non 
cA.  Et  tamen  rcquitur:Quia  ex  quo  locutusfum 
de  co,adhnc  recordabor  eius. 

Pater  > mibi  portionem  Aibdan- 
tix  qux  me  contingit.  £c  diuific  illis 
fnbftantiam. 

Ecce  poflulaiio  Aulta  ponionis,qaae  in  mam- 
bus  remanens  cullodita,augenda  erai,&:  data  Ani- 
so confumenda.  Dicit  autem  ciiaqximo  ins  natu- 
tx  patri  ad  mentem  reducit : fecundo  debitum 
quomodo  reqtiiriciertio  de  qiiodebicum  Ht/ub- 
3ungir,&  qua  ratione.  Dicit  igitur  [Patet]  d. 
hoc  ex  iute  naturali  denegare  non  debet.  Dicit 
enim  Pbihfiphtu  /M/«rA/ir,Quod  (Icut  hlius  egre- 
ditur cum  parte  fubilancia  de  corpore  patrisper 
generaciopem  ; ita  cum  parte  facultatis  de  domo 
pactis  dcbeccmiiti.i.CerMrh.1 1.  Non  debent  fi)i} 
parentibus  chefaurizare ) fcd  parentes  ftliis.  Hac 
jgicur  de  caufa  dicit:  Pater[da  mihijad  vfus  meos. 

illud  Gcnef.  ^o.  luAum  eA  vc  aliquando  do- 
mui mez  prouideam.  Non  fempee  debeo  fub  tu- 
tore efle,  Sc  ad  alienam  rcfpiccre  manum  [portio- 
nem meam]  quia  aliqua  portio  Sc  maioc  debeba- 
tur feniori,aliquactiain  debebatur  patri.  Ecideo 
tcinpetac  poAuIationem,  dic(s[ponionem  meam] 
quzcuoqueeAilla.  17.  lufbm  rationem 

poAulantfllicSalphaad.  Da  eis  pofTeffionem  in- 
ter cognatos  patris  fui. 

Qme  (ic  autem  i Aa  portio , quam  fllius  accipit 
a patre , dicunt  SaniAi  quod  cA  bontim  namrale, 
& cum  natura  datum, & donatum,  & acquifltum. 
Bonum  autem narurale,c(l  apcitndo  naturz  habi- 
tualis ad.verum  & bonum.  Cum  uauura  dacDn>, 


191 

eA  intelle^s  per^icacitas.ingenijfubcilitas  > fo- 
Icrria  > liberum  aibitrium  , fenfus  , Bcomniaalia 
talia.  Donacum  e(l  autem  fortitudo  corpofis,pul- 
chritudo, nobilitas, & huiufmodi.AcquintUifden- 
tix,  honores, bona  cemporaIia,&  huiufmodi.Hzc 
omnia  enim  i Deo  Patre  accipimus  pro  portione. 
MMth.  ay.  Dedit  vnicuique  lecuiulum  propriam 
vinutem*  Ephefu.  Dedit  dona  hominibus.  Efihty 
X.  Eatgicus  cA  inuncta  fecundum  magnificemiam 
principalem. 

SubAanriz  quzme  conringic  ] Tangit  de  quo 
egrediens  de  domo  quziic  portionem  : quia[(ub- 
Aantiz  ] SubAanriz  autem  dicuntur  facultates, 
qiiz  fune  dacz  ad  fubfiAendum  in  fubAanciaindi- 
uiduz  perfonz  hominis;^  adfubflandum  in  do- 
mo. Prou.  $.  Honora  Dominum  de  tua  fubQan- 
cia  , &dc  primitiis  omnium  Augum  tuarum  da 
I pauperibus.  Sic  dicitur  de i.  quod  perdidit 
umnem  fubAantiaro  fuain.  Tangit  autem  ratio- 
nem iuAitiz, quando  addic[qux  me  conringk]iu- 
re  hzredicatis.  Deaeuicenim  Pominus  /VMn.a7. 
quod  fubfbntia  patris  deuoluitur  ad  (ilu>s,u filios 
haber.  Hic  autem  Hliiis  ea  quz  accipit  a Domino, 
(Ibi  dari  pecitivTpropt  ia  voluntate  his  veens  frua- 
turadlibiium.  £ccli.  17.  Dedit  illi  potcAatem 
eorum  quz  funt  fuper terram.  EccU.  1 f .Deusab 
initio  conAtruic  hominem, & reliquit  cum  in  ma- 
nu confili)  fui. 

Ecdiuini  illis  fubAantiam  ] Tertium  cA  quod 
fibi  debitam  obtinuit  porcionemtquia  Patet  ot- 
dinen)  naturz  attendens  , nec  ordinem  illum  cor- 
rumpera  volens , diuitlcfubAantiam  imet  filios: 
volenti  recedere  fuam  donau$:&:  volentis  fecum 
manete  filij,cum  fua  in  manibus  tenens  Sc  augens. 
Ec  hoc  eA  quod  interdicit  Affftolm  Nc 

forte  (it  in  aliquo  veAto  cor  malum  inacdulitacis 
difcedendi  i D«»  viuo.  T amen  pater  ordinem  na- 
rurz  corrumpere  nolens,  dat  ci  quod  fuum  cA. 
Muith.io.  Tolle  quod  tuum  cA,  Sc  vadc.^ow,  j j , 
Reddite  omnibus  debita. 

* Et  non  poft  multos  dies,  congrega- 
tis omnibus , adolcfccntiorjilius  pere- 
gre profctflus  e(t  in  regionem  longin- 
quam,Scibi  diffipauitrubrtantiam  Itianr 
viucndo  luxuriose^ 

Hic  agitur  defili)  Aiilri  receffiiapatte  ,&  dicit 
quatuor , (ciUcet , quod  cito  rcccAit  a patre, quod 
omnia  fecnm  congregata  detdlit , quod  in  regio- 
nem longinquam  peiegrc  abiit,  quod  ibi  omnia 
fua  turpirer  confmnpfit.  De  primo  dicit  [ Non 
poA  multos  dies]  Hoc  fuit  tempus  bteuc,quo  re- 
uerenria  canti  pactis , ^ ordinatio  domus  patris 
adhuc  in  coide  rcmanftr.  Ctntf.  31.  Nih  Deus 
I patris  mei  Abcaham,&  timor  Ifaac  afliiiflccmlhh 
fordiaDnunc  vacmiro  ine  dirrihflcs.  Quamdiu 
ergo  reoerentia  paterna  remanfit  in  corde  & do- 
mina pacris(quod  fait  paruum  ten>pus)  remanfle 
verecundia  retentus.  Dc  talibus  dicinitMatth.i 
Sc  Lue.  8.  Temporalis  cA:qnia  ad  tempus  credit, 
& in  tempore  tencacionis  recedit.  Dicit  autem 
[dics]quia  dies  fiiit  quamdiu  in  confpedlii  patiis. 
lodH.  p.Mc  oportet  operari  dum  dies  cAtvenit  nox 
j in  quancmopotcA  operari.  Vnde  etiam  cnm  pto- 
I ditor  exitiii  de  domo  Chrifli,  /ajtt  i 3.diciiur:llle 
’■  accepta  buccella,  (icut  portione  quz  emn  comiu- 


Congrq 


19 1 D.  Alberti  Magni , Ord.Prscd. 


Congregatis  omnibus  ] Duo  dicit»  & quod 
cultatcs umncs  congrcgauit,&  quod  cum  omni- 
bus peregre  eft  protet^us.  De  primo  dicit  [ Con- 
gregatis omnibusjvt  ofrnia  rckrrcr  ad  minifteriu 
hreiuix  $c  iniquitatis,  imcllet^um.  & ingerrium, 
& omnia  qtiz  ad  bonum  dedit  illi  Deus.  Et  om- 
pibus  illis  Deum  pium  Patrem  impugnaret : ve 
quafi  fieret  in  eo  quod  dicit  77.  Prodiit 

quafiex  adipe  iniquitas  eotum.  hb  \$.  Cucutiic 
contra  Deum  extento  collo,  & pingui  ceruice  ar- 
matus cft.  Drwr.ji.  Incraflatus  cl\  dilcihis,ficte- 
caldtrauit : incralTatus,  impinguatus,  dilatatus, 
dereliquit  Deum  fadorem  iuum,  & rcccfli;  a Deo 
falutarifuo.  Et  hoc  cft  quod  dicitO/caa.  Hic 
neiciuicquia  ego  dedi  ei  frumentum  , vinum  , de 
oleum, &:  argentum  multiplicaui  ei,&  aut  um.qiiz 
fecerunt  BaU^hoc  cft.  ablque  iugotquia  hoc  Baal 
interpretatur)  frumentum  verbi  quod  confortat 
cot  hominis  > vinum  iucunditatis  rpiritualis,oIcu 
pinguedinis  in  deuotione,  argentum  cloqueiuix, 
& aurum  fapicnrix.  £(  ex  omnibus  illis  recedens, 
efficitur  fuz  Ubertatis,  impugnator  patris, &con> 
fumptor  rubftaniix  ipfius  [ adulcfcentior  filius] 
plus  lafciuia  mentis  quam  xtaiis.  7 Hofophm. 
Non  ab  ztate  defe<ftiu  cft , /ed  cft  ii  paOioiic.  ifa. 

Puer  centum  annorum  morietur,  & peccator 
centum  annorum  maledicus  cric. 

Peregre  ] vi  peregrinus  cfTct  ^ confpcftu  tam 
rcoetendi  patris.  Ifa.  i8-  Pcregiinum  cft  opus 
eius  ab  eo.  lerem.  14.  Quare  quafi  colonus  futu- 
tus es  in  terra  , & quali  viator  declinans  ad  ma- 
ncnium>Homo  enim  fecundum  diuinuminteHe- 
dhim  in  contemplatione  veritatis  habet  patriam. 
& peregrinus  cft  in  aliis  caducis  de  abduccixibus 
•nimum.  Vndei. /*«.».  Obfedo  vos canquam 
aducnas  6e  peregrinos  abftincre  a carnalibus  defi- 
deriis[prolt^ts  cft  in  regionem  loginquamjLon- 
ginquius  ifta  cft  per  diftaniiam  fimilicudinis  pa- 
ternz,  ^ non  per  diftantiam  !ocoruir..Ec  maxima 
longinquitas . cft  recedere  vfquc  ad  obliuioncm 
Dei  Partis.  Pfalm.  ii8.  Longe  \ peccatoribus  la- 
lus.  Prau.  tf.  Longe  eft  Dominus  ab  impiis. 

Egr^ietis  ciuicace,  & habiiabi»  in  re- 
gione, 6c  venies  vfquc  ad  Babylonem.  Et  in  hac 
longinquitate  maxime  fuit  eiroc  gentilis. 

Et  ibi]  non  icucritus  vultum  patris  [ diffipaurt 
fubftaniiam  fuam  ] omnia  bona  accepta  a p.itre 
[viuendo  luxuriose]  hoc  eft,  ad  luxum  concupif- 
centiz.  Sap.  if.  Exiftimabanc  luTumcde  vitam 
hominis.  Tatis  enim  vita  corpus,  animam  ,&  res 
confiimir.  lob  ) i.  Ignis  eft  vfijiie  ad  confumptio- 
nem  deuorans  , & omnia  eradicans  genimina. 
7r»«.x«;.Qui  niutit  feortum, perdit  fubftanciam. 
Prott.xu  Qui  diligit  epulas  ,in  egeftatc  erit.  Ifta 
enim  eft  lex  lafciuiz,  quod  omnia  confumitificut 
Helena  confumpfii  Gtzclani,  & Phtigiam  . zdes 
corobuffit,  &;  omnia  redegit  io  nihilum.  Et  hoc  | 
cft  ideo  , quia  confilio  non  regitur , fiziia  non 
patitur , & nullum  fibi  ponit  modum-  Prourtb. 

1 Diflipatur  poiTciTio  , vbi  non  cft  confi-  j 
lium.  proutrb.  ;o.  Tria  fime  infatiabilia , & 
^uarrum  nunquam  dicit  fufficit : infernus  , & os 
vuluz  , & terra  qu.r  non  fariatur  aqua:ignis  vero 
nunquam  dicit  fufficit.  luxca  Platonem , con- 
cuptfceniia  fcpiilta  eft  in  inferrto  : & ideo  voraci- 
tas concupifcentiz  dicitur  infetnus.  Os  aurem 
vuluz  voluendo  di^um  ) vocatur  deledario  li- 
batu inenum,  qos  non  fariatur,  ted  pa  rememo- 


rationem rcmperfimilesfufcitac  appetitus.  Terra 
aurem  , cerrenitas  hians  eft  Terapet  ad  bibendum 
delcdabilia.  Ignis  cft  incendium  fomitis.  Ifta  er- 
go totum  conlumunt. 

Et  poftquam  omnia  confammafl«, 
fadaclb  fames  valida  in  regione  illa,2c 
ipfc  ca*pit  egere. 

Hic  tangitur  de  egeftatc  ad  reditum  compcl- 
lmtci&  hzc  exaggeratui  a quatuot:a  caufa.ab  cf- 
fc£hi,a  fruftrationc  laboris  inutilis,  a penuria, qua 
etiam  vilem  cibum  mereri  non  valuit.  De  caufa 
dicit  [Et  poftquam  confummallet  omnia  ] quz  a 
manu  Doiniui  acceperat , & vitibus  confumptfs. 

Non  celamus  Domino  noftro  quod  dc- 
ficieme  pecunia, pecora  fimul  dcfi:ccrunr:nec  clara 
te  cft  quod  abfquc  corporibus  & rctra  nihil  ha- 
bemus. Cui  ergo  moriemur  te  vidcntc;Confim>- 
pia  cft  pecunia  fapiemiz  te  cloquentiz.  Pecora 
aurem  defecerunt  » quando  etiam  pecorinz  vices 
deficiunt  ad  voluntatem  hominis  explendam , Se 
nihil  remanet  nifi  marcidum  corpus , jc  pondus 
latcnum  in  vltima  /cncAutc.  Pfalm.  jo.  Corru- 
pti fune,  & abominabiles  fadi  fune  in  ftudiisfuis. 
Sjp.j.  Virtutis  quidem  nullum  fignum  valuimus 
oftcnderenn  malignitate  autem  noftra  confumpti 
fumus[Faifta  eft  fames  valida  in  terra  illaJHzcdi 
fecunda  caufa  , Se  efte&us  primz.  Hzc  autem  fa- 
mes eft  deftirmio  aodiendz  veritatis  per  verbum, 
Sie  pcTcipiendz  gratiz  per  facramenta.  Gentf.  4 1 . 
Intcrim  fames  omnem  cerrara  vehementer  pie- 
mebac.  j4ma/  8. Mittam  famem  & fitim  in  tertam: 
non  famem  panis,  neque  fitim  aqu.rrlcd  audiendi 
verbum  Dei.  /ab  jo.  Egeftatc  & fame  fteriJes, qui 
rodebant  in  Iblitudinc , fqualentes  calamitate  Se 
'mifetia.Omniscnim  humor  boni  cxiccacur  in  ra- 
libus , & rodunt  infoiitudfne  fyluciiri , vbi  pilofi 
lalcant,  hoc  eft,  dxmoncs:&  fqualent  egeftace  ffit- 
ritualis  boni  & mifcria.Hzc  igitur  fames  eft  efle  • 
(ftusconfiimptionis  fiibftamiz,  & premit  iftum 
mifernm  deftitutum  omni  bono  paterno. 

Et  ipie  carpit  egete]  hoc  eft  rccundum.effcAus 
duorum.  Eguit  autem  quandoquidem  volunta- 
tem fiuendi  peccato  habuit : & valetudinem  non 
habuit,  quia  perficere  non  potuit.  Pfalm.  Oi- 
uiics  eguerunt,  & cfuricrunc : inquirentes  autem 
Dominum  non  deficient  umni  bono.  Pteu.  ]. 
Egcftas  a Deo  in  domp  impij.  Prou  i ).  £gefta$6( 
ignominiaei  qui  dcictit  dilciplinam.  Pran.  ij>. 
Anima  dilTolura  efurict.  Prou.  14.  Miferos  facie 
I populos  peccaturo.  Vnde  dicit  ^rd4:Omnis  locus 
abdente  patre  penuria  cft. 

Et  abiit,  Scadb.xfic  vniciulum re- 
gionis illius.  Et  mifit  illum  in  villam 
luam,vt  pafccrccporcos. 

Ecce  tertium,  quod  eft  froftiatio  laboris  inutir 
lis.  Dicit  autem  quatuor,fcilicet,quodabiiia  ie, 
quod  malo  adhzfit , quod  vili  labore  fe  occupa- 
liir, quod  labor  fibi  inutilis  fuit.  De  primo  dicit 
[Et  abiit  ] a ftmetipfo  & ipfius  booo  recellit  in 
quandam redeundi dcfperationcm. Pfxlm.i.  Bea- 
tus vii  qui  non  abiit  in  concilio  impiorum. 

Et  adhzfit]  illicito  amore  & communione  illf- 
cira.  Jfa.  i.  Pueris  alienis  adhz (erunt  [vni  ciuium 
regionis]  pqftlmz.  Gtntf  1 j.  Homines  Sodomitae 


in  Euang.D.Liic'  Cap.  X V.  191 


peflimi  erant  * & peccatores  coram  Domino  ni- 
mis. Ncc  dicitm  ciuis , co  quod  cHec  aliqua  dui- 
litate  diTpolicus  : fed  quia  ad  modum  ciuis  con- 
corditer malis  cohabicauic.  Qiiz  concordia  pcf- 
£maieft  vtranimis  confcnfus  ad  peccandum. /^/71. 
Zelaui  in  peccatoribus  » pacem  peccatorum  vi- 
i densJniergorailcroadharnt- 

Et  miiic  illum  in  villam  Tuam]  Ecce  occupatio 
I laboris  inutilis  Hzc  autem  c(l  vilU , in  qua  terta 

ad  concupircentias  excolitur.  /!j(c.i4.Vjllam  emi, 
&ideo  non polTlim  venite.(7rflr/j. Spinas &:cri-i 
butos  genninabit  tibi,  hoc  cft,  pun6liones  foiici. 
tudinum , & aculeos  libidinum.  Prouerb.i^,  Per 
amm  pigri  hominis  tranfiui  /&  per  vineam  viri 
l^lci : & ecce  totum  replcucrant  vnicx,  & ope- 
rueraDC  fuperiicjem  eius  fpinae.  Ager  enim  in  quo 
«git  Aultus,e(l  concupifeentia corporis:  Ec  vinea 
en  gaudium  huius  mundi  qux  operta  funt  vrtica 
('quz  ab  vtendodictcur  ) libidinum,  Sc  fpina  foli- 
citudinum  vanaram.  In  hanc  ergo  villam  miiic 
eum,vt  abominatam  coleret  concupiTcendam.  Ec 
hoc  dl  quod  fequicur. 

Vc  pticaet  porcos  ] Porcus  nomine  Tuo  quail 
ipueeus  dicitur,quia  Tpurcitiis  gaudct.Ec  nos  qui- 
I jrm  iam  in  ptzhabitis , & Tuper  Mdtihstim  pro- 

I ptia  porci  dkimus : tamen  & hic  aliqua  dicemus. 

Dicit  autem  Gtojf.  quoJ  porci  fune  dxmoncs,  qui 
I gratiis  delebantur.  Pfnlm.\f>.  Saturati  Tunc 

|>otdna,&  diuiferunr  reliquias  Aias  pariiaiisAiis.' 
Hosifte  pauic , quando  voluntati  eorum  (acisfe- 
cit.  //tf.dj.  Qui  comedont  cainetn  ruillam,&  ius 
ptofanum  in  vaAs  eorum.  Luxuria  autem  pizci- 
pu^  cft  porcina.  Prtutflf.n.  Circulus  anrcus  in 
naribus  Aiis  > Aue  porcz,  mulier  fatua  & pulchra. 
Stacim  enim  geminam  anuli  ponit  in  Aercore.  Et 
£c  facit  luxurioAis  , omnem  decorem  Aium  abf- 
condic  in  infamia  tuxuriz.  Porcus  etiam  fcruenris 
eft  irz  : & ideo  corrixatio  proprie  eA  porcorum. 
Pfdlm.^^.  Singulaiis  ferus,  hoc cA, porcus, depa- 
fluscAeam,  Domini  fciliccc vineam.  EAcciam 
I porcus  aper  indignanter  Aipabus : & ideo  alia 

fecat  animalia , ncc  patitur  focietocem  aliorum. 
Mtutbj.  Nuiitcfandum  dare  canibus , Sc  mar- 
garitas nolite  fpargere  ante  porcos : nc  forte  con- 
culcent ca  pedibus  fuis,  &comierfi  dirumpant 

Ivos.  Cupidi  etiam  valde  Ami  porci, & foli  volen- 
tes pofliJcrc  fuaro  habitationem  ; & ideo  Agnifi- 
ant  auaros.  A fjtth.Z.Si  nos  hinc  ciicis, mitte  nos 
in  porcos.  EA  etiam  vemroAis  porcus  :&  ideo 
Agfiificat  gaArimargiam  , qux  cA  vencrisinfania. 
a.Pcir.i.Canis  rcuerAis  ad  vomitum, & Ais  lora 
in  volutabro  luti.  EA  etiam  porcus  piger  propter 
carnis  pondus:  &Agnificat  pigritiam,  quzeA 
acidia. /.miM  t.Siis quia  diuidit  vngiilam  Sc  non 
ruminat  > immunda  erit  vobis.  Non  enim  habet 
difcrctiuam  viro,  ad  difccrncndum  inter  fpititua. 
lia  ( in  quibus  veloces  cAc  debemus ) & carnalia 
(adquz  lardi  ellc  deberemus)  Hos  igitur  por- 
cos miAt  euro  pafccrc  ciuis  regionis  ignomj. 
niofz  , quz  tota  eA  plena  puteis  bituminis 
Toluptaturo  , Acut  Sodqma  j Acut  dicitur  Ge- 
mtf.ti.  Et  fuit  occupatio  Aia  in  labore 
vili  & inutili. 

Ec  cupiebat  implere  ventrem  Tuum 
de  filiquis,quas  porci  manducabant:& 
nemo  illi  dabat. 

Hic  cingiiut  laboris  inutilis  ftuAratio : & du 
p.  Albcrti  MA^nti  tn  D,  Ltu. 


cit  tria : turpe  dcAderium , porcinum  cibum  dc- 
Adetatum  , d5c  dcAdcri/  fiuArationem.  De  primo 
dicit  [cupiebar]  ardenti  concupifrentia. 

Petitis  & non  accipitis,co  quod  male  petatis  : vt 
in  concupifccniiis  veAris  inAiraatis.  Htc  enim 
nihil  cupiebat  niA  inAimeie  Acut  pecus  [ implete 
ventrem  Aium  ] hoc  cft , catnalcm  cuncupiicen- 
tiam.  Hhilip.i.  Quorum  Deus  venter  clhiSc  glo- 
ria in  confuAonem  eorum  qui  terrena  fapiunt. 
£ff/i.i.Quis  itadciiorabit  vtego  i Et  nota  quod 
'dicit : Im^erc  ventrem  Auim  : quia  ad  tantam 
erat  tedubus  neceOitarem  , quod  iam  non  cogi- 
tabat fapores : dummodo  venter  quocunque  fe- 
cundum quantitatem  impleretur. /ai»  6. Quz  prius 
nolebat  cangeee  anima  inca  » nunc  prz  anguAia 
cibfmci  Aint. 

Dc  Aliquis  ] Siliqua  fecundum  G!oJf.  cA  genus 
lcgurninis,habens  folles  Acut  faba  vel  pifa.  Et  di- 
cit quod  cA  legumen  concauum , multum  habens 
de  folle  , &;  parum  de  fubAantia.  Dicunt  autem 
alij.quod  cAfrubuscuiurdam  arboris. Secundum 
Phsiofophum  autem  rtdturaltm  in  fiitttia  dt  ve- 
gtt»inUbH4,won  dicitur  Aliqua  aliquis  frubus,  vel 
femen,  vel  legumen  : fed  generaliter  omnis  folli- 
culus concauus,  in  qtm  fcmina,vel  frubus, vel  le- 
gijmina  continentur, Aliqua  vocatur.  Famis  enim 
tcmjxitcDomhms  porcorum  Aubus,  Sc  legumi- 
na comcdcndoA’cl  vendendo, in  vAis  pmprios  re- 
degerat : Si  porcis,  Sc  cuAodi  porcoruin  Aliquas, 
ad  mfcliccm  vitam  fuAemandam,  in  cibum  mini- 
Arabat.  SigniAcanr  .autem  Aiiquz  Aceas  Itbidino- 
Asrum  confofationes  in  amplexibus  dc.  tabibus 
turpibus:quando  peccatum  committi  non  poteA, 
vel  non  licet  propter  homi.^cs.Sicut  qui  tangunt 
turpia  mulieti»m  , vbera,  & inguina  Artentia.  Et 
in  hoc  delebantur  Acut  Ais  , quz  Aibiniuic  aures 
iQConcupi^cntia.  hb  )0.  MarTdebant  herbas,  & 
arborum  cortices:  radix  iiini|>eroriun  cibus 

cotum. Herbz  funt  cibus  iumentorum.  Atborum 
autem  cortices  Amt  , non  ligni  quidem  cortices, 
fcdfrubmmuAcuc  diximus.Er  illicoftkes  dicun- 
tur Aiiquz.  Et  radix  iuniperorum  prz  omnibus 
lignis  continere  dicitur  ignem  :itavc  quadragin- 
ta diebus  Aib  cineribus  incliifiim,  carbo  de  radice 
iuniperi,djcliur  ignem  continere.  Et  AgntAcat  in- 
cendi) materiaro  libidinis  ioextinguibi^em,  etiam 
in  non  valentibus  peccare. 

Ec  neino  illi  dabarlqnia  ea  in  vAim  fumere  vel 
non  valcbai,vcl  propter  confuAonem  non  licebar. 

Videbis  quidem  oculis  tuis,  & itmen 
inde  non  comedes-  Pfutm.i  1 1.  Peccator  videbit 
& irarcetur,  dentibus  Aiis  ftemet  & tabefcct  :de- 
Adeiium  peccatorum  peribit.  Htc  enim  vcrtim  eft 
illud  pocrz. 

T*nt4lu*  * lubrii fugicntid pocuU  CMptM, 

Quo  funt  plm  p9u,pUt*  fitmmur  a^tu. 
Prounb.io.  Propter  frigus  piger  arare  noluit, 
mendicabit  ergo  zAace.  Ec  iam  non  dabitur  ei. 
Hoc  cA,  refrigerium  aqux.quod  damnanu  in  in- 
ferno peciuir,  qui  de  nullo  bono  curauit,  nec  non 
obrinuir.  Vnde  Beatm  Etmtndm,  !n  zrernum 
non  obtinebit , quod  vult : & tamen  quod  non 
vult.in  perpetuum  AiAinebit.  Hzc  enim  pertina- 
cia cA  iniqiiz  voluntatis , Sc  przcipue  in  damna- 
tis : vt  adhuc  peccandi  habeat  deAdaium , etiam 
cum  non  valet  explere  dclklum.  Et  illi  Tpaddoes 
diaboli,  qui  fornicari  non  poAiinr , Sc  ad  puellam 
fufpicant.  Eul.^o.  Portans  mercedes  iuiqnita- 
R (is: 


194  Alberti  Magni,  Ord  PrsEd.' 


tis : videns  oculis  & ingcmifccns , ficuc  fpado 
complcdeiis  virginem  & rurpirans.  Sic  volun- 
tacan  UuSens  ad  omne  peccatum , & pcificcre 
non  valens. 

In  fc  amem  reuerfas,  dixit  :Qiianti 
jiicrccnarij  in  domo  patri:,  mei  abun- 
dant panibus , ego  autem  hic  fame 
pereo  l 

Dicuntur  autem  hic  tria  : teuerlio  ad  fui  co- 
gnitionem, artrahemia  ad  patris  rcueritonem  > & 
eius  quod  cogitauctat  per  ettc^lum  implctio.  De 
primo  didt[lplc  autem]  pcccativias  inucnire  non 
valens.  Ofu  a.Scpiaro  viam  tuamfpinis,&  iemi- 
tas  (lias  non  inueniec  [ in  ^ reuerfus  ] hoc  c(l ; ad 
rationis  adum  introrfus  in  corde , a quo  dilccdc- 
rat[rcuctfus]  Ifa.^6.  Redite, redite  ptaciiaricatotes 
ad  cor.  P(tdm.j6-  Exercitabar  cum  corde  mco,& 
fcopebam  rpiritummeum.  Uiccd  nuntius  qui  ad 
lob  rcucrtiiur>dr.mna  renuntians  lob  i. 

Dixit  ] Hic  tangit  caooi  reuertendum  trahe- 
bant. Dicit  autem  duo : qicm  benignitatis  A:  cha> 
titaiis  paterna:  in  genere  coniunclos : & affliiSio- 
nem  pornarum  peccati,  qua  pungebatur  in  exilio. 
Et  ex  his  elicitur  reuertendi  ptopofiuim.  De  pri- 
mo dicit  [ Quanti  mcrcenoii)  ] ad  domum  patris 
non  pettinemes,  (cd  mctccdc  temporali  iibicon- 
ftiiuta  rcniientes/icot  Iudxi,qui  IcmperCpe  mer- 
cedis temporalis  Icruierunt.  ‘Dfwfer.j  j.Tantiim- 
inodo  ociilns  lacob  in  terram  frumenti , vini , A: 
olei.  Pjalnt.4.  A fiuAufrutnemi,vini,&olci  fui 
muhiplicati  fune.  Et  hi  [in  domo  pattis  mei]  hoc 
eft.in  familia  magni  pattisfainilias.i. Timeri. 1. In 
magna  autem  domo  nonfunt  foium  vafa  aurea  & 
argentea,  fcd  lignea  Ac  fi^ilia ; & alia  quidem  in 
honorem, alia  vero  incunrumeiiam.  Mercenarius 
vero  inuiic  fcniit,&  tamen  feruir  in  fpc  mercedis. 
Et  hac  accepta  de  domo  egicditut , Ac  nihil  ho- 
noris habet ; tamen  mulca  bona  facit , & ideo  fui 
indigetur : Ac  non  tantum  toleratur, fcd  ctianr  ad 
domum  vocatur  & conducitur.  Iracftqui  in  Hc- 
clcfia  pro  mcrccde  temporali  Icruicificnt  Clericus 
pro  (li|>ciTdio  prxbcndj;  mult.i  bona  facie , Ac  vo- 
catur , Ac  remuneratur : fcd  tandem  ilne  honore 
cum  damnandis  egreditur.  i.C«rsmh.^.  Si  inuirus 
Euangelium  annuntio,  merces  mihi  c^Iicma  c(l. 
lAe  enim  (e  non  exponit  periculo  pro  domo  pa- 
tcisfainiliis.  Etcfh.ij.  Non  afcendiftiscxaduer- 
fo  , nec  oppofuiftis  vos  mutum  pro  domo  Ifracl, 
/o4n.tn.  Mercenarius  fugit  quia  mercenarius  eft, 
Ac  non  pertinet  ad  eum  de «uibus[ Abundant  pa- 
nibusjad  litciaroiPanibus  cor  conforuncibus  ve- 
ritate verbi , gratia  virruris , A:  refedtione  facra- 
menti : de  quibus  panibus  iam  ante  diximus  , Ac 
habent  vnde  fc  Ac  alios  reficiant.  Pfdm.^^.  Ine- 
briabuntur ab  vbertate  domus  tu«  , Ac  torrente 
voluptatis  tu«  potabis  eo&Jfd.f.  1 .Qui  habitatis 
tectam  Auliri , cum  panibus  ocairritc  fugienti. 

Panis  ei  dams  c(l,  aqu.c  cius  fideles  fune. 
Hxc  igitur  fpes  traxit  cum : quia  liberalis  fuic 
eciaro  in  non  coniundlos. 

Ego  autem  hic  Eunc  pereo  ] tcfirAlione  dclli- 
tunis:ficut  Getiits  populus  in  idoloLictia,  Ac  ficut 
quilibet  in  peccati  exilio,  I.Comedi(Iis,Ac 
non  cflis  fatiati.  £t  ibidem.<^i  congregauic  mer- 
cedes,inifit  eas  io  facaim  pettufum.Quia  li  etiam 
aliquid  dclc^arioois  habet  peccatum , hoc  ipfuin 


non  nutrit,  fcd  conuertitur  in  tormentum  Ac  ve- 
nenum. Et  idcirco  fame  perit  etiam,  qui  dclcda- 
menta  peccatorum  comedit.  Jfd.ip.  Sicut  Ibm. 
niat  efuriens  Ac  comedit , cum  autem  expetgefa- 
dus  fuetit,vacua  ell  anima  cius : Ac  flau  fomniac 
iiciens  Ac  bibens , Ac  poflquam  fueric  expagefa- 
<^us  latius  adhuc  fuit : fic  fa£U  fumus,  lilc  enim 
vere  fame  retic , qui  delegatione  peccati  quatrir 
rctici,Ac  nihil  rehcicoi , fed  peric  de  die  in  diem. 
Ifd  . Ecceferutmcicomcdenr,  Ac  vos  efurietb; 
nfcrui  mei  bibcnt,Ac  vos  Etictis. 

Surgam,  Ac  ibo  ad  patrem  meum. 

Ecce  reuertendi  piopofitum:  tnqua  parte  qua- 
tuor  continentur : a peccato  furieCrio,  ad  patrem 
bonum  profc<5lio,  peccati  confclfio,Ac  veni*  fop- 
plicatio.  De  primo  dicitjSurgamjnon  tantum  in 
prxfcnti  momentaneo,  iu  omne  futurum  fur* 
fum  me  agam. ‘£^ibc/!y.  Surge  qui  dormis.  Ac 
exurge ds  mortuis , Ac  ilhiminabic  tibi  Chritlus. 

Coururge,fcdeIetufalcm:  folue  vincula 
colli  tui  captiua  hlia  Sion , hoc  efl , vincula  con- 
(uetudiiiis  pcccuoium,  collum  rationis  ruum  de- 
primentia. /*/a/w.6j.  Accedat  homo  ad  cor  al- 
tum.i.Lcuatecapira  vcftra:ccw  appropin- 
quat redemptio  veflra.  Sic  igitur  non  ad  tccram, 
f.-d  ad  c.rlum  fa^us  furfum : cum  caput  mentis  iti 
fublime  bonum  extollit. 

Et  ibo  ] Ecce  ad  patrem  bonum  profcAlio. 
£«!».!  7.  In  partes  vade  fcculifandli  cum  viuisAc 
dantibus confcflioncin Deo.  /crcw.y  t,  VcnireAc 
nolite  flare.  Pfalm.Z^.  Ibunt  de  virtute  in  virrn- 
tem , videbitur  Deus  deorum  iii  Sion.  Gtnef.^i. 
Reuertcrcin  tcriam  narioitatis  rnx.Ex  Deo  enim 
natus  es, Ac  terra  natiuitacistux  efl  habitatio  San- 
Alorum  [ ad  patrem  meum]  ad  p.iternum  fontem 
boni teuertar.  Eccli.\y.  Rcucrtcfcad  Dominum, 
Ac  auerterc  ab  iniuflitia  tua , Ac  nimis  odito  exe- 
crarionem.  Pater  enim  non  oblluifcitur  fubftaii- 
tix  Ac  proprietatis  patris , Ac  aftAlns  filialis.  Sub- 
flantia  enim  patns  tpfa  dulcedo  cfl  proprium, 
mifeicri  Ac  parcere.  Affbflus.ad  6lium  km^iei  de- 
pendete. Er  de  fubflamia  quulem  dicitur  S>ip  i6. 
Subftantiam  tu-im  Ac  didccdlnem  quam  in  filio* 
habes  oflcndcb-is.  De  mifeticordia  latLi.  Pa- 
tiens Ac  mult.*  mifcricordl* , prxflabilis  fupet 
malitix  De  aficAlii  2 .Re^um  1 . Sicut  mater  vni- 
cum  amat  filium  : ita  te  diligebam.  Ad  talem  igi- 
tur ibo  patrem. 

Er  dicam  ci:Patcr  pcccaui  in  exium 
& coram  te. 

Ecce  humilis  confeffio,  in  qua  tria  didr : fj'em 
patris,  confcflioncin  veritatis , Ac  cara  quam  me- 
ruit per  peccatum  abiedionem  indi^itatis.  De 
primo  dicit  [Patet  ] Qjd.  Nihil  fpei  mihi  efl  fine 
te,  fed  multa  fiducia  in  te:  qui  vere  parer  es  in 
patris  aflcAlu.  / .1.54.  Nunc  Domine  patet  noder 
es  tu,iios  v«o  lutum : Ac  fiAor  nofler , & opera 
manuum  tuarum  omnes  nos  [ peccaui  ] Ecce  hu- 
milis Ac  vcraconfcffio[pcccaoi]2.!Kf’^.t'//»ni.  Ego 
fum  qui  pcccaui , egO  inique  egi.  M j j.  Pcccaui 
Ac  vere  deliqui ; Ac  vt  eram  dignus  non  recepi  [in 
cxluni]  permctotiymiam,Koced,San(dosAc  An- 
gelos of^ndendo.  lerem.x.  Obdupcfcice  exii  fu- 
pec  hoc , Ac  port.x  cius  dcfolamiiu  vehementer. 

Duo 


inEuang/D.Li 

Ddoenirn  tHAlaTccic  populus  roeus.  Me  dercli> 
(^iteronc  fomcin  aqux^ux , St  fodeiunc  Hbi  ci- 
(terruf  dtflUpauS)  cdmmere  non  valemcs  aquas. 
Pedatum  enim  redundac  in  vetecundiam  San^o» 
niin,  qui  czium  vocantur : quia  eoruip  cbnuer- 
iau()’e^aim  Angelis  in^lo.  Ifd.^  3.  Ecce  vtden* 
tes. hoc cft^Prophetx,  clamabunt,  Angellpacis 
antitc  flcbunt[&  coram  tejqui  oAinia  vides  Vel 
[joram  te}  hoc  cl^&nrc  conlpcAum  cmim.//<J>r. 
4.  Omnia  nuda  &:  apena  fu»i  oculis  eius.  JEccli. 
s3'.*’OcuU  Domini  Widtbrcs  fnnt  fupet  fqkm 
'dtctunfpidences  omnes  vias  hominum.  16. 
Omnes  vix  hominum  patent  ocufiseius.  polot 
Mrur  quia  peccauit  in  cxlum  in  amidSbue  & of- 
(mfa  Toctctatis  San^locure.  Verecundia  autenn' 
quia  coram  patre  peccauit.  Defotmifas  autem 
ex  jpfu  peccato.  Pj*im.  Tihi  fo]ipeeeaui& 
jDilum  coram  tefcch 

lam  non  fum  dignus  vocari  filjas 
tous : fac  me  Gcac  vnqm  dc  mercena- 
riis tuis.  Ec  Turgens  venie  ad  patrem 
Tuum. 

Ecce  recognitio  pruptix  indignitatis.  Iioagi' 
ocm  enim  tuam  ip  tne  denicpaui,  &^na  opti- 
ma i tecolUta  confumpniSc  Ideo  lilius  alienatus 
fum  qui  mendtus  Tum  tibi  > inueteraui.iii  certa 
diiena  , & ilemicis  tiiisclaudicaut.  Non  Ium  de 
illis  dcquibu^dlfcitur  /erem.  17.  Non  fum  miba 
tus  topadocelo  fcquens,  &diqpi  homini^onde 
fidcraiit.  Sc^ahosEqUens»  indignus  fa^us 
tua  paternitate.  Fa^us  fum  dc  illis  de  quibas 
dicitur  /oan.  8.  vSs  ex' patre  diabblo  edis , fc 
9pcra  illius  vul^is*peiEcere.  t.Ceriv.h,  if.  Ppi- 
jaui  imaginem  teireni  patris  , & deturpaui 
imaginem  cqam.  Sic  igitur , noafumdignus  vo< 
cati  blius  tifbs  fac  me  (icuc  vmim]  Ecce  hu- 
milis fupglidlHp  venix.ln  hac  autem  fupplicauo- 
ne  recognolcit  potentiim  faciendi  non.  ctie  uf  fc, 
fed  in  patre.  Et  noh  dicit  quod  facter  mercina- 
nuirtquiailfc  non  manet  in  dt^A  patrism  xicr* 
numtiicut  djgcur%.r«.jf.  ^4  quod  faqac  cum  E 
'cur  mcrcenatiumirioc  efl.EHutn,  in  habitu  humi- 
Ktatis  Ictui  iu  donjo  opcrantdn. 

Dc  ptimo  dicit[Lc]Tu,  qui  potcftatem  hattfs. 
Ego  enim  defeci.  A/j/ib.  3 . Potens  cft  Deus  dc 
lapidibus  iliis  fafaurc  lilios  'Abraltc.  Seiuism 
enim  potcli  facere  tiJhun  » Dominus  pater  [ Ac] 
ergo  quiomhe  bonum  ex  re  Acis.//a.i<.A  ttmo.s 
re  luoconccpimuSt  quali  pacrurttiimhs,  5e  pe- 
perimtis  fpitiium  fdlutls.  Sic  igitur  qut^fpiciujnl 
adoptionis  dcdilU  lanj  [ fac  ] p«r*gratiam  rubfc  - 
quctitetn  [faeme  ] qiiialicctcofmpcusa  fa^ra 
tuaptima : TudixilU /<7*eM.  fS.  Conira^uin  cH 
opus  in  manibus  Bguli  > & conu^tfu^rurfus  fec^c 
illud  in  vas  alterum  , ftciu  pl.u;uitu‘n  oculis  fuis. 
Et  dixitiHxc^icIt  Doinlhus.Sicuc  luiiimiisma- 
mi  6guH  Ec  vos  IN  manu  inco;  domtfs  Ifta^^  [ fac] 
eigode  lutu  corrupeesvi^' quod  merito  placeat  iif 
oculis  tuis.  Sic  cigo  dic.[  f >«  tpc  ] non  rflcrccna- 
rium:  quiait)  domo  toa perpetuo  manere  cupi^ 
fed[ficuttBcrccuatiiTm]  qqi  in  habitu  humUitatu 
Imi  rctutat:&  tamen  indonau  teQianta^quia  fic 
imitabor  filium  tuum  dilcifiufh.W/iAi.Exinaniiiit 
fiancttplum,  formam  Ictui  accipiens, 
e4:Hitmj!iainrltrmciip(hm  , fadtis  obcdiensflatti 
vIque  ad  mnttcm  : licut  St  ego  vfque^ad  mortem 
fiaxjiie  dirpofai[Fac  ergo  mc  ficuc  mercenarium} 
D.  AlbfrtrM*gni,  tu  Etun^.  D-Luc. 


ic.  Cap.  X V.  igf 

I»h  1 4.  Donec  optata  veniat » St  ficiff  mercenaiij ' 
dies  eius.  O pacer»  Esc  ergo  quod  dixilli.  EccU.-j. 
Non  Izdasicruum  in  veritate  operantem  «neque 
mcrcenaiium  dantem  tibi^animam  fium.  Ego 
enim  in  veritaieopcra  Ictui  perficere  voIo,& mer- 
cenarius dare  tibi  totam  animam  ex  omnibus  vi- 
tibus meis.  Ecce  veniam  impeuans  fupplicaTio. 
(£0  cum  hac  fui  indignatione , 6c  veritatis  con- . 
ieuione » dc^euoca  & humili  fupplicacionc  [fur- 
gensj  agens  per  elTcdum  operit  futium,^  ^ti- 
na vitiorum.,  PfAlm.  3.  Ego  dormiui  St  Ibpot» 
tus  furo  (in  peccato)  St  exur^exi  quoniam  Domi- 
minus  fufcepic  me  [ venit  ] profe^  viitutis  [ ad 
patcem]diccns  cum  leruls  Dauid  i.^r^.i4.In  dre 
^na  venimus  ad  ce. 

Cum  adhucionge  clTcc  , vidirilluoi 
pacer  ipliQs , Sc  mitcricordia  motus  cft» 

Sc  accurreo;»  ccddic  fuper  collum  eius» 
6^01'culatus  efleum. 

Hic  tangitur  pactis  bcntgnidtma  fulceptio  re- 
iMrtcmis  hlij.Tangttnrur  autem  hreduo, quotum 
p#nut^  blni^ifiima  fulceptio  patris : lecdn- 
dtnn  autcm^cll  piatio  iodrgnautiscohxiedis  In 
primo  horum  triafum»  Iciticer» ligna  bcuignita-  - 
ti^pairis  ifi  fufcipiciido » veritas  filij  >11  pctniicn- 
do  &:  Confitendo, fefiiuitas  totius  familix  in  con- 
gratulaoASigiu  benigoitatia  in  fufelpinido  fum 
quinque»  fciiiVec » quqd  longe  adhuc  poitium  vi- 
di:^ qnd4a4  venientem  roifettnn  mifciicoidia 
morus  fuic.1  quod  lallo  paterne  occurrit , qttud  fe 
iioq  coiitindis  fuper  cum  cceidir,quud  intiinx  di  - 
le^^nisolculum  implende.  De  primo  dicit  [cum 
aurem  adhuc  longe  cllct]quia  in  reliquiis  pcccaii 
& ‘tcmatjonibus  adhuc  fuit...  Vel  i'oi(b  melius: 
quia' nimia 'liumiUiure  le  longe  clle  rtputauic, 
quxnuis  lam  prope  fuil&i  pngratiam.D4viW.7. 
AfpicieDsa  longe  : ecce  video  Dei  pnieniiam  ve- 
nientem. Ifi.fio,  Filij  tui  delonge  vcniau.?/o.3o. 
Bccenuincn  Domini  venit  deU-nt^uu  | viditj 
rcfpe^  vocatiuuis . quo  vocauit  Petrum  a uiiia 
ticg.aVione Conuerlus  Domir.us, respe- 
xit PctAnn:&  egrelUi|  feras  Pctqisi  fleuit  amaic- 
^hau  i.Cum  efies  fiibficu  priuiqOaii^e  Philippos 
vocarc^p  vidi  ic  Cfint^.xz,  In  monte  Dominus  vi- 
debit »hoc  cil.,  de  fpeviila  lli^  ceftitudinis. 
R,cfpediu$^us  id^Icdlus  Ulms  [ & milcricordia 
mptus  etVCoreuim  p^*anum  mifcricor^ia  mo- 
uetur  ad  filigm.  Itrtm.tft.  Cnmubata  fui.t  t^fccra 
lu^fujKt  cdni,  m(|^ns  ufiicrtborxbs  ,«it  Do- 
}ninus.0/V<  1 1.  C^ucrlinn  fll  iit  mc  cor  mcutn» 
paifter  comuibatj  elipo:nitudomca>itfm  facfiim 
furtitem  i&  mtx»  nonccnueitar  vcdifpetgam 
B|>hraun[Et  occurre^}  Hic  tangitur  qu^lip^tjaf- 
fo  oecutciiiqnia  lalTatusfuii  in  viainiqti>caiis»& 
magna  peiliccrc  nontaluiti)rcec  voluntate  magna 
voiuctir.  t.  CorJefnagtio  S(  animo  vo- 

lente. Illis  enim  qiujinincunque  debilibus » pci  le 
&pef  fit||S^occirrit.  tf*.  t>4.'Occtiri(HIxianit  & 
facicffti  ip  viis  tuis  iufiitiam.  t.]#/4c^.ii.Occur- 
! rcrihtt  ei  de  cfiirnte  honorifice.  Occlinic  cqim 
Deus,  3:  fui,  & manum  poriigit  adflitii^i[cc<> 
dU]fmpctuni  atnotUfrtiqiionrulIincns.  Cccidic 
cniin  qui  totus  vcm’r*«^IT.iq|^ccidicSpiiitt>s  lim- 
Aus/nper  ontnev  qui  aadienmt  vethum.  Ccciitt 
atircro[fuper  co!Ui«i  cius  ]G€ntf.  46.  Cunque  vi-’ 
didet  GUin,  luicrupci  collum  cius.Collum  amem 
R i luuc 


iq6  D.  Alberti  Ma 

ficut  fxpc  diximus>  fecundum  expolitionem  beati 
Vionyf.  cft  continuatio  capitia  ad  corpus,  in  quo 
decurrit  vitalis  fpiriius , & pct  quod  trahitur  ci- 
bus corporis  totius.  Et  fecundum  has  proprieta- 
tes ratio  cft  collum  cotinuans  caput  anini*{quod 
ell  mens  ) cutn  animx  viribus  imcriortbus  quafi 
cum  corpore  t quia  in  capirc  ( quod  cft  mens ) cft 
imago  Dei  impicfla , in  corpore  funt  fenfibilcs 
vires  animar,&  ratio  continuat  vnum  cum  altero: 
ijuia  inferiora  lefcrt  ad  fupetiota  per  obedien- 
uam  , & fu|>crior*  reducit  ad  inferiora  per  ordi- 
nationem Se  ptouideptiam.  Sicut  igitur  diximus, 
ipfa  eft  colium.  C««r.  i . Collum  tuum  ficut  mo- 
nilia , hoccft,dilcretior.ismonimcnta.  Inde  cft 
quoil  qui  fupctbx  funt  rationis, collofi  tolluntur. 
lob  if.  Cucurrit  cotitra  Deum  extento  collo  • & 
pingui  ccruice  armatus  cft.  Hinc  cft  quod  Domi 
nus  colla  fupetborum  conculcare  dicit»u;qnandQ 
rationem  eorum  humiliat , & inobfeqtiium  fidei 
fux  iucUnat.  £cf//.X4.Supeiborum  & fublimium 
colla  proptia  virtute  calcaui  Et  quia  de  collo  ra- 
tionis bonx  laus  Dei  egr^itur : ideo  de  laudante 
Dcumvciftorc  Dei  dicitur  hb  39.  Nunquid  pr«- 
bebis  equo  foniiudincmraui  pczbcbis  collo  eius 
hinnitijm>Q.J.  Non  tu  facies  hoc,  fcd  ego  gratia 
mea  hoc  perficiam  : ficiu  collo  iftiiis  ptt^igi  pro- 
duxit a>nledlionis  lnnnitumL&  ofcularus  cft  cum] 
ofculum  amoris  imptimens.  In  ofcolo  enim  eft 
irapteftio  labiorum  , Se  permixtio  fpirituuro,&  in 
imprcfilotic  labrorum  cft  vnio  otis  vtfiufquc:  vt 
vnum  os  dccitcro  fit  ipfius  cum  paete  in  omni 
vcrlio  virtutis, &:  veritatis confeiTione.  Itrcm.  i^. 
Si  Icparaucris  pretiofum  a vili  quafi  os  meum 
eris. In  permixtione  autem  fpiritauin  eft  vniocor- 
dium  &aftedhjum.  i.Cer.  Qm  adhartet  Deo 
vnus  fpiritus  cft  C^ut.  1.  Ofculcrut  me  ofodo 
oris  1 7.  AcccJc  ad  mc,5t  da  mihi  ofeu  • 

Ium  fili  mi.  Ecce  fignabeuignx  receptionis. 

Dixitqueei  filius:  Patcr^peccaui ir\ 
cxlum  , coram  te:iam  noafuxn  di- 
gnus vocari  filius  tuus. 

Ecce  filij  humlliauo coram  patre.  Ec  veritatis 
confefijo  [Pater  pcccaui]  x.P^ruL  vltim.  Pcccaiu 
Domine  pcccaui:2t  mulripiicair  funtof^nfiones 
mex  coram  rc[ln  cxlumj  in  exii  offcnfioncro:hoc 
eftcxlcftium.  Vnde /.mc.  i 3.  Publicanus  nolebat 
adexium  oculos  leuarc  : quia  feiebae  fccxlcftes 
ofteoiljirc|'&  cor.ini  te]quia  iniquitas  mea  ci.imac 
afftcconfpeilum  tm«n.  C/ewf^i  S. Clamor  Spdo- 
moru  & Gomorihxorura  venit  ad  xnc.x.P/tr^Up. 
vltim.  Irriiaui  iram  tuam:&  malum  coram  te  feci. 
Et  tangit  eam  qu.amex  peccato  incurrit  indigni- 
rotemdicens  [ iam  non  fum  dignus  vocari  filins 
tuus  ] Genef.  5 x.  Minor  Ium  eundis  miferationi- 
bus  tuis.  x.Pur*Up,  vliit».  Indignum  faki.ibis  me 
lecundum  miiltiwdinem  milcr.icionum  tuarum. 
Antequam  autem  verba  qu.x  dclibcrauerat  coro- 
plcat:&  non  vt  filtus.lcd  vt  mercenarium  iu  domo 
eilcpetatrpater  vtdus  mifcricordia  fennoirem  in- 
terrumpit,&:  humilemexaltat.Et  boc  cft  quod  fc- 
quitur,  •' 

Dixit  autem  pater  ad  feruos  fuos: 
Cieo  proferte  ftolani  primam  , & in- 
duite illum,  & date  anulum  iii  manu 
cius,  & calceamenta  in  pedes  cius. 


gni,  Ord.Prxd. 

0 

Et  dicuntur  hic  duo  tedidum  patris,  iJ 
quod  edicit.  Edidum  patris  eft  in  hoc  quod  di- 
cit[Dixit  amem  patcrjmd^imulato  inqieilp  im- 
perans. Sap.\%.  Vctbum  tuum  venit  .indUfimu- 
latum  imperium  portans  tuum  [ ad  feruos  fuosj 
Angelos,  Apoftulos, fandos  Martyres,^  ^nftl- 
fores.  Se  Ptxdicatorcs.  Vos  atnem  Sacer- 

dotes Dei  vocabimini : Miniftri  Dei  noftri , dtee^ 
cur  vobi$.//*.49.  Setuus  meus  es  tu  liracT.quta  m 
te  gloriabor.  I.  Corinth.^.  Sic  nos  cxilllpicc  ho- 
mo vt  miniftros  Chrifti  & djfpenfatotcs  ntinifte- 
tiofumDei 

Cito  proferte  ] Eccecdidum  de  vcftiiu  honc- 
ftatis,dc  ornatu  nobili:atis,&  dcconuiuio  iucurv^ 
ditatis.  Sed  veftitus  datur  duplex:  honclUtis  , & 
virtutis  i(tprxparaiionem  Eiungch)  pacis,*&isko 
ornatus  decoris  interjsonitur,  iitcct  vnum  S:  alte- 
rum vcftitum  : ficut  patebit  in  iiequctuibus. 
veftitu  quidem  honcllx  couerfarionis  dicit  [cito^ 
fine  mora.  Quia  ficut  dicit  yirnbref.  Nefeit  tarda 
rerum  tnoltmina  Spiritus  fandi  gratia  [proierte] 
hoc  cft  , proferendam  mea  benignitate  pronon- 
tiatc[ftolaiit  primam]  hoc  cft , honcftx  conocria- 
tionis  h.ibitum  , ex  virtutum  decore  contexntm 
[&  tndtiire  illum]  ne  nuditas  macularum  eius  de 
extero  apparear.  Induit  me  Dominus  vc- 

ftiincnto  raliitis,&  indumento  Ixtittx  circumde- 
dit me.T^^ffidn.  j j.  Induamur  arma  lucis  .*iicvr  m 
dic  honefte  ambulemus.  £z,erbi  t tr.Expandi  ami- 
dum  meum  Ctpct  te, cum  edes  nuda  ic  igoomi- 
iiia  plena.  Hxc  cft  igitur  ftob  prima,  qux  cft  or- 
namentum anitrue.  Prm.vli.  Bvftus  & purpura 
indumentum  cius.  DylTus  fn  candore  confeien- 
tij.  Jc  purpura  in  virmtom  piduratioue..<^/>«c.R. 
Daix^unt  Ungulis  fingnix  ftolx.  Stola  dicitur  i 
grxcoftoloii , quod  cft  lorigum  : quia  totam  te- 
gunt vitam  Ac  couuerfatiorxm  quando  funt  cun\ 
dono  petfeuerantix. 

»Et  date  anuluin].'inte  calceamenta  iht  anulumj 
. quia  nifi  fic  certa  fides  Ac  fidclit.ns  ad  Dcum,prx- 
dicacionisoftidum  'alTitmere  non  deber.  Anulus 
autem  qui  in  decorem  datur,  fiUcm  ad  Patrem  vel 
ad  Sponfiim  fignificat.  Ec  ideo  quia  vena  coi  dis 
in  medico  digiti  faiifttx  manus pulfat : ideo  anti- 
qui anulum  in  medico  llntftrx  manus  portabant. 
Sed  quia  PrxUti  qui  funt  fpnnfi  Ecclcliatum,<icx- 
tera  manu  benedicunt : ideo  in  medico  dexterx 
nnnus  anulum  pOttant.  Hoc  igitur  ornamentum 
pater  filio  in  figmmi  rcftitutx  dignhatis  & fideli- 
tatis poirexir.  Geittf.^i.  Tulit  anulum demami 
fua,&  dedit  in  nuru  cius  , vcftiuiique  eum  ftola 
byflina.  Antiqui  tamen  .ante  nos  verfus  de  vfibiis 
Se  proprietatibus  anuli  fecerunt, qui  tales  funi. 

j-Srmle  dtfpofif.u,  ptetiofit 

Clare^ureit  dhitum  dextrttm^gm.tre  venuflM. 
Quod  enim  dtfponfar  anulus,  patrtex  hoc  quod 
ludas  Thamar  anulum  cum  aliis  quibufdam  de- 
dit pro  arrhabone  , figrificans.qnod  Deus  mere- 
tricem animam  aliquando  fibi  coniungit  in  fide. 
Pretiofos  amem  cft,  ficut  dicitur  £cf/<.}  x.  Gem- 
mula carbunculi  in  ornamento  atu  i.  Quia  fides 
innigeurauro  rapicncix,8c  carbunculo  charitatis, 
quxpccdileifionemopcrarur.  Piilillus  autem  cft 
in  humilitate  fecundum  fuum  nome:i : quia  anu- 
lus cft  dhninutiuum  ab  anu.s.quod  cft  circulus. 

1 Humiliamini  filb  pniemi  manu  Dei:  ve 
vos  exaltet  in  dic  vifitationis.  De  figillaiiore  au- 
tem habetur  Ejlhgr).  Vbi  litcr.x  regis  figillarx 

erant 


in  Euang.  D.  Luc.Cap,  X V. 


erane  aDuio  fuo.  Ecl1gni6cac  impeeflionem  ima* 
^ni  Tummi  regis  in  corde.  C^n/zc.S.  Pone  me 
iiCDt  fignaculum  fupereot  niutn.  Clarus  autem 
eft  anulus  ille  in  rationibus  articulorum. 

Clara  eft , & quae  nunquam  marcefcct  fapientia. 
Ec  vc  nihil  aliud  clarum  Iit  in  corde  anulati  ^ Deo. 
Sn^trtt.y.  Haec  eft  rpseiohor  (ble » & fuper  om- 
nem dtfpollrronero  Aellacum,  luci  comparata  in* 
oenicut  prior.  Tere$.dutem  c(l : quia  in  fe  reuei- 
citur  propter  memoriam  xiecnitatis : vc  (emper  in 
principio  amoris  fit  ille  qtii  anulatus  eft.  Erideo 
pcxcipitur  Uxod.ii,  vc  fonper  anuli  parentur 
tnenra  & in  arca , quibus  portetur.  Qrnat  autem 
digitum  dextrum  ad  operis  diligentiam  & orna- 
tum. /uditb  10.  Tulit  ludith  dcxtralia,  & lilfa,& 
inaures , & anulos  , &c  omnibus  ocnamemis  fuis 
ocnauic  fe.  Dextralia  adhibens  ad  fortittidinem, 
lilia  in  viitucis  cadicatis  candorem » inaures  ad 
obedieniUm,  anulos  aucem  ad  hde^n  demonftran* 
dam.  Er'fic  vinutum  ornamentis  omnibus  Ic  or- 
nauit*  Gemmatus  autem  cfl  Fulgore  cxlclliscoii- 
uerGirioiiis  Sc  fulgoris.  Ctuitic.^ . Manus  eius  tor- 
natiles , aurex  > pleiix  hyacinthis.  Talan  igitur 
anulumdate  [in  manu  eiusjhoc  cfljConuerfiKione 
operum  eius : quialicut  dicitur  Fides  (Inc 

opettbusmortua  e(l.  Ucob,x.  Si  intraiietit  ad  vos 
h^o  in  vede  preiiofa , atueum  habens  anulum. 
Sic  enim  inrrac  in  Ecclenam  iam  ide  veditus  & 
anulatus. 

Et  calceamenta  in  pedes]  Calceamenta  de  pel- 
libus mortuorum  animaliuni  , funt  memorix 
mortis  in  cordibus  Prxdicatotum  > Dei  hliorum. 
In  pedibus  autem  funt.  quando  funt  in  verbo  ve- 
ritatis quoad  incellc^uro , hominibus  mortem  & 
prxmium  mortis  demondiancibas : & in  atfe^u 
apud  (e  t vt  cupiant  dilFolui  &elTecumChcido. 
l(b  enim  duo  pedes  calceamentis  fic  muniuntur. 
/errm.j.Prohibe  pedem  tnum  anuditate.Exad.fi. 
Calceamenta  tenentes  in  rudibus.  Canticorum  7. 
Quam  pulchri  funt  grelfus  rui  in  calceamentis  ' 
filia  principis.  . ^ ^ ' 

Ec  adducite  viculum  faginatum  , & 
occidite  , tc  manducemus , 6c  cpulc- 
ipunquia  hic  filius  meus  mortuus  erat» 
& reuixic : perierat,  Scinuemus  cft.  Ec 
cirperunt  epulari.  ^ 

■Ecce  indiuUur  conuioium  congr.itulantium. 
Dicit  aucem  duo : prxpararioncm  conuiui) , & 
caoTam.Circa  pixpar.itioncro  dicit  quinque  : ad- 
duAionem  vituli , adduci  faginationem,  fagina- 
ti occifionem  , & occifi  epulationem.  Deprimo 
dicit  [Adducite]  hoc  eft,  ad,memoriam  reducite. 
Ctmf.  \ S.Abianam  autem  cucurrit  ad  armentum, 

tulit  inde  vitulum  tenerrimum  & optimum. 
Cntfus  Abrahx , feilinanciam  Hgnificac  deuotio- 
nis,iii  qua  totus  currit  animus.  Ad  armentum  au- 
tem cutrere , cft  ad.  omnium  Sandlorum  bona 
mente  percuttere.  De  numero  autem  illo  vitulum 
adducf  rc,  cft  de  numero  martyrum  omnium  Paf-- 
Ikmem  Chrifti  ad  memoriam  rcuocarc.  Vcl  forte 
vitulum  occidere,  cftlafcitiiam corporis  Deo  im- 
molare St  oeddete.  /»/rt/w.5o.  Tunc  acceptabis 
racrificiumiufticix,oblationcs,&:holoc3ulla;cuiic 
imponent  fuper  altare  tuum  vitulos.  De  couuiuio 
autem  fubinferf  [vt  maitduccnuis]  Manducare, cft 

D.AlbtTti  Aiaitthin  Euang.  V.  Lue. 


197 

ad  neccflitacem.  Epulari,adiucundicat£ni.  Spiri* 
cualis  enim  cibus  tcftaurac  vires  fpiritualcs  de- 
perditas. Et  fic  eft  ad  neceUiutem.  Cum 
acccpillet  cibum  ,confoctacuseft.G(n<'yt  1 8. Ponam 
buccellam  panis,  & confortetur  cor  veftrum  [ & 
epulemur  ] ad  iucunditatem  > & conuetforum  re- 
deuntium iucunditatem.  Pfaltn-.^  \ .In  voce  exul- 
taiiont^  & confeHlonis  fonus  epulantis.  Epulatio 
enim,  iucunda  rcfckftio  cft  in  bonis  proximi.. 
uCorimh.^.  Epulemur  tn  azymis  finccriraiis, 
confeientiXide  vetiiacisin  fcrmone&  opere. 

Quia  hiclCaufam  hic  dicit  ranix  Ixtitix[quia 
hic  ] in-prxienti  dcmonftratus  [ filios  meus  ] qoi 
vnuscft,  perditus  de  domo  mea  ficuc  vna  ouisec- 
cabunda,&  vna  drachma  perdita.  Non  enim  mo- 
dicam iadiurara  reputat  vnicum  dc  tama  domo 
perdidi  de,  Ncc  paruum  gaudium  xftimac  vnicum 
de  toc  millibus.perditis  recuperafic./oan.i  y.Quos 
dcdtfti  mihiicuftodiui : St  nemo  cx  cis  periit,  ni.fi 
filius  perditionis : vt  Scriptura  impleretur  [mor- 
tuus fucrit]in  peccato.  i.Timoib.^.  in  deH- 
ciis  eft , viuens  mortua  eft  [&  reuixii  j in  gratia. 
J[a.i6.  Viuent  mortui  tu!  • interfir^i  mei  refut- 
gqrt.  EXtth.^y.  Vcnirpirttus,&  infla  fuper  inter- 
fe^s , de  reuiuircant  [ perierat  ] ficut  ouis  erra* 
bunda[de  reuixit]  Pfalm.  1 1 8.  Erraui  ficut  ouis 
qita:  periit:require  fcnium  tuum  Domine.  Pf.%9. 
liiueui  Dauid  (cruum  meum. 

Erat  autem  filius  cius  fenior  in  agro. 
Et  cum  veniret  , Sc  aj>propinqu.ircc 
domui,  audiuic  fymphoniam  Sc  cho- 
rum ; fic  vocauit  vnum  dc  fcruls , & 
interrogauic  quid  hxc  elTcrit.  Ifquc 
dixit  illi:  Frater  tuus  venit,  & occidit 
pater  tuus  vitulum  faginatum  , quia 
iaiuum  illum  recepit. 

Hic  tangitur  placatio  feniorb  fili)  fiqw  indi- 
gnatione quod  receptus  eft  iunior  tam  benigne 
a patrc.Diuiditur  aucem  in  triaiiu  quorum  primo 
tangit  filijfenioriSlndignationemrto  fecundo  tan- 
git fili)  cum  patre  difccptaiioncinuettio  tangit  fi- 
nj  ^ patre  placationem.  In  primo  hotmn  ttia  di- 
cit: fili)  fdlicet  in  congratulatione  ifta  abfen- 
tiam  , fili)  auditum  cum  veniret  lymphoni* , & 
interrogationem  de  caufa  lantx  iucuiidiiatis.  De 
primo  dicit  [ Erat  autem  fiUus  cius  fenior  ] Hic 
alIegoiic^'cft  ludaicus  popOlus , qui  femper  fiiic 
in  agro  tetrenx  excrcitarionis  , quando  ad  fpiri- 
cualia  Gentilis  populus  vocabatur.  A‘A-e<^;4.Fdius 
meus  ptimogeuitus  Ift.u*l.  Caufa  autem  quare  fic 
fenior  vocaius  , fuperius  eft  alfignata.  i.Ma- 
chab.  vittm.  ludxi  agriculturx  oppetam  dede- 
runt# Quia  terrenis  inhiabant  more  Cain,dc  quo 
dicitur  Gtntf.^.  Cain  agricola  coepit  «xetecte 
tcrcamr'  • ■ 

Secundum  amem  generalem  modum  expo- 
nendi ad  moralem  fcnluin&  allegoricuro,  ficut 
etiam  Domimii»  loqui  videtur,  ficut  fuperius  di- 
ximus :tunc  fenior  filius  cfl  quilibet  qui  mores 
feuiorum  imitaturdn  terrena  finientia  lucra  con- 
quirens. Hte  eft  in  agro  luctorum  tefrenorum, 
extra  domum  patris  & penetralia  conuerfatur: 
quia  interiora  Ipiritualia non rimatur.i. Cur-iwt.t. 
Spiritualis  homo  diiudicat  omnia.  Et  ibidetn  di- 
1 cicur  , quod  animalis  homo  non  percipit  ca  qux 
R.  3 um? 


198  D.  Alberti  Magni, Ord.  Prsd. 


fuDt  SphitotDei’  Cbryftji.  enim  dicit  raoralitec 
loquen$,qiK>dduo  fiaues  funt  Clericus  6c  Laicus. 
Senior  Clericus, qui  fi  in  agro  eil  rencnx  occupa- 
tionis, extra  domum  e(l  patris.  Dicit  enim  jim- 
quod  negotiatio  ita  damnabilis  eft  Clerico 
ficutvfura  Laico  Vnde  Chry/oJI.  Qui  voluerit  elTc 
n^otiaior,  ptoiiciaiur  dc  Eccleda , dicente  Pro- 
pheta ^y4/m.70.  Quia  non  cognoui  negotiatio- 
nem , introibo  in  potentias  Domini : Domine 
memorabor  iofHtix  tux  folius,  i.Tiflioiib.i.  Ne- 
mo militans  Deo  implicat  fe  tccularibus  negotiis: 
vt  ei  placeat  cui  fe  ptobauit.£eWi«s6.Dux  fpecies 
difficiles  mihi  apparuerunt.  Difficile  exuitur 
negotians  i negligencia , & non  iufiificatuccau- 
po  i peccatis  labiorum.  Inter  venditionem  enim 
Sc  emptionem  imerueniunc  mendacia  & iura- 
menta  falfa. 

Nos  autem  exponemus  generaUtet  quod  (enior 
non  dilTbIute  viuens  eft  & non  iuuenilibus  in- 
.cendeus:  fed  lucris  mundi  deditus,  ad  intima  fpi- 
ritus  non  pertingit : & ideo  extra  domum  & pe- 
netralia per  agrum  difcuciit : & ideo  fine  cogitatu 
terreno  nunquam  eft  : ficut  neque  cribrum  fine 
puluctc.£cc/i.i7.  Sicut  in  perculfuca  cribri  tcipa- 
nebic  putuis  : fic  aporia  hominis  in  cogitatu  il- 
lius.Illud  enim  cogitat  ^ quo  aporiatur. 

Cum  autem  veniret  ] Hic  tangitur  quod  rales 
amc  gratias  conuerforum  peccatorum  confide- 
ranc.  Vnde  dicitur[Cum  vcnitcc]  accefiu merira- 
lis  confiderationis  , ad  domellica  6c  occulta  Dei: 
ficiu  quidam  ludxi  fecerunt  ad  gratiam  conuer- 
fionis  Gentilium.  Sic  enim  multi  venerunt  id  ta 
Icm  confiderationem : ficut  improperat  eis  Do- 
minus losn,^.  Non  vultis  venire  adme,  vevitam 
habeatis.  If4.x.  Venite  afcendainus  ad  moncein 
Domini,&  ad  domum  Dei  lacob : docebit  nos  de 
viis  filis,  & ambulabimus  infemitis  eius  [ & ap- 
propinquaret domui]hoc  cfi.fanuliz  domus,  per 
tntelie^mfpintualem , & confiderationem  de- 
coris domus.Sicuc  ille  fiteie  qui  dixit  in  . 

Domine  dilexi  decorem  domus  tuz,dc  locum  ha- 
bitationis glotiztuz.  Sicut  regina  Saba 
videns  ordinem  miniftrorum  Salomonis  non  ha 
bebat  vitra  fpiritum.  Sic  ergo  & ifie  appropin^ 
quans  domui  Dei  [ audiuitj  in  domo  Dei  [ iym- 
phoniam&chorum]  ficut  dicit  Pf*im.%6.  Sicut 
Izcantium  omnium  habitatio  eft  in  te.  Et  ite- 
rum Lztamini  in  Domino  exul- 

tace  iufii,&  gloriamini  omnes  redi  corde. 

Efi  autem  fymphonia  di£U  a fyn  gczea  prz- 
pofiiione,  que^  efi  con  : & phonia,quod  dicitur 
Tonus  : inde  fymphonia,quod  efi  conionantia.  Et 
efiidem  quod  conccntusmultorum, quando  mul- 
ti vnanimicet  cantant  voces  modulabis.  Et  hoc 
eft  quando  in  exultatione  cordis  laudatur  Deus  'i 
Sandis , dc  bonitate  beneficiorum  & effitdu  mi- 
fecicordiz  quam  exhibe:  Sandis : ficut  hic  lauda- 
tur de  dulciilima  fufeeptione  peccatoris  peeni- 
cemis : ficut  canutui  in  ecclefia.  Laudamus  opus 
Dei  in  Maria  genitrice,  fed  virgine.  Laudemus 
opus  Dei  in  Maria  peccatrice,  fed  pomitente.  IHa 
cn  rpeculum  innocci^ciz : ifia  autem  exemplum 
peenirentiz.  Hinc  efi  quod  omnes  Sandi  conci- 
nunt Pftirm.ioj.  Saluos  fac  nos  Domioe,& con- 
grega nos  de  nationibus  i vt  confiteamur  nomini 
fando  tuo , & glonemut  in  laude  tua.  Ecce  Tyro- 
phonia  de  falute  congregatorum  per  pceniten- 
fiam  de  nationibus  peccatotam. 


Chorus  autem  efl  inftrumentum  fadtmi  ficut 
cornu,  in  quo  mulcz  fune  fifiulz  diucrfis  ibnii  in 
vnam  Tymphouum  modulatz  , & grauibus  & 
acutis  fonisconiundz.  Et  fignificatdiuerfaslaa* 
des  Sandoium  confonas , ex  diuetfif  Dei  doma 
gratias  agemes.  Aliquando  etiam  ^ fimilitudine 
illius, chorus  dicitur  circuitus, in  quo  fiant  illi  qui 
carmina  fic  modulatis  decantant  vocibus./y«/.ifc. 
Lauden^  nomen  eius  in  choro , in  tympanp , &: 
pralccrio  pfallant  ei.Ifia  laus  exprimitur  ./fpae.i  i. 
Audiui  vocem  magnam  de  czio  dicemCm.  Nunc 
fada  efi  fatus.  & virtus , &:  tegnuin  Dei  nofiti,  ^ 
pbtefias  Chtifii  eius;  quia  proicdus  efi  accufiiiot 
fratrum  nofirorum,  qui  accufabac  illos  ante  con- 
ipedum  Dei  nollri  die  ac  node : & ipfi  vicerunt 
eum  propter  fanguinem  agni , & propter  ver  bum 
tefiin>onij  fui,  & non  dilexerum  anitim  fiias  v(^ 
que  ad  mo(ccm.  Propietea  lztamini  cadi , & qui 
habitatis  in  eis.  Ecce  fymphonia  in  can^u,&  cbcH 
rus  in  Iztitia  & concentu  crli,  dc  f^oiedioneac- 
cufatoris  a coide  poenitentium , qui  animalem  & 
brutalcm  vitam  cum  porcis  non  diligentes,  vIque 
ad  mortem  confitentes  & pcenitentes,  rediueniuc 
ad  patrem.  Ephrf.$.  Loquimini  vobifmctipfis  in 
Pfaimis,  & hymnis,  & canticis  fpirin)alibqs,can- 
lantes , & pTallenrcs  i»  cordibus  vclhis  Donuno. 
Hanc  igitur  rymphoniam  audiens  auditu  ime« 
riori  aliquis  iLidxoium,  inielledui  fpi rituali  dan& 
operaro  dc  Gemili  conuctfo.  Vcl  quicunque  non 
publicus  peCcaiordc  publico  peccature cunneffi>: 
ficut  de  Paulo, & Magdalcna,&  humfmodi,fiupec 
& miratur. 

Et  vocautc  ] Mentis  autem  confiderationevo- 
cauic  [vnumj  querocunque  S an  dum  , qui  caules 
huius  Izritic  declarat : vel  in  libris,  vel  in  didis» 
vel  in  ejtempiis,qoi  cfi  vnus[de  firuis , & incetro- 
gauit]  legendo,  vel  audiendo  in  przdiCaTione,vel 
dodtina,  vel  in  fado  exemplati  [quz  hax  elTent} 
hoc  efi , quznam  ellec  caufa  huius  lamz  Izdtiz 
in  domo.  Sicut  Philtfizi  quxfierunccaufam  Izti- 
riz  de  vocibus  Hcbrzorum  , cum  venifiee  Deus 
incafira  ad  inimicorum  expugnationem.  i.Rtg.^. 
Quznam  efi  hzc  vox  clamoris  magni  in  cafiris 
Hcbrzorum  ;Audierunt<|ue  quod  arca  Dei  vc- 
nidet  in  cailra.  Quicunque  enim  de  iufiitia  pro- 
pria pczfumic , ficut  ludzi,&  Phatiizi , & fe- 
raliter de  propria przfuroentcs iufiitia:  nelaunt 
facramenu  Dei  in  gaudiis  cordtum , quz  fade 
Deus  in  cordibus  Sandorum , cum  vident  pecca- 
coccsconuerti , &inboclauden&gIoriamDei 
magnificari.  Sicut  enim  iam  ante  diximus , in 
exterioribus  raaior  exhibetur  Izdtia  de  co  qui 
periculum  eUafit,quam  de  eo  qui  continuo  fanus 
dcfccurus  fuit.  Ngn  ideo  quod  melius  fitrfcfl 
quia  iucundius  efi  ic  fraternz  diledionis  ofien- 
fiuutn  lecundum  adum.  Echoccfiquodfequitur 
[Ifque  dixit  illi]^(cruus,vd  dodor,vcl  Icripto,  vel 
fido,  vel  verbo  viuz  vocis.  Uhiy.  Docebo  vos 
pet  manum  Dei  quz  omnipotens  habear. 

Venite  fili)  audite  me , timoiem  Domini  doce- 
I bo  vos. 

Dicit  antera  tria , iufiruendo  przfiimeatem  de 
fua  iufiiria  fcilicet , caufam  Iztitiarum , modum, 
d rationtm.  Cau^  didt  in  hoc  [ fiacer  tuos 
venit  j i longinqua  regione  tendsrathra , & de 
terra  inimicorum  s^i^na  diffimilitudinis.  tfa.  9. 
Habitantibus  in  regione  vrobrz  mortis , lux  ona 
efi  eis.  .94171^1? ).  Quid  efi  ifracl  quod  in  certa 
iuimicorum 


j ; F > Litxv^lc 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  X V.  199 


«imicorum  es  * inueteiaAi  in  rerra  aliena » coin* 
quiiutus  es  cutn  roottuis.  Nam  H in  via  Dei  am* 
bulalTn  > habitalTcs  vtique  in  pace  in  terra  tua. 
De  hac  ergo  terra  venit, Terra  ( inquam ) milerix 
& tenebrarum  , vbi  vmbta  mottis  , & nullus  or> 
do,  fedrcmptrccDUshorror  inhabicai  lob.  10.  De 
hac  (inquam)  terta  venit  ad  domum  abundamix 
parris,  py*4/0r.  Inebriabuntur  ab  vbercate do- 
mus tux,  & correncc  voluptatis  tux  potabis  eos. 

£t  occidit  pater  tuus  vitulum  faginatum^Vim. 
tuluspotcUdici  Ufetuiens  iuuentus , qux  occidi- 
tur in  conuerfo  peccatore^  Deo  oifertur»&  reri- 
cic  omnes  San^os,  & ipfum  peccatorem, 
dS.  Placebit  Deo  fupec  viculum  nouellum  > cor- 
nua producentem  & vngulas.  Cornua  imelle£lu$, 
Sc  anedus » quibus  diabolum  ventilet  :&  vngu- 
iasdilcretx  racionis  , quas  in  omnia  eligibilia  ad 
viram  dirccmcndo  diuidat.  Hiefaginarus,  hoc 
cft  , tmpinguarus  dicitur  fagina  deuocioiiis.  //4. 
X f . Faciet  Dominus  conuiuium  pinguium,  con- 
tiiuiam  medullatorum  pinguium  > & vindemiz 
defxcacx.  /'/ii/m.  62.  Sicut  adipe  & pinguedine 
cepicatur  anima  mea.  Vel  viculus  faginattis  cft 
pinguedo  deuotionis  PalEonisChrifti  pro  pecca- 
cotibus  immolati : Heue  fupra  expolituro  elt.  Vel  ■ 
melius  dicatur,  quod  viculus  vcrunquelignihcmc. 
Ofi4 14.  Oronem  aufet  iniquitatem  & accipe  bo- 
nam ,&  reddemus  vitulos  labiorum  noltronim. 
In  his  enim  elHxtitia,  & refero  Saniorum 
{ quia  (aluum  illum  recepit]  de  tantis  pcricdlis 
ereptum.  2.  Cortmh.  i.  Non  Ititnis  fidentes  in  no- 
bis, fed  in  Deo  qui  de  tantis  periculis  eripuit  r)os: 
in  quem  fperamus  , quoniam  adhuc  eripiet  ad- 
xutiantibus  vobis  in  oratione  pro  nobis.  Hxc  igi- 
nirell  ratio  camx  Ictiiixdc  iucundicatts. 

Indignatus  ell  autem  > & nolebat 
introire. 

Ecce  quod  dicit  Greffiritu , quod  falfa  iufiicia 
& pexfompta,  habet  indignationem,  &compaf- 
fionan  non  habet.  Tangit  autem  duo  : indigna- 
tionem, &auetfionem  duiitid  cordis.  De  primo 
dicit  [ Indignatus  eft  autem  ] quiadignum  illum 
camo  gaudio  non  reputauic.  Hoc  aocem  ex  qua- 
tUQc  caulis  folet  piouenire*  quarum  prima,  ell 
prxfumprio  meriti  propri).  Secunda  ed  cooUde- 
utiolaplus  alieni.  Tertia  confidentia  datus  ex 
propria  vi.  Quatea  autem  ignorantia  indiciorum 
roilencordix  Dei.  Primi  inter  hxc  eitemplum 
Lhc.  ! 8.  Gratus  cibi  ?go  Donainc  quia  iam  non 
furo  ficut  exteri  hominnm.  leiuno  bis  in  fabbaco, 
decimas  do  omnium  quz  poilideo.  Secundi  exc- 
plumed/^/dr»7,Veluceci.im  hic  Publieanus.Z.Mr. 

7.,  Hic  fi  edet  Ptoplieta , fcitci  vtique  qux  &: 
qualis  ed  mulier,  qux  tangit  euro, quia  peccatrix 

Tcrtij  exemptum  cd  in  Pmo  Jtd/t.i  f Qu^c 
nonpolTum  ceiequi  modo?Animam  meam  pro  te 
ponam.  Imc.ii.  Teciim  paaatus  fum&  mcarcc- 
rem  & inmotiem  ire.  Quarti  cxcmpUimed  Rom. 
11.0  altitudo  di  u itiarum  fapientix  Dei  & feien- 
tlx  1 quam  incomprchenfihilia  fiint  iudicia  eius  & 
inoedigabilcs  vix  cius  1 Sic  indignatus  eft  Iohm 
4.  Obwro  Domine  i Nonne  hic  cd  fcnlio  quem 
dixi  5ura  adhuc efic  in  terra  mea?ldcircoprxoccu- 
paiii  vt  fugerem.  Rowao.  Tedimoniuro  perhibeo 
illis  quod  xmuhnoncm  Dei  habeant,  fcd  non  fe- 
cundum feiemiaro.  Ignorantes  enim  iuditiam 


pei»  & fuam  quxrcnces  datuere:iudiiix  Dei  non 
fum  (ubic^i.  Sic  ergo 

Nolebat  introire]  hoced , in  eos  fe  per  deuo- 
tionem  & fidem  ceniungere  , qui  de  milericotdia 
gaudent  in  conuctfione  peccatorum  : ignorans 
quod  contra  primam  caufam  indignationis  dide 
Dominus  j.  Dicis  quia  diues  furo  , & nul- 
lius egco:&  oefeis  quia  mifer  c$,  & roi(etabili$,& 
excus , & nudus , & pauper.  Contra  fecundaro 
Mfch.j.  Nc  Izceris  inimica  mea  quia  cecidi  corv 
furgaro.  Et  /kuiem.  Iram  Domini  portaui : quia 
peccauiei.  Et  podpauca:£ducctmeinIutum,vi- 
debo  iuditiam  cius.  Euli.i.  Ne  defpidas  homi- 
nem auercememfe  a peccato,  neque  improperes 
d.  Memento  quoniam  omnes  in  cotruprione  fu- 
mus. Contra  tertiam  dicit  I.  Car.  lo. 

Qui  dat  videat  ne  cadai.Tcncario  vos  non  appre- 
hendat nifi  humana.  Contra  quartam  dicinic 
ifcc/i.).  Alciora  ccnequxfieris  , Ut  fortiora  te  ne 
fcrucatus  fueris.  Pro  his  omnibus  talibus  de  fe 
przfumentihus  dicit  Dominus  Mdtth.  xo.  Ami- 
ce non  facio  cibi  iniuiiam.  Et  paulo  poft.  An 
oculus  tuus  nequam  ed , quia  ego  bonus  iiim? 

Paterergo  illius egreflus > capic ro- 
gare illum. 

Hic  tangirur  qualiter  benignus  patet  fuadei  5; 
placat  filium.  Et  dicit  duo,  in  quibus  patris  com- 
roeodotur  benignitas.  Vnum  quidem  quod  fup- 
plicac  inferiori  fibi  fubieido.  Secundum  autem, 
quod  rationem  prxfumptuofi  audit,  & paterne  & 
tationabilitct  elidit.  De  primo  igitur  dicit  [Parer 
c^o  Ulittsj  qui  vere  benignus  (etiam  in  przfiim- 
ptuofos ) ed.  lotl.1.  Benignus , & milericots  cft 
[egcclTusjex  occulto  fux  diuiniratis  in  aflumpcio- 
nem  carnis,  loan.  i6-  Exiui  ^ Patre  , Sc  veni  in 
mundum.  Vel  fpiritualitei , egrcdiis  de  occulto 
fapientix  in  reuclationetn  iudiciociim  de  exhi- 
bwda  mifericordia.  Bcncdida  glotia 

Domini  dc  loco  fuo.  Fftha.  18.  A fummocxlo 
^reflio  eius , hoc  cd , dc  fummo  fapientix  lucis 
lux  venit  in  rcuelationcm  occultorum  fuonmi. 
Quam  bonus  & rnifericors  fit  9.  Euntes 

di(ctcc,quid  edmilcricordiam  volo  S<  non  fxczi- 
ficium , & fcicnitam  Dei  plufquam  holocauda 
[ecppit  rogare  eum  ] vc  intraret  in  cognirionein 
myderiorum , & (e  gaudio  San(dorum  coniunge- 
ret.<r0«0/^24- Ingredere  benedice  Domini, cur  fo- 
ris das?!/^nr.7.  Gaudere  cum  gaudentibus, &:  fle- 
te cum  flentibus,  idipfum  muicem  fencientes. 

Ac  ille  refpondcns , dixit  patri  Tuo; 
Ecce  toc  annis  feruio  tibi,  & nunquam 
mandatum  tuum  praeteriui , Cc  nun- 
quam dcdilH  raihr  hocdum  vc  cum  ami- 
cis meis  epularer.  , 

Ac  ille  ] ficut  prxiumpnior(isd*rua  apparente 
iuditia  ptxfumcns  [ rcfpondcns  ] comunuciter 
[ Dixit  patti  ] cuius  oronem  voluntatem  fine  di- 
fceptaiione  audire  & facere  debuir.  latob.  1.  Sit 
autem  omnis  homo  velox  ad  audiendum , tardus 
autem  ad  loquendum , Sc  tardus  ad  iram.  Iraentra 
viri  iuditiam  Dei  non  operatur.  Et  dicuntur  duo. 
Patientia  patris  in  audiendo  filium  , obfcquia  ia- 
idantem:&:  Tapientia  patris  filium  fuadeocis  Sc  re- 
R.  4 ducentis 


200  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prxd. 


ducentis  in  (enfum.  De  piimo  dicuntur  qoatuor. 
longitudinem obfcqui)  ia^ac,& diligentiam  ,& 
fe  irreinuncraturD  fuillc  ab  eo  eciam  in  pariio  > «3c 
patrem  accufat  quod  digno  neglcilo  , mdigno 
multa  & magna  conferat.  Dicit  igitur  de  ptimo 
horum. 

Ecce  cor  annis  feruiui  tibi]Longum  enim  om» 
ne  temp js  reputabat,  qui  in  angaria  feruiebat.  Si 
enim  in  amore  fcruiilTct,  breue tempus cllc  lepu- 
tartcc.  Gmtf.  19.  Videbantur  ei  dies  pauci  pr* 
amoris  magnitudine.  Pftim.  85.  Mcliot  eft  dies 
vna  in  atriis  ruis  fuper  millia.fyWw.S9. Mille  an- 
nos ante  oculos  tuos  (anquamdicshcflcriiaquz 
przcerjic  [&  nunquam  mandatum  tuum  prxicti- 
uijlafk^t  & improperat  diligentiam  obfcquij.Non 
«tendens  quod  dicitur  £,».17.  Cum  feceritis  hic 
omnia,  dicite , fetui  inutiles  fumus : quz  debuU 
mus  facere , fecimus.  Cum  tamen  falfumdicat. 
Jok  4.  Ecce  qui  feruiunt  ei  non  fune  ftabiles  , &: 
in  Angelis  fuis  repetit  prauitaccm.  Prou.  10.  Quis 
poteR  dicere  ; Mundum  eft  cor  meum  , purus 
Ium  a peccato.  Ift.  64.  Fadli  fumus  vt  immundus 
omnes  nos.  Sed  quia  prifiimpia  iuftitia  Ic  non 
reputat  oftendifTe  nift  magna  commictae  fcclera 
[&  nunquam  dedifti  mihilicedum  ] Httdus  enim 
factificiuin  eft  pro  peccato.  Et  eft  fenfus.  Nun- 
quam me  interiori  fagina  rcfccifti  de  conuctfionc 
peccatorum  > fiait  reficis  Sandlos  reuettentes  de 
magnis  peccatis,  qui.t  magni  pcccatotcs  frequen- 
ter deuotiores  fune  in  pceniicntiadc  gratiarum 
a5bone,  quam  tepidi  iufti  de  fua  iullicia  przfu- 
roentes  : & frequencer  maiores  confolationes  in 
Ipiricus  iucunditace  6c  ccfctftione  i Deo  peici' 
pium.  Pfalm.  Circuibunc  cinitatem  , famem 
patieniui  ve  canes.  Canes,  inquam, lattaates  con- 
tra gratiam  San£lotum. 

Sed  poftquam  filius  tuushic,  qui  de- 
uoranic  fubftantiam  fuam  cum  mere- 
tricibus, venie,  oeddifii  illi  viculum  fa- 
ginatum. 

Hic  improperat  quod  indignis  conferat  & di- 
gnos negligar  benefaciendo.  Vnde  dicit  [ Filius 
tuus  hic]cun'i  dcTpeOu  dcmonftratus , quem  non 
recognofeo  frarrem  meum  : quamuis  cum  ui  fi- 
lium tuum  rccognolcas  [ qui  dcuorauic  fubftan- 
tiam  fuam]  Voracitas  foiiac  in  vitium  gulofitatis. 
Tii.x.  Cretenfes femper mendaces , malibeftii: 
ventres  pigri[cummcrcrticibus]Notac  malam  fo- 
cictatcm,&  caufam  condeuorancium.  Deyter.i^. 
Non  abominaberis  ldumxum,qaia  frater  tuus  eft: 
^ neque  i£gyptium,quia  aduena  foifti  in  terra  cius. 
Idumxus  enim  eft  carnalia  peccata  committens, 
&/F-gyptius,  cenebrofu|  in  aliis  [venitJNon 
dcuocione,(ed  ncccfittatccompuirus.  Seneca.GtA- 
tias  ago  neceflitaci , qux  non  (init  perficere  polTc 
quod  malcVolui.  Felix  nccclliras  quz 

compellit  ad  bonum  male  volentem[occidifti  illi 
vitulum  faginatum  ]qui  mulco  maioris  eft  pretij 
quam  hcedus.  Interius  enim  illum  reficis : ego 
autem  in  interioribus  aridus  fum,  & exteriori  vi- 
deor pollere  przfcruatione  peccatorum.Sic  Luc.y. 
peccatrix  fagina  refcAa  eft  interiori,  Phariizo  ie- 
iunanre  interius  , liccc  exteriori  vifa  iuftitia  refi- 
ceretur cum  Domino  • cura  murmure  ex  inuidia 
ftiinulatus  interius.  /«I1  Paiuulura  occidit  in- 
uiclia.  Refet^io  enim  interior  fuit  in  deuoiionc 


peccarticis  , venientis  in  lacrymis  pcenicentii, 
in  ofculis  diligentis,  tn  humiliatione  fc  pcc^^a- 
tricem  oftendentis,  in  vngueiuis  pinguedinis  fpt-  - 
ritualis  confolacionis.  Er  ideo  dicit 
quod  magis  intus  refers  eft  Dominus  pimi- 
tentia  peccatricis » quam  excerius  Pharifzi  inui- 
di  epulis. 

At  Ipfc  dixit  illi  : Fili  , tu  femper 
mccum  es  , £c  omnia  mea  ena  iunt: 
epulari  autem  6c  gaudere  oporte- 
bat , quia  frater  tuus  hic  , mortuus 
erat , rcuixit  t perierat , &:  inucn- 
tus  eft. 

Ecce  fapientia  patris  duo  faciens.  Primo  enim 
iaftitiam  nliy  collaudat,  & remunerationc  magna 
dignam  zftimat.  Secundo  mifcricordiara  filio  de- 
linquenti faciendam  clle  pronuntiat.  Dicit  ergo 
[Fili  tu]Te  enim  filium  rccognolco.  £a*«;d.4.Pri- 
mogenicus  meus  Ifracl.  Ofe*  1 1 . Ex  vEgypto  vo- 
caui  filium  meum  [eu  femper  inecum  csj  confona 
voluntate  iuftitiz.  i.PuTthp.xi.  Tui  fumus  d 
Dauid,  & cecum  fili)  Ifai.  Et  tangit  remuneratto- 
nem[&]idco[omnia  mea  tua  fune]  rapctioia,io- 
feriota, media.  Supetiora  ad  perfluendum,  media 
adviuendum,quz  fum  iuftitia, drexterx  virtutes: 
inferiora  ad  adiuuanduin.  Matth.x  Super  om- 
nia bona  fua  confticucc  eum.  fom.8.  etiam  pio- 
(io  Filio  fuo  non  pepercit , fed  pro  nobis  omni- 
us tradidit  illum : quomodo  etiam  non  omnia 
nobis  cum  illo  donauic?  Et  eft  valde  notabilis 
pietas  Patris , qui  etiam  exteriorem  acceptat  iu- 
fticiam,  & dicit  ciTe  remunerandam  omnibus  fuis 
bonis.//4.j. Dicite iufto  quoniam  bene, retributio 
manuum  eius  fiet  ei. 

Epulari  autem  ] Tangit  mifericordiidulcedt- 
nem  peccatoribus  exhibendam,  quatuor  innuens; 
gaudij  opportunitatem , peccatoris  cum  iufto  in 
hzrcdicate  fraterniiacem,  & gaudij  cauram,&:  h» 
tribus  ptxmittirgaudIjmodum.Dicic  igitur[Epu- 
laii  autem]  hoc  eft,  dulcedine  bonitatis  Dei  refici 
[&]de  canto  bono  ex  corde  [gaudere]  R«m.x.  Au 
diuitias  bonicatis,&  longanimitatis  Dei  contem- 
nis ^Ignoras  quoniam  benignitas  Dei  ad  peeni- 
tentiam  te  adducit?  In  hac  enim  refe^lio  magna, 
hoc  cft,tn  dulcedine  bonitatis  diuinx.  Pfalm.Cj. 
Przparafti  in  dulccdincrua  pauperi  Deus.  Gau- 
dium aurem  eft  in  conceptione  tzuiboni.  fy.89. 
Lxtaci  fumus  pro  diebus  quibus  nos  humiliafti; 
annis  quibas  vidimus  mala.  /'/4/171.9  {.Secundum 
multitudinem  dolorum  meorum  in  corde  meo, 
confulationes  tuz  Izcificaucrunt  animam  meam. 
ProH«tb.x\.  Secura  mens  quafi  lugeconuiuium 
[oponebat]  hoc  eft  opportunum  erat : quia  pater 
gaudet  dc  bono  fili).  Ctntf.^SAvm  Iztus  moriar, 
ex  quo  re  fupecftitem  relinquo.  i.Ktg.x  {.  Dauid 
rex  lugebat  filium.Oppoftunura  ergo  erat  patrem 
gaudere  in  bono  fiHj[quia  frater  tuusjucum  per- 
tinens ad  eandem  hzreditarcm,  cui  oftictum  fra- 
terni aftcdlus  debebas  impendere.  JTebr.x^  Non 
confunditur  fratres  eosvocare,dicens:  Annuntia- 
bo nomeh  mum  fratribus  meis.  /04«  io.Vadc,dic 
fiateibus  meis : afcciido  ad  Patrem  meum  & Pa- 
trem vcfttum.  1 . Doleo  fuptr  te  frater  mi 

lonacba,decorus  nimis,&  ami^ilis  ftipec  amoiciu 
mulierum  [mortuus  fiieratjtn  peccatis  a vita  Dei 
fepatatusi 


Digitized  by  Googlc 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XVI.  lot 


fcpararus.  Saruch  $ . Coincuinatus  es  atm  mor> 
cuis , tk  cum  hh  qui  cicfccndont  in  infernum  [ Sc 
zeuixic  ] per  posnitcnnam  moriuns  quatiiduamis; 
de  voluiuate  peccati  veniens  in  adium,  & dc  adlu 
in  conri)e(udiuem,&  dc  cunfuctudinein  defpera- 
tionem,  vcl  obdurationem,  /tan.i.i . Lazare  veni 
foras.  RitnxiX).  Stipendia  peccati  mors[perierat). 
per  errores.  i }.  Perditio  nia  cx  te  Ifracl, tan- 
tummodo ex  me  auxilium  tuum  [dc  inuentusefV] 
ex  mea  mifcricordia.  Job  Libera  eum  vt  non 
dcilendac  in  corruptionem.  Inucni  in  quo  ei  pro- 
pitier. Cpnfumpta  eifcaro  cius»bocell>carna!i- 
tas  eius  ; a ruppliciis  re iicrmur  ad  dies  sdolef- 
cemiz  fuz , hoceil  ,ad  dignitatem  priiVnz  filia- 
tionis. Sic  igitur  probatum  cll  > quam  pius  efl 
Dominus  in  cicSoriimrafceptlone,  quar>du  dc 
peccatis  conuenuntur  ad  ipfun»)  per  tres  parabo> 
las  fc  confequenies. 


C A P V T XVI. 

Dicebat  autem  & ad  Difcipulos 
fuo.s  : Homo  quidam  erat  di 
ucs , qui  habebat  villicum  : &: 
liic  difttimanis  cfl;  apud  illum, 
quafi  diflipallct  bona  illitus, 
tt  vocauit  illum  , & ait  illi; 
Qjud  hoc  audio  de  tc  ? Redde 
rationem  villicationis  tux : 
iam  cnim  non  poteris  villi- 
care. 

I c incipit  determinare  dc  merieo 
S P zlc^ionis  Sc  reprobationis.  Tangit 
H n ‘'uitcm  hic  qiuiuor , iSc  oppofita  eo- 
tum  quatuor . in  quorum  primo  tan- 
git ntifetteordiam  in  pauperes  elTe  metimm  clc- 
dtionis,  & obdttrationcm  auaritiz  meritum  elTc 
rcpiobacioiifs.  Er  hoc  facit  iii  cap.iAo.ln  fecunda 
autem  parte  tangit  Gdem  nperaman  per  dilcdklo- 
nem  eilc  meritum  clcdlionis , Si  incredulitatem 
oppofitamefle  caufam  reprobationis. Et  hoc  facit 
Jtjcap.i7.  In  tertia  aut«ti  pane  tai^it  perferflio- 
Twm  obleruationis  mandatorum  efle  caufam  elc- 
Aionis,  Sc  inobediemiam  cllc  caufam  reprt^atio- 
ois.  In  qiurra  autem  parte  oftendit  bonum  vfum 
commillldoni  efle  caufam  eledfionis.  (k  malum 
vfum  eiufdem  cllc  caufam  reprobationis.  Et  hzc 
per  ordinem  determinantur  in  quatuor  cap.  In 
i(lo  autem  cap.  duo  facit,  Primo  enim  Icxjuirur 
de  caulis  rlcdiiotm  > & reprobationis  fecundum 
niifcricordiam  elccmofynz  corporalis  > qnz  cft 
de  bonis  fbrtiinz.  In  fecunda  auram  loqoiiur  de 
milericordia  , & obduratione  in  clccmofyna  fpi- 
riruali , qu.z  efl  in  mnilTione  debiti  inimicorum: 
vbi  determinat  dc  vitatione  fcandali,&  dmiilTione 
debiti  eius  qui  peccaiiit  in  aliquem.  In  prima  h.i- 
rum  partium  tangit  triatin  quorum  primo  tangit 
qnalncf  per  fuifragiiim  pauperum  quis  pofTtt  eli- 
gi : in  fecundo  autem  qualiter  per  indurationem 
oppolitam  ad  pauperes  aliquis  merito  debeat  re- 


probati » occaGonem  accipiens  h Pharifzis,  qui 
hzc  audiebanc.dc  erant  auari.  In  tertio  autem  pa- 
rabola diuicis  & Lazart  offendit  hzcjitavcdi- 
dbim  ed.fe  habete  per  exemplum. In  prima  harum 
panium  tangit  duo  » in  quorum  primo  cxenipla- 
rem  iQducic  doi^rinam  dc  villico, qui  de  commif- 
Gs  Gbt  bonis  fecit  in  tabernaculis  fe  recipi : in 
fecundo  i Gmili  rationes  inducit , quod  qai  vult 
eligi  ad  regnum  , fimile  aliquid  dc^t  emeere  de 
bonis  fortunz.  In  prima  dodrina  exemplari  tria 
inducit , in  quorum  primo  determinat  dc  exadfio- 
nc  rationis  aviltico:in  fecundo  tangit  fagacita- 
tem  villici,  teptobationem  fuam  przcaiiemis : in 
tertio  autere  inducit  adaptationem  huius  Gmi- 
licudinis.  Adhuc  autem  in  prima  harum  tres  Grnt 
paragraphi , in  quotum  piimo  dicit  rapientiam 
Sc  abundantiam  villicum  habentis  : m fecundo 
difFamationcin  villici  bgna  Domini  dilSpamis; 
in  tertio  auicm  exa^onem  rationis.  Deprimo 
dicit. 

Homo  quidam  ] Defctibit  autem  hunc  a natu- 
ra,quacrat  prjdiios.  Eccurn  (ikaidick  Phiipf^- 
fhtu  ^Homo  lic  (olus  inttUedus/apientia  iGc  ho- 
mo fuit  przditus.  Pfalm.4,  Signatum  ell  (Itpcr 
nos  lumen  vultus  tui  Domine,  hoc  efl,  lumen  fa- 
ptenriz  luz  inGgnitum  cfl  nobis.  £t  ideo  homo 
eG  rarionale  animal  pet  naturam.*  In  hoc  enim 
creatus  efl  homo  ad  imagt)Km«Sc  Gmilitudinem 
diuinom.  Et  ifle  cG  honot  hominis  in  quo  efl 
creatu$.Hic[crat  diucs^t  cGdcfcripdo  ^foituoa. 
Hic  enim  figniGcat  eum , qui  dnies  eG  in  omnes, 
qui  iuuocanc illum  ^ew.to.  i.paraUf^.^.  Magni- 
Geatus  ell  rex  Salomon  diuiiiis  Sc  gloria  fupee 
omnes  reges  vmueife  terrz  [ qui  habebat  villi- 
cum ] Deferibitur  hic  a toiniGro.  Villicus  autem 
dicitur  viilz  aiGos,quia  ctiGodit  reditus  villantm 
ad  domus  procurationem,  vt  domus  in  abundan- 
tia permaneat;  Sc  ideo  grzco  nomir.e  oecono- 
tnus,hoc  cG,difpcnlator  domus  vocatur:  A*  Ggni- 
Gcat  eos  » quibus  rerum  teinporaliiim  difpcnfa- 
tio  cG  credita.  i.C*rmh.  4.  Sic  nos  cxiGimcc 
homo  vt  raiuiGros  ChriGi  , Sc  difpenfatorcs 
miniGeriorum  Dei.  Ifd.Ct.  MiniGri  Dei  im- 
Gri  dicetur  vobis.  Romax.ii.  Vhufquifqueficuc 
accepit  gtaiiam  illam  >n  alterutrum  admini- 
Granses. 

Et  hic  diffamatus  cG  apud  eumJEccetliffan  a- 
rio.  Ditferi  autem  diffamatio  rb  infanua  : tpria 
diffamatio  eG  bona  fama  vel  maia , longe  latcquc 
difj>ctfa.  Et  notatur  in  hoc  fapientia  hmus  pairis- 
famiiias:quia  non  cito  credidit  contra  cum,quem 
Gddcm  cxiGimau'C , niG  prius  longe  hitcque  ^ 
grauibus  pctfbnis  fama  dirpergetctuc : Grui  Do- 
minus fccic  de  Sodomitis , qui  defccndic  vt  vide- 
ret G opere  compleucrint  h«c , quod  fama  longe 
larcque  clamauitdeeis.  Hoc  cnim  vocatur  fama 
clamans, longe  latc^uedifpetfa.  1 ^rjr.t.HoneG 
bonacos,  quam  ego  audio  de  vobis.  Tales  enim 
minlGn  magnorum  virorum  extorquere  confgc- 
uernm  ab  hominibus,  dc  difliparc  cum  fateliiti- 
hus  fuis  ca  qnz  extorquent : Sc  ideo  fama  d^e^s 
velociter  currit. 6“ r»ef.6.  iGi  fimt  potentes  a fccu- 
loviri  famoG.fupplc.dc  mala  fama  [ quiadiffipaf- 
fet  bona  fga]  quia  &:  male  congrcgauii , honiir.es 
colentes  bona  depaupetando,  & Gc  terra  rematiGt 
inculta : fic  ca  qux  male  congfcgauit(Gcut  Ncm- 
roth  } male  expciuhc , Sc  Gc  bor>a  Domini  iu.-n 
auxit , omni  modo  diGipaoit. 

Dixerunt» 


201  D.  Alberti  Magni, Ord.  Prsd. 


Dixetiinc » exinwme  , exinanite  vfquc  ad  fanda- 
niencuro  in  ea.  //4.}.  Conqueritur  ipfe  paicrfa- 
iDnias,dicens:Populum  meum  exa^orea  Tui  Tpo- 
liaueruiu.Et  lapiiu  pauperum  fa  domo  vcilra  Er 
iterum  linatm.  Quare  aucriiis  populum  meum, 

& facies  pauperum  commolitis.  Sic  ergo  UUcll 
dtfFamaiiis.  Et  beatus  paterfavnilias , apud  quem 
(uiniftec  (ic  & de  hoc  puteO  infamari.  Apud  enim 
tyrannos  noftri  temporis  hxc  cft  optima  fama  I 
mini(lTi,ii  multos  rpoliet,&  tectarum  hc  vailatoc  ^ 
dummodo  Domino  cnn£la  Cubiiciac : ficuc  miiii- 
fter  Nabochodonolor  Holufernes.  ludiih  1.  Non 
parcat  oculus  tuus  vili  t^no , omnenique  vtbem 
irunitam  ftibiugabis  tnihi.  Ifti  ftint  Ncmioihitx, 
qui  robufli  venatores  pauperum  fune  coram  Do- 
mino G.n(f.\0’  Eccli.t^.  Venatio  leonis , onager 
in  eremo  : hc  pafcua  dmkum  funt  pau^>eres.  I lic  | 
autem  optimus  patetfjm  lias-hoc  reputat  buno-  1 
rum  fuotum  diiTipationciiS.  Per  cales  enim  nc 
quoddicinir  IfA.i^.  Ecce  Dominus  nuJ-ibii,hoc 
cit.  mulari  pcrmiiiii  terram,  & difliipabit  eam  , & 
aftligec  fa,.icm  cius,&  dif^^erger  habitatores  dus. 
£i  poit  p.tkc>t : DiQlpatiotK  dUUp.nbtiur  terra,  6i 
direptione  pra'd.<bitur. 

Et  vocauit  ] Hic  commendatur  patctfamilias 
de  iuditia  : quia  licet  fama  laboraret  contra  eum, 
tamen  noluit  eumcondcmUare,iiiri  priusvoca 
tum  auditet.bt  hoc  cft  quod[vt>cauireum]/e.r«.7. 
Nuuquid  lex  noftra  aliquem  condemnat , nifi 
prius  audiat  eum  [Et  dixit  eij  obiiciens  quod  fa- 
ma refpcrfer.it[Quid  hoc^hoc  cft:Cum  tu  fismi- 
niftci  iiiftitix,  qu.ue  contrarium  [dc  tc  audio] 
S^ptem.6.  Cum  edetis miniftri  regni cuts,nontc- 
Ae  iLuiicaftis,neqtic  cuftodiftis  legem  iuftitix, ne- 
que fecundum  volunt.atcm  Dei  ambulaftis.  Au- 
ditus autem  iftccll  de  clamore  conim,qui  arali 
bus  opprimuntur , fme  tine  villici  clcnci » qui  fa- 
aamcnca  in  lucrum  conuertunr,  Huc  feculaies  fc- 
cularium  miniftri  principum.  hiob.^  Ecce  mer- 
ces operaxtorum  vcftTorum,qui  mcniieriint  fege 
tes  veflras , qux  fraudata  cft  a vobis , clamat , & 
clamor  eorum  in  aures  Domini  fibaorh  introhiit, 
ffc  clamat  ciTe  fraudariimcoram  Dbmmo.£cc/>.  1 
Non  defpicics  preces  pupilli,  neque  vidc)am,ti  cf- 
faderit  cnramilio  loquelam  gemitus.  Et  iterum 
th(dem.  Nonne  lactym*  vidmtad  maxillam  def- 
cendunt , & exclamatio  illius  fuper  deducentem 
eas  l A maxilla  enim  alccndunt  vfque  ad  cxlum, 
& Dominus  exauditor  non  dclcCbbitur  in  il- 
lis. A talibus  ergo  clamoribus  pruuocacus  Domi- 
nus dicit. 

Quid  hoc  audio  dete?  Redde  rationem]  Duo 
dicit, in  quibus  ifte  diucs  commendatur  : pruden- 
dentiam  foiicet  in  audienda  ratione  , & conftart- 
tiam  in  mali  miniftei  amotione.  De  primo  dicit 
Redde  rationcmlbucefticompucatiunem  rattoci- 
oi)[ villicationis  t\}x[Sjipieftt.6  Quoniam datacft 
poicftas  vobis.  & virtus  ab  Ahifthno  , qui  mrer- 
rogabit  opera  vcftra , & cogitationes  ferutahitur. 
Villicatio  autem  ifta , de  qua  quxtlruc  r.trio « cft 
commifnoivel  vitx  in  omnibus. vcl  offici)  in  qui- 
bufdain , vcl  prKcftatis  in  aliquibus,  vcl  l-cdciix, 
vcl  curz  animarum,  vcldominatus,  Ituc  cuiufque 
alterius  nobis  comniiflli.  Hanc  autens  allocutio 
nem  facit  nobis  Deus,  aliquando  pet  infpiratio 
rtcm  cogitationis  in  corde,  aliquando  per  flagcl- 
lun»,  aliqu.aiido  Mr  beneficium  . aliquando  per 
Dodorem  cxtiinkcum.  MAtif.iS.  Simile  cft  re- 


gnum «lorum  homini  regi,  qni  pofuit  rationem 
cum  fctiiis  fuis..jl/4rr&.i}.l>c  omni  verbo  oiiofo, 
quod  locuti  fuerint  hotuineso^eddem  rarionem  in 
nouiffimo  dic.  Hoc  dixit  Scriptura  aiticulotum 
manus  fciibcntis  in  pariete  Manc,The- 

cel , Phares  Namcrscum , ponderatum, diuifum. 
Numeratum  in  ratione  dlfj>cnfationis , pondera- 
tum fecundum  pondus  bonx  vcl  malx  imentio- 
lusidtuifum  ab  ipCo  fecundum  exigentiam  iniqux 
operationis.  Ideo  dicit  Matih.^.Eiio  coiifemiens 
aduerfatio  tuudum  efttn  via;  ne  forte  aduerfa- 
ritis  trad.it  te  iiidid  , & iudex  tonori , in  carce- 
rem mircaris.  Arnen  dico  tibi , quorl  nuo  exies 
inde  , donec  reddas  nbuilEimim  quadrantem. 
Sic  ergo  rcdJc  rationem-  A4nith.iB,  Redde  quod 
debes. 

lam  enim  non  poteris  villicarc]Eccc  conftan* 
tta.  Non  enirn  fecit  ftcut  noftri  temporis  Prxlatt 
faciunt , qui  partem  prxdarionis  vcl  extorti  i mi- 
niftris  accipiunc,&  iterum  extorquete  permittunt. 
Scii  ille  depolitionem  confitmauit.nc  iterum  po- 
pulum torquerer.  Prouob.6,  Zelos  & fa.orviri 
non  parcet , nec  acquicfccc  cuiufquam  precibus, 
nec  tecipiec  pro  redemptione  dona.pluiima./o^  41. 
Non  parcet  enim  verbis  potentibus , & ad  depre- 
candum compofttis.  Potentia  ad  inipettandum 
vctba  func.quae  fte  (iint  compuftta , quod  poiTunC 
A:  vrdent  inducere  ad  iirpetratidum.  Ifte  ergo 
conftans  cft,5c  malum  deponit  minifttum./^i.ia. 
Expellam  tc  dc  ftjrione  tua , & dc  iitiniftcrio  tuo 
deponam  tc. 

Aie  autcro  villicus  intia  fc  : Quid  fa- 
ciam quia  Dominus  meus  auferr  a me 
villicacioncm  ? Fodere  non  valeo, men- 
dicare erubefeo.  Scio  quid  faciam , vc 
cum  amotus  fuero  a villicatione,  reci- 
piant mc  in  domos  fuas. 

Hic  tangitur  piouidentia,  in  qua  laudatur  vil- 
licus. Non  enim  laudatur  de  iniquitate,  iedde 
pronidemia  fui:  fteut  (xpebou.T  pioptictaccs  in- 
uentuntur  in  malis, fiem  dicit  Dienyfitr.  Tangit 
nutem  b.c  feptem,  in  quibus  laudatur  iftius  pru- 
dcnria  villici , quorum  primum  cft  rerum  futu- 
rarum apud  fc  pt ttradaiio  : fecundum,  dubiorum 
diligens  inquiittio  : icrrium.  periculi  fui  in  depo- 
litione ab  officio  folers  praruiiio  tquouum  , fui 
ad  alium  aiftiim,  quo  ncccftaria  conqimctet,  nul- 
la difpolltio:  quinnim  autem  faciendorum  cer- 
ta diffinitio : Icxtutn  rationis  vtilis  ad  facienda 
.adhibitio  treptimuin  aurem  , eorum  quxlic  dif- 
finiuntur efficax  per  opus  impletio  Et  hic  feptem 
I per  oidinem  iaccnr  in  litera.  De  primo  dicte 
I Euar.geiifta  [ Ait  autem  villicus  tntia  fe  ] apud  fc 
• futura  libi  conucniciuia  pcnratlans  & difpcncus. 
J Hoc  enim  Sapientis  cft,  prius  omnia  apud  Ic  pcf- 
traftarc.  Se  examinare,  /ob  j.  Ecce  hoc,vi  iniicfti- 
gauimus,  ita  cft  quod  audiium,  ruente  percrada. 
5ip  enim  pGmafl.iuit  npnd  Tcqiiod  audiuii  a Do- 
1 1 8.  In  corde  meo  abfcor.di  eloquia 
tua . PfMm.  y6.  Meditabar  nofte  cum  corde  meo 
[ Qi^iid  faciam  ] Hccc  dubiorum  inquificio  Sc  dif- 
cullto.  Pb  ij.Caufjm  quam  ncTcicliam , dtli- 
gcmillimc  inueftigabam.  Difcuffio  enim  & inuc- 
fttgatio  aperiunt  dubia.  D*n.  i Auguftii  fnm 
mihi  vodique,  ■&  quid  eligam  ignoro  [ quia  do- 


in  Euang.  D.  LucCap.  XVI.  loj 


minus  meus  aufert, &c.  ] Ecce  periculi  fui  foiers 
prxuilio.  (Jrtgariuj.  Minus  enim  iaaila  feiiunt 
uuz  ptxuidcntur.Ec  nos  tolerabilius  mundi  mala 
fufeipimus,  fi  contra  hzc  per  clypeum  prouiden* 
tiz  przmunimur.Ideo  (lultus  reptebenditur  Proii. 
7,  Ignorans  quod  ad  vincula  Hultus  trahatur, do- 
nec transiigac  fagitta  iecur  cius : vcluc  fi  auis  fe- 
Ainet  ad  laqueum,  & nefeit  quod  de  periculo 
anime  illius  agitur.  Dominus  enim  ius  & volun- 
habet  auferendi,  & ipfc  iam  cunfcicntia 
di^nte  villicationem  per  malum  demeruit  meri- 
tum. /f4, 14.  Non  confiugat  inzicrnum  femen 
peUimorum.  Ideo  enim  , quia  dominantes  vitam 
detnercnntr , dicitnr.  £cel$.  10.  Omnis  poten- 
tatus viribreuis.  Pron,  tj.  Non  habebis  iugi- 
ter  poicftacem  [ fodere  non  valeo  ] Hoc  dicit  lui 
ad  alium  acquilitionis  aC^um  nullam  videns  elle 
difpontionem.  Etdc  a^u  quidem  laboris  dicic 
[ fodere  non  valcojterra  in  agro  vel  vinca.£ff/a. 
<>.  Nec  opus , nec  ratio  cll  apud  inferos , qu6  tu 
properas,  /oan.  Mcoporcet  operari  dum  dies 
cll : vcniccnox.inqua  nemo  potell  operari.  GuUi. 
6.  Ergo  dum  ien>pus  habemus  operemur  bonum 
ad  omnes.  Quia  amoti  a villicarione  , ope- 
rari & fodere  nott  valemus  [ mendicare  crisbe- 
Ico]  Etubclccmia  enim  cll  mendicare.  Sed  dc- 
Hiiuta  villicatione  , nemo  mendicanti  dabit, 
ex  quo  diues  epulo  a patre  mifecicordiarum 
Abrah-im  guttam  .iqu* obtinere  non  potuit  Lmc* 
i6.E(cH.4o.  Fili  in  tempore  vitx  tuznc  indigeas, 
^(elius  e(f  enim  mori , qu.nm  indigere.  Fatuis 
criam  virginibus  mcixlicantibus  oleum , a confo- 
dalibus  prademibus  virginibus  denegatum  ell 
Matth.  1 f . Qu|a  non  in  tempore  congruo  mifeti- 
cordiam  petierunt.  Pro».  »o.  Mendicabit  zftatc 
^ ^turz  icrenitatis)  Senon  dabitur  ef.  Sic  ergo 
przuidet  ad  ai^us  talis  acquificionis  fe  nonellc 
difpofitum  [ Scio  quid  faciam  ] Ecce  faciendo- 
rum certa  diffinitio.  Scientia  enim  iicce[1ariorum 
& ccrtortim  eil  acceptio.  Et  hcK  quidem  conue* 
nitSaiK^iSiqu.mdo  ccitilicantut  ex  conlilio  fanili 
SpiiMtis’  Jft,').  Vocabitur  admirabilis,  conlrlia- 
tius  Ifa.  46.  Cunfilium  mciun  flabit , omnis 
volunrasinea  hec.  hedi.  ji.  Omnia  fac  cum  con- 
filipn?c  poft  fatJiim  non  pienitcbit  [vt  cum  amo- 
ttis  fuero]  Ecce  rationis  vtilis  adftetenda  adhibi- 
tio [lecipiammc  in  domos  fuas]  Illi  Icilicet , qui- 
bus ex  aliena  bencfcccto  in  hunc  modum,  t.  Acg. 
iCt.  Dixit  lonatiusad  Dauid : Si  vixero  facies 
mihi  mifcricordias  Domini.  SicR.igucl  regipiens 
Tobiam  iuniorem  in  domnni  ftiam  , dixit : Deus 
iittccum  Bli  mi : quia  boni  & optimi  vitiiiliuscs 
fu,  gc  facientis  eleer.  ofynas  Tob.  6.  Euii.  19. 
Gtaifam  fi.lciudbrisne  obliuifcaris.  Dcditcnim 
ptb  tchninum  fiiam.  E:cli.  14.  In  diuilionc  for. 
risda  f &accipc  , & iiiUifica  animam  tuam.  Fi* 
deindor  etiiiu  quidam  cd  llnjli^  cccipiendi  in  fu- 
immn  , bcreficuim  impenfum.  In  dmifione  enim 
foetis  dat  & accipit,  qui  ptimodat,vt(ccundu  ab 
dl^cmj^ixlicium  rc(>en(iim  accipiat.  • 

, Conuocati^  iraque  fingulis  dcbico- 
rfbus  domini  fui  , dicebat  primo; 
Quantum  dcbcs  domino  meo?  At  ille 
diiic  : Centum  cados  olei.  Dixitqiic 
illi  .•  Accipe  cautionem  tuam  : 8c  fede, 
citoferibe  quinqiiaginc.1.  Dcirde  alij 
dixit:Tu  vero  quantum  dcbes:Qui  ait: 


Centum  choros  tritici.  Ait  illi  : Acci- 
pe litcras  tuas,&  feribe  odogima.  Ec 
iaudauit  dominus  villicum  iniquitatis, 
quia  prudenter  feciflet ; quia  filij  huius 
feciili  prudentiores  filiis  lucis  in  genc-p 
ratione  ruafunt, 

Ecce  cius,  quod  diffiniuir , per  opus  impletio. 
Multi  enim  funt  qui  optime  conhliamur,^:  non 
faciunt  pci  opus.  Hic  autem  & prudens  fuir  in 
confilio,  & efficax  in  onere.  Dicit  autem  hic 
duo  : prim6  quidem  quod  vocauic  debitores: 
fecundo  autem,  quodratioiubilicet  debita  dimi- 
nuit cis.  Dc  primo  dicit  [ Conuocatis  itaque] 
Omnes  llmul  conuocauii ; vt  fi  vnus  negare  de- 
bitum vellet,  hoc  faccre  coram  altero  non  aude- 
ret, A:  vt  ab  aluscDnuince(etur[ftngulisdebito- 
ribusj  liocefl,  qui  reditus  annuos  domino  fol- 
ucce  dc  terris  debebanr.  Alsiih.  > 8.  Cum  coepif- 
(cc  rationem  ponese,  obLatus  cft  vnus  «pii  debebat 
decem  millia  talenta.  E»c.  7.  Duo  dcl>:torcs  erant 
cuidam  fifneratori,  quorum  vnus  debebat  dena- 
rios quingentos  , akcr  quinquagiuia.  Exomiit* 
bi;s  enimcommiffis,&ominis,  & contra  prohi- 
bitionem perpetratis, Deo  fumus  debitores.  Er  hi 
f^rzlati , quibus  commiffi  fumus, rationem  in  iu- 
dicio  pccnitemiz  de  nobis  audiunt , dc  quammn 
onera  nnfiraex  dilcretione&  mlfrricordia  dimi- 
nuunt, tantum  fibi  receptionis  in  itema  taberna- 
cula conflruunr.  Et  hoc  ciVquud  iiuendir. 

Dixit  primol  hoc  dfc , principale  debitum  de- 
benti. Principaieenim  debitum  tll  in  menfura 
olci&tricici  , ex  quo  conficiturpanis  verbi,  dc 
pajiisgratiz,  6c panis  facramenti.  VndeA/Mi/j. 
i4-dc  /ovr.ia. Qiiis putas cfl  fidelis fciuosdc pru- 
dens qiic  coiillituit  dominus  fuper  fanuliain  fuam, 
vt  det  illis  in  tempore  tritici  menfuram  ? 

«47- Adipe  fnimemi  fatiat  te.  Hoc  ergo  efi  pri- 
mum debitum,  quod  dominus  a fuis  requitir  cul- 
toribus [ Qiiantum  debes  domino  meo?»]  Mxc 
quzAio  fit  in  confeffione  dc  peccatis  Sc  dtir^lis. 
Vnde  Mutth.6.  Dimitte  nobis  debita  nortra,  ficut 
(3c  nos  dimittimus  dcbiioribu,  noflris.  Hoc  enim 
dcbinmi  miniftci  debetdifcrete  teqnirctetdi:  quod 
vitra  vites  efi  ,mi(ecicorditcr  debet  relaxare,  /ft. 
4V  Nura  fiquidhabes,  vt  iuftfficetis.  /ofue  7. 
Fili  mi  da  glotiam  Deo , &:  confitere  peccatum 
luum  , & indica  mihi  quid  feceris. 

A:  ilic  dixit  ] fimplicicer  6c  vere  confitens 
[ Centum  cados  olei  ] dicit, quod  cadus  grs- 

cc , cll  amphora  Iatinc,coniincns  vrnas  trcs.Dicic 
autem  IJiiorm  quod  vrna  cfi  menfuta  quam  qnav 
ternam  vocant, licut  nos  vocamus  quattale.  Scias 
aurem  quod  vrn.n  proprie  cH  vas , in  quo  monuo- 
riun  cineres  vel  buda  reponuntur.Hic  autem  pro , 
vfuali  menfura  ponitur  liquidorum.  Sunt  autem 
vriKT  centum  olei,  menfurx  mirciicordi.c  ictentte 
qnxnonen  expenfa  in  fainili.im  Domini : ficut 
bona  Eccldiarum  retinenti » qux  fune  oleum  eo- 
rum , qui  clcemofynas  in  pauperes  dederunt  ,& 
Ecclefiis  conimitcuntur:&  qux  nondiflribuuniur 
funt  Domino  retenta  & debita.  Vnde  i. 
dc  bis  qux  in  xr.irio  Ecclefix  contincbantur,dici- 
tunSummus  Sacerdos  oficndic  hxcclle  vidualia 
viduarum  Si  orphanorum.  Q^ixdamvero  elTu 
Hircani  Tobix,viri  valde  ctnincntls. Sic  enim  cft 
in  Eccicfiaruni  & aliarum  poileiUonum  reditibus, 

qui 


204  t)-  Alberti  Magni, Ord.  Prscd. 


qiii  fiint  vlaa  fuftentationcm  honcflarum  perfo- 
patum,  quj;  per  I Iircatmm  iigiiilicancui»  fuiu  vi* 
ilualu  viduarum  8c  pupillorum  > & fuiu  olcom 
inifcrtcorJir  commilfiim  Ecclcilx.Debitor  autem 
centum  cadorum  icil  debuot  ille  > qui  non  foluii 
mandata  in  illis  noucm  pcifc^^ionibus , que  An- 
■gelis  attribuuntur , Sc  vna  decima  • qu*  eft  om- 
luum  redu(5io  in  Deum.  Dftrics  enim  dacm  funt 
centum.  Tres  autem  vrn*  qu*  funt  in  cado, fides 
fumTtinitatis. Quia licut  dicitiu Hclrr.  n.  Sine 
fide  impoflibile  ell  placete  Deo.  Omnia  autem 
hzc  in  mifcricordia  debent  & reddi  & exigi. 
/Mcob.  1.  Supcrexalt.it  aurem  mifcricordia  iudi- 
cium.  Mifcricordia  autem  habet  etiam  tria.”rimo 
quidem  quod  oidinaca  fir,2^a  fe  incipiar.  £ctii.  ^ 
jo.Miferetcanimx  ru*  pl2ccnsDco;quiaqui  fibi 
nequam,  cui  ali)  potclt  cfle  bonus  i Se- 

cunda menfura  cll , vi  fit  ex  compaffione  cordis- 
/f(t.  fS,  Si  effuderis  qitafl  aquam  animam  tuam. 
/ob  jo.  Flebam  qftoodam  fuper  eu  qui  aftliifius 
fuerat , & compadeb.itiif  anima  mea  pauperi. 
Tertia  efl  menfura  , vt  lit  iccundum  quantitatem 
faculranim.  Tobit  4.M  multum  tibi  fiieiit, abun- 
danter tribvic;fi  parum,hoc  »fi'm  impertiri  (lude. 
Si  cniip  ita  nos  h.il>anus  in  bonis  r.obis  cominii^ 
fis  a Domino  ad  a!ios>  fiuc  fintbor.a  fpiiiittalia, 
fiuc  <cmporalia:vc  aliis  dimittentes  dcb>ta,ve!  do- 
nantes nobis  comnufTa , fecundum  po0ibilic.itcm 
fiibuchiannis : tunc  etiam  ipfi  nobis  apud  Patrem 
cxIcAem  fubueniom.Ec  huc  cfl  quod  dicir. 

Dixitque  illi]  villicus  debitori  [Accipe  cautio* 
nem  tuam  ] Liteta  in  qua  cautum  cfl  Je  debito, 
cautio  vocatur.  Et  notatur  in  hoc  prudentia  vil- 
lici > qui  cautione  inAuimcmi  publici  debitum 
confirmari  fecit.  j ».  Accepi  librum  pollef 
fionis  fignarum,  & flipulationc$,&  rata , & figna 
forinfccus.  Talis  aut«n  liber  mommeuti  acapi- 
tur,  a difereto  PrzUto,vcI  villico, relaxatio  qua* 
fiin  libro  recordationis  diuinxconfcribitur.  Lb 
1 1.  Librum  fcnbat  iprccpii  tudicat,  vc  in  hume- 
ro meo  portem  illum[&  fedcjhoc  cfl.  qaicfce  : nc 
de  c.etcru  debitum  adaugeas,  /ftf  5 1.  Secfe  Icrufa- 
lem  ; fuluc  viiKula  colli  tut  captiua  filia  Sion. 
Vincula,  inquam , quibus  pro  debito  tenetis  ca- 
ptiui.T5.irfn. Sedebit  folitarius  & tacebit : qui.i 
leuauit  fe  fiipra  fc[Citu  .luicin  ictibit]qiiia  vehe- 
mentia doloris  tempus,  quod  perdidit,  rccupcrar, 
Lingua  mea  calamus  fciibx  velociter 
fetibentis.  Lingua  amem  hxc  cfl  lingua  deuotio- 
ijis,  qua  ad  Deum  loquimur  in  oratione, petentes 
nobis  quod  vitra  vires  cft  debitum  dimitti:  Jicen- 
tesillud  d,  Dimitte  nobis  debita  noftea, 

ficut  & nos  dimittimus  debitoribus  nolitis.  Sai* 
be  autcm[quinquaginta]  qui  efl  numerus  iubilei, 
& temiffionis.  Et  dimittit  dimidium  dcbitirqula 
cognoult  ciTc  vitra  vires  debitoris.  Sic  enim  de- 
bet faccu  diicrctus  difpenfator , quod  omne  onus 
dimittat,  quod  vires  ptEnircntium  nouit  excede- 
re. Hic  autem  dimittit  mediam  partem  dcbiti,co 
quo-l  ipfc  dimidiam  vi  clanium,&  virtute  confo- 
lacoii)  fermoms  , 9c  exhortationis  » & fuppuita- 
tionis  allciiiat:cauens nc dicatuc  illud  Lue.  \\.& 
Mdtth.  X).  Alligancenim  oi^era importabilia, & 
impssnuiu  ea  humeris  hominum  > digito  autem 
fuo  nohmc  ea  mouere.  Econcra  de  bono  & pru  - 
denti  difperfacore  dicir  > . Cermib.  t.  Cui  autem 
aliquid  donafbs,  & ego.  Naro  5c  ego  quod  dona- 
ui)  fi  quid  donauitpropccr  vos, in  peifona  ChtifU. 


(/4.)  8-Solue  colligationes  impietatis,  foluefiUci- 
cuios  deprimentes.  Quiqnid  enim  cfl  vitra  vires 
fubditorum , fiuc  tn  corpurc,  fiuc  in  rebm  , debet 
modctaii  difeictus  difpenfator:vt  per  intcrceflto- 
nem&:  meritum  pietatis  illius  quam  habet  in  fub- 
ditos , Deus  etiam  moderetur  fuum  pondus  cu« 
difccerit. 

£c  aliidixitjqiit  etiam  de  principali  debito  de- 
buit. Oleum  enim  mifeticordix  & triticum  refe- 
dionis  familix  principaliter  dcbcmus.Vinum  au- 
tem fpititualis  iucundicatis  & Ixtitix  non  9ora* 
mittitur  difpenfaroribus  ; fcd  vnufquifque  coiit 
hoc,&  bibit  inter  fe  & Deum  [Tu  vero  quantum 
debes  ] Hxcqu.ellio  efl  dircretidifpenfaioriscir- 
ca  fubditum,  vt  quxrat  de  ouctibusdcbitorum,S: 
alietiictvbi  potcllprxuia ratione : anendens  Icm- 
per  quod  dixit  lacobCevr/.j  j Nofli  Domine  mi, 
quod  patuulos  habeam  teneros,  Sc  oues,  61  boues 
ftrros  mecum  : quas  fi  plus  in  an;bulando  fecero 
laborare,  morientur  vna  die  eundi  greges. 

Qui  air:Ccntum  choros  tritici]  Centum  cho- 
rosttitkijCentum  choii  funt,  de  quorum  cente^ 
nario  perfpdionis  iam  didnmefl.  Dum  fciiicec 
quodlibcc  immdatotum  pctficitnr  in  fauorc  clta- 
ritatis.de  in  luce  fummx  veritatis, de  in  cranquiU 
liute  diferep'  iudKi)  cordis  , Se  in  altitudine  do- 
minalis  virtutis  , nufquam  ad  infima  inclinante, 
Si  in  vigore  virtutis  inuiucibilis.  Se  in  oidtnatio- 
nceccIclIafticxpotcftatU,  Se  in  opere  decrero  i 
principe  Dco,&  fecundum  confilium  diuinum»Sc 
fecundum  virtutis  alicuius  cuflodiam  , fecundum 
quod  alibi  diximus.  Et  hxc  omnia  referuntur  ai 
Deum,  linquam  tn  fuinmum  rctfcdorem.  Hxc 
enim  decem  prxeepta  multiplicata  fiiciuni  cen- 
tum. Sed  dc  hoc  debito  folucndo  ficqucmer  non 
priualct  humana  infirmiias:&  tunc  moderandum 
efl  a prudenti  difiKiifatorc.  Chorus  autem  ficdi- 
cituc£^«fe.  4j.  rrigima modiis  vfuahbus  imple- 
tur. Modius  autem  menfura  efl  aridorum  , & 
variatur  fecundum  vfum  Gentium  diuerfarum, 
Tiiginta  autem  modi),  fidem  figtiificant  Trinita- 
tiscum  decalogo, in  fidem  illam  du£lo:vcl  melius, 
quod  implcatiir  decalogus  in  quolibet  prxeepto 
fide  vccitatis/pe  zrern.t  retributionis,&  charita- 
te diuini  amoris.  Tunecnim  quilibet  chofus  tri- 
ginta habebit  menfiiras.  Vel, quod  impleatur  dc 
corde  puco,&  confcieniiabona , 6c  fide  non  fi»^ 
i.Ttmoih,!.  Vcl  fbbric,&  iufte,&  pic  viuamus  in 
hocfcculo.  Tii.i.  Vcicx  totocorde,  extotaani- 
ma , & ex  ommbus  viribus  Mjtih.ii.  De  om- 
ni autem  hoc  debito  remanet  ex  fmpcrfcflio- 
ne  humana.  Et  hoc  efl  quod  diflretus  quxric 
minifter. 

! Dixitqtx  iili]  prxnia  diferetione  videns  iin- 
poriabilcpoiidusellc  debitorum,  dicentibus  fbb- 
ditis : Pater  tuus  impofutt  nobis  onus  graue : m 
vcroalleuiadeoncccnollro  i.Reg.it. 

Sicut  onus  grane  grauatx  funt  fuper  me.  Thrtn.x . 
, Vigilauii  iuguro  iniquintum  mearum  : in  manu 
; cius  comiolutz  fimt,&  impofitx  collo  meo : jn- 
firmaiacfl  virtus  mea : dedit  n>e  Dominus  in  ma- 
num , dc  qua  non  potero  fnrgcrc.  Sic  enim  dicit 
pomitens  vlira  vires  opprelTus.  Et  ideo  miniflcc 
de  prudentia  k Deo  laudatus,  dtcii[Accipc  fireras 
tuas]hoc  efl, cautionis  inllrumcnium,in  quo  Oti- 
cum facias  Dominum  meum.  Et  hoc  cft  protnif- 
fio  firma  obcdiendi , & memoria  recinendi,  & ex- 
plendi i:iiundluru.^4/’4c.i.Scribe  vifun>,&  exara 
eum 


Cigitized  by  Googlc 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XVI.  loj 


eiimfupei  tabulas;vrpcrcilrrar<jtii  (cri- 

bejhoc ciV,contirma  jd  incmuoatii  y/^</.{0.lngrd'- 
l'us  (cribc  ei  fu^wr  b^ixum  , Ik  tn  hbro  dili^axec 
exara  iilud  [odogintaj  quiutam  parian  inmtidli 
debici  aufercncio.  l-ixc  enim  acccpca  habet  Do- 
minus: qiua  &iplc  aufett  quintam, reliquasqua- 
cuof  in  pa*nitcnte  icquircns  Requirit  enim  in 
dolare  voluntatis  in  compun^ioiie , in  veritate 
Olis  inconfeUloneitu  viftme  operis  in  facisfa^lio- 
nc,  & in  petreucramia  paniienii^in  cominua- 
tiune.  £t  dimittit  quirtmn . quod  erat  in  inferni 
&mirgatort) ex{>iatione.  Lhc.\^.  Siquid aliquan 
derraudaui,rcdclu  qvadniphim;  .Hepre- 

henitis  reddet  quadruplum.  Sic  enim  foltutuT  vf- 
qtietdnouillinium  quadrantem  Aj4ub.^.  Quin- 
tum tutem  folui  non  potcil , & hoc  eft  dimitten- 
dum. Sic  prudcns|nn'itiiler  implens  hoc  quod  di- 
citor Dimitte  cos,  qui  confraCR  funrdi- 

bcros : & omne  onus  dirumpe.  Sic  conformat  fc 
Domino  (Iioqui  dide  Al-nih  ii.  Venite  adiTic 
omoes  qui  laboratis , & oner.iti  eilis,&  ego  rc6 
ciam  vos.  Tollite  iiigum  meum  hipcr  vos.de  dif 
cite  quia  mitis  fum.  imponendo  iugum : Sc  humi- 
lis coide,in  exigendo  dcbiaim,  vos  non  oppri 
tno  per  potentiam,  lugum  emm  menm  iB.iue  cli, 
& onns  meum  Icue.  £c  tdtx»  fequicur. 

Et  laudauic  Dominus  villicum  iniquitatis] 
non  quidem  de  iniquitate  , quia  in  hoc  non  erat 
laudabilis.  t.Ctrinjh.i  i.  Laudo  vos,  in  hoc  rum 
laudo  [quia  piudenrcr  egiilct]  In  hoc  ergo  lauda- 
tur, qiria  prudenter  egit,  & fecumyde  cum  familia 
Domini : quam  propter  onera  debitorum  relin- 
quere oportebat  tuta,  Sc  villas , & culturam  Do- 
mini : nifi  debicom  diminueretut.  Tangit  autan 
sationem  laudis, dicens  [quia]  ficquetttcr[hlii  hu- 
ius feculi]  hoc  eil.quinatittitaicsfuas  ai  1'cciiiaria 
lucra  tcfciant[prucicn[iotes]boc  efl,ptoiiideutto- 
tes  [ fune  in  generatione  fua  ] hocciV,  inter  fuus 
conlbrtes.Z^arnc/;  Agar  qui  cxqoittinc  pru- 
dentiam, qni  de  terra  cft  negotiatores  tcrr*[fiiiis 
locis]  huc  cii . quam  h!q  nati  ad  lucem  xiernam. 
Ephtf^.  Vt  6li)  lucis  ambulate.  Caufa  autan  hu 
ius  prudaiticeli.-quiafiljj  locis  non  conocnunr 
TDduftaam  fuam  ad  icrrau,&idco  fimpHccslum 
in  terrenis  prnuidentiis.  j .C0riv.-6.£.SccnlariA  iu- 
dicia  (i  habueriris, contemptibiles  qui  fune  in  £c- 
clefia,  illos  conllituite  admdicandum.  Comem- 
ptibilc.s  auta^i  dicuntur  illi,  qui  ad  rpiiirualiiun 
difpcnfaticnem  non  fimt  idor.ct.  Wec  in  hoede- 
iranicui  viris  rpirnualibus-:  quia  ipll  Him  melio- 
ribus dediti : fiaic  ncederrahitur  hcrodipquia  de 
nodle  non  videt , dum  ^ die  videat  lucemin  roin 
Tolis:  nec  laudatur  vefpeiiilio  in  hocquodTiodi- 
bus  vider,  amtde  die  luecitvfoHsnon  videns c.i- 
dat  in  tcrrafn.Tamcn  hoc  cU  praeipne  l’r* 
lati  noflri  tanpotis  viris  rpiiitualibbs  qppununC^ 
quod  dicunt  euslimpliccs  effc  ad  cci^poralittm 
dirpeniationem  : nuttAitendcntes  qMiil  Dinid 
non  erat  confuetus  armi|,Saulb  saiifen  in  ar- 
iT)i$  hmplicitatis  fua:,  f mda  Scripiiii« , & lapide 
folulc  veritatis  proftiamt  cum  , qtieni  do£li 
ad  prielium , loricati , g^eati  inuadere  non 
audebant. 

Et  ego  v'qIms  dicotFacite  yobis  ami- 
cos dc  mammona  miquiwtjs : vt  cum 
defeceritis,  recipiant  vu$  in  xcerna  ta- 
bcrnacul.i. 

V.Aibtni  MAgnitin  Ensng.  D.Luc^ 


Aedpii  hic  dominam  iuxra  indudlam  hmili- 
tudinem  [facite  vobis  amicosjpaupcres  pet  ck-c- 
inofynam,  6:  Tubditos  per  debiturum  fiibicuaiio- 
nem.  Exxquahtatc,in  przlemi  tetn- 

pore,vc-llra  abundamiaillorum  inopiamfupplcat; 
vt  & illorum  abundantia , vdlrx  iuopix  iitfup- 
piememum , vrliat  zquahtas,  ficut  Icripium  eft, 
jQui  multuu) , non  abundauit : & qui  modicum, 
non  minotauit.  Abundantia  in  pisfcnii  tempora- 
iimn  fuppleac  defa^um  pauperum.  Et  abundan- 
tia pauperum  in  futuro  in  regno , fupplcai  defe- 
^lim  cuium,  qui  nunc  in  prxicntidiuices  elle  vi- 
demur. Hos  ergo  facite  vobis  amicos , quia  ilio- 
rum erit  regnum.  Arcafr.  i . Nonne  pauperes  elegit 
Dominus,  diuitesin  6de,&  harredes  tegni,  quod 
rcpromilit  Dcnsdiligctiribus  fc  [ de  mammona 
iiiiqututis  ] Mammon  vt  dicit  G'tgortf$*  grxcif* 
mus  vocatur  diuiciarum,  vel  dxmon  cui  commif- 
Hinj  eft  dc  diuitiis  tentaxe.  Sed  mammona  fyriaca 
lingua  vocantur  diuiihe;  quxdicumutfiuiquua- 
iis^non  quod  lemjicrex  iniquo  congregate  niii; 
fcd  quiacommitia:  a Deo,  fepe  fiut  iuiquercten- 
r?,hoc  eil,inxqualirci  ^ iuzqualircr  diuifz.  De 
hoc  ergo  mammona  inxquditcr  vobis  licui  dif- 
penfatanbuscommilIb,nctu  dc  bonis  alienis, qux 
Dei  funt,  facite  vobis  amicos  pauperes,  onera  co- 
tum fwbleuando  [ vt  cum  defeceritis  ] a ptxfenti 
vita.  Pftim.yo.  Cum  defecerit  virtus  noftra  , ne 
derelinquas  nos  DomiiK[tecipianr  vosjhcut  Do- 
mini regni.  Vcralitera.  Beati  mendici 

rpir:tu,quitYefttumcrt  regnum  cxlc*ruro.A#riM6. 
K.i£);um  dl  vc  motcrciuc  mendicus,  & potcarerut 
ab  Angelis  in  linum  Abrahx[in  xterna  taberna- 
cola]hoccft,inxterna  domicilia. /yj/w».84. Quam 
ddetta  tabernacula  tua  Domine  virrutnm  : con- 
cupifeit , 6c  deheit  anima  mea  in  atria  Domini. 

Quam  pulcbta  tabernacula  tua  lacob; 
tematoria  tua  irracil//^0c.it-Ecce  tabernaculum 
Dei  cum  homintbvts , dc  habitabit  cum  illisi 
Sedebit  populus  meusin  pulclititudiue 
pacis, in  tabernaculis  hducix.dc  in  rcqoic  opulen- 
ta, iii  quibu-.  Rex  regum  in  calltis  cum  cxli  mi- 
litibus gluiiauir. 

' Qjiji  filcliscftin  minimo  in  ma- 
iori fidelis  cft  : tjui  in  modreo  ini- 

quus cft,  & in  maiori  iniqmij  cfl.  Si 
erg^  in  fniquo  mammona  tiddes  non 
fulftis  : quod  vdVum  cft  quiVcrcdcc ' 
vobis  ? Hc  fi  in  alieno  fideles  non 
fuiftis  ; quod  vcftrum  cft  quid  dabi; 
vobis^ 

i:hc  incipit  ponete  rattoiVQS  ad  id  quoii  do» 
ctiit  per  d®a,ri^.lm.cxen^pla^cm^  Ponit  anrem  ra- 
tiones ll  duobus  compaatiombt A fumptas.  Pru 
m6enimfiiT4i>.comparationcs  ex  ratio^  liiaio- 
risdcminotis:  fecundb  iiqem  cx  com^cationc  * 
con^ricaips.  Inpiunb  horum  duubfacitccar- 
parationes  a maiori  in  cotnpararionc  admuius 
(umptas.  Primo  enim  compari(  modj^uin  ad 
^nde,  fecundo iliemim  ad  pro- 
prium- Et  pofVquam  illas  compararioncsjtfaffni- 
llt,  dc  vtraque  mlidi-liiatem  ^Kaiifxorum  arguit.' 
Prxmiitic  igitur  generale  primx  coni|^arationis 
principium  , a quo  etiam  luam  contirmac  argu- 
mentum. EU  argumentatio  ifia  logica. 


r 


i 

206  D.  Alberti  Magni,  Ord  Vtxd. 


Qui  fidelis  cft  in  minimo]  Cum  cenfus,vc  di- 
cit BtMut  Hernard  non  fit  in  ctitninc  * fcd  liTe- 
ihis  [ & in  maiori  fiJclis  cft  ] Hoc  enim  cft  pro- 
babile,& pexfamprionem  generat : quiainfidelis 
in  paruo , minus  pExfamit  Ic  dcpTchendi  quam  in 
magno  , Si  ideo  infideliratero  uiain  citius  in  hoc 
ollcndic : & confucfccns  in  paruo  > tunc  demum 
in  magno  incipit  elfc  infidelis.  Minimum  autem 
cH  hoc  prxfens  temporale  quod  delcdlat.  £i  ideo 
qui  in  hoc  infidelis  ell  & fraudulencus:in  magno, 
uod  rpirituale  efi,  pcocul  dubio  fcmpcrcric  in- 
dolis. Ncc  fibi  cfi  aliqualiter  confidendum : quia 
(piricuale  pro  temporali  commutabit , fux  con- 
iulensauaritix.  Hoc  eft  igitur  quod  dicit  [qui  in 
minimo  ] i,C»rit.ih.6.  Temporale  vocatur  mini 
mum , dicente  yiptfiolo : Si  in  vobis  iudicabitur 
hic  mundus , indigni  edis  qui  de  minimis  iudice- 
'tis.  Et  ideo  Pz&i/^.^.Tetnporalia  reputantur  fiec- 
cora.  Quz  mihi  fuerunt  tucra,hzcaibitrams  fum 
vt  ftercora , vt  Chrifium  lucrifaccicm.  H.tc  cft 
etiam  caufa,quod  in  pcccndo,  hxc  fiinc  fpiiituali- 
busadre^a.  Maith.6.  Quxtiteregtmm  Dci5c  iu- 
ftitiam  eius  : & lizc  omnia  adiiciemur  vobis. 
Hxc  etiam  cfteaufa  , quod  vocantur  munera  fi- 
liorum concubinatum.O^ne/.af. Filiis  aurem  con- 
cubinarum laigiius  cft  munera:  filio  auicm  Tuo 
pei  liberam  vaorem  dimifii  hxreditatem.  Hxc 
etiam  ideo  reputantur  non  bona  fimpliciter«  fcd 
bona  huius  vitz  ad  iniquos  ^>ertinemia.  Luc.\(. 
Fili  rccepifti  bona  in  vita  tua,  & Lazams  llmiltccr 
mala.  Hinc  cft  etiam,  quod  in  potefiare  fua  repu- 
tar  ca  fatanas.  Matth.4.  Hxc  'omnia  ribi  dabo.fi 
cadens  adoraueris  me.  Jogn.  1 4.  Vcnicenim  prin- 
ceps mundi  huius,&  in  me  non  habet  quicquam. 
Sic  etgo  vocamur  minima. Quia  ficut  in  nullo  ge- 
nere ^ aliquid  minus  miniioo  : ita  in  donis  Dci 
nihil  cft  minus  ifti».  Illi  enim  funr  quibus  mini- 
rouin  placet  pro  magno  . ficut  dicitur  Ecclt.i$. 
[&  in  maioti  fidelis  eftjhoc  cfl,in  rpiritiiali,  quod 
fimpiicicer  magnum  cft.  Ncc  proprie  dicitur  ma- 
ius temporali  annexo  ; fed  abnfio  cft  in  compaia- 
tiuo, quia  fidelis  in  paruo  cft,  qui  fidelis  Domino 
in  paruo  in  familia  Domini  dilpenfando : & iilc 
etiam  in  Tpititualibus  difpenfandis  cft  fidelis. 
Beatm  Btrnardm.  Fidelis  profero  minifter  eris, 
fide  vniuerfa  gloria  Domini  tui , ctfi  tianieunte 
per  te , nihil  manibus  tuis  adhxrerc  contingat. 

a {.Euge  ferae  bonc&fidclis:quia  in  pau- 
ca fuifti  fidcli$,fupra  multa  te  confiituanuiiua  in 
gaudium  Domini  tui. 

Et  qui  in  modico]Sccunda  comparatio. Modi- 
cum autera  vocatur  hic , quod  modicum  cft  in  in- 
re,&  in  valote.ln  iure  quidem , quia  alienum  eft, 
& nobis  non  nifiM'mmif!um.  AUith.x^.  Tradi- 
dit iUic  bona  fuafK  dixit : Negotiamini  dum  ve- 
nio. NAiisci^  commi  (Tus  eft  vfus  ad  lucta , fcd 
poflt^o  cft  Domini.  0/e*i.  Hxc  ncfciuii  quia 
oedi-ei  fhimcntum,  vimuu , & oleum , & ar- 
genemn , 6c  aurum  multiplicaui  ci , qux  fecerunt 
Baal.  Et  ideo  de  male  vtentibus  poft  pauca  dicit; 
Liberabo  lanam  meam,&  linum  meum, quz  ope- 
riebaiuignominiam  <dus.  Modica  etiam  fiint  in 
vabwe>  V n6c^mir^m,Hon  fum  bona  homini, 
qui  ftcttin  portare  nop  poteft.  Sota  mifericordia 
coQies  cftd^nddCWn.  Et  ideo  hzc  omniamo- 
dicafum  &paidt[QOilautem[in  hoc  modico  in- 
fidelis eft]  fibi  illud  vfurpando  , & non  famtliz 
Dei  dirpenfando,  eft  fraudulentus,  Sc  fur,  ^ au- 


dclia  vifeera  habens.  De  fraudulento  autem  dici- 
cnc  Fraudulenti  vafa  pelfima  funt : ipfe 

enim  cogitationes  concinnauit  ad  perdendos  mi- 
tes. Has  autem  coiwiimat.quando  ea, quz  fibi  dif- 
penfjnda  tradita  fuut  > in  peticulum  vitz  paupe- 
rum fibi  vfurpat,  De  (axc/yilfclU.  Si  fures  tncrcif- 
fent  ad  te , nonne  futati  elTcnr  rufticieutia  fibi? 
/04J9.  lo.Fiir  non  venit  uifi  vt  furetur,  ^/a/m.49. 
Si  videbas  furem, currebas  cum  eo.  De  crudelita- 
te dicitur  Itrem.6.  Ctudells  eft,&:  non  mircrctur. 
Talis  igitur  in  ifto  modico  infidelis  cft  [ & ini- 
quusjhoc  eft.non  zquiis.qui  fibi  totum,  & fami- 
liz  Domini  fui  nihil  diuidir.  Gtnef^.  Nonne  fi 
rede  olfctas,malc  autem  diuidas  pcccaftt  ? [&  in 
maioti  ] hoc  eft , in  fpintuali  fimplicitct  magno 
[iniquus  cft  J difpcnfator  : Si  ideo  illi  non  debee 
committi  diipenlatio  t3liiim:quia  pro  certo,  tem- 
porali iUcdus  abftraclus , male  difpcnfabic. 
Vndc/^.i.  vbi  loquitur  de  infidelibus  6c  malis 
dirpcnlaioribus  , dicit : Piincipes  cui  infideles, 

' foci)  fuium , omnes  diligunt  munera  , reqiiuntuc 
retributiones,  iftis  prziUtftis  generalibus  princi* 

, piis,  concludit  fiib  hypothefi  iamccrdficatacoa- 
tra  I‘h.irifzos.  Dictr. 

Ergo  fi  in  iniquo  mammona]  hoc  eft , in  diui- 
tiis,qnz  faciunt  non  xquos;&  ideo  fum  abiicien- 
di.  Nccad  veritatem  vicz  pertinent.  Quia  cum 
vetitas, vt  dicit  Anftlmm%(n  reditudo  lola  mente 
perceptibilis  : pco  cctco , quod  iniquum  cft  , rc- 
dtim  nun  eft : & ideo  veritati  vitz  hominis  non 
cft  confonum.  Ncc  tamen  cft  falfum  bonum , fcd 
cft  apparens , vt  hic  & nunc,  & non  bonum  fim- 
plicitct in  /c:  ergo  cft  bona  creatura.  Genff.x. 
Vidit  Deus  eunda  qux  fecerat:  Si.  erant  valde 
bona.In  vfu  autem  cum  non  remaneant,  non  fune 
veta  buna  , fed  apparentia  : Sc  vetttaci  virz  noii 
commenfiiraca  , fed  per  clfcdum  m vfu  fime  ini- 
qua. 54pi>»M4.Crc3turx  in  odium  fadzfiiiit,& 
in  mufcipulam  pedibus  infipientium.  $i  ergo  ia 
illo  fic  iniquo  6 Pharifzi  [fideles  non  fiiiftis]  fcd 
vobis  illa  atiribuiftis,fraudaiis  p.iuperibiss  [quod 
veram  cft]hoc  cft, de  veritate  virx, ficut  fpiriiualc 
ad  vitam  pertinens  [ quis  credet  vobis  ] hoc  eft, 
committet  vobis.  Hoc  autem  dixit  Dominus: 
quia  omnia, dc  legem,  & mtelk-diin'!  legis,  & tra- 
ditiones, & vitam  ipramPhariCcicotmcrtcrnnc 
ad  lucrum.  Et  ideo  digni  fuerunt  rcpiobatione, 
quod  repellerentur  ll  commifiionc  fpiritualium 
nouz  legis.  .dftftkii.Aufcrttura  vobisregnum, 
& dabinir  gemi  facic.uti  frodiis  cius. 
malos  mole  perdet  , & vincam  finim  locabic 
aliis  agricolis , qui  reddent  ei  fmdimi  Rav.poii- 
bos  filis. 

Et  fi  in  alieno  non  fiiiftis  fidcies  ] Alienum  eft, 
vt  dicit  Be  quicqnid  ftculi  c(l,5i  cft  pi.xtcr  na- 
taram : quia  .id  hoc  non  fumus  nati,  fcd  ad  Icicn- 
tias,iSc  virtutes.  Alienum  autem  , matime  fi*cun- 
i dum  intcliccdum  liierx,  cft,  quod  legem  de  facu- 
;mcnta,qiixruanonfuerujif,&  traditiones,  A:  ob- 
^ feruantias  vitz  Sc  legis , in  magnum  onus  & gra- 
I tiamen  populi  coiuicitcrunt  in  inftrumcnta  fux 
I anaritiz  ; cum  tamen  lixc  fua  non  tlToit  fcd  Dci, 
I & eis  tantum  comroilla.  Hoc  enim  quod  ad  vtili- 
tatem  populi  Dominus  promn!gjit't,  ipfi  in  unus 
pK>puli  ad  lucra  conucrterBnt.  Vt  quid 

tentatis  imponere  cis  onus,  quod  ncqnc  nos,  ne- 
que patres  noftri  portare  potuimus }'[  Qiiod  vc- 
, ftcutn  eftj  ficut  Ubor,  & opera , & fudor  in  fpiti- 
rualibus 


in  Eiiang.  D.Luc.Cap.  XVI.  207 


nulibus  boiiu[quis  dabit  vobis?  ] fupple»  dirpcn* 
fandum.  Q^d.  Nullus.  Non  ciiim  diem  miniftri 
idonei.  Ideo  fidelis  ApoHoIus  gloriatur  fibitan* 
quam  fideli  creditum  efleminiltefium.  i.Cer. 

idoneos  nos  fecit  trJniflros  notii  rcdamenti 
Si  amem  aliquis  ellet  aufus  dicere : Omnia  pro- 
pter qu2  dicit  e(lc  reprobandos  minillros  vereris 
ceftamenci : hodie  in  tninidris  noui  teftamenti» 
Epifcopis,&  Sacerdotibus»  & Clericis  inoeniun* 
cur ; & per  ea  quz  Dominus  reprobae » magis  ac 
magis  approbantur.  Et  ideo  timendum  dl  > nc  dc 
eis  dicatur  illud  M^duch.  i . Non  cft  mihi  volun- 
tas in  vobis » &;  munus  non  fufeipiam  dc  manu 
vcAra. 

Nemoferuus  poteft  duobus  Domi- 
nis feruire.  Aut  enim  vnum  odiet, & al- 
terum diligct:aut  vni  adhxrebit,  6c  al- 
terum contemnet.  Non  potef^is  Deo 
icruire  & mammonx. 

Hic  incipit  fecunda  comparatio  de  ordine  fer- 
«itij  ad  Deum,  vel  ad  lucium.Er  dl  anripophora 
eius  refponliunis  occultx , quam  multi  faciunt, 
confolanrcs  false  femetipfos.Voluni  enim  & Deo  | 
fcruite,&  lucris  propriis,  dicentes  vtrunque  bene 
|K)fle fieri.  i.C'9r.7.  Qui  cumvxoredl,  cogitat 
qu«  funt  mundi , Sc  quomodo  placeat  vxoti  fux, 
& diuifus  cfl.  Ira  dicunt , quod  partim  fibi,pariim 
Deo  poflint  feruire,  non  attendentes  ,quodvxor 
dcbico  fuo  fub  dominio  & ordinatione  Domini 
ell:&  vbi  vnum  cfl  propter  alterum  , ibi  vnum  efl 
tantum.  Sed  hoc  habec  quod  e(l  verobique  : quia 
in  fupeciori  ficuc  in  ordinante  , Sc  inferiori  ficut 
ordinaro.  Ira  lex  vxocis  fub  Icgc  Domini  dl : & 
ideo  vna  lex  tantum.  Tamen  ita  dicebant  Phari- 
{g\,  quod  legem  feruando  , Domino  /eroirepof- 
fent.Legem  autem  ad  lucra conucitendo  in  vqtis, 
fiicrainen(is,&  pcenis, portent  feruire  fibi  in  luciis. 
£t  ad  hoc  excludendum,  dicit  Dominus , genera 
lem  proporttionem  primo  prxmittens , & deinde 
probationem  eiufdcm  fententiz  6i  explanatio- 
nem fubinferens,  tertio exea  contra  Pharilaros 
propolitum  concludens.  Dicit  ergo. 

Nemo]  Et  in  hac  peoporteione  mnuit  indiuifi- 
biliratcm  feruiemis , & contiaiicraccm  domino- 
rum,& (ertiiiium  quod  impenditur.Indiuifibilita- 
tem  feruientis  innuit  per  hoc  quod  dicit[Nemo] 
hocert,  nullus  indiuilibilis  homo.Quia(ilcnr  di- 
cit Pbilofophu4)<2dcxu  crt  raiio  hominis.  Sc  vnius 
tantiun  hominis.  Vnum.autcm  (vt  idemdicir)crt 
ittdiujfmn  in  fe,  & diuifttm  4'*  =^bis.  Onincs  enim 
vires  hominis  ad  idem  («undum  ordinem  impe- 
rantis & imperati  referiintur.  Et  idcodieiciir  j. 
Xt^.  1 8. Vfqucqno claudicatis  in  duas  partcs:Qtiia 
ad  duas  partes  ex  ;equo  nufius  indiuifus  irc  potert. 
£rr/«.a.Vx  duplici  corde, 5c  labiisfcetcrtistjic  pec- 
catori terra  ingtedienti  duabusviis.Niilla  enim  |)- 
. nca  reda  ad  dho  punda  in  emde  partem  tetmina- 
'tot.Nequc  aliquis  l>os  duo  iuga  portat  fimnl.Nc- 
qoe auts  rtmul  intcnditduobusnidis,  fuo&  alte- 
rius fpeciei  auis  Nec  apis  vna  ducit  ad  duo  aluea- 
liafjmnl.  Sic  ergo  indiuifus  non  fcrint  duobus. 
Ofes  lo.Diuiiu  crt  cor  eoiu.nunc  interibur.  Non 
ergo  hoc  ex  indiuifo  Sc  loiu  homine  fieri  ppicfl. 

Duobus  Dominis]  Adicdiuum  numerale  fuum 
fcfpicii  fubrtantiuum  tatiuuc  fotinx , & non  ra- 


tione fubiedi  S{  marerix.  Et  fic  duo  Domini  ha- 
bent duo  dominia.  Dualitasautem , vt  dicit 

in  arithmeticis  principium  alteritatis  efl. 
Alteritas  autem  caufac  incomieniemiam  facit  di- 
Aanciam,^  dillantia  inducit  contrarieraiem,ficut 
dicit  Pttiomtif.  Ergo  duo  Domini  fnnede  con- 
trariis dominiis.  Ethoceil  quod  dicic  Gejf.Ouo- 
bus  Dominis  contraria  prxeipientibus.  Si  autem 
eiFcnc  duo, quorum  vmis  cllct  fub  altero  , non  ef- 
fem  duo  Domini ; fed  vnus  fiiperior  Dominus,& 
alter  minirterciufdcm  Domini) : Sc  illis  vt  vni  ab 
vno  portet  feruiri.  Ec  ideo  reprobantur  de  quibus 
dicitur  4.  Xt^.  17.  Erant  gentes  timentes  Deum, 
& nihilominus  idolis  fcruicntes.^spfetf.i.  Difpcr- 
dam  eos  qui  iurant  in  Domino>&  iurant  in  MeU 
chon. //ii.  x8.  Coangurtauim  eilrtratum  ; ita  vc 
alter  decidat.  Pallium  breue,  vtiumque  operire 
non  poteft. 

Scruirc]  Ecce  obfcquium.  Setuireenim  cft 
ferui,  qui  proprius  crt.Etcrt  adlus  per  quem  fuam 
debitam,  & rotam  offendit  fubie^ionem.  Ec  hic 
a^is  duubiis  Dominis  dc  duobus  dominiis,  exhi- 
beri ab  vno  &r  eodem  in  vno  tenqiore  non  poceft. 
i.Ctfr.  IO.  Nonpotertismcnfx  Domini  participes 
clle,  & menfir  dxinoniorum.  Ecideo//4.  cum 
videret  feerte  dertituiumpcr  idololatria  & mala 
opera  dominio  Domini, dixit  fumus 

ficut  k ptincipio,  cum  non  dominareris  nortri.  Ec 
cum  iterum  videret  populum  redire  ad  Domi- 
num , dixit  /ft.  ad.  Domini  portederum  nos  abf- 
que  te : taniiira  in  te, hoc  cft,  in  tuo  dominio,  re- 
cordemuv  nominis  tui.  Hanc  autem  propoficio- 
nem  probat  per  qxpl.anationcm,  inferens  dc  arte- 
dio,  Sc  dc  opcrC.Dc  artedf u quidem  dicit. 

Aut  enim  vnum  ] dominorum  [odio  habebit] 
ficuc  diabolum,  Sc  lucrum,  Si  mundum,  Sc  com- 
modum proprium.  Et  tunc  eft  vere  ordinatus. 
Quia  ficut  dicitur  loan.  it.  Qui  odit  anim.am 
fuam  in  hoc  mundo , in  vitam  trremam  cuilodic 
eam.  Tamen  quia  mammonem  infra  nominat, 
qui  darmon  eil, dicit  yhigufiinm  , quod  diabolus 
non  potert  erte  diledhis,  quia  ex  femciipfo  inimi- 
cusert,  Sc  deprauatus,  Sc  odibilis.  Ec  quamuisea 
qux  ortert  aliquando  diliganmr;ipfetamcnnthil 
habet, ptopterquoi diligi  portit,  Hor- 

ribilis dc  terribilis  ert,cx  (cmcciplb  indicium  cius. 
Hic  etiam  nihil  in  fc  habet,  quo  fuperponacuc  .vc 
dominus  fic.  Ec  ideo  improprie  dicitur  domi- 
nus:qui.i  in  veritate  ert  tyrannus.  Neque  fiipcrcfl 
alicui,fed  homo  fubmitiit  fe  diabolo  abfqucprx- 
|x>ficionc  diaboli.  IJa.  19.  Tradam  >€gvptumin 
manu  dominorum  crudelium, & rex  fortis  domi- 
nabitur coium.Dc  hisfuper  ilfj»h.tf.dirput.rtum 
inuentes.  irte  ergocll  odio  habitus[£c  alterum  di- 
liget] Deum  fcilicct,  quem  nihrt  odite  pocerttquia 
L^us  fonac  principium  dans  ert4  Sc  conferuatio- 
ncm,de  gubernationem.  Principium  nulla  creatu- 
ra odire  potdi,  neque  per  naturam,  neque  per 
imaginatione  ra  , neque  pet  imclle^lun».  Tamcti 
quxdam^Deo  atcribuuntuctficuc  iudicem  elfe  ini- 
quitatum» & vitorem  crimimirn  , & huiufinodi: 
quar  fcilicct  odire  potcA  qui  diligic  iniquitatem. 

Superbia  eorum  qui  re  oderunt , hoc 
crt , indicium  & iurtitiam  tuam  oderunt,afccndic 
femper. 

Aut  vni]pccopus[atl  haerebit^ /yi/w.^tf.Adhr- 
fit  anima  mea  poft  te.  1 .Car.S.  Q^i  adhxret  Deo 
vuus  fpiritus  ert.  Deus  enim  crt  cui  adlurretur. 

S X Diabolo 


D.  Alberti  Magni, Ord.Prscf. 


208 

Diabolo  aatem  nullus  adhxtet  t quia  odium  6c  \ 
lis,  vt  dicit  Emp«decUs , Tum  caulkreparatiunis, 
&diuirioms,6cpugn*.  Quamuis  ergo  adhxrca- 
tiit  bono  commutabili  quod  offert : umen  nullus 
fibi  adharicc.  O'tnef.^4,  Sichem  filio  meo  adhxfit 
anima  filix  veftrx.Hxc  autem  adhxfio  fiiii  ratio- 
ne fornicationis  iu  concupifeentia  carnali.  Hoc 
eft  iginic  quod  dicit  [ Et  alterum  comemncc]  hoc 
eft,  diabolum.  Defpexittc  , fubfannauit 

cc , virgo  filia  Siompofi  te  ^aput  mouit , filia  Ic- 
rufalem. 

Non  poceilis]Conclufio  e(l  ex  prxdiAis. 

Ergo  non  poicilis  [Deo  feniire  & mammonx]  Et 
fic  excUiraell  ratio  vcllra.  Huius  autem  dicuntur 
clle  muitx  rationes  , quarum  prima  & pociiTima 
ell : quia  Deus  de  bonis  ab  eo  collaris  vult  fibi 
feruiti dirpergendo.  Pfdm.iw.  Dirpcrfit, dedit 
pauperibus,  iuflitiacius  manet  in  feculum  Icculi. 
Mammona  autem  fibi  feruiti  vult  colligendo. 
Luc.it-  Defiruam  hotre.a mea, & maiora Uciam,  | 
& illuc  congregabo  firu£lus  meos,  ic  ea  qux  nau 
iunt  mihi.£A.'0^.(.Difpcrruscfl  populus  meurad 
colligardas  paleas.  Secunda  ratio  elhquia  incon-  I 
rrariis  fune  excrciria  illorum  fauitiorum.  Oei 
enim  {cruitium  e(l  tn  exercitio  virtutum.  Z.vr.i. 
In  fanAitace&iuilitia  coram  ipfa.  Etpcxmittit, 
reruiamus  iWx.Pfalm.i.  Secuite  Domino  in  cimo- 
rc,&  exultatc  ei  cum  tremore.  Mammonis  amem 
feruitium  efi  in  exercitio  vitiorum. /.iir.if.Adhx- 
fii  vni  ciuium  regionis  illius  , quimifiteumin 
villam  vt  porcos  pa(ccict,hoc  cft,vitu*Tettia  ra-  i 
tio  efi : quia  Dei  leruitmmeft  in  cultu  Dci-Mam- 
mon  autem  vult  tdololattiam.  i.Coriruh.6. 
conuentioChrifii  ad  Delial  ? aut  qux  communi- 
catio templo  Dei  cum  idolis  ; aut  qux  focictas 
lucis  ad  tenebras  ? aut  qux  pars  fidelis  cum  infi- 
deli ? Omnia  enim  conttatia  his  in  cultu  vult 
Deus.  Sicut exdem probant  audoritates.  Dun-i. 
ptxcipic  mimmoD  : Rex  Nebuchodonofor  fecit 
ilatuam  aureans  grandem , Sc  pixeonU  voce  cla- 
mari fecit : Siquis  non  adoraucrit  (latuam,mirtc- 
tuc  in  fornacem  ignis  ardentis.  Econtra  Dent,  i a. 
pcxcipirDeasiDilllpate  aras  cotum, ficcofringite 
llatuas.  Quarta  ratio  cfi : quia  vnus  Itare  cum  al- 
lero non  potefl.  Etideo  i.£r|.f.  Dagon corruit 
coram  arca  Domini , truncatus  manus  & pedes. 
Quinta  ratio  efl : quia  oculatos  ante  & tetio 
minifiros  exigit  Dominus.  Apoc.^.  & Exjcch.  1 . 
Sed  mammon  vult  minifiris  fuis  erui  oculos  dex- 
teros.  i.In hocfciiam  vobifeura  fcrdus,fi 

omnium  vellrum  eruam  oculos  dextros.  Sexta 
ratio  efl : quia  vterque  vult  habcic  totum  tem- 
pus ad  feruiendum  fibi.  Mammon  quidem  ficut 
dicitur  Scruietis  diis  alienis , qui  non 

dabunt  vobis  requiem  dic  ac  nodle.  Deus  autem 
ficut  dicitur  Z.kc.1.  In  fandirate  &iuflitia  coram 
ipfo  omnibus  diebus  noftris.  Hxc  ell  ergo  caiifa 
qu6d  dicit : Non  potellis  Dt-o  feruire  & mammo- 
nxrqiita  omnia,&  iegcm,&  facramcnta,&  iudicta, 
& traditiones , & vitam  retorquere  ad  mammo- 
nam & ad  Dcuin  cfl  impoflibilc. 

Audiebant  autem  omnia  h*c  Pha- 
rifei  qui  erant  auari  ; & deridebant 
illum. 

Hic  tangit  qnalirer  per  obdurationem  cordis 
ad  pauperes  aliquis  rqpcobatur.  £t  dipuniiu  ia 


hac  parte  quinque , quotam  primum  vnde  ooct- 
fionem  fumit, duritia  ell  Pharifieotutn,ik  ideo  re- 
probandorum. Seaindnm  autem  obiorgatk)  duri* 
tiei  eorum.  Tertium  autem  quia  in  lege  gloria» 
bantuc , oficnfio  quod  gloria  quam  habebant  in 
legCifiiblau  fit  de  medio.Quia  aurem  ex  hoc  cre- 
deret aliquis,  quod  omnia  naturalia  tranfirent, 
ofiendit  quarib,quod  lex  fpititualitet  non  tunfic, 
fed  femper  impletur.  Quintum  ver6,  quod  maxi- 
ma duritia  rharifxotum  fuit  in  libello  repudip 
haiK  enim  legem  maxime  conuericbant  lu- 
crum : ideo  loquitur  in  fine  de  illa , & oflendic 
qualiter  Phariixiilla  lege  contra  mifericordiara 
propter  lucrum  abutebantur,  Dicit  igitur  de 
primo. 

Audiebant  autem  ] aure  extenon  [ hxc  omnia 
Pharifiei]  Ifa.6.  Auditu  agdictis,&  non  imeUige- 
tis.  Exexea  cor  populi  huius.  Pfdlm.\t\,  Aures 
habent  ic  non  audient  [ qui  erant  auari  ] & ideo 
tcfrenotuna  appetitu  obfIru<flum  habebant  audi- 
tum. Auatus  enim  uihil  audit  ntfi  terrena,  ffu.xg. 
Erit  quafi  pythonis  vox  (uj,  & de  humo  muilira- 
bit  eloquium  tuum.  De  auaritia  autem  dicitur 
£er//.io.Auaroenim  niiiil  efl  fcclcllius.  Hic  enim 
& animam  fuam  venalem  liabet:proiccitenim  in 
vita  Tua  intima  (ixi.Proneth.i  8. Qui  coaccruat  di- 
uitias  vfutis  & fernore  liberali , iu  pauperes , hoo 
cfl,contra  p<inpert-s,  congregat : quia  paepereses 
hoc  deprimuntur, quia  vfiuis opprimuntur.  Aua- 
ritia enim  cil  idolorum  feruitus.  Epitef.^.  Et  efl 
radix  omnium  aialonim  ca^id\ia.i.Timoib.6.Et 
ideo  fennonem  Dei  accipere  non  potuctunc. 
/oAn.i-  Sermo  nteus  non  capit  in  vobis.  Hi  ergo 
inms  non  audientes  [deridebant  eum]reputantes 
(lultitiam  quod  dicebatur.  Eecli.it.  Vetbum  fa- 
piens  qopdcunquc  audierit  fcius, laudabit  fiC  adii- 
ciet:aLufiuit  luxuriofiis  & dilpliccbii  illi,&ptoii- 
det  illud  pofl  dorfum  fuum.  /ob  1 i.Deridctur  iu- 
fii  fimplicttas.  Lampas  contempta  apud  cogita- 
tiones diuitnm  , parata  in  tempus  fiatututs.  &- 
arf.  ip.  Videbatur  cis  quafi  ludens  loqui.  • 

Ec  ait  illis*:  Vos  cflis  qui  iufHfTca- 
tis  vos  coram  hominibus  : Deus  au- 
tem nouit  corda  vcftra:  quia  quod  ho- 
minibus altum  cft,  abominatio  efl  an- 
te Deum. 

F.tait1!li8]obiurgando  cos.a.Tim«f6.4.Argae, 
obfecta,  increpa  in  omni  patientia  & dofliina, 
Erit  enim  tempus  cmn  fimam  doclrinam  nonfu- 
fliucbunc ; (cd  ad  fua  defi  Jeria  coaccruabunt  fibi  ^ 
magilhos  prurientes  auribus : Sc  a veritate  qui- 
dem aaditum  aucrtent  [vos  cfiisjTria  dide  in  liac 
obiurgationc.Primo  ciiim  improperat  fimnUtam 
iulliciam : rccundo  autem  veram  in  «ude  immim- 
diiiam  : tertio  iullitix  hum.uia;  coram  Deo  abo- 
minationem. De  ptimo  dictt[Vus  diifs]  ilii  [qui 
iuftificaris  vosj  hoccll,  iullos  vos  prxdicatisfco- 
ram  hominibiisj  Mutih.C.  Attendite  nc  iuilitiam 
vdlram  faciatis  cocam  hominibus  vt  videamini 
abeis.Idco  vVarrii.i  t. dicuntur fimilcs  fcpulchris 
dealbatis. £om.to.  Ignorantes  Dei  iuilitiam,  & 
fuam  quzrcntes  Aatucre  . iufiicixDci  non  fune 
ftibie^i.  Pfthn.^x.  Confufi  rmuqui  iiominibua 
placcnc ; quoniam  Deus  rpreoic  eos.  Qoia  homi- 
. nes  non  vident  nifi  cxicrioia  [ Deus  autan  nouit 

corda 


" in  E uang.D.Luc.  Cap.  XVI.  209 


corda  veftra]quc  rapina  plena  fum,  & immundi- 
tiis. ) 1 6.Homines  Tident  quz  parent : Deus 

aurem  intuetur  cor.  ProMetk.\6.  Spirituum  pon- 
derator efl  Dominus.  H.tc  autem diJplicent  Deo 
/ieviia.  Ija.s  9.  Vidit  Dominus  ,&  malum  appa- 
iiHc  in  ocullscius>quia  non  eft  iudicium.  Et  apo- 
riatus e(l  [ quia  quod  hominibus  altum  ] boc 
c(l,quod  reputant  homines  altani  iuHicia.  & ma- 
gnam (andiratem  : quia  dcccpci  Tunc  frequentet: 
hepe  enim  humanum  fallitur  iudiciuni  [ hoc  dl 
abominabile  apud  Deum  ] quia  hoc  dl  iicut  di- 
citur I %.  quod  feptem  nequiores  veniunt 

ad  cales  Hmutacorcs : Sc  ingrdn , habitant  ibi ; Sc 
fiunt  nouUIima  hominis  illius  peiora  prioribus. 
i.C»hnth.^.  Sapientia  buius  mundi Aultiua ed 
apud  Deum.  ?r«arr^.  16.  Al^minati^efl  Domi- 
ni omnis  arrogans,  /fa.i.  Incuruabitur  altitudo 
virorum  : exaltabitur  autem  Dominus  folus-Z^r^ 
fterif.ii.  Vbi  humilitas  , ibi  iapicncia.  lacoh.^. 
Deus  liipabis  rdilfit  : humilibus  antem  dat 
grauam. 

Lex  & Prophetx  vfquc  ad  foannem: 
ex  eo  regnum  Dei  euangelizacur,  $c 
omnis  in  illud  vim  facic. 

Ecce  cercium.  Ac  fi  dicat: Vbs  glociamini  in  le- 
ge,&  per  legis  fali^  Tapienciaixi  &rcacnalein  ub 
i^ationero,  putatis  vos  ^mper  fore  in  glotia  &: 
lucto : ied  IciattS)  quod  alius  (lacus  incipic»&  alij 
crunc  minjdrh&dirpeofacotes : quia[lcx]hoc  cfl, 
llatus  legis  [&  Prophetz]  hoc  eft>  ftarus  prophe- 
Ctz  non  fuit  nili  [vlque  ad  loannem]  Status  enim 
legis  vfque  ad  loanucm  fiiic « qui  pcomidiim  in 
lege  digito  demonftrauit.  £c  excuncincepenint 
DOQZ  legis  facta  manifdlari » & obictuari : licut 
bapcilmas » qui  fundamentum  bc  ianua  cA  facra- 
mentorutn  »&  alia  (imilia.  Et  paulatimlex  Inci- 
piebat mori,  & ad  tumulum  d^uci : donec  pod 
Cfatidi  Partionem,  & Afccnrioncm,&  Apoftolo- 
tum  pnedicatioocm , lex  moicilna  fadla  fuit , & 
non  tantum  raortita.  Itrem.^  t,Sc  Dabo 

eistellamencum  nouum,non  fecundam  certamen- 
cum  quod  dedi  patribus  cotum.  Hic 

calix  nouom  tertamentum  crt  in  meo  fanguiue. 
Prophetx  etiam  fucruiii  port  Chtirtum , fteut 
Agaous,&  rtiix  Philippi:  Icd  non  erant  Ptophe- 
cx  ventura  facramciua  {vxmmtfantes,  fcd  ventu- 
ra quxdam  alia : de  illi  non  proprie  Piophctx  di 
cumiir.  Vfque  ergo  ad  loannem  , qui  digito  hzc 
omnia  demonrtraiiii , cucurrit  vmbra.  Veniente 
autem  veticate  , vml^a  cciruuir.  loin.x.  Lex  prr 
Moyfen  data  ert, gratia  & veritas  per  Icfum  Chti 
ftum  fa^ert.  11.  Omnes  enim  Prophetx 

& lex  vfque  ad  loanfiem  pruphetaueeunt  [Ex  eoi 
boc  crt,cx  loanne : ita  quod  prxporttio  norec  or- 
dinem temporis, & non  maten'ani,ncut  cum  dici- 
mus: Ex  mane  fit  meridies.  i.Exdiebu-, 

loannis  regnum  Oci  euangelizator.  Et  hoc  ert 
quod  dicit ; Exeo  [Regnum  Dei]  hoc  crt,iuflitia 
peifefta,  qux  Deo  placet, non  ert  coram  homi- 
nibus tancum[euange]izamr]hoc  ert , prxdicatiir. 
^4t/b.9.Cjrcuibat  Iesvs  duitates  & carteIIa,do 
cens  & ptxdicans  euangelium  regni.  Ho-*  eft 
enim  regnum,  de  quo  {^ie  diximus,  turtitia  Dei, 
de  qua  dicitur  A/br/b.y.  Nifi  abundaiicrit  iufiitia 
vcftra  pliifquam  Scribanmi  & Ph.irifxonim,  non 
Incrabitisin  regnum  cxlorum,  J/<itfb.6.Ptinium 

V>Albtru  Eiung,  D. 


quxrice  regnum  Dei » & iurtiiiameius  omnis 
viro  (acit  in  illud]  Mdtih.n.  Et  violenti  rapiunt 
illud : quia  vi  virtutis  dc  gratix  ia^  rapitur  re- 
gnum cxloruRi , Sc  non  per  obferuamiaro  Phact. 
Ixorum  & legis. 

Et  attende , quod  cum  dicitur  lex  cefTare,  non 
dicitor  certare , nifi  fecundum  ea  quz  funt  legis. 
Moralia  autem  non  lunt  legis,  fed  naturalis  iurti- 
ciz.  Et  ideo  in  ea,qux  fuerunt  in  obferuaniiis  ex- 
terioribus fqiix  mores  bonos  prztendunt  & pul- 
chritudinem vircutis]non  ceilant : fiait  churifica- 
tto,&  vertes  Sacerdotum,  & Lcuicaniib,dc  orna- 
tus HccIcnx.Illa  enim  idem  fignificam  apud  nos. 
quod  apud  illos,  &lignificanc  quod  (emper  cA 
facienduro:^:  ideo  fempet  fune  tenenda.Et  quan- 
tum ad  hoc  dicitur  religio  perpetua.  £xoA.\i. 
Sct^.Sc  Leuit.y.  & i Sic  enim  verum  ert  quod 
dicitur  Iota  vnum  airt  vnus  apex  non 

pneceribtt  ^ lege donec  omnia  fiant.  Dc  violen- 
tiam autem  lacientibus regno,dicitur//«.4o.Qui 
i^ant  in  ^oinino,  mutabunt  futcicodinem,^- 
Mroent  pennas  vt  aquilx,  volabunt , & non  defi- 
dent.Suni  iamen,vc  dicit  BtAtm  Arrn<rd;u,qua- 
tuor  ^neta  bonotum,  qui  rcgmnBcxIorum  ac- 
quirunt. Alij  namque  violenter  rapiunt,  alij  mer- 
cantur , Sc  alij  furantur  , Sc  alij  compelluntur  ad 
illud.  Violenter  quidem  capiunt  perf^ione  vir- 
tutisarmati,in  perfedlione  Aportolica  relinquen- 
tes oninia,5c  curo  Chiiftu  fic  obtinentes : quibus 
didtiK  Centf.^x.  Si  contra  Deum  fortis  fuirti, 
quanto  magis  contra  homines przualcbis?0/e.i  2. 
la  foteitudme  fua  dircAus  ert  ci^  Angelo.  Et 
iDualuit  ad  Angelutn,&  conforutusert.^Mercan- 
tur  amem  qui  datis  temporalibus  in  prxfenti  pau- 
peribos,quotum  regnum  Dei  ert, in  futuro  ab  eif- 
dem  regnum  recipiunt.  Emc.i  6.  Facite  vobis  aiUj- 
cosde  mammona  iniquitatis  : vt  cum  defeceritis, 
recipiant  vos  in  zierna  tabernacula  Furantur  au- 
tem  qui  bona  faciunt  occuUc,  laudem  humanam 
vitantes , folo  Dei  icrtimonio  contenti.  £c  hi  fi. 
gnificantur  per  latronem  pendentem  a dextris. 
Acc.i  Amen  dico  tibi , Hodie  mecuro  eris  in 
paradifo.  Coropelluncut  aurem  quLinfimiitati- 
bus  Sc  paupertate  arcencUr  ad  tignum.  Lner^. 
Compelle  intrare, vt  impleatuidoinus  mea. 

Facilius  eft  autem  caelum  6c  terram 
praeterire , quam  tic  iege  vnum  api- 
cem cadere. 

Quartum  cA  vbi  innuit  legis  fpiriruakm  in- 
tclleAum  : quia  fecundum  illnm  ncccrtccrt  le- 
gem impleri  , Si  non  traniire  , fed  manere. 

Cxlum  dc  rerra  tranfibunc  : verba 
aucan mea  non  cranfibunt.  Pfalm.w%  Inxter- 
rum  Domine  permanet  voebum  tmim.Hxc  enim 
nunquam  tranfibunc.  //k.pf.  Verbum  quod  egre- 
dietur de  ore  meo,  non  reuetceiuc  ad  me  vacuum. 
Sic  ergo  dicitut  [ quam  de  lege  vnum  apicem] 
Apex  ert  fuiTimitas  qux  literx  apponitur , magis 
ratione  decoria,  cjiiam quod  fit  defubrtantia Ii- 
terx.Et  ert  ac  fi  dicat , quod  nec  minimum  quid 
dclegc  tranfibir.  y*Y.jrii».i3.Cxtum  fic  terta  tran- 
fibunt : veiba  autem  mea  non  nanfibunr.  Ift- 3 1 . 
Cxli  ficut  fumus  liqucrtcnc , Sc  terra  ficut  verti-, 
mentum  attetetur.  Salus  autem  mea  in  fempiccr- 
numciit,&  iurtitia  mea  non  deficiet. 

S ^ Onu>« 


210  D.  Alberti  Magni»  Ord.Pr^d. 


Omnis  qui  dimittit  vxorcm  fuam>  & 
alteram  ducit,  mtrehatur^Sd  qui  dimif- 
fam  a viro  ducit, mccchacur. 

Hoc  cft  quimutn,quod  masimc  conuaccbanc 
lnqux(luiTi:quia  fctnpctquxrcbant  occafioncs,vt 
fuccenc  diuoitium  per  libellum  rcpodij.Qma  po- 
ulus  timens  dabat  continuo  pecunias,  ncvxotcs 

viris . & matres  a 61us  fcpacaicntur.Et  ideo  hoc  ' 
fpiritualiter  inducit  dclegc.vbiloquiturdc  auari- 
tia  Phatifxoruni.Dicit  auieni  duotvnum  quidem 
ex  parte  viri,  vxorcm  dimittcnti5;aliud  autem  ex 
parte  mulieris  dimilGc.  Ex  parte  quidem  viri  di- 
citur AiAtih.  19.  quod  propter  duritiam  cordis 
eorum,  htoyles  pctraifir  cis  dare  libellum  tcpuJij. 
Et  iwr»  quia  iuftiim  fuerit , fcd  ue  peius  aliquid 
/lerec,  repudium  fciltccr,  Se  homicidium.  Et  ideo 
dicte  [ omnis  ] vir  [ qui  dimittit  vxoiem  iiiam] 

MAtth.  j.  excej>racaulafQrnicarionjs[&  duxerit 
altcramjviucirce  prima,  cum  vinctduro  macriono- 
nij  ftet  ad  primam[ma-chaiur]hoccft,cum  fecun- 
da non  cll  matiimoniura,  fcd  aduirerium.Et  ideo 
vos  qui  talia  promonetis  , facitis  hommes  rooc- 
chart.  Et  hoc  jtupvopcraturcts  ytib/^c/M-Rcplc- 
flis  lactymis  altare  meum  : quia  dimillx  vxores 
flebant  ante  Dominum.Et  /i»K^ff».Contaminauit 
ludas  fanclificationcm  Domini  quam  dilexit , & 
habuit  miam  Dei  tdieni.  Difpctdec  Dominus  vi- 
tum  qtri  fecerit  hoc  , magiflrutn  & difcipulum  in 
Ifracl  [ Et  qui  dimifram  duxericjqu*  prztercau- 
fam  fornicationis  dimiifa  cft  [ mccchatur  ] i. 
Ctr.  7.  Ego  dico  vobis  vxorcm  a viro  nondilix- 
dere.  Quod  fi  difccl&rir,  manere  pinuptam , aut 
viro  reconciliari.  H*c  autem  Plurifxi&  Senb* 
omnia  in  quzftum  fuis  traditionibus  peruerte- 
bant.  IfAtA  to.  V*  qui  condunt  leges  iniquas  : & 
fciibenccs,  ittiuftitiam  fcripfcrunttvt  opprimerent 
i n iudicio  paoperes,  & vim  facerent  caufx  humi- 
lium populi  mei. 

Homo  quidam  erae  diues  qui  indue- 
batur purpura  Sc  byiTo:fiC  epulabatur 
quotidie  1'plcndidc. 

Hlcoftcndit  exemplo,  quod  mifericotdia  facit 
hominem  fcamJam  pt^lcmcm  iuftiiiam  eligi, 
& quod  induratio  a prifenti  tuftitu  facit  homi- 
nem tcprob.iri.  Hab^t  autem  hrc  hiftoria  para- 
boHcaires  partes,  in  quarum  prima  eft  didimilis 
vita  duri  diiiitis , & miferi  pauperis : In  fcamda 
oftcndiiut  diOimilis  exitus  vttiolqi\^c:&  in  tcciia 
dilllmilis  ftatus  poft  mortem  vtriiirquc.  In  pri- 
ma harum  duo  facit : oftendit  fpicndotem  immi- 
iericordis  diuhis  fcamdum  iadbaiitiam  diuitfar- 
tumrfccundo  amem  oftendit  abieCbonem  paupe- 
ris fecundum  abic£lionem  hmnillimx  fuz  mendi- 
citatis. Immifcricordem  autem  diuitem  defetibit 
iriplicitera  natura,  a fortuna,  &:  ab  vfu  vitz.  A 
natura  quidem  cum  dicit  [Homo  quidam]  Cum 
enim  homo  duo  habear  in  fe  , humum  ex  qua 
failus  eft,  & intclle^m  (ecundum  quem  ad  ima- 
ginem Dei  failus  cftuftc  in  multis  humura,  & in 
paucs  fcqucb.nturintcllcdum.  i.Corinth.x.  Cum 
flt  inter  vos  zelus  & contentio  , nonne  homines 
eftts,& fecundum  hominem  ambulatis  i 
Qui  de  terta  cft,  de  terra  loquitur.  i.Corimb.  1 f. 
Qualis  terrenus,  tales  &c  terreni.  /f^.rp.Erit  qua- 


li pythonis  vox  tua  , & de  humo  mulEcabic  elo- 
quium tuum.  Python  eft  rpititus  ventriloquus, 
huc  cft, de  ventre.  Imcllc£lmn  autem  iftefcqucba- 
tut  in  paucis.  De  quo  dicitur  in  ) 1 ■ Intcl- 

Icdum  libi  dabo  , & inftruanr  te  in  via  hac  qua 
gradieris  : fttmabo  fupee  te  oculos  meos.  Deus 
enim  ime!le«ftum  dedit  homini,  & inftruxic  cum, 
perficiendo  rcicnii.-i$,&:  virtutes  naturales, fe  con- 
I iiiciudinales,&  ciuilcs  inipfo:&c  hmutftipereum 
oculos , hxc  cuftodiendo,  & augendo  per  illumi- 
nationes continuas  oculorum  (uoium  , qui  luci- 
diores ftini  fupet  folem:hcut  dicitur  Ecch,  xy  Sed 
tamen  omnibus  his  acceptis,  aucrtiiut  homo  ali- 
quando a Dco:&  tunc  non  fcquiiur  intelle^um, 
kd  intclleAus  donis  fupitbit : & ume  imellcdlus 
non  valet. (/ii.  14.  Quomodo  cccidifti  lucifer,  qui 
mane  oricbaiis^Cotruifti  iii  terram  : quia  intelle- 
dius  bonus  cft  omnibus  facientibus  eu(n.  Aliis 
autem  fit  peccati  aggrauatio.f.Nc.i  t.Seruus  fcictis 
volumatero  Domini,  non  fiicicns , vapulabit 
multis.  Ia.ob.4.  Scienti  bonum  , & non  iacieim, 
peccatum  cft  ilii.  Hoc  ideo  dico  : quia  quidam 
Dodorum  hunc  dixerunt  nobilibus  donis  iutcl- 
Icdlus  cite  ptxdiium. 

Hic  homo[quidam]  dicitur  fine  nomine : qui;^ 
tales  abutentes  donis  natur.ihbus,  non  funt  digni 
uomioc  : quatmiis  pauper  nominetur.  Cuius  qua- 
'uor  lationes  foleiu  alhgnati.  Vna  quidem  quz 
cft  in  Gt«^.  Ad  innuendum  qUod  diuites  apud 
Deum  funt  ignoti.  A/^rrh.  7.-Cgo  iotabo  illis, 
quod  ego  nunquam  noui  vos.  Quamuireuim  il- 
li fuerint  prxditi  fpirituahbus  virtutibus : tamen 
quia  inde  lupcrbierunt,)gnoci  funt  Deo.  Secunda 
ratio  eft, ad  innuendum  quod  Deus  comrarius  cft 
nominatis  in  mundo  , qui  non  nominat  nifi  fa- 
ftuofos  & fapcibos.  Euh.  1 1.  Sicut  abominario 
fuperbo  humilitastfteexeeratio  cft  diuiti  pauper. 
Lu<.\6.  Quod  hominibus  altum  eft , abominatio 
cft  apud  Deum.  Tertia  ratio  cfhquia  .ilii  in  hoc 
mundo  nominari  apud  Deum  non  quauuni , fed 
in  namdo.Ei  iJeo  m mundo  nomen  acquirentes, 
apud  Deum  pecdunt.  Cemf.  n.  Faciamus  turrim 
cuius  culmen  pertingar  vft^ue  ad  calnm  ,&  cele- 
bremus nomen  noftxum.  Pfalm.^S,  Vocauerunt 
nomina  fua  in  terris  fuis  'Quari.i  ratio  magis  cft 
propriarquia  piicrcicic  in  manibiis  eorum  in  qua 
nominati  quxtum.Er  ideo  vhique  erunt  in  obli- 
uionc.  Pr$u.  x o.  Memoria  iufti  cum  laiidibusmo- 
men  autem  impiorum  putrcfcct.  Pfah/t.69.  De- 
leantur de  libroviuemium  , 5c  cum  iuftisnon 
fctibanuir.  PjAm.xt.  Vt  lutum  platearum  delebo 
cos-/ob  18. Non  celebretur  nomen  eius  in  plateis. 
His  ergo  de  caufts  dicitur  [ quidam]  fine  nomine. 

Erat  diues]  Dcfcribiruthic  3 fortuna.  Fortuna 
autem  hzc  diuitiarum  ad  aggrauaiioium  peccari 
facit , qtiartdo  imruiiericocditcr  iftafibiloli  reti- 
nuit. Multi  enim diiiiies laudantur.  Otref.i  j.Hrat 
Abeaham  diues  valde.  Sed  quia  recordabatur  ftii 
I nominis,qiiod  Abrahamfonar.diuitiaspaupcubus 
• diftribuit:qtua  parer  multarum  gemiuin  iiicctpre- 
tarur.  Sed  iftz  dinitiz  retentz  , & a regno  confe- 
qiicndu  impediunt,  & homines  continuo  per  dc- 
fideria  ad  interitum  inimergutu.Dc  ptimodidtuc 
Maiih.i  9.  Facilius  cft  camelum  per  foramen  acus 
intrare,  qtiaui  diuitem  in  regnum czlotum.  De 
fecundo  dicitur  i . 'Jtmoth-  a.  Qui  volunt  diuires 
heri , incidunt  iii  tentationem  , & in  laqueum 
diaboli,  Se  in  defidCiiarmdraiSr  nociua,quz  mer- 
gunt 


2II 


in  E uang.  D.  Lue.  Cap.  XVI. 


gant  hominem  in  imerinim  S<  perditionem.  Di- 
citur autem  ilic  etiam  in  ipiricualibus  diues 
fuilFc:dc  tjuibus  tamen  daiui  liJperbiuic.Vel  foe- 
te tales  >11  Eccieiia  iignificat  qui  de  Dei  donis  ex- 
tolluntur, &:  alios  contemnunt,  nec  refpicetc  yo- 
lunt:ficut  quidam  eruditi , Si  forte  cadi, & in  ex- 
terioribus iuiti  apparenrcs , 6i  aliis  non  compa 
lientes,  fcd  potius  contemnentes. 
cum  funt  diuitiat,  & gloria,  opes  fuperbx  & >u(U- 
Diuitix  ialutis  fapieniia  & Aaemiaai- 
tnor  Domini  ipfe  efl  thefaums  eius.  De  his  enim 
multi  exroJlumur,&  contemnunt  eos  qui  gcmjmc 
tanqiiam  mendici  in  peccatis  , Sc  non  cil  qui 
porrigat  manus  confolarionis.l  Tales  enim  mul- 
tos'vidcmus  in  Ecclelia , diuites  in  rebus,8e  ho- 
nellos  in  exterioii  conuerfatione  : fcd  immilcri- 
corditet  fe  habere  ad  pauperes  , tain  'in  rebus 
quam  io  fpiritaalibus.  Q^iinimo  cem  contemptu 
ad)iiciunc  eos  de  fua  iullitia  prxfumcntes. 

Et  induebatur  1 Ecce  qualis  fuit  in  vfli  & aiUu 
Titx:de  dicit  duotfalgoretn  vci\iiim,3&fplendoicm 
epularum.Dc  fulgore  veftium  dicit  [ Induebatur 
purpura, & bylTo]  Byilo  vdlitus  intus,  & purpura 
excra.Purpuca  enim  ell  liodura  deqiiodam  oflreo 
conchilio(quod  purpur  vel  murex  vocatur ) fum- 
pta:&  cft  tindhira  v^imenti  Regum : quia  forte 
ifte  fuit  regix  dignitatis  & profapT*.  ByiTus  au- 
tciA  genus  c(l  Uni  candidiflimi,&  mundidiaif,  Sc 
molliffimi:^  inde  fuas  faciebat  interulas , vc  ef- 
fent  ad  coipus  molles, munda:, & cadidxrfic  in  hoc 
fluduic  commodo  carnis.  Exierulas  aotem  fecit 
de  purpura  : & in  hoc  ftudnit  nnindo  glorix  ir.a- 
tiis.<7/-eg0rfM(.Sicultus  fubtilium  preriedarumque 
vcAium  peccatum  nonellec,  nequaquam  (ermo 
diuinus  tam  vigilantct  exprimeret , quod  diues 
puipura  dc  byilo  indutus cflet.  Luc.j.  Ecccqui 
in  ptetiofa  veflc  fune  > in  deliciis  &:  in  domibus 
Regum  funt. 

EI)  enim  vdlis  lepteheniibilisaquinque.Si  fei- 
licct^/it  plufquam  Hatus  pccfonx  exigat  pretiofa. 
E<clui  I In  vcftitu  ne  gloricris  vnquam,iJ:  in  dic 
honotistui  ne  extollam.  yltJ.ii.  Herodes  indu  - 
tus  velle  regali  conci onabatur , Sc  populus  accla- 
mabat voces  Dci:5c  petculHt  cum  Angelus  Domi- 
ni, &:  confumpms  vermibus  cxpiraiiit.Quia  fiait 
dicitur  in  Eccle/iaihea  , vefte  induebatur 

ex  auro  & atgcnio  & lapidibus  pietiofis  contex- 
ta.qiue  receptum  in  fe  radiitm  foiis  muitipltcarct, 
& ab  eo  lumen  quali  a Deo  quodam  in  alios  re- 
fundcrcf.quod  non  erat  fui  llatos,  cum  homo  p»- 
tjidus  eflcc.  Talibus  enim  fumptibus  multi  pau- 
peres polTcnt  fullcntari ; 6c  ideo  tales  vcfles  non 
poftulant  nili  oculos  videntium. 

Multiplicitas  etiam  vcftium  vicupetatut.  Ha- 
bent enim  multi  multiplicia  fecundum  numetum 
dictum  ftftorum.vel  piofcftoruro,  nftiil  curantes 
de  pauperum  nuditate.  /dco^.j-Veftimema  vcllra 
a tineis  comclla  funt.  lob  14.  Nudos  dimittunt 
homines , indumenta  tollentes  quibus  non  efl 
operimentum  in  frigore  : quos  imbres  montium 
rigant,non  habemes  velamen.  Utero.  Alienara- 
pere  conutneitur,  qui  vitra  ncceflltatem  fibi  reti- 
nere comprobatur. 

Curiomas  etiam  in  vcflitu  reprehenditur. 
Multi  enim  magis  ftudent  ad  ornatum  vcftium, 
quam  aJ  vrilitatem.  Contra  quos  dicitur  Matih. 
6.  Dcvcftimcnrisquid  {blicitieftis?rcfpicitclilia 
agri  quomodo cfcicuntrnon  laborant, neque  nenr. 


I Dico  autem  vobis » quoniam  neque  Salomon  in 
I omni  gloria  fua  coopenus  cft  licut  vmim  ex 
! iftis. 

Dc  indecentia  etiam  veftis  multi  rcpiehcn- 
duntur , quod  non  portant  vcftes  decentes  fuum 
ftatitm  Si.  fuara  prorcinoncro.  Dtut.ix.  Non  In- 
duetur mulict  vcftc  vitili , neque  vir  vcftc  ftrmi- 
nea.  Abominabilis  cft  enim  qui  facit  hoc.6Vp/j.i. 
Vifitobo  fuper  omnes  qui  induti  funt  vcftc  pere- 
grina. 

Vituperatur  etiam  veftis  quaudonon  elfnifi 
ad  oftentatinnem.  latob.  i.  Si  imraucrii  ad  vos 
homo  in  velle  pretiofa , aureum  habens  anuliun; 
Sc  dixeritis  illi : Tu  fede  hic  bene.  Pauperi  autem 
dicaiis:Tulla  illic, aut  feJe  n>|>crrcabellum  pedum 
mconim:nonnciudic.iiis  apu<ivolinciipro$,8c  fa- 
£li  eftis  iudices  cogiiatiomim  iniquarum : His  er- 
go dc  cantis  virupetatur  preriofus  habitus. 

MoJlis  autem  dcbylfo  propter  nimiam  carnis 
emoUitionem  vituperatur.  A/Mtb.n.  Ecccqui 
mollibus  vcftinntur,mdouiibu»Reguuifum.Hoc 
ligniEcarum  eft  /oom.  19.  Vbi  milices  illulerunc 
Chrifto  induto  veftimento  purpureo.  Et 
vbi  Herodes  illuflt  ei  induto  vtftbnento  albo. 
Q^od  per  talii  Grpe  illuditur  infc.&in  fuispau- 
peribus  Chrilhis.  (^lidam  etiam  funt  qui  purpu- 
pura  fmguinis  Chiifti  veftitmrur  in  minifterio 
iicetdocali , vel  clericali , & byftb  caftiraris  ciuf- 
dcmtiSc  indeglotiances  contemnunt  pauperes, qnt.a 
noncotr.p.ttiumur  cis.  EaW.iS.prxcipitur, quod 
in  vcftc  Sacerdotis  Iit  purpuea  & bylfus  retorta: 
quod  Prxlatus  diues  ilhadcocr  h.nbetc  indumenta, 
vt  per  purpuram  congruat  Paffioni , &j>er  byi- 
fum  contincniix  Chrifti.  Sed  Csnt.  7.  docciur 
qualiter  purpura  eft  ornatus  Chrifti,  vbi  dicitur: 
Comx  lux  liait  purpura  regis  tunda  canalibus. 
Canales  enim  coocaui  fune  Sc  humore  ftueiuei. 
Et  ideu  ft  decor  dignitatis  humilitati  coniung.ai 
ttir&  pietathvt  rigor  iuftitix  temperetur  piet.itit 
humore  , & altitudo  dignitatis  incliuciur  canalis 
concauicatc:cunc  cft  decor  tegitis  Sc  tegulis  facer- 
doti).  Si  autem  lic  |etincatur  iullitia  exterius  3c 
altitudo  dignitatis , quod  ncc  pietate  cctnpera- 
tuc,  ncc  humilitati  comungituimmc  eft  puipd- 
fatus  quidem  diues , fed  pioptcr  impietatem  in 
infetno  fepeliendus.  Similiter  autem  bylTus  con- 
tinemix  oruat  quidem  in  vcftc.  Si  autem  dclK; 
oleum  mifccticodix  in  cotdertuccft  licwt  hmpas 
vacua  line  oleo  in  mami  virginis  fatiix  Aiatth. 
if.  Si  autci^  &:p5urpura  & bylfus  ita  aptentur, 
vt  diximus : tunc  ornant  Chrifti  vicarium , llcut 
dicitur  PtoM.  vbitm.  BylTiis  & puTpur.1  hidu- 
. mcmumeius.Sic  ergo  tam  corporaliter  quam  fpi- 
ritualiter  diues  ifte  inducLtur  purpura  Sc  bylfo. 

I Et  epulabatur  quotidie  rplcndidc]  Hoc  etiam 
corporaliter  6cfpirititaliter  ellc  poterat.  Corpo- 
raliter quidem  tangitut  in  hoc  voracitas.  Epnis 
enim  fonant  in  delicias.  £a-«d.  p.Scdir  populus 
; inanduc.trc.  & bibere  & furtexetunt  ludere.  Epu- 
Ixenim  lunt  qux  !auie&  ftudioscpraeparann]r:& 
ideo  fatx^ibus  deceptis  per  fapores , Sc  nimis  Sc 
ardentius  fumuiicur.  /acob.^.  Epulati  ellis  ,6c  tn 
luxuriis  enuitiftis  corda  vellta.t./'«r.i.  Volupta- 
tem exiftimances  dici  delicias,  coinquinationis 
I Sc  maculx  : deliciis  aftlucnccs  , in  conuiuiis  fuis 
I iuxurmmcs.  Epulatio  autem  foiur  abuudantfain. 
Splendor  autem  in  honotenr  coiuiiuanfiun»,  Sc 
I decorem  apparatus  meniarum,  in  valis  tureis  Sc 

* S 4 argenteis, 


2IZ  D.  Alberti  Magni,Ord.  Prsd. 


trgsnteis*  & alio  decore  appatatus.Aticnditenun 
ifte  quoddtcuut  Eccli.  ) i.  Splendidum  iii  pani- 
bus l^nediceot  labia  multorum.  Qiiod  bene  po> 
reft  elle  > quod  ilium  Hcut  & alios»  pins  pauit  in 
talibus  epulis  inanis  gloria , quam  tcfcdlio  cibo- 
rum. Tam  lauta  enim  plus  quaeruntur  grariafa* 
ms.quam  gratia  gulx.  Vnde  Lucanus. 

Et  ^lujiiarnm  terra  ^f/eU^oque  cihvrum 
famci,  & lauta  gloria  menfa. 
Dele£iacio  enim  gul«  quoad  gullum,  vix  eft  lati- 
tudinis duorum  digitomm  in  lingua, & faucibus. 
£t  ideo»  licut  dicit  Arifiettlts  Ethtcormn  ^ . Phi~ 
loxenes  Erixhis  pulinej)ti,&:  maxime  pifdiim  vo- 
rator exi(lens:orabat » cum  pulmentum  pifeium 
comtderet , fauces  cius  Idifgiores  gruis  6eri.  Sic 
igitur  exponitur  idud  de  epulatione  corporaliter. 
Sunt  autem  quidam  etiam  qui  epulantur  quoti* 
4ie..%Icndide, epulatione  rpitituali : velin  virtu- 
cilfms  ciuilibus  : vel  etiam  "iii  virtutibus  veris. 
Sicut  Biij  lob,quifaciebanrconuiuia  perdies/in- 
guliindomofua.  Eccum  tefcdio  illa  in  orbem 
tranlir,  aliqafs  in  Iliis  virtutibus  glociatur , Sc  pa* 
rum  pereuntibus  pauperibus  compaciiur.Et  tunc» 
quod  ipfe  fpiendide  epulatur»  non  ptuScit:  quia 
manum  egeno  & paiqieri  non  porrigit.  EXech.\ 6. 
Hxc  fuit  iniquitas  Sodomz  loto(istux»  abdo- 
dantia  panis,  6c  otium  : & quia  manum  egeno  & 
pauperi  non  porrigebat-  Pauperes  autem  in  hoc 
Tenlu  fuoc , qui  virtutibus  indigent : & non  ell 
qui  cis  compatiatat. 

Ec  erat  quidam  mendtais  nomi- 
ne Lazarus  » qui  iacebac  ad  ianuam 
cius  vlccribiis  plenus  : cupiens  fa- 
turari  de  micis  » qux  cadebant  dc 
menfa  diuitis  » &c  nemo  illi  dabat: 
Sed  6c  canes  veniebant , & lingebant 
vlccracius.  « 

Defctibiint  Inc  llaius  mendip.befo^itttc  au- 
tem hic  a fepeem : a fortuna  primo,  fecundo  i no- 
mine. tertio  ab  abiciflionc,  quart6  ab  infirmitate, 
quin(6  ab  indigentia  mininiorum»  fexto  ab  auxi- 
li)  dcfiitutionedcpbm^a  tanta  etiam  indignitate, 
quod  nec  canes  abeo  prohibebantur.  Et  hxc  ex- 
ponuntur dupliciter : primb  de  mendicitate  cor- 
porali , fecundo  de  mendicitate  rpirituali.  De 
mendicitate  corporali  fic  [ Et  erat  quidam  ] inter 
alios  notabilis  indigentix  [ roendiQUsJ  Non  tan- 
tum pauper : quia  paupet  ell  non  fulnciens  fibi, 
vt  dicit  Au^ufiimu.  Sed  mendicus  ell,  qui  circoit 
pec  oHium  omni  auxilio  dediturus.  Pfalm.^^. 
Ego  autem  mendicus  fum  & pauper : Dominus 
foliciruscdmei.  Hanc  autem  nsendicitarem  Do- 
minus in  amico  fiio  Lazaro  ciTe  voluit » vt  & pa- 
tientia foa  exerceretur,  & diues  dc  tenacicace  con- 
uinceretur.  /*r0KrrA.si.Diues  & paupet  obuiaue- 
ruiu  libi : vtriufque  opetator  ell  Dominus.  Ope- 
ratus cll  biim  egenum  ad  patientiam » & diuiteni 
ad  mifericordiam , lideemolyham  daret ! fin  au- 
tem non  darer, operatus  eft  eum  ad  condemnatio- 
nem. Promrb.t^.  Diues,  & creditor, hoc  ell, pau- 
per» oboiaueirnnt  fibi : vtriufque  illuminator  ed 
Dominus.  Illuminat  enirg  pauperem  ad  virtutem 
patienctx : creditorem  autem  , qui  fobuenit  pau- 
peri » ad  opus  milcricotdix  in  fpe  mercedis  «cer- 
nx.  Si  ergo  erat  mendicus , ficur  dicit  Dominos 


han.  1 2.  Pauperes  autem  femper  habebitis  vobii^ 
cum:  & cum  volueritis » pot^is illis  benefacere. 
Et  fic  mittitur  paqpcr  ad  meritum  diuitis » & di- 
ues ad  milericordiam  pauperis. 

Nomine  Lizarus  ] Ecce  deferibitur  ^ nomine: 
cuius  nomen  nouit  Dominus  propter  quinque. 
Quia  fcilicet  fune  noti  apud  eum  paupcccs,  quia 
ipms  elcgi(./4c«l>.a.  Nonue  Deus  elegit  pauperes» 
diuiics  in  fide,&  hxredes  regni , qiicd  reptomific 
Deus  diligentibus  fe?Sccunda  autem  ratio  ell:quia 
paupertatem  diligit , & humilitatem  approbat. 
Luc.  1 1 . Nolite  tjmcre  pufillus , gree : quoniam 
complacuit  Pacti  vedro  dare,  vobis  regnum.  Ec 
ideo  ficuc  nominati  fune  principes  regni  coram 
rege:  ita  funtpauperes  nominati  coram  regefuo. 
Nutu.  1 6,  Proceres  Synagog*,5c  qui  ftatuto  tem- 
pore ex  nomine  vocabancui.  Tertia  catioe(l:quia 
nomiua  nulla  habent  in  tertis : ideo  in  odii 

habere  nomina  merentur  hi , qui  propter  Deum 
fune  pauperes.  lfa.\6.  Dabo  eis  in  domo  mea  lo- 
cum »&  nomen  melius  k filiis  & filiabus:  nptnen 
fempitenuim  dabo  eis.quod  non  prseceribit.Qu  ar- 
ta ratio  ed:  quia  apud  Deum  funt  gratiz  lingu- 
laris. Exod.^  3 . Inuenidi  gratiam  coram  n)e,&  ce 
iplum  ooui  ex  nomine.  <^inra  ratio  ed : quia  ia 
exiis,  & non  in  terra^omnia  merita  per  qux  no- 
minandi funt  fcripferunt.  Apec.\  - Scribam  fuper 
eum  nom6i  nouum  » & nomen  duitatis  nouc 
Icrafalem.  In  lignum  huius  Deus  mucatiit  no- 
men lacob»  qui  lu£lator  inremrctatur  : &vo- 
cauiteutv  Ifirad , hoc  ed,rcdlillimum. 

Sic  ago  [erat  quidam  mendicusjnon  nili  vnus  Sc 
vnicas,  qut  & vni  & vnico  non  dedit » nunquam 
ad  pliues  milericordia  motus  fuilla.  Pfalm.i^ 
Vnicaa  & panpa  fum  ego  : vide  humiliritere 
meam  dc^laborem  meum.  Mendicus  autem  ed» 
qui  mendicando  clamat  ad  odia  vt  exdiec  pi^a- 
tcm.  Si  enim  taceret,  vcl  plures  circnt , non*e(lei 
adeo  damnabilis  diuitis  impiaas.£rr/i.4.Dccliru 
pauperi  line  iridiria  aurem  tuam , 6eredde  debi- 
tum illi.  1./MV.3.  Qui  habuerit  fubdantiam  hu,- 
ios  mundi » 0c  videri;  fraemn  fiium  nccclHtacenl 
patientnn,&  clauferic  vifeera  foa  ab  eo : quomo- 
do ed  charitas  Patris  in  co } Stc  ergo  erat  quidam 
iriendiais  [ nomine  Lazarus  ] Nec  puto  quod  k 
Chtido  ima  coc  paupaes  nominaretur » nifi  fpe- 
cialis  paupertatis  & miferix  norc  fuifict  apud 
hominesi^  fpecialis  meriti  apud  Daim.  Eccl*.^. 
Clamorem  vcl  rogationem  contribulati  ne  def- 
pexeris.  • ■ ■ 

Qiri  iacebat  ad  lannam  cius  ] Exaggemhte 
paupertatem  ab  abicdione  & deditutione.  Abie- 
dius  enfm  non  habens  gerentem  vcl  gedaterem,* 
iacebat  fimilis  illi  dc  quo  dicitur  Ssan.^.  Domi- 
ne non  habeo  hominem  » qut  nun  mora  fuerit, 
aqua,  mittat  roc  in  pifdnam.  Ec  fic  ille  iacebac, 
cui  impotenti  omnes  ali)  pauperes  elcemofynas 
prxripiebanc.  Iacdbat»qut  apud  didaforum  odia 
vidlum  quxrere  non  valebat.lacchat,qui  le  ad  ac- 
cipiendum quod  offerebatur, erigere  non  valebat. 
Pfalm.Sy.  Paupa  fum  ego,  & in  laboribus  a iu- 
uentute  mea, hoc  ed,in  infirmitacibus[ad  ianuam] 
vc  tcanfeuntes  prouocarcr  ad  mifericordiam.  In 
ianoa  enim  diuitis  , frequens  erat  iranfitiis  ami- 
coruttv^iiuicis.  Thrtrt.t.O  vos  omnes  qui  tcanfiris 
pa  viam,  attendite  & videte,  fi  ed  dolor  ficut  do- 
lor meus.  ChryfofiemHt  autem  alias caufas,  quare 
iacebac  ad  ianuam,  afiignat  fupa  hunc  loaim.fic 
dicens: 


inEuang‘D.Luc.Cap.X  VI.  213 


dicens : Ucebat  ante  ianuam  duiitis  lazarus»  vc 
crudcluateiD  dioitis  in  fuo  corpore  demotiftrarcc. 
hcebatante  ianuam , vc  diucs  ilicere  non  po(Iet> 
Non  vidt:tn  angulo  faic,  afpicete  non  pocui.  Ia> 
ccbac  ame  ianuam  , vi  diucs  eum  videret  exiens 
dereuertens.  O quam  tlfdimilaiile, diucs  Beato 
lob  fuic,  qui  dixit  M )i.  Fotis  non  manfit pere- 
amus .oftium  viatori  patuit.Quam  diffimilh  Tuic 
Beato  Patriarch«  Abnhx.  Ccutf.iZ.  Abraham 
/(etit  in  oftiotabetnaaili  fui  io  ipfu  feruqie  diei» 
& vidit  tres  viros  defeendentes  per  rlam , & cof* 
cuit  in  fadetr  Tuam  > & dixit : Uominc  ft  inueni 
gratiam  in  oculis  veAris , m |Hertraqreatis  lecuuro 
veilrum.  Q^m  diOiumf»  Luex  & C^opbqp 
L1K.14,  qui  coegerunt  peregrinum  , dicente?: 
Mane  nobilcum  quooidm  aduerpetafcii,  Sc  indi- 
flata  c(l  fam  dies.  Grt^r.  autem  iic  dicit : In  voa 
re  duo  Hidida  Dcf  expientur,  rdliac,  cr  vilione 
paupetisjdiuiiisnoo  miferemis  curouljas  damn> 
cionis  infertur.  Et  rurfus,:  Exvitjonec^pitstcn- 
tatus  quotidie  pauper  probatur.  Qnem^siipntft 
probationem , paupnas  firqul  & viia  diuiiis  co- 
pia,&  nulla  adhibita  ubi  confoIaiioiToruicf  affi- 
ciunt. Et  ideo  muhaer^t  idiusconflatigria»  quK 
^icuc  in  camioo  aurum  euio  conflabOhe..  Sap.^. 
Tancpiam  aiirup  io  foinace  pcobauit  ficuc 

holocaufla  hoftiam  accepit  cos.  Skergd  iaccbat 
•dianuam  eius. 

iVlcciibus  plenus  ] Vlccta  funt  tnfirmiu,s  om- 
nium oculis  expofita , 6c  qux  incueuics  moiteiit 
adpteracem : Sc  ideo  magis  mouere  deberent  ad 
inircricordiam.Vnde  ^cdi.4.Nc  iranfueitas  ocu- 
los tuos  abvllo  paupete.  7i/l.4.Ne  aucrns  faciem 
tuam  ab  vllo  paupere,  r.Vifccra  impio- 

rum crudelia.  Vifeera  ergo  nimis  crudelia  lunt, 
qux  ad  vlcctatura  non  monentur.  Job  i.  Egrefliis 
fatan  a facie  Domini  percufCt  |ob  vicere  pefli- 
mo  ^qui  tefb  faniem  radebat,  f^ns  in  lietquili- 
mo.Et  ita  iaccbac  & iHe.  tfn.i.k  planta  pedis  vf- 
que  ad  verticem  capitis  nos  efl  in  eo  fanitas.Itevi 
ibidem : Vulnus, & liuoc,&  plaga  cnraen6,non  c^- 
ciicumligaia , neque  curata  m^icamine , neque 
Cocaolco.  Auribusenim  diuicis  obturatis  niliil 
dict  vox  vnius  otis  clanarrris.  Vnde  Dominus, ad 
aperiendum  cur  eius , multa  vulnera  fiait  mulca 
ora  aperuit : vt  quut  elTent  vulnera.tot  elCmt  ora 
clamantia.  Vnde  Salomon  ProHttb.i\.  Qm ob- 
turat aurem  fuam  ad  clavnoccin  pauperis,  & iplc 
clamabir,&  non  exaudietur.  Sic*ergo  iaecbat  vl- 
ceribus  plenus.  VIcera  autem  ttiplicem  ingerunt, 
iuhcmitaiem.TumoreiTreniin  habent  contra  cor- 
poris compoiiiionem  : generationem  autem  (a- 
niei , qux  lemper  cum  ^lore  febrili  cll,  habent 
contra  corporis  complexionem  :&  cqntra  com- 
plcxiouis  xqualitatem  y & immund^iam  fluxus 
ianiei  Sc  abominationem.  Et  hxc  omnia  non  po- 
terant mouctc  diuitem  ad  pietatem.  VndeG/«j(^ 
Greger.  Si  qua  rcpreheiilibilia  videmus  in  pau- 
peribus , non  debemus  defpicerc  : quia  foriatfe 
quos  morum  iitiirmitas  vulnerat*»  bos- medier 
cirtapaupCRaiis  curat.  F.ech.i.  Animam  eTurien- 
tem  ne  dcfpexctts  , Sc  nc  cxafpcres  pauperem  in 
inopia  fua. 

Cupiens  fatutari  dc  micis  ] Ecce  quod dcfidc- 
rium  pauperis  in  minimis  & inutilibus  auaro, 
compleri  non  potccac.  Et  in  hoc  dumiadiuiiis 
aggrauatur.  Si  enim  petillct  delicias  , forte  non 
imreciito  non  cxauuiuillei : quia  non  dcceut  pau* 


perem  delicix.  Vnde  jlugHjiimu  de  verbu 
ni  in  mente.  Non  cogantur  diuites  pauperum  ci- 
bis vti ; vtantur  conUiciudinc  infirmitatis  fux,& 
dolcant  fc  alitet  non  polle : quia  ficonfuctudinena 
mutant, xgtotant.  Edant  delicata, dent  pauperi- 
bus rupetflua.  Edant  prctiola^iqt  pjuj>ajbus  vi- 
lia. Er  quiden>pa»pctujn  Gint  reliquix,  non  dcli- 
.cix : nqp  oble^amenta,  fed  fragmenta.  Hxcan- 
j^n  fragmenta  tamen  funt  de<fel.icatiS  cibis  qui 
mperfunt.  Scddclicix  paopcitbus  «jtftudionon 
prxpamnsur : quia  malum  ellet  eis  oonfuefcac 
Vi  delicatis  ; cum  ex  hoc  magis  torquerentur, 
quando  habere  noq^|j^cnt.  Aliquando  tamen  de- 
licata exhibenda  funtmeut  dicimx  Ntbem.B.  Co- 
medite pinguiVfi^  bimte  mulfum : Sc  mi^'tc  par- 
tes cis,qi4non  ptamarauerunt  l^bi..  Patres  autem 
pinguium &mnbi  mncdelicata.  Ifta  autem  adi** 
.catanon  Mtiuu.fbi  miculas,  /ob  ix.  Aqiam  lalTo 
qoii  dedir^efutientf  fubtrtxifti  panem.  Econtra 
ditat  M j i.Suie^ui  paqpeci^iu  quod  volebant, 
S(.  oculos  vi<fl&  expe^arc  fcet.  Nc^petebai  jni- 
cui^s  remaocnies,rcd[qux  cadebao^e  mcnfa  di- 
qirfs]  non  nifreanibus  proliciebantur,  Sc  ad 
alium  vium  non  erant.  Catcliiedunt 

de  inlcis  , qux  cadunt  de  mcnfa  dominorum 

Etnemo  illi  dabat]nec  Dominus.ncc  famulus: 
qoia  qualis  erat  Donuuus,  tales  libi  quxliuit  mi- 
nillros.  Eceii,  1 o.Scciindum  iudicem  populi, lic  & 
miniftri  eius.  CbryfofioKw.  Inftiix , il  Dei  prx- 
cepta  non  confideras : faltciTi  mifrrx  conditionis 
(ux  memorare  nc  talis  fias./e^  f .Vtfit.ms  fpedem 
tuam, non  peccabis.OmncscrgoininiArosirte  ha- 
buit impios  [Sed  & canes  veniebanr]Iftud  eft  vl- 
linmm.  Quia  nec  dignus  habituscif  in  confpcflu 
diidtis,^  quo  canes  prohibcrcnrur.  Et  in  hoc  no- 
tatur nimia  duritia  Sc  inhumana  , hominem  vi- 
dere canibus  ex^sofitum , & canes  ab  eo  non  pro- 
hibcre.Eil  autetn  prouerbiumquodiamdiuitum, 
quando  maledicunt paupcribus:Optant  eos  tradi 
canibus  deuorandos.  Vndeliciu  impiiflima  leza.. 
bcl  canibus  deuerrata  ell  ^.'R,eg.^.  CoqaedqDC  ca- 
nes cames  lezabcl,  Sc  erunt  carnes  cius  ficut  fler- 
cusTupet  faciem  terrx.  Reputant  enim  pau^res 
omni  vitiiperio  dignos  ad  modum  flcrcoris 
conculcandos.  Hxc  igitur,  vt  puto,  eft  expolit  io 
litcralis.  Ex  diuina  autem  difpenfationc  conucr- 
fum  eft  hoc  in  lenimentum  pauperis,  Sc  diuiti  m 
cumulum  damnationis.  Lingua  enim  canuqi  me- 
dicinalis eft  in  fanitacem  , & mundat  vulnera  i 
putredine.  Et  ideo  cane* benefici  fuerunt  mifero, 
cuidiues  fubtraxit  beneficium.  Adhuc  autem  pau- 
per liberalior  fuk  canibus  diuitis , cioanseosfuo 
humOtc  & auore , cui  diucs  auarusnttauicci- 
biun  canum : roiculx  enimcadences  , ciou*  fune 
canum.yl/4irfi.i  f .Nam  ^catelli  edunt  de  micis, 
qux  cadunt  de  menfa  dominorum  fuorum.  Adhuc 
autem  patientiam  Sc  humilitarem  oQendit  pau- 
peria fe  canes  diuicis  non  repeUeodotindignado- 
nem  autem  diucs  ad  pauperem , non  prohibendo 
canes  ipfo.  Et  fic  mirabili  modo  in  vno  Sc  eo- 

dem fa£ko,  & probatur  virtus  pauperis : & diuiti 
acquiritur  cumulus  damnationis.  Et  hoc  eft  quod 
addit. 

Et  lingebam  vlcaa  ciusIPuto  CDira  canes  for- 
te feroces  vcnilTc  ad  paupcrera:(ed  admanfuetu- 
dinem  fuillc  conuerfos , cam  ad  pauperem  veni^ 
fent  metito  paui->eris : ficut  fic  leones  ad  Danielem 

(c 


D.  Alberti  Magni,  Ord.Prxd 


'214 

fc  habuerunt  7>/w»iW  14-  Hoc  autem  etiam  fpiti- 
tualica  verum  ell.  Si  enim  diues  > e(l  virtute  ex- 
tcttoridiucs , & glorians  in  diuitiis , & durus  & 
iiitmireticocs  m pcccatores:conrequens  eft  vi  pau 
pei  Ut  peccator  pccnitensj  paupcuaccm  fuam  re- 
cognolceiis.  Tbren.^.L^o  vir  videns  paupertatem 
meam  in  virga  indigoationis<cius.  Hic  nomine 
Lazaius  eU:quia  Lazatus,adiuTiis  vd  aiutdiaius  a 
Domino,  interprtratur : quia  fohini  Deum  hahet 
adiutoreni  ^l^s  pauper.  PfJm.  9.  Tibi  deteli^us 
eii  pauper,  pupillo  tu  eris  adiutot.  Hiors^iacct 
ad  lanuam  mireritoiclix,  diaitis  conltlium  & aa- 
xilium  anima;  icquirens:&  ^xirnc  ad  ianuascle* 
ricotum  & Uceracorum,  petentes  iacent  perniten- 
tes, di lentes  illud  Dace  nobis  de  oleo 

vedro  : quuniatp  lampades  nol^rar  cxcinguuntUT. 
Sicu(  Ebreus  4.  iudit  obetim  muti  inom- 
nia  vafa  vacua;quoded  opus  milcriepidix  inde- 
folaios  transfundi,  lacci  autent  vIccHbus  plenus, 
hoc  ell,  odeniione  pecc^orgm.  Vulnus  enim  ap-  , 
parens  in  citte,  cd  vicus  dctci£^dm,'V’r«w.a$.  Qui 
abfeondit  fceleraftia , non  dirigetur  ; qui  autcru 
confciliis  fuerit , & reliquent  ca , mifeticordiam 
confcquetui.  Hic  cupit  (aturari  de  micis,  qu«  ca-' 
debam  de  menfa.  C^d.  Hoc  cd.dc  pomis  ,qux 
paruafiintdiuitiin  fcientia,vetbisdiuinis , & (k- 
ciarocntis , quibus  ad  pcrnitenriam  nuciiatur.  Et 
nemo  illi  dabar.  Threa.^.  Paruuli  petierunt  pa- 
nem , &C  non  erat  qui  frangeret  cis.  Cum  tamen 
illi  epulentur  in  deliciis  verbi  Dei  fplcndidc. 
Itrttn,\\.  Inebriabo  animis  S^endotum  pingue- 
dine:i?c  populus  meus  abundabit  bonis. 

Et  dare  debetee  ad  minus  micas  lex  pauperi- 
bus, icilicec  , compafltonis.  i.  Corinih.  1 1.  Quis 
infirmatur  Sc  ego  non  infirmor  } Secundam  con- 
gcaiularionis  In  aduentu  Sc  deuoiionc  pauperum. 
Jiem.  11.  Gaudere  cum  gaudentibus , & derccum 
fientibus.  Tertiam  , vcibum  pix  confolationfs, 
autconfilij  , aut  fudentationis.  J«l/ 19.  Cum  fc- 
detem  qu.ifi  rex : eram  tamen  mtEfemium  con- 
folator.  Et  iterum.  Oculus  fui  cico,  ii  pes  clau- 
do. £cf/i.  1 8 Nunc  aidocc  tcftigCrabit  tos?fic  vcct 
bum  n>ciius  qium  datum.  Quartam  micam  por- 
rigere deberet,  vcibnm  indmdlionis , fuie  doclii- 
tjx.  vUtmo.  Docete  omnes  Gentes.  Quirt- 
tam,caemjdtmibon«conucrfip<Miis.  5. 

Luceat  lux  vedra  coram  hopunibus  , vt  videant 
vedra  opera  bona,  & glotificent  Patrem  vedrum 
qui incarliscd.  Sextaiifdcbcrec  pcArigere micam 
corporalis  fudciuatipntl^  fuj^rtaiionis.Ga/jr. 
vUtmo.  Altet  altctlns-^etli  portate.  Jiom.if. 
IXbcmus  flbs  firmioces  imbicillitates  infirmo 
rum  fudinere , Sc  non  oobis  placere.  Vniifquir- 
que  proximo  fuo  pleeftat  in  bonum  ad  «difica- 
tionem.  Sed  heu  hod*c  nemo  illi  dabat,  yimas  6- 
Optimo  vngucnco delibuti,  nihil  compatieban-  . 
tur  fuper  contritione  foft ph , hoc  ed,  pauperum.  ! 
Dicut  enim  dipites  Prxiaci  illud  Eccii.  1 1 . Inueni 
mihi  requic  nuite  maJiicabo  de  bonis  meis  folus. 

SeJ  & canes  veniebaor»  ^ lingpbanc  vlccra 
ciiu]  Hoc  illis  temporibus  veitfcatnm  ed.  Canes 
enim  ^efiapci<,  Ordinigelunt  ptatdintMium,  qui 
noH  expetant  Joini , fed.veniuhcad  pauperes, 
& linunt  vlccfit  peceatocum  dtorum , habentes 
In  oreiacratuw  prsdicaiionis.  ITir.  i.  Hec  lo- 
quere , & cxbfi^^c.  Et  bos  idro  fufciraitic  Deus: 
qoia  antiqui  cattes  Prxlad  fune . de  q-iibus  dici- 
tirr  /ft.  f6.  Speculatores  cius  c*ci  ojones,  cauc;; 


' muti  non  valentes  latrare,  Canes  impodencidimlj 
itefeiemes  raiuritacem.  Habent  etiam  idi  caoes 
boni  in  denobus  motfuro  increpationis  Sc  redar- 
gutionis. a.  Tmofh.^.  Argue,  oMccca,  itKrepain 
onmi  patientia,  Sc  domina.  Habent  nihilominus 
in  lingua  qaedicamentum  fanitatts.  £«h.^6.  £(l 
lingua  curationis,  & mitigationisi  & milcricor- 
dix.  Prtutry.  11,  Lingua  rapiemum  Tauttas. 
Pfatm.  67.  Lingua  canum  tuorum  ex  inimicis  ab 
ipfo.  EccU.  9.  iV^iored  canis  viuus  leone  moc- 
.eau.  Canisenimviuused  bonus  Prxdicator, gra- 
tiam habens  lacrai^s  in  pixdicatione,redargucio- 
nis  indei^e^  & itiedi»tibnisiji';conniiD  lingux. 
Leo  autem  mortuus,  Prxiatus  audeni^  ab  operi- 
bus Prxiati  Sc  regiminis  monuus.^c^i.  4.  Noli 
e(Te  quali  Ico  tu  domo  tua  , cueitens  domcdicos 
tuos,  Sc  opprimens  fubiedlos  tibi.  Hxc  iginu  fic 
fatis  apte  fpiritualiter  expunuhtut.  t ^ 

Fafluin cftauccip  vc  moreretur  thea- 
^icus , Sc  portaretur  ab  Angelis  in  fi- 
num  Abwh*.  -r  . 

< Ffic  angitur  vttiufqu(,diuitis.&:  paucis,  di?^. 
fimitisab  hac  vita  exiius:‘&  piimo  tangitur  exitus 
pauperis  fecundo  diuitis.  Dicij,  aurem  tria 
eirca  exitum  paupetisimonis  qualiratemj\ngelo- 
ruiu  in  deferendo  animam  adminidranonem  . 
reccpucuil  beatirudinem.  Mortis  autem  quales 
notatur  in  lux  quod  djcit[Fadutn  cd  autem]dif> 
politione  diuinaprouideme.&  mifcriisfuisfiiKm 
imponente,  y^pec,  1 4.  Sccibe,  Beati  momii  qui  in 
Domino  morluntui . Felix  enim  mors  ed , quam 
Domtnm  difpeniahdo  facit.Tuiie  enim  dicit  pai^ 
pa:  Anima  nodta  ficuc  paller  erepta  cd  de  laqueo 
venarrtium.  Laqueus  contritus  cd,&  nos  liberati 
Camiii.Pftlm. 1 1 j.[vt  ftH)tcrctut]54p.) . Vili  ftirtt 
oculis  infipientiuin  mori : ilU  autem  funt  in^pace 
[mendicus]  vt  miiiquamphts  lir mendicus,  nee 
vnquam  aliquo  inJi^ai.  Tobi*  li.  Bonis  oini^K 
bus  per  cum  repleti  fumus.  Deo  igitut  vocante 
pauperem  ad  gloriam  , fadlum  cd  vc  motecetur 
mendicus.’  ■ * 

Et  portaretur]  fufilcaatus  merita  Sc  Atjgelo- 
rumcomitatu[ab  Aiigclis]  Non  quidem  rjuod  in- 
digeretv  qui  propriis  fubuebebacue  meritis  : led 
Angeli  congratulationem  in  comitato  odcqdc- 
bant.quam  limplicher  5:  tc^  coofiliis  eorum  St 
cudodtis operam  viuas  dedilTec.  Hebr.  i.  Nonne 
omnes  funt  admiiiidratorij  fpiritu^  in  mluide- 
riummilli-^yii/fli.^o.Inmauibus  portabuiu  te,na 
forte  offi;i>das  ad  Iapidem  pedem  tuum.£4rNj> 
Exierunt  ^ compedibus  futs  dudli  ab  inimicis.  Ad- 
ducet aiucm  illos  Dominus  ad  fc  portatos  in  ho- 
norem ficut  filios  regum,  Jfd.C6.kA  vbetaporta- 
bimini,&  fupet  genua  blandientur  vobis.  ' * 

In  finuin  Abrahi]  littronjmm.  Simis  Abrahc 
ed  requies  beatorum  paopetum.  Hxc  autem  ante 
Padionein  & Afccnltonemfuit  iu  limbo  inferni, 
hoccd,  inora  inferni  fuperius  iuxta  infernumrin 
quo  antiqui  iudi  Patriarchx  & Piojdietx  fpe  fe- 
lici aduemum  Domini  expcdabanc.  Hic  ideo  fi-  - 
nus  vocatunquia  capacitatem  habuit  aiiimascon- 
linentem  & occultationem.  Abralixaiitcra  vexa- 
tur : quia  Abraiiam  prima  via  fuic  credendi  iudi- 
tiam  Dei,  Sc  primus  dc  requic  illa  habuirpromif- 
lioncs.A/ii//l}.8  Multi  venient  ab  Oriente  &:  Oc- 
cidente , 6c  recumbent  cum  Abtaham  , Ifaac,  Sc 
lacob 


inEuang.D.Luc.  Cap.X  VI  215 


licob  in  regno  czlorum.  Ifte  igitur  iuit  (intis 
Abrahx.  Modo  autem  poli  lamic  cxleftis  aper- 
tionem, iiniis  Abrahxefl  regnum  czlomm  , in 
quo  beati  collocantur  in  manlionibus  ibi  a Chri- 
fto  paratis  ; llaitipfc  dicir  14.  Vado  parare 
vobis  locum.Si  autem  abiero, & pizparaviero  vo- 
bis locuin:i(cium  venia, &airuma  vos  adtnciprum. 
Et  hoc  etiam  dicitur  linus  ratione  capacitatis  > & 
abrconfionis.  De  capacitate  quidem  dickiit 
riuh  j.  O Ifracl , quam  magna  cft  domos  Domi- 
ni, & ingens  locus  polTcIIioniseius  1 /«rfw.  14.  In 
domo  Patris  mei  mandones  mulcre  funt.  'De  oc- 
cultatione autem  dicitur  in  Ayj/w.jo.Abfcondcs 
eos  in  ablcondito faciei  tuz,aconcurbatione  ho- 
minum. Et  ircrufti.  Protege  eos  in  tabernaculo 
ruo  i coniradi^ionelinguarunn  lUe  cigo  , ratio- 
nibus di^is  , dnuv  Abrahx  vocatur  requies  bea- 
torum paupcrum,qui  omnibus  per  alle<^um  dere- 
liAis  lolum  petiuerunt  Deum  » diccmcs  illud 
ffttm.  71.  Qmd  enim  mihi  c(l  in  czlo  , & a te 
quid  volui  fuper  tertam-Etillud  Fftlm.i6.Vnvn 
perij  a Domino  , hanc  iequi(am,vi  inhabitem  iu 
domo  Domini  omnibus  diebus  vtix  nurx.  Hxc 
fum  tabctnaail3>in  qux  recipiunt  beati  pauperes 
poft  mortem  fuos  anucos:dcut  in  amehabicisdi- 
dium  ell. 

Contta  ptimam  partem  huiusdeterminationis 
videtur  ellc  quod  dicitur  hh  17.  In  tenebris  ftraui 
legulum  meum.  Et  illud  /bidtm.  In  proftjndilll- 
irum  infernum  dcfccndcnt  omnia  raca.  Putadre 
faltem  ibi  erit  requies  mihi } Sed  dicendum, quod 
limbus  pauum  erat  in  tenebris  quoad  hoc,  quod 
vidonein  Dei  non  habebant : tamen  aliquid  lucis 
habuerunt grattx  interioris  propter  felicem  fidem 
Ac  fpem  , qua  Redemptorem  expedaueiunt.  Ad 
aliud  dicit  ^rtr^e.quod  infernus  dicitur  acr,tnquo 
habitant  tentatores.  Inferior  autem  terra , in  qua 
tencaii  & afi1>«^  habitant  homines.  ProfundiiH- 
inus  autem  infernus, cft  locus  ptenarura  cum  om- 
nibus fuis  limbisuam  cum  limbo  patrum  , quam 
cum  limbo  puerorum, &purgatotij.  Omnia  enim 
hxc  tria  loca  funt  loca  pcenaniro,fcnicct,  aer  dx- 
roonum,  terra  tematprum  hominum,  & infetnus 
loais  poenarum  animarum.Sic  igitur  conlUt  hoc, 
Ac  pro  veritate  habendum  cft  quod  didium  eft  dc 
finuAbr.ihx. 

Moralitcr  autem  loquendo  cft  multiplex  dnus 
diaboli,  paratus  contra  hmim  Abrahx, & Dci.Eft 
enim  fimw  voluptatis  in  catne.Eft  dnus  cupidita- 
tis in  fraudolema  acccpiiorrc-  Eft  linus  vanitatis 
infatfa  gloriatione.  Eft  dnus  impmnitemii  in 
peccatorum  ab&opdone.  Eft  dnus  negligemix  in 
Pexiatorum  tj^miilationc  , & corrcilionc.  Eft 
dnus  malx  ccmicicntix  iu  pecnarum  pro  peccatis 
receptione.  De  dnu  voluptatis  dicirur />««. 
Quate  fcducetis  fili  mi  ab  alicru  » 5c  foueiis  in 
fmu  alterius.  Aliena  cft  quancunquc  aman.us, 
prxier  fapientiam  qux  (ponfa  noftra  cft : & lixc 
cft  voluptas  carnis,  in  cuius  dnu,  hoc  cft,  occulto 
blandimento  multi  fouentur.  Dc  dnu  cupiditatis 
diciuir‘Pf««.i7.Muncra dc  dnu  ipdusaccipir.vt 
peruertat  femitas  iudicij.Dc  dnu  vanitatis  dicitur 
In  dnu  cius  erat  cubitus,  Ac  diftiiiitio 
eius  vftiue  ad  Ubium.  Cubituscft  mcndira  bra- 
cili), pci  quod  opera  intelliguntur.  Q^ix  quidem 
femper  in  dnu  meditamur , & diffiniunt  per  ia- 
dantiarnUbiotum.  Hoc  etiam  cft  quod  dicitur 
Exsd.4.  Cum  inifi&i  Moyfes  manum  fuam  (|icr 


quam  opera  dgnificantur)  in  dnum,  protulit  eam 
leptolam  ad  inftai  niuis.  Quia  lepra  infideopus, 
quod  ia^antia  maculauit.  Dc  dnu  impo:iutentix 
dicitur  /«b  ji.  Si  abreoudi  quad  homo  peccata 
mea , & zelaui  in  Ium  meo  iniquitatem  meam, 
luramcntum  cft  cxeciatioiiis.Q^.  Male  mihi  ac- 
cidar. De  dnu  vero  negligentix  Prxlatorum  dici- 
tur 3,  }.  Tulit  fiiiuBi  meum  de  latere  meo, 

Sc  poffiit  in  dnu  ruorfuum  autem  filium, qui  erat 
moicuu$,collocauit  in  dnu  meo  ancillx  tu.r  Jor- 
miencis.  Sic  cuim  de  dnibus  ncgllgcnrium  Prx- 
latorum  , viui  filij  per  iniquam  mulierem  carnis 
coucupiiccntiaro  {urrjpimuut,&:  mottui  reddun- 
tur. dnu  autem  tiTalx  confcicnrix  redpiauis 
pto  meritis  dicitur  Remetiar  opus  eorum 

in  dnum  eorum.  E contrario  autem  etiam  con- 
ictemia  bonorum  pro  metitis  recipiens,  dnus  vo- 
catur. I.tic.6.  Meniuram  bonam, & confertam,  fic 
coagitatam''dabunt  in  dnum  vcftrum.  Primo  erga 
didlo  modo  dnu  pocranis  cft  Lazarus  in  dnum 
Abrahx , vbi  requies  tunc  fuit  beatorum  paupe- 
rum. ^ 

r" 

Morciuis  cft  avitem  fic  diiies,&  fcpul- 
cuseftininlvrno. 

Tria  didt  circa  mortem  diuitis : mortem, obfc- 
quium  fimcris,&  receptaculum  aninix.  De  morte 
dicit  [ Mortuus  cft  autem  Ac  diues  ] Et  non  dicit 
[Fadlum  eft  autcin]qui»dciii  dicitur  54^.i.Dcus 
mortem  non  ftcit:impij  aiitcm  manibus  Ac  verbis 
accerda^nr  illam. . Sed  ip|^‘  diucs  mortem  fuam 
malismcririscflccit.  Ffilm.  (4.  Viri  fanguinum 
Ac  dolod  non  dimidiabunt  dies  fuos-  Ad  exagge- 
rationem autem  niifcrix  diettur  [diucs  ] quia  illc 
alluetus  erat  indeliciis:Ac  ideo  magis  in  tormen- 
tis torquebatur.  Erat  autem  vere  mortuus  : quia 
nihil  vitx  habuic,fed  tn  toto  Icpatatus  ii  vita  fuit. 
Perfede  enim  rooiiuus  eft, qui  triplici  morte  mor- 
tuus fuit.gratix,Acna:uTx.&  pccnx.Et  ideo  dici- 
tur 8.  Vx,vx,vx  habitantibus  in  terra,  hoc 
cft,  defi.xis  in  terrenis.  Diucs  autetri  in  extrema 
ccat  indigentia.  Job  17.  Diucs  cum  dormierit, 
nibil  fecum  auferet : apertet  oculos  fuos,  Ac  nihil 
inucnict.  /ya/w.?  Dormierunt foroniuro  fuum, 
A:  nihil  inuencnmt  omnes  viti  diuitiarumiii  ma- 
nibus fuis.  Et  ideo  cum  talem  penuriam  pati  noo 
confueuerint,  multo  plus  aliis  torquentur.  Vnde 
Extremum  genus  infelicitatis  cft  in  raife- 
ro, aliquando  fuilTc  felicem. 

Et  iepultus  eft  ] Ecce  cxcqtuarum  officium  a 
dzmonibuspresbyrctis  iiTi|Xnrum.  In  hoc  enim 
prxeipue  verum  cft  quod  dicitur  AfMtb.%.  Sine 
mortuos  fepeliremotruos  iuos.  Mortuus  enim 
eft  dxmon  presbyter  morte  graiix  , & mortuus 
eft  diues  morte  gratix,Ac  natutx,Ac  glotix:Ac  ideo 
dxmon  Icpcliiiitdiuitem.  Ifa.  14.  Non  habebit 
confortium  cum  legibus  , neque  in  fepuhura. 
lertm.x  i .Sepultura  adni  fepclictur.hoc  cH^ofcn- 
faci , Ac  dne  fenfu  viucniis.  Tale  ergo  obfequium 
fuit  fui  funeris.  j 

EtCcpulciiscft  in  infcmoJEceeanimx  recepta- 
culum in  infeino.  Non  enim  diiftum  fuit  ei  quod 
diiftum  fuit  Abrahx  P.-\triarchx , & quod  dicunt 
I Rcligiod  diuicibiisad  le  venientibus , Ac  apud  fe 
! eligentibus  fepulturam  : In  cIcAlis  fcpulcluis  no- 
, fttisfcpeli  mortuum  tuum- 0«/". i 3. Sed  in  iufer- 
' no  lepukus  eft.  Ift.x  4.  DctcaAa  eft  ad  inferos  fu- 


6 D.  Alberti  Magni,  Ord. 


qtioi  vcJidr  G epr,  Crcd^ruJ um  cft  > tjUdd  intc 
icmimeiaticmen^  iiidictj  cxaen>i;malibonoscun- 
rpiciuuc  ingloria  aJ  fii±  damnatiunii cumulum. 
Sed  mati  bonos  in  gioria  videre  -non  poccrnnt 
pod  iadicium  extremum.  Sed  enne  Betquoddi- 
cmir  //tf.i  G.  ToMarur  impius  , nc  videar  gloriain 
DcirS(%bonii  malos  in  pcenis,  & ante  iudicinm, 
1 & p<5ft  viilcbunt-  tfa.66.  dc  bonis  dicitor : Egrc- 
I dtemu^afnbns  couiidcracionis  )&  videbunt  ca- 
dauctt  viroium  qui  prxuaricati  funr  in  mc  : ver- 


petbia  tua , concidit  cadaiici  tttiim.  /aft  1 1 . Du- 
cunt in  bonis  dies  tuos  , in  pundlo  ad  inferni 
noirinimadercciKliitudbi  erg»  lepultus  dl.Aliam 
surem  cxpoiiiioncm  |'Sofcqitendo  : tunamcBd>~ 
cus  ell  poenite.-is  paapci.F.t  fa^umcll  vc  ille  iuo> 
lereiur , aliquarido  per  cafum  peccati , & metito 
humilitatis  poitarcturab  Angelis  ml^iiibis-p^ra- 
diil.hoc  cdib^nis  Sacerdotibus  & Prxdicacoabu^ 
nuntiis  Det,  in  linum  quietu  £ccleli;e , qui  dl  li- 
nusgratix  Abrah.t.  Illi  funt  Angeli  qnidcfccn- 
dunt  & .alcendnntin  fcala  lacob  Gttuj  ^S-Afetn  miscoriim  non  iv.otirinr,&  ignis  eorum  non  ex- 
dunt,aniuijs  pottante^in  limnb.  Detcendiini  au  • iinguemr,  & erunt  vIque  ad  fatictatem  vilionis 
(cm*  animabusrcportaute> j>rati.vdoimniii  l^cok  ! oinuisTarnis.hoccft,  vilioniselcdorum.quortim 
Muriatut  aiiimlliv.ca.moicc  itiftorum,  I g.uidiunt  ex  huc  ii.tendicut  • quia  iuAitioin  Dei 
&'  liant  nouinitna  irca  horum  fimiiia.  MoruitU  j vidcitt  prxuaLte./’.rf//».j7.L«*abitur  inftus  com 
ell  aurem  fc  diue$,hoc  cn.Pra  laVisdiues in  feien-'  | viderit  vindl£laai',n)aiu>S.fuasUuabit  in  Unguine 
tiis,  & in  metito  ftiztijimirciicoidix  , quam  ha-  j 'peccatorum.  Vidtt  autcm[a  longe]  loco  & meriti 
bilit  iiipeccatoKS.rcpulcns  dl  in  inferno, IukcJI,  din.imia : quia  dicit  P,Ulm.x  \ S.  Longe  a pccca- 
in  vitiorum  profundo.  Mcirs  peccato-  | tolibus  faliis.  Et  Proufh.i  Longe  cll  JX)ininus 


ruiTv  penima,  & qui  oderunt  iiiftnm,  delinquent.  ; ab  impiis.  Viditergof  Abialiam 

14.AJ  infernum  drttaherisin  profundum  la-  ^ '•tJ  - j — i j 

d.  Ideo  duinii  i.C«n;4i&.io,Qui  fecxillimat  lia- 
re, videat  ne  udat.  !t 

Eleu.in';  avtem  oculos. fuos  , cum 
cilct  in  tormentis  , vidit  Abrahama 
iongCt  Lazat  lintl  cius. 

Hic  tangitur  dinerfifs  flatus  vttiufqne  pofl 
mortem.  Et  Ibtus  diuiiistangiuit  cxprcfsc,  flatus 
autem  pauperis  innuitbr.Hzc  amem  paisdioidi' 
tur  in  ddas  panes , xii  quarupt  piiina  exprimitur 
iniferkotdia  diui;is,quam  habuit  perf'c;in  fecun- 
da nutem  imuiitut  liat usdiuitis, quem  h;^ic  pro 
Irncrihns  fiiis,  & in  dtipa  fuciis.  In  prima  harum 
dicit  quatuor,rcilicet,  locum  tomicntorumdiui- 
fis,&  vifam  glotiain  paupetis,cl.imorcm  angtillii 
diiiitis,&  petitionem  patux&*  non  obtenn:  con- 
folatlonis.  Deprimo  horum dicitMuo  : deuatio- 
nem  oculorum  diuiris » & locum  quen^habuic  in 
tormentis.  Didt  igitur  [Elcuans^utempadosJ 
quia  oculos , quo;  aitte  culpa  claufit  $ ptsnn  a{>C' 
ruit, VI  dicit  0'vgof.  hk  17.  A^icc  oculos  fuos, 

& nihiHnueniet.  Sic  Adz  ^Euz  oculi  elciwti  & 
apcfti  funt  per  poenam, fictu  diduir  GV«c>?.Apcr 
ti  fune  oniH  ambomm  . &'cognouciunt  fe  elle 
nudos,  ^lifcrabilc  aiircm  ell  quod  iam  fic  oculos 
apertos  haboic  Jc  clcuatos^ui  pauperem  dc  loco 
mcnlz  fiiz  ante  ianuain  iaamein  videre  ndh  po- 
tuit [cum  ellet  in  tormentis]  hoc  eft,  in  loco  tot-' 

STienrorum  Jcodum  lo^c  in. infimum  fiippoli- 
tusp.mpcrf  t^qd^anteiii  loco  throni  tefidensno- 
hiic  recordari  in-inlft  iaccmismireti.  in  hoc  enim 
vctpqj  cll^uid  didtiir  Supctbiim^ 

fct]uitut  htaniheas : humilem  autem  fpiritn  (uTci- 
picrApcia  Ar0iic  i1.144accbuncm.tli  anteboaos, 

^it^tfamc  porcas  iiiDotum.  Et  efl  inifcrabihs^ 
pettnprhi-io  nonfolumlua  infimi  in  alttim.^alu 
in^l^m  : fcd  etiam  delftiarum  mtunncntuM.j^^: 
tormcntoriun  incpiilp$dcKci.uunq^//d.6£.  Setiir  j quoddiucs  non  nneretqr  conlequi.  Et  idro  hic^i- 
incicomcdcttf  ,(&  vosdht>et>s:^raiuci%fbcnt,  j cimturduo,fi;i|icet,f<arrnatio  mJlfcicta?  petitio- 
^ vosfitlciistjirui  lucp  Ijctahnntnc , &vosc<m-  1 «ts,&  ciulilctqpctiiidcncgatio.  Formatio  autem 
fundcniiw:  fcriii  mei  lao-.labuDt  grz  exultatione  l^p^titionis  coiuinct  triau  Ex  pane  quidem  trias  i 
cordis, &vosciamabii4spriedqlorcCDrdiiUl;p«c  quo  pet^,  ponit  iiKlinamia  .vl  mifericoriiam; 
contmicHicfpiriy^viDlabitis,^  1 deirv» ponit rnrfeii^rdi.r  imiocaiionem.-^dein- 

ViJjc  Abrdbitt  ^ Ipngc  , ^.Lazaemn  in  fipu  dc  fu^iungit  ptft^itionis  tationem.  Dc  primo  difit 
eiusjtria  Hicit,  qiwsMalrcet  vidit, qubd  longe  po-  [Pater  Abraham  ] Monet  cuim  recordari  affers 
^103  vidit  , & quos  vidit,  pe  priinonoiandum,  patds,  qui  dixit  NunquidpotclloWiuiTci 


Jc  Lazarum  in 
finu  eiu$]HosduDs  Ipecialucr  adfuz  vidit  mmu- 
Inm  damnationis : vnum  quidem,  comparatione 
cuius  Condemnatus  cftraltctum  3utem,qucin  coo- 
tempfit.  Abraham  enim  hr>rpitalts  fnic, cuius  com- 
paratione coiidemnafuscll.  Vnde //fir.i  j.Hof- 
I pii.a!itatis  rfulirc  obliuifci.Pcr  hanc  enim  placue- 
runt quidam  Angelis  hofpino  receptis,  inorum 
autem  vnus  fuit  Abrabam  , cuius  hurp:'ralitaietn 
approbauk  Deus,  per  hoc  quod  roifit  ad  cum  An- 
gelos in  rpecic  horpitum.  Alius  autem  Lazarus 
fuit, quem  contcmpfii,  & inciito illius  immiferi- 
cordiz  condemnatus  fiiit.  Et  ideo  hos  duos  vi- 
d\x.Ifd.i6>  Videant  AfconFnndaniur  zelantes  po- 
puli ignis  hoflcs  tuosdcuorct.  Vidit  autem 
Lazarum  in  finu  Abrahx  fotum  ; vt  idem  habe- 
ret operis  in  rcqtiie.qnod  habuit  in  metito  : quia 
mcticum  fuum  cum  viucret  fiiic  fouere  paupe- 
res : & dc  eodem  beatificabatur  in  requic.  /,^4.40. 
In  finu  fiio  Icnabii  agnos  mites  fe  pauperes , fce- 
tas  ipfe  porrabir. 

Et  ipfe  damam  dixit  t Pater  Abra- 
ham , mifercre  mei , & miitc  Lazarum 
vt  intingat  extremum  digiti  Iui  in 
aquam  , vt  refrigeret  linguam  meam, 
quia  crucior  in  hac  idammx 

Et  ipfe  c!amaiis,dixh]Ecce  clamore  angufliam 
animi  lui  olkndit.  Buruch  j. Anima  in  anguftiis, 
Sc  fpiricus  anxius  clam.at  ad  tc.Scd  accidit  ei  qnod 
dicirur  Prttterb. it.  Qui  obturat  auran  ru.iiaad 
clar-fxAcm  paiipcris::sc  ipfe  clamabit, 9c  non  exau- 
dietur. J.  Cam  clamauAoj&zogaucroiCX- 
clufir  orationem  meam.**  Ratio  autem  huius  red- 
ditiif  /oj«.<).  Scimusqiiia  peciatoics  non  audit 
‘Deus.  Ec  ideo  etiam  ipf^  claint^  irrationabiHs' 
fuit.  i./fy4./?a^.ji.Otabat  autem  fcelcftuN  Domi- 
nmrii  aqubndn  «at  mifctifiordiam  confcoirurus 
'XP.itcr  Abraham  ] Ecce  petido  minimi  fuffragi). 


..in  Euang.  DLiic.  Cap.  XVI. 


inatei mantem  faum  vt  non  mircreatur  fili)  vce' 
ri  fui>&  fi  ilia  oblita  fiieriCyCgo  camcn  non  obli- 
uifcir  cui.  /fn.6 } . Vbi  efl  zdiu  icius,&  fuciituJo 
(uat&  mutti  cudo  vifnrum  tuorum,  & miferacio. 
nuro  n]arum?rupcr  me  continucninr  fe. Abraham 
aurem  pro  malis  intcrccllic  quando  pro 

Sodomitis  rogauic : 6c  mifcricordiam  tiiuenilTct 
£ decem  bonos  in  quinque  ciuicaiib^s  inueninei. 
Sic  ergo  dicit:  Pat^  Abrabint.  Sed  heu  patrem 
Abraham , cuius  paterni tacetn  dum  s#bcrct  reco- 

?nofcecenoluit:6cideo  dicitur  ei  illud 
i Abraham  pater  eeftrt  efl, opera  Abrahx  facite. 
Tu  immitis  & inhorpitalis  in  pauperes  fuifli.hoc 
Abraham  non  fecic[inirererc  meij  Mifericordiam 
inuocacqui  noluic  milCTcri.  Dicit  auteof  hicduo: 
mifericordix  inuocatiopem  , & Mtd  focmatio- 
tiero  de mUericordi;e quidem petiflonedicit  fmi- 
(erere  mei]/4r«^.a.Iudiciumflne  nfHericordia  hct 
ei  qui  non  fxic  mifericordiam.  Ai*tth.  1 8.  Non- 
ne & te  oportuit  mifercri  confcrui  ciii:£cur& 
ego  cui  mifertus  fum.  Ec  iuICt  eum  mitti  in  caA 
cerem  I donec  redderet  vniuerfum  debitum.  Sic 
ergo  fit  quod  dicitur II.  Scitote  quoniam 
& poQea  cupiens  kartedicare  benedi^ionem, 
reprobatus  e(l»  quanquam  cum  laccyinis  inquillf- 
fet  eam. 

Ec  mitte  Laxarum  ] In  hac  petiti  formatione, 
langft  quatuor,  fcilicec  > quem  voluit  habere  mi- 
fericordia;  miniilrum  , quamum  petiuii  fuffta- 
gium, quale,  & ad  quid.  Primum  tangitur  , cum 
dicit  [mitte  Laxarum]  In  quo  iftaatuc  iftfus  men- 
dici charitasiii  quo  etiam  is, qui  eum  offendit  m)- 
icticprdiam  denegando , prxfumit  imaeni^  mife- 
ricordiara.  Sciuit;  enim  eum  ede  vnum  de  illis, 
qui  audiuit  de  Chtiflo  DiHgice  inimi- 

cos vcfltosibencfacicchisqui  oderunt  vos,&  ora 
le  pro  perfequent  ibus  & caiumnianiibus  vos.  Ec 
illud  Roma  i.  Nulli  malum  pro  malo  reddentes, 
fcd  econtiario  benedicentes.  Fuit  tamen  ida  pra:  - 
rumpiuofa  in  diuite  petitio : vt  hunc  pacer  Abta- 
ham  mitteret , quem  ipfe  dfues  petentem  ic  indi  • 
gentem  in  nullo  fuit  confolatus.  Sic  igitur  dicit: 
Mitte  Laxarum.  •'  • 

Vt  intingat  exttemum  digiti  fui  in  aquam] 
Ecce  quantum  petit, non  plufquam  ad  extremum 
digiti  potuit  adhzrere.  C^od  quidem  valde  cfTcc 
exiguum.  Extremum  aurem  digiti  aliquid  efl  mu- 
nerum ficconfolationis  Spiritus  fandi:  quia  Spi- 
ritus fandus  eflDei  digitus.  Vnde  Ajk.i  t.  Si  in 
digito  Dei  eiicio  demonia  , psofedo  pcrucnic  in 
vos  regnum  Dei.  £«d.8.Digitus  Dei  cft  hic,Vn- 
de  digitus  Laxari  non  dicitur  hic  digitus, qui  pars 
eft  manus  Laxari ; fed  potius  qui  iuuic  Laxarum. 
Diues  enim  bene  vidit,  quod  digitus  Laxari  nul- 
lus ibi  fuK:&  (ciuit,  quod  talis  corporalis  digitus 
(ontra  flammam  inferni  nihil  confetebar.  Vtidc 
petiuic  adiutorium  gratix  Spiticos  fandi.  Hic 
'i  Mlm  digitus  tres  habet  ianduras  : vnom  qui- 
dem gratiam  iufliflcantem , aliam  autem  gcatiam 
adtuuantem,  & teaiam  gratiam  confumouncem, 
quam  ifle  iibeuter  habui(^:non  tn<)uantum  qui- 
dem gratia efl,  quia  obflinatus  erat  in  q}alo,5c  dc 
gratia  non  curauic : fed  inquantum  liberat  ^ pov 
nis , k quibus  libenter  fuiflet  Uberatus.  Ec  hoc  efl 
quod  dicic  : Vt  intingat  extrenMim  digiti  [ in 
aquam]gracije  Spiritus  fandi.  Effun- 

dam fuper  vos  aquam  mundate,&  mundamini  ab 
pntnibus  inquinamemis  vcflris,  & dabo  vobis 
I).  Albtrti  Mdini,  ia  Euan^.  D.  Lue. 


217 

fpricum  nouum.Hocefl  igitur  quod  petit.  Extre- 
mum digiti  parum  capit , dc  ideo  pacuo  con- 
tentus fyiSix  refrigerio.  cari^  fatuum 
etiam  Lazoco  negjamt , fcilicec , micam  caden- 
tem : ideo  hoc  ipium  paruum  accipere  indignus 
fuit.  Lhc.6^  Eftdcra  quippe  menfura  qua  mcnfl 
fueticis,  renifctietur  vobis.  Attende  autemdpeon- 
uenientem  ede  petitionem  dtuitis,  qui  non  peti- 
uic fe  mitti  ad  Laxariirh : quia  ex  obfltnadone  de 
regno  non  curauitrfed  potius  Laxarum  ad&  mit- 
ti, vt  eum  cui  durus  fuerat  in  vita , eiiaoi  nunc  a 
regno  ininhrrnum  deponeret,  de  folio  fublimi  in 
feniinx  imum  dCfluceret , & dd^sc^anftae  quie^ 
tit  in  locum  tormentorum:  Et  hoc  confiderar  hic 
7etAu  RautnnM  in  tjuddam  /Amr/ta.Congruen- 
ciam  avteih  pccna^id  peccatum  tangit  per  hpc 
guod  dicic. 

Vfrrefrtgcret  linguam  meam  ]^on  quod  diul- 
tis  anima  ibi  linguam  haberet,  fed  quia  vis  inter- 
preutiua  & ^latiua  operantur  in  lingua  dum 
viuit  homo  » & manent  in  anima  pofleaquam 
moritur.  Secundum  illia  animx  vires  fortius  flue 
acerbius  cmciabacur  : quia  & epulo  fuit , tein 
epulis  adfoquacitaicm  laxari  confueuit.  Ec  ma- 
ximi,quia  pauperis  per  dulce  vcifaffpi  faltcm  me- 
mor non  fmt>  Safient.\  1.  Per  epue  peccat  quis, 
per  bzc  & cruciatur.  Proanh- 1 S.Qui  dat  pau^>eii, 
non  inSfgebit.  Qui  deipicit  deptccantein,rufline- 
bfl^penutiam  [quia  crucior  in  hac  flamma]  Ctefa  ^ 
efl  lux  petitionis.  Huius  flammx  maceria  pecca- 
tura efl , quod  homo  fociqido  > flammam  iflam 
fucettdic.  Sencearia  autem  Dei  ignem  inextin- 
guibilem  inficit.  Jfa,\o,  Ambulate  in  flammis, 
quas  fuccendiflis  vobis*'Flammis  dicitur,  propter 
multitudinem  peccatonim.  Dtuttr.ii.  Ignis  foc • 
cenflis  efl  in  roaore  meo  , & aidebh  vfque  ad 
inferni  nouiflima  , deuoiabitquc  terram  cum 
germine  fuo,hoceft,teftenutn  a^c^um  in  pecca- 
toribus : & montium Jk)c  efl  ruperbutum  hjnda- 
mcnia  comburet. 

Et  dixir  ilfi  Aliraliam : FUi  recordare 
quia  recepifE  bosa  in  >^iatua,  La- 
zariis  fimiliccr  mala.  ♦ ^ ^ 

Irrationabilis  pecirionfa  ponitu^^hic  rationa- 
bilis  denegatipk  Etdicuncui  hic  duo.  Primb  enim 
ponitur  ratio  , quare  imn  conccJcnda  efl  petitio: 
fecundo  oAendiruc  ad  confequendum  aliquid  mi- 
fetkoidiar liberantis  impofEbilicas.Inhoium  pri- 
mo duo  dicuntur  : reniemoradp  flnmsdiuins,& 
pauperis  in  vita  : iccuikIo  autem  rcfpondensvtti- 
que  retributio  congrua.  In  ptimo  langir  flaquu 
diuitis  in  fccuiuloAaturu  pauperis.  In  primo 
nim  dicic  trii , fctlicet , recognitionem  dignitatis 
naturz,  rememorationem  ctilpx  piilhnz^  icce- 
pefooem  debitam  vit«.  Dcptiinodicit, 

Fili  } in  quo  imagineits  nKam  recogno^o. 

Veiuiuatpen  io  hnagine  pcitranllt  ho- 
mo.Notatur  etiam  in  hoc  nmamlis  patris  Abralue 
benignitas,  qui  iflum  (ic  deformatum, fllium  vo- 
care non  dedimatur.  Tamen  fliic  Blius  alienatus, 
quimciuitusloit  patri  , & clandicauit  \ femitis 
futs : ranlen  propter  naturam  bonam,fi1ium  reco- 
goofcir.ln  hac  enim  alienus  Deus  partem  non  ha- 
teiT.  MaUch.i^  Nonne  vnus  efl  pater  omnium 
noflrum[iecordate]  hocefl,piiflinz  vit».iuz  re- 
minifccic.  /fa.  3 8.  Recogitas  tibi  onuMf  annos 
T meoa 


21 8 'D.  Alberti  Magni, Ord.  Prsd. 


rocofin  aroaniudine^nin»  mpz.  Ex  hocaucenv 
quod  Abraham  hunc  vocac  hliuiTi,  paiet  eumlu- 
dxum  fuilTe.  Ex  hoc  etiam  vocat  iuium,  vc  gra- 
uiterdoleac  mfeaiuihne  cicrnentiam.  Pciilinam 
autem  vitamreducicadmemonam:vc  ex  hoc  ma- 
gis doleat  Te  aliquando  fuiHe  felicdm  qui  tunc 
canta? .^H^cebat  in^eticitaci.  Miferi^ile  autem 
vdde^  quod  dicit»  quia  [ tecepidi  bona  in  vita 
tua  1 quod  duos  habet  ren(iis.Vnum  quidem,quia 
deul^a  aliqua  in  vita  diues  fecit , hxccemu* 
neratioM  temporali  secepit.  Sicut  in  Eucch.  di- 
citur, quod  Nabt^odonofoc  qui  impeiium  Do- 
mini peCfeciHta  ^ro,  in  relpill^cationcm  acce- 
pit i£gyptiim  E‘^ch.1^.  Alius  fenfus  eil,  quod 
recepit  in  vita  i pKrc  Abraham  bona»  qux  fepu> 
tabatfola  bona  & beacitudinem  fuam  , bocell, 
frudum  temporalium.  Ilie  enim  fuic  vnus  eotum 
de  quibus  dic^  in  Pf*lm.  14).  Quortm  fili) 
iteut  noucllaiplantationcs  in  iuuctutertta:hlix  eo- 
rum compofttx  ciccucn5mat2  vc‘foiltiudo  tem 
pii.  Promptuaria  cotum  plena » eSldUoHa  ex  hoc 
in  illud.  Oues  eotum  ratorx  > abundantes  in 
egtedibus  fuiseboues  eorum  endx.  Non  ed  raina 
macerie » neque  traniitus  neque  clareor  in  pla- 
teis eocam.  ^d^tum  dixerunt  populum  cui  Bax 
fune.  Ec  ideo  in  his  bona  fua  recepi^  patrem  in 
hsredicate  sterna  nullam  habens. 

Et  Lazarus  Emilicet  mala  ] SubduotAis  (cn 
fibds  oppofitis.  C^ia  ii  Lazams  aliqua  paRia 
mala  ex  impatientia  paupetiatu  dc  infirmita- 
tis fecit  » hoc  in  ptrna  temporali  purgauic. 
Sufiem.  Tamquam  aurum  in  fornace  proba- 
utc  illos  , &;  ficut  holocaufti  hoiliam  accepit 
illos » & inuenit  eos  digbos  fe.  Vcl  dicitur  [ n»- 
la]  qux  vitx  huic  ann^a  ftint  cepit  Lazarus 
in  In  pauds  vexati » in  multis  be- 

ne difp(Miennir.  Hxc  funt  duplida,  dc  quibus  di- 
citur Ifd.  1 1.  Sufccpii  de  mano  Domini  duplicia 
pro  omnibu&peccaiis  fiifs. 

Nunc  autem  hic  confolafcir>  tu  ve- 
ro cruciaris.  ^ ^ ^ 

Adiicic  rcfpondcns  verique  prxmium , & fti- 
pendia  meritorum.  De  paupere  quidem  [Nunc 
vero  ] in  (la«  po(l  mOttem  [ bic  pauper  ] Laza> 
rus  [confolatuc]  ^ me.  i.Cerinth^.  l6  enim  quod 
in  prx(i(n^eft  momentaneum  & leue  tubulatio- 
nis noftrs , fupra  tnoduro  in  rubliniitatera  xter- 
num  glorix  pondus  opecatuc  io  nobis»  non  con- 
templantibus nobis  ea  qux  videntur, fcd  qux  non, 
videntur,  /fj..  6^.  Ecc^go  ipfc  confolabor  vOs,' 
dicir  Do^^aat^  & jn  leruMem  confoiabimini: 
videbitis,  d^udeilK  cor  ve%um  [ Tu  verot^  iu- 
ila  recipiens  malonun  meritorum  iUpendia.i?»m, 
(>.Stipendta  enim  peccati  mois : gratia  autem  Det 
vita  xterna[  cruciatis  1 io  flamma  & pccnis  infer- 
natibus. 14.  Rilus  dolore  roiicebitur,A:  ex- 
trema gaudij  ludoictcoupac.  Ifla  mutatio  flatuusi 
fignificatut  G<ncf.4‘9.  vbi  lacob  dexteram  pofuitj 
fuper  iuniorena  hlium  , qui  erae  ad  finiflitm  : &| 
ftmllram  fuper  maiorem  , quieiacaddexteram.- 
quia  maiores  hi  boc  mundo  in  '^tera  profperi- ' 
tatis  flantes,  in  furora  vitaad  finiflram  pccnanim, 
zcernatum  cran<;fl*rannir  : & iuniores  in  hoc' 
mundo  pauperes  ad  flniflram  aduerfltatis  flantes,! 
frequflBtei  Mnedt^lionca  dexterx  in  xternis  bo- 1 
nis  acC^lMlK  in  futuro.  I 


£c  in  his  omnibus,  int^r  nos  & vos 
chaosmagnuj^i  firmatum  cfttvthiqui 
volunt  binctranfirc  ad  vos  , non  pof- 
func.neque  in  huc  iraDfmeare.  - 

Tan^  hic  confolaiionis  iropctrandximpofli- 
bilicatcm.  Tangit  autem  tria:  caufam  confirma- 
tionis , naturalem  S|p^9rum  ad  compatiendum 
inclinationem,  Sc  inirctendMmpo(£btlicatcm.Df 
primo  dicit[ln  his  omntbu5]Q^.Q^id  vaki  loiv 
ga  tua  petitio,  S<  mcanegatiojQuia  in  his  omni- 
bus confolationibus  pau|>ais,  & tuis,  & damna- 
torem cruciatibus  firmatum  cft  ] fciueiuia  Dei 
iudicis  [cnagnum  chaus  ] hoc  efl  » vorago  luans 
[inicr  nos  & vosjdr  in  gaudiis  & crucianous  exi- 
flente*.  Hoc  auCrm  chaos  iramcabilc , eft  fentex-» 
lia  obflinatiottis  in  (Dalis , & fentemia  confjrma- 
. tioiiis  in  bonis.  fA-od.S. Scias  quia  ego  Domums 
tjuia  ponam  diuifioiicm  imet  |>opnlura  meum,  & 
pDpulum  tuttro.Hoc  fignificatum  cft 
dicitur,  quod  habitauit  Dauid  in  arce,  & vocauh 
cam,Ciuitatcm  Dauid  : & xdificauit  per  gyrum  i 
Mdlo  & imrinircus.  .Mello  aurem  erat  illatum 
6c  vorago,  diflinguens  ciuitatem  leiufalcro  abex- 
tcrioribus.Hxc  ergovorago  fignificat  chaos,quod 
.flrmatum  cft  inter  beatos  & damnatos  , habens  • 
vnum  latus  fcmenrix  diuinx  conhrmaiionem»& 
aliud.exigemiam  mcritorum:fic 

V i hijlccundum  eft, in  quo  tangit,quod  etiareC 
fan^i  ex  incliniribiic  narurx  , qux  pcrrc<fli0una 
eft  in  eis  [qui  volunt  rcanfirc  ] vitra  chaos  com- 
patEonis  afeiflarquia  fient  dicitur  £<(/1.44.  fune 
viri  mifcricordix  [ ad  vos  ] damnatos  tuuindos 
[non  pofTunt]  propter  congratulationem  iuflitix 
cui  adhxrcnt.  Eflcniro  in  cis  inclinatio  naturx 
finefenfu  paflionis  , & conuercit  hanc  obligatio  ' 
voluntatis  ad  Ixcitiam  vincentem  iniquitatem, 
fy.  Lxtabiiut  iuftus  cum  videtit  vindi- 
Genef.i^.  Bcncdidus  Abraham  Deo  cxccl- 
fo , quo  protegente , hortes  in  manibus  tuis  fune 
[neque  inde  huc  ] per  volunuiem  bcatiiudinis 
[tranlimare]  valeant  damnati.  Quia  fiait  dicitur 
Ezfch.  Adeo  figillaix  funt  iniquitates  eorum 
in  ortibus  eorum,  quod  ita  habent  obftinatam  in  1 
malo  voluntatem,  quod  quamuis  vellem  erte  fine 
pcxuis:raracn  in  gloria  mdlcnt  clTe  cum  Deo  ju- 
dice,6c  Saii(flis,quod  Client  fine  iniquifaiisvolun- 
Superbia  c<vum  quire  oderunt, 
afeendit  femper.  Mfoc.  Blalphcmaucrant  ho- 
mines nomen  Dei  habentis  poteflatetn  fuper  has 
pkgas,  &non  egerunt  ptrniicntiam  vt  Dcodfr- 
gloriam. 

Etait:Rogo  croo  tc  pater  vt  mittas 
eum  in doraiim patris menhabeo enim 
quinque  fratres,  vc  ccfleturillis  , nejfic 
ipfi  veniant  in  hunc  locum  tormcoco- 


Ecce  fecunda  pro  carnalibus  folicitudodiut- 
tis.  Erdiuiditur  in  quaruor  paragraplios  peritio- 
nisdumis,&ncgationtsAbrahx  ; quifuccclEud 
in  lilcta  ponuntur.  Inprimo  fimt  duo.  Pctmd 
enim  petit  Lazari  miffionem  , fecundo  adiunglc 
petitionis  rationena^Oicic  crgo^RqgocrgoJQ^. 
Ex  quo  dicis  chaos  eife  intet  mottuos  damnatos 

de 


in  Euang.  D.Luc.Cap.  XVI.  219 

& beatosrquod  non  efl  incetviuos  mdos>&  dam> 


natos, &bea(os[eigo  rogo  ce  paret]qui  in 
patris  (uo$  diligis.  S>ip.  11,  Diligis  omnia  que 
liiDt,5c  nihil odifti  eorum  quz  fecilli,di(rmiulans 
peccata  hominum  propter  pcenicentii  [ vt  mittas 
eumlad  vitam  reuueaodo  [tn  domum]  hoc  c(l,  in 
farouiam[patris  mei  jcarnalis  [ habeo  enim  quin- 
que frattesjVnde  dicit  Beritardiu.  Sctuacur  diui' 
ci  & cognitio  pauperis  quem  defpexit,&  memoria 
fratrum  quos  illicite  bmattic : vc  de  vifa  glotia 
pauperis  quem  defpexit  , & de  pa-na  cantita 
amatorum  amplius  torqueatur. 

Sed  huic  viatur  elle  contrarium  quod  dicitur 
Joh  14.  Siae  nobiles  fuerint  61ij  eius, huc  ignobi 
les , non  inteiliget.  Attamen  caro  eius  dum  vioet, 
dolebit,  & anima  illius  fupec  femetiplb  lugebit. 
£rgo  damnari  non  imelligent  aliquid  de  his  quz 
iUmhic.  Et  hoc  quidem  exprefri  dicit  Cngoutu 
fitptrtHndtm  Itemt,  Ad  boc' dicendum.quod  for- 
te ipeciale  ^ic  in  diuite  quod  de  fratribus  cogita* 
uit  propeer  exemplum.  Aliter  diaini  qitidam,quod 
fratres  per  accidens  in  mundo  adhne  Ttuete  cb- 
gnouit,  fcilicetiquia  non  vidit  eos  in  inlerno.  Sed 
ifta  foJucio  debilis  eft.  Et  ideo  prima  melior  eh.Et 
concordat  didis  Sandorum.Et  hoc  cftquod  dfeir. 

Vt  cefteiur  ] refurgencis  miraculo  [ illis  • ne  & 
ipH  veniant  ] pofl  moitcm  damnati  [ in  locum 
Euncjiocum  vbi  e(l  tena  tenebrarum  & miferiz; 
vbi  nullus  ordo,  fed  fempiternus  hortor  inhabitat 
Jok  io.[totmcntorum]  Frou.  19.  Parata  funi  de* 
tifoiibus  tonnenta,&  mallei  percuciemes  (luito 
xum  corpoiibos. 

Sed  hoc  contraiium  videtur,  quod  damnati 
fime  inuidi  & malz  ad  inuicem  voluntatis , & 
conformem  cum  diabolo  habent  voluntatem  :& 
ideo  (heut  diabolus  } omnes  homines  vellent  ede 
damnatos.  Ad  hoc  dicunt  quidam  , quod  diucs 
per  idam  petitionem » aliam  obtinere  conabatur. 
Putabat  enim  tamdiledum  ede  Lazarum,quod 
non  amplius  a gloria  ad  mifeiiam  huius  virz 
mi(teictur:&  tam  roi(cricordempattem,vtviao* 
rum  enatui  compateretur.  Et  ideo  rufpicabatur 
(e  ede  mittendum , & dc  a poenis  abroluendum. 
Sed  mentita  ed  iniquitas  fibi : quia  propter  fuos 
fratres  non  erat  inucniendus  fpecialis  modus  vo> 
cationis  ad  ptsnitentiam.  Poteft  etiam  dici,  quod 
iibicimutc  in  fratribus,  vt  in  prxfentia  eorum, 
malus  carnalis  fuus  a(fc£lu$  amplius  torqueretut: 
deue  ^mbref.  dicit,  quod  ignoratur  poena  Airij, 
quia  nefeitur  quot  funt  errore  eius  fubuettendi. 
Bt  hoc  e(l  probabilius,  & di^s  Saniorum  con> 
cordans.  Socij  enim  fui  & fratres  in  culpa , futuri 
erunt  foci)  (ui  in  poena.  Ifa.  14.  Congregabun- 
tur congregatione  vnius  fafris , & pioiiciemur 
in  lacum.  Matth.iy  ColHgire  zizania  petfalci- 
culosad  comburendum.  Dicit  aurem  opeime  lo- 
cum [ tormentorum } quia  ibi  omnia  concurrunt 
tormenta.  lob  14.  Abaquismuium  trandbunt 
ad  calorem  nimium.  Innuitur  etiam  in  hoc,  ditii* 
cem  damnatum  nihil  habere  gtaiiz  in  voluntate, 
quia  non  timet  ntd  tormenta  timore  feruilt : in 
quo  ( AicU  Btd>t)  viuit  peccandi  voluntas , & 
I^uercttu  opus , d fperarecur  impunitas.  Non 
e,nitn  dicit , vt  cellecur  illis  ne  peccent,  vel  vt  poe- 
mteanr : fed  yt  ad  toimcnta  non  veniam.  Et  ve- 
rificatut  quod  dicitur  4^.  In  omnibus 

bis  non  edaucefus  furor  eius,  & populus  nou 
edteuerfus  ad  peteutientem  (e. 

MMgni^n  Euang.  D.  Lue, 


Ec  ait  illi  Abraham : habent  Moy* 
fent,  & prophetas  : audiant  illos, 

Ecce  Secundus  paragtaphus  de  refponlione 
Abrahz  [ Habenr  \ioyfen , & prophetas  ] Moy- 
(en  quidem  in  obferuanti.a  operum  mandatorum. 
Prophetas  imetn  in  illiiminarione  credendorum 
& promidbsum  [audiant  illos]  quia  hzc  adeon- 
uerdonem  fuffidunt.  Et  ideo  de  Moyfe  dicitur 
Eceti.i^.  Legem  mandauit  nobis  Moy(es  inprz- 
ctptis  iuditiaram.  De  Prophetis  autem  dicitur 
Edit.  ^S(  Da  mercedem  Domine  funinentibus 
te,vt  Prophcrztui  ddeles innenMmur.Hzc eft 
etiam  caufa , quod  Matth.  18.  vbi  claritatem  fu- 
turz  beatiiudinisoftendit,  cum  Domino  appa- 
ruetut  Moy(es  & EUas:vt  lex  & prophetia  tedid- 
cai^ureuangclicz  de  futura  vita  ptominioni.Sic 
igitui^dicic  Abraham. Sic  Chtidus/M;r.  ^.Scru- 
tamini Scripturas  , quia  ipfz  funi  in  quibus  vos 
putatis  vitam  habere.  £c  illx  fimi  quz  tedioio- 
nium  perhibent  dcme:Ai:  non  vultis  vellite  ad 
mevt  vitam  habeam. 

♦ 

At  ille  dixit  .*  Non,  pater  Abraham: 
fed  (iquis  cx  mortuis  ierit  ad  cos,  poe- 
nitentiam agent. 

Tcrefus  paragtaphus  de  ftulticia  dhikis,qiu 
Abtahz  verbum  niriturinlirroare:&ideoincipic 
l negatione , dicens  [ Non  pater  Abraham  ] hb 
40.  Nunquid irritum  facies  iodicium  meum,  Qc, 
condonabis  me , vc  tu  iuftificcris>  Potius  cum 
Dauid  humiliter  dicere  debuit  illud  Pfalm.  yo. 
ludificetis  in  fcrmonibilt  tuis , & vincas  cum  iu- 
dicaris.  In  hac  amem  concradidlionc  fortiter  in- 
getriinat  patrem  Abraham.  De  meritis  enim  pro- 
priis di(ndcns  ad  gremium  patris  milericordiz 
libenter  fe  conuercerec:&  fadus  quidem  cordis 
fui  humilitatem  proprii  iccognofcete  non  finit: 
vt  diceret  illud  Luc.  1 f . quod  hlius  prodigus  di- 
xit : Parer  peccaui  in  czlum  & coram  te : iam 
non  fum  dignus  vocad  filius  tuus  [ Sed  (tquis  ex 
mortuis  ] icfurgens  [ierit]  vocando  ad  pteni- 
tentiam  [ ad  eos  ] quia  refotuti  deliciis  , nullum 
requirunt  qui  viam  doceat  poenicendi.  Et  in  hoc 
quia  accufantLir,  & exaggeratur  malitia  eonim: 
ideo  non  merentut  quod  aliquid  fiat  pro  eis  , fed 
quidem  irati  animus  iudieis  ad  decerioca  prouo- 
ceiur.  Et  maxime,  quia  etiam  is  qui^fplicec,  in- 
tercedere przfumit.  Et  [ poenitentiam  agent  ] Ec 
hoc  quidem  non  e(l  ptubabile  t quia  dicitur  !fa. 

8.  Nunquid  non  populus  a Deo  fuo  requirit  vi- 
(ionem  1 pro  viuis  h mortuis?  Ad  legero  magis,de 
ad  teftimonium.  Ec  boced  quod  fcquitur 

Ait  autem  illi  : Si  Moyfen  & Pro- 
phetas non  audiunt , neque  iiquis  cx 
m o rtuis  refurrexerit  ^ credent. 

V ' 

Ah  autem  tUt]fcilicit,Abraham.  Ec  e(l  quartus 
paragraphus  , in  quo  tacio  diuicis  excluditur  per 
(apientiam  iuhi  patris  [ Si  Moyfen  6c  Prophetas 
non  aud iunc  ] quorum  ceftimonia  tot  (ienis  con- 
firmata funt.  H?^r.a.Quomodo  nos  effugiemus, 

Ci  tantam  neglexerimus  falutem  i cum  ini- 
tiiim  accepilTec  cnairwdi  per  Dominum : ab  ei» 
qui  audiccynij  in  nosconnrmataeh , cooteftantc 
T X Deo 


D.  AlbertiMa2ni,Ord  Prsd. 


Deo  f^nis  & portcncis , & variU  virtutibus  [Ne-  ; 
«jue  fiquis  ex  momti*  refurgeret,  creJeJu]  Et  boc  i 
oltcndeomCj  quia  Domino  tefurgemi  non  ccedi- 
dcrum.F.  t fieut  dicitur  Hebr.  \ f . Mult*  mulieres 
de  tefutre^Vione  acceperunt  vwortuos  fuos : nec 
carocn  propree  hoc  liidxi  crciidocuru-  Similiter 
autem  /<»4?Mi.SmTexitLararus,5ccx  hoc  ad  de- 
fcriora'‘prouocaii  fuiu.  ti.  Cogitaucrunt 
Principes  SwcrJoium  vt  &:  Lazarum  intcrhcc- 
lenttquia  propter  illum  multi  abibant  poft  ipfum.  | 
Narrat  etiam  Nicodemus  in  Euangelio  fuo,quod  j 
filij  Simeonis,  & imilii  alij  furgemes  exraoiiuis, 
teftimonium  Cl^iopcrhibuetqpt:  & tamen  in 
incredulitate  luJxi  manfcruiu.  .l/«if/fc.i7.Mulia  I 
corpora  Sandlorinti  qui  dormierant  futrexetum: 
&:  ingtctla  in  ciuicatem  fan^Sam  vifa  fimt  a mul- 
tis. Nec  aliquid  ad  fidem  liidxorum  profeccumt: 
quia  erat  cis  v^’ficJtum  quod  dixit  //4.6.  Exc*- 
cacor  populi  liiius.  ic  aures  eius  aggiauat&  ocu- 
los cius  claudcmc  forte  videant  ocuHs,&  auiibus 
audiant,  cotdeiinclligant,  & conuertantur, 
janem  cos.  Muiusaiircn^  totacAufafuit:quia glo- 
riam trumdt  ad  humiliurem  fidei  commutare  no- 
luerunt: ficut  nccdiucsdumvmcrcr./o4fl.5.Quo* 
modo  jiotcdfs  fredere  qui  gloriam  ab  inuic^m 
accipitis  t Si  glociam  qtix  a mlo  Deo  e(l,non  vul- 
tis. Hoc  cft  ergo  quod  dicu. 


CAPVT  XVII. 

Etnit.id  Diicipulos fuos : ImpoE 
Iibilc  e(l  vt  non  veniant  fcan 
dala : va;  autem  illi  per  quem 
veniunt. 

Ic  incipit  capitulum  feptimumde- 
\ cimum  lecunduin  cuncordantias : ca- 
M Ef  quantum  ad  fementiam  illud  c(l 
S adhuc  de  prxccdenti  paite.  Quia  hic 

agitur  de  milencordia  fpittluali.pcr  quam  aliquis 
mcrctiic  elc^ionem  quantum  ad  iuAiiiam  prxfcn- 
icm.  Haber  autem  duas,  partes  : vnam  quidem  de 
vitatione fcandali : quia  audelis  • qui  fcanda- 
luin  ponit'. ofh:ndiculum  pcoxin>o  : ti.  mifeti 
cois  e(l  9 qui  vitaiulo  (candalum  xdi^cat  proxi- 
mum. Infecunda  autem  agit  de mifericordia  eius 
qui  remittit  in  fej^>eccami.  In  priori  luium  pac- 
timn  dicit  tria.  IHim^  cniiu  dicit, quod  nccellc  cfl 
vt  veiuanc  Icandala  » vt  probemur  illi  qui  funt 
dedi.  Setnhd^  tangit  maledidioncm  cotum  qui 
/candala  Uifcitant.  Tertio  autem  oft^ndit  pericu- 
lum eorum  qui  (candsia  faciunt.  Dicit  igitur. 

Et  ad  l>i(cipu!os  fuos  ] quorum  maxime  cH 
caucre  de  tcanaalo[aitl/f/4/nir.i  S.Vidctc  ne  Iban- 
dalizetis  vnumde  puliKis  illis.  Prxlatorum  enim 
maxime cA  feandala  vitare.  Hlisergodixit  |.C9- 
rinth.^.  Sic  peccantes  in  fratres»  & percutientes 
confcieniiam  eorum  infirmam,  in  Cnriftum  pec- 
caris.Dfcit  igitur  illis[lmpofnbilecA  vt  non  ve- 
niam fcandaklSicuc  dicitur  i .Cmnth^  1 1 .Opor- 
tet hxreles  ede,  ve  hi  qui  probiti  fune » irunifcAi 
fiant  in  vobis : tta  impoltibile  eft  ve  (candaianon 
venianCjtot  malis  exi  Aennbiis  in  mundo, qui  obi- 
cem ponunt  in  via  rede  ambulanti.  Scaodalon 


enim  grxee , lacinc  fonat  pedis  Impadio.  Eft  ta- 
men xquiuueum  ad  tria  fcandaltun  : pro  obice 
ad  qiKin  impingitur , Si  pro  ipfa  pedis  impa- 
dione , &:  pro  cafu,  qui  peouenit  ex  impadione. 
Vnde  verius, 

Sc4ndttlon  it^utHocum 

Quarouis  autem  impoflibile  fit  non  venire  fcan- 
dala,  ficut  dicir  Pftlm.x  luxta  iter  fcandalum 
pofuctunt  mihi  Etitemm Foderunt 
ante  faciem  meam  fcAicam.Sc  inciderunt  in  eam. 
Tamen  maledidus  e A qui  facit  fcarKlalu  adioum. 
Et  hoccA  quod  fequitur[Vx  aurem  illi  per  quem 
veniunt]  iupplc,  fcandala. 

4 Attendei^um  cA  autem  quod  cA  Icandalura 
adimim , Se  fcandalum  palBuum.  Scandalum 
I adiuum  cA  duplex, i‘cilicei»quai>doaliquidagiiur» 
per  quod  ditede  aliquis cauTam  fumit  per  didum, 
vel  p;(  fadum  mortaliter  pcccandi:ficut  cura  ali- 
quis peiucrsc  docet,  & alius  dodtinam  cius  imi- 
tat ur:xcl  cum  peruerse  agit, & alius  ad  exemplum 
cius  cadit  in  peccatum.  Et  de  primo  horum  did> 
tut  Propheta  docens  mendacium » ipfe  cA 
cauda,  /rrem.j.  Propheex  prophetabam  menda» 
cium , & Sacerdotes  applaudebant  nunibus  fuis» 
& populus  meus  diiexit  talia.  Et  hoc  fcandalutn 
cA  caufa  minx.  Scandalum  amem  quod  fit  pec 
fadum  minus  redum » eA  »dequo  dicitur 
Ruit  enim  vir  ad  virum  » vmilquifquc  ad  proxi- 
mum fuum.  Ruere  autem  cA  f'cai>dalizari  r fient 
iam  didum  cA.  Secundo  modo  dicitur  Icandalum 
adiuum,  vti  libertate  confeientix  in  his  qux  non 
funi  peccata , tamen  in  peccatapollbnt  inrcf- 
pteuri : & ideo  inicrprecames  iii  peccaturo , in 
eifdem  uccafionem  i uinx  accipiunt : ficut  fuit  in 
primiciuaEceleiu»  quando  firmi  &:  fortes  in  fide 
habebant  confeiemiam  > quod  idolum  non  habe- 
ret numen  aliquod  : Se  ideo  cibus  ei  immolatus 
non  ellet  exeaatus , feJ  efld  ficut  prius , Se  ideo 
manducabaiit  illum  cibum  ficut  alium.  Quando 
aurem  hoc  publice  fecerunt  coram  infirmis , qui 
credebam  quod  idoium  nomen  haberet , fibrini 
infirmi  acceperunt  occafionein  cuinx,&  ad  exem- 
plum illorum  » comederunt  facrificaca  idolis  ad 
hoiKuem  idolorum, & cfirctebamur  idololatrx-Et 
hoc  eA  quod  dicit  jipoficim  i.Cdr«»//i.9.Qaidani 
ex  confcicntia  vfquc  nunc  idoli , quafi  idolochy- 
tum  manducant : & confcicntia  eoaun  cum  iit 
infimra.poHuitut.  Efca  autem  nos  non  commen- 
dat Deo.  Neque  enim  fitnanducauerimus»  abim- 
dabimus ; neque  fi  non  m.rndiicauerimus,  deficie- 
mus Et  Bonum  cll  non  manducare  car- 

. iKm , Se  nem  bibere  vinum  , neque  in  quo  frater 
em»  conturbatur, vel  Icandalizanir.  Simile  fcan- 
dalum inucniunt  clerici  , vel  prxeipue  icligiofi, 
qui  ea  qux  non  funi  eis  prohibita  , & tamen  i 
I laids  in  malam  libettatem  fune  inieiprcubilia» 
\ faciunt  coram  laicis : quia  laici  ex  liocad  malas 
[.mduciumu  libertates.  Et  hoc  cA  quod  infinua  Si 
1 fcandalizara  anima  conqueritur  Cdnuc.i.  Fili) 
macrismc.rpugnPUcruntcontrame.  x.Cerinth.i, 
’ Sic  peccantes  in  fratres,  Se  percuitcnres  con- 
! (ciendam  eorum  Infirmani,  tn  ChriAum,  hoc  eA, 
j contra  ChriAum  peccatis.  Hoc  igitur  cA  Aanda- 

* Ium  adiuum. 

>'  Scandalum  amem  paAIuum  eA  quod  efficitur 
! ah  illo,  & hoc  e A triplex.  Aliquando  enim  infir- 
I mus  ex  dido  vel  fafto  alterius  conturbatur  : Sc 

• fic  impingit  ne  hilaiiter  vadat  in  via  re&a« 


ir 


in  Euang.D.Luc.Cap.X VII.  221 


Tf4lm.T6.  Tutbams  fiim,  non  fum  locutus. 
Hxc  autem contocbdtio  poteftelle,  quia  audit  vel 
videt  hoc  t quod  dite^r  eft  comta  legem  Dei : dc 
hzc  conturbatio  e(l  bona.  Aliqoandoaucem  lut' 
bamr,quia  audit,  vel  videt  qu<^  putat  contra  lc~ 
getn  Dei  elTe,  cum  tamen  non  Ht : fed  ex  confue- 
ludine  tali  & malo  inielleAu  (ic  iudicac : hcat 
Pbacifxi  rcandalizabaniuc  dc  verbis  Domini.  Et 
tuiK  dicitur  , quod  vetitas  do^inx  in  dodo- 
re  ) & veritas  iudici)  in  iudice  , & veritas  vitx 
in  quolibet  homine  nonelb  dimittenda  pro  Ican- 
dalo  alicuius :iicut  nec  Dominus  dimiiit.  Vnde 
verfus. 

vitgydotiriruy  fcdndjtU  cedunt. 

Vel  fic. 

Scunduld  non  vitent  DeHor  jtndexyhene  viutns. 
Aliquando  autem  Icandalum  paiTiuum  procedit 
vitra  conturbationem  > vfque  ^ eius  quod  vidit, 
vel  audiuit  inuitationem  : & fic  el^  ruina  ilue  ca> 
liis  in  monale  peccatum.  Tamen  petuerH  acci- 
niunt  aliquando  occafionem  of^nfionis,  vel  ca- 
ius  ex  bonis  fa^is  , & Hc  ludxi  offenderunt  in 
Chtiftum  vc  caderent : & tunc  eft  fcandalum  paf-  : 
iiuotn  fine  at^iuo.  Sed  homo  tunc  fcandalizat 
ieipfum  : ilcut  dicitur  Lmc.i.  Ecce  politus  efl 
Ilie  in  luinam.  Et  //4.  a 8.  Ponam  in  fundamen*  1 
cis  Siem  lapidem  prettofum  , probatum , in  fim-  I 
dansento  fundatum  : qui  crediderit . non  felbt- 
net.  Et  idem  eft  /yk.B.  Sic  igitur  tenendum  e(l 
de  fcandalo. 

VcUius  cll  ilU  Q lapis  molaris  im> 
ponatur  circa  collum  eius , Cc  proii> ; 
ciatur  in  mare  , quam  vt  fcandali- ; 
2CC  vnum  dc  pultllis  iilis.  Attendite' 
vobis.  I 

Ecce  tertium  quod  facit  ad  peccati  exaggera- 
tionem. Dicit  igituc.quod  [Vtilius]  Abufio  ell  in 
compatatiuo,hocell,minus  inutile  eft  ilhTft  lapis  ; 
molaris]  Ad  liteia, qui  grauiscft,&  impctumagno  j 
defeendit.  Vnde  .Apee.ii.  Tulit  Angelus  lapidem  1 
magnam  molarem  , & dimilit  eum  in  mare  , & 
dixit : Hoc  impetu  fubmergetur  Babylon  in  pro- 
fundum [ ponatur  circa  collum  eius  ] Ad  literam 
Mnre.%  Bonum  erat  illi  fi  fufpendacur  mola  aft 
naria  ad  collnm  eius  [ & proliciatur  ] ad  fubmer-  i 
gcndum[in  mare]  Hoc  autem  fecundum  antiquas 
leges  non  Sebat  niS  patricidis,  & illis  qui  in  ne- 
fandis criminibus  funt  deprehenfi.  Vnde  perhxc 
St  huius  peccati  exaggeratio[quam  vrfcandalizcr 
vnura  de  pufillis  iftisjHoc  eft,dc  inSrmis  in  Hdc: 
quia  inSrmorum  eft  fcandalazari.  Vtilius  enim 
eft  cum  confiiSone  mortem  corporalem  fnbire 
fccondum  corpus,  qtum  mortem  xternam.  H<x; 
autem  intelligitur  de  eo  qui  punit  fcandalum 
•fbiuumdireAe  inducens  ad  luinam  peccati  Ideo 
dicitur  MMth.S.  Si  oculus  tuus  Tcandalizai  cc, 
etueeum,dc  proiice  abs  te.  Super  M*uhdum  au- 
tem plura  dehac  matetia  di£fa  funt.  & ibi  requi- 
iantur[Attendice  vobis*'  Ex  quo  tanta  mifecicor- 
diamoueti  debetis  ad  fnbditos  : ergo  attendite 
vobis  magna  foliciiudine , ne  fcandalizecis  ftibic- 
Aos : quia  illi  fum  infirmi , A:  de  leut  polEint 
fcandalizari.  Infirmum  autem  in  Bdc 

aftumite  , & non  in  difreptationibus  cogitatio- 
num : quia  difceptacio  cogitationum  frequenter 
ioductt  fcandalum.  Licita  enim  qux  non  funt  de 
I).  Alberet  Mtgni,  in  Buang.  D.Lue. 


veritate  vitx,  Sc  dodlrinx  > & iudicij,  dimittenda 
funt  propter  fcandalum : ficut  Dominus  fbluit 
didrachma,  dicem  Petro : Ne  fcandalizemus  eos, 
vade  ad  mare ; & primum  pifcem  , qui  afeenderie 
ad  hamum, colle : & in  ore  eius  inuenies  ftatetem, 
& folue  pio  me,&r  pro  ce  Mutth.  1 7.  Alia  autem, 
qux  de  veritate  dodrinx  erant,  non  dimific  pro> 
pccr  fcandalum  : ficut  Mnt/h.xj.  dixit:  Non 
quod  in  os  initat , coinquinat  animam  : 
qux  de  ore  procedunt,  furta,  adulteria,  & hiiiuf- 
modi : hxc  funt  qox  inquinant  animam.  Et  cum 
Difcipuli  dicerent  : Scis  quia  Pharilxi  audito 
hoc  verbo  fcandalizari  funt } Refpondit.  Sinite 
eos ; cxci  funt  &‘duce$  cxcoium.  Ergo  [ Anen- 
dite  vobis  ] Afl.io.  Attendite  vobis  Qc  vniucifo 
gregi , in  quo  vos  pofuic  Spiritus  famftus  re^o* 
res,A:  epifeopos.  Z>r«/er,4.  Attende  cibi  folicti^. 

Si  pcccaucrit  in  tc  frater  tuus , in- 
crepa illum : & ft  poenitentiam  egerit, 
dimitte  illi : & II  fepties  in  dic  pecca- 
ucrit  in  ce , fepties  in  dic  conuerfus 
fuerit  ad  re , dicens : Pceoicec  me  : di> 
mitte  illi. 

Si  peecauerit  in  te  ftatet  tuus  ] Qjl.  Cauete  i 
fcandalorquin  etiam  dimittite  peccantibus  in  vos, 
Tie  conturbentur , vcl  fcandalizentur.  Dicit  au- 
tem hic  tria, fciltcec,  quod  peccans,  fraterna  cha- 
ritaic corripiatur, quod  pceniienti  indulgcatur, 
&qiiod  feptuagies  fepties  peccanti  & pernitenti 
dimittatur.  De  primo  dicit  duo,fcilicet , quis  cor- 
ripiendus, 8f  qualiter.  Quis  autem  corripiendus, 
dicit  quod  frater  pcccans[fcater]cnim  corripi  po- 
left.Is  aurem  qui  non  frater  eft , qui  extra  Eccle- 
fiara  eft  & infidelis, corripi  i*on  poteft«i.C«ri»rb./, 
Quid  mihi  dc  his , qtii  foris  funr  indicare  ? Q.  d. 
Nihil.  Exed  i.  Qius  te  conftiniit  principem  & 
indicem  fuper  me[fracer]  exgo  cni  chariistc,  fide, 
8e  fpe  coniiingimur,cuius  debemus  habete  airam 
&folicitudinem  , ficut  de  comirembio  ciufdcm 
corporis  nobifcum,iile  eft  corripiendus. 

Corripite  inquietos  , confblamtni  pufillanimes, 
fufeipite  infirmos,  paticnres  eftore  ad  omnes[pec- ' 
cauerit  ] quia  non  nifi  peccaro  debetur  correptio, 
& non  naturx  fratris.  Vnde  peccatum  efteaufa 
correptionis.  t.T/nioib.j.  Peccantem  coram  om- 
nibus argue : vi  & exteri  timoiem  habeant.  Et 
intelligitur  de  peccato  publico,  quod  coram  om- 
nibus fit./yii/in. 49.  Arguam  te,&  ftatuam  contra 
faciem  tuam.  Sic  igitur  habeiur,quis  & qnare  fit 
corripiendus.Ercxindc  paterqufxl  falfum dicunt, 
qui  dicunt  quod  pro  peccaro  futuro  eft  corripien- 
dus , nc  fiat : quia  fic  quilibet  etiam  non  peccans 
deberet  corripi , ne  in  futurum  peccaret : & fic 
nunquam  cefiatetur  i eotreptionc , quod  fal  um 
eft.  Et  ideo  falfa  eft  huiufmodi  determinatio  [in 
ce]peccat  qui  cc  offendit.Ec  hxc  eft  vera  diffiniiio 
peccaci,quod  fic  in  nos.  Offendit  autem  in  tc  du- 
pliciter, Idlicer,  malum  inferendo,  ficut  damnum 
honoris,  vel  ictum,  vel  etiam  poenam  infligendo. 
Et  hoc  dicitur  vere  in  te  pcccaie  : quia  fic  tu  ali- 
quid iuftx  querelx  habn  adnetfus  eum.  Et  fic 
prxcipicurei  vt  placet  te  , vel  facrificium  fuum 
Deo  non  recipitur.  Mntth.y  Si  oflecs  munus 
tuum  ante  altare  , & ibi  recordatus  fueris  quia 
fratei  tuus  habee  aliquid  aduerfum  te : telinqua 
T } ibi 


ig;:  zcd  by  Googk' 


%-gz  D.Alberti  Magni,  Ord.Prjed. 

ibi  munus  tugni  ancc  altare,  & vade  ptius  recon-  , Corripe  amicum  tuum.nc  forte  non  intellexerit, 
ciliati  fratri  tuo : &:  tunc  veniens  » oneres  munus  & dicat : non  feci  .•  aut  1j  fccctit , ne  iterum  ad- 
tuum.  Et  lic  dicitur  tibi , quod  remittas  peremi,  dat  facete.  Ei  hoc  eft  quod  dicitur  M^tth.  1 8. 

ptmiicntiam  agenti : quia  aliter  :ion  dfet  eoe-  l Conipe  curo  inter  te  & ipfum  folutn.  Siteau- 
reptus.  Secundo  autem  pcccatin  te  rpitliualitet,  | diem,  locratuscs  fratremtuum.  Secundusgeadus 
qai  peccatu  Tuo  fcandalizat  te.  Echocehquod  cil  cum  timore  cunuidionis.  Et  hoc  Et  quando 
dicit  Auiufhnui.  Si  jicccaucric  in  te  , hoc  eil  ,tc  adlnbcntur  duo  vel  tres  , qui  fciunt  peccaturo  il- 
feiente  peccatum  fuuin.t.CmMt/j.8.  Sic  peccantes  lius:quia  alq  tcftcs  non  valerent.  Vnde  ^ugmfti- 
jn  fratres, & j>crauicnics  confcicniiaro  coruro  in-  mv.  Si  te  non  audierit , adhibendi  fum  ali) , pec 
Erroaro.in  Chriflum  pcccatis-G'«n.4i.  In  me  h*c  quos  comiinccndus  c(i  Ct  negauctit.  p.Nu 

omnia  mala  reciderunt.  Sic  igitur  vtroque  ifto-  oderis  fratrem  tuum  in  cotdc  tuoilcd  publkc  ar- 
tum modorum  li  pcccauati  in  te  frater  [tuus]  guc  illum , vt  non  habeas  fuper  illo  peccatum, 
pro  eo  qui  tccam  in  Ecclcfia,vcl  in  vno  Capitulo,  Publice  autem  vocatur  hic,  cofaro  tcftibiis  adhi- 
vel  vna  Religione  ; licui  diximus.  bitis.  Tcniii*  gradus  qui  curo  eonfufiorc  eft, 

Increpa  illum  ] hic  tangit  de  cortcptionc.  Sum  quando  cum  pudore  tcuocarut.Et  hoc  6t, quando 
autem  duar  corteptiones : vna  quidem  authorica-  dicitur  Ecclclt^,  & refertur  ad  iudidum  : quod  (i 
tis  : altera  vero  charitatis.  Illa  quz  eft  au^oii-  non  audit , vitatur  ftcui  Ethnicus  & Publicanus, 
tatis,  illa  eft  cum  folcmnitaic  Ce  feucritate  iudi-  71/.j.  Hxrciiuim  hominem  poft  ptimam  Sr  fe- 
cij  :&  hrc  eft  foiiusPrxlaii,nec  alius  tenetur  ad  eundam  corregionem  ileujta,fcicns  quia  fubuee- 
illam.  Ilia  autem  qux  eft  charitaiU  ftatcrnx,  fus  eft  qui  ciufmudi  eft , & delinquit , proprio 
fundatur  fuper  hocquoddicituc  £are(/.ij.  Si  vi-  iudicio  condemnatus.  i.Timerf».  f.  Peccantes 
detis  boucm  odientis  te  errantem  in  viamon  pr*-  coram  omnibus  argue  | vt  exteri  timorem 
teribis,  fcd  reduces  eum.  Et  aliam  dat  legem.  Si  habeant,  tfti  ergo  lunt  gradus  ftatcmx  corre- 
videris  aliquem  iacentem  fub  onere,  vel  aliuum  Bionis. 

cius,non  prxtaibis.rcd  lublciubis  eum  cum  illo.  In  hac  autem  fraterna  corregione  peccatur 
Cum  enim  maiorem  curam  debeam  habete  de  fa-  multis  modis, quotam  primus  eft,fi  aliter  corrigit 
lute  «quamde  bouc &afino,  magis  debeo  facere  quam  debet : quia  tciliccc  corrigens  limiti  vitio» 
Ttrublcuctur,fc  reducatur  anima  ipfuis.  Adhuc  vel  matori  fubiacet  publice  7,  Elice  pei- 

prxcipitui  cleemolyna  corporalis , & multo  ma-  mum  hypocrita  trabem  de  oculo  tuo,&  tunc  vi- 
gis  elcemoryna  rpiritualis.  Maxima  autem  elcc-  debiseticerefcftucamdeoculoftacriscui.Sccun- 
roofynarum  eft  rcdu£Ho  cerantis  in  viam  mauda-  do  modo,  E crimen  quod  occultum  eft  prodat 
torum  :&  ideo  quilibet  tenetur  ad  hanc  corte-  corrigendo.  Hoc  enim  non  eft  faciendum, 
ptioncm,nec  aliquts  excipitur  ab  hac  admonitio-  44- Ecr  (alcitem  Pharaonis  exploratoreseftis,  im- 
ne  fraterna,  nili  qui  excipitor  a chaiitatc  fratris,  minuta  tetrx  conllJerarc  veniliis.  Tertiusmodus 
Ec  ideo  non  eft  vetum  quod  dixciunt  antiqui , in  eft,  (\  incorrigibiiem  corrigat.  Ille  enim  non  lu- 
quodam  vecfu comprehendentes  cadis,  in  quibus  ctatur  nili  viiupetium,&  odium.  Htcrxmymm. 
aliquis  ad  coi  reiljonem  ftaternamnon  tenetur.  Friiftra  nici,&  nihil  aliud  quam  odium  quxrac, 
Verfus.  extremz  dememix  eft.  if.  Non  amae 

, Prtfnl  fiit  iplthty  mtna-  pcftilens  curo  qui  fccortipit,  nec  adrapicnces  gta- 
chiu  fum.  ditur.  Qui  odic  cocrcptioncm,  morietur. 

Hoc  enim  veram  eft,  quod  E non  Et  fpes  corre-  Quartus  mod>Js  cft,quandocum  indignatione 
dlionis  fux,  quod  tunc  non  teneor  corrigete.Hoc  corripit : Ecot  Maria  corripuit  Moyfen  de  vxote 
autem  non  eft  verum  , E non  habeo  teftes , quod  fua  a£thiopil1a,&  pcrculVa  eft  lepra : quia  ex  in- 
non  tenear  cum  corrigcrc:auia  adhuc  debeo  «um  dignatione  procellit  cotreptio  A'«k.  1 a .Quintus 
monere  intetme  Jc  ipfum  folum.  Adhuc  autem  modus  eft  , quando  ex  derihone  procedit : llcut 
E Prarui  ve!  Pcxlatus  fuus  feit  peccatum  VI  iudex:  Ciiam  verenda  patris  deriEc  ,&  leruituti  addi- 
tunc  verum  eft, quod  noii  teneor  cum  corrigere,  dius  eft  Cen.  19.  Sertus  modus  eft , E ex  inordi- 
Si  autem  fcit  vt  homo  tantum:  mne  non  abfol-  natione  procedit : Ecut  E Et  cum  accufjtionc  Se 
uor  debito  cortcdlionisfratemx.  Adhuc  autem,  delatione.  Hoc  enim  non  eft  fracernx  duritatis. 
ctE  plebs  fciat,&  nefeie  per  denuntiationem  Pix-  Sic  peccauit  luEqih  Gir/rr/.  )y.  qui  accufauit  fra* 
l.itt,  non  abfoUiur  a cotrcdlionis  dcbfto.  Si  autem  tres  fuos  apud  patrem  crimine  pcftimo;&  ideo  in> 
plebs  Icit  per  denuntiationem  iudicis , luuc  Ium  uidiamde  odium  conce|icrunt  contra  ipfam,  £t 
abEducus  : quiaumccoiredUo  nonfohimfrater-  ideo  antiqui  dixerunt , quod  conEderandum  Et 
na,  (cd  etiam  audluticaris  adhibita  eft.  Quod  au-  in  coricdHone  fraterna  , quod  Et  vtUis.  quod  Iit 
tem  dicunt, motuthus  fum,  hoc  eft,  quod  mona-  expediens,  & quod  Et  facilis  corredionis  ille  qui 
clius  melioribus  eft  imemus,  & ideo  a corredio-  corrigitur , & quod  in  ptocelfu  corredionis  b<> 
ne  Ec  abfulutus : hoc  eft  (impliciter  folfum  : quia  neftus  modus  adhibeatur.  Vnde  vcrEis. 
nullum  opusita  placet  Deo , Ecut  fraterna  tedu-  yulUytxpeduns^fttilutjtroct^m  bomjiu'. 

^io  qiiz  ex  chatiuie  ptucedit:&:  ideo  ab  illa  nui-  Tunc  enim  qiundo  Ec  ex  charitace  procedit , ab 
lusobruluitur.  AHgu<}>»o  vocatur  ofculum  columbinum.  Dide 

f Huius  autem  correfrionis  A/4rrI;.  iS.poniin-  enim  Ec  in  de  Tri.  Gratanter  quippe  recipit 
tur  tres giadus.  Primus  eft  amoris,  fecundus  ti-  ofculum  columbinum  benignillima  charitas. 
moris,  & teitiu5ConfuEonis.  Primus  cft,cum  in-  Dentem  aurem,  caniniim  vel  euicat  cautilTima 
terte  & ipfumrolimvconucnitur  proximus  ex  fo-  humilitas, vel  retundit  folidillima  veritas.  Sic  igi- 
Ia  chaiitatc  de  hoc  quod  fecit.  Galat.6.  Si  prx-  tur  & ^ tali.  Se  talis  dd>ct  Eeri  cotc«ftio  fraterna, 
occupatus  fuetit  homo  in  aliquo  delibo,  vos  qui  Vnde  Greg.  Si  proximos  noftios  Ecut  noEpfos 
ipititualcseftis,  inftrtiitc  illum  in  fpiritu  leniucis;  diligere  debemus  : rcftat  vt  eorum  peccatis  ncuc 
^nEdct.xns  tcipCum  ne  de  cutenteris.  EccU.i$.  nolitis iraE:4mut.irrd4. Ita  peccatqui peccantem 

iridens 


inEuang.D.Luc,  Cap.X  VII. 


videns  tacet : fiair  qui  peccanti  non  indulget. 

Ne  reitcrcatis  proxinium  incafu  fuo,nec 
retineas  verbum  in  tempore  falutis.  Cilrn/Opor* 
tet  peccatonbus  dicere  quz  fccciut»  (icut  Ht  ebriis 
poft  ebrietatem.  Sempetenim  corregio  adhiben- 
da eft.niii  Ht  dcfpcrado  corre£lionis , ficuc  dixi- 
mus- Prtu.  9 • Qui  erudit  derifurem  , ipfe  iibi  jn- 
iurtam  ^iciSc  qui  arguit  impium,  fibi  maculam 
acquirit-  /bidtm.  Noli  arguere  deriforemme  ode 
cit  te.  Argue  fapiemem  ,&  diliget  te.  Sic  ergo 
fentiendum  cil  de  fraterna  cotrcekione. 

De  cotredlione  autem  au^otitatis  non  fc  in- 
iromittac  niii  ludex&  Przlatus.  ^«m.i4.Tuquis 
es  qui  iudicas  alienum  feruum^Suo  domino  ftac, 
aut  cadit.  Etbocroodo  Przlatus^  fubdicis  non 
corripitur.  Vnde  G r^odMf.Ptzlatum  peccantem 
aiguere  nemo  przfumit.  Et  in  exemplum  culpa 
Vehementer  extendi  cur , cum  pro  rcucrentia  gra- 
dus peccaror  honoratut.Coitipiiur  tamen  frater- 
ne Przlatus  Sc  monctui  quando  peccat.  Hoc  igi- 
Cureftquod  dicit. 

Increpa  illum]  i.TiPut.  4.  Argue,  obfecra,  in- 
crepa in  omni  patientia  & do«!lrjna.  Increpatio 
autem  fonat  tn  iram  quandam , quz  debet  eile  cx 
zelo  iuAitiz.  Pftlm.Ci.  Zelus  domus  tuz  come- 
dit roc  [ Et  fi  poenitentiam  egetit  ] cciamfi  pecca- 
tum illud  in  nocumentum  tui  fuit  [dimitte  illi]  x. 
P4r4l.vUim.?eccxuit remitte  mihi.Zwr.6.  Dimit- 
tite, & dimittemini,  £cc/i.i  8. Relinque  proximo 
tuo  nocenti  te : & tunc  dcprccanii  tibi  peccata 
foliientur.  Si  autem  non  in  te,fed  in  Deum  pccca- 
tiit,non  tui  cfi  aebitrij  dimittere,  fed  rogwdus  cfi 
Deus  vt  dimittat.  Si  pcccaucriivir  in  vi- 

cum,placari  potefi ei  Deus-Si  autem  peccaueiit  in 
Deum, quis  orabit  pro  co2 

Ec  fi  fepties  in  dic]  vna  [peccauetit  in  tc]/*ra- 
iwr^.i4.Septies  cadit  iu(lus,&  refurgit.  Impi)  au- 
tem corruunt  in  malum,  hoc  cft  , quotiefcunqae 
peccauetit  in  ce : quia  folec  vniucrfitas  reptenatio 
defignari.  Septies  autem  peccare  dicitut  in  fra- 
trem : icdu^lione  inrellcdlus  a veritate  , corru- 
ptiotK  alTcdus  ^ bonitare.corpus  afiligcndo  i pa 
cis  tranquillitate,  necelTaria  aufercrvdo  a viez  fu- 
ftematione , fua  non  communicando  neceffitatis 
cempore,fiunamlzdendodctraAioi>e,malocxcm- 
plo  corrumpendo  in  via  iufiitiz.  His  enim  fe- 
ptem  modis  Izdi  potefi  proximus.  De  primo  di- 
citur I .Corinth.  r i Timeo  ne  fiem  ferpens  fcdu- 
xit  Euam,  ira  feducantur  fenfus  vefiri,&  excidant 
^ fimplicitate  quz  efiin  Chrifio  Iesv.  De  fe 
cundodicitur  £r0MC>f>.9.Muliet  fiulta&  clamofa, 
plena  illecebris  , &:  nihil  omnino  feiens , Icdit  in 
fotibus  domus  fuz  fuper  feliam  , in  excclfo  vrbis 
loco,vt  vocaret  iranfeuntes,hoc  cfi,a  travnitc  bo- 
nitatis voluntates  rcuocaret.  De  tertio  dicitur 
Cantic.t.  Fili)  matris  mc*  pugnaucrunt  contra 
STIC.  Dc  quarto  autem  //i.  ?. Populum  meum  exa- 
dlores  fui  fpoliaucrum.  Dc  quinto  dicitur  £r<i- 
Pafcc  fame  monentem  : fi  nonpaueris, 
occidifti.Dc  fexto  Pftlm.^^.Se<iem  aduerfus  fra- 
trem tuum  loqu^aris , & aduerfus  filium  matris 
tn*  ponebas  Icandalum.  Dc  ffptimo  dicitur  in 
PfdlmA  )9.Iuxta  iter  fcandalutij  pofiieruntroihi. 
Ec  iterum  PfsIm.^S.  Laqueum  paraueruiu  pedi-  • 

biis  meis. & incuruaucrunt  animam  meam.  Om-  1 
nibus  igitur  his  modis  fipcccaueric  in  te  frater  1 
cuus[& fepties  in  die  conuerfus  fucrit]Exindedi-  i 
cum  quidam  quod  non  tenetur  aliquis  temiitcrc 


non  pmnitenti,  & veniam  non  petenti : quod  fal- 
funi  cft.cum  dicatur  i.Si  cfuricrit  inimicus 
tuus, ciba  illum:&  fi  fiiit, potum  da  illi.  Dcncficiis 
enim  debeo  priuenire  eum  , vt  mea  cbaricace  ad 
panitentiam  illum  inducam.  Sed  hoc  verum  efi> 
quando  conuerfus  fuerit  & pttnituctir ; tunc  lu- 
cratus fum  eum.  Cum  tamen  grauitate  morum 
& iuftiiiz  debet  remitti ; nc  nimis  facilis  venia 
inceiuiiutmptzbeat  iterum  offendendi  ;&  ideo 
aliqua  Icueciras  efi  adhibenda.  Et  hoc  efl  quod 
d tcit[  conuerfus  fuerit  ad  te, dicens]  hoc  eft,ad  cha- 
ritatcmfraicrnam  [ptruiietmc]  fccific:  tunc  [di- 
mitteilli]Z.«r.  II  Siquidem  6c  ipli  dimittimus  om- 
nibus debentibus  nobis.  Sic  ergo  > vt  didlum  clf* 
dimitte  illi  qui  in  te  peccauic. 

Et  dixerunt  Apoftoli  Domino : Ad- 
auge nobis  fidem. 

Hic  incipit  oAcndete  caufam  eledionis  in  hu- 
militate fidei  fonnatz.  Et  hicquidam,&  ben^dn- 
cipiunt  Capirulum.Diuiditur  noc  autem  Capitu- 
lum in  tres  patees , ficut  tria  ad  fidem  exiguntur. 
Primum  quidem  quod  viua  fit  per  deuotioneni 
& calorem  nimium  charitatis.  fundum  autem 
quod  elbeax  fit  in  inducenda  falute  hoc  ofien- 
dituc  in  miraculo  leprofotum.  Tertium  atitem 
efi  quod  non  fit  fcducibilis , fed  cauta  in  creduli- 
tate articulorum  : & hoc  ofiendit  vbi  refpondet 
quzflioni  Pharifzorum , Vtrum  regnum  Dei  ve- 
niat, vel  non  > In  primo  horum  duo  dicuntur , in 
uorum  primo  tangitur  potentia  viuz  & deuot* 
dci;in  fecundo  autem  fidei  ofienditur  oblequium 
& humilitas.  In  primo  horum  duo  dicuntur , in 
quorum  primo  petitio  punitur  Difcipulorum,  Sc 
in  fecundo  dodirinz  modus  cx  petitione  forma- 
tus Dicit  igitur  [Et  dixerunt  Difcipuli  Domino] 
Audientes  enim  tanta  mir.ibilia  de  merito  & prz- 
miomifcricordiz : demetito  quidem  in  villicoide 
przmio  autem  in  diuite  purpmato,  Sc  Lazaro : Sc 
tantum  tccrorcm  in  fcandalo : delc^latt  in  prz- 
mio fututorum,dixerunt  Domino[ Adauge  robis 
fidem]Qj_d.  lam  quidem  credimus : fed  crcfccrc  in 
fidezccrnorumdcfidcramus.  t.Pttr.i.  Laccon- 
crmlfcitc,  vtin  cocrelcatis.  i.Cenmb.t  Cum 
cflcm  paruulus , loquebar  vt  paruuliis , fapiebam 
vt  paenulas,  meditabar  vt  paruulus.  Quando'  au- 
tem failus  fum  vir.cuacuaui  ea  qu*  erant  pavuiili. 
Sic  enim  nobis  augetur  fides  , quando  nos  auge- 
mur in  fide , & abnegamus  ea  quz  erant  paruuli, 
hocc.^, dubitationem, &:rimorem.  Vnde  A/.«j.i|. 
Modicz  fidei  quare diibicalli?efgo  [nobis  adauge 
fidem]  vt  A:  nos  augeamur  in  fide.  Hfhr.\t. 
Fide  Moyfes  grandis  faftus  , negauit  fe  ciTe 
filium  filix  Pharaonis.  ha  Sc  nos  ifia  prxfcn- 
tia  propter  futura  defiderantes , petimus  aefeere 
in  ndc. 

Dixic  autem  Dominu.s : Si  habue- 
ritis fidem  fiem  granum  finapis , di-" 
cetis  huic  arbori  moro  : Eradicare 
& tranfplancare  in  mare  , & obcdicc 
! vobis. 

I Dixit  autem  Dominus]  rcfpondcns  Apofiolif. 

I £c  fuum  dicere  fuit  fuum  facere  : ficut  dicit  Crt* 
gnim  N4xj4a'^tam.  /Tldm.ii.lprcdixit,^  fa^ 
T 4 fiint 


2Z4  D.  Alberti  Magni,  Ord  Pr^d. 


luot  [Si  Ipbueiicis  fidero  ] Tangit  hic  duo : fidei 
.propriaro  qualica[cro,&:  potnuiam.  Propria  qua- 
litas Bdei  notatur  per  hoc  quini  dicitur[Si  habuc- 
pds  6dero  vt  granum  flnapis]  Et  quidem  in  prz- 
cedentibus  diduro  c(l  » quod  geanum  Bnapis 
paiuum  & Tubule  eft  in  TublUntia  » &:  acutum 
valde  in  asione  > & calidum  > & didolutiuum. 
Patuitas  autem  iignificat  lidci  humilitatem. 
Mdith.t  i.Abfcondilli  hzc  k fapkutibus  & J^iu- 
dcntibus>&  rcuelafli  ea  paruulis.  Humilibus  etmn 
ea  qux  funi  Hdci  rcuelantur.  Subtilitas  autem 
BnapisTubtilitacero  fignificai  Tapientiz  hJei , Jc 
qua  dicitur  i.Coriwrh.a.  Sapientiam  autcro  lu« ' 
quirour  inter  pufedk>s : fapientiam  autem  non 
huius  fccuii,  neque  principum  huius  fcculi  qui. 
definiuntur : Ted  loquimur  Dei  Tapienciam  in  my- 
ilerio  abfeonditam.  In  hac  enim  veritate  Tubcili- 
tas maxima  cfl.hlzc  efl  acuta  in  pcnetratione:quia 
configit  corda  ad  confcnciendum  veiirati.//ti^.4. 
Viuus  cfl  fenno  Det  > & efficax  > & penetrabilior 
omni  gladio  ancipici-  HiiK  cft  quod  de  veibis  fi- 
dei dicitur  Pfdtm.n^.  Sagittz  potentis  acutz. 
His  eniro  veibis  ficut  Tagitus  transfigitur  cor  ho- 
minis. Calidum  autOT  eil  per  chaiitaicm  , quz 
per  diledhonero  operanic , & per  illam  dilToluit 
quicquid efl  m^hinationum  aduerius  Bdan.Hoc 
igitur  modo  fides  habita  , vc  granum  finapis  ha- 
teur.  Superius  autem  & Tuper  AiMtbtum  plura 
di&a  Tunt  dc  hoc. 

Dicetis  huic  aibori  morojHic  tangit  de  poten- 
tia fidei  , & dat  exemplum  iii  atbore  moro. 
Aiattbim  autem  17.  dat  exemplum  in  monte. 
£t  fecundum  litetam  quidem  inteliiglequod  in 
Mdtthta  dicit, quod  nihil  eflimpoOibiteciedenri. 
£t  exempla  Tunc  materialia.  Qi^turo  autem  ad 
myfleriuni,  mons  efl  altitudo  Talius  diabolici,  qui 
flare  non  potefl  ante  fidei  humilitatem.  Arbor 
autem  fignificat  eum , qui  firudllficar  inundo  & 
diabolo.Hzc  arbor  morus  efl  anigredine  fiu^us. 
Et  quia  muTcis  & vermibus  efl  apta,  folia  enim 
comedunt  vermes,  qui  bombices dicuntut » & fa- 
ciunt inde  feiicu.fulxUeopus  ad  vanitatem  mun- 
di.^. 1 9,Conftindcntur  qui  operabantur  linum, 
pedlentes  & texentes  fubtilia.  Mufex  autem  quz 
importunz  Tunt,  & infident  per  examina  fto<^- 
bus  tdori,  funt  cogitationes  carnales  & tentaiio- 
nescatnis.  EctU.iO.  Mufez  morientes  perdunt 
fuauiutem  vngacQti,hoc  e(l,  deuotionis.  Et  hzc 
arbor  non  fiotet.  quia  non  habet  honorem  viritt- 
tis.  £cr/'.t4. Flores  mei  frudlus  honoris  & hotte- 
flatis.  Et  ideo  ab  hac  arbore  nullum  mei  colligi- 
tur : quia  nihil  hah^  dulcedinisded  efl  amari  fuc- 
non  floret.  Ioh  1 7.1n  amaritu- 
dinibus moratur  oculus meiis.Hic  fuccus  dumex- 

ftiimitur  & vino  pcrmifcctur , vehementer  oppi- 
atiuus  eflicitur.  Vnde  moretum  quod  ex  moris 
& vino  confedlum  efl,  valde  efl  inebtiaituum  : & 
fic  aufert  fimfuin,  & motum , &r  inducit  ebrieta- 
tem. Hierraueruni  prz  ebrietate,  nefeie- 

runt  videntem.  Sic  ergo  fignificat  arborem  fhi- 
^ificantem  in  diabolo.  Huic  ergo  [diceris  eradi- 
care] hocefl,radices  quasinfixiflieuellc.  Itrtm.i. 
Pioj^etam  in  gentibus  dedi  te : vt  cucUas,  &de- 
ftruas,  & diffipes  [ Er  tranfplanta^  in  mare]  hoc 
efl , vel  tn  amaritudinern  pocnitentiz , vel  in- 
ferni amaritudinem  : fed  primum  efl  conuenien- 
tius > quia fic qijpatur  deuotio  fidei.  Pf»lm.\G%. 
^tiitauemnt  afcendcDtes  io  rouc » rnwe  (ubcum. 


Sip  dicitur  in  PftJm.y^.  Inclinauit  ex  hoc  >n  hoc: 
vetumamen  fzx  eius  non  efl  exinanita  [ Cc  ra- 
diet vob:s]  Creaturz  fidei.  £0  quod  ipfa  fides  iii- 
nitiiui  oinnipotentiz.  Sicut  fides  Beatz  Virginis 
fletit  in  vctbo  puientiz,quod  dixit  Angelus:Q^a 
noneiit  itnpofEbile  apud  Deum  omne  verbum 
Luc.i.  De  conceptu  autem  Saiz,  illi  verbo  in- 
nitebater , quod  dixit  Angelus  : Num  Deoquic- 
quam  erit  difficile?  <isnr/^i7.  Et  illi  quod  dixit 
l^mimisiOmnia  poflibilia  funt  credent  i 
Sic  igitur  quia  fides  ubcdii  umnipotentiz , ideo 
omnia  obedium  fidei. 

Quis  autem  vcftrum  habens  feruum 
arantem  aut  pafccntcm  boues  , qui 
regreflb  dc  agro  dicat  illi  : ftatim 
tranfi , & recumbe : & non  dicit : Pa- 
ra quod  cfcncm,  & prxeinge  tc  & mi- 
niflra  mihi  donec  manducem  & bi- 
bam , & pofl  hxc  tu  manducabis  & 
bibes  i Nunquid  gratiam  habet  fer- 
uo  illi , quia  fecit  c|ux  impcraucrat? 
Non  puto. 

Hic  tangit  de  fidei  obfequtofa  humilitate.  Di- 
cit autem  duo.primo  enim  ponit  exemplarem  fi- 
militudinem : fecundo  iuxta  fimilitudinem  acci- 
pit do^tinaro.  In  fimiliiudine  tangit  fex,  quorum 
piimumell.  ferutad  Dominum  conditio  : fecun- 
dum,ferui  obfcquium : tertium  efl,  incompecens 
cllc  (mio  Domini  commodum  : quartum  efl> 
fetuo  congniura  obfcquium  poft  obfecraium; 
quintum  cfl/eruo  deberi  feruilem  cibum : fex  toni 
eil,feruo  non  deberi  gratias  deobfequio,  quiaft- 
bi  obTequium  efl  debitum.  Et  hzc  fex  per  ordi- 
nem m Utera  continentur.  Dc  primo  dicit. 

Quis  aurem  vcllrum]  hoc  eft , aliquis  veftrum 
[habens  feruumjquia  non  omnium  Apofloloruta 
fuit  habere  feruum : co  quod  plerique  eorum 
erant  valde  paupaes , & vi^um  ipfimet  manu  & 
arce  quztebanc.  t.Ctrir.th.t.  Videte  vocationem 
veflrain  fratres  : quia  imec  vos  non  multi  poten- 
tes fecundum  carnem, non  multi  nobiles.Sed  ali- 
qui  nobiles  & diuices erant  intercos:  ficut  Mac- 
thxus.&  Baithulom^u$,&  paud  ali).  Er  ideo  dicit; 
Aliquis  veftrum  [ habens  feruum  ] Ecce  conditio 
ferui  ad  Dominum,  ficut  & noftra  conditio  eft  ad 
Deum.  Ift.60.  Gens  & regnum  quod  non  («rute- 
rit  libi,  peribit : & Gentes  folitudine  vaflabuntur. 
Pfdlm.iiS.  Scruus  tuusego fum  , da  mihi  intel- 
le^um  Domine  [ arantem  ] Hzc  duo  obfequia 
Apoflolis  Sc  Difcipulis  conueniunc.  Arare  enim, 
eft  corda  vomere  verbi , & aratro  difciplinz  pto- 
feindete,  /.W.9.  Nemo  mittens  manum  ad  ara- 
trum, & lefpicicns  retro,  aptus  eft  regno  DcL 
i.Corirtfi.j.Dei  agricultura eftis.  O/ee  lO.Arabic 
Iudas,&  ooiifi inget  fibi  fulcos  lacob.  Prtmtrb.i  ^ 
Multi  cibi  innoualibus  patrum  [ aut  boues  paf- 
centem  ] Hoc  eft  fecundum  opus  curz  patloralis, 
Sc  przdpuc  pafcuz  boum : quia  boues  fignificant 
clericos  » qui  & ipfi  pofTibiles  fune  ad  arandum. 
His  enim  Prziacus  maiorem  curam  debet  impen- 
dere, vt  ex  ipfii  arares  corda  plebium  femper  pof- 
fic  accipere,  lab  i , Boues  arabant  dc  afinz , hoc 
eflffimpliccs  pafcebancur  iuxia  eos.  £ccti.  38.  Qnl 
tenet  aratrum,  & qui  gloriatur  in  iaculo,  flim^ 
bpues  agirat.  Stimulus  caim  quoagiut,  eft  acur 

Uus 


inEuang.  D.Luc.  Cap.  XVII.  225 


Iras  diuini  timoiis.  laculum  ancem  cfl  acutum 
aot^oritaris.  His  enim  duobus  boucs  prarparat,i5c 
iudrac  ad  arandum. 

Quircgtcflb  dc  agtolaiHonis  5:  cxercitij  prx- 
dicacionis  [dicat  ei]  KegrcHb  (inquam)  dc  labore 
asionis  ad  domum  conicmplactonis  [ cranii  ] ab 
adione  ad  quiecem  [dctecumbc]  quicfccns.  (^.d. 
Huc  non  dicet  ci , dum  aliquid  operis  rcftac  ad 
^ndum  in  tanta  ncccflitatc  temporum.  Sicut 
enim  dicitur  hh  f.  Homo  nafeitur  ad  laborem. 
Exercendus  cA/i  qui  (lifcepit  agrum,  hoccftjEc- 
defiam  tegendam.  Et  ideo  quies  non  eA  con> 
neniens feruo.  Cibaria, & opusfouo. 

Et  non  dicit]ei[Para  quod  crrucmJQjJ.Opus 
acatsi  & boam  paAuram  perficiens , Itatim  opus 
coquinationis  domi  in  manu  accipit : & Ac  de 
opere  in  opus  tranlit, dicens  cum  Dixi, 

nunc  ctrpi : Kzc  mutatio  dexirx  Excelfi,  EicU.\%. 
Cum  confummaucrit  homo,  tunc  incipiet.  Sicut 
enim  dicit  Btdtm  BtruAtdiu.  Homo  ab  homine 
/eruo  non  vnicum,  led  multiplex  pblequium  exi- 
gii.Tamen^hoc  obrequium  congtuumeA  Apo- 
Aolis , qui  dc  fniftibns  quos  exctdunt , Domino 
refedionero  parant.  (Unef.xrj.  Affer  dc  venatione 
tua , & fac  mihi  cibos  vt  comedam  , benedicat 
ribi  anima  mea.  Coquuntur  enim  hi  cibi  igne 
charitatis  : prxparaniucmanurapientix,  & con- 
diuntur faporelMuiiatis  diiiinx.  Sic  parantur  ci 
bi, quibus  libenter  vefcitur  Pacce  nuAcr : fteut  di* 
cit  Rcbecca,hoccA,rapicntia  diuina[&pr*cinge 
fc  & miniAri  mihi ) Ecce  aliud  obfequium  poA 
coquinatjonem,roiniAratio  ad  mcrfarxi.  Um.  i 2 . 
Qui  mihi  miniArat,roc  fcqaatut  :&  vbi  ego  fum, 
hoc  eA,  in  habitu  ferui  mini  Arans , illic  & mini- 
fter  meus  erit.  Philif.x.  Fornum  ferui  accipiens, 
Sc  habitu  inuentus  vt  homo,  (ciliccc,  ad  miniAe 
ihiro  ptxparatus  [donec  manducem]  prrparatos 
ad  te  cibos  mihi  incorporando  [ & bibam  j hoc 
cA,Ane  difficidtatc  glmiaiti.  Et  lignificat  inno- 
centes , ad  gratiam  venientes  frctic  ad  Domini  re- 
fcdionem. 

Et  poA  h«c  tu  manducabis,  & bibes  ] Vcl  cor- 
poraliter fuAcntatus  vcl  refedus  : quia  refedio 
non  debetur  nifici  qui  laboVauit.  iThtjf-i,  Qui 
non  laborat,  non  manducet.  Pfalrn.itf.  Labores 
manuum  tuarurn  quia  manducabis » Ijcarus  es, 
& bene  tibi  erit.  Vnde  Dixit  fide- 

lis feruus  Abrahz  EUczer.  Non  comedam  do- 
nec loquar  fermones  meos.  Vel  etiam  fpiri- 
nialitcr  in  contemplatione  Domini  d^ibus 
refeiAus : quia  hxc  ccfeiAto  non  datur  niU  poft 
laborem  aiAionis  : quia  non  fapit  cibus  fpiri- 
tualis  nifi  poA  laborem  virtutis.  Vnde  Proittih. 
vltim.  dicitur.  GuUauit^  & vidit  quia  bona  cA 
negotiaiioeius. 

Nunquid  giatiam  iiabct]  Domimis  [feruo  illi] 
a quo  tot  genera  exigit  obfcqulotum  Pftlnt. « iS. 
Ad  omnia  mand.ua  tua  dirigebar  , omnem  viam 
iniquam  odto  liabui  [qui  fecit  quod  inn>crancrat 
ci]  Dominu*;  cius.  Xwf.i  f • Ecce  tot  annis  fernio 
tA)i,&  nunquam  mandatum  tuum  prTtetiui[non 
puto, fcilicci, quod  gratias  agat ; quia  debitum  ex- 
pletiit  feruus  , & vapularet  nili  facctct.  LniM. 
Sermis  fciens  volnmatcm  Domini  lui  & non  fa- 
ciens, vapulabit  mullis-  ^ 

Sic  6c  vos  cum  feceritis  omnia  qu* 
prxeepta  lunt  vobiS)  dicite : Serui  inu- 


tiles fumus  : quod  debuimus  faccre, 
fecimus. 

Hic  accipit  domnam  iuxta  fimilitudinem 
induiAam.  Dicit  autemquatuot : feruitf)  genera- 
litarem,  onmimn  prxeeptorumobedientiam, hu- 
militaris iccogiiiiioncm  , 5c  debiti  aAridhonem. 
Deprimo  dicit  [Sic5c  vos]vt  ille  feruus  genera- 
liter feiuicns  [cum  feceritis  omnia  ] Exoi.t^, 
Omnia  qu.r  locutus  eA  Dominus  faciemus  , & 
erimus  obeJientes  [ qtiK  "prxcepia  funt  vobis] 
quia  licuc  dicitur  Ucab.  1.  Quicunque  omnia 
mandata  feruauerir,oAendat  autem  in  vru>.fa^5 
eA  omnium  reus.  Quia  connexx  funt  vitcute.s,& 
connexa  fum  mandata.  Nec  vult  Deusdiabere 
obedienteminvno,fedin  omnibus.  Tob.^.  Om- 
nia quxeunque  prxeepiAi  mihi  pater  faciam  [di- 
ciie:  ferui  inutiles  fumus]  Hcce  liumilitads  re- 
cognitio,fdlicer,  quod  fadtmi  proprium  paruum 
videatur . & inutile  ex  feipfo.  Et  li  aliquid  eA  in 
eo  , quod  hoc  fit  ex  Deo.  yyj.64.  Q^li  pannus 
men  Atuatz  vniuetfz  iuAitiz  no  Arx.  Pfalm.i  $8. 
InipeririAutn  meum  viderunt  oculi  tui.  Ex  nobis 
enim  opus  noArum  eA  inutile.  i.Corimh.  i p.Ego 
enim  fum  minimus  ApoAolorum  , qui  non  firni 
dignus  vocari  ApoAolus.  1 .OWniilr.i.Nequequi 
plantat, neque  qui  rigat  cA  aliquid : fcd  qui  incre- 
mentum dac  Dcus[quod  debuitnus]  Obligationis 
& debiti  ad  obfequcndum  iccognitio:  qnia[quod 
debuimus]  cx  natura  qua  condiri  fumus  abipfo, 
& ex  precio  quo  empti  fumus  ab  ipfo  [ faccre,  fe- 
ctmus]etiamfi  io  nullo  clfemus  rcmuneraildi.  Sic 
enim  iUc  qui  formam  nobis  dedit  feruiendi , fer- 
uiuit.  M/ttth.io.  Filius  hominis  non  venit  mi- 
uiArari , fed  miniAratc , & dare  animam  fuam 
redemptionem  pro  multis,  /mc.ix.  Qirismaio- 
ior?  quiiniuiAtac,  an  qui  recumbit?  Ego  autem 
in  m^io  vcAtum  fum  lictu  qui  miniArat.  Et 
ihidem.  Qui  inter  vos  voluerit  clfe  maior, fit  fient 
minoi ; 5c  qui  prxccHor,  fient  minillrator.  Sic  er- 
go determinata  cA  pats  dc  fidei  ChciAianc  obfe- 
quiofa  humilitate. 

It 

Ec facium  cft,dum  irctln  lerufalcm^ 
cr.infibac  per  mediam  Samariam  6c 
Galil  eam.  Ec  cum  ingrederetur  quod- 
dam caftclium , occurrerunt  ci’decem 
viri  Icproli. 

Dicnntur\ntcm  hic  quatil&r,in  quibu  jTds. 
ditur  efficacia  fidei, fcflicet,  fiuaridonxm^^rofo- 
rum  occutfos.  fanitatis  a fanari  cupientibus  in- 
tcrpcllario  , fanarionisfacramentalis  in  fide  ope- 
ratio, Scfanatoriim  de  beneficio  percepto  gratia- 
rum ad^to«In  primo  horum  quinque  diamiur:Do- 
mini  de  miraculo  fututo  difpolitio  , via  Domi- 
ni ad  faniittts  operationem  congrua  dirciAio, 
caAelli  in  quod  inrrauic  inuciirio  > Icproforum 
occuriio  , & leprofcmiin  mvAlca  numerario.  De 
primo  igitur  dicit  [ Et  fadlum  cA  1 Ibt  cA  verfus. 
Et  incelligitur  fa^m  indiuinxfapieqti.«  difpor 
fitionc,  qu*  omniat^htiAi  opera difpofuit./Mff. 
i^^.Opus  confiimmaui  quod  dcdiftimihivt  fa- 
ctam. /yif  )?.£x  diebus  antiquis  ego  cteaui  illud, 
& nunc  adduxi 

Dum  iret  ] Ecce  vix  ad  falutem  faluaodorum 
dite^io.  Duo  autem  dicit:  intencionernChriAi 

quo 


ii6  D.  Alberti  Magni;  Ord-Pra^d 

tendebat , 6c)oca  pec  i]uz  itanftbat.  Dicit  (tii  Ifracl : quia  ec(%  facirus  momcs , &creani 
Igitur  [dum  irci]  boc  cit»  dinn  iic  dirponcicc  [in  vcntumiamiuntiJiis  homini  eloquium  fuum  , & 
lenifalcm  ] vbi  cxcclliiin  completurus  erat  no-  faciens  matutinam  nebulam , & gradiens  lupee 
Orz  faiutis.  Sicut  enim  fupta  dixit  capitulo  i $ . cxcclfa  teerx  Dominus  Deus  tuus.  Quinque  gra- 
No»  capit  Prophetam  petite  cxiia  lenifalcm  tias  tangit , quas  exhibet  occurienii.  Facit  enim 
[tcaniib^]  «undo  letufalem  [pec  mediam  montes aUi(Tiu)xiuAuix,de quibus /er^m.ji.Be- 
Samariam ] Pec  illam  enimfrequemcctt^hbai;,  i nedifac  tibi  dominus»  pulchtitudoiuilitix> mons 
&ibi  multos  conucrtcrat:1icut  dicitur  y«M.  4.  | fan^s.  Pjklm.67.  Nlims  in  quo  beneplacitum 
^t  ibi  etiam  Difcipulos  ad  eundum  ad  medem  ad-  eft  lAo  habitare  in  eo.  Hic  c(V  qui  cteat  ventum 
botutus  iuerat.  Quare  autem  dicatur  Samaiia,  ] in  rcftlgeiio  concupifccnciz  pet  Aaiuro  San^i 
iam  iupra  10.  dixuiAis.  Et  quia^  iani  Hdes  i&i  Spiritus. 'Z)aff.  Fecit  medium ^tnacis  quail 


pulialarc  deut  granum^apis  cCtpeut:  ideo  ibi 
conueiilcns  fuit  vc  viauscius  oftcndeieruc.  Sic 
ergo  tranfibat  per  mediam  Samiriam  : vt  vndi- 
que  adeumcunduoc  pollent  qui  falutem  cupie- 
bant [ Sc  GaUlcam  ] quia  & ab  ilU  przdicate  in- 
cepti. Et  de  Galilxa  prateipnosex  ApoAolU  ic 
Dilcipulisvocauic.  Vnde  & GalilxiDikipulPvt^ 
cabantur,  j4U.  xrNonne  ohmesiniquiloquUn 
lur , Galilxi  funi  l Confortando  ergo  illos  per 
-miracula  > qui  iam  dd  his  regionibus  cicdete 
inceperam»  petiplas  przcipu^cranlibaiu  ^ 
£c  cum  ingtcdcTtrur  qitodiarocalicllum  ] hoc 
efi»  oppidum  incaUcltatum  : quia  cum  multis 
Difcipulorum  tutMs  ibat : ncc  ptxesant  cum  ca- 
pae  loca  parua : 6c  ideo  frequAucr  ibai  ad  ciuita- 
tes  > & oppida.  Maxime  quia  ibi  plutes  erant  qui- 
bus verbum  falotis  pcodetle  poterit.  4^Jhuc  au- 
cc»  quia defa^o  u^UiCe docuit  :^t  nus.&nodra 
iimipec  in  tuto  I0&  collocaremui.  Dixerit  enim 
petlinguam^^cc/4.  to.  Labor  nnltoruro  aftliget 
cos»  quia  nefeiunc  In  vtbem  |Krgdb.  In  cuiuirei 
iigutam  >.^r|.f.Dauid]edificaiiic  arcem, & habt- 
tauitibi»  & vocauit  eam  ciuitaiem  Dauid.  Vt& 
nos  lectpienies  Dominum»  in  locum  munitum 
recipiamus  eum:  vbifunrfol1aia.humilitatum: 
vbi  fune  muri  Saaamentotuoi*&  fifzceptorum» 
& condiiorum  : vbi  funt  iurt6  vies  & contem- 
plationis altitudionm  : vbi  funt  portz^vittutam: 
vbiptclldia  Angelorum , Sc  Saniorum.  Pmfun- 
duin  quippe  humilitatis  eil  foiTatum  : Htmc  di- 
citur*'!. PatmI.  io*f  aciie  tofum  a^^n , folUs.* 
Quia  terrenos  aftcdinTeffudicntd^ » in  imabuqp- 
litatis  perucnicedibenius.  Cullodia  autc  Saaa- 
memotum » prxcepioriun » & confiliorum  fu- 
lidOTum  : & ad  voluntatem , & opus » & debitas 
circundamias , Se^bunum  finem  quadratorum, 
fortiflimuin  perficit  murum  hofpiti)  Domini » in 
quo  tute  collocatur  Tfz.  !<».  Ponctut  in  ca  mu- 
cuS|&  aniemutaie.Tuiics  autem  fimc  vitx  dteorv 
RihpUtionis  fadiw.  ludulP  1 ^Vits  quj  in  tur- 
ribus edis  ^etne  portas  :Dotninus  cniiAtiubi- 
fciim  » qui  f^ic  virtutem  iy^ni.  1x9.  Fiat  pax  in 
virtqte  tua » & abundantia  in  turribus  tuis.  De 
porcis  autem  vitfiitom  dicitur  in  Pfttm,  M7. 
Apftite  mihi  pottas  iufiiti.e»  &c.  Ptar^ia  Ange- 
lotum  etiam  non  defiinc.  Ilxccnimlunt  illa  prx- 
fidia  » de  quibus  dixit  lacob, quod  Vocantur  Ma- 
naim,  hoc  ed » cadra.  Cadra  cnlm  Dei  funt  hzc 
Ctntf^x.  In  ho^enim  cadcHuro  tnttac  mtclefus' 
cura  Difeipuiis  fuis  Galilxis , qui  vol  uerunC  eum 
prxcipiiaie  /.sr.  ^.0(Samatitanis»quinuiuerum 
cumrccipbreZau.  9.  pcitrimfiens.  Sie  igitur  do- 
cet mydicc.  quod  vcl  qitajc  fit  fibi  hitum  fiofpi- 
tium.  Omnis  enim  Chiidj  a^io.nodu  ed  in- 
Aniidio 

Et  ecce  occiliteiam  et  ] pet  deuodoneiii*&  fi- 
bi  ofTeientes.  te  itioccuifiim  D^i 


ventum  rotis  flanti. 'Hic  facit  humioi  annun- 
tiari eloquium  fuum  pei  veritatis  infipirarioneoi^ 
ad  inteilcidum,  Pfilm.  84.  Audiam  quid  kxjua- 
tur  in  mc  Dominus  Deus.  Hic  fadi  matutinam 
nebula  Hxc  auic  ed  fumus»  & vapor  deuouonis 
ad  eieuaiionei^ruUstu  corde  & lucis:  vt  mane  i 
([iebus  luuenuids  clcuacut  hzc  nebula-  £^1/1.4). 
Mediciiia  omnium  in  fcdinaiionenebulx.O/e.tf.- 
Mifericordia  vedta  ikur  nubes  matutina.  Hic 
graJr tur  conculundo,&  defpidcdo  fiipcr  excella 
tcrr,i^  De(f  ici^nim  omnia  ad  exalfa  terrena;  al- 
titudinis pertinentia , dicens  illud  /m6c.  Con- 
culca aninni  mea  tubudof  Et  illud  M4tMtb.vUi~ 
ft>9-  Cacabitis  impios » cam  fuetinc  quafi  cinis 
fub  pl^ua  pedum  vedromm.  Hiced  Domirius 
Deus  nodet » cui  omnes  infirmi  debent  occime- 
le:  quia  io  htlgrati|s  redpumt  fanitatem 
Decem  viti  leprofi  ] Nomero » fotu , Sc  *gri- 
tudinedercribuncur.  Numero  entm  decem » quia  ' 
decem defi;dlibus fiibiacebant  horumqiribusom- 
nis  ordiffiiuinus  perficitor  ad  nuoKruin  faiutis  & 
pnfedionfr.- In  opere  enim  defictebaor  a redlitu- 
dine  vircutis,ll  cqwliofiue  prudentia  otdints»&4 
ditedione  l^is.d^usenim  nodtum  lege  regula- 
tur vt  fit  licitum : prudentia  ordinatur»  vt  fit  ho- 
rnum : virtute  autem  perficitur,  vifitxdifict- 
tfrium.  Oc  quibus  dicit  jlptjhttm  i.Cvrfisr.tf.ora- 
m mtlq  licent,  led  non  omnia  expediunt,  om « - 
nia  mihi  licent»  feij^ omnia zdificanc.  His 
igitur  dc(^i<^)an!  in  ^^>cre  : & erar  opus  eorum 
firde  maculatum»  & lepra  tefpcrfum  ad  defbrmi- 
utem  mordeam.' 

In  virtute  amem  opastiua , fiue  fpiritus , fiue 
corporis » k tribus  debqvbanr.  Virtus  enim  ope- 
ratfiia  triplex  efP^  rationabilis , quidem  opus  de- 
cernens : ^tmcupifribilis  » bonarti  voluntatem 

Snrns : Sc  irafcibilis » contraria  bono,  Sc  im- 
lenta  remdticiu.  Lepia  amem  in  tationabi- 
:DroiCTiiitas  phabcadica : lepra  vero  in  con- 
cupifabilt»  ed  concupiiceruia  niundana':lepra 
amem  m irafobiti»'ed  indignatio  ad  id  quod  ad 
bonum  pcomoucrSc  indmat.  Ptinium  ^ lepra 
infipentix : fecurKlciro  , ^pra  (ibidinofo  concu- 
pifientix  ; t^iuoyuiem,  lepH  famoCr  irx.  Dc  . 
prti^  dicifijf  in  P.Xm,  to.  Corrupti  funt  & ' 
abominabiles  fa£li  fime  in  dudijs  futs.De  fecundo 
Pf^ltti.  I).  Omnes  decllnauerum.  Dc  tertio  aii- 
tctriflicitui  Jb$ihn  quod  fiinulinurilcs  fadi  fut<; 
qidaprot/uslfiiirilised , qui  bono  indignaturȣc 
maliun  amplcdkur.  I ixc  ^ enim  malitia  darmo- 
«iaca.*^  ^ ■ ' 

Simii iret  in  cordis  hnagine  funt  quatuor  cor- 
ruptiones. tmago  Dei  dc^  efic  tbefaurus  diui- 
nof dfn  boiiorrim  'flet  memoriam , debet  ede  lu- 
cerna veritatis  per  imc!le<d(im‘,dcb^  ede  dulcedo 
dminx  lenitatis  per  voluntatem , debet  eilc  ima- 
go touiff^rii^c^s  per  adlmilationem.  Lepra 


in  Eiiang.  D.Luc.Cap.  XVII.  m 7 


amoti  refpergeiis  memoriam,  e(l  Dei  obliuio ; le- 

Jtra  inficiens  tntrlleOum  , eil  vanitatis  iimiicio: 
epra  rclpcrgeos  voluntatem  Sc  conuinpcns , cll 
in  caducis  deledatio:  lepra  autem  totam  faciem 
animx  deformans, c(l  imaginis  diaboli  vel  mundi 
conformatio.  De  primo  horum  dicitur  //i- 17. 
Mentita  es,&  mei  non  es  recordata.  De  fecundo 
dicitor  iS.>Pofifinuis  mendacium  fpcyino- 
flram,&  mnidacio  protet^i  fumus.  De  ^rho  di- 
citur loM.  8.  Vos  ex  patiediaboluxiHs , &defi> 
detia  illius  perhecre  vulii%  l^lldcria  autem  dia- 
boli fune  io  mata&  peruerfa  volui|catc  > Si  perti* 
naciter  corrup^.  De  quarto  autem  dicitur  Ifa^  1 . 
Abalienati  fuiit  rerroituin  , dereliquerunt 
tium  , blafphcmauerunt  fan^iim 
AuerH  finmu  ne  iremus  poli  tergum  Dei  hoflrf. 
Imitando  enim  diabolumdmagia^n  Dei  in  hini- 
iirudioem  diabolicam  conuettunt:&  lic  lepra  df 
formante,  imago  maculauir. 

Iftx  decem  leprx  decem  funt  leproli.  Sed  primi 
Cres  lepram  habent  in  exterior  ibilfc  Et  prima  qui* 
dem  lepra,  lepra  mantis  Moyh  £Vod.4.qi|B  fa£)a 
eft  leprofa  per  edudionem  de  liuu.  Manus  enim 
refertur  ad  opeia:&:  hxc  inhetrur  ,quan<k>in  oc. 
culto  iinus,  nec  lcge>  nec  confilio  huncItatU , ncc 
re^icudine  virtutis  regulatur.  Virtutis  auicm  dc* 
fe&us  in  opere  manum  maxime  ioheit-  Sccimda  ' 
lepra  ell,  qux  efl  cx  deir£lu  confili)  dc^ncHacis 
<{uando  homo  totus  turpis  in  ppecc  & inhonc 
Ilus  efiicicur , nihil  agens  confuhe.  Lhc.  Ecce 
vir  plenus  lepra  , Evidens  Icfum  pcoc^bt  io  fa 
ciemfuam  >dicens;Domine  H vispot^finc  mun- 
dare. Tertia  lepra  eil,  qux  e(l  in  opere  ex  defcc^^ 
lidii:quia  ht  contra  legem,  enim  Angujh- 
nw.quod  peccatum  cl\di^um,vcl  farnum  minus 
re^um  contra  legem  Def.  Dicitur  a. 

Habkauii  Ozias  feorfum  plenus  lepra.Tales  cniiii 
legi  non  obcdicnces , fcinper  fe  ab  aliis  feparai^ 
& fune  excommunicari  i Domino.  Lepra  atitan 
quarta  qux  eil  rationis  op|p  dccemero^cbcntis, 
eH  lepra  Simonis , qui  obedicus  interpretatuf , cx 
quo  k lepra  c(l  nurgatus : fcd  antequam  curstetur 
Dominum  holpitionon  recepit, fcd  dc  fidis  Do- 
mini peruersc  murmurauit  Luc.y.  Lepta  autem 
concup^cibilis,  ell  lcpr.-i(cilicei  Marix  iVnm.ii. 
in  cuius  frontejqiparuii  lepra : quia  copciipifccn- 
tia  procedit  ad  notitiam ^cumvcreaind ia : qwa 
etiam  ipfa  frequemer  denudat  vcfecimJj.  kcpia 
autem  irafcibilis  diUortx , c(i  lepra  Naaman  Svei 
y.qux  per  ablutionem  Iordanis, qui  htimi 
lis  dcfccnfus  interpretatur , cuuta  cll : quia  talis 
indignatio  non  prqccdit  niH  cx  fupeibia  Sc  faflu, 
nec  curatur  nif  per  hnmilitatem.  (^utiKir  amem 
imaginis  lej^rx  fg|it  ItgDificatx  pet,  quatiiM  le- 
pcolos  (edentes  iu  porta  Samarix  adt|^ 
Syrorum  Dei  inimicorum  itransfugcrccogitaoe- 
rant  , & bonis  illorum  Tuas  fupplerft  inopias 
Sic  ergo  fimc  decem  leproj^.  y. 

Illi  omnet  quiadDominum  v^\j|^cfbnt[viri] 
vitilem  animum  indMntes  : quiawtp  Ifc  tidcm 
habentes, ad  Saloaeoccin  idriUtei  v^ierunt.-  Hoc 
enim  fuit  opus  viri.  lolf  j 4..  Viri  cordati  aodifc 
me.  EM-  4 Occurramus  omnes  in  vnitacem 
fideij  & agnitionis  6lij  Dei , in  vhum  perficd^i 
inokenfuiam  ^tis  plc  iiitudinis  ChtiAi.  Hidl 
cufitur^epc^l^  fiait  didum  c(l : quia  cum  lepta 
fit  corrupti» notdmenti,ex  corruptione  vaforum 
pcoc<dens4rvlqM«d  fbutes  mcral^orum  pettin* 


. gens : propter  quod  etiam  incurabilis  c(l,  nili  per 
; miraculum  magnum.  Vaft  aixem  inqiiibus  om- 
ne nutrimentum  ell  bonx  viix  , Ikiit  potemix 
duiinx  imaginis , pc  vires  niotiux  ih  iplis  » fune 
corruptiones  prius  indudx;d^  pertingunt  ad  fon- 
tes membrorum,opCTum  lcilrcct,qox  infiduntur, 
ex  quUrumcongcricJicut  ex  mcmbriscondituitur 
corpus  humanx  vita*.  Vndi  Domirttts 
Caue diligenter  nc  incurrasplag.im  leprx.  Et  dicit 
caucndum  ^ lepra  corporis  , qux  cft  fidit  lepra 
imagini$:&  a lepraveftis.qnx  adhxrct  corpori, & 
cll  lignificaiis  lepram  tUotiuauuWliue  o|^l^jua- 
tu  virtutu:&  al^ra  domiis,quxfigntficax  lepram 
operum  eo  quod  efi  in  cxcctioiibus  ficuc  domt6. 

Quv  flctcrunt  a longc:$C.  Iciiaucrunt 
voCcai,diocmes. 

Ecce  fanitatis  imperrandx  pctitio,&  Salda- 
torismierpellatio.  Et  dicuntur  tiia : a longf  eniin 
dant, vocem  ieuanc,&  Saltiatmc  imcrpclIant.Oe 
primo  dicic[Q^  flcterunti  longe]  in quoduo 
notantur, fcilicct.rcditiido  voluni.iti*,&  humili- 
tas. InpjimoautcAiduo  notaiuur.QuicnimUar, 
immobilis  c(l.  Pef  quod  fignificHtut  (tatus  talis, 
quod  vltciius  non  proccflcninc  in  pcccarisa  nc 
morbus  crefccret  in  cis.  Per  pofiiioncro  autem 
cotporis  , qux  reila  & ere^a  cft  in  ft.mte  , duo 
ruriiis  fignifKaotur,  (Hlicec, voluntatis  retditudo, 
& cordis  pci  inieniionem  ad  exium  dirctlio  Si 
erc^lio.Erde  primo  horam  trium  dicitur  Ic^^em.o. 
SMfc  fuper  vias  veftras , & videte  qux  fit  via  bo- 
ua.  Q^.Non  procedatis  amplius  in  via  mala.per 
qtum  tncurti(lis:(ed  ftate,'hoe  cft.  gfadiim  fillite. 
Dc  fecundo  didiurCe^/r/c.i.  Redii  diligunt  te. 
ffrln-.  I j.  Cirefliis  redlos  facite  pedibus , hoc  cft, 
aftcdltbus  veftris.De  tcidodiritur  Gtnef.t  j.Suf- 
picccxtum,&:  numera  Hellas  iTpoics.  PftltK.Sf. 
Accedat  honxiadeor  altum  Humilitas  aiicem  no- 
tatur in  hoc  quod  a longe  ftcteium.  Lepra  cuim 
bominibus  abominabilis  cft  morbus : Si  cx  hu- 
militate feefongauerunc./.wr.iS.Publicanus  itans 
\ lei)gt,nulchac  oculos  ad  crlum  leuare.  PfA.uS. 
Longe  a peccatoribus  falus  [%iAuerunt  vocem, 
dicentes  ] Tria  noraiuur  in  |iOc  : coWis  intentio, 
vocis  ad  itncllc(fluin  expreftio^  8c  aperta  edii^io 
eorum  qux  in  corde  conceperam.  Coidis  inten- 
tio notatur  per  cleiiatione^:  quia  cordis  inten* 
tio  innuit  cordis compiinilioncm.VxTr.r  i.  Lcua- 
uenmt  Tocau  > fimul  laudabunt. 
in  Rama  auditat : ploratus^  vlulatusmlius. 
Rama  atirem  imvprecatur  aita^el  qKpen^  Per 
'vocem]  autem  notatur  ad  intelle^lum  ej^redio: 
^ia  vox  cft  fonus  atticularijcr  ad  difeertun- 
.dum  formatus.  Et  ue  hocdicitur  /'t>  7.  Non 
catn  o^i  nifeo.ioqiurip  tribulatione  (£jriuis  mei, 
Sc  coufab.ui^qiKin  lihiaru^W  mcx  [Di- 
cete]^c^'A^i||tmct  ad'cnaCEacionetd  peccatorum. 
i^i.4^  .pie  cirinif^n'tei»Vu$  .l^m  fi  quid  ha- 
bes , vfhiftificeris.  /efui  7.  Confitere  peccatum 
tuam,&  dic  mihi  quid  fxefis. 

Ie  s V prateepTOr,  mifercre  noftri. 

' Ecce  Saltiacoiis  ^ falutis  interpellatio,  & cx- 
poftulacio.  Dicunt  amem  duo Smacorem  e^ihu 
intecpeliam.  & mifericordiam  expoftulanc.  Pti- 
iTuun  notatur  in  Koc  quod  dicunt  [ 1 s s r prxee* 

pior 


228  D.  Alberti  Magni,  Ord.  ^tzd. 


ptocjvbi  duo  inmiunc : auAorem  &lucls,&  ordi* 
n»toremvitx&op^is.  Audior  faluiis  incclligicut 
in  non^tne  [ t£sv]  qui  Saluatot  tncerpreratur , eo 
quod  fecundum  notpen  fuum,vt  diciruc  Eccii.^j. 
fortis  cil  tn  falutem  Ctemis.  Z^.i.Saluieiti  enim 
piocurauii  nobis  ex  tnimicis  nofhis , &;  de  manu 
omnium  qui  oderunt  nos-  Acri  dicat  quililfK  eo- 
rum illud  i.^^rWi^.t/jrnn.Indignum  faluabismC 
fecundum  multirudineni  mifecationum  tuarum 
[prxccptor  ] autem  ocdinatot  ell  vite  per  legem 
po/iiam.  Et  in  boc  innuit  faltnndorum  obeJien- 
'liam,  il flutis  ConfequaTrtuc  giatiam.  Przccpior 
enim  eft  qui  vitx  pooic  legem  Bc  przcepra. 
Eccli.^^.  Dedit  illi  cor  ad  przccpta,  & legem  vi- 
tx,&  difciplinx.Acn  dicant:Pr«ccplis.tuis  parati 
fumus  obedire.  P[4lm.i6.  Lex  Dei  eius  tn  corde 
ipHus : Bc  ideo  non  fupplantabuntur  grelTus  eius 
[miferere  noflri]Hic  pecuntmifericordiamioden* 
dentes  patentem  drcmifcriam.JE«Wi.36.Milctere  ' 
noflti  Deus  omnium  ccfpice  nos , & oflendc 
nobis  lucem  mifetarioaum  tuarum.  Ac  ft  qui- 
libet eorum  dicat  iliud  Domine,  Ii 

vis  potes  nos  mundare ; ic  ideo  milcrerc  vt  velis. 
5d^-ri.  Subcflenim  tibi,ciim  volueris,  poHe. 

Quos  vt  vidit , dixit : Ite,  oftcnditc 
vos  Sacerdotibus. 

Hic  tangit  infimtornm  fanationem.  Dicit  au- 
tem uia:fanitati$  caufam  in  audlore  falutis,(acra- 
mentalem  faniratis  caufam,  & fanitatis  pccfedUo- 
nem.  In  audlotc  falmis  futK  dux  caufx  fanii-icis: 
vifio,&  verbum.  Ptimam  notat  per  iiccquoddi- 
cit  [ Quos  vt  vidit  ] Vrliociiini  Dei  eft  proce  (Tus 
luminis  gratiz  ad  illuminandum  tenebras  inSr^ 
miratum  &peccatorum./’y«/ni.i4,Ke{pfce  inmcj 
& miferere  mei  s quoniam  vnicus  U pauper  fum 
ego,  lioce(l,vnice&  tingulariter  pauper.  Et  hoc 
maxime  competit  leprotis,  qui  cx  infiimitate  fune 
abkdli  & abominabiles-  Ecce,rerpke  Oo- 

mioe,  populus  mtis  omnes  nos.  Videns 

vidi  afili&ionem  populi  mei  quled  in  >£gypto 
[dixit]hoc  cft.verbum  faniutis  cmi(\t.Sap'\ent.\7 . 
Non  herba,  neque  malagma  fanautt  eos  : (ed  fet- 
mo  tuus  Domine  fanat  eos  qui  in  te  conhdunt. 
Pfalm.\o6.  Mifu^verbum  fuum>&  fanauit  eos,& 
eripuit  cos  de  interitionibus  eorum  [lte,oflcndi(e 
vos  Sacerdotibus  ] ad  qqorum  iudicium  pertinet 
de  difcrcrione  inter  lepram  dc  lepram : Heut  prx» 
cipitur  LtMUA  4.  Dicit  autpm  tria  r-profeiflum  in 
obedientia  & panitemta , crfiomismanlfePano- 
nem,& Sacerdotis  iudicium.  Cfe  ptimo  dlcit[Ite] 
Qjl.  l^ioBcite  in  via  virt^um  licuc  iiKcpiilts. 

Ibunt  de  virtute  ifsvirtiitcm.  Itrcm.j^. 
Nolite  ftarc.  Prouerb.t.  Di(Xun:e,feftinaa>ondcs 
fommim  oculis  ruis  [ ofletditc  vos  ] quia  curari 
non  potcft,.qui  medico  non  oficfldst  vulnera. 
Prout'  b.  18  Qui  abfeondic  fc^cra  Iiu,non  dirlge- 
rnr.  Qiii  autem  confelTtit  fi^c  & reliquerit  ea, 
mifcricordiam  confeuuetuc.  Sic  igitur  ofteiidice 
vos[Sacerdocibus]A:  notum  iudido  ftate.Erquod 
jniunxecft , tenete : & qornioKiaitiuum  e(l , of- 
ferte. Vt  per  claues  ablbloda^iem  confequa- 
mint : & miraciiturnmrindg^tmoium  d^iacur, 
& diuulgacumplurjbui , ad  (iddn  pto6dac  plu> 
cnqpr^-  Afl^.^iVadcjodendcteSiacerdoiibuS) 
&*’DffnpM^us  tuum  quod  co^itOii 
Sic  ergo  yos  Sacerdotiro^. 


£c  fadum  cft , dutn  irent , mundati 
fum. 

ft 

Ecre  fanitatis  pcrfciflio.  Merhoenim  obedten- 
tix,  quia  fimplicitec  obediuerum,  roundadonem 
Icptx  funt  couiccuci. Signanter  oftendeodo,quod 
in  contritione  cum  voluntate  obediendi  pecca- 
tores 4nundaniur  ante  confdQionem,  & receptio- 
nem iniundlx  pcsniteniix.  Deos  enim  foius 
emundat  peccata.  Cor  contritum  & 

humiliatum  Deus  pon  defpicies.  Danir/.).  In 
fpiritu  humilitaris  5c  in  animo  cpnirico  fufei- 
piamuc.  Et  ideo  [dam  irent]  io  propoUto  fe 
oilendendi , CT  fatisfa^onem  o&ret)di , omnes 
[funtroundati]  • 

Vnus  autem  ex  illis  vt  vidic  quia 
mundatus  cft  : regrclTus  cft  , cun\ 
magna  voce  magnificans  Deum , fic 
cecidit  in  faciem  ante  pedes  cius , gra- 
tias agens  :£chic  erat  Samaritanus. 

Tangitur  hic  gratiarom  a£lio  mundatorum. 
Dicuniifr  autan  hic  duo,fdlicet,vniuagracitudo 
cutp  ingraciindine  aliorum,  & acceptatio  gratitu- 
dinis  vnius  cum  exprobracione  ingratitudinis 
aliorum.  Dicit  autem  hic  odio  de  graticudino 
ifiius , quorum  primum  cft  illius  ab  ingrary  diut- 
fio  8<  difiindlio : fecundum  autem,  beneficiorum 
fibi  impenforum  recognitio : tertium  autem , eft 
tpfios  ad  beneficium  regreiEo : quartum  vero, 
vocis  tn  laude  magnificatio : quintum , ma^ifica 
benefa^oris  prx^cacio : fextum , cafus  in  faciem 
adoratio : (ieptiroum , ad  pedes  Jesv  humiliatio^ . 
o^auum,  eft  gratiarum  de  beneficio  percepto  ct^. 
hibicio.  Poft  irxe  ponitur  ab  Euangcltfta'^ 
iftjus  tam  laudabilis  viri  deferiptio.  Dc  prlmg  arK  • 
cem  horum  dicit-  ' 

Vnus  autem  ex  ipfiij  qui  si  fe  indiuifus  fitit,dc 
ab  aliis  diuiius-In  Gt  quidmindigifus:  quiaindi- 
uifo  corde  fn  Chufium  fcttbaiur  totus,  dicens  il- 
lud ^/<it/nt.9.Confitebor  tibi  Domine  in  toco  cor- 
de meo.  Pfalm.tii.  In totocordemeo cxquifiui 
te ; ne  repellas  me.  D4Hitl.\.  None  fcqoimur  cc 
in  toco  corde  nofiro,&  timemus  t/t.  Hic  etiam  ab 
aKis  ell  diuifus , non  ingratus  iicuc  ali),  jffoc.  1 9. 
fiftire  de  ca  populus  meus.  Ofe*  4. Dimitte  eos,ie- 
paracum  efi  conuiuhim  eoruro.Tal  iter  igitur  vnus 
cx  ipfis  [vt  vidit  quia  mundatus  ellj  Ecqr^nefi- 
ci)  percepti  recognitio : quia  qui  uon  recognolcit, 
ingratus  elL  i.CvrimA.i. Accepimus  Spirirum,qiti 
i Deo  efi : vt  iciamua  qux  a E)eo  donata  fum  no- 
bis. Ideo  improperae  quibufibm ingratis. 
Cognoutt^s  pofleiTorem  futim,&  afiruis  prxfor 
pe  Domini  fui : Ifrael  aurem  me  non  cognouir, 

& populus  meus  non  huellcxir.  Ingrati  enim  ell 
non  rccognofctce  manus  dc  manuru  largientia 
[regreiTus  sft  ] Ecce  certhim  ad  faenefa^lorem  re- 
greifio.  foh  )8.Nunquid  eraiaes  fijiguta,&  ibunt: 

& reuetcencia  dicent  cibi : Adfumus.  Ifie  enim  vc 
fulgur,impetu Splri^  iibc  in  obedientia  prxeepei 
ad  Sacerdotes : 5c  trafhis  amore  benefiiAoris.re- 
uafus  efi  adifAtD.£vrfi.i-Anb»aIia  ibat  & re- 
isertebantur  in  i!miHcud|}em  fusuris  coni&fn- 
tis  [ cum  magna  voce  } Ecce  quaftQlD  de  ma^ 
voce  laudis.  Colaris  eum  corde  ma- 

Vox  enim  cM^ha^mer 


inEuang.  D.Luc.  Cap.  XVII  iig 

uerientis.Dicic  igitur[Er  rc/poncIcns]Non  ad  ? 
buin  aliquod, fcii  ad  fadlum[dixir  t £ s v s]  voli 


gno  corde  & animo  procellit.  /74//n.i<>.Circuiui| 
& immolaui  in  tabernaculo  cius  hoAiain  vocife- 
rationis [magnificans  DcimijQiiintunicfl,  hoc 
eft, magno  extollens  prrconio.Et  hoc  cft  datcglo’ 
riam  : quia  gloria  Ure  pacens  > praeconium  e(l: 
Ecutdicir  ThUihj.  Magnificate  Domi- 

num mccum » & exaltemus  nomen  eius  in  id 
iffuru.  £(.c//.4;.MagniBcantcs  Dominum  exalta 
ce  eum  quantum  putdlis : maior  enim  eft  omni 
lande  [#c  cecidit  in  faciem]  Ecce  fextum  quoJ  eft 
adoratio, quz  lactia  vocatur.  Exnd.^.  Audirtuiu, 
quod  vikicaftct  Dominus  filius  Iftaci , Sc  non  def» 
pexifTet  aftli<Aionein  corum,&  adoraucnint  proni 
in  terram.  Cadens  enim  in  faciem,  videt  quo  ca- 
dit : & ideo  bene  6c  munde  cadit , & c.afum  fuum 
ordinat.  i.C9riAri!r.i4.Siccadensit)  faciem fuam, 
pronuntiat  quod  vere  Deus  in  vobis  ftc.  Cadens 
autem  retrorrum , cafum  fuum  non  ordinat , nec 
videt  qu6  cadit : Sc  ideo  ille  male  cadit  in  pecca- 
tum,vcl  p«nam  peccati,  i.^r^.4. Cadens  de  fella 
retrorfum, fragiis  ceruicibuscxpifauit[ancc  pedes 
efusj  Ecce  feptiinum  quod  eft  humiliationisrquia 
«ntc  pedes  cius  diabolus  exit,  auferens  fecum  pla- 
gam leprx  » quam  ex  peccato  intulit.  Huhac.^. 
tgredictui  diabolus  ante  pedes  cius  P/4/m.i  5 i. 
Adorauimus  in  loco  vbi  ftctcnmt  pedes  eius.  Ante 
pedes  etiam  do^lrinam  qusfiuic.  Drrrrfr.n.Qui 
appropinquant  pedibus  eius , accipient  dc  dodti« 
na  cius  [gratias  agens]  Ociauum  eft  de  gratiarum 
adkionc.  Ec(U.  i . Ad  locum  vnde  oriuntur  flumi- 
na,gratiarum  videlicet, reneriuntur  per  gratiarum 
ad^ionem:vt  iterum  fluant.  i.ThrJf,^.  In  omnibus 
gratias  agite. 

Et  hic  erat  Samaritanus]  Hoc  dicitur  ad  com- 
mend-itionem  iftiusiquia  cum  non  edet  illuinina- 
tu^dodtinis  Prophetatum,  Sc  pauca  miracula  vi- 
didet,  tamen  fide  fultus  rediuit.  Matth.Z.  Arnen 
dko  vobis,  non  inueni  tantam  fidem  in  Ifracl. 
Fune  ideo  dixit  hoc : quia  ali)  minus  deuori  fue- 
rant dc  Hliis  Ifraiil , Sc  proptee  PhariHeos  non  re- 
dinerunt.Hic  aucem  de  Samanafalutcm  quzrcns, 
▼enit  in  terram  ludzoriim.  Hoc  eft  quod  dicit. 
Samaritani  enim  in  hoccommcndantur,quod  fa- 
cile crediderunt  ad  vocem  mulieris : (icat  habetur 
quod  mifeticotdes  fuerunt : deue  pa- 
tet Zivc.io.  vbi  Samaritanus  curam  eius  egit, 
q^uein  Sacerdos  Sc  Lcuit.r  ludzi  ptxtenciunr. 
Commendantur  etiam  dc  gratiarum  adione  de 
beneficiopctccptOjVt  hic.  Ac  fi  diceret  illud  i.Cv- 
Gratia  Oci  fum  id  quod  fum  : Sc  gratia  I 
cius  in  me  vacua  non  ftiir.  | 

Rcfpondcns  autem  t e s v s , dixit:  | 
Nonne  decem  mundati  fum  ? & no-  ^ 
iicm  vbi  funt  ? Non  eft  inuentus  c|ui 
rediret , 6c  daret  ploriam  Deo , nifi  hic  | 
alienigena.  Et  ait  illi:Surgc,vadc : quia  j 
fides  tua  tc  faluum  fecit.  j 

Hic  tangitur  acceptatio  deuotionis  eius  qui 
gratias  agit, cum  reprobatiorc  ingraricudinisalio-  ; 
rum  Et  dicuntur  hic  duo  : .acceptatio  deuotionis,  ' 
A'abfolutiocutn  confortatione  gratias  agentis.  In  j 
primo  horum  tanguntur  quatuor : oftcnfio  im-  • 
mcnfz  grati*  ad  ignominiam  indeuototum  , rc- 
qnifitio  ad  agendum  gr.itias  fuotum  receptorum 
donorum , acceptatio  gratias  agentis,  5c  innuitur 
indicium  condemnationis  cx  comparatione  cc- 
V.  Aibtrtt  in  Estang^  D.Lhc. 


Tcr- 

volcns 

atbntes  illuminare  ad  gratiatujii  atftioncm  [Non- 
ne dcccm  mundati  funt  ] Quafi  dicat  : Sic. 
Omnibus  enim  large  dona  falutis  impendit. 
/dctiif.  I.  Dat  omnibus  affluenter,  Sc  non  im- 
properat. 

Et  nouemjcrgo  [vbi  funt?]Eccc  quod  ingratos 
ad  gratiarum  adionem  requirit,  /oh  ) S.Vbieras» 
cum  me  laudarem  aftra  matutina,  Sc  iubilarenr  in 
gratiarum  adlione  omnes  flli|  Dei.  C^afi  dicat. 
Tu  cum  illis  non  apparuidi  Illi  autem  nouem  de- 
ficientes k denarij  perfectione  figilificant  eos,qui 
poft  perceptam  gratiam,  abeunt  retrorfum.  /fi.  1 . 
Abalienati  funt  rcirorfum.  t.Pttr.i.  Canis  reuet- 
fus  ad  fuutn  vomitum , & fus  Iota  in  volutabro 
luti. 

Non  eft  inncnrus]Jcdcccm[qui  rediret ]ex  cor- 
de conuctfus  ad  gratias  agendum  mihi.  Ecce ex- 
probratio ingratitudinis  , Sc  acceptatio  gratias 
agentis.  Sicut  adhucmulti  acceptis  multis  donis 
Domini , quibus  curantur  infinniiatcs  pauperta- 
tum Sc  ignorantiarum  , &:  aliocum  dcfcdunm 
corporalium  Sc  fpiritaalium  , ad  Dominum  pec 
gratiarum  aCtionem  non  rcuertuntur.  Deuter.  ^ 1. 
IncrallatuseftdilcClus,  &:  tecalcitrauit : incrafta- 
tus . impinguatus , dilatatus  dereliquit  Deum  fa- 
Clqrcm  fuum  , & receflic  i Oco  falutaii  fuo  [ nifi 
hicalicnigcna]Innuit  alios  alienigenas  non  fuifie. 
& ideo  comparatione  iftiiis  edi*  condemnandos. 
Lhc.  t t.Viri  Niniuit*  furgem  in  indicio  cum  ge- 
neratione iftaA:  condemnabunt  eaimquia  pccni- 
tentiain  egerunt  in  prxdicationc  Ianx.ii/4r1/r.11. 
IHiblicani  & inercoices  prxccdcnt  vos  in  regno 
Dei.  PCdlm.^6.  Ecce  alicnigcnx,&  Tytus,&  po- 
pulus iEchioputn  , hi  fuerunt  illic.  Alienigcn* 
enim  de  gentilitate  5:  idiotis  venientes:&  popu- 
lus iaicomm  de  nigredine  ignoranti*  Sc  tenebra- 
rum peccatorum  habitant  in  ciuirate  Domini : Jc 
clerici  foras  excluduntur , Sc  Itidxt , Prophetas 
Sc  magnas  lubcmcs  doCliinas.Hoc  eft  ergo  quod 
dicit. 

Et  ait  illilConfortanseum  adparcucramlam. 

Qui  pcrfcucraueiit  vfque  in  finem, 
faliius  erit [Surge, vade]  Verbum  eft  confirmatio- 
nis. Et  dicit  tria  : duo  enim  imperat , Sc  tertij  di- 
cit cffc^lum  meritorium  Impetat  enim  quod  a lo- 
humiliationis  furgar , a^l  xcerna  fede  extero 
erigendo.  Cohjf.^.  (^*  fuifum  funt  quxrire,vbi 
Chriftus  eft  in  dextera  Dei  fedens  : qu*  fiirfum 
funt  fapire,  non  qux  fiipct  tertam.  Imperat  etiam 
quod  vadat,diccns{vadc]proficiendoad  Dcum,&: 
ad  proximotum  xdificationem-/1/urfc.io.he:eccc 
ego  mteto  vos.  Idem  eft  Luc. 10.  /mm.ij.  Ego 
pofiii  vos  vt  catis , Sc  fru^lum  afferatis.  A/4rc. 
vUtm.  Euntes  in  mundum  vniiicifiim  ptxdicate 
Euangelium  omni  creatur*.  Sic  ergo  fiitge  Si 
vade(quia  fides  tuajhoc  eft, fidelitas  tuaiquia  facis 
hoc  quod  dixijli , ciun  diccres  : I £ s v prxeeptex . 
Hxc,  inquam, fidelitas,  & fides  tua.  Proneth.io. 
Multi  mifcricordes  vocamur : virum  autem  fide- 
lem quis  iniieniet’  Amc.i  8. Veniens  Filius  homi- 
nis, putas  inucniccfiJcm  fiipet  terram^  Hic  enim 
de  dcccm  nifi  vnum  inuenit.  Hxc  igitur  fides  tua 
[tc  faluum  fecit]  & in  fahHCconferu.ibii. 

Fides  tua  te  faluam  fecit;  Vade  in  paa.  Hxc 
aucem  fides  operans  pcc  diic/lioncm  , eft  fides 
cnm  operibus, 

V Intc: 


210  D.  A Iberti  Magni,  O rd,  Praed. 


Interrogatus  autem  k Pharifzis: 
Q^ndo  venit  regnum  Dei  ? 

Hic  decerminat  de  fidei  fimiicaie : oe  Difeiputi 
& eledU  ^ fide  defledamur.  Sunt  auiernduoin 
ane  illa,quorum  vnimi  eft  refponfio  quefUonis 
hatifaeorom : fixundam  autem  efi»  habita  occa* 
Tione  Pharifieis , iuficu^o  ad  firmitatem  fidei 
Difcipulocum.  In  primo  autem  horum  duo  dicir: 
audit  enim  quarilionem  Phatifieorum,  & adaptat 
congmam  refponfionem.  De  primo  dictt[Interio* 
gatus  ] Phariici  enim  videntes  operationem  om* 
nipotemiz  fidei , Sc  aduercentes  eum  ire  in  leru- 
falcm  fvbi  erat  caput  regni ) incelligemes  concur* 
rece  figna  plenitudinis  temporis  ex  Prophetia 
J)*nielu,  exiflimabant  Chrifium  afceDdere  Icru- 
falcm  , vt  regnum  Dei  & Dauid  occuparet : libe* 
tando  ludxos  a tribute  Romaaorum.Sc  dominio 
alienigenarum.  £c  hxc  cfi  caufa  interrogationis 
ifiius.  Et  hoc  efi[Incerrogacus  autem  a Pharifieis] 
qui  przcipue  libertatem  populo  promittebant 
[quando  venitjpec  manifefiationrm[cegnum  Dei] 
hoc  efi,  potefias  completa  Oei  in  populo  fuo,  n- 
clufis  alienigenis  > Romanis , & Herode>&  Pilato 
i potefiate.  Ij4.i6.  Domini  pofi^tunt  nos  abf- 
que  re  , tantum  in  te  recordemur  nominis  tui. 
/f4.6  i .Fa£li  fumus  ficut  k principio  cum  non  do* 
minareris  noftri,&  nomen  tuum  non  inuocaretur 
fuper  nos.  i,M4ch4h.i.  Qux  gens  non  hzrcdita- 
uit  regnum  eiu$,&:  non  obtinuit  fpoHa  etusrOm- 
nis  compofitio  cius  ablata  efi.  Coxerat  libera, 
fa<^a  cfi  ancilla.  Et  peomifliones  de  regno  refii- 
fuendo  fuerutificuc  illa  £^<rft.}4.Surcitabo  fiipet 
gregem  pallorem  vnum,  qui  pafcat  eum , renium 
meum  Dauid : ipfe  pafcet  eum , & ipfe  erit  eis  in 
padorctm  Et  illa  0fr4  i .Congregabuntur  filij  Iu* 
da,&fillj  i fracl  pariter : & ponent  fibimet  caput 
vnum  , Sc  afeendem  de  tetta  : quia  magnus  dies 
lezrahcUhoceft,  Sancis  Dei.  Hoc  enim  inierpre- 
tatur  lezrahel.Et  illa  ^01«/  9.  In  die  illa  fufcicabo 
cabernaculum  Dauid  quod  cecidit, 8c  rezdificabo 
aperturas  murorum  eius,&  ea  qux  comiecant  in* 
Raucabo , Sc  rezdificabo  eum  ficut  in  diebus  anti* 
quis.  Ex  omnibus  huiufmodi  Scripturis , & ex  fi 
gnisomnipotentiz  qux  apparebant  in  Domino, 
putabant  regnum  terrenum  ab  eo  fore  inlhuran* 
dum.  Ec  hxc  cR  caufa  illius  quxRionis. 

Rcfpondens  eis,  dixit: Non  veniet 
regnum  Dei  cum  obferuationc. 

Rcfpondens  eis  dixit]  Non  plene  inllmens,  fed 
tantum  per  negationes  excludens  erroneum  tnrel* 
Icihim  : vt  impleret  quod  dixit  M4tth.7.  Nolite 
fatuRum  dare  canibus,  neque  margaritas  fpargite 
anre  porcos.  Et  hoc  eft  quod  dicit  [Non  veniet] 
Duo  rangii:vnum  quidem  in  communi, aliud  au- 
tem qu^  eR quali  fpecificatio illius.  Deprimo 
dictj[Non  veniet  regnum  Dci]in  mundum  iRum 
[cura  obferuationc?  hoc  cR,  cum  fignis  certis, per 
qux  certum  tempus  eius  obferuari  polfir,  Q^a 
aliter  dies  Domini  non  veniret  ficut  fiir:ficut  di- 
citur i.Theff.^.  Sc  Ecce  venio  ficut  fur. 

Sed  hoc  videturfialfum:quiayl//wfI?.i4.Di(apuIi 
eandem  quxRionem  moucnt  Domino  dicentes: 
Dic  nobisquando  hxc  fient, & quod  fignum  ctit 
aduentus  cui  > Refpondit  Dominus,  ponens  eis 
rnuUa  figna  fui  «duentus.  Ad  hoc  dicendum,quod 


in  veritate  multa  fiena  pofita  fune  appropinquati* 
tis  regni : fed  nullum  pofitum  eR  quod  certum 
tempus,&  diem,6c  horam  demonRret.  £t  ideo  di- 
cit ilntUm.Dc  die  aurem  illa  nemo  Icir, neque  An* 
geli,  neque  Filius,njfi  folus  Patet.  i .Non  cR 
vcRrum  nolTe  tempora  vel  momenta , qux  Pater 
pofuit  in  fqa  poteRate.  Hirranymiu.  Nulli 
fandiorum  Angelorum , nec  alicui  Sandonun 
hominum  huius  diei  notitiam  conceflum  eR  ha- 
bere : quod  folus  Deus  Pater  Sc  Filius  & Spirirus 
fandhis,id  eR,vnus  Deus  incognitum  aliUferaar, 
Et  ideo  patet  quod  Pfeudopiophetx  funt  qui  de 
Icienria  huius  diei  gloriantur.  Quod  autem  dixk 
in  communi,fpccincac : dicens. 

Neque  dicent  i Ecce  hic  , aut  cc- 
ce  illic. 

Duo'cangit : negotiationem  falfx  Pharifxo* 
rum  opinionis , Sc  paruam  regoi  Dei  manifella- 
tionem.  Deprimo  dicit  [Neque  dicent] ficut  vos 
putatis  , qui  feculare  & in  corporali  potentia  re- 
gnum Dei  futurum  cxiRimatis  [ Ecce  hte]  eR  re- 
gnum Dei  in  poremia  lectdati  Dauid,6e  vidoriis 
luper  corporales  inimicos  veftios  [ aut  ecce  illic] 
ficut  multi  hxtefiarchx  dixerunt , vt  Donatus 
dixit  cRe  in  ARica , & Arriani  dtxeruntelle alibi. 
Regnum  enim  gratia  Dei , in  poccftace  (eculari 
non  erit : neque  in  vna  parte  mundi , led  in  toto 
mundo : quia  lotnmorb^  c^rinebic.(fii.6o.GeDS 
& legnum  quod  non  feruieiic  tibi,petibit'.&  Gen- 
tes folitudine  vaRabuntur.  Non  ergo  erit  hic,vei 
ibi : led  potius  hic,  Sc  ibi,&  vbique.  If4.s%  Dedi 
te  inlucem  Gentium,vtfisfa)usmeavfqae  ad  ex- 
tremum cerrx.  P/4/m.iit.  A folis ortu vfque ai 
occafum  laudabile  nomen  Dcmini.MdlMch.t.A^ 
ortu  folis  vlque  ad  occafum,  magnum  eR  nomen 
meum  in  Gentibus : Sc  in  omni  Imo  oRatur  no- 
mini meo  oblatio  munda.  Contra  hoc  tamen 
obiicicur  per  illud  /ee/.)  Congregabo  omnes  gen- 
tes in  vallem  lofaphat,  Sc  difeepeabo  cum  eis.  Ec- 

f;o  videtor,  quod  ad  minus  regnum  vltimxcon- 
ummacionis  incipiat  in  valle  lofaphat.  Ad  hoc 
dicendum,  quod  lofaphat  ibi  fumicur  appellariu^ 
fecundum  incerpretattonem  lofiiphac : mdidum 
Domini.  Vnde  fenfus  eR : Congregabo  omnes 
Gentes  in  refurredione  c6muni,iD  vallem  iudici) 
Domini : Sc  ibidifeeptabo  cum  eis  dc  cledione 
eledorum,&  de  reprobatione  condemnandorum. 
Dicitur  aurem  in  valle  hoc  iudiciu  futurum ; quia 
erit  in  JRo  acre  contra  terram.  Simul 

rapiemur  cum  illis  obuiam  CheiRo  in  aera  : & 
fic  femper  cum  Domino  erimus  Et  quia  in  hn- 
mili  )Ro  acre  erit : ideo  dicitor  futurum  in  valle. 

Ecce  enim  regnum  Dei  intra  vos 

cft. 

Hic  tangit  qoandam  obfcuram  regni  Dei  de- 
terminationem. Attendendum  autem  eR  , quod 
regnum  Dei,efiemial>tec  de  regno  Dei  loquendo» 
eR  completa  poteRas  in  fcieniia,  & virtute  , Sc 
adibusiuRitix  Dei : ficut  fxpe  diximus.  Hxc  aa- 
ccin  poteRas  cR  in  gratia, & in  gloria.Hic  quidem 
in  graria : tn  fimno  aiitera,&  prxeipue  in  indido 
extremo  erit  in  gloria.  Materialiter  autem  ro- 
gnumDei  eR  in  SandisAe  beatis , in  quibus  ob- 
tinet Sc  plenum  locum  babet  bxc  poteRas  tuRi- 

tix: 


d 


in  E uahg.  D.  Luc.  Cap.  XVII  231 


tur : & in  damnatts,quos  iuQitiz  potciUs  prnnit. 
£c  lioccdqiicHjdidt  Rom.\^.  Non  cll  legiutin 
Dei  cfca  & potu$:fcd  luftitiai  & pax.  & gaudium 
inSpiritu  faiK^io.  Et  dc hoc  ccgnoprxcipue  di> 
Auin  cil  [ C^od  intra  vos  cd  ] quia  torum  cft  in 
obrcnianiiis  iullicixin  imerion^s,&  non  in  ex- 
ceiioribus.  Tamen  fecundum  licecam  hic  inten- 
dit regnum  materiale  iam  cite  intra  Pharifxos. 
Quia  Rex  iultorum»  & prima  ordinario  po- 
idla^um,&  principtim  /»poltolorum  & Difeipu- 
loriim  hiit  intra  cos,A:  non  rccognouetunt.  Vnde 
Pf»lm.^(i.  Principes  populorum  congregati  funt 


Eccle/ix  & lerufalem  dicitur  Erit  tri- 

bulatio magna , qualis  nunquam  fuit  ab  initio 
mundi  vfquc  inodo«  nec  het.  In  tHis  ergo  diebus 
erit  quod  fequirur. 

Quando  denderabitisvidere]  Duo  tangit : de- 
iidenum,&  id  quod  dghdcnbitur.  De  peimo  dicit 
[quando  delldctabtns]  hoc  cil,vehementet  cupie- 
ns. C«»nc.i- Oilcnde  mihi  faciem  tuam,fonec 
vox  tua  in  auribus  meis.  Pfilta.j^.AippiK  coram 
Ephcaim,Den|amin,&  Manafle.  Et  iterum  enitm. 
Offende  faciem  tuam  , & falui  erimus.  Sic  etgo 
defidcrabunc  [videre  ] hoc  eft  • fecundum  verita- 


■<  1 r a — _ -j ...... 

cum  Oco  Abrahamtquoniamdij  fortes  vehemen-  cem  percipere.  /M/r.K.Abraham  pater  veftetexul- 
ter  elcuati  funt.  Et  iterum  patribus  tauir  > vt  viderer  diem  meum : vidit  & gauifus  efl 


ruis  nati  funt  tibi  Eli) : contfiiucs  cos  principes 
Cjdcz  umnem  rerram.  Oe  Rege  autem  dicitur 
y/i.}}.  Dominus  legifer  nofter, Dominus  rex  no- 
fter.  Et  de  vtrifque  limul  dicitur  ) z.  Eccein 
iuflicia  regnabit  Rex>A:  principes  in  iufliticia  prz- 
erunc.  Sic  ergo  obfcurc  loquens  Pharifzis  , celat 
eis  myllerium  regni  fu-cquod  tamen  aperce  decla- 
rat Difcipulis » quibusdixit  & /.mc.8. 

Vobis  datum  efl  noflc  myllerium  regni  Dei: 
cereris  autem  >n  parabolis  , vt  videntes  non  vi- 
«leant  > & audientes  non  imelligant.  Et  hoc  df 
quod  fequirur. 

Et  ait  ad  Difcipulos  fuos : Venient 
dies  quando  defidcrctis  videre  vnum 
dicm  Filij  hominis , & non  videUitis. 

Bt  dicent  vobis  : Ecce  hic  « ccce  Uiic. 

Nolite  ire,  neque  feriamini. 

Dicit  autem  hic  duo, in  quorum  primocaiuos 
reddit  ab  errore  fedticente  Sc  auettente  a regno 
fuo  , & in  fecundo  dac  (ignum  cognitionis  regni 
Tui,dicens,quod  erit  eis  clarum  ficut  fulgur.  Adhuc 
autem  in  primo  funt  quatuoc  paragraphi.in  qno- 
rum  pi  itno  innuit  neccQitatcm  propter  quam  dc- 
Ederabitur  illuminatio  Filij  hominis  : inflando 
dicit, quod  licet  dclidetccur , tamen  dirpenfatotie 
denegabitur : in  rerrio  offendit  indantiam  Hxre- 
fiarcharum  a Ede  auerremium  : tn  quano  autem 
monet  fuos, ne  ab  huiufmodi  fedueantur.  Dicit 
igirur  in  primo  duo.  Primum  quidem  quod  cfl 
periculi  fututi  cercitudo,cum  dicic  [venient  dies] 
virimx  pct  fccurionis  , qux  pizueniiur  per  dies 
captiuitaiis  Ierufalcm,qui  etiam  erunt  pcriculoE: 

& propter  peccatum  quod  in  Dominum  cummi- 
(CTunt  indudfi.  Lhc.\$.  Venient  dies,  &coangu- 
Rabunt  te,  ^ciicumdabunrre  vndique  inimici 
tui  vallo:&  ad  terram  proffernent  tcA  Elios  tuos 
qui  in  te  funt.  Veniet  tenmus  , quale 

Don  fuit  ex  quo  Gentes  cceperimt  ede  vfquc  ad  > 
tempus  illud.  Hoc  enim  de  vtroqjtcmpore  verum 
c(f,  fcilicet,  de  tempore  captiuicatis  lerufalcm,  & 
de  tempore  vltim*  fub  Amichriffo  perfecutio- 
nis.Io  idis  ergo  diebus  erit  magna  tribulatio:quia 
eum  Enc  quatuor  perfecutiones  EcclcEz,quz  Ebi  ludxi  cum  afino,  donec  ad  Enatem  reuclatio-. 
Etcccflcrunt.tyrannofum,  hzrcticorum.faJfonam  , nero  quando  fc  in  Antichriffo  deceptos  ellc  vi- 
Chriffianorum : vitima etiam  Antichrifli confla-  | debunc.  Gtnef.ii.  Expeffate  me  hic  cum  aft- 
biturex  omnibus  tribus  ideo  pcriculoEor erit.  I no>  hoc  efl,  aEnino (en fu  : ego  & puer  illuc  vf- 
£c  Emiliter  fuit  in  capiiuicatc  lerufalcm  pugna  que  properantes,  cum  adorauerimus,reueitcmuc 
exterior  Romanorum  tyrannorum  : fcditio  inte-  f ad  vos. 

rior trium hzrefum,Pharinenrum,&  Eifzoriim,  I Et  dicent  vobis]  multi  Pfeudoprophetx  & 
& .Sadduccorum : & tertia  falfoium  ludxorum  Pfcudochtidl  Ec:Ecut  dicitur  Afdrfllz.r4.  & fedu- 
duium  compugnantium.  De  vtraque  illarum  ccntmultos.  Et  quoniam  abundabit  iniquicas,re- 

D.yilberii  Msguttin  £udjj^.  D.Luc.  V a frigcfcct 


[vnum  diemlhoc  ell,  vnatn  przfemialem  illumi- 
natjonem[FiIi|  horoinis]intertot  timores  preiTu- 
rarum,  & tot  dubia  hxrefum.  Pftim.Z^.  Mclioc 
efl  dies  vna  in  atriis  tuis  fuper  millia.  ZAch.  vU. 
Erit  dies  vna , quz  nota  ell  Domino : neque  dies 
necjiie  nox.  Dies  emm  dicitut  propter  diei  illumi- 
nationem , & non  propter  temporis  qualitatem. 
Et  ideo  dicitur,  neque  dies  neque  nox : quia  neu- 
tra qualitas  temporis  facit  diem  illam.  In  illa  ta- 
men die  illuflrabittir  quicquid  modo  dubium  efl 
de  veritate  Edei.  i .Corintli.4.  Veniet  Dominus  qui 
At  illuminabit  abE:ondica  tenebrarum  , &:  ma- 
nifellabit  conElia  cordium : Qc  tunc  laus  erit  vni- 
cuiqtie  i E)eo.  Hzc  efl  ergo  dies  dcftderata  ^ 
Sandlis. 

Obiicicur  autem  contra  hoc  quod  didlum  efl, 
per  illud  Amot  y ,Vx  dcEderantibus  diem  Domi- 
ni : ad  qnid  eam  vobis  i Dies  ifta  tenebrarum  & 
non  lucis : ergo  & nule  faciunt  qui  dcfidetanr. 
Et  hxc  dies  non  ell  illullrationis , fed  obccncbia- 
ttonis.  Solutio.  Dicendum, quod  San^i  qui  fem- 
per  deEderant  Eniri  pcTcgrinationem  illam , dcE- 
dcranc  diem  illam.  Alij  autem  qui  formidant  pex- 
fentiam  iudiets  propter  roalamconfcientiam,non 
deEderant  eam.  Et  vx  eis  E deEderant : quia  ibi 
damnabuncut./^Ei/ip.  1 .Cupio  diEblui,&  clle  cum 
Chriflo, multo  magis  melius.  De  malis  amem  di- 
citur Luc.x  1.  Veniet  Dominus  fcnii  illius  in  die 
qua  non  fperai,&  hora  qua  nefcit,&  diuider  eum, 
pattemque  eius  cum  inEdelibus.  Hzc  autem  dies 
illuminabit  ad  veritatem  Edei  prxdicatx  : quia 
ibi  clara  eiunt  omnia.  Et  ideo  in  Pfixlm.XQ^.  Do- 
minus veniens  dicitut : Amtflus  lumine  Ecuc  ve- 
flimemo  Sed  quoad  angulliam  tcrroiis , dicitut 
erte  tenebrarum.  Thren.^.  Me  minauic  & adduxit 
in  tenebras, & non  in  lucem.  Sic  ergo  verum  efl, 
quod  defiderabitis  vnum  diem  Filij  hominis. 

Ei  non  s'idcbitis J Tangit  hic  illius  diei  dcnc- 
gationero.  Et  hoc  Ecad  eledotum  ptubacionem: 
& ad  reprobandorum  iuffam  condemnationem. 
/Mw.y.Quxrciis  mc,&  non  inuenictis.  Cwtic . f . 
QuxEui  ilium, & non  inueni.  Ali)  autem  in  pec- 
cato inEdclitatis  obflinaciunis  fuz  morientur. 
Imu.Z.  Si  non  credideritis  quia  ego  fum , morie- 
mini in  peccato  vefho.  Expcdabunc  enim  ctinc 


Gouj^Ii 


252  D.  A Iberti  Magni,  Ord.  Prsed. 

frigcfcetcharitas multorum.  Sicut  fuit  TKeodas,  «qualitatis  t quia  fulgur  non  implet  nifi  paniuiq 
de  quo  dicitur  iti  j4tUl>m  ApoJhUtum  y qui  illius  Kabitacionis  horizomeiTi. Lumen  autem  di* 
fcduxit  multos  ; ficui  diftum  cft  a nobis  fupra  1 5 . uinum  totum  implebit  mundum,  hb  5 ff.SI  volue- 
Et  ficut  ante  dies  beati  AuguAini  parum  furrexit  tit  extendere  nufcies  quaf  tentorium  fuum,^  ful- 
t quidam,qui  fc  loannero  Baptidam  diceret, & pco-  guiarc  lun-.inc  fuo  dcfuDcr^cardines  quoque  maris 

mit  paululum  : ita  quod  tandem  fca(lCTuite(Ie  operiet.  Illud  autemfulgutefir^dendormiracu- 
Chri(him.Hoc  autem  iaro  bis  accidit  temporibus  lorum  > & Iplendor  luminis  fan^tatis  San^o- 
nodris.  In  Frandacnira  apparuerunt  duo , qui  fe  rum.  Et  hoc  quidem  eft  pro  modo  gratiae  in  pri- 
Eliamdd  Eooch  ede  pronuniiauerum.In  Germa-  mo  aduentutper  modum  autem  gloriae  eft  in 
nia  autem  vnus  futtexit.qui  fe  l e s v m & Salua-  aduemu  (ccundo.  Et  ideo  haec  illufttatiopcjimlt,  * * 
prem  efle  fatebatur.  Ipfc  etiam  Simon  , ficuc  in  excarcat  omnes  inimicos  cius : quod  perturbati 
verbis  fuis  legitur,  dixit : Ego  fum  fptmfus , ego  & cxcaecati cadunt  coram  ipfo.  i.Tntff.i.  Quens 
fum  paracletus,  ego  fum  Dei  virtus  quz  vocatnt  Dominus  1 e $ v s inteificictfpirituoris.fui , dc 
magna , ego  fum  Omnipotens,  ego  (um  Verbum  dcftruct  illuftratione  aduencus  lui.  Sicut  enim  di- 
Dci.egolum  Filius  Dei, ego  fum  omnia  Dei  Sur-  cit  Chrjfoj}.  Corufeatio  non  iirdigec  pr«conc:lcd 
gent  etiam  numi)  Anctchridi . & ipfe  Antichri-  in  momento  & in  thalamis,  & in  domibus  eft,& 
ftus , dc  dicent  vobis  [ Hcce  luc  ] in  ifta  fc^a  eft  per  vjiiucrfum  orbem  monllratur.  V ndc  rria  ha- 
Chtiftus  [ dcccce  illic  1 in  alteiias  Hircllarch*  bei ; repente  enim  fit , dc  improuis^,  dcmanifcfti. 
fefta  cft  Chriftus./W4r//?.t4.Siquis  dixerit  vobis:  Repente  quidem  fit  ne  declinari, improuisc  nc  ca- 
Ecce  hic  cft  Chriftus,aut  ecce  illictolitecredcrc.  iieri.manifcftc  ne  negari  poflit  quin  fit  reuelarum. 
Surgent  enim  Pfcudochrifti  & rfeudoprophet*,  Et  hoc  quidem  totum  verum  fuirin  prima  leru* 

& dabunt  figna  magna  dc  prodigia : ita  vt  in  er-  falcm  deflru^lionc  per  Romanos  propter  reatum 
rorem  inducantur,  fi  fieri  poteft,  etiam  elc^i.  Et  Pallionis  Chrifti.  Erit  tamen  mulco  plus  in  fe- 
tales multi  fuerunt,  & funt , dc  erunt  aueitcntes  a eundo  adiieiuu  ad  indicium  : ille  enim  erit  mani* 
fide.  Ec  ideo  fubdic  [Nolite  irejeum  illis  percon-  feftus.  /fj.40.  Videbit  omnis  caro  falutare  Dei. 
fenlinn  inctcdulitatis.  A4.iK.Quicredideni,non  lllc erit  fubitus.  In  momento  , irt 

feftinct[nequefe<flamini]inopere.  i.Ttftjf.i.Cn-  idhi  oculi  , in  nouiihma  tuba.  Ille  erit  impro* 

, ius  adueiuus  erit  fcaindum  o{Kt.itioncm  far.ana;  uifus  : quia  fuut  furita  innodie  veoiet  i-Tor/f 

in  omni  virtute,  5c  fignis,  & prodigiis  mendaci-  Ita  erit  Filius  hominis  ] Sumit  adapcatior>cm 
, de  in  omni  fedudionc  iniquitatis  in  lifs  qui  diflz  ftmilitudinis.  Dicit  autem  quod  ita  erit  Fi* 
pereunt.  Et  ideo  non  fellemini  cos  : quia  tales,  litis  hominis  ; quia  in  natura  & forma  alfumpti 
ficut  dicitur  in  tptjhls  x.Pttr.i.  Scflas  non  mc*  hominis  veniet  ad  iudicium.  Videbunt 

tuum  introducere  perditionis.  in  quem  ttansfixerunr.  Apoc.f.  Ecce  veniet  cum 

nubibus,dc  vidcbiccum  omnis  oculus, & qui  eum 
N^im  ficuc  fulgur  corufcsns  defub  pupugerunt.  2 £.  Amodo  videbitis  Filium 
cxloiinca,  qux  fub  cxlo  funt  fulget:  hominis  fedentem  a dextris  virtutis  Dei  ,dc  te- 
ita  etit  Filius  hominis  in  dic  fua.  " nienton  in  mibibuscili.  Tunc  videbunt 

Filium  hominis  venientem  cum  poteftatemagiu 
Tangit  figna  fui  aduentus  , quando  regnum  & maieftate  [in  die  fua]  hoc  cft  , in  declaratione 
fuum  incipiet  in  tortus  plenitudine  porcftatis.  fua.Tunc  enim  lux  claritatis  fux&r  omnium  San* 
Dicuntur  autem  hic  duo,in  quorum  primo  ponit  &orum  cum  co  exiftentium  mirabiliter  corufea- 
figna  : in  fecundo  autem  refpondei  quarfttoni  bit.  M 2 f . Poteftasdr  terror  apud  eumeft  . qui 
Apoftolorurq , vbi  hxc  regni  poteftas  fit  congre-  facit  concordiam  in  fublimibus  fuis,  Nunquid  eft 
ganda.  In  primo  horum  dicit  quaiuor,in  quorum  numerus  militum  eius  ? Sc  fuper  quem  non  furgic 
primo  dicit  claram  fui  ad  regnandum  aduentus  lumen  illius.  a4/4rri).i ).  Tunc  fulgebunt  iufti  vc 
corufeationem  : in  fecundo  dicit  illius  aduentus  fol  in  tegno  Patris  ehis.  Hxc  aurem  dies  dicitur 
improuifam  fupee  homines  fore  ptxoccupatio-  fua:  quia  eft  ab  co  ftatuta  ,&  quia  eft  abeo  folo 
sicm  : in  tertio  illius  aduentus  & porcftatis  fubi-  lct(a,&  quia  omnis  voluntas  fua  fit  in  ea.  Dc  pri* 
tam  necellicatctn  , ad  quam  nulla  poteft  elTc  prx-  mo  hocitm  dicitur  Aii.  1 7.  Statuit  diem  in  quo 
paratio : in  quarto  amem  oftcndit.in  illo  aduen-  iudicaturus  cft  orbem  in  xquitate  » in  viro  , in 
m de  quolibet  flatu  hominum  qiiofdam  cilccli  quo  ftatoit , fidem.  De  fecundo  Manh.i^.  De 
rendos  , dequordaro  ede  reprobandos.  In  primo  die  autan  illo  nemo  fett , nifi  fblus  Pater.  De 
horum  aJhuc  duo  dide,  in  quorum  primo  tangi-  leriio  Confilium  meum  ftabit : & om* 

tut  fecundi  aduentus  corufeatio  , qux  prxeone  nis  voi-2nt.<s  mea  fiet.  Voluntas  Domi* 

non  indigct:in  fecundo  auccin  dicit  quxdam.qnx  ni  in  manu  eius  dirigetur.  His  igitur  modis  dici- 
prxamboia  ede  oportet.  In  primo  horum  ponit  turdies. 
quandam  llmilitudincm  , & adaptat  eam  ad  pro- 

pofirumquodimendic.  Dicit  igitur.  Primum  autem  oportct  illum  mul- 

Nam  ficut  fulgur  J quod  fulgetra  vocatur,  ta  pati  , & reprobari  A gcncratioDC 
quia  fubito  micat./ai  jS.Nunquid  mittes  fulgn- 
r»,5c  ibum  ? Quafi  dicat.  Sicut  ego[corufcans  de  . 

fubcxlojhocefMc  horizontis  inibi  habirantium  I Hic  aurem  tangit  quod  eft  prxambuluffl,dc  ad 
hcmifphxrio  [in  ca]loca[qux  fub  cxk>]illo[funiJ  diem  Icrufalem  dcftruilionis,&  ad  diem  aduentus 
boceft,  fub  inibi  habitantium  hcmifphxrio  [fuU  ad  indicium.  Et  hoccftquod  dicit  [Pdraumlficot 
gct]quia  fulgur  ftatira  implet  hcmifphxrium  ha-  caufaprarceditcaufaiiim : quiafacramenta  Chrifti 
bitamium  fub  illo  horizonte , dc  quo  fulget.  Fft  caufa  funt  falutiseic£loruni:-Se  caufa  percomem* 
autem  fulgur  illud  indudlum  pro  fiinilitodinc  ptum  funt  reprobationis  damnandorum,  & rem- 
^iquantuU  imitationis , 8c  non  pto  fimilicudine  poralitcr  in  captura  ciuicacis , & xtctnaliter  in 
' judicio 


E 


i 

t 

i 

I 


in  Euang.  D.Luc.Cap.  XVII.  2,33 


sudtcio  extremi  examinis.  Lne,  t j .0  ftuiri  & rar- 
di  corde  ad  credendum  in  omnibus  qnx  locuti 
funt  PropheiarlNonne  fic  oportuit  Cbriftuin  pa- 
ri , & ita  intrare  in  gloriam  fuam  > Per  hzc  enim 
facramenta  fua  Chriihis  cD  oftium  elegiorum, 
per  quod  fecum  iiicrabum  ad  gloriam.  /04/r.io. 
Ego  fum  olUum : |)er  me  iiquis  introicric,faluabi- 
cur.  I .Cortnth.  1 f . Primitix  Chrilhis  : cicirrde  hi, 
^ui  fune  Clitilb,qui  in  aduentu  eius  crediderunt. 
i./*crr.i.  Spiritus iandus  prxnuntians  ea$,qii«in 
ChriHo  funt.padiones^  pofteriores  glotias.Hoc 
cH  quod  dicit[Ptimum  autem  oportet  illumjhoc 
ell,  opportunum  elt  & vtile , & congruens  ordini 
facramcntoruin[mulca  patfjSicut  enim  dicir  Bta- 
tm  /irr;r4r(/iM,muicumdiliRcuItatisa(rtinipnc,quo 
re  multx  diledionis  debitorem  conllirueicc.,  ad- 
xnoneretque  gratiarum  adionis  difficultas  redem- 
p(ionis,quem  minus  deuotum  effecerat  conditio- 
nis facilitas. //4. f). Vidimus  cum  nouillimum  vi- 
rorum, virum  dolorum,  & (cientem  iiffirmiiatcm: 
vnde  neque  reputaulmuseiim.  In  his  enim  pafliQ.' 
nibus  • Si  didjcic  compati  his  qui  tiibulancut  $c 
patiuntur,  &:  comparat  diledioncm  Sandorum, 
& reprobi  implent  fuoium  mcn(iuam  peccato 
rum.  £t  de  primo  horum  dicitur  Hel/r.i.  In  eo,in 
quo  pafllis  eft  tpfe  & tcntaius , potens  eft  & eis 
qui  tentanmt, auxiliati.  De  fecundo  autem  dicitur 
'JCetn.f.  Commendat  autem  Deus  fuam  charita- 
xem  in  nobis  : quoniam  cum  adhuc  inimici  cHc 
tuus,  Chrilhrs  pro  nobis  fecundum  tempus  mor- 
tuus eft.  De  tcrtiodicitur  £i  vos  im- 

plete mcnlucam  patrum  vcllroruvn. 

£creprobari'!pcriudicium  iniquum, & falfum. 
Iniquum  quia  lic  reprobatus  a luJxis , de  ludxis 
natus, ludxis  prominlisitrandt  ad  Gentes, & duos 
parietes  c diuerfo  venientes, ciccumcinoncmfcili- 
cet  &prxpatium, concludit  in  vnum.pyVm.  1 17. 
Eapidem  quem  repeobaueeunt  xdificantes.hic  fa- 
dus  ell  in  capue  anguli.  A Domino  fadum  e(l 
lilud,  &efl  mirabile  in  oculis  nodris,  //4  jj-Pro 
eo  quod  tradidit  in  mortem  animam  (liam,  & 
cum  fcclctaiis  reputatus  cft,  & ipfc  peccata  mul- 
torum tulit,  & pro  tranrgtelluribus  oraiiit  vt 
non  perirent  [i  generatione  hac  ] adultera  &c  ne- 
quam ludxorum.  Lue.  1 1.  & Muiib.  1 2 . Genera 
tio  hzc  mala,&  adultera.  & nequam.  Deuier. ; t. 
Generatio  ptaua  atqne  peruerfa.  Proketb.}0,  Gc 
neratio  quz  pani  fuu  tnaledicu,&:  matri  fux  non 
benedicit. 

Et  ficut  facium  cft  in  diebus  Noc, 
ita  eric  & in  diebus  Filij  hominis. 
Edebant  8c  bibebant, vxores  ducebant 
&dabancurad  nuptias vfquc  in diem 
qua  intrauit  Noc  in  arcam  : Sc  venit  di-  | 
IuLiium}&  perdidit  omnes. 

Hic  tangit  diei  illius  inconlideratam  fiiperuea- 
tionem,  & tangitduo  : inconfideratorum  & dam-  > 
natorum  exempla , fcilicct , punitorum  per  dilu-  | 
uium  in  diebus  Noc,  & punitorum  }>er  ignem  in  ( 
pentapoli.in  diebus  Loih.ln  primo  autem  horum  1 
dicit  cria.  In  prhna  enim  parte  adaptor  (imilicudi-  < 
nem  : in  fecunda  dicit  opera  quxdam,  qux  puni  - . i 
tionis  fuerunt  caufa:in  teicta  dicit  qualirer  funt  I 
puniti.  Dc  prima  harum  dicit  (ic[Et  Heue  fadiuin  ' 
cAjin  originali  mundo  Ge»ef.6.  In  diebus  Noc.  I 

V.Albeni  Euang.  D.Lue. 


• Dies  illi  dicuntur  Noc  , quia  fblus  ille  in  illumi- 
i nauonisdiuinxdic  vixit.  Geutf,6.  Noe  erat  vir 
iuftus,  Sc  pcrfcdlus  in  generatione  fua  fuit ; cum 
I Deo  ambulauit.  £t  Genef.y.  Te  enim  vidi  iulliirn 
coram  ine  in  generatione  hac-  Ec  ideo  alij  erant 
6I1J  nodis.  Ilie  autem  fuit  filius dieiiquia  Prou.^. 
dicitur.  Semita  iudutum  quafi  lux  fplendens, 
& crefccns  vfque  in  perfedum  diem.  Meo  ergo 
dicuntur  dies  Noc  [ lea  erit  ] Adaptat  llinilitu- 
dirsem  [ in  diebus  Fili)  hominis  ] lain  in  prx- 
cedemibus  didum  efl , quare  dicamur  dies  Fili) 
hominis. 

Edebam  Si  bibebant  ] Tangit  opera  ad  vicx 
conferuaticyicro  periincncia , in  quibus  dedcrunc 
inteiligere,  quod  nihil  prxfumcbancdc  periculo 
fiiciiro.  £(  tangit  ea  qux  naturz  opera  videntui: 
vt  det  inteiligere  , quoniam  & in  iliis  h fuperflua 
cura  ad  ca  adhibeatur , peccatum  clh  Qu<^  ergo 
dicit  [Edebant]  intcliigicui  quod  (uperHuum  Au- 
dium  in  edendo  habuerunt.  Ift.ii.  Vocabit  Do*- 
minus  ad  fletum  & ad  piandum , Sc  ad  cingulum 
facci:&  ecre  gaudium  Sc  Ixtitia, Occidere  vitulos, 
&iugularc  aticrcs.Comedamtis  Si  bibamus  1 cras 
enim  moriemur.54picnr.  t.Fruamur  creatura  tan- 
quaminiuuenture  celcricer.  Hcc  enim  cA  pars 
iioAra,&  hxceA  fors.  Vndccomedere  , Sc  venui 
Icfuire  , reputabant  huius  vitx  beatiiudtnem. 
Rom.}6.  Huiulmodi  ChriAo  Domino  non  fec- 
uiunr,fcd  fuo  vcntci:pcr  dulces  fermones  & benc- 
didionesfcducunt  coida  innocentium  [ & bibe- 
bant] Audium  corpori  impendentes  quod  fa-tori 
dc/cruic.  Luc.ik  Attendite  vobis  negrauentor 
corda  veAra  crapula  & ebrietate.  Sapient,  x.  Vino 
pretiofo  Si.  vnguentis  nos  impleamus,  non  (ic 
^Hamm  qtiod  non  peiiranfcai  luxuria  noAra.  Vbi- 
que  relinquamus  ligna  Ixritix.Comedentcscuira 
& bibentes  lafciui  lunt,&  lufiui  (unt  iiicontinen* 
tes.Sicut  didt  Gngor.  quod  venter  mero  xAuans, 
facile  defpumat  in  luxuriam.  Propter  quod  ctiacn 
genitalia  ventri  fubnexa funt.  ExoJ.^x.Sc 
nmb.\o.  Sedit  popiiUismeus  manducare  & bi- 
bcre,&  furrexcrunt  ludere[  vxores  duccbant]quod 
etiam delicitis operibus elfc videtur.  i.Or.7.  Vit 
fi  ducit  vxorem,non  peccat.Sed  iAi  quia  defuru- 
ris  nullam  habebant  curaro:ideo  intclHgitur  quod 
ardentiores  fuerunt  amaioies  fturum  coniiigumt 
quamuts  exterius  propter  honcAatem  fccularcm, 
non  aliis  qu^m  coniugibus  vtctcimir.  A'0i»4n.7. 
Sunt  qui  vxores  accipiunt , vt  Deum  a mente  fua 
cxcIudatK  , Sc  fux  libidini  ita  vacent  llcut  equus 
& mulus  , quibus  non  cA  intcliedns.  Et  in  hos 
habet  potcAatem  dxmonium.  Sextui  Phyrtxi^ 
em.  Ardentior  amator  fux  coniugis,  adulter  eA. 
Ardentior  autem  cA  qui  nec  bona  vnairimoni) 
attcihlic,  ncc  legem  honeAaiis  circa  modum  co- 
gnofccndi  ciAodit,  nec  tempora  religionis.  T.a- 
Ics  igitur  non  habau  pex  oculis  iudicium  fu- 
turum. 

Et  dabant  ad  mipttas]  Alias  fnas,&  coniundas 
(ibi  moUeres  comincre  non  valentes , fcd  in  am- 
plexus viri  cxardefccntes.  Genef. 6. Omnis  quippe 
carocorcupit  viam  fuam  Ec  Cumque  vi- 
dille.t  Deus  terram  cAc  corruptam , &:  cimifkain 
cogitationem  hominis  efle  intentam  ad  malum. 
Qux  enim  viros  ducebant , non  ducebant  nifi  ad 
libidinem  explendam  » &:  lege  mattimonij  non 
vtebantur  nifi  ad  honcAatem  exteriorem : & ideo 
Deum  a mente  fua  excluferunc.  Sed  hoc  bonum 
V ) habebant 


D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsed. 


114 

habebant  ^uia  (exumdifUngaebant  aliqua  ie> 
ee  honefUtisexcerioris  vtebancur[vfquc)ndiem] 
hc  implebant  menfucam  fuoruin  pcccatocum 
[quiNoc  ] qui  folus  cum  filiis  Tuis  ecac  iuftus 
^am  Domino  [tnirauit  in  arcam  ] poft  centum 
anoos,quibus  conuicancis  ftiis  pceniteniiam  piz- 
(Ucauetai,nec  pceniiere  cuiatieiunc.  Ith  i4.Dedit 

cempa$  E>eus  in  poenitentiam,  & ille  abutitur 
eo  in  lupetbiam.  Ynd<  & Gtntf.S.  dicitur : Erunt 
dies  illius  centum  viginti  annorum,  fupple,  qui 
fuscos  ad  pcrnitenciam  expetf!tabo.  Sed  cum  in 
centum  annis  non  ptEniceienc,tunc  vigimi  annos 
fubtraxit , & per  centum  annos  eos<ad  poenircn' 
tiam  expe^auir.  Arca  autem  fignificac  vitam  ec- 
clefladicam , qaz  fola  faluac  hominem.  Vnde 
In  arca  pauci,  id  eft,  o^loanimz  faluz 
H&z  funt  per  aquam.  Qm>d  & nos  nunc  (imilis 
fotrox  faluos  facit  baptifma  : non  camis  dcpofi- 
tio  fordium  , fed  confdentiz  bonx  interrogatio 
In  Deum.  In  baptifmoenim  crux  operatur,  in 
qua  enatamus  per  aquas  Tubmergerircs  concu* 
pifcentiam,  iicut  in  quadam naui.  54p.14.Vt  non 
cHenc  vacua  fapientiz  eux  opera:  propeer  hoc 
ligno  credunt  homines  animas  fuas , & tranfeun* 
tesmaceper  cate liberati  funt.  Benedi^menim 
lignum , propter  quod  hc  iudicia.  Et  ideo  dicit 
//(r^r.u.quisd  hdeNoede  iis  qux  adhuc 
Don  videbantur  metuens  , fabricauit  arcam  , in 
qua  ipfe  raluacuse(l:5c  figuram  fallitis  coti  mun- 
do exhibuit.  Illi  autem  de  futuris  iudtciis  Dei 
oihil  confiderantes,  voluptati  operam  dabant. 

Ei  venit diluuium]a  E>eo  immiirum[&; perdidit 
omnesjquia  nec  in  diluuio  poenicucium  : 6c  ideo 
omnes  perditi  funt.  //«.18.  flagellum  inundans 
curo  ctanfietic , erjtis  ei  in  conculcationem.  Sic 
ergo  illi  perditi  funt , quia  de  fututis  Dei  iudiciis 
nihil  cafx  habuerunt. 

Similiccr  ficucfadum  cfHn  diebus 
Lot:Edebant>£c  bibebant. 

In  naturalibus  peccatis  non  timentes , damna- 
vit Dominus  in  diebus  Noe.  Sed  eos,  qui  pecca- 
bant contra  naturam  , dc  fututum  iudkium  non 
habebant  prx  oculis  , perdidit  Deus  in  diebus 
|.oc.  Dicit  autem  hic  tria , in  quorum  primo  in- 
nuit funilitudinem  efle  quod  dide, & in  culpa  ,&  in 
p(rna:in  f^undo  inconltderatorum  & impiouifo' 
ntm  inducit  opera  : inienio  autem  operum  con- 
demnatione. DIcif  ergo[firoilitct]  quiar>cur  dicit 
.Ba«riMi:De  fimilibus  eft  flmile  iudiciiim  [ficuc  in 
diebus  Lot  ] Nihil  enim  luminis  fuit  in  Sodomis 
niil  in  domo  Lot.  Stp.  t8.  Sandlis  tuis  fuit  lux 
raaxiraa[Edebam]Tangit  opera  communia,  & ad 
necelllcatem  & ciuilitatem  pertinentia.  Duo  au- 
rem tangit  pertinentia  ad  necefEtatero.  Vnuin 
dicit. 

Edebant]Inielligitur  quod  non  confiderato  ti- 
more iudici)  diuinj,per  eium  in  Ic  concupifcauii 
carnalem  nutrieliam,&  pauperum  in  nullo  recor- 
dabamur: quia  iudicium  prx  oculis  non  habue-  ' 
runt.  Ez.tch.  t6.  Hxc  fuit  iniquitas  Sodomx, 
abundantia  panis,  Sc  otium,  & quia  manum  ege- 
no & pauperi  non  porrigebant.  Sex  enim  modis 
vt  dicit  Gregt.  peccatur  in  edendo,  iciliert , fi  ho- 
lam confbtucam  prxuenir.  EccU.  10.  Vxternr, 
euius  cex  puer  e(b&  cuius  principes  mane  come- 
^t:non  ad  ncceffiutcm,  Icd  ad  ebrietatem.  Sjc 


videmi:  peccafle lonathas  i.Xcg.4.  qui  ante  ter- 
minum lUtutuma  paue  tege  & principe, qui  fla- 
tuete  debuit  & potuit,  mei  comedit,  6c  fencemix 
mortis  efl  addidus.  Secundo  peccatur' edendo, 
cum  nimis  frequenter  comeditur.  Semel  enhn 
comedere, vita  angelica  efl:bis  amem,efl  vita  hu> 
mana:plurics,efl  vita  pecotina,nifi  hoc  exigat  in- 
flmiitas.  Philip.  ; . Quorum  Deus  venter  cll , Sc 
glona  in  confullone  eorum  , qui  terrena  Tapiunt. 
ChX/4t.6.Qui  (eminae  in  came.de  carne  metet  cor- 
ruptionem. Tertio  flipcccatum, quando  quisni- 
mis  ardenter  comedit.  pro  lenricu-- 

Ia,  quam  nimis  ardenter  defldcrauir,  primogenita 
fua  vendidit.  Hehr.  fi.  Nequis  fornicator , auc 
prophanus  vt  Efau,qui  propret  vnam  cfcam  ven- 
didit primogenita  fua..,^«^H^mMi.  Malo  comede- 
re agnum  cum  Chriflo,  vcl  quemlibet  cibum  de- 
licatum , quam  lenticulam  cum  Efau.  Non  enim 
rubflanciadbi , fed  auiditas  fumendi  inculpa  eft. 

I).  Catnis  curam  ne  feceritis  in deiidetiis. 
Quarto  Iit,  quando  aliquis  nimis  lauta  Sc  delica- 
ti prxparata  exquirit.  /.wr.i;S. Epulabatur  quoti- 
die fplendidc.  ProM.  )0.  Qui  ddicacc  nutrit  fer- 
uum  fuum,hoc eft,  corpus  Tuum, femiet  eum  con- 
tomacem.Quimo  modo  fltXumptuofa  nimis  pro- 
curando. EccU.  6.  Omnis  labor  hominis  in  ore 
eius, fed  anima  eius  non  implebitur  bonis.  Luc.  t f . 
Deuoranic  (libllantiam  fuamcum  merecncibus, 
viuendo  luxuriose.Sexio modo  flt.in nimia  quan- 
titate Tumendo.  An  non  vides  quanta 

comedat,  & bibat  quotidie? Zjic.  11.  Attendite 
vobis , ne  corda  veflra  grauentur  in  crapula  vel 
ebrietate.  Sic  ergo  ifti  edebant. 

Et  bibebant]  Aliud  opus  eorum.  Quinque  au- 
tem modis  in  bibendo  peccabant.  Primo  quidem 
non  fanitacem , vpl  necellitatem  in  vino  quxren- 
do,fed  ipfum  vini  faporem.  qui  confitr- 

gitis  mane  ad  ebrietatem  fc£iandam,S:  potandum 
vfquc  ad  vefpcram.vt  vino  xftuetis.  Hoc  enim  eft 
leccaiorum.  Secundo,  qui  quxrebam  ntmietdtoa 
bibendi  vfquc  ad  ebrietatem.  1.  Reg.  1.  Vfquequo 
iDcbciaris  ? digete  paulifpcr  vinum  quo  mades. 
If*-y  Vx  qui  potentes  eftis  ad  bibendum  vinum, 
& viri  forres  ad  mifccndam  cbiietatero.Iftis  enim 
non  fufficit  vniufmodi  vinum  vel  poculum  bibe- 
re,fed  vnam  ebrietatem  milccm  in  aliam.  Tertio 
modo  peccatur  in  vino,  quando  in  derrimencum 
corporis  bibitur, & cum  (ludio  magno  requiritur. 
Prtu.x } . Cui  vx  ? cuius  patri  vx?5c  cui  rixx  ? cuf 
fouex?cui  fine caiifa  vulnera? cui  fuflbfEo  oculo- 
runoNonne  his  qui  morantur  in  vino , Si  ftudene 
ca! Icibus  epoiandis/Quatto  modo  peccatur, nimis 
delicata  vina  procurando.  Scip.x.  Vino  prctiola 
&vnguentjs  nos  impleamus.  Amoj6.  Dibencet 
in  phialis  vinutn  , & optimo  vnguento  delibuti: 
nihil  patiebantur  fuper  contritione  lofeph.Quin- 
to  modo  peccatur,  malo  fine  bibendo , ad  libidi- 
nem (cilicet  excitandam , & calores concupifeen- 
tix.  Proturh.xo.  Luxuriofa  res  eft  vinum, rtimul- 
ruofa  ebrieras:quicunque  his  delebatur,  non  eric 
Tapiens-  Ephef.  j . Nolite  inebriati  vino, in  quo  eft 
luxuria.  Taliter  enim  edentes  & bibentes  Edor- 
miunt iudicium  , prxoccupantur  in  ledo,  donec 
iudicig  prxueniuntur. 

! Emebant  Sc  vendebant,  plantabant 
fle  xdificabant. 

Tangit  opera  ciuilitatis , & tangit  duo , qux 
pentnenc 


inEuang.  D.Luc.Cap.X VII. 


pertinent  ad  eomraunicttionem  ciuium : & duo 
qux  pertinent  ad  cultum  , Sc  habitationem . & 
ptancationem  patrix.  De  ptimis  quz  pertinent 
ad  communicationem  dicit[  Emebant  ] In  emptio- 
ne autem  intelligiturauaritia,&  fraudulentia.  £c 
quia  in  necelEtate  proximo  non  dantes » nec  ac 
commodantes  , cogebam  pofTeflIones  vendere. 
j.C«riHth.6.  Vos  iniuriam  facitis  & fraudatis»  & 
hoc  fratribus.  £ccU,i6.  Difficile  exuitur  nego- 
dans  i negligentia » Sc  caupo  non  iulbficabitiir  a 
peccaris  labiorum.  Ecch.iy.  Sicut  inter  medium 
compaginis  lapidum  palus  figirur : ile  inter  me- 
dium emptionis  & venditionis  negotiator  angu- 
ftiabituc  peccatis.  1[a.  f.  Vx  qui  coniungi- 
cis  domum  ad  domum » & agrum  agro  copularis. 
Nunquid  vos  foli  habitabitis  in  medio  terrx  i [& 
vendebant  ] Ida  venditio  fuit  fub  fpecic  viiirx» 
quando  vendebam  carius  quam  digno  precio, 
tempus  modicum  expe^anrcs.  Lnut.i^.  Vfucis 
non  opprimes  proximum  tuum.  P/d/m.  14.  Qui 
pecuniam  fuam  non  dedit  ad  vfuram , & munera 
juper  innoceines  non  accepit. 

Plantabant  agros]  vineas, & 1 06. 

Seminaoctunc  agros  & plan^aaerunc  vineas , Si 
fecerunt  fru^him  rutiuitatis » in  longa  lempora 
feuflus  prxparames.  Lhc.  i a.  Anima  habes  mulca 
bona  cepofica  in  annos  plurimos , comede » bibe, 

' & epulare  [ & xdiflcabant  ] decorem  nimium  & 
felhim  in  xdidciis  prxparames.  EceU.t.  i£dih- 
caui  mihi  domos»  & plantaui  vincas»  & feci  hoc- 
cos.  f . Domos  quadro  lapide  xdihcadisA 
^aon  habitabitis  in  eis.  Vincas  amancilllmas  plan- 
cabicis  » & non  bibetis  vinum  earum,  /erem.ii. 
«Cdfficabo mihi  domum  latam»  Sc  coenaculafpa- 
ciofa  : qui  aperit  fibi  feneftras , & facit  laquearia 
cedrina»pingitque  (Inopide.Sic  ergo  peccatum  e(l 
ledibcaiido. 

Qtu  die  autem  exiit  Lot  a Sodor 
nds ) pluit  ignem  fle  lulphur  de  cxlo, 
fle  omnes  perdidit: 

Hiciiuruitur  contemptus  prxdicantis  poeni- 
tentiam. Graff  19.  Egtcfliis  autem  Lot » locu- 
tus efl  ad  generos  fuos,  qui  accepturi  erant  filias 
faas»  & dixit : Surgite,  egredimini  dcloco  ilio : 
quia  delebit  Dominus  ciuiiatcm  hanc.  Et  vide- 
mur eis  quaii  ludetrs  loqui  [ Lot  exiit  ] de  So- 
* domisiiiiftus  de  iniufeis.  Gtnef.iy  Homines  So- 
domitz  peffimi  erant, & peccatores  coronr  Domi- 
no uimis.Af'«m.i£.  Separamini  a tabernaculis  ho- 
minum impiorum : ne  forte  Sc  vos  viuos  terra 
ibfotbeat  [^pluit]  Dominus  [ignem  Sc  fulphur  de 
caelo  ] vtcllct  propdrtio  ptrnx  ad  culpam : quia 
multa  fuit  culpa . Sc  ideo  pluit  abundanter  fun- 
dens. 7/4.17.  In  mcnrura  contra  mcnfuram,cum 
abicAa  fuerit,  iudicabit  eam.  Quia  vero  ignitam 
Sc  exardefeentem  vitra  fas  naturalis  ordinis  habe- 
bant concubifccntiam,  ideo  ignem  pluit.  Dtuter. 
9 1.  Ignis  fucccnfus  eft  in  furore  meo , Sc  ardebit 
vfque  ad  inferni  nouiffima.  Quia  vero  tutpitu- 
diiieinfamix  fcatcbant,idco  pluit  fulphar.CJMjp. 
Pluit  Dominus  fuper  Gomoriham&  Sodomim 
fulphur  Sc  ignem  a Domino  de  cxlo, hoc  e(l»illius 
^ Patte.  Vt  autem  hoc  iudicio  diuino  frirene  clTe 
fedlum,  ideo  de  cxlo  pluit.  PfuLj^.  Dc  cxlo  au- 
ditum fecifti  tudicium.  Ez^th.^%.  Ignem&ful- 
pfaut  pluam  fu^  cura » & fuper  exercitum  ekis.. 


I ViuimiOirunt  in  flagnum  ignis  & feU 

I phucis.  B(Mm  Bcnwdm.  Flanxna  gehennalis 
moram  non  fulbnens  praeucnii  illam  tollere  na- 
tionem» necnon  & tellurem  ipforum.  Confeien- 
tiam  enim  cantx  confuAonis  naturz  ablumplit 
ignis»  & fpiritus  pcocellarum  fulphutis. 

Quamuis  autem  multa  fmt  detcllanda  in  om- 
nibus peccatis : tamen  quatuoc  fune  in  infando 
ifto  peccato, proptec  qux  magis  ell  abominabile^, 
quotum  primum  e(l  ardor » ordinem  naiuix  fub- 
tuens.  Et  quia  magis  etiam  in  mares  quam  in  fo;- 
minas  exardelcum,&  fmminx  in  foeminas.^omt. 

I . Tradidit  eos  Deus  in  paffiones  ignominix  , Sc 
exardefcunc  in  de/ideriis  fois  inuicem  : mafculi  ia 
malculos  turpitudines  operantes.  ^/if.fy.Pccca- 
tores  i vulua,  errauerunt  ab  vtcco.Secundum  au- 
tem cflfeetot  infamix  illius  peccati YM/.i.Afcen- 
ditfirtor  cius  ,&  afeendit  putredo  cius,  /jk,  54. 
Intcrfedlieorum  ptoiicicntur:de  cadaueiibus  eo- 
rum afccndit  fceior.  Et  bene  dicitur  faetor  iHe 
afeendere  : quia  infandum  illud  vitium  plus  in 
altis  perlunis,  quam  in  humilibus  iiiuenitur  re- 
gnate. Tentum  cH  adbxreniia  idius  peccaci:quia 
hoc  malum  habet,  quod  eum  quem  capit,vix  vo- 
quam  cieferit : in  cuius  fignum  dicitur  Gtn.  14. 
quod  vallis  illudris»  in  qua  fuit  Pentapolis,  ha- 
bebat multos  puteos  bituminis.  Bitumen  autem 
cft  gluten  tcnaciflimum.  Quatuira  autem  cft, 
que^  dicitor  elle  morbus  contagiofus » & de  vno 
inficere  alium : propter  quod  Genrf.  19.  diciuic 
Lot  egredienti  dc  Sodomis:Non  ftes  in  omni  cir- 
ca regione » fed  in  monte  faluum  tc  fec.  Hxc  efe 
caufa  quare  hoc  peccatum  cUmat  coram  Domino 
Gen.  iS.  Clamor  Sodomorum  & Gomortbx  ve- 
nit ad  me 

Et  omnes  perdidit  ] quia  perdideram  naturam 
quam  alTumpcumscrac  Dominus.  //4.};.  Perdi- 
dit ciuitates,non  lepucauit  homines  : quiareucra 
non  funt  homines  in  tanta  deformitate  naiuix 
humanx  viuentes. 

Secundum  hxc  eric  qua  dic  Filius 
hominis  rcuclabitnr. 

Accipit  dominam  fecundum  limilitudinem 
induidam.  Dicit  autem  qtiod[fccundura  lixc  ctitj 
quoad  hoc  quod  improuisc  lupcmenietdies  illai 
ficut  illius  iudicium  condemnationis.  i.ThtJf'.^. 
Cum  dixerint : Pax»&  fcciuitas  : tunc  repentiiuis 
rupemeniet  eis  interitus,  ficut  dolor  in  vtero  ha- 
bentis [qua  die]  quia  tunc  plena  erit  claritas  lucis 
ad  dilTipationcm  omnium  tcnebtatuni.  Tunc 
enim  fice  quod  dicitur  laan.x . Lux  in  renaris  lu« 
cetiflc  icncbrx  eam  non  comprchcndcrum.  Om- 
nia enim  tunc  ponentur  in  lucem  , quzeunque 
modo  funt  abfeondiia  [ Filius  hominis  reiichibi- 
iut]//4^<fc.4.Splendoreius  vi  luxerit:  cornua  in 
manibus  eius.  Splendor  cniin  glotix  manife- 
flabit  abfeondita » Sc  comibus  potclUtis  iniquos 
ventilabit. 

In  illa  die  qui  fuerit  in  redo  , 8C 
vafa  eius  in  domo  , nc  dcfccndat  tol- 
lere illa  : fle  qui  in  agro,  limilicernoR 
redeat  retro.  Memores  cAote  vxo- 
rlsLot. 

Tangicnecellicttis  hicardationero.Ec  ddUu- 

V 4 


2z6  D.  Alberti  Magni, Ord.  Prsed. 


t4m  prxdicii , quod  in  tcivporc  cs^xiuiiatis  Ro 
mani  , tam  aida  erit  oblidio  , quod  qui  fuciit  in 
tc£ko  ciomun>  deficiidciis»  t*on  poterit  dclcctideie 
ad  aliquid  fecum  tollendum  de  domo, cum  quo 
fugiat : fcd  tamumqua:ict  cfFugt-repcrlonam  fal- 
uat^o.dc  tamen  non  potetit.  Sindlitet  imminen- 
te extremo  iudicio , qui  ell  m tc6io  vt  ptofpiciat 
imminentia,  non  poteil  cogitare  vt  aliquid  ordi- 
net de  te  familiali, Ime  indonm.fiucalibulcd  tan- 
tum cogitet  fc  faluaic.  Mirahitt  autem  , in  tc£ko 
cft  atdibcij  fpitiiualis , qui  cdm  chariiatc.  Hic 
mim conlummatio  cll  ardificij  fpiiicualis,  ftcut 
tcilum.  Q\iZ  autem  in  domo  fuoc  ficut  ea  qux 
pertinent  ad  corporis  concupilantias,  & ad  ilUs 
nemo  debet  dcfccndcre.  Homo  cnmi  debet  ellc 
licut  palTct  (olicatius  in  tedlo , nihil  curans  de  his 
qux  hiiu  mundi»  fcd  in  aliiiudiuc  tenens  Ic  chaii 
uris.  Hxc  enim  cll  ictlum  qux  totum  oiwit. 
liinccd  quoJ  qu«  in  aure  audiuntur  , p»*dicati 
przcipiuiuur  fnpct  tccla : quia  in  chariiatc  quic* 
quid  reponitur  , ab  impulfu  icmpellaium  con- 
fcruaiur. 

Et  qui  in  agro  cfl  ] in  arda  ifta  obfidionc , vel 
vliiroo  examine  [fimilitct  non  redeat  letro]  quia 
forte  priucntu$»inuolucrctui  in  captiuitaiein.  lii 
«gro  autem  cft  moralitcr , qui  cft  lu  exercitio  bo- 
n*  adionis.  Et  hic  non  debet  retro  ad  domefti- 
cos,  hoc  cft,  camis  auas  icfpiccrc.  Lue.y.  Nemo 
mittens  manum  ad  aratium , Ck  tefpicicns  retro» 
#ptu$  cft  tegno  Dei  Sic  enim  diligenter  exercen- 
dus cft  aget  ille,quod  nihil  aliud  habeatur  ad  ma- 
nus. i.Ttnuih.t.  Nemo  militans  Deo  implicat  le 
jcctiiaribns  negotiis  , vt  illi  -placeat  cui  fe  ptoba- 
uit.Hoccft  igitur  quod  dicit.  V t autem  exemplum 
det  fux  admonirionis>fub»ungit,dkcns[Mcmorcs 
cftote  vxoiis  Loc  ] Hjcc  enim  ptopier  folum  ref- 
pedum  tcttotltmi , connctfa  cft  in  ftaiuam  Auc 
figmentum  falis  : vt  omnes  condiret , qui  in- 
fulfi  tetrorfum  afpiccic  dcfidctarem.  S^pitnt.io. 
Incredibilis  animz  mcniona  ftaus  figmemmn 
falis. 

Quicunque  qusefierit  animam  fuara 
faluam  f.»ccre,  perdet  illam  : &:  t]iii- 
cunque  perdiderit  illam  , viuificabic 
cani. 

Oftenfo  periculo  captiuitaiis  Icrufalctn  pro- 
pter peccatum  ctucilixionis  Chrifti » & cuin  illo 
oftenfo  periculo  pizoccnpationis  dici  iudici| : in 
diicit  cautelam,  qua  quilibet  poreilcllc  prarpara- 
tus.  Dicit  igitur  quod  [Qiiicunquc  qurfierit  ani- 
mam fuam  faluam  faccie.  |'eidet  illam  ] Huc  au- 
tem iain  in  antehabitis  expolitum  cft,  quod  ani- 
ma dicitur  hic  perfona  ex  anima  viucus , propter 
partem  digniorem  : 6cut  Exvd.^i-  Ammzqua: 
egrelfi  fum  de  femore  lacob , & ingrcfTr  funt  in 
iEgVptum  [Qiiicunquc]  cigo  in  tribulatione  ex-  i 
trema[v(il(  animam  iuam  faluam  facctclira  quod 
in  ztctmim  perire  non  poilit : ille  perdet  eamj  i 
exponendo  eam  morti  in  tribulatione  i!U  propter  j 
Chriftum.iK  neget  fidem.  .r^ff.io.Spiritus  teiliH-  j 
caiur  mihi  per  omnes  Fccleflas,quoni4in  vmcu-  ; 
Ia  & tribulationes  Icrofolymis  me  manent  t fcd 
nihil  horum  vercormec  facio  anim.am  meam  pte- 
rioftorem  quam  mc.dmmnodo  perficiam  cutfum 
meum  Scmimftetium  verbi  mei  [Et quicunque 
perdiderit  illamj  M/aih  iO.  additur  i.pioptet  me: 


quia  caiifa  facit  martytcm,non  pcena.Qqicunque 
Cigo  tubulationi  vel  morti  exponendo  animam 
pioptet  me  , perdiderit  eam  tcinporalitet  [viuxH- 
cabii  eam]  iu  aeternum  : quia  coniungetui:  Deo 
qui  cft  fons  vitz:&  bibet  vitam  in  fonte  fuo 
in  xteinum.  Domine  apud  ic cft  fons 

viiz.  yipcc.y.  Agnus  Dei  reget  illos , & deducet 
cos  ad  vitz  fomes  aquatum.  Sic  ergo  viuihea- 
biccam. 

Dico  vobis : In  illa  notflx  erunt  duo 
in  ledo  vno : vnusallumctur»  & alter 
relinquetur  : dux  erunt  molentes  in 
vnum  : vna  affumeuir,  & altera  relin- 
quetur : duo  in  agro , vnus  alTumccur, 

£c  alter  relinquetur. 

Tangit  cleftoium  de  omni  ftatu  alTumptio- 
ncm.Se  damiiandotum  de  omni  ftatu  reprobatio- 
nem. £i  huc  tangit  fub  triplici  differentia  ftatus»  * 
in  quo  omnis  ftatus  intelligicur.  Dicit  ergo[Oico 
vobisjpcc  veritatis  aftertionem.  /^om.9.Veiitatcm 
dico  iiiChrifto  l£sv,  non  mcntior[millanodlc] 
Extremum  tudiciuni  frequenter  vocaiut  dies  Do- 
mini propter  caulas  quas  fupia  diximus.  Hiceta- 
nsen  vocatur  nox  propter  horrorem  tiibulatioais 
Si  anguftiz,in  quibus  corda  obtenebrantur, quod 
non  habent  ctfugium.  Media  nodle 

clamor  faitus  cft  [ Duo  erunt  in  Iciio  vnojLite- 
ralirct  vult  diccrc,quod  inter  quiefccntei,  & intet 
I laborantes  Ictuiliter , vel  ad  vtilitatem  propriam, 

I fi. inpcc  quidam  a(Iumentur,& quidam  reproba- 
buntur. Tamen  per  duos  qui  funt  in  ledo  vno, 

' Itteraiitcr  Agnificamur  macrimonialiter  ian^i;& 
ailcgoricc  nguificantur  cuntcmplatiui  , qui  in 
lc<fto  mollis  confcicmic  cum  Domino  recum- 
bant. DtKur.ix.  Amamiflimus  Domini , in  eo 
lanquain  in  thalamo  domus  iiigiter  requicfclt. 
Cjntic.i.  Legulus  nofter  fturidus.  £x  hoc  Icifto 
I quidam  alVumuntut , qui  pure  in  comempla- 
[ none  veritatis  pctftftunt.  Qiiidam  autem  repro- 
J bautui,qui  otio  maicent  in  fcIigione,&  habitura 
line  ctfcilii  operis  habent.  7 .Viderunt  eam 
• hoftesifc  dciilcrtint  fabbaiaeius. 

Diixjaucilla;  [molentes  itsvnum]  faecum,  vel 
I luctum. Molere  enim  fuit  antiquirus  opus  fcniilc, 

I de  ancillarum  : & ideo  Lrtti.i  i.  dicitur,  quod  a^. 

! ptimogenuo  Pliaraonis  qui  feJebat  in  folio  , vf-  ^ 

I que  ad  primogenitum  ancilla:  quz  ftabat  ad  mo- 
i lamriKrrcufnt  Dominus  prin  ogcihta  .^Egvpci.  Et 
I ideo  }.er  molentes  in  vnum , (iguificamur  feiuiUr 
j ter  operantes. Vnde  etiam  /ud.t6. 1'hiliftihimca- 
j pftnics  Samlonem  inimicum  fuum,  & cxczcaue-  , 
i tunc  ,&vt  feruili  opere  confunderent , fecerunt 
I eum  molere.  l*cr  hoc  autem  ftguifirantur  allego- 
j lice  laborantes  : quotum  quidam  allumentor  ad  ** 

I gloriam,  qni  labores  fuos lefccuiit  ad  honorem 
Dei  de  vtiliraicmEaleliz  £tfi/.?}.Vidctcqiiod  - 
non  fbli  niihi  iaboraiii,  led&  omnibus  cxquircis- 
iibns  veritatem.  Quidam  anum  relinquemur  ad 
damnationem, qui  opera  laboris  referunt  ad  m«n- 
dmn  & vanitate.m.  Ecdt.io.  Labor  ftultorgm 
aftliger cos: quia  nclciuniin  vibem  j>ergcrc.  Hoc 
ergo  intendit  p>cr  molam.  Harc  eft  etiam  caufa, 
quod  Dc(rm-.i4.  przcipitur.  Non  accipies  pio 
pignore  fiiperiorcm  vel  inferiorem  molam.  Tum 
propter  hoc  quod  pauper  laborator  in  hoc  vidJum 
quatftuic. 


D c)';:zcd  hy\ 


in  Euang.  D.Luc.Cap.X  VII.  237 


qucHuic.  Tum  etiam  propter  hoc,  quia  labor  a4 
vttliutem  communis  neceintati&cxticir.  Harccil  ^ 
etia  caufa,  quod  cum  Babylon  domina  regnorum  i 
edet  ancillariicr  bumiiiai^a  > dixit  //>4.47.  Non  ^ 
vocaberis  vUra  mollis  S<  tenera.  Tulle  rnolam,  ‘ 
ic  mole  farinam.  Hzc  fuitcciam caufa  legum  an-  | 
tiqaarum,quod  enorme  commicrens  crimen.mo- 
Ia  ad  collum  rufpenfa.  fubmcrgebacut  in  profun*  I 
dum  : quia  in  mola  fignidcabatuc  . quod  cri- 
mine fc  feruilcm  etf^cerar  & confuilone  dignif-  ! 
/Imum. 

Duo  in  agro]Agcr  abagendodidus»  lignidcat . 
opus  quod  pertinet  ad  patria?  populationem  > & 
facultates  ciuilitatis,  &:  reipublicz.  Et  ideo  illud 
e(l  honedum , & ad  tcmpublicam  otdiiiacum 
opus.  Et  ideo  per  hxc  ligniticanturquicutjquc 
Pcxlati  tcmpublicam  ordinantes , & communi 
incendentes  regimini.  Sic  enim  dicitur 
<)uod  Ifaac  egrclTiis  cH  aJ  meditandum  in  agro. 
Sic  dicitur  Proutrb.x^.  Diligenter  exerce  agrum 
iuiim,&:  poft  zdifica  domum  ruam,hoc  cli, fami- 
liam : quia  (ecundum  facultates  agri,  multiplica- 
tut  pfouidencia  domus.  Gene]'.  17.  Ecce  odor  filij 
mei  iicut  odor  agri  pleni,  quem  benedixit  Domi- 
nus. Talium  ergo  Przlatotum  curam  convnuuis 
Vtilitatis  habentium[vnus  ainimcctirjad  gloriam, 
qui  fideliter  & prudenter  familiz  I>ei  intendit. 

I f .Euge  fcritc  bone  & fidelis, quia  in  pau- 
ca fuidi  fidelis,  fupra  multa  ic  condiiuam : intra 
in  gaudium  Domini  tui  [ & alter  relinquetur}  ad 
damnationem,  qui  piger  vtilitacibus  propriis  de* 
feruiuic  , & ad  fc  bona  Domini  fiii  cotiucrtic. 

Sctuc  male  & piger , feiebas  quia  ego 
homo  auderus.tollo  vbi  non  poiui,mcco  vbi  non 
ieminaiti.Quarc  etgo  pecuniam  meam  non  dedidi 
ad  mcnfamr&:  ego  veniens, vtique  cum  vfuris  exc- 
gilTcm  quod  meum  cd.  In  his  autem  tribus  da- 
cibus,  omnis  datus  mundi  & Ecclefiz  compre- 
henditur, qui  Ez.nh.1 4.  per  Noc,  Oaniel.  & lob 
(^qui  animas  fuas  libcramlfignificantut.  Per  Noc 
quidem  qui  arcam  gubemauit,  datus  fignificaiur 
Przlatorum  Per  Danict  autem  qui  Prophetacon- 
tinens  fuit,  datus  fignificaturcontcmplacittorum.  | 
Pet  lob  autem  dolentem  ad  derquilinium  proic- 
dum : fignificatur  datus  adUuorum  Inorantium. 
Hoc  autem  quod  vnus  adumitur  , & alter  rtlin- 
quicur  fignificatur.  EcMtr.i  4. vbi  duo  patieres  viui 
immolantur  : ex  quibus  vnus  Domino  in  fa- 
ctificium  alFumitur  , altet  autem  abire  per- 
mittitur. 

RcfpoiKientcs  dicunt  illi  r Vbi  Do- 
mine ? Qui  dixit  illis : Vbicunque  fue- 
rit corpus , illuc  congregabuntur  &: 
«quil7- 

Htc  tangit  dererminationem  dubitantium  dc 
przindudlis.  Dixerat  enim  Dominus  quod  dicen- 
dum clTct:  Ecce  hic, &CCCC  illic.  Dixerat  etiam 
quod  vnus  alloraetur.&  altet  relinquetur.  Apo- 
doli  dubitauerunc  vbi  efiet  futurus  Chridus , 6c 
• ad  quem  locum  ellent  aduinendi  qui  alTumunciir, 
& in  quo  loco  relinquendi  qut  relinquuntur ; & 
iJco[Rcfpondcnres]  ad  hoc,  quzrunt&[  dicunt 
illi}  A/arc.  enim  4.  dicitur,  quod  fcotfum  omnia 
dilfcrebat  Dilcipulis.  Et  ideo  audailer  quzrunt 
[Vbi  Domine]  iupple,  erit  Chridus  verus , Jc  vbi 
erunt  qui  allumuutur  ? Cau/ir.i.  Indica  mihi 


quem  diligit  anima  mea : vbi  paleas,^  vbi  cubes 
in  metidic : ne  vagari  incipiam  pod  greges  foda- 
lium  tuutiim?  /v«//.i.R.ibbi,vbi  habitas? 

Qut  dixit  illis]  btcuitcr.<3c  optime cenificando 
[vbicunque  fuerit  corpus]  Corpus  hic  didtuf 
cadaiiet.  Hoc  autem  multum  vaporae : quia  dum 
calor  naturalis  in  putrefeeme  corpore  euaporat, 
humidum  interius  trahit  ad  exteriorem  fupetfi- 
cicm,&  rcfoluit  in  fumum : Sc  ab  illa  fumati  ciia- 
porationc  late  difpcrgiiut  odoi  corporis.  Et[illuc 
congreg.ibuntur  & aquili  ] Quz  aquil*  ab  acu- 
mine vifus  olfatus  dicuntur : qui  longe  vident 
& olfaciunt  tale  corpus  pcarparaiumfibi  incfcam. 
/oh  59.  De  fiimmis  filicibus  aquila  contempla- 
tur efeam  , & oculi  cius  de  longe  profpiciunt. 
Pulli  eius  lambent  fanguiiiem  : vbiainque  fuerit 
cadaucr,  adedlUiim.  Ab  tda  propriaaie  Domi- 
nos fitmit  fimilitudinem:  quia  glotiofum  corpus 
eius  in  iudicio . & meritum  mottiseius,  Sc  vapo- 
; ratio  dulcedinis  cius  tanta  erir:quod  omnes  San- 
I , qui  aquitz  funi  propter  vifus  .acumen  ad  vc- 
I ritatem.Sc  propter  vimdifcretiuaraad  bonitatem 
eius‘(qij*  per  olfatumdefignatur  ' datim  perci- 
pient veritatem  iplius.  PfalmAOx.  Renouabirur 
vt  aquilx  iuuentus  tua.Et  ideo  ad  ipfum[ congre- 
gabuntur ] -aliis  in  difperfione  etiorum  relt^is. 
7«>40.  Altumenr  pennas  vc  aquilx  . volabunt, 
& non  deficient,  hb  9.  Sicut  aquila  volans  ad 
efeam.  Tali  odore  attraAx  fiint  ad  corpus  Do- 
mini Maria  Magdalcna  , Maria  Iacobi,& Sa- 
lomc  Hoc  igitur  cdquod  dicit.  Re- 

cotquetur  autem  idud  diclum  deriforic,  & mora- 
liier  ad  Sacerdotes  &Rc!iglo(bs.  qui  ex  vapore 
lucri,  ficut  vultures , trahuntur  ad  cadaucra  mor- 
tuorum , fic  decertant  quis  eorum  ftEtidum  pec- 
catoris cad.rucr  deferat  ad  (cpulruram  nidi  fui. 
Cum  tamen  dc  fapieiitia  Dei  dic.atui  lob  28.  Se- 
mitam ignorauit  auis.neqtie  intuitus  ed  eam  ocu- 
lus vulturis.  Vultur  enim,  vt  dicir  Jfiderut,  dici- 
tur ; quia  tornum  femper  ad  cadaner  habet  vnl- 
tiun.  Sic  igitur  expicta  ed  pars , qux  eilde  fir- 
mitate fidei. 


CAPVT  XVIII., 

Dicebat  autem  & parabolam  ad 
illos: Quoniam  oportet  fem- 
per orare  tX  non  deficere , di- 
cens 


I c tangit  partem  iHam,  qux  fecun- 
dum fupenorem  dtuifionem  ed  de 
orationis  indantia  & deuotionc-Cum 

enim  ea  qux  dixit  , vitibus  propriis 

nullus podlt  haberetredat  vt  deuotione  & m* 
dantia  oraiiunU  impetrentur.  Et  fic  hic  idud 
inducitur  capitulum.  Sicut  enim  fiipcnus  dixi- 
mus, in  huc  capitulo  agitur  dc  perfsdione  man- 
datorum , qux  (ccundum  pta-femem  damin  ed 
caufa  ekdionis.  Vnde  hoc  capitulum  diiiidirur 
in  ircspartcs  jinqiiarum  prima  docet  dc  oratio- 
nis indantia,  humilitate  per  quam  perucnitur 
ad  pctfcdioncm  mandatorum  : in  fecunda  iuuem 
fupponii  in  quo  confidit  mandatorum  perfe£Iiot 


258  D.  Alberti  Magni, Ord.  Praed. 


in  tertia  autem,  quia  omnis  peifc«2io  & confum- 
roauo  eii  in  commuiiicacioiie  pallionum  ChdiU, 
ideo  dc  reuclatioii^  liix  palfionis  fupponit , Si  dc 
cius  proprio  elFcAu.  l^iima  bamni  partium  diiii- 
ditur  m ires  panes , in  quarum  prima  docet  in- 
flantiam  orationis : in  fecunda  autem  ciufdcro 
orat ionis  docet  humilitatcm.Quia  autem  humili* 
cas  difficulter  difdcut , ideo  in  tertia  cicmplarem 
de  humilitate  fupponit  dodlrinam.  Prima  hamm 
partium  continet  ttia.Przmictiteniiufuum.quod 
perfuadeie  intendit, intemumtfecund^ ad  perfua- 
dendum  inducit  iimile;tetti6  aurem  iuxta  ilmilc 
poltcum  format  pecfuaftonisdo^Sltinam.ln  primo 
horum  fom  duo.  Odrndit  enim  primo  doftiinz 
modunt,  & fecundo  fuam  a|>em  intentionem. 
Dicit  igitur. 

Dicebat  autcmjdocens  ApoAulos,  & Difeipu- 
los  [&]  hoc eft, etiam  [f»at.jbolam  ] parabolieum 
fermonem  vt  facilius  ca^sexent  di^a,&  retinerent 
[ad  iliusthuccil  ^Dilcipulos.  Ofcd  iz.  In  mani* 
busprophetarum  alCmiiaius  funi[quoniain  opor- 
tet femner  orarejOrario  cft  , vt  dicit 
pios  altcdius  mentis  in  Deum  dirciflus.  Et  quam* 
diu  hic  pius  affictus  in  cogitatu,  Sc  letmone , Sc 
opere  a Deo  non  reuocatur.taiidiu  in  Deum  diri- 
gitur. Non  reuocatur  autem  nifi  per  contrarium 
a^um:5c  ideo  dicit  Gitff.  quod  non  dcfinic  orare, 
qui  non  definit  benefacere.  Iftecrgoeft  verns 
(cnfus  Inttx.i.Thef.^  .Sine  intermiffione  orate.  i . 
Ctrinih.m.  Orabo  fpiricu,  orabo  & mente.  Pfal- 
lam  fpiricu  piallam  & mente.  £-c!i.  18.  Non  im- 
pediatis orare  femper  Sc  non  verearis  vfque  ad 
ad  motteni  iuAihcari.  Hiers.  Frequens  oratio  vi- 
tiorum fomitem  cxiinguit. 

Cumra  hoc  autem  quidam  obiiciunt  per  illud 
M*uh.  6.  Orantes  anicm  nolite  multum  loqui. 
£ccU.7.  Non  fieres  verbum  in  oratione  tiia.Hzc 
autem  iam  foluta  funt  per  caquz  didia  fune  de 
diffinitione  oraeionis.In  omnibus  enim  cogitatis 
& didlis&  fadbs  oratur , per  qux  affediuspius 
mentis  a Deo  non  retrahitur.  Ecquod  Dominus 
didt,  non  multum  eile  loquendum : loquitur  de 
qiiibufdam , qui  putabant  quod  orationibus  rhe- 
toricis Deus  induceretur  (Icat  homo  , cum  non 
inducatur  ni (1  pietate  atfcc'Ius.  Hoc  .autem  quod 
dicitur  Eech.  7.  quod  non  iterandum  verbum  cft 
in  oratione,  inicliigituc  quod  li  petimus  aliqua  a 
Deo,  non  debet  pet  contrarium  adlinn  interrumpi 
oratio:iia  quod  verbu  orationis  iterate  oporteat. 
Dicit  igirur.quoniam  fic  oponct  fempet  ccare. 

Et  non  deficere]  Non  deficete  ,cll  fpiritum  ab 
oratione  per  conrrariu  ad^um  non  retTaliereihcut 
legitur,  quod  Stturm  EpiCcopm  de  beato  Mar* 
tino  fetibir,  quod  inuiftum  .ib  otationc  (niritum 
non  relaxabat.//?^,  f . In  diebus  carnis  lux  pre- 
ces.fupplicationes  ad  Deum  cum  clamore  valido 
Si  lacrvmis  oflerens  , in  omnibus  exauditus  cft 
pro  fua  fcuercmia.ln  diebus  enim  camis  fux,hoc 
cft,  pet  toum  vitam  fic  orat  qui  nunquam  fpiri- 


tcahanmt.  \.Tm.  t.  Volo  viros  in  omni  loco 
orare  , Icuanics  puras  manus  fine  ita  Sc  difeepta* 
cione. 

ludcx  quidam  erae  in  quadam  cibi- 
catc.qui  Deum  non  cimcbai , & homi- 
nem non  rcuercbacur) 

Hic  incipit  ponere  parabolam,  qux  tres  habet 
paragraphos,  in  quorum  ptimo  ponitur  iudicis 
iniqui  dcfcripiiodn  fecundo  defciiptio  viduz  pro 
vindxfta  inftantis:in  tertio  iudiciumiudicis,quod 
coaiftus  Sc  iiiuiius  facit  propter  imporrunitarem 
vidti.x  inftantts.  A quatuor  autem  deferibit  indi. 
ccm:a|poieftate  au6loritaris,a  folennirateloci.quj 
fux  erat  iuiifdidionis , a poftpuiitione  diuini  ti- 
moris , i5c  ab  irreueremia  alicuius  cuiufcunque 
hominis.  Dicit  igitur. 

ludex  quidam]  habens  porcftacem  aiiftoriratis 
fupet  alios.  Mjtth.  8.  Ego  fum  homo  fub  pote- 
ftate  conftirutus,  habens  fiib  me  milites.  Oe  ifto 
autem  iudice  proprie  dicitur  M 9.  Terra  dataeft 
in  manus  impij, vultum  iudicuroeiusoperit.^Ci.i. 
Principes  tui  infideles,  (bci)  furum  [ in  quadam 
ciuitatcjCiuitas  aurem  locus  folenniseft , tamen 
quia  iudex  malus  fuit,  probabile  eft  quod  & dui- 
tas mala  fuerit.  lfa.\ . (Suoinodo  fa^iaes  meretrix 
duitas  fidelis  , plena  iudici)  ? Uiftitia  habttauii  in 
eaaninc  autem  homicidx.  Pfalm.^^.  Audiui  con- 
tradiifhonem  in  ciuitarcitota  dic  fuper  muros  eius 
iniquitas,  Sc  labor  in  medio  eius  & iniuftitia , & 
non  defecit  de  plateis  ciu»vfura&  dolus  [qui 
Deum  non  timebat] diuinum  timorem  iudicio 
poftpofuit , dicens  illud  1 1 . Quis  cft  Omni- 
potens vt  feuiamiis  ei?/a^  u.  Quafi  nihil  poffit 
Facere  Omnipotens  xftimabam  illnm.  Et  quia 
ifte  Deum  non  timuit : ideo  in  muneribus  Sc  per- 
fonatum  acceptione iudicauit.  /fa.^  .luftificabaac 
impiiun  pio  muneribus,  Sc  iuftitiam  iufti  aufere- 
bantabeo.  Contra  quod  dicitur  ‘Z)r»r.  1.  Ita  pa- 
ruum  vt  magnum  audietis:quia  Domini  eft  iodi- 
dum[&  homincsjhoceft,  hominum  boncftatem 
[non  iciicrcbaiur]  E^tcia.^.  Omnisdomus  Ifracl 
attrita  fronte  cft,  & duro  corde,  hrern.  Frons 
mulieris  meretricis  finDa*cft  tibi  ,noluifticrube- 
fcerc.  Duo  igitur  hic  excluduntur  ab  ifto  iudice, 
qux  maxime  retrahunt  aliquem  k peccaronimor, 
fdlicct,&  pudor.  De  timore  Eccli.  i . Qui  fine  ti-  . 
morccft,non  poterit  iuftificari.  Dc  pudore  TTirr»». 
vltim-  Facies  {cmim  non  erubuerunt , adolcfccn- 
tibus  impudice  abufi  funt. 

I Vidua  autem  quxdani  cratm  dui- 
tate illa  ) &L  veniebat  ad  eum.’dicens: 
Vindica  me  dc  aduerfario  mco.Et  no* 
Icbat  permultum  tempus. 

Hic  dcfciibit  viduam , Sc  dicit  quinque.  Pri- 
mum cft  deftitutio  auxilijifcconduin  aurem  mul- 


tum & pium  alfcilum  retrahit  in  Deum  direiVum.  ; tiplicatio  adueifari)  maligni  : tertium  frequens 
Sic  orabat  Sufanna  Damtl.  i ? dc  qua  dicitur,  aditus  Iudicis  iniqui : quartum  cft  interpellatio 
quod  erat  cor  eins  fiduciam  habens  in  Domino,  j iadici|:qiiinturo  cft  iniqua  diffimulatio  iufti  iudi- 
Sic  orabat  Mo)fcs , dc  quo  cum  nihil  ore  diecrer,  1 cij.De  primo  dicic[  Vidua  autem  quxdam  ] qux  i 
dicitur  Exod.  1 4.  Q^iid  clamas  ad  mc » Sic  orare  ; viro  iduau  fuit»  & ideo  patrono  & defenfore  de- 
iiuendit  PfJm.  140.  Ditigarur  oratio  mea  ficut  t ftituta.  Toren.  vlim.  Popilii  fadi  fumus  abfqoe 
incenhim  in  confpcAii  tuo  : elcuaiio  manuum  ^ patreimaircs  noftrx  quafi  vidux.  hb  6.  Ecce  non 
mearum  facrificium  veffiettinum.  Non  enim  dc-  eft  auxilium  mihi  in  roctneccirafij  quoque  mef 
piimumuc  manus , uifr  adcontiatiumadhimte-  tcccflcrunt  a mc.  De  hac  vidua  dicitur  Sub- 


inEuang.D.Luc.Cap.XVIII.  239 


uenite  opprdTb » defendite  ?iduam.  Miferfeordia 
enim  miiecabUiuro  perfonarum  deberet  moucrc 
judices  ad  talium  defennonem  [ erat  iii  ciuitate 
illa]vbi  erae  iniuriamium  multitudo.  i.Ptt.  a. 
Aipe^u  & auditu  iuftus  erat  habtcaits  apud  eos, 
guidc  dic  in  diem  animam  iiilUm  cruciabant. 

vbi  habitas,  vbi  fedeseil  fatanar  [ & 
veniebat  ad  eum , dicens  ] Tetrium  eft.  Et  quod 
dici([vcnicbat]  quod  in  fe  claudit  pr*terltam  im- 
perfeifilum  in  pratlens  contimiatum,  notat  adiien- 
tus  eius  frequentiam,  ^ro».  Dilcurre,  fcdina, 
fulcita  amicum  tuum  : non  des  foirmuro  oculis 
cm's.  Ad  ipfum  enim  pertinebat  derendere  mife* 
rabiles  perfonas [vindica  mc^per  iuftum  iudicitim 
^deaduerratio  meojiniqiio.  ^/,i/ffl.}4.Iudtca  Do- 
mine nocentes  mc  , expugna  impugnantes  me, 
apprehende  arma  & (cutam  & exurge  in  adiuto- 
fiummihi.  jipoc.6.  Vfquequotu  Dominefan- 
Aus,  & iuftus , & verus  non  vindicas  fanguinem 
noftrum  ab  his  qui  funt  in  terrai  S.aU.  \ f .Nonne 
lacrymx  vidua;  ad  maxillam  derccndunc,&: excla- 
matio cius  fuper  deducentem  eas  f [ Qui  nolebat 
pet  multum  tempus]quia  munera  non  dedit,  nec 
mbuit  Tode  datet,  /^.i.  Pupillo  non  iudicant:& 
caufi  V iduz  non  ingredietur  ad  eos.  Urem.  f .Cau- 
lam  viduz  non  iudicauerunt. 

Poft  h«c  autem  dixit  intra  fe  : Etfl 
Deum  non  timeo,  ncc  hominem  rciic- 
rcor : tamen  quia  moleda  cft  mihi  hxc 
Tidua.  vindicabo  illam, nc  in  nouiHimo 
veniens  fuggillct  me. 

Hic  oftendit  qualiter  importunitas  viduz  vi- 
cit iudicem  , & dicit  quinque  : quorum  primum 
c(l , qualiter  intra  fe  confufus  & vidlus  eft  iudex 
iniquus  ; f^undotn  qualiter  nec  timore  Dei , nec 
verecundia  humana  ad  iudidumeft  flexus  : ter- 
tium qualiter  molella  initantia  ad  iudicium  cA 
compulfusrquartu  qualiter  iudicium  fecit : quin- 
tum & vliimum  qualiter  metu  fuggillatioiiis 
hoc iibiextoriir, quod  viduam  vindicauit.  Dicit 
etgo  [ PoA  hzc  autem  dixit  imea  fe  ] redudus  ad 
cor  afHidione  propria-  Tantummodo  fo- 

]a  vexatio  dabit  intelledum  auditui.  PjMltn.  j 
Multiplicate  fune  iniirmiutes  eorum,  poOca  ac- 
celerauerunc.A/4(r^.i  (.Dimitte  cam, quia  clamat 
poA  nos  [etii  Deum  non  timeo  ] quia  timot  Dei 
non  induxit  eum.  Ffalm.  i).  NoncA  timor  Dei 
ante  oculos cotum[nec  hominem  rcucreor]  quia 
coram  hominibus  verecundiaeA  negare  iudicium 
miferabilibus  petfonis.  ltrem.(y.  ConfriAoncnon 
confuli  funt,&  crubeicerenercicrunt[quia  molc- 
Aa  cA  mihi  hzc  vidua  ] perinAamiam  quotidia* 
I}am.2.71n7.4-InAa  oppoi‘tunc, importune  Simile 
in  malo  Gtntf.  39.  Ille  rccufabat  Auprum  illa 
molcAa  erat  adoleicenti.  Simile /«c/ic.  if.cum 
Dalila  moIcAa  eAec  Samfoni,prodidit  ei  Icciccum 
cordis  fui[vindicabo  illam]iudicium  Abi  faciens 
/.«f.it.Etfiperrcueraueritpulfans.dico  vobisrcifi ; 
non  dabit  illi  fiirgcns,  eo  quod  amicus  eius  fit: 
propter  improbitatem  tamen  eiusfurgct,&  dabit  ■ 
ei  quotquot  habet  necetfarios  [ neinnouiArmo 
veniens]  ex  quo  repelli  non  potcA.  Luc.  iS.  Qai. 
przibanc  increpabant  cum  vt  tacerer  :ipfc  vero 
multo  magis  clamab.nt[  fuggillet  mc  j Suggjllate 
autem  tantiuD  valci  quantum  fubgulare.Compo- 


[ nirur  autem, fictu  dicic  IjidvrX  fugo  & gula:quafi 
ne  fugat  tandem  fanguinem  de  gula  mea.  Quod 
proprium  dicitur  eAe  lamiarum , quz  occulte  ve- 
niunt ad  homines,  dc  fugunt  fanguinem  dc  gula 
eorum.  Vnde  alialiiera  hic  habet  [Nciterum&: 
ucrum  veniens  fuggulet  me  ) Thrtn.^.  Sed  & la- 
miz  nudaucrunt  mammas, & la^aucrum  catulos 
Tuos.  Hzc  autem  vidua  typum  tenet  cuiuAibei 
fidelis  animz.  Vel  etiam  vniuctialis  Ecclcfiz.qiiz 
tota  dic  clamat , &:  tandem  exauditur.  Ecch.  3 y. 
Oratio  humiliantis  fe  penetrat  nubes  :&  donec 
propinquer  non  confolabitur.&non  difcedetdo- 
ucc  AliifEious  afpiciac. 

Ait  autem  Dominus;  Audite  quid  iu- 
dex iniquitatis  dicit : Deus  autem  non 
faciet  vindiAam  clcdorurti  fuonim 
clamantium  ad  fe  die  ac  node , & pa- 
tientiam habebit  in  illis  ? Dico  vobis 
quia  cito  faciet  vindiciam  illorum. Ve- 
runtamen  Filius  hominis  veniens , pu- 
tas,inueniec  fidem  in  terra.» 

Hic  fumic  dodrinam  iuxta  indudam  parabo- 
lam arguciis  a minori.  V nde  dicit[  Audite  quid  in- 
dex iniquitatis  dicitj.idcA,  audite  didhi  intqui  iu- 
dids.Si  enim  malus  importunitate  petentis  virus 
eApro  vidiu:mulco  magis  Deus  iudex  iuAus,for- 
lis  , & patiens,  aliquando  vlcifcetut  pro  Sandtis 
fuis.Z,wr.  I f.  Sivosemn  fitismali  noAisbona 
data  dato  filiis  vcAris  : quanto  magis  Patci  veAer 
c.elcAis  dabit  fpiricum  bonum  petentibus  ic.  Et 
hoc  cAquod  dicit  [ Deus  amem  non  ] hoceA, 
nonne  [ factee  vindidlam  ] eledlocnm  fuorum? 
Zjch.  i.  tangit  pupillam  oculi  mei.  PfMtn.xo^. 
Nolite  tangere  chtiAos  meos,  & in  Prophetis 
I meis  nolite  malignari.  Vnde  dicit  X>r«r.  31.  fe- 
cundum aliam  tranAacioncmiMihi  vindiAam,  &; 
ego  retribuam  [clamantium  ndfc dicae  nodle] 
hoc  cA,  inAantec  & continue.  Pjalm.  119.  Ad  Do- 
minum cum  tribularer clamaui  :8i  exaudiuieme. 
Pfatm.yZ.  Vliio  fanguinis  feruorum  tuorum,  xn- 
rtoeat  in  con(|>e£lu  tuo  gemitus  conpeditorum. 

3 (.Omnipotens  fingulorum  caufas  intuebitur 
[ & patientiam  habebit  in  illis  ] qui  fuos  offen- 
dunt. Q.d.  Non  habebit  in  cispatietttiam.  Eccli, 
3J.  Dominus  indicabit  iuAos,  & FortiAimus  nou 
habebit  in  illis  patientiam.  Pfalm.  Dcusvl- 
tionum  Dominus , Deus  vltionunx  libere  egit. 
Exaltare  qui  iuJicas  Kttam, redde  retributione  fii- 
petbts.  Obiiciunt  autem  quida:Qoiacum  Sandli 
uieiit  pro  pcrfccutoribus  tuis , ficut  fecit  Sicpha- 
ntis  7.  vidctiuquod  non  debeant  petere  vin- 
12.  AcceAiAis  ad  fanguinis  etfufio- 
nem, melius  lut]uencem  quam  Abel.Abel  enim  Io-« 
quebartir  vindiCtamtChtiAi  autem  fanguis  oranic 
ignofeemiam.  Lnc.ii,  Parer ignofee illis,  quia 
nefeiunt  quid  faciunt.  RcfponfioeAi  quodnon 
petunt  Sanfli  vindicari  in  condemnationem  fina- 
lem , fcd  in  comicifionem  : vt  fic  vindicemur  vt 
religa  iniuAitia  comicreantur , & fic  bont  fiant. 
Ptou.  1 1.  Verte  impium , & non  erit.  /ertm.  1 7. 
Confundantur  qui  me  petfetpiuncur,  Sc  non  con- 
fundar ego:paiieant  illi,8c  non  paucam  egounduc 
fuper  cos  Domine  diem  aAli^onis:&  duplici 
confuliotve , tinsoris  (cilicet , & confufionis  con- 
tere coS  Domine  Deuspreus.  108,  In- 

duantur 


240  D.Alberti  Magni,  OrdPrsd. 


dtiamuc  (IcmJipIoideconfunone  fua[  Dico  vo> 
b>s]  AlIc4Kii>di[4viiacico faciet  viodidam  ilio- 
rum J Deuftr.^i,  Sanguinem  fctuoruin  Tuorum 
vlcil'cctur>3c  viudiulam  retribuet  in  hoftes  eorum. 
Aliquaitduenim  vindicat, inimicum  conuercendo: 
(Icut  fteit  dc  Paulo.Vcl  paiieniiam  Sancis  dando, 
& inimicum  condemnaiido.Sa^ienr.t  z.Tu  autem 
dominator  virtutis  cum  tranquillitate  iudicas,  & 
cum  magna  rcuercniia  difponis  tuos  [ Vcniuta- 
mcit  Filius  hominis  veniens  ] Q^d.  Ita  Filius  Dei 
Sc  Filius  hominis  6dem  habais  in  fuis, faciet  vin- 
diiSIam  deeis.  Et  tamen  miratus  c(I, qui  vlcevctra 
fidem  habeant  in  ipfum,  Sc  perfeuerent  in  eadem 
fide.  Er  hoceft  [vcttmtanwu]  ita  fidem  exhibens 
[Filius  hominis  veniensjad  iudicium  poH;  tot  tri- 
bulationes [putas  Dcinueniei  fi.lcmjconrcruan- 
icm  ad  iplum  [in  terra]  in  qua  funt  tot  mifcj iar  Sc 
tribulationes.  Qj.1.  vix  inucnici.  hnm.y.  Periit 
fides, ablata cft  ab  orc  eorum.  Mich.i.  Periit  fan- 
dc  terra  re£Ius  in  hominibus  non  cft. 
Pfdm.  1 1 . Defecit  fandus  , quoniam  dimiinitx 
fiint  vetitates  a filiis  hominum.  Cor> 

ruit  vetitas  in  plateis  , Sc  xquitas  non  potuit  in- 
gredi. 

Dixit  autem  & ad  qiioftdam  qui  in 
fc  confidebant  canquam  iufli  , ^ af- 
pernabamur  citcros  , parabolam 
iftam,  dicens. 

Hic  incipit  agere  de  orationis  humilitate , Sc 
habet  duas  partem , tn  quarum  prima  hoc  oftea- 
dii  iu  fimilitudinc  patatwUca  quckl  oratio  humi- 
lis iullificac,  Sc  fallus  ia<ftantix  in  oratione  accu* 
fac : in  fecunda  autem  getictalitcc  concludit, quod 
omnis  humilis  exaltabitur,  & fupcfbus  deprime- 
tur. Adhuc  in  piima  paite  dux  uint , in  qiurum 

f trima  dicit  quibus , & quate  dicit  iftam  parabo- 
am  : Sc  in  lecund.-t  per  ordinem  ponit  parabo- 
lam. Dicit  autem  in  prima  quamor.  Primo  enim 
dicit  in  genere  quibus  diert,  fecundo  quare, tertio 
tangit  fallam  tpibrum,  quarto  autem  tangit  mo- 
dum dc^rinx. 

Dicit  igitur,  oftendens  quoniam  non  oportet 
tantum  inllantec  orare,  (cd etiam  humiliter.  Ec 
vc  hoc  oftcndatmodonubisconucnienti,quo  in 
cciligere  poftlmusfdixitad  quofdam]  nomine  in- 
dignos propter  malum  meritum  ipfotum  : quia 
non  tranfeunt  od  nomen  ideo  iu  populo  Dei 
non  nominantur,nccmimcfamur.  Pfaim.xy^tc 
memor  ero  nominum  cotum  per  Ubia  mea  [ qui 
in  fe  cor.fideb.antj  hoc  cft,  qtiia  in  fc  confidcb.int 
[tanquam  iufti  ] hoc  cft,  ac  fi  edent  vere  iufti  ex 
propria  vittutc.  y//?ef.t.Vtinameiresfiigidusaur 
calidus;  Icd  quia icpidifs es, incipiam  tccuonrere 
dc  orc  meo.  Ifti  enim  funt  hypocrirx  , de  qui 
busdicicur  lo.  Ignorantes  enim  Dei  iu- 

fticiam.fiiamquxtcmes  (laiueic,iuftidx  Dei  non 
funt  fiibicdi. 

Satis  enim  mirum  cft  quod  in  (c  confidebant,  j 
cum  nec  fiiom  edet , ncc  ptirura  ellet , nec  ftabilc  [ 
cfl« , ncc  fcirctur  vmim  Deo  acceptum  ciTct,  Sc  \ 
mirabiliter  infirmum  ellet  Dc  pi imo  horum  di  j 
cicur  i.Corimh.^.  Quid  habes  quod  non  acce-  | 
pifti-Si  autem  accepifti : quid  gloriaris  quafi  non  j 
acceperis?  Dc  fecundo  dicitur //rf.<54.Qiiafi  pan- 
nus  tncnftruar.c  vniucrfc  iuftitix  noftix-  Dc  ter-  1 
fio  dicitut  lob  4.  qui  fcmiunc  ci  non  funt  t 


ftabilcs : Sc  in  Argclisfuistcpcrltprauitatcm.  Ht 
quanto  magis  qui  tetrenum  habent  fundamen - 
. inni , qui  habitant  domos  luteas  confumentuc 
, velutitinca.  De  quarto  dicitur  9.  Nemo 
I (cic  vmim  odio  vcl  amote  dignus  fit.  Dc  quinto 
i dicitur  //^64  Cecidimus  quali  folium  zvniucrfx 
I iniquitates  nofirx  quali  vernus  ablUiicrunc  nos. 
Mirum  ergo  cft  qifiMl  in  his  confidebant.  Eft  au- 
tem & i|>u  confidentia  nulla.  Pro:ie'b.i  t.  Qui 
confidit  indiuiriis  fuis,  corruet,  /trem.^%.  Pro  co 
quod  habuiiti  fiduciam  in  munitionibus  ruis  , & 
[ in  thefauris  ruis , tu  quoque  capieris.  Eccl.-.^j.O 
i pixfumptioncquiilhna!  vnde creata  es? 

Et  ai^wnabanriit  cxtcrosjEcccquodaliosdefi. 
pexenim , fiia  app.ircmia  bonamagnificantes  . Sc 
aliorum  mata  confiderantes.  Sicut  enim  dicit 
Be.um  BernA>"ito.  MultimuItafciuni,&/eipfos 
nefeiunt : alios  inlpiciunt , & feipfus  ncgligonr. 
/j^d/m.ti.Omnes  qui  videbamme  afiiernwaniiir 
m« : locuti  funt  labiis, & moucionr  caput. Afpcr- 
nari  enim  , cft  cum  motu  capitis  deridere,  /fa.  ^ 5 . 
Vap  qui  fpcinis  : nonne  & iple  rpcrncris?i^f/i.4. 
Ne  rcucrearis  proximum  in  cafu  fiio , & ne  reti- 
neas verbum  in  tempore  (aluiis[parabolam  iftam] 
hoc  eft.Umihiudinariam  hiftotiamtquta  per  fimi- 
j litudinetn  inducitur.  Et  tamen  fiepe  verum  fuit 
in  rei  vcritatc./7a/rR.77.Apcriam  in  parabolis  os 
incum  , loquar  ptopofitiones  ab  initio. 

Duo  homines  afccndchant  in  tem- 
plum vc  orarent. 

Hicpor.it  pataboI.'im,&  habet  tria, in  quotum 
primo  oftenditur,qui  funt  a qmbus  trahitur  limi- 
litudoiftcundo  in  quo,&  in  cercio  ponitur  fimili- 
tiidinis  indu^  Iudicium.  Dicit  autem  in  primo 
fex  , qux  fecundum  literam , Sc  fecundum  mores 
notantur , quorum  primum  eft  numerus  oran- 
tium , fecundum  natura , tertium  afccnfus  ad  lo- 
CTim,  quartum  locus  orationis,  qirinrum  finis  tn- 
tcntionis.&fcxtom  religionis  ditteremia.  De  pri- 
mo dicit[Duo]Scm  per  enim  duo  funt, qui  ad  ora- 
tionem vaJuunVnus, interiorem  fignificans  fpiri- 
tum  : fecundus  amem, exteriorem,  fignificans  cu- 
ram Sc  Iblicitudinem  corporalium.  Iftud  fignifi- 
catum  cft  Gtntf.xi.shx  Abtahamcum  puero, hoc 
cft,  cum  fpiriiu  pergens  ad  orationem , duxit  fe- 
cum afinum&  fcruos.Ht  afinus  quidem  fignificac 
corpus : ferui  autem  corporalem  folicitudinem. 
Ifti  ergo  duo  fur.t.Hoc  fuD  .alia  metaphora  didtux 
EccU.xo,  Mufex moriemes  perdunt  fiiauitatcin 
vnguciiti.  Vnguciuum  enim  cft  dcuotio  fpiritus 
Ic  rccognofcentis.  Mufex  autem  fimt  vanitates 
cogitatioiuim  corporalium, qux  fc  ingerunt  oran- 
tibus,prxeipue  iftisqtii  fe  non  recognoftum.Hoc 
iJft  etiam  lignificarum  Ctntf.  t f . vb»  dcfccndebanc 
aucs  fuper  facrificium  Patri.irchx  , icd  abigebat 
casAbrah.im.  Perauesenim  vagabundas.cogita- 
tiones  fignificantur  vagx  , per  facrificium  auteisi, 
fpiritus  contribulatus. 

Sic  ergo  fumfduo  homines]  vnius  nacurx  hu- 
manx  exiftciues,  fcd  non  xqualiter  paiticipantes 
eandem.  Spiiuus  enim  le  recognofcens.ad  imagi- 
nem Dei  cft.  Alius  autem  deceptus  in  feipfo  opi- 
nione fiudiomo  cft, cum  vix  aliquid  hominis  ha- 
beat. Homo  enim  cum  in  honore  cftet,  non  intel- 
lexit: comparatus  cft  iumentis  infipjemibtis , Sc 
fimiiis  failus  cft  illis  /yii/m^^S.Vnusquidcm  ho- 

nso. 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.X  VIII.  241 


mo  imaginis  dioinsr,&  fecundijm  Deum  veditus 
cognitionis  viicuie.  £<ch.iy.  Ad'unaginetn 
fuam  fccii  illum  > & fecundum  reipfum  veftiuit 
iiium  virtute : vc  fcilicec  cognofcerei  feiprum,& 
Deum. Aliter  autem  humum  faptt  toius.  t.Cer.^ 
Nonne  komineseftis,dc  fecundum  hominem  am- 
bulatis ? Et  prxmint  caufan)»dicem:cum  lic  inter 
vos  zelus  6c contentio.  t.Conmh.ti.  Primos eH 
de  catlo  czleftis/ecundus  de  terra  ceirenus.Piiraus 
enim  portat  imaginem  czledis  > fandos  autem 
portat  imaginem  terreni:&  ideo  tota  die  decipitur 
in  feipib. 

Aicendeiumjambo.  Oratio  enim, vc  dicit  Dd- 
tndfttn.  eft  afccnilo  intelledus  in  Deum  : Sc  ideo 
omnem  orantem  oportet  afcendere.Ec  ideo  Abra* 
ham  Patriarcha  afcendic  in  montem  vilionis  cum 
vellec  orare  genef.ii.  Dominus  etiam  afeendit  in 
montem  Thabor,vbi  transfiguratus  eil.4^4//^.  <7. 
Moyfes  etiam , curo  pugnaret  Iftacl  contra  Ama- 
lech  » afeendit  in  montem  : & eleuatis  in  czlum 
inanibus  in  otatione>vincebat  Hrael : defeenden- 
cibas  autem tnanibuSjvinccbacAmalecb  Extd.ij. 
Jfd.x.  Venite»aicendarous  in  montem  Domini>& 
docebit  nos  de  viis  fuis  > ic  ambulabimus  in  le- 
mitis  eius.  Tangit  etiam  locum  orationis  1 di< 
cens. 

In  templum  ] Templum  autem  ^ templor  de- 
ciuatur , quod  quamuis  in  fimplici  non  fit  in  vfii, 
tamen  in  compofito  inuenitur,  contemplor  enim 
dicitur.  Et  vocatur  templum,  vbi  theopbaniz,& 
cultus,  & laus,&deuotio  Dei  apparent,&  vbi  to- 
tos nos  conferimus  ad  ea  quz  Dei  funt  videnda 
& percipienda.  Mdith.i*.  Domus  raca  domus 
orationis  efi.  /’/4/ni.^4.Temptumtuum  fanAum 
cft, mirabile  in  xquicate.£t  admonet  nos  ipfe  lo- 
cus tectoris  ad  maiel>atetn  , landiciris  ad  vitam, 
diuinotum  ad  contemplationem  , laudis  ad  cul- 
tum , ianuc  cziefiis  ad  deuotionem » 6c  ornatus 
decentis  ad  Domini  honefiatem.Propcer  primum 
horum  dicitur  Genef  iS.  Pauenique  lacob.quam 
teriibilisfinquiOeft  locus  ille!  De  lecundo  dicitur 
in  P/klm.^i.Domum  ruam  Domine  decet  fandli- 
vudo  in  longitudinem  dierum.  De  tertio  dicitur 
Jfd.6.  vbi  loquitur  de  templo.  Vidi  Dominum 
iedencemfuper  folium  excelfum,  & eleuacum.  Et 
plena  erat  omnis  terra  maieflace  eius : & ea  quz 
fub  ipfoeranc  replebant  templum.  Solium  enim 
excelfum  contemplandum  in  templo , exium  eft: 
eieiiacum  in  czleflibusfpiticibus , &fandbs  ani- 
mabas , quarum  conuerfatio  in  czlis : & exinde 
refplendens  omnis  terra,  maiefiate  eius  plena  efi: 
quia  ficut  4^  dicitur  Terra  refplcnduit  ^ 
ma'eHaiecius.  Er  ea  quz  fub  ipfo  in  gratiarum 
ordinibus,  replent  templum  Ecclefiz.  Ez.ech.^^, 
Fili  hominis  ofiende  domui  Ifrael  templum : & 
confundantur  ab  iniquitatibus  fuis.Sic 
trus&  loannes  alcendebat  in  templum  ad  horam 
orationis  nonam.Sic  dicitur  £2erk40.quod  odio 
gradibus  afeendebatur  tn  lempmni^ribus  fcilicet 
gradibus  in  contemplatione,  fcilicet,  contempla- 
tione vifionis  co'cporalis,&  imaginariz,dc  inrel- 
ledlualis , quz  contempl.uiones  funt  tres  czli  ,in 
quos  rapitur  i.C«rimh.ji.  Ttibus  aurem 

in  amore,  diligendo  extoto  corde,  & ex  tota  ani- 
ma,& ex  tota  mente  Mduh.xi.  dc  duobus  inde* 
notione  orationis, & altitudine  tcdlz  intentionis. 
Afeendetunt  autem  ifii. 

Vt  otarenc]&  ell  finis  ifiomm.  autem  ora- 

D.iilbttti Mdgni^n  Eudng.  D.Luc- 


lio  pius  afiedus  in  Deum  diredlus.  Et  e(l  oratio 
alcenfus  intelleAus  in  Deum.  Et  ell  oratio  peti- 
tio decentium  a Deo.  Et  fecundum  primam  illa- 
tum diffioiiionum , affisAus  afeendit  deuocc  in 
Dei  bontearem.  Secundum  autan  («undam, que 
efi  Ddmdfcenii  midlcdlus  afeendit  limpidi  in  ve- 
ticacem .Secundum  tertiam, quz  item  eil  'Damaf- 
ctm  i defidecium  alcendii  in  bonorum  Dei  pleni- 
ludinem.  Et  fic  vt  dicit  /74//».i4.  Anima  orantia 
in  bonis  demorabitur  pec  tenium  : &:  excedit  in 
lumine  per  fecundum. /a«ff.4.Spintus  e(l  Deus,& 
eos  qui  adorant  Deum,infpiritu&  vciitare opor- 
tet adorare.  Naro  & Pacet  ules  quetic  qui  fo- 
rent eum.  Per  piimum  tota  intenditur  in  bonita- 
tis diuinzdulc^ine.  Inebriabuntur  ab 

vbercate  domus  tue , & loccente  voluptatis  tuz 
potabis  eos  in  hoc  loco  orarionis , laudis  memo* 
ria  eil  ad  Det  cultum:quod  fuit  de  fuperius  intro- 
ducis. jipte,  X ff.  Laudftn  dicite  Deo  noftro  om- 
nes SonCi eius : Sequi  timetis  Deumpufillide 
magni.Quintoeciaro  ianuzcziellis  recordarxlum 
eil  ad  deuotionem.  Oemf.ii.  Non  eil  hic  aliud 
nifi  domus  Dei,& porta  czli.  Sexto  autem  orna- 
tus decentis  recordandum  eil  ad  illius  honorem, 
& Angelorum  fuorum , qui  Dominus  eil  domus: 
vt  habitus  decens  mulieres  operiat , extecioc  ho- 
nor viros  exhibeac,religiola  veilis  clericum  in  re- 
uerenciaro  laicorum  ponat.  Pfdlm.ij,  Domine 
dilexi  decorem  domus  tuz  , & locum  habitatio- 
nis gloriz  tuz.  Hinc  eil  quod  Moyfi  Exod.^.&: 
lofut  f .diCumeil:  Solue  calceamenta  de  pedibus 
cuistlocus  enim  tn  quo  ilas,  tena  fanCa  cll.  Cum 
reuerentia  enim  & honore  quilibet  fc  ibi  fecun- 
dum fiium  gradum  debet  exhibere  : ne  dicatur  ei 
illud  Mdtib.ii.  Aroicc , quomodo  huc  imrafli, 
non  habens  vefiem  nuptialnn  ? Sic  ergo  duo  ho- 
mines aiceirderunc  in  templum  vt  oraienc. 

Vnus  Pharirxus,&  alter  Publicanus. 
Pharifixus  flans,  hxcapud  fc  orabat: 
Deus  gratias  ago  cibi  quia  non  fum 
ficut  exteri  hominum, raptores, iniufti, 
adulteri : veluc  eti^m  hic  Publicanus : 
iciuno  bis  in  fabbaco , decimas  do  om- 
nium qux  pofTideo. 

Ecce  diflerens  ptofelEo.  Pharifzus  enim  diui- 
fus  fuit , qui  confidecacione  apparentis  iuiliiiz 
gloriabatur.  Religionis  enim  Pharifzorum  erat, 
in  manu  6c  in  fironte  habere  membranulas  , in 
quibus  feripta  erant  legis  mandata  ad  l^is  recor- 
dationem , vel  potius  ad  ollemationem.  $i  ali- 
quando legis  obliuifcerencut,  habebam  fpinas  in 
oris  veiltmentoram  > quibus  punCi  iterum  redi- 
rent ad  legis  recordationem  Sc  obieiuatior>em.  Et 
ideo  fignificai  hypoaitas , qui  omnia  illa  faciunt 
ad  oilentaiionem.A^4rri&.i  3. Dilatant  phyladeria» 
6c  magnificant  fimbrias.  Ideo  ibidem  tufru  dici- 
tur , quod  fimiles  funt  fepulchtis  dealbatis , quz 
exterius  videntur  fpeciofa,  intus  autem  funt  plena 
fpurciria  cadauerum,dr  oflibus  mortuorum.Talis 
igitur  erat  Pharifzus , quod  quicquid  humanita- 
tis habuit , quicquid  alcenfionis  in  templum, to- 
tum ad  laudem  hominis  tetultc  :&  complacuit  fi- 
biintali  fimilitudinc  ioOitiz,vd  potius  in  idolo 
fitnilitudiniscxterioris. 

Altet  autem  Publicanus  ] qui  publicis  prxfitit 
X vailigali 


242.  Alberti  Magni,  Ord.  iPraBd 

ved^igalibus,qu«  vix,aut  nunquam  iuftecxercoi-  otado  dicitur:  quia  (mpeidl  vicina  ori  eoxum, 
cucilenipcr  tamen  funt  cum  violeocia&oppter-  ficcoidi.  Ffdm.^x.  Apud  me  ocaiio  Z>eoviue 
fione.  £c  ille  talis  quaTi  publicus  tyrannus  & op-  ine«.  Hxc  enim  orado  humilianda  ie , impec 
prelloE  habebatur,  lite  aurem  quicquid  recogni-  proxima  per  alSduicacem  ori  eorum » in  linum 
donis  habuieex  humanitate»quicquidalceDlioai5  eorum  conuertecur : quia  veilis  ell  conlaeniiis 
in  cemplum,rocam  retulit  in  Demn.qucreDSpro  eorum.  Pftlm.  $4.  Orario  mea  io  finoro  meum 
his  que  in  leiecogooutt,  indulgentiam  &miltti>  conuertecur.  Hec  enim  orado  humiliantis  fepe- 
cotdiam  i Deo.  Ilu  ergo  tales  ^templum  aTcen>  netrac  nubes:  vt  dicitur  £a/i.  jj.  Et  tamen 
duni.De  Phadfeo  dicitur  MMth.S.Am^nun  an-  apud  SanAos  ell  per  deuotionem  , & in  dnuni 
gulis  platearum  orare.  Et  ideo  edamfi  ad  cem-  eorum  conuertitur  per  vtiliucem,  & Deo  appeo- 
pKim  afcendic,cocaro  multitudine  arcendit>vc  vi-  ximac  per  anime  in  Deuro  alcenlionem , & nuUo 
deretur  ab  hominibus.  Publicanus  aurem  ex  ve-  modo  clt  apud  orantem  per  ruiipforum  placcn- 
recundia  non  patiens  Icipfum , clam  aTcendic , & dam.  Hic  autem  libi  placebat , Sc  ideo  apud  fe 
intra  recretum  cordis  deut  in  cubiculo  otauic.  orabar : quia  in  oratione  • que  videbat  tpud  Ct 
Matth.6.  Tu  autem  cum  oiauetis , intra  in  cubi-  bona,  allegabat.  Pfdm.  Co^ud  fum  qoi  nomi* 
culum  tuum , & claufo  oftio  ota  Partem  tuum,  nibos  placent : quoniam  Deus  fpreuic  eos.  G*lst. 

Vade  populus  . incia  in  cubictila  tua , & i . Si  adhuc  hominibus  placetero,  Chtifti  denius 
claude  oftia  tua  fuper  te  > donec  peruaaTeac  indi-  non  edan.  Qualiter  autem  dbi  placeat  in  oratio- 
gnaiio  mea.  nis  (crie  ofteiiditur , quam  continuo  interfcdr*. 

Phatifzus  dans]Hic  tangit  orarionum  illaium  dicens 
diueidcatem.de  habet  parces  duas  :vnam  quidem  Deus , gradas  ago  tibi]  In  quacuor  repre- 
Pharidri , alteram  autem  Publicani.  De  oratione  hendbilis  inuenicur  bzc  oratio:  in  principio, 
autem  Pharidd  dicit  tna : difpodtionem  orantis,  in  progrclUi.  in  fine  » & in  quarto  quod  fiibinieU 
cirulum  orationiside  feriem  eiurdem.  Dicit  igitur  ligitut,  quia  in  oratione  nullo  indigere  recogno- 
de  primo  horum  [Plarifcus  autem  llin^  Phari>  Icens , nihil  penitus  petebat.  In  ptindpio  enim 
dros  diuifus.diuiram  ab  aliis  otacionem  le  habere  gratias  agit , cum  accufare  fe  debeset.  Prou,  1 S. 
dgnideabat.  Putabat  enim  quod  multiloquio  in  ludus,  prior  accufatoceft  fui.  In  ptogrelTu  autem 
commendatione  fui  modo  thetorico  indigeret:  cartetos  afpernatur.  Mddc.  f.  Quare  deTpicic 
contra  hoc  quod  dicitur  A/4nl>.(j.Otanres  autem  vnulquifque  proximum  fuum  ? In  dne  auiem 
nolite  multum  loqui.  Uli  funr  Sacerdotes  Baal ).  commendat  leipfuro.  Prpu.  17.  Laudet  te  alie- 
<8-  qui  cultris  & lanceolis  fe  10  confpedlu  nus  , & non  os  tuum  : extraneus  , & non  labia 
phbis  vulnerabant.  Pro  cultris  enim  & lanceolis  tua.  Quod  autem  rubintelligicur  ex  his,  quia  ita 
idi  phylaftecia  & fpinas  habebant.  Talis  igitur  fe  abu^are  io  bonis  & dedeete  in  malis  tepuut, 
fuit  Phatirzas.  Hic  autem  dans  orabat, cum  pro-  quod  nihil  aDeo  pede  in  oratione,  jlftf.  }.  Di* 
cumbens& pronu$debui(Inorad&£x#</.4.Ado-  cis  quia  diues  rum,&  nullius  ^eo  ncTcis 
taucriinc  proni  in  teiram.  ffs.  45».  Vultu  in  terta  quia  mirer  es,  & mirctabilis , & cscus,&  nodus, 
demillo  adorabunt  te,&  puluerem  pedum  morum  & pauper.  In  principio  ergo  dicit  [ Gratias  ago 
lingenc./yit.£o.  Venient  ad  te  curui  qui  humilia-  tibi  Deus]  Gratias  autem  agere  non  ed  pauperis, 
uerunt  te  ,&  adorabunt  vedigia  pedum  tuorum,  led  multarum  gratiarum  animx.Nam  quipeniteu 
Ide  autem  dans,  eladonem  mentis  indicans,  ora-  deditutus  ed,de  quo  gradas  agit  I Sicutenimin- 
bat.  Oratioenim  propria  humiliantis  le  , podu-  gratus  ed , qui  de  percepto  munere  gratias  non 
latio  ed.Dtcic  autem  titulum  fuz  oradonis  Euan-  agit : ita  dultus  dc  czeus  ed , qui  gtaiias  agit  de 
gelida  , cum  Tubiungit.  hocquod  nunquam  percepit.  Vnde  £rrli.  i$.in- 

Hfc  apud  Te  orabat}  Tangit  autem  duo:  cet  ea  qux  odit  Deus , ponitur  pauper  fuperbus. 
quod  fcilicet  quzdam  quae  dbi  videbantur  orauit,  Qualitcrenim  gratias  agit , qui  gratias  non  acce- 
cum  potius  orare  debuillec  qux  ceuelauic  Spici-  pit , ic  Deo  noii  ed  gratus  i Pouus  cum  Oaoid 
cus  fandius.  Ro.  8.  Nao  quid  ocemus  fecunduro  diccte  deberet : Anima  mea  ficut  cetra  dne  aqua 
quod  opotiet , nefeimus  : iple  autem  Spiritus  tibi.  i4a.  & illud /«dic.  i.Tctraro  aren- 

podulac  pio  nubis  gemitibus  inenattabilibus.  rem  dedidi  mihi , adde  & irriguam.  Inconue- 
£c  ideo  non  hoc  orare  debuit  qux  libi  videbantur  nienter  ergoide  a gratiarum  adlione  incepit 
Nam  & Paulus  pro  dinuilo  petiit  a.  Ctrim.  1 2.  Quia  non  fum  deue  exteri  hominum  j Ecce 
& non  exauditus  futc.  Sed  Domino  docemedidi-  quod  cum  afpeniatione  aliorum  procedit : & in 
cit,  quod  gratix  Domini  oratio  committenda  communi  in  fpeciali  homines  afpeinacus.  In 
fuit,  diccuce : Sudicit  tibi  gratia  mea.  Secundum  communi  quidem  cum  dicit  [Non  fum  deut 
in  quo  reprehenditur  , ed  quod  apud  fe  orabat,  exteri  hominum  1 Dicit  autem  PhtUftfhm  quod 
&non  apud  Deum.  Apud  fe  enim  orat  qui  ie,  qui  non  cd  deut  homines,  aut  aliquid  melius  ed 
& quod  ubi  placens  ed,  orat.  Ro.  1 f . Non  debe-  omni  homine  deut  Deus , aut  aliquid  viliui  om- 
inm  nobis  pUeete.  Vnufquifque  proximo  fuo  ni  homine»  deut  bedia.  Deus  autem  ide  non 
placeat  in  Domino  ad  xdideationem  enim  fuit : etgo  in  belliam  ed  conuerdis.  De  hocigiiuc 
orat  qui  dbi  phiccrMlle  enim  tam  habet  quod  dul[usgracias{agic.'Z)««i/l.4.Coteiu4abhumano 
vult , nec  oportet  vt  oret.  Alitet  orabat  hb  i€,  mutetur , & cor  bedix  deme  et.  Hoc  di^um  ed 
qui  dixit : Non  inueniac  locum  latendi  in  teira  Nabuchodonofor,  qui  dbi  plaatit  in  robore  fuo. 
clamor  meus:  quia  incxlo  ed  cedis  meus,  & &c  in  decore  regni  fui.  Py«/M.  48.  Homo  cum  in 
confetus  mens  inexcclds.  Intctraenimlaiccoia-  honore cHet , non  intellexit : compatatused  iu> 
do  dele  pcxfomencis : quia  fub  terreno  adedhi,  mentis  indpientibus,  & dmil  is  fa^us  ed  illis.  In 
quo  ipfe  dbi  placet . abfeonditur.  Apud  Deum  hoc  enim  vctbum  fuum  ed  verum.  Quia  non 
autem  habet otanonem, qui  rotam  fuam  petitio-  fum  Ikui  exteri  hominum.  Vides  qualiter  fupra 
nem  Deo  committit.  Aliter  laiseu  apud  San^los  diximus,  quod  duo  homines  afcetulcrum  io  tem- 
plum. 


in  Euang.D.Luc.Cap.X  VIII.  243 

pliun  ,nacuram  humanam  non  sexualiter  psrtici*  I dire  huc  filij  auguratricis  > femen  adulteri,  & for- 
pantes.  /«6 1 a.  Vos  e(Us  foli  homines,  dtvobi-  nicaris.Sed  ille  non  reputar,  niti  exterius  in  ope- 


Icum  morietur  rapiencia.lllcenim  beflia  feroli 
hominem  reputauit , & fecum  mori  tjiiicquid  dl 
humaiue  fapientis.  EgnrcUflus  fum 

follis. /<7^.  1.  Effugi  ego  folus  vi  nuntiarem  tibi. 
Cum  tamen  hoc  tit  falfum , & inagnz  pc.truin- 
ptionis  indicium.  Hic  autem  jpeciticat,  dicens. 

Raptores  ] Tangit  autem  qu.ttuor  hic  pecca- 
torum differentias.  Et  primo  ponit  [ raptores] 
qui  cum  violentia  in  alienis  bonis  iniulli  ftmr, 
qui  tine  dubio  mali  & condemnandi  funttticut  ti- 
gniticatum  cH  f.cM.ii.Alietum&  accipitrem  non 
comedas  iuxta  genus  fuu.  Aliccus  parua  rapir>ac- 
cipiter  autem  nugna:quia  vtrunque  genus  rapto 
cum  immundum  cti  , nobis  per  imitationem 
non  incorporandum  : quia  non  cenfus  in  crimine 
eti,  (cd  rapiendi  aticdlus.  Et  reuera  itic  raptor  fuit 
Sc  fraudulentus  : quia  & ab  hominibus  rapuit. 
Mttth.x  i.  Comeditis  dumos  viduarum  »Iongas 
orationes  orantes.  Et  a Deo  gloriam  rapiunt,  de 
qua  dicit  Dominus , quod  eam  aireri  non  dabit 
niti  rapiar,  l/a.  4 a.  Gloriam  meam  aheri  non  da- 
bo , & laudem  meam  fculptilibiis.  /ch  ly.  Qux 
ctienimfpes  hypoctitx  ti  auarc rapiat,  & non 
liberet  Deus  animam  eius.  Mentitur  ergo  dicen- 
do fe  non  elTe  tapeotem:  quia  & hominum  ra- 
ptor eft,  & Dei. 

Iniutii]  funt  qui  fraudibus  fc  peccatis  inia 
rias  coromittuue.  H*bac.  a.  Vzeiqui  multipli- 
cae nonfuarve  quid  etiam  aggrauat  contra  fc 
denfum  lutum?  i:rc/<.  4.  Nun  fauaniuc  oculi 
eius  diuiiiis.  Ille  autem  iterum  mencinu'  MMib. 
ly.  Qui  dicitis,  Mumis  quodcunque  eft  ex  me  li 
1)1  prodet  it : & non  lK>norabiipaienies.  Itiienim 
propter  fuam  auaticiam  traditiones  ad  lucrum 
fecerunt , & illas  contra  Dei  prxeepta  feruari  fe- 
cerunt. Et  ideo  iniudi  funt , ie  in  homines,  & in 
Deum.  Prou,  11.  Rapinx  impiorum  detrahent 
eos,  quia  noltteruni  facere  iudiciuin.  Propter  hoc 
7/«.  t4.dctidec  ilkos  & przdicit  ptrinm  cotum, 
dicens:  Quomodo  cellauitexaflor,  quicuit  cct- 
biKum  lEt  fubdit : Subter  re  ticrneuir  tinca  , & 
operimentum  tuum  erunt  vermes.  Exa£lor  enim 
rapit : tcibuiarius  autem  iniurias  infert-  Ec  ideo 
tinea  de  vefle  corporis  fubiefli  rapinx  oriiur , & 
Tcrmis  dc  cadauerc  iniullitix  fatentis  nafei- 
tur. 

Adulteri]  Aduirerium  diciiur:qiiiacum  forni- 
catio timplex  tit  vitra  concelliim  a lege  conaibi- 
tum  vlurpata:violaiio  chori  cticum  hac  deformi- 
tate , addens  violationem  bonorum  matrimonif, 
quzrunttiia,facramcnnim  , fides  ,&  proles.  Et 
hoc  ed  quod  dicitur  Ecdi.i\.  Mulier  omnis  re- 
linquens virum  tuum,  peccabit,  daruens  hxrcdi- 
tatemex  alieno  matrimonio. Primum, in  lege  AI- 
titiimi  inaedibilis  fuit.  Ettn  hoc  contra  bonum  I 


ce  corporali  committantur  : quia  errabat  in  tioc 
quod  dixit , quod  lex  cohiberet  manum  • & noti 
animum.  Et  ideofeiudum  inhac  parte  iuditiz 
tepu  tau  it : quoniam  exrctiora  maxima  facinora 
non  fccic. 

Veluc  etiam  hic  Puplicanus  ] Hoc  cum  afpcc- 
natione  & domacho  didiim  cd.  Et  ideo  vtitur 
demondtatione  ad  ipfum.  Contra  quod  dicitur 
Ec<U.  7.  Ne  iiredeas  hominem  in  amaritudine 
animx  fux.  £d  enim  qui  humiliat,  & exaltat  cir- 
cumfpc^for  Deas.  A^4/«cii.t. Quare  dcfpicit  vnuf- 
quifque  proximum  tiiufn?Den/.  i).  Non  abomi- 
naberis Idumzum  , quia  frater  tuus  ed:  neque 
iCgypciiim  , quia  aduena  fuidi  in  tetra  eius.  Nec 
tiimcit  tibi  fe  iuditicaie  coram  Deo  , fecundum 
illam  iuditiz  partem,  qux  ed  declinare  ^ni.ato» 
niti  etiam  iadlet  fe  fecundum  aliam,qux  ed  facere 
bonum:contra  id  quod  dicitur  £ech.7.Non  tc  lu- 
difices apud  Deum  : quoniam  cognitor  cordis  cd 
ipfc.  Dicit  autem  de  adlidlione  corporis. 

Iciuno  bis  in  fabbato  ] hoc  cd,in  fepeimana, 
quz  ^ fabbato  denominatur , proptet  hoc  quod 
fecundum  eos  prima  dies  fuit  (abbati.  Ec  quidem 
ieiunium  bonum  ed,ti  fandliticatum  tit  abdinen- 
tia  vitiorum,  ti  adiucum  tit  oratione,  & largitio- 
ne eleeraofynaiu.  Dc  piiroo  idoru  dicitur  Ac/,  i. 
SanCbficatc  ieiunium.  De  fecundo  autem  If*.  f 8. 
Podquam  dixit  de  iefunto , dicit.  Hoc  cd  magis 
ieiunium  quod  elegi : Diliblue  coUig-uioues  im- 
pietatis, foiuefafcicuios  deprimentes.  Errn/ra: 
Frange  efuriemi  panem  tuum  , & egenos  vagol- 
qoe  induc  in  domum  tuam.  Et  tnfta  de  Orario- 
nc:Tunc  inuocabis,&  Dominus  exaudier : clama- 
bis,& dices  : Ecce  Adfum.  Non  enim  non  folum 
proded  alicui  iciunare , fcd  etiam  multum  nocet, 
quando  ex  au.-uitia  itiiinacur.vtmaifupiaper  par- 
citatem impleantur.  Et  hoc  modo  iciunabac  ide, 
quia  de  propriis  bonis  noo  faturabatur , vt  magis 
faturaietur  crameiu. S.Nunquid  tale  edic- 
iunium  quod  elegi , per  dtem  affligere  animam 
fuam,  &:  contorquere  quaft  circulum  caput?Dicir 
aurem  [Iciuno  bis  in  fabbato!  quia  letncliciuna- 
bat  ad  odentationem,  Si  fcmel  ad  auariitam.  Has 
enim  duas  caulas  habuit  ieiunij  fui.  A/atih.  6. 
Cum  ieiunat  is, nolite  Heri  ticut  hypocritx  irides. 
Exterminant  enim  facies  fuas,vc  appareant  homi- 
nibus iciunames. 

Decimas  do  omnium  qu.x  poflTideo  ] Qoi  Deo 
fCTuiutt  dc  corpore  , dicit  fe  etiam  recuiffe  de  re- 
biis.Decima  auiem(btuitur,vi  decima  perfeAio- 
nis  » apud  accipientem  decimam  elTc  rccognofca- 
tur,hoc  ed,  apud  Deum  , cuius  vicarius  & miui- 
der  accipit  decimas.  Nouem  autem  partes  reien- 
tx,  tignificant  impcrfeiiioncm  cflc  apud  cum  qui 
d.ir  decimas » & tic  indigere  illum  liberatione  ab 


facramenti  peccauir.  Secundb  , quia  vicum  fuum  | iinpecfcidionc , & quod  ille  liberator  tit  qui  de- 
dereliquit.  Et  in  hoc  bonum  fidei  violaiiit.  Ter-  cimas  Inferte  omnem  Jecima- 

lio,  quod  tn  adulterio  fornicaia  cd,  & ex  alio  vi-  { lioncin  in  horreum  meum  > vt  tic  cibus  in  domo 
to  tibi  filios  datuit.  Et  in  hoc  contra  bonum  mea,hoc  cft.in  Eccletia.  Auf^udirtu.  Redde  dcci- 
prolis  peccauir.  Et  dc  viro  dicitur /Irjf/on-Omnis  mas  : alioquin  deducetis  ad  partem  decimam 


homo  qui  tranfgtedicur  leftum  fmim,  contemnit 
in  animam  fuam.  Ide  autem  qui  verum  animx 
virum  ex  cupiditate  dereluiuh, non  fe  putat  adul- 
terum. Contra  quod  dicitur /erem.  t.  Tu  forni- 
cata es  cum  amatoribiismultis.vi/.»»/».  1 i.Gencta- 
tio  mal3&  adultera  figmim  qu.trit.  Zti1.j7.Accc- 
D.Aiberii  M^gmiin  Eu4»g.  D-Luc. 


Angelorum  , qiix  de  czio  cecidit  in  infernum. 
Attende  .lutcm  quovf  creatura  decima  inter  intel- 
ledkualcs  crearurased  homo  : quia  Angeli  funt  in 
noiiem  ordinibus.  Decimus  aurem  ordoedho- 
mimim:&  ideo  hominis  ed  decimam  fuluerc , vt 
ruinam  angelicam  fuppiear.  Et  cenfus  de  terra, 
X 1 quam 


244  Alberti  Magni,  Ord.  Prsed. 


^am  dedit  Dominus  homini,  eft  decima. 
lij.Cxlum  c*li  Domino;  tertam  autem  dedit 
filijs  hominum.  Lex  autem  cft , quod  qui  cenrum 
non  foluit>  agrum  pctdidit.  Vnde  Dominus  di- 
cit fc  affligi  in  hoc  peccato,  qnod  cft  non  folucrc 
decimas.  AUUch.  j.  Si  configit  homo  Deum 
Taum  , quia  tus  conHgitis  me  ? Et  dixiftts , In 

Jiuo  configimus  te  } In  decimis  & primitiis  quas, 
Lipple,  non  redditis.  Ifte  .amem  Phatilxus  iacfan* 
do  hoc  dicit.  & grauiota  omilit , Heut  iudicium, 

& mifciicocdiam  in  parentes,  quos  non  fuften- 
tauit , neque  pauperes,  Vnde  MA/th.  ij.  Deci- 
matis metuam  , & anethum  , & omne  olus  : & 
relinquitis  quz  grauiora  funt  legis.  Decimas  au- 
tem ifte  fuluic,  vt  apud  Sacerdotes  de  iuftiiia  ha- 
beret laudis  prxeonium. 

Et  Publicanus  alongc  ftans,  nole- 
bat nec  oculos  ad  cxUim  leuarctfcd 
percutiebat  pedus  fuum  , dicens: 
Deus  propitius  cfto  mihi  peccatori. 

Tangit  orationem  Publicani.  Duo  autem 
dicit.  Deferibit  enim  primo  difpontioncm  oran- 
tis , & fecundo  inducit  feriem  orationis.  Dt- 
fpoficio  orantis  dcfccibiiur  in  tribus : in  recogni- 
tione fuz  indignitatis,  in  abicdionc  fuz  humi- 
liationis , & in  modo  fuz  afflidlionis.  Oe  primo  ' 
dicit  [ Publicanus  alonge  ftans  ] quia  reputabat 
fc  indignum  vt  prope  accederer , cum  Publicanus 
efiec.  Lu(,  f.  £xi  a me  quia  homo  peccatur 
furo  Domine.  Sciebat  enim  quod  3.  Rtf.  6. 
Oza  occifus  cft.  quod  arcz  Domini  inclinacz  in- 
dignus appropinquauit.  Sckd?at  quod  Dauiddi 
xit.  Longe  ^ peccatoribus  falus.  PjAlm,  118.  Et 
hanc  indigiiiutem  fui  etiam  loco  longe  ftans 
ortendit : Se  cum  longe  efler,  tamen  (Ierit,  & non 
in  faftu  procefflr  ficut  Phaiifzus.  Stans  autem, 
a peccato  furrexic , Se  reditodinem  iuftitiz  ap- 
prehendit. j.Quis  confurget  mihi  aducr- 

fus  malignantes } aut  quis  ftabit  mecum  aduerfus 
operantem  Iniquitatem  ? Sic  ergo  k Iunge  ftatrs, 
fc  vt  [nolebat  nec  oculos!  hoc  eft , falrem  oculos 
{ad  czium  leuarclin  hoc  fui  coidis  oftendens  hn- 
miliarioncm , feiens  & dicens  illam  falucarcm 
orationem  Eedt.ii.  Domine  Patet  Se  Deus  vicz 
mez,  ne  derelinquas  me  in  cogitatu  illorum,  fu- 
peiborurn  fcilicet.  Extullcrniam  oculorum  meo- 
rum ne  dedetis  mihi,  & omne  defidciium  aucrte 
^ me.  Sciebar  enim  ifte , quod  fignum  a Deo  for- 
nicantis animz  , cft  in  extollentia  oculorum. 
£ccU.i6,  Fornicatio  mulieris  in  extollentia  ocu- 
lorum eius  , Se  in  palpebris  cius  agnofeitur.  Er 
ideo  oculos  depreffle , Se  ad  czium  quod  oftendit 
leuare  oculos  aufus  non  fuit  > dicens  in  corde  fuo 
illud  Luc.ii.  l’atcr  pecciuf  in  czium  & coram 
te:  iam  non  fum  dignus  vocari  filius  tuus.  Vnde 
Peatw  Bernjrdw.  Nolebat  oculos  ad  czium  Ic- 
uare , vt  ^xr  humilitatem  czium  ad  fc  poftet 
incIinare./yzi/A.  143. Domine  inclina  cxlos  tuos. 
Se  dcfccndc. 

Sed  percutiebat  petftus  fuum]  Ecce  qualis  fuit  | 
in  fui  affli^ione.  Pc^us  autem  pcicuiicbat,quia 
{zccaca  quz  fccttar,de  pe£lorcexicranf.vi/4//li.r  j. 
Quz  procedunt  ab  ore  , de  corde  exeunt , furta, 
aduhecia,blafphemix,Sc  alia  hotufinodi.  Et  Irxe 
funt  quz  coinquinant  hominem.  In  pc^orisau- 
fem  rrsnfione , Se  affli^io  cft , Se  fouus,  Se  maous 


appofitio.  Per  afflidionem  quidem  fignificatur 
compuinftio,quzcft  cordis  afflid^io;  in  tunilone 
autem  fonus  , qui  fignificacconfeiEoncm  : & in 
manus  appofuione  fignificatur  facisfa£bo.£.v0d.  3. 
Ibimus  viam  trium  dierum  in  folicudinem,  ad  fa* 
crificandum  Deo  noftto.  Ierem.%\.  Poftqiiam 
uftondifti  mihi, egi  pccnitentiam , pcrcuin  femur 
meumiConfufus  Ium  Se  erubui : quoniam  fuftinui 
opprobrium  adolefccntiz  mez.Ibi  enim  pcicufflr, 
vbi  concitus  peccati  fuerat. 

Pcrcufho  enim  pexioris  vnum  eft  de  delenti- 
bus peccatum, & maxime  venialia,  quz  multis  re- 
mediis abloluuntuc , fcilicet » tunfione  petftoris. 
oratione  dominica,  figno  crucis,  afpctfione  aquz 
benedi^z , confcHione  communi  quz  fit  in  Pii- 
ma,^'Coinplccorio,&  ante  Millam,&bcnedidK>-' 
ne  Epifcopali.  Prztcc  hzc  autem,  habet  remedia 
communia  cum  mortali : ficuc  contritionem , Se 
commimioncni  Euchaiiftiz,&  confeffionem  fpe- 
cialero,  Se  clecmofynz  largitatem  ,Se  condonatio- 
nem iniuriz  quam  intulit  frater , Se  multa  alia 
habet  remedia.  Sed  hic  noneft  hocde  propofica 
imentione. 

Eft  autem  adhuc  notandum  in  petcuflione  pc- 
£tori$;quia  in  petftoie  cft  diferetio, quod  in  hoc  fi- 
gnificatur,  quod  ratiuiubilirct  ad  peccati  quanti- 
tatem debet  ellc  proporiionaia  ptsniteniia.  Pa- 
KAit.i  i. Rationabile  fit  obfcquium  veftium.Vn- 
dc  Efuir.7.  Pci^ufculum  eleuationis,&  armus  fe- 
parationis  cedunt  in  partem  Sacerdotis  : quia 
apud  Sacerdotem  abfoluentem  a peccatis , ^li- 
gantem ad  farisfaflionem  condignam , przcipuc 
debet  vigere  huiufmodi  diferetio.  Sicergo  percu- 
tiebat pellis  fuum  dicens. 

Deus]  Tangic  hic  feriem  oraiionisfin  qua  tan- 
git piopiii.mtem  ex  mifcricotdia,ptopitiaiioneni, 
& (ui  accufationem.  Propitiantem  Deum  tangit, 
cum  dicit  [ Deus]  Culus  cft  prouidereex  inifni- 
cordia , cuius  eft  videre  cor  cx  deitatis  Se  fcienciz 
eminentia,  cuius  eft  ciraiire  per  beneficentiam 
omnia,  llrc  enim  cria  fonat  nomen  Dei : ficut 
fzpc  diximus.  Dc  cura  quidem  prouidentix  dici- 
tur : ladla  cogitatum  tuum  in  Domino.Et  ita  ifte, 
fein  curantem  dc  fc  Deum  iadbuit.  jlugu/finm. 
Proiice  ce  in  Deum:  quia  non  eft  itaciudeiis,vt  (c 
fubttahat  ,&  tc  cadere  permittat.  t.Peir.^.  Om- 
nem foilcitudinem  vcftram  proiicieores  in  eum, 
quia  ipfi  cur,a  cft  dc  vobis.  Deo  aurem  omnia  vi- 
denti fc  *oftendjt , & non  abfcondic  ficut  primi 
peccatores  OVve/It.Audiui  Domine  vocem  tuam, 
& timui , eo  quod  nudus  cft^  , Se  abfi:x>ndi  me. 
/.«f.i  7.  Iic,ortcndite  vos  Sacerdotibus.  Peccator 
enim  fe  Sacerdoti  loco  Dcioftendir.  Deus  etiam 
Circuit  omnes  per  beneficia  fua , monens  nos  ad 
liinilia,  vc  omnibus  dc  extero  fimus  benefio*. 
Lttc.6.  Eftotc  mifcricordcsficuc  Pater  vefterex- 
leftis  mifericors  cft, qui  foiem  fuum  facit  oriri  fu- 
per  bonos  & malos,  & pltiit  fuper  iuftos  Se  iniu- 
ftos  Sic  ergo  dicit ; Deus. 

Propitius  cfto  mihi  ] Hic  tangit  propitiatio- 
nem. Propitiatio  aurem  cft  clementia  iudicis  ad 
peccati  veniam  Se  indulgentiam.  Vnde  dicitut  de 
Chtifto  » qui  indolgeiuiain  & ventam  nobisob- 
tinuit , x.hun.x.  Iple  cft  propitiatio  pro  peccatis 
noftris.  /■'y.//»'-S8.I’ropltius  cfto  Domine  peccatis 
noftris:nequando  dicant  Gcmcs.Vbi  eft  Deus  eo- 
rum ? Et  Exod.^y,  didrur  propitiatoriuro  locus, 
vbi  fit  Domiuus  oftendit  propitium  [ |>cccatori] 
dicit: 


inEuahg.  D.Luc 

Acit : vr  fe  accufec.  Pf4lm.no-  Non  declines  cor 
meum  io  verba  malirtz  ad  exculandas  excufatiu- 
nes  in  peccacis.Non  enim  dicit >mihi  pcccann/ed 
|>eccatori,qui  ex  habitu  & confueiudine  (e  pecca- 
torem conficetnr.  Peccauinuis  > iniqui 

egimus  in  omnem  iuftiiiam  tuam.  i.Reg.vltitn. 
Ego  fum  qui  peccaui,  ego  inique  egi.  x.Pardltp. 
vinm.  Peccaui  Oominc>peccaui : 6c  multiplicata: 
fune  oifmflones  mez. 

Arnen  ciico  vobis, dcfccndic  hic  iii- 
llificatusin  domum  fuam ah  illo.Quia 
omnis  qui  ie  exaltat , humiliabitur : U 
^tii  fe  humiliat,  exalubitur. 

Seocemia  Domini  cfl  per  indu^Um  fimilitu- 
dinem  probata.  Dicit  igitur  [ AmenJ  hoc  efl  veie 
f dico  vobisjquc  veritas  non  ral)it[dcfcendithic] 
Icilicet,  Publicanus  [iuibbeatus]  quia  pernitentia 
xuAiiicat  impium.  £x,ccit.iS.luftitia  viuet,£c  non 
morietur.  Et  prcmittic : Q^cunque  hora  pecca- 
tor ingemuetir>otnniom  iniquitatum  eius  non  re- 
cordiTOtamplius.  Quod  amem  dicit  quod[def- 
cendit]  i templo,  notatur  quod  in  confideratione 
Tua  fenpet  humilior  & humilior  fuit.  x.Ti/^.6. 
Ludam  ,&  vilior  6am  inconfpedu  Domini, qui 
elegit  nae.  hctbn-  & ^ .Pe/r.4.  Deus  iiiperbis  re- 
iiftit;humilibus  aurem  dat  gratiam,  luftitizergo 
xneritum  ell  in  humilitate  pernitentium  [ ab  illo] 
Phaiifro  tumido  & inflato.  Sicut  enim  dicit 
Tumor  mentis  obflaailiim  efl  vertratts. 
Dicit  etiam  Grtf»r.  quod  quatuor  fum  fpecies 
tumotis  : quorum  primus  ell , quandq  aliquis  ex 
reipfo  putat  habere  bonum  quod  habet.D4»i>/.4. 
Nonne  hzc  efl  Babylon  magna,  quam  ego  zdifl- 
caui  in  robore  meo  i Eccoucra  hocdiciiitr  i.Cv- 
rimb.4.  Quid  habes  quod  non  accepifli?Si  aurem 
accepilVi.  quid  gloriaris  quafl  non  acceperis } Se- 
aindus  autem  tumorefl , qoando  quidem  l Deo 
fe  habere  recognofeit , fed  pro  meritis  (e  habere 
dicit  Maith.io.Vxin  illos  nobis  fecilh',qiii  por- 
cauimus  pondus  diei  dczflus.  Contra  quod  dici- 
tuc  i-ConnthA  f. Gratia  Dei  fum  id  quod  fum.Stc 
eriam  (upetbi  eratit , 6c  tumidi  illi  qui  di- 

xerunt : Quare  ieiunauimus,  & non  arpexifli?hu- 
miliauimus  animas  noflras  , & nefeifli } Tertius 
EaAus  efl,»m  aliquis  (ibi  falfo  iadando  amibuic 
quod  non  habet.  y^p«c.}.Dicis  quia  diues  fum,& 
nullius  egeo : 6c  nelcis  quia  mifer  e$,&  miferabi- 
lis,&  czeus,  & nudus,  & pauper.  Quartus  faflus 
cft  , cum  piirat  fe  habere  plus  aliis : vel  omnibus, 
vel  quiburdam,  & illos  defpjctt : Hcui  hic  Phari- 
fxus.  Et  hzc  eflcaufa.quod  ab  iliofafluoro  Pha- 
rifzo  Publicanus  humilis  fe  rccogiu')fcens,  & ve- 
niam petens, defccndit  iuftiflcacos.  Rationem  au- 
tem & caufam  omnium  eorum  quz  dida  fum, 
Dominus  fubiungic , dicens. 

Quia  omnis  qui  (e  exaltat  ] faflu  mentis  (icuc 
Pharuxus  [humiliabitur]  hoc  efl,ad  humum  pro- 
flemetur.  Preutrb.\6.  Ante  ruinam  exaltabtnu 
cor.  Z.HC.14.  Qui  fe  exaltat , humiliabitur.  Sic 
//4. 14.  Cecidit  Lucifer, qui  in  exium  conTcendit, 
rupet  aflra  cxli  volens  exaltare  folium  fuum,  Et 
hocefldidum  de  Pharifzo.  Dc  Publicano  au- 
rem dicit  [ Qui  fe  humiliat  ] ficut  publicanus 
[exalrabimr]  tob  11.  Qui  humiliatus  fuerit, erit 
in  gloria  : & qui  inclinaueric  oculos  fuos , ipfc 
faluabitur.  Euli.10  Propter  gloriam  minoratio: 

D,  Albcrti  Bu^n^.  D.  Utc. 


:Cap.XVIlI.  24y 

& ei^  qui  ab  hoznilitate  letuAic  caput.  Hoc  efi  er- 
go quod  dicit. 

Afferebant  aiuem  ad  illum&  infan- 
tes , vc  eos  tangeret.  Quod  cum  vide- 
rent DiTcipuli , increpabant  illos. 

Hic  docet  fimpliciratem  humilitaris,  & dicun- 
tur hic  duo,  quorum  primum  eft  hifloria ; de  qua 
fumic  occafionem  dodriirx.  Et  deinde  ponit  do- 
drinam.  lu  prima  harum  partium  ttia  dicuntur, 
oblailo,rcilicer,paniulorum  (Implicium  & humi- 
lium , & prohibitio  Difcipulorum  a fluigationc 
Domini , & corredio  erroris  Oifcipulotwn  per 
Dominum.  In  primo  borum  tria  dicnntmtparuu- 
locnm  allacio,  & paiuulorum  in  (Implicitate  dif- 
po(ltio,&  oblationis  paruuloiu  intentio.  De  pri- 
modicic  [ Afferebant  autem  ] MMth.iS.  dicitur 
quod  oflcrebani.  Et  notator  quod  Chriflo  infan- 
tes fuos  dedicaiictunt  , flcuc  & nunc  Ecclefta 
paruulos  liios  aflerc,&  oflert  Chriflo.  P/ilm.ti. 
Afferte  Domino  61i)  Dei , afferte  Domino  flliox 
arietum:  Filij  ariettun  funt  fili)  ducum  gtegis,hoc 
efl , bonorum  Sacerdotum  , qiii  gregem  Domini 
ducunt , & pueros  Ecclenaflids  imbuunt  facra- 
inemis.  Ifa.Go.  Ofleteniur  Aiper  placabili  altari 
meo,&:  domum  maieflaris  mex  glorificabo.  Alta- 
re enim  Chrifhu  efl , & domus  Eccicfia , quz  in 
talibus  glorificatur.  Infantes  nihil  fames  proptec 
fimplicicaretn.  i .£e/r.a.Q^fi  modo  geniti  intan- 
res,rationabiles,  & fine  dolo  lac  concupifeite : vc 
in  eo  crefcacis.  Lac  autem  efl  dodrina , & gratia 
facramentorum  Ecclefiz.  Tales  igitur  aflad^am 
ad  Chriflum.  i.Cormth.\^.Wx\ni2  paruulieflote: 
fcnfibiis  autem  perfedi  liris.  v 

Vteos  tangerec]Ecce  oblationis  intcmio  Scie- 
banc  enim  quod  tadus  in  fe  haberet  virturem  di- 
uinicaiis  ; &:  fic  1'aoarcntuj:  a langoribus  fuis  , & 
omnibus  bonis  informarentur. £we.9.& 

Si  tetigero  fimbriam  veflimenic  eius  falua  ero. 
A/4re.6.Quoiquoc  tangebant  eum,falui  fiebanr, 
a quacunque  eriam  infirmitate  detincbantur.Ideo 
diat  Gtntf.xy.  Accede  huc  fili  mi  ,vt  tangam  ce. 
Tangens  enim  confolatur.  DAmt\,%.  Tetigit  me, 
&:  flatuic  me  in  gradu  meo.  Tangit  aliquando 
durdeum peccatum  tollit,  hb  i9.MiictemininKi 
miferemini  mei,  faltem  vos  amici  mei : quia  ma- 
nus Domini  tetigit  me.  Tangit, cnm  vinutein  in- 
fiuic.Lacf^ .Tetigit  me aliquis.Ego  enim  cognoui 
virtutem  de  mc  exi  (Te. 

Qiiod  cum  viderent  Difcipult]  & fiuflum  non 
intcliigcrent  [ increpabant  illos  ] compatientes 
Domino  laffu  cx  inflantia  przdicationis , & vo- 
lentes eum  paulifpec  tequideere.  Sed  Dominus, 

VI  dicit  Btju , falurem  omnium  firiens , fatigari 
non  poterat  defiderio  falutis , qnamuis  corporali, 
ter  aliquando  fatigaremr.  In  hoc  enim  Gentium 
vocatio  figurabatur.  Simi(c  autem  aliquid  pafli 
funt  Difcipuli  lofue,  qui  ii.  dixit  de  Pro- 
phetantibus. Domine  mi  Moyfes  prohibe  eos. 
Actende  autem  quod  Difcipuli  intercedebant  pro 
Svrophaeniifa  deprecami  pro  filia  1 f . 

Hic  autem  increpanr  afferentes  paruulos, in  vtro- 
quc  conrpaticnres  Domino,  fciliccr , ne  illa  dia 
importuna  eficc , quz  leui  vctbo  abiblui  poterat; 

& ne  hic  Dominus  multitudine  fatigaretur  fa- 
do,  per  quod  diu  laborare  oportebat.  Tamen  di- 
cunt jimbrtf.  ic  Sfdd  y quod  Apofloli  prius 
X ) volentes 


246  D.  AlbertiM; 

volemes  gemem  fuam  faloatii  prohibebam  obla- 
lioncm  parmiloriim.Pcc  quod  intcUigcbaniGen- 
les  cflc  laluandas.  '^wi.9.  Opcibam  ego  ipfc  pro 
futribus  meis  anathema  elle , qui  funtcognaii 
raei  fecundum  carnem. 

1 « s V s autem  conuocans  illos, 
dixit  : Sinite  pueros  venire  ad  me, 
nolite  vetare  eos , talium  cft  enim  re- 
gnum Dei. 

Dide  autem  hic  quatdot.quorum  primum  cft, 
quod  omnes  in  communi  de  fado  hoc  inftiuxic; 
fandum  autem  quod  panmlos  ad  fe  venite  per- 
tnitri  voluit : tertium  quod  snccri  cales  ab  aduen- 
tu  ad  ipfum  noluit ; quanum  autem  quod  om- 
nium iftotum  caufa  fuit.  Dicit  igituc[l£svsaii- 
tem  conuocans  illos  ] magis  in  vnum  cordis  in- 
tclledum  & confenfum  , quam  in  vnum  locum. 
* Dilcoes  enim  erat  imelle^us  Diidpulorum  ab 
imcllcdlu  myfterij.  /oh  .Poreftas  & terror  apud 
cum  cft , qui  facit  concordiam  in  fublimibus. 
G?»<'/.49.Congregamfnl  filij  Ifrael, congregamini, 
& audite  Kracl  patrem  vcfttum  [dixinSinite  pue- 
ros] non  tam  xtate  quam  fimpliciratc  innocen» 
ti*  [venire  ad  me)  PrMerh. dixit  Dei  iapictitia; 
Siquiscft  paruulus,veniat  ad  me.//«  66.  Ad  quem 
refpiciani  nifi  ad  pauperculum  Sc  contritum  fpi> 
riiu,&  itcmcntem  termones  meos  [&  nolite  pro- 
hibere eos]rcmoucndo  etiam  obftaculum.fi  quod 
cft  ad  veniendum.  Non  enim  fuffidt  finere  ve- 
nientem , nifi  etiam  remoneatur  adueniendi  ob- 
ftoculuin./^rMff^.  j.NoIi  prohibere  cmn  qui  be- 
nefacit :fi  potes  &iple  benefac.  Idxceftenim  hc- 
todiana  malitia,  perfequi  paruulosad  Chriftum 
venientes  cum  Chrifto  natos.  Mutis.x.  Mittens, 
oeddit  omnes  pueros  in  Bethleem  ludx , & in 
omnibus  finibus  eius, fecundum  tempus  quod  ex- 
quifierata  Magis.  Hzc  cft  etiam  i€gyptiacacru- 
Alitas  , pamulos  populi  Det  cxcingucre;  quia 
^icitur  Exod.  1 .Quicquid  mafculini  fexus  fuerit, 
in  ftunium  proiicite. 

Talium  ] fimplicium  rdlicet,&  humilium, qui 
fdpfos  paruos  reputattt , & minores  ad  omnia 
Dei  dona  Oe  primo  didcur  fim- 

plicibus  fermocinatio  cius.  Sspifm.  t . Sentite  de 
Domino  in  bonitate , & in  fimplicitate  cordis 
'quzrtte  illum.  i.Paralip.vhim.  In  fimplicicare 
cordis  mei  Iztus  obtuli  vnitierfa.  Dc  humilitate 
autem  dicitur  Humilem  fpirim  fuf- 

cipict  gloria.  M-irtb.  iS.  Quiconque  ergo  humi- 
liaueric  fe  ficut  paruulus  iftc,hic  maior  vocabirttr 
in  regno  caelorum.  De  minoratione  autem  ad  Oci 
dona  dicitur  Minor  fum  cunelis  niife 

rationibus  tuis  Adhuc  autem  paruus  eft,&  paruu- 
lus minor  partio,  &ideo  humilibus  humilior.  Et 
ideo  ad  receptionem  Dei  habilior,&  ad  notitiam 
fapientiz  [)ci  per(iiicactor,&:  ad  rcuelationes  Det 
magis  idoneus.Dc  primo  dicitur  /.«r.ip.Quxrc- 
bat  Icfum  videre,  & non  poterat  prx  tnrba , qnia 
ftatura  pufillus  etat.Et  ideo  Dominus  dixit:  Dcf. 
cende : quia  hodie  in  domo  cua  oportet  me  ma- 
nere. Et  ille  feftinans  defccndir  per  humilitatem, 
& accepit  illum  gaudens.  De  fecundo  Preuerh.^. 
dicit  Sapietui.i:  Siquts  eft  paruulus , veniat  ad 
me.  Dc  tertio  Aiatth.xi.  Reuelafti  ca  parimlis. 
Adhuc  autemfficut  hicdidtut)taliumcft  regnum 
florum.  Hi  etiam  veraces  funi  dum  quxricur  ab 


Igni,  Ord  Prsed. 

eis , & iniurix  non  funt  memores.  De  primo  ho« 
rum  dicitur  A^wm.i  4.  Paruulos  veftros  > qui  nef- 
ciuDi  diftamiam  boni  & mali,imroducamin  ter- 
ram quz  difpliciiit  vobis.  De  fecundo  Apoc.x  4. 
In  ore  eorum  non  eft  inuentuminer>dadum:fine 
macula  funtantethronum DeLDe tertio  Epbef.^. 
Sol  non  occidat  fupec  iracuiKiiam  veftrani. 
i.Ccrintb.i^.  Malitia  patuuli  eftoce  : fenfibus 
autem  petfeifti  fitis  [Taliumjigitur  innocentium 
[eft  regnum  exiorum  ] ad  Hteram , regnum  czlo- 
tum  : quia  perfero  gaudij  & iuftiiix  commit- 
titur illis  in  cxlu : & debet  talibus  committi  in 
terra,  VI  iii  vccoque  regno  femper  finr  perfeci. 

Arnen  dico  vobis : Quicunque  non 
acccperic  regnum  Dei  licuc  puer , non 
intrabit  in  illud. 

Hic  incipit  dodrinam  iuxta  fimilicodinem  in- 
dudUm.  Et  pcxmiititconfimucionem  , dicens 
[Arnen }hoc  eft  verc[dico  vobis.  Quicunquejfine 
pcrlbnarum  acceptione.  y^d.io.ln  veritate  com- 
peti quia  non  eft  perfonaxum  acceptor  Deus : fed 
in  omni  gente  , qui  operatur  iufti(iatn&  timet 
Deum  , acceptus  eft  illi  [ non  acceperit  regnum 
Dei  vc  puecjiioc  eft,  in  humilitate,  & innocentia, 
& obedientia:quia  paetorum  eft  abediie.GaUt.^. 
Quanto  tempore  hxres  paruulus  eft,  nihil  difFerc 
a Ictuoxum  iit  Dominus  omnium.  De  innocen- 
tia lob  X X.  Saluabitur  innocens,  faluabitur  autem 
munditia  ipamtum  fuarum.  De  humilitate  autem 
dicitur  Lwr.i.  Ocpofuic  potentes  de  fede,  & nal- 
tauit  humiles[non  intrabit  in  illud  ] Per  foramen 
enim  acus  tranfire  oporTct:&  nifi  paruulus  fii,  ad 
tam  ar^m  foramen  impinget.  Maith.  7.  & 
Luc.  1 Contendite  intrare  per  anguftam  por- 
cam:quia  arda  eft  via,dc  angufta  porca  quz  dade 
ad  vitam.  Paruulus  ergo  inttat,&  magnus  impin- 
git. Efficiamur  ergo  pamuli  cum  patuo  Domi- 
no, dequo  didum  cft  //d.^.Paiuulusenim  narus 
eft  nobis,  & filius  darus  eft  nobis.  Sic  paruifica- 
ruseft  qui  dixit  i.  Car/nri;.  if.Ego  finn  minimus 
Apofiolorum,qui  non  fum  dignus  vocari  Apofto- 
lus.  Et  Epbtf.^.  Mihi  omnium  Sandioruro  mini- 
mo data  cft  gratia  bxc-  M*ttb.  ti.Qui  minor  eft 
in  regno  cxlnrum  , maior  eft  illo.  Sic  enim  gra- 
dus honoris  fui  Immilis  Dominus  drfpofuii,  di- 
cens : Qui  maior  cft  vcfttum.crit  miniftet  vcltcr; 
&qui  prxcclTor,  ficur  minifttatoc  Luc.xi. 

£c  intcrKigauic  eum  quidam  prin- 
ceps , dicens  .*  Magiftcrbonc,  quid  fa- 
ciens vitam  arternam  poflidebo? 

Hic  indpic  agere  de  perfeiftione  mandatorum, 
pnftquam  prxmtfit  quicquid  erat  de  humilitate 
dicendum.  Diuiditur  aiucm  hxc  pars  in  duas,  in 
qitarmTi  prima  qiixftio  ponitur  dc  via  perfedio- 
nis:in  fecunda  aurem  ponitur  inftru^io.  Dc  pri- 
mo dicit  [Imerroganir  cum  quidam]  Manh.  au- 
rem. 19.  dicitur,  quod  Dominus  erat  in  domo  , & 
cum  exiftet,  interrogauir  eum  quidam  adoiefccns 
hiiiufmoJi  quzftionem.  Sedex  hoc  patet,  quod 
LttfM  non  feqnicur  ordinem  hiftoriz : fcd  gefta 
Domini  ordinat , Sc  inducit  fecundum  quod  ad 
fui  propofiti  faciunt  declarationem.  Ifte  autem 
qui  hic  princeps  vocatur  , eriam  xtate  ffiir  ado- 
lefcens.Ifte  autem  (eemdum /imhrojmm  dcEiitr*- 

rvniuttu 


inEuang.D.Liic.  Cap.XVIII.  247 


nytmm  videtut  centando  quzlinc-  Cuius  fignum 
dicunt  c<Te : cjuia  reprehendit  curo  Dominus , di- 
cens: Qiud  medios bonum?Aliud  (Igiiuro  diami: 
quia  fuit  contriftacus.  BuIa  autem  videtur  velle, 
quod  fiictit  fimplex,  8c  noh  tcntans:cuius  hgnum 
dide  ede : quia  Ma^c.  10.  dicitur , quod  intuitus 
efteum  Iesvs.  Nec  Dominus  legitur  intuitus  ali- 
quem ciTe  nili  bonum.  Imc.  x ».  Refixxlt  Pemnn: 
& egteifus  Parus  fleiiit  amare.  Et  S‘y.  4.  Rcfpc- 
^s  eius  in  elegios  eius.  Potuit  autem  eile  quod 
ptimbtentauit:&  poftea  verbis  Domini  ad  bcnc- 
uolentiam  induilus  Cll,  & tunc  non  renrauit.  Vel 
forte  diuerfi  fiierunt  hic,&  in  MAnhte.  Iftc  ergo 
qiiicunque  fuerit , duc  rentando  , due  dmplicitcr 
acceflerit , occadonem  ex  verbis  Domini  accipit, 
vbi  perlvdbonan  in  dmplicitate  & humilitate 
pofuit:quia  perfedlio  potius  in  fapientia  legis  ede 
fixundum  antiquos  videbatur.  Dicit  ago. 

Magiller  boncJTria  dicit  in  quxftioncrprzmit- 
clt  enim  beneuolentiz  captationem  > quzrit  dc 
opaibus  perfrdionein  , & oj^ruin  perfediorum 
congruam  remunaationem.  Dicit  igitur  c.iptan- 
do  Mneuolentiam  [ Magider  bone  ] Chryf.  dicit, 
quod  dgniiicat  laudatores  Sanatum , 6c  non 
imttacotes.  Laudat  enim  cum  a perfe^ione  fa* 
pieniiz,  cum  dicit  [Magiftcr]  Rak^i,  fei- 

mus  quia  i Deo  venifti  magiflcr.  Nemo  enim  po- 
cefl  faccrchzcdgnaquz  tu  facis,nid  fuerit  Deus 
cu  ipfo  [bone]  Laudat  eum  a perfcAione  virtutis. 
./y4/.tt8. Bonus  es  tu,&  in  bonitate  tua  doce  nte 
ludificationes  ruas  [qui  facicsjEcce quatit  dc  pet> 
fedionc  operum.  Virtus  enim  in  operatione 
^ non  infermonc  conddit,  vt  dicit  Phtlofo^hw. 
Fides  edam  dne  operibus,  6c  dnc  motiuo  ad  ope- 
ra, quodeft  charitas , mortua  cft  Lttcb.  a.  Ergo 
quia  non  ell  in  fermone  fed  in  virtiue , non  qux- 
tit  ille  quid  dicendo,  vel  /ciendo : fed  portus  quid 
faciens,  poflic  habac  pctfeiilionem.  hnb',  1, 
Eftote  fadlorcs  verbi,  & non  auditores  tamum, 
fallentes  vofmeripfos.  2.  Cor.  8.  Fafto  oftendite, 
vt  qnemadmodum  promptus  eft  animus  volun- 
tatis. ita  (ic  Se  faciendi  fccundurt)  id  quod  habe- 
tis[vic.vn  ztemam  po/fidebo]  ecce  congtua  ope 
risremunaatio.  Et  dicit  tria : vitam  in  qua  dl 
remunerationis  Tub/lantia,  & Ttanitatem  in  qua 
eR  mercedis  duraiio,  & polTc/Iionem  quz  cll  in 
hoc  quod  ad  mitttm  habeatur  remunaatio.  Di- 
cit igitur  [viram]  beatam  : quia  alia  vita  non  e(l 
fummum  bonum  quod  cxpeflatur.  Hxc  autem 
vira  ell  a</Vus  Se  innuentia  vicx  diuinz  in  anima. 
Ecc!i.^.  Sapientia  vitam  hliis  fuis  infphauit.  Sic 
aiim  Deus  fonsvitx  , nonefl  Deus  mormoium, 
fed  viuenciom 21.  Dtnt.  4.  Vos  qui  aJ- 
hxrctis  Domino  iviuitis  vniuer/t.  Sic  dicitur  in 
/7*/.  16.  Credo  videre  bona  Domini  in  rena  vi- 
iicmiuin.  Hxc  vita  petitur  [ztana]  vt  nunquam 
deficiar. /arfff.  j.  Vt  omnis  quiaedit  in  iplum, 
non  pereat , fed  habeat  vitam  itanam.  Et  hoc 
eft, quando  mors  a Sanilis  propellant  & dcftruc 
lur.  i.Or.ij.  NouilKmc  autemSc  ipfa  inimica 
deftruetur  mors.  0/e/i;.  O mots  ero  mors itia: 
morfus  tuus  cro  inferne.//^.! ; Prxeipitabit  mor- 
tem in  fempitemum.  Hanc  autem  vitaro  [ pofli- 
dere]  hoc  cft , ad  nutum  habere  qu.xrit  iftc , qn* 
fiihxredttas  ab  hxrcndo  dtdla.  i.  Ptt.  t.  Rcgc- 
ncrauit  nos  in  fpem  viuam , in  hxrcditate-m  in- 
cnrrupcibilem,&immarce/nbilem  5e  incontami- 
natam ,con/auatam  in  cxlis.  Hrc  eil  po/TelTio 


omnium  facientium  Dei  voluntatem.  Mtuih. 
1 9.  Cemuplum  accipiais,Sc  vitam  xceinaro  pof- 
fidebirts.  In  hac  enim  vita  pedes  ponent : quia 
polTcOio  quafi  pedum  pofijio  dicitur.  1 . Rtg.  x. 
Pedes  Sandorum  fuotum  feruabit : & impjj  in 
tenebris  conticefeent.  AHedus  enim  Saridorum 
ita  in  illa  hxrcditatc  requiefeent.  Hxc  dl  ergo 
quxftio  iftias  principis.  Sicut  enim  dicitur  //4, 
5j.  Princeps  ea  qux  funt  digna  principe  cogita- 
bit , ic  non  erit  amplius  is  qui  infipiens  e(l 
princeps. 

Dixit  amem  ci  lefus;  Quid  me  di- 
cis bonum  ? Nemo  bonus  nifi  folus 
Deus. 

Secundum  e(l,vbi  ponirur  re/ponfioquxftio- 
nis.  Et  dicit  duo,  quorum  primum  cft  rcfjxjnlio 
quxrentis : fecundum  autem  folutio  qu.Tllionis. 
Dc  piimo  dicit  duo:  rcptchcnfioncm  laudantis, 
& conuidionem  blanditoris.  Dicit  igitur  [ QuUI 
me  dicis  bonum]  q.  d.  Cumme  credis  homir>cra 
vanitati  & malitix  fubiediimificut  cft  omnis  ho- 
: rao  purus.  P/^/.  ij.  Non  cft  qui  faciat  bonum, 
non  cft  v/que  vnum.  Et  ideo  ftpra  »1.  dixit 
, Apoftolis.Si  voscum  fitismali  noftis  bona  data 
date  filiis  vcftris  &c. Comparatione cniraDci  nul- 
la creatura  cft  bona.  Joa  4.  Nunqiiid  homo  con- 
paratione  Dei  iuftificabitur.  G'tg.  Humana  iufti. 
tia  diuinx  comparata,  iniufticia  cft.  hb  2 f . Nitn- 
qtiid  poteft  homo  iuftificari  comparatus  Deo 
[Nemo  bonus  nlfi  folus  Deus]  Hoc  enim  ell  bo- 
num , omnis  boni  bonum  , & fine  quo  nihil  eft 
bonum,  &ideo  eiremialitcr  eft  bonus.  Omnia 
autem  bona  fune  acccidciualiter  A:  participatio- 
ne boni.  M*tth.  1 9.  Nemo  bonus  nilt  folus 
Deus.y1-f4rr/;.autemi9.dicitur;quidmc  interrogas 
de  bono?  Etrefpicit  ad  hoc  quod  ille  quzfiuir, 
Quid  faciens  &c.  Hoc  autem  quod  dicit  hic, 
Qmd  medicis  bonum  ? refpicicadhoc  quod  di- 
cit ; Magiftcr  bone.  Solus  autem  dicitur  bonus, 
quia  eft  caula  boni.  I^ab.i.  Omne  datum  opti- 
mum,& omne  donum  perfedum  deruefum  cft, 
de/exndens  h Patre  luminum.  Et  hoc  modo  non 
eft  bonus  nifi  folus  Deus. 

Mandata  no/li  > Non  occides, Non 
moechaberis.  Non  furtum  facies , Non 
falfum  icftimonium  dices  , Honora 
patrem  cuum  & matrem  Qui  ait: 
Hacc  omnia  cuftodiui  a iuuentute 
mea. 

Hxc  cft  reponfio  quxftionis , & habet  partes 
duas  in  quarum  prima  docet  pcrfcdlionem  iufti- 
tix  in  madatis:in  fecunda  vero.perfeilionem 
■ vitx  ptiuilegiaix  /n  confiliis.  !n  prima  harum 
I duofacit , m quotam  primo  pctfcdioncm  oftcii- 
i dit  mandatorum  in  opere  exiftentium ; in  fecun- 
! do  autan  ponitur  refponfiode  pcrfcdlionc  ifta. 
i In  priori  harum  adhuc  duo  dicit,  in  quotum  pri- 
! mo  notitiam  mandatorum  apud  illum  elTc  often- 
j dit:  in  (ecundo autem  mandata  operis  enumerat. 
Dicit  igitur  [ Mand.ita  iiofti  ] cum  enim  man- 
data muialia.dc  naturali  iurcfinc,  omnis  homo 
vfum  rationis  habens , mandata  notite.  Et  hoc 
eft  quod  dicit  [ Mandata  nofti  ] hoc  eft,  notitiam 
X 4 habes 


i 

i 


248  D.  Alberti  Magni, Ord.  Prsed. 


liab«s  mantlaioimr.  Hudcoqiiid  agfrc  debeas, 
quzrere  non  opoiict-  P Mulci  dicunt  quis 
©ftcndic  nobis  bona  ? Signatum  cft  fupcr  nos  lu- 
rccn  vultus  mi  Domine  : quod  fcilicn  odendic 
quid  faciendum  , fc  quid  non  faciendum  fit. 
B4mch^.  Animaequior  ello  populus  Dei : quia 
quz  Deo  placent  nota  fune  nobis.  Ideo  Excd.xo. 
dicitur.  Cun^lus  autem  populus  audiebat  voces: 
quia  vox  mandatorum  per  naturale  iudidum  ra- 
tionis ad  omnes peruenit.  Sic  igitur  midata  nolb. 

Non  occides]  Attende  quod  quia  tfle  quxiiuic, 
quid  faciens  vitam  .Ttcrnam,  &c.  ideo  Dominus 
non  facit  nienttoi>em,  nifide  his  mandatis, 'quae 
coniifhint  in  exteriori  opcre:&  ideo  de  his  t^bus 
mandatis  ,qux  ordinant  ad  Deum,  nullam  peni- 
tus facit  mencionem  • nec  de  duobus  vitimiaqui 
confillunt  in  concupifceiuia  coidis.Quiuis  eniro 
freundum  mandatum  videatur  ciTein  vetbo , non 
tamen  in  verbo : quia  in  vanum  accipere  no- 
men ell  in  cordis  vanitate.  Ea  autem  qux  conH- 
ftunt  in  opere, ordinant  fecundum  duas  partes  iu- 
ftiriz  • qiix  fune  declinare  a malo  , & ucere  bo- 
num. Ecapudnos  quidem  prius  ell  declinaret 
malo  quam  facere  ^num.  In  hac  autem  parte 
iuftitiz,  qux  efl  declinare  a malo,  ordinant  man- 
data quacuor,recundumquod  funt  maioris  nocu- 
menti coiura  proximum.  Et  primum  quidem» 
quod  e(l  contia  nocumentum  peifonx  proximi, 
ed  [ Non  occides]  In  quo  omne  nocumentum, 
quod  rn  perfonam  proximi  cadere poteft , prohi- 
betur. Fit  autem  duobus  modis  nocumentum  in 
perfonam  proximi:nocumenti  fcilicec,  iciogatio- 
ne,dc  benefeij  fubtia^ione.  Nocumenti  irroga 
tiorKtfiCUt  quando  coniUio,vel  voluntate  procu- 
rante , vel  verbere  perfona  proximi  Ixditut. 

Non  occides.  Qui  autem  occiderit  reus 
erit  iudicio.  BeneBcq  autem  fubtra<^one : heut 
quando  liberate  po(rum,&  non  libeco:vel  pafecre 
polium  , fie  non  pafeo  : & fic  moritur  homo , per 
mei  benefici)  fubcradtionem , ficut  dicit  yfugufti- 
rmt,  Pafce  fame  morienrem:quod  fi  non  paueris, 
occididi.f^rMr.  1 4.Erue  eos  qui  ducuntur  ad  roor- 
cein , & eos  qui  traltuntur  id  interitum  liberare 
non  cdTes.  Hoc  eft  igitur  quod  dicit  [ Non  oc- 
cides.] 

Non  mttchabetis  ] Moechia  adulterium  eft, 
quod  fecundum  locum  tenet  in  nocumento  pro- ' 
ximi : quia  illud  efl  nocumentum  quod  infertur 
in  fide  chori,  in  adiutorio  quod  datum  e(I  homini 
ad  falutem  fpeciei , ex  quo  capere  debee  naturx 
fugimtti  pignus.  Matth-S.  Didium  eft  antiquis: 
Non  moechaberis.  Ego  autem  dico  vobis:  Qui 
viderit  mulierem  adconaipiiccndum  eam  , iam 
moechatus  efi  in  corde  fuu.  Ec  ideo  nxrchia 
committitur  opere  > & voluntate  , &c  machi- 
natione. 

Non  furnnp  faciesJHoccft  tertium  contra  no- 
cumentu,quod  irrogatur  proximo  inhis,qu^con- 
oelTa  funt  |»oxiino  ad  folatium  vicx  , & ad  fub- 
flantix  indiuidualis  ruftencationem.  Et  prohibe- 
tur in  eo  omnis  modus  rapinx,  fi;ilicct.fiiTTi,frau- 
dis,  doli , 1^  qnocunque  modo  aliquis  porefi  ab 
alio  in  bonis  d.xninificari.  M4ttk\p  Non  furabe- 
ris-Idem  /04Q.  IO.  Qui  non  intrat  per 
oflium , fed  afecndit  aliunde , ille  fur  eft  8c  latro. 
Et  fic  muln  latrones  funt  in  bonis  Ecclefiarum, 
qui  nihil  iuris  habent , fedinuito  Uominocuius 
uuu  booa  aliena  conticdUmur. 


Non  falfum  teflimonium  dices  ] Hoc  eAcon» 
tra  nocumeiuum  in  verbo,  Ec  prohibetur  omne 
meudacium,  przcipuc  tamen  prohibetur  menda- 
cium perniciofum , & hoc  cll  quod  omnibus  no- 
cet, & nulli  prodelt.  Fit  autem  tribus  modis  vc 
dicit  AuguftiHm  tn  Libf«  de  MeaeUcio , fcilicec, 
cum  mendacio  alicuius  aliquis  perdit  virtutem, 
vcl  honorem,  vel  aliquam  virtutiscundittoocm, 
heue  virginitacem.Secundo  autem  modo,quando 
mendacio  alicuius  aliquis  perdit  vitam , vel  fam- 
tacem  , vel  aliquid  huiufinodt  in  corpore.  Tenio 
modo,  cum  mendacio  alicuius  aliquis  perdit  bo- 
na fortunc.  Hoc  enim  mendaciuin  nocet  men- 
tienii, nocet  damnum  patienti,  nocet  etiam  dam- 
num inferenti,  quia  perdit  animam.  £c  de  hoc  in- 
telligirurquod  dicitur  Sdpitnt.  1 . Os  autem  quod 
mentitur, occidit  aniroam.P/iii/M.f.Pecdes  omnes 
qui  loquuntur  mendacium.  Deinde  ponit  vnum, 

?[uod  eft  fecundum  partem  illam  iufticix » qux  eft 
acere  booum,dicen$. 

Honota  patrem  imim  & matrem]  Hoc  autem 
ideo  prxeipitur : quia  debilitatur  virtus  in  paren- 
tibus : & ideo  indigene  fuftentatione  filiorum. 
Honor  autem  ille  confidit  io  reuerencia  debita, 
Sc  obcdicncia  deuo^a . & fuftencadone  corporali. 
Eeclt.\.  Qm  honorat  patrem  fuum  » vitaviuee 
longiore  :&  qui  obedit  patri  , teftigerabit  ma- 
trem. Extd.  lo.  Honora  patrem  tuum  & matrem 
tuam,vt  fis  longxuas  fupcr  terram.  Tehi*  4.  Ho- 
norem habebis  macri  tux  omnibus  diebus  vicc 
eius.  Memor  enim  cfte  debes , quanta  fic  proprec 
tcpaftainvterofuo.  Eccli.i.  timet  Domi> 
num  honorat  parentes : & quafi  dominis  feruiec 
his»qui  le  genuerunt  in  omni  opcre»flc  fcrmoae,&> 
in  omni  patientia.  Hxc  igitur  funt  illa  mandata 
in  faflis , de  quibus  ille  quxfiuit  confidentia. 
Ecquianihil  quxfinit  de  cordis  petfc£lione,con- 
ftatdftum  ficut  dicit  Chryfefl.  fidium  fuifle.  Cte- 
dens  enim  fiiic , quod  lex  e^t  in  faiftis,  & non  in 
cordis  deuotione. 

Qui  aitj  fdiicet  princeps  [ Hxc  omnia  rufto- 
dioi]in  opere[a  iuuentute  meaJEt  fic  fe  ad  proxi- 
mum oftendit  innocentem.  P/klm.70.  Deusdo- 
cuifti  me  ^ iuuentute  mea:&  vfque  nunc  ptoniuia 
tiabo mirabilia  tua.  7Ve».5.BoDum  eft  viro, cum 
portauerit  iugum  Domini  ab  adolefcentia  fua. 
/ya/M.iiS.Ad  omnia  mandata  tdadkigcbat : om** 
nem  viam  iniquitatis  odio  habui. 

Quo  2udito , I E s V s aU  ci : Ad- 
huc vnum  tibi  dccft : Omnia  qtixcun- 
que  habes  vende,  & da  pauperibus, & 
habebis  theraurum  in  cxlo. 

Hic  incipit  tangere  viam  perfeAionisconfilio- 
rum,&  hat^  partes  dua$:in  quarum  prima  viam 
perfeilionis  proponit : in  fecunda  autem  ex  refu- 
tatione vix  illius , DIfcipulos  inftruit.  Oe  prima 
dicit  [Quo  auditojquod  tamen  ante  fciuic  M au- 
diri ab  aTiis  ex  hoc  inftruendis , voluit  ( Iesvs  ait 
ei  ] inftruens  cum  de  vireriori  perfe^ione : ficut 
petit  Pfalm.tS.  Pcificc  grclTus  meos  in  lemitis 
tuis,  vt  non  moueantur  veftigia  mea, hoc  eft,pet- 
ficiendos  doce[  Adhuc  vnum  deeft  tibijTria  dicit, 
in  qtwruin  primo,  mand.nta  fidiorum  exteriorum 
perredioni  non  fufficerc oftendit: in  fecundo, im- 
pedimenta pcrfcdkionis  amouere  inftruit : tertio, 
quod  perfedlum  eft  adiicic.  Dicit  igitur  [ Vnum 

tibi 


in  Euang.  D.Euc  Cap.X  V III  249 


tibidecftj  hoc  eft,  vnum  quod  reddit  hominem 
totum  indiuifum  in  corde.  Et  hoc  eil  vnum  vere 
vniens,quod  fuis  petit  Dominus  h^n.xy.  Vi  iint 
vmnn , licucnos  vnum  fumus.  Luc  io.  Vnum  cll 
neccnariitm.  Vt  fcilicet  homo  non  diuifiis  fit  in 
ei  qu.t  fuiii  mundi « & in  ea  qux  lunc  Dei.  t .Ce* 
riw/».7.Quicumvxorc  cft, cogitat  qu*  funt  mun- 
di quomodo  placeat  vxari  fux,  dediuifus  ell. 
Econtra  dediuinis  horninibin,  qui  non  cogitant 
nih  qux  fune  Dehdiciiui  h-vi.xj.  Tu  in  me , & 
ego  in  cis,vt  iint  in  vmtm  confummati.Sic 
Multitudinis  credentium  erat  corvminir  hoc  efl> 
jndiuirum:&  anima  vna  per  diuerfas  folicitudincs 
6c  curas  & aUc^iones  indiuiia.  Ofet  to.Diuifum 
e(l  cor  eorum»  nunc  interibunt. 

Omnia  qox  habes  vende  ] Ecce  remotio  im- 
pedimenti petfe^ionis.  Dicit  autem  duo,  icilicci> 
didradionau  rerum  , & collocationem  earum  in 
cuto.  De  dilliadlionc  dicit  [ Omnia  qux  habes 
vende  ] HUron.  inprtcemio  guliuto.  Si  habes  in 
pocellaie  tua  tem  tuam,  vendeh  non  habes,proii- 
ce.  Credenti  totus  mundu$diuitiariimeil;inhde> 
lis  etiam  obolo  indiget.  Dicit  autem  [ Omnia 
vendejquia  fi  partem  retineat,acddit  ei  iicut  Ana- 
nix&Saphiix  qui  fraudauerunt  depre 

tio  agri : & ideo  paculE  funi  fementia  Domini. 
x.Corinth.6.  Tanquain  nihil  habentes , & omnia  I 
poffidentes.  Hac  igitur  dc  caufa  dicit[ omnia  qux  j 
habes  ] Si  enim  aliqua  abfliilit  violenter  ei  mun-  | 
das,non  poterit  vcrvdcrc:  fcd  patientia  damni, c(l  ! 
promerito  cleemofynx.  IO.  Rapinam bo-  | 

rorum  vetlrorum  cum  gaudio  fuAinuiftisjaibi-  ! 
trantes  vos  habere  meliorem  6c  manentem  fub- 
(lantiam.  Sic  igitur  dicir : Omnia  qux  habes 
4 vende]  ad  formam  Apollolicam.  Dc  qua  dicitur 
Quotquot  eram  podelibres  agrorum.ven- 
debant & [Manebant  piecia  antepedes  Apollolo- 
rum.  Diuidebatur  autem  vnicuique , prout  cui- 
que opus  erac.Vendcbatur  ergo  non  pro  aiiaritia, 
ied  vc  mclms  pretium  quam  prxdium  dignis  pau- 
peribus diUribucrccur.  Ec  hoc  c(l  quod  fcquiiur 
[da  panperibusjEc  tangit,  qualiter  in  tuto  res  de- 
beat collocati.  Ec  dicit  duo, vnum  fcilicet , quod 
inanibus  pauperum  dillribuacur  : alterum , quod 
fi.it  tnceniione  cxicflis  remunerationis.  De  primo 
dicit[da  pauperibusjDatuf  aiitcm.quod  gratis  ex- 
hibetur,libctc,&  IiMntcc,&  fine  imptoperationc. 
t.G»r»M/i;.9.Vmifq«iifque  prout  dehinauit  in  cor- 
de fuo,non  ex  triftitia,aut  ex  neccflitate.  Hilarem 
enim  datorem  diligit  Deus.  hcob.x.V)^  omnibus 
abundanter, & non  impropcrat.Dicit  autem[pau- 
peribas  ] nondiuitibus  , fed  indigentibus , & qui 
veri  pauprres  fune  propter  Euangelium,  /.«i.ij. 
His  qui  fteterunt  coram  Domino , erunt  merce- 
des eius,vt  comedant  vfquc  ad  faciititiccm,&  vc- 
Aiantur  vfjue  ad  veturtatem.  Gajf.  his,  qui  Acre- 
runt  coram  Domino , hoc  cH  , veris  pauperibus. 

I. Edent  pauperes, & facurabuntur,& lau- 
bunc  Dominum  qui  requirunt  eum,  vluent  corda 
eorum  in  fecuiiimfcculi.  Hi  funccuim  veri  pau- 
peres,  qui  requirunt  Doaiinum,  & laudant  eum, 
A:  quorum  cotda  viuunt  ingratia.  PfAim.xxx. 
Difperfit, dedit  pauperibus  riuAitia  eius  maner  in 
fcculum  fcciili.  i Iis  ergo  non  diuitibus  dandum 
cA.  8- Frange  efiuiani  paixrm  tuum,  &ege- 
nos  , vagoA|ue  induc  in  dumum  tuam.  Ai*.M4. 
Voca  pauperes,  debiles, & c.tcos,&  claudos. 

Et  habebis  theiauiu  i»  cxlol  pei  intentionem: 


quia  non  nih  intentione  cxIcAium  das.A/a/rb.5. 
Thefaurizate  vobis  tlicfauios  in  cxlo  , vbi  nec 
xtugo,ncciincadcniolicur:&  vbi  fures  non  effo- 
diunt.nec  Airantur.  Vbi  enim  cA  tbefaunis  tuus, 
ibi  t‘(l  bc  cor  uium.  /fa.  45.  Dabo  tibi  thefauroa 
abfeonditos.  lAc  enim  cA  pictiofus  thefaurus, 
quando  congregatur  io  cxlo  ad  vifioncm  fulgor 
fapientix  diuinx  fplendentts , nitor  candentis  lu- 
minis ad  illuminationem  animx  & corporis,  co- 
pia virtutum  angelicarum  Sc  diuinarum  pto  Iapi- 
dibus ptetiofis, dulcedo  diuini  Spiritus  ad  fruitio- 
nem, & omnes  diuitix  Dei  ad  poi1cAionem,&  re- 
gnum decoris  ad  gloriam.  Pfalm.Cy.6c  primo  di- 
cir. PoAcriora  dorfi  columbx  erum  in  fptendore 
auri.  PoAerlora  autem  fpiritus  funt.qni  erunt  in 
glotia.  Dc  fecundo  dicit  PJalm  88.  Domine  in 
laminc  vultus  tui  ambulabunt.  Dc  tertio  Pf.  1 8. 
Dclldcrabilia  fuper  aurum  & lapidem  pretio- 
fum  multum.  De  quarto  Pfalm.xxZ.  Dulcio- 
ra fuper  rael  & fauum.  Dequinto  /yi/w.S.Con- 
AitoiAi  cum  fu|>cr  opera  manuum  tuarum.  Dc 
fexto  Pfalm.io.  Gloriam  & magnum  decorem 
impones  fuper  eum.  /ob  ii-  Dabtt  pro  terra  fili- 
cem , & pro  Illice  torrentes  aureos. 

Ec  veni,  fcquere  me. 

Hic  adiungit  quod  pcrfeilumcA.  Dicit  autem 
duo:  profedum  in  bono  , & imitationem.  De 
profedu  dicit  [Et  veni]  Continuo  proficiendo, tc 
& tua  derelinquendo  , &ad  me  accedendo.  Sic 
enim  venies.  Deprimo  Luc.i.  Puer  I e $ v 5 pro- 
ficiebat xtate  fc  lapientia  , coram  Deo  & homi- 
nibus. Luc.i.  Puer  aurem  proficiebar,  & confor- 
tabatur fpiritu>&  gratia  Dei  erat  cum  illo.  De  fe- 
cundo dide  Pfulm.  44.  Obiiuifccre  populum 
cuum , & domum  patris  tui.  Genef  1 1.  Egredere 
de  terra,  &:  de  cognatione  rua , $c  veni  ad  terram 
quam  monArauero  tibi.  Dc  tertio  dicitur  in 
Pfalm.\^.  Accedite  ad  eum  6c  illuminamini  6c 
facies  veArx  non  confundentur  [ & fcquere  rne] 
imirando  fonnam  quam  exhibeo.  Seque- 

re  me.  Jab  i).  VcAigia  eius  fccuuis  efl  pes  meus, 
viam  cius  cuAodiui.  D<(mW.^Nimc  fequimur  ic 
in  toto  corde  nortro,&  timemus  ic.  /«dir  jj.Ccr- 
tatim  fequebancut  ducem.  Afatih.%.  Sequar  tc 
quocunque  teris. 

His  ille  auditis, contriftatus  c(l:quia 
dmeserat  valde. 

Hic  tangit  uiucnis  vel  principis  illius  comnV 
Aationem , Sc  dicit  duo , quotum  primum  eA  fa- 
ilum : fecundum  autem  do^rina  ex  ipfo  fado  oc- 
caflonata.  De  fa^lo  dicit  duo:  comti  Aationem,& 
caufam  coiutillationu.  Dc  contriAationc  dicit 
[His  audiris  coiuriAatiis  cA  ] Et  erat  ei  auditus 
caiila  contrillaiionis.com  potms  deberet  clTc  cau- 
fa Ixtiiix  Sc  cxultationis : licut  fuit  illi  qui  dixit 
Camtc.i.  Sonct  vox  tua  in  auribus  meis.  Vox 
enim  tua  dulcis.  Diffiifa  eA  gratia  m 

labiis  tui$.lAe  autem  qiixtebat  audire  k Domino: 
non  quod  Dominus  vellet , fed  quodcilct  leam- 
diim  dcfldcrium  proprium : & ille  malus  mini  Aer 
fuillet.Vnde  dicit  Beatm  BnnarAm.XWc  tuus  mi- 
nifiereric  ,qui  non  quxeit  audire  quod  voluerit, 
fed  velle  quicquid  audierit.  Et  quia  contra  volun- 
tatem cupiditatis  fux  veibum  audiuic,  ideo  con- 
trillatus 


250  D.  Alberti  Magni,  Ord  Pra^d. 


triftatuscft.  hh  i f.Sonitiisietrorfsfcmpctinau-  j 
nbiis  ciuv : & cum  pax  Itt , ille  inliiiias  furpiciuir. 
/’roM«^^.t8.Nun  recipit  iiultiis  vc<ba  p(i>«ien(t«> 
nili  ea  dixeris  qux  verraiuiic  in  corde  Tuo  [qtiia 
diucseiat  vald:‘]K€cecaura  ttiftiiix, cupidius  di- 
uiriaruin  quas  amante  ad  retinendum, 5:  pcifrucn- 
diuneifdem.  Diuitizenim  facilius  idinqiuiiuuc 
quam  amordiuitiarumrqnia  multi  non  habentes 
diuitias, amorem  camendiuiiiarumnon  dc(nimt. 
£c  illi  funi  viri  diuitiantm  , qui  dtuitiaruin  fum 
propri)  t & diuitias  reputant  fumunim  bonum 
in  vita  : Heut  ille  de  quo  dicitur  !mc.  i i.  qui 
dixit;  Anima  habes  multa  bona  repolita  in  an- 
nos plurimos  > comede, bibe, & epulare.  Contra 
quod  dicitur  in  il  adluanc.nO' 

lue  cor  apponere. 

Videns  aurem  I e s v s illum  criftem 
fatuum  , dixit  ; Quam  difficile  , qui 
pecunias  habent , in  regnum  Dei  in- 
trabunt. 

Hic  ex  occafione  fa^li  accipit  doilrinam  Dif- 
cipulotum,5j  dicit  hic duo;dodlr>nam.&  folutio- 
iKin  dubij , quod  cx  dodirina  ortum  fuit  in  cor 
dibus  audientium.  In  do<f^ lina  dicit  tria : primum 
e(l  quod  dat  occahunem  docendi  : fecundum  ell 
ipfa  do^tina  de  diuiiiis : tcccuim  e(l  modus  cius, 
quod  dicit  in  difficuliatc.  Tangit  ergo  primum, 
&dict![Vjdens  autem  Ifsvs  illum  magis  interius 

ftcrfpiciem  lumine  iliuinitatis,quamextetius  ocu- 
0 corporis[triftcm  failiim]£i,rc/b,j.Abq  amarus 
in  indignatione  rpiritus  mei.  i.C^rtntb.T . Seculi 
triflitia  moitem  operatur.  Hzc  enim  trifVitia  fuit 
rx  abfentia  illiciti  delectabilis , quod  ilHciteama. 
barur.  G-nef.^,  Cur  concidit  facies  tua  [dixit]  do- 
cendo DKcipulos , qui  diuitiarum  erant  contem- 

f notes  [ Quam  difficile  qui  pecunias  habent]  quia 
tabere  pecuniam  econtta  habet  cor.  Habere  enim 
generat  difficultatan  , & amare  fupra  Deum  ge- 
nerat impodlbiliiatcm  intrandi  in  regnum.  Ec- 
Qui  amat  diuitias  , frudum  non  capiet  ex 
eis.  i.7/w»;A.<5.Qui  volunt  ditikes  ficti  incidunt 
in  tentationem  & laq.ictmi  diaboli , 0C  in  defide- 
lia  multa  Se  nociua  , qu*  mergunt  hominem  in 
interitum  & perditionem.  Difficulicrcrgo  imrar 
[in  regnum  czlorumjqui  habet.  Sed  impoOfibile 
quod  intret  qui  amat  diuitias.  Et  ideo  funt  pe- 
riculofic.  Propter  quod  regnum  czlorum  dicitur 
elte  pauperum.  M4tih.^.  Beati  pauperes  fpiritu, 
quoniam  ipfotum  ek  regnum  extorum. Dediiiiti- 
Imis  autem  non  fubiiciciuibus  diuitias  , fed  fubie- 
dlis  diuiiiis  dicitur  /ai-ek.i-  Nonne  diuites  oppri- 
munt vos  per  poicnuam,&:  ipfi  blafphemant  bo- 
num nomen,  qnod  inuocatum  cft  fuper  vos. 

Facilius  eft  enim  camelum  per  fo- 
r.imcn  acus  tranfirc,  quam  diuitem  in- 
trare in  regnum  Dei. 

Tangit  modum  difficultatis : Se  cfl  .ibufioin  • 
compaiatiuo,&  efi  fenfus : Facilius, hoc  efi,minus 
difficile.  Quia  quamuis  impofllbile  fiic.amo(um 
per  foramen  acus  tranfiie : huic  tamen  impoflibili 
non  obfiat.ntfi  impofTibiliras  naturalis.  .Szpe  au- 
tem diuetfts  de  caulis  k Deo  fumt.qux  fecundum 
naturam  impofTibili.i  fiint.  Sed  quod  taliter  , vt 
di^umefijdiucs  intret  iniegnumczloium,obuiac 


iufiirix  diiiinx : & hoc  nunquam  fic, neque  a na- 
tuta  , neque  a Deo,  Afaith.6.  Non  potefiis  Deo 
(eruite  & mammonx.  Er  fic  facilius  cfi  illud 
quam  illud.  Cum  enim  camelus  vnum  habeat 
pondus  corpoialc,propicc  quod  non  putell  tian- 
iire  : diues  duo  haoet  pondera  , vt  dicit  BtAint 
Hernaiditt.  Vnumcll  onusdiuiciaruni : aliud  au- 
tem onus  peccatorum.  Pondus  quidem  diuitia- 
rtim  in  mone  dc(>onii:rcd  onus  peccatorum, quod 
ex  amore  diuitiarum  contraxit , fecum  defert , & 
cum  ilio  intrare  non  poterit  per  .irt^lam  viam , S< 
anguillam  portam  qux  ducit  ad  tegnimi.  Qimd 
autem  primum  in  morte  deponit  dicitur  Job  i. 
Nudus  egtelfiis  Ium  ex  vtero  macris  mez  » nudus 
leueriar  illuc,  x.  fimcth.vitm.  Nihil  intulimus 
in  hunc  mundum  : haud  dubium  quia  nec  por- 
tare quid  poirumiis.  Eccl*.  y.  Diuitiz  confetiiarz 
in  nulum  Domini  fui.  Pecemu  enim  in  afili^o- 
ne  pc0um.  Sicut  egrcHus  efi  nudus  ex  vtero  ma- 
rris fiiz,fic  rcucrtetur.Mirerabilis  prorfiis  infirmi- 
tas,quomodo  venit>ica  & reuetcitur.Ei  ideocon- 
filium  datur  quod  ante  monem>dc  diuitiz  dimit- 
tantur, & |K>ndus amoris defetatur.  Htbr.x  a.  De- 
ponentes omne  poi>dus,&;  incircnmflans  nos  pec- 
catum , per  paciaitiam  curramus  ad  propofiium 
nobis  certamen.  Heb^At.  Fide Mo>rcs  grandis 
faclus,  nrgauft  fir  ede  filium  filix  Phat  aonis ; ma- 
gis eligens  affligi  cum  populo  Dei,  quam  tempo- 
ralis peccati  iubcre  iucuiMiitaccm  : maiores  di- 
uicias  zflimans  thefauris  yEgyptiorum  impro- 
perium Chrifli.  Afpicicbat  enim  in  remuncra- 
tionem. 

Sunt  autem  qui  iflud  exponunt  aliter.  Dicunt 
enim  quod  quzdam  porca  ell  lerufalem  AtiAa,& 
ardla , qux  vitcatuc  foramen  acus  . ad  quam  cum 
farciniscamcH  venientes  iranfirenonpoirunc,nlfi 
depolita  farcina.  Et  dicunt  quod  de  hac  potta 
Dominus  loquitur.  Sed  hoc  non  efl  verum,  fed 
potius  inrelligcr.dum  ficut  ditium  cft.  Allegorice 
autem  luqiicmes.  dicunt,  quod  acus  cft  Chriftus, 
in  prima  parte  acuta  acumine  deitatis : in  corpore 
reifta,per  conueefationis  iuftitiam ; poftetius  grof- 
fior,  per  airumpiam  humanitatem  , & ibi  per- 
forata per  pallionis  vulncra.Hzc  acus  eft  qux  re- 
farciuic  imficam  noftrz  moitaliiaris  in  Adain 
confcilfam  , S<  confuit  Gentilem  curo  tudzo  in 
vnam  Ecclcfiiveftem,  & Angelum  cum  homine 
ad  ruinz  angelicz  reparationem.  Ec  hoc  fignifi- 
'catum  cll  hxod.x6,  Vbi  vellis  Sacerdotis  &:  cor- 
tinz  tabcniacili  ptzcipiuntut  fieri  ope>c  pluma- 
rio, hoc  eft,3cuali.  Et  per  hoc  foramen,  camelus 
depolita  farcin.-}  peccati,^'  inclinato  doifi>  fiipcr- 
bix,  itanfire  poteft  mirabili  mifcricordiz  Dei  fa- 
cilitate. Sed  diues  manens  in  .amore  diuitiarum, 
ad  foramina  vulnerum  Chiifti  non  venit : & ideo 
per  ea  ad  regnum  non  iranfic  VnJc  de  bonis  tran- 
{cimtibus  tn  Ctin/iV.i.dicir.  Columba  mea  in  fo- 
raminibus peirz,&:  in  cauerna  maccrix  Petra  au. 
tem  erat  Chriftus-  Maceria  autem , macer  murus 
Chriftus,  in  morre  macec-ntiis.  Et  cauerna  cft  fo- 
ramen later  is , quod  puft  infixum  fuic. 

Ellote  quafi  columba  nidificans  in  Aimmo  ore 
foraminis. 

Secundum  iftam  expofitionem  ( qux  Chry/off. 
eftj  Camelus  fignificar  peccatorem  , fcptnn  pro- 
prietatibus cameli , qua^  ipfc  Cbry/bf}.  enumerat. 
Q^iaru  prima  cft  gibbi  creilio  & dorfi  depreflio, 
vt  fit  per  modum  Icilxi^quia  vicztcia  animalia 
collum 


in Euang.DXuc  Cap.X  VIII.  251 


collum  non  potefl  engere : & quia  credo  coUo 
deortum  non  poceft  aipicece : adhuc  aucem  crura 
habei  enotmiiec  excednuia : adhuc  autem  quia 
fixundum  legem  femiplena  e(l  eiua  mundicia,quia 
ruminat, & engulam  non  ftndit : adhuc  autem  pe> 
dem  habet  mollem  terram  ampledentcm  , quia 
cedit  tenr , 6c  circumftat  tetrz  receptz  in  cede. 
Primum  autem  horum  fafturo , vel  rupctbiam 
fignificar.  Luc.  14.  Qui  fe  exaltat , humiliabitur. 
£ccli.  10.  Quid  fim^is  tetra&cinis  ?Sc]la  au- 
tem fuauem  inlemonem  fignificat  diaboli,  qui 
initdet  peccatoribus.  P/alm.  80.  Diuettii  ab  one- 
ribus dotfum  eius  PfMm.6t.  dotfum  eorum  fem- 
per  incurua.  Quod  autem  incuruacum  habet  coU 
iumjiec  poieft  erigere  vi  czceca  anninulia,  Hgni- 
licat  auecdonem  peccatorum  a czlclbbus.  Lnc. 
1).  Mulier  habens  rpitiuim  infirmitatis  incurua- 
va, nec  omnino  poterat  furfum  rerpicere.  Qiiod 
autem  & ditede  non  poteft  collum  dirigeredeor- 
ittm  , fignHscai  quod  peccator  fuos  grcfius  non 
confiderat.  Turtn.  i.  Vigilauit  iugum  iniquita- 
rum  mearum , in  mana  cius  conuolutx  funt  & 
impofitz  collo  meo.  Infirmata  eit  virtus  mea, 
dedit  me  Dominus  in  manum , de  qua  non  pote, 
ro  furgere.  Crucium  autem  enormis  longitudo, 
lignt^ac  in  peccatoribus  defideriotum  longitu- 
dinem ad  vitam  quam  fibi  promittunt : ficut  di- 
ues  4ar.ii.  dixit-  Habes  mulca  bonarepoficain 
annos  pluiimos.  Jfa.6$.  Peccator  centum  anno- 
rum nutedidus  erii.  Semiplena  autero  mundi- 
tia, fignificac  quod  etfi  peccator  diues,  aliqua  bo- 
na facit  exterius,  interius  camen  conlcientiam 
non  emundat.  & exteriora  fiunt  pet  bypocrifim. 
Aidtth.  a).  luUificatis  vos  coram  homiiiibus:in- 
tus  autem  eftis  pleni  iniquirate,&  rapina.  Quod 
aocem  pes  mollis  eft , fignificac  afiedus  molles 
cuilibet  dele£labili  cedentes.  Hic  pes  terram  am- 
pledttut  per  diledionein  terrenorum.  Pfai.  48. 
Vocaueeunt  nomina fua  in  terris  fuis.  ftrem.  17. 
Recedentes  a ie,in  terra  fcribencur.  Sic  creo  dicit, 
quod  facilius  eft  talem  pcccatoiem  depolito  one- 
re peccatorum,  pet  foramen  acus  Chrifti  palHo- 
numtranfire,  quam  diuitem  intrare  in  regnum 
czlorum. 

Etdixcrunt  qui  audiebant-*  Ecquis 
poteft  faluus  ficri?Aitillis:Quximpof- 
fibilia  funt  apud  homines , pofilbili) 
Tunc  apud  Deum. 

Et  dixerunt  qui  audiebant  ] Diicipuli , & ali^ 
quidam  admiratione  ftupefadi-  /«4«.  6.  Durus 
efi  hic  feimo , & quis  potelt  cum  audire  } Hthr, 
1 1. Terribile  erat  quod  videbatur  [ 6c  quis  pocefl 
faluus  ficti  ] Ecce  petuctfus  fenAis  audientium, 
&habccduo : quzfitonem,&  rolutionem.Quz- 
tUo  cll  qiix  dida  cfi.  Videbant  enim  mulros  ha- 
bere dluitias ; omnes  autem  fcic  amare  diuitias. 
£c  ideo  raritatem  faliiandorum  confiderances,  di- 
cunt [ Quis  poteft  faluus  fieri  } ] Q_,J.  Rarus  eft 
ille.  Cum  plutcs  fiiit  pauperes  quam 

diuites : non  hoc  dixillenc  Apoftoii . nifi  in  nu- 
meto  diuitum  incellexillent  omnes , qui  diuitias 
adipifei  vcllcnr.  Matih.  to.  Multi  funt  voc.nti: 
pauci  vero eledi-  [&ait  illis ^faiisfaciendo qux- 
ftioni  indudz,  ne  in  dubio  tclinquanmr  quorren- 
ics.  Ecdi.  14.  Illuminabo  omnes  fperantes  in 
DoTnino.  /«4/;.  1,  Erat  lux  vera , qux  illuminat 


omnem  hominem  venientem  tn  hunc  mundum 
I [quz  impoilibiliaj  duo  didt : folutionem  ; 6c 
; quia  Petrus  ex  folutione  recepit  fpem.ideo  cx  di- 
do Petri  oilendic  apoftolicz  petredionis  remu- 
ncrationem.  Dicit  igitur  [ quz  impotEbiliarunc 
apud  homines]  qui  corda  conuercerenon  pollu  c 
[ poQlbililia  funr  apud  Deum  ] qui  corda  potell 
conuertere.  Gen,  18.  Nunquid  Deoquicquam 
diffidleeft?I.«c.  1.  Non  erit  impoflibije  apud 
Deum  omne  verbum.  Deus  enim  poteft  facere 
rupetbum,hiunilem:&  amarorem  diuiiiarum, po- 
teft facere  Ipintu  pauperem  , & tunc  intrabit  in 
regnum  czlorum.  £t  ideo  non  eft  dcfperandum 
quia  Deus  fzpe  talia  facit.ficut  patet  in  Zachzo 
& multis  aliis. 

Aic autem  Petrus:  Ecce  nos  dimili- 
mus  omnia , & fecuci  fumus  te- 

Hic  propunitut  via  perfedionis  apoftolicz,  & 
habet  duo : propofitionem  Petri,  & remunetatio- 
nem  i fermone  Domini.  Perrus  quidem  fic  dicit 
[cccc  nos]  Apoftoii  ex  corde  [dimifimus  omnia] 
quz  concupilcere  poteramus,  vel  habere.  Matib. 
19.  Ecce  nos  reliquimus  omnia  [&  i^ti  fumus 
te]  quid  ergo  nobis  eiit?vbi  dicit  Nitron.Gundii 
fiducia : Pectus  pifcator  erat , vidum  raanu  Sc  ar- 
te quzrebat,&  camen  confidenter  dicit  : Reliqui- 
mus omnia.  Et  foluit : quia  tot  & tanta  a fcquen- 
cibus  relida  fum , quot  & quanta  i non  fequen- 
tibus  concupifci  potuerunt.  1.  Cor.  6.  Tanquam 
nihil  habentes,  & omnia poffidentes.  Omnia 
enim  relinquit  ,qui  de  arooie  omnium  nihil  reti- 
net, dicens  cum  Pfdim.yi.  Qmd  enim  mihi  eft  in 
czio,  dc  a te  quid  volui  fuper  tcrtam?Quja  autem 
non  fuificii  dimittere  omnia  & comtemi>ac.Hoc 
enim  & Socrata  fecit  Philofophus : iunglequod 
perfedum  eft. 

Et  fecuti  fumus  te  ] Qui  enim  omnia  propter 
Deum  relinquit,  nihil  compunu  fereliquille  re- 
fpedu  eius  quod  inuenit.  Cdntte.i.  Si  dederir 
homo  omnem  fubftanriam  fuam  ad  mercandum 
diledionc,  quafi  nihilum  defpiciec  eam.  Quia  cor 
Sc  canta  inuenit  tn  eo  quem  feqiiicuc , quod  alia 
omnia  pro  nihilo  computabit.  Vnde  Erclt.  it- 
Gloria  magna  eft  fequi  Dominum.  Longitudo 
enim  dierum  ab  ipfo  airumcrut  [ fectiti  fumus  ] 
inquam,  non  cantum  greifu  corporis  , fed  etiam 
aftedu  cordis,  & imitatione  operis  & affimila- 
cione  virtutis.  De  greifu  quidem  corporis  ineun- 
dum fuit  fcqiit  tantum  ducem.  loan.  8.  Quife- 
quituc  me, non  ambulat  in  tenebris  fed  haEcbic 
lumen  vier.  Alfcdu  autem  cordis  dulceeft  f^ui 
przccdcntis  odorem.  Caniu.i . Trahe  me  poft  tc, 
curremus  in  odorem  vnguentoru  tuorum.  Imita- 
tione operis  optimum  eft  fequi  tantum  informa- 
torem. lodtt.  1 j.  Exemplum  enim  dedi  vobis : vt 
quemadmodum  ego  feci  vobis , ita  Sc  vos  facta- 
tis. De  aftimllationc  autem  virtutis  , honcftifll- 
mum  eft  fequi  t Antiim  Dodlorem.  lertm.  1 7,  Ego 
non  furo  cuibarus  fcquens  tc  paftorcm : & diem 
hominis  non  dcftderaui.Sic  ergo  Acuti  fumus  te, 
crucem  tuam  portando,  & gloriam  crucis  alle- 
quendo.  14.  Quivulrvenirepoftme, 

abregee  iemccipfum  :&  tollat  aucem  luam,& 
fcqiia'ur  mc:  & hic  confequetur  gloriam.  Lmc, 
X4.Nonne«Ac  oportuit  Chiiftum  paci  & ita  intra- 
re in  gloriam  luam  J Sic  ergo  dImiAmus  omnia* 
Sc  fccu 


D.  Alberti  Magni, Ord.PraEd. 


2SX 

& fccuti  fumus  te.  Nec  rcJirc  difponimus  rctrof  ■ 
fam.  hlthr.  \ I.  Siquidem  illius  meminillentdc 
qua  exierunt,  habebant  vtique  tempus  rcucitcn* 
dimunc  autem  meliorem  appctut.id  cft>  catlcftem. 
ptopterca  non  confundicui  Deus  vocati  cocum 
Deus. 

Qui  dixU  cis:  Amen  dico  vobis  i ne- 
mo cit , qui  relinquit  domum  , aut  pa- 
rentes, auc  fratres,  autvxorem,  aut 
filios , propter  regnum  Dei , &C  non  re- 
cipiat multo  plura  in  hoc  tempore  , 
in  fcculo  futuro  vitam  xternam. 

Quia  Petrus  quaerebat  pro  omnibus  : ideo 
Chriftus  refpKjndet  omnibus»  dicens  [Amen  dico 
vobis  ] Matc-  i 4.  Quod  vni  dico  » omnibus  dico 
[Nemo  cft]  Quaiuot  hic  dicit » in  quorum  primo 
oftendir»  qtioJ  perfonam  nou  accip»c : in  fecundo 
meritum  reliflionis  ponit  ; in  tertio  autem  pr*- 
roium  przfeniis  temporis  fobiicit : in  quarto  au- 
tem adiungic  prxmium  zteroitatis.  De  primo  di- 
citfNemo  eftjfinc  pcrfouarum  diftinikione./^cfl^'. 
a.Nolitc  in  pctfonatnm  acceptione  habete  fidem 
Domini  nofiriUsv  Chrfti  gloriz.^ap.fi.Pufillura 
& magnum  ipfe  fccit:&  zqualiter  cft  illi  cura  de 
omnibus  [ qui  reliqueiic  domum  ] Differentias 
ofiendic  relinquendorum  carnali  anedlu  dilcdko- 
lura  , Se  ponit  fex  differentias , quorum  primum 
eft  commune  : qnia  domus  eft  & continens  Se 
contentum.  H*c  eft  domus  habitationis  , &fa- 
miliz  habitantis , Se  diuiciarum  familiam  fufien- 
taniium.  Iirtm.  ix.  Reliqui  domum  meam  , di- 
mifi  hzreditatem  meam  , tradidi  diledlam  ani- 
mam meam  in  maqu  inimicorum  cius.  Deinde 
tangit  ea  quz  ad  domum  ordinantur , ficuc  fami- 
lia. Principales  autem  in  domo  fum  [ parentes  ] 
Pacenrcs  enim  funt^  quibus  defeendimus  [aut 
parentes]  qui  difeordant  nobifeum  Chriflum  (e- 
qui  nolentes , & illi  fum  relinquendi.  Pf*lm.  16. 
Quoniam  parer  meus  & mater  mea  dercliqiierum 
me : Dominus  aurem  aflumphc  me-  £t*(b.  16.  j 
Pater  tuus  Amorthzus  & mater  tua  Ceihza  [aut 
fiaices]  fecundati)  in  domo  ab  eodem  trunco  no- 
bifeum  defcendences , qui  quidem  foeti  funt  er- 
roris » fcd  CheiAum  fequi  notunc  nobifeum. 
AiMih.  lo.  Qui  amat  patrem  , aur  matrem,  aut 
ftatres,aut  fotores  piufquam  me:  non  eA  me  di- 
gnus. lAi  fum  de  quibus  dicitur  Ci/tric.i.Filij  ma- 
tris mez  pugnauerunt  contra  me  [ aur  vxorem] 
volentem  cohabitare  nifi  in  contumeliam  Crea- 
totis.r.Car.y.  Si  infidelis  vxordifcedit » difctiUr. 
Non  eA  enim  frater,  aut  fotor  feruitu^i  fubieiAus 
iDhuiu(inodi[aut  filios]quos  genuit  in  infidelita- 
te remanete  volentes.  Pfal.ij.  Fili|  alietii  mentiti 
funt  mihi,  filij  alieni  inucterari  funt,  & claudica- 
uerum  a feinitis  fuis  Sic  Rabfaces  filius  Ifaizre- 
cedit^  patre.  Et  lafubeiafiem  Ifaiz  filius  cum 
Domino  icmanht.  Ifa.  7.  Vade  in  occurfum 
Acham,  tu  & qui  derolitAuscAfiliuscuus [ auc 
agrosjqui  ad eiufdem  domus  ordinantur  fuAenta- 
lioncm.  Qui  agri  fignificir  terrenorum  bonorum 
occupationem,  & impediunt  ne  ChtiAum  fequa- 
muf.  Ctntf.  j.  Cum  operatus  fueris  tettam  non 
dabit  fru^lus  fuosifcd  Ipinas  & rtibulos germina- 
bit cibi.  ProH.h^.  Per  agrum  pigri  horainistran- 
fiui , Se  per  vincam  viti  Aulti : & ecce  totum  tc-  ' 


plcuersnt  vtticz  ,&  operuerant  fuperficiem  eius 
fpinz.Vrtica  enimconcupifcentiz  & fpiiufolici- 
tudinis  ciefcic  in  agto  laboris  terrenorum  horni- 
Itis  pigri,  qui  ChtiAum  non  fequitor  [propter  le- 
gnum  Dci]cottfcqucndum  : quia  alitet  relinquen- 
do non  eflec  bona  intentio.  Mstth.  6.  Adueniac 
regnum  tuum  Hoc  etiam  mater  filiorum  Ze- 
bcdzi  petiuit  filiis  fuis  , qui  Se  tpfam  &paciem 
& omnia  icliquecanc , Se  fccuti  funt  ChriAum. 
Ma.th.  lO.  Dic  vt  fedeant  hi  duo  filtjmei  vnus 
ad  dexietaniific  altet  ad  finiAram  tuam  in  regno 
cuo[&  non  recipiat]  Ecce  merces  huius  temporis 
[mulco  pluia  in  hoc  tempore  ] quia  pro  parenti- 
bus Deum  patrem  , pro  filiis  carnis  hlios  gratiz» 
pro  carnalibus  fpiiitualia,  pro  hominibus  Ange- 
los.De  priinodicit  (7 en-if.Noli timere  Abraham, 
quia  ego  protegor  tuus  fum  , Se  ego  merces  lua 
magna  nimis.  Pf^lm.  x6.  Pater  meus  Se  mater 
mea  dereliquerunt  meiDominus  autem  alTumpfic 
me.  i.  7.  Ego  ero  iiU  in  patrem , Se  ipfe  eric 
mihi  in  lilium.  Dc  fecundo  Filioli  mei 

quos  iterum  parturio.  De  tertio  dicit  Gentf  i.6. 
Seminauic  Ifaac  in  terra  illa , & inucnitin  ipfo 
anno  centuplum.  De  quartodicimc.4.1(r|.6.NoU 
iiroere:plutcs  enim  nobifeum  funt  quam  cum  il- 
lis.D««//r. ; a.fecudura  aliam  tranflationc.  Statuit 
I terminos  populorum  iuxta  numerum  filiorum 
Ifracl.  Sic  ergo  recipit  multo  iii  infinitum  me- 
liora in  hoc  tempore  [ & in  (eculo  foturo  vitam 
zcernam  ] Jmn.  10.  Ego  vitam  ztemamdo  eis. 
l9An. Vt  omnis  qui  credit  in  ipfuro  oon  peiear, 
fcd  habeat  vitam  ztanoin.  De  hac  autem  viu 
frpe  di^m  eA  inanrchabiiis. 

AfrumpHc  autem  Iesvs  duodecim, 
& ait  illis : Ecce  afeendimus  lerofo- 
I lymam , £c  confummabuncur  omnia 
qux  feripu  funt  per  Prophetas  de  filio 
hominis. 

Cum  omnis  peife£lio  trahat  virtutem  a PaAIo- 
nc  Chii  Ai , perquam  omnes  ele^i  petueniunt  ad 
tegmim : ideo  hic  annedlit  de  reuelatione  Paf- 
fionis , Si  tangit  duas  hiAorias  , quarum  prima 
eA  de  reuelatione  ipfius  PaAionis : fecunda  au- 
tem de  illuminatione  czci,  quz  cA  proptius  Paf- 
fionis  e&dus-Dicic  aurem  tria  circa  primum,  in 
quonin»  primo  oAendit , quod  hzc  reuelatio  fe- 
cretariis  liiis  fada  fuic : in  fecundo  ipfam  reuela- 
lionem  fcriatiin  ponit : in  tertio  autem  , quod 
impcdienie  cainali  affe^u  , nullus  eonim  hanc 
reuclationem  intellexit.  De  primo  dicit  [Affiim- 
pfii  ] hoceA,  ad  fe  fumpfit  vt  amicos  & fami- 
liares quos  maxiipe  c6tra  periculum  incredulita- 
tis prqmunire  voluic:vt  dum  eum  moiiemem  cer- 
nerent : de  refurdiunne  cius , qui  lAa  przdicece 
poruit,nondubitatct[duodccim,&  ait  illis}  Jqau. 
1 f.  vos  dixi  amicos  : qua  omnia  quzeumque 
audiuiaPatre  meo.nota  fecivobis.(7ir/reyii8.Num 
celare  polTiim  Abraham  qux  geAurus  fum  ? Scio 
enim  quod  przcepturus  fit  filiis  fuis , & Domui 
fuz  poA  fe,  vt  cuAodiant  viam  Domini.  Pfalm. 
84.  Audiam  quid  loquatur  in  me  Dominus 
Deus 

Ecce  afeendimus]  Tangit  autem  triAem  rcucla- 
rionem  Paflionis  primo : & deinde  Iztam  rcucla- 
tioctem  RefuireAionis.  De  raflionc  autem  dicit 
locum. 


Digittzed  by  Coo^Ic 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.X  VIII.  255 


iocam,  ten{Hu  > & Scriptucx  pr«ordtnanenem, 

& modum-  De  tempore  dicit[£cce]Q^d.  In  eui- 
denti  cft  t iam  in  pczleiui  colligunt  concilium, 
dant  conlilium  quomodo  me  tradant.  Ic4n.\i. 
Collegerunt  ergo  Pontifices  & Phacifzt  conci- 
lium & dicebant : Quid  facinma : quia  hic  homo 
multa  ligna  facit,  ^c.  Facit  autem  hoc  Dominus, 
dans  nobis  exemplum,  ne  conuerfionem  nollram 
difrctamus,red  ftatim  incipiamus.  Ecclt.j.Uc  tar- 
des conuerti  ad  Dominum.&  ne  differas  de  die  in 
diem.  Et  iden  ftatim  in  iuuemuie  ell  faciendum. 
£eeli  39  Sapiens  cor  fuum  tradet  ad  vigilandum 
diluculo  ad  Dominum  qui  fecit  illum.  Hac  ergo 
de  caufa  in  euidenti  ponh[  Afcendimusjquia  Paf- 
fionero  fuam  afcenfionem  efle  repuuuic : quia  in 
virtute  redemptionis»  & vincendi  mortem  & dia- 
bolum.in  ea  exaltatus  futr.  Vnde  /ya/m.io.Exal- 
care  Domine  in  virtute  tua : cantabimus  & pfalle- 
mus  vinutes  tuas.  Ec  ideo  etiam  cale  genus  mor- 
tis elegtr.  M 7.  Elegit furpcndium  animamea.& 
mortem  olTa  mea.  Udn.  j . Sicut  exalcauic  Moyfes 
Uftm.it.  ferpenietn  in  defertonta exaltari  opoc- 
cec  filium  hominis,  hdn.  t a.Ego  fi  exaltatus  fue- 
ro tetra  traham  omnia  ad  meipfum.  In  hoc  au- 
tem docuit , quod  & nos  in  paflionibas  noftcis 
afcendere  fciamos-  PJslm  8j.  Alcenfiones  in  cor- 
de fuo  dirpofiiit  in  valle  lacrymatum.  Hinc  eft 
quod  i.Ctrimh.  1 1.  pofi  multas  palltones , Pau- 
lus in  terilum  czium . & in  paradifiim  raptus  af- 
cendic. 

Ierofolymam]Ecce  locus  PalIioDis,vbi  in  loco 
Paffiftnis  vifioztetnz  pacis  patefadla  fuit.Pacem 
enim  nobis  fua  PalCoDe  frcit.  //«r.f).  Difciplina 
pacis  noflrefiipet  eum.cuius  liuote  fanati  fumos- 
£fdm.7i.  In  pace  faftus  efUocus  cius.  Ideo  ibi 
in  pace  obdorminit.  In  pace  in  idipfuro 

dormiam  & cequiefcam.Sic  etiam  nos  per  patien- 
tiam padionum  docet  pacem  accipere  lendum 
conicientiaro : 5c  eam  qose  eft  ad  Deum  reconci- 
liationem. /«4A.14.  Pacem  celinquo  vobis>pacem  I 
meam  do  vobis.  Non  quomodo  mundus  dat  ego 
do  vobis.Sic  Lt4e.i  pax  nuncianit  hominibus  bo- 
nz  voluntatis.  Sic  ergo  determinat  infians  tem- 
pus. & locum  Pafiionis.  Tangit  autem  Paflionis 
pet  Scripturas  praMrdinationen].dicens. 

ConlummaDuntut]  Et  dicit  quatuor,  modum 
iroptaionis,  generalitatcm  impletorum,  modum 
prznuntiationis,  & matetiam.  De  modo  imple- 
tionis  dicit  [ confummabuntur  ] hoc  eft,  ad  fum- 
tnum  perfe^onis  implcbuncur:quia  plus  in  om- 
nibus impleuit  quam  didkum  fuit./o«n.  1 9.  Con- 
fumraatum  eft.//4.io,  Confummaironem  & ab 
breuiationem  faciet  Dominus  fuper  terram. 
Ofiendit  autem  quod  & nos  ad  fummum  ea  quz 
facimus  reducere  debemus.  Summa  autem  bre- 
uifEmaefi  charitas  patientis  Domini. P/z/m.t  1 8. 
Omnis  confummaiionis  vidi  finem, latum  man- 
datum tuum  nimis.  Maiorem  hac di- 

ledilionem  nemo  h-ibet . vt  animam  Tuam  ponat 
quis  pro  amicis  fuis.  In  charitntis  confummatio- 
ne  clamat  Cdnve.i.  Pone  me  ficui  fignaculum 
fuper  COI  tuum , & fiipet  brachium  tuum : quia 
fortis  cft  vt  mots  dilc&io. 

Omnia  ] Ecce  confummatonim  generaliras. 
A/irft.d.Quidenim  facere  iibidebui,&  non  feci} 
J/m-S.  Quid  eftquod  facere  debui  visiez  mez,& 
non  feci } Omnia  ergo  confumm.ita  fimt.  Nofira 
autem  non  fune  confummata,  M9.  Si  voluerit 
J).  jilhtfti  Mdinit  in  Etung.  D.Lue, 


contendere  cum  eo, non  ici]x>r)debit  ei  vnum  pro 
mille.  Dicamus  ergn  cum  t ) 8.  Impetfe- 
^um  meum  viderunt  oculi  tui.  1 amen , ne  nihil 
refpondeamus  ficut  piger . qui  in  nuptiis  obmu- 
tuit Mduh.xx.  dicamus  cum  Dauid  Pfdm.w^. 
Quid  retribuam  Domino , pro  omnibus  quz  re- 
tribuit mihi } Calicem  lalutaris  accipiam  & no- 
men Domini  inuocabo.  communicando  paffioni- 
bus  Chrifti.  Sicut  enim  ipfe  dicit  filiis  Zebedzi 
Mduh.io,  Calicem  quidem  fiiura  bibere  opor- 
teret. 

di^  fimt  pet  Prophetas]  Patriarchz  fa- 
&o  rErophetx  autem  veibo  facramenta  Chrifti 
prophetauerunt.  t.Pttr.i.Dc faluce exquifieiunc 
atque  faotati  fune  Ptophetz.a.Pe»'.i.Non  enim 
voluntate  humana  allata  cft  aliquando  Prophe- 
tia : fed  Spiritu  fandlo  infpiraci, locuti  fimt  fandU 
Dei  homines.  Ec  etiam  quidam  facramenta  com- 
pleri defidetansdidc  £c<fi.  )6.Dametcedem  Do- 
mine fuIUnemibus  ce,  vePropherz  rui  fideles  in- 
ucniantur.  Lttc.i4.  Oportet  impleri  quz  feripta 
fiinc  in  lege,  & in  Prophetis,  & in  Pfalmis  de  me. 
Per  hoc  autem  & nos  docci , quod  omnia  noftra 
fecundum  Scripturas  dirigamus.  Quz- 

cunque  feripta  fant,ad  noftramdofirinam  (aipea 
funt:vt  per  patiendam  & confolatiormn  Seri-* 
pturarum  fpem  habeamus. 

De  Filio  hominisJEcce materia  Scripturamm. 
Verbum  incarnatum  curo  fuis  membris  . &fuis 
facratnentts.Hoc  enim  omnis  Scriptura  loquitur. 
.ASi.  lO.Huic  omnes  Prophetz  leftimonium  per* 
hibenc  remilEonem  peccatorum  accipere  per  no- 
men eius.  Filius  eiiain  hominis  quamuis  Paffio- 
nem  in  feipfo  confummauit : tamen  in  membris 
pro  vniulcuiufque  membri  proponione , adhuc 
confummandam  reliquic.  Vnde  a.TisM/ib.  {.Om- 
nes qui  pl^  viuere  volunt  in  Chrifto.  periecutio- 
nem  patientur.  Cum  ipfo  ergo  & nos  fecundum 
Scripturam  patiamur.  1 . Agnas  qui  occifus 
eft  ab  origine  mundi , vt  & nosin  tsobis  Scriptu- 
ras impleamus,  & fimos  de  membris  eius  patien- 
tibus. Pfdm.iOi.O(ii  mea  ficut  tn frixorio  con- 
frixa  fiint.hoc  eft.fbniora  membta  mecum,&  pro 
me  fiiftinentia. 

Tradciiir  enim  Gcntibus>  & illude- 
tur , fic  Hagcllahicur,  &confpuecur:Sc 
pofVquora  flageliauerint,occideni  cum, 
fle  die  tertia  refurgee. 

Tangit  hic  quinque  genera  PafEonis : & poft 
illa  gloriam  Refiiiredionis.  Genera  autem  Paf- 
fionis  funt  traditionis  t illufionts,  flagellationis, 
conrpuirionis,&  occifionis.Oe  primo  quidem  di- 
cit [ Tradetur  enim  Gentibus  ] hoc  eft,  poieftati 
Gendlium,cuius  przfes  fuit  Pondus  Pilatus-Tra- 
detur  autem  a Pacte  quidem  Deo  dirpcnfaciue  pro 
noftra  falure  ^«.S.Qui  etiam  ptoprio  Filio  fuo 
non  pepercit,fed  pro  nobis  omnibus  tradidit  il- 
lum. Tradetur  edam  k feipfo  obUiiuc : quia  le 
voluntati  Partis  obiulicpro  noftra  redemptione. 

Pro  eo  quod  tradidit  in  mortem  animam 
fijaro.&  cum  rceleratis  reputatus  eft : ipfe  peccata 
multorum  tulit , & pro  tranrgrelTbribus  otauic 
vt  non  perirem.  Tradidit  gens  ludxoium  confi- 

I'  lio , & fanguinis  pretio , & accufaitone. 

Gens  tua  & pontifices  tui  tradiderunt  te  mihi. 
Quid  fecifti  i Tradidit  ludas  petfidiz  prodirione. 

Y Jemt. 


154  D-  Alberti  Magni,  Ord  Prxd. 


J«an.  I } -Ccena  fafta  cum  diabolus  mifinfi  in  coc 
vt  traderet  eu  ludas,  Siitvjnis  Scatiothis.  Ab  om- 
nibus ergo  tradetur.  Gentibus, hoc cft, gentili  j)o- 
tcftaii , c|u*  tunc  in  Iud«a  dominabatur.  Adhuc 
autem  Vcibum  Dcijradttur  . quairdo  crudelibus 
& immundis  in  Te , & infuis  membris  exhibetur. 
Et  hoc  6t,  quado  cura  paftoralts gentiliter  viuen- 
tibus  poirigitut,  Afofthr'.  Nohtc  iandkuni  dare 
canibus  , & margaritas  nolite  fpargere  ante  por- 
cos. Hoc  conqueritur  ^/<»^»«.78.  Deus  venerunt 
genres  in  hereditatem  tuam,polluerunt  templum 
Undlum  tuum. 

Et  illudetur  ] 7l?ren.  ? . Factus  Htm  in  derifum 
omni  populo  meo  , canticum  eorum  omni  die. 
Hoc  dicit  adhuc  fieri  quando  Chriftus 

verbum  veritatis  traditur  in  manus  falfomro  Sa- 
cerdotum , qui  proliciunt  tprnm  poft  dotfum 
fuum,&  derident. P/a/m. 68. Aduetfum me  loque- 
bamur qui  fedebant  in  porta ; & in  me  pfallcbant 
qui  bibebam  vinum.  Vartn.^.  Vide  Domine, ego 
fum  pfalmus  eorum. 

Et  flagellabitur  ] //rf.fo.  Corpus  meum  dedi 
pcrcucicntibus,dc  cenas  meas  vellemibus.Hoc  au- 
tem vique  hodie  fit, quia  flagellati  Apo- 

ftoli  dixerunt, quia  per  multas  tribulationes  opor- 
tet nos  intrare  in  regnum  c*lorum.  Et  ad  minus 
a flagello  lingua*  nullus  amicorum  Dei  eripitor. 
lob  y-A  flagello  lingu*  abfeonJeris.  i,Cmmh  i\. 
A ludzis  quinquies  quadragenas  vna  minus 
accepi. 

Et  confpueiutjvt  non  folutn  puniam, fed  etiam 
turpent  Dominum  maicflaiis , qui  fpcciofus  erae 
pr*  filiis  hominum.  Faciem  mearo  non 

«uerd  ab  increpantibus , & confpuentibus  in  me. 
Hoc  etiam  fit  membris  » quando  fluxa  veiba 
quafi  fluentes  faliuas  in  membra  Dei , mali  emit* 
tunc  ex  ore.  leb  jo. Faciem  meam  confpucrc  non 
verentur.  Ibi  Gugor.  i»  ClojJ.  Faciem  confpuere, 
efl  ioflos  etiam  in  piscfemia  confutare , & in  eo- 
rum contumelias  verba  fluxa  quafi  fluentes  (di- 
tias emittete. 

Et  poftquam  flagellauerint  1 lioorero  verberi- 
bus infligentes.  /fa.f^.Caias  liuore  fanati  fumus 
[occident  cum]mulCiac  mortis  turpitudinem  cru- 
cis fociames.  /ftM-  Pr*cifus  eft  de  terra  viuen- 
tium.  Occidetur  Chriftus , Se  non  erit 

cius  populus.populus  qui  curo  negaturus  efl.  Sic 
autem  & in  membris  occiditur » cum  per  malum 
exemplum  in  cordibus  fidelium  imcrficituc.  Ma- 
iach.i.Si  configit  gens  Deum  fnumtquia  vos  con- 
figitis me.  Sic  ago  reuclata  efl  Faflio.  Pofl  tot 
aurem  triflia , Izta  fiipponit  de  reuelatione  Re- 
furre&ionis.  Ad  vefpcram  enim  demorabitur 
fletus  , 0e  ad  nututinum  Iztitia  Et 

hoc  efl. 

Et  tettia  die  refurget  ] 0/is  6.  Viuificabit  nos 
pofl  duos  dies,  in  dic  tertia  fulcitabit  nos.  Quare 
aurem  die  tertia,  iam  fuperius  capitulo.^,  didium 
efl.  Per  fuam  enim  fimplam,plenam  luce  mortem, 
duas  noflras  mortes  abforbuii : & ideo  vno  die  Se 
duabus  no^ibus  in  fepulchro  fuit.  Et  ideo  tertia 
die  rerurgere  conueniens  fuit.  Hoc  efl  igitur  fi 
gnum  lonz  Prophetz  , quod  generationi  datur 
inaedulx,  vt  pec  hoc  ad  ptrniicntiam  reuocetur. 
.A/4/rjb.i  i.  & 16.  Signum  non  dabitur  ei  nili  fi- 
gnum  lonx  Prophetx.  Sicut  fuit  lonas  in  ventre  1 
ceti  tribus  diebus, &:  tribus  Qo^ibusiicaetit  Filius 
^ominis  in  corde  terr;^.  1 


Et  ipfi  nihil  horum  intellexerunt, 
& erae  verbum  iftud  ablcondicum 
ab  cis , 6c  non  imcltigcbanc  qux  di- 
cebantur. ' 

Htc  tangit  tcuclationis  iflius  ^ Difcipulis  fuis 
pccuitaiionem-  Tangit  autem  triplicem  modum 
& caufara  occultationis.  Vna  quidem  fuiteon- 
trarieras  voluntatis  ad  ea  qux  dicebamur.  Vnde 
& Petrus  dixit  MAuh.x^.  Abfit  a tcDomine,»on 
erit  tibi  hoc.  Et  ideo  dicit  [Ipfi  nihil  horum  in- 
tellcxctunt  ] Adhuc  autem  Si  carnalcserant,&  fa- 
cramcnca  Dei  ignotauerunr.  Et  ideo  dixic  ets 
Luc.x^.  O fluUi  & tardi  corde  ad  credendum  in 
omnibus  qux  locuti  funt  Propheix.  Tunc  aperuit 
eis  fenfitm,  vrincciligercnt  Scripturas, quas  ance 
Pafllonem  Se  Rcrintedioncm  non  incellexerunc. 
Et  ideo  dicit  hic  [ Se  erat  verbum  iflud  abfeondi- 
tum  ab  eisjTertia  vero  caufa  fuit : quia  Dominus 
parabolice  multa  dixit  eisrde  putabant  eum  etiam 
iflud  in  parabolis  loqui.  Si  per  fimilirudines de- 
bere intclligi.  Luc.ii.  Dominc,ad  nos  dicis  hanc 
parabolam , an  ad  omnes  i losn.iS.  Quid  efl  hoc 
quod  dicit  nobis : Modicum  & non  videbitis  me: 
Si  iterum  modicum  & videbitis  me , Se  quia  va- 
do adPatrcm  ? Nefeimus  quid  loquitur.  Et  ideo 
tertio  adiungic  [ & non  intclligebanc  qux  di- 
cebantur] 

Faiflumcft  autem,  cum  appropin- 
quaret Icricho. 

Hic  vltimo  ponitur  effedlus  Paflionis , qui  efl 
illuminaiio.Tanguntur  autem  hic  fexdocus  con- 
ueniens, oppot  tunicas  infirmi  exci , inflantia  cla- 
mantis,flatus  Domitii  mifaentis,  perfedio  mira- 
culi, A;  viilitas  ex  miraculo  caufata.  De  primo  au- 
tem horum  duo  dicit  : dirpofitioncro  fapjetitix 
ordinantis  omnia  Chrifli  opera,  & de  hac  dicit 
[Fa^m  efl  autem]  Omniatnim  faptemia  ordi- 
nauic.  1 1 . Qiiontam  ex  ipfo,&  per  ipfum,Ac 
in  ipfo  funt  omnia,ipfi  gloria[cum  appropinqua- 
ret Icricho]  Secandum  efl  de  loco , in  quo  Domi- 
nus miraculum  fecit : quia  in  via,  cum  ad  ciuiia- 
tem  Icrichuntinam  appropinquauit.  Dicit  autem 
Uifron.  quod  tii  Icrichu  latrones  habttaucrunc 
infidianres , ve  ros  qui  de  lenifalem  per  defectum 
ttanfibani  interficerent.  Dominus  amem  ideo 
lericho  venir , ve  fc  illis  ad  curam  prxfentaret. 

Secundum  m^flerium  autem, letirho  interpre- 
tatur luna, vel  dcfc^usiSc  fignificai  dcfctflus  paflt- 
bilisnoflrxnacurx  , quibus  cum  Dominus  aflii' 
mendo  appropinquaficc , flarim  illuminatum  efl 
genus  humanum.  Eech.^y  Luna  luminare  quod 
miimitur  in  confummatione.  Diminutio  enim 
Domini, caufa  cflnoflix  conrummationis.Ec  ideo 
iFideni  dicitur.  A luna  initium  diei  fefli.  Fclliua 
enim  folcnnitasa  defe^ibus  incepit  Saluatoris. 
Quia  enim  primus  Adam  , vt  flulius  ad  mucabi- 
liratan  ab  immutabilitate  acceflitydequo  diciiuc 
£cWt.i7.Sapicns  in  fapieniia  manet  ficut  fohnam 
flulrus  vt  luna  mutatur.  Ideo  fecundus  Adam  qui 
efl  fol , ficut  dicitur  Mslsch,^,  Vobis  timentibus 
nomen  meum  orietur  fol  iuflitix  , Si  fanitas  in 
pennis  cius : Iunx, hoc  efl,dcfcdlui  appropinqua- 
uic } vc  Iunx  defctflum  in  folis  plenitudinem  re- 
duceret : & Cc  totam  Ecclcfiam  folc  vcftircr. 


in  Euang.  D.Luc.Cap.  XVIII.  255 


jifoc.M.  Moliet  ami^  fole,  & luna  fub  pedibus 
«ius-  Et  ideo  licuc  fol  lumen  in  lunam  infundit, vi 
luminofa  Eae  qu2  in  fe  tenebrofa  c(l:iia  Dominus 
lomen  tunc  fpatlic » & czcos  eres  illuminauit: 
vnum  in  ingrelTu  > de  quo  agitur  hic  : & duos  in 
egreftu,dequibosagituril^rr/f.io.  ScMArc,io.  ' 
Sic  igitiu  dicitm  [ Cum  appropinquaret  lerichoj 
Eft  autem  ciuius  lezicho  , quam  Iordane  uanf- 
mi(To  Blij  Ifracl  fubuerierunt  Icf,6.  quam  Cc  ipfc 
lofue  fub  anathemate  pofuit , ne  lutfus  zdiBca-  : 
rent : quia  iemper  ciuitas  latronum  fuit : pro  qua 
alia podeaextruflaelljficut legitur.  Et  i 

hanc  Deus  fua  przientla  fanare  volens, omnes  vi« 
litaoii : probans  impleri  quod  dicitur  in  PpUm.16. 
Propter  verba  Ubiorum  tuorum  ego  cuBodiui 
vias  latronis.  Hanc  aurem  etiam  [X>(tea  Romani 
propter  multa  homicidia,  quz  ab  eis  in  deferto 
iuxta  Icricho  (ito  ptocurabancut , fubuerterunt: 
pro  qua  cercia  zdiBcata  cB , quz  vfque  hodie  pec- 
tnancc  ex  ruinis  duarum:quz  ruinz  adhuc  in  ma- 
gna parte  permanentes  duarum  przcedcntium 
euetiionem  oBendunt.  Hoc  ergo  cB  quod  dicit: 
Cum  appropinquaret  Icricho. 

CxcLis  quidam. 

Ecce  czci  ad  curandum  opportuna  inuentio. 
Cicca  hoc  autem  dicit  quaiuoc,  fcilicet,  cxci  mi- 
feriam,  czci  in  via  przieniiam,  czci  paupertatem 
mCTxlicam  , czci  in  interrogando  folertiam.  De 
primo  dicit  [Czcusquidam]nominecarens,quia 
de  pauperum  nomine  non  curatur,!^  miferia  pa. 
tens  fuic,quia  czcos  erat.  Czeitas  aurem  concin- 
gic  quinque  modis  :vno  quidem  , quando  oculo 
manente  t fubnahicuc  vifus  : 6c  iBe  vocarur  pro- 
ptieczcos.Secundo  vero, quando  perit  oculi  cor- 
pu$,&  conuercicur  qua/i  in  hyacinthi  colorem, & 
confunditur  hamor,&  congtdatur  in  corpus  ocu- 
li. Tertio  autem  modo,  quando  vngula,  vcLpelle 
teginic  oculus.  Quarto  autem  modo, quando  ali- 
quo pioiedloin  oculum,ncuc  puluete,  vel  humo- 
re defluente  t inficitur  oculus  ad  fuz  fubBantix 
corrxiptionem-  Quinro  autem  modo, quando  to- 
tus extrahitur  oculus : & iBe  ptopric  vocatur  or. 
bus.  quali  orbatus. 

Hi  autem  modi  maximi  Bunt  in  excitate  fpi- 
tituali.  iBi  enim  qui  oculos  habent  Sc  oon  vi- 
dent propter  fpiritusvinni  defectum,  fum  qvti  fa* 
pientia  (raulaii  vcl  literali  pullent,  & fpititum  ad 
videndu  lumina  diuina  non  habent. 1 ; 4. 
Oculos  habent , & non  videbunt.  Et  ideo  dicit. 
Neque  enimcB  fpiritus  in  ore  ipfonim,  4^.4). 
Educ  foras  populum  czcum,&  oculos  habentem; 
Sc  (urdum,&  aures  ei  fum.  Ilii  autem  qui  habent 
oculos  giaciaiitet  ad  modum  lapidis  corruptos, 
Hgnificanc  duros  cotde,  qui  prx  duritia  fui, diuina 
Si  conferentia  videre  non  polfunt.  /fa.6.  Exexea 
cor  populi  huius, & autes  eius  aggraua,&  oculos 
eius  claude  : ne  forte  videant  oculis  , & auribus 
audiant,  Si  corde  imeliigant,  & conuertamur,  &: 
fanem  eos.Tcrtio  modo  czeus  habet  ante  oculos 
pellem, & ligniBcat  eos  qui  pelle  carnalis  affers 
vcl  tnccedulitaiis  habent  oculos  cordis  velatos: 
quia  lun)cngratiz  & vetitatis  videre  non  poBunt. 
X.Carinth.i.  Vfqucin  hodiernum  diem  velamen 
cB  politum  fupcacor  eorum.  Eftbtry.  Adhuc 
verbum  erat  in  ore  regis , & operuerunt  faciem 
Cius,&  rufpei>deruni  Ainan,  qui  interpretatur  ini- 
S^.Aibtrti  Aiagnttin  hujng.  D Luc, 


qnus.  Hoc  impedimenrum  petit  ^ fc  remoueri 
P/dlmA  1 8.  cum  dicit : Rcucla  oculos  meos , & 
conliderabo  mirabilia  de  lege  tua.  Ad  hoc  etiam 
venit  Dominus  in  mundum.  /p-4p.  Vt  diceres 
kis  qui  vindi  funt, Exire : & qui  in  tenebtis  funt, 
Reuclamtni.Xve.t, Lumen  ad  rcuclationem  Gen- 
tium, & gloriam  plebis  cuz  Ifracl.  Quartus  mo- 
dus czciiaifs  accidit  duobus  modis.  Aliquando 
fli  i caula  interiori : aliquando  autem  a caufa  ex- 
teriori, A caufa  interiori,  quando  humor  aliquis 
i corpore  vaporat  ad  caput, & «t  capite  diBiliat  in 
oculum : 6c  rubens, & fanguinc  malo  infetBus  ef- 
fleiror  oculus,  & amittit  vifum , fle  figniflut  cos, 
quos  peccata  carnis  & fanguinis  cxczcanc  in  coi  - 
de : ne  re<Ba  & vera  confiderare  polCnt.Ddn.i ). 
Semen  Chanaan  & non  luda , fpecies  decepic  te, 
Sc  concupirceniiarubucitit  cor  tuum.  Et  ibidtm. 
Euettemne  fenhiro  fuum , & declinauerunt  ocu- 
I los  fuos  vc  non  viderent  czhim  , neque  recorda- 
' rentut  iudiciorum  iuBotum.  Alia  autem  caufa  eB 
ab  exteriori , quando  aliquis  puluis  in  oculum 
cadens , oculos  deBruic,&  BgniEcac  eos , quibus 
auaricia  terrenorum  oculos  cxczcac  , ne  videant 
fpititualia.  Pfatm.6.  Oculos  fuosBatuerunt  de- 
clinare in  terram.  Hzc  eB  excitas  Tobiz,qui  per 
calida  hirundinum  Bercora  exczeatus  e(kTab.i. 
Hirundo,  auis  eB  inBabilis  , A:  lignilicat  tempo- 
ralium fugacitatem.  Stercora  autem  temporalium 
Bgnificant  vilitatem.  Pbiltp.^.Q^  mihi  fuerunt 
luaa,  hzc  arbitratus  fum  vi  Bercora  vc  ChriBum 
lucrifaciam.  Calor  autem  Bercorum , calorem  li- 
gnifleae  cupiditatis  ad  lucrandum  & retinendum. 
Quinnis  modus,  quando  totus  extrahitur,  com- 
petit hzretioz  prauitati : quia  illa  cocum  extrahit 
mentis  oculum,  ne  aliquando  czeus  orbus  ad  lu- 
men valeat  cedite.  i.Reg.tt.  In  hoc  feriam vo- 
bilcum  ftzdus  , vt  eruam  omnium  vcBrum  ocu- 
los de.xteros,  hoc  eB,  eos,  qui  ea  qux  dextera  Dei 
funt , xn  quibus  ChriBus  fedee,  poBcnt  corde  vi- 
dere.Adcb.x  i.Btachium  cius  ariditate  liccabitur, 
Sc  oculus  dexter  tenebtefcens  obfcurabiuir.  IBi 
czci , vel  exczeationismodi , dum  excitatis  fuz 
nxodos  Sc  caufas  cognofcunc,  Domino  le  przfcn- 
canc.  Et  hoc  eB  quod  lequicur. 

Sedebat  fccus  viam, mendicans 

Tria  dicit:  quod  (edic  j in  tencbiis  licet  fuetir» 
tamen  fedens  & a peccato  quicfccns  non  impin- 
git : & (igniBcac  eos  , qui  vlcetius  peccatis  non 
indulgent,  ik  in  ttiBitia  funt  fuarum  tenebrarum. 
Tob.  y . Q^ale  gaudium  cB  mihi , qui  tn  tenebris 
fedco,&  Inmc  czli  non  viJco.Et  ideo  ab  Angelo 
confortari  metuit : Forti  ammo  cBu:in  proximo 
cB  vc  a Deo  cureris.  Qin  autem  in  tenebris  va- 
gantur, impingunt,  6c  oflendunc,  & cadunt. /mit. 
II.  Qui  ambulat  in  renebris  , offendit.  Secun- 
dum autem  , quod  fecus  viam , non  longe  fcdit; 
quia  lumini  6c  przccptis  Dei  .'ippropinquauit. 
(^afi  diceret  illud  P b )8.  Indica  mihi  per  quam 
viam  fpargiturlux  ,d>uiditurzBus  fuper  terram. 

Sedit  autem  [fecus  viam  j iuxta  fanflorum  fe- 
miiam.  Nun  quidem  invia,  fcd  prope.  Sciuit 
enim  quod  ibi  Bdgeret  lux  fan^itacis  & exempli 
Sanflorum  , de  quo  fi  accipeiec,  illuminaretur. 
Pronfrb.6.  Semita  iuBi  qiunlux  fplcndcn$>&  cre- 
fcens  vfque  in  perfe^flum  Jiem./Mn.S.Qui  fequi- 
luc  me  non  ambulat  iu  tenebtis  i fcd  habebk  lu- 
Y a tnen 


256  D.  Alberti  Magni,  OrdPrjEd. 


inen  vi»  > dicit  Dominas.  Aliqui  autem  cxci 
fugiunt»  de  elongant  fe  a via  lucis,  defcmica  lu> 
centiuin : & ideo  nunquam  iliuininantur./tf^  14, 
Ipii  fueeuot  rebelles  lumini, ncfcierunc  vias  cius, 
nec  fune  leueifi  per  iemitas  illius  [ Mendicans] 
Ecce  mendica  pauperus  illius.  Coinpooicur 
autem  mendicus , a mana , & dico  dicis , qaail 
manu  dicens  fe  pauperem , quia  extendit  manum 
ad  accipiendam.  £c  hoc  proprie  competit  czco: 
quicumneicit  vbi,& quando  accipiat, (emper  ha- 
Imc  manum  extentam  ad  accipiendum.  Hoc  mo- 
do mendicas  fuit  Lazanis , qui  qu«tere  non  po- 
terat,fcd  iacens,maniim  danti  eatendebat  Lue.  1 6. 
Hic  autem  mendicus  caufos  fuc  paupertatis  & 
excitatis  dolens , manum  quxtens  auxilium  ex- 
tendcbac-i  .Tlm.i  .Volo  viros  in  omni  loco  orare, 
leuames  puras  manus  line  ira&  dirceptarione.De 
his  dicitur f.  fecundum  veram  literam: 
Beati  mendici  fpiticu.quoniaro  ipfotum  el\  regnu 
czlorum.  C^i  autem  non  mendicae  ik,  iliuini- 
nationem  non  accipit:  quia  palmas  ad  accipien- 
dum non  extendit.  De  Domino  enim  dicitur  Pf$- 
Manum  fuain  aperuit  inopi,  & palmas 
fuas  extendit  ad  pauperem.  Horum  nc mendican- 
tium defenfot  & illuminator  e(l  Dominus,  & in- 
dignatur Izdemibus  eos.  iyii/fv.  108.  Fiant  con* 
tra  Dominum  femper , & difpereat  de  certa  me- 
moria eorum:quia  non  eft  recordatus  facere  mi- 
icricoidiatn  , & peclecutuscQ  inopem  & mendi- 
cum,&:  compunAum  corde  moniticare. 

Ec  cum  audiret  &:  turbam  prxte- 
reuntem , interrogabat  quid  hoc  eflet. 
Dixerunt  autem  ci , quod  1 £ s v $ Na- 
zarenus tranfiret. 

Hic  tangit  quartum,  Icilicet , exci  in  intetro- 
gando  foltcitudinem  , & luleiiiam.  Circa  hoc 
autem  dicuntuc  tria.excitans  enim  ad  incerrogan- 
dum,  fuit  auditus  cutbx  tcxcitatus  autem»  inrer- 
rogauic  quid  elfetiEt  tertio » terponfum  tutbx  de 
cranlicu  illuminatoris  accepit.  De  primo  igirut 
dicit  [ Et  cum  audiret  turbam  ptxtcrcuntetnj 
Turba  autem  multitudo  fuit  quxremium,&  fe- 
quentium  Domiimm:quotum  quidam  miracula 
videre  venerant»  vt  cuiion:quidam  autem  curari» 
VI  infirmi  : quidam  autem  doceri  vetbis  eius  » vc 
iludiofiiquidam  veto  imitari  veiligia  eius  , vc  pij 
& vittuofirquidam  vero  miniftrarc  fibi  de  facul- 
tatibus fuis,  vedeuoti  :.quidam  autem  refici  abeo 
cupientes  , vt  otiofi:quidam  autem  capere  in  fer- 
inone  eum  volentes,  vt  infidioil : quidam  autem 
gratam  Sc  dalciflimam  faciem  cius  viJeie  defide- 
rames , vt  amici.  Et  ideo  cum  mulcas  caufas  ie- 
quendi  habuerit , multi  fuerunt » & hiic  magnus 
Atepicas  cranfeumium.  De  his  qui  miracula  vi- 
dere voluerunt,  dicitur  /oarr.  6.  Sequebatur  eum 
multitudo  magiu  » quia  videbant  figna  fuper  his 
qui  infirmabantut.  De  his  autem  qui  curar^  ve- 
nerant > dicitur  Li*f.  4.  Omnes  qui  habebant  in- 
firmos, ducebant  illos  ad  lefum  » & curabantur. 
Dc  his  qui  doceri  volebant » dicitur  /ooji.  6.  Ad 
quem  ibimus  ? verba  vUx  xtemx  habes.  De  ie- 
quentibus  dicitur  re  quocunque 

ieris.Dcminiilrantibus  dicitur  Luf.%.Sc,Mjre.if. 
Afcendcrant , vc  minifiracenc  ei  de  faailtatibus 
fuis.  Dc  quzrencibus  refectionem  » quam  pluries 
exiiibuit  laiEs,  dicitur  Uan.  6.  Quxtitis  me:nou 


quia  vidiAisi7gna,fedquUmanducaAis  ex  pani- 
bus» & faturati  eftis.  Deinfidiofis  dkixut  Mmtb. 
1 1 . Conuenerunt  Pharifxi  ad  lefum»  vc  caperent 
eum  in  fcrmonc.  Oe  his  autem  qui  vjfu  eius  non 
poteram  iaciari»  dicitur  hd».  1 a.  Domine  , volu- 
mus lefum  videre.  Hanc  ergotutbam  prxteicun- 
lem  audiuic  cum  Domino.  Hoc  enim  maxime 
valuit  ad  illuminationem  » vc  luminoibrum  tur- 
baro Saniorum  obfetuatet,&  audiret.  De  omni- 
bus enim  huiufmodi  dicitur  /ma.S.  Qm  fequiitir 
me>non  ambulat  in  tenebris.  Pfalm.ii.  Domine 
in  lumine  vultus  tui  ambulabunt , & in  nomine 
tuo  exulcabunc  tota  die,  hoccA,  plena  luce  fiue 
illuminatione.  Hanc  ergo  turbam  audiuii  aure 
interiori»  potius  quam  exteriori»  loensdidum 
e(Ie  j4f9c.x,  Qw  habet  aures  audiendi»  aadiar. 

Imerrogauit  j Interrogans  enim  addifcetequx- 
rit.  lertm.C.  Interrogate  de  femicis  antiquis»  qux 
ik  via  bona.  E(cli.6.  In  multitudine  ptesbyteio- 
nim  fapiemiuni  Aa,  & fapiencix  eorum  ex  corde 
coniungetervt  omnem  narrationem  DcipoOis 
audire.  Itero  ^^idms.lnwelbga  lapientiam,  & ma- 
nifirAabicur  tibi,  interrogauic  igicur  [ quid  hoc 
elTccJSic  incenogabant  Exod.xb.  refe^onem  & 
illuminationem  de  cxlo  accipientes»  cummanna 
miirum  eifer  a patre  luminum  , a quo  omne  bo- 
num delcendic  ; ficut  dicitur  Jdttb.  1.  dicentes: 
Man  hu,  hoc  eA,  Quid  cA  hoc;  /«4».  p.  Quis  eA 
Domine , v c credam  in  eum-lam  enim  iAe  cxcus» 
quafi  manu  palpans , incipit  atcre^ie  fi  forte  il- 
luminatorem inueniar.  Aii. 17.  QuxrereDeum  fi 
forte  attrement  eum  : quamuis  non  longe  fit  ab 
vnoquoqae  noArum.  In  iplb  enim  viuimus,mo- 
uemur,  & fumus. 

Dixerunt  autem  ci » quod  1 z s v s Nazarenas 
tranfireijPrxtercumes  iam  de  illuminatoris  cran- 
ficu  cxcuro  incus  illuroinauecant.  Cdm.  i.  Nora 
quem  diligit  anima  mea  vidiAis  ) /EAimandum 
enim  cAquud  iAo  rempote  ad  przfcntiam  lUutni- 
nacocis  fufpenfus  fuit : & ideo  Aatim  vt  aliquem 
audiuii » quxfiuic.  Congruis  autem  nominibus 
Illuminator deferibitur,  nomine  propria»  Ac  no« 
minepatrix.  Proprio»  quia  I e s v s»  qui  Saluator 
imerpreraiuc , qui  falutc  fua  lumen  cA  , quod  in 
tenebris  lucet  ad  tenebrarum  diilipacionera  ficut 
dicitur /d4n.t. Qui  faluans omnes, qui  in  cenebria 
fuerunt.  Dicit  de  fe  /«44.9. Ego  in  iudicium  veni 
in  mundum  : vc  qui  non  vident , videant : Ac  qui 
vident,  cxci  fiam.  Nomen  autem  pairixeA  Na- 
zarenus, qui  Aorens»  vel  floridus  iuterptetatur, 
qui  femper  floret  in  omnem  falutis  odorem»  Sc  in 
omnem  grarix  fpem»Ac  in  omnem  conuerfationis 
Ac  pulchcitudiiris  iKiocAaiem.Oe  primo  horu  di- 
citur Cfdtf.  i7.Ecce  odor  fili)  mei  ficut  odor  agri 
pleni » quem  baredixic  Dominus.  Ec  ideo  odore 
luo  trahit  cxaim.  De  fccunJo  dicitur  £cr/i.  14. 
In  me  omnis  fpes  vitx  Ac  virtutis.  £c  ideo  gene- 
ratur fpes  virtutis  vifiux  Sc  vitx  » qux  cA  in  lu- 
mine. De  ttrrio  dicitur  C4Vf.  x.  Ego  flos  campi. 
Ec  ideo  fiduciam  habet  cxcus  reflotcre  m flore 
Nazareni.  Hic  ergo  nuntiatus  eA  [tranfire  ] quia 
femper tr.infit  beneficia  impendendo.  lO. 

Hic  percranfiit  benefaciendo  Ac  fanando  omnes 
opprelTos  a diabolo:quoniam  Deus  erat  in  illo. 4. 
^r^.4.  Animaduerco,quod  viiDei  fit  qui  frequen- 
ter tranfit  per  nos, 

Ec 


ized  by  v.jOOglc 


inEuang.D.Liic.Cap.  XVIII.  257 


Ec  clamauit  dicenstl  e s v fili  Dauid 
mifercrc  mei. 

Hic  oftenditur  illius  mendici c2ci  inflantia  in 
^uaiuor,  fcilicec»  in  vocis  exalcatioiK : in^ad  cum 
aquopcrtt,deuotione:  in  petitionis  fupplicatio- 
ne.dneo  quod  repulfus,  nonced^  a petitione.  De 
piiino  dicit  [Et  clamabat  dicens  ] quod  intemio- 
oetn  fignificat  cordis.  Pftlm.  1 1 55  Ad  Dominum 
cum  tiibulacec  clamant.  B-tr. |Domine  Deus 
ifracl»  anima  in  angiifliis , 6c  rpiriras  anxius  cla- 
mat ad  te  [I  £ s V fili  Dauid  ]Oilendit  ad  cum 
quo  petit, deuotionem:vocaus  eum  I e $ v m , vt 
ex  officio  & nomine  recordetur  faluationis. 
MMth.r.  Vocabis  nomen  cius  I e s v s:ipre  enim 
rahium  faciet  populum  fuum  i peccaris  eorum. 
Kon  enim  vacuo  nomine  I s s v s vocatur : ficut 
dicitur  EccU.  4S.  Fortis  Teaindum  nomen  fuum 
in  falutem  gemis  fuz  [FiH  Dauid]  fecundum  car- 
nem. Rom.  I.  Qui  fatflus  elici  ex  femine  Dauid 
fecundum  carnem.  Imitatione  vcroefl  filius  Da- 
uid» qui  etiam  in  inimicos  mifericorsfuicqux- 
xentes  animam  eius,  ficuc  in  Saul,&  Abfalom.  Ec 
ideo  vocat  eum  filium  Dauid.  /rrVr.i  ^ Sufeita- 
bo  Dauid  germen  iufium  » & tcgiuibic  rex » & fa> 
pienserit.  Afarrilr.  ij.  Fili  Dauid  , mifcrcre  mei. 
Tertio  cnam  vocat  etim  filium  Dauid  : quia  ad 
ipfum  pectinet  coU^fa  regni  reilicuete.  jimes 
Sufcitabotabetnaculum  Dauid  quod  cecTdit , ^ 
rcxdificabo  ruinas  murorum  eius.  Lue.  t.  Dabic 
Hli  Dominus  Deus  fedem  Dauid  patris  cius.  Ex 
hoc  ergocxcicat  Chtt(lum,vc  teflituat  tn  eo  quod 
ruino^m  efb.  Hxc  ergo  efl  caufa  quod  dicit: 
Fili  Dauid. 

Mifererc  roeiJEcce  petitionis  fupplicatio.  Ml- 
fetix  enimcxcitacis  (qux  omnibus  maior  eflmi- 
(etiis)  debetur  mifericordia.  Decus  enim  nacurx 
aufert  excitas , lumen  vitx , & pulchritudinem 
omnis  creacurx:&  ideo  maxima  efl  mifena  Faciei 
enim  decus  efl  oculorum  luminofitas.  'Thrtn.  i. 
£c  cgrefliiseft  h filta  Sion  omnis  decor  eiiis.Dc  lu- 
mine autem  vitx  huius  dicitur  leh  15».  Ad  lumen 
ciusambul;ffiam  in  renebris.  Hoc  etiam  lumen 
cll  manifcilatio  omnis  creaturx  fpinuialis&cor 
pocalis.  PjdJm.  j f . In  lumine  cuu  videbimus  lu- 
men- Carens  igitur  liis, omnibus  ell  mirerabiltbus 
tniferabilior.  Ergof mifetere  mcijmiferiain  meam 
attendens , & mileriam  meam  tuam  fiicicns. 
Pfalm.  6 f . Non  amouii  otationem  meam  & mi- 
fcricocdiam  fuam  a luc.  Sic  igitur  dicit : Mifercrc 
mei. 

Ecqui  pr.'tiUant,  Increpabant  eum 
vtcaccrct.  Ipfc  vero  multo  magis cla- 
mabatrFiliDauid  mifcrcre  mei. 

Hic  rangirtir,  quod  adutrratus  ii  prxtereumi- 
bus  non  delUtit , & dicit  cria  , fcilicec  »quo<rad- 
ucifabannu  fibi  turbx  per  increpationem  , quod 
ex  hoc  ad  clamoris  incitabatur  ingeminaiionem, 
6c  quod  reiterabat  mifeiicordix  rationem.  De 
primo  dicit  [ $c  qui  ptxibant]  ante  Dominum. Et 
illi  fignificabant  legis  duritiam.  Similiter  etiam 
qui  prxibanc , figtiificant  eos  qui  peccacafua  prx- 
cedentia  conliderantes,  indignum  reputabat  cum 
tnifericordia : Si  increpabant  eum  , taciturnica- 
rem  imponebant : quia  dicebant , quod  iniquitas 
fua  tacitiunitaton  imponebat  eidem.  TT^rrw.  5. 

D-  jilbem  Aiiigmjin  Enart^.  D.  Lui, 


Oppofuifli  mibetD  tibi,  ne  iranfeac  orarto.i^tf.y9. 
Peccata  vcflra  diuifeninr  inter  vos  & Deum  vc- 
flrum , & abfconderunc  faciem  eius  a vobis  ne 
exaudiret.  ChryfofitmtH  etiam  dicit  , quod  prx- 
eunces,  Pcxiatosfignificanc  ,qui  non  perroictunc 
pauperes  ventre  aQtefadem  Dominorum  dicE- 
lium  illud  Exod.x^.  Non  apparebis  In  confpe^ 
meo  vacuus.  Et  illud  MAtih.ii.  Quomodo  huc 
intrafii , non  habens  veflem  nuptialem? 

Ipfe  vero  multo  magis  clamabat  ] Ecce 
quod  irKtcpatio  fiiercij  cltmoris  ingemina- 
tionem.’7l»re;i.i . Plorans  plotauit  inno^e,&  la- 
crynix  eius  inmaxiilis  eius. Non  cfiquioonfble- 
cuream  ex  omnibus  charis  cius.  Pf^lm.  ti.Dcus 
incus  clamabo  per  diem  , & non, hoc  cfl , nonne, 
exaudies?&  no&e  &non  ad  infipientiam mihi. 
Imo  ad  Tapientiam : quia  ex  hoc  tuam  impetrabo 
miferationera  [ Fil»  Dautd  mifererc  mei  ] Fili  in- 
quam[Dauid]afpedu  defidcrabilis,  vide  miferiam 
ceafpiccrenun  valentis.  EccU.  1.  Non  fatiaiuc 
oculus  vifu.C<»7r.  i.  Ofiende  mihi  faciem  tuam. 
Facies  enim  tua  decora.  Ifu.  vltim.  Videbitis , & 
gaudebit  cor  veArum.  i.Pttr.  i.  In  quem  defide- 
rant  Angeli  prolpicerc.Quia  igitur  oculus  nullus 
vifu  faciei  tux  fatiamr  : quia  etiam  tua  facies  efl 
decora:&  quia  Angeli  defidecant  faciem  tuam  vi- 
dereinoii  mc  permittas  in  hac  miferia.  Quia,ficut 
dixiOi  Luc.  1 o.  Beaci  oculi  qui  vident , qux  Apo- 
ftoli  rui  vident  Ego  autem  te  non  videam  afpedlu 
tam  dcfiderabilem  [Fili  Dauid]  tu  etiam  csmanu 
forri$;&:  ideo,ficut  dixifti  //<1.6  ^ . Pr opugn.ntor  es 
ad  faluandum.Salua  ergo  me  miferum.C^tia  ficuc 
dicit  pater  tuus  Dauid  Pfalm.  Tibi  dcrclidus 
cA  pauper  , pupillo  tu  eiis  adiutor.  Mjttb.  xi. 

I lofatma  filio  Dauid.bcncdi^us  qui  venie  in  no- 
mine Domini.  Hofanna  autem  idem  cA,  quod 
falua  obfccro.  Echoe  eA  : Fili  Dauid  mifeceie 
mei. 

Stans  autem  Iesvs  iiiflit  illum  ad-» 
duci  ad  fe.  Et  cum  appropinqualFcr, 
interrogauit  illum  , dicens:  Quid  tibi 
vis  faciam?  At  illc  dixit : Domine  vt  vi- 
deam. Et  Iesvs  dixic  illi : Refpicc, fides 
tua  te  faluum  fecit.  Ec  conieftim  vi- 
dit , 6c  fcquebatur  illum  magnificans 
Deum.  .Et  omnis  plebs  vt  vidit , dcdic 
laudem  Deo. 

Hic  agitur  de  perfedionc  miraciAi.Et  dicunrut 
hicquinque  : qualiter  (cilicet.  Dominas fubAicit 
ex  mifericordia  , qualiter  iuQIc  cxcuin  adduci  ex 
compaffione,  qualiter  quxfiuic  vt  notam  faceret 
confclfioncm,  qualiter  exaufitam  coram  omni- 
bus expofuir  petitionen^,  t^ualiter  Dominus  mira- 
culi operatus  eAperfe^ionem.  Dicit  igirur[Sians 
amem  Iesvs]  Stetit, qui prxceiciindi fixit gref- 
fum , & ad  tnifcricordiam  cxpcAauit. 

Expetar  vos  Dominus  vc  mirercacur  vcAri. 
pfalm. Expedans  expe^aui  Doniinum,& br 
tendit  mihi. 

lufiit  cxcuin  adduci  ad  rcjquUper  fcipfum  ve- 
nite neTciiiic.  Manibus  aurem  iufTic  adduci  cum, 
manibus  fcilicct  fe  fcquentium  : fignificans  quo- 
niam cxcus  kicus  mami  clciici  debet  adduci  ad 
Dominum.  Mdith.xx.  dicitur  hoc  idem  fub  alia 
metaphora  de  afino : Soluite  6c  adducite  mihi.Ec 
Y { ideo. 


258  D.AlbertiMj 

ducens  c2cum  debet  efle  videns  pec  cogni^ 
tionem  iotelle^os ; & elTe  aim  Domino  > amore 
aiFe£lus:&  feqoi  Dominum , imiutioneeffirihis. 

tn  mantbus  portabuntte:  ne  vnquam 
olfmdas  ad  lapidem  pedem  tuum.  Ffalm.j  i.  Te- 
nuidi  roaoum  dexteram  meam  1 & in  voluntate 
tua  deduxiftime . de  cum  gloria  (ufcepifti  me. 

Et  cum  appropinqualln  ] caecus  fcilicet  ad  Is- 
rvM  per  coothtionem , Sc  cordis  deuoiionem. 

Appropinquate  Deo » & appropinquabit 
vobis.  7y4/OT.)).Aaediceadeuin& illuminami- 
ni ; & facies  vcftrx  non  confundentur  [ interro- 
gauii  ilhiin»dicen$]Non  vt  ignoraniem  inftmerec» 
led  potius  vt  palam  denodonem  fuam  & defe- 
dum  confiteretur.  Rtm.io-  Corde  creditur  ad  iu- 
Aitiam : ore  autem  confe(fio  fit  ad  fatuiem.  Hzc 
enim  confelEo  valuit  zdificationi  proximorum. 
/v/.7.  Da  gloriam  Deo » & conHcete  peccatum 
tuum,dc  indica  mihi  quid  feceris.  Uh  )8. Interro- 
gabo te,  tefponde  mihi  [ Quid  tibi  vis  vt  faciam] 
Attende  magnam  dantis  bcncEduro  libcralita- 
rem,  Quid>  vel  quantum  det, in  vokinuce  conAi- 
tuit  petentis.  Et  ideo  dicit[Qtiid  tibi  vis  faciam] 
^.Xr^.i.Pece^  mequod  vis  vcdemiibhantequam 
tollar  a cc.  S*pi«fnA6.  Volumari  vniufcuiufque 
eorum  defetuiens , ad  quod  quifque  volebat  con- 
uercebatur.  Hoc  eA  ergo  quod  dtcit[Quid  cibi  vis 
faciam]Ac  A dicat.  lam  video  deuoiionem  tuam, 
lam  intueor  Adem.  lam  conAdero  fpem.  laro  Coi- 
tio chaittatem.  Pctuiocua  incua  At  voluntate  & 
opnone. 

At  ille  dixit]  excus  Atilicet , Domino^Domine 
vt  videamjNon  tamextra,qtiaro  incus.ViAoenim 
tora  merces  cA.  Et  vidae  Deum  beatinido  cA. 
Jfs.  vUan*  Videbitis  & gaudebit  cor  veAruin : & 
oAaveAcaquaA  herba  germinabunt.  Hcc  viAo 
ct^nitio  Dei  eA , de  qua  dicitur  /«««.17.  Vcco- 
cnorcanc  te  folum  Deom  verum , & quem  roi> 
liAi  Iesvm  Christvm.  Hcc  eA  vira  .ner- 
na.  Genrf.i  i.  Vidi  Dominum  fade  ad  fidan  , & 
falua  fada  cA  anima  mea.  In  his  conAAit  petitio- 
nis determinatio. 

Et  1 E s V s dixitjvexba  paciAca  8c  confolaioria 
Tefpondens.  Zseh.t.  Refpondit  Dominus  verba 
bona  & confolatoria.  £cdi.4. Declina  pauperi  A- 
ne  criAicia  autem  iuam,&  refponde  illi  paciAca  in 
manfueeudioe  [ R.efpice  ] Tangitur  hic  perfe^io 
miraculi  in  tribus : in  verbo  airante,  in  caufa  in- 
terius obAaculum  remouenre , & in  effedu  mira- 
culum comprobante.  Dicit  igicur  [ Refpicc  ] hoc 
cA, potentiam  perferam  cefpideDdtaccipe.//4.};. 
Aperientur  oculi  cascorum  , & aures  kirdorum 
patebunt.  1 1.  Czd  vident*  Airdi  audiunt. 
Z-jrc.ii.Rerpiciie&  leuate  capita  vcAra:ecce  ap- 
propinquabit redemptio  vcAra  [ Ades  rua  ce 
laluum  fccic  ] quantum  ad  obAaculi  interioris  re- 
mocioriem.  AU.  1 1 -Fide  puriAcant  corda  eorum. 
Z.ffr.7. Fides  tua  te  Ailuam  Rdc : vade  in  pace.  Fi- 
des eA  lumen  , interius  cor  i tenebris  czdtatis 
anundans.  Et  hzc  oculum  exteriorem  videre  fa- 
crr.  M*uh.  t . Beati  mundo  corde . quoniam  ipA 
Deum  videbunt. 

Et  conf«Aimvidit]qaianerdt  taeda  rerum  mo- 
limina Spiritus  Ainfti  gratia.  Vidit  autem  Acuc 
dixit  Simeon  Lhc.x.  V ideitinc  oculi  mei  falurare 
tuum.  E(cl4.t\.  Dulcc lumen  & deleAabiie ocu- 
lis videre  folem.  Ecce  miraculi  perfeAio  [ & fe- 
quebetur  illum]  Hzc  eA  miraculi  fcquela*  & vti- 


Igni,  Ord.Pr£Ed. 

lieas  duplex : in  eo  in  quo  miraculam  eA  petfe- 
^m , ic  in  aliis  videntibus  cAe^m  ipAus.  De 
primo  dicit  duo:vnum  in  operis  deuocione,aliud 
aurem  io  laude.  De  primo  dicit  [ U &quebacut 
eum  ] Vnde  Ckryfofi.  dicit , quod  bonum  munus 
obtulit  Chei Ao : quia  feipAim  obtulit  ad  iequen- 
dum.  /<r<m.i7.NoD  tum  curbams  te  paAorem  fe- 
quens.  /«an.to.  Cum  proprias  oues  eani(erir,aRCe 
cas  : & oues  illum  feqiuintur.  Alienum  au- 
tem non  ^^uumur , quia  non  nouerunc  vocem 
alienorum. Qoem  enim  alium  fequi  d^ierec  quam 
curatorem  fuum  i Quinimo  dicit  cum  Naaman 
Syro : Vere  feioquod  non  At  alius  Deus  niA  Do- 
minas Deus  lfrael.4.^j.y.^agnificans]boc  cA. 
magna  laude  cxtollens[eum] EctU.4 ) .Benedicen- 
tes Dominum  exaltate  eum  quantum  poteAisr 
maior  e A eoimomni  laude.  Munifi- 

cate Dominam  mecuro:&  eitaltemus  nomen  eiua 
in  idipfum. 

Et  omnis  pM>s  ] Ecce  «dificacorum  ad  fidem 
^neralis  laudatio  [Omnis enim  pkbs]dicir*quia 
PhariAEiex  inuidia  non  laadauecunc.  Pfdtm.  1 1 1. 
Peccator  videbit . & irafceiur : dentibus  fuis  fre- 
met, & cabelcer : dcfideriom  peccatorum  peribit. 
Plebs  auicm  Amplicium  videns  miraculuntybeiie- 
dixit  Dominum,  hurt. 11.  Turba  multa  quzoon* 
uencrat  ad  diem  feAum  clamabat  Domino : Beoe- 
di<Ausqui  venic  in  nomine  Domini.  Dicit  autem 
[vt  viditjfcilicet  miraculum : quia  hoc  od  fidem» 
& ad  laudem  excicauir.Sicui  £z«d.  1 y. Cantemus 
Domino : gloiiofe  enim  hononficacus  eA.  Dew- 
ter.^i.  Dace  magnificentiam  Deo  noAcoiDd 
perfed^  funt[dcdit  laudem  Deo  ] Lau- 

dem dicite  Deo  noAio  omnes  San£li  eius,  & qui 
timetis  Deum  puAUi  & magni.  Laudabant  igitur 
Deum  in  omnibus  operibus  fuis.  Pf4bn.iox, 
Benedicite  Domino  omnia  operatius,  in  om- 
ni loco  dominationis  eius.  Vel  laudabant  pco 
fide , quz  Ac  ex  infperato  miraculum  impetra- 
uic.  Pfilm.  I fo.  Laudate  eum  in  virtutibus  eius: 
laudate  eum  fecundum  multuudiJKm  magniui- 
dinis  eius. 


CAPVT  XIX. 

Et  ingreflus  perambulabat 
Icricho. 

N hac  paiceoAendk, quod  bonus 
vfus  doni  commiAi  caufa  eAele- 
dHonis  ad  przfcniem  iuAiciam  : 6c 
malus  vAis  doni  eiufdem , caufa  cA 
istuf teptobationis.  Diuiditui  aiuem  io 
partes  duas.  Quia  hoc  primo  oAendit  per  exem- 
plum Zachzi.  Secundo  autem  oAcndit  hoc  in  p^ 
raboU  regis  comrnitteniis  feruis  fuis  bona  fua  ad 
ncgocUodum.  Exemplum  autem  quod  primo  in- 
ducit habet  partes  duas , in  quarum  prima  oAen- 
dit qualiter  ad  lAaro  doArinam  cA  d^emum  : in 
fecunda  autem  spfum  inducit  exemplum.  Circa 
primum  dicit  duo^cilicec,  temporis  continuatio- 
nem ad  przcedens  miraculum, & opportunitatem 
veniendi  ad  Zacharum.  De  primodicit[Ec  cenfit- 
Aim]pecfeda  czci  iiiuminacioac,quc  fada  eA  in 

via 


•r-.itu- 


f 


in  E uang.  D.Luc.  Cap.  XIX.  259 

f ia  veniendi  lericho.  Salium  enim  nihil  inter-  io  vfus  pauperam  dirperHile , quam  non  babiuin 
ponit » de  falatCTniua  ad  Taluandum  alium  ooncuralie.  Ecce  igitur  vere  vir 
pcDcedii.Ec  hoc  cft  quod  didt[confcftim]£.Nr.ix.  Nomme  Zacharus  ] Ecce  deferibitur  Ii  nomi- 
BapcifiDo  habeo baptizaiij&  quo  modo  coaedur  ne.Zach^us  autem,iuftUicaius  fcllinans  inierpie* 
vique  dum  pcrficiatuc  ! Hoc  enim  baptiEna  non  tatuc : quia  felliiiabac  gd  Dominum , vc  iuilihca- 
ftiit  purificatio  capitis*  Ted  rncmbrocurn.  £cideo  tenir.  8.  In  militia  quam  operatus  eil  vi- 

qmucoardacus  rpiritu*vno  pechtdo mox  proce-  uct.&non  inodccur.  Quos  vocauic,  illos 

^it  ad  aliud.  t.Ceruithk^.  Charitas  Chrifti  vr-  5c  iuAificauit : quos  aurem  iulllficaiuc  > illos  & 
get  nos.  PrvifCr^.xx.  Vidiili  virum  velocem  in  magniiicauir.  Quid  ergo  dicemus  ad  hzc-Si  Deus 
opere  Tuo,  coram  regibus  (Ubit  > & non  em  ante  pro  nobis  quis  contra  nos  eft  ? Hoc  eft  nomen 
ignobiles  [tngreilus]  hoc  eil, totum  ad  ingredien-  quod  os  Domini  nominauit.  .Vocauic  fer* 
dum&difcurrendumdirpoiuus.  Ex^cb.t.  Ani-  uos  hios  nomine  alio  , in  quo  qui  benedicius  efl 
oialtaibantinnroiikudinera fulguris  corurcanrts.  fupet  cerramd)eiKdicetur  inDeoamen.  Extd.^}. 
.^r««vri».^.I^i<nicce.le{lina,ruicita  amicumraum*  TeipTum  noui  ex  nomine.  Sic  [nomine]  hoc  eil, 
Dondes  ibmnum  oculis  tuis.  Pf$ita.  1 j 1.  SI  dede-  noramine  quod  futurorum  efatprslagiuu)  [ Za- 
foibmnum  oculis  raeis,&  palpebris  meis  donqj-  cheusj  quia  ad  iuditiam  per  Dominum  iuilifi- 
titionem  donec  inuenitm  locum  Domino  [ per-  cantem  IMinauic.  /p.f ).  ludificabit  ipie  feruus 
4mbulabac]continaisprofei51ibusomi)e$Tiricans>  meus  iullitia  fua  plurimos. 

8c  omnibus  falucetn  nuntians.  Circui-  Et  hic  erat  princeps  Publicanorum  ] Ecce  def- 

fiac  Iesvs  per  duitates  & cadella , docens,  & criptioabolficio.PuDlicaniauccm,llaKrx|iedixi- 
ficzdicans  Euangelium  regni.79^.5.0mnia  itine-  mus,  ilii  erane  qui  publica  vedigalia  colligebant, 
nehis  frequentet  pcrambulaui.  Sic  ergo  peram-  & exigebant.  duplex  erat  iniquitas.  Vna 

tM)labat[lericho]vr  ibi  faluiem  indigemibus  pro-  quidem  communis  apud  omnes : quia  idiicet  ex- 
curitfec : iicut  iamin  ame  hahicis  di£lumeil:pro-  torquebaiuvliraconilkutum,6cdefenlionem  via- 
&Aum  noiliumairDmens./y4/fn.8.Minuillicum  rumquam  cenebannu  non  faciebant : in  qnopec- 
pnilo  minus  ab  Angelis.  Hebr.  x . Eum,quj  paulo  cato  adhuc  multum  peccant  publicani  nolln.  Vn- 
ninus  ab  Angelis  minoratus  eft , videmus  Iesvm  de  Lue. ).  dicitur  talibus.  Neminem  concutiatis, 
|)er  paiEonem  mortis  gloria  & honore  corona-  neque  calumniam  faciatis , fie  contenti  eilotc  (li- 
mn.  DeleAibus  oodris  enim  appropinquans,  pendiis  veflris.  Aliud  autem  peccatum  erat  fpe- 
ftauro  facit  ca  quar  impodlbilia  fune  apud  horni-  ciale  apud  ludxos : quia  ab  eis  acceperunt,  quo- 
nes,quod  fcilicct  camelus  depolita  farcina  craniic  tum  bona  debebant  a telonio  efTe  libera  ; fiau  a 
Bct  foramen  acus:&  ideo  etiam  leticho  perambu-  miniilris  Dei  Vnde  etiam  a Domino  accepemnt. 
Muit  Hzc  eil  igitur  opportunitas  venkndi  ad  id,  Muith.ij.  Reges  Gentium  \ quibus  accipiunt 
^odintendirexemplum.  tributum >afuis  , an  abalns?RerpondciPctrus: 

Ab  alienis.  Dixitque  Dominus : ergo  liberi  funt 
£c  cccc  vir  Domine  l^dchxus  : &.  hllj.  Ethocplangit  Jeretn,  t>tThrt».t.  Princeps 
litc  princeps  erat  Publicanorum  , & prouinciarum  eil  fub  triUito.  Ptopceiduo 
ipfe  diucs.  peccata  reputabantur  iili  publici  pcccxtoies.QJ. 

publicus  canis  eitec , qui  publicanus  vocabatur. 
Hic  tangitur  exemplum  :diuidicur  autem  in  Horum  igitur  iile  Zachxus  fuit  princeps  , non 
^uacuor  partes  , inquaium  prima,  ddidetium  vero  nomine, fed  eo  modo  quo  tyrannus  princeps 
diuitis  dona  Dei  abundanter  habetis  oflcditur:in  vocabatur.Et  iicuc  dicitur  princeps  latronum  ellc 
Inunda,  hxedeuotio  perdeclinaiioDcm  Domini  prirKeps : quia  iicuc  dicitur //Ir.jx.  Non  erit  am- 
indomu  iuam  remuneracur:mtuua.miumuraiio  piius  »,qui  infipiens  eil,  priiKeps,  nec  frauduteu- 
Dcfctentiumfacramenta  Dei  contra  hanc  Domini  tus  vocabitur  maior.  Princeps  enim  qox  fune 
lufcepiionemexcituur:in  quarta  pcrvfum  opii-  digna  piindpe  cogitabit.  Hoccil  igitur  quod  di< 
mum  commillbtum bonorum  hoc  facramcnmm  cit[princepsPubljcanoiuml  hoceil,qiii  alios  Pii- 
apetitur.  in  piimo  horum  tria  dicuntur , in  quo-  blicanos  per  pcouinciam  illam  difperfos , ex  or- 
xum  piimo,  quis  iit  deflderans  Dominum  dcTcrt-  dinatione  pnblicx  potcilatis  Romanorum  habe- 
bitur,: in  fecundo  , defKlciij  ad  complendum  im-  bat  fubie^os.  Talis  fuit  qui  cx  crudelitate  erat 
potentia  aperitur : in  tertio  * mirabilis  induilria  immifericors  > & nihil  dimittebar  non  extortum, 
adperheiendum  quod  deilderabai  oilendiitir.  In  /ertm.6.  Crudelis  cll , A:  non  ntifercbitur. 
primo  aurem  deferibitur  i dignitatis  demonilra-  Pr inopes  tui  infideles , focij  furum  , omnes  dili- 
^lirate,  ailrenuiraris  virilitate,  a nomine  * ab  guncmunera.requumurictnbimoncs.  Hocigitur 
olEci)  poieilace,  & a foccunz  fuccciTione.De  pri-  illius  fuit  officium. 

modicitur.  Ecipredme$JOe&riptioe(laforr.in*  fucceTu. 

Er  ecce]  demonilrabilis  clarx  dignitatis  in  ci-  Diueswcem  , ficut  dicit  y4ngu‘Uum,  aut  iniquus 
Qitate.  /fd.  4(.  Viri  fubliines  ad  te  ttanfibunt , 8c  cll.aut  bztes  iniqui.  Iftc  autem  vtroque  modo  di- 
tui  erunt:  poli  ce  ambulabunt,  tui  erunt  [vir]  nes  erae,  quia  inique  acquifiuit , & fic  fuit  ini. 
Rienuicate  animi  potius  quam  fexu.  Hic  enim  eil,  quus  : & auar^  retinuit , dc  llc  hxrcs  iniqui  fuit, 
de  quo  dicitur  Eceli.  j . Beatus  diues  qui  poft  Eeeli.t  t . Si  diucs  Aietis,non  eris  immunis  a pcc- 
autum  non  abiic , nec  fpcrauit  in  pecunia  dr  the-  [ cato.  i.7rm«ril>  C.Qui  volunt diuires  fieri, incidunt 
Tauris.  Quis  cfthic,  & laudabimus  eum  i Fecit  | in  teniarionem  & in  laqueum  diaboli , Sc  indcfl- 
enim  mirabilia  in  vita  fua.  Quia  ficut  dicit  Bed^  I deria  multa  & nociua,qnx  mergum  hominem  tn 
tm  Berndr/im.  Non  minuris  ilrenuitatis  cfl , qui , interituro  & perditionem.  Et  ideo  diuirix  diam- 
qaamuis  poli  aurum  abiit , tamen  viriliter  redi- ( turfpinx /S/«irfJb.ij.fuffocaiuc$  verbum /fxfac.x. 
oit : quam  qui  poft  aurum  non  abiit.  Nec  mimis  \ Vx  qui  multiplicat  non  fua : vi  quid  etiam  ag- 
«ft  miraculum fed maius , pecuniam  acquifitain  geauat  contra fe denfum  lutum)  Suftbcam  ergo 

Y 4 vsfbora 


Dic:::/r.>d  by  Goo^lc 


i6o  D.  Alberti  Magni, Ord.  Prsd. 


veibum  conucaens  ad  Dominum*  Sicut  luctun 
glutiitoruin  tenent  ne  conucttacor.  Et  iniqu« 
(um  in  acquifitione  : hxtfditas  iniquitatis  in 
retentione : CSr  ideo  locum  habent  in  inferno, non 
inexio.  Luc.xC.  Mortuus eil  diucsK  Cepultus 
eft  in  infirmo. T alis  igitur,  magna  Dei  mifcricoi- 
dia  trahente. 

Etquxrebat  videre  1 E s v m > ejuis 
cflct:  S£  non  poterat  prx  turba,  ejuia 
flatura  puniluserac* 

Ecce  derideriutu  veniendi  ad  Saluatorem.  Et 
dicuntur  hic  quatuoc , quorum  ptimum  efi  ip* 
Itusdefidcrij  cxptefllo  ; fecundum  , explendtdc- 
fiicrium  impotens  pufilli  tn  corpore  dirpofitio: 
tertium  autem , ve  dcfideiio  facisraceretiu  cclfam 
arborem  afcenlio : quaaum  vero , itanfitos  Do- 
mini pet  viam  illam  (blicita  obferuaiio.  Oe  prh 
nio  dicuntur  quatuor,rcnicet,dcriderij  fui  in  ope- 
re exhibita  fignificatio,  & defiderati  vilio  , vifi 
Saluatoris  in  falutc  nominatio  , & quis  elTec  in 
cfTct^u  tami  nominis  cognitio.  Dicit  igitur 
[quod  quxrebai  ] exterius  inueftigando,  in  agen- 
do, & laborando.  Piger  enim  cli  qui  defiderat, 
&;  non  quxrii.  Ptauob.  x i.  Defideria  occidunt 
pigrum.Talis  enimficut  1’roHtrb.t^.dicitiit,  Vult 
& non  vult.  Vult  quidem  tenuiter  in  corde , fcd 
non  vult  laborare  & quzrerc  quod  defiderat,  nec 
agere  & opcrattvc  confijquatot.  Iftr  autem  agen- 
do, &r  operando , ^ laborando  quzrcbat.  P/mI,. 
XX.  Hax  c(f  generatio  qnirentium  Dominum: 
quxrcmium  faciem  Dei  lacob-  Jfd.  jf.  Qii* 
tite  Dominum  dum  inucnici  potell : inuocate 
cum  dum  prope  cll. 

Qaxieiidns  efi  enim  Dominus  fine  fidionc  in 
opere  , Si  confirmata  inquifuionc  , & in  locis  in 
quibus  potefi  imicairi.  De  primo  horum  dicitur 
I . Sentite  de  Domino  in  bonitate  , & in 
fimplicitaic  coedis  quxrirc  illum.  Quoniam  in- 
licnitur  ab  his  qui  non  tentant  illum.  Apparet 
autem  his  qui  fidem  habent  in  illum.  De  fecundo 
dicitur  Ifu  f8.  Mcdcdie  in  diem  qu.xnmr,& 
ictre  vias  meas  volunt , quah  gens  quz  iufiiciam 
fcccrui&qux  indicium  Dei  ?ui  non  dcrclique- 
tir.  Per  iufiitix  enim  opus  debet  quxri  Dominus. 
De  tertio  dicitur  in  Pjklm.  104-  Q^titc  Domi- 
num & confirmamini,  quxrite  faciem  eius  iem- 
pei.  De  quarto  dicitur  /«^  xS.  Non  inuenitur  in 
icrra  fuauiter  viueiuium.  Sic  ergo  quzrendus  cfl 
dum  inueniti  potcll  : inuocandus  dum  piopc 
cll  /■4-  f j.  (^od  trte  attendens 

Quxtebat  videte]  Volebat  enim  videre  cum, 
de  quo  dicitur  t.  Veniet  dciideramscun- 
<5li$gcmibus , Sc  tcplcbituc  gloria  domus  Domi- 
ni. Sciuit  enim  pro  certo  quod  facies  illa  dict 
fpcciofa  , decora  , mttabiUs  t & gratia  cllct  dif- 
fufa  in  labijs  iilius  qui  defidcratusell  omnibus 
gentibus, ir>  quem  ficucdicituri.T^err.i.dcliderant 
Angeli  ptofpiceie.Et  ideo  quxtebat  vtdete.Qiiod 
enim  decora  fuerit, dicitur  Cmiic.x. Facies  tua  de- 
cora.Q^od  fjicciola, dicitur  in  Pfdl.^^S[>€cioQts 
formaprx  filiis  hominum.  Imo  etiam  prx  vulti- 
bus Angelorum.  Ille  formofus  in  ftola 

fii.1.  Quod  mirabilis  ik  gratia  plena  , dicitur 
^jlher  1 j.  Valde  mirabilis  es  Domine , & facies 
toa  plena  gratiarum . De  gratia  dicitur  in  P fMm. 
.^4.  DiduU  efi  gratia  in  Ubiis  tuis : pruptetea 


benedixit  tc  Deus  tn  sternum  Et  ideo  ific  trneba- 
lur  dcilderio  illorum  , qui  dicebant  ad  i'hihp- 
pum  I«dfi.  I X.  Domine , volumus  ItsvM  videre. 

UsvM  ] Saluaiuicni , propter  falutis  ededura. 
laro  enim  pizfagodeiiderio  femiebat,  quod  in 
ipfius  faJucc  aliquando  cxultatutus  erat-//a^4r.). 
Ego  autem  iu  Domino  gaudebo , & exuhabo  in 
Deo  Usv  meo.  Pftlm.j^\.  Saluafii  enim  nos  de 
afiligetuibus  nos  , 5c  odiemes  nos  confudiiH.  Ule 
enim  fecundum  fuum  nomm  Saluatot  c(l,  qui 
in  domum  fortis  iiurauit , & vafa  iniquitatis 
eius  rapuit : ficut  Zachxum,  & Magdaletram,  & 
Saulum,&;  ex  ets  vafa  ciedonis  efiedr. 

Vat  clc^ionis  erit  mihi  iiie,,  vt  portet  nomen 
meum  coram  gentibus  dc  regibus  & filiis  Ifiacl. 
Vmle  & Pnulm  1.  7im.  x.  dicit : vbi  loquitut, 
quod  in  magna  domo  Dei,  quxdam  funt  vafa 
in  honorem,  qurda  vero  tn  contumeliam.  Poftea 
fubiungit,  quod  fiquiscmundaucricfeabhis,eric 
vas  in  honocc  fan^ificatu  ad  omne  opus  bonum 
paratum.  Ificergo  vero  nomine  efi  Iesvs,  faluans 
quod  petierat  Ifa,  49.  Et  quidem  tolletur  a forti 
rxda  : & quod  ablatum  fixerit  a robufio  falua> 
itur.  Quia  Icfiis  Saluatot  mte^tetatur.  Quzrc- 
bat ergo  videre  Icfum  [ quis  ellct}  hoc  ed.vc  curo 
determinate  nodet.  Sciuit  enim  quadam  fpitkus 
infpiraiiune,qu6d  cognitio  illa  edet  fibi  caufa  c6- 
fummatx  iudictx,&  elTct  fibi  caufa  vkzxtecnx. 
Dc  primo  horum  dicitor  Sa^.if.Nolfc  tc  ellcon- 
iummataiulliiia:  & fcire  iuilitiam  tuam,  &vic- 
tutem  tuam,  radix  cd  immortalitatis.  Dc  fecun- 
do dicitur  hitn.  1 7.Eccogno(caiu  te  folutn  verum 
Deum,  dc  quciu  mihlli  lefiim  Chridum.  Hzc  elL 
enim  vita  xccriia.ldeoergo  qu^rcboc  videte  Icfum 
quis  edet, 

Et  non  poterat  prx  turba]  Turba  enim  turba- 
ta ed  multitudo  , qux  incondamibus  motibu* 
modo  ad  deuotionem  , modo  ad  pccfcciiiioDcro 
mouetur.  Vnde  I04».  ix.  qux clamabat  Hofanna 
Filio  Dauid,datim  infra  fex  dies  cLiinabatiCruci- 
fige,  crucifige  cum. A/4(t/i.27.5c  Iju.  xj.  Videns 
Pilatus  quod  nihil  proficeret  fcd  magis  tumultus 
fieret , adiudicauic  fieri  petitionem  eorum.  Hxc 
etiam  languidum  iinpediuic  nc  seciperet  fanita- 
rem.  i»an.\,\n  {>o>ticibus  iaccbac  multitudo  ma- 
gna languentium  , cxcotum , claudorum  , arido* 
tum,cxpe^ntium  aqux  motum.  Et  fubiungit  dc 
languido  : Oomiiic,  no» habeo  hominem,vtcuni 
mota  fuerit  aqua  , mittat  me  in  pifeinam : dum 
venio  enim  ego,  alius  ante  me  dcfcendit.Hxc  cz- 
cum  inuocamem  Dominum  increpat  vt  taceac 
Ewf.tS.  Hxc  paralvcicum  excludit, nc  ante  Icfuni 
veniat  Jc  A/w.  x.  & Lhc.  f.  Quxrc- 

hanr  introferte  paralyticum  ,&  non  valentes  pts 
turba, afccnderimt  in  teiflum,  & fubmiicrunt  eum 
|>ct  tegulas.  Hxc  ciiam  parentes  ipfius  Domini 
retardat  ne  veniant  ad  Idura  A/jir».?.  St  A4atc. 
^ & Lhc.%,  nuntiatum  elt  lcfu:eccc  mater  rua,A: 
fratres  tui  foris  d.int,quxrenics  loqui  tectmi  Hxc 
iterum  puelix  fuiciuiionem  tetardat 
Hx^cIcfiimaHligit  & comprimit.  Luc.%.  Tuibx 
tccompiumint,  A: affligunt.  Non  cd  ergo  mi- 
rum fi  Zaclixum  impedit  ne  Dominum  videre 
pofTit ; quia  qui  turbationem  turbatorum  &:  con- 
fuiiooc  dignorum  fequitur  ,a  Domino  rctatJa- 
rur.  Ican,  7,  Turba  hxc  qux  non  nouit  legem 
malediAacd.  Oportet  igitur , vei  li  turba  Icpa- 
rati,  vcl  prxcuirctc.  Separatur  qui  fugic  & defe-, 

rir. 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  XIX.  261 


i\x.  P/i/.44.0bIiuircerepopolum  tuum.  Pfd.^^. 
Ecce  clongaui  fugiens  % & manH  in  iulicudiiie. 
Prxcurtii  auicm  qui  vclocioc  quam  turba  curtit 
fmicam  confiliotum.  Pfidm.\'i.  Exiiltauic  vr  gi- 
gas  ad  currendam  viam : a fummo  oelo  cgrcmo 
eius.  His  ergo  de  caufis  pcz  turba  non  potuir. 

Caufam  autem  fubiungit:quia[lVacura  puellus 
erae  ] Puiillos  autem  non  cucactuiba>fed  de  ma> 
gnis  curam  geiit  Pullllus  autem  humilitate  , pu> 
lillanimitatc.  & Bde  adhuc : quia  nouus  ftiit.  De 
pufillitate  humilitatis  dicitur  l.ne.  t a . Nolite  ti- 
mere pultllus  grext  quia  complacuit  Patri  velho 
dare  vobis  regnum.  Tales  autem  puBIlos  turba 
conculcat.  Pfdm.^.  Cooculcaaerunt  me  inimi>  ' 
ci  mei  tota  die : quoniam  multi  bellantes  aduer- 
fum  ne.  De  pufillitace  puliilanimttatis  dtcituc 
Dicite  puBllanimeSiConfottamini»  6c  no- 
lite timere.  £c  tales  pulillos  tmba  deterter. 
Pfdm.^ & tremor  venerunt  fuper  mcA 
contexerunt  nw  tenebrz.  De  pufillttate  autc  fidei 
dieituc  M-u:h.i6.  Quid  cogitatis  dep.tmbus  pu- 
fillc  Bdei?£c  talis  puliUus  adhuc  dc  Domino  ple- 
ne non  confidit.  Ai.utb.  1 4.  Modicz  fidei  quare 
dubitafli.  Hunc  enim  pufiUmn  mutKlusfcandali- 
zai  &confundit.  Videte  ne  fcandali- 

zetis  vnum  de  puTillis  ifiis  , qui  in  me  credunt. 
Hoc  ell  igitur  quod  dicit : Qma  fiaiuia  pufillus 
erat.  Statura  enim  corporis  indicabat  pufillita- 
tc  meniis.Sed  tamen  hzc  cft  confolatio  quod  pu- 
nilis  humilitate  Dominus  gratiam  dona:./4c«^  4. 
Humilibus  dat  gratiam.  Pufillos  aurem  pufillani- 
miiaie  confottat.  U[m  i . Confortare  & ello  ro- 
buftus.  PufiUis  autem  fidei  etiam  per  miraculo- 
rum adiutorium  fidem  augmcnrauit.  Et  hoc  fi- 
gnificMit  Afdith.  14.  quando  extendens  manum 
ad  adiutorium  & miraculum»  apprehendit  Pe- 
trum, Sc  de  fludibus  eduxit  eum.Sic  ergo  non  in- 
decenter fibi  flatura  pufillus  erar.  Daoid  enim 
etiam  (latura  pufillus  erar.  Etat  autem 

paruus , & rufus  > & pulcher  afpcdu  ; & ramen 
ipfegigamem  (Irauit,  dcinuiiicibilem  omnibus 
mpetauir. 

Ec  prxeurrens  afccndic  in  arborem 
Tycomorum  vc  videret  cura:  quia  inde 
erat  tranficurus. 

Ecce  tangitur  fagacitas  videndi  Dominum. 
Tanguntur  autem  hic  tria , fcilicei . quod  turbz 
frequentiam  prccurrit,  quod  in  fycomornm  aUc- 
dit , Sc  quo  fine  fiue  vcilitate  hoc  fecit.  Przcurric 
autem  czteros  qui  plus  amauii , qui  viam  confi- 
liortim  quafi  quoddam  compendium  cucurrit, 
qui  in  curfii  velocior  fuit.  De  primo  horum  dici- 
tur /atf^.to.llle  aliusDifcipulus  przcucurrit  citius 
Petro , Sc  venit  prior  ad  ntonumcnium.  Super 
quod  verbum  dicit  Btmm  Bem-irdiu . plus 
amauit, velocius  cucurrit.fc  citius  perucnit.  Ama 
ti  enim  nihil  fatis  vcloxcfi.  Jfa.40.  Quifpcranc 
in  Domino  .mutabunt  fortitudinem  , alTument 
pennas  vt  aquilz.current  & non  laborabuntrvo 
iabuni  Si  non  deficient.  Dc  cuclu  autem  confilio- 
lum  dicitur  i.  18.  Currens  autem  Achy- 
maas  per  viam  compendi)  tranfiuit  Chofi.  Achy- 
maas  fratris  mei  alTumptio  imerprctacur,&figtii- 
ficateosqui^  Chrifio  confiliorum  implctionem 
afliimiint , qui  cft  frater  nofter.  Chufi  autem  in- 
terprccatur  niger  meus , vet  tenebrans  me  , Sc  fi- 


gnificat  rurbam  communem  in  via  tenebranim 
incedentem.  Sic  cucurrit  Paulus  1.  C'pr.  9.  Ego 
aurem  ficuc  curro,  non  quafi  in  incertum.  Qui 
enim  in  via  confiliorum  currit,  nihil  inccnitudt- 
nis  habcr.Sed  qui  currit  in  via  tuibz  communis, 
multadubia  patitur  dcmulta  incerta.  De  tertio 
modo  currendi , fcilicec , qui  deuotione  velocior 
cft,&  ad  currendum  paratior, dicitur  lertm.i.Qas- 
for  leuis  explicans  vias  fuas.  Ecdi.l1.  Przcuire 
prior  in  domum  tuam  tu,  & illic  auocaie , Sc  illic 
lude,  Sc  age  conceptiones  tuas,  Sc  non  in  dclidlis 
& verbo  (uperbo.  Przcurrens  enim  in  Domum 
confeienciz  poftquara  aduocaueritfciprmn,  hoc 
eft,  omnes  vires  & intentiones  congtcgaucric , dc 
lufetit  in  delegatione  & deuotione  confeianiz, 
Sc  egerit  omnes  &:  cxpcdictit  conceptiones  fuas 
ad  Deum,  Sc  in  delidlis  nihil  commune  habuerit, 
nec  in  aliquo  verbo  fuperbiz  parttcipauetir,vehe- 
naentiiTimeruirit.  His  ergo  tt ibus  modis  przcut- 
rens  fuit.  Sic  aurem  przcurrens. 

In  arborem  fycomoium  afccndlt]Sycomorum 
aurem  quidam  virtutem  vocabuli  ignorantes,  di- 
eunt  arborem  quz  eft  fient  utocustdicentes  quod 
in  cortice  Sc  ligno  eft  ficut  ficus , in  foliis  autem 
ficut  motus:Ac  ideodifflarnTycomortim,  eo  quod 
fit  ficut  morus  Hoc  autem  totum  eft  fidum.  Di- 
cit enim  Beda  quod  fycomorus  eft  ficus  faiua.Sy- 
cos  enim  grzcc  , latincdicitut  ficus.  Moros  au- 
rem grzcc  vocatur  fatuns.  Vnde  moriones  naru- 
taliter  fatui  dicuntur.  Vndegczcc  fycomoium, 
ficus  fatua  vocatur,  quam  nos  fycomoiuin  di- 
cimus : latinatn  terminationem  > Sc  laiinam 
declinationem  grzco  vocabulo  imponentes. 
Hoc  igitur  eft  fycomorus.  Caufa  autem  cft, 
quod  ficus  quidem  eft  gtoQt  & vifeofi  luimo- 
rts,qui  quando  accipit  calidum  fubtilians  & atte- 
nuans piulqiiam  digerens  ; tunc  humidum  eius 
fubtiliatur, attenuatur,  Sc  extendicur.Et  fic  carboi 
incelfitudinem  magnam  eleuarur,&  foliatnagna 
ftringuncur&rocundantur:&  ideo  foliis  fcilicet 
mori  adimilantur  , Sc  tunc  aiboi  fine  frudu  edi- 
citur. Quia  generale  cft  in  omni  natura  geneia- 
bilium,  quod  quanto  aliquid  m.igis  ponit  in  fub- 
ftantia , tanto  niiiuis  ponit  in  ftudu  Sc  in  (emi- 
ne. £;  c conuerfo : quanto  plus  ponit  in  femine, 
tanto  minus  ponit  in  fubftatia.  In  talem  igitur  ar- 
borem quia  excelfa  fuit  afccndittvt  tanto  melius 
id  quod  vellet , ab  alto  contemplamur.  Hoc  cft 
igitur  quod  fccimdum  liicram  intendit.  Spirirrta- 
lirer  iain  fuperius  tt.  capitulo  diximus  fycomo- 
rum  Przlarum,  vel  hominem  fatuum  fignificare: 
qui  quamuis  narus  fit  ad  diuinam  coiscipiendam 
dulcedinem , Sc  frudum  dulcedinis  ferendum; 
tamen  calore  cupiditatis  mundi  extenuatur , Sc 
frudum  nullum  portat.  Afaiih.  1 1 . Non  inuenic 
Cliriftus  in  ficulnea  nifi  folia  tantum:£c  ideo  ma- 
ledixitci,  dicens:Nunquam  ex  te  ftudus otiatur 
amplius.  Inde  arbores  autuinnalcs.infrrcundx.bis 
mortuz.  In  hanc  ergo  arborem  Zacliicus  afccn- 
dit.qui  (c  virtute  fuper  cum  fcandens  cxaltaini,& 
ad  exemplum  cius  (c  correxit , 5c  foscunditatem 
acccpir.dum  fc  fterilem  cfte  ficut  illi  funt  ctubuic. 
Vnde  PtdomtHt  Philofophtu\in  Prontrhiu  Philc- 
fophtrum  dicit : Qui  ad  exemplum  alterius  non 
corrigitur  , ali)  exemplo  fuo  corriguntur.  Vnde 
i Lttc.  17.  Dominus  dicit  futsrMemotcs  cftotc  vxo- 
! fis  Loc.  Canttc.y.  Dixi  confccndam  in  palmam.& 
; apprehendam  ftudus  cius.  Sed  alia  cft  fimilitodo 


z6 z D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsed. 


ibi  de  arbore  Truiftifera  , fupei  quam  etiam  pn  . 
exemplum  fcaudendum  efl.  Sic  ergo  afccnJic  ' 
in  srboran  fycomorum.  Qua  aiucin  viilitatc 
fabiungic.  j 

Vt  videret  ei»m]Tangit  autem  duo  : finem  in- 
tentionis , & opportiuiitaiem  confequendx  vo- 
luntatis. Dc  primo  dicit[vt  videret  cum]Defide- 
rabat  autem  videre  euro  i & idcoafccndjt  in  fy- 
cornorum.  Sycomorus  enim  cum  fit  ficus  fatua, 
Tt  dicit  fieJdjCx  ficu  habet  dulcedinem  : 6c  quia 
fatua  eft,  habet  detifionem  : & fic  fignificat  cru- 
cem, qux  quidem  habet  dulcedinem  in  fe , fed  ex 
infirmiraie  habet  decilioiiem.  Dulcedinem  habet 
Caldt,6.  Mihi  abfit  gloriari  nili  in  cruce  Domini 
noftti  lisv  Christi.  Detifionem  habet  ficut 
(licitut  t.Corinih.i.  Nos  ptxdicamus  Chrillum 
crucifixum,  Fudais  quidem  fcandalum,  Gentibus 
autem  ftuiuilam.  Et  cft  vna  afccnho  fycomori, 
dc  qua  videtur  Cluiftus  in  ctucc.  Cdnnc.^.  Egre- 
dimini filii  Icrufalem , & videte  regero  Salomo- 
nem in  diademate, quo  coconauii  eum  mater  fua, 
hoc  eft , fpinis  in  aucc  coronatum.  Sic  cnira  vi- 
dere I E s y M humiliat,  de  PalTione  admonet , & 
vctccuiidiam  dc  caufa  PalEonis  inducit , dc  for- 
mam dat  imitandi, & fpem  glorii  Refurreitionls. 
Qiiem  enim  non  humiliant  ilU  qux  dicuntur 
Phmp.i-  Sic  exinaniuit  femetipfum  fadlus  obe- 
diens  Patri  vfquc  ad  mortem  , mortem  au- 
tem crucis.  Quis  etiam  dc  Paffiouc  pet  com- 
pifltoncm  non  recordetur  , audiens  in  cruce  cla- 
mantem ad  nos  Dominum  illnd  Thren.  5 . Recor- 
dare paupertatis , & tranfgrellionis  mex , abfm- 
thi|,&  fellis.  Quis  non  vctecundctut  ante  facietn 
fuam  pro  peccatis  fuis  captum,dc  dcfpoliatum,& 
morte  muldlatum , & ance  itirpacum  maiefiatis 
Dominum?  Tnrtn^  Ante  faciem  Chfiftus  Do- 
minus captus  eft  in  peccatis  nofiris : cui  diximus: 
]n  vmbra  tua  viuenius  inter  Gcntes.Sed  form.am 
imitationis  accipientes  , prxeurramus  ad  ipfiiro 
cum  Zachxo  , in  arborem  dulciflirox  fatuitatis 
arcendenies.  Siquis  enim  vult  pod  eum  venire, 
tollat  crucem  fuam,  & fequatur  cum  Mdnh.iS, 
Lnc.x  Extra  portare palfuStTr  fandifi- 

c.tret  per  fanguinem  fuum  populum.  Exeamus 
igirui  ad  eum  impropedum  eius  portantes.  Hoc 
enim  firmam  fpem  generat  refuneAionis  & 
glorix.  Ramdn,  S.  Non  fune  condigni  pailio- 
nes  huius  tempotis  ad  futuram  gloriam  , qui 
teueiabitui  in  nobis.  Sic  ergo  aicendit  vt  vi- 
dera  eum. 

Quia  inde  erat  tr.anfiturus'’Pct  viam  enim  cru- 
cis ambulauit  > pet  quam  nos  oportet  ambulate. 
Pfaim.TC,  In  mari  via  tua, & fcnncituS;  in  aquis 
multis , hoc  efi.  in  fludlibus  amari  Paillonis.  Et 
cum  dolore  dicendum  cftquod  fcquiiut  Et  vefit- 
gia  tua  non  cognofccntur.  De  tanta  enim  tutba 
non  cognouit  nifi  Zachxus  : cum  tamen  Petrus 
dicat  I . Ptir.  i . Chri  flus  paiTus  efl  pro  nobis  vo- 
bis relinquens  exemplum  vt  Icquamini  veftigia 
eins.  Sic  ergo  inde  erat  tranficurus.  Z.«e.i4.Non- 
s\t  fic  oportuit  Chtifium  pati , & iu  imtate  in 
gloriam  fuam? 

Et  cum  venilTet  ad  locum. 

I lic  t.angituc  de  receptione  Domini  a Zachzo: 
& tanguntur  duo » quorum  primum  cfl , qualiter 
^achio  fe  Dominus  exhibuit : fecundum  autem. 


qualiter  exhiberttem  le  Dominum  Zachxus  rece- 
pit. In  priori  autem  patagtaphuduo  dicuntur, 
quorum  primum  cfi , loci  ad  exhibendum  fc  op- 
ottunitas : fecundum  autem  , exhibitionis  fux 
enigmdima  & dulcis  voluntas.  Dc  primo  dicit 
[Et  cum  vcnillcc  ad  locum]  ad  quem  fciliccc  Za- 
chxus prxeurterat.  Pneurrenti  enim  femper  fc 
obiicit  & ingerit  Dominus.  Sdpuni.6,  Pnoccu- 
pat  qui  fe  concupifcunt,vc  illis  Ic  prior  oAendar. 
//rf.64.  Occuriidi  Ixraiui  & facienti  mftitiam:ln 
viis  tuis  recordabuntur  tui.  Sic  occurrit  in  con- 
folatione  Magdaleni,  quando  eum  videte  quxfi- 
uir  /0«n.aoSicoccutri(  mulieribus, quando  qui- 
rentes  eum  pofiea  |x;Jcs  ciiu  ^nuerunt , vteius 
veftigia  obicruarent  J/4/tl?.a8.Sico»nnibus  pr.x- 
cutrentibus  in deuotione, occurrit  in  gaudio  Do- 
minus in  ipiricu  & mconfolationc  dulcedinis 
deuotionis.Sic  & hic  fecit  Zachzo.Vndcquidam 
dicunc,quod  dcuoiioni  Zachii  condefeenders,  k 
via  diuertit  in  agrum  : quia  fycomorus  in  agro, 
non  in  via  fteti(. 

Sufpicicns  1 E s V s vidic  illum. 

I Ecce  Isenigniftlma  voluntas  Domioi,pnus  fuf- 
ctpiens  Zachium  in  vifceribus  mifaicocdix, 
quam  fulcipiatui  ab  ipfo  exteriori  hofpitalitare. 
Dicit  autem  tria:rufpcxic  cnim,vidit,&  allocutus 
benignifitm^  fuit.Sufpcxit  ad  Patrerod^atrem  pro 
eo  exorans:vidii,lumc  fux  cognitionis  infiindens; 
allocutas  cft,chatitatcm  quam  habuit  ad  conua- 
fioncro  ipfius  oftendens.  Dicit  igitur[SufpicieDs] 
hoc  cft,in  altum  pcorpeiiilum  ctigens.Sic  fufpexic 
quando  Laxarum  fufcitauic,  dicens : Gratias  ago 
tibi  Pater , quia  audifti  me.  Ego  autem  feiebam, 
quia  feroper  me  audis  /ean.xt.  Non  enim 
nptxsris  potentix , vel  mifeticotdiz,  Lazaium  de 
inferno  ad  fupnos  reuocare  ad  vitam, quam  Za- 
chxum  de  barathro  vitiorum  reuocare  ad  com- 
I puntflionis  &iuftificationis  gratiam.  Et  vc  hanc 
oftendeiei  difficultatem, ideo  fiifpexit.  Adhuc  au- 
tem fulpexit , vt  operationem  talis  gratiz  a Patre 
defeendere  figtiificaret.P/a/«.no.Lcuaui  oculos 
meos  in  monres:vnde  veniet  auxilium  mihi.  Ad- 
huc autem  fufpcxit,  vc  Sc  Zachzum  fiitfum  afpi- 
cete  doceret , & animunt  ad  Patrem  cxlcftcm  di- 
rigeret, I a i.  Ad  te  leuaui  oculos  meos  qut 

habitas  in  cxlis.  Ecce  ficut  oculi  femorum  in 
manibus  dominorum  ruorum , & ficut  oculi  an- 
ciilx  in  manibus  dominz  fux  : ita  oaili  noftti  ad 
Domintim  Deum  nofttum  donec  mifereatut  no- 
ftti.Sicergo  furpiciens[vidit]lomen  fux  gtatix  in 
eum  radiando  & infundendo.  Sic  enim  rcfpexit 
Petrum  /J/4///>.iC.Etegrcirns  Petrus  ficuii  amare. 
Sic  dicitur  5‘4^iVn/.4.  quod  rcfpe&us  illius  eft  in 
elegios  ipfius.  Sic  vidit  Philippum  fub  ficu  fe- 
dentem  /#4n.  i.hoc  eft,  adhuc  in  dulcedine  pecca- 
ti requicfccntem.Sic  ergo  vidit[illum]iaro  defide- 
rio  a tarenis  eleuatum,  iam  m figura  crucis  fur- 
fiim  exaltatum  , iam  ad  ipfum  vidoidnm  fu(f^- 
fum.  De  ptimo  dicitur  Cohj[.^.  Qux  fuifiun  fune 
quxiite,  vbi  Cluiftus  eft  in  dextera  Dei  fedens: 
qux  futfum  funt  fapite.non  quz-fupec  terram.  E>e 
fecundo  dicitur  CaJat.  v.Vio  Chrifto  cum  Chri- 
fto  confixas  fiim  cruci.  De  tertio  dicitur  hb  7. 
Eicgic  fufpendium  anima  mea , & mortem  oHa 
mea.  Sic  ago  [vidic  illum]  in  tamis  arboris, ficut 
tti brachiis  fiiz crucis extenfuro pendentem: ficut 
vidir 


PPT'"  - 

I inEuang.D.Luc.  Cap.  XIX.  26^ 

vidit  Abraham  ari«em  in  vcprib  is  h*r«niem  j parmis  acutt  in  fluuium  magnum  , &inluccm 
comibusOVnf/Iii.ijuempfofiltofaCTificiumDco  . /olcmqucconucrfus tft.  Fonscnim  fiindais  do- 
poil  modicumeiat  immotatutus.  ) Acinam  cil  pacua  allocutio  » qua  Chcitlus 

j chanim  allocutus  eft  : & crcuit  m fluuium  exubc* 
Ft  dixic  ad  eum  : Zachxc  fcfbtnans  j rantis  in  charicace  horpiraiiraiif  in  n>uhos  pau> 
dcfccndc  ; quia  hodie  in  domo  tua  ' p«f«  :&  in  lermocordis  fui,  pullis  nubilis  foli* 
oportet  me  manere.  { mundi,  in  lucem  graii*  foleinque  co- 

‘ ghicionis  diuinar  coniieclus  c(l , Sc  fccii  diem  fibi 


Ecce  benigna  allocutio.  Dicit  autem  tria ; no- 
minat  eum  , m lignusn  fpeciaJts  ad  gratiam  ordi- 
nacz  notictz:vt  dclcendat  imperat, vi  humiliraris 
lir  paratus  obleqnium  prxflarc  : quod  apud  cum 
hoipiiari  oporteat  indicat.  Dicit  igiiur[2Uchrre] 
lam  tc  nomino  in  lignum  fpccialis  noiiciz. 
Xa'0d.)).Egooflcndam  cibi  omne  bonum:  inuc- 
niQieuiin  gratiam  coram  me : & teiplum  noui  ex 
nomine. /yd.4f,Sciasquiaego  Dominus, qui  vo- 
caui  nomen  tuum  Deus  irracl[Fefttnanslpex  cha- 
I litatis  fccuorcra  6c  deuotionem  [defeende]  per  cui 

I humiliationem  & cognitionem',  duritatis  enim 

I deuotioflrllinare  facie.  Hocefl  quod  dicitur  (7c- 

I quod  Eltczer  feflmus  reuettcbacur  ad  Do* 

minum  fuum.  Eliezer,  Deus  meus  adiucor  inter- 
' eretacur.  Et  figniflcac  quem  Deus  fua  adiuuat  al- 

locutione. Et  ideo  feruore  chaiitatiux  deuotto- 
ni$  feflinat  ad  recipiendum  eum.  Hzc  eft  Rcbcc- 
ca,  quz  iam  fecundum  fuum  nomen  mbltum  ac- 
cepit ^ Chrifto  tn  vifu  Sc  verbo  ipflus  , qux  cito 
opcuiic  le  teriflro,hoceft,feftiuo  & folcmnicha* 
ritatis  Sc  holpiialitacis  pallio  ^encf.14, 

Chaticas  fraternitatis  maneat  in  vobis  , Sc  hofpi* 
calicateni  nolite  obliuilci.  Per  hanc  enim  quidam 
pIacuerunt,Angelis  hofpirio  receptis. 

I Dcfccndc  ] tui  humiliatione , & tui  confidcra 

tione.  Duos  enim  motus  laudabiles  Zachxus  ha- 
buit : vnum  in  flguram  crucis  per  defiderium  af- 
' cendendi,vt  contemplari  polTet  exaltatum : alium 

defcendencii,  vt  Dominum  reciperet  humiliatum. 
f.phtf^.  Qui  afccndic  ipfc  & qui  defeendit.  Ifti 
motus  omnium  bonorum  Angelorum  afeendendi 
in  crucem  per  coiucmpbtioncm  cniciflxi , Sc  def* 
cendendi  per  luimiiiationein.  Gentf.\%.  Angelos 
alccndcnies  Sc  deiccrulcmcs  in  fcal3,&  Dommum 
innixum  (calx  defuper  vidit  lacob.  loaa.t.  Vide- 
bitis Angelos  dcfccndcntcs  Sc  afceiidcntes  fuper 
Filium  Itominis.  Ifti  enim  motus  Angelorum  dc- 
monftrantuc  prxeipue  in  profcAibus  hominum, 
quibus  miniftrant  Angeli.  Deicenno  etiam  ad 
cognitionem  fux  fragilitatis  vtilis  e(l  aliquando. 
Sicut  dicitur  /trem.  1 8. Dcfccndc  in  domum  figu- 
li, Sc  ibi  audies  verba  mea.  In  dumum  enim  figuli 
dcfccndeie,  eft  Adconlidecationcm  fiAilisnaiiirx 
inclinari, & cx  hoc  humiliari,  Sc  ibi  in  humilitate 
’ verba  & mandata  Dei  percipere.  i.Ccrimh  ^ Ha 

bemus  chefaimim  iftum  in  vafis  fiAibilibus , vt 
fublimttas  non  iit  ex  nobis, fed  ex  vimuc  Dei.  Sic  J 
ergo  feftinaiis  dcfccndc. 

Quia  hodie]  gratia  hofpiralitac{s[m  domo  tua 
oportet  me  mancrcJTria  autem  dicit : iJluftratio- 
nem  felicis  & accepti  temporis  > difpofiiioncin 
inannonis,&  defiderium  talis  hofpiralicaiis.  Illu- 
ftratio  accepri  temporis  notatur  in  hoc  quod  di- 
cit [ quia  hodie  ] quando  fol  folito  lercnior  tibi 
iiluccfcic  , qui  prius  nubilo  peccatorum  tuorum 
I tibi  abfeonditus  fuit,  i Ahtehdb.  1 . Tempus  aftuit  . 

quo  fol  rcfulfit  qui  prius  erat  in  nubilo. 

Vobis  timentibus  nomen  meum  01  ictur  fol  iufti-  j 
vix  : fanitas  in  pennis  eius.  Sic  Ejihtr  l O.Fojis 


I qux  hodie  vocatur  [ hodie]  dicitur  hoc  dic  clari- 
1 ficationis  diuinx. 

In  domo  tua]  Ecce  difpofirto  manfionis  tn  do- 
mo Zachxi , qiix  iniutiis&  fiaudibusplcna  fuit, 
in  qua  violentus  cxaAor  diabolus  dominabatur. 
Sed  ficut  dicitur  In  hoc  apparuit  Filius 

Dei,  vtdilfotuat  &deftritat  opera  diaboli.  Eific 
iotrauit  in  domum  Zachxi,ficurincrauit  in  infi»- 
nnm  domum  diaboli-  Extraxit  e.a  qux  diabolus 
ibi  congrcgaucrac.  Ec  ita  facit  in  dumo  Zaclixt. 
Oftt  I ^.Morfus  tuus  ero  infirme  Faux  enim  fuic 
dtalxili  domus  Zachxi. Et  hxc  eft  enim  domus, de 
qua  dicitur  Ofet  6.  Supplantata  langiiine , fauces 
virorum  latronum,  fuppiantarionc  pauperum  di- 
cata- Domus  hxc  faAa  eft  inclyta  per  fudorem 
pauperum  & fanguinem.*quia  fudorcin  & Iwgui- 
nem  pauperum  auferebat  : & particeps  fuic  vc 
princeps  vitorum  ftremic  fpoliamium  homines. 
Sed  Dominus  in  hanc  donmm  ir.grcditur,vt  diA 
perdat  iniquum  cum  iniquitate,  A:  confccret  eam 
fibi.  Ub  ip.  Conterebam  molas  iniqui,&  de  den- 
tibus eius  auferebam  przdam.  Molas  coirman- 
dentes  pauperes, hoc  cft.publicos  cxaAores:&de 
dentibus  fortiter  tenentibus  aufereb:mprxdam, 
hoc  eft,  de  tenaci  auariria,  & edaci  appe;:;u  cupi- 
diratis,bona  illicit^acquifiia  ctuerc,&  vnteuique 
quod  Tuum  eft  refticuere.  Sic  ergo  I e s v s intra- 
uit  in  domum, vt  cieAo  Domino  domus  diabolo, 
omnia  vafa  iniquitatis  diftribuat,  Sc  domum  fibi 
perpetuam  coufccrctmanfioiicm.  Dicit  ergo  [In 
domo  lua]  qux  mea  erir  in  proximo. 

Oportet  me]Et  hoc  quidem  chaiiraie  vigente 
me  facere  oponet : tibi  autem  hoc  ipfmn  opem 
portat,  Sc  omnibus  opes  pauperibus  & fpoliatis 
prxparabir.  Oportet  ergo  propter  me,vt  chai  itari 
farisfaciam.  Oportet  ptopicrre , vtopem  tibi  ac- 
quiram. Oportet  propter  j>aupcrcs,vt  opes  eis  ac- 
quiram. De  primo /.vr.  I 2.  Qnomodii  coarAor 
vfquedom  pctficiatur-i.CVrwb.t.ChaiitasChri- 
fti  vrgctnos.Crfwifr.S.Foitiseft  vt  morsdilcAto. 
Dc  fecundo  dicitur  Z»r.i  f.  Epulari  Sc  gaudere 
oportebat : quia  frater  tuus  mortuus  fuerat , & 
reuixir.  Dc  tertio  AAiiifc.ij.  Hxc  oportuit  fa- 
cere fciiicet  pietatis  opera  : & illa  non  omitte- 
1 re  , obfenuntias  mimttarum  decimatum.  Sic 
I ergo  tripliciter  cpoctcr  me  [ manete]  /«4».  14. 

I Ad  eum  veniemus , Sc  manlioDcm  apud  cum 
faciemus. 

EtfcfHnans  dcfcenditj&cxccpit  iU 
ium  gaudens. 

Hic  tangitur  denota  tanti  hofpitis  receptio.  Ei 
tangit  duo:  occurfum,J^  rercprioncm.Occurrcns 
cn»mDmnino[fcftinans  defccndit]adminiftcriutn. . 
hofpicalitatts  fe  exhibens  , coram  ipfo  fc  humi- 
liando : vt  (cilicet  miniftrarct  cui  ante  roiniftra- 
Ixittir:  accipiens  formam  ab  eo  qui  dixit  Luc.ii. 
ScMMtb.to.  Fgo  in  medio  vtftrum  funi  ficut 
ijtu  miniftwt.Sic‘P«jr/i/.x.rQrmaro  fetui  accepit. 


Digitized  by  Googie 


264  D.  Alberti  Magni, Ord.Prsd. 


Sc  miniftrauir.  i , Cor.  4.  Sic  nos  esiftimct  bomo 
vt  miniftros  ChrifU  ; nou  vt  dominantes  in  la- 
boribus alienis.  Sic  ergo  Martba  folicite  fefti- 
nansdeicendit,  in  miniderio  occurrens  Oomino- 
*Z»e.io.  Maiiha  autem  Tacagebac  circa  frequens 
minil^eriiim[&  e>;cepit  illum  gaudens  ) 1.  Car.j. 
Non  cx  cridicia.autex  neceflicate.  Hilarem  enim 
datorem  diligit  Deus,  Xom.  1 a.  Qui  roinillrac  in 
hilaritace.  tileenimeff  de  quo  dicitur  £cc/i.  5 1 . 
Splendidu  in  panibus  benetUcent  labia  mulcotu, 
qui  hilari  facie  refplendent  in  receptione  bonoru 
horpitura.  Sic  ergo  gaudens  excepit.  Et  hoc  no- 
tat verbum  exceptionis.  Supra  enim  hoc  notaui- 
musTuper  illud  verbum,  Mulier  quxdam  Mar- 
tha  nomine  excepit  illum  in  domum  fuam.  Vbi 
etiam  de  domo  plura  funt  nouta » qux  hic  repe- 
tere non  oportet. 

Cccum  viderent  omnes,  murmu- 
rabant, dicentes  quod  ad  hominem 
peccatorem  diuertilTct. 

Tangit  hic  tria  : generalitatem  munnuran- 
tium , murmurationem  , Oc  murmuris  caufam. 
De  primo  dicit  [ Cum  viderent  omnes  ] In  tadu 
quidem  Magdalenx  murmurauit dominus  domas 
Zmc.  7.  In  conuiuio  Leui  murmurant  multi  Pha- 
ti(xi  MMth.  9.  Hic  autem  cum  intrat  ad  2a- 
chxum  murmutant  omttes,  Huius  autem  caufa 
eft:  quia  tam  famofus  peccator  fuitifle,  quod 
omnibus  flupotem  inctinic,  quod  Dominus  ad 
ipfum  diueerere  non  inuitacus  voluir.  Sed  hoc 
fuit  immeofa  Dei  mifeticotdia , de  qua  dicitur 
Xom.  f.  vbi  abundauit  deliflum  , fuperabuda- 
uit  & gratia.  Et  ideo  impleuit  Dominus  quod  per 
Prophetam  prcdixetac  Pfidm.  i 6.  Memor  ero 
Rahab  & Bwylonis  feientiom  me.  Et  ideo  vbi 
maioris  inhtmitatis  cura  fuit, ibi  maior  laus  fuit 
medici  , & maior  probatur  virtut  medidnz. 
MMtth.  9.  Non  e(l  opus  valentibus  medicus » ibi 
male  habentibus.Sic  euntes  dilbunus  illud  falubre 
verbum  Dei  Oft.  6.  Mircricordiam  vOlo , & non 
faenheium : & fdemiam  Dei  plufquam  holo- 
caulium.  Dicamus  igitur  gencraliiati  mormuran- 
cUim  : Cu  (lodice  vos  ^ murmuratione , & i de- 
iradione  parcite  lingaz : quia  fermo  obfcurus 
in  vacuum  non  ibit  5^.  1.  Sed  opera  Dd  in  mi- 
Icticocdia  fupcrexalcance  iudiciom  omnes  lauda- 
te , dicentes  illud  144.  Suauis  Dominus 

vniuerl1s:&  miferationes  dus  fuper  omnia  opera 
eius.  Tnrtn.  j.  Mifericordiz  Domini  quia  non 
fumus  confumpti.  quia  non  defuerunt  roifera- 
dones  eius.  Pfmlm.  ^6.  Aut  obliui(cetormile- 
rcti  Deus,  aut  continebit  in  ira  fua  roifeticordias 
fu  as 

Murmurabant  dicentes  ] Murmur  nomen  e(l 
fidium  li  fono  , quia  qui  murmorat , murmur  in 
autibus  fonai  rublilemio.  Et  fune  mtirmuracores 
occulte  fub fufutro detrahentes.  Rom.  i.Sufur- 
rones  Bi  detra^ores  Deo  odibiles.  Uli  fum  fer- 
peniesTub  fllentio  venenum  detiadlionis  infun- 
dentes. EccU.  to.  Quomodo  fi  mordeat  ferpeni 
fub  nientio,  nihil  minus  habet  qui  occulte  de- 
trahit. Non  enim  audebant  mani^ft^  aliquid  lo- 
qui : quia  tam  fepe  confutatiiuerant , quod  ite- 
rum confutari  metud>ant.  Caufam  aurem  mur- 
muris fubiungimt,  dicentes 

Qi|od  od  hominem  peccatorem  4iuernllet] 


Peccator  autem  dicitur  hic^  m.tgnis  peccatis. 
& ^ confuetudine  peccandi.  Et  ad  talem  reuera 
diueitit : quia  in  tali  mifaicocdiam  fuam  & fa- 
lutem  conate  voluit.  Cfs*  a.  Vocabo  non  ple- 
bem meam , plebem  mea : & non  mifericordiam 
conecuta,  tnilericordiaro  confecuta.Et  erit  in  loco 
vbi  didlum  ell  ci:Non  populus  meus  vos  :ibi  vo- 
cabuntur Eli|  Dd  viuentis.  Et  hoc  ell  quod  con- 
tra taliter  rourmurames  hypocritas  Dominus  op- 
I ponit  D«Ht.  41.  Ipli  me  petuocauetum  in  eo  qui 
non  erat-  Deus : & in  fculptilibus  fuis  ad  iracun- 
diam conciraueruni , hoc  ell , ilii  qui  mihi  vide- 
bantur fetuire , fculpiilta  laudis  elegerunt  libi  in 
deos  quibus  feruianc : & fculptilia  vanitatis  de 
cupiditatis  fuar  contra  mc  ad  prouocandum  ado- 
rant. Ego  recedam  ab  ds , & piooocabo  eos  tn 
eo  qui  non  ell  populus  : & Ln  geme  Aulu  irrita- 
bo eos,  hocelt,  coniungamme  Publicanis  0e 
ptrnitentibus.qui  raodo  non  populus  & in  geme 
llulu  fneretcicum  & peccatorum  cenueifa  irrita- 
bo illos,  cum  eismanendo,&mi(cncordiam  illis 
faciendo.  Et  vtinam  hoc  audiant  Clerici  & Re- 
ligioH , \ quibus  Deus  licut  a PhariCeis  recedit, 
deconiungitut  Publicanis  conuerlis.  ti. 

Publicani  & mcreirices  ptccedem  vos  in  regno 
Dei.  Sic  didr  Paulus.  Vciiii  lefus  peccatores  fal- 
uos  facete,  quotum  primus  ego  fumiled  ideo 
mifericordiam  conlecutus  fure,  quia  ignorans  fe- 
d in  iiicredulitace  meam  1.  7i.  j.  Ec  przmictit: 
Qui  prius  fui  bUfpliemus, dt  perfecutot,  dc  con- 
tmncliofus 

Scans  autem  Zachzus , dixit  ad  Do- 
minum. 

Hic  inapit  oAendere  hofpicaltcatis  huius  hu- 
£him.  Dicit  autem  duo , quorum  primum  cft  di- 
rpofitio  pernitentis , dc  fecundum  confefEode 
promifEo  facisfadlionis.  De  primo  dicit  tria : 
re^tudinisin  pernitente  fignificationem , eiuf- 
dem  per  nomen  exnunc  dcmonflrarioncm , de  ad 
Domitium  per  vomm  obligationem.  Dicit  igi- 
tur [ Stans  autem  ] Vt  reflirudo  politionis  cor- 
poris diredlionem  fignificaret  virraris.  Stans 
enim  redi  os  , ell  qui  Hat  iicut  homo.  Pf»\m.  y. 
Mar>e  allabo  tibi  dc  videbo , quoniam  non  Deus 
volens  iniquitatem , tu  es » hoc  efl  ipfa  corporis 
tedUcudine , videbo , hoc  ell , videri  faciam : de 
demonilrabo  quia  non  vis  iniquictiem  fed  redU- 
cudinem.  Q.d  Dluiacui,  terrenis  cupiditatibus 
obrutus.Ted  audio  te  dicentem  Ifa.  fi.  Excutere 
depuluere.  Diu  ledi , cum  Leui  in  luctis  illicitis 
quiefeens  s fed  audio  tc  prxcipienrem  in  Pfdm. 
11$.  SurgitepoEquam  fcderitis,qui  manducatis 
panem  doloris.Hic  enim  ell  panis  rapinx, dc  frau- 
dis dc  vfuraru.Nunc^tgo  furrexi.dc  Ilo  in  confpc- 
Aiituo.  4.  Viuit  Dominus  exercituum,  in 
cuius confpcdlu  flo  in  re£litudine  iullicix  [ 2a- 
chxus  ] fcHinus  ad  iuUihcationem  , quia  fcflino 
ad rcdlitudinem.  Pfalm.  f.  Diiigein  confpeflu 
tuo  viam  meam.  Quxro  enim  femitas  xquitatis, 
dc  gradum  rcdlitudints.  Proti.  4.  Adducam  te 
per Temiras  zqukaiis : quas  cum  ingrcHus  fiietis, 
non  armabuntur  greffus  tui : dc  currens  non  ha- 

Ibebis  offendiculum.  Sic  ergo  feflino  ad  iuflilica- 
tionem  [ dixit  ad  Dominum]  Non  enim  aduerrit 
calumnias  dc  detraflioncs  peccatorum.  Sic  Dautd 
a.  Re^,  16.  Dimitte  eutn  vt  maledicat  mihi  iuxra 
pr^ecepuuu 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  XIX.  265 


prsccptum  Domini : fone  refpiciat  Dominus  af- 
nidioncra  meam  » Sc  reddat  mihi  bonum  pro 
maledi^one  hae.  Sic  ergo  comierfus  ad  Domi- 
num ftctic  in  iuditia  Domini  inter  linguas  malc- 
dicemium.  Ab  omnibus  iniquitatibus 

meis  erue  me  : opptobrium  iniipienti  dedidi  mi- 
hi. Vnde  dejf.  Scac>  iuxta  (quam  cepit ) hdei  ve- 
ritatem pcrlidcns : non  folum  Te  ex  peccato  con- 
uetfum  : fed  etiam  inter  innocentes  fe  probat 
conuetfatum.  Hoc  autem  non  ante  fuit  > (ed  pod 
conuerdonem  : cum  omnibus  didtibutis  inter  dt- 
(cipulos  difcipulus  fuit.  Hac  ergo  confidentia  iu> 
ftiiix  dixit  ad  Dominum 

Ecce  dimidium  bonorum  meorum, 
Domioe  , do  pauperibus : 6c  Gquid 
aliquem  dcFraudaui , reddo  quadru- 
plum. 

Duo  dicit,  quotum  vnura  pertinet  ad  elecmo- 
(ynatum  largitionem , per  quod  curatur  auatitix 
cupiditas, qux (ficui dicit  Apodolus.  1.  7im.  f.) ' 
R^ixed  omnium  maiorum.  Secundum  autem 
pertinet  ad  iniurix  illacz  fatisfa&ionem,quodell 
reddere  illicite  acquifica  fecundum  iulUtiz  ratio- 
nem & ordinem  , & hoc  pertinet  ad  proximi  re- 
conciliationem. De  primo  dicit  [Ecce  dimidium 
bonorum  meorum.  Domine , do  panperibus.]  Et 
in  hoc  notamur  feptem.  Noratur  enim  exempli 
przbitio  per  hoc  quod  dicit[£cce]Sccundo  nora- 
tur abundans  elatgitio  per  hoc  quod  dicit  [dimi- 
dium ] Notatur  tertio  eius  quod  datur  nobilis 
conditio,  per  hoc  quod  dicit[bonorum]  Notatur 
quarto  iufia  dad  polTeffio  pei  hoc  quod  dicit 
[meorum]  Quinto  notatur  dantis  direAa  inten 
lio  per  hoc  quod  dide  [ Domine  ] Sexto  notatur 
gratuita  erogatio  per  hoc  quod  dicit  [do]  Septi- 
mo notatur  ei  cui  datur  ex  mifericordia  compaf*  j 
fio , per  hoc  quod  dicit  [ pauperibus  ] Diiic  igi- 
tur. ' 

Ecce  ] Notans  quod  ficut  publice  omnes  per 
auaiidam  fcandalizauit , ita  publice  vult  miferi- 
coidiz  in  pauperes  przbeie  exemplum. 

Luceat  lux  veitra  coram  hominibus , vi  videant 
opera  vefira  bona,  & glorificem  Patrem  vefirum 
qui  in  czlis  efi.  Quamuis  enim  Dominus 
Afaith-  dicat,  quod  in  elecmofyna  non  debea- 
mus tuba  canete  ante  nos;&  debet  nefeire  finifira 
nofira  quid  faciat  dexteratramen  hoc  glofiat  Gre- 
quod  hoc  nonefi  ideodi£lum,  quod  pro- 
ximi opera  nofira  non  videant : fed  purius  ideo 
quod  opus  nofttum  fic  fit  in  publico  , quatenus 
incentio  noftta  femper  mamai  in  occulto  : vt  & 
dc  bono  opere  proximo  exhibeamus  exemplum: 
Sc  per  intentionem , qua  foli  Deo  placere  delide- 
tamus,  femper  optemus  fccretum.  Huc  efi  igitur 
quod  dcmonftrando  dicit,  Ecce. 

Dimiditim]Notat  hoc  abundantiam  difiribuc 
dorum.  Quicquid  enim  vitra  necediatem  eft, 
vocat  dimidium  : quia  dimidium  vniufcuiufque 
integri  fecundum  arithmeticum  efi  altera  pars 
tpfius.  Er  ideo  vna  pars  efl  przfcntis  necelfitatis, 
^ altera  efidifiributionis  in  piascleemofynas.Et 
ideo  dicit[dimidium]/,«f.i  i.Quod  fupcreft,datc 
deemorynam  : & omnia  munda  fune  vobis , quz 
(uni  in  altera  pane.  Teh.^.Si  muluim  tibi  fiicrit, 
abundanter  tribuc:fi  parum,  ipfum  impertiri  fiu- 
de.  Luc.  6.  Eadem  quippe  menfiira  qua  mciili 
p.  Alberti  M>tgrnt  in  Euan^.  D.  Luc. 


fueritis,  remetietur  vobis.x,  Cer.^  Qui  parce  fe* 
minat  . parce  & metet:&  qui  feminat  in  benedi- 
^honibus , de  benediifhonibus  & metet  vitam 
zternam. 

Donorum]  Notat  dandorum  vtilirarcm  & no- 
bilitatem contta  errorem  quorundam  crudelium 
in  Chrifli  paiipeies  , qui  dicunt  quod  non  debe- 
rent pauperibus  delicata  dari,  nc  confuefccrent, 
propter  verbu  quod  in  amchabitis  in- 

duximus. Sed  meiuita  efi  iniquitas  llbi.lpll  enim 
& fui  confortes  de  clecmolynis  Ecclefiarum  de- 
licata recipiunt. 8.  Comedite  pinguia, & 
bibite  mulfiim,  mittite  partes  eis  qui  non  pr.Tpa- 
rauerunc  fibi.  Ecce  de  optimis  przcepir  dari  par- 
tes- //4.15.  Erunt mciccdcs  Tvn  fanilificatz  Do- 
mino:non  condemur,  neque  reponeniur:qnia  his 
qui  fietcrunc  coram  Domino , erunt  mercedes 
eiu$,vt  comedant  vfque  ad  raiudtatcm,5(  vefiian- 
tut  vfque  ad  venifiatem.  Quod  exponens  H cran. 
ait.  Mercedes  mz  pretiofz  cum  labore  & angu- 
Aia  acquilitz,  erunt  fanfhficatz  Domino  in  clce- 
molynasquia  preiiolx  fime.  Non  condcmiu:  pec 
auaiitiam  , neque  icponemuc  ad  fu[>eifliiitatcm: 
quia  his  qui  fteterunt  coram  Domino  Gl$^.  veris 
pauperibus,  erunt  morcedes  eius  vc comedant, 
&c. 

Mconim]vt  elecmofyna  fiat  dc  iuftc  acquifito. 
Pra».  t.  Honora  Dominum  dc  tuafubftantia  ,& 
de  primitiis  omnium  frugum  tuarum  da  pauperi- 
bus. Meum  enim  dare  polium  , fed  non  alienum. 

Do  ] Ecce  gratuita  donatio,  & celer  , quia  in 
ptzfenti  loquitur.  Et  non  dicit,  daboidiffeicns  in 
futurum.  Dc  primo  dicitur  MMth.C.Sn  elecmo- 
fyna tua  io  abfeondito.  Luc.  14.  Cumfaciscon- 
uiuium  noli  vocare  amicos  , & diuites , fed  voca 
paupcres,qui  non  habent  retiibuerc  tibi:retribue- 
tur  enim  tibi  in  refurre^hone  iuftorum.  Dc  cele- 
ntate  autem  dicitur  Preu.  Ne  dicas  amico  tuo; 

Vade  Sc  reuettere,  cum  poflQs  ftaiim  dare.  Eccli.^. 
Cor  inopis  ne  afflixeris  , & ne  protrahas  datum 
anguffianti. 

Dominc]Ecce  intentio  pura.Propterea/l/arri^. 
if.  Quod  vni  ex  minimis  meis  feciff  is. mihi  feci- 
ftis.  Sic  enim  dicit  Sapiens  Fratt.  9.  Kocncratur 
Domino.qui  miferctur  pauperis  i.  p4trjil.vli$m. 
Domine  . in  fimpliciiatc  cordis  mei  Izius  obtuli 
vniueifa » & populum  tutmi  qui  repertus  eft  vidi 
cum  ingenti  gaudio  cibi  offerre  munera.  Deus 
Ifraci  cuffodi  nane  voluntatem. 

Pauperibus]  fibi  non  fufficiemibus.  Dsnitl.  4. 
Peccata  tua  eiecmofynis  redime , & iuffitias  tuas 
mifciicordiis  pauperum. 1 t.Paopercs  femper 
habetis  vobifcum:fit  cum  volueritis. poteritis  illis 
benefacere.  Tob.  4.  Non  auettas  faciem  tuam  ab 
vllo  paupere.  lob  10.  Flebam  quondam  fiiper  eo 
qui  aiHiilus  fuerat , & compatiebatur  anima  mea 
pauperi.  Sic crgodicic[ Ecce  dimidium  bonorum 
meorum  Domine  do  pauperibus] 

Et  atiei^dcquod  ante  rt-ffitutionem  debiti  po- 
nit opus  pieracis:quia  quamuis  in  opere  peeniten- 
lix  reffitutio  ptior  fit  pictacciiamcn  in  dignii.ite 
& in  valoreeff  pictas  anreomnia  alia.  Er  dedi- 
gnitate  quidem  dicitur  lacob.  s.  Superexaltat  au- 
tem mifericoidia  iudicium.  De  valore  autem  di- 
citur 1 Pietas  .ad  omnia  valet,  promil^ 

fionem  habens  vitz  quz  nunc  eff,  & futurz.ldeo 
ergo  proponit  eam. 

Er  fiqujd  aliquenr  defr.audaui  reddo  quadru- 
Z pium  ] 


266  D.Alberti  Magni,  OrdPrsd. 


j'lum]  ^jctfii.ij.prscciinturqnod  ouisinquadm- 
|)lum  leddatiir,  fcd  nun  alia.  Sed  duendum  quod 
iaJicialu  pfxcepu  Viuumur  pco  qualitate  ccm> 
poriSi&l<H;oiuin,&  pctrunaium.  Et  cum  ad  cct- 
rorem  teiiq>ote  Moyil  prxeeptum  fuerit  reddi  in 
quadrupiumtptacedcnte  tempore  itiuolckciinbus 
latronibus  , tempore  Salomonis  prxeeptum  ell, 
vt  furtum  reddatur  iu  reptuplum  ei  cui  a>.cidii 
damnum  : vt  toiuni  icfiduum  cedat  iudici : vt  ille 
fur  jKt  hoc  vitam  redimat.  Prou.$.  Non  grandis 
cil  culpa  cum  quis  furatur.  Furatur  enim  vt  tfu* 
licntcm  impicat  aninum  : dcj  lehenius  quoque 
reddet  Icptupium  omnem  lubilaniiam  dumus 
fuz  tradet*  Se  libcubit  fe.  Temporibus  autem 
his  fufpcndituc  qui  furatur.  Et  hoc  ad  terroicm 
indicium  ctl  * quia  nimis  muliiplicati  funt  latro- 
nes. Sed  hic  ZaJucus  fuc  non  ctar,rcd  fraudibus 
extoriit  in  publicis  veCligalibus  multa.  Et  de  illis 
dicit  [liquid  aliquem] 

Attende  autem  quod  in  talibus  dupliciter  fraus 
conimtttirut.  Primo  quidem  quando  plus  quam 
conllitiicum  c(l  accipitur , conira  quod  dicitur 
Conrenricllotcftipeiidiis  vellus.  Secun- 
do, quando  quidem  cunllitucum  accipitur,  5c  dc- 
fcnfto  vix  & fccuiitas  non  exhibetur.  Tunc  enim 
acccpiumert  rapina,  Populum  meum  exa- 
floicsfui  r(H>IiaucTunt.  Et  iterum  «/em.  Quate 
atreiitis  popnium  meum  , Se  facies  paup^ium 
commolitis? De  his  eigo  duobus  modis  prxeipue 
dicit  [Itquid  aliquem  dcfcaudaui] 

Attende  quod  tUc  videtur  etiam  iu  fraudibus 
aliquidtimocis  Dei  habuille.  £i  idcodicit^fiquid 
aliquemjquia  libi  infiauJibns  cauit, quantum  in 
contiictuJine  publicanorum  6cii  potuic.  Ec  hoc 
forte  Dominus  in  eo  rcfpcxir,  quando  allisomif- 
hs*ad  cum dcclinauit. Eli  enim  inter  latrones  vnus 
melior  , & inter  fraudulentos  vnus  magis  timens 
Deum  quam  alius-  hb  ji.Scmper  epim  quali  tu- 
mentes (uper  me  fludus  timui  l^um  , & pondus 
eius  ferre  non  potui.  Hoc clF ergo  qnoddicirfSi- 
quid  aliquem  dcfraudaui  [ reddo  quadruplum] 
Simplum  Icilicet  * pro  damno  quod  feci : duplum 
p:o  mora  cxpeclandi , qua  ablato  caruit  is  qui 
liaudatus  fuit:  (tipluni  amem  pto  iniucia  quam 
iiKuli , vt  Ufo  fatisfaccicni : quadruplum  autem 
pro  peccatu  quod  commift.Hxcenim  quatuot  in 
omni  fraude  (unt  * & violentia  male  ablati : dam- 
num.uiura,tniuiia,&  peccati  defortniras./i/arr.f. 
Non exies  inde  * donec  teddas  nouilTmium  qua- 
drantem. Sic  rclliruerc  nolunt  nodrt  tempuiis 
fraudulenti. //ii.  t a.l-raudulcnti  vafa  pcHima  llint. 
Ipfc  arim  cogitationes  eoncimuuit  ad  perdendos 
mires, Cum  loquetetut  pauper  iudicium.  Fraudu- 
tencus  ell  etiam  cH  cum  ante  confelturcm,  cogitat 
qua’itcr  aliquid  de  m.ilc  ablato  retinc.ir , A:  iion 
rcllituac.  Chjf.suie.v  qu.xdam  muralis  dicit, quod 
lellituicdolendo»  con^ieudOtfatisfacieudoA  pro 
reatu  fuo  uiando.  Floccll  igicurquod  dicit:Rcd- 
do  quadiuplufn. 

Ait  1 r s V s net  cum  ; Qui.i  hodie 
hihis  huicdomui  fuckacil:  eo  quod  5c 
iplc  filius  fic  Abrahx. 

Ait  liisvs  ad  cum]  fciliccc  Zachzum, recipiens 
Se  oblarioncm  * Se  approbans  rati>fadlioncm 
[Quia  hodie]Pteonafmos  vidccui  in  coniun&io- 
ne  quam  ptxmitiit , mll  fupplcatur  oratio  * Ue 


quod  dicatur : Manifvllum  ell  per  tuam  conuet- 
lioncnt[quia  hodic,&c.]Dicic  autem  iti3,(cilicec, 
falurem  domui  fa^am  per  introitum  Domini*  Se 
in  quo  falus  illa  facla  fit, & quod  hxe  falus  fiat  de 
intentione  Domini  in  donuutt  mttocumis.  De 
primo  horum  dicitquxiuor,lciliccr,faIutcm.tem- 
pus  opportimum  laiuti , Sc  cui  data  fit  fatus  * & 
quod  dl  fadla  falua  domus  de  deperdita  domo. 
De  falutc  quidem  dicit  [quia  falus]  gratia  Idliccc 
faluaiis  a pe«.i'aco,iSi:a  rccidiui  periculo. 

Sahialli  nos  ex  aiUigcniibus  nus*(cilicct,da:moni- 
bus & peccatis.  /#».17.  Saluum  me  fac&fiiluus' 
ero  * quia  lausinea  tu  es.  Pf.ilrn.\^.  Sdluum  fac 
dextera  tua  5:  exaudi  me  [hodie]  tempore  accepex 
poenitentia'.  Ecccnunc  tempus  ac- 

Cvptabilc  * ccccnuiic  dicsfalutis  * nemini  dantes 
vllam  ofFtnfifmem  , vt  non  vitiqietciur  minifte- 
rium  r.ollrum[huic  dtmuii]quia  eliminata  fpur- 
citia  dxmoimin  lacla  eA  domus  Dei  * Chrilli*  Se 
fancForum  ApoAoiotum*  & Angelo.um,  quam 
ipfc  Deus  inhabitando  conlccrauit  libi.  Ec  magis 
hoc  dicit  de  domo  mentis  * quam  de  domo  exte- 
riotis  iiabitaiionis.  Gttttf.1%.  NuncA  hic  aliud 
nili  domus  Dei,&  port«czlt.Do(nus  ad  (ccum  ha- 
bitandum. Poitaexiiad  intrandum  in  regnum. 
Domus  finquamj  habens  thalamum  comempla- 
rionis  *c<rnaculum  meditationis*  menlam  tefe- 
dionis*  aulam  deambulationis  cum  amicis, conli- 
Aoiiuin  difcuniunis*  coquinam  prxparationis*la- 
uatorium  confeflionis , Se  templum  orationis,  Se 
fpecuiam  cuAoditionis  ab  inlidiantibus  inimicis. 

[ iz  enim  fuut  oAicinz  magnz  dumus-  Et  pixtec 
hzcomma,habens  apothecam  optime  fragtatto- 
nis , Se  amiamcuianum  inilirum  ordinaturum  in 
piclidium  expugnationis , & therautariam  fum- 
nurumdiuitiaium  diuinx  ditatiouis , Se  domum 
dUciplinx  & eruditionis.  Ec  de  o-nuibus  his  da- 
bimus exempla.  De  thalamo  enim  caAx  contem- 
plationis, in  qua  fandis  Rachelis  auiplrxibus  va- 
candum cA,  dicitur  iu  Ipiccaitquam 

fponfus  procedens  de  thalamo  fuo.ln  hoc  thala- 
mo eA  Icdits  Imcerx  deiedationis  in  vernate, 
lucerna  luminis  in  ventatis  illuAraiione.  Ec  de 
ledo  quidem  dicitur  Cmiuc.i.  Ledulus  noilcr 
fioridus.Dc  lucerna  autem  in  i'fMtn.\i%  Lucerna 
pedibus  meis  wrbum  tuum.  Coenaeuluin  occu- 
pat Iaera  mediiaiio  , qux  Aetnit  cotum  difeubi- 
tuin  ad  recumbendum.  Meditatio  enim  frequens 
icdiiuseA  mentis  fuper  audita  prius  vel  inuenta. 
In  hoc  enim  reluitur  ChtiAns.  Iplc 

oAciidcc  vobis urmculum  grande  Aiatum,  & ibi 
paracc.Sed  licu  hodie  iAa  paliophoriadomusfimc 
diinta  : quia  non  cA  hodie  qui  in  lege  Dei  ( ficur 
deberet  vir  fandus  * vt  dicit  Pfulm.\i.  ) medite- 
tiifdieac  node.  Et  illud  plangit  Uidas  x.Mu- 
ch^h.  1 1. 

In  hoc  ccrnaculo  eA  menia  quidem  Seiipturx* 
& menfa  BuciuriAix,  menfj  tlecmofyiix.  De 
mcnfaSctipiur-c  dicitur  Sedebitis  A:  vos 

lujH;r  menlam  meam  * vt  edatis , Se  bibatis  fuper 
mcnram  meam  in  regno  meo,  hoc  cA,iu  Ecciefia. 
DcmenfaEucliatilVxdiciruc  in  Pava- 

Ai  in  confpedu  meo  meiifam  aducifus  cos  qui 
tiibulant  me.  De  menfa  pauperum  qux  fic  in  clcc? 
mofyna  Ttb.t.  Voca  aliquos  timentes  Deum  de 
tribu noAi.i,vt  epulemur  nobiAiim.  Ub  ji.  Si  co- 
medi buccellam  rocam  fQlu$.&  nOn  comedit  alie- 
nus ex  ca-Aula  autem  deambulationis  cum  ami- 
tis, 


in  E uang.  D.Iaic.  Cap.  XIX.  267 


ciSjcft  confiieratiocxeinplorum,  Scconuerririo- 
nts Saniorum.  x.Cortnth.6.  Inhabitabo  in  cis,& 
inanibutabo.  Sic  clcambjlauic  Dauid  in  aula  fo 
lati}  dumus  fix  , quando  rcIpCKU  Berlabce , hoc 
ell.Chril^us  quando  tulit  Ecdcliam  ab  Vria,  hoc 
c(l  > a diabolo.  i.Rtg.n.  In  hacdlconliftortam 
difctiirionis  rationis  de  omnibus  omtflUs  & com* 
iniHis , Hcnt  dicitur  Rex  qui  fcdet 

in  folio  iudio)  » didipat  omne  malum  intuitu 
fuo. 

Ibi  efl  coquina  pixparationis : fiau  dicitur 
fK.tch.^6. vbi  dicit»  quod  coquinxlunc  in  doma 
templi.  Hxc  autcn>  coquina  ell  compundionis, 
coquens  in  igne  doloris , & parans  fapoics  opti- 
mos : (icui  di:.ii  Concaluit  cur  meum 

intra  me.  8c  in  meditatione  mea  exardcfcct  ignis- 
Hxc  ci)  Rcbecca  parans  hccdos  peccatorum,  licut 
libenter  nouit  vefei  partem  noftrum  Ccntf.iy- 
Hxc  cR  Sara  focaria  faciens  panes  grattx  fub  ci« 
nere  humilitatis  pccuitencix  , dc  (imila  mundif- 
nmxconfcieniix 

Hic  ell  lauatqrium  confefllonis,  in  quo  laiun- 
lut  manus  & membra  omnia  , ligniHcacum  per 
labium  huc  Imcrcm  quem  fecit Moyfcs£‘xo<f.jo. 
& pec  mare  xncum  quod  ante  domum  fecit  Sa- 
lomon  j. /2/^.7. Hiccfttemplum ota- 

ttonis,  conhderatio  exiehis  difpolttionis , exem- 
plilicatuin  habens  in  ic  arc.tm  continentiz  om* 
nis  fandVitacis : rabulas  fcilicec  mandatorum  in 
opere,  manna  in  dcleclatione  confeiemix,  vrnam 
auream  in  diuinitacis  capacitate.  Wp0e.11.  Aper- 
tum cll  templum  Dei  in  cxlo,  & vifacll  arca  te* 
Aainenti  eius  in  templo  cius. 

H.ibet etiam  fpccnlam  altam,  faftigium  inttl- 
ligentix,  in  qua  cudodiunt  vigiles  dumum  ab  in- 
iidiantibus  inimicis.  Ecdi.n.Sic  in  Sion  hnmta 
fum.  Sion  auton  fpecula  interpretatur,  /fx.u. 
Contemplare  in  fpecula. Habet  etiam  apothecam 
(in  qua  tunc  fragrantia ) hoccA  , virtutum  cullo* 
diam  : qux  habet  tres  cellas  pigmentarias  , taiio- 
iulcm,concupircilcm,&  irailibilem.Hxc  efl  cella 
pigmentaria  quam  «dificauit  Salomon  ^.Reg.6. 

.etiam  acmamcniaiium  militum  in  Ure 
nuicate  Sc  hrmitsce  armorum  rpirimalium,in  qui 
bus  verbum  cU  gladius , Udes  femum,  galea  faius 
Dei  nolhi , lorica  iuUitia  : heut  dicitur  Ephef.6. 
Lancea  autem  ira  pet  zelum  : heut  dicitur  5« 
pient.^.  Hoc  armamentarium  cft  i-Rfg-  >4*Habct 
etiam  theiaurartam,  (Kietiira  cordis, in  quo  diui- 
tix  Dei  funt  reconditx » in  mentorum  valore  , in 
donis  grarix  , in  auto  fapientix  > in  argento  clo- 
qtiemix,in  lapidibus  operum.  Afatth.ti.  Donus 
homo  de  bono  thefauro  cordis  fui  profert  bo- 
num. Aiutih.n.  Omnis  Scriba  doctus  in  regno 
exiorum  flmilisch  homini  pattifamilia$,qui  pro- 
fert dethcfuuo  fuo  noua  & vcicta.  Habctaiam 
promptuaria,  ftudia  bona>&  conhietudinis  facili- 
tatem : ex  quibus  facile  abundat  in  omnes  fnm- 
ptus.  Promptuaria  eorum  plena, eru- 

gantia cx  hoc  in  illud.  Habet  etiam  fcholain  dif- 
cipliiix  , faccam  Uclioncm,  vel  auditum  diuino- 
rum  in  prxdi^atione.  £cr/i.ji.  Appropinquate 
ad  mc  indoli , & congregate  vos  in  domum 
difctpiiiix.  Sic  igitur  domus  illa  difponiiur  in 
ofKcitus. 

£11  autem  hxc  domus  quadruplex  in  xdificij 
dirpofitionc.  Eli  enim  fuperior,  &:  inferior , & ex- 
terior,& imcitor.  Superior  quidem  cUcxIcfl:^ 

D.Alheni  MAgfitiiH  Eudng.  D.Lhc- 


Tu  exaudies  in  c«lo  in  exceifo  habita- 
culo. Inferior  aurem  e(l  mundus,  in  qua  in  crea- 
tura fua  cernitur  Deus  : & de  hac  ad  hteram  di- 
citur Barkch  3.  O Ifraid  quam  magna  cH  domus 
Dci,&  ingens  locus  polldlionis  cius ! De  ftipei  lo- 
ri autem  dicitur  etiam  /«j/m  4.  In  domo  ;'acris 
mei  manllones  multx  funt.  Exterior  autem  dl 
Ecclelia  Wc  qua  dicitur  han  x-  & Muith.it.  Do- 
mus mcaWomus  orationis  c{i.Aitgufiir3iti  .h\  ora- 
torio nemo  aliquid  agat , nili  ad  quod  facium 
vtidcfic  nomen  accepit.  Vt  fi  forte  prater horas 
conllitutas  aliqui  orate  votuerim,non  cis  lintim- 
pcdiiiKnro  qui  ibi  aliquid  agendum  putaucrum. 
De  interiuti  autem  qiix  dl  confciciitia  , dicitur 
Supitnt.^.  Intrans  in  domum  meam  conquief- 
cam  cum  lapientia.  Non  enim  habet  amaritu- 
dinem conuerfario  illius  , nec  cotuii- 

Aus  illius. 

1 Ixcdomtis  gaudet  Patrono  Domino, Matro- 
na Regina  cxli  Virgine  Maria,  familia  Ihudlis 
omnibus, & minifiris  fandis  Angelis.  H.ibet  au- 
tan  figuram  eiucis.  Et  dc  omnibus  his  fit  mentio 
in  prxfartonc  quam  dicit  Epilcupus  in  cunfccra- 
lionc  Eccicfix.  Dc  Patrono  quidem  (Jentf.i%. 
Non  ell  hic  aliud  nifi  dumus  Det.  Dc  familia  in 
Pfalm.St.  Beati  qui  habitant  in  domo  tua  Domi- 
ne,in  fecula  leculoriim  laudabunt  te. Em.'. ii. Pueri 
mei  mecum  funt  in  cubili. //rf  S.Eccc  ego  6c  pue- 
ri mei , quos  mihi  dedit  Dominus.  Dc  Matrona 
dicitur  PufiiaeO  fedes  macti  regis iuxea 

thronum  regis.  Adkit  regina  i dextris 

tuis  in  vefiiui  deamaro,  circumamicla  varietate. 
Dc  minifiris  Angelis  dicitur  JUhr.x.  Nonne  om-  ‘ 
nes  funt  adminitlratorij  fpiiitus  , in  minificrium 
miin  » propter  eos  qui  hxteditatem  capiunt  falu- 
cis  i Horum  minifiromm  ordines  ira  mirabatur 
Regina  Saba  ^.Reg.xo.  qtiod  non  h.ibcbat  vitra 
fpiritum.  Regina  aurem  fignific.it  Ecdcliam  in 
omni  congtegatiuiiefidciiu.In  huius  cci  tcfiimo- 
nium  , iniocovbi  fundandum  erat  templum  m 
Bfthcl , qu.r  domus  Dei  iiiicrptetatuc  Oenef,  18. 
vidit  lacub  fcalam , cuius  fuinmitas  cxlos  tange- 
bat, & Domiimm  innixum  fcalxdefupcr,  &:  An- 
gelos dcfccndcntes  & afccndcntes  |»ei  cam ; vt  af- 
cendcnccs  vota  fidelium  tn  cxlum  ferrenr,  & dcf. 
cendeniw  gratias  donorum  & petitorum  in  ora- 
tione tefertent  exaudirinris.  Huius  figura  clUiu- 
eis  figura,  propter  quod  onis  bafilica  Mt  honorem 
fandlxctucis  confccratur  principaliter  : liciit  p.i- 
tetin  prxfatiouc  Mpifcopalt  dedicationis  Hccle- 
fix.  Et  ell  quidem  caput  crucis  fuper  fan^a  fan- 
dorum , brachia  inextenfionc  latitudinis ccucis, 
& longitudo  (lipitis  per  fu;da  , <|nx  fum  corpus 
Ecclcfi^.vbiclTlocus  plebis:vc  qtiafi  Dominus  ex- 
tenfus  fiipcr  domum  > ficic  altare  vidcaqir  rcfpi- 
cerc  , Si  evtenfis  manibus  lauda  fandorum  am- 
picdi,^*  Icngirudinc  corporis  fanda  tegere  vtdea- 
tur./hi.iS.  VidiDominumfedentem  fuper  foliam 
cxcclfum  ^clcuatum.  Hoc  Utcralitcr  fuit  fitpcc 
templum.  Er  plena  ci.ar  nn^nis  domus  maicfi.itc 
eius, hoc  efi,  chorus,  qui  cfi  fanda  fandorum.  £c 
ea  qux  fub  ipfo  erant  replebam  teirplum , hoc 
efi  coipus  Clirifii  a pcccatoic  inltrius.^icut  enim 
Dominus  dicit : Ego  fi  exa]t.in;s  fueio  a terra  in 
crtiec,omnia  traham  ad  mcipfum  Icadif- 

ponitmisdomum,&eum  deftipci  extentum  figni- 
ficamus:.ad  quam  conuciiimus  orantes,  vc  nos  tra- 
hat ad  feipfum. 

Z 1 Hxc 


Dl;;"  . _.J  by 


z 1 


268  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prard. 


H*c  doirms  adhuc  habet  fundamemiim,  Apo- 
Aolicam  & Catholicam  fidem  (lamcm  fiipia  pc- 
tcam  folidam  confcfflonis  Beati  Peiri  principis 
Apoftotorum.  Af.tt:h.  i6.  Super  lunc  petram 
xdifitabo  Ecclcfiam  meam.  t.  Cer.j.  Fundamen' 
ftim  aliud  nemo  poteft  poircre  » prxicr  id  quod 
pofiium  cil,  quod  crt  Chtiftus  Usvs.  PfMm.  86. 
Fundamenta  cius  in  montibus  fanftis.hoc  c(l  > in 
do^rinis  Apofiolicis-  £(  in  huius  fignum,  emees 
in  Ecclcfia  fiunt  in  honotc  &:  numero  Apoft  olo- 
rbm. 

Huius  Ecclefix  parietes  in  altum  Turgaitcs 
fune  merita  fpei » qux  ex  quacuor  virtutibus  eli- 
ciuntur. Ecth.  fo.  In  vita  fua  fufiiilfit  domum, 
eorroborauit  templum.  Templi  etiam  altitudo 
ab  iplo  fundata  cH,duplex  xdificatio  & cxcclfi  pa- 
rietes templi.  In  vita  enim  fulcire  domum , cfi 
domum  inhabitationis  dioinx  in  conuerfatione 
vitx  pci  vimucsconftrucrc.Fundafc  autem  icm- 

lum,efl  in  fundamento  veritatis  fidet  loram  ha- 

itationem  firmiter  collocare.  Duplex  xdificatio 
e(l,quod  comanpiattua quidem  fandfa  1 andorum, 
a£liua  ante  fandla  conti neat.ExccIfi  parietes  qua- 
titor eriguntur , dum  opera  meritorum  a quacuor 
cardinalibus  virrutibus  elicita , per  fpcnr  altUIt- 
mam  incxlum  jtorrlguiuut.  Sic  enim  fpes  elcttac 
tcmplum:quia  Iteut  dicitur  /ff/'r.6.Nos  confugi- 
mus ad  tenendam  propoticam  nofiram  rpem/piam 
iicut  ancitoram  habemus  animx  tuta  » ac  firmam, 
& incedentan  vfque  ad  interiora  velaminis , hoc 
cft,in  cxlum,  quo  prxcuilor  f|iei  nofttx  iniroiuit 
1 E s V s.  Pontifex  fadus  huius  domus  fecundun. 
ordinem  MekhiWcch  vfque  inxternum.  Com- 
paginatio amem  fuperiot  qux  per  modum  tefiu- 
diiiis  concludit  torum  & tegit,  cfichariras, de  qua 
dicitur  EpUtf.  1.  Omnis  xdificatio  conllcuda 
ctefeit  in  templum  fandum  in  Domino  : in  quo 
& voscoxdificamini  in  habitaculum  Oei  in  Spi* 
ritu  fanflo.  Spititus  autem  famflus  charitas  cfi. 
Sic  ergo  xdificatur  templum. 

Olbum  autem  huius  templi  efi  Chrillus  cum 
omnibus  filis  facrameniis.  Et  ideo  inconfccra- 
tionc  Ecclefix,  crux  in  nomineChriftifitfuper 
oAium  ;quia  Cluilius  dicit  /eav.  lo.  Egouim 
oAium  : per  me  fiquis  introierit  faluabitur,  & pa- 
fciia  inucniet.Cum  autem  ChriAus  aim  omnibus 
fuis  facrameniis  fic  oAiuin,  intrat  per  oAium  qui 
participationem  & communionem  habet  facra- 
tncmonira.  PfAlm,  <>9.  Introite  ponas  cius  in 
confcllionc. 

Habet  aurem ctia  hxc  domusco  lumnas  feptem 
quibus  innititur , qux  fiint  feptem  ChriAi  Iaera- 
menta , qux  omnia  fuAtncnt  & fan6lificant  qux 
fimt  in  domo , qux  funi  Natiuicas,  Circumcilio, 
Bapcifmus  quo  baptizatuscA  Chriftus,  Paflio, 
Dcfccifusad  inleros,RcrurreAiu,  Alccnlio,  qux 
Aaiu  in  parte  vna  : Se  feptem  Sacramenta  ab  hts 
virtutem  trahentia,  qux  Aant  in  luere  alio  ex 
parte  noAra,  qux  fimt  Baptifinus,  Confinnario, 
l’<rnitcnti.i,  Uucharl  Aia,  Extrema  vn^io,  Ordo,’ 
& Matrimonium.  Er  de  primis  feptem  dicitur 
ProM.i).  Sapientia  xdificauit  fibi  domum,  excidit 
columnas  feptem.  De  fecundis  autem  quantum 
ad  eftcchim  reroilfionUpeccatoriidicirur^.  Pe^. 
f.Vade  lauarcfcpries  in  Iordane,  &'  recipiet  fani- 
latcm  caro  tua,  atque  mtmdibetis. 

M cc  domus  confcctatur  aqua , cinere  & falc 
&vino  commixta.  Oleo  fando  altare  bis  cru- 


ciformi ter  vngitur,&:  chrifmatc  tam  altare  quam 
domus  tota  ctuciforniiicr  confcctatur.  Alphabe- 
tum grxeum  & alphabetum  latinum  de  angulo 
in  angulum  cntcifoimiier  feribuntur.  Pallis  alta- 
re vellitur,  & fic  domus  in  habicaculu  Dei  perfi- 
citui.Aquaquidcm  expiationis cA  fons  de  latere 
templi  dextro  cgttdiens , fiait  dicitur  Ez.<c.  47. 
cllaqua  fapientix&gtatix  diuiiix,  cnmaqtia  Ia- 
crymaruin,  qux  a corde  per  oculos  producitur. 
yYa/.f.Afpcrges  me  Domine  h)llopo,  ^ munda- 
bur:quia  hyllopus  fanguinc  pui  ificai:l.-i>iahis  me, 
& fuper  niucm  daibabor.  Hxc  immixtu  habet  (a- 
lcm,vt  diximus,diuiiix  fapient  ix,fuu  omnia  eoo- 
diemem.  Af.itth.  f . Vos  cAis  fal  terrx.  4. 
Sanauii  Elilcus  aquas,  immittendo  in  eas  fal: 
quia  non  placent  Deo  aqux  noArx  expiationis, 
nifi  falc  fapicrtt.T  (int  condirx.  Ioh  6-  Nunquid 
poterit  comedi  infijlfiim  , quod  non  cA  falc  con- 
ditum 'Habet  etiam  iromixtmu  cinerem  humilis 
recordationis  noArx  futurx  incinerarionts,  ve 
contrahat  acumen  , Se  cAicacius  maculas  noAras 
lauarc  poAtt.  Et  hoc  fignificatumcA  Lenit.  16. 
vbi  prxeepit  Dotnifuts.  quod  cineres  viculxrnfx 
in  aquam  expiationis  labemaculi  immitterentur. 
Vitula  enim  rufa  petulantiam  lignificat,  qux 
tempcr.U(ii&  infrigidatur  quando  lirtccordatio 
incinerationis.  Ecih.  lO.  C^iid  (upeibis  terra  &: 
cinis } Et  ficur  diximus  , aqua  ex  hoc  conrrahic 
aemnen  .iblucndi  ficui  liiiuia.  Pfjlm.  6.  Lau.bo 
per  lingulas  nodes  Icdum  meum , iacrymis  meis 
liratum  meum  i igobo  , hoc  cA,  pci  fingiilas  pec- 
catorum obtaicbrariones,  & vbi  mollirer  io  pec- 
cato quieui.  Vinum  autem  cA  commixtio  cxlc- 
Aium  gaudiorum  , in  aquis  expi.trioncm  facien- 
tium. Gene.  49.  Laiiit  in  vino  (tolam  Tuam  , hoc 
cA,  conuerfationem  virx  feruauit.  Sic  ergo  expia- 
tur domus  iniu$& extra.  Vngitur  autem  oleo 
mifericordixdiuinx:  quia  fpes  milcricordix  diui- 
nx&  lenit  dolorem  cumpundionis  , & pafiit 
mcnrcm  deuotionis , & lucentem  & claram  fadt 
faciem  exhilarationis  fpirirualis:ficx  ea  in  cruci% 
hoc  eA, redemptionis,  forma  homo  perungatur 
bistfcmcl  ad  remiiTionem  peccatorum,  & fecundo 
ad  lenimentii  laborum  & pnrnaiu.C^r/t.i.Olcum 
cAiifum  nomcinu.  i74.6i.  Spiritus  Domini  fuper 
mc,eo  quod  vnxeric  me  Dominus.Et  hoc  cA  oleu, 
quod  SamucI  cAudit  fuper  Dauid  r.  Rtg.  i6. 
Chrifma  autc  odore  fignificat  diuinz  bonitatis, 
torum  cxlum  & tueam  terram  implentis.  Etideo 
tota  domus  Se  altare  eu  lAocrucifotmitet  vngun- 
iur:fignificando,  quod  nifi  vngamuc  diuinaboni- 
tate  , otlorem  Dei  non  habemus  in  virtutum  fra- 
grantia. Caniic.  4.  Odor  tuus  fuper  eunda  pre- 
|iufa  vnguenta.  Altare  autem  fignificat  cor  hu- 
manum , fuper  quod  omnia  illa  fieri  debent. 
//4.  rp.  Erit  altate  Domini  in  medio  terrx  ^gy- 
pti,&  titulus  ad  tenninum  eius.  Aleare  enim  cor- 
dis in  medio  e A corporis,  qund  e A terra  >€gTpri: 
quia  non  in  corpore  nifi  mccror  & tenebrx.Titu- 
lus  tamen  imaginis  DeicA  ad  terminum  eius, hoc 
cA  , in  fnimjiiratc  Ipiritus  in  mente.  PfJm.  4. 
Signatum  cA  fuper  nos  lumen  vultus  tui  Domi- 
hc.Failx  autem  funr  albllIim.T  innocentix  cando- 
les  inconucrfiittone  vitx.  ylpoc.  t-  Ambulabunt 
mccnm  in  tlbis  , quoniam  digni  funt.  EccU.  9. 
Omni  tempore  fiiit  vcAimenta  tua  candida, & 
oleum  de  capite  tuo  non  deficiat. 

Hxc  cA  igtiut  dumus , de  qua  dicit Salus  ho- 
die 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XIX.  269 


^hiriedomui[f<da  eft]  Si  aucttn  falus, 

anv  Don  ftiic  ei  faliis*  cum  non  diec  domus  Dei. 
£c  hoc  quidem  eH  verum : quia  lic  Talus  6t  ei » & 
dlicitac  faloarn  ad  (e  fugienccs.  £t  ideo  Poncifuc 
oonfecracoc  domus  fub  interminaiioae  anathe- 
matis pcxcipit  • vt  iit  (alua  i violentia  cum  rebus 
ia  ie  contentis , & cum  omnibus  ad  eam  confu- 
gientibus. Vnde.  8.  dicitur.  Siquiscogno- 
oeric  plagam  cordis  Tui,&  expanderit  ad  re  manus 
luas  in  domo  hac , tu  exaudies  in  cclo  in  habita- 
culo fando  tuo.  Sic  ergo  [Talus  huic  domui  fada 
cft]  Cuius  lignum  erat  » vc  /bidtm  legitor » quia 
templum  impjptum  e(l  nebulofo  fiimo.  In  cuius 
lignum  Pontifex  incendit  thura  Tupet  altare , in 
tantum  quod  liimus  omnibus  apparet  confurgens 
in  domo:quiailk  ell  liimus  deuotionis^ui  con- 
£xrgit  ab  aluri  cordis  per  ignem  chatitatis  in 
oradone.  Vnde  8.  Dominusdixit  vt  habi- 
taret in  ncbula.P/ii/m.  1 40.  Dirigatut  orario  mea 
ficut  incenfum  inconfpedu  tuo.  Canr.).  eft 
ifta  que  alcendii  licut  virgula  fumi  ex  aromati- 
bus mfrthe  & thurris  ?Sicergo[falus  hodie]  per 
ingreflilm  liimmi  Poncibeis  cum  familia  & mini- 
ftris[  huic  domui  fada  eftj 

C^od  autem  hxc  falus  tota  referatur  ad  ho- 
minem, oftendit,  cum  Tubdit  [ eo  quod  & iple  li- 
Jius  lir  Abrahz]Per  hoc  aurem  quod  dicit[&ipTe] 
quidam  dixetuni » quod  Zachxiis  edet  Gentilis. 
Ac  li  dicat:Non  tantum  ludxus  led etiam  iple  qui 
Gentilis  eft,fadus  ell  filius  Abrahxper  imitatio- 
nem fidei  & conuerTaiionis , &c  per  hxreditatem 
promilSonis.  Sed  hoc  non  ed  probabile : qma 
Mdttb.  I f . dicit;  Non  Tum  miaus  nifi  od  oues 
iTrael.  Adhuc  autem  A/arr/r.io.prxcepittIn  viam 
Gentium  ne  abierim.  Et  quod  ipTe  tunc  ad  Gen- 
tiles decUnaueric,  non  ed  verifimile.  Adhuc  au- 
tem/««ff.^.primo  noluit  innare  ad  Samaritanos, 
Itui  praecepit  DiTcipulisvc  cibos  emerent.  Et  hoc 
edconcedendumcquia  poftalcenfionem  cum  per- 
tinaciter & finaliter  liidxi  tepuleroot  verbum 
ptxdicatx  fidei  > tunc  primo  Dominus  Tpirituali 
gratia  fe  conueerit  ad  Gentes.  Vnde  TenTus  ed 
[eo  quod  & ipTe  ] de  magnis  peccatis  recenter 
conuerTus  [ Tic  filius  Abrahx  ] pec  fidei  imiutio- 
nem,  dc  ptomiOionis  hxrediratero : fic  vc  alij  qui 
innocentiam  Abrahx  retinuerunt , 6c  non  Tolum 
PbariTxi»qui  murmurant  quod  ad  hominem  pec- 
catorem Jjuetcit,  dicere  nihil  podunt:cum  ipTum 
peccatorem  vident  in  filium  Abrahx  conuerTum. 
Jitm.  9.  Neque  qui  femen  Tunc  Abrahx  omnes 
funtfilij , Ted  tn  iTaac  vocabitur  cibi  femen , hoc 
ed.nonqui  filij  Tum  carnis  hi.filij  Tuiu,Tcd  quifiiij 
Tunt  promidionis  xdinuncuc  in  Imtine.  /oan.  8. 
Si  fili)  Abrahx  edis,  opera  Abrahx  facite.  Sic  er- 
go domus  in  Domino  domus  conTecma  ed  falu- 
rem.  Hoc  autem  dicit  finem  c!^  fui  aduentus:& 
idfo  non  ede  murmurandum  , fi  ipTe  facit  hoc 
propter  quod  venit  in  mundum.  Et  hoc  ed  quod* 
lb]uitur. 

Venit  enim  Filius  hominis  quaerere 
& faluum  facere  quod  perierat. 

Tangit  duoifcilicec » naturam  l^undum  quam 
venit , 6:  finem  ad  quem  venit.  Primum  tangit 
cum  dicii[  Venit  enim  filius  Uomtnisjquia  fecun- 
dum hoc  quo([eft  Filius  hominis  venit . cum  in 
natura  bonQQisappiUuit:rccuDdum  autem  quod 
D.  Albtrti  AUinit  in  Ennni.  D.Lnc. 


ed  Filius  Deitvbiquc  ed,&  nuTquain  venit, nec  ab 
aliquo  loco  recedit.  De  hoc  aduentu  dicitur 
Quando  venit  plenitudo  temporis  mific 
Deum  Filium  Tuum  natum  ex  muliere  fadhim 
Tub  lege  , vc  eos  qui  fub  lege  erant  tediioecec. 
han.  16.  Exiui^Pacre, deveni inroundum: ite- 
rum relinquo  mundum , 6c  vado  ad  Patrem.  Sic 
ergo  venit  [quxrere]  ad  vitam  gtatix  [ & faluum 
facere]pet  vitam  gIorix[quod  |)ccieiat]  per  erro- 
rem&  vitia  conuerfacion^  vitx. 

Prrmuro  horum  trium  fignificatut  Geriff.  }€. 
vbi  didr  Iorcph:Frairesmcosquxro.t.7im.i.So- 
licitc  me  quxfiuit , & inuenit.  Sic  ergo  dreuiens 
in  mundo:in  Tc,&  in  ruis,quod  pecietat  qux/luic. 
Vnde  Ei.tck  )4-  Eae  ego  iple  requiram  oues 
meas.  Et  Ibidem  improperat  malis  Prxlatis  vica- 
riis Tuisin  cura  psdorali , dicens : Quod  perierat 
non  quxfiuidis.  Luc.  1 5.Perierac,&  inucnrus  ed. 
Sic  ergo  quxrir  viTicando  per  gratiam  , vocando 
per  verbum, trahendo  pet  beneficium,  flagellando 
per  aduerfiratem.  De  primo  dicicur  Luc.  i.  Pec 
viTcera  mifericordix  Dei  nodri.in  quibus  vifica- 
uit  nos  otiem  ex  alro.  Illuminare  his  qui  in  le- 
nebris  & tn  vmbra  mortis  fedent , ad  dirigendos 
pedes  ivodrosin  viam  pacis.  De  Tocundo /0I'  19. 
Ore  proprio  deprecabar  illum , hoc  ed  Inuum 
meum.  Vocauic  eos  dicens  : Venite 

pod  me.  7/d/.94.  Hodie  fi  vocem  dus  audieri- 
tis,nolite  obeutare  corda  vedta.  De  tettio  did- 
tut  J«Mn.\o.  Proprias  oues  vocat  nominaiim/ci- 
licet,  per  beneficia.  Exod.  Teipfuro  noui  ex 
nomine  : inuetudi  enim  gratiam  coram  me,  Dc 
quarto  //4.18.  Per  omne  nagellum  erudieris  leru- 
(alem.  Sic  ergo  qoxrit[Taluum  Tacere]ad  gtoiiaro. 

Vt  omnis  qui  credit  in  ipTum  nonpeieat, 
Ted  habeat  vitam  xtemam.  M<utb.  1 . Ipfe  fakium 
faciet  populum  Tuum  a peccaris  cotum  [quod  pe- 
rierat ] per  errotem.  Ija.  Omt^  nos  quafi 
oues  errauimus , vnuTquifque  in  viam  Tuam  de- 
clinando : Sc  Dominus  poTuit  in  ipTo  irdquitatcs 
omnium  nodrum.  Sic  nlius  prodigus  perierat. & 
inucntiised-Ziif.»;.  Hoced  igitur quoddicit  in 
hoc  exemplo : vbi  odendit  quod  bona  difpcnfario 
commifli  calenti  |n  bonis  exterioribus , cauTa  cd 
cle^ionis  Tccutsdum  prxlencem  iudiiiam. 


Hxc  illis  audientibus , adiiciens  di- 
xit parabolam,  eo  quod  eifec  prope  le- 
rufalem  : U quia  exiftimarem  qood 
confeftim  regnum  Dei  manifcHaretur. 
Dixit  ergo  : homo  quidam  nobilis 
abiit  in  regionem  longinquam  accipe- 
re ubi  regnum, 6c  reuerd. 


Hic  hoc  idem,quod  exemplo  prxodendit,  pa- 
rabola indtnir.Tangic  autem  Juo.Vnum  qmdeoi 
cd  quod  prxmitric,  qua  ncccllirate  hanc  parabo- 
lam inducit  aliud  id  do^rina  parabolr.  Di- 
cit igitur  [ Hxc  ] qux  dida  Tunt  [ illis  audienti- 
bus] & ore  concluTo  tacentibus.  Pjdl.6x.  Ob- 
DiuAum  ed  os  loquentium  iniqua.Inis  audienti- 
bus dico, vt  etiam  ingratos  indnicret  ,regnumTuu 
de  hoc  mundo  non  elle  [ adiiciens  ] prxhabitis 
[dixit  parabolam]  Termonem finrilitudinarium, 
odenjentem  quod  regnum  Tuum  non  cilct  tem- 
porale. Huius  autem  caufa  erar  , quod  Tequicur 
[eu  quod  elici  prope  leruTalcm]  vbi  exat  Tedes  ce- 
Z ; gni 


D.  Alberti  Magni, Ord.Prsed. 


270 

gni  (crreni  [ Et  quia  xftiinauerunt]  Dircipuli  > & 

alij  qui  audierunt  cum,delx:tcfalaatc  quod  perie- 
fat  [ quod  conicflim]  quando  veniret  letuialcm 
[regnum  Dei]quodinpoteftate  terrena, (icut^rit 
(ub  Dauid[manire(latetur]  in  ipTo  Chrifto.  Vnde 
etiam  Sacerdotes  accufauerunt  eum  /»40.19.  Si  ' 
hunc  dimittis, non  es  amicus  Crfaris.  Omnis 
enim  qui  fe  tegem  facit,  contradicit  Cxfari.  Ipfe 
autem  de  regno  terreni  priiKipatus  non  intel* 
lexic , fcd  de  regno  gratiz : ficuc  diximus  faepe. 
£t  ideo  ad  corrigendum  errorem  iilom , iiiducii 
hanc  parabolam. 

Hxc  aurem  parabola  habet  duas  partes,  in 
quarum  prima  ollendicur>qualitcr  quidam  de  fuis 
ordinauiteum  recellit ; in  fecunda  autem  often- 
dicur,  qualiter  commiiTum  exegit  cum  rediret.  In 
prima  autem  tria  facit,  in  quorum  primo  ollen- 
dir. quare  recefiitan  fecundo,  qualiter  de  vtilicate 
fua  cogitaris  , bona  fua  per  (eiuos  fuos  ad  lucran> 
dum  otdinauit  in  tectio  , qualiter  i quibufdam 
maleuolis , inltdiantibus  honori  foo  quantum  in 
iplis  erat,ab  intentione  fua  impeditus  fuic.In  pri- 
mo horum  dicit  tria  : altitudinem  (cilicet  abeun- 
tis,& qiio  abiit,  Sc  ad  quid.  De  primo  dicit[ Dixit 
ergo  ] parabolice , fgnilicans  quod  prius  edet  in 
cxlum  eundum  , antequam  regnum  inciperer  di- 
uimim.Et  hocdixit  parabolice.  £rr/i.)9.  Occulca 
ptoLicfbiocum  exquiret  fapiens , Ac  in  ablconditis 
parabolarum  conuerfabirur. 

Homoquidam  } Defcribit  hunc  dupliciter  : i 
natura,  Sc  natalibus.  A natura  cum  dicit  [ homo 
quidam^Ed  autem  homo  ide  Chridus,ab  huma- 
nitate aifumpea  homo  di£lus.  Pfatm.96.  Homo 
natus  ed  in  ea.  Philip.i.  In  limilitudinem  homi- 
num faidus,  Sc  habitu  imiencus  Tt  homo.  Homo 
edam  ed  ab  hominis  proprietate,  quia  humanus 
&manfnctu$  erat.  Difcice^mequia 

mitis  fum  & humilis  corde.  Sic  igitur  cd  homo 
[quidam  ] Non  nominatur  autem : quia  nomen 
fuum  cd inedabile dc  inenarrabile.  G«ntf.^i.C\xt 
queris  nomen  meum , quia  ipfum  ed  mirabile? 
^/4/w;.fecundum  aliam  7>4n/I«ii#0e0».Homo  ed, 
Sc  quiscognolcet  enm[nobtiis]  Anaulibusdef 
e ribtt.  Nobilis  enim  erat  cx  parte  Matris,  Sc  no- 
bilior ex  parte  Patris.  Ex  parce  Mactis  pemnec  ad 
cum  nobilitas  regni  Dauid.  /.wr.i.Dabitilli  Deus 
fedem  Dauid  Patiis  eius,  & regnabit  indomo  la- 
cob  in  «temum . Sc  regni  cius  non  erit  finis.  £x 
parce  autem  Patris  regnum  habet  cxle([e . &cd 
Filius  fummi  Regis.  PhiUpA.  Deus  exaltauit  il- 
lum, Sc  dedit  illi  nomen  quod  edfuper  omne 
nomen  : vt  in  nomine  1 1 s v omne  genu  fleatur 
czlcdium,  terredrium  , Sc  infernorum  : omnis 

lingua  confiteatur , quia  Dominus  lefusChridus 
tn  gloria  ed  Dei  Patris,  hun.y.  Vidimus  gloriam 
eius,  gloriam  quali  virigenici  \ Patre, plenum  gra- 
tiz  Sc  veritatis.  Sic  ergo  ed  homo  nobilis. 

Talis  igitur  aceamus  [ abiit  in  regionem  lon- 
ginquam ] Hic  ed  enim  nobilis  , de  qao  dicitur 
Pr9unh.  vltim.  Nobilis  in  portis  vir  eius,quando 
federie  cun>fcnatoribus  terr*.  EuU.io.  Beata 
lerra  cuius  tex  nobilis  ed.  Hic  ergo  [abiit  ] Non 
abiidet  autem  nifi  prius  venilTct.  Et  ideo  notitur 
hicqiiatuoi  ,fcilicct,  vnde  abiit, & qualiter  abiit, 
Sc qu&  abih,&  ad  quid  abiit.  Vnde  abiit ; quia  de 
mandttiad  quem  venit.  /#40.r.  Iu  proptia  venit, 
Sc  fui  cum  non  rec^ont.  Et  hzc  regio  fibi  pc 
r^ina  fui(  fecuodam  diuintcarein. 


Quare quafi  colonus  futurus  es  in  Eeaa,&  quali 
viator  declinans  ad  manendum  i i»a».i6.  Eziui 
a Patre  & veni  in  mandoni.  Ab  hoc  eteo  mundo 
[abiitjquando  delpco  in  quo  fuit  recellit.  Et  hoc 
dupliciter.  In  ludxa  enim  fiiic , llcuc  dicHoc  in 
Pj4lm.7S’  Notus  in  ludza  Deos : io  Ifrael  ma- 
gnum nomen  eius.Ec  ad  Gentes  recelEc  pei  Apo- 
dolorum  predicationem.  Vobis  oporte- 

bat primum  loqui  verbum  Oci : fed  quia  rej^lkis 
illud, & indignos  vos  iudicatis  ztemz  vitx:  ecce 
conucnimur  ad  Gemes  [Abiit]  etiam  a vifibili 
mundo  ^us  inuifibilU.  /pAn.iS.  Modicum  & 
non  videbitis  me : iterum  raodicopi  Sc  videbitis 
me : quia  vado  ad  Patrem.  Ecce  vnde  Sc  qualiter 
abiit. 

In  regionem  longinquam  ] hoc  e(l , in  caelum. 
Q^z  regio  i carnis  natura  & a^ibuslonge  vf- 
que  ad  illud  tempus  diftabacquia  non  erat  in  cx- 

10  aliqua  conueifatio  hominis./y4.f|.Qupmodo 
dillant  exIi  terra : lic  didant  cogicaciones  mex  i 
cogitationibus  vedris , & vix  mex  i viis  vedris, 
dicit  Dominus,  PteuerS.y-  Non  ed  vir  in  domo 
fuadtoc  ed,in  Ecclefia : abiit  via  longilEma  : lac- 
culum  pecuniz , hoc  cd , corpus  gloriofum  cum 
thefiuro  glorix  fecum  tulit  in  die  plenx  Iunx» 
incunfununadonc  feculi  retierfurus : curo  omnis 
mutabilitas  cdl'abic,5r  dabit  ad  immut^tUcacem. 
Sic  etiam  abiit  in  verbo  fidei  ad  Gemes  qux  lon- 
ge erant.  £(clt.!4.  Adhuc  do^rinam quali  an- 
telucanum edundam  , & eturcabo  illam  vfque  in 
Jopginquuro.  Hoc  ed  ergo  quod  dicit : In  r^o- 
nem  longinquam. 

Accipere  libi  regnum  & reuenil  duo  tangit  Io 
intentione:  vnum  ed  potedaris , alterum  iudidi. 
Pocedacis  quidem  [ accipere  fibi  regnum]  hoced» 
licut  fiepe  diximus,  completam  potedatem re- 
gnandi in  iuditia  in  Ecclefia.  Hoc  autem  regnum 
accepit  quidem  i Patre  ficui  i datote.  Pf^.i. 
Ego  autem  conditurus  fum  Rex  ab  co  fiiper  Sion 
montem  fandlum  eius,prxdicans  prxeeprum  eius. 
//4.  )).  Dominus  legifer  noder,  Domhuis  rex 
nodcT.ipfc  veniet  &fduabitnos.  Pft/.i.  Podula 

11  me  & dabo  (ibi  Gentes  hxreditacem  tuam , 0^ 
podHnonem.tuam  terminos  terrx.  Reges  eos  io 
virga  ferrea , hoc  ed , tn  potedate  domante  eos. 
Hoc  igitur  licet  acceperit  i Patre  per  generatio- 
nem xcernam  : tamen  in  iurifdi^ionem  6c  pof- 
fedlonem  perferam  incrauit  per  Apodolorom 
prxdicationem.  £/4/.  1 1 ■ Qiioniam  Domini  ed 
regnum,  &ipfedominabiturGemium,  AfMith.f, 
Adnenlat  regnum  ruum.  Vel  [ accipere  fibi  re- 
gnum 1 non  quidem  fibi  in  fe,qui  femper  hoc  ha- 
Ddic : fcd  [;Kcipere  fibi]hoc  ed,fuis[rcgnam]cx- 
lorum.Et  hoc  Itcic  quando  eos  in  die  Afeeofioms 
lecum  in  regnum  introduxit.  Lt$c.  1 1.  Noliie  ti- 
mere pufillus  grex  : quoniam  complacuit  Patri 
Tcdro  dare  vobis  regnum.  Et  hoc  quafi  in  idem 
redii  cum  priori : quia  fui  ex  parte  maxima  erant 
in  gentilitate  conuerienda./Y^/m.iOf.SaluosfiK 
nos  Domine , Sc  congrega  nos  de  nationibus , & 
confiteamur  numini  fani^o  tuo , Sc  glotiemut  in 
laude  tua.  j4ppc.  1 1.  Nuncfa<6laed  falusffc  virtus 
Sc  regnum  E^i  nodri , Sc  potedas  Chridi  eius: 
quia  ptoie^lus  cd  accufator  fratrum.  Tunc  enim 
erit  aolata  diabolo  poiedas,^  data  Domino.  Vn- 
de AMpnftinut  .Venale  h abeo, venale  habeo  Qux- 
ris  quid  ? Regnum  cxlonim.  Quo  emitur  ? Pau- 
pertate regnum, labore  requies,  dolore  gaudium» 

vdicate 


inEuang.D.Luc.  Cap.  XIX.  271 

viliitte  htimiluasis  gloria.  Si  moitc  Sic  igU  maius  eil  vAiali , & poixius  fan&utii)  maius  cft 
rur  abiit  accipctc  libi  regnum  in  ic  & in  fuis  [ & legali : & fecundum  diucT/ifarem  gcminrD  & ci- 
micrti  ] in  mundum  ad  iudicium.  Sic  vc-  | uitatum  ifta  variantur.  Accipiamus  ergo  rjuod 

nict  quemadmodum  vidilHs  eum  euntem  in  ex-  • cuilibetdeditmnam.inpondcrc&quantitatedi- 
ium.  Sic  etiam  redibit  in  Iftael , qui  in  fiiK  COII.  ' r r > 
ueteetur  pofl  conuctHonem  plenitudinis  Gen- 
tium. Rima».  11.  Caecitas  condgit  in  Ifracl. 
donec  plenitudo  Gcutium  intraret » & iic  om- 
nis Ifracl faluus  fieret.  //i.to.  Vercrcliquiarcon- 


uerfam.  fecundum  puoporttonein  vittu 
Vnde  dicitur  > quod  dedit 

fecundum  propriam  vinutem»  & profe^us  eft 
Ihtiin.  Tangit  autem  hic  numcrum,&  pondusy& 
menfuram  : quia  in  denario  ponit  numerum . in 
uertentuc  ad  Dominum  fortem  exercituum.  Sic  mna  ponit  pondus,  in  virtute  Icrui  ponit  menfu- 
ct^o  intendit  reuerci.  ^ | tam  fecundum  diucrfitatem  quantitatis  ponderis. 

I SMpttm.  1 1 . Omnia  in  numero  * & menfuta , & 
Vocacis  autem  dcccm  fcniis  fuis  ! pondbrc  ddlribuifli.  ica^.Ar^.^.  vidua  infudit 


vututis  eorum, 
vnicuique 


dedit  cis  decem  mnas , & ait  ad  illos: 

Negotiamini  dum  venio.  Ciues  autem 
cius  oderant  cum:&  miferunt  legatio 
nem poft illum)  dicentes  : Nolumus 
hunc  regnare  fuper  nos. 

Ecce  qualiter  difponens  de  rebus  fuispoii  fe, 
receffit.  Et  tanguntur  hic  duo : qualiter  (irilicet 
^na  faa  tradidit  fidelibus . & qualiter  infideles  fe 
habuerunt  ad  ipfum.  In  priori  aurem  horum  tria 
dicic/ciiicet, vocationem  fidelium, comroilTionem 
ralcncorunt  • & indidtioncin  negotiationum.  De 
primo  dicit  [Vocatis  igitur  decem  feiuis]  hoc  eft. 
ndelium  petfe^one  & vniuerfirate,  qui  decalogi 
operibus  perfeci  fuerunt : eo  quod  , /Icut  fupra 
diximus  > decem  peifcdUoncs  habet  quodhbec 
opus : tres  quidem  in  corde, tres  in  virtute  opera- 
ciua,  & ttes  in  opere,  & vnam  in  imetitione : tres 
in  corde, VI  fiat  recuemer,  fapienccr,&  plena  ani- 
mi vtanquillitate  : tres  in  virtute  , vt  fiat  virtute 
alta  non  declinabili, forti  Sc  inumcibilidufia  po> 
teflate  & ordinata : tres  in  opere , vt  fiat  licitum 
fecundum  legem , conlulte  fecundum  deiiberaciu- 
nem , & redie  fecundum  virtutem : vnam  tutem 
habet  in  intentione , vt  fiat  pure  propter  Deum. 

Ecce  propter  quid  decem  vocantur , qui  de,nouo 
decaldgi  lant  fubicdli.  Tunc  enim  cum  abiit,  ne- 
minem mific  nifi  de  ludzis,  qui  omnes  decalogo 
leruicbant.  In  pfalterio  decaebordo 

pfallam  tibi.  Pfalierium  autem  vt  dicit 
6,'ejfad  pcrfc£lionem  refertur  opcrationis.Sic  er- 
go vocauii  dcccm  fetuos  fuos. 

Dedit  illis  dcccm  mnas]  Vtrum  autem  cuilibet 
dcccm  dederit , vcl  cuilibet  vnam  non  c(l  pcifpi- 
cuum.  Nifi  quod  , vbi  vocantur  ad  redden- 
dam rationem  , quilibet  dicit : Mna  tua  dcccm 
nmas  acquifiuit : ex  quo  videtur  quod  cuilibet 
vnam  dederit.  Et  hoc  elfe  fupponatur  : quia  hoc 
eftex  Utera  acceptum.  Dicit  .-lutem  Glojf.  quod 
mna  pondus  efl  decem  drachmarum  , & {fun- 
dum noc,  ann  dcccm  mnas  dcdir,drachmas  dedit 
centum.Pcc  centenarium  autem  perfe^io  fignifi- 
catar  decalogi : quia  dum  illa  deceni  qux  dixi- 
mus , in  quodlibet  opus  decalogi  fuerint  multi- 
plicata.futgit  in  quadrum  : dicitur  centenarius, in 
quo  ratione  iam  di^  fignificatur  operis  pcrfc£li 
vrriucifaliter  conuetfatio.  autem  dicere 

videtur,  quod  mna  in  ponderibus  centum  drach- 
mis appenditur.  autem  4f.  dicitur,  quod 

vigiiui  fidi  A:vigintiq-iinqueficli,£c  quindecim  ■ notatur  in  hoc  quod  [dedir  illis  mnas  ] Et  de  hoc 
fidi  mnam  faciunt.  Sed  ifia  non  fiint  ad  propofi-  j fatis  fuificientet  in  expofitionc  litcrz  ditium  efl. 
(um  : quia  hxc  fecundum  diuetfa  pondera  funi  Gratuita  autem  collatio  notatur  in  hoc  quod  di- 
maiora  Sc  minora,  fecundum  quod  pondus,e(l  le-  | ct:[dcdit]non  vendidit : vr  eos  moneret, ne  Sc  ipfi 
gaie , Sc  vfu3le,8c  p<M»dus  faai^uattl : legale  enim  fibi  donata  venderent.  lo.  Gratis  accepi* 

Z 4 Ais» 


oleum  fecundum  capacitatem  vaforuin.  Hzc  au- 
tem fignificaot  dona  gratiarum,  quz  t. Ctrimh.it, 
enumerantur  Q^iia  ali)  per  Spiritum  datur  fapien- 
lia , ali)  fcientiain  eodem  Spiritu , alteri  fides  in 
vno  Spiritu.de  fic  dc  aliis.  Ita  quod  de  iauis  Do- 
mini , nullus  efi  qui  non  de  bonis  Domini  renas 
accipiat : ad  numerum  gratiarum  > 6c  pondus  va- 
luris,  & menfuram  fiiz  capacitatis. 

Et  ait  ad  illos]  datis  calentis  pro  quolibet( Ne- 
gotiamini dum  venio  ] tationcra  exacutus.  Per 
negotiationem  autem  vult  inducere  talemi  com- 
reiffi  multiplicationem.  Sicut  oleum  vidux  pet 
vafa  efi  multiplicatum , Sc  ficut  (emen  multipli- 
catur feminatum : ita  dona  gratiarum  multipli- 
cantur in  alios  rpaifa.dc  congcAa  putrefeunt.  VnJe 
MalM.t  5.  dicitur,  quod  regnum  cxlorum  fireile 
dl  homini  negotiatori  quxrenti  bonas  marga- 
ritas » hocefi,  pretiofas  animas  , in  quibus  bona 
fua  multiplicet.  Ex  his  igitur  accipitur  intelie- 
dhis  literx. 

Spiritualiter  autem  dicuntur  in  hocveibo  fex, 
fcilicet , tniniflroruin  vocatio,  vocatorum  condi- 
tio, phndcris  acceptio  , gratuita  collatio , accepti 
numeratio, & negotiationis  indit^io.Primum  no- 
tatur per  hoc  quod  dicit  [ vocacis } tripliciter  pet 
internam  Spiritus  infpiratioiicm , per  cxicriurem 
admonicionem,&  pcrofHci)  iniundionem.Dcin* 
icrr.a  Spirirusinfpiratioiiedicitur  jiCt.  1 Dixit 
Spirinn  fandis : S^regare  mihi  Patilum  & Bar- 
nabam  in  opus  roinillerij , a^I  quod  ailumplt  cos. 
Sic  enim  fan£litace  Spiritus  ab  aliis  debee  cife  ie- 
gregaius , qui  .id  pczlarionan  vocatur.  De  exte- 
riori admonitione  , qux  efi  elcr^io  , dicitur 
Afmih.io.  Eicgir  duodecim  , quos  Sc  Apofiulos 
nominauit.  De  ofiici|  im|x}fittor>e  7«r.t.  Huius 
rei  gratia  reliqui  ce  Cretx:  vtconflitueresper  ci- 
tiirares  Epifeopos  & Presbytero^  ficut  tibi  dif. 
pofut.  Aliter  nifi  fic  vocatus,  non  confiituitut  in 
minificrio  Domini.  Rom.to.  Quomodo  prxdtca- 
bont  nifi  mittantur.  Nec  quifquc  fimiic 

fibi  honorem  : fcd  qui  voc.ninr  a Deo  tariquam 
Aaron  : quemadmodum  & Chiifiiis  non  femet- 
ipfum  clarificauic  vt  Pontifex  fieret,  fcd  qui  locu- 
tus ad  eiim:Tu  es  facerdos  in  xiermim  fecundum 
ordinem  Melchircdcch.  Ecce  modus  vocationis 
[feruis  fuisjHxcefic6ditio  vocatorii. vt  (efcruo.s 
fciant.non  Dominos.  A/rf/rfi.xo. Scitis  quia  prin- 
cipes Gentium  dominantur  eorum.  Sic  non  erit 
inter  vos.  Sed  quicunque  voluctic  inter  vos  maior 
fieri,  fit  vefier  minifte/.  Ponderis  autem  acceptio 


272.  D-  Alberti  Magni,  Ord.  Prsed. 


(Ih.giatis  date.  Ec  de  hoc  etiam  Hepe  fatis  didum 
cft.  De  accepti  etiam  muneris  numeratione  pcc 
dcnanum^iam  fatis  didum  cft.  Negotiatbiiis  au- 
tem indidio  notatur  cum  dicitur  [ negotiammi 
dum  venio  ] Sanda  enim  cft  ifta  negotiatio » qua 
ad  vfuram  proximo  impenditur  ulenrum  acce- 
ptum * vt  nat  multiplicaturo  taro  in  imelledu 
quam  in  affcdu,&  in  opere  proximi. 1 9. 
Fceneratur  Domino » qui  miieretur  pauperis,  hoc 
efl , fancracur  ad  vtilitatem  & luctum  Domini, 
qui  pauperi  fpuicualiter  vel  corporaliter  mutuat 
dona  Domini.  Sed  heu,  hodie  lerui  Deicleiici 
dcreligioH  adhuc  plus  negotiationem  rpiritaalcm 
conuerteiuai  in  tempornIem,&  domum  Domini 
fecerunt  domum  negotiationis  temporalis , qua; 
cum  fraude  & mendaciis  exercetur  : & ideo  ne- 
gligemesfunc  in  negotiatione  fpirituali.  EceU.x6. 
OilEcile  negotiatu  exuitur  ^ ncgligeniia:&cau- 
po  non  iuftiiicatut  a peccatis  labiorum.  Oftt  1 1. 
Circumdedit  me  Ephraim  ii>  negoriationc  fua. 
N4htim.\.  Plures  feciHi  negotiationes  tuas  quam 
ituc  (lellarcatlifdum  veniojdicit,  rationem  habi- 
turos de  omni  comroifTo,  due  corporali,  iiuc  Ipi- 
cituaii  talento. 

Ciues  autem  eius  oderant  eum  ] Hic  tangitur, 
qualiter  ab  indeuorisrccenir.  Ciues  autem  cius 
l^cialiter  dicuntur  ludsi , de  quorum  ciuilitace 
natus  eft  ChtHhis.X0w.9.Quorum  patres  ex  qui- 
bus Chrilhu  natus e(l  fecundum  caroero:hi enim 
in  ciuitate  fua  habitabam.  Pfdlrn.ie.  Gloriofa 
dida  funt  de  ce  ciuius  Dei : Icd  pofiea  fidi  fum 
perufili.  Quomodo  fadaeft  meretrix  ciui 
cas  hdelis , plena  ludicij  l luftiiia  habirauir  in  ea, 
nunc  autem  homidde.  Sunt  aliter  ciues  ifli , di- 
ledores  mundi  qui  odiunt  Chtiiluro.  Idcak.^. 
Quicunque  voluerit  amicus  ede  hui  i fecuH, ini- 
micus Dei  conditoitut.  Hi  «dues  fune  duitatis 
munditie  qua  dicitur  Oftt  tf.Galaad  duitas  ope- 
rantium idolum  , fupplancita  faugatne.  Idola 
enim  vanitatis  colit  : 6c  peccatis  de  corrupto 
fanguine  exortis  fupplaniatur.Oyea  1 1 .Deus  ego 
& non  homo : in  medio  tui  fandus  , Sc  non  in- 
gtediar  ciuicarem.  Ciues  autem  huius  ciuitatis 
funt  ituqui : cuftodes  eius  funt  c^iper  ignoran- 
tiam , ic  claudi  per  redum  gtcUum  virmtis. 
i.Xrg  f.Non  ingredieris  in  duitatem:  niii  abdu- 
leris  cxcos  6c  claudos  qui  funt  fupec  murum, 
odientes  animam  Daaiddioced,Chri(li.Hieriam 
funt  ciues  Chridi.  hdn.t.  In  mundo  erat,  & 
mundus  per  fadus  ed  , & mundus  eum 

non  cognouic^ic  ergo  dicitur , quod  ciues  eius 
oderam  illurp. 

Ec]ideo[mireninc  legationem  podipiumjHax 
legatio  ed  tota  multitudo  tyrannorum  perfe- 
qucncium  Chtidum  in  fuis , ^ hxreticurum  ve* 
titaci  cius  contradicentium  , & falfotum  Chn- 
dianorum  virtutes  cius  corrumpentium.  Vfque 
hodie  enim  noncciTant  cales  mittere  legatos  fa- 
ceti ites  diaboli. Hi  lignidcantur  .^^ec.ta.pet  Ru- 
men quod  draco  emiftt  ex  ore  fuo  , vt  Rumine 
roolicrem  parturientem,  hoc  ed,  Ecclefiara,  face- 
ret id  fe  craiu  , & (Ic  r^num  Cheidt  abforberet. 
z.Ttm^ih.  5,.  OmiKs  qui  pic  volunt  vioere,  petfe- 
cutionem  panennir  [dicentes  ] ipfo  fado  [ No- 
lumus bone  regnare  fupernos  ] I«b  14.  Ipfi  fiic-  j 
rum  rebeiles  lonuRi,&  ignorauerunt  femicaseius. ! 
Hoc  RgniRcanmed  //48.  £0  quod  abiedcp.o- 1 
^ulus  ide  aquas  Siloe , qu<  vadunt  cum  diencio, ! 


& elegit  magis  Ralin  & Rlium  Roroelue : propter 
hoc  ecce  adducet  Oorainus  fuper  eos  aquas  Ru- 
minis mulcas  & fortes  in  rege  Adyriorum.  Siloa 
interpretatur  midiis  , & RgniRcac  fecundum  in- 
lelledmn  liceralem , regnum  Dauid  & Chridi, 
quod  cum  pace  tc  tranquillitate  (ileniij  conlcien- 
cuc  imperat.  Hoc  autem  abiicic  populus  ludxo- 
rum  & mundi>  & elegit  magis elie  fob  regno  Ra- 
lin,  qui  imerpreiarur  impius,  & fignihcac  diabo- 
I Ium.  Lirgic  etiam  cRemb  tegulo  Romelix  , qni 
interpiqtatur  fupplamans  laborantem , &:  RgniS- 
cat  mundum  , qui  oronern  in  fe  laborantem  fup- 
pUntat.  Ideo  adducet  Dominus  pod  inoriem  m- 
per  eos  , aquas  tribulationum  fluminis  continui 
aflluentts  in  fluminibus  inferni , qui  fune  Coccy- 
lus,  & Lethes,  & Styx,  & ali)  fluui)  infernales  in 
rege  Aflytiorum  diabolo, qui  fiait  dicicur  hk  41 . 
edrex  fuper  omnes  filios  fupetbix : quia  Syria  fb- 
btimis  interpretatur.  Hoc  ed  ergo  quod  tota  die 
clamant  verbis  & fadts : Nolumus  hunc  re- 
gnare fuper  nos : cum  tamen  feniire  /Ibi , re- 
gnare fic : licuc  dicic  Crtf^anm.  /0^  11.  Dixe- 
lunc  Domino,  recede  i nobis , fcientiaro  viarum 
tuarum  nolumus. 

Ec  fadlum  e(l  vc  rediret  accepeo 
regno. 

Htc  agitur  de  reditu  Domini  ad  rationem  au- 
diendam. 1 anguntur  autem  hic  tria, fciiicet, qua- 
liter rediit : qualiter  ab  his,  quibus  bona  commi- 
fic  , rationem  exegit : qualiter  in  odientes  fe  vin- 
dicauit.  Dc  primo  dicit  [ Ec  faAumcd]  difpo- 
fitione  diuina  [cum  rediret^  Tripliciiec  redit 
Dominus , mentalicer , temporaliter , & zcema- 
liier : mentalicer , cum  cuiuflibet  mentem  vifl- 
tac : temporaliter , cum  in  peccatores  perfecutio- 
nem  temporalem  procurat : scernalicer,  cum  pod 
mortem  aut  xternadicef  prxmiac , auc  zcernali- 
tet  condemnat.  Mentalicer  venit  conuertendo. 
jiQ.  9.  Quis  es  Domine  ? Ec  Dominus  ad  eum; 
Ego  fum  Chtidus  quem  tu  petfnjuecis,  Dunim 
cd  cibi  comta  dimulum  calcitrare.  Temporali- 
ter venit  fuper  ludxos  in  potedate  Titi  & Vef- 
pafiani ; quando  lerufalem  dedruxit.  Lmc.  1 9.Ve- 
niem  dies  in  te  , & coanguflabunr  ce  inimici  cui 
vndiquc,&ad  terram  peoflement  re  , & fllios 
tuos  qui  in  ce  fonr.  i£temalirer  Matih.x  Cum 
venerit  Filius  hominis  in  maiedate  fua,  & omrus 
Angeli  eius  cum  eo  , & federit  in  fede  maiedaiis 
fuz:  congregabuntur  ante  euro  omnes  gentes, 
& fegregabit  cas  ab  inuicem , Rcut  fegregat  pador 
oues  ^ htedis.  Et  infru.  Ec  dica  his  qui  \ da- 
tiis  eius  erunt : Venite  benedidii  Patris  mei , per- 
dpite  regnum.  His  autem  qui  ^ linidris  eius 
erunt  dicer : Ite  maledici  tn  igtietn  xrernum,  qui 
paratus  ed  diabolo  & angelis  eius.  Redir  enim 
[accepto  regno  ] hoc  ed , regnandi  6c  iudicandi 
potedate.  Pater  non  iudicar  quenquam: 

fed  iudidum  omne  dedit  Filio.  iXffr.i  f. Oportet 
tpfum  regrure,  donec  ponat  inimicos  fuos  fcabel- 
Ium  pedum  fuonun.Sic  ergo  redit  accepto  regno. 

Ec  iiiHit  vocari  feruos , quibus  dedit 
pecuniam : vc  feiree  quantum  quifque 
negotiatus  elTec. 

Idud  ed  fecundum  , & dicic  tria,  fciiicet. 

feruorum 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  XIX.  27^ 


(eruotum  citationem,  fcruocum  rationem,  im- 

miteet  huic  tertium  , quod  ponit  femorum  pru 
Hipendiis  meritorum  condignam  remuncrario- 
jicm.  Citatio  ponime  in  hoc  quod  dicir  [ ludii  j 
Duo  dicuiuut : citatio  peremptoria.  & ad  quid 
citantur.  Citatio  peremptoria  notatur  in  hoc 
quod  dicit  [iudlc  vocari]  lulTu  autem  per  Ange- 
los fieri  iftam  citationem,  r.  Thejf.  4.  Ipfc  Domi- 
nus in  voce  Archangcli,  &c  in  tuba  Dei  dcicender 
de  czto  : Sc  mortui  qui  in  Chrifio  funt  refurgent 
primi.  Vox  aurem  Archangcli  fecundum  vnam 
cxpofitioncra  e(l  vox  Angelorum  vocantium  ad 
iudicium.  Hzc  vox  ell,  vt  dicit  /I:ere/r/r/im, 
quod  vinuie  tntcllcilu^i  dicent  Angeli:  Surgice 
mortui,  & venite  ad  iudicium.  Sic  ergo  iiinit  vo- 
cari [ feruos  fuos  ] Quia  Xlcuc  dicir  Pftlm.  6y.  \ 
Tunc  dahit  voci  fui  vocem  virtutis,  vt  hic  vox 
efficaciter  faciat  furgerc  mortuos.  Hxc  enim  vox 
lubzeft  voxFiltj  Dei  .fonans  ininiAecio  Ange- 
lorum. loan.  y.  Venit  hora  , quando  omnes,  qui 
in  monumentis  funi , audient  vocem  Fiii)  Dei, 
8c  qui  audierint  viuent.  Sic  ergo  vocabuntur 
[ quibus  dedit  ] bona  fua : quam  hic  dicit  [ pecu- 
niam } fuam.  Pecunia  enim  primo  dit^acil,  vt 
dicit  jlH^ujhnm  , quz  ad  commiuacionem  pc- 
coium  eilinuenta.  Bona  autem  Domini  maxime 
damur  ad  pecorum  fuocum  , hoc  ed  > animarum 
commilTarum  vtilitatcm.Pyi/w.7i.Vtiumcnium 
Faiflus  fum  apud  te,  & ego  femper  tecnm 

Vt  fcicct  ] hoc  cft  , pet  ratiocinium  fciri  face- 
ret [ quanrumquifquc  negotiatus dfet  ] hoc efl, 
negotiatione  talenti  accepti  luctatus  clfct  inpto- 
fc^ibus  fubditorum.Hoccnim  luUum  ell:  quia 
femus  non  habet  aliquid  nifi  nomine  domini  (ui: 
Si.  ideo  iullum  eil , vt  lucnim  ad  vius  domini  re- 
feratur. Manh.  15 . poft  multum  vero  lempotis, 
venit  Dominus  feruorum  illorum  rationem  po- 
/icurus  cum  eis.  Lmc.  aiS.  Redde  rationem  vil- 
licacionis  COI.  lamenim  non  poteris  vtJHcare. 

18.  Simile  cft  regnum  cilorum  homini 
tegi,  qui  pofuii  rationem  cum  feruis  fuis. 

Venit  autem prinuisdiccns:Domi- 
nc  , mna  tua  decem  mna*»  acquifiuic. 

Hic  tangitur  de  redditione  rationis , & lu- 
cri. Et  dicuntur  hic  duo  . feilicer » qualiter  fi- 
deles rcmunct.nntur  pro  lucro  , & qualiter  pigri 
cqndemnamur  pro  malo  merito. In  primo  adl>uc 
duo  dicit, fecundu  duos  qui  duplicia  lucra  repor- 
laucruut  domino.  Primus  ergo  inducitur,  qui 
perfero  lucro  venit  ad  dominum,  & dicitur  hic, 
& qualiter  computauit , &:  ({ualiter  receptus , & 
quaJ  iter  tcmunctatus  ell.  In  computatione  autem 
duo  funt  : qualiter  venit  confidenter  , & quod 
compiitAuit  fufficicnccr.  Primum  autem  notatur 
cum  dicitur  [ Venit  autem]  confidenter , nihil 
dubitans , Si  nihil  trepidans  , Si  nihil  cxcufatio- 
nis  pticendcns.  Dubius  enim  ignorat  quid  agere 
debeat  in  computando  : ficuc  villicus  iniquitatis 
Luc,  1 6.  Qitid  faciam  quia  dominus  meus  aufert 
it  me  villicationem  \ Er  hoc  modo  funt  quidam, 
qui  etiam  non  curant  feirequid  debeant  Domi- 
no, vel  in  quanto  teneantur  :cum  ramen  lucrum  . 
quirac  Dominus  de  omnibus  annis  viti.  lf*.\ 8. 
Recogitabo  libi  omnes  annos  meos  in  amarim-  * 
dinc  animi  mci.  Multi  etiam  malam  confeien- 
tiani  habentes  trepidant  &:  timent.  Sapitn.  17. 


Cum  fit  timida  nequitia, data  ell  in  omnium  con- 
demnarionem , hoc  ell , in  lignum  futuri  con- 
demnationis. Non  etiam  excufai  torporem. 

140.  Ne  declines  cor  meum  in  verba  ma- 
litii,ad  excufandas  cxcufationes  in  peccatis.Nun 
enim  finrit  (ibi  perizom.ica,  quibus  verecunda  te- 
gerentur : fed  ad  iticcm  veniens,  fciuit  quod  dici- 
tur /tf/f».  5.  Qui  bene  agit , venit  ad  lucem  : vt 
manifeftentur  opera  cius , quoniam  in  Deo  fa- 
£la  funt.  Sic  igimi  [ primus  ] dignicate  & lucri 
perfedione 

Venit  ] Computatione  fuam  iam  antcpripa- 
rauerac  quadrupiicicer,fcilicet,quis  eller  fumptiis, 
qui  ellct  coputat io,quid  in  quos  cxpcnlu,&  quod 
ellct  fuperexcrefccns  lucrum.  Qui  lumptus , quia 
vix  erant  pcriculofi,  Si  tempora  mala  in  quibus 
oportebat  occurrctc  hoHibus , idificia  magna 
qui  Domino  in  pfxfidia  & tutelam  bonorum 
idificari  oportuit.  Vnde  Luc-  14.  Quis  enim  ex 
vobis  volens  uurim  idificarctnonnc  prius  fedens 
computat  fumpius,  qui  ncceffarij  fimt,  li  habear 
ad  peificicndumrlta  ille  ante  compuuuerat  quic- 
quid  pofuit  midificio  , & pnfidio  virtutis.  Et 
ibtdem.  Sedens  prius  cogirat.fi  polllc  cum  decem 
millibus  occurrere  illi  ,qui  cum  viginti  millibus 
venit  ad  fe.  Sic  ergo  computat  quicquid  in  pu- 
gna pro  Deo  facit,  & fic  venit  paratus.Huc  igitur 
modo  computat  fumptus.  Priordinat  etiam  qu* 
fic  &de  quibus  computatio , ne  imprimeditatus 
prxoccupctur.  Computat  enim  debita, vt  fatisfa. 
ciar.  Cuinpurar  commilfa , vt  rationem  rctidar.' 
HubAc.i.  Super  cuAodi.am  meam  Qabo,  &:  fig.am 
gradum  fuper  munitionem  mcain,&  contempla- 
bor vt  videam  quid  dicatur  mihi,  Si  quid  tclpon- 
deam  ad  arguentem  me.  Computat  etiam  , quid 
in  quos  fit  expenfum.  Non  enim  in  hifttioncs, 
non  in  gloriam  tpundi,  fed  in  pauperes  indigentes 
de  familia  Domini  cxillcntcs  cxpcinlit  bona  Do- 
mini fui.  P(*itn,\  1 1 . lucnndus  homo  qui  milcrc- 
tur  & commodat, difponet  fermones  fuos  in  iudi- 
dorquia  in  iccrnuin  non  commonebitur.  Mifc- 
ratio  enim  & commoditas  quam  fecit  Sanflis, 
centuplum  folucni  in  iudieio:5f  ideo  iam  lermo- 
nes  comparationis  ille  priordinauti  Sc  dirpofuir. 
Supercxcccfcens  etiam  lucrum  computat  quan- 
tum lucratus  eA.  Mattii,  if.  Ecce  alia  quinque 
fnpetliiccacus  fum:A:  ideo  ifie  paratus  & lecurus 
venit,  dicens. 

Dominc,mna  tua  decem  mnasacquihuit]Tria 
dicit : Dominum  enim  futim  recognofcit , bona 
commiAa  Domino  attribuit  , lucrum  cxcrcfccns 
bonisDumjni  concedit,  & non  fibivfiirpauir.  De 
primo  dicit  [Domine]  cuius  fexuusfum  ego , & 
nihil  habere  pofTum  nifi  in  nomine  tuo.  JEfihtr. 

1 j.  Dominus  vniucrlbrum  c»[mna  riiajNon  mea. 

I . Paralip.  vliim.  Qui  dc  manu  l«a  .accepimus, 
hxc  obculinnis  tibi.  Mna  autem  illa  , donum 
Dei  cA  quodcunque.  In  genere  autem  multipli- 
catur in  cria:in  bonum  gentis  , & hocaccipium 
reges  & principes  & F:pifcopi;&  in  bonum  fami- 
iix.  Si  hoc  accipiunt  illi  quibus  familii  commte- 
uiniur , vt  decani,  & plebani  ,&  patresfamilias 
domorumrA:  in  bonum  priuatum,  quod  in  fui  rc- 
gimineqoilibctaccipir.  Acceptum  ^ donum  In- 
telle^us  in  fide,  infapicnti.a , &intellc^,  & 
fcicnria,  & prudentia , Si  artibus , Si  confilto , & 
fdentia  gul^nando.  Et  donum  aA‘e£lu$  iu  virtu- 
te op:tatiua  foniiudiiiis , iuAicii , icmperancii*- 


274  Alberti  Ma^ni,  Ord.  Pr;£d. 


Cp«i>chariiatis.  Et  in  cxrcrioribus  l>onis:ficutcft 
nobilitas,  fanitas.  doquetuia,  diuit  ii,  amici»rum 
prorpcfitas,  & hiiiufinodi.  Hxc  igitur  cft  [ mna 
tua  /ff  w.17.  Tui  funr,  Sc  mihi  cos  dcdiiU.  Hxc 
cniru  filius  non  dc  fc  in  fe  rantum  diciufcd  etiam 
de  fc  inmembiis.  Et  profert  Iticmm  dicens  [ De- 
cem mnas  acquifiuitj  C^d.Doiw  tua  hxceflece- 
tunc.  Non  ego  de  mea  induflria  , vel  viribus  hxc 
facere  potui. t .Coriwfc.  t j.Noncgo  aiiremdcd  gra- 
tia Dei  mcciim.Er  Jbidfrr.Gtuxi  Deifum  id  ejuod 
ru<n,&  gratiuxuis  in  ir.e  v^cua  non  fuit-  Dicit 
autem  (juud  decem  mna$:<jnia  totum  luctum  ta- 
lenti commilTi  rctuhc  ad  peifedionem  decalogi: 
vel  ictulit  aJ  illas  decem  petfeftionrs , tpias  iz~ 
pius  diximus  ira  <^uod  omne  tjuod  era*  in  opere, 
iiciiiim  fuit,  Hc  lionelUim,  & expediens  aJ  exem- 
plum «dificationis  proxiiuoium.  In  virrutc  au- 
tem operatiua  fit  ad  ima  mdcclinabilis,  in  vigore 
virtutis  imiiucibilis  in  jvitelUtc  rationabilis. 
In  corde  autem  fit  fcaicns  in  bonum  , lucens  ad 
ad  omnevetum,  & quietus  huc  tranquillus  ad 
omnem  impulfiim.  In  intentione  autem  fit  (e<n 

f'Cr  flmpliciter  ordinatus  ad  Deum.  Ifte  enim  ta- 
is  fumme  lucratus  el>,  vr  omne  fuum  lucrum  re- 
feranit  ad  regm  Dei  profe^um.  Et  ill*  fimt  de- 
cem mnx,  quas  eti.m)  bonus  acquifinit,&:indu 
pium  multiplicauicquia  in  fe  quod  lic  acccpir,  in 
alteruir,  propagaiiir  In  hac  enim  perfciTIiore  om 
nes  regni  Dei  diuitix  conliftunt.  Baturh  4.  Sicur 
fuerunt  fenfus  vefiri,vt  pruuocareris  eum  : dedes 
tantum conuertemes  tequitetis  eum. 

Fc  aic  illitFncc  bone  ferue  , quia  in 
modico  fiiifti  fidelis , eris  poicftatem 
habens  fupra decem  ciuitaics.  Et  alter 
venit , dicens  : Domine,  mna  tua  fecit 
quinque  mnas. Et  huic  ait:Ec  tu  efto  lu- 
per  quinque  ciuitatcs. 

Hic  tangitur  receptio  iftiusferui:fecipitur  au- 
tem in  gaudio  & figno  Ixcitix  cordis,  & in  com- 
tncnJjuone,  & rctuuncratio  (ib>  exhibetur.  Dicit 
igitm.  Et  nit  illi]  Dominus  dusbeuigne  fu/cipies 
cum[Eugc'Ecce  lignum  Ixtitix  cordis.  A/.nrfcit. 
Euge  Iciiie  bone,&  fidelis.  In  hoc  pater  quantum 
Dominus  amjtluaum  animarum  , quando  (lu- 
dentem tali  lucto  , tanto  recipit  figno  exuliatio- 
nis.  L:<c.  if.  Caudium  eft  Angelis  Dei  in  exio 
fiiper  vno  peccatore  pernitemtain  agente.Signi- 
ficat  enim  hic,  Euge,atfcCium  gaudentis,  & con- 
gracuiantis.  Lhc.  15.  Congratulamini  mihi,  quia 
inucni  drachmam  quam  pcrdidcr.im.  Et  hxc  rlt 
exulcatiu  in  bonis  piofe<!^ibus  fpiritualium  iiu 
ctorum  Maligni  autem  fpiricus  exuham  in  pro- 
fcflii  malomm,5e  dcftruiilione  bonorum.  E^ech. 
if  .Dixifii:Fiige,ei*gc  fuper  Cin<^uatiutn  meum, 
quod  pollutum  clI.Ahquando  autem  notat  infuU  i 
lationem  malorum , qiu  infiiltant  bonis.  Pfilm. 
<4.  Dilatanerunt  fiqicr  me  os  fuum,  dicentes: 
Euge, euge.  Aliqn.ando  autem  notacadnUcionem 
blaiidiertiiim.  Pfsim.  J9.  Ferant confcAimcon- 
htfioncm  fuim  qui  dicunt  mihi : Euge,cugc.  Ali- 
quando amem  notar  admirationem.  E^eth.  i6. 
Euge,  confradlx  Ium  portx  populorum.  Hic  au- 
tem notae  applaufum  Sc  congratulationem : liem 
diximus. 

Setac  bone  ] Commendatio  cA  virtutis  qua- 


draplicis , iuAitix , beneuolentiz  fiue  charttuis, 
peudentix,  S:  fidelitatis.  luAitiatn  autem  com- 
mendat dicens  [fciue]  luAum  enim cA, quod  ille 
fctutai.  Luc.xy.  Serui  inutiles  fumustqux  debui- 
mus facere  fevjmus.  lAc  cA  fetuus  cognofeens  fe 
in  h.ibi(u  fcnii,  ficiionquxrens  dominari.i./'frr 
f . Non  ve  duininaiucs  in  cleris  , fcd  forma  fiuAi 
gregisex  animo.  ^.49.  Sciuusmcus  estu  Ifiacf, 
hoc  eA,rc£H(nir.e:quia  in  te  gUmabor.  Sic  ergo 
dicir.  Euge  fcnic  [ b»nc  ] hoc  cA  , ad  obfequiuni 
mnim  beiicoolc  ex  charitate  quam  habes  ad  me. 
/ci.fw.i4.Siquts  diligit  inc  ,l'crmoncin  meum  fec- 
uabir.  lAc  inim  honorem  IX  mini  fui  ddigir, 
qui  hunc  ad  pra-ccptiim  eius  nmliiplicare  Audet, 
^ non  quxiiia  tunrquztit , fcdqux  Domini  fiii. 
I.  CffT.  I { ■ e haritas  nun  qux  fua  liini  quxtit , Icd 
qtix  alioiiim.  .C9'taih.io.  SineofienlioiiccAotc 
ludxis , & Cciuibus  , A:  Eccklix  Dei  > fiem  &: 
egu  per  cinnia  in  omnibus  pdaceo  , non  quxtens 
quod  milii  viilecA.fcd  quud  multis  ve  (alui  fianr. 
Ulecrguctt  bonus.  Malus  autem  qui  qnxiicqux 
fua  fimt.  & non  qux  Domini  fui.  Phitif^.i.  Om- 
nes qux  fiia  fum  quxrunt,  non  i]ux  U s v Chri- 
AL  Sicut  fimt  fcuii  I e s v ChriAi,  qui  dominan- 
tur noArt  in  hoc  tempote.Siibtmigic  aurem. 

Qtiia  in  modico  fuiAi  fidelis  ] Et  in  hoc  quod 
modicum  fk  multiplicauit,  notatur  prudentia. 
Hoc  enim  prudentis  ferui  cA  , modicum  conucr* 
tere  in  magnum  A:  multum.  Sicut  quotidie  vide- 
mus humiles  dolores  in  plebibus  ex  parua  fcie- 
(ia  Sc  eloquentia  multum  facere  frudimn, quando 
modici,  hoccA,  humiles  tum  in  oculis  fuis.  1. 
Corinih.  I,  Nonnmhi  fapienies  inter  vos,  non 
multi  potentes, non  multi  nobiles : fcd  qux  Aulta 
fimt  elegie  ve  confundat  rapiemes;&;  qux  infirma 
elegit  Deus  vt  confundat  fortia  : & ea  qux  non 
fimr  elegit, vt  ea  qux  fimt  dcArucrci:vt  non  glo- 
rktur  nmiiiscaro  coram  illo.  Sic  dicitur  /'••.40. 
Minimus  erit  in  mille,  Se  paruulus  in  gentem  ro- 
buAiiTimam.  Sicdicicnr  A/?/;rr.  laEaruusfons 
creuir  in  Auuium  , & in  lucem  foiequc  conucifiis 
cA,&  in  aquas  plurimas  redundauit.  Sic  dicitur. 
4.^ef. 4.  quod  modicum  olei  quod  vidua  habet 
in  icchjto  cordis  fui , per  muit>p)icia  vafa  vacua 
auiAum  cA  in  omnium  debiioium  roiutioncm,& 
virx  fili  3(  filiorum  AiAicicneiam.  Ecce  prudemia 
maxima  qux  hoc  facere  potuir[&  fidelis Iquia  fe- 
cit quod  dixit.  Non  fpopondii  magna , & pauu 
vel  nulla  fecit ; licur  facivnt  hodie  qui  curas  ani- 
marum Sc  dignitates  fulcipiunc  ; qui  licuc  dicit 
PfAim.  1 1 .Linguam  noAram  magnificabimus,  la- 
bia noAra  a nobis  funi,  quis  no  Aer  Dominus  cA; 
Et  ideo  promittemus  ^ nen  (blucmus.  Fidelis 
enim  cA,qui  complet  quud  dicit. xo.Mulrt 
homines  mireiicordes  vocamuriviruin  amem  fi- 
dele m quis  inueniciHJcm  continetur  Matth.  if. 
Setue  bone  & fidelis  : quia  tn  pauca  fulAi  fidelis. 
Lmc.  1 1 . Quis  puras  c(t  fijdis  feruus  & piu«icns, 
quem  conAituit  Dominus  fiiper  familiam  fiiam? 
i.7iweib.  I.  Fidelem  me  exiAimauitt  ponciisin 
miniAetio. 

Eris  potcAaietn  habens  fiiper  decem  ciuitates] 
EccetemuiieratioriSc  notantur  in  ea  quatuotxtcr- 
nitas , poteAas  , magnitudo  diuitiarum  , Sc  glo- 
ria. /Eternitas  nutatur  per  hoc  quod  dicit  [crisj 
Etit  cniro,  vcdicicCrfr^oriM* , quod  nunquam  de- 
erit. Et  hoc  eritxrcriium.  j/4.40.  Populus  ti  us 
ottmcs  iuAi , in  xtctmun  hxicdiiabunt  terram. 


CjIhi^U 


in  Euang.D.Luc.  Cap.  X IX.  275 


Pfalm.iot.  Fili)  icruorum  tuorum  h^iiahum>& 
{cnicn  cotum  in  fcculum  .dirigetur  [potcllatctu 
habcusJEccc  poufUs  : rjuiaca  qu«da(,habcbui>- 
tur  in  potclutc  ad  nutum  : nec  eiit  qui  impediat 
vcl  extetieat.  'DameKj.  Potcfta*  «0$  potcftas 
ztc(na,qua;  non  aufetetur  : & icgnum  eius  quod 
non  coriumj>ctar.  Teh.i,  Dedit  illi  potcftarcm 
quacunque  vellet  ire, habens  libt natem  quateun- 
que  facere  voIujITci  [ foper decem  ] Ecce  diuitia;. 
Quiequid  e(l  in  exio in  decem  generibus diuitia- 
rum  cuntinetut.  Sun^mx  enim  diuitix  in  Deo, 
& aiix  magnx  diuitix  gaudiorum  funt  in  nouetn 
ordinibus  Angclorunt.  P/M/m.S.Connituinieiim  i 
fuper  opeta  manuum  tuarum  : omnia  rubicciili 
fub  pedibuscius.  Omnia  enim  hxc  decem  geiKra 
diuiiiarum  fundit  in  linum  6dc!is  (erui.  Etclt.y. 
Sapientia  conforiauit  fapientcin  fuper  decem 
ptiiKi^fesciuiraium  [ciuiiatcs.j  Hoc  refertur  ad 
g!oriam,dominari,&  ciTe  glorioiuro  fuper  glorio- 
las Dei  ciuitates  /Tic/M.Ss.Gluriofa  dt^afnntdc 
teciuitas  Dei.  Ulaenimqux  furfum  eft  Icrufa- 
}cm,qux  cA  mater  rtoAra,  decem  habet  ciuiiiures 
in  fe : vnam  quidem  Patris  &:  Filij&  Spiritus 
fan^i , fecundam  Seraptiin , tertiam  Ciietubiu, 
quartam  ihronotum  , quintam  Dominationum, 
icxcain  virtutum,  feptimamPoicAatimijOtAauam 
Principatuum , nonam  Archangcloium,  & deci- 
mam Angelorum. Ei  boni  fetui  eos  quos  conuer- 
cuni , ad  quemlibet  ordinem  Angelorum  ttanf- 
niitumt.  £c  tunc  omnes  dc  gaudio  Dei  diuites  & 
glotioli  funt.  Et  llc  ipli  glutioA  in  gloria  illorum 
tmnc.Ec  lic  in  decem  ciuiratibus  gloriam  habent. 

I .Thtjf.i.  Qiix  cll  f|)cs  noAra,auc  gaudium,  aut 
corona  glorix?Nonnc  vos  ante  Dominum  Usvm? 

Vos  cAis  glona  noAra.Sic  igitur  e A fuper  de- 
cem ciuitates. 

Et  alter  venit  dicens]  Alter  in  ptofeiAu,  fcd  ta- 
men in  eadem  AJe  ln  via  enim  Dei , vc  dicit  Ah- 
, alius  Ac, alius  Ac  ibat : ex  quo  mirabilis 
rcfultat  pulciuitiido-quandoquodeAin  vno,non 
cA  in  altcronia  tamen  quod  in  omnibus  funt  om- 
nia. \.C«rinth.n,  Multi  vnnm  corpus  Aimus  in 
ChiiAo  t Anguli  autem  , alter  alienus  membra. 
Talis  igitur  alicr[vcniij  prxparatus  ad  computa- 
tionem . conAdens  de  lecutus  j^dicens  ] atidaiAcr. 
Joh  it.  Librum  faibar  ipfc  qui  iudicacdc  in  hu- 
meris portabo  ilium.  Secundum  enim  quod  Icri- 
peum  fuit  in  libro  bonx  confcicutix,  Ac  compu- 
tauic  dona  commilfa  [ Domine  ] in  cuius  nomi- 
ne poAideo  quicqiiid  habeo.,  /oan.ty.  Omnia 
mea  tua  runt,dc  tua  n cafunt,&  clariAcaius  fum 
in  eis. 

Mna  tua]  quam  mihi commiAAi.  Hxcautem 
mnaquamuisiamexpoAta  Ar:  tamen putcA dici 
quod  h.rc  mna  minor  cA  qiuin  [>iima : quia  hxc 
eA  ad  ptouidentiam  domus  ordinata,  hoc  cA,  fa 
ntiiix  : Acut  Capituli  vei  Parochix.  Dorium  au- 
tem cA  donum  tegiminis  Calis  f.;milix,qiiod  qui- 
dem mna  viKratur,  fed  ad  minus  pondus  cA  quam 
|>txcedcns.  Rora.  1 1.  Habc.itcs  donationes  fecun- 
dum piopoAium  gr.itix  Dei , qux  data  cA  nubis, 
diAeteiites.  Hxc^utemmiudcccm  habet  drach- 
mas : A;x  quidem  inimcllcflu  , & quatuor  111  af- 
fc4iu.  li!  mtcllc<Au  rnim  habet  iiuciicdumvec- 
bi,fapcfc  Sc  raporationem  diuinorum  , per  expe- 
rimentum enim  didicit : reuclationcm  fccrcro- 
tum.fciemiam  vertoruiti,  cunAlium  dubiorum, dc 
ex)<iimemum  cmL-rgencium,  Ex  quo  conAcimr 


ars  regiminis.  In  afloAu  autem  habet  timorem  k 
maluie.edcmcm,(.haricaicmad  boiium  fcAinan- 
tem,  cautelam  tcntaiioncs  cxclutlemcui , & alfa- 
biliratcm, familiam  in  dulcedine  alloqucntcm.De 
primo  dicitur  Pfalm.x  1 S.  Declaratio  termonum 
tuorum  illuminat, & intelleilun>  dat  paruulis  Dc 
rapicDtia(qui  cA  per  receptionem  rapoiisjdicituc 
in  Pjalm.ii.  Guriarc  & videte  quoniam  fuauis 
cll  Dominus.  De  leuclatioi.c  itcminPfalm.uS. 
Rcucla  oculos  meos,  & coiiAdctabo  mirabilia. 
Dc  feientia  dicitur  Ofr£  6.  Mifericordiam  volo 
ScnonfacriAcium  , & feiemiam  Dei  plus  quam 
holocauAum.Dcconfiliodiibiorumdiciiut  //i.p. 
Vocabitur  admirabilis,  coiiAliartus.  Deexpeti- 
mento  cmcrgctit{um  carmim  dicitur  £cf/». 

Qm  imn  eA  cxpcitus,  qualia  A:it } De  timore  au- 
tem dicitur  J/a.  1 1 . Rcpltbit  eum  fpitirus  timoris 
Domini.  Dc  amore  autem  dicitur  SAfitnt.  7. 
Amans  bonum,  acutus,  qui  nihil  vetat  beneface- 
re. Dc  cautela  autem  dicitur  P>9n«rb.i  .Vt detur 
paruulis aAutia.  *D.mel.t.  Cautos  Icieiuia  Sedo- 
^os  difcipJina.  De  dulcedine  alloqui)  dicitur 
Cunne.^.  Mei  Si  lac  fub  lingua  eius  I Ais  enim  de- 
cem omnis  homo  indiget, qui  regit  Eimiliam  : ?c 
dulcedine  alloqui)  ctahar,cautcla  tcntaciones  fub- 
ditorum  excludat, amore  boni  ad  bonum  inducat, 
timore  a malo  lemoueat,  experimemo  ,j:cmporis 
cafus  determinet, con  Alio  dubitationes  illuminer, 
fciciitia  certa  donat , rcudaiioncs  de  fecretts  Dei 
erudiat , fapientia  faporem  diuinonim  &:  inApi- 
dicatem  mundanoi  um  oAendac » & vcibi  Dd  in- 
ttlicdu  certam  viam  doceat.  Et  ex  his  dcccm 
drachmis  hxc  mna  iAius  ferui  conAcitur. 

Hxc  autem  mna  fccii  quinque  mnasjln  omni 
enim  domo  vel  familu  pctfcdia  quinque  )»erfo- 
nx  funt : pater,  mater.  Alius,  Alia,  focrus  qux  c A 
mater, & nurus  qux  in  domum  inttoducittirpro- 
picr  domus  fuccelliontm.  Sic  fiiit  in  familia  Pa- 
triarcharum. Ducce  enim  patrem  ad  Alium  : & 
ordinat  Alium  ad  patrem,  Ane  corporalem  Auc 
ipititualem  : niaticm  dilpontt  ad  Aliam,  &:  c con- 
uerfo:  & maittum  ad  vxotem,  &:c  ccnuctfu  : Sc 
focfum  ad  miium  , & c comictfo.  Vnde  £ik-.i  i. 
Qujnque  erunt  in  domo  vna.  Vd  fecundum 
Cb'jrfoJl.  Quinque  funt,  qoidodrinaquinque  li- 
brorum MoyA  ad  prxccpia  Dei  funt  imbuti. 
t.Cortttth.t^.  Malo  quir.qiie  veiba  loqui  fenfu 
mcoiii  EccIcAa  vi  alios  it.Acuam,  quam  dcccm 
millia  veiborum  in  lingua.^/<^^i^'7>/]M  autem  vult 
quod  quinque  mnx  funt  iiucllcdus  bonus  in 
excrJtjum  quinque  fenAium  ditfufus  iiileruitio 
Dei.  Piima  cA  melior  cxpoAiio  , &:  fecunda 
poA  hoc  : tcici.am  autem  prufccuti  fumus  fuper 

Et  huicair]  Dominus  faciens  mentionem  de 
mctccde[Et  tucAojNon  dicit  hic  Agnum  exuha- 
tionis : quia  hic  non  venit  ad  pcifcdioncm  pro- 
fcdionis.  In  profedlum  tamen  fecundum  menfu- 
ram  qua  ir.ct  iiit,ietribiieTui  ci.  I a.  j . Dicite  iuAq ' 
quoniam  bcnciquoni.im  fiudiim  adinuciuionum 
luarum  conieJct^fuper  qtiinqttcciuitates,hcc  eA, 
quandoque  EcdcAarum  ciuditaies  in  fnbdicis 
tegendas : patrem  fcilicctad  Atmm,&  c conuetfo: 

& hxc  eA  vna.  Secunda  Mauis  ad  Aliam  , & e 
conuerfu.  Tcttia  nurus  ad  foetum,  & c coructfo. 
Quaiia  viri  ad  vxorem  , & ccotmeifo.  Quinta 
patiisfamilias  ad  familiam,&  c conuetfo.  E t non 
fum  plutes  in  familiis  ciuilitates,  & curx,  Jfa.ip. 

^ Er  unt 


276  D.  Alberti  Magni, Ord.Prged. 


Emntquinque  cioiutes  iii  terra  iE^priJoquen- 
tes  lingua  chananea  , hoc  e(l,t[an{inatata  : quia 
lingua  eorum  in  Dei  laudem  iranfmutacur.  Vnde 
Glojf.  Ex  catum  animarum  quas  imbuidi  6de 
& conuerfatione  , magnus  fuUimifque  eris  , vi 
non  tantum  de  tuis,(M  & de  audicotum  profcfli- 
btts  honoreris. 

Et  tertius  venit  , dicens  : Domi- 
ne , ecce  mna  tua  , quam  habui  rc- 
poficam  in  fudario  ; timui  enim  te, 
quia  homo  aufterus  es  : tollis  quod 
nonpofuifti,  & metis  quod  non  femi- 
nafti.  Dixit  ei  : Dc  ore  tuo  tc  iudico 
ferue  nequam : feiebas  quod  ego  ho- 
mo aufberus  fum  , tollens  quod  non 
pofui , & metens  quod  non  leminaui: 
& quare  non  dedifti  pecuniam  meam 
admenfam  : &cgo  veniens  cum  viu- 
ris  vtique  excgiircm  illam? 

Et  tertius  venit  diccn$]Tertiiis  non  potuit  cfle 
fecundum  dinilionem  boni  ciuilis,  & <rc  onomi- 
ci,&  monaRici  inductam  , ni(i  qui  priuatobono 
(luduic , & nulli  profecit.  Hic  enim  ab  his  duo* 
bus  eft  tertius,  de  quo  didt  Hitronym.  in  prom- 
mio  galeato.  San£la  quippe  rufiicitas  folummo* 
du  fibi  ptodeR  1 & quantum  xdihcat  Eccicfiam 
Dei  ex  vitx  merico, cantum  nocet  fi  dcRruentibus 
nontenflat[Oomine]  Hic  tangitur  terti  j compu- 
tatio & remunetatio  fecundum  Ripendia  fuz  pi* 
gritiz.  Diutditur  autem  in  duo : in  fetui  compti* 
utionem,&  in  Domini  pro  metitis  dignam  remu* 
necationein.  Serui  autem  computatio  habet  tres 
parces:  pecuniz  commilfx  integram  rcpizlen 
tationem  , pigthiz  & inertiz  cxcufationem , & 
Domini  cui  luctari  debuerat , accufationem.  De 
primo  dicir  [Domine]  Domioum  vocat,cuius  ti- 
mori noluit  obedite  : quia  Dominus  indixerat  ei 
negotiationem, & iRc  neglexit.  1 . Si  ego 

Dominus,  vbi  timor  meus  i Incongrue  ergo  Do- 
minum appellauir. 

Ecce  mna  tuajHic  pecuniam  quam  accepii  in- 
tegre teprzfencauic , & eam  Domini  fui  eRe  co* 
gnouit ; & in  hoc  quidem  nun  peccauic.Mna  au 
rem  iRa,cR  donum,  quod  ad  ptofe^lum  fui  folius 
fuRecic : quod  vocatur  bonum  inonaRicum,  quo 
(ibi  foli  feientiis  & virtutibus  profecic.Hzcenim 
cR  mna  , quam  Dominus  multis  dedit : vt  ( cum 
tres  parces  (inc  in  anima  rationali,  fcilicci,  infe- 
rior,& ivedia,&  fuperior)quod  inferiori  dat  qua- 
tuor  padiomim  naturalium  ordines  : qoando  dat 
timere  timenda,  & non  timere  non  timenda:  tri- 
Rari  in  triRabiltbus , Se  non  triRari  in  non  trlRa- 
bilibus:  & gaudete  in  his  in  quibus  gaudendum 
cR,&  non  gaudere  io  quibus  non  eR  gaudendum: 
& fperace  fperanda  , & non  fperare  non  fperan- 
da  Per  hzccnimquatuor  Rcurper  quacuur  drach- 
mas inferior  facies  animz  ordinamr.  IRz  aiim 
fune  qiiaruor  padiones  naturales,  & vires  animz 
inferiores.  Deprimo  quidem  dicit  in  malo,  in 
Pftlm.  1 4 . Trepidaucrunt  timore  vbi  non  erat  ti-  i 
mor.  In  bono  amem  in  Pftlm.ii.  'Timor  Domi-  ^ 
ui  fandus  permanens  in  feculum  fcciili.  De  itiRi-  * 


bis  operatur  folicitudinem.  De  mala  autem  triRi- 
tia  ihdea.  Seculi  thRjtia  mortem  operatur.  Dc 
gaudio  malo  Preitcrb.t.  Exultant  in  rebus  peflj- 
mis.  De  bono  gaudio  14.  Non  eR  regnum 
Dei;c{ca  &po(Ui:{ed  iuRicia,&  pax,& gaudium  in 
Spiritu  fando.De  fpe  autem  mala.  Szpiem.y.Spes 
impij  quafi  lanugo.De  bona  fpe  l^om  i.Spesnoo 
confutuit.  Timore  igitur  Dei,  triRitia  de  malis 
fcculi,  gaudio  boni,fpe  graciz  & veniz.ordinacuc 
pars  animz  inferior  in  omni  paiTione.  Media  au- 
tem pars  eR  rationalis,  concupifcibiliStiraTcibilis: 
&cR  ordinata , quando  in  ratione  habemus  pru- 
dentiam , in  concupifeibili  dcfidcrium  virtutum, 
& in*irafcibili  odium  vitiorum.  j. Simile  eR 
regnum  cziorum  fermento , quod  acceptum  mu- 
lier abfeondit  fnb  farinz  fata  rtia,donec  fermen- 
taretur lotum.  Sicur/Npr4  fiper  eundem  Io(um 
notatum  eR  Superior  etiam  ordinatur  tribus  :vc 
inintcllcdu  fulgor  (Ir  diuinz  veritatis,  involun- 
tate amor  diuinz  bonitatis , Se  in  memoria  inde- 
lebilis notitia  diuinz  ztcrnicatis.  Ecce  mna  ex 
decem  drachmis  confeda.  Per  hzc  enim  homo 
in  feipfo  perfediiscR.Hanc  igitur  profert, in  eui- 
dcnti  eam  oRcndcns,  cum  dicit[Eccc]Nihil  enim 
in  nobis  boni  dctnonRrari  poreR  ni(i  donum  Dei. 
Ittcob.  I .Omne  datum  optimum,&  omne  donum 
perfedum  defurfum  cR,  dcfccndcns  ^ Patre  lumi- 
num [mna  tua]  Suum  enim  eR,  quicqiiid  boni  in 
nobis  cR.  Oft*  1 5.  Perdicio  tua  Ifrael : nam  ex 
me  faluaiio  tua.  Et  deinde  ponit  cxcufationem, 
dicens. 

Quam  habui  repofiram  in  fudario]  Habet  au- 
tem, per  horum  conferuacionem  in  fudario , quia 
labore  comparatam  & fudore  acquifitam  : (icuc 
! molri  iRa  quz  diximus  magno  fudore  in  Rodio 
I acquifiuetunt.  Ge/ief.y  In  fudore  vultus  tui  vef- 
ceris  pane  mo.  Habet  igitur  hzc  aliquis  apud 
, fcipfum,&  nulli  prodcR  cx  iRamna,dum  nec  prz- 
dicat,neccuramuibditi$  impendit:  cogitans  quod 
' hoc>  quod  fudore  acquiiluit » fiuc  (It  bonum  inte- 
I rius , de  quo  diximus ; fiue  bonum  exterius  quod 
accepit , vult  commoditatibus  proptiis  impende- 
re , Se  non  proximo  inde  pro(icerc  1 dicens  illud 
MdUfh.i.  Ecce  de  labore.  Et  illud  i.Xeg.if. 
Tollam  panes  meos,&  aquas  meas,  Sc  carnes  pe- 
I eorum  quz  occidi  tonfuribusmeis,  & dabo  vitis 
quos  nefeio  vnde  finc  i Qua(i  dicat.  Non  faciam. 
Sic  enim  dixit  Nabal  Rultiis  , nolens  dona  Dei 
communicare  Dauid  , Se  viris  eius.  Hoc  cRcrgo 
quod  dicit[quam  habui  repolicamin  fudario] 
Timui  enim  te  ] Hic  langirur  i (eruo  propria 
accufario  Domini.  Accufac  aurem  eum  de  qua- 
cuor,  fciltcet,  quod  fuerit  (ibicaufa  timoris  in  di- 
Rri^a  computatione,  quod  auRcrus  in  dura  prz- 
ceptione,quodiniuRus  in  acc^tione,quod  nimis 
aipidus  in  frudum  rocRione.  De  primo  dicic 
[ timui  enim  tc]  quia  ru  nimis  diRriRc  com- 
putas vfque  ad  nouiffimum  quadrantem 
Et  dum  proximorum  vtilicatibus  intenderem, 
multos  quadrantes  perderem  rn  meipfo.Przcipud 
'cum  Se  ApuRoli  Luc.<).  Sc  Afdtth.\o.  puluerem 
I pcdii  excurcre  iubcantur,hoc  cR, purgate  venialia, 

' qiix  per  quadrantes  Rgui(icantur[quia  homo  au- 
lieriis  es]  in  przccptis , & tudicij  diRciflione,  di- 
cens AijX'h.  1 1.  quia  de  omni  vetbo  ociofo.quod 
locuti  fuerint  homines  , reddent  rationem  in  die 


cia  aurem  bona  dicitur  i.Corimb.y.  Hoc  ipfum  , indicii.  Timui  ergo  nedum  proximorum  vtilita- 
^ecundiun  Deum contriRati  vos,  quantam  in  vo- 1 ijbus  intenderem,  & commodum  proprium  per- 
derem. 


in  Euang. D.Luc.  Cap.  XIX.  277 


dcrcm , & otiofa  cnulta  committcrctri.  Prarcipiic 
cum  dicatut  7/4.6.  Vxniihi » quia  vir  polluti  la- 
bij  ego  fum : & in  medio  populi  polluta  labia  ha- 
benciscgo  habito.  Attendens  cttatn  quod  dicit 
Eot  Non  poiKim  afccndcre  in tancx per- 

fectionis montem  , ne  forte  apprehendat  rnc  ma- 
lum, quia  debilis  fum,  & labourc  non  polTiim:& 
Commoditatibus  ptiuatis  oportet  me  imendete 
[rollis  vbi  non  pofuiflt]  Tollit  quod  iiun  pofuit, 
quando  cos  quos  in  fidei  vctbo  non  coliocauii, 
tamen  ad  iudicium  fuum  vocans  tollit,  /fd.  8. 
Voca  nomen  cius,  vclotitet  fpoliadctrahe/eflina 
ptxdtri  metis  quod  nonfcminaili ^hoc  cfl, fal- 
ce indici)  prxcidiscos,  quibus  penciprum  non 
feminafii  verbum,  hdn.4,.  Ali)  laborauerunc , & 
vos  iu  labores  eotum  introiftis.  Iftaeftcrgocx- 
cufatio  fetui  in  omnibus  mcniitur.  Si  enim 
cum  timuit,  pcxceptmn  cullodirc  debuit : & hoc 
non  &cit.  i.hdn.^.  PctfcCla  charicas  foras  mittit 
timorem.  Q^d  autem  dicit, quod  cft  aufierus  in 
prateipiendo.  Refpondct  quodaufteri- 

cas  conremni  non  debuit.  Ific  autem  aulUritatem 
illam  contempfit.A-rcm.y.  Confregerunt  iugutn, 
rupcruQC  vincula.  Adhuc  autem  fi  tollit  vbi  non 
poiuitrmulto  magis  tollit  vbi  pofuit.  Pofuit  au- 
tem raiemum  ad  lucrum;&  ideo  luctum  pro  rata 
temporis  iuila  ratione  exegit.  £cquoddicii[me- 
cit  vbi  non  femirrauir  ] mentitur : quia  in  omni- 
bus femen  iufiirix  naturalis  fparfit:&  ideo  merito 
fru«5him  ptetiofum  metere  voluit.  In  omnibus 
«utem  his , quia  duritiam  arguit , mentitus  fuit: 
cum  ipie  dicat  Mdtth.x  i.  Difeireamequia  miris 
fum  & humilis  corde.  Et  ideo  fruftra  Dominum 
accufauit.  Nimquid  inhuitii  facies  iudi- 

cium  meum,  ^condemnabis  mc  ,vccu  iuftifice- 
ris  ? Dicit  enim  Dominusfccuo,  &conuitiami 
De  ore  tuo  ] hoc  efi  , de  verbis  oris  tui.  hb 
if.  Coudemnabii  te  0$  tuum,&  non  ego : & la- 
bia tua  rclpondebutii  tibi[ferue]  nihil  habens 
nifi  /cruile.  Cent.  9.  Sctuus  fetuorum fit  fratribus 
fuis  [ nequam  ] & quia  piger  Sc  iners  , 5c  quia 
fru^lum  fubcraxifH  qucin  facere  dcbuifli,  Ac 
qub  proximo  non  fubuenilli , & quia  in  me  ne- 
giigeiuias  luais  rctorfifti.  Mdtth.  18.  Scrue  ne- 
quam omne  debitum  dimifi  cibi.  Nonne  ergo 
oportuic&ce  milereri  confetut  tui  ,fiaii  Acego 
tui  mifcctiis  fum  ? [ tc  quare  non  dedidi  pecu- 
niam meam  i Hoc  cft  , donorum  tibi  commiflo- 
rum[ad  menfamj  numulatiam  , vi  fub  fpc  lucri 
fpiritualis,  &tu  profecilles  in  melius,  At  aliis 
vtilicas  iiiillct  acqutfita.  a.  Rta.\.  Dauid  ibat  pro- 
ficiens, fcipfo  robudioreife^us.  Sic  ergo  de  pro- 
fcclibus  aliorum,  ^ tu  & ego  A:  illi  ditati  fuilTc- 
imis.  6Vvr.  ji.  Tulit  I.-.cub  fiibdanciam  patris 
norifi : de  deilitus  facultatibus  ditatus,  fadluscd 
inclytus.  Mcnfa  enim  ad  quam  datuc  pecunia 
Domini,  cdfolcmnis  Ac  aperta  propofitio  dono- 
rum eius  ad  lucrum  animarum.  1 Corint.  9. 
Omnibus  omnia  faAitis  fum  , vt  omnes  lu- 
crifacerem [&  ego  veniens]  vel  vifiiando  pro- 
ficientes in  gratia.  Cdniic.  f.  Veniat  diteiffus 
incus  in  hortum  fiium,  vt  comedat  frudhim  po- 
motum  fuocum-  Vel  rationem  audiens  in  mone, 
a.  Cor.  f .Omnes  aftabiimis  ante  tribunal  Chrtdi, 
vtreierat  vnufquifquecomputairdo  propria  cor- 
poris prout  gedit  [ cum  vfutis  ] hoc  cd , excre- 
iccntibus  luais.  Sccli.it).  Qui  facit  mifcricor- 
diam , forneratur  proximo.  Sicut  enim  villico 
£). Albent  Stt^tng.  D.Luc. 


fuo  commendans  femen  ad  ieminandu,  non  reci- 
I pit,  vel  requirit  tantum  femen  fi  ille  non  femina- 
uetit  > fcd  Ac  requirit  fruAhtm  quem  fanen  face- 
re potuic.  Ac  cum  hoc  exigir  d.amnum , quod  ter- 
ra fua  inculta  iacuic  pet  villici  inertiam  : ita  fteit 
Dominus.  Et  ideo  fetuus  piger  tripliciter  culpa- 
bilis efficitur : quia  fcilicet  cultum  neglexit»  quia 
fruAluum  damnum  fecit.  Ac  quiaproprizinertix 
cx  pufillanimitatc  duduic.  Sic  ergo  dicit  [ quod 
cum  vfurisexegiflan  illam]  Ad4/nb.if.  Cum  vfu- 
lis  recepiflem  vtique  quod  meum  ed. 

Ec  aildiuibus dixit:  Auferte  ab  illo 
mnam,  & date  illi  qui  decem  mnas  ha* 
bct.  Et  dixeruntci:Dominc, habet  de- 
cem mnas.  Dico  autem  vobis, quia  om- 
ni habenti  dabitur, Ac  abundabit:ab  co 
autem  qui  non  habet , 6C  quod  habet 
auferetur  ab  co. 

Hic  incipit  ponere  idius  ferui  condemnatio- 
nem. Duo  autem  tangit : ptrnam  damni.  Ac  po:- 
nam  fenius  ad  quas  condemnat.  In  primo  horum 
tria  facit : mnam  enim  auferri  prxeipit,  admiran- 
tibus  faAla  flia  rationem  huius  odcdic,&:  aiiie  hoc 
mnam  ablatam  , illi  qui  plus  accepit  aiidi  prxei- 
pit.Dicit  igitur[  Et  altantibus  dixit  ] Altantibus, 
inquam  , Angelis , & Sancis  : qui  bene  adames 
dicuntur, qui  cum  Domino  in  reAticudine dant 
ad  omnem  boni  profeAtum  przparati.  Tob.  la. 
Ego  fum  Raphael  Angelus , vnus  de  feptem  qui 
inconfpeAtu  Dei  adanms.  Pfdim.\.  Mancadabo 
tibi , & videbo  quoniam  non  Deus  volens  ioi- 
quicatem  tu  es.  SicHeb.  9.  Chridus  cd  adidens, 
hoc  ed,  adans  Patri  futurorum  bonorum,  fempet 
promoucns  lucra  diuina  Patris  fui.  Sic  dicitur 
Eccld.t  i.  Mane  femina  femem  tuum.  Ac  verperc 
non  ceifet  manus  rua : quia  nefeis  vtium  hoc  vel 
illud  citius  oriatur , Ac  fi  vtmmque  melius  erit 
Auferte  ab  illo  mnam  ] Aufertur  mna,  quan- 
do dona  qtiz  dedit  Dominus  , per  inertiam  vel 
pereunt, vel  minuuntur : licut  donum  imellcAtns, 
quod  minuitur  Ac  hebetatur  per  inertia  Ac  dedrui- 
lurper  cbliuionc^Ac  donum  grati.T  Ac  virtutis  per 
inceitia  paulatimobdruicur  vitiis  Ac  cecarionibus. 
Etficutin  horto  bona  femina  Ac  bonx  dirpes  ma- 
lisplantis  fulfocantur:  ita  accidit  in  corde  de  vfu 
bonoru  Dei  donorum.  Et  fic  continuo  aufertur 
quoad  vluAc  quead  habitum  talentu  conceirum. 
/eb  14.  Conteratur  quaii  lignum  infruAluofum. 
Pauii  enim  dcrilcra , Ac  quz  nou  paitt , Ac  viduz 
bene  non  fecit.  Sterilis  qux  non  paric  ed  inertia 
Ac  torpor , cui  quidam  dcfcruiuni  , fibi  ipfis  can- 
lumviucntes.  Viduam  autem  animam  proximi 
negligunt , cui  proficere  poflent : Ac  illi  tanquam 
lignum  infru^uofum  conteruntur.  Prtit.  20.  Au- 
fer vedimentum  eius  qui  fideiiilfor  cxtitic  alieni: 

& pro  extraneis  aufer  pignus  ab  eo.Quando  enim 
mnam  in  vfum  negotiationis  fibiindidx  accipit, 
tuiK  pro  aliis  fideiufiuf  exiitit:quii  ipla  mna  fide- 
tnlTbr  ed  necediratum  proximi,  aim  non  fibi  pro- 
pter fe.fed  fibi  propter  alios  fic  daca:flcut  dicit  *Phi‘ 
lofopbm  , quod  pecunia  fideiulTor  ed  futurx  nece- 
nitacis.Ec  ide  proextraneis  dedit  fide  diam. Et  ideo 
roerteo  tollitur,  quido  finevtilicate  inaenitur.Zaic. 

I j.  Succide  ergo  ca:vt  quid  etiam  terram  occupat? 

Et  date  ilU  qui  decem  mnas  habet  ] Qui  enim 
A a liabct. 


278  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsed. 


babetjin  vfum  ponens  ca  qu*  io  fpiticualibas  ac- 
ctpic»comi«uc  crcfcii  iu  eis  & augeuir.  Et  iic 
tnnain  pigH  cum  fiia  mna  tecipk  : non  quidem 
in  numero  » ied  in  quamirate  Si  fpccic  : quia  ille 
continuo  crcfcii,  ifte  amem  dccielcif.  Adhuc  au- 
tem de  bono  quod  piget  accepti , in  bcaiitudinc 
non  gaudcbii : fcd  illi  qui  pet  vfum  in  tegnum 
veniuni  ,dc  omni  bonitate  & largitate  Dei  gau- 
debunt- Et  Hcctiam  gaudebunt  de  larga  Dei  bo- 
nitate , quam  fecit  pigris , &:  toepentibus  : & iic 
accipiunr  gloriam  de  hoc , quod  illi  per  inertiam 
perdidcrut.  yif>9c.  Tene  quod  habcs,ne  alius  ac- 
cipiar coronam  tuam.  Sic  Gen.  16.  Piimogenita 
Efau  perdidit , Se  lacob  accepit.  Sic  Patriarcha 
lacob  manusTupec  Manallcn  Se  Hphraim  canccl- 
lauit.  Ctn.  48.  C^iia  fenior  inertes  (>gnilicat,lmi- 
Arxquoad  commoda  viix  ftudentes : iunior  au- 
tem Ephiaim  fienificat  eos  * qui  tn  fpiriiualibns 
proficiunt,  Se  v(u  geatix  redimunt  quod  ipfi  non 
acccpecnnc.  Subiungic  autem  lacionrin  horum 
pet  refponnonenr  aJmitanrium,  & habet  partes 
duas.  Primo  enim  ponit  didum  adrairantiuro, 
Se  fecundi  rationem  indutorum.  Didium  admi- 
rantium  efl  in  hoc  quod  dicit 

Et  dixerunt  illi } allantes  Domino  per  admi- 
rationem Se  deuotionem  [ Domine  habet  decem 
mnas]  Q.d.  Mirum  ell  qualiict  ille  ex  vfu  in 
gratia  crefeit  tot  gratias  habet,  quot  multis 
fufficctcnt : Se  alius  dcllitutus  nullam  habet.  Hoc 
enimefl  multorum  vfque  hodie  hoc  dicentium 
Ule  moritur  lobudns  &fanus  , diucs&t 
^lix,vifccra  eius  plena  fune  adipe,^  medullis  olla 
eius  irrigantur.  Alius  vero  moritur  in  amariru- 
dine  ahtmx  fux  abfque  vilis  opibus.  RobuUus 
enim  de  fanus  ell , quem  virtus  Dei  confortauit, 
Se  feientia  Dei  verbi  fanam  dodltinam  habere  fe- 
cit. Diuesed  in  omni  gratia  Dei,  & felix  in  bono 
fuccelTu  lucri  animatum  :&  vifeera  iniimadus 
plena  fune  adipe  deuucionis  :Ec  o(Ta eius, hoc  ell, 
vires  animx  fux  rationabilis , concupifcibilis,  & 
itafcibilis,  medullis  omnium  gratiarum  irrigatur. 
Alius  vero  piger  Se  iners  ad  ooru  fludia  Se  lucia 
fe  non  exhibens  moritur , quia  omnis  labor  tibi 
amarus  videtur , Se  dedicuitur  in  gratia  de  die  in 
diem, donec  fit  abfquevliis  opibns  gratiarum.  Et 
hoc  cd  quod  multi  in  admiratione  dicunt  Domi- 
no.[Domine  habet  decem  mius]hoc  cd  omnem 
gratiarum  perfedionem,  cum  alius  nullam  ha- 
beat. Ec  ad  hxc  Dominus  dicit 

Dico  autem  vobis , &c.  ] Ex  hoc  autem  quod 
hic  dicit,  quod  decem  mnas  habet» coniiciunc 
quidam  quod  decem  feruis  itadccem  mnas  dedit, 
qnod  quilibet  decem  mnas  accepit.  Ec  hoc  non 
vatiae  quantum  ad  intclleidum  : quia  vna  mna 
ex  decem  drachmis  compotita,  idem  munus  fignt- 
ficat , quod  decem  ranx  a quolibet  acceptx.  Dc- 
cem  amem  fetui  dicunrur  ideo  , quia  feruitium 
ad  perfe^iunero  decalogi  refertur, fecundum  illas 
decem  peifeiliones  quas  fupra  induximus^Dico] 
ergo  [ vubis  ] qui  veritas  fum,  & cuius  vecba 
non  defluunt.  Pfkltn.  1 . Folium  cius  non  defluet 
[ quia  omni  habenti  dabitur  ] hoc  ctl,  h.abenti  in 
vfu,  non  habenti  in  habitu  folo.quiaqui  in  habi- 
tu folo  habet , non  habet  nili  per  modum  dor- 
mientis : fcd  habens  in  vfu.Iiabct  per  modum  vi- 
ilanti$&  exercitantis,  Ei  ergo  qui  fle  habet  [da- 
imr  ] profe^us  gratix  in  augmento  in  fe.  Se  in 
ptoft&u  habet  ad  proximum.  Cme.  30.  Ditatus 


eft  homo  vitra  modum,  habuit  greges  multos, 
ancillas  Se  fctuos.camelos  Se  af)nos,hocell,  flm- 
pliccs  conuetfos , & onenferos,  ieruiemes  > & 
m omni  domo  Dei  mobiles  ad  obtequia,  & fami- 
lias Eceieliatum  fleue greges,  & onures diuitias 
gratiarum,  !ob  1 . Operibus  manuum  eius  benedi- 
xifli » Se  pollefllo  cius  cteuit  in  terra  [ & ] fle 
[ abundabit  J libi  fufllciens , & aliis.  PfAlm.i^i. 
Piomptuatia  eorum  plena  , erugantia  ex  hoc  in 
illud.  FJMni.  144.  Memoriam  abniidamix  fuaut- 
tatis  lux  loqucTUUt , Sc  mirabilia  tua  narrabunt. 

Ab  co  autem  qui  non  habet  ] in  vfu  exerciti) 
&:  lucti  talentum  diuimim  [&  quod  habet  ] in 
habitus  teccpiione.  Ille  enim  cfl  dc  quo  dicitur 
j^pte.  3.  Nomen  habes  quod  viuas , & mortuus 
es.  Habens  enim  in  habitu  nonditfcri  adormien- 
cc , vt  dicit  Phthfnphm.  Dormiens  eft  flmilis 
mortuo : & fle  habens  multa  in  habitu,  Se  non 
in  vfu  eseteitij,  nomen  habet  quod  viuar,  0c  non 
dilfcn  a mortuo.  Er  hoc  cft  quod  dicit  [auferetur 
ab  eo]quia  Se  hic  deflrui[ui,&  in  futuro  inde  non 
gloriabitui.  Preu.M.  Qm  abfcondic  frumentum, 
maledicetur  in  populis.  £(c/i,  la  & 41.  Sapien- 
tia abfeonfa  & rhefaurus  inuifus,  qux  vtiiiras  in 
vtnfque  ? Exod.  i6.  Manna  congvftum&ab- 
feondienm  computruir,prnpofltum  menfx  fapo- 
rofum  fuit.  Fiumcuta  Icminaca  multiplicamur, 
congeftapucTcfcuiit. if.  Labia  rapienciuna 
difreminani  feipneiam  : cor  ftultorum  diflimile 
erit.  Quiardlicct  de  die  in  diem  dcflcii.  EccU.iy. 
Multi  noncaufa  neqiiitix  non  fccncrati  funr,  fcd 
fraudari  gratis  timuerunt. 

Veruntamen  inimicos  meos  illos, 
qui  noluerunt  mc  regnare  fuper  fe, 
adducite  huc , & inccrHdce  ance  mc. 

Hic  tangit  pernam  fenfus.  Etiftum  pigrum& 
inettem  fetuum  cum  inimicis  inuoluit : quia  ab 
inimicis  Dei  pet  ftuiftum  bonum  non  rcccllic. 
Sicut  enim  dicitur  Luc. ).  Omnis  aibor  qux  non 
facit  fnidum  bonum  excidetur.  Si  in  ignem  mic- 
leuit-  Dicit  autem  hic  tria : improperium  pc  xa- 
toium,  punitionem,  poenarum  fatictatem.  De 
primo  dicit  Domino  vnuin  in  communi , Sc 
aliud  in  fpcciali.  In  communi  dich  [ Verunia- 
men  ] Q.  di.  Quanuis  remunerem  ex  pietate  dc- 
uotos  [ Verumtamen  ] quia  iuftus  flim , v t dico, 
etiam  in  indeuotos.  Pfalm.  93.  Deus  vltioimm 
Dominus , Dens  vltionum  lijbere  egit.  Igitur 
[ inimicos  meos  ] in  communi,  qui  feculum  hoc 
& non  me  diiexerum.  hau.  \ f . Odio  habncrunc 
mc  gratis.  Et  Ibidem.  Oderunt  & me  , & Patrem 
meum  [ qui  noluerunt  mc  regnate  fuper  ic  ] fe- 
cundum pcrfedlam  iuftirix  incx  poccftatemi  fed 
de  regno  mundi  Se  di;ft>oli  cllc  voluerunt,  hb  tt. 
Dixerunt  Domino  DcoiReccde  a nobis.  Ec  quali 
nihil  pofTic  facere  Omnipotens  xftiinabant  cum 
[adducite  huc]ad  iudiciui7T«.4t.Stmiiladiudiciuin 
propinquemus.  yl/  rWtj.Iiidicium  Domini  cum 
populo  fuo,&  cu  Ifracl  diiudicabitur[&  interfici- 
te] £A‘«^f.i).Etiaginabo  gladium  mcu,&  interfi- 
ciet cos  manus  mea.  Deui.  31.  Si  acuero  vt  fulgur 
gladiu  meum,  Se  arripuerit  indicium  manus  mea, 
teddam  vlrioncm  hoftibus  meis  : 2c  his  qui  ode- 
runt me  retribuam.  Sic  enim  fententia  codemna- 
tionisquafl  gladio  ancipiti  omnes  hoftes  fuos  in 
Judicio  interficiet.  1.  Ihef,  a.  Quem  Dominus 


Digilized  by  Google 


in  Euahg’  D.Luc.Cap.  XIX.  279 


lefus  incetficirc  fpiricii  oris  fiti , &dcllrueciUu> 
/Irjtione  aducnrus  ftu.  Ifa.  11.  Spiritu  labiorum 
fuorum  ir\terficicE  impium  [ ance  mc  j vt  videam 
non  in  me  folo/cdi  iii  oculis  omnium  elciflorum 
mcocum:  vc  ipli  delegati  in  iufticia  mca>dcic- 
ilcnturinpcenis  eorum.  Pfalm.  57.  Lxrabirur 
iuftus  cum  viderit  viivli^m,  manus  Tuas  lauabit 
in  fam;uine  peccatoris.  Quia  e*  comparatione 
peccatorum,  nitidx  manus  bonorum  videbuntur. 
J/a  vUim.  Egrediemur  & videbunt  cadaucra  vi- 
rorum. qui  pczuaricati  funt  in  ine:vermis  eorum 
non  moticiur,  & ignis  eorum  noncxtinguctur;& 
erunc  vlque  ad  racictaicm  viiiunis  omnis  camis. 
Hoc  igitur  cil  quod  dicit. 

Et  his  didis , prxccdebat  aTccndcns 
Icrofolymam. 

Hic  tangitur  dc  ipfa  elcAione  & reprobatio- 
ne. H.rbcc  aurem  duas  partes  , in  quarum  prima 
oAendituc  fa«:^o,  quosdam  clfe  eligcndos,&:  quof- 
dam  icprobandosrin  fecunda  hoc  oitendic  verbo- 
rum ratiombus.  In  primo  horum  tria  facit:  in 
quorum  primo  determinat  qualiter  de  lericho 
Tcrfus  Ictufalcm  proceQir : in  (ecundo  receptio- 
nem fuam  ^ aduentum  in  ciuitatan  ordinauii:& 
in  tertio  indignos  ciccit,  & dignos  in  templo  di- 
milit.  Et  pe>  hoc  quofdam  eligendos, & quofdam 
reprobandos  fore  Ggnificauit.  Dicit  igitur  de 
primo  ltc[  Ethisdiflis]  in  lericho  >&  fanatis 
duobus  excis:  itcui  dicitur  tade quibus 

LucAi  tacet, quos  fanauic  in  exitu  dc  lccicho[prz- 
cedebat]  licut  dux  gregem  fuum.Ieninans  ad  Faf* 
(ionem.  Mch.  x.  Afcendet  pandens  iter  anre 
eos.  /m/t.  1 o.  Cum  ptoptias  oues  emiierit  > ante 
eas  vadit  5:  oues  illum  fequuncur  [leiofulymam] 
Lnc.  \ ).  Non  capit  Prophetam  perite  extra  leiu- 
falcm.  Ec  ideo  ad  locum  Paltlonis  fcAinauit. 
Lhc.  i a.  Bapcifmo  iiabeo  baptizari, & quo  modo 
coatdot  donec  pctficiaturJHoccftbaptiftno  ian- 
guinis.  Vf.dm.  iS.  Exuliauit  vt  gtgasad  curren- 
dam viam. 

Ec  facium  eft,  cum  appropinquaifet 
ad  Bcthphagc  & Bcthaniam  , ad  mon- 
tem <]tii  vocacur  Oliucci  1 niific  duos 
Difcipulos  fuos, dicens. 

Hic  tangit  prxpatationem,  quarccipiebarurin 
Ictufalcm.  Dicit  autem  tria : qualiter  fcilicct  ve- 
nit, qualitci  excidium  futurum  ciuitatis  deplan- 
xit.qualiter  dc  templo  indignos  ciccit.  Circa  pri- 
mum adhuc  facit  quaiuor.fcilicet,  qualiter  Difci- 
pulos  miHcpro  pullo, quali  ter  pullo  addudlo  pul- 
lo infedit  > qualiter  cum  hymnis  receptus  fuit, 
«Qualiter  murmur  de  hoc  exoftu  fuit  confricatum. 

In  pttmu  autem  horu quinque  dicit,  fcilicct. vnde 
milic,  quoi  milii,  quo  niirii»&  ad  quid  mific,  &: 
dicentibus  aliquid  relpondciedocuit.  Dicit  igitur 
[Etfadlumcftjfccundum  pronuntiationem  pro- 
pheiix.X4fh.9.d’  -^^^.i.[curo]  feftinans  ad  lo- 
cum palHonis  [ appropinquartec  ] 1 e s v s extra 
ciuicatem  in  via[Betbphage&  Bcthaniam  ] Or- 
dinem coramutat:quia  primo  in  fabbiao  ante  ra- 
mos palmarum  venit  1 1 s v s Bcihaniam , 6i  ibl 
f.Klum  eft  ei  conuiuium  ; vbi  Lazarus  erat  vnus 
dircumbemium  , &:  Maria  Ibi  clfudit  vuguenuim 
nardi  rpicaiifupercapucipllusrecumbcnris.  Si- 


cut legitur  /tfan.u.&illucconuenirmagtia  tur- 
bx  multitudo  ad  vidcndumLazarum,quem  qua- 
triduanum  fufcitauit  Iesvs.  Et  inctadino  exiens 
dc  Oethania , vadens  Iciutalem  venit  Bethphage, 
quod  fuit  cafaic  quoddam  in  monte  oliueti , Sc 
incccpreutur  domus  buccx.  Prius  enim  venien- 
dum edin  domunv  obediencix  quod  interpre- 
tatur Bcrhania,  PbJip.  i.  Fadius  obediens  Patri 
vfqoc  ad  mortem,  mone  autem  crucis.  Et  deinde 
Bethphage  in  domum  prxdicacionis  : quia  tic  in- 
cepit 1 e 5 V 5 facete , & docere.  AitUih.  Aj«- 
cieus  43S  fuum  docebat  eos. 

Ad  montem  qui  vocator  Oliueti]  Mpnsad  li- 
tetam  fuit  in  via  veniendi  Icnifalem.  Siguificac 
autem  mons  fux  pietatis  cminctiam.  Cant. i.Eecc 
ide  venit  faiiens  in  montibus  , tianlllieus  colles: 
in  montibus  exceifx  fanflitatis  venit , & colies 
honoris  mundani  craniiliuit.  Hic  mons  vocatur 
Oliueti : quia  nota  c(l  mifericordix  , quam  tunc 
venit  odcndcrc:quia  (ic  vndique  mifericordia  cir- 
cunfuius  fuit.Et  etiam  tunc  noucilas  oliuas  plan- 
tare docuit  Difcipulos.  P/alm.  t x?.  Filij  tui  fiicuc 
uouelix  oliuarum  in  circuitu  mcnfx  lux.  2ach. 
14.  Stabunt  pedes  eius  indic  illa  fupran>outcm 
oliuatmn.  Ecce  de  eminenti  mifeiicordix  fux 
figno  mific  Difcipulos.  Et  hoc  cft  quod  dicit[rai- 
fic  duos  Difcipulos  fuos]  Ecce  quot  dc  quales  mi- 
fit.  C^uoc,  quia  duos:quia  dicit  Grtstr.  quod  in- 
ter pauciores  quam  duos,  charitas  haberi  non  po- 
terit. Ec(U.^.  Melius  ed  efle  fimul  duos  quiim 
vnumjiabcnt  enim  emolumentum  fux  focictatis. 
Item  Ib-dern.  Si  duo  funt,  fouebuniur  uuituo: 
vnus  quomodo  calefiet  2 Quales  autem  mifecit, 
accipitur  cx  lioc  quod  dicit  [ Difcipulos]  iaiii  fua 
difciplina  imbucos,&in  vitaSc  fide  probatos.  Ali  j 
enim  non  funt  mittendi.  De  talibus  dicitur  Ifii. 
41.  PriinusadSiondicctiEccccgoadfum.  Ecad 
Ictufalcm  Euangcliitam  dabo.  Tales  enim  fune 
quos  mific  :dc  ideo  ignoti  Sc  non  difcipuli  non 
funt  mittendi.  C^i  aurem  fint  quos  mifitjion  cft 
perfpicuunufcd  ex  fcquencibus  patebit  quodeon- 
gruemer  feiri  poieft.  Ecce  quot  dc  quales  railu, 
dicens. 

Ite  in  caflcllumqiiod  contra  vos  cfl: 
in  quod  introeuntes  inueniccis  pul- 
lum afinx  alligatum  , cui  nemo  vn- 
quani  hominum  icdir.foluice  illum  > & 
adducite. 

De  hoc  aurem  dicit  duo.  Dicit  enim  primo 
quo  mifit  y dc  adiungte  > quid  in  illo  muentiiri 
fint  , vc  magis  cctci  fintdc  legatione.  Depiimo 
dicit  tria:pcofe^im  itineris , locum  qui  eft  finis 
intentionis,  dcloci  pofiiioncm.  Dicit  igituiflie] 
palEbiis  pedum  proficite,  dc  multo  magis  intelle- 
^u  niyftcri).  hb  ; 8.  Nunquid  emittes  fulgura,  dc 
ibunt, dc  reuertentia  dicent  tibi,  AdfuniusiFulgu- 
ra  Difcipuli  dicuntur,  ligni» micantes , dc  veibis 
tonantes,  dc  fcruorccharicatis  ignelcentes,dc  im- 
petu Spiticus  in  deuocione  fi:lUiunics  dc  profi- 
cientes. Quo  aurem  Viidanc  dicit  [ In  caftelluin 
quamuis  modocllet  ciuicas  metropolis  , tamen 
poit  dcftruCitenem  Babylonicam  prauiillmi  ad 
inftat  oppidi  rcdaclafuic  fecundum  Ifs-  vaiici- 
niiim,qut  dixerat  Jfa.t.  Decelinquctuc  filia  Sion 
ficut  tugurium  lu  cucumerario  , dc  ficut  ciuitas 
A a i qux 


i8o  D.Alberti  Magni,  Ord-Pr^d 


quz  vadatur : & ideo  cadellum  vocatur  diminu- 
tiilime.  Incadiata  aurem  fiiit  propter  vndique 
infurgences  bodes  in  circuitu.TTirrff.i . FadH  {linc 
hofteseius  in  capite, inimici  cius  locupteuti  func- 
Qjiidaro  etiam  dicunt  quod  dicitur  cadellum: 
quia  iam  incaftellauerai  fe.hoced,  muniuerat  Sc 
atmaueiat  contra  Dominum,  //i,  j.  Lir^ux  eo- 
rum » Se  adinuendor>es  eorum  comra  Dominum» 
vt  prouocarenc  oculos  maiedatis  eius.  Deinde 
tangit  iicum,  dicens[quod  contra  vos  ed  ] lecun 
dum  redlum  iltum:quia  diredlo  (icu  contra  eorum 
viam  fuit,  hoc  cd,  coram  eis  in  via.  Vel  [ contra 
▼os  ed  ] quia  ad  liceram  contrarix  fuic  voluntatis 
adDominum.de  ad  omnes  fiios.  i.Efdrt  4.  Ve- 
nerunt ludxi  in  lerufalem  duitatem  rebellem  & 
pedimam  , quam  xdilicanc.  Subiongit  autem 
fignum  quod  inuenient  > vc  certi  Hat  de  fua  Ie> 
gatione. 

In  quod]  fciUcec  cadellum  [ introeuntes  tnue» 
nietis  pullum  adnx  ] iam  fbrtibcarum  ad  onera 
ferenda  [alligatum]  Dicitur  quod  alligatus  fiieric 
ad  vfus  communes  pauperum  , qui  aliam  ve<du- 
ram  habere  non  poterant.Ei  forte  debilitabantur 
in  via  : quando  tribas  vicibus  in  anno  oponuit 
eosapparcrein  Ierufalem:&  lunc  vel  ipfi.vcl  one- 
ra eorum, qux  portare  non  poterant, alferebaot  in 
afinoilb  [ cui  nemo  vnquam  hominum  fedit  ] 
Hoc  autem  fic  Dominus  voluit , vi  cum  videnti- 
bus omnibus  Dominum  manfuete  portaret,  ho- 
mines ad  fidem  xdificarentur,  Sc  verecundarentur 
non  manfuefccrcad  eum  , ad  quem  animal  parui 
fenfus,&  adhuc  indomitum manfuetabaiur.iy^.i, 
Cognouitbos  podcllbrem  fuum,  Sc  alinus  prxfe- 
pc  Domini  fuirlfracl  autem  me  non  cognouic , & 

populus  meus  non  inicllcxit.i./^wr.  i.Correptio- 

DCro  vero  habuit  fux  vefanix  : fubiugale  mutum 
animal  hominis  voce  loquens,prohibuit  propbe- 
tx  infipientiam.  Hac  ergo  de  caufa  tale  animal 
adhuc  ad  frxna  & fubfellia  non  domitum,  fibi  in 
vehiculum  voluit  adhiberi.  Hxc  ed  igitur  expo- 
iicolireralis.  ^ 

Secundum  tnyderium  autem  dicunt  quxdam 
Glojf.  fient  & vetum  ed  , quod  pullus  afinx  non 
infrxnatus  fignificat  populum  gentilem  , cui  ne- 
mo iugum  legis  diuinx  impofuerat  vnquam  : fcd 
primo  per  Difcipulos  Chridi  fuit  infrxnatus. 

d.  Longe  faciam  furorem  meum,fc  laude 
mea  infrxnabo  te, ne  intereas.  Pftlm.  jt.  Incha- 
mo  Sc  frxno  maxillas  eorum  condtinge,quinon 
approximant  ad  te.  Hic  dicitur  pullus  afinx:quia 
afina  ab  antiquo  draca  fignificat  Iudxam:quiaex 
patribus  ludxorum  per  licentias  libertatum  exi- 
uit  gentilitas  : ficutexdoroo  Noe  per  Cham& 
Iaphec,&  ex  domo  Abrahx  per  Ifmacl,  Sc  ex  do- 
mo Ifaac  per  Efau.  Afina  aureiD  feroper  frxnum 
aliquod  habuii:ficut  circuncifionis  , cuius  legera 
feruauerum , qui  in  domibus  Sc  faniiliis  Patriar- 
charum manferunt.dc  u6  alijrfic  ficut  leges  Moyfi. 
Cemilitas  autem  nulla  lege  Dei  ftxnabatur.  Et 
ideo  dicunt , quod  duo  Difcipuli  probabiliter  lo- 
quendo fuerunt  Philippus  Sc  Pcitus.  Philippus 
adduxit  Samariam, qnx  gentilis  fiiit  ./^f/.S.Petrus 
autem  adduxit  Cornelium, qtii  etiam  gentilis  fuit 
-Vf/.  10.  Hoc  tamen  non  ed  catum  : nifi  quod 
congruit.  Hxc  igitur  ed  fententia 
Clcfftriim.  Et  ex  hoc  patet  quod  fiipra  dimifimus, 
qu^  probabiliter  fciti  poted,qui  fuerint  illi  qui 
milii  funt  Difcipuli.  ^ 


Attende  etiam  quod  folus  Afaitb,  xi.  diat, 
quod  mifit  pro  afina  dc  pullo: fcd  omnes  ali| 
Euangelidx,yt/4rc.i,./tf4ff.i  1..&  Iium  hic,  non 
faduuc  mentionem  nifi  de  pullo : quia  Manh^m 
attendit  quod  licet  ludxa  per  leges , & prophetas, 
Sc  patrum  promilPiones  addudla  fit  ab  antiquo: 
tamen  nunc  acceptione  noux  grarix  cum  gentili 
pullo  adduci  debuit.  Ali)  autem  Euangeliftx  vi- 
dentes ludxam  excxcandans  fore  vfque  ad  tem- 
pora nouilTlma , Sc  plenitudincin  Gentium  in- 
traturam ad  fidem  Sc  gratiam , quafi  afinani  lu- 
dxam  dantem  relinquunt , Sc  pullum  gcnnlcm 
adducunt. 

Afinini  autem  pulli  propriaates,  propea  quas 
gentilem  populum  figJiificat,  Cibry/iy?.  dicit  dia 
primam  quidem , quia  afinus  ed  animal  ignobile; 
Iccondara , quia  immundum  fecundum  legem: 
tettiam.quia  prx  exteris  iumentis  ftolidumiquar- 
tam  , quia  manfuetum  , non  ferox  ficut  cquux 
quintam, quia  tardum:  fexiam,quia  afperis  Sc  du- 
ris pabulatur,  ficut  carduo,  quem  conringucn  vo- 
cant : feptimara,quu  oneriferum  ; odlauam,  quia 
vocis  horrendx  , quafi  iugubti  voce  vocale : no- 
nam aaic.quiacomunita  eil  cinaei  coloris^xu- 
cem  nigram  gedans  in  docfo : decimam  autem, 
quia  naturali  morte  raro  moritur , nifi  de  capitis 
infirmitate:  cuius  fignnmed,quia  omnis  infir- 
mus afinus  fpi(I‘um&  multum  phlegma  de  nari- 
bus emittit  ; & quando  hoc  fibi  accidit , non 
euadir. 

Hxc  autem  gentili  populo  adsptaimir  ad 
Chridum  conuenendo.  Ignobilis  ed  quilibet  ad 
Chridum  conuerfus , fui  reputatione  pa  humili- 
tatem. I.  Cvr.  4.  Vos  nobiles, nos  autem  igno- 
biles. Immundum  autem  Ce  reputat  per  peccati 
recognitionem.  7/4.64.  Fadli  fumus  vt  immun- 
dus omnes  nos : quafi  pannus  mendniatx  vniuer- 
Cx  iuditixnodrx.  Stolidus  autem  eftfuireputa- 
lion^r  fimpliciiaicm.  1.  Ctr^.  Nos  dulri  pro- 
pea Chridum  , vos  autem  prudentes  in  Chrifio. 
Manfuetu  cd  animal  propter  Icnitatcmrquia  nec 
mordrt.nec  calce  ferit.  Ma/th.  11.  Difcitc  a me 
quia  mitis  fum  Sc  humilis  cotde.Tardusedmatu- 
ritate.rciens.quia  fcdinos  pedibus  feequcta  ode- 
dit:licuc  dicitur  ip.Dutis  aotc  cd  cotentus 

per  parfimoniam.  1 . Or.4.  Efurimus,  Sc  fitimus, 
& nudi  fumus  vfquc  in  hanc  horam.  Oncriferus 
etiam  ed  proximorum  fiiblcuaiione  GsUr. 
vlumo.  Alter  alterius  orscra  pottate,  & fic  adim- 
plebitis legem  Chridi.  Vocis  lugubris  cd  pa  ge- 
mitum & planSum.pro^catis  fuis  Sc  proximi, 
Sc  pro  incolatu  huius  miferix,  & pro  dilatione 
patrix.  f.  Beati  qui  lugent,  quoniam  ipfi 

confidabuniur.Cineteus  autc  color  cu  cruce,  tre- 
moria  fignificat  tnorriscom  cAinunicationepaf- 
fionum  Crucis.  De  memoria  mortis  EccU.y.  Me- 
morare noutdltna  tua,  Sc  in  xtanum  non  pecca- 
bis. De  cruce  autem  dicitur  GaUt.  vltinu.  =Dc 
extero  nemo  mihi  moledus  fit : ego  enim  di- 
gmata Domini  Iesv  in  corpore  meo  porto.  Qiiod 
autem  non  femit , vel  raro  fentit  nifi  pa  infirmi- 
tatem capitis , fignificat  quod  non  curat  dc  fuis 
pemis,  dd  femper  fentit  peenas  capitis  Chridi  in 
membris  Chridi.  a.  C$r.  11.  Quis  infitroaiur.dc 
ego  non  infirmor  ? 

Habet  auicm  afellus  alias  proprietates  malas, 
ficut  quod  tempore  veris  lafciuit,  quod  in  f<nnj- 
nam  non  fux  fpccici , ficut  i’n  equam  femen  fun- 
dit. 


inEuang.D.Li 

dU|&  huiunnotii , de  quibus  non  cutamus : quia 
non  competunt  nobis.  Redeamus  i^irut  ad  lue- 
ram. fecunduni  Aipra  indudani  diuihonem  liccrx 
prorcqitences 

Spluite  iilum]  Ecce  liic  dicit  ad  quid  milit  > 6c 
tangit  duo  opera  Dircrpulorum.Priinum  cll  quod 
dicit  [ Solottej  hoc  ell  >vincula  eius  pcccaioturn 
abfoluite.  Piom.  5.  Ituquitates  Tua!  capiunt  im 
pium.A:  funibus  j>eccatoium  fuorum  conilringi- 
tur.  Ad  perdendas  Gentes  in  nihi!tim>  & 

frznum  erroris  quod  cft  in  maxillis  corum.Perdi- 
tur  enim  in  nihilum  gentilis  error,  quando  perdi- 
f{Hitationcm  dcllruicur ; S<  fcanum  erroris  folui- 
tur,  quando  meris  ab  errote  liberatur.  Secundum 
opus  cfl  quod  dicit  [ adducite  mihi  ] quod  fit  pet 
veritatis  ic  virentis  informationem.  Sic 

adduxidi  populum  tuum  vt  faceres  ribi  nomen 
glori;r.  Pfulm.  41.  Emitte  lucem  tuam  Se  vcrit.a 
tem  tuam  : ipfamedcdoxcrum  & adduxerunt  in 
monrcm  fandum  tuum  > Sc  in  rabrrnacula  cua. 
Pfalm.  ^\.  Tenuidi  manum  dextram  meam,&  in 
voluntate  tua  deduxidi  mc,  & cum  gloria  fuicc- 
ptdi  mc. 

Ec  liquis  vos  intcrrogaiierit:  Qua- 
re foUiitis  ? fic  dicetis  ei : Quia  Do- 
minus operam  cius  dclidcrat.  Abie- 
runt autem  qni  mifli  erant,  6c  inuc- 
nerunc  ficuc  dixit  illis, flantem  pullum. 
Soluentibus  autem  illis  pullum,  dixe- 
runt Domini  cius  ad  illos ; Quid  fol- 
uitis  pullum  ? At  illi  dixerunt  : Quia 
Dominus  neceflarium  habet. £t  duxe- 
runt illum  ad  Iesvm.  Et  iaflantcs 
vcftimema  fua  fupra  pullum,  impofue- 
rune  Iesvm. 

Htc  docet  qualiter  contradicentibus  fic  ref 
pondendum,  & dicit dno:qualiter  fcilicec  contra- 
dicitur, & qualiter  conttadidionl  refpondendum 
ed.  Dicit  igitur  [£tnquisvosinterrogauent]In- 
retrogat,quidefidecenificaii  deliderar.  x.Ptt*.^. 
Parati  femper  reddere  rationem  dc  ea  qux  in  vo- 
bis ed  rpe.Mulii  ergo  intccrogajjr,  quare  de  erro- 
re Tuo  faluacur  gentilitas.  Et  ilii  dmt  interrogan- 
res[quare  foIuitjs]pullum?Vndc'A/«»r.  1 1 . C^id 
facitis  fol nentes  pullum  ? Hoc  modo  quxfiucrunt 
Athenienfes  jllt.iy.  Poirnmusfcircqu*  cd  hxc 
nouado<drina,quam  infers  auribus  nodris-Talcm 
quandam  qnxdionem  Apolliphanins  fecit  Beato 
,dicens;(^are  pro  nouis  documentis  an- 
tiquas patrum  Aiorum  leges  deretcrcc  [ fic  dicetis 
cijcxplanaiione  veritatis,  & exempli  probatione. 
Sic  enim  tenentur  reddere  raiiopem  dc  fpc  & fide 
[quia  Oomiiuts  0[>eram  eius  defiderat  ] magis  ad 
mydeiium  quam  ad  vcluculum.  Semper  enim 
Domimis  defiderat  animarum  falurem.  HutcDo- 
mini  voluntati  concurrens  in  defiderio  dicit  Da- 
uid  Pfalm.yi.  Vi  iumenunn  fa£liis  fum  apud  ce: 

& ego  femper  tcciim.  Defiderat  enim  iumemum 
Domini  ede  vt  fic  fanflum.  Idud  lignificatum  cd 
Cenef.ii.  vbi  Abraham  Patriarcha  ad  immolan- 
dum filium  venit  in  afino  • cuius  dclideiauic  ope- 
ram. Cum  autem  mittit  pro  pullo , non  fecit  fe 
vtKari  Dominum  cum  aliqua  adiedlione.vt  dicat 
Dominos  noder,  fed  fimpliciter  Dominus : vt  fi- 
*.  D./iiberiiMdgniyin  Euang.  D.Lhc- 


ic.  Cap.  XIX.  281 

gnificetur,qnia  Dominus  ed  vniuerforum,  & lu- 
dzorimi,fc  Gentium, cuius  funt  omnii.Efiher  ij. 
Dominus  vniuerforum  tues.  An  ludxo- 

riim  Deus rannim  ?Nonnc&  Gentiumrquoniam 
quidem  vnus  Deus  cd  qui  iuitificaccircumcifio* 
nem  ex  fide,  prxputimu  vero  per  fidem.  Sic  ergo 
dimittet  vobis.  Maiih.  1 1 . Dicite  quia  Dominus 
Ilis  opus  habet : Sc  cunfedim  dimittet  vobis. 

Abierunt  autem  ] per  obedientiam  mandati 
[qui  midi  fuerat]  per  miOTioncm  auidoritatcm  le- 
gationis accipicmcs.  i. Corintb. j .Vfo  Chtifio  le- 
gatione (tingimur  ranquam  Deo  exhortanie  pcc 
nos.  Illi  autem  milTi  Philippus  & Petrus  cile  cre- 
duntur » fuperius  induida  ratione  inuencrunc 
fictu  dixit iilisj  I e s v s, quando  miftt  eos[danion 
pullum]  a nullo  frxnitum,a  nullo  ad  vfus  huma- 
nx  ie^is  addu^um.Lcx  hominis  ed  colere  Deum. 
In  afintno  autem  fcnfu  femper  remanere,  cd  fo- 
luuim  ede  pullum./»^  11. Vir  vamisin  fiipcrbiam 
erigitur, & ficut  pullum  onagri  fc  natum  liberum 
putar.  On^er  enim  ed  agredis  afinus.  Joh  jp. 
Quis  dimint  onagrum  liberum , & vincula  eius 
quis  foluii  i Idem  enim  qui  quondam  aflnam  lu- 
dxam  tege  fua  Axnauit, pullum  agredemdibetum 
h lege  Dei  mifit,&  hic  idem  nunc  ab  erroris  vin- 
culo abfoluii , Se  fibi  adduci  pixcipic.  Stans  igi- 
tur inuenituc  pullus : quia  dabat  otiofus  a nul- 
lo addu^us.  Maiih.io.  Quid  hic  datis  tota  die 
oiiofi  i 

Soluentibus  autem  illis  pullum  ] i vinculo  er- 
roris afinini  fenfus.  /oan.  1 1 .Soluite  eum,dc  finite 
abire.  Matth.iS.  Quxeunque  folucritis  fuper  ter- 
cam, erunt  fbluta& in cxlo.  Ffolm  iif.  Dirupidi 
vincula  mea : tibi  facrificabo  hodiam  laudis.Oro- 
nis  enim  homo  habet  intelic^um  ligatum  viitcu- 
lisafini , qui  non  ppted  attollere  intc!!e£lum  ad 
Deum  & ad  veritate  ipllus.  Et  ab  hoc  abfoluitur, 
quando  ei  principia  veritatis  S:  virtutis  demon- 
drantiic  [Dixerunt  Domini  cius]  hoc  cd.illi  quo- 
rum cudodixcommjlFus  Alit  pullus:&idi  Agni- 
ficant  magidtos  errorum, de  quibus  dicitur  s.7i- 
vMaii  homines  proficiunt  in  pcius,crrames 
& in  errorem  mittentes.  Hi  fimt  qui  tn  antiquis 
erroribus  homines  retinere  nitimtur.t.C«mrb.ii. 
Timeo  nc  ficut  Icrpcns  feJuxit  Euam.ita  corrum- 
pantur fenfits  vedri , Se  excidant  a fimplicitare, 
qirx  cd  iu  Chrido  I e s v.  !di  funt  Domini  a Deo 
feflore  &:  gubernatore  alieni.  Ija  x6.  Domine, 
Domini  polIcJcrunc  nos  abfquc  te.  Idi  funt  Do- 
mini crudeles , qui  nolunt  hominem  a prono  in 
twram  fcnfu  liberari.  Et  Tradam  itgy- 

ptum  in  manu  dominorum  crudelium : Se  rex 
fortis  dominabitur  eorum  [Qui  foiuiiis  pullum] 
Quxrcrc  rationem  folutionts,  cdquxrere  ratio- 
nem articulorum  fidei : ficut  Nicodemus  loan.\. 
quxfiuii;Quomodo  polTiint  hxc  ficti  > 

Acilii  dixerunt :(^ia  Domimis  eumneccita- 
rium  habet  ] non  quidem  propter  fc , quia  bono- 
iiun  nodrorum  non  indiget : (ed  propter  nodram 
vtiHcacem,v(  ad  fuum  regnum  deueniamus./yjr.j  j. 
Dominus  legifer  noder , Dominus  Rex  nofler, 
ipfc  veniet  & faluibic  no$.Et  hoc  dixit  Nicodemo 
/v4;r.).  Arnen  dico  tibi : Quia  quod feirrus  loqui- 
mur , & quod  vidimus  tcdamiir.  Et  ideo  talibus 
dicitur  Proutrb.i.  Noli  prohibere  eum  qui  bene 
facit ; fi  potes  & ipfe  bcnefac.  Et  fic  illos  expe- 
dientes [ duxerunt  illum]  pullum  afinini  fenfus 
veibis  Se  monitis  [ ad  Iesvm  J vi  fidem  acciperet 
A a 5 Dorbim 


i3i  D.AlbertiM; 

Domini  Iesv[&  iaihntes  v^itnenu]Hic  tangi- 
iiu  qualiccr  pullum  rubfclUntes,  prxparauenmt: 
qualiter  Dominum  impoluerunc.  Etl^occll 
quod  dicit  [&  ia^antes  vcUimciua  fuper  pullum] 
hoceft,  fidem ccclcluftic*  conuerfationis.  Talis 
enim  conuerfatio  vcrtmicjitom  c(l  Apoftoli- 
cum.  Induit  me  Do«ninus  veftuncmo 

falatis. 

Attende  autem  quod  velHraentum  hominis 
habet  hominis  figuram.  Vnde  iam  prius  afinus 
exiftens , io  vcftiuscnro  incipit  figuram  hominis 
induete,&  xd  humanum  fenfumf^urari.  \.Pti.\. 
Non  configurati  prioribus  ignorantix  vcftrx  dc- 
ilderiis : fcd  fecundum  eum  qui  vocauit  vosfan- 
iiura  : vt  & ipfi  in  omni  conuerfatione  fan^ii  fi- 
tis.  De  his  veftimentis  dicitur  EeeU.^.  Omni 
tempore  fint  vefiimenta  tua  candida.  Sic  ergo 
nsollibus  & rationabilibus  ftetm  ntes  alinum[im- 
pofuetirnt  Iisvvt]luper  afinum,vi  decztero  non 
motibus  afini,  fcd  motibus  regentis  Ie  sv  man- 
fueius  per  vias  faluiis ambularer.  P/i/ro.ji. No- 
lite fieri  ficut  equus  & mulus,  quibus  non  cftin- 
ccllcifhrs.  Regentem  (c  & infidentem  habens  Do- 
minum , iuotdinatc  &:  iafcnracc  moueii  non 
poteft. 

Attende  quod  inanfuctudinem  oftendere  vo- 
lens eundo  ad  Paffioneni , non  elegit  cuirus  & 
equitcs-.&  magnam  comitiuam  pugnatorum, cum 
illam  etii  de  Angelis  habere  potuiJlcr.4i4/ii.a6. 
An  putas  quia  non  pefium  ic^aic  Patrem  meum, 
& exhibebit  mihi  modo  plufquam  duodecim  Ic 
giones  Angelorum  i Sed  fimpliciter  cum  paupe- 
ribus venit  fidelium  iutmis,pio  quibus  immolan- 
dus fuit : Ncc  elegit  equos  fitroces  pulchros . in 
quibus  ve^us  veniret  : feiens  iciipeum  efle  in 
PfttlmAS.  Hi  in  curribus  & hi  in  equis : nos  au- 
tem in  nomine  Dei  nofiri  inuocabimus.  Equus 
enim  fuperbum  animal , fuperbiim  & failum  fi- 
gnificat  dominatus,  jimasi.  Afcenfoc  equi  non 
laluabic  animam  ruam.//4.  { i.Vx  qui  defeendum 
in  iEgyptum  ad  auxilium,  in  equis  fperantes , & 
habeixics  fiduciam  fuper  quadrigis,  quia  roultx 
funt,  & fiiper  equitibus , quia  prxualidi  fune  ni- 
mis : & non  funt  confifi  fuper  fand^um  Ifracl . & 
Dominum  non  cxqulfierunt.  Sed  potius  manfoe- 
ti  animalis  dorfo  infidens , venit  ad  fui  oblatio- 
nem. Exulta  fatis  filia  Sion  , iubila  filia 

lerufalem  : Ecce  rex  tuus  venit  tibi  iufius,  & fal- 
uator : ip(c  pauper , & afeeudens  fuper  afinam,iSc 
fuper  pullum  filium  fubiugalis.  Sic  enim  ptophe- 
taucrat  Ucob  Patiiaicha  Ligabit  ad  vi- 

tem pullum  fuum,&  ad  vineas  afinas  fuas.Et  hzc 
liieia  L XX.  quia  fic  ligauit  & afinam  Sc  pullum 
ad  vites  Apo(lolos,&  vineam  Ecclcfiam.  Sic  igi- 
tur vt  rex  paupet  & manfuctus  venit. 

Eunce  autem  illofiibftcrncbant  vc- 
ftimenta  fuain  via.  Et  cum  appropin- 
quaret iam  ad  dcfccnfum  montis  OlJ- 
acti  j coeperunt  omnes  turba:  defeen- 
demium  gaudentes  laudare  Deum  vo- 
ce magna,  fuper  omnibus  quas  vide- 
rant virtutibus. 

Hic  tangitur  quali  procelfione  receptus  eH,  6c 
taugic  tria  : venerationem dcuocorum , inuidiam 
m4iignotum,&:  confutationem  eorum,  lu  primo 


LgBi,Ord.PrsEd. 

funi  tria : vefiiura  fublbacio , laudis  acclamatio» 
dignitatis  regalis  profedio.  Dc  ptimb  dicit 
•^Excunic  autem  illuj  de  Ikchphage,  ad  quem  lo- 
cum addudlus  fuit  pullus.  Et  fignificat  h^Cura 
dc  domo  buccx,  hoc  efi,  ptxdicatione  Apoftoto- 
rum,iranfiait  innotitiam  turbarum, & in  fidem, 
& incepit  augeri  fidelium  numerus  [ fubfierne- 
bant]  Apoftoli  acalij  dcuoii[ve(lin>enta  fua]Hoc 
cll , adliicrain.  In  via  (lecnebani  conuctfatiouis 
exempla:  Vel  etiam  ipfa  corporafua  martyrio  ex- 
pofuctunt:vi  facilius are)lus,hoccfl, gentilitas  fiue 
rudis  populus  vehens  Dominum  , tranfitet. 
A^ditLi  i .Sc /oaf7.i  1,  Al)  vefiintenta  fternebant 
in  via  ; ah)  ramos  dc  atboribus  proftemcbaiir, 
hoc  ed.viridantcs  in  opere  vinutes.  Implentes  il- 
lud //4.40.  Patate  viam  Domino  , cedias  faciiC 
in  folitudinelcmitas  Dei  nofiti.  Tiinfi- 

te,  cranfue  per  ponas,  planum  facite  iter  populo. 
& eligite  lapides  [ Et  cum  appropinquaret  lomad 
dcfcci^um  montis  Oliueti  ] ad  lorum  ad  quem 
turba  de  lerufalem  occuutfat,^  ibi  in  nimia  hu- 
militare ex  mifericotdia  fiia  dcfccndcret.P/W.i^)» 
Inclina  cxlos  tuosS:  dcfccnde.//>  dj-Vtinam  di- 
rumperes cxlos  Si  dcfccndefcs.  Ex  magna  maie- 
iefiate  c.rlefii  tunc  dcfcendii  ad  infima  fux  hu- 
militatis.P/n/ty-.i.Exinaniuit  autem  femedprum, 
fadius  ubediens  Pani  vfque  ad  mortem  [ ctrpe- 
tunt  omnes  luibz]  qux  conuenerant  ad  diem  fe- 
lium , dcfccndentium  cum  eo  demonre  Oliuetu 
quia  etiam  ipfi  fe  humiiiauctunt  in  humiliraie 
Chrilli.i./^crr.f . H.imiliamim  fub  potenti  manu 
Dei : vt  vos  exaltet  in  tempore  vifitationis.  Et 
idcodicicfHcfcendcniium]  de  monte  adciuititein 
[laudate  Deum  voce  magna  | Qux  magna  vo( 
non  tam  clamoris  fuit, quam  inienfie  deuoiionis. 
a.y^«r^4^.i.Vt  colaris  eum  corde  magno  & ani- 
mo volenti.  Exalta  in  fortitudine  vocem 

tuam  , exalta,  noli  timere.  Dic  ciuitaiibus  luda: 
Ecce  Deus  noflci  [ fuper  omnibus  quas  viderant 
virtutibus  j Et  maxime  in  Laxari  fuTcicatione. 
/fa.6i-  Miferationum  Domini  recordabor , lau* 
dem  Domini  fuper  omnibus  qux  rerribuit  Ifracl. 
^.ii.£xulta&  lauda  habitatio  Sion:  quia  ma- 
gnus in  medio  tui  SanAus  Iftacl.Pp/m.ifo.Lau- 
date  Dominum  in  fandis  eius:Iaudaie  enm  in  fir- 
mamento viituiis  eius.  ^ 

Dicentes ; Bciieditflus  qui  venit  res 
in  nomine  Domini,  pax  in  carlo,&  glor 
ria  incxcelfis. 

Ecce  tegi)  honoris  & potellatis  profefEo.  Er 
dicunt  trta  : regnum  enim  profitentur,  pacem  di- 
cunt conccHam,  & de  caneto  gloriam  Dei  prxdi- 
candam.  De  primo  dicunt  [Benedidfus  ] hoceii, 
plenus  benedi(^ionibus  Domini  cll  tcx.Datt.n. 
Plenus  benediclionibus  Domini.  Otnef.it.  In  te 
benedicemur  omnes  gentes.  Eccli.4^.  Beoedidlio- 
nem  omnium  gentium  dedit  illi,  & tcftaroentom 
fuum  confitmauit  fuper  captu  cius.  Ifiecft  Rex 
Hthr.y.Rcx  iuftiiix&  Rex  pacis.Iflecft  Mclchi- 
(olcch  Sacerdos,&  Rex  AltiiTimi  [qui  venit]  Ve- 
nte autem  iam  ad  oblacioncm[in  iiominejhoc  eO, 
in  notaminc[Oomini]qui  notatos  Oomioi  ofieu- 
dtuquia  in  ipfo  nolatur  Dominus.  F..xeii.6.  Ego 
apparui  Abrahz  in  Deo  omniporence , & noirxn 
meum  magnum  Adonai  non  oflendi  et.  Sed  mo- 
do oAendu  hoob^  Domini , totum  mutidum  cx~ 
ctens 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X I X.  285 


ciuns  in  faideuorionem  &:  laudem.  hun.Z.  Ho- 
norifico Patrem  meum.  Sic  ergo  venit  in  honore 
nominis  Dei, quod  per  cum  honoratur  ^ dr  przdi- 
catur,&  inuocatur[Pax  in  cariojEfiefitis  proprius 
Regis  czicfi  is,vt  pax  fit  in  czlo,ad  Patrem  rocuii- 
ciliario , & ad  Angelos  hominum  giat.i  focictas. 
Colejf.i,  Omnia  in  ipfum  pacificans  per  fiingui- 
nem  crucis  cius  , fiue  qux  in  teths , iiue  qiix  in 
cxlis  fune. Pax  enim  dc  cxloidclcerxlit  ad  cetram: 
vt  etiam  terram  ci^tincat  in  hominibus  bonx  vo- 
luntatis. Dabis  pacem  nobis,  pacem  quia 

in  tc  fpcrauirous.  Pax  enim  qux  in  cxlu,e(V  con- 
cordia fruendi  Deu,&viuere  in  Deu,  vc dicit 
jiugnjiiftm.  Et  illa  defccndit  dc  cslu  : quatsdo 
vno  corde  & vno  animo  omnes  concorditer  Deo 
leruiuni,  & fibi  rubiiciuniur.  Hxc  cA  pax,dc  qua 
dicimr  lodn.x^.  Pacem  relinquo  vobis,  pacem 
meam  do  vobis  : non  quomodo  mundus  dat, ego 
do  vobis.  Hxc  cA  pax  qux  itanquiliai  & fctciiac 
a tucbacionibos  mentem  , & cullodit  atcniatio- 
nibusdid>oli./'/r.'/</>.4  .Pax  Dei  qux  exuperat  om- 
nem fenfum  cufiodiat  corda  veAta , & iiitclligcn 
tias  veAras  [ & gloria  in  excelfis  ] Non  tan)  loco 
quam  virtute.  Quia  ficut  dicitur  Ifa.x.  Excclfus 
reputatus  cA  ipfe,qui  tam cxcelfa perficere  po- 
tuit,quod  quatnduamim  fulcicault.  />c.a  Gloria 
in  altififimis  Deo , & in  terra  pax  hominibus  bo- 
nx  voluntatis.  Talis  enim  cA  diuifio  inter  homi- 
nem &c  Deum,  vi  pax  reddita  fit  ei  per  fanguinem 
ChriAi,qui  pacem  non  habuitded  vbique&  ante 
mortem  & poA  mortem  prxdx  piruit.Gloria  au- 
tem detur  Deo , qui  hoc  potentia  fux  deitatis  ef- 
fecit. Gloriam  meam  alteri  non  d.abo. 

x.Timoih.x.  Soli  Deo  honor  & gloria.  Iprcenim 
foluscA  in  excellis  operibus  quxgloriofa  fum. 

Mirabilis  in  altis  Dominus. 

Et  quidam  Pharifrorum  de  turbis 
dixerunt  ad  illum  : MagiAer  , increpa 
Difcipulos  tuos.  Quibus  ipfc  ait : Di- 
co vobis  quia  ft  hi  tacuerint , lapides 
clamabunt. 

Et  quidam  Phariixorumj  Hic  tajrgjtut  inuidia 
murmurantium, & confutatio  corum.Dicit  Igitur 
quod  [ quidam  ] dc  numero  [ Phaiifcorum  ] qui 
fuam  & non  Dei  qnxrcbanr gloriam 
modo  poicAiscrcdcre  qui  gloriam  abinuicem  a» 
cipitis,  & glotiam  qux  a lolo  Deo  cA  non  vulib 
[de  turbis]  quia  fc  turbis  imroircebant , vt  tuibas 
concitarent  : ficut  & poA  modicum  fcccruni 
[dixerunt  ad  illum  ] quafi  zelantes  ne  honor  Dei 
ad  hominem  transferretur : ficut  fecit  Mardo- 
chxus  Ejibtr  & 1 j.  f MagiAcr]  Ac  fi  dicant; 
Quamuis  magiAcr  fis,  non  tamen  honor  diuinus 
debot  tibi  attribui.  loan.xo.  Nos  de  bono  opere 
non  lapidamus  te,fcd  dc  biafphcmia : quia  tu  ho- 
mo cum  fis,  facis  tcipfum  Deum  [ increpa  Dilci- 
pulos  tuos  ] qui  rurbas  incitant  & infiruunc  ad 
re  fic  laudandum.  Vnde  A/4rrl?.zi  .Audis  quid  ifii 
dicunt  i Q^.Minnn  cft.quod  non  compefeis  cos 
[Quibus  ipfc  ait]  Rerpondens  malitix  S(  fimul 
prophetans  fDico  vobis]  in  veritate  quam  audiui 
a Patre  meo[qiiia  fi  hi  tacebunt]  idiotx  & pueri, 
VndeAfartfi.ii.  Nunquam  legi  Ais  : Quiaexorc 
infantium  & lactentium  pctfeciAi  laudem  pro- 
pter inimicos  tuos,  vt  dcAtuas  inimicum,  hoc  eA, 


Pkarifxam ; 6<  vitorem  fiue  dcfindbrem , hoc  cA, 
Saibain  & Iud*um,  Sic  ergo  fi  hi  tacebunt,  qui 
Dei  ordinatione  ad  vcftramconfufiontm  loqtum- 
(ur[iapidcs  clamabunt]Er  hoc  fa<Aum  eA  in  mor.^ 
ic,  quando  (ena  mota  cA,  & j>cttx  fcillx  funi,  & 
monumenta  aperta.  Quia  ficut  dicit 
Mottein  fili)  l)ci  clamabat  mundus  Ce  fuAinerc 
non  poAe.Vel[lapidcs]hoccA,duri  ^efrigidi  gciv 
lilcs.  Alatih.^.  Potens  cA  Deus  dc  lapidibus  iAis 
fiircitare  filios  Abtalix. 

Et  vt  nppropinqiiaulc, videns  duita- 
tem ficuit  liipcr  illam , dicens ; Qi\ia  fi 
cognouilTcs  5c  tii,&  quidem  in  hac  dic, 
qiiar  ad  pacem  tibi  mune  autem  abf- 
condica  funtabocuiis  tuis. 

Hic  tangitur  quod  Dominus  in  medio  fnx 
exuitaiionis, quando  cum  ramis  excipiebatur,  fle- 
uit  ciuiratis  excidium,  quod  meruit  in  (ua  paAio- 
ne.Ei  ideo  in  Ramis  palmarunr,vbi  tantum  gau- 
dium rcprxfeiJtatum  eA,  Paifiolegitur  in  fignnra 
& recordationem  fictus  huius.  Dicuntuique  in 
hac  parte  qu.niuor.fcilicct,  fletus  cx  tompaflionc, 
oAenfiocaufx  fletus  in  geneie  , & d«ctminatio 
illius  caufe  in  Ipecie  pmnx,  Ac  in  fine  teiminarur 
illarum  poenarum  caufa  meritoiia.  De  primo  d^ 
cit  quando , & vbi,  Sc  fuper  quid  Acuit.  Quando 
[Vtjid  cA,|>oAquain.  AVc/4.;.  Ttmpus  flendi , & 
tcn»pit$  ridendi. /ei»  jc.rlebamquond.im  fu)^rco 
qui  a Aliius  fuerat,  Ac  compattcbaiiir  anima  iT>ca 
paiqKti  [appropinquauit  ] Ecce  locus  triAitix. 
Appropinquauic  autem  non  tam  loco,quam  mi- 
ferantis  aflctAii.  laeoh  ^.  Appiopinquatc  Deo . & 
appropinquabit  vobis.  7)e«//r.4.NcccAaljana- 
cio  tam  graitdis,qux  habeat  Deos  appropinquan- 
tes fibi , ficut  Dominus  Deus  noAcr  adcA  omni- 
bus obAcracionibus  noAiis  [ videns]  miferamis 
alTe(Au./.Mr.io.  Videns  illum, miAricordia  motus 
cA.  Ofex  1 1 . Pecnitudo  mea  conturbauit  nie[ci- 
uitatemjinlaniencnn.  Sjpieixi.x  4.  Dum  Ixcamur, 
infaniunt.  Videns  ergo  iic  iiiAnicntem  , 9e  nihil 
de  futuris  periculis  pixuidentem.  Ac  ll  dicerent 
illud  /fx.i.  Quomovlo  fada  eA  tncrrttixciuiras 
fidelis,  plena  iudici) : iuAicia  habitauit  in  ca:mrnc 
autem  homicidx.Sic  ergo[flcuit]cx  compaflione. 
/erem.^.  Quis  dabit  capiti  meo  aquas , & oculis 
meis  foncemUct)’maruin,&  plorabo  die  ac  nn£le 
interfe^os  populi  mei  i FIcuit  amem  etiam  ali- 
quando pro  milcria  huius  vitxad  incolatum  per- 
iincmc.Et  hx  funt  lacrymx  actxdiationis.A4'i.ii. 
Laciymatus  cA  1 1 s v s.  Aliquando  autem  fleuit 
pro  cafu,  quo  cecidimus  a beatitudinc  patrix  per 
peccatum.  Hthr.^.  Qui  in  diebus  carnis  fiix, pre- 
ces rupplicanonefque  ad  Deum , qui  poffii  illum 
faluum  facere  a morte,  cum  clamore  valido  Ac  la- 
crymis  offerens  pro  omnibus , exauditus  eA  pro 
faa  reucrcniia.  Et  hx  lacrymx  deuotionis.  Et  his 
iribus  modis  fleait  nos  Dominus  in  Aipfo.  In 
membris  autem,  facit  nos  plotare  pro  peccatis 
propriis.  Et  lAx  funt  lacrymx  compundltonis. 
//^/.tS-Lauabo  per  furgulas  nod^s  Ic&um  meum, 
herymis  meis  Aiauim  meum  rigabo.  Hxc  funt 
quatuor  flumina  paradifi , qux  ex  vno  fonie  gra- 
tix  Dei  dciiuantur.  Cevtf.i.  Fons  afeendebat  ^ 
terta  , irrigans  vniucrfani  fiiperficicm  icrrx.  Et 
tbidinu  Fluuius  egrediebatur  de  loco  voluptatis, 
A a 4 qu! 


284  D.  Alberti  Magni,  OM.  Pr^d. 

qui  inde  diiiidiciir  in  qaatuor  capita.  Sic  ergo  vi  | lilnis  hofiibns,qiii  contta  te  per' viHa  diaidentor, 
dens  ctuitateni  flcuic , cumpalHonis  iactymas  j com[amutum,&coinrapotca$adimpugnandum. 


fundens  [ ftrpcr  illam  , dicens  ] Et  tanto  plus 
Hcuic  1 quanto  illa  minus  doiuic.  £i  hoc  cll 
quod  dicit. 

Quia  ii  cognouil^sj  caulam  fletusmei  [&  tu] 
fupple  fleres.  'I  hrtn,  i . riuians  plorauit  in  noflc: 
& iacrymx  eius  in  maxillis  eius:&  non  cflqui 
confolerur  eam  cx  omnibus  charis  eius  [ & qui- 
dcm]hoccft,ccrtc,flcres[in  hacdic]pr*fciiti[qujt] 
efl^adjmalamf pacem  tibijin  qua  paciiice  incerfe- 
dlionismcx  traAas  pioditioncs. Sicut  enim  dici- 
tur Pr9ut’b.  14.  Riius  dolore  inifccbituc » & ex- 
trema gaudi)  lutflus  occupat,  labxx.  Ducunt  in 
bonis  dies  fuos.  & in  pim^o  ad  inferni  nouidima 
defecndunt.  Et  ideo  illa  mala  pax  efl  tibi. 
fittr.t.  I . In  magno  infciencix  bello  viuentes  > tot 
& eam  magna  mala  pacem  cllc  aibitrati  funt. 
£i^ch.it.Vxo^\\ctx deieiXTunt  populum  itteum, 
dicentes , Pax,  pax,  8c  non  cll  pax  ^ Nunc  autcml 
quia  gaudes  in  pace  lua : hxc  qux  ego  fleo  [ abf- 
condita  funt  ab  oculis  tuis  j quia  non  conlidetas 
ea , ita  culpa  tibi  claudit  oculos  , Sc  putas  te  fem- 
per  in  peccatis  pneem  habituram.  Quod  eilc 
non  potefl:  quia  Deus  cil  vltionum  Dominus, 
Jc  in  proximo  vindicabit.  Cum  dixe- 

rint, Paxfc  fecuritas,mrtc  repentinus  fupeiucnicr 
cis  interitus. 

Quia  venient  dies  inte:&r  circun- 
dabunt  tc  inimici  tui  vallo,  Slcircun- 
dabunttc.d^  coangiiftabunt  tc  vndi- 
qtic  , 5c  ad  terram  profternent  tc  , Cc 
HHos  tuos , qui  in  tc  lunt  i Sc  non  re- 
linquent  in  tc  lapidem  fuper  lapidem: 
c6  quod  non  cognoucris  tempus  vifi* 
tationis  tux. 

In  fpcciali  dicit  hic  excidium  Eiuitum.  Dicit 
autem  tria : certitudinem  in  {Hoximo  aduenientis 
temporis,  modos  fuuitxextirpttonis  & delini. 
dlionis,&  caufam.  Certitudo  aduenientis  tempo- 
ris cfl  in  hoc  quod  dicit  ( QJta  venient  dies  j in 
quibus  cl.xro  lumine  aperientur  tunc  oculi  tui  pcc 
po:nam,  quos  modo  clauditculpa.  Pfdlm.^9.  Ar^ 
guam  tc , Si  (lacuam  contra  faciem  tuam  [iii  tej 
autem  dicierquia  dies  illi  mali  fui  erunt.  Epbtf  y. 
Redimentes  tempus , quoniam  dies  mali  funt. 
<7^«r/'.47.Dics  peiegrinationis  vitx  mcx  patui  £<c 
mali  [ & circundabunt  te  ] Hic  particulariter  del- 
cribic  & futuram  per  Romanos  oblldioncm  > & ; 
excidium  : & ungit  fex  per  ordinem, quorum  tria 
prima  pertinent  ad  oblldionem,  &:  tria  fcquentia 
ad  ddlro^orsem.  Primum  de  his  quod  pertinet 
ad  oblldionem  eil  quod  dicit. 

Et  circundabunt  tej  exercitu  cingentesf  inimici 
-ruijRomani  cum  Tito  vcmcntcs[vaUo]ne  aliquis 
de  re  effugere  poflit.  Vallum  cuimeft  A:  fcpes& 
folfr,qnz  <n  etreuiru  eorum  funt  fadlxvne  pollent 
nodlc  exire  dcciuitatc.  //4.14.  Pormido  & fouea 
6l  laqueus  fuper  te,qiii  habitator  es  teirz.  Et  erit 
qui  fugerit  a facie  formidinis  cadet  in  foueam : & 
qui  fe  expliaient  de  fouea , tenebitur  planra  cius 
laqueo  [&  circundabunt  te]  Secundum  cfl  perti- 
nens ad  oblldionem ; quia  politis  in  circuitu  val- 
lis per  comport.itioncm  aggerum  & folfarum  S<. 
rcpium,ipl>Rumani[citcuudabunttc'impugnan’ 


£c  (Ic  vallo  & concluderis  »&:  milite  impugnabe- 
lis.  H.ibiU.x,  Supet  omnem  munitionem  ridebir, 
& Comportabit  aggerem,  & capiet  eam  [&  coaii- 
guflabunt  re  vndiqoc]  Hoceft  tertium  , quod  in- 
ferent violciiuas : vnde  cccoangullabunt  intra  re* 
tnctiprum:ita  quod  non  videas  effugiuni>nec  in  te 
habeasdefenlloncm:ita  quod  dicas  illud  D*n.x\. 
Angullia:  funt  mihi  vndique,&  quid  eligam  igno- 
ro. Quia  intus  erit  fames  pr2uaIiJa,imec  ciues  fc- 
ditto amara: extra  autem  gladius  anceps  ;vt di- 
cas illud  Thrtn.i.  Foris  interficit  gladius,  & domi 
inois  fimilis  eil. 

Deinde  tangit  ea  quz  peninent  ad  dcftiu^io- 
nem.  Piimum  quidem  [quia  ad  terram  ptofler- 
nent  tcjcapram  in  ciuibus  >&:  xdificits.  Ifd.  t . De- 
relinquetur filii  Sion  llcut  tugurium  in  cucume- 
tario.dc  iicut  ciuitas  qux  vaftarur.  Aixh.i.Sicxt 
quali  aget  arabitur  > 6:  ciuitas  in  accruum  lapi- 
dum ciii , Si  mons  rnnpli  in  cxcclla  fyluarum. 
Deinde  tangit  fecundum  [ Si  filios  tnos  qui  in  tc 
funt  ] Nc  in  fucceilione  poflctiiatis  fpem  habeas 
icfurgcndi.  Non  conlurget  in  zternum 

Icn’cn  {idlimorunf.  Prxparate  filios  eiusoccillo- 
ni.in  iniquitate  patrum  luorum  non  confurgenr. 
Et  hoc  quidem  cll.  Quia  llcut  narrant  lofcphus 
A:  Egellppus , Titus  totam  ciuitatem  euercic , & 
liidzos  in  captiuiratem  duxitA  imcrfccii.Poftca 
autem  cum  quidam  de  la.tibulis  exiuilTbu , Sc  ci- 
neres ruinarum  colI^ilTcnt , Sc  tuguria  quzdam 
ad  habitandum  in  ruinis  fecillent : miferunt  Ro- 
m.ini  Helium  AJrianum,quiilla  dcftrucr«,&:  lu- 
dzomm  milium  vitra  mare  dimitteret , fcd  om- 
nes ad  terram  Irali.T  ctptiuos  tranfmitterct.  Ec 
hoc  quidem  ille  coinpleuit : Sc  poftea  in  alio  lo- 
co,vbi  fcilicci  crucifixus  fuit  Dominus, quandam 
paruam  ciuitatem  ardificauit , quain  nomine  fuo 
Hcliam  vocauit,  qux  poftea  multo  tempore  Hc- 
lia  vocabatur : Sc  hxc  flat  vfquc  ad  hxc  tempo- 
ra [ Et  non  relinquent  io  tc  lapidem'fupct  lapi- 
dcmJHoc  cll  vltimum  de  proftrationc  murorum. 

Non  rclinquerur  lapis  fuper  lapidem 
qui  non  dcilruatur.  //a.f.  Auferam  fepcmxius,& 
diruam  maceriam  eius,&:  erit  in  direptionem. 

Deinde  omnium  illorirm  tangit  caufam  me- 
ritoriam dicens  [eo  quod  non  cognouifli  tempus 
vifitationis  tux  ] Tempus  aurem  huius  villtaiio- 
niscll.  quando  villtauiteani  Filius  Dei  pervif- 
ceumirericordix  Dei  nollri  oriens  cx  alta  Quod 
teinpus  prxdidiim  fuerat  a Danicle  ProphetaiA: 
ideo  eiiain  cum  paruo  IluJ»  cognofei  poterat. 
Hoc  enim  tempus  cfl  dc  quo  dicitur  in  Pfdlm.6i, 
Tempus  beneplaciti  Deus.  Icmporeac- 

ecpro  audiui  te , A;  in  dic  falutis  auxiliatus  fum 
tui.  Ex  quo  enim  irrationabilia  animalia  fciunc 
per  naiurxinllin£lum  tcmporaflbi congruartimc 
multo  magis  rationalis  nauita  lege  adiuta , pro- 
phetiis illuminata  , poterat  cognofccrc  tempus 
gratix  cxhibitx.  !m.\x.  Hypocrirx.  faciem  cxU 
Sc  terrx  diiudicatis:  hoc  autem  tempusquomodo 
non  probatis  J lertm.-'.  Milmis  in  exio  cognouic 
tempus  aduentus  fiii : tuitur, & hyiundo,&  cico- 
nia. Populus  autem  meus  non  cognouit  indicium 
[)omini.  Et  ideo  merito  impiuatnr  eis  ad  pecca- 
tum. Sicut  enim  dicit  ^Hgu(iiniu,  Ignorantia  co- 
tum qui  feire  nolucrunt,vcl  debuerunt,  & potue- 
runt,damnabilisefl.  Huc  cfl  quod  dicit. 

Ec 


inEuang.D.Luc.  Cap.XIX.  285 


Et  mgrcflus  templum  , ccepic  cii- 
cere  vendentes , 6c  ementes,  dicens  il- 
lis : Scriptum  cft  : Quia  domus  mea 
domus  orationis  elV.  Vos  autem  fcci- 
ftis  illam fpcluncam  latronum.  Et  erat 
docens  quotidie  in  templo.  Principes 
autem  Sacerdotum , & Scrib*,6c  prin- 
cipes plebis  quaerebant  illum  perdere: 
&non  inucoiebant  quid  facerent  illi. 
Omnis  emm  populus  rufpcnfus  crat> 
audiens  illum. 

Hic  ponitur  viiima  iftius  capituli , io  qua 
zelus  eius  ad  domum  Dei  oftcnditur.Oftendit  au- 
tem in  hoc, quod  futuri  excidij  maxime  caufa  fuit 
peccatum  Sacerdotum , quod  commifcrunc  in 
cemplo.Ec  ideo  oftendit  fe  illud  detcftari  in  plan. 

miorx  deftrudfionis.  Tanguntur  autem  hic 
duo  ; qualiter  fcilicet  templum  expurgauii , & 
qualiter  templum  fua  doctrina  illuroinauic.  In 
primo  horum  uia  dicuntur : templi  ingreiTus  ad 
oilendendam  vcnerarioncra , malorum  eie^Iio  ad 
oftendendamfimonUc*  prauitatis  dcteftatioDcro, 
audloiitatis  Scripiurx  induftio  ad  fadii  fui  con- 
firmationem & approbationem.  Dicit  [ ingrelTus 
in  templumlad  venerationem  ollendeixlam,quz 
lem  pio  debebatur.  Pf*lm.  1 1 ?■  Adotabo  ad  tem- 
pium  fanilam  tuum  , & confitebor  nomini  tuo. 
Vnde  'Ddniel.j.  iribus  vicibus  per  diem  adorauit 
verfus  templum,  /fd.to.  Domum  maicftatis  mcx 
glorificabo.  Docet  autem  nos  fua  aflione  etiam 
ad  templum  debere  feftinare  Ibi  enim  dc  deuo- 
tius  oratut:&  ea  videnrur  & audiuntur, qux  exci- 
eant ad  deuotionero.  t.  Pettus  6t  loanncs 
afeendebant  in  templum  ad  horam  orationis  no- 
nam. Z.«f.i8.Duo  homines  afcendcrunt  in  tem- 
plum vt  orarent , vnus  Phati&us , & alter  Publi- 
canus. 

Coepit  eiicere  ] ficut  dicit  i.  Flagello  de 
tribus  fa^o  funiculis  [vendentes]  in  templo  [ & 
ementes  [ Attende  qu^  vendentes  primo  ponit: 
quia  illi  qui  vendebant , aut  erant  de  familia  Sa- 
cerdotum ,auc  de  familiaritate  eotum.Vendcbant 
enim  ibi  pecora, vt  haberemut  parata  ad  ritus  fa- 
crificiorum  , & exdebant  in  vfus  Sacerdotum, 
quidam  etiam  vendebant  columbas , qux  erant 
facrificia  pauperum.  Cum  enim  pneeptum  fit 
Exc^l.  1 j . quod  tribus  vicibus  per  annum  omne 
mafculiuum  appareret  in  confpc^hi  Domini , & 
non  vacuis  manibus,  non  poterant  f«um  facrifi- 
cia feite,red  dato  precio  ibidem  emebant.  Et  hoc 
attendentes  Sacerdotes  , tunc  fua  animalia  car^ 
vendi  fecerunt , & fuis  familiaribus  etiam  hoc 
pennifetunt  in  atrio  exteriori  tcrapli.  Hoc  enim 
hic  icmplmn  vocatur.  Sedebant  etiam  ibidem 
numulaiij  , qui  pignore  accepto  vel  cautione 
alta , mutuabant  pecuniam  fijb  vfntis  ad  emenda 
facrificia.  Et  hoc  totum  erat  ad  lucrum  Sacerdo- 
tum. Cum  autem  hxc  illicita  efiene  opera  , & 
negotiator  de  templo  Dei  fit  expellendus , vt  di- 
cit Chnfof.  Dominos  zdum  oftendens , expulit 
omnes  huiufmodi.Negotiatio  enim  non  pertinet 
ad  domum  Dcixo  quod  fit  contrafla  cum  fraude 
latronum.  Venditio  columbatum  noncftdcdo- 
ino  Dci:co  quod  fpccicm  habeat  prauitatis  fimo- 
niaex  hxielis,  quia  columba  donum  cll  Spiritus 


CinSti.  Nuraulatiusdcdomo  Dei  elicitur  : eo 
quod  accipit  munera  fuper  innocentes  , quibus 
gratis  accommodare  debuit.  Foice  cnfm  fub  vfu- 
tis  non  audebant  accommodate  : quia  Dtm.xy 
prohibitum  eft, ne  fub  vfiiris  accommodent  pro- 
ximo. Tamen  vt  dicit  Aufufiintu  fub  nomine 
coihbiotum  accotnmodabant  Coiiibia  enim  fune 
munera  ftuduum  annonx  vel  vini , vel  olei , vel 
aliorum  frudluum  : pro  quorum  collibiorum  fpe 
illi  accommodabant.  Gentf.  4).  Sumite  de  opti- 
mis rerrx  frugibus  in  vafii  veficis,  & deferte  viro 
muneta.  Cenef,xi.  Dixit  enim : Placabocum  mu- 
neribus, 8c  fic  videbo  faciem  eius. 

Attendendum  etiam  quod  bis  Dominus  eie- 
dlionetn  fecit.  Anno  fcilicet  primo  fux  prxdica- 
tionts.  Et  hoc  foius  loannes  ponit  i.  Secundo  fe- 
cit hoc  vltimo  anno  fux  prxdicatiunis  , immi- 
nente iam  PaiIioDe:&  hoc  ponunt  tres  Euangcli- 
dz.Aidftb  x I.  Mdrc.ii.  /^«c.hic.lfie autem  4e- 
lus  domus  Dei  prophetatus  fuit  a Pfa!.  ^8.  Zelus 
domus  tux  comedit  tne:&  opprobria  exprobran- 
tium tibi  ceciderunt  fuper  me.  Sic  ergo  ctrpit 
eiicere  vendentes  & ememesde  templo  : quia  pet 
illud  fa^um  , Sacerdotum  Principes  foci|  furum 
effidebantur.  If».  i.  Principes  tui  infideles , fuci} 
furum,  omnes  diligunt  munera  , fluuntur  letri- 
butiones.  Hoc  autem  peccatum,  vt  dicit  Chr^ft- 
fiomm,  plus  ellin  Bcclefia  quam  in  fynagoga:vbi 
Sacerdotes  vendunt  facramema  , numulario. 
rum  numerus  magnus  , qui  vfuris  Ecclefiam  de- 
ftruunc , ad  fores  Ihint  Prindpum  Sacerdotum^c 
ab  eis  vfurandi  accipiunt  auAoritatcm.  £t  ideo 
nunc  magis  quam  prius  ne.enarlus  rfiet  1 e s v s 
expellens,  hrtm.i  j.A  Pcoplictis  letufalcm  egref- 
fa  e(l  pollutio  fuper  terram  omnem.  Ezjch.  11. 
Ecce  ego  comploli  manus  meas  fuper  auaritiam 
ruam  quam  feciftt,  Et  poli  puea:  Contoracio 
Propberamro  in  medio  eius  ficut  leo  rugiens,  ca- 
pienfque  ptxdam  , animas  deuoraueeunt , opes 
& precium  acceperunt.  Sacerdotes  contcmpfe- 
runt  legem  meam , polluerunt  fanduarium  meu. 

, Principes  eius  quali  lupi  rapientes  prxdam.  Sic 
etgo  ccepic  eiicere  vendentes  & eniemcs  de  tem- 
plo. Zdch.  vlttm.  Non  erit  virra  negotiator  in 
domo  Domini.  Chryf.  Qui  voluerit  clle  merca- 
tor peoiidetur  de  Ecciella,diceDie  Propheta.  Quia 
non  cognoui  negotiationem.  Eccli.  x6.  Difiicile 
exuitur  negotians  ^ negligentia,  fle  caupo  no»  iu- 
llificabitur  a peccatis  labiorum  [dicens  illis]Tan- 
I git  confirmationem  fa^i  per  audoritatem  , fle 
' hoc  facit  propter  afiantesrquia  vecbura  fuum  in 
I (e  non  indiget  confirmatione. 

Scriptum  cll  ] Ift.  f 6.  Quia  domus  mea  , hoc 
I efl , templum  quod  Patris , fle  mea  , & Spiritus  i 
nobis  procedentis  domus  ell.  (7rne.  'i8.  Noncfl 
aliud  nifi  domus  Dei  fle  porca  cxli.  Vnde  nadunc 
Patres , quod  cum  hoc  diceret,  quod  quidam  fiil- 
gor  egrediebatur  a facie  eius , qui  replebat  tem- 
plum , ex  quo  circumflantes  territi , non  aude- 
bant rcfiflere  expulfiont.  Ezjtch,  4).  IngteiTa  eft 
gloiia  Domini  in  templum  perviam  portx  orien- 
talis, fle  refplenduit  terra  a maiflate  eius.  Sic  ergo 
domus  mea  dorons  orationis  vocabitur  : quia  fi- 
cut patet  }.  8.  ad  orandum  cfl  conllrudla. 

AHgHfiiHHt.  In  oratorio  nemo  aliqoid  agat  nifi 
ad  quod  fatHum  cfl,  vnde  fle  nomem  acccpir.  Pec- 
cant ergo  qui  granaria  vel  lefauatotia  inde  fa- 
I ciunt 

, Hos 


i86  D.  Alberti  MasnL  Ord.  Prasd. 


Vos  auiem  feciftis  ] Duo  dicir.  In  auiftoritatc 
enim  iiuluda  oAendit  aJ  quem  vlum  cfl  domus 
conlUu^.  Ex  (e  autem  oRcndit,  quod  [)cc  auati- 
tiam  Sacerdotum  ad  abuiuni  malum  cll  deputata. 
£t  hoc  cA  quod  dicit  [ vos  autem  fecillis  j Et  ex 
hoc  patet,  quod  audoritate  Sacerdotum  fotum 
fadlum  fuit  in  tntiplo  ptoptei  auariiiam  cotum. 
Facit  enim  is  cuius  au^oritate  viderui  Heri  [fpe- 
luncam  latronum  [ Sicut  enim  l.itto  in  fpelunca 
abicotiditur  vt  rapiat:  ita  Sacerdotes  auciocitate 
& religione  templi  obumbt.iti  nc  videantur , fta- 
bani  in  inHdiis  quocunque  modo  tapiendi  & 
cottupete  nitebitur  ius  facerdotalc  iSt  puritatem. 
P(dm,  9.  InHdiatut  quaH  leo  in  fjicluiica  fua, 
tnHdiatc»  vt  raptat  paujKtcm  » lapcce  paupcicm 
dum  attrahit  eum.  Muh.  Siquis  non  de<ictic 
in  ofc  iplbium » fan^iticam  fu|vt  cum  pi-rlium. 
Net.  vlnmo.  Recordate  Domine  Deusmeus  aJ- 
ucifus  cos,  qui  polluiitlaccrdoiium,  iufque  facet' 
dotale  & Leuitauim.  //rrm,7.Nunquid  rpcluiica 
latronum  fada  eH:  domus  ilU , in  qua  inuocatum 
eft  nomen  meum  in  ooilis  meis  ^ Ego  fum . ego 
vididicit  Dominus.D/e.^.  Galaadciuiras  operan- 
dum idolum,  fupplantata  fangiune,  & fauces  vi- 
rorum latronum.  Galaad  , accruus  tcftimoni)  in- 
terpretatur ^ cemplusn  HgniHcat,  vbi  aceitinstc- 
(lunoniorum  cll  Sctipturx , in  quo  non  funi  mo- 
do veti  paflores  y fcJ  idola  quxdam  pailorum. 
Nec  ingreditur  ajiquts  nili  per  Canguinem » dc  ilii 
qui  fauces  funt  virorum  lacfoniim,  hoc  cil, virili- 
ter iatrociniacxcrcencium. 

Et  erat  docensj  Ecce  qu.iHier  elimiiuta  fpurci- 
tia,tcmplum  fua  prxfeiuu  confcctauit.&:  fua  do- 
drina  iiluminautc  Confecraui  mihi  do- 

mum hanc,  vt  ponam  nomen  meum  : dc  erunt 
oculi  mei  & cot  meum  fuper  domum  hanc  vfque 
in  fempiternum.  Ideo  ergo  ci at  in  templo  [quo- 
tidie ] docens.  han.  18.  Egopalam  locutus  fum 
munJo.  EgoTcmpcr  docui  in  templo, qno  omnes 
ludxi  conueniunt , Sc  in  occulto  locutus  fum  ni- 
hil. Hoc  Cigo  eil  primum  quod  dicit  hic 

Principes  autem  Sacerdotum]  Ecre  fecundum, 
vbi  malum  pro  hono  retribuunt.  Tangit  autetn 
tria:qui  machinabamur  malum  Domino,&quod 
non  valebant,  Se  caufam  imjiedimemt.  De  primo 
dicte  tria  genera  machinantium[ Princi^KS  Sacer- 
dotum]qui  erant  primi  in  mali[ia,5:  quotum  au- 
rftoritate  & iulfu  fiebat.  I«*n.  ti.  Collegerunt 
Pontifices  & Pliatifxi  conhiium  , Se  dicebant, 
quid  facimus  ? Ec  paulo  poft.  Ab  illo  ergo  dic 
cogiiauerunt  intetficcrc  cum  adconfilium  Cai- 
ph.r,  qui  erat  Princeps  Sacerdotum  [ Sc  Scribx] 
Hi  dodtoicscrant  legis,  quorum confilio  omnia 
dirigebantur.  Jerem.  4.  Sapientes  funt  vt  faciant 
mah.  bciic  aurem  facere  nefcicnint  [&:  principes 

flebis]  qui  plebi  prxfuaunt  in  partem  vocari  ib- 
icitudinis , qui  plebi  omnes  fiias  voluniares  per- 
inilcTunr , vt  cis  in  necem  Chrtlli  confcncitent. 
/erem. i.  Prophct.x  prophetabam  mendacium.  Si 
Sacerdotes  .ipplaiidcbam  manibus  ftiis,&  populus 
mcusdilexit  talia.  Prophecx  dodtores  qui  feribx 
vocabantur,  mendacia  in  conliliis  imieneruni:& 
tunc  Sacerdotes  applauferunt  plaufu  manuum, 
hoc  cft.  opwum.  Et  populus  hxc  diligens , jicrfc- 
cit  in malitix  complemento.  i.Efdrt  9.  Non  cft- 
fepyatus  pcmulus  I fraifl  ^ populis  terrarum, com- 
iniliiictunc  (emen  (andlumcum  populisterrarum. 
Manus  enim  principum  & roagiftracuum  fum  in  < 


tranfgrcffionc  luc  prima.  Quando  enim  Sacerdos 
non  Icpatatur  ab  operibus  plebis  lerrenx  , Sc  fc- 
mat  fancliim  verbi  Deicomntifcci  cum  terreno 
afic^u  f iSc  loqui  incipit  vetba  taicorum  ad  lucta 
illicita,  & principales  in  hoc  fum  principes  5c 
dod^ores , tunc  cogitatur  de  morte  Domini. 
^ndeJifAittt  Bermirditt-O  bonc  Usv  totus  mun- 
dus  videtur  conlurallc  contra  te  , & hi  primi  fune 
qui  videmur  regere  populum  , diligete  principa- 
tum. Hi  ctgo[quxrcbant]conl)lio  & machinatio- 
nc[illunv  ] Doinimim  Ir svm  Chrillum  [perdere] 
Citeunumiamus  iuftum, quoniam inucilis 
cft  nobis,  & contrarias  operibus  nodtis./erem.t  1. 
Cogiiauerunt  comta  me  conlrlia  dicentes: Veni- 
te mittamus  lignum  in  panem  eius  , Se  eradamus 
eum  dc  icfta  viuenrium , & nomen  eius  non  me- 
moretur amplius. 

Er  non  inuencrunt  quid  facerent  illi*Ecce  im- 
potnuia  nequit ix.  Ifa.  itJ.Supcfbiacius  Sc  arro- 
gantia ciiuplufquam  fortitudo  eius.  Ofes  i.  Se- 
piam (Vian;  tuam  fpinis,&  femitas  fuas  non  inue- 
niet.  Non  enim  facere  poterant  antequam  ipic 
volebat.  Et  tunc  dedit  facultatem,  fed  tamen  non 
fircit  eorum  malit»in:quia  illam  ex  fc  &:  a diabo- 
lo habuerunt.  /e^^Mo.Ncmotolleta  me  animam 
meam  , Icdcgo  pono  cam , & iterum  fumo  eam 
[Omnis  enim  popuIus]caufa  ell  . Non  enim  depo- 
fueeunr  nocendi  nequiciaro,  fcd  potius  timidi  exi- 
ftemes  timebant  turbam. Sa^.xy.  Cum  fit  timida 
nequi(ia,data  cft  in  omnium  timidorum  condem- 
nationem. 

Omnis  enim  populus  fufpcnfus  erar]  auribus 
Sc  vultibus  pcrrrcClis  ad  ipfum  [ audiens  illum] 
Dominum  IfSVM.Noncnim  declinare  ftatuerunt 
oculos  foos  ad  terram  vt  terrena  audircnt:fcd  ficuc 
dicitur  /oh  7.  Elegit  furpendimn  anima  corum,vt 
auditent  alta  exieftia  abipfo.  /e«i;.t.Qui  de  terra 
eft , dc  terra  loquitur.  Q^  de  cxlo  venit , fuper 
omiieseft:de  quod  vidit  Sc  audluit , hoc  reftatur. 
Prau.  8.  Audite  mc  , qiionjam  dc  tebus  magnis 
locuturus  fum.  Viide  -iean.  7.  quando  mifcrunc 
ininiftro$,qui  captum  adducerent  cum  , & illiic- 
diuerunt  iufc>ftu  negotio  r dixerunt  quxrcnics: 
Quare  non  adduxiftis  eum  ? Illi  rcfpondetunc. 
Nunquam  fic  locutus  cft  homo  vt  ifte  loquitur. 
Hxc  ergo  cft  caufa  quate  non  audebant  tunc. 

C A P V T XX. 

Et  factum  cft  in  vna  dierum , do- 
cente illo  populum  in  tcinplo. 
dc  cuangciizante,  coniicncrut 
Principes  Sacerdotum, dc  Scri- 
b.v  cum  fenioribus  : dc  aiunt 
dicentes  ad  illum : Dic  nobis, 
in  t]ua  potcftatc  bxc  facisraut: 
quis  cft, ejui  dedit  tibilianc  po- 
tcftatem  ? 

■ Angit  reprobationem  Iu- 
dxonun  {>cr  vci  bi  demonfttatio- 
nem.  DiuiJitur  aurem  in  duo  ca- 
pitula iftius  vitimx  dodrtnx  , in 
quotum  pumo  parabolice  often- 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X X. 


287 


^itludaic«  peifidiz  & iKquitiz  reprobationem; 
in  {(xundo  aurem  finalem  abie^ionem  & dcftru- 
dionem.  In  priori  autem  capitulo  dux  futit  par> 
tes,  in  quarum  prima  per  parabolam,  reprobatio- 
nem  pertidiz  eorum  demonAtat : & m fecuuda 
niachinatiorKS  eorum  contra  fe  fadas  denudat. 
Prima  harum  (qu*  cominet  reprobationis  para- 
bolamj  duo  continet , in  quotum  ptimo  patabo> 
lam  inducit : in  fecundo  iudicium  iuilum  ab  ipfis 
quzrit.  In  priori  aurem  partium  duo  dicuntur, 
fcilicet , malitiofa  a Principibus  Sacerdotum  fux 
potellacis  inuclligario  > 8c  interrogationis  illius 
pcc  aliam  interrogationem  a Domino  fadan)  eli- 
no. In  priori  harum  tria  facir.  Oftendit  enim 
Euangeliffa  Dominum  bono  operi  deditum  : de 
fecundo, ex  hoc  odendic  potedates  & Magidratus 
ludzorum  cfTe  ad  malum  concitatos : & tertio, 
qualiter  dololiun  libi  propofuetunc  quzdionem. 
Dicit  igitur. 

Et  fadum  ed]  fecundum  Dei  prouidentiam  & 
dirpolitionem.  Sdpient.  1 1 . Omnia  in  numeto  & 
pondere &menfuta  di^fuidi.  Pfdlm.  10  {.Om- 
nia in  fapieniia  fecidi  [in  vna  dierum]  hoc  ed,in 
quadam  die.  Non  quidem  continuo  pod  antece- 
dens,fed  ante,vc  quidam  dicunt:quia  dicunt  quod 
idud  fa^him  cd  continui  pod  ficulne*  malcdi- 
ftionem,de  qua  dicitur  Matih.  a 1 .Sed  Lucm  non 
attendit  ordinem  temporis,  fcd  ordinem  probait- 
dx  fu* intentionis.  Etquia  fa^um  ed  deconci- 
cantibus  Principes  ad  perfequendum  Chiidum; 
ideo  idud  hic  ordinat  ante  Padionem  cum  aliis 
quas  ptouocabant  eos.  Ideo  ergo  dicit[in  vna  die- 
rum ] quando  ad  inuidiam  Sacerdotum  luce  fu* 
do^rin*  tclucebat.P/<(/m.i  1 7 .H*c  ed  dies  quam 
fecit  Dominus  , cxultemus  & Ixicmut  in  ea  [do- 
cente illojindante  dodlrinz.  i.Ttmoih.^.  Pizdica 
verbum,  inda  opponunt,  importunc[in  templo] 
quod  ed  locus  do^tinx.  E^ech.47,  Aquxegie- 
diences  detemplo  a latete  dextto,qux  funt  aqux 
dodiinz  xtetnorum  , qux  per  dexteram  fignifi- 
cantur[populum]qui  do^rina  indiguit,  & ad  do- 
^inam  deuotus  fuit.  Sic  enim  circuibat  docens 
indo^os.£cc/i.  t//ri».  Appropinquate  indoli  ad  . 
me , & congregate  vos  in  domum  difciplinx  [ & 
euangelizante  illo]  Ecce  modum  doftiinx  : quia 
boni  nuiui)  fuit  balulus.  { .^cj.i7.Vir  boims  ed, 
dc  bonum  nuntium  apponat.  Ed  enim  Euange- 
Ihim bonum  nuntium  de  regno  Dci>&  iudiiia  ad 
regnum  conducente.  Ifa.Su  Ad  IcruGlem  Euan* 
gelidam  dabo.  //4.40.  Super  montem  cxccl- 
fumafeende  ru  qui  cuangelizas  Sion , qui  euan- 
gelizas  Icrufalcm.  Ecce  qualiter  veilibus  ope- 
ram dedit. 

Comicnerunt  ] Tangit  hic  quatuor  ; malitix 
confenfum , potedatis  auxilium . confilij  adiuro- 
riiim,renatu$focicraccm.Dicitergo[couuenerunt] 
magis  confcnfu  tnaliti*  quam  corporum  in  con- 
gregatione. Pfdlm.  1.  Pcincipes  conucnerunt  in 
vnum  aduetfus  Dominum,&  aduerfum  Chridum 
cius  [Principes  Sacerdotum]  qui  ex  potedate  au- 
dbotes  fuerunt  malitix.  /yCi.i.PrincIpcstui  infide- 
les. Mdith.i6.  Conucnerunt  Principes  Sacerdo- 
tum. vt  I E s V M dolo  tenerenr  & occidereiit[& 
Scribx  ] confilium  iniquum  adhibentes,  vr  caute 
Scquafi  fiib  forma  iuftiti*  perficeretur  nequitia. 
/pt.  1 0.  Saibentes  Icripfi  tunt  vr  opprimerent  in 
indicio  pauperes, & vim  faccrcntcaiux  humilium 
populi  mci[cum  rrnioribus]hoced,(enarii  qui  vi- 


debantur regere  populum.  Ddmtl.  \ j . EgrelTa  ed 
iniquitas  a (enioribus  iudicibus , qui  videbantur 
regere  populum. 

Et  aiiintjquall  ex  vno  ore  [dicentcs]/y4/»f.45. 
Os  tuum  abuudauic  malitia,  tH  lingua  tua  concin-^ 
nabat  dolos[Dic  nobis]  Debes  enim  onenderc  au- 
doritatem  tux  legationis  &:  potedatis,  cum  non 
fismillus  a lutnmo  Pontifice, ncc  habeas  a Czfate 
legationem.  Odende  ergo  quo  ordine  potedatis 
ida  prxfumas  facere  , quod  lic  homines  doces,  & 
eiicis  detemplo  Sacerdotes. /Mn.io.Si  tu  csChii- 
dus, dic  nobis  palam?  Et  przmittunt : Quouique 
animas  nodras  toiIis[ln  qua  potedate  h*c  facis] 
diuina  fcilicet,  aut  humana:Et  attende  malitiam; 
quia  MMih.iu&c  Lmc.u.  cognofoences  poteda- 
I lem  non  elTe  humanam  . attribuerunt  eam  Decl- 
zebiib.  Et  tlfidtM  demondrauit  luce  clarius,  hanc 
potcdaccm  cHe  digiti  Dei, dicens : Si  tn  digito  Dei 
I eiicio  dxmonia,  piofcftopcruenit  in  vos  regnum 
I Dei.  Et  modo  ac  Ci  tunc  confutati  non  focrinr, 
I quxruut : In  qua  potedate  ida  fadai.-Ac  fi  dicant; 
Tu  nones  dc  uibu,  vel  familia  faccrdotali.  Tibi 
etiam  hoc  non  concclEc  fenarus : & ideo  feniotes 
focum  adduxerunt.  Vnde  ergo  przfiimis  liare  fa- 
cere ? Et  ideo  fubiungunr. 

Aut  quis  dedic  tibi  hanc  potedatem]  Ac  fidi - 
camzOmnis  potcdas  cd  ordinata  ad  vnum, vel  ad 
Czfaran.vcl  ad  fummum  Sacctdotem.Tu  autem 
neutrius  habes  potedatem.  Pom.  i Qux  fum  i 
Deo  ordinata  fime.  Et  cura  ordo  potedatis  idius 
fit  a Dep : fi  tu  edes  a Deo,  procederes  focundum 
aii^loritatem  alicuius  potedatis.  Hoc  autem  non 
facisrquis  ergodedit  tibi  hanc  potedatem  ? Er  idi 
cognofccrc  nolueiunt,  quod  a Deo  lubebar  poie- 
datera,iuxca  D*n:elt«  prophetiam  Ddmel.-j.  Po- 
cedas  cius  potcdas  xtetna,  qux  non  auforctur,  Sc 
regnum  eius  quod  non  comimpccur.  Mditb.  vli. 
Data  ed  mihi  omnis  potcdas  in  exio  iSc  in  terra. 
iodtt.y  Ecce  habeo  icdimoniura  maius  loanne. 
Opera  enim  qux  ego  facto  ipfa  tedimonium  per- 
hibent de  me  : quia  ipfa  opera  loquuntur,  quia  in 
Dei  poicdarc  hxc  facio. 

Refpondcns  aucem  I e s v s , di.sic 
ad  illos : Interrogabo  vos  & ego  vnufn 
verbum.  Rerpondete  mihi  : Bapcil- 
mus  loannis  dc  caelo  erat , an  cx  ho- 
minibus ? 

Hic  tangitur  idorum  confutatio  per  aliam 
quxdionem.  Dtcit  autem  rtia : interrogarionem, 
illotum  rcrponfionem,&cxtcrponfioneacccptam 
confutationem,  In  primo  horum  tria  dicit.  Pri- 
mum ed  vnius  verbi  inteaogatio,  fecundum  tef- 
ponfionis  petitio,  tertium  interrogationis  propo- 
fitio.  De  primo  dicit  [ Interrogabo  Ar  ego  vos] 
Quamuis  enim  illi  intenogauctint,^  fic  videatur 
illis  ede  prius  rcfpondcndum , non  tamen  hoc 
fomper  cd  vcruraiqiiia  aliquando  folutio  inrcrro- 
gationis  dependet  ab  alia  qa*dionc,quam  opor- 
tet prius  interrogare : ficut  ed  in  propofito.  Et 
I10C  bene  cd  de  lege  difpucantium.  Et  ideo  dicit 
[vnum  fermonem  ] a quo  folutio  totius  dependet 
veflrx  inteteogationis.  /«^40.  Accinge  ficut  vir 
lumbos  tuos , & interrogabo  te : rcfponde  mihi. 
1 /tfi  1 4 Voca  me, ac  refpondcbo  ribi.  Aut  certe  lo- 
quar ,8c  TU  rcfponde  mihi[Rcfpondetcmihi]/tfi<f? 

Rclj>ondeic 


;i  C.)oo<^Ic 


z88  D.  Alberti  Magni, Ord.Praed 


K.<rpon<lcic  obfccio  abfqnc  contentione  , & Io-  | 
quciucs,  quod  iuftiim  c(l  iudicate  [Bapdfmus 
loinnis  vnde  cratjhoccft.ctitusauftoritatc  venit 
aJ  baptizandum  ? Hoc  ell  quod  \ i . dixit. 

Quid  cxiftis  in  dcfcttmn  viJerc?Non  enim  exiliis 
vjdere  nili  hominem  dininum  , ac  fi  de  calo  ad 
tertam  dcfccndtric.  Non  hominem  mollibus  vc- 
ftitum,dc  commodo  carnis  vcnieiirem.Ncc  arun- 
dinem vento  agitatam,  de  inconftantia  hominum 
& human*  opinionis  procedentem.  Et  determi- 
nat quicftionem  [de  C3ch>,an  cx  hominibusjQn* 
rit  enim  hoc  : quia  Inannes  ipfc  coram  om- 
nibus contcftatus  fuit  dc  cxlo  cllc  baptifinum. 

Qui  mifit  me  baptizare  in  aqua,  ille 
mihi  dixit  : Supci  quem  videris  Spiritum  def- 
ccndcntcm  & manentem  fupet  eum , hic  cll  qui 
baptizat. 

At  illi  cogitabant  intra  fc  , dicen- 
tes : Quia  fi  dixerimus , dc  catlo  : di- 
cet, Quare  ergo  non  credidifiis  illi. 
Si  autem  dixerimus  , ex  hominibus, 
plebs  vniuerfia  lapidabit  nos  : certi 
funt  enim  , loanncm  Prophetam  cf- 
fc.  Et  rcfpondcrunt  fc  nefeire  vn- 
de cficr.  Et  I E s V s ait  illis  : Neque 
ego  dico  vobis  in  qua  poicftate  hxc 
facio. 

Ecce  hic  obligatio  ad  confufionctn  quicqoid 
dixerint.  Et  dicuntur  hic  duo,fcilicct,  deliberatio 
obligationis  ad  inconueniens,  & tefponfio  dolo- 
fc  hmulationis.  Deliberatio  autem  cll  ad  ambas 
partes  diuifionis  dc  dubio.  Dicunt  igicur[Qnia  fi 
dixerimus,  decolo]  ficut  ipfc  loanncs  probauit 
[dicet  ] nobis , ad  inconueniens  nos  deducendo 
[ Quate  ergo  non  credidiftis  illi  jCtcdendum  eni  m 
efttili  qui  eft  dc  cxlo.  Io*». ^ .Qui  de cxlo  venit, 
fiiper  omnes  ell : &:  quod  vidit, & audinithoc  te* 
ftatur.  //fir.ii. Quomodo  nos  effugiemus, qui  de 
cxlo  loquentem  nobis  auertimus?  loanncs  autem 
ceniir.onium  perhibuit  Chrifto.  loAn.^.  Vos  mi- 
fiftis  ad  loannem , ^ ille  tcflimonium  perhibuit 
veritati.  Ille  erat  lucerna  ardens  & lucens : & vos 
voluiftisad  horam  exultarein  lumine  cius.Primo 
enim  cum  ciedidiflis , quod  pro  vobis  vedra 

f>oteft.ue  locuturus  ellct.tunc  voluiftis  exaltare  in 
limine  eius.Sc  veniftis  ad  cum.Pofica  autem  cum 
videretis  cum  cllc  pto  me  contra  vos , tunc  per- 
(eqiiebamini  eum  & noluidis  audire  eum  [Si  au- 
tem ex  hominibus  dixcrimusjhoc  cft>cx  vana  ho- 
minum opinione, ficut  arundo  agitata,vcl  homo, 
q:ii  mollibus  adulaiotum  verbis  indui  potuit 
[plebs  vniucrfa  ] qux  eum  fciuic  ede  Prophetam, 
3c  plurqnam  Ptophetam  [lapidabit  nos]&  lapidi- 
bus i<fluum,&  lapidibus  incicpatiomim.Z.CinV.a.4. 
Educ  blarphemum  extra  caAra  > Sc  lapidet  cum 
omnis  populus.  Et  fubiungit  caufam  dicens[Ccr- 
ti  lunt  enim  loanncm  Prophetam  ciTc  ] Lhc.i.  Tu 
puer  Propheta  Altifilmi  vocaberis : ptxibls  enim 
ante  faciem  Domini  parare  vias  cius.Tamcn(Iicet 
ipfi  didimulcnc ) loanni  non  crediderunt : nifi 
primo  quamdiu  putabant  cum  pro  ipfis  prx- 
dicaturum.  Manh.U.  Venit  loanncs  neque 
manducans  neque  biliens : & dicunt  , Dxmo- 
siuro  habet. 

pt]  ideo  videntes  fe  etTc  obligatos  ad  vtranque 


pattem  qnxdionis[rerponderunc]  mentientes[fe 
nefeite  vndcelIccjSimulancruntenim  fe  Scriptu- 
ram non  aducrtcic  Mjlach.j.  Ecce  mitto  Ange- 
lum,hoc  eft,miniium meum, qui  prxpatabit  viam 
aure  faciem  tuam.  Et  llatim  veniet  dominator 
Dominus  ad  templum  fandlum  fuum.Sed  mentiri 
erat  eis  pro  nihilo,  etiam  in  doiflrina  veritaris. 
/fa.iH.  Pofuimus mendacium  fpem  nodram  , Sc 
incndado  proteini  (iimus  [ Et  ait  illis]  ctnifuiatis 
iam  pet  obligationem  quxfbonis,  a quafoluiio 
quxdioniseutumdependebat[nequecgo  dico  vo- 
bis] aperiendo  fccictum  meum,  Secretum 

meum  mihi.fecrctum  meum  mihi[in  qua  poteda- 
tc  hxc  facio  ] Ex  quo  enim  mentimini , exprefsi 
non  ed  conferendum  • nec  edis  erudiendi.  Quia 
dicit  Meikiacia  fi  non  h.ibcanc 

quem  decipiant , ipfa  fibi  mentiuntur.  Vnde  in 
.Ayj/m.  16. Mentita  cd  iniquitas  fibi.  Hxced  ergo 
prima  caula.quafi  indigni  fiincde  veritatis  indiu- 
dUonc.  Scciimla  aurem  ed,  quia  infidiofi  fuerunt, 
Sc  non  quxrebant  ad  aJdifcendum , fed  pmtus  ad 
lacerandum  pet  concentiones  &:  deiradriones. 
AUitbj.  Nolite  fan^him  date  canibus , & mar- 
garitas nolite  fpargeeeante  porcos.  Tertia  cau- 
(a  ed  ■,  quia  res  erat  in  rcipfa  manifelb.  Sicoc 
probatum  ed  AiMtib.ii.SL  Lhc.i  i.  Etideonon 
rcfpoudet  eis. 

Coepit  aucetn  diccre  .id  plchcm  pa- 
rabolam hanc:  Homo  quidam  plan- 
cauic  vincam  , &:  locauic  cam  colo- 
nis r Sc  ipfe  peregre  fuic  multis  tem- 
poribus. 

Hic  deuentum  ed  ad  parabolam  , in  qua  iam 
deteda  malitia  eorum , odendit  cilc  reprobandoi 
& eliciendos. Et  ficutdiximus  in  ante habitis.pri* 
m6  ptoponic  parabolam , Sc  deinde  qaxrit;  iudi- 
cium  adantium  dc  imellc^  parabolx.  In  para- 
bola autem  quatuor  Facit , quotum  primum  ed 
quod  odendit  cui  dicit , fccundb  locationem  vi- 
nex  pro{H>nit,te(tid  frufhun  requirit,  qnaito  au- 
tem ingratitudinem  & iniquitatem  agricolarum 
fubiungit.Dicic  igitur[C(rpit  autem  dicere[Non 
quidem  nunc  primo ; fcd  quia  omne  fadhim  S: 
veibum  adeo  ruit  in  feruore , ac  fi  tunc  inciperer. 
PfttJm.76.  Dixi,  nunc  ctrpi : hxc  mutatio  dextrx 
cxcdfi  [ad  plebem]  quia  fciuic  principes  peruci- 
fum  iudicium  contra  confeientiam  fore  daturos. 
fob  I ; .Piius  vos  odeudens  fabricatores  mcndacij, 
S:  cultores  peniet forum  dogmatum  [ parabolam 
hanc  ] fimilitikhuarium  fermonem  ; quia  illum 
plebs  melius  intclligit.  9.  Occulta  prouci- 

bioriim  exquiret  fapiens , & in  abfeonditis  para- 
bolarum conuerfabicur. 

Houioquidam]Triad>cit:vincx  piant  arionem, 
vinex  locationem  , & plantatoris  & locantis  pe- 
regre profcidioncm.Et  dc  primo  dicitj  Honioqui- 
dam]  D^um  ( ficut  fxpe  diximus  ) quia  humanus 
fiuc  benignus  ed  hominem  vocans:  non  a natura, 
quam  Pater  nunquam  airumpfic,  (ed  a proprieia- 
cciquia  manfuete  beiugnc  , & rationabiliter. 
Manfiietc  quidem  cd  : quia  peccatores  manfuete 
& dementet  recipit ; benigne  autcm.cum  benigise 
expedac : rationabiliter  autem , aim  rationabilia 
quxrit.  Dc  ptimo  MAtth.ix.  Didite  <1  me  quia 
mitis  fum  Sl  humilis  corde.  Et  ideorvicarius  eius 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XX.  289 


Xtoyfes  manfuetu^  ah  co  cligtrur.  Num.  \ a.  Erat 
Moyles  uuiiluciilTlimis  omnium  vicorum , qui 
eram  iupcr  terram  Non  enim  elegidet  tam  tnan- 
Tuctum  nifi  manfuetus  eifet.  Uc  bcnignit.tte 
Rom.i.  Ignotas  quia  bcnignita'>  Dei  ad  pocnicen- 
tiam  tc  adiucii.De  rationabilitate  xquitatis  cim 
dicitur Dominus  polTcJit  lapiciuiam 
initio  viarum  fuarum,  ameqnam  quicquam  face- 
ret a priivripio.Sic  ergo  homo  quidam. 

1‘Iantauit  vineam ^Licctalitec  quidem, Synago 
gam  : aIIcgoncc,£cclcJ'utn:mora!iccr  autem, ani- 
mam Hdelein.  Sed  vites  Synagogx  funt  Prophetae 
& iufti : vites  Ecclcfix.funt  pctlorw  ccclcfiadici: 
vites  amem  animz,runt  virtutes  //4. y.  Vinea  fuit 
dilc^o  in  cornu  liiio  olei.  Et  ibidem.  Vinea  Do- 
mini Sabaoth  domus  Ifracd  : Sc  viti  luda,  germen 
eius  dcledobile,  hoc  ed,  viri  Deum  conficcntcs,& 
Deum  glotilicantes.  H'K  enim  luda  interpreta- 
lur./efem.a.Ego  teplancaui  vincam  cictiam, om- 
ne femen  verum. Plantauic  autem  locando  in  cul- 
tu , ptarcepea  circiiml'epiendo,maccriam  ca  rimo- 
Iliacum  circumdando, fuifaium  difciplinx  circum- 
ducendo,bciKficiis  impinguando , prarildio  regni 
turrim  in  ea  exituendo,  per  cultum  iacerdoti)  inu~ 
rumerigendo.  Et  de  omnibus  his  In  praecedenti- 
bus fatis  didam  ed.  £A-0d.i;.IiuioJuccs,&  plan- 
tabis eosin  monte  hxrcditatis  lux.firmiillino  ha- 
bitaculo ruoquod  operatus  es  Domine.  4). 
Eiecil^i  gentes, & plantabis  cos.  Sic  icitur  planta- 
uit  vincam,  qu*  ftudilicarc  debuit  midum  gau- 
diorum xternnrum.  Pl.mt.ita  autem  ite  vinea. 

Locauit  cani  coionisj  Synagogam  Principibus 
Sacerdotum  , Ecclefiam  Atehiepifeopis , & Epif- 
copis,3c  cartecis  Prxiatis  : & animam,  cullodibus 
flniinarum.  Cd;;tic.  1.  Pofuciummccuilodemin 
vineis  : vincam  meam  non  culbdiui.  Hoc  idem 
dicitur  J/dtiii.ti.  Locauit  eam  cultoribus.  t.Ca- 
rtnth.\.  Dei  agricultura  cilis.  Qualiter  amem  co- 
lenda Jie  vinea  in  prxccdentibus  diximus.  Sed 
heu  iam  uegligentia  agricolarum  poreil  dici  illud 
Pretwb.x^,  Per  agrum  pigri  hominis  tranfiui,& 
per  vineam  viri  Aulti , &ecce  totum  o^ierucranr 
vtticx.S:  rcpleuetant  fupcrficiem  eius  fpin*.  Vr- 
iicaab  vrendo  dicUiConcupifccntiamcainis/igni- 
ficat  Spina  amem  qux  pungit, folicitudines  figtii- 
heat  auaritfx  Er  his  duobus  tota  operta  ell  vioea 
Domini  Sabaoth. 

Et  jpfe  peregre  fuit]  Dominus  & plantator  vi- 
ncx.  liiud  non  bene  exponitur  litcialirer  de  Filio 
fecunJumcacncm  incxlum  profero  : quiapoftea 
legitur  , quod  filium  milTum  ab  eo  qui  peregre 
profectus  cft,cicC<um  extra  vincam  occiderunt. 
Sed  exponendum  ell  de  Patte  qui  in  hoc  pcrcgic 
profectus  cil : quia  a loco  cultus  fui  rcccuit  pro- 
pter iniquitates  Sacerdotum  : licut  fignificarui 
j.vbi  dicitur:  Benedicta glotia  Domini  dc 
loco  ruo,rupple,rccedit.  Et  quia  aliud  templum  in 
mundo  non  lubuit, dicitur  quoad  hoc,  incerta  fc- 
devag.iri  Dominus.  Quar^ quali  colo-  | 

nus  futurus  cs  in  tetra  , & quali  vir  vagus  decit-  ' 
nans  ad  manendum  ) Hoc  enim  litcralitcr  dicit 
/eremiut  de  receifu  Domini  i templo.  0/ee  n. 
Deus  ego  A:  non  homo , & non  ingrediar  duiia- 
tem.  Templum  enim  fuit  locus  Domini  in  terra. 
P/4/m.t  ii.Si  dedero fomnUiU  oculis  meis.&:  pal- 
pebris meis  dormirationem : donec  iimeniam  Io- 1 
cum  Domino  , & tabernaculum  Deo  lacob. 
£z.ecb.4i-  Locus  folii  > & locus  fcabelU  pe*  , 

D-Alberti  in  £ndri£.  D.Lac. 


dum  meorum  , vbi  habito  In  medio  filiorani 
Ihacl.  Deferens  ergo  locum  iftnm.iSc  non  eligens 
alium  vbi  nomen  luum  ponatur , dicitur  peregre 
profeflusfmulto  tempore]  quia  vfque  ad  funda- 
tionem Ecciclix  per  Chnllom  & Apoltolos. 
Ofe*  2.  Multis  annis  fedeiunt  filtj  Ifiaeliine  Re- 
ge,&  line  Sacerdote, & fine  Principe. Sic  ergo  pro- 
fectus clt  peregte. 

Ec  in  tempore  mific  ad  cultores 
feruum  , vc  dc  fructu  v«ncr  darent 
illi.  Qui  exTum  dimiferunt  cum  ina- 
nem. Et  addidit  alterum  leruum  mit- 
tere. Illi  autem  hunc  quoque  exden- 
tes,&  afficientes  contumelia , dimife- 
runc  inanem.  Ec  addidit  tertium  mit- 
tere : qui  & illum  vulnerantes  cic- 
cerunc.  Dixit  autem  Dominus  vinex: 
Qmd  faciam?  mittam  filium  meum  di- 
Icdum  : forfitan  cuin  hunc  viderint, 
verebuntur.  Q^cm  cum  vidillcnt  co- 
loni, cogicaucrunc  intra  fe,  dicentes: 
Hic  eft  hxrcs, occidamus  illum,  vc  no- 
ftra  fiat  hxrcdicas.  Et  cicdum  illum 
extra  vincam  , occiderunt.  Quid  ergo 
faciet  illis  Dominus  vinex  f Veniet, 
& perdet  colonos  iftos  , fic  dabit  vi- 
ncam aliis. 

Hic  tangitur  frudus  requifitio.  Tangit  autem 
hic  quadruplicem  fruduum  tequilitionem,  Sc  ad 
quamlibet  lequifitioncm  opponiecolonocum  in- 
gratitudinem: 8c  itafum  hicoi^o  c.iragraphi,  fe- 
cundum quos  dilhoguitur  liitra.  Tangitur  amem 
in  primo  opportunitas  tcvnporis  ad  ftu£kum  pe- 
tendum , Sc  minii)  certitudo  quem  miiii  ,Si  hnis 
intentionis  piopccr  quem mifir.  V ndc  dicit[£t  in 
tempore  vindemix  1 quando  oppouunum  tem- 
pus fccic  liberatio  d'e  ^gypto  , m qua  multum 
lludium  & laborem  pofui  circa  eam,  Sc  erat  tem- 
pus refpondcndi  per  frudum  bonorum  operum. 

Vineam  dc^gypto  tranftuliHi,ciecilU 
I Gemes, & plantalli  eam:Dux  itineris  fiiifli  in  con- 
jlpediieius.  //4.5.  Expedaui  vi  faceret  vuas , & 
fecit  labrufcas  [ Mifit  ad  cultores  ] ad  Synagogx 
proceres, qui  ex  nomine  vocabamut:ficut  Dailun 
& Abyron  Ntm.  1 6-  [fcnnim  jfuum.Moyren  fei- 
j licet.  Pf*lm.\04.  Moyfcn  fetuum  fuum, 
Aaron  quem  elegit  ipfum.  1’ofuit  in  eis  verba 
' lignorum  & prodigiorum  fuoium  in  terta  Cham 
[vt  dc  frudu  vinex]  gaudij,  quod  efi  ex  ptofcdu 
Ibiritualifdarcni  i]h](cruo.Z.wc.i  j.Ecee  tres  anni 
lunt , cx  quo  venio  qiixrcns  frudum  in  ficulnea, 
vcl  vinea.  Hunc  enim  frudum  Moyfes  qaxfiuit, 
volens  eos  ad  fptritualem  iniellcdum  dirigere  & 
non  potuit.  loan.^.Si  crederetis  Moyfi, crederetis 
forliran&:  mihi : dc  me  enim  ille  fcripfit.  Et  ideo 
tempus  quidem  vindemix  , tempus  cft  incarna- 
tionis, & reuelandx  iam  gratix  gaudi)  fpiiitualis. 
Moyfes  autem  pro  fiudii  mittitur , quando  tc- 
Bimonia  legis  vc  Chtillo  credant  ad  ipfos  diri- 
guntur. 

Qui]agrlcolx  ingrati[cxfum]hoc  eft.afflidum, 
^ verbis  exfum.  Pfalm.^6.  Lingua  eorum  gla- 
dius acutus.  Czdicut  autem , quando  falfa  imer- 
Bb  pretatlo 


by  ' .nngL 


i 

290  D.  A Iberti  Magni,  O rd.  P rxd. 


prctaiiODC  ad  aliuJ,  quain  intendit  icx  eius,  acci> 
pii  inicrprciationcni  /'piw.io^.VcxaiuscftMoy- 
fcs  piopcec  eos  : quia  e^taceibauctmic  rpititum 
eius.  Ec  ric^dimiferum  eum  inanein]fine  fm£hi, 
quem  in  eis  in  fpitituali  iiuelledu  accipere  de- 
buit.Ec  hoc  Fuic  proprer  terrenum  intelle^m  Sc 
affe£^um  eocum.  Terra  erat  inanis  & va- 

cua. /errM.14.  Non  inucnientes  aquain>repoi(a' 
uftuntvaira  vacua, confufi  funt.  Aquam  enim  vi* 
uam  fpititualis  incclle^us  non  inuenetunt. 

Ec  addidit  alterum  feruum  mittere  ] hoc  c(l, 
Dauid  itgem,  qui  praltciio  & cithara  de  rpiritua- 
Itbus  commoneret  cos  , qui  ctiant  Chrifto  tclH* 
mollium  tcddic , & fic  pro  Chrifto  mirtus  fuit. 
Pfalm.  j 6.  Exurge  gloria  mea,  exnrgc  prilrcriiim 
&cirhara,  exurg.im  diluculo.  Sicut  enim  dicit 
Hitronyn.  Dauid  Chrtftum  lira  prodicat , & ci- 
thara ab  inferis  excitat  rxfutgentem.  Ille  ergo  ad 
ibftimoniam  Chtirti  eiiammiirus  cft. 

Illi  aurctn^coloni  riincipcs  Saceidotum[hunc 

Jluoqnc]  Pfalmillamrcxdcntcslpcrfalforum  fen- 
iium  iinporttionem  [ & afficientes  contumeliis] 
In  cuius  (ignum  x 16.  dtxit  SemehEgredere, 
egredere  vir  ranguinum,&  virBeliahrcJdidit  tibi 
Dominus  fanguincni  vniuetfLim  dumus  Saul, 
quoniam  inuafifti  regnum  tius.i.ffr/;-io  Non  cft 
nobis  pars  in  domo  Dauid  , neque  liarrcdicas  in 
filio  Ifai.  Sic  fit  vfque  hodie : quta  cum  veritas 
prxdicatur,&  teftimonia  legis  Sc  Pfalmoruro  in- 
ducuntur, Sc  audientes  illapoft  dorfum  fuum 
pcoiiciunr  , & pr^sdicamem  verbis  lacerant: 
tunc  fetuos  Dei  verberant  , & contumeliis  af- 
ficiunt. 

Et  addidit]  iterum  [mittere]  feruum  [tertium] 
qui  totum  fignihcac  cuneum  Prophetarum.  It- 
rtm.j.Sc  44.Mifiadvosomncs  fetuos  meos  Pro. 
pheeas , de  norfte  confurgens  Sc  minens , & non 
cutaftis  redire.  Hic  autem,  ticut  Sc  priores,  toties 
mittitur , quoties teftimonia  eius  inducuntur.  Et 
ideo  cum  Domino  in  inome  1 7.vbi  glo- 

riam oftendir,  apparuerunt  Moyfes  in  legis  tclU- 
nionio  , etiam  Elias  in  icftimonio  Prophetarum. 

Habent  Moyfen  & Prophetas  , audiant 
illos.  Pro  his  tribus  feiuis  Chtifto  in  reftimo- 
nium  mifCs.dicic  ipfe  Z.«e.i4.0por(ct  impleri  ea 
qux  feripta  fune  in  lege  Moyfi , Sc  in  Pfalmis,& 
in  Prophetis  de  me.  Sicut  enim  tunc  quando  vi- 
xerunt miffi  funt:  ita  quando  venit  Chrjftus  mif- 
fi  funr.quotics  Sccipturre  eorum  funt  inrrodudlz. 
Sicut  cum  Eunuchus  A-.thiops  Candaccsreginx 
legeret  Ifaiain.iuiic  ifaias  milfus  fiiitiitcuc  di^um 
eft  /«<Pf.8.  quod  Abraham  cxultautc  vt  videret 
diem  Chrifti,&  vidit  Sc  gatiifus  cft. Sic  vfque  hiw 
dic  mittuntur  & contemnuntur. 

Qui]  coloni  [ Sc  illum]  chorum  Prophetarum 
[vulnerantes]  fenfus  eorum  laceranies[ciecerimi] 
extra  vineam  : quia  ifti  quibus  reftimonia  veri- 
tatis inducuntur, dc  eadem  vita  funt  cum  ilUs,qui 
occiderunt  Prophetas.  Er  ideo  pro  certo  occide- 
rent cos  fi  viuetcnr.  Et  quod  ofta  eorum  vencran- 
rnr , non  eft  propter  {.incitarem  Sc  reucremiam, 
fc.l  propicr  quxftum-  Ifaiam  enim  illi  ferra  li- 
gnea ditiifcrunt , Icremiam  lapidaucrunt,  Eze- 
chielcmexctrebtaucnmt.Et  hocfaciuntifti.-fadis 
quibus  cos, qui  Prophetas  occiderunt,  imitantur. 
Mattii.  n-Sc  Lue.i  i . Teftimonio  cftis  vobifmet- 
ipfia,quiacftisfilij  eorum  qui  Prophnas  occide- 
funt.  Fili)  autero  dicit,  propter  operum  imiiacio- 


nera.  .^£f.7.QMm  Prophetarum  non  funt  perfe- 
cuti  patres  vcftiirEt  occiderunt  eos  qui  prznun- 
ciaucrunt  dies  lufti,  cuius  vos  nunc  eftis  prodito- 
res,& honiicidx. 

I Dicebat  autem  Dominus  vinex  ] fctlket  Deus 
I Pater  dicebat  hoc  ui  Prophetis  Sc  tn  aliis  Scripni- 
cis[Quid faciam ^Non  deliberat  dubitans  i fedvc 
nobis,  in  quos  cadit  dabium , formam  der  in  du- 
biis Sc  arduis  conllliandi.  Proutrb.^.  Oculi  tui 
te^a  videant , Sc  palpebrz  tuar  przcedant  gtefTus 
tuos.  £ce/i.)i.  Fili  ftiieconfilio  nihil  facias,  & 
poft  fa£lum  non  peenitebis  [ Mittam  Filium 
meam  1 confubftantialem  mihi  in  omnium  po- 
tentia ugnorum  [ dilcQum  ] qui  totam  gloriam 
meam  poffideat.  /oan.j.  Sic  Deus-  dilexit  mun- 
dum , vt  Filidm fuum  vnigenituin  datet,  han.i. 
Vidimus  gloriam  eius,  gloriam  quaii  vnigenitia 
Patte,plenum  grati*  & veritaris.  Alunh.^.lM  es 
Filius  meus  diledFus,  in  te  complacuit  mihi  [for- 
fitanjnon  notat  dubitationem,  volubilitatem 
in  illis  liberi  aibiiri) : quia  poflimi  facere  quod 
volunt,  haa.  f . Si  enim  crederetis  Mo)  fi,ctedere- 
tis  fbtfiian  & mihi.  De  me  enim  ille  fcripfit[cum 
himc  viderint  ] in  digito  Dei  facere  miracula  , Sc 
loqui  ficui  poieftatcm  habentem  [ verebun- 
eoi  ] hoc  cft , reuetendo  maieftatcm  timd>unc. 
Mdith.ix.  Furlltan  teueeebuntut  Filium  meum. 

Quem  cum  vidident  coloni]  hoc  eft,  in  maie- 
ftate  deitatis  cognoiiil1rist,vcl  cognofceie  potuif- 
leni  cum  multis  deuotis, qui  eum  cognouerum:& 
illi  pro  certo  cognouillcnt , fi  iimidia  cos  & am- 
bitio non  impediuilTent.  Hoc  ideo  dicitor : quia 
dicit  \.C»rinih.x.  Si cognouilIrat>nun- 
quam  Dominum  glurix  ctucihxilfenc.  Et  Peems 
jiil. ) . £t  nunc  fratres, feio  quia  per  ignorantiam 
feciftis  ficui  & Principes  veftri.  De  facili  enim 
cognofceie  potuillriu  ft  de  ouibus  eius  fuiftent. 
/#49.10.  Quare  loquelam  meam  noncognofeitist 
quia  non  mis  ex  ouibus  meis.  Tamen  xftimatio- 
nem  habebar-t  de  ipfo  [cogitaucrunt  intra  fc  di- 
centes] Intra  fe  enim  capri,  concilium  congrega- 
ucrunt,confiiiuininietum.  /fj.S.  Inite  confilium, 

Sc  diflipabicur  : loquimini  verbum  , Sc  non  fiec 
[hic  eft  hxres]/#49.ii.Quid  facimus  quia  hic  ho- 
mo multa  ilgna  facit.  Si  dimittimus  eum  Ik:  om- 
nes credent  in  eum,  Sc  venient  Romani,&:  tollent 
noftium  locum,  & gentem  [ occidamus  eum,  vt 
noftta  fiat  hxredicasJy1/4//h.ii.Occidamus  cum, 

VI  nolira  fiat  hxreditas  , hoc  eft  s dominium  & 
podeifio  Synagogz : quia  tunc  ad  emn  ec  ad  fuos 
nuh  transfirretur.  Tanta  enim  eft  excitas  ambi- 
tionis,& auaiitix,quod  finem  in  malis  uonponici 
dummodo  dignitates  Sc  diuiiias  capete  poflit. 
Ecdi.io.  Nihil  eft  iniquius  quam  amare  ^^cu- 
niam.  Hic  enim  Sc  animam  fuam  vtnalcm  habet,  > 
quoniam  invita  fiiaproiecit interiora  fua./rr.i  1. 
Ego  qu.ifi  agnus  manfuetus  qui  portatur  ad  viifti- 
mam.In  dguiam  huiusoccifuseft  Nabothlczrac- 
lita:vc  Acfaab  Sc  Iczabcl  de  vinea  fua  facerent 
fihi  hortumolerum  ;.A!r^.ii.Achabcnim  frater- 
nitas patris  interpretatur : Sc  fignideat  ludxos, 
inter  quos  primo  fraternitatem  Deus  patet  fuf- 
citauit.Irxabcl  aut6  intcrpteratuc  fluxus  fterqui- 
linfj,  Sc  ftgnificat  concupifccniiam  camis  Sc  ocu- 
lorum* & mundi,  quam  eadem  rtarerntras  in 
vxorem  duxit.  Naboih  amem  imerprctatiir  pro- 
phetia , Sc  figniflc.nr  Chtiftum , Jc  quo  dicitur 
Lnc.y.Sc  /<»49.d.Quia  Propheta  magnus  furrexit 

in 


in  Euang.  D.Luc.Cap.  X X.  igi 

in  nobis:&  quia  Dem  vifijiuit  plebem  fui. Vinea  /Icutdicic  Pfalm.u.  In  corde  &:  corde  locuci 
autemiign«ficatcongrcganonciT),t*lrftiagaudia  funt.  Vnde  Lucm  ponirquodoic  loquebantur, 
ferentem.  V ndc  ludt.  9 . dixit  vitts  : Non  poiTuni  MMthtm  autem  ponit  lefponlionem  cordis , 8c 
deferete  vinum  meum  , quod  litiificat  Deum  Si  confcicntii.  Saf/.  i . Hzc  dixerunt , & erraucrunr. 
homines.  Hortus  amem  oletum  tigni6car  huius  Exczcauit  enim  illos  malitia  cotum. /yii/m.  1 


mundi  viridantia « ex  quibus  huius  mundi  concu* 
pirccnrtis  coinquinamur.  £t  hyrc  fuit  intenrio 
Sacerdotum  , vt  ex  populo  lucra  concupifcciiriz 
haberent,  Sc  in  hoc  mundo  virides  appareicnr : Cc 
ideo  Chriflum  interhrccrunt 

Et  eie^m  illum  extra  vincam  ] extra  portas 
Ictufalcm.  Htbr.  1 }.  I e s v s vc  fanikihcarct  per 
futim  fanguireni  populum , txira  portaip  panii: 


Difpctdai  Dominus  Yniucrfalabiadoiofat  & lin- 
guam magniloquam. 

Ille  autem  afpiciens  eos>  dixit  ] Hic  exaggerat 
malitia  eorum,  & ollendic  quod  ipfe  c(l  ille  l^res 
quem  interficere  cogitabant.  Direxit  autem  ocu- 
los ad  ipfus : vt  feirent  quoniam  ad  ipfos  direxit 
Termonem  ,&  afpexir  eos  vultus  fu»  duritie.  Itb 
40.  Kefpiciens  omnem  arrogantem  humilia. 


e(l[occiderunt  ] Per  cffciflura  perficientes  , quod  i Fron.  ro.  Rex  qui  fedet  in  folio  iudici) , diflipac 
iniquo  confilio  tra£^aueranr.  Danitl.  9.  Occide-  j omne  malum  intuitu  fuo  [ Quid  ergo  eftj  Ex  quo 


cur  Chrillus , & noneiir  eius  populus , qui  eum 
negatunis efl.  Hzc  cP  parabola  propofita  [ Quid 
ergo  faciet  iliis?  ] Hic  quzritur  tudicium  ab  ipfis 
Sacerdocibusiquia  nemo  e(l  a Deo  quin  vigeat  in 
eo  (cintilla  confeiemi* » fecundum  quam  iudica- 
te  poccR  de  veritate.  Quzrit  igitur  iudicium  illo- 
tum. 

Quid  faciet  illis?]malis  colonis  [ Dominus  vi- 
nez  ]qui  vnicuique' reddet  pro  meritis.  Abdi€. 
£icut  fccini,ficcribi:retributionem  tuam  conuer- 
tam  in  caput  tuum. /y4.j.V.x  impio  in  malurretri- 
butio  enim  manuum  eius  fiet  d[veniet]£ccc  quid 
^ciet[  veniet  ad  iudicium]  Dominus  ad  iu- 
dicium veniet  cum  fenatonbus  populi  fui[&per- 
dctjpcr  Titum,  Vcfpafiani  filium.  A«c.  11.  Veniet 
Dominus  ferui  illius  in  die  qua  ncfcii , & hora 
qua  non  fperat,  9c  diuidet  cum  , partemque  cius 
ponet  cora  infidclibus[&  Jabicj  hic  curam  pafto- 
ralcm,  & culiurz  vincz  dabit  [ vincam  ] hoc  cft, 
bonorum  congregationem  & teiram  [aliis?]  noui 
tefiamenti  patribus.  Debet  autem  vtrumque  ho- 
rum legi  interrogatiue  , vt  iudicium  ipforum 
lequitatur.  Dtut.  £t  inimici  nofici  funi  iudi- 
ces.  Ifa.  y.  ludicate  inter  mefie  vineam  meam. 
Ofet.i.  ludicjte  matrem  veftram,  iudicaic  : quia 
jpfa  non  vxor  mca,&  ego  non  vir  cius. 

QuoauditOjdixcrunt  illi : Abfit.'lllc 
autem  afpiciens  eos,aic.QiiJd  cft  ergo 
Jhoc.quod  Icripiumcft-.Lapidcm  quem 
rcprobaiicrunt  zdificautes , hic  faiftiis 
cft  in  caput  aguli  r OmnU  qui  cccidcrit 
/lipra  illum  lapidem  , conqualEabitui: 
fuperquem  autem  cccidcrit,  commi- 
nuet illum. 

Hic  ponit  refponfionetf»  ipfotum.  Dicit  autem 
cria:audit  enim  Fa^,  Sc  contra  confcienciaro  da- 
tum tefponrum:&  probat  exaggerando  hoc  pec- 
catum committi  in  fizipfumuerti^  autem  ofiendi- 
n»r  hoc  per  efieftum , quia  exafperati  quzrcbanc 


dicitis.  Abiit , rcfpondctc  de^riptura  quam  ne- 
gare non  poteftis.  Dicite  igitur  [ Quid  ergo  eft 
hocjqualitet  dixit  Spiritus  Sanftus  [quodfctiptu 
eftjper  0$  Dauid.Non  enim  pocel^folui  Scriptura 
[lapide que  reprobauerunt  zdlficantcsJAd  Utera. 
Cum  tcmpluzdificarcrur, allatus  efi  lapis  magnus 
de  loco  /n  quo  dotabatur  lapides, cui  nullus  locus 
inueniri  potuit  intotoiepli  zdificio>i)jfi  cande  in 
fine.ptzieromniu  opinione,  in  fummo  CDniunxic 
duos  patieres,  eo  quod  angularis  fuir.  Et  hoc  eft 
quod  dicit  [hic  faihus  eft  in  caput  anguli  ] Vt  & 
caput  fit  & angulatis,  & duos  parietes  coniun- 
gar.  Hic  enim  cft  Chrifiiis,capui  & angulus,duos 
parietes  przputi)  &circuncifionis  in  vnam  con- 
gregationem coniungens  , nobis  fic  auferens 
potcftatcm.  If*.  18.  Ecce  potjam  m fundamentis 
Sion  lapidem  angularem , probatum  .ptttiofum, 
in  fundamento  fiindarum.  lob  j8.  Quis  demifie 
lapidem  angularem  cius? Ipfeefi  pax  no- 
ftra,qui  fecit  vtcaque  vnum.  Sicoficnfa  Scriptura 
qu£  eum  probat  elle  reprobarum  licolonis:aDeo 
aurem  elcflum&preciofum,  ficut  dicit  1.  Peir.i. 
Exaggerat  pcenam  eomm, dicens. 

Omnis  qui  ceciderit  ] cafii  poften  [fupra  illum 
Iapidem]  ficut ipfi  Sacerdotesqui  peccauerumin 
Cnriftum  [conquaftabitucj  duabus  de  caulis:pro- 
prer pondus , quia  ponderofum  conqua(latur:veI 
quia  ab  alti/fimo  cadit.  Et  vtramque  conquafta- 
tionein  habebant  Principes  Sacerdotum  : quia  Sc 
grauiter  peccabant ; vei  quia  in  dignitate  tali  fue- 
runt, quz  etiam  difiiriliorcm  fecit  cafuin.  £cel. 
x//r.Confringccur  hydria  fuper  fontemtquia  fuper 
lapidem  fontis  cecidit.  Et  hoc  modo  ante  indi- 
cium conquafTati  funt  in  culpa  [ fuper  quem  au- 
tem ] lapis  ifte  pondere  iudjcij  per  punam  [ceci- 
derit] fi^ut  poftea  Chrirtus  bccidit  fuper  cos  in 
exercitu  [ comminuet  illum  ] in  minima  redi- 
ge» :ita  vt  non  fit  regnum,  neque  gens  de  cztero. 
//j.^o.Subico  dum  non  fpcMtur,  veniet  contritio 
cius  , Sc  comminuetur  ficut  conteritur  lagena  fi- 
guli cotutitionc  perualida,^  non  inucmeturde 
fragmentis  eius  tella, in  qua  portetur  igniculus 


eum  tenere  in  codem  loco  , nifi  plebis  timore  ab  * dc  incendio,  aut  hauriatur  parum  aqux  dc  fouca. 
audacia  copcfcercntiir.  Dicit  iguur  [Quo  audito]  - Ifta  eftexpofitio  litcralis.Sunt  autem  &ahz  illius 
Sacerdotes  3cScjibz[dixcrut]mcniicntes[Abfit]  loci  expolitiones.  Quia  pccc.ms  venialitcr  cadit 
quod  aliis  locet  vineam,  vel  perdat  fuosagrico-  fupta  lapidem  ; quia  lapis  eft  fund.imcntum.  Ec 
lat.-quia  quicquid  poccauctint,  toturh  propter  di-  taliter  peccans  faluuscrit  merito  fundamcri.quod 
leflionem  Patriarcharum  indulgetur.  Et  ideo  di-  non  fubruitur.  r.  Cor  \.  Siquis  zdificauciit  fuper 
cum  [Abfit]  Maith.  amem,  z»,  dicunt  contradi-  fimdamentumhoc  ligna,f(rruim,ftipulam:vniuf- 
ilotiumrefponfumiMalos  male  perdet. devincam  cuiufquc  quale  fit  opus  , ignis  probabit.  Si  cuius 
fuam  locabit  aliis  agricolis  , qui  reddent  ei  fru-  opus  arferit  quod  (bpcrzJificanctit,  detrimentum 
ilum  temporibus  (uis.  Hic  amem  Dominus  dicic  patietur : ipfe  autem  faluus  erit  \ fic  tamen  quali 
illam  rcfponlioncm  ,&  ipfi  dicunt  [ Abfit]  quia  per  ignem.  Didi  ibi  quod  merito  fui«la- 
£}.  Albertf  m Eusng.  D.Luc,  B b i menti 


zgz  D.  Alberti  Magni,  Ord  Prsd. 


memi  faluus  ctit.  Lapi*  autem  cadit  fupcr  eum 
qui  peccat  raotialiter  tquia  illum  pondere  fui  iu- 
dici)  comminuit,  /rrm.  lO.  Corripe  me  Domi- 
ne , fcd  non  in  furore  tuo  : ne  forte  ad  nihilum 
redigas  me.  Adhuc  autem  dicunt , quod  Chtiftia- 
nusreffam  hahens  hdenrtfed  inforiuem,  peccat 
cadens  fupcr  lapidem  , & cotiqualfatur.  //a.  4 1 . 
Calamum  quatlatittu  non  conteret : quia  leuis  fi- 
delis eft  calamus.  Inhdclis  autem  ludius,  Genti- 
lis, vel  hatrcticus  peccans , recipit  lapidem  fupet 
fe  cadentem,  /aan.  t . Qui  non  credit,  iam  indica- 
tus cll.  Ptiniacapolitioelllitctahs. 

Et  quirebant  Principes  Sacerdotum 
& Scribae  mittere  in  illum  manus  illa 
hora  ; &umucrtintpopulum:cognoue- 
runt  enim  quod  ad  ipfos  dixerit  fimili- 
ttidinem  hanc. 


Tertium  eft  illius  paitis  , vbi  pci  cfFcdlum  fc 
probant  illos  cllc  de  quibus  diiit.  Et  dicit  tria. 
Primum  eft  , quod  ettin  capere  quattebaut  in  ea- 
dOT  hora.  Et  hoc  eft  [ Et  qnitebant  ] opportu- 
iiitaiem  { Principes  Sacerdotum  ] in  quibus  erat 
auiliotltas[Sc  Saibij  in  quibus  erat  feientia,  qui 
inflat  [ mittere  manus  ] violentas  & factilegas 
[in  illum]  renendum  3{  capiendum.  J>nu.  1.  Infi- 
dienntt  fanguini,  abfeondamus  tendiculas  contra 
infamem  fruftra,deglutiarauseum  licut  infernus 
viuemem, Sc  integrum  quali  dercendcnccni  in  la- 
ctlm  [illa  boraj  quia  omni  hora  gtauitet  liiiline* 
banc  ad  videndum.  Sapinir.  1.  Gtauis  eft  nobis 
etiam  ad  videndum  [ & timrictunr  populum  ] 
aMar/f,.t6.&  E«c.si.  Quitebant  Principes  Sa- 
cerdotum, quomodo  Icfum  dolo  renerent  & oc. 
ciderent : timebant  vero  plebem  [ Cognouetunt 
enim]  quamuis  contra  confeientiam  negauerunt 
[quod de  iplisdixciit  limilitudinem  illam  ]Am„ 
f.  Odio  habuerunt  cortipientem  in  porta,  Sc  lo- 
quentem  petfcdlc  abominati  funt.  Pftim.  toS. 
Proco  vt  me  diligetent  detrahebant  mihi, ego 
autem  orabam.  * 


Etobfcruantcs,  mifeninc  inlidiato- 
res , qui  fe  iuftos  fimularcnt , vt  cape- 
rent eum  in  fcfmonc  . Sc  traderent  il- 
jum  principatui  & poteftati  prxfidis.Et 
interrogaucriint  cum,  dicentes : Magi- 
fter.fcimusquia  rccle  dicis  & doces: 
& non  accipis  perfonam,  fcd  viam  Dei 
in  veritate  doces:  Licet  nobis  tribu- 
tum dare  Carlari  ,an  non  ? 


Hic  incipiunt  quitcre ixcaiioncra  accufatic 
iiiscomca  eumtiScdiuidiiut  in  partes  duas,  i 
qtiatum  prima  ponitur  infidiantiura  confuiatit 
in  fecunda  autem  contra  eos  ponitur  Veritatis  pic 
baiio,quod  in  veiitatc  Iit  Filius  Dei  pet  teftiroo 
mum  Dauid  , qui  vocat  ciim  Dominum.  In  pii 
ma  harum  panium  funi  dui  hiftorii,in  quatur 
poma  tanguntur  infidii , quod  quinint  accufa 
tloiicm  contra  |>otcftatcm  publicam  : in  fccund 
autem  quirunt  accofationcra  in  Itgcdiuina.  Pii 

maautcmhiftoria  ditas  hsbcipattcs;inlidiantiuii 

dolum,  Scdolofotiira  confutationem.  Inprioi 
haiumpanium  tria  dicuntur , in  quotum  prim, 
mpumitut  ab  Euangelilla  maligna  cotum  inien 


tio : in  fecundo  autem  dolofa  adulatio : in  tctlio 
veto  vetfuta  inietiogatio.  Dicit  igitut  in  primo 
[Et  obfetuantes  ] £ccli.  41.  Non  cll  bonum  om- 
nem reuerentiam  obfctuate:&:  non  omnia  om- 
nibus bene  placent:  Obfcruabant  aWcm  tempus 
& locum  , quando  cllct  cotain  populo  , vt  icllcs 
contra  eum  habeaeiit,  St  vt  populum  contra  cum 
coneiiaient[mifcrum  iniidiatotes]  /ai  5 1 , Simu- 
latores St  callidi  piouocant  iiam  Dei  [qui  fc  iu- 
ftos dicerent  J St  iulla  rcfponia  pioptct  iullitiam 
quitete.St  non  ptoptet  accurationem.  Prtu.  1 1 . 
Simulator  otc  decipit  amicum  fuumtiulli  autem 
libetabuntut  fticmia.  Prsu.,-  Fmllia  iacitut  rete 
ante  oculos pennaroruro.El  fic dicitui MMth.li. 
Sc  Mm’c.\  t.  Mifctiint  difcipulos  fuoi  cum  Hc- 
rodianis.hoc  cll.  Herodis  militibus,  vt  fic  non 
caucntero  fibi  ab  infidiis  illonlin  [ capcicnt  nun 

in  fcrmoticjaliquoqucmdicetei comta  maicfta- 

icm  publici  potcllatis.  Mmk  11.  Tunc  abeun- 
tes Phariiii  confitium  iniciunt  vt  caperent  lefuni 
in  fcimone  [Sc  iradeieiit  eum]  contra  maicftitcm 
poblicam  loquer.rcm  [principatui)  Herodis  tegis 
St  Romanorum]  St  potcllati  piifidis]Pilati:quia 
vtctquecrat  fub  Romanis  :Vnus  vt  Rex  Tcetar- 
chii.  St  altet  vt  procurator  Sc  ptifes  cuiufdam 
patris  tegili  illius.  Dicit  enim  Ch,,f,ft.  quod  ini- 
quitas Sc  malitia  Funt  ficut  aqua  priceps,cui  fi  ob- 
lltuitur  vnus meatus,  ftaiim  iiiumpit  femitara 
per  alium  meatum 

£i  intwrogaiiermu  illum  dicentes]£fe//.i  j.Ex 
multa  loquela  temabit  ic,  & Tubtidens  interroga- 
bit te  de  abreonditis  tuis.  Immitis  animus  ilHus 
confetuabit  verba  tua,  &•  non  parcet  de  malitia 
de  vinculis  [ Magiftcr  ] MagiAr.im  vocat  vt  dicic 
Chryfcjh  cains  non  vuit  cflii  difcipulus  [ fclmusl 
quamuis  mentiamur  contrarium  [ quia  rcdlc  di- 
cis ] in  rerponiis.  P,oh,9.  ludi  lunt  omnes  fer- 
moiicsraci.  St  non  eft  incispramim  quid,  neque 
peruerfum  [Se doces) in  parabolis  & prxdicatio- 
ne.  Ego  Dominus  docens  tc  vrilia,  Sc  gu- 

bernans in  viaqua  ambulas.  SAp.  8.  Sobrietati 
& prudentiam  docet  & virtutem  , quibus  in  vita 
nihil  eft  vtilius  hominibus  [ Se  iron  accipis  per- 
lonam  hominis)  Wf?.  lo.  In  veritate  competi 
quia  non  eft  acceptor  petronarum  Deus.  Sap. 
<i.  Pulillum  & magnum  ipfc  fecit : & xqiiali- 
tcr  eft  fibi  cura  de  omnibus  [ Sed  viam  Dei  ] lioc 
eft,  iuftitia:  Dei,&:  hxc  eft  via  rcdiixudinis  virui- 
tum.  PrpM.i.Wix  eius  vi®  pulvhr*,«eomncsfe- 
mita:  cius  pacificx.  Et  viam  mandatorum  Dei. 
PfAl.  i iS.  Viam  mandatorum  tuoium  cucurri, 
cum  dilatafti  cor  meum.  Eftautem  paniientia 
via  Dei,  peccatori  ambulanda./y3r.to.  Audies  ver- 
bum poft  tergum  monemis.  Hxc  eft  via.ainbula- 
te  m ea  , neque  ad  dexteram  neque  ad  finiftrara 
declinantes  [In  vctitatcdoces  ) Veritas  enim  do- 
ctrin®  nec  propter  timorem  hominum , rrec  pro- 
ptet  Itviotetn.  iiec  propter  Fciodalum  aliquod  cll 
I dimittenda.  Omnia  autem  liic  veic  quidem,  ftd 
I adulando, & teiitando  dixctuiii.  Mtuth.  ii.,Ma- 
giftet  fcimiis  q aia  verax  es,  Sc  viaiii  Dei  in  veri- 
tate docet,  Sc  noncfttlbicucadealiqiio,  propter 
quem  deferas  veritatem. 

Licctjne[nobis]  qui  decimas  damus  & piiini- 
tTas,&  qui  populus  Dei  peculiatis  fumus,  Sc  libc- 
ri[tiibutura  daif  C.ifaii  an  non!]  Oi  Ia  enim  fuit 
quiltio  a Phatifiis  in  populotDicemibus  Phali- 
Iillis.qiiod  popqkis  Dei  qui  libet  clFe  debeirt,  Sc 
decimas 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  X X.  293 


d(cini8S  foluereTySc  primitias^  voia,&  faaificia, 
non  dcbecec  uibuu  dare  i fed  orationibus  iuuare 
lempublicam  & non  tributis  : quia  hoc  cdcc  in- 
dignam , & contra  populi  Oei  ptiuilegium>  & li- 
bcnatem.  Alij  autem  econtra  adcrcbaiK,  quod 
Romanis  qui  pro  omnibus  milicarent , & omnes 
defenderent, ab  omnibus  debetent  accipere  tribu- 
tum.Ei  ideo  roouent  iftamquxllionem  : vt  d di- 
cat tributa  debere  dari  > contra  libertatem  populi 
loquatur , & populus  contra  eara  concitetur.  Si 
autem  dicae  non  debete  dari : tunc  poteftaies Ro- 
manorum & roilites  exarpeteniur  contra  iprum. 
Hoc  autem  tributum  ed , quodcenHcapitem  vo- 
camus»quod  (ub  Czfare  Augudo  cdctMiditutum: 
vnde  de  hoc  loquuntur.  Hzc  ed  igitur  malitio- 
feconfeda  interrogatio,  y/4.31.  Fraudulenti  va- 
fa  pdEma  fune : ipfe  enim  cogitationes  concin> 
nauit  adueilus  mices  , cum  loqueretur  pauper 
iudicium. 

Confideransaucem  dolum  illorum, 
dixic  ad  cos : Quid  me  teneatis  ? Oden- 
dicc  mihi  denarium.  Cuius  habet  ima- 
ginem 6c  ioferiptionem  i Refponden* 
tes  dixerunt  eirCxfaris.  £t  aic  illis.* 
Reddite  ergo  qux  funt  Cxfaris,  Cxfa- 
ri : & qux  funcDehOco-Et  non  potue- 
runt verbum  eius  reprehendere  co- 
ram plebe  : Sc  mirati  in  rcfponfo  cius, 
tacuerunt. 

Hic  incipit  conhitatio  illorum.  Dicuntur  au- 
tem hic  quinque , quorum  ptimum  ed , quod  vc 
Deus  dolum  cordis  eorum  vidit.  Secundum,qnod 
intentionem  malitiofz  imertogaiionis  reprehen- 
dit. Tertium,  quod  cx  dgura  numifmacis  dololbs 
confutauit.  Circum,  quod  hzc  determinatio 
apud  omnes  irrcptehendbilis  fuit. Quintum, quod 
hxc  prudentia  admirabilis  dolods  taciturnitatem 
induxit.  Dicit  igitur  [ Condderans  autem  ] vt 
Deus  [dolum  illorum  dixit  ] i.Re^A6.  Deus  in 
tuetur  cor.  Sdptent.  1 . In  cogitationibus  impij  in- 
terrogatio crit.A/trrb.ii. Videns  In  SYS  nequi- 
tiam illorum,  dixit. 

Q^droe  ^eTA^t^%\Mdtth4m  addii,hypoaiiz. 
£t  arguit  hic  malitiam.  DtMter.6,  Non  tencabis 
Dominum  Deum  tuum.  Pftlm.jj,  Conuerii  funt 
Sc  tcncauerunc  Deum : & fandum  Ifracl  exacer- 
iMUCcunt  Ac  n dicai:Frullra  tcmaiis,quia  ego  no- 
tii omnia  antequam  hanc.  Danitl.  1 3.Et  fum  abf- 
conditorum  cognitor. 

Odendite  mdii  numifma  cenfiis  ] Tertiam  ed 
ex  quo  confutat  eos. Ed  autem  numifma  quod  ad 
mimum  venit,  habens  lignum  publicz  potedatis. 
ne  fallidcari  poQic  in  figura,  vel  puritate, vel  pon- 
dere^cenfusjaucem  dicit : quia  per  illud  cenlus  de 
capite  foluebatut.  Litc.t.Exiit  edidum  i Cxfare 
Augufto  vt  deferiberetur  vniuetfus  orbis.  Et  hanc 
litcram  habet  Matih  iiMic  autem  dicii[Oden- 
dite  mihi  denarium]  Denarius  autem  valebar  de- 
cem nuroos  vfualcs  , qui  in  commutationibus 
quotidianis  numerabantur  [ Cuius  habet  imagi- 
nem Se  inferiptionem]  Imprel^  enim  etai  imago 
Tiberi)  Czfarisjfub  quo  palTus ed  & fiiperfcri- 
piio  nominis  eius.  Mduh.xi,  Cuius  ed  imago 
hzc  & ruper(criptio[Rerpundentes]  Pharilxorum 
difcipnii[dixeruiit  ei ; Cxlar.isjCzfar  latinc  dici- 
Addgnittn  Euofig.  D.Lme, 


tur  poflidens  principatum.  Et  ideo  nomen  idud 
omnes  communicer  Imperatores  habuerum:licuc 
& Augudiab  augendo  imperio  fune  vocati.  Lzti 
autem  daiim  dixerunt : Czlaris.aibicrantes  quod 
aJiquidcoQtra  Cxfarem  didioire  debetet,&  quod 
ignorans  quzrecei,&  dc  de  fecili  deciperetur.  Sed 
ille  non  ignorans  quzrit , fed  vt  apcenir  refpon* 
fum  confluens  ad  didum  eorum. 

Et  ait  illis  ] ex  verbis  eorum  condemnans  eos 
[Reddite  ergo  quz  funt  Czlaiis , Czfari  ] Quad 
dicat.  Ex  quo  commutationes  in  foto , & d^n- 
lionem  terrz , & iudiciorixm  determinationes  vos 
habere  prodeemini  per  denarium  eius  cuius  ima- 
ginem datis  & accipitis , reddite  dbi  viciflltudt- 
nem  tributi.  f.Cm»/J[r.9.Quis  militat  fuis  dipen- 
diis  vnquam?  Rm.i  j.Reddiceergo  omnibusde- 
bica,cui  tributura  tributum,  &cui  vedigalvedi- 
gal,  & cui  honorem  honorem  [ & quz  fune  Dei, 
Deojteddice.  Sicut  decimas,  primitias,  & voia,0c 
quzeunque  fum  talia.  Jetid  i.Ego  autem  in  voce 
laudis  immolabo  cibi , quarcunqae  voui  reddam 
pro  faluie  Domino.  Reddun  cibi  vota 

mea  quz  diftinxeiunc  labia  mea.  AfMth.  i8 . Pa- 
tientiam habe  in  me,&  omnia  reddam  tibi. 

Attende  autem  quod  moralitcc  ifta*quz{lio 
det  nobis  «t  Deo.'  Cuius  cfe  imago  hzc  & fupcc- 
feripeio  i EU  enim  imago  Dei  in  nobis,  & fuper- 
feriptio  fui  nominis.  Et  hzc  duo  quztuncur  in 
denario,&  duo  alia,puriu$  fcilicet,&  pondus.  Sic 
in  nobis  prztec  duo  di^a,  quzritur  puritas  inten- 
tionis , & pondus  alFedus  nue  amoris.  Si  fcilicet 
j imago  dc  pulchra,  d fuperferiptio  exprelTa  & cla- 
ra,li  intentio  pura,  d amor  affedus  magni  ponde- 
ris. De  primo  dicit  inP/dlm.^^.  Specie  cua& 
pulchritudine  tua.  De  fecundo  Scribam 

fupec  eum  nomen  meum  nouiimA  nomen  ciui- 
lacis  mez  lemfalem.  De  tertio  & quarto  dmul 
dicitur  i.Timih.t.  Charitas  ell  de  corde  puro,  & 
confciencia  bona,&  dde  nondda. 

Et  non  potuerunt  reprehendere  verba  eius] 
/9^  6.Non  inueniecis  in  lingua  mea  iniquitatem, 
neque  in  faucibus  meis  dultitiapcrfon^it  [c^- 
ram  plebe]  Quod  tamen  maxime  dedderauenint. 
Vnde  Mdtth.T.  Tutbx  mirabantur  fuper  dodri- 
naeius.  Loquebatur  enim  deue  potedatem  ha- 
bens , & non  dciit  Scribz  eorum  & Phatifzi  [ & 
mirati  in  cefponfu  eius  ] Prtuttb.xS.  Refunde 
dulto  fecundum  flultiiiam  fuam  : nc  dbi  lapiens 
videatur,  jimgujhnui.  Dentem  caninum  retun- 
dit folidilEina  veritas  [tacuerunt  ] Pfdlm.6t. 
Obdrudum  ed  os  loqueniium  iniqua,  hb  39. 
Qui  male  locutus  fum,refpondere  quid  polTiim? 

Accefferunt  aucem  quidam  Saddu* 
exorum  , qui  negant  clTc  refurre- 
dionem , & incerrogaueMinccum,  di- 
centes i Magiftcr  , Moyfes  fcripfit 
nobis  ; Si  frater  alicuius  mortuus 
fuerit  habens  vxorem  , 8c  hic  dne 
liberis  fuerit  , vt  accipiat  eam  fra- 
ter cius  vxorem  , & fufcicet  femen 
fratri  fuo. 

Hic  tangit  tentationem  in  dde  & lege  : & di- 
uidicur  in  tres  partes,  quarum  prima  concinet 
tentationem, fecunda  tencantium  confutationem, 
& tenia  tefurcedioiiis  probationem.  In  prima 
B b 3 harum 


194  Alberti  M; 

haram  quatuor  djcunturtrcilicet,tentamuim  <dcf- 
cripcio, legis  iuxta  imerrogationem  ponicur  ioJu- 
Aio.cafus  politio,  & fada  tcntantium  iiitecroga 
tio.  In  primo  homtn  quinque  dicuntur  : dololiis 
tentantium  accelfus, cum  dicitur  [AccelTerunt  au- 
ccm]confutaiis  PhaTifa;is,&  lilentio  iropofito  eis. 
^j(fi}.ia.Sadduc2i  videntes  quod  1 e svs  (ilen- 
tium  impofuiltei  Phtrifxis.£fc//,T.Acceflifti  ma- 
ligne ad  Oominum:&  cor  cuum  plenum  cl\  dolo. 
y/«.f  7.  Vos  autem  accedite  huc  hlij  auguratricis 
& adulteri,  Sc  femen  fotnicatiz  [quidamjnon  di- 
gni nomine.  Infandi  enim  funt  hzrctici.non  no- 
minandi./yi/w.ij  Nec  memor  ero  nominum  eo» 
rum  pei  labia  mea  [ Sadduexorum  ] Sadduexus 
interpretatur  iullus.  Idi  enim  quamuis  dicerent 
refuttefUonem  corporum  non  eile  > tamen  dixe* 
xunt  animas  pro  iullitia  ede  remunerandas , & 
ideo  colendam  legis  iuflitiam  valde, propter  quod 
iulli  vocabamur.  Pharifxi  autem  diuifi : quia  di» 
cebanr  ede  refurre^lionem  corporum, fcd  dicebant 
quod  poli  reiurredlioncm  homines  in  aurea  le- 
rufalem  veeremur  cibo,  & poiu,&  vxoribus  iiciic 
modo.  Et  ideo  quoad  illos  optima  fuit  quxdio 
Sadduexorum,  &infolubilis.  Edzi  autem  dice- 
bant nec  fpiritum  elfc,  nec  Angelum,  nec  refurre- 
dionem  : fcd  Oeo  ede  fciuicndum  pco  tempora- 
libus. Et  hoc  ed  quod  fequitur  [qui  negant  cilc] 
futuram  [ rcfucrei^ionem  j corpoiuin.  Tamen 
animarum  fpirituatem  conBtcbantut  cite  cefur- 
le^ionem. 

Ec  interrogaucrunt  eumjrentando.i.C*n>.r/j.io. 
Neque  centemiisDeum.ncut  quidam  tentauerunt 
[dicentes]  Putabant  enim  eum  ab  opinione  Pha- 
rifxorum  remoucre  propter  odium  quod  habe- 
bant ad  eos.  Sed  ipfe  faldcatcm  vriotumque  de- 
cedatur. Perdes  omnes  qui  loquuntur 

mendacium  [ Magidec  ] Ecce  primo  inducunt  le- 
gem. Dicunt  amem  [ Magidei]  quia  Deum  elTe 
non  credebant , fcd  rapicnrcm.  /»4».;.Rabbi,lci- 
nms  quia  i Oeo  venidi  magider.Ncmo  enimpo- 
ted  hzc  ligna  facere  qux  tu  facis  nid  fuerit  Deus 
cum  eo[Moyfes]qiii  tantx  audoritaiis  fuir,quod 
legem  Deus  dedit  per  cum,  £a/f.t4.Legeiu  man- 
dauic  nobis  Moyfes  in  prxeeptis  iuditiarum. 
/04».  I . Lex  per  Moyfcn  data  cd  [ Ictiplii  nobisj 
Deuier.!^.  [Si  frater  alicuius]  hominis  [mortuus 
fuerit  habens  vxorem  ] quia  ille  iam  partem  ha- 
buit hxteditatis ; & domum  habuit  Si  familiam, 
qiiz  de  populo  Dei  delenda  nou  erant: nec  vxoi 
eiai  ab  hxredirate  feparanda , quia  hoc  edet  iniu» 
iia[&  hic  line  liberis  mortuus  fuericjcum  tamen 
iam  familiam  & domum  habcrct[vt  accipiat  eam] 
relidam  illius  [ftatet  eius]  defjn£ki[vxorem]Ffa- 
ter  autem  dicitur  hic , non  vcciinus  tantum » fcd 
propinquior  in  genere.  Quia  Puth  4.  ita  accvpitv 
Booz  Roih  Moabitidem  fiifcitet  femen  fratri 
fuo]quia  fecundum  naturam  femen  viii  licet  ali- 
quando non  (it  efficax  ad  gciKrationem,tamencd 
ciheax  ad  matricis  alterationcm.  Cuius  figmim 
edquod  mulier  ex  fecundo  virofxpe  generat  li- 
lium , priori  marito  flmilem.  Et  mulier  cum  qua 
coiuit  leprofus  • qui  fottiter  infedos  ed  , inficit 
fecundum  qui  cito  pod  le|>rofum  eriteum  ea.  Et 
ideo  quamuis  femen  defundi  totum  fecundum 
fubdamiam  effluxerit, tamen  qualitates  remanent 
in  matrice  fpititualiterditfufx  in  venis,  & arte- 
riis, & neruistex  quibus  fcquemis  viri  femen  tra- 
hitur ad  llmilitudiucm  prioris.  Et  ideo  dicitur 


.gni,Ord.PrsEd. 

prioris  viri  femen  fufeicari  per  (Ruentem.  H«c 
autem  facilius  fit  per  fratrem : quia  ille  ex  cifdem 
patentibus  , natuca  frequenter  (imiliorero  habet 
cum  ipfo  complexionem.  Ec  ideo  etiam  prxeipi* 
tur,quod  ptimum  filium  cx  fecundo  geniiuin,nu» 
roinct  nomitte  fratris  prioris.Hoc  tamen  maxime 
przccpcumcd,  nc  fortes  hzrcditatum  Sc  familix 
didindx  in  tribubus  permircerentut  & confun- 
dctencur.Hxc  igitur  fuit  ratio  &caufa  legis. 

Septem  ergo  fratres  erant  : 6r  pri- 
mus accepit  vxorem  , & mortuus  cft 
fine  filiis.  Et  Icqucns  accepit  illam, 
6c  ipfc  mortuus  efi  fine  filio.  Et  ter- 
tius accepit  illam.  Similiter  & omnes 
feptem  , & non  reliquerunt  femen, 
8c  monui  funt.  Nouiflimi  omnium 
mortua  cft  & mulier.  In  rcfurrctftio- 
nc  ergo , aiius  eorum  erit  vxor  ? Si- 
quidem feptem  habuerunt  eam  vxo- 
rem- Et  ait  illis  I £ s v s : Eihj  hu- 
ius fccult  nubunt  , Sc  traduntur  ad 
nuptias  : illi  vero  qui  digni  habe- 
buntur fcculo  illo  Sc  rclurredione 
cx  mortuis  . neque  nubent  , neque 
ducent  vxores : neque  enim  vitra  mo- 
ri poterunt,  ^^qualcs  enim  Angelis 
funt  : & fiiij  funt  Dei,  cum  fint  fili| 
refurrcclionis. 

Ponitur  hiccafusdequo  fit  interrogatio.  Di- 
cit iguur  [Septem  ergo  fratres  ] ficuc  lob  feptem 
filios  habuit, ficuc  iunioc  Tobias  habuit  feptem 
[erant]  apud  nos  in  gcnceludxorum,  hanc  legem 
obferuantes  [ Sc  primus  accepit  vxorem  ] legici- 
mam[&  mortuus  cdjlbluta  vxore  i lege  viri.  £e 
poteliellequod  ille  fuit  iniquus  : quia  feriptum 
cd  Saptem. } . Ab  iniqup  thoro  l^en  exiermina- 
bi(ut[d:  fcquens]  propinquior  fibl  [accepit  eam] 
vxorem  : ficui  fecitOnam  , qui  accepit  vxorem 
fratris  Her.  Et  videns  non  fibi  nafcifilio^feiDen 
fundebat  in  terram  ; & Dominus  incecfecit  eum, 
eo  quod  rem  detedabilem  faceret  :ficut  dicitur 
Ctntf.^S.  [&  ipft  mortuus  eff]  Sc  Ule  [ fine  filio] 
Hxc  enim  lex  etiam  a Patriarchis  ante  legem  fcc- 
uabatur[&:  teirius  accepit  illamjficuc  Scia  debuit 
accipere  Thamar  quando  creuillcc  [ Similiterjc 
omnes  fcptem]fiiccelIioc  habuerunt eam.Ita quod 
vno  feniori  defundo, fcquens  accepit  eam. ^'4.14. 
Non  conforgac  in  xtcrmim  femen  pellimorum. 
Et  hoc  cd  quod  dicit  [ & non  reliquerunt  femen] 
Per  hunc  modum  T»b.  3 . didiut  quod  Sara  filix 
Ragiiclis  rradita  fuit  fcpicm  viris : & dxroonium 
nomine  ArmoJxus  interfecit  cos-Vnde  Sc  ancilla 
dixit.  Nunquam  ex  te  videamus  filiam  vel  filium 
interfe^rix  virorum  tuorum.  In  ilia  enim  dire^^ 
fuit  idem  cafus.  Per  oppofitum  autem  modum 
dicirur  Apprehendent  feptem  mulieres  vi- 
rum vnum  in  die  illa , dicentes : Panem  nodtum 
comedemus, & veftimcntis  nodris  opericmur;tan- 
tummodo  inuoectur  nomen  cuum  fiiper  nos : au- 
fer opprobrium  nodrum.  Plurcs  enim  vni  ali- 
quando concellx  funt : eo  quod  dicar  Anfl.  ex 
opinione  Platonis,  quod  vnus  inultas  implet  frr- 
cundando.  Sed  nunquam  coucelTum  fuit , quod 
mulier 


in  Euang.  D.Luc.Cap.  XX.  295 


niuliervna  haberet  plurcs  viros.  Hoc  eft  contra- 
rium fcccunditati.Sed  quaniu  e(l  de  infticucione 
prima  macrimonij»  vna  c(l  vniui.  Gtnef.i.  Relin- 
quet homo  patrem  & matrem, & adharrebit  vxori 
iuae:&  erum  duo  in  carne  vna.De  hoc  tamen  non 
eO  hic  locus  difputandi  [ KouilEmc  vero  om- 
nium jmariiorum  fratrum  (mortua  cllfic  mulier] 
feptemuira.  Dicunt  PhaiiCei  quod  vnufquifque 
reiurgec  in  ordine  fuo  > & in  eodem  adu  in  quo 
prius  vixerat. 

In  rcfurrc^lione  ergo  eorum  ] feptem  fratrum 
[ cuius  erit  vxot]  Ecce  mxra  inducam  legem  in- 
terrogatio. Et  confirmant  fortificando  quatllio- 
ncm>  dicentes  [Siquidem]  hoc  ell,  quia  [ fe- 
ptem  ] fInguU  fucccfllue  omnes  [habuerunt  eam 
Txorem  ] Hanc  autem  quzflionemitwxplicabi- 
Ic  fzpe  propofuerant  Pharirzt$:lc  putabant  quod 
Dominus  aut  errori  eorum  coidcntitci , aui  cum 
PhariGeis  reprchenfibilis  appareret.  Vnde  Aiatth. 
ix.dicicurrErraiiSincfcictes  ScripturasjKque  vir- 
tute Dci.5a^.i.Ncfcietunt  facramenta  Dei, neque 
mercede  fperaucrunt  iulUtiz.&non  iudicauetunt 
honorem  animaru  fandlarum.Quod  autem  fecu- 
dumlicetam  hic  dicitur  nec  aliquam  habet  dif- 
ficultatem } in  myfEco  renfu  fzpe  inucnimus  im- 
pletum.Przlaros  enim  Ecclefiartim  Domini  fpon- 
los  adeo  inucnimus  Heriles,  quod  non  dico  dc  fe- 
ptem , fed  etiam  dc  mille  fuccedentibus , nullus 
femen  fratri defunflo»  hoc  cfl>  ChiiHo  relinquit. 
Ec  ideo  de  eis  dicitur /erem.  la.  Scribe  vitum 
iHum  Herilem,  qui  iu  ziernum  non  prorperabitur. 
Redeamus  autem  ad  literam  , & videamus  quali- 
ter tHi  a Dnminu  confutantur 

Et  ait  illis  1 e s v s ] optimam  temperans  re- 
Iponfionem  , hmul  caufasmatrimonij,  &difpo- 
mionem  refurgentium  oHendens.  Dicit  ergo  [ fi- 
lijhuius  fcculij  mortalis&  animalis  [ nubunt ] 
in  filiabus  fuis[&  traduntur  ad  nuptias]  in  filiis, 
qui  accipiunt  vxotes  : quia  cum  mortales  fint , 5c 
fugiant  per  mortem  : natura  non  faluatur  nifi  pi 
gnorc  prolis.  Proles  autem'  non  habetur  nifi  per 
coitum , in  quo  fit  fexus  commixtio  : & ideo  nu- 
ptiz  funt  bonum  mortalium  [ illi  vero  j fandli  & 
iuHi[qui  digni  lubciuur  (eculo  illo]bcatoru.^;j/. 
16.  Credo  vfdcrc  bona  Domini  interca  viucn- 
tlum.Taf».  t .Beatus  ero  fi  fiierint  reliquix  feminis 
anci  ad  videndum  datitatem  letufalcm.  Quamuis 
enim  omnes  tcfurrefluti  fiin,  tamen  non  loquitim 
Dominus  nifi  de  rcfiirtc^ionc  ii:ftorum:quia  illi 
foli  habebunt  fniiitualia  cotpora.  i.Om  ( .Om- 
nes quidem  rcUirgcmus,  fcd  non  omnes  immuta- 
bimur. Immutatio  enim  cH  ad  formam  corporis 
gloriofi.  Er  hoc  cH  quod  dicit  [ & tcfurretflione 
cx  mortuis]  Soli  enim  iuHi  omnino  Sc  fimplicicer 
refurgentex  roortnis.  Ali)  autem  inter  mortuos 
in  xrernamone  iaccbunt  in  inferno.  PfM.x.  Non 
tefurget  impij  in  iudicio,  neque  peccatores  in  c6- 
filio  iuHt)rum[neqnc  nubcnt]fieutf<rminzf  neque 
ducent  vxotes  ] ficutviri.  Et  fubiiingit  rationem. 

Neque  enim  vitra  monentur  ] cum  contra 
mortem datx  fint  mtpriz.  i.  Cor.  «f.Nouiflimc 
auten\  deHruetuc  & ipfa  inimica  mors.EctfuWem. 
AbforptacH  mors  in  viiloria.  Apec.  ix.  Neque 
mors  erit  vltra.nec  dolor  , qux  prima  abierunr. 
Corpora  etiam  ipfa  non  erutst  plus  aninualia , fcd 
fpjritualia.  \.Corinth.  1 f.  Seminatur  corpus  ani- 
male,furget  corpus  fpiriruale.  Et  talia  corpora  vt 
;dic»t  Am^.  membra  quidem  gcnaatioiiis  habe- 


bunt, non  qux  concupifcenriam  moueani , fed 
qux  fapicntJam  ordinantis  mundum  oHendant. 
V Iterius  addit, dicxis. 

vEquaies  enim  ctunt  Angelis  ] In  fpiritualita- 
tis lumine,  in  immottaliutis  dc  impaHibilitatis 
dote,  iu  caHitaiis  & munditix  puritate.  Dc  ptiino 
didtur  M4ub.  r j.  Tunc  fulgebunt  tuHi  licut  fol 
in  rtgno  Patris  eorum.  Fulgebunt  iuHi,dc 
lanquam  fdntillx  in  arundineto  difeurrent.  De 
fecundo  dicirut  Ape.  x\.  AbHerget Deus  omneiu 
lacrymam  ab  oculis  Saniorum , hoc  cH , caufam 
lachrymarum,qux  eft  in  omni  paHibilitate.  Ideo 
didtutquod  liabebunt  vitamztcrnam.  letin.  10. 
Ego  vitam  zternam  do  ds : quiauihil  nifi  viuens 
cnc  in  eis.  //i.  jy.  Gaudium  & Ixtitiam  obtine- 
bunt : fugiet  dolor  & gemitus.  De  tertio  dfdtut 
r.Cvr.  7.  Mulier  innupta  & virgo  cogitat  qux 
Domini  fune , vt  fit  fandla  & corpore  & fpiritu. 
Hoc  enim  eft  cxlibatus.A£a//<».ii.  Neque  nubet, 
neque  nubemur  J Icd  erum  ficui  Angeli  Dei  in 
cxli>.  Ideo  etiam  virginirascxlibatus  vocatur.  In 
caftitate  enim  natura  vincitur  adeo  virtutibus,  vt 
Angelis  aflTmiletur : vtdicit  Ciprianus. 

Et  fili)  fum  Dci]abrquc  omni  corruptione , in 
quibus  apparet  quid  paternitas  diuina  cffccic  in 
ipfis.  \,IoAn.\.  Fili) Dei furausmondum apparuit 
quid  erimus. Cum  autem  apparuerit  quid.lciliccc, 
erimus  cx  filiatione  Dei,  fimiles  ci  erimus , & vi- 
debimus eum  ficuci  eft.  Ec  in  hoc  fenfu  dicirux 
loMn.  I . C^i  non  cx  fanguinibus.neque  cx  volun- 
tate carnis, neque  ex  voluntate  viri, fcd  ex  Deo  na- 
ti funt:quia  nihil  ex  corruptione  carnis  Sc  fangut- 
nis  apparebit  in  ipfis.  i.Or.iy. Caro  Sc  fangu is  re- 
gnum Dei  non  pollidcbunt  neque  corruptela  iij- 
cocriiptioncm  poDldcbir^cumfilij  fint  tefurredto- 
nis  ] qui  omniiw  & a morte  furgunc , Sc  a corru- 
ptione.  i.C^-i ).  Caisctcnim  tuba.&  mortui  re- 
lurgcm  incorrupti,  & nos  immutabimur.  Opor- 
tet enim  corruptibile  hoc  induere  incomiprlo- 
nem,  Sc  mortale  hoc  induere  immortalitatem. 

Qiiia  vero  rcfurgcntmomii,&  Moy- 
fes oftendic  fccus  rubum  , fient  dicit 
Dominum, Deum  Abrabam  , U Deutn 
Ifaac,8c  Deum  lacob.  Deus  autem  non 
eft  mortuorum,  fed  vitiorum: omnes 
enim  viuuntei. 

Hic  contra  Sadduezos  probat  futuram  efle  re- 
furre6Uoncm:&  haber  duas  par tcs.in  quarum  pri- 
ma eft  veritatis  probatio,  quam  etiam  Scribx 
commendant,  contra  quos  adhuc  nihil  Ji^um 
fuic.Ideo  in  fecunda  parte  oHcndituc  contra  Scti* 
bas  Mcflias  in  lege  expedatus  efle  verus  DeusriSc 
ideo  caucndumeilcafalfoScTibacumin  lege  in- 
tellegi. In  primo  horum  funt  duo  t rcfiufctftio- 
nis  probatio, &:  probarioniscommendatio.In  pio- 
battone  funt  tria  : primo ciiim  nolens  fophiftice 
apparere,  fuum  manifeftum  facit  propofinim  : in 
fecundo  probationis  ponit  principium  : in  tertio 
argunoentationis  facit  dccurfiim.  Dicit  ergo. 

Quia  vere  tefurgent  mortui  ] corporaliter 
[Movfes]qui  prx  altis  apud  vos  habet  auftoiita- 
tem.  Omnis  enim  Scriptura  veteris  tcftamcnti 
legi  Moyfi  innititur.  Ntoit.ii,  Si  fuerit  inter  vos 
prophera,  loquar  ci  per  fomniuni , aut  in  zni- 
gmatibus  apparebo  ci.  At  non  talis  feruus  meus 
B b 4 Moyfes, 


Digitized  by  Copgie 


2q6  D.  Alberti  Magni, Ord.PrsEcl. 


Moyfcs  > qui  in  omni  domo  mea  fidcliflimus  cft, 
fic  non  pct  arnigmau  Deum  videt.  Ore  ad  os  lo- 
quor ei, (icut  folct  homo  loqui  ad  amicum  fuum. 
Hic  eigo[oftendii]  propofuioni  taiux  auftorita- 
tii[fccus  rubum  1 vbi  non  opinionem  propriam 
Tccutus  cft , fed  Qmplicem  Dei  reuclaiionem : vbi 
ipfc  Dominus  apparuit,  6c  de  omnibus  eidem  te- 
uelacionem  fecit.  Et  ideo  etiam  locus  & tempus 
faciunt  ad  au^oritatis  firmitatem  [ficut  dicit] ibi 
Deus  ipfe[Dominum,Dcum]  elTc  [Abraham , & 
Deum  Ifaac,  & Deum  lacob  ] Litcta  Exod.  j.  fic 
iacet.  Ego  fum  Deus  Abraham , Deus  Ifaac  . & 
Deas  lacob.  Qui  tamen  omnes  corporaliter  erant 
mortui  : dc  non  erant  tunc  nifi  anim*  in  finu 
Abrahz,  fpc  felici  rcicmpiioncm  expedanics:et- 
go  animx  cotum  viucbant.Hoc  autem  negabant 
Saddocxi,qui  dicebant  quidem  Angelos  e(1c , (cd 
animas  perire  cura  cotporc.  Si  autem  animx 
funt  & diftinii*  , & eft  anima  AbraKz  vna, 
& anima  Ifaac  alia , lacob  tertia  : tunc  opor- 
tet de  neceflitatequod  fint  animz  proprietatibus 
difiit)^.  Hx  autem  ptoptietates  indiuiduantes 
non  fune  nifi  cx  comparatione  proportionis  & 
connaturalitatis  ad  hoc  corpus  & illud  : ergo  il- 
las connaturales  habent  proprietates  animx.  lilx 
autcro  proportiones  aut  perficientur  per  refurre- 
£lionem  incorruptibilium  corporum, aut  non.  Si 
perficientur  : tunc  neceiTaiio  erit  refurredlio  eo- 
rundem corporum  in  foima  incortuptionis-Et  fic 
habetur  pcopofiium.  Si  aurem  non  ait,  tunc  im- 
pnfc£lz  rdinquumur  animx  : & procedit  opus 
bei  a perfi^illo  ad  impafcdlum  : quia  pafcdior 
fuit  anima  iaundum  illas  conn.tturalicatcs  ad 
«Oipus  in  corpore,  quam  extta  corpus.  Et  hoc  cil 
a^rdum.  Dtut.  Date  magnificemiam  Deo 
noftro.  Dei  perfi:^  fum  opaa.  Hxc  ratio  tota 
fundacut  fupa  tres  propofitiones : quarum  vna 
eft,  quod  poft  mortem  remaneat  anima.  Secunda, 
qood  diftinda  in  indiuiduo  poft  mortem  ma- 
neat anima.  Tatia  ctl,  quod  omnis  motor  natu- 
ralis ptoporrionem  naturalem  habet  ad  td  quod 
moua » & non  ad  aliud.  Et  ideo  aliud  quod  eft 
fimilis  fpedeivel  genetis  roouere  non  poftet.  Et 
ipie  motor  eft  imperfit^us  in  rutuiajoiu  hxc  pro- 
portio ad  a^lum  reducatur. 

Deus  aotem]Ponit  argumentationis  dccurfum 
dicens  [ Deus  autem  non  eft  mortuorum  ] quia 
Deus  eft  eorum  qui  fcuuntut  beatirudinc  ipiius, 
& illi  non  ponuncefie  in  toto  mortui , quia  frui 
oportet  fecundum  totmam;&:  anima  finaliicr  non 
poteft  impetfe^ka  manere,quia  omne  quod  finali- 
cct  impafedhnn  eft . dcfttuitut,  & definit  elTe 
[icd  viucntium  ] modo  fecundum  frucmem  ani- 
mam : & finaliter  etiam  vidhirorum  fecundum 
corpus.P/«/M.}f  • Apud  te  cft  fons  vitzidcin  lu- 
mine tuo  videbimus  lumen.  Viucnt  mor- 

tui iui,incecfcili  mei  refurgcnr.£a/ct>.)7.A  qua- 
luor  ventis  veni  fpiricus , & infuftla  fuper  inca- 
fc4ftos,&  reuiuifeant.  '2>4nw/.i  i Multi  ex  his  qui 
dormiunt  tn  cerrx  puluere  euigiUbunc,  alij  in  vi- 
tam xtcmam,alij  in  opprobrium  fanpiternum.vt 
videant  (empa.  Itb  19.  Credo  enim  quod  Re- 
demptor meus  viuii,&  in  noutiTimo  die  de  terra 
furie^rus  fum  : & ruefum  circundabor  pelle 
mea , & in  carne  mea  videbo  Deum  Saluatorem 
meum:quem  vifurus  fum  ego  ipfc , & oculi  mei 
confpe^ri  funt.&  non  alius. 

OmnescnimjTangic  lefurte^ouh  vaatncau- 


fam, dicens  [ Omnes  enim  ] mortui  [viuontcf] 
hoc  eft,  fux  potentix.  Sicut  Pater  fufei- 

tat  mortuus  & viuificat:  fic  & Filius  quos  vulc 
viuiheat.  i.  Thtf.<^  Si  enim  aedimus  quod  hsvs 
roottuseft&  tefurtexie : ka&  Deus  eos  qui  do»- 
miaunt  per  I e s v m adducet  cum  eo.  x-  Mdch. 
8 . Tu  quidem  fceleftillime  in  prxfemi  nos  perdis, 
fed  Rex  mundi  Dominus  iterum  nos  fufeitabit: 
tibi  autem  refurte&io  ad  vitam  non  etir. 

Rcfpondetcs  aucem  quidam  Scriba- 
rum dixerunt  ci : Magifter,  bene  dixi- 
fli.Ec amplius oon  audebanteumqulc- 
quam  interrogare. 

Commendatio  eft  lefponfionis.  Dicit  aucem 
Scribas  refpondiffe:quia  ilii  erant  legilpcriii , Sc 
credebant  mtmam  efic  (cfurrc^'onan,f^  ad  mo- 
dum aroris  Phacifzorum  dicebant  eam  futuram. 
Et  hoc  cft  quod  dicit  [ Rcfpondenres  autem  qui- 
dam Scribarum  ] qui  dodbores  efte  videbantur, 
[dixerunt  ei]  approbando  refponfionem  Domini 
[Magiftajqui  petfedlum  legis  incellc£ium  accigi- 
fti.  Luf.  11.  Ego  dabo  vobis  os  & fapientiam 
cui  non  poterunt  refiftere  omnes  adueifarij. 
[ Bene  dixifti  ] Nec  hoc  erat  mirum  : quia  ad  ver- 
bum Dei  non  nifi  bene  dicere  pocaar.  hMn.y. 
Nunquam  homo  fic  locutus  eft,  vc  ifte  homo  lo- 
quitur [&  amplius  ] ab  illa  die  [ non  audebant 
cum  ] timentes  confutari  [ quicquam  interroga- 
re] tentaodo.  Ecideoexcunc  imaficae  cogita- 
bant, quia  videbant  eum  verbis  inuincibilera. 
jdii.  C.  Non  poterant  refiftae  fapiencix  fic  Spiii- 
cui  qui  loquebatur.  Sic  Ddniel,  14.  Os  draco- 
nis oppilauit  pice,  fic  adipe  , fic  pilis  fimul  codits. 
Pix  enim  fignificac  fixiorem  fic  tenacitatem  infi- 
delitatis Pharifxorura  fic  Sadduexotum.  Adeps 
autem  fignificat  auartiiz  eorum  pinguedinem. 
Pili  vero  diuini  imclle^us  fic  veritatis  fubdlira- 
tem.  Hxc  tria  zeli  igne  coxit  fimul  Chriftus 
oftendens  confutationem  infidelitatis  aliquando; 
aliquando  autem  pinguedinem  auaritiz  fub  hy- 
poctili  latentem.  Eriiuafauitfubcilillimos  pi- 
los veritatis  de  mente  fua  fic  deitate , quafi  dc  ca- 
pite euaporaniesifie  os  draconis  virus  euomeiuis 
oppilauit  A fic  draconem  deftruxic.  Et  ficui  Ba- 
bylonici extunc  nihil  quxfieruni  nifi  Danieleni 
intcrficae  : ita  ludxi  extunc  nihil  quxtebam  nifi 
Domini  intarciftionem. 

Dixic  autem  ad  illos : Quomodo  dt- 
cum  Chriftum  , filium  cfTe  Dauid  : fic 
ipfc  Dauid  dicit  in  libro  Plalmorum: 
Dixit  Dominus  Domino  mco,fcdci 
dextris  meis , donec  ponam  inimicos 
tuos  Tcabcllum  pedum  tuorum?  Dauid 
ergo  Dominum  illum  vocatrfic  quomo- 
do filius  ciusefl  ? 

Dixit  autem  ad  illos  ] (cilicet  Scribas , vulens 
confutare  errutem  eorum  , ne  populus  in  aiorc 
eorum  reraaneia.Eft  aucem  ifta  propofitio  comta 
Scribas,  qai  dicunt  Mefiiaroquem  cxpeiftani  io 
lege  fututum  efle  purum  hominem.  Diuidituc 
autem  ifta  pars  in  duas  partes , in  quarum  prima 
oftendiceriorern:fic  in  fecunda  ,caucodum  doca 
cfte  ab  imelle^u  cotum , qui  non  re^c  Scriptu- 

tatu 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  XX.  297 


ram  imclligunt.fc  in  do^fina  non  veiiiatcm  tcd 
failum  quxrunr.  In  prima  harum  partium  funt 
riia,iicut  in  prxccdenti>in  quotum  primo,  nc  la- 
teat, conclulioncm  imencam  in  quxHione  ponit: 
in  fecundo  , ptincipiiim  vnJc  fumatur  ptopoh- 
tum  inducit : in  teirio,  facit  rationis  dccurfum. 
Dicit  ergo 

Quomodo  dicunt  ] hoc  cll , quomodo  dicere 
poHuiit  Sctib*  dodotes  legis  [ ChriJlum]  quem 
expedant  venturum  [ fUiom  Dauideifejtamum. 
Er  ideo  non  ellc  nili  hominem  purum.  Hoc 
Ciiiin  omnes  dicunt.  Vnde  Mutth.  ii.  Quid  vo- 
bis videtur  de  Chrillo  , cuius  hlius  ed  i Dicunt  ei 
omncs,Dauid.  Quia  in  P/al.t  }i  .dicicur:De  frudu 
TCntris  tui  ponam  fiipcrfcdcm  tuam[&  ipfejfcili- 
cet4^auid[d>4.it]in  Spirien  fando  loques.  Matth. 
2X. Quomodo  Dauid  in  fpiiitu  vocat  eum  Domi- 
num. Audiam  quid  in  me  loquatur  Do- 
minus Deus.  Dixit  vir ,cuicon(litutum 

cft  de  Chrifto  Dei  lacob, egregius  Pfalmifta  Ifiael: 
Spiritus  Domini  locutus  c(l  per  mc,S:  fermo  eius 
per  linguam  meam  : Dixit  Deus  Idaei  mihi , lo- 
cutus ed  Fortis  ifracl.  Hxc  cd  creo  ceitiUtma 
audoiiias  [in  libro  ] qui  fcripius  ad  memoriam 
accemaro  tantz  veritatis.  Hahae.  1.  Saibe  vifum. 
JJantel.  ii.  Clault  funt  libri , fignatique  fermo- 
nes  ad  xtetnam  rei  memoriam  [Pfalmorum]  quia 
tres  fum  libri  didindione$,&  vnaquzque  didin- 
dos  multus  comincc  rfalmos-Dicic  autcmfPfal- 
morum]  hoc  ed  , foliloquiorum,  in  qnibus  ipfe 
folus  cum  Domino  loquebatur^  Dominus  cum 
eo-  Hzc  enim  verba  maioris  Ium  audoiiiatis 
quam  alia.  Erudauic  cor  meum  ver- 

bum bonum:  dico  ego  opera  mea  Regi.  Lingua 
mea  calamus  feribx  velocitei  feribemis , hoc  ed, 
Spiritus  fandi  [ Dixit  Dominus  Domino  meo] 
Aut  enim  Dauid  hzc  veiba  dicit , aut  non.  Si 
dixit  ( llcuc  vetum  ed ) tunc  Dauid  vocat  Mcf- 
ilam  Dominum fuum  : quia  tunc  fenfused  [Do- 
minus] creator  [dixit  Domino  meo]Med>x[Scdc 
a dextris  mei$].\ut  enim  hocdicitMcdltequied, 
aut  ei  qui  non  ed.  Si  ci  qui  cd  : ergo  Medias 
tunc  fuit  quando  Dauid  hucdixit : fed  tunc  non- 
dum natus  foii  fecundum  carnem : ergo  Iccuii- 
dum  humanitatem  tunc  non  fuit.  Oportet  er- 
go quod  tunc  fuerit  Iccundum  deitatem:  ctgo 
Deus  cd  , & non  purus  tantum  homo.  Si  autem 
dixit  ei  qui  non  fuit : tunc  omnino  incongrue 
loqucbacuc  cum  dixit , Sede  a dextris  nseis.  Et 
pezeipue  in  codeni  Pfalm,\o^.  cum  dixit.  Te- 
cum  principium  in  die  virtutis  eux : ex  vtero 
ante  luciferum  genui  te.  Ante  luciferum  enim 
non  genuit  purum  hominem.  Adhuc  autem , Ex 
vtero  fux  dciiacis  non  potuir  purum  hominem 
producere.  Adhuc.  Nulla  creatura  pura  a dextris 
in  «qualitate  Dei  (edere  poterit.  Er  Lucifer  qui 
hoc  ptxfumpfit  Jj*.  14.  turpiter  dcieilus  fuit. 
Si  ergo  Medias  purus  homo  erit,  vt  dicitis . ma- 
le dicit : Sede  ii  dexteis  meis.  At  ft  Dauid  idum 
Pfalmum  non  fecit,  faifo  Efdras  titulum  pofuir. 
Titulus  enim  idius  Pfalmi  non  cd  alius  nifi 
Pfalmus  Dauid.  Adhuc  autem  , Si  Medias  noti 
ed  nili  purus  homo  defeendens  a Dauid  : tunc 
Dauid  ipfa  paternitatis  audoritaic  maior  ed 
Media , & tunc  non  deberet  cum  vocare  Do* 
TMn\im.Manh.\x.  Si  ergo  Dauid  vocat  cum  Do- 
minum, quomodo  6lius  eius  ed } 

Attende  autem  quod  malitia  Scribatum  cum 


videret  idam  confeaitionem  ex  di^is  Pfalmi  ne- 
cedario  confequi  contra  cos , condnxeiuni  quod 
idum  pralmum  non  fecerit  Daui^ , fed  Eliezcc 
fciuus  Abtahx  ad  honorem  Domini  fui : quando 
reuetfo  a cxdc  regum  occurrit  ci  Mclchilcdcch. 
Centf.i^,  Sed  hoc  omnino  confiiium  cd , & ft- 
quentibus  Pfalmis  non  concordat,  & maxime  ei 
quod  dicitur  : £x  vtero  ante  luciferum  ee- 
nui  te. 

Donec  ponaminimicof]Donecedinclu(lmim: 
quia  etiam  podquam  fupp^anei  fadh  funt  inimi- 
ci, (edebit  a dextris  Dei.  %.Corinth.\$.  Oportet 
illum  regnare  donec  ponantur  inimici  eius  mali 
homines , Bc  dxmones,  & prxeipue  ludxi  fcabcl- 
lum  pedum  eiu$:ita  quod  lim  in  conculcationem 
ficut  lutum  platearum.  A/rf/4cfe.4.C3lcabuis  im- 
pios , cum  fuerint  quad  cinis  fub  planta  pedum 
vedrorum.  /A^r.io.Scdccaddcxtctam  Dei , de 
extero  expedians  donec  ponamur  inimici  eius 
dib  pedibus  eius.  Pedes  autem,  veritas  eius  & po- 
rcdas.qui  duo  pedes  dc  ponant  eum  dt  fudentant 
eum  in  Apodolis,  & apedoliets  viris  , qui  verbo 
veritatis  Bc  potedatis  fubiiciunt  ei  mundum. 
Nahum  r.  Eccefuper  montes  pedes  cuangclizan- 
ti$&: annuntiantis  pacem.  PftIm.B.  Omnia  fub- 
iccifti  fub  pedibus  cius.  /fa.  vUim.  Cxluro  mihi 
fedes  cd,&  terra  fcabcllum  pedum mcoium. 

Dauid  ergo  ] ficut  parer  in  his  qux  di&a  funt 
[illum]  Chridum  expe^atum  [Dominum  vocat] 
qih  tamen  fummus  regum  fuit  lerrcnoTum , & 
dignifllmus  imer  reges  [&  quomodo  61ius  cius 
cd  ] Vnde  oportuit  enim  quod  talis  fuperpolltio- 
nem  habuerit  fupee  dignidimum  regem.  Secun- 
dum humanitatem  folam  libi  lupcrponi  non 
potuit : ergo  opoituit  quod  fecundum  deitatem 
(ibi  fuperponatur. 

Audiente  autem  omni  populo, dixit 
Dirdpulisfuis:  Attendite  aScribis.qui 
volunt  ambulare  in  rtolis  , fic  amant 
lalutationes in  foro,  & primae  cathe- 
dras in  fynagogis , primos  dilcu- 
bitus  in  conuiuiis  : qol  dciiorant  do- 
mos viduarum  , fimulamcs  longam 
orationem. Hi  accipient  damnationem 
maiorem. 

Hic  cautos  reddit  Difcipulos  ab  errore  Sert- 
bantm  , qui  legem  nor)  fpuiruahicr  imclligunt. 
Dicit  autem  tria : primo  enim  publice  docuit : Bc 
quia  prxccdcns  piobatio  publica  fuit , (ccurnlo  k 
quibus  cauendum  (it,  didinginc  : tettih  iudicium 
condemnationis  cotum  prxdicit.  Dicit  igituc 
[Audiente  omni  populo],  vt  etiam  populus  ad  fi- 
dem xdificarctur.  Bc  vt  aror  propalatus  non  am- 
plius dedperet  fimplices.  ^farc.vlnm.  Docere 
omnes  gentes  [dixit  Difcipulis  (uis]  quos  fpeci.i- 
litcr  do^rinafua  imbui  voluit,  5c  per  quos  alios 
voluit  doceti.  /l/jrr.4.Scotlum  autem  omnia  di(^ 
ferebat  Difcipulisfuu. 

Attendite]  duo  dicit:i  quibus  attendendum, & 
quate.  A quibus, quia  a Scribis.qui  corruptum  in 
Scripturis  habent  intellectum, r>c  inuoluamiiii  er- 
roribus eorum.  71«. t-  Hxrcticum  hominem  po(l 
vnam  & fecundam  coticpriorwm  deuita : feiens 
quoniam  rubitcifus  cfi  qui  clufmodi  cfl  de- 
linquit proprio  iudicio  condemnatus.  Attendite 
ergo 


298  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsd.' 


etgo  a Scribis  > qui  non  qurrum  verum  fpiriiu* 
jnteUedum  : qbin  {K>iius  Cum  Ipiritus  fit  clauis 
icientiz  » illum  aJbtliilerunt , dicentes  legem  elle  . 
carnalitec  iniclbgcniiam.  & /.«c.ii.j 

Vz  vobis  ScnlKE  qui  tubftis  clauem  feientix» 
ipfi  non  inteatis  , 5c  alios  intrare  non  petmii- 
citis.  Igitur  attendite  a Scribis  > qui  ncgicd^a 
veritate 

Voinnt  ambulare]  Quinque  dicit  > qui  inten- 
dunt cotitequi  cx  do^inatqootnm  primum, quod  ! 
[ volunt]cx  dodrina  fuai  ambulare  limet  homines  1 
[in  fiolisjad  lircram  furis,  hoc  dl,  Lamifias  hncas 
longae  pejrtaucmm  in  fignum  mimdiiiztquiave- 
fiiinentis  communibus  iaaus  hbtostracdateiion 
deberent.  Has  aiuero  appetebant , non  piopccc 
munditiam  magideti) , qoz  bona  cft,  icJ  propter 
faflum,  vt  ab  omnibus  honorarentur.  Aianh.ii. 
Volunt  vocari  ab  hominibus  , Rabbi.  laceh,^. 
Nolite  plutes  magiftti  ficti  frattes  chariffimi, 
fdemes  quia  maius  iudicium  furoitis.  Hxc  cll 
cf go  caufa  quod  de  fiolis  ( quz  dicuntur  a grxeo 
ftolon  » quod  latitjc  fonat  longum ) quia  longas 
ferum  tales  ftoUs.  Fuctnnt  etiam  ex  hoc  melius 
vdhti.  Et  hoc  etiam  intendit  cum  dicit , quod 
volunt  ambulare  in  dolis.  Et  ab  iliaconfuctudi 
Tie , & i przccpto  Domini  proceffit  , quoJ 
Cicrici  ponam  vcftcs  factas  : quia  femper  fa 
era  habent  na^ic.  Et  ideo  dicitur  Ex-cd.iy, 
/Ndi<.  17.  quod  intet  vedes  facras  erat 

Ephot  lineum. 

£t  amam  falutationcs  in  foro  1 Hx  falucacio- 
nes  non  vacuis  manibus  fieri  confut uerunt : quia 
inelioia  qu.-equc  Jo£Ioiibus  dari  confiteuenim: 
cian  Aiatih.ii-  Amam  falutationcs  in  foro,  & 
vocati  ab  hominibus,Rabbi.lbi  enimconfuctum 
fuit , quod  maiores  folucabantut  in  fignum  re- 
ncrentii.  Er  hanc  rcueicntiam  mnimm  adcila- 
bant.  /o4n.$.  Qiiomodo  potedisaedere  qui  glo 
riam  ab  inuicem  accipitis : Si  gloriam,quz  a fulo 
Deo,  ed  non  quzritis? 

Et  primas  cathedras  in  fynagogis  ] Cathedra 
dieinircarhechizantiumredes.  Et  qui  male  fede- 
rit  in  tali  cathedra,  vt  dicit  Chrjff^H.  imuriam  fa- 
cit caciredtz.  Tamen  quia  cathedra  ftiit  honor 
quidam  docencium  . proptcrca  appetebant  eam, 
hoc  cd,  docendi  auftotitatem.  £^<-/'.7,  Noli  ab 
homine  quzrcte  ducatum  , neque  a rege  cathe- 
dram honoris : quia  qui  indignus  .accipit  cathc' 
dram,fcdit  in  cathedra  pcdilcmii.  £/4/ro.i. In  ca- 
thedra pefiilentiz  non  fedir. 

Et  primus  concubitus  in  conuiuiis , tn  cornis] 
hocc(t,honoratiotes  recubitus.  Etvocar  concu- 
bitas : quia  cum  multis  in  cornis  recumbitur. 
Z,»r.i4.Cum  vocatus  fueris  ad  nuptias , recumbe 
in  nouidimo  loco.  Illi  autem  econtra  Icmper 
voluerunt  recumbere  in  loco  primo  cum  Lu- 
cifero, qui  degit  fedem  ponere  fuper  adraezii 
//rf.14. 

Qui  domos  deuorant]  hoc  ed,  contenta  in  do- 
mo, hoc  ed,  facultates*  [viduarum]  Has  enim  fibi 
aduocabant,  quia  dare  habebant.  Et  quia  cudo- 
desnon  habebant,  &cx  (eTuilcuiratcm  conlcn- 
tiendi , & ex  rememoratione  pridinz  ddcdlatio- 
nisplcnxcramconcupilccmiis.  t.Timeih  Spe- 
ciem qui  Jcm  pietatis  habentes , virtutem  .aiitcm 
penitus  abnegantes : & hos  deuita.  Ex  his  enim 
funt  qui  pcnctiant  dumos,  & captiuasduainc 
mulierculas  oneratas  peccatis.  ChnJifi.Miexu  di- 


cit hic, quod  dum  ludaicosSacerdotes  confundit, 
Chridtanos  admonet  [ Simulantes  longam  ora- 
tionem ] quia  teucta  non  diu  orant,  fcd  limulant 
fcdiu  orare  : vt  occafione  longi  otarionis  acci- 
piant. ChrjfftJI.  Auatitiam  vedram  religionis  de- 
core depingitis,  & diabolo Chridi  anna  prxlla- 
tis  , VI  armetur  iniquitas , dnm  liypoctifis  pictas 
ede  adimatur.  A-fjre.  > a. Deuorant  domos  vidua- 
rum fub  obtentu  prolixi  orationis.  Ofet  4.  Pec- 
cata populi  mei  comedent , &c  ad  iniquitatem 
fisbicuabiint  animas  fuas.  Nodri  vero  temporis 
Sacerdotes  aliud  peius  faciun;:quia  nullam  peni- 
tus prxtendunt  pietatem,  vel  oracionem:&  tamen 
deuorant  domos  omnium , ius  fuims  efie  dicentes 
hoc  & illud  i (cd  non  ciTc  ius  vt  aliud  vel  Deo  re- 
pendant,vel  hominibus.il^nl’.^. Audite  priiocipcs 
lacob  & duces  domus  Ifracl , qui  violenter  tolli- 
tis pelles  coruroderupec  cis, & carnem  cotum  de- 
fupcv  oflibos  eorum. 

Hi  accipiunc]Hic  tangit  (alium  hypociirarum 
iunam  condeirmationcm.  Et  hoc  cd  quod  dicit 
[hi]  hypocriix  [accipiurt]  a Deoinfto  iudicc. 
Pja'm.74.  Curo  acwpcro  tempus  ego  iuditias  iu- 
dicabe  [damnaticncm]zictnatn  maiorem  in  acer- 
bioribus & pluribus  pccnis.  Quia  ficut  dicitur 
Eii.Xi.Si  Mutth.ii,  Immundus rpiricus qui exte 
i finmiici  peccatore  ad  hypocritam  reuercitar 
cum  Icptciaa  aliis  nequioribus  fc  & ingredi  ha- 
bitant ibi:5c  fiunt  nouidlma  hominis  illius  peiota 
prioribus.  Et  hxc  ed  vna  caula  quare  damiutio- 
nem  fuinum  ampliorem.Secunda  caufa  ed : quia 
arma  Dei  conuertunt  contra  Deum.  Oiatione 
enim  Si  do^rina  , quibus  diabolum  impugnare 
debcbanr,Deum  impiignant.iyif.).Lingtix  eorum 
Sc  adinucriones  cotum  contra  Dominum, vipro- 
uocarent  oculos  maiedatis  cius.  Tertia  caufa  ed: 
quia  cum  fint  Do&ores  deberent  udendere  bonis 
exemplis  Itoc  quod  docent.  Sicut  ylll.  1 . dicitur. 
Cccpit  I £ s V 5 facete  & docere,  loan.  \ ) . Exem- 
plum dedi  vobis,  vi  quemadmodum  ego  feci,  ita 
& vos  faciatis.  Quarta  caufa  ed : quia  fpiritualia 
gratis  deberent  exhibere : & hxc  ipfis  vendunr. 

lO.Gracis  accepidis, gratis  date.  Sic  ergo 
vt  dicit  Ambref.  bu  tirglof.  Dominus  in  fine  te- 
damenti  fui  coitclufit  fidero  inauAorirate  Dautd, 
qua  contra  Scribas  ed  vfus  , fuam  per  eam  pro« 
bansdeitarem.  Tedamenturn  autem  Chridi  vo- 
cat dominam  Euangelicam, in  qna  nobis hite- 
ditatem  zremam  ordinauit  .,  cui  hic  finem 
dedit ; quia  de  dodlrina  quafi  nihil  addit.  Quod 
enim  (equitur , hidoria  P.aQioni$  ed , & 
przdiidio  fuiun  Icrufalcnt  dcfola- 
tionts^  mundi.  Hoc  igitur 
cd  quod  intendit 
Ambrofiut. 

. * ■» 

* 


CAPVT 


Digilized  by  GoogU: 


in  Euang.  D.Luc. Cap. X X I.  299 


CAPVT  XXL 

Refpiciens  autem , vidit  cos,  qui 
mittebant  munera  fua  in  ga- 
zopliyladum , diuites.  Vidit 
autem quandam  viduam  pau- 
perculam mittentem  a:ra  mi- 
nuta duo-  Et  dixit : Vere  dico 
vobis,  quia  vidua  hxc  pauper 
plufquam  omnes  mifit-  Nam 
omnes  hi  ex  abundanti  libi 
miferunt  in  munera  Dei : Haec 
autem  ex  eo  quod  dcell  illi, 
omnem  vidkum  luum  quem 
habuit,  mifit. 

I e incipit  pars  , qux  efl  de  reproba- 
torum deftru£bone&abic£lione.Di- 
uidicur  autem  in  parces  duas,  in  qua- 1 
rum  prima  oilendituc  reprobaiio : 
condemnationis  diuicum , in  comparatione  ad 
oblationem  paupercule  viduz : in  fecunda  indu- 
ducitur  deftruftio  futura  reproborum,  tam  in  le- 1 
mfalcm  , quam  in  mundo.  Iu  prima  harum  dicit  | 
tria.  Tangit  enim  peimo  ad  viduam  bcttcuolum  1 
reipedunnin  lecun^  oblationis  tangit  quantita-  | 
tero:io  terria  autem  eiufdem  oblationis  commen- 
dationem. De  primo  dicir.  Diximus  quod  confu- 
tatis omnibus  Pharifxis,  Sidduexis , & Scribis 
[Kefpiciensjoculo  approbat  ionis[vidi(]grata  pie- 
tate [ cos  qui  ] in  Pafcha  , quando  fteut  dicitur 
£x»j.  tf.  Non  debebant  appatere  in  confpe^lu 
Domini  vacui  [mittebam  munera  fua]hoc  en,vo- 
tiuas  oblationes. I.  /‘drd/.v/tinr.  Pupulum  qui  re- 
pertus cd  vidi  cum  ingenti  gaudio  tibi  otferre 
munera:Dominc  Deus  ifrael  cuAodi  hanc  voluii- 
t.iccm.  Ifa.  6c.  Olferentur  fupcr  placabili  altari 
meo  : & domum  matei^acis  mex  honoriBcabo. 
Pfttlm.  1 8 . Aficrte  Domino  gloriam  $c  honorem, 
alflrcc  Domino  gloriam  nomini  eius  , adorate 
Dominum  in  atrio  fan£lo  eius  [ in  gazophyla- 
ciumjCazz.fonant  diiirtiar,&  phylaxc  (eruare.  Et 
inde  gazophylacium  arca  dicebatur,  in  qua  refer- 
uabantut  diuicix  donorum  illorum  qui  offere- 
banc.Eft  autem  triplex  cale  refetuatotium  in  tem- 
pio.Vnumquidccracinquo  tefetuabatur  oblatio- 
nes principmn  fabbaci.  qux  in  fabbato  magno  per 
tria  tempora  anni  ohcrcbantunSc  hoc  vocabatur 
Mufach  fabbathiicut  dicicur^.A^e^.  16.  Ec  inter- 
pretatur Mufach  actre^atio  fratrisrquia  princeps 
frater  erat  pcircipis  Sacerdotum,&  in  ipfo  dunuin 
eius  artte^abatur  ad  pondus.  Secundum  aurem 
repolitoriuin  erat  arca  , in  qua  rcponcbantiit 
oblationes  Sacerdotum  t & hoc  vocabatur  Cor- 
ban, vel  Corbonan  , quod  donum  eius  tonatjquia 
in  eodunatia  mundin*unatcponcbanrur,qux  aliis 
donariis  propter  nuinditiam  mifeeri  non  debue- 
runt, yl'/4rti!;.i7.Ncn  licet  cos  mittere  inCoibo- 
nan  , quia  pretium  fanguinis  cH.  Ac  ii  dicant. 


Pretium fanguinisdlimmundum.  Et  licet dena- 
rtj , qui  dati  fune  peoditori , faerim  de  donariis 
Sacerdotum,  tamen  non  licet  icponcic  ad  fandas 
oblationes : quia  iam  immundi  fadti  funt  ex  pro- 
ditione fanguinis.  Tertium  erat  ccicruaiuiium 
oblationum  populi  in  atrio  ante  templum,  ad 
quem  locum  potuit  accedere  populos.  Erat  ta- 
men porticus  quxdam  circa  hoc  cefcruatotiuin 
xdihcata,  qac  nun  ofTcrcnte  populo  claudebatur 
propter  fccui  itarem.  Ec  iiHcca  illam  porticum,  Sc 
in  ca  liabant  Sacerdotes  admonentes  populum  vc 
offerrem.  Ec  hzc  porticus  aliquando  pet  meto- 
nymiam  etiam  Gazophylacium  appellatur.  Um. 
8.  Hxc  locutus  elH  E s V s iuxta  Gazopliylacium 
docens  in  templo. 

Diuites  1 quorum  quilibet  obtulit » non  ficut 
poruit,fed  iicut  voluit.Ec  dcliac  oblatione  ad  lite* 
ram  dicitur  Jft.  60.  Omnes  de  Saba  venient,  au- 
rum 5:  thus  deferentes  , & laudem  Domino  an- 
nuntiantes. Aliquando  tamen  omma  referuatoria 
Leuicaruin  Gazophylacia  dicuntur.  Et  maximi 
in  vihoneEzechielis  vltima.  £'^ch.  42.  vbi  dici- 
tur , quod  iuxra  templum  in  fuperiorj  parce  do- 
mus erat  Gazophylacia.  [n  reditu  autem  de  capii- 
uicacc  Babylonica,  cum  omnia  hxc  deflru^.i  fue- 
runt, tunc  Gazophylacia  vocabant  locum, in  quo 
dccimx  qux  Sacerdotibus  dabantur,  reponeban- 
tur. Significant  autem  Gazophylaci.i  in  Ecciclta 
manus  pauperum,  qux  in  cxlelles  tbefautos  obla- 
tiones Ecclcfix  reportare  deberent.  /’/••.  W/imp, 
Manus  fuas  aperuit  inopi , & palmas  fuas  exten- 
dit ad  pauperem 

Vidit  autem  ] refpciClu  ditedfionis-  S<*p. ).  Re- 
fpedlus  eius'in  elegos  iplius  [&  quanda  viduam] 
Prx  paupertate  nomen  non  h3bcccm,&  incte  alias 
non  nominatam: quia  in  cerris  non  cclcbrauit 
nomen  fuum.  Non  enim  erat  de  illis  de  quibus 
dicitur  Vocauerunt  nomina  fua  in  ter- 

ris fuis  [ viduam  ] inquam  , a foiatio  viri  iduam, 
hoc  eft,diuifam.  I.  7iw»rfc.  j.  Qux  autem  vere 
vidua  cfl , &c  defolaca  , fperct  in  Deum  inUee 
obfccrationbus  Sc  orationibus  die  ac  nodte  [ pau- 
perculam ] humilem  in  paupertate  fua.  //«■  /4. 
Paupercula,  rerum  egcflate  conuuSfa  , abfque 
vllaconfolacionc.  If».  66.  Ad  quem  rcfpiciam  ni- 
li ad  pauperculum  , Sc  contritum  fpintu , & tre- 
mentem fennones  meos  i [ mitremem  ] hoc  ell, 
offcTcnrem : quia  Gazopliylacium  fupcrius  fora- 
men habuit , per  quod  oblata  in  profundum  fui 
J mictcbantur[xiaduominuca  ] PoteRelTc minu- 
ta fubPantiuum.  Et  tunc  hoc  quod  dicitur  xra, 
refoluendum  cB  inadic^iuum,  quod  denomina- 
tionem faci.1t  materix  mininorum  :vt  duo  arra 
minuta  dicantur  duo  xiea  minuta.  Porcii  etiam 
j xra  eltc  fubtlantiuuin,  & minuta  eileadic^iuum. 
£i  tunc  funt  duo  paruaxra.  Sed  primus  fctifus 
; magiscft  in  vfu  miroifmatis  , in  quo  fuerunt  de- 
nari),  3c  numi,  & oboli,&  minuta  propter  parua- 
rum  rerum  fadiiocem  commutationem.  vEra  au- 
tem proprie  vocantur  denatij,  vel  numi,  vcl  oboli 
cuprei : quia  xs  eft  cuprum.  Et  in  hoc  fignificanir 
quod  i(Ia  vidua  valde, paruam  fecit  oblationem, 
fedex  magno  aileilu  fecit  eam.  Tok  4.  Noli  ti- 
mere fili  mi , quoniam  pauperem  quidem  viram 
gerimus,  fcd  mulca  bona  habebimus  (1  Deum  li- 
muetimus 

Ec  dixit  ] cblattoncm  vidiix  commenda»>cfo 
I [Veridico  vobis  1 hoc  cfl,  in  veritate  qux  fum, 

& 


500'  D.  Alberti  Magni, Ord.Prsed 


& quam  in  corii»  dcuotione  huius  viJui  confpi* 
cio.  Mctnciuo  quomoJu  ambulaucnm 

cotam  te  in  veritate,  6c  in  corde  jjctfcilo,  ife  quod 
bonum  cft  inocuiis  tuis  fcceiim  [vidua  hacc  pau- 
per] rebus  [ plufquam  omnes  inUit  ] Hic  duplex 
eti  lenfus,  ex  eu  quod  hoc  quod  dico,  plus,  potcli 
ellc  nomen  : & iic  non  loquitur  id  ditium  nifi  ex 
aftcfclu  pcnfciiir : vel  ex  facultate  , quia  maiori 
atfctiu  miiic>&  fecundum  fuas  facultates,  plus  fe- 
cit. Vel  poiedcfle  aduerbium,  & liare  iuxta  ftmm 
verbum  [ mifit  ] ve  Iit  fenfus  [ plus  ntifit  ] hOc 
eh,  in  mittendo  ipfaplus  omnibus  fuit.  Et  hoc 
modo  loquitur  Culillus  : quia  quamuis  alij  plus 
dotiauerinc,  tamen  ipfa  plus  in  mittendo  fuit.  a. 
Cor.  8.  Si  voluntas  ptompta  cll , fecundum  id 
quod  habet  accepta  ell,  iioii  fecundum  id  quod 
non  habet,  i . Pjt>dl,  vitimo.  Sicio  Domine,  quod 
probas  corda  & limplidtatcm  diligas.  Vnde& 
ego  in  (implicitate  cordis  roeilxtus  obtuli  vni* 
uetfa.  Sic  Alanh.i^.  dicit  fe  reltquille  omnia: 
quia  ex  atfetln,  quo  paratus  cllet  omnia  rclin. 
qtiendt , dimifir.  Hino.  i»  proamto  Galeaio.  Vi- 
dua pauper  duo  zra  minuta  in  munera  Dei  obtu- 
lit, & pizfeitur  Creii  diuieiis 

Nam ) non  cfl  caufalc  , fcd  oftcnfiuum.  Q.  d. 
Huius  fignum  cfl  quod  [ omnes  hi  ] qui  acccllc- 
tum [ex abundanti  fibi  ] hoced.quod  (ibi  exu- 
berabat in  copia  [ mifetiint  ] oblationes  [ in  mu- 
nera Dei  ]ad  fabricam  templi , Qc  ritus  (acriheio 
cum,&cxpen(u  minillrorum.  I.  Paral.  vltimo. 
Populum.qui  repertus  cA>  vidi  cum  ingemi  gau- 
dio tibi  oderre  munera.  Lhc  II.  Quod  fupereA, 
date  eleemofynam,  Hi  ccce  omnia  munda  funr  vo- 
bis. Tob.  4.  St  multum  tibi  Aieric,  abundanter  tri- 
bue : (t  parum  , hoc  ipfum  impcriui  Aude. 

Hzc  autem  ex  eo  quod  decA  illi  ] hoc  eA , ex 
eo  quod  (1  retinuiAcc,adhuc  neccAstati  fiue  mul- 
tum decAec  [ omnem  vi^um  fuum  ] ex  quo  vita 
fua  pendebat  [ quem  habuit,  mi  At  ] £cth.  6.  Nc 
dicas : In  multitudine  munerum  meorum  lefpi- 
ciec  Deus  , & offerente  me  Deo  alcidtmo  mune- 
ra mea  fufcipi«.  Viidc  Hiero-  Nonquatitum,  fed 
ex  quanto  offeras  . rcfpicic  Deus.  lAudeA  valde 
Contra  illos,  qui  dicunt  quod  peccant  qui  omnia 
relinquunt , & poAea  mendicatu  : quia  expreAc  i 
laudatur  vidua  quod  cotum  vi^mn  miAc , quz 
pto  certo  cotum  vidlum  non  didlaelTcc  mittere:  | 
fed  aliunde  vidluin  niA  cx  mendicatione  poilct  | 
habere.  Simile  cA  de  vidua  Satenrana  ).  Rt^.  17.  | 
quz  non  habuit  nifi  pugillum  fattnular  pro  (c  & \ 
filio :&cx  ipfa  farinula Etiz  priusquam  Abi  & ' 
Alio  przparauit  cibum  Eliz,  '1 

Duo  aurem  minuta  quz  vidua  obtulit,  mora- 
liter  Agnificant  verbum  dulce  , & quantumcum-  ! 
que  facultatum  dant , quod  proximo  pauperi  eA  ! 
offerendum,  & Deo  erit  acceptum  facriheium.  • 
£cclt.  18.  Nonne  ardorem  refrigerabit  ros?Ac  & i 
verbum  melius  quam  datum.  Bccli.  4.  Declina  I 
pauperi  Ane  triAitia  autem  tuam,&  redde  debitum  i 
tuum , & refpondc  illi  padAca  in  manfuetiivline.  j 
Debitum  autem  eA  donum  mifcrtcutdiz&com-  { 
pafConts.  I 

Et  quibiifclam  dicentibus  de  tem- I 
pio , quod  bonis  Iapidibus  &.  donis  or-  ! 
natura eflee,  dixit:  H.ec  qiix videtis,  ' 
venient  dies,  in  quibus  non  rclinquc>  ! 


tur  lapis  fuper  lapidem,  qui  non  dc- 

ftruatur. 

Hic  incipit  przdicere  reproborum  dcfolatio- 
nem,  & diuidiiur  in  paries  duas , in  quarum  pri- 
ma facit  quod  di^um  e(l:in  fecunda  autem  ollen- 
dit,  quam  inflans  fuit  dc  die  ad  do^rinan'  in  tem- 
plo, & de  node  ad  orationem.  Et  hoc  facit  in 
vicimo  huius  capituli  paragrapho.  Ameiiot  aucc 
harum  partium  quaiuoc  habet  paitcs,  m quatuin 
piimaoAcndit  futuram  templi  &ludzz  dcAru- 
dionem  fututam  per  Romanos.  In  fecunda  dicit, 
quod  aniehccetic  pecfecutio  magna  ludzorum 
in  Difcipulos , vt  ad  gentes  cranAre  cogantur. 
Teniu  autem  przdicit  futuram  mundi  vitimam 
defolationem  , dicens,  quod  tunc  erunt  Agna  in 
( folc&lima,  Acut  inferius  patebit.  In quacra au- 
tem Sc  vltima  monet  attentos  & foliciiosdebere 
clTc  Adeles  ,vt  non  improuiA  a die  illa  przoccu- 
pentur.In  prima  harum  facit  quinque,  in  quotum 
primo , a quibiifdam  decor  & zdihdum  templi 
oAcnditur , vt  per  hoc  aliquid  dicendi  de  futuris 
excitetur  : in  lecundo  . futura  dehrudio  templi 
przdicitur : in  tettio  , ligna  dcmonllianna , fcili- 
ccc,  tempus  quando  hzc  Aam,  ChriAo  petun- 
tur'.in  quarto  inAaniia  fcdudorum  mulrorum 
dicentium  fc  ede  ChriAos  , pto  vno  ligno  datur, 
& ii  fcdudionc  illorum  caucii  przcipiiut : in 
quinto  aurem  vera  Agna  dcflrudionis  przmon- 
Aranmr.  Inptimoautetndicir. 

Et  quibufdam  ] dc  dilciputis  fuis  non  lentan- 
tibus [dicentibus  de  templo  jqnud  poli  ruinam 
Babvlonicz  capriuitatis  fub  Eldra  & Nihcmia 
zdiAcaiiim  ell,  prophetantibus  Aggzo  & Zacha* 
tia  Prophetis  [ quod  bonis  lapidibus  ] hoc  ell,  Ar- 
mis & politis.  Mjtc.ii.  Magillcr,  afpice  quales 
lapides  & quales  Arudurx  [fc  donisjad  ornatum 
cempli,&  ad  facultates  ininiAroiu  [^riinemibus 
[ ornatum  elfer  ] quia  hoc  eA  ad  decorem  dumus 
pertinens,  Meum  eA  «urum,  & mcu  cA  ar- 
gentu.  Magna  erit  glotia  domus  huius  nottifnmz 
ptuAquampriinx.i.  M^cb.  Igirur  cum  fanda 
ciititas  habitaretur  in  omni  pace  : leges  cnani 
adhuc  optime  cuAodirentut  propter  Oniz  ponti- 
! AcisdifpoAcioncm,  Sc  animos  odio  habentes  ma- 
la.: Acbat.  vt  ipA  reges  locum  fummo  honore  di- 
! gmim  ducerem, templum  etiam  maximis  muneri- 
bus illuArarem.  Et  hoc  cA  quod  dicit  Pfrd.  ry, 
Dominedilext  decorem  domus  tux,Sc  locum  ha- 
bitationis glotiz  tuz.  Sic  etiam  EccleAz  templa 
ornata.Scdcum  cclfat  ornatus  fanditatis  inpei- 
fonisjparnm  valer  ornatus  parietum.  £ph'f.i. 
Vos  ipA  tanquam  lapides  viui  AipcrzdiAcamint 

Dixir  ] Dominus  I r s v s.  Et  eil  fecundum  in 
quo  templi  przdicit  fniuram  dcArudionem  . eo 
quod  in  parietibus  mortuis  Sc  non  in  pcrfoim.ti- 
quam  in  lapidibus  viuis  clTet  ornatura  [ Hac 
quz  videtis  j temporales  Aiuduras.  2.CV.4-QU* 
videntur  temporalia  funr : quz  autem  non  viden- 
rur , zrerna  [ veniemdies  ] clari  iudici)  Dei , qai 
modo  funi  .iblconditi  ab  oculis  illius  Icrufalcni. 
I.Hc.  19.  Nunc  autem  abfeondita  funi  ab  oculis 
tuis.  Sed  Acui  dicitor  i.C«r.4  Veniet  Dominus 
indicans,  qui  & illuminabit  .ibicondira  tenebra- 
rum , Sc  manifcAabic  conAlia  corJium  ; Ac  rnne 
cognofcctur  Dominus  uidicia  faciens,  quando  in 
ojxribus  mamuimfuaiumcomprchenfuserii  pec- 
cator : Acut  dicitur  p/ai.^.  [quibus  noii  1 clinque- 

tur 


. 0«:; : : 1:  / Gt  h iv^It 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XXI.  goi 


na  lapis  Ttipcr  lapidem]  PfiL  i ; 6 -Dixerunt,  exi- 
nanite , exinanite  vf^uc  ad  fundamentum  in  ea 
[qui  non  dcifruamr  ] quia  etiam  lapides  commi- 
nuerunt Romani.  Aikit.  ^.S\ox\  quaft  ager  arabi- 
tur,&  leruriiem  inaceruum  lapidum  erit- 
Ecce  Domine,  rcfpice  Sionrdejnta  fadla  cll  leru- 
falcm  , defoiata  eff  domus  faniflilicacionis  nuftrs 
ti  gloriz  noilrx  ; vbi  tc  laudauerunc  partes  no- 
Rri  fada  eil  in  exulboncm  ignts.i  loc  rpititualicer 
magis  impletum  efl  in  Eccleilis , in  quibus  in  la- 
pidibus viuis  nihil  remanHcnin  ignis  infernalis, 
exuUio  in  carnis  concupilcemta.  Dtuter.  j t. Ignis 
fuccenfus  e(l  in  furore  meo , & ardebit  vfquc  ad 
inferni  nouHEnna  : dcuocabitque  terram,  hoced, 
terrenum  hebentes  affe^um , cum  germine  fuo, 
hoc  cil,  cum  nepotibus  quos  in  Ecciclias  introdu- 
cunt- Et  montium,  hoc  cihPtxlacotum, Cardina- 
lium, & Epifeoporum  , fundamenta  comburet: 
quia  fundamentum  eorum  materiaignis,  fcilicet, 
concupifeentia camis,  Sc  concupilcencta oculo- 
rum,^Tupeibia  vitx  I Hocenim funda- 
rDcntum.pice  tenacis  concupii^tix,&  fulphuris 
(betentis  per  immundum  libidinis  confc<3um, 
coram  igne  inferni  ilarc  non  poterit. 


Intcrrogaucrunt  autem  illum , di- 
centes : Prxeeptor  quando  hxc  erunt, 
& quod  lignum  cum  Heri  incipient  ? 

Interrogauerunt  autem  illutnjlecundumalium 
Euangcliliam  Mare,  i ) . Petrus , & Andreas,  & 
lacobus,  & Ioanncs[^diccntes]£c  hoced  tertium, 
in  quo  huius  dcd.tu£lionis  petitur  tempus , & (i- 
giiuro  [ Przceptor  quando  hxc  erunt]  Et  ad  hoc 
non  reipondet  Dominus-Ec  ratio  redditur  aill.i. 
Non  ed  vedeum  nolTc  tempora  vel  momenta, 
Qux  Pacer  pofuic  in  fua  pocedate.  Inconuenicirs 
l^uetecuc  H hoc  feiretur : quia  cum  tales  com- 
minationes (Inc  dc  prophetia  prxfciemix,  quz 
fimdanmr  in  cauds  inferioribus:  Ii  illi  quibus  ht 
comminatio  p<rnitentiam  agerenr , commutare- 
tur etiam  comminatio  , & non  induceretur  ma. 
Ium  : & lic  error  genecarcrur  contra  prophetiam 
canquam  ellct  falla : licut  accidit  lonz  qui  przdi- 
xit  tempus  fubuctfionis  Nmiue.  Quod  autem 
mutetur  commimeio  per  panitemiam  , exprcfsc 
dicitur  /rrem.18.  Repente  loquar  aduerfus  Gen- 
tem , & aduerfus  regnum,  vi  eradicem,  & difpcr- 
datn,&  Jedruam  illud.Si  pornitcmiam  egerit  gens 
iiU  a malo  fuo,  propter  quod  loctuus  fum  aduer- 
fus eam, agam  & ego  pernitent  iam  de  verbo  quod 
locutus  fum.Alia  etiam  caula  edtquia  quando  fu- 
mus incerti  de  hora , ccrci  tamen  dc  iudicio  quod 
timcnntsjconccndimus  omni  tcmj>orc  ede  parati, 
& ideo  dc  tempore  non  rerpondec  [ Sc  quod  li- 
enum ] erit  iudicij  tui  dc  pelllma  natione  [cura]  ' 
hxciudicia  tua[Heti  incipient]  Et  ad  iioc  rcfpon- 
det  Dominus,d.ondo  multa  Hgna.  Matfif.i^.Dic 
nobis  quando  hxc  erunt, & quod  lignum  cru  ad- 
uentus  mi  ad  iudicium  idud  perBcicndumi/oe/.a. 
Dabo  prodigia  in  czio  futfuin  , & in  terra  deor- 
fumiangiunem,&  ignem, & vaporem  fumi.Apo- 
doli  enim  adhuc  confuetudtnem  lodaicam  non 
dcpofuctunr.  Dicit  enim  j4po(lolm 
quod  ludxi  ligna  petunt , & Grxci  fapientiam 
qttzninc.  han.x.  Quod  lignuro  oflcndis  nobis  vt 
videamus,  & credamus  tibi^Talia  autem  ligna  pe- 
tentes vocant  cum  prxcepcorem,dicentcs  [pixcc- 
D.Alhmi  Aiagnitin  Euing.  D.Luc. 


ptorjquia  iam  cognoueruntquod  verbum  inpo- 
tcdaie  habuit , & quod  ad  ptxcepmmciuslieier 
quicquid  vellet./yi»/TO.3i.Ipredixic,&:  fa^afunt: 
ipfc  mandauit , & creata  funt.  Sic  enim  viderant 
quod  clementis  pr9ccpii,&  obcdiucrunf.A/.*r//j.8. 
Domine  faluanos.pcrimus  Afarc.^.hhgidvi  nou 
ad  te  pertinet  quia  petimus.Ei  forgens  , impera- 
uit  ventis  & mari,&  fadlaed  tranquillitas  magna. 
Ideo  ergo  curo  &:  nunc  vocant  ptxccptorem. 

Qui  dixit  : Videte  nc  fcducamini: 
multi  enim  venient  in  nomine  meo, 
dicentes  quia  ego  fum  : fic  tempus 
appropinquauic : nolite  ergo  irc  pofl: 
cos. 

Chrifti  ptmituthlc  rcfponfio,&  habet  tres  par- 
tcs.in  quarum  prima  prxmunit  Difdpulos  contra 
Pfcudochiiftorum  fcdudHonc,  qui  tunc  in  lud.xa 
apparebunt : fecundo  aurem  contra  letrores  prx- 
liorumqux  furgent  contra  ludxam  illo  tempo- 
re, nc  fonc  terriii  recedant  ab  inftantia  prxdra- 
lionls : tertio  amem  dat  ligna  fucurxdcftcudlio- 
nis.  In  primo  hotum  tria  dicit,  quorum  primum 
cft  cautela  contra  fcdu£lotes,fA:undum  autem  cll 
cauendi  neccUItas , ceittum  prohibitio  Difeipu- 
lorum  i /edulioribus.  Dc  primo  dicit  [Videte 
ne  fcducamini  ] Seduilor  enim  cft  quali  feorfum 
a veritatis  via  du£kor.  vT/urc.ij.  Videte  nequis 
vos  feducat  vllo  modo.  i.TheJfahn.i.  Nequis 
fcducat.  Tangit  au;ein  caufam  huius  cautclx, 
dicens. 

Multi  enim  venient  in  nomine  nwo  ] hoc  cft, 
feChriftos&Mefllas  diccmcs : licut  ludas  Gali- 
IzuSjdc  Theodas.  Et  ficoc  referi  lofephus,  Simon 
magus  qut  delega  fili  t Elixorum, natus  dc  campis 
Iczrahcl , prxdicabac  fe  clTe  Chriftum,  & multos 
fcduxir. ..4:1.8.  Vir  quidam  nomine  Simon  magus, 
dicens  le  aliquem  magnum.cui  aulciiitabant  om- 
nes a minimo  vfquc  ad  maximum,dii'cnces  : Hxc 
cftvimis  qux  vocatur  magna.  Et  ilk  dixir  fc  ciTe 
Chriftum,  Sc  in  proximo  ludxam  liberaturum, vc 
refert  hfepbui.  Dicit  etiam  £^fyI)y:w,quod  cum 
6lij  Herodis  eflent  Romx,  dc  firigarent  dc  regno, 
quod  quaruor  furrcxcrunt  in  ludxa  llmul , quo- 
rum vnufquiTque  prxdicabac  fe  eile  Chriftum. 
Simon  tamen  magus  maior  fuit  inter  omnes.  Ec 
ideo  etiam  in  catalogo  hxrcfum  limoniaca  hxre- 
lls  prima  ponitur  ab  Auguflwo.  Et  hoceft  quod 
dicit  [ dicentes  quia  ego  fum  ] fiipple  Chrilhis. 
54/7rci«r.4.Mu]rigcna  tpforum  multitudo  noneric 
vtilis.i.  /0«n.4.  Multi  Pfcudoprophetx  exierunt 
iii  mundum.  Hoc  llgnilicacum  cft  in 
vbi  dicitur  iPofuiHi  tenebras,&  fadacft  nox:  ia 
ipfapcarandbunc  omnes  beftix  fylux.  Quando 
enim  tenebrx  tribal.itionum , & Iit  nox  ignoran- 
tix:tunc  ftatim  multiplicatur  iucutlus  beftiarum 
fidem  vallantium  Pfci»doprt)phciarum.  i.*Petr.i. 

1 Fuerunt  vero  & Plcudoprophcrx  in  pupulo,  licut 
! & in  vobis  cranr  magiftri  mendaces , qui  fc^as 
j introdocent  perditionis  , & cum  qui  emit  eos, 

1 Deum  negant  r.  fupcrducentcs  libi  edetero  perdi- 

Itionem.  Et  multi  reqiicmur  cotum  luxurias , per 
quos  via  veritatis  blafphcmabicur  :6c  inauaiicia 
fidlis  verbis  dc  vobis  negotiabuntur.  Vnde  Chry- 
fofi.  dicic,quod  ficut  homo  circa  mortem  luibaco 
!,  i:un  rpiritu  videt  phamafias:irdludx3  circa  finem 
C c fflum 


\ 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.  X X I. 


PfeudochritU  concullcniiit.  Viix  auietD  viitateni 
rharifxi  & Scribz  mouerunc  * & mali  homines. 
ConCricmis  pucitaiem  maculauit  peccatum.  Et 
ideo  tetra  confraga  ell  in  pacis  fccdere  , contrita 
4c  in  minima  redama  in  terrenomm  cupiditate, 
mota  c(l  in  feditionis  inquietudine, agnata  autem 
in  bellorum  multiplicitate. 

Et  pedileniix  ] fecundum  lignum  quod  eft  ab 
aere.  Acre  enim  corrupto  cadie  tos  corruptus , & 
guerx  pluuiarumcorruprz  fuper  rcrcz  nafcenria, 
& facium  ea  venenofa,  6c  peftem  fiue  mortalita- 
tem inducentia. Vnde  pciliicn(ia,vi  dicit  Ifidorm^ 
dicitur  quali  pallulentia  : quia  pellis  illa  li  pallu 
venenatorum  caufatur.  PeUilentia  & fan- 

guis  pertranlibunt  per  te./rr^m.xi  «Percutiam  ha- 
bitatores huius  duitatis  fcilicet  leiufalem,  homi- 
nes 6c  belliz  peftiicmia  magna  morientur.  De 
vtroque  illorum  fimul  dicitur  j4poc.B.  Accepir 
Angelus  thuribulum,  &:  impleuic  illud  de  igne  al- 
taris,^milic  in  tcrtam:&  fadafunr  tonitrua, vo- 
ces , & icrrxmoius  magnus.  Angelus  autem  ell 
Chridas  Dominus, qui  thuribulum  cordis  lut  im-  . 
pleuit  igne  furoris  Domini  in  [udzos , & effudit 
in  terram  ludzam.  Et  fadla  funt  tonitrua  & co- 
nifcaciones,  quz  naturaliter  ex  vapore  ignito  vc- 
nenolb  Sc  corrumpunt  aerem , &:  pallum  qui  de 
cetra  nafeitur : & commouendo  va|>orcs  fubret- 
Taneos  faciunt  cetrzmocum.  Hzc  autem  plaga 
Ipiriiualiter  ab  eis  procuratur , qui  mala  dant 
exempla.  Paflu  enim  illorum  ali)  corrumpuntur. 

Er  fames  ] Ecce  tertium  przcedcns  dclblatio- 
nem  lignum.Primo  pelliientiacoriumpit  ftuAus 
naciuicatis « & deinde  cxtccai  cos , & tunc  6t  fa- 
mes. £X*ch.s.  Mittam  in  cos  famem  3c  liellias 
peflimas  vfque  ad  internecionem.  Hoc  autem 
Dominus  przcedere  voluit , vt  obfefli  non  habe- 
rent vidhi^ia  > quibus  futleniaci  ciuiratem  diu 
poUditdefendere.Vnde  narrat  Egelippus  tantam 
tunc  fuille  fanaem  in  Ierufalem,quod  vno  malli 
came  bolum,  alius  przfocabat  ei  guttur , ne  ma- 
fticatum  tranfgiutiret  \ fcd  arripiens  de  ore  illius 
ipfe  comederet : Sc  quod  duz  matronx  nobiles 
condixeiunc  inter  fe , quod  6Iios  fuos  fuccelTiu^ 
comederent  : & vno  comcllo  altera  cum  fletu 
vncautt  hlium,dicens;  Veni  infelicis  matris  infe- 
licior  nate,  veni  ad  manus  non  macris  fcd  nu^a- 
iiicis  &deuoracricis  vifeerum  fiiotum.  Ti-ren.^. 
Manus  mnliemm  mifericordium  coxerunt  fliios 
fuos : fadli  lime  eis  in  cibum  in  contritione  filij 
populi  mei.  Hanc  pellem  procurant  fpiricualiccr 
mali  przlati  & illiieraci,rubtrahemes  populo  pa- 
bula verbi  Dei.  Amoi  S.  Mittam  famem  in  tcr- 
ram,non  famem  panis  neque  litim  aqux , fcd  au-  | 
diendi  verbum  Dei. 

Terroicfquc  de  czio]  in  nouis  apparitionibus 
de czio  venientibus.  uAUchab.^.  Contigit  per 
vniuerfam  lerolblymorum  ciuiratem , per  dies 
quadraginta  videri  per  arra  equiiesdilcurrenres, 
auratas  Holas  habentes  & haflas,&  quali  cohor- 
tes armatas , & curlus  equorum  per  ordinem  di- 
gcHos , & congreflloncs  licri  cominus , & fcuto- 
rum  motus  & galeatorum  muiticudiiitm  gladiis 
difleidis , &:  telorum  ia£lus,&  aureorum  armo- 
rum fplei^orcm  , omnifque  generis  loricatum. 
Vnde  narrat  Jofephm  irrminentecaptiuica- 
ce  llellaf  quz  vocatur  comeres)  fimilis  gladio  pe- 
pendit fnper  lerufalem  , fc  currus  equites  ar- 
mati pugnames  in  acre  , & vitula  facrihei)  ihtec 

D.Albcni  Magni,  in  Eunng,  D-Luc^ 


manus  immolantium  pepecit  agnuro.Spiritualiter 
autem  hzc  hunc  in  Ecclclia , quando  de  Prziatis 
quali  de  fublimi  czlo  non  audiuntur  niH  terri- 
bilia,  & aullcra,  £c  comminationes.  Ratio  autem 
horum  ell  mirabilium : quia  vniuerflcatis  creato* 
rem  occiderunt , nec  prznitcre  volucnmc  : ideo 
omnia  contra  cos  pugnauerunt.  Snp.^.  Pugnabit 
cum  eo  orbis  cetratum  contra  inTenfatos.  Sap.xi, 
Vindex  ell  orbis  iullorum. 

Et  ligna  magna  erunt]  Hic  fubiur^tt  generali- 
ter poli  quaiuor  indura  de  terra  , &:  aere  , & dc 
czlo.  Signa  aurem  dicuntur  iram  Dei  ligniflcan- 
tia.  Amoi  f . Dies  Domini  ilb , tenebrz  , & non 
lux.  QiMmodo  li  Rigtat  vir  a facie  leonis , &:  oc- 
currar ei  vinis:&  ingrediatur  domum  , Sc  innita- 
tur manu  fua  fuper  parietem  , & mordeat  eum 
coluber.  Terra  intctfedla  efl  ab  habicaro- 

cibus  fuizqiiia  craolgreflirunc  leges,mutaucruDC 
ius,tcaorgc^  lunc  foedus  fempiternum. 

Sed  ancc  hzc  omnia  inlicicnt  vobis 
manu«fuas,  & pcrfcqucntur>cradcntcs 
in  fynagogas  & cuftodias , crabcnrcs 
ad  reges  prxHdcs  propter  nomen 
meumreontinget  autem  vobis  in  tefti- 
monium. 

Secundum  ell  in  quo  dicit , quid  palTurt  funt 
ab  eis  Difcipuli , cum  inflancer  przdicant-  Dicit 
autem  hic  tria , in  quorum  primo  Difcipulorum 
oHendir  pafliones  per  patiemiam  fudinendas : in 
fecundo  prodicit, quud  propter  hzc  & alia  circun- 
darividcDunt  ciuiratem  ab  exercitu  Romanorum: 
in  tertio  autem  didridlionem  oblldionis  exagge- 
rat. In  primo  horum  adhuc  funt  tria  , in  quotum 
primo  perfecutionem  Difcipulorum  futuram 
oflendittin  fecundo  aurem  confulatur  qiKid  licce 
viribus  corporis  line  inferiores  : quod  romen  fa- 
pientia  , & verbi  elHcacia  multo  erunt  illis  for- 
tiores : in  tertio  autem  confolacuc , quia  nihil  de 
corpore  eorum  petibit  fi  patientes  fuerint. In  pri- 
mo autem  tria  dicitrmanuum  violentam  inic«51io- 
nem,dc  loco  ad  locum  ptrlecutionem,  & retribu- 
tionis xcernz  Sc  virentis  Sc  veritatis  tdlificaiio- 
nem.  De  primo  dicir. 

Sed  ante  hzc  omnia  ] cum  prxdicatis  eis  fub 
periculo  virz  vcArx , antequam  veniat  delblatio, 

Sc  omnia  illa  quz  di^a  funt : vt  inducatis  eos  ad 
poenitentiam  ,vt  deleantur  cis  peccata  , Sc  lic  ira 
Dei  aiTcrtatur  ab  cis. Poenitemini  igitur vi 
deleantur  vobis  jwcara.  Cum  ergo  fic  datis  ope- 
ram falutieorunnilli  econtra[iniicicnt  vobis  ma- 
nuslfacrilegas  & vioienras.Tirf».  i .Manum  fuam 
mim  hollis  ad  omnia  dellderabilia  eius  Afl.  u. 
Iniecerunt  Paulo  manus,  clamites.  Viti  Ifraelitz 
adiuuate.  Hicell  homo  qui  aducrlus  poptlura,& 
legem,  & locum , omnes  vbique  docet.  Infuper 
& Genttlerinduxit  in  templum  , Sc  violauit  lo- 
cum fandum  iftuinf&petfeqoeniut  ] hoc  cft  fe- 
cundum de  perfccucione.  Et  dicit  diio:p«rfecutio- 
nem,  5c  traditionem  ad  iudicium  publicum.  Ec 
dcpcrfecuiioDC  Aiaith.f.  Beati  qui  j>erfecutio- 
nem  patiuntur  propter  iuftitiam,  quoniam  ipfo- 
rumeft  regnum  czlonim.  i.Pe/r.  Siquid  pati- 
mini propter  iuftiuam  , beati.  De  traditione  au- 
tein  dicte  quaiuor  . fcilicet,quod  tiadunt&tra- 
hunc  ad  audiendum  in  conlilio , Sc  ad  cullodien- 
C c 2 dum 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XXL  305 


hominis domedici  illius.  Tales  enim  amici  lunr» 
de  quibus  dicicut  Etclt.  6.E11  amiciis  focius  meu- 
fjr,sc  non  permanec  in  tempore  tcntacionis  Ta- 
les enim  fuiir  amici  huius  mundiide  quibus  dici- 
tur /«««^.4. Quicunque  voluerit  elle  omicus huius 
tniidi  inimicus  Dei  cdHituiTar[dc  mone  aflicifc  ex 
vobis]  quofda  (icut  lacobu  maiorem,  & lacobum 
minore, & Stephanii, & quofdam  alios  quos  inter- 
feeetunt  ludxi.e^arrK  lO.  Nolite  timere  cos  qui 
occidunt  corpusnnimaauic  non  polTiint  occide- 
ic.Confolacur  autem  eos  de  refurreiftione, dicens 
Et  capillus  de  capite  veftto  ]ad  decorem  & ho- 
neftatem  natutx  pertinensfnon  peribit]  Luc.  1 a . 

Veftri  autem  & capilli  capitis  omnes  numerati  obiidioneRomanorom  nullum  reiponfum  ab  ^i 
funr.  Supra  autem  expoiicum  e(l  hoc  ipfum.  Si  [ quo  Prophetarum  habere  potuerunt , quod 


cec  obiidionem,  & obltdionis  didridUonem.  D$ 
obildione  dicit  [cum  autem  videririsjoculu  cor- 
poreis ; quia  vfque  ad  illa  tempora  multi  Dilci- 
pulorum  & Apodolorum  vixerunt  [circumdari] 
in  circuitu  [ ab  exercitu  ]per  cocum  [IcturalemJ 
per  Romanos.  LtK.  tp.  Ciccundabunt  ce  mimici 
tui  vallo, & coangudabum  te  vndique[cimc  feitev 
re]  ex  veritate.  Ioma  4.Prxdixt  v<»is  priufquam 
'hac  , vedum  fa£lum^fuerit»  credatis  [quia  appro- 
pinquauic deTolatioIquia  ramum  debilirauic  eam 
iniquitas , quod  refidete  non  poterunt.  Neque 
Deus  liberabit  eos  > iicuc  liberaiiic  ab  obiidioiie 
Sennacherib  Ift-iJ.  Vvxdcleftphm  dicic,quod  in 


autem  non  perit  capillus  , qui  minima  pars  ed 
animati  corporis,  nullo  modo  alia  membra  pof- 
fune  pctKC.i.AiAthMh.7.  Podularus  linguam  cito 
protulit, & manus  condancer  extendit,  & cum  6- 
ducia  ait : E cxlo  ida  podidco,  5r  ptopeer  Dei  le- 
ges hxc  ipfa  defpicio : quoniam  me  ab  eo  hxc  ea- 
dem iterum  recepturum  fpero. 

In  patientia  vcftra  polTidebitis  ani- 
mas vcflras. 

Hic  tangit  quod  omnia  ida  patientia  vincun- 
rut.  Et  hoc  ed  quod  dicit  [ In  pariemia  ] qux  ed 
xquanimis  tolerantia  aductrorum,vt  dicit  Tulhm 
[poflidebicis]  hoc  ed  , ad  nucum  habebitis , deut 
homofuam  podedronemfanimas  vedras]hoc  ed, 
animalitates  vedras.  Et  incendit  dicere,  quod 
quamuis  animalius  toletancix  aduerforum  relu- 
atur : camen  regimine  cattoois  poSidenda  & re- 
ducenda ed  , vc  propter  aduerfa  non  cedac  » fed 
Deum  etiam  vicx  temporali  prxponat.  10. 

Nihil  horum  vereor , nec  facio  animam  meam 
preriodocem  quam  me,  dummodo  perdeiam  cur- 
fum  meum,  5c  miniderium  verbi  mei  quod  acce- 
pi i Domino.  lactb,  1.  Patientia  opus  perfeidum 
nabet,vt  dtis  perfeci  Sc  integri  in  nullo  deheien 
ces.  Dicit  autem  hic  Gre^.  quod  patientia  ed  ra- 
dix & cudos  oinniu  virtutum.  Quod  alibi  dicitur 
de  humilitate : & alibi  didtur  de  charitate,  quod 
radix  ed  virrutu.Er  omnia  hxcdicic  idem  Sancim 
Crej^grim.  Ed  aurem  patientia  radix  , quantum 
ad  illam  radicis  proprietatem  ,qiiod  ed  arborem 
firmare  comta  impulfus  cxtciiores. Humilitas  au- 
ten\  cudos  ed,  quantum  ad  occultationem  ab  tn- 
fidianiibus.  Sed  chaiicas , quantum  ad  facci& 
nutrimenti  minidrationem , cd  radix.  Prou.n. 

Qui  patiens  cd,mvtlta  gubernatur  fapientia. Pron. 

19.  Do^rinaviri  petpatientiam  agnofcituc.  Hic 
enim  poQidct.nd  nutum  animam.  Pfau.  if.  Qui 
acquiefdt  increpationibus,  podediit  cd  cordis.  < 

PrgM.  1^.  Melior  cd  patiens  .viro  forti : & qui  ta  quod  modicum  impedimentum  prxoccupabtc 
dominatur  animo  fiio  , fortior  cd  expugnatore  I hominem,  a.  Peribit  fuga  a vcloce,&  for- 
vrbiuin.  Sapientia  enim  in  vetbi$,&  patientia  in  I cis  hon  obtinebit  virtutem  fiiam,  & tenens  arcum 
veibcribus  omnia  vincunt.  Qux  dux  alx  datx  non  dabir,&  velox  pedibus  fuis  non  faluabit(it,& 
fune  mulieri  I r.  quxEcclcfiam  figuificac,  arcenforequi  non  ialuablt  animam  fuam , &ro- 
qnibus  volat  in  dcfercum  vc  defendatur  a dracone  budus  corde  inter  fortes  nudus  fugiet  in  die  illa, 
diabolo , qui  eam  pecrequitur.  | dicit  Dominus.  Vmle  in  HiJItria  Ecelffisjlitit 

legitur , quod  Chtidiani  ante  captiuitatem  Ro- 
Cum  luccm  videritis  circundari  al>  manam  admoniti  per  Angelum  de  ludxa  fuge- 
cxcrcitu  Icrufalem  , tunc  feitote  ejuia  f^nc : 5cin  eluiutc.qux  vocatur  Pola  trans  lor- 
appropinquauit  defolatio  cius.  » habiraucmnt  donec  prxtetiit  captiuitas. 

^ * Huius  autem  tantx  didti^ionis  reddit  caulam, 

M:c  exaggerat  nbfidiorA  n , 5e  dicit  duo , (cili-  dicens. 

- D.Albtrti  M^g»!ttnE»4ng.T).LHc.  Cc  } Quia 


quam  antea  accidit  : quia  Dominum  omnium 
Prophetarum  odenderunc  & occiderunt. 

Tunc  qui  in  ludza  funt  fugianc  ad 
montes:  £c  qui  in  medio  eius , difcc- 
dane : & qui  in  regionibus , non  increnc 
in  eamtquia  dies  vltionis  hi  funt,vt  im- 
pleantur omnia  qux  feripeafum. 

Hic  exaggerat  ifUus  obfidioms  difiridionem, 
& dicit  duo.  Primo  enim  exaggerat  in  his  qui  fu- 
gere poiliinc  • & fecundo  in  his  qui  non  pollunc 
tfiugeie.  In  primo  horum  duo  facit.  Ptimoenim 
pcrruadet,quod  fine  alia  occupatione  fijgianc,qui 
higere  poliunt : & Inundo  dicit  cauGm.  Dicic 
igitur  tribus  generibus  hominum, quod  fineoua- 
libet  alia  occupatione  fugianc, dicens[Tunc](fffi- 
dionepeifir^[quiin  ludxa  ranc]hoced,in  regno 
Iiidxx,  non  in  ciuicace  lerufalem  [ fiigiant  ad 
montes  ] hoc  ed,  ad  lyluedria&  campellria , & 
non  ad  munitiones  , quia  defendi  non  poterunt. 
/At^4c.i.Ipfe  fuper  omnem  munitionem  ridebic 
& comportabit  aggetem  , & capiet  eam  [ & qui 
in  medio  eius]hoc  cd , ludxx  funt  per  habitatio- 
nem[dirc«dant]qaia  licut  extranea,  ita  nec  media 
poterunt  refidete.  t!um.  1 6.  Difcedite  a taberna- 
culis hominum  impiorum  , nc  forte  Hc  vos  rerra 
viuos  abfutbeat.  iS.  Exite  ab  ea  populus 

meus,  & ne  participes  ficis  delidloium  eius,  & dc 
plagis  eius  ne  accipiatis-Qut  ergo  in  medio  habi- 
tat , vbi  regna  magis  confueuerunc  ede  pacifica, 
non  defeendae  in  caro  : ne  ipfc  derccnfus  ct  fugx 
velocis  impedimentu  fiat, fed  reliflis  omnibus  ci- 
to difcedac  [ dC  qui  in  regionibus  ] fune  diljicrfi  . 
[non  intrent  tn  eam]reuerccnces  in  Iiidxam  , vc 
aliquid  dc  fiio  ibi  tollant.  Tunc  qui  in 

tc^o  ed,non  dcfcendac  tollere  aliquid  in  domum 
ruam.  Er  qui  in  agro  , non  reucttaiur  domum 
tollere  tunicam  fua.  Fuga  enim  erit  adeo  impedi- 


lo6  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsd. 


Quji  dies  titionis'.]  fanguinisChrifti  SePro-i 
phetarum  Se  Difcipulortim  Hei, Se  ingcAticudiuis 
ludatx : <iui3  tempus  fus  vilitacionis  non  cogno- 
uit  [ hi  Tunt  ] ncut  ipfe  Cluilias  cum  plausu 
/.Mf.ip.  prxnumiauit.  Inebnabiiut terra 

eorum  fanguine  » & humus  cotum  adipe  pin- 
guium:quia  dies  vltionis  Domini, annus  retiibu* 
tionis  indici)  Sion.  /V4/nr.78.Vlcio  fanguinis  fer- 
uorum  tuorum  introeat  in  conrpe^utuo.//«.^3>‘ 
Dies  vltionis  in  corde  meo » annus  retributionis 
mez  venit.  Sicut  fircifti  fiet  tibi : ictiibu» 
tionera  tuam  conuertam  in  caput  tuum  [vc  im- 
pleamur omnia  quz]inde[rciipta  funt]quz  Deus 
vlcionum  Dominus  ore  Chrilli  & Prophetarum 
Sc  Apofioloium  przdixit.  Mdtth.$.  Iota  vnum 
aut  vnus  apex  non  przteribic  ^ lege  donec  om- 
nia fiant.  Sic  igitur  in  bis  qui  Fugere  pofiime 
exaggerauit  capiiuitarem  > & obfidionis  difiri- 
Aionem. 

Vx  autem  prxgnantibus,  & nutrien- 
tibus inii  lU  diebus. 

Hic  exaggerat  ifiam  diftri^lioncm  in  his  qui 
fugere  non  poliunt.  Dicit  autem  duo  , fciiicet» 
quod  vz  ecic  non  potentibus  Fugere,  & fiibiungic 
caufam.Oe  primo  dicit  duo,fcilicec[Vz  przgnan- 
obus]Per  przgnantes  intclligit  omnes  qui  impe 
dimenta  fngx  conceperunt  in  feipfis.  Illi  enim 
quali  przgnantes  funi.  Percudit  Ma- 

nahen  Thcrfam  > & omnes  qui  erant  in  ea.  No- 
luerunt enim  aperire  ei , & inteiFifcit  omnes  prz- 
gnantes eius.  Manahen  interpretatur  confolans, 
Sc  lignificat  Chrillum  confolantem  fuos  incerFe- 
dios.  Thecfa  autem  pulchra  interpretatur , dt  fi- 
gnificac  ludxam  pulchram  per  Romanos  a Chri- 
(io  petculTam,  quia  ei  noluerunt  aperire.  Uan.i. 
In  propria  venit , Sc  fui  cum  non  receperunt. 
jimoi  i.DilTccutt  omnes  przgnanres  eius. 

Dies  tribulationis  & anguftiz  dies  hzc.Vencrunt 
Filij  vfquc  ad  partum  > & non  c(l  virtus  puriendi 
[fi:  nurriciitibusjPcr  nutrientes  imclliguntut  om- 
nes, qui  impedimentum  Fiigz  habent  in  libi  con- 
sundlis , Sc  ubi  aditzreniib^ : quia  illi  tn  fc,fic  in 
charis  fuis  puniemur. 7r>re>/.i.Elfiifimie(l  in  rerra 
iccut  meum  Fuper  contritionem  filix  populi  mei, 
cum  deficeret  pamuhis  fie  ladlens  in  plateis  oppi- 
di.Matribus  fuisdixerum:  Vbi  cftttiticumfi:  vi- 
num cum  deficerent  quafi  vulnerati  in  plateis  ci- 
uitacis  , cum  exhalarem  animas  fuas  in  finu  ma- 
trum Tuarum  6.De\iKx  funt  dux  rmt- 

Iteres  natos  Tuos  circumcidillerquas  ad  vbcra  fuf- 
pcnfis  infantibus  , eum  publice  circumduxilTent, 
per  muros  pcxcipitauccunt.  Vz  ergo  prxgnanti- 
bus & nutrientibus  [ in  illis  diebus  ] anguftiz  & 
tribulationis : quia  illi  dies  luce  iuftftiz  lux  ocu- 
los apetienr , quos  culpa  claufit » quando  Filium 
Dei  iccognofcerc  noluerunt.  In  mundo 

erat , 5:  mundus  pet  ipfum  faftus  cft  , Sc  mundas 
eum  non  cognouic. 

Erit  enim  predura  magna  fuper  ter- 
ram , & ira  populo  huic.  Et  cadent 
in  ore  gladij : & captiui  ducentur  in 
omnes  gentes,  & Icrufalcm  calcabitur 
^ Gentibus : donec  impleantur  tem- 
pora nationum. 

\ 


fubiungic  caufam  primo  in  communi, 
poftea  in  fpeciali.  In  communi  quidem  primo 
ollcndit  illius  tribularionis  efFeAum,dicens  [ Erit 
enim  pielfura  magna  ] hoc  ell , tribulatio  opprl- 
rnens , ita  quod  nullum  patebit  elTugium : quia 
ptedit  eos  Deus  mole  iudici)  fui  propter  multas 
fuas  iniquitates.  Vnde  lob  talem  cribulactonem 
abhorrens  in  rpiriut, dixit  i).  Nolo  multa  forri- 
cudine  contendat  mecum  , ne  magnitudinis  fiue 
mole  me  premat.  a.Ctfrinrb.i  .Supta  modum  gra- 
uati  fumusA  fupea  virtute : ita  vt  etiam  tzdetet 
nos  vhiere:&  ipli  refponfum  mortis  in  nobis  ha- 
buimus[fupet  tciram]ladxam./9<or.t^.ln  mundo 
preftutam  habebitis : in  me  autem  pacem[&  iraj 
quz  eft  caufa  picllurz  [ira]  Dci[popuIo  Imicjlu- 
deorum. //4.18, Iraittcur  Dominus  vc  faciat  opus 
fuum.//a.)0.  ArdcDS  Furor  eius, fi:  giauis  ad  por- 
tandum. Labia  eius  repleta  fiint  indignatione,  & 
lingua  eius  quali  ignisdeuorans.Qtiia  veritas  ver- 
borum Domini  ad  ifta  mala  ludxam  perduxit. 

Et  cadent  in  ore  gUdij]  Tres  modos  fpcciales 
hic  inducit,  fic  qua'to  Cubiungit  mali  illius  dura- 
cionem.Primum  autem  inter  tria  eft,quod  illiqut 
defendere  cetram  deberent , cadent  in  ore  gladii 
vifli  fit'  confuG  fi:  occifi.  Tnrtn.  1 .Fadli  funt  prin- 
cipes eius  vdut  arietes  non  inuenientes  pafcua, 
fie  abierunt  abfque  fortitudine  ante  faciem  fub- 
requenti$./<’F>  i^.Fugire  l facie  gladi):quoniam  vi- 
tor iniquitatum  gladius  cft.  Dfuier.^i,  Si  acuero 
vt  fulgur  gladium  meum , Sc  arripuerit  iudicium 
manus  mea : reddam  vltionem  hoftibus  meis , Sc 
his  qui  ederunt  me  retribuam.  Ihidetn.  Gladius 
meus  deuorabic  carncs.fi:  de  ctuore  occiforumjfic 
dc  capriuitace  nudati  inimicorum  capitis. /^idavi. 
Sanguinem  femorum  luotum  vlcifcetur  , & vin- 
diciam rettibuct  in  hoftes  cocum.ln  tantum  autfi, 
vt  narrat  Egrppput , dajorauit  cos  gladius, quod 
cum  fama  mircxilTct  tncci  Romanos  milites  (qui 
Idnpcr  aurum  fiiienjnr)quod  ludzi  tranlglutiuif- 
fnu  aurum,  quod  fcruauerant  in  abfcondico.qui- 
libct  Romanorum  qutmeunque  inuenilTct  lo- 
dzum , iuuenem  vel  lenem,  virum  vel  mulierem» 
ftacim  gladio  Icidic  per  medium  ventris.&  in  fto- 
macho  fuo  quzrcbat  autum.  Impletum  enim  erae 
in  cis  quod  dixit  Job  20.  Oiuitias  quas  deuorauic 
euomet : de  ventre  fuo  extrahet  eas  Deus. 

Et  captiui  ducentur  in  omnes  gentes!  difperli 
illi  qui  remanfetint  a gladio.  Vendita  (unc  enim 
ludaicamancipia,fic  50. mancipia  vnodenariodi- 
ftra^a, in  vltionem  eius  quod  Dominus  ab  cis  }0. 
argenteis  emptus  fuit.  7h’’fn.  vltim.  Cemicibus 
minabarour,la{Ii$  non  dabatur  requks.//«.5i.Fili) 
tui  proieAi  funt , dormierunt  in  capite  omiiiiim 
viarum,  ficuc  oryx  illaqueactts  : pleni  indignatio- 
ne Domini, increpatione  Dei  tui.^^fc/t.f.IJifpcr- 
gamin  orai>cmvcmurn,fic  gladium  nudabo  poli 
eos;quia  ncc  in  captinirate  parcitur  eis. 

Et  Icrufalcm  Scabitur  l Gentibus  ] hoc  cft, 
templum  quod  limoniis  prophanauerunc  Sc  pol- 
lucrum;3:  ideo  Genribiis  eft  traditura  conculcair- 
dum.  Deus  venerunt  Gentes  in  hzre- 

diratem  uiam  pollociitt  templum  fandum  tuum, 
pofucrunt  Icrufalcm  in  pomorum  cuftodiam. 
Thren.i.  Vidit  Gentes  ingtcliu  in  fandluartum 
tuum.dc  quibtfs  pncc}>ctas  nc  intt arent  in  Eccle- 
fiam  tuam.  Ta*en.t.  Repulit  Dominus  altare 
fuum, maledixit  fanflificationi  fuz,tradidit  in  ma- 
nus inimici  (nutos  turrium  eius.Voccm  dederuor 
Gentes 


Dtgibz^.:..  by  Ctsu 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XXI.  go; 


Gentes  in  domo  Domini»  iicut  indic  folcmni. 
Durabit  autem  hoc  malum. 

Donec  impleantur  tempora  nationum  ] Na- 
tiones dicuntur  Gentilium  diuerlitates  , que 
ad  fidem  fiini  conuerteudx  ad  diem  iioiiilC- 
mum.  Rom.ii.  Ceciias  ex  parte  contigit  in  If* 
racl » donec  plenitudo  Gentium  intraret : & fic 
omnis  Ifrael  laluus  herct.  //4.10.  Vcrercliquie 
conuettemurex  co  > etiamlt  fuerint  ficut  arena 
maris.  Sic  igitur  Bnitut  pars  qua;  e(\  dc  ludez 
defolaciuiic. 

Et  erone  flgna  in  folc , & luna»  & 
Acllis  ' Sc  in  cerris  prclTura  gentium 
pr®  confufionc  fonitus  maris , & fla- 
tuum, arcfccntibus  hominibus  pr®  ti- 
more &:  expetflacionc . qu®  fupcruc- 
nient  vniucrfoorbi.  Nam  virtutes  c®- 
lorum  moucnubtur.  Et  tunc  videbunt 
Filium  hominis  venientem  in  nube 
cum  potcOacc  magna»  & maicdacc. 

Hic  indpic  tertia  pars»  in  qua  flgna  pizeeden- 
cia  regnum  fuum  ponit  > quz  fune  flgna  dellru* 
4Uoni$  mundi.  Habet  autem  partes  duas. in  qua- 
rum prima  ponit  flgna  : in  fecunda  autem  vetita- 
aemhuurotum  (igiiorum  confirmat  pci  fitmiu* 
iem&'  immurab.liiatcm  verborum.  Adhuc  autem 
priot  harum  in  tria  diuiditut , in  quotum  primo 
dicit  ligna  valde  terribiRa : in  fecundo  conlolatur 
fuos>quiailia  fim  exitus  mali  Sandurum,&  regni 
Dei  quoddcnderauerunt>appropinquaiio:  in  ter 
cio  autem  , hoc  per  rimilicudinem  floritionis  ar- 
borum oflendit.In  primo  hurunr  dicit  (ex, in  quo- 
rum primo  dicit  Itgna  de  czio  : in  fecundo  ngna 
de  terra:  & in  tertio  flgna  de  mati;  in  quateo 
flgna  de  hominibus , qui  ex  elementis  funt  com- 
poflti : in  quinto  flgna  de  vittutibuscxleflibiis, 
qux  ad  inferiora  rctnamur:m  fexto  & vltimo  de 
^uertH  audotis  totius  mundi.  In  primo  horum 
ponit  flgna  czii  in  tribas : in  fole » qui  patet  efl 
oiimiiim  generabilium,  vc  dicunt  Philofophi  ,Sc 
cuius  mutus  in  decliui  circulo  caufa  efl  genera- 
tionis Se  corruptionis : Se  in  luna.qnz  dominatur 
in  humido,qu^  omnium  generabilium  cfl  geni- 
tura : propter  quod  eriam  luna  fortius  mutat  cor- 
pora : Se  ideo  regina  czli  in  facra  Scriptura  voca- 
lur.Et  rertium  figi^in  ponit  in  Acllis , qux  caufa 
funtjiguiacionis  corporum  , & viituium  eoium 
io  organis  6guratU:llcut  dicunt  Afltonomi.Dicit 
igitui 

Eterunt]antediem  iudicij  [flgnajflnp.cnda[in 
folc]  qux  tunc  vires  ad  generationem  corru- 
ptionem non  exhibebit.  Dc  fole  enim  dicitur 
£eefr.4 ).  Sol  vas  admirabile  opus  Excelli.  Quia 
mirabilia  Dei  oflendet  tunc  foI.Qux  autem  futu- 
ra flnt  flgna  in  fole  » non  placuit  detetminare, 
nifi  velimus  accipere  ex  prxtcriris.  TurKcniin 
quatuot  flgna  erunt  in  fole,  qux  iam  in  prxteriio 
legimus  accidiilc  : qux  funt  oblcutatio  , (latio, 
percrlfio  vel  in  toto  vel  in  parte , & retrocefllo. 
De  obfcurat  iunc  folis  dicitut.^^«e.t>.Sol  fa^us  efl 
niger  quafi  faccus  cilicinus.  *Bt  bicetfedlus  prx- 
cefllt  in  Pafllt>ne,quando  fol  cll  obrcuraius : quia 
flcuc  induit  tenebras  in  Paflione  , fic  itiducc  tene- 
bras in  mundi  tranlltionc » & fiibcralict  lunren 
fuum  3 fceleribus  qujt  coromifit  mundus.  Statio 


aurem  fuit  Solis , quando  ad  literam  fletit  fub 
/ofme  1 o.  Sol  contra  Gabaon  nc  mouearis,&  luna 
contra  vallem  Hayion.  Steicnimque  fbl  Se  luna, 
donec  vlcifcerctur  legens  de  inimicis  ftiis.  Propter 
quod  dicit  Ounyf.  4d  ^foliiph4h$tiM  ^ quod  Sa- 
cerdotes Chaldxoium  diem  duplicati  foliscele- 
brauenint.  Ante  iudicium  autem  tradunt  San^i, 
quod  fol  Sc  luna  flabunt  in  domibus  czli,in  qui- 
bus acati  funt.  Sol  fdlicet  in  leone , Se  luna  in 
caiKto,  & non  plus  circuibont.  Uabdc.^.  Sol  & 
luna  fleterum  in  habitaculo  fuo , in  luce  fagina- 
rum tuarum.  Tertium  lignum  in  folc  efl  pcTcuf- 
flo,  quod  aliqua  pars  eius»  hoc  efl.  aliquora  pro- 
portio pctculla  clt  aliquando » hoc  efl » ab  cfleAu 
impedita.  Wpec.S.  Percufla  efltatia  pars  folU,&; 
laiia  pars  Iunx » & tertia  pars  flellatum.  Tertia 
autem  pars  percutitur : quia  vnam  partem  fui  ef- 
fers habet  in  fe,  Iccundum  quod  efl  fons  lumi- 
nis: & dicitor  fol, quali  folus  lucens : Se  hzcpMs 
non  percutitur.  Sccundu$elfe£kus<fl  , & fecunda 
pars  cius . fecundum  quem  lunx&  flcilislumcn 
fuum  infundit : flcutdidiur  Ecr/i.^j.  Illuminans 
in  alcifllmis  Dominos.Et  hanc  partciu  etiam  nen 
amiuit.Tertia  aurem  pars  virtutis  cius.quamtcc- 
txnarceniibus  infundit.  Et  hxc  perauieiur»&  in, 
folr,&  in  luna,&  in  llellis:qiiia  non  influent  tcr- 
rxnafcemibiis  virtutem  genaaiionis.  Quartum 
lignum  cll  rciiocefllo.  Propieiea  kemm  dicit 
Ownyf.  quod  Saceidotcs  Ciialdxoruin  diem  & 
felium  triplicati  fuliscelebrauetuMt.  Rr- 

uerfus  efl  fol  decem  lineis  per  gradus , quos  def- 
ccndciac.Et  habuit  illa  dies  jo.horas : quia  decem 
horis  dcrcendecac , & decem  hoiis  reafcendit » Se 
decem  honsicdefccndit.Ifla  flgna  in  fole  legimus. 
Et  forte  ita  afccndendo  ^dclcendcndo  ibit  ante 
iudiaunnvc  cnote  fuo  ollcndat  tremorem  & lec- 
rofcm  irx  iudicisvJ  iudicium  venientis. 

Inliinaamcm  f|>ccialitcr  tria  Hgna  leguntur, 
fcilicet,  quod  fanguinca  erit  in  tdlimonium  fiin- 
, dciidi  fanguinis.  /ofl.t.  Sol  conuiuctm  in  lene- 
bras»&  luna  in  fanguinem,  antequam  veniat  dies 
Domini  magnus  Se  manifctlus.Secnndmn  aiium 
efl  qund  iam  di^um  efl , quod  luna  flabit  in  ha- 
bitaculo fuo  » nolens  plus  prxbcic  modo  fui  cir- 
cuitus obfequia.  Ternum  lignum  in  luna  efl  per  • 
cullio  terti^  partis.qu^-  cflcflcduseiiis  ad  influcn| 
fiam  fux  virtutis  ad  inferioia.  In  le  enim  conii- 
daata  mana  fecundum  fubflantiam  : Sc  in  com- 
paratione ad  folcm,  capiilumcn plenum.  Sed  illa 
comparatio  quam  habet  ad  infetiora  percuticun 
//4.14.  ErutKfcet  luna  » & confundccut  fol,  cum 
tcgnaucrit  Dominus  exercituum. 

Stcllx  autem  vnum  lignum  habent » quod  in 
tertam  cadent.  Et  non  iniclligitur  quantum  aJ 
cafuinfux  fubllaiuiz,  fct!  quantum  adeafum  fii.v 
virtutis » quam  modo  habent.  M*t'h.n.  Stellx 
cadent  in  tatam.  Stclix  cccidcrum  dc 

cxlo » ficut  ficus  emittit  gtolTos  liios.  Hxc  igituc 
ligna aunt  in  fole  Sc  luna»&  flellis. 

• Hxc  autem  flgna  modo  fiunt.  Sol  enim  obfcu- 
raiur , quando  illi  qui  illuminatores  cubis  terrx 
debctait  e(Te»obfcuran(ur:ficut  PapaiCaidhu^dcs, 
Archicpifcopi.fic  Epifeopi.  S4/u«»M7.Totusoi- 
bis  terrarunadimpido  illuminabitur  lumine.  Solis 
autem  illis  fupapofica  fuit  geauis  nox»  imago  te- 
ncbrarum»quxcus  erat  comprehenfuia  Hxc  enim 
luminaria  tenebrofioia  iam  funt » quam  alia  re- 
nebrofa,  tum  per  ignorantiam,  tum  etiam  per  ni- 
Cc  4 ’ g»am 


3o8  D.Alberti  Magni,  OrciPraed. 


gram  viiam.  Hi  etiam  fiint  ejui  ftant , non  cir-  ^ 
cumcunt:  quia  <ie  cura  fubditorum  nihil  conii-  ' 
decane,  feci  in  alcicudine  fiur  ambitionis  (\ani  cre> 
£li &ociofi./o/to.  Scctitfol  in  medio  czli , & 
non  feilinauit  occumbere  fpaiio  viiius  dici:quia 
non  ed  rcfpe^s  morti  eorum  , fed  in  altitudine 
dici  (Unt,  in  fupeibia  ambitionis  fux:de  qua  alti 
ludine  dicit  Ab  altitudine  diei  timebo. 

Hi  pro  tatia  parte  petcuiTi  fune : quia  lumen  dU 
gnitatis  retii:eq(es  & quxilum,  rota  vtilitas  fpiri' 
cnalium  perculla  eil.  Hxc  enim  teia  funt , digni- 
tasde  temporalium  dirpenratio , & vtilitas  fpiri- 
tualiumquam  debebant  rependere, qux  tota  pet- 
cuda  cfl.  Gregem  meum  non  pafccba- 

tis.  /ft.  I.  Super  quo  percutiam  vos  vitra  adden> 
tes  prxuaricationcm.  Kettoccillo  autem  e(l,  quia 
reuctll  Tunc  ad  vomitum,  & nd  vitam  laicalem.i. 

4,  Sacetdotes  fcUinabani  participes  Heri 
palxHr.v  , & prxbicionis  eius  iniuflx  : & patrios 
quidem  honores  nihil  arbitrantes,  gtzcas  glorias 
optimas  arbitrabantur.  Hoc  modo  totus  letto* 
ceilic  clerus, qui  fol  mundi  fuit. 

Et  ideo  luna,  hoc  eft  laicorum  congregatio 
edipHin  pititur  fui  luminis,  & conucria  ^ in 
fanguinem,  hoc  efttad  carnalitatis  amorem.  Ofti 
4.  SanguiiS  fanguinem  tetigit.  Vnde  exclamat 
Dauid  'P/klm.^o.h\\xxz  me  de  fanguinibusDeus 
Deus  falutis  mez.  Hxc  etiam  dat  torpens  in  otio 
turpi  c6cupifcenux:dicentc Domino  lO. 

Quid  Qaiis  tota  die  ociofiiEt  eft  etia  ipfa  luna  per- 
culta in  tertia  parte.  Vna  enim  pars  laici  populi 
cft  difpenfatio  rei  familiaris  in  domo : fecunda, 
congruentia  ciuitatis  in  ciuilitace:&  tertia  e(l  exer> 
citiu  factamenroru.qux  parsmanifdt^  perculla 
eft,  quia  de  factamentis  nihil  curant.  M a 1 . Di- 
xerunt Domino  Deo ; Recede  ^ nobis , feient iam 
viarum  tuarum  nolumus. 

Siellx  autem  funt  RcligioH,  qui  Heut  ftellz  in 
czlo  micantes , ita  deberent  ftare  in  cxlefti  con- 
uerfatione.  .Pilwlip.  t-  Nofttaconucrfatioincxlis 
eft.  Indic,  'j.  Stellz  manentes  in  ordme  dc 
curfu  fuo  contra  Sifaram  pugnaueium.  Habent 
autem  tres  partes , Icilicei , votum  obedien 
tiz  , votum  caftitatis  «devotum paupettaris.  Et 
votum  quidem  obedientiz  aliqualiter  tenent, 
dc  Aniliter  votum  caftitatis.  Sed  abrenuntiatio 
paupertatis  manifefte  pcicuira  eft ; quia  fere  om- 
nes ad  terrenorum  amorem  etiam  plulquam  fe- 
culares  fum  inclinati.  Et  ideo  Hgnanter  dicitur 
Aldttth.  14.  quod  deciderunt  in  terram.  Sic  etgo 
tam  fpiritualiter  quam  lireralircr  eiuut  ligna  in 
fole,  de  luna,  & ftellis. 

Ec  tn  tenta  peetTuca  gentium  ] Ecce  lignum  de 
tcrra-Pceflutamenim  intelligendam  vult  eftc.quz 
de  fame  6c  ptftilencia  terrz  exoritur : quia  ipfa 
rerra  pefti1enseric.de  fterilis.  Et  in  lignum  huius 
^ypnis  perculTa  eft  talibus  plagis.  Elementa 
enitn  Ctearori  deferuiunt.  Et  quando  Creator 
impugnat  hominem  , tunc  de  ipfa  cum  ipfo  im- 
pugnabunt. S^f.vhim.  Omnis  creatura  ab  initid 
ad  fuiim  genus  reHgurabacur,defenilcns  tuis  prz- 
ceptis  , vt  pueri  tui  cuftodiremur  illzH.  M to. 
Reuelabuot  czli  iniquitatem  eius , & terra  con- 
furget  aduerfus  eum:apertum  erir  germen  domus 
illius,  detrahetur  io  die  furoris  Domini.  H.tccft 
pars impi)  a Deo,  de  hzreditas  verborum  eius  a 
Pomino. 

Ptz.confuHoDe  fonitus. maris  d:  fluctuum] 


Ecce  ngnakmari:qmalicut  dicitur  Flumi- 
na concutient  duncet  contra  reprobos:  de  mare 
elationibus  fuis  intumelcetfupctcos./Lr;>4i.Mare 
ibat  deintumefeebat  fupet  cus.  Pftlm.  91.  Mira- 
biles elationes  marisnnirabilis  in  altis  Dominus. 
Itn*  1.  Circundedecuncme  aqux  vfquc  ad  ani- 
mam meam,ab)'llus  vallauit  nic,  pelagus  operuit 
caput  meum.  Mate  enim , vt  dicunt  Sandi , tunc 
plus  foliio  intumefcct  fupec  terram, & inundabit. 

Arefeentibus  hominibus  ] Aguis  iftis  fcilicct 
concurrentibus  *£t  eft  iftud  Agnum  ab  elementa- 
tis  hominibus  fumptum.  Coiicurremibtis  enim 
iftis  Agnis  incipient  aicfceic  in  fe  homines  [ prz 
timore]  przfcnris  mali,nc  iauolnateosrAcnt  dici- 
tur//<«.  tS.  Flagellum  inundans  cum  rranAerit, 
eritis  ci  in  coiKulcationcfde  expedUtinne  Ifuiurt 
iudictj , quod  ifta  Agna  duciftimum  fote  pizlo- 
quumur. 

Hoc  auicoftcndit  //rrr.enumerans  quindecim 
Agna,  quz  diem  iudicij  przcedent,  in  quibus  ho- 
mines aiercem.  Dicit  autem  quod  primum  Agnum 
eft,  quod  eriget  fe  mare  quadrtginita  cubitis  fu- 
per  altiores  montes,  & ftabit  Ac  in  loco  fuo  quali 
murus.  Mirabiles  elationes  maris.  Se- 

cundum autem  eft  , quod  adeo  defeendit  vi  vix 
poftit  in  profundo  abylA  videri.  Pfnl,  lofi.Afcen- 
dens  vfquead  czlos,&  dcAxndens  vfque  adabyf- 
fos  : anima  eorum  in  malis  tabelccbat.  l ettium 
eft , quod  matinz  bcluz  apparentes  fuper  mare 
congiegatz  dabunt  rugitum  vfque  ad  czlum. 
Pfdlm.  lo^  Illic  reptilia  quorum  non  eft  nume- 
rus : animalia  puAila  cum  magnis.Et  poftea. Dra- 
co ifte  quem  fonnafti  ad  illudendum  ei.  Quartum 
eft, quod  mare  ardebit  vfque  in  proAinduro.  ^p»c, 
1 1 . Et  mare  iam  non  eft.  Quintum  eft,  quod  her- 
bae Sc  arbores  tunc  dabunt  rorem  fanguineum. 
/•cl.  1.  Dabo  prodigia  in  cclo  furfum  , & prodi- 
gia in  terra  deorfum,  fanguinem  , Sc  vaporem 
mmi.Exudabunt  enim  piant;  tunc  fanguinc  inno- 
centem,quo  irrigatz  funt  ^ malis  qui  bonos  inter- 
fecerunt. Sextum  autem  eft  , quod  omnia  Amul 
ruent  zdiHcia.  /ipoc.  14.  Cecidit, cecidit  Babylon 
magna,  & h^itatio faifta  eft dzinoniorum.  Se- 
ptimum eft,  quod  petrz  adinuican  collidentur. 
/$tditb  vU.  Petrz  Acut  cera  liquefeent  ante  faciem 
Domini.  Hoc  etiam  pixccflipin  Paftione  Domini 
17.  Petrz  fciifz  funt.  O^kauum  eft,  quod 
generalis  Het  tettzmotos.'fyi/l»j.67,  Terra  mota 
eft : etenim  czli  diftillaucrunt^  facie  Dei  Sinai. 
Mdtth.  17.  Ecce  tenzmotits  fa^us  eft  magnus. 
Nonum  eft,  quod  terra  squabitur,  eo  quod  mon- 
tescadentin  valles. //It.  40.  Omnis  vallis  imple- 
bitur, dc  omnis  inuns  & collis  humiliabitur-  Et 
eniiu  pranaindire^a,  & afpetain  vias  planas. 
Decimum  eft,  quod  xquata  terra  exibunt  homi- 
nes de  cauernis  in  quibus  latitabant  , & ibunt 
amentes,  &non  poterunt  Inutuo  loqui  prz ti- 
more. ^mos  4.  Exibitis  per  aperturas,  alteia  con- 
tra alteram,  & projiciemini  in  Armon.  Vndeci- 
mum  eft,  quod  cleu.ibtmtuc  olTamoriuoium  , & 
ftabunt  fuper  fepulchra.  ExMh.  Duiit  me  in 
campum  qui  erat  plenus  ollibus.  Duodecimum 
eft,  quod  ftdlz  per  modum  quem  diximus  cadent 
dc  czlo.  ApH.C.  Stellz  ceciderunt  de  czio , Acut 
Acus  emiitir  grolTbsfuos.  Teaium  decimum  eft, 
quod  Amni  morientur  omnes  homines  viucmes. 
Gcntf.  6.  Ego  difpcrdani  cos  citm  terr.n.  x.Tnefj.^. 
Nos  qui  viaimus  non  pt:^cniemus  cos  qui  dor- 
miecunt; 


inEuang.  D.l  Aic.  Cap.  XXr.  209 


tTiicrunt : quia  nos  ante,  fupplc.moiicmur.  Opor- 
tet enim  fcntcntiam  Domini  vctificari  Ctnef,  x. 
Qjacunqiie  dic  comedetis  exeo, morte  motictis. 
Quattuiii  decimum  cft.quodarJebunt  exium  & 
terra.  i.Pttr.vliim  Cxliarde:ue5rolutntut,& 
elementa  ignia  ardore  t.ihc(ccnr.  Qiiiutumdcci- 
inum  eft , quod  fiet  nouum  exiom  & noua  terra: 
& refurgent  omnes.  I/a.  vl!tm9.  Siait  e*U  rK>ui 
Se  tena  noua.quxego  facio  ftare  coram  me:  fic 
flabit  femen  veftrum  & nomen.  Iila  igitur  pro- 
digia  cxpc^lando  arcicem  homines.  Et  hoceft 
quod  dicit 

Qu*  ruperucnient]  ita  quod  vincunt  Se  oppri- 
munt totum  m\2T\dum,t.ThfJf.^.  Cum  dixerint 
pax  & fecuritas  : tunc  repentinus  ruperucnict  ei» 
jmeritu$[Nam  virtutes  c^loru^hoc  cfi, virtus  tota 
czli  qux  deremiebat  infitrioribus  [ mouebuntur] 
Et  illi  Angeli,  qui  Vitiutcsdicuntur.tunccircd 
roouentur  vt  multa  terribilia  faciant./oi  lO  Con- 
cordantia cfLColumnx  exii contremifeunt  & pa- 
cent ad  nucum  eius,  hf*  Cumfublattjs  fuerit 
timebunt  Angeli,  & territi  jnirgabuntur.Si  autem 
de  corporalitas  virtutibus  exii  exponitur , qux 
xnouent  inferiora:  tuncefi  concordantia,  hb  \ 
Quis  enarrabit  rationem  cxlorum  ,& concen- 
tum exii  quis  dormire  faciet? 

Ec  luncj  eandem  plus  hxc  omnia  figna  [vide- 
bunt] oculis  corporeis  [ filium  hommis  ] in  for- 
ma hum.xna  veniemem.  ylpec.i.  Videbit  cum 
omnis  oculus.  Se  qui  eum  pupugerunt  [ in  nube] 
hoc  cft , in  fplcndorc  Sanftotum  , in  quo  lumen 
e(l  adeo  calcatum , quod  apparebit  in  circuitu  fi 
cuc  nubes,  ^poc.  i.  Ecce  venit  cum  nubibus. 
Daniet.  7.  Ecce  in  nubibus  exii  Filius  hominis 
venit.  Afatth.xy.  Amodo  videbitis  Filium  homi- 
nis in  nubibus  [ cum  potefiace  magna  ] iudicia- 
ria.  DanitL  7.  Porefias  eius  pocefias  xterna  qux 
nonauferetur,  & regnum  eius  quod  non  corrum- 
petur [ Se  maieftate  ] vt  inuiocibilis  fic  in  iudicio 
ab  iniquis  potefiate  aduerfariorum.  Ifa.t.  Incur- 
uabitut  fublimitas  hominum,  & humiliabitur 
altitudo  virorum.  Exaltabitur  autem  Dominus 
folus  in  dic  illa  : & idula  penitus  conterentur. 
Maith.ij.  Amodo  videbitis  Filium  hominis  ve- 
nientem cum  potcfiacc  Se  maicfiacc. 

His  autem  fieri  incipientibus , rcfpi- 
cite  Iciiatc  capita  vcftra  : quoniam 
appropinquat  redemptio  vcftra. 

Tangit  confolationcm  bonorum,  dicens  quod 
in  principio  ante  indicium  [his  fieri  incipiecibus] 
quantum  ad  prima  figna  prxccdencia  [ tefpicitc  ] 
hoccfl,  oculos  ad  c.e!um  erigite.  Pfalm.x  lO.  Lc- 
uani  oculos  meos  ad  montes  , vnde  veniet  auxi- 
lium mihi  [dcienarc  capita]  hoc  cfi  , mentes, 
qux  funt  capita  uiintarum  , ad  Deum  remunera- 
torem omnium  laborum  veflrorom.  Iltbr.  ti. 
Curramus  .id  propofttujn  nobis  certamen,  .tfpi- 
dentes  in  audlorcm  fidei  , & confuinmatorcm 
ItsvM , qui  propofito  fibi  gaudio  fuflinuir  cruce. 
Item  /en/.  Recogitare  cum  qui  talem  fuftimiic 
adiicrfus  femctipfum  a pcccatoribtts  contradi^lio- 
nc  : vt  non  fatigemini  animis  vcfttis  deficientes. 
Nortdumcnim  vfqiicadfangMincm  rcftitiftis  ai- 
iicrfus  peccatum  repugnantes.  Sicergoinaufto- 
rem  falutis  vefirx  caput  Icuare  [ quoniam  appro- 
pinquat ] & iam  prope  cft  [ tedemptio  vcUra  ] 


de  mundi  ttlbulationibus.  Pfalm.  no.  Redem- 
pcioncmmandaiiit  Dominus  populo  fuo.O/e«i}. 
De  manu  mortis  liberabo  cos,  de  morte  redimam 
eos. 

Et  dixic  illis  fimilitudinem  : Videte 
ficulneam  & omnes  arbores  : cum  pro- 
ducunt iam  ex  fc  frudum  . feitis  quo- 
niam prope  cft  xfias.  Ira  &:  vos  cum  vi- 
deritis hxc  fieri:  fcitote  quoniam  pro*- 
pccfl  regnum  Dei.  Arnen  dico  vobis 
quia  non  prxtcribit  generatio  hxc, 
donec  omnia  fiant.  Cxliim  & terra 
tranfibunt:vcrba  autem  mea  non  tran- 
fibunt. 

Probat  hic  per  fimilitudinem  iiyic  c(Te  tempus 
vicinum  refloritionis  infloium,&  dicit  duo:fimi- 
litudinem  ,5cadaptaiioncro.  Similitudo  eft  ifta 
f Videte  ficulneam  Se  omnes  arbores  ] de  ficulnea 
fiitnit fimilitudinem:  quia  lubci dulccdincm.pcr 
quam  fignificat  dulcia  gaudia  bonorum. Et  habet 
abominationem  quando  mala  cll,pct  quam  figni- 
ficat triftitiam  malorum.  Ficus , ncus 

bonas,  bonas  valde  : & ficus  , ficus  malas , malas 
valde,  qux  comedi  non  pofiunt  eo  quod  finr  ma- 
Ix.  Abomnibus  aliis  alboribus  fiimit  fimilicudi- 
nem  propter  refioritionis  mundi  gcnetalitatcin. 
/fa.vit.  Olla  vcftra  quafi  herba gcuuinabunt[cuni 
producunt  ] cum  iam  producere  incipiunt  [ ex  (e 
fruiftum  ] hoc  cft, prima  principia  fruiftus  : ficut 
fune  groifi  in  ficulnea , Se  gemmx  in  aliis  [feitis] 
tali  figno[quoiiiam  prope  ell  iftasjiamcnim  in- 
cipitveinnm  tempus  intcf>erccre:quiadjt  in  plan- 
tis talia  xllitii  fru£hisprincima.  Can.  1.  Hyctns 
itanfiit . imber  abiit  & rcccUit.  Flores  apparue- 
runt in  terra  noftra,  tempus  putationis  aducnit: 
vox  tumnis  audita  cft  incecra  noftra  , fiens  pro- 
tulit croftlis  fiios  : vinex  florentes  dedefum  odo- 
rem mum.  Snrgc,  propera  amica  mea  , formofa 
mea  & veni,  ^ftas  autem  tempus  maturiratis, 
quando  ea  qux  in  vere  floruerunt,  fjicc  prxei- 
duntur , Se  in  promptuaria  congregantur.  Ita  per 
diifta  figna  floree  meftis  terrx  ad  ptxcidcndum 
falce  iudicij , & congregandum  clcAos  in  horrea 
sxli.dt  reprobos  in  horrea  inferni.  Mit- 

te falcem  tuam  Se  mete:quii  venit  hora  vt  nwta- 
rur,  quia  maturuit  mcflis  terrx.  Uan.^.  Leuate 
oculos  Se  videte  regioni  s , quia  iam  albx  fiint  ad 
meftem 

Ica&vos]quiadmeircm  xternam  per  florem 
honeOaets,  & vos  multos  alios  praroaraHis 
[aim  videritis  hxc  fieri]  figna  qux  diila  mnrffci- 
totequia  prope  cfl  ] fecundum ‘temporis  fpatunn 
[regnum  Dei]  quia  in  aperta  iuftitia,  potenter 
runc  omnibus  malis  expulfis, obtinebit  vjrtutan. 
Attende  amem  qiria  multi  de  hacindiifla  fimili- 
rudine  Domini  mirantur : maxime  cum  tribula- 
tiones induftx  magis  videantur  elE  fimites  fxui- 
cix  hynnis,  in  qua  flores  Se  fuidus  cadunr.quani 
rcflotitioni,rciliuet  veris, & fiudlificationis  ?natis. 
Sciendum  igitur  quod  ifta  fimiUtudo  rubtiliflima 
efl,&  ab  eo  in  quo  funt  omnes  ihefauri  fapienrix 
Se  (cientix  Dei  abfeondiri,  ppfita  Secundum  na- 
turam fiipe^ficies  terrx  hyeme  frigiditate  con- 
ftringitur.itaqucd  fpirarcuon  potefttfic  ideo  for- 
tes & 


31  o D.  Alberti  Magni, Ord.  Prxd. 


CCS&  calidi  vapores  in  vifcetibus  ceirx  lunc  con- 
gregantur. Sed  verno  tempore  cum  tempus  le- 
peloric  inerpit , tunc  fupetheies  terr*  aDciitur,& 
incipit  Vapoi  panim  fpirate  in  radices  planuium, 
6c  ptoducere  principia  florum  & fcu£luum : & ' 
partim  itKipit  erumpere  in  acrem, & turbare  cum 
nubibus,  & vernis  impellere , & grandines  facere 
& lempellates : propter  quod  talia  maxime  verno 
tempore  eucnire  folcnc.  Et  fic  patet  quod  ex  eo- 
dem chefauro  Domini  producuntur,  & flores  fru- 
dluum  » & tempeflates  ventorum  & grandinum. 
Etterppeflates  funt  limiliiudo  ad  malos: quia 
tunc,iicur  dicitur  Snfrtetn.s . i petrofa  ira  Dei  ^c- 
nc  mitieorur  in  eos  grandines.  Quantum  ad  bo- 
nos autem,  flores  & frudlus  funt  flgna  iucundita- 
ii$&  tranquillitatis  xternat.  Et  hoc  modo  fimi- 
iitudinem  inducit  Dominus.  - De  flculnex  au- 
tem propiietaubus  fatis  in  ptxcedeiuibus  di- 
dhim  cfl. 

Arnen  dico  vobis  ] Quia  przdixerat  fututa  in 
tempus  longum  , confolatur  fuos  , dicens,  quod 
quantum  ad  piimadeflru(f^ionis  Tudxz  figna[non 
prxeeribie  generatio  hzc  ludzoium  : dc  qua  dici- 
tur Preutrb.iO-  Generatio  quz  patri  fuo  maiedi 
cit,&  quz  macri  fux  non  benedicit.  Lvc.ii.  Gi- 
ncraiio  hzc  generatio  nequam  cfl.  Hzc  tamen 
non  pizreribic  a regno  ludzz[donec  omnia  fiant] 
fuper  eos  quz  di£la  funt.  Ec  pollca  ducentur  qui- 
dam eorum  in  capiiuicarem : & illi  vfque  ad  tem- 
pora finalia  manebunt,  & tunc  conuencncur. 
/yW/m.fS.  Conuettemur  ad  vcfpetam,  Sc  famem 
pactentuc  vc  canes , & ciccuibunt  ciuitatem  , hoc 
cfl  . Ecclefiz  ciuiUtatero , mendicando  a viris  cc> 
clefiaflicii  pabula  verbi  Dei  Secunda  generatio 
eA  fucccilio  mortalium  in  mundo, quz  etiam  non 
iranfibic , donec  fiant  figrui  deflrudionis  mundi 
przdidla.  hecU,  t .Generatio  przcerit,&  generatio 
aduenii : cena  vero  in  zternum  flat, hoc  efl.flabi- 
litas  Ecclcfiz  ,dequa  dicitur  A/Ji/w.i}.  Domini 
efl  terra  & plenitudo  eius.Tercia  generatio  efl  ge 
neratio  fidelium,  verbo  Dei  generata  & multi^i- 
cara.quz  etiam  non  cranfibit : quia  nauicula  Petri 
periclitari  potefl,  (cd  fubroergi  non  poteft.  Et  dc 
hac  dicitur  in  /ya/m.it.  Hzc  efl  generatio  quz- 
lentium  Dominum  quzrentium  faciem  Dei 
lacob.  Hzc  igitur  non  pczteribic  donec  omnia 
impleantur. 

Czlum  & terra  tranfibunt^  quoad  fpeciem  ex- 
teriorem,fcd  non  quoad  fubflantiam.i.Cennrh.7. 
Przterit  figura  mundi  huius.  CT/c/ZiNonfiibrian- 
cia : quia  innouabunruc  Sc  purificabuntur,  vt  ha- 
bitatori refpondeat  habicaculuro.  Morralieniin 
homini  congruit  hzc  figura  mundi,  quz  genera- 
tioni derctuir&  corruptioni.  Sed  vefticohomine 
per  gloriam  , oportet  quod  & mundus  gtorifice- 
tur^t  gloriz  congruat  habitatoris  propter  quem 
fa£lusefl.  Pem.S-  Expe^ario  cicaturz  rcuclatio- 
nem  filiorum  Dei  expetat.  Et  pofl  pauca.  Ipfa 
creatura  liberabitur  a ieroiiuce  corruptionis  in 
liberiacem  gloriz  filiorum  Dei[vetba  amem  mea 
noncranfibuntlquinomniacompleantur./9,r'r.i7. 
Sermo  tuus  veritas  efl.  Veritas  autem  ficut 
i.Efdrt  7,  diciiur  , fcmpei  vincit,  & inuaJcfdt. 
Pfalm.wZ.  Initcmum  Domine  permanet  ver 
bum  tuum,  lfn.6^.  Ecce  ego  cteo  czlos  nouos  & 
terram  nouam  : & non  erunt  in  memoria  priora, 
nec  afeendent  fuper  cor. 


Attendite  autem  vobis  ne  forte  gra- 
uentur  corda  veilra  in  crapula  » 
ebrietate,  & curis  huius  vitx:6c  fu- 
pcrucniat  in  vos  repentina  dies  illa: 
Tanquatn  laqueus  enim  fupcrucnict 
in  omnes  qui  ledent  fuper  faciem  om- 
nis terrx. 

Hic  in  vltima  ifla  parce  reddit  caucos , quod 
hzc  mala  non  incidant : fic  habet  duas  partes  , in 
quarum  prima  ducet  i quibus  efl  abnincndum,5c 
in  fecunda  quibus  inliflendum,vt  hxc  mala  fiipec 
eos  non  vcniam.ln  priori  dicit  tria  : a quibus  ca- 
uendum  efl  , & qua  viilicatc,  & tertio  lationcm 
fubiungic  viriufque.  Dicit  autem  cauendum  ^ tri- 
bus,dicens  [Attendite  autem]  diligenter, 
Attendite  vobis  & vniuctfo  gregi, in  quo  vos  po- 
fuic  Spiritus  fanAus  reAores  epiflopos  regere 
Eccicfiam,  quam  acquifiuic  rangumefuo.  Pfjy. 
Atcendire  popule  meus  legem  meam  , inclinare 
aurem  vcfltam  in  verba  oris  mei  [ne  forte  ] Hoc 
non  dicit  propter  verborum  fuoium  mobilita^ 
rem,  fed  potius  propter  liberi  aibicrij  flexibilica- 
tem.£a.rr/;.z.Loqueri$  ad  cos  fi  forte  ipfi  audiant, 
&quicfcaiu[  grauenrur  corda  veflra]quz  ad  Deum 
vigilare  debent  fic  tcfpicere.  Ceri»/.f. Ego  dormio 
fic  cor  meum  vigilar.  Cor  amem  grauatumnon 
potefl  vigilare  [in  crapula]  qua  corruunt  fen- 
fus  in  fomnolcntiara.  Crapula  aurem  vocatur  hic 
omnis  fiiperadimplecio  tertenz  delciflationis. 
JEfWi.p.  Propta crapulam  mulii  petierunt.  Qui 
autem  abflinens  efl,adiiciet  vitam.  Awr.17.  Sicur 
in  diebns  Noc  comedebant  & bibebant , fir  non 
cognouerunc  donec  vcirit  diluuium  , & tulic 
omiKS. 

Et  cbrietatc]fecundum  efl  ^ quo  eflcauendum: 
quia  ebrietas  fubuercit  fenfum.ProKcr^.  lo.Luxu- 
riofa  res  efl  vinum, ruinultuofa  ebrietas.  Qmcun- 
que  his  deledbcur  non  erit  fapiens.  Ebrietas  au- 
tem hic  dicitur  euerfio  fenhium  ii  gaudiis  fiepopa 
& dignitatibus  & honoribus  huius  feculi.PrM.^o. 

' Noli  regibus  date  vinum , noli  regibus  6 La- 
mucl  dare  vinum  : quia  nullum  fecietum  vbi  re- 
gnat ebrietas. 

Ec  curis]rupetfluis[hiiius  vicz]Ei  hoc  pertinet 
ad  auaiitiam,dcquq.  t.Tim.^.Radix  omnium  ma- 
lorum efl  cupidi(.-ts.‘A/4(rl?. autem  2 4.dicit.Oratc 
ne  fuga  veflra  fiat  hyemc  vcl  fabbaco.  Et  hoc  in- 
cclligitur  quia  in  hyemc  quantum  ad  crapulam 
omnes  fruiflus  zflatis  funt  congregati.  In  (abbato 
autem  cum  non  efl  operandiun, tradatur  de  curis 
huius  vitz.Wfirr.ij.Optimum  cflgraria  ftabilire 
cor, non  efeis,  quz  non  profiienun  ambulantibus 
in  cis.  5. Quorum  Deus  venter  efl, fic  glo- 

ria in  confufionc  eorum  qui  terrena  fapiunr. 
i.Corimh,6.  Efla  vemri  fic  venter efeis.  Deus  au- 
tem hunc  fic  has  dcfttuct.  t.Corimh.i.  Efca  nos 
non  commendat  Deo.  Pom.  1 5.  Non  in  comdla- 
tionibus  fic  cbricratibus.l?sm.  1 4.Non  cil  regnum 
Dei  efca  fic  potus : fed  iufliiia,pax,fic  gaudium  in 
Spiritu  fando.  Pom.  1 C-  Huiuunodi  Chriflo  Do- 
mino non  feruiunr,red  fuo  ventri ; per  dulces  fer- 
mones  & benedidiones  feducum  corda  inno- 
centuin. 

Et  fuperueniae  in  vos]l1cor  opprimens.  Lue.  10. 
Super  quem  ceciderit  Iapis  ifle,comercc  eum  [re- 
pentina ] antequam  fperetis.  Dicit  enim  Vionyf, 


in  Eiiang.  D.L 

tjuod  Cubico  iiuc  repente  Bt,qttod  fit  przcer  Qiero. 
t .Tnejf.\ SZ\iVi\  dixcrint.pax  6c  fccuritas : tunc  re- 
pentinus eis  ruperueitict  iiueritus  * Hcuc  dulor  in 
vrero  habentis[^dics  itU]iudicij:quia  tunc  nun  pa- 
tebit eifiigiuin.£’a^<  ib.t  dilute:  rafedebam,&ccn- 
triti  Cunt  repentino  caCu.  Dc  hoc  dicic  Bt/ttH* 
fiernArdtu  O anguftiz Cupei  angul\ias.Hinc erunt 
peccata  accuiancia : tnde  terrens  viltis  dzmonum: 
fiibcus  , patens  horridum  chaos  inferni : defupet, 
iratus  ludcx  » & impendens  gladius  : incus  vrens 
conCcicmia, fotis  ardens  mundus.  luAus  vix  falua* 
btrur : egu  conAtiif^us  peccatis  vbi  latebo  .*  (^o- 
modo  apparebo ; Latere  erit  impo(Iibilr>appaicie 
intolerabile.  Illud  delldcrabo , & nufquain  erit. 
Illud  execrabor,&  vbiqceeric. 

Tanquam  laqueus  ] Hic  tangit  caufam  & ra- 
tionem didorum  [Tanquam  laqueus  enim]  per- 
petuo captiuans  detinens.  //«.t4.Quire  expli- 
cuerit de  fouea  > tenebitur  planca  eius  laqueo. 
Jertm.^Z.  Pauoc  & fouca  & laqueus  fuper  te.qui 
habitator  es  terrx  [qui  fedent]  quicicaucs^  & re- 
folut>,&  marcentes  otio.  Illi  enim  fedent  aim  be- 
(lia  Apoc.iG.  Quintus  angelus  cHudit  phialam 
fuam  fuper  fedem  bcftix  > &c  failum  cft  regnum 
eius  tenebrofum.  EecU.  (O.  Ouas  gentes  odit 
anima  mcartenia  autem  non  cA  gens  quam 
odciim  ; qui  (edent  iu  monte  Scit  & 1'hiliAhiiin, 
ti  Aultus populus  quiiubitac  in  Sichimis.Sedhi- 
tes  in  monte  Scit , Atnt  qui  crapulis  indulgent: 
quia  Seir  interprctaiut  hircus  propter  factorem, 
gulam,  iSc  luxutiam  fignihcans,qui,  Acur dicitur 
H<br.  1 1. propter  vnamcfcam  vendidit  primoge- 
nita fua : & contra  prxeepta  patentum , libidinis 
fux  accepit  coniugcs.Ct«e/’.a6.l’h>liAhiim  autem, 
qui  pauorc  cadentes  imcrptciamur  , figniAcam 
ebrios  cum  iduuueis  qui  in  Scit  (edent  conuiuan- 
tes.  Siclrem  autem, labor  intciptetatur,vcl  hume- 
rus, AgniBcat  cos  qui  propter  curam  vttx  Ku 
ius  omni  laboii  fupponunc  humerum.  Sedene  au- 
tem iAi  [ fuper  faciem  omnis  rerrx  ] quia  totum 
mundum  rcpleuenmt , $c  totam  terram  AbivAir- 
pate  dcfidcrant.  //4.y.  Vx  qui  coniungiris  do- 
mum ad  domum,  & agrum  agro  copulatis  vfque 
ad  terminum  locimunquid  vos  fuli^abitabitis  in 
medio  terrx  ? 

Vigilate  itaque  omni  tempore  oran- 
tes,vc  digni  habeamini  fugcrciftaom- 
nia  qiix  futura  funt } U ftarc  ante  Fi- 
lium hominis. 

Hic  fuadet  bonis  eAe  infiAendum; dicit  autem 
duo,  (cilicet,  quod  vigilanter  bonis  Aodhs  cA  in- 
AAcndum.&  ad  quem  linem.  Circa  primumduo 
dicic,  quod  fcilicet  vigilandum , Si  orandum.  Dc 
primo  dicic  [Vigilate itaque]  per  foliciiam  veArt 
cullodiam.  EA  enim  vigilare,  Acut  in  amchabitis 
diximus,  calorem  cordis,  &fpititum,Scfcnfu$,&: 
motusadextctioracxtendeic.  Calorem  enim  cha- 
iitatis,qui  proprius  cA  calor  cordis,  ad  Oci  boni- 
tatem debemus  extendere;  fpuitum  totum  , qui 
principium  eA  cognitionis,  ad  veritatem  Dei  ex- 
pandere : fenfus  obfcquiis  Chritli  mandpare:mo- 
IUS  omnes  In  vittutibiis  exercitare.  Tunc  facimus 
quod  dicicut  £(c/i.}9.  luAus cor  foum  tradet  ad  | 
vigdandiiin  diluculo  aJ  Dominum  qui  fccic  illum, 

& in  confp^Aii  Altidimi  dcprccabitiic. 

Anima  mea  defiderauii  te  in  iiot^c : fcJ  Se  fpiiitu 


uc.  Cap.  XXI.  311 

meo  in  prxeordiis  meis  dc  mane  vigilabo  ad  te. 
Tunc  enim  erit  hora.dc  qua  dicitur  Bcm.  t y-Hota 
cAiam  nosdefomno  furgctc[&  otatc]omniicm- 
porc: quia  incena  dlhoia.  /-ac.)  1 Beatus  feruus 
quem  cum  venerit  Dominus  cius , inucncrit  rigi- 
iamcm.Et  fi  venerit  in  fecunda  vigiiia,&  fi  in  ter- 
tia vigilia  vcncrir,&  ita  inuencri{,bcaii  funi  ferui 
i1li.Sctn|>er  enim  huievigilix  & orationi  infiAen- 
ddmcA.  Lut.xS.  Quia  oportet  feroper  orare  & 
non  dcficctc.t.TlicJf.vliitfiSuic  imcuniinune  ora- 
te De  vigilia  autem  & oratione  in  prxmidis  mul- 
ta dida  (unt. 

Vt  digniJTangic  bic  finem  duplicem.  Vnus  eA 
enim  in  canendo  pericula , Se  alter  cA  in  adipif- 
cendo  prxmium.  Dicic  crgo[Vt  dignijpcr  virtu- 
tis merita  [ habeamini  j a Deo  [fugere  lAa]  mata 
[quz  fututa  fune  ] Se  non  inuoluamini  ab  cis. 
i.Petr.  viim.  Vos  igirilr  fraitcs  prxfciemcs  hxc, 
cuAodite  vos,  neinfipiemium  crtore  traduiAi, ex- 
cidatis a piopria  firmitate.  Skenim  Deus  libera- 
bit nos, ficut  libcrauic  fuos  Exod.xi^  Non  (inens 
ad  cos  pcrcuAoicm  Angelum  ingredi  [ficAarc] 
fecundus  cA  finis.Dicit  auccm[&  Aacc](ecuri[anie 
Filium  hominislqui  tunc  veniet  adiudiciiim.Hxc 
enim  fccuritas  , iam  ipfa  bc.itituJo  cA.  Hic  enim 
eA  de  quodicituc  in  PfAtm.i  \ i.Difponet  (etmo- 
ncs  fuos  in  iudictotquia  in  xcccnum  non  coinmo- 
uebitur.  Terribilis  enim  ctit  valde  Iudex:ica  quod 
j^pec.C.  Abfcondanc  fc  in  fpcluncis  & petris,  & 
dicem  montibus  & petris : Cadite  fuper  nns , Se 
abfeonditenos  a facie  fedentis  fupet  thtouum»  Se 
ab  ira  agni.  7*hhum  1 Montes  commori  (unt  ab 
co,&  colles  defolaci  fune : Se  contremuit  cerra  a 
facie  eius,&orbis,^  omnes  habitantes  in  eo  An- 
cc  faciem  indignacionis  eius  quis  Aabit,  ^rquis 
tcfiAct  inita  Crocis  eius}  MM>icb.yEccc  venit; 
Se  quis  poterit  cogitate  diem  aJuemus  eius  i Se 
quis  Aabit  ad  videndum  eum  i Magnum  cAcrgo 
ibi  polle  Aarc. 

Erat  autem  diebus  docens  in  tem- 
plo : noclibus  vero  exiens  moraba- 
tur in  monte  qui  vocatur  Oiiucti.  Et 
omnis  populus  manicabat  ad  eunr  in 
templo  audire  cum. 

Hic  eA  vltimus  paragraphus,in  quo  per  exem- 
plum oAendiior  ,quam  inAantec  ipfe  inAitieno- 
llrx  faluti.  Dicit  igitur[Erac  autem  diebus]oinni- 
bus : quia  tunc  fcAum  vicinum  fuit , & multi 
conuencrant[docens  in  templo  ] propter  loci  fo- 
Icninitatc./Mw.iS.Ego  palam  locutus  fummudo. 
Ego  (c.T.pcr  docui  in  icmplo  quo  omnes  ludxi 
conueniunt , Se  in  abfcoiidiio  locutus  fum  nihil. 
A/a/fi. IO.  Quod  dico  vobis  in  tenebris , dicite 
in  lumine  ; Se  quod  in  aure  auditis  in  cubiculis, 
prxdicatc  fujjct  tctla.  Quod  enim  in  tenebris  pa- 
rabolarum Dominus  docuit , voluit  quod  Ap<v 
Aoli  publici  docerem  [ Noiftibns  veto  exiens  j dc 
templo  Se  ciuitate : qui.i  in  rqjtoba  ciuitate  non 
inucnic,  qui  eum  metu  Sacerdotum  Se  Scribarum 
Se  Pharifxoiuro  audcict  hofpitari  [ morabatur] 
ergo  [ in  monte  qui  vocatur  Oliueti  J imiigilans 
orationi.  Docuit  autem  in  boc , quod  nos  de  dic 
prxdicationi  Se  oj^cribus  bonis  debemus  infiAcre: 
in  noiAc  autem  orationi  & comcmplaiioni  vaca- 
re. Pf.<lm.<{\ , In  dic  mandauit  Dominus  mileri* 
coidiain 


gi  1 D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prscd. 


cottiiam eius, &nodkc canticam  cius.  Thren.x,  . 
Confulge, lauiia  in  node  inprincipioTigiliaruni: 
cfFundc  ficut  aquam  cot  tuum  ante  confpcdiim 
Domini ; lena  manus  tuas  ad  Dominum  pto  ani- 
mabas patuulorum  tuoium.  Qtiod  amem  ocauic 
in  monte  fignificat  quod  in  eminentia  fpiritas 
orandum  cft.  i .Corintb  t4.0iiho  fpiritu,  orabo 
& mcnie:pfallam  fpirinnpfallam  & mente./#4fl.4. 
Veri  adoratores  iiorabuni  Patrem  in  fpiritu  & 
veritate.  In  Oliuccj  autem  monte  orandum  cft: 
quia  in  affluxu  diuin*  bonitatis  &mifcricordix. 
Caniic.  i , Oleum  cffufiim  nomen  tuum[8c  omnis 
populus  manicabat  ad  cum]  hoc  cfr»mane  venire 
ad  cum  accelerabat  [ in  templo]  vt  propinquiora 
caperent  loca  , & melius  poUcnt  [ audire  illum] 
quia  gratia  dimifa  fuit  in  labiis  fuis,&:  dulce  elo- 
quium iptios , & loquebatur  ficut  potcftatcm  ha- 
bens. De  primo  horum  dicitut  in  Pfu!m.^^ . Dif- 
fnfacft  gratia  in  labiis  tuis.  De  fecundo  Cwric.a. 
Vox  rua  dulcis.  De  tertio  Loquebatur 

enim  ficut  potcflatcm  habens,^  non  ficui  Sciibx 
eorum  & Pharifxt. 


CAPVT  XXII. 

Appropinquabat  autem  die.s  fc- 
■V  ftus  Azymorum  , qui  dicitur 
Pardia  : & quxrcbant  Prin- 
cipe.? Sacerdotum , & Scribx, 
quomodo  cum  interficerent: 
timebant  vero  plebem. 

B hoc  loco  determinat  de  lacra- 
mento Pa(Tionis,rublungcns de fa 
cramcntoScpulrurxj&ieaiofub- 
nedens  de  facranicnro  Refurre- 
dionis:ficuc  patuit  in  diuifione  li- 
bri iflius,qaam  a principio  induxrmus.Sacramcn- 
tum  autem  Pailionis  diuidttur  in  duas  paries , in 
quarum  prima  , omnia  circumdantia  Padtonem 
deferibuntur : in  fecunda  autem  pei  glorificatio- 
nem Centurionis,  qua  Deum  glorificauit,  aliquid 
de  cifcdu  Padionis  aperitor.  Adhuc  aurem  Padio 
ipfa  habet  tres  panes.  Dicit  enim  ptimo  caqux 
circumdabam  captiuiiatcm  : in  fecunda  autem 
ponit  ea  quz  circumdabam  iudicium  ; in  tertia 
autem  ponit  ea  quz  circumdant  mortem  Domi- 
ni. Primum  horum  trium  continetur  in  c.apitulo 
ido  > Si  habet  quaiuor  partes , in  quarum  prima 
pomincur  ea  quz  faciunt  ad  Difcipulorura  con- 
firmationem : in  fecunda  autem, ea  quz  ad  tradi- 
tionem : in  tertia  aiitem,ca  quz  circumdant  Prin- 
cipis Apodolorum  negationem : Se  in  quarta,  ea 
qiiz  facium  ad  illufionem  & accnfationem  con- 
tra Donunnm.  In  prima  idarum  tres  fune  partes. 
Ponit  enim  ptimo  ea  qu.r  canam  circurodamdn 
qua  confirmauit  eos  per  (aeramenti  fiifcepcionem; 
in  (ecunda, eorum  de  ambitione  principatus  coni- 
pefeit  contentionerq : in  tertia  autem  , firmat  cos 
per  orai  jonem.Adhuc  autem  prior  harum  inqua- 
enor  fiibvliuiditui  partes , in  quarum  prima  dicit 
ad  patiendum  conententiam  cemporistin  fecunda 
autem  ponit  proditionem  traditoris  : in  tettia 


ponit  ea  quz  ciraimdant  cccnam.in  qua  (radito* 
ris  voluntas  cd  confirmata  ad  tradendum : in 
quarta  vero  ponit  tacitam  proditoris^  pro{K>firu 
malo  reuocationem.  In  prima  harum  tria  conti- 
ncniuc,  in  quorum  ptimo  conueniemia  tcmpoiis 
ad  PafTionem  Chridi  defetibituttin  fecundo  con- 
firmata voluntas  Saccidoiiira  ad  hoc  idem  oden- 
dienr : in  tertio  timor  plebis  ad  hoc  perficiendum 
allegatur.  Dicit  igitur. 

Appropinquabat  autem  ] dum  ea  quz  didia 
fune  ageremur,  lu  fabbato  enim  anrc  Ramos  pal- 
matum in  Bethania  fuit , vbi  Maria  ftipci  caput 
ipfius  vnguentum  cdudit  in  folcmni  caena , quz 
fibi  ibidem  parara  fuerat.  In  fequenct  autem  die* 
quz  prima  retia  fuit  apud  illos,  fedens  fuper  afel- 
ium,  venie  Icnifalcm  in  templum,  & expulit  inde 
vendentes  & ementes : S<  circa  vefpeiam  ciufdem 
dici  iterum  exiens  de  Icrufalcm  rediit  ad  fuum 
hofpitium.  Et  fecunda  feria  iterato  rediit, de  do- 
cebat in  templo  , & time  prTfcmaraci)  fibi  adul- 
teram iiberauit : ficut  legitur  hsn.S.  £c  dicunt 
quidam  quod  tunc  exiens  de  Icrufalcm  maledixit 
ficulncz:  ficut  leg'rurA/arrb.u. Tamen  hoc  non 
cd  cerium.Tertia  autem  (etia  veniens  in  templum 
confuuult  Scriba.s&  Pharifzos,  ficut 

habitum  cd.  Et  eodem  die  odenfo  fibi 
zdificio  templi,  ptzvlixitca  quz dcdedtu&io- 
nc  templi  Si  mundi  habita  funt  in  capitulo  ante- 
riori. Et  illo  die  fecundum  Mauh  i6.Avx\vMtm% 
quia  pod  biduum  Pafcha  fiet.Et  quia  tunc  dixerat 
Attiih.ti.  Non  me  videbitis  amodo, donec  dica- 
tis: Dencdiflus  qui  venit  in  nomine  Domini;pu- 
tab?ni  quod  vellet  PalTlonem  fubtetfugcrc  : ideo 
eodem  die  congregati  fune  in  atrium  Principis 
Sacerdotum, qui  dicebatur  Caiphas.&  tradiabanc 
qualiter  capeienteum  fine  turbis.  Illis  autem  ibi 
exidcnnbus,aadiuit  ludas  ibi  eflc  congrcgatos:& 
in  cradino  mane,  hoc  ed,  in  quarta  foria  venit  ad 
eos,&  pa£U  fune  cum  eo  pto  }o.dcnariis,quoium 
quilibet  valebat  lo.  vfuales  argenteos  , boccd, 
tiecentos.Ft  fic  damnum  vngucnti>aiiiispreciuni 
pHcabac  fc  furaturum , venditione  Domini  fui  Se 
Magidri  recotnpenfaoic.  Et  ideo  quia  in  quarta 
feria  venditus  ed  Dominus,  legitur  prophetia 
/faU  capitulo  40.  in  qua  fit  mentio  de  pretio, vbi 
dicitur : Ecce  merces  eius  cum  eo  , & opus  illius 
coram  illo.  Et  hzccd etiam  caufa,  propter  quam 
quarta  ferta  in  adli£lionibus  icituiiorom  fecun- 
dum locum  tenet  pod  fextam  feriam  :'qin'a  Prin- 
cipalis cd  (exta  fciia , in  qua  Dominus  ed  crucifi- 
xus : fecundum  autem  locum  tenet  quarta  fetia, in 
quacd  venditus.Etideo  multi  ieiunani  illas  duas 
ferias  In  feptimana.  Quod  autem  quzdara  Gloffi 
hic  dicit  (Hzc  ante  biduum  Pafchz  congregatis 
Principibus  Sacerdotum  Se  Scribis  in  atrium 
Caiph.c  Mttithtm  geda  tedatur)  imelligendum 
ante  biduum  : ita  tamen  quo^i  in  ip(b  biduorqnu 
quarta  feria  fidum  cd , quando  biduum  fuit  vfi- 
que  ad  fexram  feriam , quz  fuit  dies  P.ifchz. 
Et  non  fuit  fadum  in  tertia  feri.i : (ed  res  geda 
(e  habuit , ficut  didum  cd.  Sic  ergo  dum  ida 
fierent. 

Appropinqunbat]  j>er  dies  ficdidos  [dies  ft- 
dus  azymorum]hoc  cdtquimadecima  luna  quan- 
do (edum  (blemnit.iiiscclehran((um  fuit.  Duia- 
b.ir  autem  fedum  feptem  diebus , in  quibus  non 
licebat  fermentatum  comedere  , fient  dicitut 
ExoJ.  1 3.  in  mcmoiiam  cius  quod  cum  confpcc- 
fionc 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XXII.  313 


fione  azyma  coafli  funr  exire  dc  i€gypto.  Hoc 
autem  incepit  in  die  iiinz  quarcxdecimz  ad  vef- 
perum,  qiudo  non  inucniebadir  fermentatum  in 
domibus  ludzoruin.  Et  hoc  fuit  in  feria  quinta 
in  vcf|iera,qu.T  c{l  intet  feriam  quintam  & feriam 
Textarn.  Vnde  Exad.x  a .Quartadcclma  dic  ad  vel- 
perara  comedetis  azyma : & in  qutniadecima  dic 
folennicas  cft  azymotum.  Et  fic  patet  quod  cum 
Dominus  in  quanadccima  luna  corpus  fuum  de- 
dit invefpcra»  quod  non  erat  fennentattim  in 
domibus  ludzorum.  Et  ideo  Latini  conBcium  de 
azymo  » liait  etiam  in  veritate  Dominus  corpus 
fuum  dedk  in  azymis. 

Contra  tamen  Gi*d  ('qui  de  fennemaco  con- 
liciunrjnc  obiiciunr.  /«4;r.i8.Non  introierunt  in 
przcorrum  ne  contaminarentur » fcd  vc  comede- 
rem Pafcha.  Sed  cum  comedebatur  Pafcha , erat 
1 4.luna  : croo  in  Paraferue  quando  hoc  dixerunt 
3udzi,Uinaiuicquarradccima:  ergo  ame  hoc  fuit 
fermentatum  in  domibus  ludxorum.  Et  confecit 
*x  hoc  pai>e,qucm  inuenit  in  donw  t ergo  confe- 
cit de  fermentato  : quia  ame  hoc  fuit  luna  cenia- 
decima»  vt  dicunt, quando  Dominus  fecit  Pafcha 
cura  Diicipuiis  fuis.  Quod  ante  feftum  Pafchar 
fecerit  cocnara  aim  Difcipalis,  probant  /04^7.1 ). 
vhi  dicitur : Ante  diem  feftum  Pafchz , feiens 
Iesvs  quia  venit  hora  cius  > vc  tranfeat  ex  hoc 
tmmdo.&c.Et  poft  paucaiSurgii  a ctzna,&  ponit 
veftimcma  fua : ergo  1f.s}'s  comedit  Pafcha  fuum 
luna  tertiaJccima.  Tunc  autem  non  fuit  nili  fer* 
mentarum  in  domibus  ludzoiumtergo  dedit  cor- 
pus fuum  in  fermentato. 

Adhuc  autem  addunt : quia  cum  vmbra  debeat 
icrpondcrc  vcricjct>&  c conuer(b:iunc  debuit  im- 
molari in  cccna  agnus  vcrus,quando  in  ccvna  im- 
molabatur agnus  typicus:fedquartadecima  luna  ad 
vefpcrura  immolabatur  agnus  typicus:ctgu  etiam 
c^uartadcciina  luna  immolatus  cli  agnus  verus:fcd 
in  Parafccuefiiit  immolatus  agnus  verus  in  ctucc: 
ergo  Parafccucs  fuit  luna  quactadedma.Cum  ergo 
Chriftus  prxcedemi  vcfpcrc  dederit  corpus  iuum, 
ipfc  dedit  hoc  Innatcniadecima.Ettunc  non  fuit 
niii  fermentatum  in  domibus:  ergo  confecit  dc 
fumcntaio.  ' 

Adhuc  autem,  Lu<.i dicitur  .quod  mulieres 
parauerunr  vnguenta  in  Parafceuc.  Hoc  autem 
i)on  iicutiTct , h r.irafceucsfuiftct  luna  quarrade- 
cimatquia  iftadies  erat  celeberrima  , ftciu  dicitur 
Ltuit.w.tx^  tunc  luna  fuit  quartadecima.Scd  in 
przccdenti  dic  dedit  Dominus  corpus  fuunuergo 
quando  dedir  Juna  fuir  rcrciadcdma- 1 urTc  autem 
non  fuit  nifl  fermentatum  in  domibus  ludaro- 
tum : ergo  tunc  confecit  dc  fermentato.  In  his  & 
fimilibuscon/lftit  alTertio  Grxeorum. 

In  contrarium  autem  huius  obiiciunt  Latini. 
Diciinr  enim  Prima  die  azymorum, 

quando  Pafcha  immolabatur  > dicunt  DiTcipuli 
Domino : Quo  vis  eamus , & paremus  cibi  co- 
medere PafchiiHoc  autem  Difcipuli  dixetnnt  dic 
louis,  nondum  adhuc  capto  Domino  ; ergo  rimc 
fuit  luna  quartadccima,  quando  ante  hoc  Pafcha 
non  immolabatur : ergo  runc  comedebatur  azy- 
ma. Vnde  fxcd.iz.  Primo menfequattodecimo 
die  rocnfjs,  ad  vcfperum  comedetis  azyma.  ■* 
Adhuc,  iMc.xt.  Venir  dies  dzymorum.in  quo 
ncccllc  erat  occidi  Pafcha  , & mifit  Petrum  & 
loanncm,  &c.  ergo  tun'c  erat  luna  qu.irradccima: 
quia  aliter  non  fuifict  r.ecclle  occidi  Pafcha  :& 
D‘Ail>emAi>tgmttn£Htitn.  D-Lue- 


tunc  fecir  coennm : cum  ergo  tunc  non  fuerit  in 
I domibus  nili  azymum, ipfc  Dominus  confecit  dc 
I ^zymo.Ht  hoc  quidem  pro  certo  verum  cft  fccun- 
; dum  hiftoriam  Euangelicam. 

I Veritas  autem  huius  difceprationts  Icirur  pei 
diftindlionem  huius  nominis  Pafcha  , quod  fe* 
picm  quidem  modis  diciiur.PfimoqtiiJcm  modo 
! dicitur  totum  tempus  feptem  dierum  l'afcha « k 
I lana  quintadccima  vfque  ad  vigchmamprinum 
j menfis  Aprilis,  vfff.iz.  Cum  Petrum  Hetodes 
' apprchendiilct  miiit  in  carcerem , volens  poff 
Pafcha  producere  cum  populo.  Secundo  modo 
dicitur  Pafcha  hora  vnius  diei , hoc  eft , vcfpera 
Iunx  quarcadccimx ; «V  hc  accipitur  fared.  i a. & 
Lrwir.it. Quartadccima  die  ad  vcfperam,  Pafcha 
Domini  cft.  Et  ita  accipitur /04».v).  Ante  diem 
feftum  Pafch*  , &c.  Tenio  modo  dicitur  Pafcha 
prima  dies  azymorum, qiix  fuit  limadccimaepiin- 
ra.Et  hoc  modo  dicitur  hic, Appropinquabat  au- 
lem  diesfeftus  azymorum  , qui  dicitur  Pafcha. 
Q^arco  autem  modo  dicitur  P.ifch.a  panes  azy- 
mi,qui  fiebanr  in  Pafcha.  Ipft  non  in- 

troierunt in  prztorium,  ne  contaminaremnr , fcd 
vt  comederent  Pafcb.n.  Quinto  veto  medo  dici- 
tur Pafcha  agnus  pafchalis.  /.«r.it. Venit  dfesdn 
qua  necefte  |uit  occidi  Pafcha.  Se.\to  niododid- 
UK  Pafcha  fcftiuicas  epularum  iftius  temporis. 
Sicut  dicitur  i.ParaI.\o.l^Ott  fuit  Phalc  (iuc  Paf- 
cha limilc  huic.  Septimo  modo  dicitur  Pafcha 
ipfc  Chr!ftu5.t.C0r»ffriEr.t.Pafcl»anoftrum  immo- 
latus eft  Chtiftus : itaque  epulemur.  Vnde  vetfus. 

HebdomM  , hor*  , dtei,  epuU,  peitu , 
chrtfiui.  I 

Ad  hoc  igitur  quod  dicunt » quod  veritas  vtn- 
brr  debet  rcfporclerc.Dieendinn,quodquoad  hoc 
tcfpondettquod  ficut  14. lura  imnKiiabaturad  ve- 
fpetamrita  etiam  immolatioChiiftt  fuirinchoata 
: quartadccima  luna  ad  vcfperam  , quia  tunc  fuit 
captus  Dominus  Iesvs.  Cerna  autem  iot.iIttcr 
ccenx  refpondet : quia  quartadccima  Iiina  ad  vef- 
petam  poft ca*n.im  agni  typici, funipius  cft  in  coe- 
na  Agnus  venis. 

Solent  autem  a Patribus  quatuor  ^flignari  ra- 
tiones,quare  Dominus  corpus  fmira  vlmnodc.fic 
Difcipnlis^poft  canam  illara:cura  tamen  ita  non 
fumatur  ab  Eccicfia  : quia  Ecclelia  fumit  hoc  fa-> 
cramentum  ore  iciuoo : quarum  prima  cft  poiillt- 
ma  : quia  hoc  facramemum  datum  cft  in  memr- 
riaie  abeuntis  Dumini,  Memoriale  autem  vltimo 
poft  alia  datur  , vt  memoria  remaneat.  I.uc.xi, 
Hoc  facite  in  meam  coramcmor.atioijcm  t.C«r.ii. 
Quoiicfcnnquc  fumitis  panem  hunc  , Hc  caliccm 
bibetis,  mortem  Domini  annuntiabitis  donec  ve- 
niat. Secunda  autem  eft  qua*  poft  hanc  cft  potiort 
vt  veritas  initiata  ad  vmbr.im  terminata , vm- 
biam  oftendat.  Vmbram  hsbens  lex  fu- 

turotum  bonorum  , non  ipfatn  rmaginetn  rentro. 
Vnde  etiam  Dominus  dicit  Lw.ix,  Eaquz  fune 
deme  hnem  habcnt.Er  hoc  dixit  in  cana.  Tertia 
ratio  eft  , quia  hoc  facraircmum  maxime  liimac 
cumChrifto,&vnit  incorporando.  Et  ideo  Dif- 
cipulis  iam  trepidantibus  , viciino  datur  pro  fir- 
mamento cordis,  & vniendo  aim  Chriflo,omrii- 
bus  aliis  iam  confummaits.  /odw.iy.Tu  inmc,&’ 
ego  in  cis,  vt  ftntin  vnum  confummati.  C^urra 
autem  ratio  eft : quia  ille  cibus  non  tranlic  ad 
vemrenr , fcd  ad  memem  : & ideo  omnibus  aliis 
iam  fumptis  ad  neceihtatcni  corporis  & legis. 

, D d 'ifte 


^1 4 D.  Alberd  Magni,  Ord  Prsd. 


ifte  ficut  rpiiituale  quoddani  cft  addiiiis.  i . Cor. 

1 f .Prius  cit  quod  animak  c(l:deimic  autem  quod 
fpirituale:pcr  aoiinaleenitn  tranfitur  adfpiritualc. 

His  itaque  habilis  accedamus  ad  litcram.  Sic 
cnim[appfopinquabat  dies  fcftus  azymorum  ] In 
quo  notatur  temporis  congruentia  [ qui  dicitor 
pafcha  ] vt  quando  agnus  r)'pieos  immolabatur: 
tunc  etiam  verus  pro  ialuie  mundi  occideretur 
[&]idco  ciir.c  cum  crfeftu  [ quxccbanc  Principes 
Sacerdotumjin  quibus  erat  au&oritas[&  Scribae] 
in  quibus  erat  falit  nomiuis  feientia  * qui  etiam 
ante  hoc  fipc  fiuftra  quarfieranc , qux  tempore 
non  prxoidmato  qoxrcbani.  h*n-  7.  Tempus 
meum  nondum  aducnit.  /0«».  lo.  Nemo  tollet  i 
me  animam  meam:fcd  ego  pono  eam , & iterum 
fumo  eam.  Vnde  etiam  Luc.  ij.  dixit  Herodi. 
Dicite  vulpi  illi:Ecce  hodie  & cras  darmonia  cii- 
cio,&  fanitaics  perficio  , & dic  tertia  confumor. 
Modo  autem  congruo  tempore  cum  cife^u  per- 
roifli  funt  quxicrc  [quomodo!  Hne  turbis  [eum] 
comprehcnfuml  e s v M[intet6ccrcnt]/1/.t/rfe.i6. 
Quxrebant  Principes  Sacerdotum  , quomodo 
1 E s V M dolo  tenerent  & occiderenr.In  hoc  ergo 
confeitfciunt  Principes  Saccidotum  & Scribx. 
Certef-  49.  In  confilium  eorum  non  veniat  anima 
mea.  Malediflus  furor  eorum  , quia,pertinax  : 6c 
indignatio  eorum, quia  dura. 

Adhuc  autem  Dominus  1 e s S v S in  membris 
quxtitur  ad  Recidendum  a tahbus  qiri  ambiunt 
indigni  principatum  , & qui  vfuipant  cathedras 
Dofkorum.  Illi  enim  nollent  aliquem  viucre  qui 
fada  cotum  dctcllaiur.  jlmoi  j.Odio  habuerunt 
corripientem  in  jtoria  , & loquentem  pcifc<3c 
abominati  funt. 

Timebant  vero  plebem  ] qnx  libenter  Domi- 
num audiuit,  & qux  cumtanquam  Prophetam 
habuit.  Nec  tantum  timebant  quod  dc  manibus 
eorum  eriperetur  > fed  quod  plebs  irrueret  & ma- 
nus iniicctet  in  captiuaiores.  Vnde  /«4».7.  Dixe- 
runt: Nunquid  aliquis  de  principibus  rredittn 
eum?  aut  ex  PharifxisJfed  rueba  hxc  qux  non 
nouic  legem, tnaledida  ell. 

Incrauic  autem  facanas  tn  (udam, 
qui  cognominabatur  Scarioth*,  vnum 
dc  duodecim : & abiit , U locutus  cft 
cum  Principibus  Sacerdotum,  S:  Ma* 
iflratibus,  quemadmodum  illum  tra- 
creteis. 

Hic  ponit  conuenientiam  iniqux  volunntis 
eorum  cum  proditore:&  dicuntur  lex,  in  quorum 
primo  ponitur  qualiter  conuenii  ludas  cum  pri- 
mo omnis  malitix  auftore:  fecundo  defetibitur 
quis  vcl  qualis  fuit  in  il^a  proditione:  tertio  qu.i- 
hier  conuenit  cum  principibus  in  turpis  & fime- 
Ib  ptetij  petitione  : quarto  qualiter  iniqui  gauifi 
funt , & conucneruni  cum  ipfo  in  funirox  petirx 
ptomiHione  : quinto  qualiter  vidus  cupiditate 
fpopondit  {celu$ptoditionisperficcrc:fcxto  qua- 
lirer  jx)(i  fponfionem  pcrfcucrainc  tn  malitia, in 
quxuia  traditionis  opportunitate.  Dicit  igitur. 

Inttauit  autem  fatanas]Non  quod  menti  eius, 
vei  animx  itlabereiur  : fed  quia  in  co  fuggerendo 
locum  fiix  inuenic  malitix.  Hunc  autem  introi- 
tum inchoauit  in  vnguenti  cifufione  in  Dethania; 
quando  mulici  vnguentum  pretiofum  effudit 


malitiam , cum  ad  Sacerdotes  abiens  conuenit 
depretio  fanguinis.  Sed  in  toto  confummauic, 
cum  a Chrillo  buccellam  accepit , poflquam  fa- 
tanascum  toioAnccfic^u  malitix  in  eum  imra- 
uit.  Um/}.  I}.  Pod  buccellam  iutroluit  ineum  fa- 
canas.  Cum  ergo  acccpiiTec  ille  bncccllam,  exiuic 
continuo-  Erat  autem  nox.Ec  dixit  Usvs  : Quod 
facis  , fac  citius.  Ante  autem  non  immiferat  in 
cor  ciusdiabolus  tradendi  propofitum.  Icmh.  tj. 
Cerna  fada  ann  diabolus  roihila  in  cor  vc  tra- 
deret lii-ias  Simonis  filius  Scariothis  Bcne  autem 
dicitur  fatan  ir.trafle  in  cum:quia  mouir  cum  vc 
fuuro  mancipium  , vel  ficut  fuum  pecus.  Quem 
enim  (ic  diabolus  imraucric,  fempet  io  pi^un* 
dum  vitiorum  impellit.  Matih.  8.  Totus  grex 
porcorum  per  prxccpi  ferebatur  in  mare, hoc  clf, 
in  profundum  amaritudinis  vitiorum,  i.  Hrg.  \C. 
Exagicauit  cum  fpiricus  nequam  a Domino. 

In  Iudam]Eccc  quis  S<  qualis  ell  traditor , qui 
omnem  rationem  diligendi  & ob/b^uendi  habuit, 
ic  nullam  prodendi.  Ex  nomine  enim  innuit  dc- 
notionem, ex  patria  fcelctis  auerlionem,ex  digni- 
tate gratiarum  asionem.  ludas  enim  conHtens, 
vcl  glorificans  intcrptetatut:quia  confeilloni  ve- 
ritatis & glotificatipni  laudis  intendere  debuifln. 
Et  ideo  Dens  eum  fuo  nomine  a crimine  auene- 
re  voiuit[Scariothjaurem  memoria  mortis  iiKcr- 
prctarur:quia  memoria  mortis  eum  debuit  com- 
pefeete  ab  audacia,  ^re/1.7.  Mcrqorarc  nouiflima 
tua , & in  xiernum  non  peccabis.  Sicut  & de  luda 
dicitor  Gtnef  49.  Inda  tc  laudabunt  frartes  tiu. 
Elcdlionc  autem  fiiii  rnus  de  r j.fuper  Ditclrmlo* 
exaltatus : A;  ideo  gratiis  agere  debebat. 40. 
j Homo  pacis  mcx  in  quo  fpcrab.im,  magnificabat 
fupet  me.fnpplantationcm.  Adhuc  autem  & de- 
pofitarius  Chrifli  fuit , & conuiua.  Dc  primo 
han.u.  Habebat  loculos,  & ea  qux  mittcl^tur, 
portabat.  Dc  fecundo  dicitur  in  Pfalpi.  r 4 Qui 
fimul  mccum  dulces  capiebas  cibos.  Hic  ergo 
dctcftabilis  fuitproditor.DiciQamen  Cb^/quod 
ideo  dicitur  Scarioth  : quia  non  de  nono,  fed  diu 
mortem  Domini  procurare  meditatus  fuit. /o4«.6. 
Nonne  ego  duodecim  vos  elcgl,&:  vnus  ex  vobis 
diabolus  ed  ? 19.  Quem  maxime  diligebam, 
auerfatus  cfl  mc. 

Et  abiit]  eccequalirer  iniqui  mercimonij  con- 
trarium quxtiuir.  Dide  autem  tria,  tciliccr,  quod 
avia  veritatis  abiit,  quodeum  iniquis  conlllia 
tradlauit,  quod  dc  proditione  cum  iniquis  conuc- 
nir.  De  primo dicic  quod  [abiit]  Pfatm.i.  Abiit 
in  confilio  impiatum  . in  via  peccatorum  ftc* 
tit,&;cum  his  qui  in  cathedra  pcllilcntiz  fede- 
runc  conuenit.  Eiech.^  Abij  amarus  in  indigna- 
tione fpiritus  mei  locutus  cft  ] dc  proditione 
[ eum  Principibus  Sacerdotum  ] in  quibus  erae 
; fuonna  potefias  [ & M jginr.ttibus  ] hoc  cft,  Scri- 
j bis,  qui  magifti  erant  do^rinx  erronex  ludxo- 
' ruin.i . Efdr.  9,  Manus  magiftraiumn  prima  erae 
I in  tranfgrcfllonc  hac.  Tamen  dicit  cin/i  quod 
i inagiftraius  vocantur  duces  exci  citus,  quos  fta- 
tuer.im  Romani  ad  refiftcndom  vndique  Icditio- 
I nibus.^om.x.  Confidis  rcipfum  ducem  eliccxco- 
: rum,  eruditorem  infipientium.  magiftrum  infan- 
tium. Qui ergo  alium  doces  , idpjiim  non  doces 
■ [ quemadmodum  illum  traderet  cis  ] Qiiamutf 
enim  cllcnt  principes  magiftrarus  , nihil  repu- 
tabant fe  habere  quamdiu  Chriilum  videbanr, 

qui 


inEuang.  D.Li 

qiri  tamen  in  nollo  nocebat  eis , niG  quia  Patrem 
eloriGcabat.  I.  Efiher.^.  Cum  omnia  hxc  ha- 
Dcam,  nihil  me  habere  puto  quandiu  video  Mar> 
dochzum  ludxum  (edentem  ante  rore*:  regiaa. 
Ita  dixit  Aman  »qui  inierpretacui  iniquus.  Mar- 
doch;cus  mterprctacur  amare  conterens  iinpu* 
dentem:  & Ggnificar  Chriftum  qui  contriuit  im- 
pudentem diaboIum>  tam  in  fe  quam  in  membris 
iuis,  quem  iniqui  grauiccr  viderunt.  Sdp.  i.  Ora- 
uts  cfl  nobis  etiam  ad  vidaidum.  Et  ideo  decios 
proditione  trat^auerunt. 

Ecgauifi  fune , & pacli  funt  pecu- 
niam illi  dare.  £c  fpopondic:  & qux- 
rcbat  opportunitatem  vc  traderet  il- 
lum fine  turbis. 

Duo  tangit ; gaudium  pcGimorum,  Sc  conia- 
rum. Dc  piimo  dicitui  Ertu.  i.  Lzeamur  cum 
malefecerint)  & exukant  in  rebus  peOiinis  [ & 
padi  Ginc  ] libentiilimcdamnum  fubcunies  [ pe- 
cuniam itu  dare  ] Et  ideo  dicitur  Eccii.  lO.  quod 
auaro  nihil  c(l  fccleilius.  Hic  enim  in  vita  /ua 
ptoiecit  intima  faa,quoDiam  & animam  fuam  ve- 
nale habet.Non  enim  vi  dicit  Chryftfiomit»  curat 
quid  vendat, vtrum  Deum  aut  homine, dummodo 
pecunia  accipiat  paruam[Et  padi  fune  pecuniam] 
refpedu  eius  quod  valuit.Sed  ille  potius  obolo  cu 
commutallet,  antequam  nihil  aocepiflcc.iTat  /’.!  t . 
Appendettim  mercedem  meam  triginta  argenteis, 
pet  quos  appretiatus  fiuo  ab  eis.Sic  fratres  lofeph 
Gtn.^y.  vendiderunt  lofeph.  Sed  ille  lo.vcnditus 
e(l.  Iftc  non  niG  de  tertia  reputatus  cG  eife  me- 
lior loieph.  Ec  G corpus  lofeph  valuit  dccctn  ,& 
anima  decem:tunc  deitas  , tn  qua  Chrillus  abun- 
dauit  fuper  lofeph,  xGimatione  iGorum  nonniG 
decem  valuit[&  fpopondit  amore  pccunix  Deum 
vendens.  \,Tttnot.%U.  Qui  volunt  diuiics  Gcri,in- 
ciduni  intenroiioneni  bc  in  laqueum  Diaboli , &; 
deGderia  multa  & nociua,qux  mergunt  hominem 
in  interitumde  petdirioncm[&]congruam[quz* 
rcbat  opportunitatcm]ipfe  ludas  [vt  traderet  illu] 
Icfum  ChhGmn[Gnc  tiubis]  propter  cauiam  qua 
fupciiusinduximus.A/rf/tl?.  i6.  Ne  forte  tumui- 
CMS  Geret  in  populo  ,&  fcandalum  iGud  fuftinere 
non  |>onent. 

Venie  autem  dies  Azymorum, in  qua 
necclTc  erat  occidi  Palcha. 

Hic  tangit  decccna,inqna  compleuit  diabo- 
lus cor  ludx  ad  tradendum.  Diuiditut  autem  in 
qu.truot  patees  , in  quarum  prima  agit  de  cccnx 
ptxparatione  : in  fccurtda  dc  difcubitu  in  corna: 
in  tertia  de  Sacramenti  noni  inGitunonc:in  quar- 
ta autem  & vliimade  proditoris  quadam  cauta 
a propuGto  leuocatiotic.  In  prima  harum  duo 
facit:tcmpus  enim  necciTarix  pixparaiionis  deter- 
minat , & mittit  mintdros  prxparationis.  De 
primo  dicit  [ Venit  autem  dies  azymorum  ] hoc 
cG  quatcadecima  dies  menGs  lunaris  Aprilis. 
fxf^.ia.MenGs  ifte  principium  vobis  menGum 
cG  , primus  in  mcnGbus  anni : quartadedina  die 
menGs  huius  ad  vefpcttun  tollat  vnufquifque  ve- 
Gtum  agnum.  Et  hoc  cG  quod  didt[in  qua  ne- 
cclTc  fuit  ] fecundum  prxeeptum  legis  Exed.  ii. 
[occidi  P.afcha  ] Et  hoc  validum  eG  comta  Grz- 
costquia  iGa  fuit  dies  quartaJccima  ad  vcfpcrum: 

D.AlIterti  Eiutn^.  D-Luc, 


ic.  Cap.  XXII.  gi5 

&IUDC  nihil  erat  dc  fermentato  in  domibus  Iu- 
dxorum.  Pafcha  autem  hic  vocaiut  agnus,  quem 
omnis  multitudo  Eliorum  Ifracl  immolautt  ad 
vefpcmm.  Ec  ideo  A/drc.t^.dicicuc.  Ecat  Pafcha 
& azyma  poG  biduum,  hoc  enim  dc  quana  feria 
dicitur : quiapoG  quartam  & quituamad  vefin:- 
rum  (unt  fada  iGa  qux  hic  dicuntur. 

Et milit Petrum  & loannem, dicens: 
Euntes  parate  nobis  Pafcha, vt  mandu- 
cemus. Ac  illi  dixerunt : Vbi  vis  pare- 
mus? 

Et  miGc  Pcmim  & loaiincnt  ] qui  huius  ctr- 
nx  erant  miniGri  & prxparatuccs.  Uicurtiur  au- 
tem hic  quatuor,  fcilicct , quos  iniGt  ad  prxpa- 
randuin , & prxcepnim  pixparationis,  dt  vbi 
prxparaieni,  & ipfa  prxpat.itiu  quam  obedientes 
feceiunt  Difcipuli.  De  ptimo  didt  [Et  miiic 
Petrum  & loannem  ] qui  duo  ad  omnia  legis 
mioiGeria  implenda  erant  deuonores.  Prxteica 
per  loannem  peifb^io  contemplationis ; per 
Petrum  autem  pcrfedlio  dcGgnarur  a&ionis.  Hi 
funi  qui  GmuJ  currebant  loan.  lo.  Currebant  duo 
Gmul,  & ille  alius  Difcipulus  przcucuitit  citius 
Pereo.  Hi  Gint  qui  Gmul  afeendetunt  in  templum 
fum  qui  fpecialis  erant  familiaritatis  ad 
inuicem : & ideo  vnus  innuit  alij  dc  fcctetis  /lav. 

I Sc  /o4ft.i  I .Horum  vnus  Romam, aher  Aii  m) 
adduxit  Domino.  Hos  ergo  duos  miGi , ad  iigni- 
Goandum  quod  inteUcAus  Sz  a^io  Domino  cue- 
nam  debent  przpararc 

Euntes  parate  nobis  ] HoceG  prxeeptum  prx- 
paracionis  [ Pafcha  ] hoccG  , agnum  pafchalen:, 
& epulas.  Sicutetiam  de  fpiricuali  ccrnadiciti. 
Ci/r.  f . Pafcha  nofttum  immolatus  cG  Chriftus: 
itaque  epulemur  non  in  fermento  veteri,  neque 
tn  fermento  malicix  & nequittx,  (edtn  azymis 
fynceriraris  &:  vtricatisrAi  illi  d«xecGt:Vbi]<^^ux- 
runt  dc  loco  , & expediuntur.  Sciucrunt  enim 
quod  rmn  in  omni  loco  comunt  manducanda 
cflct  cccna  Dominica, 4cd  in  loco  hcncGo  & mu- 
do&faudo:&ideo  quxruiuf  Vbi  vis  patemus] 
Pfjtim.  lu  pace  fadus  cG  locus  cius : & in 
Sion  habitatio  eius.  In  pace,  fdlicet  aGeclus,& 
fpeculatione  intcllccVus  Loca  cnitn  communia, in 
quilnrs  aliis  diebus  hofpuati  confueuerat , Giue- 
runi : Gd  quxeebant  locum  conuenientcinSacra- 
memo  X.  PjTAhp.y.  Elegi  mihi  domum  iftam 
in  (acriGcij  locum.  Et  hoc  cG  quod  fcquitut 

Et  ciixic  ad  eos : Ecco  introeuntibus 
vobis  in  ciuitatera,  occurret  vobis  ho- 
mo quidam  amphoram  aqux  portans; 
fequiminicum  in  domum  in  quam  in- 
trat , 6c  dicetis  patrifamilias  domus: 
Dicit  tibi  Magifter  : Vbi  eft  diuerfo- 
riura , vbi  Pafcha  cum  Difcipulis  meis 
manducem?Et  ipfc  oftendee  vobis  ecc^ 
naculum  magnum  ftratiim,  tL  ibi  para- 
te. Euntesautem,  inucnerunt  ficut  di- 
xit illi , & paraueruot  Pafcha. 

Et  dixit]  ad  cos,  expediens  eos  dc  loco  [ Ecce 
introeuntibus  v<^is]  ttia  autem  hic  dicit:de  in* 
dicio imrucuitdi in  domum,  de  facilitate  reci- 
D d 1 pien 


6 D.  Alberti  Magni, Ord.  Praed. 


fiiendi  i patrcfamiliss  (tomus  > & de  apitcadine 
oci.  De  priii'odicic|^Eeccimroeututbus  vobis  in 
ciuiutcmj  Significat  ancon  rpiritualicct  introi- 
tum Dilcipulocum  in  verbo  Domini  ad  confcie* 
tias  hominum.  Pfn!,  ui . lernfaicmquc  xdifica- 
tuc  vt  ciuicas,  cuius  participatio  eius  in  idipfuro. 
llliic  enim  afcenderunt  iribus  » tribus  Domini  cc> 
{Umonium  Ifrael,  adconfitendum  nomini  tuo 
Domine  . aJ  introitum  in  cuida  Difcipulorum, 
qui  funt  tubus  Domini , paicicipatio  fit  in  ca:na 
in  idipTum  s & confefito  fit  nominis  Domini. 
Q^icunquc  in  hanc  ciuiiaicm  communionis  non 
pcrgi(,cum  Domino  non  ctcnat.  £«-//.  lO.Labut 
UuUorum  afiligct  eos : quia  ncfcicrunt  in  vibcm 
pergere.  Sic  ergo  primuoponrt  inrraie  in  ciui* 
tatem  ad  cominumunem  Saudtorum.  .^^h^.Sur- 
gc. ingredere  in  ciuiracem  in  vicum  , qui  vocatur 
rcAits : & dicetur  tibi  quid  te  oporteat  facere. 
Podquam  ai\^tcm  ad  communionem  Saniorum 
ir.grefiura  eil  [occurret  vobis]  Ecce  defetibit  du- 
cem a quaiuor , ab  ocemfu , cum  dicit  [occurret 
vobis  ] in  quo  uoiatur  occurfus  Saniorum  in 
charitacc.  Jfit.io,  Occurrentes  ruicuii>fcrteaqui 
qui  h.ibitacis  terram  Aufiri>cum  panibus  occurri- 
te  fugiciui-  Sandli  enim  occurrunt  cum  aqua 
teftigerij  coiKupifcentix  carnalis, & cum  panibus 
refedionis  virtutis  confortantis  confcieniiam 
Aliter  enim  c(rna  Domini  non  debet  manducati.' 
Secundum  c(l  [homo  quidam  ] in  quo  noiacui 
rationabilitas,  qux  cibum  hunc  prxcedcce  dcbcc. 
Vnde  I -Corim.  1 1 . Probet  autem  fcmctipriun  ho- 
n)o:&  llcdepane  illo  edat, sc  de  calice  bibat. Qui 
enim  manducat  & bibit  indigne  : iudicium  fibi 
manduc.nt,\'bibic:nun  diiudicans  corpus  Domi- 
ni.Sic  etgo  homo  [quidam]  efi  probans  dc  diiudi- 
cans. Ter(tamefi[amphoram  aqux  portans]qux 
fignificac  vas  expiationis  per  laciymas.  i.  Rtg.  1 1 . 
Inucnies  hominem  afeendentem  habentem  vtrem 
qux.  Pfain.  79.  Cibabis  nos  pane  lacrymaanim. 
Illo  enim  ante  cibari  debet , qui  cccnam  Do 
mini  maisducarc  prxfumit  [ Sequimini  eum  ] 
Hoc  efi, quartum  quod  ifie^rxccdit : quia  ifia  di- 
gnicatem  conferunt  ad  cornam  Dominicam.  Er 
ideo  dicit  quod  ille  efi  fequendus  [in domum] 
conrcicntix[inquam  iutracjvc  ibi  in  fecreto  cor- 
dis prxparctur.  O fi  quis  mihi  datet 

aquam  de  cifierna,quxcfi  in  Bethlehcnithoc  efi* 
in  domo  panis  !ln  hac  enim  domo  lacrymarum 
ccEiu  Domini  prxpaiatur 

Et  dicetis  paciifamilias]Liiera  efi  planilluna. 
Patcrfamilias  efi  hofpcs  ratio  > ad  cuius  nutum 
pertinet  ifia  prxparario  > qux  alloquenda  efi  de 
huiufmodi  prxparatione.  ifa.  40.  Loquimini  ad 
cor  lerufalcm  » &:  adnocate  eam  [ Dicit  tibi  Ma- 
gifier  ] cuius  magifierium  omnes  fequi  habe- 
mus. Aiittb.  if.  Vnusefi  magifier  vefier,  qui 
efi  in  cxlis  [ Vbi  efi  diuerforium  ] ad  quod  gratia 
hofpitalicatis  efi  diuercendum.  Nafeitur  enim 
Domimisin  diuerforio  * & cccnat  in  diucrforio, 
qui  nec  habuit  ikc  curauic  habere  locum  in  pala- 
tio. Ai-tnh-  S.  Vulpes  foueas  habent,  & volucres 
cxli  iudo$:fiiius  autem  hominis  non  habet  vbi 
caput  fuum  reclinet.  Pauperis  enim  hofpitium  efi 
diuerforium  [ vbi  Pafcha  cum  Difcipulis  meis 
manducem]  vltimx  canx  cranfirum.  Apoc.\. 
Eccccgo  fio  ad  ofiium  & pulfo : fiquis  aperuerit 
mihidiurabo,  & coenabo  cum  co  & ipfc  mecum. 
Dicit  autem  [manducem]  hoc  efi,  vt  cos  mihi 


ad  patiendum  vadens  incorporem  * 

Et  ipfc  ofiendei]  ad  i iceram  [ccenaculum  ] 
hoc  efi  , loaun  firacum  [ {Iratum  ] pautmenco 
[ ofiendet  J aptum  ad  canandum  , hoc  efi,  llgni- 
ficateonfeiemia  mundam  &:  amplam  fpe,^  fiia- 
tom  omni  vinutc  [ & ibi  parate]  canam  : quia 
ibi  canabo  vobifeum.  Dent.  16.  Non  poterit 
immolare  Phafc  in  omni  loco  in  qualibet  vrbium 
tuarum, fed  in  luco  quem  elegerit  Dominus. 

Euntes  autem]  Difcipuli  Petrus  & loannes 
[ inuenettint  licuc  dixit  illis  } Icfus  : omnino  vo- 
ci Domini  obediemes.  Lxod.  24.  Omnia  qu% 
locutus  efi  Dominus  faciemus  , deerimus  obe- 
diemes [ &paraueror.c  Pafcha]  hoc  efi,  paTcha- 
icm  canam  . ficui  iam  fuperius  didlum  e(L  Sic 
pater  Abraham  <Sc  Sara  Angelis  paraueeum  azy- 
mos ,&  vitulum  faaifici)  laudis  Gtnef.  18.  Sic 
Manue  &:  vxor  fua  parauerum  hadum  de  captis, 
hoc  efi,  facrificium  pro  peccatis  /luhc.  i ) . 

Et  cum  facfa  eflethora,  difeubuit, 
5c  duodecim  ApoAoIi  cum  co.  Et  ait 
iilis : Dcltdcrio  dciideraui  hoc  Pafcha 
manducare  vohifcum,  antequam  pa- 
tiar. Dico  enim  vobisquiaex  hoc  non 
manducabo  illud, donec  impleatur  in 
I regno  Dei. 

Hic  cangiiur  dedifeubituin  cana:dc  tangun- 
tur hic  duo , quorum  primum  efi  difcubicus  ho- 
tKilifilmx  focictatis.  Secundum  aiuem  cfidulcc- 
do  fuauilliinx  colloaiiionis.  De  primo  igitur  di- 
cit [ Cum  fa^a  eilei  hora  ] iam  prxparata  cana. 
Eceli.  Omnia  tempus  lubem  [ dtfcubuic  ] ad 
canandum  [ & duodecim  cum  eo]  Ecce  Socie- 
tas honefii{Ema.£c(//.9.Viri  iufii  ititc  tibi  conai- 
ux,&  intimore  Dei  gloriatio.  PfMm.  100  Oculi 
mei  ad  fideles  terrx  vt  fedeant  meum  : ambulans 
in  via  immaculata  , hic  mihi  mintfirabat.  Cum 
autem  duodecim  cum  eo  di  (cumberem  , Seprua- 
ginta  (luo  in  alia  menfa  feorfum  difiubueiunc. 

Et  ait  iliis  ] Ecce  dulcedo  fuauilCmx  allocu- 
tionis. Dicic  autem  duo  : defiderium  noui  Sacra- 
menti, & finitionem  line  terminationem  antiqui. 
De  primo  dicit[dcfideriudefideiaui]hocefi»ltiue- 
ter  defiderqui.  Vel  [defiderio  ] figurarum  ab  anti- 
quo ofiendi,  quod  nunc  innotiaiione  [ defidcraui; 
hoc  Pafiha  ] canx  corporis  mei  [manducare  vo- 
bifeum  ] quia  defiderauit  vccerim  abolitionem, 
jic  nouorum  inchoationem  [ antequam  patiar] 
VI  vobis  hocmcmoiialc  relinquam.  Exod.  12. 
Comedetis  (efiinamer.id  cfi.dclideranter  auidc. 
Eilenim  Phafe.id  cfi,tia(itusDomini[Dico  cuim 
vobis  ] Tangit  cellationem  veteris  lefiameuti 
[quia  ex  hoc]hoc  cft.pofi  hanc  horam  [non  man- 
dac;fi>o  illud  ] hoc  efi,  agnum  typicum,  &nbfcf- 
uantes  titum  eius, non  mihi  incotpoiaho  [donec 
impleatur]  figura  per  veritatem  [ in  regno  Dei] 
hoc  efi , in  Eccicfi.i , in  (]ua  icgnum  meum  erit 
per  iufiitix  pccfcifix  potcllaccm.  Tunc  enim  fu- 
mentes  veritatem  facramenti  huius  & impleiio- 
nenr  incorporabo  mihi,  Nouis  fu- 

perucniemibus  vetera  prolicietis.  i.Corinth.  5. 
Siqua  in  Chiifio  noua  efi  credrura  , vetera 
tranficrunc  : & ecce  noua  omnia  faAa  funt. 
./^pw.ai. Dixit  qui  Icdcbac  in  throno  ; Ecce  noua 
facio  omnia. 


Et 


inEuang.D.Luc.  Cap.XXII.  317 


Et  accepto  calice  gratias  egit  , Se  > 
: Accipite,  & diuiclicc  iiucr  vos.  ^ 
Dico  enim  vobis,  quod  non  bibam  de 
generatione  vitis,  donec  regnum  Dei 
veniae. 

Portqtiam  dixerat  de  terminatione  agni  typici, 
qui  comedebatur : dicit  etiam  de  cctrainatione 
calicis  bcncdlAionis,qui  eadem  noclc  bibebatur 
in  figucain  fanguinis  Chrifti.  Quamuis  enim 
£x«d.  1 1.  non  liatur  niii  de  cibo  : tamen  etiam 
imelligitur , quod  tunc  etiam  calix  cuiufdam  be- 
ncdi&ionis  fumcbacur : Hcut  oHendit  vfas,  quem 
vfquc  in  hodiernum  diem  obferuant  ludxi.  Et 
de  tenninatione  illius  dicit  [ Et  accepto  calice] 
vctcil,  qui  hguta  Eiit  facramenci  Tanguinis  Do- 
mini. Calix  autem  idem  e(l , quod  calida  potio, 
hoc  eft,non  quod  a£lu  fu  calida  Ted  quia  etfedlu 
calefacit, ve  vinum  [gratias  cgic]antiquo  morc.vt 
Doftrum  facramentum  aliud  terminaret  [&  dixit] 
Difcipulis  noui  cellamenti  miniH(is[accipice]per 
intellcAum  Eguram  huius  potionis.qux  chatica- 
tem  EgniEcai  [&  inter  vos  diuidite]  vt  pro  capa- 
citate cuiuHibct  didcibuatur.  Hic  e(i  calix, de  quo 
fecundunv  fenfum  litoralem  dicit  Pfalm.ii  f.  Ca- 
licem falutaris  accipiam,  & nomen  Domini  inuo- 
cabo.Accepic  enim  DauiJ  in  fpiritu  hunc  calicem 
pa  intelledum  , & inuocabat  nomen  Domini, 
vt  tranErec  in  nouum.  Vnde  etiam  gratias  egit 
Chriilus  dciranlltu  veterum,  &dc  fubditutionc 
nouotum. 

Dico  enim  vobis  J de  tcrminatioire  huius  ca- 
licis , in  quo  c(l  figura  ractamenti  fanguinis 
Chriili  [ quod  non  bibam  ] amodo  , licuc  dicitur 
At»tth.x6.  { dc  genctationc  vitis  huius]  dequa 
conEcituc  hocliguralc  racramentum,  non  incor- 
porabo mihi  [donec]  cranEetis  in  nouum  fangut- 
nis  mei  factamcimim  [ veniat  regnum  Dei  ] hoc 
e(l , apetta  tuEitia  racramcinorum  EccIcEj;  , qux 
fune  dc  extero  tenenda.  Tamen  quzdam  Clo^t 
exponunt  hoc  allegocice,  quod  vitis  Erludza,dc 
qua  non  bibet  Cluilius  vlquc  in  confummaiio- 
nem  Tccuii, quando  tcltqulx  comiertentur.  Et  alia 
Chjf.  exponit  dc  mortalitate  humanx  naturx, 
quam  non  bibet  amplius  donec  pettranfeat  per 
tcruriciflioncm  ad  immottalitatem.Scd  prima  cx- 
puEtio  cE  litcralis  8c  xti.Non  bibam 

a«nudo  dc  hoc  gcnii^lne  vicis,  vfque  dum  bibam 
illud  nouum  vubilcum  in  legiiu  meo.  (^idam 
etiam  dixerunt  quod  loquitur  de  vino  materiali, 
quod  in menfa biberunt, de  quo  ipfe  Eatimiturus 
ad  pallloncin  bibere  noluit  > fcd  poE  refurtedio- 
nem  cum  eis  in  gaudio  fe  bibirurum  promiEi.Sed 
nulla  illarum  expoEctonum  cE  ad  propoEcum 
niE  prima, Sc  illacE  tenenda.C^vnV.^Comediie 
amici,  &:  bibite,  fupple,dc  vAcii : 6c  inebriamini 
chariflimidc  nouo. 

Et  accepto  pane  gratias  egit  , & ; 
fregit , Sl  dedit  eis , dicens : Hoc  crt:  | 
corpus  meum  , quod  pro  vobis  da- 
tur : hoc  facite  in  meam  commemo- 
rationem. 

Uic  tangitur  dc  noui  $acramenti  inEitutione:  ' 
& tangit  primo  dc  Sacramento  corporis : 5C  dcin-  | 

D^lhrii  tu  Eha»^.  t>.Lu(. 


dc  dc  Sacramento  fanguinis.  De  Sacramento  cor- 
poris dkit  [Et  accepto  panc]dc  frumento  azvmo, 
iicuc  iain  ante  diximus  : & hunc  quidem  acccpk 
in  manus , vt  facraniencum  inEituat , & vt  leSa- 
cerdoicm  oEendac.  Pfalm.  1 op.Tu  es  Sacerdos  fn 
xierntun  fecundum  ordinem  Melchifedcch  [gra- 
tias egit]  de  nouz  gratix  vbcnatc , cuius  cE  vas 
EuchariEia  [ & fregit]  vt  fradio  Et  in  fpeciebus, 
hoc  eE , in  Egura  & quantitate  panis , & non  in 
corpore  CluiEi  fub  fpcciebas  contento: quia  hoc 
totum  fuit  fub  qualibet  parte  fradionis  illius. 
Quibus  autem  verbis  gratias  egerit  non  cE  nu- 
nifeEum[&  dedftjnon  vendidit-  Dedit  autem  ad 
vfum  in  facramento  ad  communicandum.  i.Ctf- 
rivili.to.  Panis  quem  frangimus,  noimecom- 
municatio  corporis  CliriEi  cE  [ dicens  : Hoc] 
quod  fub  forma  panis  continetur  [ cE  cor- 
pus meum  ] vere  dc  Virgine  natum  , & in  cruce 
Eatim  paliurum. 

£c  attende  quod  his  verbis  a Domino  tunc 
ptonuntiatis  dedit  viciuiem  de  extero  iranlliib- 
Eantiandi  panem  in  corpus  luum,  quociefamque 
cum  intentione  & loco  debito  dicumut  a Sacer- 
dote i ficut  & ipfc  tunc  litum  Sc  ordinem  facec- 
doti)  exhibuit.  Si  autem  ludicre  & non  ^ Sacer- 
dote dicerentur,ctfedum  illum  non  iuberent. 

Sic  igitur  imelk-da  litera  odo  notantur  hic 
circa  corporis  facramentum,  quorum  primum, 
quod  refpicic  inEiiucionis  Audoritaiem.  Secun- 
dum autem,  quod  determinat  maceriam  Sacra- 
mento couuenientem.  Tertium  , de  tanto  Sacra- 
mento gratiarum  adionem.  Quartum  autem, 
quod  tangithuius  Sacramenti  fradionem. Quin- 
tum vero , exercitium  Sacramenti  & communio- 
nem. Sextum  autem  , huius  Sacramenti  qux  in 
forma  cE  propriam  inEirucioneni.  Septimum  au- 
tem , EgiiiEcat  huius  Sacramenti  in  redimendo 
propriam  virtutem.  Odauuni  autem  & vlti- 
ivum,  EgniEcat  quod  datum  cE  in'  xternxmc- 
niorix  & diledionis  Ermicatem.  De  primo  ho- 
rum dicit- 

Et  acceptoJPtopter  tria  accepit , quorum  pri- 
mum cE,  vt  tadu  uixmundiflimx  carnis  confer- 
ret pani  virtutem , vt  deinceps  polEt  ellc  materia 
corporis  :Ecut  cadu  fux  mundiElmx  carnis  vim 
regenetatiuam  contulit  aquis.  Iit  de  hoc  figniE- 
catur  ScIoa».6.  vbi  Dominus  prius 

in  manus  fuas  panem  accepit, antequam  nuiUipU- 
candum  datet  Difcipulis.  Camic.y  Manus  cius 
I tornacile5,autez,plcnxhyacinrhis.  Manus,  in- 
I quam,  coiporis,tornatiles,in  diuinas  operationes 
volubilestaurex  , quia  vittute  diuiuiiaiis  vbique 
fplcndenies  : & ideo  in  omne  quod  tangit,  virtus 
infunditur  diuinitatis.  Plcnx  autem  funt  hyacin- 
this ; quia  in  omnibus  abeo  tadis  ptetioEtas  cE 
|j/atix  cxlcEis,  & virtutis.  Secunda  autnn  caufa 
elEquia  porrigere  non  notuit  nUi  manu  accipe-rct. 
Porrigendo  autem  , Ic  transfundere  potcEatem 
confccrandi  in  Dilcipulos  EgniEcauit.  Et  ex  hoc 
inoleuit,  quud  quando  Epifeopus  Sacerdotes  or- 
dinat , porrigendo  callcun  cum  pane&  «ino,  in 
cuspotcEatem  transfundendo  , oidincm  confert 
facerdotalem.  Hoc  EgmEcaiumcE  Ufuei.  vbi 
potcEas  MoyE  apparuit  in  lofuc.  £t  redditur  ra- 
tio. Moyfes  enim  lupcr  cum  pofuctat  manus  fuas, 
hoc  eE,luam  potcEatctn.Tcctia  caufacE,vt  E;  par- 
ticipare in  fulo  hoc  facramcuto  EgniEcarct : quia 
femper  ipie  totus  cEiuipfo,  cum  omnibus  «iis 
Dd  3 facta 


gi  8 D.  Alberti  Magni, Ord.  Ptxd. 


fiCTamencis  non  communicet  nifi  p«  gratiam. 
Totus  autem  fecuixluro  corpus  & animam  & dei* 
ratem  iflifcmpcrcommunicar.  Et  ideo  Ubd  pre 
aliis  in  fe,&  ad  fc  accepit.  Vnde  dicit  laueetntiu* 
tn  Lih.  de  efficit*  tcclefitifiUu , »juck1  Dominus  fe- 
cundum tria  qux  funi  in  tpfo  » in  tribus  ede  cre- 
ditur. Secundum  enim  lucem  & dguiam  fui  cor- 
poris cft  in  catlo  in  dextra  Patris.  Secundum  for- 
mam autem  cibi  & potus  rpititualis  cft  in  Saaa- 
inento  alutis.  Secundum  deitatem  autem  cft  vbi- 
que.  Sic  dicit  vUim.  Ecce  ego  vobifeum 

Ium  omnibus  diebus  vfquc  ad  confummationem 
lecuU.  Quia  quorieloinque  confccraiux , toties 
omni  dic  nobilcum  cfBcitur. 

His  igituc  de  cauds[acccpit  ] Et  in  hoc  nota- 
tur audloritas  iofticuiionis,  quz  ab  ipfo  Domino 
habet  exordium.  i.Cew/fc.u.Tradidi  vobisqttod 
& accepi:quoniam  Dominus  nofter  lefusChiiftus 
in  qua  nofte  iiadcbaiur,  accepit  panem,  & bene- 
dixit,ac  fregic,&  dedit  Difcipulis  fuis,dicens:Ac- 
cipitede  comedite  : Hoc  eft  corpus  meum.  Q^ 
enim 'manus. matetix  facramenci  trandubftan- 
tialttatem  in  corpus  verum  Chrifti  indere  po- 
tuidec  » nid  quz  primo  creaturas  condidill^’ 
Et  ideo  dicit  jlmbref.  quod  non  eft  mirum  d 
Chriftus  creaturas  mutat , qui  creator  eft  ccea- 
rurarura. 

Panem  ] Hzc  eft  propria  materia.  Non  autem 
panis  eft  dmplicicei  & aDfoluce,nid  panis  de  fru- 
mento. Hordeum  enim  cibus  ell  iumemorum,& 
fimilitct  aucna:fcd  dligo  zeritudoeft  ad  frumen- 
tum : deut  extera  metalla,  fecundum  Alchimiftas 
zgritudines  dmc  ad  aurum.  Et  huius  dgnum  eft, 
quod  in  bona  tccra  (oninaca  dligo,  infra  tres  an- 
nos nobilitatur  in  frumentum : <Sc  frumentum  le 
minarum  in  mala  terra , infra  ttes  annos  degene- 
rat indligincm.  Hoc  autem  etiam  oftendiiur  ex 
hoc , qu(M  granum  frumenti  rubicundius  eft  , & 
purius  in  d]bftacia,8c  maius  inter  grana, qaz  bene 
corpus  nutriunt.  Alia  enim  grana  leguminum 
vemofa  dint , dc  corpus  non  nutrientia.  Et  ideo 
hoc  fblun)  inter  grana  dmplex  eft  nutiiroenmm. 
Propter  quod  etiam  in  Pttnie^ni  uescaufzaf- 
dgnantur  , quate  granum  frumenti  dmpliciter 
noriit.Pcitnaquidevn  eft.quia  purioris  eft  fubftan- 
tiz.Secunda  autem, quia  pioptei  viicodtatem  dii 
& pinguedinem  fortius  adhzrei  membris.  Tertia 
aurem  eft , quia  eidus  membra  fubimrac  ad  nu- 
triendum.Ec  ita  ex  puritate,  pinguedine,  dc  Tubti- 
litate , membris  humanis  magis  proporiionatur. 
Et  ideo  Dominus  propter  puritatem  fe  grano  fru- 
menti comparat  httn.  it.  Nid  granum  frumen- 
ti cadens  in  terram  mortuum  fuerit,  ipfum  folum  | 
manet. De  pinguedine  amem  dicitur  in  PfeU^y. 
Et  adipe  frumenti  fatiat  te.  Oe  fubcilitate  autem 
dicitur  Dettter.ij.  Tantummodo  oculus  lacob  in 
terra  frumenti, vini, dc  olei.P/4/f».4.AfTU(ftu  fm- 
mcnti,vini,&  olei  fui  muliiplicatidmr.  Frumen- 
tum enim  cft  fubiilitas  facramenti,quod  penetrat 
vfqne  ad  intima.  Vinum  autem  redemptio  San- 
guinis Sacramenti  ciufdcm.  Et  oleum  pinguedo 
grariz,  dc  propter  illam  Euchariftia.hoc  efti>ona 
gratia  vocatur.  Talis  igitur  cft  materia : dc  ideo 
de  nulla  pafta  confici  poteft,  neque  dc  aliquo  pa- 
ne nid  dc  friifncnro.P/«/«.iOj.  Paniscor  homi- 
nis condrmet.  Iftc  enim  panis  rpccialitcr  confir- 
mat cor  hominis.  Htkr.  i j.  Optimum  eft  enim 
gtatia  ftabilite  cot  hominis , non  elcis,  quz  non 


profuerunt  ambulantibus  in  eis.lfta  ergo  eft  pro- 
pria huius  factaroemi  mareria. 

Gratias  egic]  Hic  de  canto  Sacramento  gratia- 
rum egit  adlionem.  Hoc  enim  Sacramentum  mun- 
dum cft,plenutn  eft,commune  eft,dc  efEcax.MQn- 
dum  quidem  : quia  non  in  ctuore  immolati  fu- 
guinis  eft:  fed  fecundum  materiam  habet  mun- 
ditiam. Pftelm.xQ^.  Tu  es  Sacerdos  in  zternum 
fecundum  ordinem  Melchifcdcch : qui  deut  ]e- 
gitiitGenef.t^.  obtulit  panem  dc  vinum.  Et  fub- 
iungicur  ibidtm  ratio  : quia  erat  Sacetdos  Dei 
fummi.  Hoc  etiam  Sacramentum  eft  plcniiBmum 
omni  perfedlionc : quia  comincc  ipfum  Chri- 
ftiun,  qui  omni  gratia  eft  plenifEmus.  £t  propter 
hoc  amc  parum  dixit  Chriftus : Non  manducabo 
ilind,  donec  impleatur  in  tegno  Dei.  Q^d-  Modo 
vacuum  cft  , dC  ideo  illud  i>on  cuco  : fed  plenum 
omni  gratia  de  cztero  incorporabo  inihL  Com- 
mune etiam  efttqiiia  eft  fecundum  duo,qux  com- 
muniter nutriunt  homines, quz  funt  forma  panis 
dc  vini.  Py4/;».  lo^.Vinum  Uciificac  cor  hominis» 
dc  panis  cot  hominis  confirmat.Cum  efte^  au- 
tem cfttquia  cum  omni  gtatia  quz  cfticaciam  ha- 
bet ad  peccati  relaxationem , Sc  vittatum  colla- 
tionem , quamcunque  virtutem  homo  deddecar. 
Vnde  Samiem. i6.-  dicitur , quod  voluntati  vniof- 
cuiufque  eorum  deferuiens.ad  quod  quifque  vo- 
lebac  conuettcbatuc.  Et  ideo  dicitur  pam's  Ange- 
lorum:quia  Angelorum  gratiam  in  operibus  con- 
^rmax.Pfdlm.yy.Pincm  Angelorum  manducauic 
homo  ; cibaria  midc  eis  in  abundantia.  Ptimum 
quidem  eft  de  effe^u  : quia  d aliquid  grariz  ef- 
ft^him  efficit,  tunc  efHcic  gratiam  panis  Angelo- 
rum. Abundantiam  autem  habet  in  hoc , quod 
omnis  gratiz  eft  operaciuum.  Dc  tam  pleno  igituc 
dc  abundanti  dteramemo  gratias  egic  Dominus. 
Loco  aurem  huius  gratiarum  adionis  , Eccleda 
habet  multorum  genaum  Collegas , quas  an- 
ce Sacramcutum  oiKlinac , & poft  confi^onem 
ipdus. 

Fregit  ] Hic  determinat  huius  facramenti  fra- 
£lioncm.  Cum  autem  Chrifti  corpus  infrangibile 
dt  dib  forma  facramenti , eo  quod  totum  inte- 
grum dc  indiuifum  dt  fub  quali^t  partemon  po- 
teft fra^lio  ad  corpus  Chrifti  verum  refeiri : fed 
oportet  quod  referatur  ad  accidentia  panis , quz 
franguntur. Et  ideoiam  foluitui  quzftio  quz  fieri 
confueuit.  Virum  Chriftus  amc  paflioncm  diam. 
Corpus  dium  paffibilc  vel  impaOibilc  dederit. 
Quoniam  d dedit  pailibile  : nmc  videtur  quo.) 
dentibus  accrirum  paticbaiiu,  mafticabatur,&  di- 
uidebatur.  £t  hoc  non  cft  vetum : quia  Chriftus 
integer  dc  indiuifus  fedic  cum  Difcipulis  in  men- 
fa.Si  autem  dedit  impadibile  corpus ; tunc  vide- 
tur quod  tale  dedit  quale  non  habuic.Et  hoc  etiam 
I faldim  cft : quia  vetitas  nunquam  in  Sacramento 
veritatis  aliud  quanferat  finxit.  Et  ideo  fraiftio 
non  nid  in  accidentibus  fuit.  Et  hoc  quidem  eft 
verum.  Sic  enim  diuidim  in  formis  accideiUiuni, 
dcdilhibuitur  in  multos , dc  tamen  vnufquifque 
recipit  cocum.  In  dguum  enim  huius  Aiurh.i^. 
fcegic  panes,  dc  dedit  Difcipulis  fuis,vt  tuibz  ap- 
poneroit.  Tutbaenim  Dei  vel  in  czlo  cft,  vel  in 
mundo, vel  in  purgatorio.  In  purgatorio  qntJem 
vnapars  inuenit  propitiationem  , in  mundo  au- 
tem remilEonem,dc  qu.T  in  czlo  quiefeit  laudem. 
Ec  ideo  in  ctes  partes  hoftia  frangitur.  Et  hoc  eft 
quod  dicitur  yff?.  a. qtiodDifcTpuii  erant  perfeue- 
canrcc 


: y C 


inEuang.D.Luc.Cap.XXII.  319 


rames  in  fraAione  panis  & oratione,  hau.  6. 
Colligite  fragraema  ne  pereant.  77^»'/«.4.Patuuli 
petierunt  pacicin  , & oon  erat  qui  frangeret  eis. 
Omnis  enim  boni  Sacerdotis  paruoli  libi  com^ 
mi<1>  vel  innocentes  fune , & pro  iliis  cft  laudis 
hollia  immolata : vel  funt  pcenitentesi&  pro  i()is 
fuiu  fupplicaciones  Sc  indulgcnciz  : vcl  fune 
centati » Sc  pro  illis  futu  iiucrceniotres.  Et  ideo 
frangitur  holiia.  Hoc  eil  ergo  quod  gratias  egit, 
& fregit. 

Et  dedit  cis  ] Ecce  buius  Sacramenti  exerci- 
tiura,iiue  vfu$,&  communio.  Et  ideo  in  hoc  funt 
duo:  communio  quidem  intelligicut  in  hoc  quod 
dicit  [ dedit  eis  ] ad  communionem  enim  dedit, 
X .Corinth.  t o-Panis  quemfiangimu$,nonnc  com- 
municatio corporis  ChrilU  e(l } x.Reg.6.  Dauid 
patricus  el^  vniuetfz  multitudini  Ifracl  camvito 
quam  mulieri  finguiis  collyridam  panis  vnam, 
qua;  ChriiVum  palTum  (ignihcac.  Et  hoc  modo 
tunc  dedit  ad  communicandum  [ Dedit  ] autem, 
non  veiKiidit : quia  Mattb.io.  dixit.  Grads  acce- 
piilis,  gratis  date.  Dedit  autem  etiam  ad  vfum  & 
exercitium  : quia  voluit  vc  deinceps  frequencare- 
rur.  VvAt  Ltm.ii.  dicitur:  Legitimum fempi 
lernum  erit  vobis  in  generationibus  veftris.  Item 
£xod,\t.  dicitur.  Cuilodiecis  illud  religione  per- 
petua. Et  ideo  vfum  quantum  ad  Sacerdotes  pet 
hoc  voluit  inducere,  dicens. 

Hoc  eil  corpus  meum]  Hic  lexto  tangit  huius 
Sacramaici,  quantum  ad  formam  propriam  , in- 
iliiucionem.  Et  ideo  cum  multi  hic  mulcas  imie- 
necint  opiniones  crroram:vna  fola  vera  e(I , quz 
dicit,  quod  pet  ida  verba  & formam  conhcieiidi 
dedit,  & indituit » & etiam  Saaamentum  iam 
confedum  demondrauii.  Et  quod  didiur  [ Hoc 
ed  corpus  meum]  quxrunt  quidam  in  hac  forma, 
cum  plures  dnt  didiiones,  vtrum  quzlibcc  fccun 
dum  fe  ad  crandubdanciacione  corporis  operetur? 
Sed  dicendum  ad  hoc  , quod  non  : quia  verba  ad 
intelledlum,tntclleAus  vero  ad  rem  ed  referendus. 
£t  iu  totum  efficitur  indiuilibile,  Heue  ed  res  ip- 
fa;&:  virtute  indiuidbilis  rei  fub  voce  figniBcan 
te  operatur.  Et  hzc  ed  operatio  forma;  idius  Sa- 
cramenti ; deut  & aliorum  factamentorum  , quz 
fub  forma  vocis  figniheantur.  Non  enim  diuilW 
bile  ed  in  tot,  quot  diuilibiliter  fub  forma  vocis 
figniScatur.  Hoc  ed  enim  verbum  virtutis  dc 
quo  feriptura  cd  Pf*l.6y,  Dabit  voci  fuz  vocem 
virtutis.  Similitet  hoc  ed  vetbiim,de  quo  dicitur 
Pfdlm.  ; 2,  Verbo  Domini czli  dmiati  funt , hoc 
ed,cxledes.  Ipfe  enim  dixit,  & fadafunt  Ec  ideo 
cum  fetmo  Dei  non  excidat  oportet  quod; 

hoc  verbum  fu  verum.  Et  fic  oportet,  quod  cor  > 
pus  Chridi  vetum  fub  hoc  hat  factamemo.  Hoc 
igitur  efficit  ibi  hoc  verbum.  Hoc  etiam  verbum 
facit  omnem  fumentemtrandre  in  coipus  fuum 
mydicum  : quia  (icut  ex  multis  gtanis  conficitur 
panis,  dc  quo  fit  corpus  Chridi : ita  de  muttis  fi- 
delibus populis  colllgiciit  Ecclefia,  qu«ed  cor- 
pus Chridi  mydicum,  & hoc  etia  corpus  Chridi. 

I . Cor.  1 X . Vos  edis  corpus  Chridi,&  membra  de  i 
membro,  hoc  ed,finguli  edis  membra  de  membro  [ 
hoc, quod  ed  caput:quod  ed  membrum  prtncipa- 1 
le  de  corpore  mydico.  Sic  enim  torus  Chridus  i 
inczlum  afeendit,  quando  dicitur : Ite,mina  ed  , 
•d  Patrem  hodia : quando  panem  & vtnnm  mu- ! 
tat  tn  corpus  fuum  verum,&  omnia meinbr.imy-  | 
dica  in  corpus  fuum  mydicum,  & curo  omnibus 


his  afeendit  inexium.  /04«.  j.  Nemo  afccndic  in 
czlum,  nifi  qui  de/cendir  de  czio  Filius  hominis, 
quiedinexio.  Sic  ergo  dedit  ei$,dicens:Hoced 
corpus  meum 

Quod  pro  vobis  tradetur  ] Hoc  efi  feptimum, 
^ quod  fignificat  huius  faCTamcnii  in  a-dimendo 
‘ propriam  vittucem.  Hoc  enim  corpus  tradituro 
ed,  vc  fiipra  diximus,  a proditore  (icut  vendente, 

I a ludxis  canquaro  apptetianubus  Patre  ficuc 
I ordinante  , a Chrido  ficut  obediemc,  a Spiritu 
fanido  ficut  formam  fanf^ificaiionis  apponente, 
a Pilato  ficuc  imperante » tc  a minidris  iicui  exe- 
quemibus  traditionem.  Et  hzc  omnia  funt  ad 
nodram  liberationem.  Et  ideo  dicit  [ pro  vobis 
tradetur]  quia  per  hzc  peccata  nodta  abdulic  Jfa. 
f }.  Verilangores  nodros  ipfetulir,  & infiimita- 
ces  nodras  ipfe  pottauic.  Kom.%.  Etiam  proprio 
Filio  fuo  non  pepercit  Deiis,fcd  pro  nobis  omni- 
bus tradidit  illurq : quomodo  non  eiiairt  omnia 
nobis  cum  illo  donauit  ? Omnia  enim  nobis  cura 
illo  donata  fum : quando  ille  donatus  ed,qui  om- 
nia donat  indulgendo  commilfa  & omida.  Vt  Jic 
verum  fit  quod  dicitur  ^/stth.  iS.  Dimifitet 
vniuerfum  debitum.  £c  ille  donatus  qui  omnia 
deditdona  gratiarum  : vt  verum  fit  illud  loan.  i. 
Dc  plenitudine  cius  omnes  accepimus . gratiam 
pro  gratia.  Sic  enim  traditum  cd  in  manus  gla- 
dij  corpus  Domini : ne  nos  traditi  in  manus  gla- 
dij  partes  vulpium  efficeremur.  Rom.  4. Traditus 
cd  propter  nodta delidb,  & refurrexit  propter  i«- 
dificationcm  nodram 

Hoc  facite]  oilauum  cd , in  quo  duo  funt  no- 
tanda. Primum  ed  inmn£Uo  vfus  luiius  facra- 
memi,  quod  notat  quando  dicit : Hoc  ficite.  Se- 
cundum autem  ed  , quod  fit  memoriale  abeuntis 
ad  mortem  pro  nobis  Domini.  Dicit  ctgo  [ hoc 
facite  ] Nihil  enim  vtiliused  iniungi , nihil  dul- 
cius , nihil  faluhrius , nihil  amabilius , nihil  ztcr- 
nzvitz  fimilius  iniungi  potuit.  Ethzcpcrfin- 
gula  odendumur. 

Vtilecnim  ad  peccati  remiffionem  ,&  ad  gra- 
tiz  plenitudinem  ed  vtiliOimum  in  vita.  Hel/r. 
ii.  Hicfcilicec  Patet  rpiritmimeruJic  nos  ad  id 
quod  vtilc  ed  in  cedpiendo  fan^ificationcni  cius. 
Saindificatio  autem  eius  ed  in  facrificatione  cius» 
hoc  ed  , cum  fe  obtulit  in  Sacramento,  & Patri 
pto  nobis  , & nobis  fe  obtulit  ad  vfmn.  /<»4^.17. 
Procis  fanftifico  meipfum.  Cliridus  qut 

firipfiim  per  Spiritum  faniSlum  obtulit  l!)co, 
cmundauic  coniciemiam  nodram  ab  operibus 
mortuis  ad  feruiendum  Deo  viuenri.  Sic  igiittr 
[ hoc  facite]  quia  nihil  vtilius  hoc  facere  poiedis 
ad  Patris  czicdis  recipiendam  fan^ificationem» 
quz  in  remiffione  peccati  confidit , & in  plenitu- 
dine gratiarum. 

Nihil  etiam  dulcius  facere  poffiimus.  Quid 
enim  dulcius,  quam  id  in  quo  Heus  fiiam 

ad  nos  odendit  dulcedincnt?  S.ip.  16.  Paratam 
panem  dc  czlo  ptzditidt  illis  fine  labore, haben- 
tem in  feomne  dcledlamcntum.  & omnem  fapo- 
ris  fuauitatem.  Subfl.intiam  enim  tuam  & dulce- 
dinem tuam,  quam  in  filios  habes,  odeuJebas;& 
volutati  vniufcuiufi]ue eorum  dc{eruiens,aJ  quod 
quifque  volebat, conuercebatur.  Ecce  quod  in  hoc 
Saaamento  totam  ad  nos  fuam  odendit  dulce- 
dinem. Et  ideo  Sactamemum  hoc , mcl  vocanir: 
quia  & gudus  corporis,  & gudus  (anguinis, mel- 
litam propter  deitatem  habent  dulcechnem. 

D d 4 PJalm. 


# 


Di-jitizoa  by  Gooj^lc 


^20  D.Alberti  Magni,  Ord.Prsd. 


Jfalm.  Ro.  Cibsuit  cos  cx  aciipe  fmmcnti , & dc  t 
pctta meile raiurauit  eos  i.Cerimh.io.  Bibebam 
de  fpituali  confctjticntc  eos  petra  ; petra  autem 
erat  Chrillus.Hxc  ciiim  adipc»n  ftumemi  in  pin-  | 
guedine  & dulcedine  irtios  Sacramemi  exhibuit. 
Vj^ia  licut  dicii  in  L'-y>'9  dt  dittii  vniutrfa-  i 
uym  , pinguis  Tapot , & prxeipue  fapor  adipis,  j 
ptoximusciliuxea  dulcem,  & amicus  ,5£Conuc-  j 
niens  (ecundum  naturam.  Melleum  autem  fapo- 
rem  petra  hxc  profundit  in  fanguine.  Hoc  ligni*- 
ficatum  cftt.i?^^.i4.vbi  dicitur, quod  Topet  faciem 
agri  erat  mcl : ad  quod  eum  cxtcndillei  lonaihas 
cxtieniiiin  virg*  quam  manu  tenebat , Sc  guftaf. 
fet,  ftaiim  illuminati  funi  oculi  cius.  Ager  enim, 
natura  noftraeft  in  Chiifto  , fuper  cuius  faciem 
exarar.am  aratio  palConis,  dcadxquatam  difcipli- 
na  flagellorum , & firmatam  rpuii5ludxorutn,& 
confortam  fpinisdc  clauis  & lancea,  frudlus mel- 
lis apparuit : ad  quem  ftuftum^quicunquc  lona- 
tlus  cft,  hoc  cft,  filius  columbx,  vel  donum,  hoc 
cft, filius  Spiritus  fandb:fi  extendat  reftam  virgam 
hoc  ell , tuflitix  mcnluram , quam  fcmpcr  manu 
pr.Tferre  debet  , haurit  mcl  iflud : & ad  guftom 
fpiricualcm  ipfius,oculorum  cordis  recipit  illumi- 
nationem. ^ 

Nihil  etiam  falubriusiniungi  potetat.Eft  enim 
hoc  Sacramentum  ligni  vitx  mi^lus»  quem  qui 
aim  deuoiione  fyncctx  fidei  furoit , mortem  non 
giiflabii  in  iteimim.  Proturh.\.  Lignum  vitx  cft 
his  , qui  apprehenderint  eam : & qui  tenuerit  il- 
lam , beatus.  lo.sn.  6.  Qui  manducat  me  , vioit 
propterme.  Hoceniro  viaticum  quod  in  faluccm 
viatoribus  eil  paratum,  j.  Ecce  ad  caput 

Elix  rubcinctiitus  panis,  & vas  aqux : (urtexit,  & 
comedit , &:  ambsdauit  in  fortitudine  cibi  illius 
40.  diebus  & 40.  noAibus  vfque  ad  montem 
Dei  Hoteb.  Elias  tobuftus  dominator  ,fignificat 
quenlibet  it\  via  Dei  viatorem  , quem  robuftum 
oportet  clfe  & dominatorem  , ne  peccati  feruus 
cficiaciir.  Caput  autem  Elix  e(l  Chtiflus  , apud 
quod  caput , panis  ifle  fub  cincribps  paflioniim 

exprobrationum  decorus, prxfto  fcmpcr  imie- 
nttur.  V.1S  autem  aqux  qux  cum  fanguine  fluxit, 
efl  Sacram  -nturn  iflod  , in  quo  populus » qui  per 
aquam  liguificatur , in  Chriflum  colligitur  vt 
mixtus  populus  Chriflo,  ficur  aquafanguini,aim 
Chrifto  in  hoc  Sacramento  Patri  offeratur.  Et 
ffe  in  fortitudine  Chriffi,qui  fonitudo  cibi  iffius 
eft,  per  totum  tempus  peenitemix , quod  per  qua- 
draginta fignificatur , ambulamus.  Quadtaginta 
enim  fuis  partibus  crefeit  in  quinqitaginta,qui  iu- 
bilxus  & remiffionis  & libertatis  cft  numerus. 
Ad  montem  aurem  eminemix  fpitiius  per  hoc 
afccnditur.  qui  vocatur  Horeb,  quod  mcnfa  laci- 
nc  inteqnccatut : quia  ibi  mcnfa  cxleftis  rcfe£kio- 
nis  lubecur.  PftI  ti.  PatalU  in  confpc^u  meo 
menfam  aJucrfus  eos  qui  tribulant  me. 

Nihil  etiam  amabilius  iniangi  potuit.  Hoc 
enim  Sacramentum  & amoris,  & vnionis  cft  effe- 
dl:iuum.  Ainorisenim  maximi  indicium  cft,  feip- 
fumdarcin  cibum  fob  )i.  Si  non  dixerunt  viri 
tabernaculi  mei,  quis  det  dc  carnibus  cius  , vt  fa  - 
tutemur ? Tantum  dilexi  COS,&  ipfi  mc.quod 
ego  in  vKccnbus  eorum  clle  cupiebam:&  ipli  me 
fic  fumete,  VI  mihi  iitcorporati  membra  mea  fic- 
reni.Noixpiim  intimius  nec  naturalius  mihi  vni- 
ri  poterant , & ego  cis.  Et  ideo  dicit  Hilarius  tn 
reno  Ubrode  Synedu,<^\iod  p«  hoc  Sacramentum 


naturaliter  in  Deo  efficimur  & ipfc  in  nobis. Et  fic 
vcrificatut  quoddiciiur  h*n.\-j.  Tu  Pater  in  me, 
& ego  in  eis  , VI  fini  in  vnum  conEimmati.  Sic 
ergo  vnionis  noftti  cum  capite  cft  efte^liuom  ; vt 
corpori  incorporati  fimus  ad  factamecotum  com- 
munionem:fanguine  fuo  infufi,ad  intimorum  no- 
ftrorum  arpcrliunem  : aqua  cordis  fui  abluti , ad 
confeientix  emundationem  : anima  fua  redempti, 
ad  perferam  cum  Deo  Patre  reconciliationem: 
Spiritu  fandio  fuo  v egctaii , ad  omnis  fpiritualis 
vitxdepctditxtcftaurationcm:&:  deitate  fua  con- 
fummati , ad  omnis  virtutis  perfr^ionem.  Et  fic 
libi  optime  fumus  vniti , ad  perpetuam  in  ipfo 
manfioncm./M»f.i$.  Qui  manducat  carnem  meartv 
& bibit  fanguinem  meum,  in  nte  manet  & ego  in 
eo.  Hoc  Igitur  eft  fummi  amoiistr.dicium : quia 
amor,  vt  Reatus  dicit  /e?«//jrM*,vnitiua  eft  viteus. 
Vnde  hatt.  t Cum  dilcxilTct  fuosquicrani  in 
mundo,  in  finem  dilcxic  eos.  Et  hoc  didlum  eft  in 
errna  corporis  & fanguinis  fui,!!!  qua  nos,  ficuc 
didiim  cft,  libi  vniuic  vt  nos  ad  fijam.vt  HiUriuo 
dicit,  conuciteret  naturam  dc  virtutem : & fic  nos 
in  ipfo  Patri  offerret. 

Nihil  etiam  zternx  vitx  fimilius  iniungi  po- 
terat./Etemi  enim  vitx  continuatio  cx  hoc  eft, 
quod  Deus  fua  dulcedine  rcipfum  influit  beati 
viuentibus.  Et  huius  influentix  iflud  Sacramen- 
ruiTJ  cft  fignum , vt  dicit  Dicnyfim  m P/$4Tarchid 
ctlefii.  Vnde  /fti.  66.  Ecce  ego  declinabo  in  vos 
fictu  fluuium  pacem  : & quafi  loiremeni  inun- 
dantem gloriam  Gentium,  quam  fugetis.  Gloria 
enim  Gentium  Deus  eft,  quam  fugentes  in  dulce- 
dine perfera,  xteina  vita  potiuntur  Reati.  Vnde 
Lue,  1 4.  Beatus  qui  manducabit  in  regno  Dei  pa« 
nem.  Lue.  aa.  Ego  difpono  vobis  fiaic  difpoiuic 
mihi  Pacer  meus  regnum,  vt  edacis  dc  bibatis  fu- 
per menfam  meam  in  regno  meo.  EecU.  1 4.  Qui 
edunt  ine , adhuc  efuriem : Sc  qui  bibunt  me,  u- 
huc  ficicnc. 

Hoc  igitur  facite  vobis  vtilicer,  dulciter , falu- 
briter , & amabiliter  [ in  meam  commemoratio- 
nem] Si  enim  aliquis  nos  ad  prandium  olerum 
vocaret : ingratitudinis  argueremur,  fi  inuitaniis 
nos  obliuifcecemur.  Qualiter  ergo  vnquam  pex 
confufione  oculos  ad  ipfiim  audemus  aperite,  fi 
iftius  obliuifctmur , qui  in  cccna  tot  & tanta  no- 
bis exhibuit  dcfc&  in  Icipfo.  Eft  autem  comme- 
moratio benefici)  in  gratiarum  adionc  , patientis 
aurem  in  compaflionc,  & abeumis  iu  delidetio 
confequendi 

De  primo  quidem  dicit  i.  Inonr.nibtis 

gr.reias  agite.  £ccU.  1.  Ad  locum  vnde  cxcimc 
flumina  reuettuntur , vt  iterum  fluant.  Flumina 
enim  gtatiamm  , per  gratiarum  asionem  refle- 
fluntuc  in  Cluiftum  gratix  omnis  fontem  ; quia 
/o.w.i.  Gratia  5c  veritas  per  Icfum  Cluiftum  fa- 
eft.Dc  memoria  autem  paffionis  dicitur.  1 .C«r. 
1 1 . Qtioriefcunque  manducabiiis  panem  hunc,& 
calicem  Domini  bibetis,  mortem  Domini  annun- 
tiabitis donec  ventat.  £t  ideo  cum  lacn-mis  Icu 
laiffucis  agreftibus  prxcipiuir  comedi  .igims 
Exoi.  It.  qui  fuccus  amarus  cft  valde:  eo  quod 
amaricari  debet  cor  noftrum,  quod  innocens  Fi- 
lius Dei  pro  peccatis  noftris  occifiiscft.  Thren.  ^ . 
Recordare  paiqicrtatis  mcx , tranfgrcflionis , ab- 
finchij , & fellis.  Et  rel]H>ndet  Itrtmtiu  pro  fc  & 
.pro  nobis  /^iVfw.Mcmotia  memor  cto  :&  ubc- 
icet  in  mc  anima  mea. 

Eft  autem 


i)y  Gdogte 


in  Euang.  D.Luc.Cap.XXII.  311 


£(l  autem  megioriale  Doiftini  abeuntis , & eft 
Kcordatio  infequendi  in  deliJetio.  Et  fic  dicit 
T>t9»yfs*u  : quia  in  memoriam  reJjcii  nobis  hoc 
Sacramentum  dominicam  cernam,  in  qua  Petrus 
ad  requendum  accenditur , ad  dercAandum  pro 
ditorem  omnes  Dircipuli  animantur  , loannes  in 
fomnurn  contemplationis  relbluituc  > folus  lu- 
das diabolo  ruperadimpletui.  Petrus  enim  dixit 
Itun.  t j . Quate  te  non  poirum  fequi  modo  \ ani- 
mam meam  ponam  pro  ce.  Luc.ii.  Paratus  fum 
tecum  de  in  carcerem , & in  mortem  ire : maius 
habens  dehdcrium  quam  vires  ad  requendum. 
Hoc  ergo  dciiderium  Petri  in  memoria  tenere 
deber,qui  Sacramento  ChiKli  communicat.  Tur- 
pe eA  enim  ChiiAum  przccdere , & non  (^ui 
eos , qut  iampee  Sacramentum  fibifunt  incor- 
porati. 

I>e  fecundo  auiem  dicitur  han.i  j.quod  omnes 
DtfeipuU  haiiitantcs , Petro  innucnrc  loanni , de 
loanne  interrogante,  dixerunt : Domine,  quis  cA 
qui  eradet  ie?iu  magru  dcrcAationc  habentes  tra- 
ditorem. Et  limilitet  omnes  dixerunt : Nunquid 
ego  fum  Domine  ^ Et  in  hoc  recordandum  eA,  ne 
ED^inum  iam  fufeepeum  in  cordis  & corporis 
hofpitium  , tradamus  vili  pretio  peccati : & nos 
ipfos  (mper  examiitemus,  ne  aliquid  proditionis 
in  nobis  inueniatur.//t('r.  ^ .Videte.tte  forte  iit  in 
aliquo  veArum  cor  malum  incredulitatis  difee* 
det^iaDcoviuc.  Necum  luda proditore com- 
municemus,dc  quo  dicit  ChiiAus  Pptlm.^^o.  Qui 
edebat  panes  meos , magniheauit  fuper  me  fup- 
plantationem.Et  prxeipue  ne  Sacerdotes  & Epi^ 
copi  hoc  facerent , qui  fx(>e  vendunt  facramenta 
ptetio  ludx  & Simonis  raaci. 

Cum  loanne  autem  relolui  debemus  ad  re- 
cumbendum in  pedlore  Domini , in  quo  funt 
omnes  thcfauii  fapicmiz  ic  fcientiz  Dei  abfeon- 
dici  : Acut  dicitur  /omh.ii.  Qui  & recubuit  in 
coena  fuper  pedlus  Domini.  Signtimenim  pef- 
fimum  eA  , (1  tam  fuauis  cibus  nullum  in  nobis 
operatur  fomnurn  contemplationis.  Przcipuc 
cum  in  coena  datum  Ac.in  qua  danrur  obfonia.hoc 
eA,  cibaria  ub  romnu,hue  propter  fommim  fiim- 
pta.  Pfalm.  xxC.  Cumdcdcticdile^is  fuis  fom- 
num  : ecce  hxreditas  Domini.  In  Agnum  huius 
dixit  Difcipulis  Mutth.  i6.  Dormite  iam  & re- 
quiefcice.  hfalm,  4.  In  pacc  in  idipfura  dormiam 
& lequicfcam,  hoccll,  in  pace  teft^ionis  & con- 
feiemiz  tendam  in  id  quod  fcmpercA  idipfum. 
Et  Ac  fomno  contemplationis  dormiam  & 
requiefeam.  I 

Similiter  &:  calicem  > pollcjuam  ctt- 
sauic,  dicens : Hicefl  calix. 

Hic  tangit  dc  Sacramento  (anguinis.  Notan- 
tur autem  in  hoc  Sacramento  feptem , quorum 
primum  diuina  tuAiiutio , quz  in  omni  facra- 
mento  locum  habet : quia  facramencum  non  ha- 
bet vim  nifta  diuina  inAitutione.  Secundum  au- 
tem cA  cempotis  congruentia.  Tertium  Sacra- 
roemi  propria  materia. Quamim  notii  tcAamemi 
dedicatio.  Et  quintum  in  hoc  Sacramento  res 
caufaia,  Sc  AgniAcata.  & comenra.  Sextum  vero 
eA  huius  Sacramenti  proprius  c Aedus.  Septimum 
autem  cA  fummx  dilcdionis  Agnum. 

De  primo  horum  dicit  [ Similiter  & calicem] 
Aipple,  accepit.  Accepit  autem  vt  inAicueiet , Sc 


tadu  fuo  vim  tran  AubAantialiratis  inchoaret.  Ad 
hoc  enim  tadus  eius , Acut  in  przmiflis  diximus, 
ordinabatur.$icoc  enim  dicitur  Luc.S.Sc  Mttrf.y 
adiadum  ipAus,  ip(e  cognouit  virtutem  de  ^ 
exiAe  in  omne  quod  tangit.  Et  Ac  egrcAa  eA  vir- 
tus eius  incalican  per  ladum  ipAus.Et  hoc  prz- 
uidens  in  fpiticu  dixit.  Calix  in  manu 

^Domini  vini  meri.  Per  hoc  igitur  quod  dicitur 
[Similiter  & calicem]  quem  accepit,  virtus  inAi- 
tutionis  Sacramenti  AgniAcaiur,  Cum  enim  Ac 
Sacerdos  fecundum  ordinem  Mclchifedech  , non 
debuit  cantum  oAerre  panem  , fed  ddmic  ciiam 
oAerre  vmuin.  Sic  etiam  Patriarcha  lacob  6V- 
ntf.i-j.  poAqoam  Pacri  obtulit  cibos , obtulit  ei 
Amiliter Ovinum.  Harc  igimi  eA  caufa  itiAitu- 
(ionis  huius  Sacramenti.  Sicut  enim  pane  conAt- 
maturcor  hominis  ad  confetemiz  confoccatio- 
nem;ica  etiam  vino  Izti Acatur  cot  ad  gaudi|  ziet- 
ni  conceptionem.  Pfalm,\oy  Panis  cor  hominis 
conArniot  Et  addidit : Vinum  IziiBcat  cor  homi- 
nis Hzc  etiam  duo  fune  faiisfacicntia  duobus  na- 
turalibus deAdetiis,  fcilicei,  fami,  cui  fpiritualicer 
inAituicur  Sacramentum  corporis:&  (iti.cui  inAi- 
tuitur  fanguiois  facramentum.  Beati  qui 

cfutium  & Atiunc  hiAitiamtquoniam  ipA  fatuta- 
buncur.  Vnde  his  duobus  reipondet  qutxi  dicitur 
I0M.6.  Caro  mea  vere  cA  cious,  & fanguis  meus 
vere  eA  potus.  In  duobus  enim  ad  nos  maximam 
voluit oAendere  chatitaiem,  in  operando  fcilicer, 
& patiendo.  In  operando  autem  maximum  fuit, 
quod  corpus  fuiim  dedit : in  patiendo  maximum, 
quod  pro  nobis  fanguiocm  fudit.  Et  ideo  poA 
C''rpo(is  Sacramentum , etiam  faaamencum  fan- 
guinis  inAituic. 

Q^runt  quidam  magis  cutioA  quam  dfuoti: 
ex  quo  corpus  Anefanguine  noncA,  neque  fan- 
guis ChriAieA  extra  corpus  futim:  Ad  quid  opor- 
tuit inAitui  Sacramentum  fanguinis , poAquam 
corporis  Sacramentum  erae  inAitutum  } Sed  ad 
hoc  dicimus,  quod  quamuis  hzc  duo  indiuifaAnc 
fecundum  naturam , tamen  diuifos  habctucAc- 
dhis : quia  vniim  cA  ad  incorporandum  ChriAo 
ordinatum  : vt  nos  in  ipfo  , Sc  cum  ipfo  hoAia 
Patti  oAeramur.  Sanguis  eA  ad  abliuioucm  pec- 
catorum. Vnde  dicitur  //c^r.p.quod  fmc  fangui- 
nis cifunone  non  Atmund.itio-  G«</^4<)  Lauit  in 
, vino  Aolam  fuam,  & in  finguinevuz  pallium 
Aium.  Et  quod  dicunt , quod  corpus  non  cA  Ane 
fanguinc,  neque  c conuerfo.  Hoc  vetum  cA  ; fcd 
tamen  ex  virtute  faCTamcnti , facramentalis  fan- 
guis non  cA  in  corpore : ncc  facramentale  corpus 
cA  in  fanguinc.  Sed  vnum  eA  in  altero  jnmuct 
vnionem  naturalem  vnius  ad  alteium:quia(cili- 
cct  fanguis  non  habet  naturale  receptaculum  nili 
in  corpore,  & corpus  non  habet  naturalem  infu- 
Aonem  niA  a fanguioe.Vt  igiriir  ex  fiCTamciuo  & 
facramentalitet  coetum  perArdam  ChriAi  habea- 
mus : oportuit  inAitui  vt  & facramentalitet  habe- 
retur corpus, & Atcramentaiicer  haberaut  fanguis. 
Hzc  igitur  eA  caufa  & modus  inAitutionis.  Sic 
nos  faluat  Rex  ic  Sacerdos  noAcr  de  area  & tor- 
culari : quod  facere  Rex  Samatiz  non  potcA 
4 ^r|.6.pcr‘quem  hzrecici  Agni6c«ntur.//4iib.7. 
Nonquid  de  fpinis  colligunt  vuam,  auc  de  tribu- 
lis Acus  i hoc  cA , corporis  ChtiAt  dulcedinem? 
Q.d.  Non. 

PoAqu.im  ccenauit]Ecce  tempus  inAitutionis. 
Ptius  enim  cA  coenandum,vt  ChriAo  incorpore- 
inar. 


■ " 


211  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsed. 


mur.Et  (ieiode  Ctnguis  fumcndus : vc  iniirois  no- 
{liis  inBuac  Tanguis  icdempiionis.  Sic  enim  in 
nobiS}qiiod  diacur  jripfc.y.  Lauetunc  Bolas  Tuas, 

dcalbauerum  cas  in  fanguine  agni.  Sic  enim 
ChciBas  fuit  per  iiiiima  noBia  nos  ybiquc  fan- 
^Bcans.  ?/4//».iO.Afpcrgcs  roe  Domine  hyilo- 
po>&  mundabot.HylTopusenim  hctbacB  fangui- 
nero  purificans : & fignificat  punan  fanguincro 
Domini  Iesv  » qui  nos  roundar.  Exad.v^. 
Hthr,^.  Muyfes  accipiens  hyifopum,  furoptum 
fanguinem  rerpeiBt  in  populum  > dicens.  Hicell 
fanguis  tcBamemi,  qiiod  maivdauii  ad  vos  Deus. 
Sic  ergo  poB  corporis  infiitucionem  , fangui* 
nis  Sacramentum  cB  ioBitucum  > & hac  necef- 
dtate. 

Dicens  : Hic  cB  calix]  Hic  tangitur  iBius  Sa 
craraenti  propria  materia  [Hic  enim  eB  calixjhoc 
eB  calida  potio  , quz  in  potionibus  fimplicibus 
cB  vinum.  Nec  voluit  Dominus  aquam  h;B>ere 
pio  maicria,  quia  innpidaeft:qaod  non  competit 
maximi  faporis  Sacramento.  Nec  voluit  liquo- 
lem  commixtum  pro  materia  habete, ficut  medo* 
nem,vel  ceruifiam,vel  moretum,  vel  aliquid  tale: 
quia  non  competit  fimplicitaii , & rynccticati  fa- 
ciamenti : fcd  vinum  quod  calidum  , coidis  Uti 
ficatiuum,  & corporis  nuttitiuura  : & calor  qui- 
dem ipfius  eompecit  chariiati : Umia  autem  coo* 
cepta>in  corde  ctema;  iucundicaii : nuuimenrum 
autem  rcBautationi  rpititusin  refe^ione  lapien* 
iix:intellc^ui  maxime  congruit  & cleuationi.bB 
prztercahumidnm  in  fitisexcin£lioncm,vaporo- 
Bim  in  fuauiOimx  quietis  opeiaiiuncm  , & com- 
mune facis  in  omnium  commoditatem. 

De  primo  autem  , hoceB,  dc  calore  charitatis 
dicicurC^mic.f.  Comedite  amiti , fle  bibite, & 
inebriamini  chariBimi.  ChariBImi  enim  tunc 
chaitrata,  hoc  vino  calido  inebriantur.  Hoc  vino 
charitatis  cB  Dominus  calcfadius , quando  fui 
obliuifcens  y prz  amore  fe  nobis  tradidit : fiem 
lofcph  inebriatus  cB  coram  fratribus  fuis  Ge- 
fitf.Ah  calore  immaduit  Anna  , quando 
reipfam  excedens  largiter  fieuit, petens  ii  Domino 
magni  Propberz  petirioriem  . 

De  cordis  autem  Iztitia  dide  ipfa  vitis  ludic.^. 
Non  poBum  deiereie  vinum  meum,  quod  Izcih- 
cat  Deum  fle  hotpines.  In  hoc  enim  vinum  foi- 
tiUimum  eB,  vr  dicitor  i.£/dV«c  ;.  Pr0Meth.11. 
fic  przcipicur  vinum  dari  mocrentibus,vt  fuz  tri- 
Bicix  obliuircanrur  , hoceB  ,ttiBicix  illius  qua 
quilibet  |>eccator  dcfpetat » ft  eum  dulcedo  pic- 
tioli  fanguinis  ChriBi,  qui  pro  ipfo  fufuseBjnon 
IztiBcatet. 

. Refe^ioni  etiam  hoc  faciamentum  congruit: 
quia  inter  magis  leBcieniia  cB  vinum  dulce  ru- 
beum , vt  dicit  AMtcenn».  Sic  enim  ChriBus  adi- 
milat  fe  pelicano  folicudinis,  de  quo  inter  cztcra 
dicitur, quod  pullos  fuofanguinenurrit  ,fle  viui- 
ficac.fle  format.  lean.C.  Sanguis  meus  vere  eB  po- 
tus. Magis  enim  potu  nutrimur,  quamdiu  fumus 
paruuli  in  ChriBo.  Lac  etiam , de  quo  San^  lo- 
quiincuc , quod  eB  nutrimenium  Bdelium  paruu- 
lorum  de  fanguine  formacui,  fle  per  vbera  ingui- 
nis colatusad  bibendum  fanguis  eB.  Er  hoc  mo- 
do facit  nobis  ChriBus.  Et  ideo  ipreeBrerta  la£le 
manans  fle  meile : la^  in  Sacramento  fanguinis, 
flemclle  in  mellea  dulcedine  Sacramenti  eiufdem. 
Caffffc.y.  Comedi  fauum  cum  meile  meo » bibi 
vinum  meum  cum  la^meo.  Hzcenim  omnia  j 


idem  funt.  Fauus  enim  eB  fanguis  in  corpote, 
llcuc  mei  in  ceia  Mcl  autem  dulcedo  fanguinis 
eliquata.  Vinum  ancem  {anguinis  fubfacramen- 
ti  fpecic.  Lac  autem  completus  fanguis  ad  nu- 
ctimencum.  \ 

Hoc  vinum  cB  humidum  in  (icis  exiindlio- 
ncm.Ei  ideo  dicitur  £raM:r^.9.U>bice  vinum  quod 
mifcui  vobis.  Vinum  enim  mixtum  eB  fanguis 
ChriBi  cum  populo.  Sicui  etiam  fanguis  rotxtus 
aqua  de  latere  Buxit.  Er  tale  vinum  melius  liiim 
refrigerat.  Hoc  raodo  dicit  Bibite ablquc 
atgentu,  & abfque  vlla  commutatione  vinum  fle 
lac. laro  enim  diximus , quod  gratis  datur  Sacra- 
mentum y fle  quod  lac  eB  eliquatio  fanguinis  y fle 
quod  vinum  cB  fanguis  fub  fpecic  Saaamenti. 

Et  fic  etiam  aqua  milcetur  in  calice  tanta,  quanta 
coimcrti  poBIt  a vino  : fle  in  fapotem  vini  ttan- 
featifle  non  vinum  ad  fapotem  aquz  conuercacur: 
quia  /d4«.i.  CluiBnsconuercit  aquam  iu  vinum, 
hoc  cB, populum  infipidum  in  faporem  diuinum: 
non  aurem  vinum  corrupit  in  aquam. 

Hoc  vinum  eB  vaporofum  in  fuauidlmz  quie- 
ris cefolutionem-  Vndefle  fpoofa  quz  dormit  fic 
quod  cor  fuum  vigilet  Canrrc.i.  (c  dicit  e(Te  in.* 
trodu^am  iu  cellam  vin.tciam : cuius  vini  va^>ore 
in  quiax  contemplationis  fomnum  refoluator. 

£c  ideo  fponfus  dicit  thtdem  : Adiuro  vos  filis 
Icrufaicm  pet  capreas  ccruo(q<ic  camporum  , ne 
fufeitetis,  neque  cuigitare  faciari s dilcdlara  doiiec 
ipfa  velit.  Filix  quidem  lerufalcm  futit  fideles, 
aliquando  necclEcacibus  fuiscootemplarioni  de- 
ditos puifantes,flc  curis  fuis  inquietantes,  lii  ad- 
iurantut  per  capreas,hoc  eBylimpidx  veritatis  vi- 
fioncs:quia  captea  limpide  videt : fle  ceruos,  hoc 
cB  , gaudiorum  (altus  in  campis  fpiiitualis  liber- 
tatis,ne  fufeiretur  dilcd^a,  donec  de  tam  dulci 

fomno  ad  (eipfam  reuertatur. 

Hoc  etiam  vinura  commune  fatis  cB  in  om- 
nium cuiumoditaiem  : quia  non  vbiqiic  quidem 
vites  funt : fcd  tamen  vinum  facile  vehitur  ad  co- 
tum orbem  terrarum.  Et  ideo  dc  communi  fatis 
habetur  maictia.  Er  ideode  vinea  Domini  quz 
mundum  opetic,dicitut  /*jfii/iw.79.0periiit  mon- 
tes vmbra  eius:fle  atbuBa  cius  cedros  Dei.  Exten- 
dit palmites  faos  v fque  ad  mai  e : fle  vfque  ad  flu- 
men propagines  eius  : quia  hoc  Sacramentum 
in  totum  tertarum  orbem  eB  diflufnm  i ficur  & 
ChriBi  fanguis  pro  omnibus  cB  fufjs , & omni- 
bus infufus. 

Noiuim  ccfl.inientum  in  fanguine 
meo , qui  pro  vobis  fundetur. 

Ecce  noui  tcBamcnci  dedicatio , in  quo  Deus 
nobis  fuam  conliimauir  hzrcditatcm,  icBamcnto 
fui  fanguinis  legatam.  Vetera  enim  tr.inficrunr 
ficut  fupradidlumcB.  Et  in  lignum  huius  in  dte 
ccenz  deteguntur,  & lauantnr  .ilcatia  quali  inno- 
uencuc  a vcicttbus,flc  ad  nona  faCTamenta  przpa- 
rentuc.//**  t^.Vctus  error  abiit. i.Canwii.y.Epu- 
icmur.non  in  fermento  vcteti,tieq,ic  in  femicnto 
maluiz  fle  nequitiz » fed  in  azymis  (yncetitatis  fle 
veritatis.  Et  ihniem.  Siris  noua  confpeiiio  licue 
eBis  azymi.Hxc  autem  imiouaiio  per  fanguinem 
CliriBi  fa<Ba  eB.^tfm.^.QuomodofurrcxitChti- 
Bus  per  gloriam  Patitsiita  fle  nos  in  nouirate  vi- 
tz  ambulemus , iimouaitnouo  fanguine  Iesv 
C HRi  s T i>  fle  abBcrgcntes fanguinem  hirconim 

fle 


Dk„'  J'  \ , i '_qlc 


in  Eiiang.  D.Luc.  Cap.  XXII.  gig 


& vitulorum , & eaquz  in  antiquorum  pecorum 
fangiiine  immolabamur.  Hebr.^.  Chriftusani- 
lient  Pontifex  futurorum  bonorum , per  amplius 
& perfedlius  tabernaculum  non  manufaAuin , id 
e(l , non  huius  creationis : neque  per  fanguinem 
hircorum, aut  vitulorum, fcd  per  proprium Tangui* 
nem  io|tuiuit  lemel  tu  fandla,  ztema  redemptio- 
ne inuema.Et  hocell  quod  dicit  quinto. 

In  fanguine  meo  ] Per  quod  notat  icm  (ignih 
catam, & caulatam,  Sc  contentam  in  facramento, 
quz  e(l  verus  ChriHi  fanguis,qub  racramcmaliter 
intima  confcicntiaium  nodearum  peiFunduntur. 
u1p9c.  I • Dilexit  nos,&  lauic  nos  in  fanguine  fuo. 
EfHcax  eitim  ablutiuum  e(l  fanguis , in  quo  e(l 
virtus  deitatis,  cui  coolcienriarum  fordes  telUlere 
non  polTunt.  Hehr.ii.  AccdTillis  ad  fanguinis 
«rpettionem,  melius  loquentem  quam  Abel : quia 
fanguis  Abel  clamauii  vtndiAam,&l^guisChri- 
Ili  perferam  remillioncm. 

Qui  pro  vobis  fundetur  ] Et  hic  notatur  huius 
Sacramenti  proprius  cffcdlus.Pro  nobis  enim  qui 
tradi  metuimus , tradetur  fanguis  Chrilli  vtnoi 
libcretnur.  i.Trtr.i.  Non  corruptibilibus  auro 
vel  argento  redempti  edis  4 vana  vellra  comier- 
faitonepatemz  traditionis  :fed  preiiofo  fanguine 
agnitanqnatn  immaculati  Cheidi.  Et  ideo  dici* 
tur  fandideatus  , fecundum  etimologiam  quali 
fanguine  tindus.  HtbrAc.  Grauis  comminatio 
ponitur  ei.  qui  fanguinem  fandi heationis,  inqui- 
natione fecundarum  foidium  per  reditum  ad  pcc- 
catuin.ducic  pollutum: ile:  Irritam  quis  faciens  le- 
gem Moyd , abfquevlla  miferarione  duobus  auc 
tribus  tedibus moritur : quaiuo  magis  putatis  de- 
teriora mereti  fapplicia.cmn  qui  Filium  Oei  con- 
culcauctit.dc  fanguinem  tedamenti  pollutum  du* 
xerit , in  quo  fandilicatiis  ed , & ipiritui  giatiz 
contucncliam  fecerit  ?Qd.  Multo  maioia  mere- 
tur ille  fupplicia  quam  mortem  temporalem.  Hoc 
etiam  cd  maximi  amotis  dgnuimquamuis  in  ma- 
gnifico dono  quo  dedit  felpfum  , magni  amoris 
fit  fignum  : tamen  in  patiendo,  & fanguinis  effu- 
fionc  magis  e(l  didicultatis  Et  ideo  dicit  Io*n.%  y. 
Maiorem  hac  diledionem  nemo  habet , quam  vt 
animam  fuam  ponat  quis  pro  .amicis  fuis.  Condat 
aurem  quod  fcilcs  ar.im*  fcaindum  legem  in  (an- 
guine cd.  Et  ideofanguiniseffudo  maximiamoris 
fignum  ed.  Propter  quod  etiam  farod.i  2.  podes 
fidelium  fanguine  rubricati  pr*cipiuntur;vi  figno 
diuinz  diledlonis  in  eis  apparente  , extermina- 
tor in  cis  non  habeat  pciedatem.  Hoccd  igitur 
quod  dicit. 

Veruntamen  cccc  mamis  tradentis 
mc,  mecum  cft  in  menfa.  Etqujdcm  j 
Filius  hominis  fecundum  quod  defini-  | 
tum  cft, vadit : veruntamen  vx  homini  j 
illi  per  quem  tradetur.  Et  ipfictrpc- 
runt  quxrerc  inter  fe  quis  cllcc  cx  cis , 
qui  hoc  f^cliirus  cfTct.  ! 

Hic  caute  tangit  proditoris  reuocationem.Ha-  > 
bet  autem  duaspaites.in  quarum  prima  facit  quod 
didum  cd : in  (ectmda  aurem,  de  hoc  inter  Difci- 
pulos  non  libi  dc  tanto  fcclcre  confeios , oritur  . 
quzdio.  In  primo  horum  iiia  dicuntur  , in  quo- 
rum primo  , per  dulcem  cibum  quem  minidratt 
fc  pet  deitatem  qua  fccreia  cordis  diiudicat,  pro- 
ditorem ad  pecnitentiam  rcuocat:  in  fecundo  au- 


tdn , fe  \ redemptione  generis  batnani  propter 
proditionis  horrorem  odendic  uon  deficere , vel 
dcfidcre:in  tertio, per  comminationem  iieruqi  le- 
uocat  proditorem.  Dicit  igitur. 

Veruntamen  ] Quanuis  ego  tama  figna  dile> 
dionis  ad  vnsodendam  [Veruntamen  ] hoc  ed, 
fcd  aduetfa  vicc  dico  vobis  [quod  manus  ttadeii- 
tisjnon  curantis  de  amore  odenfo:&  rconcra  ini- 
micitias agentis  [ mecum  ed  in  menfa]  accipiens 
cibum  in  hac  menfa  maiori , quam  vobis  duode- 
cim przparaui.  ^ .Q21  fimul  mecum  dul- 

ces capiebat  cibos.Ec  ex  hoc  videtur  quod  Chri- 
dus  Itidx  dederit  fliura  corpus.  Et  hoc  quidem 
concedit  Hflvim,  Sed  alij  contradicunt : fed  di- 
cunt quod  ponexicei  buccellam  imindi  panis  in 
vino.  Et  quia  tunc  Chridus  comedit  cum  Difci- 
pulis  dc  e^em  ctzna, dicunt  quod  etiam  Chridus 
tunc  fumpiic  corpus  fuum.  Ec  hoc  concedit 
Chryffjf.^t  hoc  videtur  mihi  efle  verica$.Ei  (igni- 
ficauic  per  hoc  quod  ip(e  (Ibi  fuum  mydicum 
corpus  incorporaret.  Vnde  Hthr.i.  quia  pueri 
communicauenmt  carni  & fanguint,  & ipfe  fimi- 
liter  parricipauit  ci(clcm:vcpcr  mortem  dedrueree 
eum  qui  haoebai  mortis  imperium.  £i  fignifica- 
ueninc  hoc  antiqui  rali  vcrfii. 

Rex  fedet  in  cann^  turb»  an(lut  dnotUna : 

Se  tenet  in  mnnthtUtfe  tibnt  ipfe  dh$u. 

' Si  etiam  quzritur,  Verum  Chridus  tunc  exhibuit 
corpus  fuum  mortale  & padibde  , ficut  tunc  ha- 
buit , quare  inter  dentes  madicatus  nihil  doloris 
palTus  fuit  f Si  aiuem  exhibuit  iropaflibilc : tunc 
tale  exhibuit  quale  non  habuit.  Et  ita  in  facra- 
mento vericaris  finxit.  Quod  ed  valde  incomie- 
niens.  Refpondo.  Ad  hoc  dicendum , quod  tunc 
fuum  corpus  quale  tunc  fuit  exhibuit  padibiledc 
mortale : fed  exhibuit  vt  integrunv  & fimplicem 
cibum.  Et  ideo  madicatio  ( quz  efl  quzdam  fra- 
dlio  } non  in  corpore  , (ed  in  formis  quz  corpus 
circumdant,  fuit-  Et  ideo  Chridus  nondinideba- 
tur  , fed  integer  totus  fub  qualibet  pattiaiia  fu- 
mebatur.  Ec  (ic  etiam  nunc  mallicarur,  & madi- 
cari.icbct : quia  madicario  facrameniale  fignum 
ell  frequentis  reditus  fuper  cibum  qui  futuitur. 
Sic  ergo  [ manus  traJciuis  roc  , mecum  ed  in 
menia  J Sic  heu  hodie  frequentet  cd  , cum  mali 
Saccriiotcs  & ali)tnali  huic  (aeramento  commu- 
nicant. Rrfuerb.tf.  ludus  comedit,  &:  replet  .nni- 
m.im  fuam ; venter  aurem  impiorum  infatiabilis. 
ludi  cnim  fumr.nt  5c  fKramcntalirer  & fpiriraa- 
Uter;  'ideo  rmmuif  ail  |-«ccatoLum  propitiatio- 
nem, Si  incorp<jr2JUur  CItrido.i  Vm».!.  Ipfe  cfl 
propiriacio  pro  peccaris  nodris  non  cantum 
pro  nodtU . (ed  etiam  pco  totius  mundi.  De  in- 
digne autem  fumeniibus  dicitur  (.Cerinrb.i  1. 
Qui  manducat  & bibit  indigne , reus  erit  corpo- 
ris & fanguinis  Domini  [ Et  quidem  Filius  ho- 
minis vaditjhoc  ed  ad  patiendum  pro  redemptio- 
ne hominis  procedit  0c  profidt./e4ff.M.Vc  Icianc 
homines  quia  diligo  Patrem : ficut  mandatum 

dedit  mihi  Patet  fic  facio.  Surgice  eamus  hinc. 
Non  dubium  quin  ad  PadSonemffecundum  quod 
definitum  ed]  i Pacte  Dco,ad  cuius  diffinitionem 
omnia  fecit.  Vnde  Pbi/ip.i.  Faflus  obediens  Fa- 
trivfque  ad  manem , mortem  amem  crucis.  Et 
ideo  Pafllo  mea  Deo  gratifiima  cd  &:  accepta: 
quamuis  aflio  traditoris  & occidentium  difpU- 
ceat.  Vnde  verfus. 

difpitCHit , P^Jfi»irMttf4it» 

Et 


J14  r>.  Alberti  Magni,  O rd.  Prsd. 

EiHico!;v*lirctnidimnationis[homini]inipa  I tcs  : Qui»  r"'^'  'tgno  ciluram? 

qgtmttadctiit.  ^a/ii).io.Mclim  illi  eral  fi  nat.M  Hiccftniim  contcmionis  comm  materia.  Pu- 
Don  fuilTct  homo  ille-  Mtnh  i8.  Ncccfie  eft  vr  ] tabameninucgmira  ciloiuimilico  eireinchoan- 
ventant  icaiidala.  Vx  amem  homini  pet  quem  ■ dum  > ficut  in  prxhabiiis  didtum  cft : & in  regni 

firandalum  venit  [&ipfi]fcilicetDilcipuli[ccri)C-  illius  claritate  putabant  aliquos  alii»  elli  piat- 

tunt  qnitete  intet  (e  ] non  fibi  de  tanto  crimine  ' fctendos.  Et  ideo  de  dimiitate  temporali  non 
confeij  [quis  efiet  ea  eis]duodechn  [qui  hocelTet  | litigabant : quia  nec  in  iUa  tegent  fuum  videbant 
faelutus  ] Dicit  autem  Chr^fifl.  quod  maxime  eacellete : fed  dc  dignitate  regni  cilorum  , quod 
Pettus  hoc  qu*rebai.  Habebat  enim  intentionem  llatim  putabant  per  vii  tutem  apertte  iuftitiac 
illum  occidendi.fcd  Chtillus  impedite  voluit : de  inchoandum.  In  hoc  autem  regtio  maiot  cft . qui 
ideo  Petto  non  indkauit.  Vnde  dixit  in  oculis  filis  roiiiot  cft. -Wa/ih  1 1 Qui  minoi  eft 

Petrus  : Abfit  a te  Domine : non  erit  tibi  hoc.  Et  in  regno  cilomm,  maiot  eft  illo,  qui  inter  natos 
Chtillus  tefpondit.  Vade  tetto  fatana ; quia  non  tnulictum  maiot  fuit,  Eicli.f  .Quanto  maiot  es, 
fapis  qux  Dei  lunt.  « humilia  te  in  omnibus.  Et  hoc  etiam  pet  exero- 

^ pium  videbant  in  Magidto. 

Fat^a  cft  autem  6c  contentio  inter 
cos, quis  eorum  videretur  efle  maior. 

Hic  incipit  iftius  capitali  fecunda  pars.qiisc  eft 
dc  confortatione  Difcipuloriim.  Dicuntur  autem 

hic  tiia>  in  ouoruro  primo  communis  conforta-  . . i • r r 

tio  ponitur  contra  elationem  ; in  fecunda  aurem  <1^1  maiOt  clt  in  VOOIS,  nat  ncut  mi- 
» parte  poniturconfortatio  principis  Aportolorum  nor  ; & qui  prxccirorcft,  ficut  mi- 

contra  dxmonis  tentationctr.un  tertia  autem  con-  niftrator. 
fptrantur  omnes  communiter,  quod  confilio  hu> 

mano  vtantut  contra  ludxorum  perfecutionem.  Dixit  aucem cis]  Chrifttisdifcipulis-  Reuocac 
In  harum  partium  prima  duo  funt . in  quorum  amem  cos  ab  crtore  ifto  per  tria : per  dillimiliiu. 
primo  contentionis  ponitur  occafio  : in  fecundo  dinem  principatus  terreni  & cxlcftis , per  exem- 
autem  communis  ponitur  confortatio.  In  primo  pium  fui , & per  xqualitaccm  fux  vocationis  ad 
horum  duo  cangun(ur:con(cmto,&  contentionis  Apoftolatum.  Dc  primo  dicit  tria  ; primo, in  tcc- 
inatetia.  Dicit  igitur  quod  renis  pcincipantesdefcribit : fecundo,  diftitmiitu- 

Fadla  cft  contentio  ] Ex  hoc  enim  quod  quen-  dinem  fuorum  ad  illos  ponit:teitio, quales  fui  efte 
V dam  de  proditione  fufpcdum  habebant, &CX  hoc  debeant  inftruit.  Adhuc  amem  in  primo  horum 

quod  Chriftus  fteum  tres  in  mome  transfigura-  duo  tangit : dominationem  trgcnriuin , & pote- 
tionis  aftumpfcrit : fubotiebarut  comemio,  quod  ftatem  beneficorum.  De  primo  dicit  [Reges  Gen- 
quidam  erunt  ampliori  honore  digni  > & quidam  lium]  hoc  eft,  qui  (ccundum  iura  Gemium , qa» 
magis  defpicicndi.  Cum  autem  dicar  Ambref,  tamen  a Deo  fune  [Reges]  fimt,  hoc  cil, qui  alios, 
quod  contentio  eft  impugnatio  veritatis  emn  leges  vtiles  & honcllas  condendo, regunt : quia  fi 
confidentia  clamoris.Sic  non  fuminir  hic  conren-  aliter  facerent , non  reges  fed  tyranni  vocarentur, 
tio  ; fed  dicinir  contentio,  quia  fimul  tendebant  Uli  ergo  tales  reges  [dtiminantur  eorum]  hoc  eft, 
ccrtaiim  vt  honore  inuicem  prxucnirenc  ; co  doniinium  exercent  fupcrpoftriunis  in  eos.  Do- 
qnod  quilibet  alium  fibi  fecundum  doctrinam  minus  enim  cum  fcuciitatc  coercet  fubdiros. 
Domini  ptxferebac , & alter  illum  honoiem  fibi  PfMm.i.  Reges  eos  in  virga  ferrea  , & tanquam 
exhibitum  refutabat. &conucitit  eum  in  eum  qui  vas  figuli  confringes  cos.  Ifa.x^.  Tradam>€gy- 
Te  honorabat.  Et  hoc  modo  exponit  jimbrof.  ptum  in  manu  dominorum  crudelium  , & rex 
Rom  t V-  Honore  irruicem  pi  xucnientes.  i j,  fottis  dominabitur  conmi  [&  qtii  poteftatcm  ha- 
Rcdditc  omnibus  debita : cui  honorcm.bonorem.  bent  fupx'r  eos]iure  otdiiiatam  pet  gladium  cocr- 
Sed  ifta  expofitio  non  videtur  comieniens : quia  cendi  malos  ad  laudem  bonorum  [ benefici  vo- 
cum hoc  bonum  fit , fupcrfiuc  Chriftus  hoc  in  canrur]  quia  ad  litcram  multis  benefaciunt.  Ta- 
Apoftolis  correxilln.  Et  ideo  coniemiendum  cft  men  quxdam  dl»!f.  dicit : Qui  poteftatcm  habent 
Chryf»fl»me,  qui  dicit  quod  aliquid  humanum  in  largiendi , benefici  vocantur.  Sed  hxc  expolitio 
hac  contentione  paffi  funt  Apoftoli , Sc  dc  aliqua  non  confirquens  cft , neque  ad  prxcedens  , neque 
clacionc  dignitatis  in  confpciiu  Chtifti  tenrati.  ad  lc.;uen$.  Vnde  pr.r cedens  tenenda  cft. 

Videntes  enim  quofJam  aftiimt , notari  etiam  ali-  Non  fine  caufa  gladium  potrat , vindex  ia  itam 
quem  de  prodirione  : cupiebat  quilibet  cotum  cft  ei  qui  malum  agit.  Sic  c;iim  regnum  Gentium 
apud  Chtiftum  maiorciTc,  nede  talifcclercno-  confortatur  in  tiiuorc.  /o/»  1 9. 1’ucicc  i faciegla-  , 
tacetur.  Sic  mater  filiorum  7>cbedxi  Mjtth.  lo.  [ di),  quoniam  vitor  iniquintum  gladius  cft. 
qux  dixit : Dic  vtfcdcant  hi  duo  fili)  mei , vnusi  Vos  autem  non  Itc  } Hoc  enim  in  principio 
ad  dexteram  , & alter  ad  fiuiftram  in  regno  tuo. ! Eccicfix  fieri  non  potuit , quam  in  humilitate  & 
Cxtcri  autem  Apoftoli  indignati  funt  de  duobus;  ‘ ch.irit3te  fundari  oportuit  , & non  in  dominio 
quia  talia  de  fc  prxfumerem  , & ad  petendum  faftu  regali,  i.  Pur.  p.Nonvt  dominantes  in 
pro  fc  matrem  incitallent.  Propter  hoc  etiam  Do-  cleris,  fed  forma  facli  gregis  cx  anImo.Poftea  a\i> 
minus  redarguit  duos  illos  , quia  macer  fna  talia  tem  confortata  Ecclefia  , cum  mali  in  ca  multi- 
procispetiuifirt.  Talis  igitur  contentio  fa£la  cft  plicarentur,  tunc  oporruit  redire  ad  regalem  & 
inter  cos.  domtnalcm  timorem, vt  malicompiimctcmur.Et 

Quis  eorum  videretur  cfte  maior]  quod  autem  hoc  cft  quod  dtcit[Vos  autem]  Eccicfix  fundato- 
hic  minus  dicitur  Afatth.  1 S.  fupplerur.  Vbi  dici-  ^ res  non  fic  [ Sed  qui  maior  cft  in  vobis  ] poreftaic 
vuT,quod  acceficntnt  Dilcipuif  ad  I e s v m dicen-  , fpiticuaU  [fiat  ficut  tniaurjqni  ad  nullam  eligitur 

potcftatem: 


Dh:!-  . . I ^ 


Dixit  autem  cis  : Reges  Gentium 
dominantur  eorum , & ejui  potcfta- 
tem habent  iiipcr  cos , benefici  vo- 
cantur. Vos  autem  non  fic  : fed 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.X  XII.  325 


poceftatem:quia  Hcut  elicit  PhUo/ifhm  :Nemo  ete> 
git  iuuenes  duces:  quia  non  conftac  ede  eos  fa* 

Jnctiw.tJH 4ttb.iZ.  Quicunque  humiliautricfe 
icuc  pamuius  ide » hic  maior  ed  in  regno  carlo* 
rumrquia  ille  magis  ed  ad  fundandum  Eccledam 
idoneus.  Inprimitiua  enim  Eccleiia  non  curaba- 
tur multum  de  potedaie  »fed  omnes  ad  humilita- 
tem dc  cbaritatis  exempla  refpiciebant.  Et  hoc 
eciamvoluii  Dominusquandodixit  Mdtth.  11. 
Difctte  ^ me  quia  mitis  fum  & humilis  corde. 
Tollite  tugum  meum  fupet  vos  : iugum  enim 
meum  fuaue  ed,  & onus  meum  leue.  Nihil  enim 
leuius  ed  quam  in  humilitate  & manfuetudine 
gubernare  uibiedos . quamdiu  tempora  hoc  pa- 
tiuntor. Stacim  autem  quando  multitudo  maJo- 
cum  cogit  cum  reueritate  & audcriraie  procedere: 
cunedeut^  Moyii  res  intolerabilis  eUe  videba- 
tur S^wm.io.ica  edicitur  etiam prxlacio  Ecdefiz 
intolerabilis:niii  aliquis  fadu  deledatus  velit  to- 
lerate,vel  forte  fouere  malos:Sicot  faemne  Praela- 
ti nodri  temporis  qui  magis  vicem  habent  Sarda 
Vh  S«r>  napali,  qui  vicem  Ies  v Chiidi  [&  qui  prccelTbr] 
gradu  pr«Iationjs:quia  cxemplu  debet  prarbere  & 
odendete.  Et  refpondit  ei  quod  ante  dixe- 
ri*J^  rat:Qui  poredatem  habent  intercos.  Przceiibres 
rmmm,  enim  Ium  in  Hccleita , qui  poredatem  habent  £c- 
cldiafticam.llli  enim  in  omni  perfecutione  primi 
przcedunc  ad  martyrium.  Et  illi  funt  qui  ad  om- 
nes  bonos  prxceduni  ad  exemplum.Et  ideo  dicit: 
tfi  vs-  fit  [licuc  minidraior]  1 Corinth.4.  Sic  nos  exidi- 
homo  vtminidrosChridi , &dirpenfatorcs 
minideriorum  Dei.  2^j»w.8.  Erunt  Lcuitz  mini- 
M Mi’  fratrum  fuorum  > vt  cudodianc  quz  fibi  fue- 
tnmra,  lant  mandata  in  tabernaculo  Domini. 

Btmii 

fnfttr  Nam  quis  maior  cft  , qui  recumbit, 

anquiminiftrat?Nonncqui  recumbit? 
Ego  autem  in  medio  vcftrum  rum,Gcut 
miniftrat. 


Hic  leipfum  huius  do^inz  ponit  exemplum, 
rinu  ,fi’  & duo  facit  circa  hoc.  Primo  enim  recumbentis 
BBltttr  ^ minidrancis  circa  honorem  exteriorem  ponit 
commune  iudicimn  : Secundo , (eipfum  peifedz 
f-.ffff  humilitatis  ponit  exemplum,  Dicit  igitur  [Nam 
quis  maior  ed]  iudicio  hominum  fadum  exterio- 
rem attendencium[qui  recumbir  ] ficuc  Dominus 
[aut  qui  minidrat]dcui  famulus?£t  condar  quod 
in  omnibus  prxfertur  Dominus  minidro  Et  hoc 
ed  quod  dicit  [ Nonne  qui  recumbit  ] fupple , ed 
maior  iudicio  (eculi  [Ego  aute  in  medioj  vc  vnuf- 
quifquead  me  habeat  cefpe&um.  /ma.i.  Medius 
vedmm  detit  quem  vos  oeTcitis  [ deut  qui  mini- 
drat  ] Philip.  1.  Exinaniuii  remetipfum  formam 
feriri  accipiens.  Quanto  magnus  es , hu- 

milia te  in  omnibus.Sic  enim  vc  diximus  oponuit 
* fundari  Ecclertam;quamui$  iam  funda»  & mul- 
tiplicata non  ita  poilic  gubernari.  Afarrli.to.Filius 
hominis  non  venit  rainidrari , (eJ  minidrace,  & 
dare  animam  fuara  in  redemptionem  pro  mullis. 
Lhc.  i a.  Prxeinget  fe  df  faciei  illos  dircumbete, 
& trandens  minidrabir  illis. 


Vos  autem  cftis  qui  permanliGis 
mccumin  cenraciqnibus  meis: 

Hic  fuadec  idem  ab  xqnalitare  vocationis,  & 
tarrgit  quatuor ; primum  cd  vocatorum  meritam: 
D.  jilbmi  Mdini,  in  Enang.  D.Lmc. 


. fectmdum  autem  ingloria  regni  vocatorum prx- 
i miu:Tercjo  tangit  eumquf  percipienc  in  bonis  re- 
gni frudum  : quarto  fubiungit  illum  quem  habe., 
bunc  in  potedate  iudidaria  honoris  cumulum. De 
, primo  I deue  gratus  Dominus  dicit  fe  accepude 
; virtutis  Difcipulorum  obfequium  : & circa  hoc 
dicit  quinque,  quorum  primam  , quod  dgnancet 
obfequcntes  dbi  difetmie , cum  dicit  [Vos  edis] 
Q.  d.  Non  ali)  tales  funt.  Zneb.^.  Audi  ledis  Sa- 
cerdos magne, lu  & amici  tui  qui  habitant  tecum, 
qui  viri  portendentes  funt.  Magna  enim  porten- 
dunt viri  quos  dgnanter  ledis  Sacerdos  maguus 
ab  alijs  difeemit , dicens  [ Vos  edis  ] Unn.if. 
Vos  dixi  amicos  : quia  omnia  quzeunque  audioi 
a Patre  meo  nota  feci  vobis.  Pfalm.  147. Non  fe- 
cit taliter  omni  nationi, & iudicia  dia  nonraanife- 
dauit  ets.Secundo  autem  perfeueranciam  in  ddede 
ipds  fubiungit,cum  dtcitfqui  petmandihsJa.Tim. 
1.  Firmum  fundamentum  Dei  dat,  habens  dgna- 
culum  hoc.  Non  enim  funt  de  illis  de  quibus  di- 
citur E(eli.  6.  Ed  amicus  focius  menlz , & non 
permanet  in  die  necelScacis.T^rtiodicit  dii  adb- 
ciationem,  quando  dicit  [ mccum  ] cum  Chrido 
enim  ed,  qui  dbi  in  omnibus  confeniic,&  adiu- 
tordiusin  bello  contra  diabolum  Pfdtn. 
93.  Quis  condirget  mihi  adoerfus  malignantes, 
aut  quis  dabit  mecum  aduetdis  operites  iniqui- 
tatem i 1 . P*TMlip4m.\t.  Tui  fumus  6 Dauid , & 
leaim  dtij  Uai.  C^ano  notat  obfequi)  difficulta- 
tem cum  dicit  [in  teniationibus]  quia  in  magnis 
perfecudonibus  centadonura  permanere  ed  diffi- 
cile. Uetb.  I . Beatus  vir  qui  fodere  tentationero: 
quoniam  cum  probatus  metit  accipiet  coronam 
vitx,  quam  repromidc  Deus  diligentibus  (e.  Snp. 
f.Tanquam  aurum  in  fornace  probauic  eos,  & 
inuenit  dignos  fe.  Quinio  addit  hoc  quod  ed  ple- 
ni amoris  indicium,  cum  dide  [ meis  1 Tematio- 
nes  enim  Saniorum  reputat  Cuas  cne.  Znth.  i. 
Qui  tangit  vos  , tangit  pupillam  oculi  mei.  j1(1. 
p.  Qutd  me  perfequeeis  2 ego  fum  Chridus  quem 
tu  pccicquetis? 

Hcego  difpono  vebis  (icuc  difpofuie 
mihi  Pater  meus,  regnum. 

Hic  tangit  m gloria  regni  vocatorum  prx- 
mium  [ Et  ego]  cuius  ed  ex  hxreditate  [difpono] 
omni  iurecedationis[  vobis  ] qui  dc  mccum  pet- 
manddi^  regnum  ] md  prindpacus , & mei  de- 
coris. Sspttnt.  Accipient  regnum  decoris  , & 
diadema  pulchritudinis  de  manu  Domini.C«/«yii. 
Eripuit  nos  dc  potedate  tenebtatu,^  tridulit  nos 
in  regnum  dii)  dilcflionis  fux.  Ec  ideo  non  opor- 
tet hic  multum  contendere  de  principatu : quia 
de  humilitate  fufcicaniur  regni  md  principes,  i. 
Peg.  I.  Sufeitans  depuluere  egenum,<Scde  derco- 
re  erigens  pauperem : vt  fedeat  cum  principibus, 
& folium  glorix  teneat.  £0  autem  iure  difpono 
vobis  regnum  [deut  mihi  Pater  meus  ] per  natu- 
ram [ di  fpofuit  ] lsdn.  i . Vidimus  gloriam  eius* 
gloriam  quad  vnigenici  ^ Pacre^lenum  gratix  Ac 
veritatis.  Vedeut  egohxies  fum  per  naturam: 
ita  vosdris  hxicdes  per  adoptionis  gratiam.  Ktm. 
8.  Ipd:  Spiritus  tedimoniom  reddet  fpiricui  no- 
dro,qood  dmusdli)  Dei.Si  autem  d!i)  6c  hxtedes: 
hxtedes  quidem  Dei,  cohxredes  autem  Chtidi. 

^ E e V. 


2i6  D.Alberti  Magni,  OrdPr^d. 


Vc  edatis  & bibatis  fuper  mcnfam 
meam  in  regno  meo. 

Hic  langic  cum  quem  percipient  in  bonis  regni 
frudum.  Tangit  autem  duo  ; icieCkionis  videli- 
cet (cuAum , Se  fclBonis  dignitatem.  R.cfcdUo 
autem  eft  in  duobus  > (ccundum  duos  nacuiales 
appetitus.  De  ptimo  dicit  [Vt  edatis  ] Comeftio 
autem  eft  in  dulcedine  diuinx  ftuitionis  & bo« 
nituis-  Ffdtm.Sy.  Parafti  in  dulcedine  tua  paupe- 
ri Deus.  PfMlm.  64.  Replebimur  in  bonis  domus 
tu2.  Jtrrm.  51.  Inebiiabo  animas  Sacerdotum 
pinguedine  , Se  populus  meus  abundabit  bonis 
[ & bibatis]  in  potu  lapientUe.  Et  hoc  cft  fecun- 
dum delidenum  natutalc.  Comedent  enim  de  ffu- 
du  bonitatis,  & bibent  de  liquore  limpilVims 
velitaris  & ztem*  iocundicatis- //4.  a^.  Facicr 
Dominus  exercituum  in  monte  hoc  omnibus 
populis  conuiuium  pinguium,  conuiuium  vinde- 
mix  , conuiuium  pinguium  medullatorum , & 
vindemix  dcfxcarx.  55.  Incbtiabuurut 

ab  vbettare  domus  tuxtSc  torrente  voluptatis  tux 
potabis  eos  [ fuper  mcnfam  meam  ] Ecce  difcubi- 
tus  hon^ris.Dicitur  autem  menfa  plena  Sc  ornata, 
exhibitio  deicati1adf1ucndum.Pj41m.12.  In  loco 
pafcux  ibime  coUocauit.  Pfalm.y6>  Nunquid 
Sc  panem  poterit  dare , aut  paure  mcnfam  popu- 
lo luo? 

£c  fedeatis  fuper  thronos  iudicances 
duodecim  eribus  Ifracl. 

Hic  tangit  illum  quem  in  iudiciaria  poiedate 
habebunt  honoris ticulum  [Et fedeatis]  vtiu- 
dices.  1.  Corvjth.  6.  An  nefeitis quoniam  Sandi 
dejhoc  mundo  iudicabunt?  P/4/m.  149.  Vc  faciant 
in  cis  tudicium  conferipeum , gloria  hxc  eil  om- 
nibus Sandkis  eius  [fuper  thronos]  regales  [ duo- 
decim] hoc  eft,in  mentibus  omnium  iudicando- 
tum,  qui  per  duodcnaruim  imelligunturtquia 
duodenarius  habet  decalogum  prxcepiorum , Sc 
duo  mandata  dile^lionis , per  qoz  decalogus  im- 
pletur. ApoftoU  igitur  refultatiorte  dodtinx 
lux  in  mentibus  iudicandomm  fedebum : & per 
ipfam  do&rinam  in  mentibus  iudicandorum  de- 
pi&am  difeeenene , qui  &:  quare  falucnmi  ,qui  Sc 
quales  damnentut.  Pfd.  111.  lllk  federunc  fedes 
in  iudicio  [ iudicances  ] per  dodrinx  illumina- 
tionem [ duodecim  tribus  Iftacl  ] hoc  cll.vniuer- 
fitacera  faluandorum , Sc  damnandorum.  Omnes 
enim  illi  ad  falutem  vel  ad  damnationem  iudica- 
buntur  per  fplendorem  dodrinx  Apollolicx  in 
confcieniiis  vniufcuiufquc.  Matih.  19.  Sedebitis 
fupet  fedes  duodecim  , iudicaiites  duodecim  tri- 
bus Ifcacl 

Ait  autem  Dominus  Simoni  : Si- 
mon , cccc  fatanas  expeiiuic  vos  vt  cri- 
braret ficuc  triticum : ego  autem  roga- 
ui  pro  cc , vt  non  deliciat  hdes  tua : £c 
tu  aliquando  conuerfus , contirma  fra> 
tres  tuos. 

Hic  tangit  fpccialiter  pitneipis  Apoflolonim 
confortationem.  In  hac  autem  paite  duo  facit. 
In  primo  quidem  faranx  tentaiionem , qui  iam 


pocellacem  rentandi  accepit,  reuelac  in  communi. 
Secundo  autem  huius  ordinem  prxdicii  in  fpecia- 
li.  In  primo  horum  dide  tria : obtentam  fcilicec 
facanx  rentandi  poteJUtem,  Petri  contra  fatanam 
pei  orationem  Domini  confortacionera,  Sc  quod 
alios  confirmans,  ceniaris  exhibear  conpaflioDem 
& confolationem.  De  primo  dicit  [ Ait  autem 
Dominus  Simoni  ] qui  ipfe  ptincipalis  fuit : Sc 
ideo  fibi  dicitur  , vt  per  ipfum  hxc  confortatio 
ad  alios  ordinate  dctiuetur./y^im.i  ji.Sicut  vn- 
guentum  in  capite  quod  dclcendit  in  batbam 
barbam  Aarontquod  dcfccndit  in  oram  veftimen- 
li  [ Simon  ] Per  nomen  vocat,  vc  feiat  Ic  elTc  gra- 
cix  fpecialis.  Uxod.a.  Telpfum  nouiex  nomine. 
Inuenilli  enim  gratiam  coram*me  [ Ecce  ] quali 
in  cuidemi  cft  : quia  iam  per  aperiam  malitiam 
traditoris  excreet  malitiam  [ faian  ] qui  faluti 
aducrfitur.  Z^ch.  j.  Saian  (labat  adexttis  lcfu,vt 
aduerfuetut  ci [expetiuit  vos]  hoc eft, rentandi 
potellarem  iam  in  vos  li  Deo  obtinuit.  Vnde  hk. 
t.  Dixit  fatan  ad  Dominum  : Extende  paululam 
manum  tuam,  hoc  eft  , Da  mihi  poreftacem  ten- 
tandi  non  leftridam  [ vt  aibratet  ] 1k>c  eft  .pur- 
garet. Et  hoc  quidem  non  eft  dc  intentione  fata- 
nx,qui  femper  prxcipiiace  imendit,non  purgare. 
Et  iJeo,Vt,  cunlccutiuum  cft  : quia  ad  ccntaiio- 
nem  fuam  fcquitur  purgatio  » quamuis  non  in- 
tendar [ licuc  triticum  ] a quo  per  cribrum  fordes 
&palex  feparantut.  Ecita  fepataiusfuic  prodi- 
tor ab  aliis.  £cr/f.  27.  Sicut  in  pacuftura  cribri 
remanebit  puluis,  lica|H>cia  hominis, hoc  eft,an- 
guftia,  in  cogitatu  illius,  yfmti  9.  Concutiam  in 
omnibus  gentibus  domum  Ifraci,  Itcut  concutitur 
triticum  in  crilMro.  Et  tunc  quidem  puluis  a palea 
elicitur,  Sc  triticum  refvruatur.  Mtuth.  i Colli- 
gite per  fafcicalos  zizania  ad  comburendum.Tri- 
ticum  autem  cclcruate  in  horreum  meum. 

Ego  aucero  ] quem  Pater  in  omnibus  exaodir. 
Hetr.  f.  In  omnibus  exauditus  eft  ptoruateue- 
tentta  hdn.w.  Ego  fciebam  quia  tu  femper  me 
audis[rogauiprotcj/MR.i7.Patcr  ferua  eot  quos 
dedifti  mihi  de  mundo[vt  non]  Bnaltrer  [deheiae 
fides  tua  ] Hoc  argumentum  efticax  eft  pto  lede 
Petri  Sc  fucceftbre  ipHus , quod  hdes  eius  non  li- 
naiicer  deliciat.  1.  Non  adiiciet  vitta  vt 

pertranfeai  in  te  Belialivniuerfus  interiit  [ Sc  ru] 
ergo  iam  tentatus  Sc  expertus  infirmitates  (iibdi- 
torum[aliquando]poft  tenutionc[conuctfus]ite- 
rum  ad  me  poft  negationem  [ confirma  fratres 
tttosjin  ccntacione  labotames.  Ad  hoc  enim  vti- 
liseric  tibicafus.  £cWr.  Qui  non  eft  tenraius, 
quid  fcir  \Hthr.  x.  In  eo  enim  in  quo  palTus  eft 
ipfedcrentatu$,poteft  Sc  his  qui  tencatifuiu  aa- 
xiliari.  Expertus  ergo  letpfum  , confirma  alios. 

Efto  vigilans , & conftrma extera qux 
erant  moritura.  Er  attende  quod  conuerfus,  con- 
fttmat.  Non  conuerfus  enim  fed  adhuc  negans 
Chriftum  opere,  vix  poteft  confinuare,  quia  non 
creditur  libi.  £cfli.  h • Ab  immundo  qilid  mun- 
dabitur?&  ^mendace  quid  verum  dicetur? 

Qui  dixit  ci:Dominc,cccum  paratus 
fiim  Sc  in  carcerem  & in  mortem  ire. 
Et  ille  dixinDico  tibi  Petre, non  canta- 
bit hodie  gallus  , donec  ter  abneges 
Dofle  mc. 

Qui  dixit  ei  ] Petrus  fcilicct.  Domino.  Et  tan- 
guntur 


Dioi'  . Go(\^Ic 


inEuang.  D.Liic.  Cap.XXII.  517 


gunrar  hic  duo  : Inexperta  Petri  prjtfumptio , & fincm  habent.  At  illi  dixcrunt : Domi- 
Ootnini  ad  cautelam  jiegationis  fuiur*  prxJi-  nC,CCCC  gladij  duO  hic.  At  iilc  dixit  cis: 
dio.  Dicit  igitur  Petius  [Domtne  ] quem  fdlum 
elegi  fequendum.  Ecch.  1 Gloria  magna  c(l  fc*  ^ 

qui  Dominam  [ lecum  paratus  fumlnon  quidem  j Hic  confortatio  Difcipulorum  poniturcomra 
virturc.rcd  deliderio.  P/«/n«.i  1 8.  Pacatus  | mala  mundi.  Et  dicantur  hic  tria.  Primum  ell, 


nonfiim  cuibaius./y^/n.f^.  Paratum  cor  meum 
Deus,  paratum  cor  meum[&  in  carcetem]qut  ell 
acerbior  capeiuitatum  [&  in  mortem  ire]  qux  cll 
acerbior  pcenarum./ry.<ri&.i£.£tiamriopuctuerir 
vne  mori  tocum>non  re  negabo- 

Sed  hic  oritur  quxftio  triplex  de  lirera.  Vna 
e(i : Qma  li  Petrus  Domino  credidit  > c.xfun]m  fe 
prrefauic : & fic  contrarium  allcrcre  non  debuit. 
Secanda:Quia  ii  Petrus  a Domino  qux  dida  fune 
audiuic  :tunc  Deus  cafum  Petri  iibi  rcuclauit:& 
fic  >n  tcillitiam  deiecit : & hoc  non  videtur  pic 
taii  Domini  conucnirc.  Tetiia  quxilio  eil : ^uia 
fi  Petrus  Dominam  ncgauic  > in  priilinum  gra- 
dum honoris  Petrus  ceiliiui  nuu  debuit.  Vnde 
i.Efdrd  x.  Vbi  Cicerdotcs  non  inueiicrunc  fux 
genealogis  feripeuram.  Ibi  dicit  Glof-  Si  minillri 
altaris  in  nefanda  flagitia  cecidetint » non  funr 
digni  quod  ad  factum  giadum  rcllituantur. 
Ergo  & Petrus  poit  negauoacm  reditui  non 
debuit. 

• Dicendum  autem  ad  primum  > qnod  Petrus 
Chrillo  in  omnibus  credidit : fed  quia  ChiiUus: 
multa  comminando, multa  etiam  hguratiuc  dice- 
bat: ideo  hoc. quod  Dominus  dixic  abfoluie,  de 
ftituro  difioro  non  contulit : & ideo  non  cx  hoc 
fe  negaturum  pexPumpHt.  Ad  fecundum  dicen- 
dum , quod  in  veritate . hoc  quod  futurum  fuit, 
Chriiliu  reuelauic.  Et  quia  rton  finalis  fuit  Petti 
cafus : ideo  ad  cautelam  reuclaci  potuit  & debuit. 
Ad  rertium  dicendum,  quod  Petri  negatio  non  ea 
tnaliiia/ed  cx  infirmitate  procellit, ncqtiedtii  ^^cr- 
tnanfiude  ideorcfiinii  potuit.  Non  enim  dicitur 
diuettifieqnt  cito  rediuit. 

Ec  ille  dixit:  Dico  tibi  Petre]  Aircitionem  prx- 
mittit,5:  nomemvt  fciac,&  Deum  cHc  qui  futura 
cognofeie , & non  finaliter  abiiciendum  qui  no 
mine  proprio  defignatur  [ Non  cantabit  hodie 
giliusjid  cft.gallicinium  non  pcrficicr.  Hodie  au- 
tem dicit  pro  die  naturali.  Vnde  /I/arr.i  4.  Ante- 
quam gallus  hodie  bis  vocem  dcxicrir, ter  abnega- 
bis nolTe  me.  h^b  jS.Quis  dedit  gallo  intelligcn- 
tiain  ? Et  ad  liicram  ita  fuit  quod  ante  ptimum 
galli  camum  Petrus  negauit , & poft  primum 
galli  cantum  bis  negauit : & pofica  gallus  fecun- 
dum cantum  dedit » vt  fux  infirmitatis  confeius 
non  prxfumeret , dc  in  feipro  imieniret  in  quo 
aliis  comparcrctui.  In  hoc  ergo  confirmatio  Pe- 
tri perficitur. 


I 


quod  primx  mifllonis  fiuedefenlionisfadix  facit 
mentionem.  Secundum  autem  ell , quod  pro  di- 
ucrficaie  cempomm  circa  illam  millionem  facit 
motationem.  Tertium  autem,  quod  huius  muta- 
tionis allignat  ncccnitatcm.Dicir  igicui[Quaiido 
mili  vos]  AUith.io.  Sc  /^c.19.  [fincfacculo]- 
temporalis  fublidij , qui  ad  xris  & pecunix  pec- 
tinet portationem  [A:  fine  pota]  in  qua  cdulij  af- 
ferretur adminiculum  [&  line  calceamentis  ] in 
qnibus  m.agnus  cll  decor  ollentaiionis  pedum. 
Hxc  enim  omnia  iam  in  prxhabiiis expolita  lunt 
i Nunqnid  aliquid  defuit  vobis } quia  tunc  dice- 
batur : In  viam  Gentium  ne  abieritis , & in  ciui- 
laces  Samaricanoitnn  ne  intraueriiis. 
men  dicir.quod  inopem  Sc  nudum  neque  centum 
fpoliarc  pofluni  [ At  iijt  dixerunt : Nihil]  Cuius 
caufa  fiipra  alltgnara  efi : quia  tunc  ad  eos  mitte- 
bantur qui  apud  fe  habebant  dedmas » cx  quibus 
pauperes  recipiebamur : & adhuc  Dilcipuli  non 
etanc  odiofi  : ncqtte  odiufum  erat  adhuc  nomen 
Chrilli  quod  prxdicabant.  i.Connih,^  Dominus 
ordinauit  his  qui  Euangelium  annuntiant  > dc 
Euangelio  viuere. 

Q^od  autem  dicit  [fine  calceamentis]  H tren. 
dicit  quud  Piate  dixit  duas  corporis  fummitaies 
non  clfc  velandas : ncc  alfiietam  debere  fieri  capi- 
tis  mollitiem,  Sc  pedum  ; cum  hxc  duo  a natura 
habuerint  firmitatem  , & exteris  fint  robufiiora: 
maxime  in  terra  in  qua  frigus  non  cfi  inccnfum» 
nec  lutum  pedes  inquinans.  Hac  igitur  de  caufa 
tunc  illaiahibuit:nc  ad  fupeifiuitatem  dc  his  cu- 
rare videretur.  Sed  quia  pro  varietate  locorum 
& temporum  illa  vananda  fune  : ideo  fub- 
iungir. 

Dixit  cfgoeisrScd  nunc  qui  habet  facculum] 
in  quo  expenfas  pecunix  deferat  [tollat  fimilttct 
&:  peram  ] in  qua  viiflualia  conipoitet : quia  ire 
opoitei  ad  homines  in  quibus  odiofi  cricis:5c  Ix- 
pc  latete  oponct  in  defertis  St  antris , in  quibus 
non  habetis  comedere,  nifi  in  peris  vobifeum  ci- 
bum computtctis.f/efr.i  t.In  loittudinibus  & in 
montibus  & in  cauernis  & in  fpduncis  crranrcs, 
anguli  lati , atHidi , quibus  dignus  non  erat  mun- 
dus.Et  fimiiiicr  dicit  de  armis  defenfionis  [&  qni 
non  lubee  gladium  |ln  quo  notatur  quod  qui  ha- 
bet,poiefi  tollere  gladiuin[&:  qui  non  habet]vnde 
Ic  defend.it  vndique  impugnantibus  hoAibus, 
Sc  quxrentibus  animas  vctlras  [ vendat  tunicam 
fuam. 


Et  tUxit  cis:  Quando  mili  vos  fine 
facculo.fic  pcra,&.  calceamentis : niin- 
ejuid  aliquid  defuit  vobis?  At  illi  di- 
xerunt : Nihil.  Dixit  ergo  eis  ; Sed 
nunc  qui  habet  facculum , tollat:  fi- 
militcr  & peram  : & qui  non  habet, 
vendat  tunicam  iuam  , & emat  gla- 
dium. Dicocnim  vobis : quoniam  ad- 
huc hoc  quod  feriptum  eft  , oportet 
impleri  in  mc  ; Et  cum  iniquis  depu- 
tatus cft.  Etenim  ca  qux  funtdc  me, 
D.AIiitni  Magni,  in  Euang.  V-Luc. 


I EA  autem  mirabile  quia  iubet  emere  gladium: 
I Sc  gladium  habitum  ^exutum  iuL>ci  in  vaginam 
conuerti.  Conuerte  gladium  tuum  in 

v.iginam.Sed  ad  hoc  rdponder  yimbrof.  quia  iu- 
bet emi  giadium.vt  lir  parata  tn  Eccicfia  dcfcnlio, 
cum  opus  fuerit : fed  umen  fundatores  Ecclefta- 
rum,quamdiu  prxuolet  iniquitas.magis  patientia 
i quam  armis  prxeipit  pugnare.Et  ideo  & gladium 
I in  Eccicfia  vult  clle.Sc  non  pugiwrc:quia  defen- 
fionis poteAas  apud  Ecclefum  eA.dc  tamc  gladius 
non  euaginatur , nifi  poAquam  Ecclclia  iam  fun- 
data St  dilatata  , feuericaccin  cogitur  exercere 
contta  malos  Quidam  rarocn  exponunt  de  gladio 
E e 1 fpititus, 


Digitized  by  Coogie 


5i8  D.  Alberti  Magni, Ord.  Vrxd. 


fpiritus  > qiti  eft  verbum  Dei.  Se*i  hoc  nihil 
eft:  quia  iile  nnn  e(l  incciiedus  litcralis.  Ho- 
rum autem  qux  didta  fuiit  fubiungit  necefliu- 
tem>  dicens. 

Dico  enim  vobis  ] Et  rangii  hic  duo : caufam 
neceflitacis  eotum  qux  ditka  lunt>  & approbatio- 
nem pradatioois  duorum  gladiorum.  De  primo 
dicic[quoniam  adhuc  hoc  quod  feriptum  eil}hoc 
dl^quod  adhuc  fer iptum  e(l:quia,  multa  iam  fuDC 
impleta : Sc  ea  quz  lellant  adhuc  neceilatio  erunt 
implenda./i/a/i^.f  -loca  vnum,aut  vnus  apex  non 
pzceribic  ^ l^c[oportct  impleri  in  me]  Lue.i^. 
Oportet  impleri  ea  quz  faipta  fum  in  lege  » in 
Prophetis,&  in  Pfalmis  de  me[£ccum  iniquis  de- 
putatus eft  ] Hoc  enim  (criptum  eil  //a . f ) . quia 
inter  latrones  ctudhxusell:&  heut  iniquus  extra 
duirarem edurus,  /varr.i^.  Baiulans  hbi  crucem, 
exiuii  in  eum  locum,  qui  diciiui  Caluariz  locus. 
Hoc  enim  c(V  podflimum  de  feriptis  [Etenim  ea] 
fcripta[quz  fum  de  me](cnpca[iinem  habent]hoc 
cft,  iam  in  fine  fune  & confimiroationc.  Vnde 
dixic:Canfummacum  cfi:jc  inclinato  ca- 
pite trailidir  rpiritum. 

At  illi  dixerunt  ] Difcipuli  videlicet  ad  Chti- 
ftum  [Domine,  ecce  duo  gladij  hic]  hoc  cfi,fpiri- 
tualis  6c  corporalis:quorum  rnomexericEccieliz 
miniAer,  & pugnat  cum  co  : & hic  eAde  quo  di> 
cirui  Ephtf.6.  Gladium  rpiritus,  quod  ell  vetbam 
Dei.  Altet  auccro  cA  defenfionis  gladius  mate- 
rialis, in  quo  non  piignac,rcd  manus  laica  in  ipfo 
pugnat . quando  przcipit  Ecclefix  miniAei : & 
veetque  eA  in  Eccicila.  Et  ideo  feqtiitur. 

At  ille  dixit : Satis  cAjquia  quamuis  in  primi- 
tiua  Ecclefia.pczualcnte  iniquitate  6c  infidelitate, 
non  fiierit  aliquis  vfus  gladioilto : tamen,vt  dixi- 
mus, hocprzfidiuro  in  EccleiiaeAeChriAus  vo- 
luittfciens  qcfod  Ecdefia  iam  dilatata,  fine  gladio 
materiali  gubernari  non  potuit.  Eom.i  ).(^ire- 
fiftit  poteAati,Oei  ordinationi  refiAir.Qui  autem 
lefiAunt,  ipfi  fibi  damnationem  acquirunt.  Nam 
principes  non  funt  timori  boni  operis  fed  mali. 
Vis  autem  non  timete  poteAatem  : bonum  fac, 
& habebis  laudem  ex  illa. Si  autem  malum  feceris, 
cime.  Non  enim  fine  caufa  portat  gladium  : vin- 
dex enim  in  iram  cAei  qui  male  agit. 

Et  cgrcflTus  ibat  fecundum  confuc- 
tudinem  in  Montem  oliiiarum.  Secuti 
funt  autem  illum  & Difcipuli.  Et  cum 
perueniflet  ad  locum, dixit  illis : Orate 
nc  intretis  io  tentationem. 

Hic  incipit  tertia  pars  huius  capituli , in  qua 
EuangeliAa  determinac  qualiter  ChriAus  ad  lo- 
cum venit  fuz  captiuitatis  & traditionis.  Dicit 
autem  hic  quatuor,in  quorum  primo  dicitur  qua- 
liter ChiiAus  cum  Difcipiilis  ad  locum  capiiut 
catis  deuenit.Sccundo  qualiter  in  illo  loco  orauit. 
Tertio  qualiter  ab  Angelo  quendam  modum  con- 
fortationis acccpir.ln  quarto  aurem  qualiter  Dif- 
cipulos  ad  orandum  excitanit  .ln  primo  tria  facit: 
ipie  enim  ad  loaim  veni(,Difcipuli  requuntur,& 
vt  orent  exhortatur. Dicit  igitur. 

EregrelTus]deciuitatcvbi  ccenam  fecerat[ibar 
fecundum  confuetudinem]  fuam.quafzpc  in  no- 
&ead  hofpitium  fuum  in  Bcchaniam  dcciinabar. 
£t  hoceA  queddicitur[rccuudum  confuetudinem 


fuam]  VI  Io4tt.\ 8.  dicit  trans  coirentem  Cedron» 
vbi  erat  hortus  quidam  confitus  oliuis , io  quem 
intrare  caufa  oiationis  confueuic  [ in  Momem 
ohuarum  ] Hunc  enim  propter  myAecium  olei 
dilexit , quod  quia  lucet , fignificat  lumeo  cogni- 
tionis : & quia  fotuemum  eA  ignis,  fignificat  ar- 
dorem cbaritaris:&  quia  pafeie,  faporem  dans  ci- 
bis , fignificat  ftu^m  diuinz  compiebenfionis; 
quz  funt  ues  animz  dotes  in  beatkudine.Oleum 
etiam  enatae,  & fic  lignificat  agilitatem  corporis: 
vngit,  & fic  (ignificat  impailibilitaiein  : peoetra- 
tiuum  eA,  Sc  iic  lignificat  lubtilitatem  fiue  fpiti- 
lualitatem  : cA  etiam  peiuium  valde  Sc  clarum, 
Sc  fic  fignificat  claritatem : quz  funt  quatuor  do- 
ces corporis.  £c  ideo  ChiiAus  dilexit  locum  Sc 
montem  uliuarxira  prz  exteris. 

Secuti  fum  autem  iUum]  illuc  vfque[&Oirci-. 
puli  ] fignificaiues  quod  etiam  in  paflsociibusad 
przdiOas  in  oIco  glorias  oportet  fequi  Domi- 
num. i.Peir.  t . Prznuntians  eas  quz  in  ChriAo 
funt  palllones  & poAeriores  glottas.  Qui  enim 
ChriAum  fequicur  ad  montem  PafEonia , inueoic 
in  ip(b  oleum  gloriofie  dclibutionis.  /ft.6 1 . Vc 
darem  coronam  pto  cincte,  oleum  gau^j  pro  lu- 
du, pallium  laudis  pro  fpuitu  mtBtoris.  Sic  enim 
vt  dicit  Pfdlm.ioy  Exhilarat  faciem  in  oleo.  Sic 
Propheta  magnus  4.X4^.4.vafa  vacua.hoceA,ani- 
mas  Sc  corpora,oleo  jubet  impleti. 

Et  cum  pcrucnilln  ad  locum  ] In  quo  prodi- 
torem expeuare  diAmiecat.  Quem  quidon  locum 
MAtih.t6.  Gethfimiani  vocat : quia  iuxia  villam 
fic  vocatam  erat[  dixit  iilis]Difdpuiis[orate]piuin 
affedum  & intelledum  tutum  in  Deum  ditigen. 
les.  Ffdlm.i^o.  Dittgamr  oratid  mea  ficut  iocen- 
fum  in  confpedu  tuo[ne  ittrrecis]  per  geadus  pec- 
cati [in  tentationem]  quia  fi  intrabitis  tunc  cade- 
tis. De  hoc  autem  Lmc.  1 1 . didum  eA  roultum,& 
ALutkC.  M )8.  Nunquid  oAia  tenebeofa  vidiAi, 
auc  apertz  funt  tibi  pottz  morcislCauram  aumn 
reddit  A/zxc.m.  quia  fpiritus  quidem  promptus 
cA>caro  amem  infirma. 

Et  jpfc  auulfus  c A ab  eis , quantum 
ia^lus  ell  lapiciis:Sc  pofitis  genibus  ora- 
bat,diccns:Patcr  fi  vis,transfcr  calicem 
iUum  a mc  : veruncamen  non  mea  vo- 
luntas, fed  tua  fiat. 

Hic  quatuor  docet  fuo  exemplo/cilicec,  quod 
oratio  fic  lecreca,cum  ceuerentia , & in  tempore 
necefiitatis  cuminAantia,&  ratione  ordinata.  De 
primo  didr  [ & ipfe  auulfus  cA  ab  eis  ] quia  in 
oratione  etiam  ab  intimis  cA  recedendum.  GtMtf. 
it.  Expedlate  me  htc  cum  ailno : ego  Sc  puer 
illuc  vfque  propetaixes , cum  adorauecimus  re- 
uertemur  ad  vos.  Mttth.  1 6.  SuAioete  hic  Sc  vi- 
gilare mccum,  donec  vadam  illuc  & orem  [quan- 
tum]fpatium[cA  ia£lu$laptdis]vteum  gementem 
& rugientem  non  audirent-  Preces  cum 

clamore  valido  Sc  lacrymit  oActens.  Pf*lm.6$. 
Labotaui  clamans,  raucz  f»Ctx  funt  fauces  mez. 
Dicit  tamen  GUjf.  quzdam  , quod  lapis  cA  legis 
duritia, quz  iadata  cA  per  diredlionem  in  ipfum; 
qni.t  icAimouium  ei  ferebat.  Sed  hoc  eA  alle- 
gorice. 

Er  pofitis  genibus  1 vt  cum  reneceneia  oran- 
dum elle  doceret.  £phcf.  j Fledo  genua  mea  ad 
Patrem, 


Digitized  by  Google 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XXII.  319 


Pjifctn  , ex  quo  omnis  paternitas  in  ctIo  & in 
terra  nominatur.  Flcelit  civm  genua  : de  quo 
Philip,  i.  dicitur  qviod  in  nomine  Domini  t e S v 
omne  genu  flc^lamr , c xlcftium  , tCircArium , & 
infernorum  [ orabat  dicens  ] oAendens  quoniam 
tempore  neceflltatis  poA  humanum  coniUium  ad 
otaiionem  eft  rcc'urcndum.L»f.i8.0pottci  fem- 
per  orare  » & non  deficere.  vitira.  Multum 
valet  deprecario  iufti  adidua  [ Pater  fi  vis  ] quia 
voluntati  Patris  fupponenda  cA  voluntas  noAra. 
[transfer  ] infirmitatis  raturx  indicat  veric^uem. 
HoccA  , fi  aliter  vis  conuenimter  faluare  genus 
l)umanum>tunc[rransfer]  Vel  [transferjita  quod 
non  diu  fundatus  in  nte.fcd  cito  traninc : ne 

& ego  diu  fim  in  pttnts » in  rrrorte , & ne  redem. 
ptio  humani  generis  prolongetut.P/4/m.  29. Qux 
vtilitas  in  fanguine  meo  dum  deicendero  in  cor- 
ruptionem, hoccA>  fi  defeendens  manfero  in  cor- 
ruptione: tunc  neminem  fanguine  meo  faluabo. 
Transfer  ergo  calicem  a me  vi  tranfeai , & non 
fundetur  in  morte,fcd  trinfeai  ad  gloriam  Refur- 
icAionis.  Calix  enim  irx  Domini  non  transfer- 
inr,  fed  fundaiurfiipet  malos. //j.  ^o.Erictran-  ! 
ficus  virgx  furuJaius,quem  tequiefeere  faciet  Do-  I 
minus  fupet  eum.  Veiftransfct  i me]  non  in  me, 
fcd  in  membris . ne  ipfi  calice  iix  tux  premantur. 
Dicit  etiam  quxdam  Gl9jf-[i  rae]hoc  eA,  a Syna- 
goga«  hoc  cA,  Sipoflibile  congruenter  Gentes  iP 
luminari  fine  ludxorum  excxcatione:tunc[crans- 
fer  caliccmjhoceA,  reatum  calicis  ffi  me]  hoc  cA, 
ii  corpore  roeo,  quod  ell  Synagoga.  Et  alias  mul- 
tas expofitiones  non  eA  diiticile  facete.  SeJ  fola 
prima  & fecunda  funt  literalcs.  Sic  ergo  [ Si  vis] 

congrue  fieri  potcA  , faiua  tua  prxordinatione 
[transfer  i me  caliccm  iAom]hcccA,potum  iAius 
pailionis  qux  calt  Ja  c A;quia  in  chaiitatc  oportet 
quod  bibatur.  x 

Sed  contra  hoc  obiicitur,  quod  ChtiAus  tunc 
peti uit  quod  feiuit  fe  oblinere  non  poiTe.  Ad  hoc 
dicendum  , quod  falfiim  cA:quia  bene  obtinuit 
quod  calix  in  ipfo  non  Aiic  fundatus , 6c  nihilo- 
minus veritatem  lux  demonArauit  infirmitatis, 
contra  Hxreticos  qui  eum  verum  mortalem  ho- 
minem cfTc  negauerunt.  Quod  autem  quidam  di- 
cunt,quod  iixc  oratio  fuit  fcnfualitatis  in  Chri- 
Ao,  non  rationis : nihil  cA  penitus  , 6e  cA  fal- 
fuin.  Rationis  enim  cA  orare , & non  fenfualira- 
ti$.  Et  ideo  hxc  oratio  fuit  rationis  prout  infir- 
m.Tnacutxconiun<Aa  fuit,  qux mortem  abhor- 
ruit. Et  maxime  fi  mors  non  uanfifltttred  diu  in 
mone  permancrct.Omnis  enim  natura  in  fc  hor- 
ret ficti  aliquid  terribile , quod  nunquam  de  ex- 
tero cuicare  poterit. 

Veruntamen  non  mea  vohmtas]  F.cce  0 Aendit 
orationem  debere  efle  lationabilem.  Rationabilis 
cr.im  cA  , vt  Dei  voluntas  de  nobis  impleatur. 
Matih-  6.  Fiat  voluntas  tua  ficut  in  cxlo  & in 
terra.  ^i*r;i.26.Vcruntainennon  ficut  ego  volo, 
fedficoitu.  Rotn.ix.  Probeti' qu.T  fit  voluntas 
Dei  bona,bcneplacens,&  perfcila.C.sflr.1.  Redi 
diligunt  tt.CUff.  Redi  funt  qui  fuam  voluntatem 
diuinx  voluntati  conformant.  Et  hoc  eA  quod  di- 
eit[(cd  tua  fiat)  //4.  < r.  Voluntas  Domini  in  ma- 
nu ipfius  dirigetur.  Hxc  aurem  voluntas  Dei  cA 
beneplacituro  humanx  redemptionis  per  mortem 
Redemptoris. 

Apparuit  antem  illi  Angelus  de  cx- 
M4gn!iin  £«4«^-  D.Lhc. 


lo  confortans  cum.Ec  faclus  In  agonia, 
prolixius  orabat.  Et  fadiis  cft  fudor 
eius  iicucguttx  (anguinis  decurrentis 
in  terram.  Et  cum  lurrcxiflct  ab  ora- 
tione , ic  veniiretad  Dilcipiilos  fuos, 
inucniteos  dormientes  pra:  triAitia.  Et 
ait  illis.Quid  dormitisJSurgitc, orate  nc 
incretis  in  tentationem. 

Hic  tangitur  confortationis  quidam  modus. 
Dicit  autem  triaiinoduro  fcilicct , angclicx  con- 
fortationis > agoniam  anguAiofx  luOacionis  , & 
fignum  agonixquodeA  fudor  fanguinis.De  pri- 
mo dicit[Apparuitautera  iilijvifibiictn  fe  faciens 
plus  aliis  longe  Aant  ibus  quam  Domino, cui  fem- 
per  Angeli  funt  prxAo  obrequenics.  Matth.  16. 
An  puras  quia  non  polfum  rogare  Patrem  meum: 
& exhibebir  mihi  modo  pluiquam  duodecim  le- 
giones Angelorum  [Angelus  de  cxlo]  gaudens  de 
reparatione  ruinx angclicx  Z.mc.i  Gaudium  cA 
Angelis  Det  in  cxlo  fiiper  vno  peccarore  pccni- 
rentiam  agente.  Et  ideo  infinitum  gaudimn  fiiic 
eis  de  tara  raultuium  peccatorum  reparatione 
[confortans  eum]  non  quodconfprraiione  indi- 
guerit,qui  fortior  funi  tunc  fupcruenit.&:  fonem 
alligauit,&;  vafa  ciusdiAribuit:fed  quia  Angelus 
adroiniArationis  fiix  oAcndiicbrcquium.Ei  ideo 
ibi , ficut  in  omnibus  aliis  facramemis , modum 
fui  mintAerij  oAendit,  & ad  modum  confortan- 
tis fe  habuit. 

Ecfaftus  in  agonia]  AgoncA  idem  quod  pu- 
gna,in  qua  homo  vires  agir:&  ideo  ah  agendo  di- 
citur : quia  ibi  vires  fuas  ChiiAus  contra  mortis 
audorem,&  ipfam  moircm,&  Dominum  mortis 
infeinum  viriliter  egit. Viriliter  age,& 
confortetur  cor  tuum,  dcfiiAine  Dominum,  r. 
Corinth.  Qui  in  agone  contendit,  ab  omnibus 
ie  abAinet.  i.  Tim.  2 . Qui  certat  in  agone  , non 
coronabitur  nifi  legitime  certaueric.  Et  quod  df- 
cunt  quidam  , quod  agon  cA  pugna  fpiritus  con- 
tra catnem:fa!fiim  eA  omnino.  Fafhisergo  fic  in 
agonia[prol  ixius  orabat jdocens  nos  in  agoniis,ad 
orationis  debete  recurrere  refugium.  Prouerb.  j 8. 
Turris  fbrtifltma  nomen  Domini,hoccA,ii)Uoca- 
tio  nominis  Domini:ad  ipfam  confugii  iuAus,  & 
faluabitur. 

Et  faftuseAfudot  cius]  vt  omnino obAruatuc 
0$  hxreticorum  loqucmium  iniqua  , qui  dicunt 
I Dominum  non  vere  palTum  cAe  [faiAus  cA  fudor 
' eius]ex  anguAia  agonixexpe^tx  mortis  profu- 
; rus[ficutgiittz  fangutnisjquem  anguAia  de  ipfis 
i venis  extnrferat[decarrentis  in  tenam]  Et  fi  qui- 
dem CheiAusio  genibus  Aetit,  multz  fuerunt 
guttxqiix  per  vcAesquis  habuit  ad  rerramdi- 
AilUncriint:in  terram  enim  cucurrit , vt  eriam  ci. 
neribus  mortuorum  infunderetur  ad  pcictuiam 
ReCurreAionis.  M 16.  Terra  ne  opecj.asranguj. 
nem  meum  , neque  inueniat  in  te  locum  latendi 
clamor  meus.  Et  iAe  c A iam  fecundus  modus  quo 
fimm  fanguinem  Dominus  fudinquia  in  circun- 
cifione  fuit  primus:iAc  autem  eA  iecundu$:in  fla- 
gellis & fpinis  tenius:m  clauis  qoanus;&  in  lan- 
cratione  poA  mortem  (uit  quintus.  Ec  primus 
quidem  modus  eA  ad  pccciti  originalis  f quod 
peccatum  nanirx  eA)  ibAerfionem  : fecundus  au- 
tem cA  ad  miferix  expiaiioncmttertiuseAad  por- 
nitemium  fu^ileuationem , quia  pro  nobis  Hagcila 
£ c j fiiAinuit: 


5JO  D.  Alberti  Magni, Ord.Prsed. 


ruftinuit:quartiis  auccm  e(t  a4  pretij  fulutionem: 
Sc  qoimui  ad  faciamcnu  coiumuuit^nU  coQtccra- 
tionetD. 

Ei  cum  fuircxiltci  ab  oratione]  qua  genua  fle- 
xerai  (icut  fupra  di^um  eO.  Ab  oratione  amem 
fargic.  qui  po(l  otationem  ea  qux  rutfuin  fune 
qozric , ficui  in  oratione  pccicrat.  Ctlejf.  5.  Qu* 
itufum  funt  quctice  , vbi  Ouiftus  cft  in  dextera 
Dei  fedens  [ & venilTec  ] graiia  confolaiionis  & 
exhonationis[ad  Difcipulos  fuojjGrrtr/p.Vidc 
fi  eunda  ^orpeia  lunc  circa  fratres  tuos  & peco- 
rafinuenit  eoi  dormicnrcsjin  i>egligcntj*  torpo- 
re. Mdiih.  zf . Moram  faciente  1'ponfo  doirnua- 
uerunt  omnes  dc  dormierunt.  Et  tangit  caufam 
dormitionis  [pr*  trilHtiajquia  triftiiiacolliqua- 
ciuaefi  hiimidnhumidjm  aucem  colliquatiim  fe- 
cundum naturam  inducit  fomnum , fcc  ficdonni- 
ucrurti.  Pr»u.  6.  Vfquequo  piger  dormis  i Et  cft 
ditTimile  didum  Petri  ab  opere.  Dixit  enim  quod 
paratus  erat  & in  mortem  Sc  in  carcerem  ire. 
Nunc  autem  etiam  vna  hora  vigilare  non  po- 
terat. 

Et  ait  iliis]  fermone  exhortationis,  & repre- 
henfionem  ncgligetni»  pranmttit . dicens  [ Quid 
dormitis?  ] Inliante  enim  adueifario  non  cfi  dot- 
miendum.  i.Ptir.j.  Aduerfarius veifecdiabolus 
circumit  quxiens  quem  deuoret:  5t  vos  dormhis 
[Surgiteja  fomno  torporis  & negligentiz.^em.i). 
Hora  ell  iam  nos  de  torano  furgere.  Pau- 

lulum dormies,  paululum  dormitabis  : & veniet 
tibi  quafi  viator  egc{lat,&  pauperies  quafi  vir  ar- 
matus^dc  orate  ] ad  Parrein  czlcfiem.  1 . Tim.  1. 
Volo  viros  in  omni  loco  orare , leuames  puras 
manus  fine  ira  & difccptaiione.  Pjdlm.  ^4.  Ego 
autem  cum  mihi  molefii  eifeni  induebar  cilicio, 
& humiliabam  in  teiunio  animam  meam:&  ora- 
tio mea  in  fimi  meo  conuertetur  [ ne  innetis  in 
rentationemjper  paflum  peccati  de  rogturione  in 
deledationem  , dede  dctedacione  in  confenfum, 
& de  conienfu  in  opus , & fic  cadatis : quia  iam 
hora  efi  tentationis,  qua  fatanas  expettuii  vos  ad 
cribrandum.  Er  ouis  qux  praferire  pafiore  fecura 
ell,  pafioris  diligentia  defiitura  lupis  patebit : lu- 
pus enim  rapax  iam  tnfidiaiur-/«.T0.io.Liipiis  ta- 
pit,  & difpergit  oues.  Zach,  1 ) Percute  paftoicm. 
& difpergentur  oiks  gregis. 

Adhuc  co  loquente, ecce  turba  : & 
qui  vocabatur  ludas , vnusde  duode- 
cim ar)teccdebat  cos:&  appropinqua- 
uit  I E s V vt  ofcularccur  cum.  1 E s v s 
autem  dixitci:Iuda>  oiculo  Filium  ho- 
minis tradis? 

Hic  incipit  pars  quarta , in  qua  modtmi  (i  or- 
dinem determinat  Dominicr  capticnisidc  habet 
particulas  qu.ituor,  in  quarum  prim.i  tangitur 
modus  proditionis : in  fecunda  ex  parte  fuocum 
tangitur  modus  defenlionisun  tertia  amem  mo- 
dus pariencinimz  tolcratronis : & i»  quarta  mo- 
dus reprehcnfioniscxpattecaptiuamium,  Se  mo- 
dus inflrudionis.  De  primo  duo  dicit : proditio 
nem,  & benignam  proditoris  reuocattonem.Dicit 
igitur  [ Adhuc  eo  loquente  ] quia  quamois  Imcm 
breuiicr  iranfeat.Dominus  rcrorauir,8c  ad  Difci- 
pnlos  ter  rcdiit:fiair  Af^iih.  i6.  oftendit.  Er  fic  I 
diu  in  eodem  loco  expe^buir.  £c  ficut  dicitur  I 


/•(tv.i  8. Sciebat  etiam  ludas  locum  , horcum  fei- 
licet  illiun.qnia  frequenter  Dominus  ibi  eUc  con- 
fueuerac , & ideo  illuc  conuenit.  Er  hoc  efi  quod 
dici([adhuc  illo  loquemc]de  exhottatione  Difci- 
pulutum  ad  orandum.  Voluit  enim  Dominm , vi 
in  ipfis  exhoitaiiuiiibus  inueniict  cum  prodiror 
vt  magis  ciubcrcetct[Ecce  turba ]a  turbine  Jic^a. 

I.  In  temperate  & turbine  via  cius-Harc 
autem  turba  fuit  dc  minillris  Sacerdotum  coU 
Ic^a. 

Hi  qui  vocabatur  Iudas]falfu  nomine.  Signifi- 
catio emm  nominis  eius  cecidit  ab  effe^u.  ludas 
enim  confirens  & glorificans  interpterocur.  Et 
hicproconftilioncnegarionem  veritatisrpro  glo- 
rificatione autem  contumeliam  inhonorationis 
Domino  exhibuit.  Ei  ideo  mm  ludas  fed  diabo- 
lus df  appellatus.  h*n.6.  Noone  ego  duodecim 
vos  clegK&  vnus  ex  vobis  diabolus  cAiHic  ergo 
[auteccdcbac  eosjvt  dux  prodit>onis.y^cf  i.Opoi- 
tet  impleri  Snipturam  , quampredixit  Spiritus 
fandius  per  os  Dairid  de  luda,qoi  fuit  dux  eorum 
qui  comprehenderunt  Dominum  IrsvM.  Et  at- 
tende quod  qui  cum  turba  modo  venit  famUisii- 
cer  ad  Dominum  venite  confoeueratinifi  fone  de 
pizdicatione  aliquando  veniens  aliquos  coouer- 
fos  a (c,  vel  ab  aliis  Difcipnlis,  aliquando  ad  Do- 
mimtm  caufa  deuocionis  adduceret.  Confoeuerat 
etiam  ofcolo  recipi  veniens  i mag>firo.Hoc  enim 
illo  tempore  coniuctum  futi , omnes  amkos  ve- 
nientes ofculo  recipi.  x.Cprinth.vltim.  Salutate 
inuicem  in  ofeuio  fando.  Et  bcK  fiebat  vt  pacifi- 
cus ingrclfus  venientis  clle  fignificaictui.  Et  hoc 
c(l  quod  dicit. 

Ec  appropinquaoit  I e s v vt  ofeuiareiur  eum] 
Hcc  appropinquatio  fuit  proditionis , ficut  ap- 
propinquatio luabad  Amafan  i.Xrg.io.Qm ap- 
propinquant dextera  renebat  menium  eius,  di  it- 
nifira  arrepto  pugione  effudit  vifcera  ipfius  in  icr- 
ram.  If».  19.  Appropinquat  populus  ifte  labiis 
fuisicor  autem  cocum  longe  dia  me.  Jerem.  ti. 
Prope  es  tu  ori  eorum,  & longe  i renibus  eorum. 
Quod  autem  dicit  [ vt  oiculatetur  ] Hoc  fuit  fe- 
cundum confuetudinem  receptionis,  vr  pacificus 
notat ciuf  ingtcnusiciun  ille  in  figno  pxb  machi- 
naretur non  camum  homicidium,f<adcTiain  veiu 
dicam  deiddium.  Prpu.  17.  Meliora  funt  vulne- 
ra diligentis  qu.im  fraudulenta  odientis  ofcula. 
Tales  funt  de  quibus  dicitur  Ecr/i.ip.  Donec  ac- 
cipiant , ofculantiir  manum  damis,  Sc  in  promifi- 
fionibtis  humiliant  vocem  fuam  : &:  in  lempoto 
redditionis  poihilabunt  mnpus.  Sic  ifie  ludas 
fubfpede  pietatis  accepit  & vendidit  Dominum. 
Et  ideo  fpccicm  lubet  difcipuli , & tamen  verua 
cfl  hofiis,&  diix  hofiiuin. 

1 E s V s au[cm]vc^quarmim  in  fe  erae)  ^ mali- 
tia rcuocaret  [ dixit  illi  ] duiciflinio  fermone  pa- 
cis. P,'a^m.  tip.  Cum  his  q.ii  odcriim  pacem 
Ciam  pacificus  : cum  loquebar  illis  impugnabant 
me  graiis[Iuda]  Tria  dicttmominc  proprio  nomi- 
nat vt  fui  nominis  & priflina-  famtluriratis  re- 
cordetur , de  inconuenientis  figni  ad  prodendum 
facit  mentionem  , Se  dignitatis  fuz  quem  voluit 
qnod  prodere  horreret.  Dicit  igiiur[lada]Q^.O 
luda,  nominis  tui  & mez  famiTiaritatis  qua  te  ex 
nomine  vocans.  Se  recognofeo,  recordare : Se  re- 
uoca animum  aranto  fcclcrc  proditionis,  tp. 
Scruum  meum  vocaui,&  non  reQiondir  mihi,  ore 
proprio  deprecabar  illum  [ofculo’  Hoc  cft  ofeu- 


Digitized  by  Google 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  X X I I.  331 


Ium  lupi  ad  tgniim. 

ctiUcus  fuero  ipfe  ed,  icnecc  eujn,  & duruc  caurc 
[Filium  hoirtuis  tradis^](]ui  ram  digmisrll,  quod 
non  hominem  habet  patrem , fcd  Ueiim  : ^ tdeo 
Toiu)  hominis  tantum  cd  hlius  , hunc  tu  tradis? 
Sed  mifet  hoc  non  credidit^fc  miracula  qn*  fci  it 
magicis  anibus  atmbuit.  £c  ideo  conlotsillotiun 
fuit  de  quibus  dicitur  Lnc.ii.  Sc  ALiiih.ii.  In 
Beelzebub  principe  dzmonioium  citeit  dxmu- 
nia.  Quia  immundus  fpiritus  cum  Teptem  ne- 

3uioribus  fe  ad  ipfum  redierat  > Sc  felte  amaritu- 
inis,  Sc  obligatione  iniquitatis  cum  repicuerar. 
In  fclle  amaritudinis  & obligatione  ini- 
quitatis ?ideo  te  elle.  Hoceft  igitur  dit^mt  de 
rnodo  traditionis. 

VMcmcs  autem  ht  qui  circa  ipfum 
erant  quod  futurum  erat  > dixerunt  ci: ' 
Domine,  fi  percutimus  in  gladio  > Ec 
pcrcufTit  vnus  exiliis  feruum  Principis 
Sacerdotum,  fic  ampucauic auriculam 
eius  dexteram.  Relpondcns  autem 
I ES  V s,  ait: Sinite vfqiic huc-  Eccum 
tetigilTec  auriculamcius,  (anauiteum. 
Dixit  autem  I e s v s ad  cos  qui  vene- 
rant ad  ie  Principes  Sacerdotum  & 
Magtilratus  templi  & Seniores : QiuH 
ad  latronem  exiltis  cum  gladiis  Sc  tu' 
Aihus  ? Cum  quotidie  vobifeum  fue- 
rim in  templo , non  extenditis  manus 
in  me : fcd  hxc  ct  hora  vetra , 6c  po- 
tcAas  tenebrarum. 

Hic  CADgimr  modus  dcibn/ionb.  Dicuntur  au- 
tem hic  iria,quorum  primum  ell  zelus  defenden- 
tium'.fecundum  autem  efl  repreflio  vliionis  ro- 
rum: tmium  autem  beneficiationocemium.  De 
peimo  hotum  dicit  tria,  fcilicet.viliim  terribilem 
futofocum,  pnllularionein  licentis  ad  defenden- 
dum, & vltionem  fceferis  adliibitam  malchdo- 
rum.  Dicit  igitur  [ Videntes  autem  hi]  Difcipuli 
[qui  circa  ipfmn  erant]  hoc  eft  , circa  Dominum, 
qui  adlibus  ludx  non  confenferunt  [ quod  futu- 
rum eratj  quantum  ad  appaiatum  turbz  venien- 
tis ad  capiendum.  Tunc  enim  viderunt  primo 
quod  capere  Dominum  voluerunt : & ideo  para- 
bant fc  ad  rciillcndum./tf^  a 9.Contcrcbam  molas 
iniqui,  &.dc  dentibus  ipbus  auferebam  przdam. 
Prouerh.i/^  £ti»c  cos  qui  ducuntur  ad  mortcm:& 
eos  qui  usahuntur  ad  interitum  liberare  non  cef 
fcs.  £t  i^o  tn  z:lo  vitionis  videbant  lila  [ dire- 
rum  ei  jquia  omnia  ad  imperiumeius  referre  con- 
fueuerunr,  & line  pizeepto  fuo  nihil  facere  [Do- 
mine fi  pc:ciuimus  in  gladio]Xom'.i  ^.Non  enim 
fine caula gladium  ponat:vindexcflcnim  iniram 
ei  qui  malum  agic.Quamuis  autenr  lic  a Domine 
qu.Trcrent : tamen  amc  rcipotrftim  ludzuin  per. 
cuflit  ille, qui  prx  c.rieris  zelum  habnit.Et  hoc  eil 
quod  fubdit  Sc  percudit  vints  cx  ipfis  } Petrus 
fcilicet,  qui  prx  exteris  ficut  Phinces  zelatus  hiit 
[feruum  Principis  Sacerdotum  ] cui  nomen  Mal- 
chus.vt  dicit  /Mn.iS.Et  hic  feruus  it^uificai  $y- 
nagogam[&  amputauic  auriculam  eius  dexteram] 
Quod  ftgniBcabac  quia  Synagog.i  aurem  , qua 
rpiritualia  5«:  ztema audire  debuit,  amifir.  Dicit 


autem  quzdam  Glef.  quod  Petrus  fic  Crl.mdo, 
memit  libi  tamen  amc  hoc  ii/4/rki6.  conditu- 
tum  padum  faccidotij  fempiternum : llciit  Phi» 
itees  Num.i^.  Et  hoc  non  vidaut  probabjie:rum 
Dominus  pcrcudior.c  illam  ri  prelieiidi-cit.  Sed  ad 
hoc  dicendum  , quod  zelus  Petri  commendatur, 
fed  tamen  faAum  indifcrecum  fuit.  Et  fuit  tde 
zelus  non  fecundum  feientiam  : ficut  dicitur 
Rotn.  \ o.£t  hoc  efl  quod  fequitut. 

Refpondens  autem  1 e s v s,ait  ] faiflum  cor- 
rigens. , fcd  zelum  non  vituperans  [ Sinite  vlque 
hucjhoc  efl,  permittite  prarualcre  malitiam  vrqoe 
ad  captiuitatem  & mortennquia  fic  didiniuit  Pa- 
cer. J*biltp.i.VaOc\is  obediens  Patri  vfque  ad  mor- 
tem , mortem  autem  cnicis.  £t  ideo  dixit : Non 
mea  voluntas,  fed  tua  hac. 

Et  cum  tetigiffet]  quia  nec  tunc  aim  male  Be- 
ret  ci.  oblitus  ed  milctcrt  Deus  , nec  continuit  in 
ita  fua  mifericordias  fuas  , & icddidit  bona  pro 
malis.  Sic  ergo  cum  cctigilTet  [ auriculam  citis] 
quia  non  amputaueru  audmim  , fed  auriculam 
[lanauiccain]  0/ea  14.  Sanabocomtiriones  co- 
rum.diligamcosfpomaneetquiaauerlus  efl  fiirxc 
meus  ab  cis.  Implctric  /[ir.49.  Si  potefl  mnliec 
obliuilci  infantem  fuum,  vc  nonmtfereacur  6Iio 
vteri  fui  ? ecii  illa  oblica  fuerit . ego  tamen  nun- 
quam obliuifcar  tui.  Et  ideo  etiam  dum  male  fa- 
ceiet,noD  cfl  oblitus  facete  contrarium.  Dicit  au- 
tem auriculam  cius  [dexteram]  in  figuram,  quod 
quamuisxicrna  audire  noluerim  ; tamen  linifica 
aure  fubtilitcr  audiunt, quicquid  dc  ccmpoc.-ilibus 
e(ltra^andum./tfarrb.6  Neiciat  Itniflta  tua  quid 
fadat  dextera  tua.  Hanc  igitur  fanauit  exterius: 
fcd  inieriorem  (icuc  (oblimatus  non  recuperauit 
audituro.  Jf*  6.  Aures  cius  aggtaaa , Sc  cados 
eius  claude ; ne  forte  videam  oculis , & aotibus 
audiant,  & corde  inteUigant,  Sc  conuettantur,  dc 
fanem  eos. 

Dixit  autem  I e s v s]  cauce  cori  tpiendu  & eru- 
diendo [id  cos  qui  venerant  ad  fe]  capienduna 
[Principes  Saccrdotumlqui  tamen  non  in  feq^Bs, 
fcd  in  minidtis  venerant  [ Sc  Magiflcaius  rempli  ] 
qui  prxerant  ofEciis  ficut  przfcflt  [ 6c  Seniores] 
qui  prxerant  confiliis  tanquam  fenatores.  Da~ 
mtii  t.  EgrefTaeil  iniquitas  a lenioribus  tadict- 
bus,  qui  videbantur  regere  populum. 

A Prophetis  lerufalcm  cgrclla  cfl  pollutio  fupec 
omnerq  terram.  t.Efdrt  9.  Manus  MagMlratinnn 
prima  fuit  in  ttanfgreflione  hac.  Ad  hos  ergo  di- 
xh[Quafi ad  latronem  exKlisjpofl  me  capiendum, 
cum  tamen  ego  latro  non  fim  , quamuis  proptcf 
vos  cum  latronibus  limreputariis.  PfMlm.^6.\‘xc^ 
pter  veiba  labiorum  ruorum  ego  cudodiui  vias 
iatronisfrum  gladiis]vulncrantibus[&  fuflibus] 
liuotcm  inducentibus.  Ec  ideo  etiam  mtht  vulne- 
ra & iiuorcs  inferre  cogitaris.  Sed  tamen  feratis 
qiiod  fcciptum  efl  Ipfe  vulneratus  ell  pro- 

pter iniquitates  noflras,  attritus  cd  propter  (cele- 
ra noflr.i , cuius  liuore  fanari  fumus.  In  hoc  ergo 
ed  reprehenijo.  Eruditio  autem  ed  in  hoc  quod 
dicit;  cum  quoridie;fine  omni  dcfcnfionc  cxicrio- 
ti  [ vobifeum  fuerim  in  templo  ] qui  cll  locus  fo- 
Icmnis  & publicus,  Sc  vedre  potcflati  commilfus 
[non  extendidis  manus]violentas[in  mc]Eiidco 
difcitc  quia  nec  nunc , Hair  ncc  tunc  facere  pode- 
ris, nili  mea  cflct  hoc  difpenfaiionc  didinicum. 
Vnde  Luc.a  . cum  veQent  eum  przcipicare  de  ru- 
pe,dicitur  : 1 E s V s autem  tranficns  per  meditird 
£ e 4 illorum 


\ 


551  D.  Alberti  Magni, Ord.  Prard. 


illoromibat.  Et  ideo  etiam  fictu  dicitur 
Cum  qiucrercm  cum  cajxrc  , prcKClit  obuum  j 
ets,&  dixit:Q}iem  quarritiMAnU»dixeium:lESVM  . 
Nazarenum.  Et  cum  diccrct  eis : Ego  lum:cccidc*  i 
rum  retrorfum.  I 

Adhuc  autem  Sacerdotes  & Magifiiatus  tem- 1 
pii  cum  gladiis  Sc  fullibus  Ac  aliis  impugnationis  { 
armis  ftequenter  exeunt  comprehcndcic  1 e s v m 
in  filis  membris.ublKiquod  arma  rpirttualia  cun> 
ceduntur  ci$,&  uon  corporalia.  a.Cm-wib.io.Ar- 
tua noftra:  militiz  non  iiint  carnalia : fed  putentia 
Deo.  Accipite  armatutam  Dei>vc  pulCtis  , 

lefidctc  indic  mala.  | 

Sed  hxcedhora  veftra[hoccft,  voluntati  re-  | 
fttx  diffinita  [ & poteftas  tenebrarum  ] hoc  cft, ' 
rincipisrcncbrarumharum.  /«4«.^.  Dilexcrunt  ^ 
omines  tenebras  magis  quam  lucem.  Erant  enim 
ipfocam  nuta  opera.  /a4«.it.C^i  ambulat  in  te-  ' 
nebris  nefeie  quo  vadat.  Ita  ctgo  nunc  princeps 
tenebrarum  in  vobis  ficuc  in  organis  fiiis  potC' 
ftatem  accepit , & vult  nnindum  priuarclinninc 
men.  Amn.S.tgo  fiim  lux  muodi:qui  lequitur  me» 
non  ambulat  m tenebris. 

Comprehendentes  amem  cum,  du- 
xerunt ad  domum  Principis  Sacer- 
dotum. 

Hic  incipit  quinta  pars  ifiius  capituli , in  qua 
Petri  trina  negatio  pet  ordinem  ponitur  :&diui* 
dicur  m tres  partes.inquaium  ptima  tangitur  lo- 
cus vbi  fadla  fiiit  ifia  negatio  : in  lecunda  autem 
tangitur  ordo  Sc  numerus  negationum  : & in  ter- 
tia tangitur  Petri  conuerfio  & ad  fc  reuerfiu.  De 
primo  dicitur  [ Comprehendentes  autem  eum] 

1 X s V M,  hoc  ctl, omnes  fimul  comprehendentes: 
vt  nullus  edet  qui  non  edn  reus  tanti  facinoris 
Itrem.t  f . Omnes  maledicunt  mihi  [duxerunt] 
captiuutn  , qui  totam  diaboli  capriuitatem  duxit 
captiuam:(lcutdicit  Pfalm.t  )6.[addomumPrin- 
cipis  Sacerdo tumJQuis  aurem  fuerit  ifte  Princeps 
Safletdoium  non  dicic.  Sed/«4n  iK.  dicitur  ex 
prelfe  quod  duxerunt  cum  ad  Annam  primum: 
quia  cum  Dauid  vtgintiquatuor  inflituiilec  fiim- 
mos  Sacerdotes  : iUiduo  Annas  & Caiphas,  qui 
coniundii  fuerunt  fibi  affluitate : quia  Annas  ctai 
focer  Caiphz,  emebant  viciQlm  a Romano  prx- 
fide  fummi  facetdotij  admintffratiout;}n.  Et 
quamuis  Caiphas  fuillct  fecundum  luncvicifll- 
tudinem  pontifex  anni  illius:  tamen  quia  voluit 
honot eexhiberi  foccro:&  quia  domus  Aun^  prius 
occurrit  cum  Ibsvs  adduceretur : ideo  , ficut 
dic-ir  to.iniiesi  duxerunt  eum  ad  ^nnamptimum: 
Ac  ibi  dc  accufationibus  fuis  tranare  iucepenim. 
Et  ibidem  prima  negatio  Petri  prout  prob.ibi- 
Itus  xfftmatur  pcrfefla  cff.  Licet  quidam  fan- 
diorum expofirorum , omnes  tres  in  domo  Cai- 
phz  dicunt  ede  petfciflas.  Hoc  cll  igitur  quod 
dicir. 

Pctrtisvcro  fcqiicbirurcLim  Monj*c. 
Acccnfo  autem  igne  in  medio  atrij,  Sc 
circumfedentibus  illis,  erat  Petrus  in 
medio  coram,  Quem  cum  vidifletan- 
cill.a  qua:dam  fedentem  ad  lumen , Sc  1 
cum  Fuiflet  intuita, dixit:Ht  hic  cum  il-  | 
Jo  erat  Ai  ille  ncgauit  cum , dicens:  j 


Mulier , non  noui  illum.  Et  poft  pufil- 
lum  alius  sidens  eum , dixit:  Et  tii  de 
illis  cs.  Petrus  vero  ait : O homo  non 
fmti.  Et  intcruallo  fac'to  quafi  horx 
vnius,  alius  quidam  affirmabat,  dicens- 
Vere  U hic  cum  illo  erat:  nam  &Gd- 
lilacus  cft.  Et  ait  Petrus : Homo , nclcio 
quid  dicis.  Et  continuo  adhuc  iilo  Io- 
qucnic  cantauit  gallus.  Et  conuerfus 
Dominus  rcfpcxic  Petrum  Et  recorda- 
tus cft  Petrus  verbi  Domini,  ficut  dixe- 
rat-.Quia  priulquamgalluscamct,tcr 
rac  negabis.  Et  egreflus  fotas  Petrus 
fleuit  amare. 

Hic  tangit  defetiptionem  negationis  Petti : & 
quia  tres  fune , in  ues  dtuiditut  partes : in  prima 
autem  negatione  tria  dicit : Petri  fcilicct  inficu- 
tionem, Petri  ab  ancilla deprehenfioitem,  Sc  Petri 
negationnn.  Dc  primo  dicit  [ Petrus  vero  ] non 
oblitus  amoris  itr  Dominum  [fequd>acu(  eum] 
M*tih  i6-  vt  videret  finem  ad  quem  resdeuent- 
tei[Uongc]quiaiam  per  diftimilitudinem  ex  ti- 
more , a Domino  incepit  elongari  in  meine. 
/7^/10.87. Longe  fecifti  notos  meos  a meitraditus 
fum,At  non  egrediebar.  Pf^lm.^y.  Qui  iuitame 
> erant , de  longe  ffeterunt : Ac  viqi  faciebant  qui 
1 quxrcbam  animam  meam 
I Acccnfo  autem  igne  ] Hic  tangitur  deprehen- 
; fio  Petii, Ac  dicit  tria, fcilicct, Petri  ad  lumen  ignis 
acccffiim  : ancillx  intuitionem  in  Petrum : Ac  au- 
cillx  deprchetifionemtquod  ipfc  Chtitli  cllct  Dif- 
cipulus.  Dicit  igitur  [ Acemfu  autem  igne]  quia 
frigus  erat  in  lu^c»  [ in  medio  anij]  Pontificis, 
hoceff,  i«i  curia  fua  fub  dio,  ad  quem  miniffri 
accederent  qui  capciuaucrant  Dominum  *.  cum 
ipfc  I £ s.v  s a Sacerdotibus  Ac  Magiffratibus  in- 
tus habcieiur  [&  circumredentibus  illis Jminiffris 
ad  calefaciendum  le[erat  Perrus  in  medio  cormnj 
Mdrc.i^.  Sedebat  cum  miniffris  ad  ignem  Acca- 
lefacicbat  fe.  IntroduAus  enim  erat  per  difeipu- 
lum  qui  erat  notus  Pomifici:ficutdidiut  /044.18. 
Plus  autem  iam  incepit  algere,  defiirutus  igne 
charitaiis.  quam  algore  extra  frigere  acris[Quem 
cum  viiifiet  jhoc  cll,virudiraeuitlet[ancilla  qu; . 
damjqux  ficut  dicitur  /044.1  S.erai  offiana  Pon- 
tificis , quz  nequam  Ac  aipida  fuit  : ficut  olliarij 
culix  Regum  & Pomificum[rcdcntcm  ad  lumen) 
ignis  ad  quem  acccilcrat  [ Ac  cum  fuiffet  intuita] 
diligenter  , vt  bene  difccrnerei  cum  ab  aliis. 
Eccli.fi.  Memento  quod  malus  eff  oculus  ne- 
quam.Ncquias  oculoqutd  creatu  ell  t M^uh.io. 
An  octdustiMS  nequam  eff  ,quia  ego  bonus  fum 
[dixU  ; Et  hic  cum  illo  erat  ] Ecceaccufatio  Petri 
quod  fuiifet  cum  Issv.Q^iz  accufatiu  omni  lau- 
de eff  dignidlma  : fed  apud  prophanos  oppro- 
brium reputatur  cum  Iesv  Ac  cum  bonis  effe. 
Vnde  conqueritur  E<ele(ia  viro  fuo  viduara 
s.^o^.r4.  Q^rtmc  exunguere  Icinhllam  meam 
qiix  rc!i£Ia  eff,  vt  nonfiipctfic  viro  meo  nomen, 
Sc  reliqoiz  foper  terram  Pfdim,  n6.  Dixe- 
runt : Exinanite , exinanite  vfquc  ad  fiindamco- 
tum  in  ca. 

At  iilc  negaoit]  eum  Chriftum  [dicens]  ex  ti- 
morefubito  [ Mulier,  non  miui illum]  /ofiii. 
Scientiam  vurumttuiuiu  nolumus.  Hxc  autem 


vox. 


Digitized  by  Googie 


inEuang.  D.LucCap.XXII.  333 


K 


vox  t non  noui  illum , lougc  e(\  ab  ilU  qua  dixu 
Aidrc.  14.  Etiamli  opottucm  memori  (ccum, 
non  te  negabo.  Quidam  autem  hic  lophifmata 
fabricare  volunt, dicentes,  quod  CUridum  aeterna 
generatione  a Patie  fciuit  elle  gcnituin.quamoe- 
nio  perfcdie  cognooir : & de  hac  dixillc  Petrum, 
Non  noui  illum , hoc  eft , notit  iam  illius  lecun- 
dum  ztentam  gcfMracionem  non  habeo.  Sed  hoc 
Ituftta  dicitur  in  excurationem  Pecci:quia  6c  ipfe 
fletu  fuo,  & Dominus  prsdidionerua  declarant, 
<)uod  dire£kc  negauii  Chrilluro,  quem  poftea  co- 
xamomntbus./f^K}.confe(Tuse(l.  Ex  timore  au- 
tem accidit  illi : quia  non  adhuc  erat  confirmatus 
peclpiricumchatitans,de  qua  dicitur,  i.  /«4».  4. 
Peifieda  charitas  foras  mittit  timorem.  Pftlm.t ). 
Trepidauerunt  timore  vbi  non  erat  timor.  Pro* 
Mcrquod  dicitur  Dtut.  lO.  quod  qui  formido* 
iofai , reuertatur  in  domum  fuara , ne  pauere  fa* 
dac  corda  firatrum  Tuorum.  Petrus  enim  ignaras 
fuc  debilitatis  . non  dd>uic  procenUTeadeerta- 
tn^  perlecutionis  cum  Domino,  nifi  prius  indutus 
fuidet  Ttteute  ex  alto.  Qm'a  in  auia  R.^i$  Hero 
dis  quxtencis  patuuluro  1 e s v m ad  oeddenduro, 
& Magi  perdiderunt  ftellam.  i.Et  ipTc Pe- 
trus negauit  Dominum  in  curia  Pontificis,  tenen- 
tis Dominum  ad  crucifigendum 

£t  poft  pufitlum  ] iara  du^o  I E s v de  domo 
Ann«  in  domum  Caiphre,  quia  erat  pontifirx  an- 
ni illius  [ alius  quidam  videns  ] hoc  ell,  confide- 
rani  Petrum  dixit.Z«rb.  $.  Hic  e(l  oculus  eorum 
in  vniuerfa  terra.  £ccli,  to.  Oculi  eius  Tepiempli- 
ces  fune  [ & tu  de  illis  es  ] hoc  eil , de  Difdpulis 
cius.  /«4v.  18.  Nunquid&  tues  de  Dilcipulis 
hominis  illius  ? [ Petrus  vero  ait  ] iterum  timore 
penerritus : ficuc  & Cenef.i%.  negauit  Sara  timo- 
veperterrita.  Hthr.  Timore moctis  pet totam 
vitam  obnoxi)  erant  feruiruti  [6  homo,  non  fum] 
Ideo  dixit  ei  Dominus /««ff.  t).  Quo  ego  vado 
non  potes  me  l^ui  modo  , Tequeris  autem  pofiea 
{ & intcruallo  fa&o  quafi  vnius  horae  ] io  eodem 
atrio  Caiphae  [ alius  quidam]  nequam  de mini- 
ilris  Pontificis.  Prott.  19.  Princeps  qui  libenter 
audit  verba  mendadj  omnes  minillros  habet  im* 
pios[afBrmabat]iuraroenco,  vel  alia  confirmatio- 
ne [dicens]  Sciuic  enim  hoc  placere  Pontifici : &: 
ideo  erat  adulator  potemum,  & perfecucor  bono- 
rum. Ifii  funtde  quibus  dicitur  Ez.ecb.  ij.Qui 
confutini  puluillos  fub  omni  cubito  manus,  qui  I 
vitam  piincipum  blanditiis  palpant, & vitam  pau- 1 
perum  blalphemantes  accufanc.  1 1 Ecce  I 

qui  nsollibus  vefiiuniur  in  domo  regum  funt,  1(U  | 
enim  mollia  a<lularotic  principibus  ofiendum, 
dum  mala  fada  eotu  laudat,&  tK>nos  perfequun- 
tur[Verc]  EeeeaStroatio  [&  hic  curo  illo  ] iefu 
[erae]  Et  fignum  ponit : quia  Difcipuli  Domini 
plerique  Galilzi  nietunt , & Galilzi  vocabamur. 

Nonne  omnes  illi  quiloquuntur,  Galilzi 
fune  i [Nam  & Galiizus  efijEc  fi  Galilzus,ccanr- 
migtans  de  vitiis  ad  virtutes  e{Ta,non  elTec  accu- 
fabile.  Et  fi  cum  Domino  tranrm<gra(let,enetlau- 
dabile.vfif7.  i . Viri  Galilzi  quid  fiatis  afpicieotes 
inczlum. 

Et  ait  Petrus : homonefeio]  Aidttb.i6.Ttinc 
ccepii  detefiari  & iurare  quia  non  nouiiTcthomi-  j 
nem.  Et  hoc  efi  quod  dicitfnercio  quid  dids]hoc 
cfl  nefiio  eum  de  quo  dicis.  Attende , quod  cr^ 
Euangelifiz  , MMtbdm  , Marem,  & LutM , vi- 
dentur velle  quod  omttcs  tres  negationes  in  curta  i 


Caiphz  fa^z  fint : folus  aurem  hMmti  «rprelid 
vulc  quod  prima  fiida  fit  tn  curia  Annz.  Et  hoc 
creditur  ordinem  hiftorix  dicere , & illum  expo- 
nendo liceram  fumus  profiecuti.  Et  quod  de  pri- 
ma negatione  ali)  iies  dicunt  £uangelillz,aedituc 
clle  didlum  per  recapitulationem  [ & concinub 
adhuc  illo  loquente  j negando  [ gallus  cantauii] 
hoc  cfi,  percantauic , hoc  efi , gallicinhun  expte- 
uit : ficut  in  ante  habitis  expolitum  efi.  Petrus 
igitur  negando  , multum  linguun  fuz  afiec. 
tionis  mutauir.  Prtuttb.  17.  Qui  iouertic 
linguam  fuam  , inddet  in  malum.  Pr$u*rb.  8. 
Os  bilingue  detefior.  htdic.  9.  Vbi  efi  nunc  os 
tuum  quo  loquebaris  i quis  efi  Abimelech  vt  fet- 
uiamus  ei  ? Cafum  autem  ifium  Pecti  pecroifit  di- 
rpenfatorie  Domious.vtexfeipfoaliis  feiret  com- 
pati. £ec/f.)  i.lntelligeea  quzfunc  proximi  tui  ex 
leiplb.  CmI.6.  Si  przoccupatus  fuerit  homo  in 
aliquo  delido:  vo$  qui  fpitituiles  efiis  infiruite 
illum : confidetans  reipfum,nc  & 10  tenteris.  Ideo 
ignorans  peccat  Pa$Um  1 • Titm.  i . Ignorans  feci 
in  incredulicaxemea-:  vt  ignorantiis  Icitem  con- 
defixndere  fubditorum.  Ex  infinnitace peccat  Pe- 
ctus vt  infirmiscompaciatur.  £x  induficia  autem 
& perfeuerante  malitia  ludas : & ideo  rufpenfus 
crepuit  medius  AQ.  \ . Mi  4.  Quafi  de  ijidufiria 
cecefierunt  ab  eo 

Quod  autem  ad  galli  vocem  redit  Petrus , roy- 
fiic^defignac  quiaad  vocem  Pizdicatorispecca- 
coc  reuerciturtpropter  galli  fex  proprietates,  qua- 
rum prima  efi, quia  percutit  fe  ante  cantum,  quod 
corporis  fignificac  cafiigationem.  i.  C«rm/.9.Ca- 
fiigo  corpus  meum  & in  feruitutem  redigo , ne 
furte  cum  aliis  przdicauero , iple  reprobus  effi- 
ciar. Intelligeniiaro  habet  difiindionis  horarum. 
Mare.  1 ).  Sero , an  media  node  , an  galUcamu, 
an  mane.  In  omnibus  enim  illis  horis  przcipuc 
cantant  galli : fero  in  prima  hora  nodis  ptoprec 
iuuenes : media  node  propter  in  virili  ztaceexi- 
fieiues  : gallicantu  propter  lenes : mane  autem 
quando  iam  alia  lux  oritur,  propter  eos  qui  vlti- 
mo  fenio  funcconledi.  I»b  Quis  dedit  gallo 
incclligentiam  i Tcriia  proprietas  efi  quia  gallus, 
ficuc  icitur  Preu.  30.  bene  graditur  in  hoc  quod 
fuccindos  habet  lumbos.  Zwc.  12.  Sint  lumbi 
vefiriprzcindi,  hoc  cfi,  carnis  luxuria  per  conri- 
nemiam  refirida.  Quarta  proprietas  efi , quia 
gallus  tnuentorum  gcarsocum  efi  coromunica- 
tiuus  cum  inlinnii  fui  generis,  hoc  cfi,  cum  galli- 
nis.Et  hoc  competii  Prxdicacori  vt  fua  comuni- 
cet.A^.4,.  Fuerunt  illisomniacumunia:&dilUi- 
buebaturvnicuiqiie  prout  cuiqi  opus  erat.  Quin- 
ta proprietas  efi,  in  capite  ardens  tubicundiOTmo 
colore : quod  fignificac  decorem  fidei  per  diledio- 
nem  operantis  in  mente.  Sic  enim  dicitur  C4'ir. 
5.  Candidus  efi  in  veritate  fidei,  & rubicundus 
calore  charitaris  & ardore  Sexta  proprietas  cfi, 
quod  pugnax  animal  efi : vnde  & natura  fibi  cal- 
car acutum  dedit  quo  pugnat.  Et  hoc  fignific.it 
audaciam  pro  gallinis,  hoc  efi,  congrcgatioi>e 
comroilTorum,(e  exponendi.t.  t.  Egoliben- 
lilEmc  impendam  & fuperimperuiac  ego  ipfe  pro 
animabas  vcfiiis.  Ifiz  luni  vere  & bonx  proprie- 
tates galli.  Quidam  autem  multas  ponunt  galli 
propriccaresf^fitf,  de  quibus  non  curamus : quia 
non  indiget  Deus  nofiro  mendacio  vc  pro  illo 
loqtiamur  dolos. 

Et  conuetfus  Dominus  ] Attende  quod  ficot 
dicit 


334  . D.  Alberti  Magni,  Ord  PrsEd. 


^icit  in  Libr»  At  conterdU  EuMK^eli- 

fiarum  Si  congregantur  ea  i|ua;  io  Euangdiftls 
fctipta  font : inucnictut  tjuod  Doaainus  non  cor- 
porali oailo  ) Tei  oculo  iniiettcordix  diuinicatis 
iu*  Pettum  refpcx  t.  Fuit  enim  Petrus  in  exterio- 
ri atrio  cum  eis  qui  recalefaciebam  ftibdio.  Do- 
minus autem  in  interiori  domus , vbi  quzOiones 
ei  Bebant  vt  accufatio  contra  ipfum  inueniictur. 
Dicitur  autem  M4rc.  14.  Cum  ellct  Petrus  in 
atrio  deotfum:ex  quo  inicUigitur  per  oppofi- 
nim,  quod  Dominus  erat  in  interiori  dumus  fur- 
fum : ex  fuperioii  autem  & interiori  non  poterat 
corporaliter  refpicctc  Petrum, qui  erat  in  exterio- 
ri & infcrioii  dcoiffi.Cum  igitur  dicitut[Et  con- 
uerfus  Dominus].intclligitui  Dominus  ad  miferi- 
cordiam  Pcttivcifus,  ne  amplius  caJeret  Petrum 
ptzferuando.  laf.  In  conucrtcnJo  Do- 

minus captiuitatem  Sion , fadh  fumus  ficui  con- 
folati  [ rclpexit  Petrum]  oculo  mifeiationiscor 
eius  comicttii.  Pyi/.i  i.Refpice  & exaudi  me  Do- 
mine Deus  meus.  S*ptent.  4.  Gratia  & mifcticor- 
dia  in  San^os  cius  , refpedius  incledios  illius. 
Hoc  etiam  dicit  LetpMPa.  Trepidationem  Difiri- 
puli  foris  politi  diuino  vidit  intuitu  » & pauentis 
animum  mox  vt  tefpexit  erexit , & in  fletum  pcc- 
nuudinis  incieauit  Et  hoc  cfl  quod  fequitur. 

Et  recotJaius  cft  Peitus,]  /;i.  46.  Redite,  redi- 
ce  przuaricatores  ad  cor{  verbi  Domini  quod  di< 
xetatj  przdicendo  negationem  iflam  [ quia  priuf- 
quam  gallus  cantet  j hoc  efl,  gallicinium  expleat 
[ ter  me  negabis]  Vc  fiquis  negaret  corde,&:  liquis 
ore.^c  fiquis  opere ncgaret.Petrus  compati  (ciret, 
& vfque  fcpiuagics  Tcpiics  remicietet  [Et  cgtcllus 
fotas  ] extra  confortiuro  malorum  , qui  fibi  caufa 
negationis  extiierani,  vt  liberas  habaus  lacrymis 
diirfitterec.  Gtntf,  19.  Non  ftes  inomni  circa  re- 
gione. Nttmt.  itf.  Recedite  de  tabernaculis  homi- 
num impiorum  [fleuu  amate]  Vocate  mc 

mara  . hoc  efl  amara : quia  valde  amaritudine 
lepleuitmc Omnipotens.  Thren.  t.  Vide  Domine 
& confidera  quoniam  aamatitudine  plena  fum. 
Tamen  egreflio  Petri  foras  oftenfionem  peccari 
per  confellionem  fignificar.  PrtHtrh.i'^.  ab- 
feondit  fcelera  fua  non  dirigetur.  Qui  autem 
confelTus  fuerit  & reliquerit  ea , mifcricordiam 
conicquetur. 

Et  viri  qui  cenebanc  illum,  illude^ 
bant  ci,  cxdcnccs.  Et  vclauerunt  cum, 
& percutiebant  faciem  cius  5 Scinter- 
rogauerunt  cum  > dicemes : Prophe- 
tiza , quis  efl , qui  te  pcrculTit  ? Et  alia 
inulta  blafphemantes  dicebant  in  cum. 

Illa  cfl  vltima  pars  capituli,  & habet  duas  par- 
tes, in  quarum  pnma  agitur  de  illufione  Domi- 
ni : in  fecunda  autem  de  accuOiiionis  inquiiirio- 
ne.  in  prima  harum  tria  dicuntur.  Primo  enim 
ponit  quod  illudebant  ci  in  communi ; deinde 
ponit  tres  modos  itlufiomim  in  rpccialt : tettio 
innuir  quod  multos  alios  modos  blafphemix  in- 
Tuletmit.  De  primo  dicit  [ Et  vici  ] hoc  efl  inini- 
flri  Sacerdotum  [ qui  ] ficut  toitorcs  [ tenebant 
cum  ] ne  eUberetur  [ illudebant  ei  ] Abd  Om- 
nes viti  foederis  tui  illurcrum  tibi : inualuerunt 
ediietfumtcviri  pacis  ruz.  Ptou.  Abominatio 
pomint  omnis  iliufor.  Et  pofl  pauca  Ivuttm.  Ipfe 


deludet  illulbres : manfuetis  autem  dabit  gratiam.  ^ 
Jfa.  48.  Audite  voibum  Domini  viti  illuforcs  ,nc 
fortecondringantiii  vincula  vcftra.  Illufores  au- 
tem erant  qui  vciba&adus  cius  decidendo  pet- 
uerterunt 

Czdentes  autem  eum  ] Tres  modos  ponit  m 
fpeciali.  Cedebant  autem  maxillam  & colium 
palmis./ni  i£.  Exprobrantes  percuflecunt  maxil- 
lam meam  , farurati  funr  ptrnts  meis.  Thren.  3. 
Dabit  percuiieiiti  (e  maxillam,  fotutabitur op- 
probriis [ 8c  vclauetuiit  cum  ] hoc  efl  , oculos 
uios.  Er  hoc  quidem  erat  inconueniens  valde  ve- 
lari fpecioluin  pr*  filiis bominu. in  quem  dclldc- 
rant  Angcti  profpicete.  vt  dicitur. Cuius 
facie Moylesdcfidetat  videre  Exod.%\.  Siinucni 
gratiam  in  oculis  tuis,  oflende  mihi  faciem  tuam. 
Quem  fponfa  deliderat  iutuai  Cxmic.  i.  Often- 
dc  mihi  faciem  tuam.  Cuius  facies  faluat  imuen- 
tes.  Ctnef.  VIdi  Dominum  facie  ad  faciem  6ci 
faltia  fa^a  efl  anima  mea.  Cuius  vultum  vniuetfa 
dcfiderat  tetta.  t.  Pantl.y.  Vniuerfa  terra  defide- 
labat  videre  vultum  Salomonis.  Hxc  ergo  facies 
reuelanda  erat , Sc  non  abfcondcndx  Velat  autem 
faciem  Domini  qui  abfeondit  veritatem.  IJd.  19, 
Vz  qui  profundo  edis  corde,  vt  a Domino  ab- 
feondatis  confilium  [ pcrcutientes  Ixciem  cius  ] 
Tertium  cfliquia  velatum  pcrcullcrunt  in  faciem, 
//iir.jo.  Corpusmcumdcdi  petcutieiitibus,&:  ge- 
nas meas  vellentibus  : faciem  meam  non  auciti 
ab  inctcpaniibus  & confpuenribus  in  me.  Ibi  ha- 
bent Stpi$i4t^tnia  fic  : Dotfum  meum  pofui  ad 
flagella  , & genas  meas  ad  alapas  , faciem  meam 
non  auetti  a couucifionc  Ipucorum.  Mub.  f . In 
virga  peicuAnunt  maxillam  iudicis  IfiacL 

Ec  intenogauenint  cum  dicentes  ] illudendo, 
xc.  Tradetur  enim  gentibus  ad  illuden- 
dum [ prophetiza]  quia  propheta  vocaris  k tur- 
bis, & occultorum  cunfeius.  Dic  ergo  { Quis  cfl 
qui  te  pcrculfit  ] 'Ptoh.  \ 7.  Non  cfl  bonum  dam  - 
num  inferre  iuflo,nec  percutere  principe  qui  rc^e 
iudicat.  lob  ix.Dctideuiriulli  fimplicita».  Lampas 
contempta  apud  cogitationes diuitum,  parata  lu- 
cere in  tempus  flaturum.  Qaamuis  enim  modo 
veletur , non  diu  poflea  latebit,  quando  implebi- 
tur quod  dicitur  6r.  Egrcdiaturvi  fplendor 
iufluscius  ,&  Saluacorcius  veiut  lainpas  accen- 
datur. Hzc  aurem  omnia  Dominus  maieflacis 
fuflinuitrvt  nobis  formam  darer  humilitatis  & 
patientiz,  & nos  fux  charitaii  obligaret. i. 
Recogitate  eum  qui  talem  fuHinuit  a peccatori- 
bus t^duerfus  (nnctipfumconcradiAioncm.vt  non 
fatigemini  animis  veflris  deficientes  Nondum 
enim  vfque  ad  fanguinem  rcftitiflis,aducrfus  pec- 
catum repugnantes.  7htl.  i.  Hoc  fentirc  in  vo- 
bis quod  in  Chtiflo  Usv. 

Ec  alia  multa blafphemaiues]  hoc  cfl  falfo  im- 
ponentes [ dixerunt  in  eum  ] hoc  cfl,  contra  eum, 
Et  hoc  eflquod  in  communi  fupponic  Euangeli- 
fla  : quia  per  fmguia  narrare  longum  ellct.  />d.  1 . 
Vz  genri  peccamci , populo  grani  iniquirate,  (e- 
mini  nequam  : dereliquerunt  Dominum , bla- 
fphemaiierunt  faucium  IfracI , abalienati  func 
retrorlum.  Hocprzuidensinfpiriiu  Jf4.  57.  con- 
tra llraelitas  fic  dicte : Vos  aurem  accedite  huc 
filij  auguratricis , femen  aduiccei , Sc  fornicatiz. 
Super  quem  lufiflis  ? Super  quem  dilataflis  os,  & 
cKciflis  linguam  Miunquid  non  vos  filij  fcclcfli 
Si  femen  mendax  ^ 

Ec 


Digitized  b\ 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XXII.  355 


Et  vt  fjdiis  cft  dies  , conucnemnt 
fciiiorcs  plebis , & Principes  Sacerdo- 
tum 6c  Scribsc  , tc  duxerunt  illum  in 
concilium  fuum  , diccmcs : Si  tu  es 
Chridusjdic  nobis  ? Etaii  iilistSi  vobis 
dixero , non  credetis  mihi : fi  autem  & 
interrogaucrO)  non  rerpondebitis  mihi 
neque  dimittetis.  Ex  noc  autem  erit 
Filius  hominis  fedens  a dextris  virtutis 
Dei.  Dixerunt  autem  omnes : Tu  ergo 
es  Filius  Dei  i Qui  ait : V osdicitis,  quia 
egofum.  At  illi  dixcrunt:Quid  adhuc 
defideramus  tedimonium  ? Ipfi  enim 
audiuimus  de  ore  eius. 

Hic  tangitur  de  inquifittone  accurationis  con- 
tra Chcillum.  Dicit  amem  hic  itia:inquiientium 
malignaro  ioquificionen)  > veriratis  humillimam 
confeiEonem , & ex  hoc  petuetram  acceptam  ac- 
curationem.  In  primo  determinat  tempus  inquifi- 
cionis » contenuim  malignitatis  > & dolum  totius 
eorum  in  vnum  conflatae  poteftaiis.  Didt  igitur 
[Ec  vt  Aldus  efl  dies  ] quia  node  afllixetant  eum 
vaberibus  Se  Tputis  & illufionibus.  P[sim.  ^7. 
Impleta  ed  illufionibus  anima  mea : viro  facie- 
bant qui  qiixrcbanc  animam  meam.  Dies  autem 
efl>  hoc  ed,  non  illudraiione  luminis , fed  potius 
turbine  caliginis  Sc  ccmpcflacis  Sacerdotum  ob- 
noluca.  lob  Mane  primo  confurgic  homici- 
da, & interficit  egenum  & pauperem,  hb  17. 
Nodem  vetterut  in  diem : & rurfum  poli  tenebras 
fi)cro  lucem  [conuenerum]  Ecce  malttic  confen- 
uis.  Pfilm.  i.  Principes  conuenetunt  in  vnum 
aduetfiis  Dominum  Sc  aduetfus  Chriduro  eius 
[(«liotes  plebis  1 Ptzfedi  erant  tribuum.  Vcl 
etiam , qui  quali  fenaiores  inter  eos  plebibus 
prxerat[flc  Principes  $acerdotu]vt  quafi  de  factis 
diuinis  videretur  procedere  iudicium  eorum  [& 
Sctibcjvt  fementta  quafi  de  lege  procederet  A'  ex 
his  erat  conflata  iniqua  potedu  eorum,&  fic  me- 
lius pofler  palliari  cotam  populo,&  iudior  cotam 
Pilato  videtecur./7<(/0>.i  1. Concilium  malignan- 
tium obledic  me.  E(cl$.t6-  In  Synagoga  peccan- 
tium exardebit  ignts.lfli  ergo  talcs[duxerunt  eumj 
examinandum  [in  concilium  fiium]  in  quo  Deus 
nihil  facere  habuic.Gr/1e/49.In  confilium  eorum 
non  veniat  anima  msa , & in  ccctu  eorum  non  fit 
gloria mea-//i. I. Iniqui  funt  ccctus  vedei. 

Dicemes:Si  tu  es  ChiiUns  dic  nobis]  Ecce  do 
lola  examinatio : fle  adhuc  adhibitum  cd  conci- 
lium, quod  confeifioquam  defc  facetctfibi  prz- 1 
iadicarec.  /va».  10.  Situ  es  Chridus  dic  nobis 
palam.  Accufabant  enim  Ciuidum  de  duobus, 
fciliccc.de  blafphemi.i,5c  de  ca!umnia.DcbIafphe- 
mla  quidennqoia  fc  diceret  Filium  Dci , cum  ho- 
mo eller.  Itat:.  IO.  Nos  de  bono  opere  non  lapi- 
damus te , fed  de  blafphcmia : quia  tu  homo  cum 
fis,  facis  teipfmn  Deum.Dc  calumnia  autemiquia 
dixit  fc  cllc  Chridum.  Et  per  confequens  Regem 
fiipei  ludarus.  Sed  cum  Pilatus  non  moucretur 
adprimum  , quafi  hoc  fiuiolum  rqiutarct : ideo 
infidunt  quxrentcs  de  fc  cuiklotquia  per  hoc  C«. 
fari  videretur  contradicere  & icgnuin  de  potcfta 
le  Csfaris  aucnere : fle  fic  Pilatum  ptemter  hoc 
contra  eum  moucri  putabant.  Et  hac  vfi  callidi- 


Itate,  dicunr[Si  tu  es  Chridus  dic  nobis]  hoc  ore 
proprio  tuo,  vt  os  tuum  te  condemnet,  /.w.  1 9. 
Ex  orerup  te  iudico./ii’  if.  Condemnabit  icus 
^ tuum , & non  ego:fle  lingua  tua  rcfpondvbic  iibi. 
AiMtb.  I a.  Ex  vcibis  iui5iudificabeiis,flc  ex  ver- 
bis tuis  condemnaberis. 

Et  ait  illis  ] Ecce  fiinplictflima  & tn  nullo  fibi 
prziudtcans  confclHo  vcricaris , fle  continet  qua- 
tuor:redargutionem  incredulitatis, fle  contra  veri- 
tatis confi^onem  obdurationem  cordis^&  obdi- 
nattonesn  animi  adcrudeliratem  fuz  intcifcdio- 
nis,  fle  talem  confclEonem  , qux  omnirro  liberat 
eum,  fimpiicis  veiitatis  De  primo  dicit[Si  vobis 
dixerolveritatem  (non  aedetismihpquia  inimi- 
ci edis  veritatis,  /«r.  8.  Vos  ex  patte  diabolo 
edis.  Et  pod  pauca-  Ille  homicida  erat  ab  initio, 
fle  in  veritate  non  detit.  Cum  mendacium  loqui- 
tur, ex  propriis  loqui  tut:quia  mendax  ed  & pater 
eius.  Et  ita  Idi  mendaciis  ic  annauerum : fle  ideo 
veritatem  credere  noluerunt.  //>.  j8.  Pofuirous 
mendacium  fjiem  nodtam , fle  mendacio  protedi 
fumus  [ Si  autem  imerrogauero  vos  ] de  veritatis 
mez  probatione  [non  ref^ndebitis]  per  veritatis 
confcnfiim,  vel  confeOiunem.  £.«r.so.Impofirum 
ed  cis  filentium  cum  qozrerctui:Vtrum  Chridus 
fit  filius  Dauid^fle  de  baptifino  loannis,vndeenct> 
Mendax  enim  animus  conuidus  fle  de  veritate 
tabefeens  , cacet  potius  in  (eipfo  quam  veritatem 
confiteatur.  P/^fm.  11 1.  Pcccaioi  videbit  fle  itaf- 
cetur.deuiibus  fuis  ficmct  fle  tabcfccndefidetium 
peccatorum  pcribic[ncquedimiirccis^obdina[i  ad 
occifionem  trearo,fi  coi/cflloncm  andietitisCz- 
fari  nonpreiudicanrcnimon  propter  hoc  dimitte- 
tis, fed  falfas  calumnias  fabricabitis.  Af.*nh.  i6. 
Principes  Sacerdotum  fle  omne  concilium  quz- 
rcbam  falfum  cedimonium  contra  UsvNcfle  non 
inuenerunr,  cum  nmlci  falfi  tedes  acccfltllenl. 

Exliocauiem  ] Ecce  confedio  veritatis  nihil 
penitus  hnbcnsaccufaiionis.  Dicit  ergo  [ex  hocj 
id  ed  pod  hanc  quam  infercis  paflionem.  Vel  [ ex 
hocjboc  pro  palIione:vt  ptzpofitio,ex,notct  caii- 
fam  fle  ordinem  cen)pons.//eir.i.Euin  qui  modi- 
co ab  Angelis  minorauu  ed , videmus  lefum  per 
padlonem  mortis  gloria  fle  honore  coionaium 
ferit  Filius  bominisjlecundum  humanitatem,  in 
qua  meruit  n«ri(o  operis  Sc  mirito  paifionis  [fe. 
dci«]vi  quicftms  fle  icgesfa  de;>rtis]in  potioribuf 
bonis  [virtutis}  hoc  cd  , omnipotentiz  Dei,  non 
amplius  cirom  latus  iiifirmitatc./*/i/M.i09.Dixic 
Dominus  Domino  meo:  Sede  i dextris  roeis.do- 
nec  ponam  inimicos  tuos  fcabellum  pedum  tuo- 
rum. Q.  d.  Ego  ero  fedens , fle  vos  cemculcati. 
Hthr.x  t.  Propufito fibi gaudio  fudinuit  crucem, 
atque  in  dexcra[Dei1fedcus.  O/a/.j.Vbi  Chridus 
ed  in  dexrra  Dei  (eoms. 

Dixerunt  aurem  orrmes  ] quafi  auidirapientes 
certarim  vetbumexore  cius.  Et  tangitur  nieve- 
iiMtis  calumnia,  fle  habet  tres  partes:calumniam, 

I fle  calumniz  indicium  , fle  iniquum  tsftinionium 
[Tu  es  ergo  Filius  Dei]  Ecce  calumnia,  quialioc 
ip(c  non  dixit, illi  iniqui  inicipteiaci  funirqiiia 
omnium  elegorum  ed  fi^ete  in  dextris  virtutis 
Dei.  /ce/».  9.  Vt  iniqui  agetent  I^eancrunt. 
Pf:dm.  118.  Redime  me  a calumniis  hominum 
[Qni  3it]benigm01mcfle  fapientiiTime  refpodens; 
q>Ma  in  di^o  fuo  apparebat  regnum  fiium  non 
elU  (le  hoc  mundo : fle  ideo  Czfari  terreno  nul- 
lum fieri  piziudicium.  Et  ideo  dicir  [ vos  dicitis] 
imerpre 


«6  D.  Alberti  Magni, Ord.  Praed. 


Incefprecando  rermone$  meos  prout  yttlm:quam- 
uis  tamen  in  confcienciis  veftris  ex  opecibus  a me 
villi  fciaiis  [ quia  ego  fum  ] ChriAus  Filius  Dei. ' 
Ith  ^.Quare  detraxiAis  rermonibus  Teiitacis,cuin 
h vobis  nullus  Hc  qui  poflit  me  arguece?Ad  incre- 
pandum tamam  eloquia  concinnaris  , & in  ven- 
tum verba  profertis.  Super  pupillum  irruitis , & 
fubuecTCte  nitimini  amicum  veArum. 

Ac  illi  dixerunt  ] iudicando  de  calumnia  fua 
iniquum  iudicium  6c  falfam  interpretationem 
[Quid  adhuc  dendecamos  teAimonium  ]vt  per 
illud  iplura  roonb  reum  conuincamus.  l»b 
Sufcicaiur  falliloquus  contra  faciem  meam , con- 
tradicens mihi.  Tales  funt  non  aduocaci  > Ced  ca- 
lumniaiores,qui  fe  aduocatos  faciunt,  omne  ver- 
bum de  ore  (implidum  r^ienres,&  in  nocumen- 
tum eorum  peruerten  tes./adic.  r i . Dic  ergoSchib- 
boleth.  Quo  rerpondemc  , Sibbolab  : eadem 
litera  fpicam  non  pronuncians,  Aatim  appreben- 
fum  iugulauerunt  [ Ipli  enim  audiuimos  de  ore 
eiiu]  Et  Gc  voluerant  elTe&  adores,  8c  tcAes,  6c 
accuTacores : quia  omne  quod  iuAuro  eA  fubuer- 
tere  querebant.  jlmi  6.  Separati  eftis  in  diem 
malum,  6c  appropinquatis  lolio  iniquitatis. a. 
M(uh.4.MiCaoi  qui  etiamfi  apud  Scytas  caufam 
dixiAent , innocentes  iudicarencur , hos  motie 
damnauit. 


CAPVT  XXIII. 

Et  (urgens  omnis  multitudo  eo- 
rum, duxemnt  illum  ad  Pila- 
tum. 

I c fecaodum  quod  in  antehabica  di- 
uilione  habitum  cA,  agitur  de  ludido 
quo  iudicatus  eA  Dominus:&  diuidi- 
cut  in  duas  parces  > in  quarum  prima 
oAenduntur  iniuA^  contra  Dominum  propolica: 
in  l^oda  parte  profertur  iniuAa  fenteniia , vbi 
Pilatus  adiudicauit  fiett  paitionem  eorum,de  tra- 
didit eum  poteAace  publica  cracihgenduro.In  pri- 
ma autem  harum  tria  conrineocuc:  accufaiio  in 
pstorio  Pilati .&  ddufio  coram  folio  Herodis,& 
inAantia  accufationis  & poAulacionis  eorum 
apud  Pilati  iudicium.  In  prima  harum  tria  con- 
tinentur, lcjlicet,accufautium  auditus, & interro- 
gatio accufati  Domini , & caufa  quare  ad  Hero- 
dem oportuit  caufam  mitti.  In  primo  horum  tria 
dicuntur  : omnium  (cilicet  ad  accufandum  con- 
cors malitia , ad  Pilatum  pcodudbo  , 6c  accufacio 
coram  Pilato  propoltta.  Dicit  igitur. 

Et  futgensjimpetum  concitati  fpiricus  non  va- 
lens ferre>red  inquietudine  indignationis  exagita- 
ta multitudo[fnrrexit]vt  armarentur  contraeum. 
P/ilm.  i6.  Infurrexenint  in  me  tcAes  iniqui : & 
mentita  cA  iniquitas  libi.  P/alm.fS.Ab  inlurgen. 
tibus  in  me  libecame  Domine.  Thrt».  }.  Labia 
infurgemium  mihi,&  mediiaciones  eorum  aduer- 
fum  me  tota  die.Se(Iionero  eorum  & refurred^io- 
nem  eorum  vide:ego  fum  plalmus  eorum  [omnis 
multitudo  eorum]  //ir.17.  Vx  rouirirudini  popu- 
lorum vt  aqiix  maris  fonamis. /e^  ;o.  In  multi- 
tudine eorum  coofumicur  veAimeniuro  meum; 


Quia  hone  Aam  eius  conuerfationem  lacerare  prz- 
fumebant.  P/k/nt.f  5.  Alieni  infurrexerunt  in  me, 
fle  fortes  quxlienim  animam  meam[duxerunt]de 
domo  Caiphz  in  qua  rota  no^  Dominum  af^i- 
xeiam[ad  Pilatumjvt  audocitate  Pilati  mala  co- 
tum voluntas  fieret ,&  ipli  quaA  immunes  reputa- 
ientur.£(c/i.7.Noiipeccare  in  multitudine  ciuiia- 
cis,  nec  te  immittas  in  populum. 

Hic  autem  quaerit  Cbryf  Quare  non  fuAbea- 
uerunt  eum  occulte , vel  eduxerunt  vt  lapidaAetst 
euro  licut  Stephanum  ^n.7.  Curo  Ltuit.  14.  di- 
catur. Educ  blafpheroum  extra  caAra : fle  l;q>idet 
eum  omnis  populus.  Soluit  autem  Chnf.  ad  hoc 
dicens : quod  in  publica  confufiooe  CnriAi  glo> 
riam  eius  volebant  diminuere.  Et  fic,quod  coram 
Difcipulis  fle  aedentibus  fordefeeta , fle  ad  nihi- 
lum ndes  eorum  qua  in  ChriAuro  aedebant  re- 
digeretur. Veruntameo  dici  poceA,  quod  publici 
captum  occulti  occidere  non  audebant, nec  per  fe 
occidere  poteram  : quia  poceAas  reipublicz  ad 
Romanos  tranllara  erat.  Scephanum  autem  «cci- 
derunc  , collita  Romanis  poncilkibus  pote- 
Aate. 

Coeperunt  autem  illum  accufare,di- 
centes:Hunc  inuenimus  fubuertentem 
gentem  noUram , Cc  prohibentem  tri- 
buta dari  Czfari , fle  dicentem  fe  Chrt- 
ftum  regem  ellc.  * 

Hic  tangitur  accufationuro  propoHtio.  Ec  po- 
nunt tres  accufaciones  , quas  maxime  iudicem 
mouere  credebauu  Prima  eAquam  dicunt[Hunc 
inuenimus  ] perfica  fle  veriiaris  examinatione 
[ lubueeeentem  gentem  noAram  ] fle  ita  non  li- 
nere populum  noAram  in  pace  viuere : fcd  leget 
nouas  docentem , quibus  populus  rebellare  inci- 
piat. Hoc  enim  incendunt  petfuadere  nomine 
(ubuerlionis : quia  alitet  accufacio  coram  iudice 
noD  valerer.  Et  hxc  eA  accuf^io  Aman  iniqui. 
Efiber  j.  Nouis  vcens  legibus  & czrirooniis , Sc 
regis  Icica  comemneos.Et  upeime  noAi  quod  non 
expediat  regno  tuo  quod  inlofelcat  per  licentiam. 
Hanc  igitur  fle  talem  incelligunt  popnli  ab  obe- 
dientia  fubuerlionem.  Menciraantur  autem : quia 
non  fecit  nili  regni  diaboli  fubuetHooem.v^.x. 
Suboercam  folium  regnorum,&:  conteram  toni- 
tudinem  regni  gentium,  fle  fubaettam  quadrigam 
& afcenforero  eius.  Ifs.  1 o.Subuertentur  conden- 
fa  falcus  ferro. 

Ec  prohibentem  tributa  dari  Czfari  ] fecunda 
eA  accufatio  > in  qua  plane  mentiuntur,  /jhc.  10. 
Redditequz  funtCzfaris  Czfari,  flequz  funt 
Dei  Deo.  Rom.  i ).  Etiam  poAquam  in  czlo  tnu- 
phauit,  dixh  per  fuum  ApoAolum  : Reddite  ergo 
omnibus  debita ; cui  tributum  , tributum : fle  cui 
vcdhgal,  vedigahfle  cui  honorem,  honorem. 

Ec  dicentem  fe  ChriAuro]  hoceA,  vn^m[re- 
gem  elTe]Et  eA  tertia  accufacio.  Cui(licuc  dicitur 
han.  19.) addiderunt : Si  huiKdimitus,nones 
amicus  Czfaris.  Omnis  enim  qui  fe  r^m  facit, 
contradicit  Czfari.  ChriAus  autem  ficut  diciruc 
to*n.  18.  dixit  .'Regnum  meum  non  cA  de  hoc 
mundo.  Vnde  in  crAms  i Ais  accufationibus  calem 
habebant  conlidcraiionem  , quod  ex  prima  quies 
regni  turbaretur,  ex  fecunda  Czfar  veilitate  regni 
priuaretur , flr  cx  certia  Czlu  in  tora  poteAate 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XXIII.  nj 


legni  dtiftkaerecur.  Et  Hc  malitiose  concinnaue< 
ranc  mendacia , ex  quibus  ammus  iudicis  contra 
Chrillum  piouocar^-tur.  //4.  a i.Ftaiidulenti  vafa 
peflima  funt.  Ipfc  enim  cogitationes  concinna* 
uit  ad  perdendos  mites  1 cum  loqueretur  pauper 
iudicium. 

Pilatus  aurem  intcrrogauic  eum  > di  * 
ccns:Tu  es  Rex  ludacorura?  At  ille 
refpondcns , ak:  Tu  dicis.  Aie  autem 
Pilatus  ad  Principes  Sacerdotum 
turbas  : Nihil  inucnio  caufx  in  hoc 
fiomine.  Ac  illi  inualefcebant , dicen- 
tes : Commouic  populum  docens  per 
▼niuerfam  Iudzam>incipiens  a Galilxa 
vfquc  huc. 

Accurationibus  propolicis  Pilatus  continoan* 
doin  iudicio  dc  di^is  audit  ccrpondencem  Do- 
isinum.Et  iuHe  quidem  in  hoc  fecit.  /<>4^.7.Nun* 
quid  lex  nollra  aliquem  condemnat  nili  prius  au- 
dias ab  eo  > Facit  autem  tria  tn  parte  illa.  Audit 
enim  Chrillum  ad  obicAa  rerpondeniem  » audi- 
tum iudicat  abfolucndum,  audit  clamorem  inua* 
Idixotem  accufantium.  Dc  piimo  dicit  ^ Pilatus 
amemjprxfcs  & ^ntilis  iudex'mtcirogauiicum] 
lciUcet>CKriHum[dicens]Sciens  in  impetu  cotum 
quod  ex  odio  mouebantuc , & non  cx  iuIUcia. 
Sdpirm.i.  Grauis  e(l nobis  etiain  ad  videndum 
[Tu  es]  hoc  cft  [Tu]  ne  [es  Rex  ludiorum]  Ac  Ii 
dicat : ConEtere  de  teipfo  veritatem.  Ec  non  facit 
mentionem  Pilatus  de  duabus  ptiotilnis  accufa- 
lionibust  quia  dependebant  ab  illa.  Si  enim  Rex 
eflet  t pro  certo  commoneret  ad  fe  populum  , & 
fibi  vendicaret  tributum.  De  Rege  autem  quatre- 
bai : quia  iam  vulgatum  erat  , quod  & Regem 
Xlagt  adoraueranr»  & quod  Herodes  hac  dc  caufa 
pueros  occiderat,  limcbat  enim  aliquem  dele* 
mine  Dauid  regnum  terrenum  ocaipaturum.  Sed 
quia>Hcuc  Mdah^tu  refect>rcgnum  Chriki  audi- 
tiic  non  elTe  de  hoc  mundo  » & nullas  impenfas 
vidit  apud  pauperem  elTe  Chrillum,  ncc  aima, 
nec  acies  digedas  videbat:  ideo  conuertitre  ad  li- 
berandum. Tamen  vere  Rexerat.  Et  hoc  c(l  [At 
ille  refpondcns  ait  ] Chtillus  fciticec  Pilato  [ Tu 
diri$]Q^d,Tu  in  cotdefentisme  Regem  fpiritua- 
]emcHe,qui  me  &:  alios  in  virtutibus  rego. 

Ecce  in  iuditia  regnabit  Rex  > & Principes  in  iu- 
dicio  pricrunr.  /rrew.ij.  Hoc  cft  nomen  quod 
vocabunt  eum, Dominus  iuftus  nefter.  Et  thidtm. 
Regnabit  Rex  & fapiens  erit , & faciet  iudicium 
& iuftitiam  in  terra.  Vnde  Mdith.ij.  Sciebat 
enim  quod  per  muidiam  tradidiftenc  eum. 

Ait  autem  Pilatus  ad  Principes  Sacerdotum] 
quorum  au£lotitate  hzc  Hcbant  [ Si  turbas  ] per 
quas  Principes  Sacerdotum  hoc  faciebant  [Nihil 
imienio  caufz  in  hoc  homine  ] Nec  er  At  hoc  mi- 
rum : quia  hun.xa,.  dixit.  Venit  enim  princeps 
mundi  huius,  & in  me  non  habet quicquam  [At 
illijfcilicet  Principes  Sacerdotum,&  turbz  [inua- 
lelcebantidiceiues]lluiuscaurain  alTignat  Chryf. 
quia  Pilatus  mollis  ctatilicut  homo  diligens  prin- 
cipatum. Pertinaces  autem  & obftinati  erant  Sa- 
cerdotes : & ideo  inualcfcebant.  Hahiic.i  .Przua- 
lence  impio  .iducrfus  iuftum , egreditur  iudicium 
peructrum[comraouitpopulumJ  Semper  ingemi- 
nant dc  populi  commotione , vt  inUciftant  iudi- 

D.AlbertiM^gni,  in  0,Luc. 


cem ; cum  Chtillus  non  ad  Icditiones.led  ad  pec- 
cati compun^lionem  populum  commoucrir. 

Commoutfti  terram  , & conturbafti 
eam  : fana  contritiones  eius  quia  commota  cft. 
f (('/(.43. In  conljKifttieiuscommoucbuniur  mon- 
tes fdoems  pet  vniucrfam  Imlaram]  vbique  enim 
docuit  Dominus:  quia  Alttnh.xc.  dilciputos  ad 
ciuitates  ludxz  mili!,dfccns:In  viam  Gentium  ne 
abieritis, & in  ciuitates  Samariranoium  ne  iiura- 
ueritis.  Ice  tantum  a>i  oues  quz  petierunt  domus 
Ifraci  [incipiens  a Gaiiiza]  in  qua  incepit  prxdi- 
carc  [ vIque  hucj  leruCalcm  quz  cft  caput  regni. 
//4.9. Primo  tempore  alleuiaca  cft  terra  Zabnlon, 
Si  terra  Ncphthali&  nouilllmo  aggrauatacft  via 
matis  trans  Iordanem  Galilex  Gentium.  Galiiza 
enim  principium  prxJicaiionis  clle  debuit  Iccun- 
dum  prophetiam , ftcut  fxpe  in  antehabteis  eft 
oftcnmm.  Et  in  lerufalem  ftniti  debuit,  ficut  ipfc 
dixit  Luc.  1 3.  Non  capit  Pcophetan/periie  extta 
leiufalcm. 

Pilatus  autem  audiens  G.ililzam, 
intcrrogauic  fi  homo  Galilzus  eflet. 
Ec  vc  cognouic  quod  dc  Herodis  p'o- 
(cRaic  ciTct  , rcmific  cum  ad  Hero- 
dem, qui  & ipfc  lerofolymis  crac  illis 
diebus. 

Hic  tangit  qua  dc  caufa  milit  caufam  iudietj 
Pilatus  ad  Herodem.  Tangit  aurem  ciia,  fcilicct, 
quod  audiuit  quod  Galiixusellet , quod  dchoc 
inquilitionem  fecit,  quod  comperti  verirace  Do- 
minum ad  Herodem  raiftc.  Dicit  igitur  [ Pilarus 
autem  audiens  Gaiilxam  ] Icilicet,  quod  dc  Gali- 
Ixa  proceffillet.  Nonne  omnes  illi  qui  lo- 

quuntur Galiizi  funt  [ Si  vt  cognouic  quo4  de 
Herodis  poteftatc  cl1ci]Non  quidem  quia  in  Ga- 
lil.ea  narus  cITet : fed  quia  ibi  conceptus  erat  Si 
nutritus , Sc  ab  illa  piouincia  pc.rdicare  eft  exor- 
fus.  Vt  ergo  veritatem  huius  ^ili  competit  [ rc- 
milit  cum  ad  Herodem  ] Qoia  licut  Luc.  1 3.  di- 
^um  cft  , iam  alia  vice  inimicitias  cum  Herode 
contraxerat : quia  homines  fux  iurifJiAionis  line 
iuftii  Herodis  punierac : Si  ideo  fibi  caucre  de 
extero  cupiebat  [qui  Sc  ipfcj  Herodes  [lerofoly- 
mis  erat]  caufa  reconciliationis  aim  Pilato  fadlx 
illuc  vcnicns[iplts  dicbus]fcfti  pafchalis,ad  quod 
forte  etiam  Herodes  aJuenerat , volens  placete 
ludxis , quibus  multum  piaccre  cupiebat  vc  pof- 
fet  regnare  fu(>cr  eos. 

Quxtit  autem  Ch>'yfoJ}.  Quare  Pilatus  non 
quifinitde  hoc  veritate  i Domino.Et  rerpondet, 
quod  hbemer  accepir  occafionem  caufam  refe- 
rendi ad  alium, volens  liberate  fcipfum  : quia  vi- 
dit quod  inuidia  contra  ipfum  moucbantur. 

Herodes  autem  vifo  I e s v , gauifus 
eft  valde  : erat  eoim  cupiens  ex  multo 
tempore  videre  eum,  eo  quid  audie- 
rac'multadcco,8c  fperabat  fignum  ali- 
quod videre  ab  eo  ficti.  Interrogabat 
autem  eum  mulcisfetmonibus.  At  ipfc 
nihil  illi  refpondebat-  Stabant  autem 
Principes  Sacerdotum  Sc  Scrib*  con- 
ftancer  accufantes  cum.  Spreuit  autem 
illum  Herodes  cum  exercitu  fuo  , SC 
F f illulit 


D.  Alberti  Magni, Ord.  Pra:d. 


illudt  indutum  veftc  alba,  ficrcmifit 
ad  Pilatum.  Et  facEi  funt  amici  Hero- 
des 8c  Pilatus  in  ipfa.dic  : nam  antea 
inimici  erant  adinuiccm. 

Hic  incipit  iudicium  quod  fubiit  Dominus  an- 
te HeroJem.  Continet  quinqucigaudium  fciticct 
Herodis  de  prafenuto  ^bi  Domino  , intetr^a- 
tiones  fadijs  ab  Her<idc  j conftantiam  accuian- 
tiiim  Satcrdoturn.contempcumqucm  ab  Herode 
funimiit , & quaiiter  in  morte  Domini  reconci- 
liati funt  Pilatus  5c  Herodcs.Dicitut  igitiit[Hcro- 
des  autem Jqui  loanncm  interfecit,  & cuius  patet 
pueros  occidit , 5:  cui  hereditaria  malitia  fuit. 
Sjp.i  i .Erat  enim  femen  roalcdiiflum ab  initio.& 
naturalis  malitia  corii  immutati  non  poterat[vilo 
1 E s V 3 pta;re>uato  fibwquem  ante  ad  interficien- 
dum quiliucrat.  Lue,  i j.  Exi  & vade  hinc  : quia 
Herodes  quaerit  ic  interficere  [ gauifus  cft  valde] 
Pr9ne>h.t,  Lajtantur  cuin  malefecerint , & cxul- 
tant  in  rebus  peflinus.  Qu*  autem  fuerit  tami 
gaudi|  materia  , fubiungic[crat  enim  multo  tem- 
pore cupiens  videre  If.svm]  non  quidem  ex  deuo- 
tione : led  quia  dolofus  erae  • fimulabac  fe  fiena 
(juzrcrc  ficuc  [udzi , ad  fidet  ludzoium  confor- 
tationem i fed  tamen  intra  defidccabat  extingnere 
omne  femen  Dauid.vt  ipfcfolus  regnaret. 
Mittens,  occidit  omnes  pueros  in  Bcthlchcm  fe- 
cundum tempus  quod  exquificrat  ^ Magis.  Hoc 
enim  fecit  pater  iUius  , cuius  malitia;  ipfc  hzies 
fuit.  Supitrti.^.  Ex  iniquis  omnes  fili}  qui  nafeen- 
Tur , tefies  cTunc  ncijuitiz  in  parentes  fuos  [ eo 
quod  audiret  multa  de  illo]  per  famam  tuibaruni 
& difdpulorum  loannis-  Lnc.$.  Herodes  audiuit 
famam  de  I e s v>  & diccbat-Ioanncm  ego  decol- 
laui : quis  autem  cft  ifle  de  quo  ego  talia  audio} 
[&  fpnabat]  curiofitate  tta<3u$  [fignum  aliquod 
abeoficti]/«4«.4.Nifi  figna  & prodigia  videritis, 
non  credetis.  Neque  pcicbit  fignum  vt  crederet, 
fed  ve  fuam  parccretcunofitatcm,&  ideo  fignum 
non  accepit.  t.Genaaiio  hzc.generatio  r.c- 
quam  e(f,  5c  fignum  quzrit ; fed  fignum  non  da 
bitur  et  nifi  fignum  lonxProphctz.  Tamen  hoc 
maxime  petebat  ab  eo  videre,  hart.  6.  Ergo 
quod  fignum  facis  tu , vt  videamus  , & creda- 
mus tibi ! 

Interrogabat  autem  illum  ] Herodes  I E s v m 
[multis  Termonibus  ] volens  cum  ad  fignum  fa- 
ciendum prouocatc.Pre«rri'.7.Irtctiiut  cum  mul-  | 
tisfcrmonibus,&:  blanditiis  labiorum  protraxit 
cum.  Prou.tC.Cca  iniqui  exquirit  mala.£c(ir,  i ^ . 
Non  credas  multis  vetbis  illius.  Ex  multa  enim 
loquela  tentabic  te : & fubtidens . interrogabit  te 
deabfeonditis  tuis  [At  ipfc  nihil  ilii  refundit] 
non  tamen  obsnucuir.  Et  ideo  dicit 
Non  rcfpondit  ei  ad  vllum  verbum : ita  vt  mira- 
retur ptzfcs  vcliemcntcr.Sed  hoc  fecit  vt  prophe- 
tiam Ifu.  ( )■  impleret, quz  dicit : Sicut  agnus  co- 
ram tondente,  fic  fine  voce  efi,  & nun  apernir  os 
fijum.  Obmutui  8c  non  aperui  os  meum, 

quoniam  tu  fccifli.  /fu  58.S1  non  fuerit  voluntas 
tua  in  te  vt  loquaris  fcrmoncmirufiolhm  te  fupet 
altitudines  terrz , & cibabo  te  hzrediiate  lacob 
patris  tui.  Ex^d.l^^.  Vos  tacebitis : & Dumimis 
pugnabit  pro  vobis  contra  inimicos  vefiros.  Ve 
ergo  prophcTtam  impleret , vt  pat ientiz  formam 
datet , vt  indignos  illos  fua  icfponfionc  ofteu- 


deret,  vt  paflionem  non  prolongaret : ideo  nihil 
refpondrt. 

Stabam  amem  & Principes  Sacerdotum  Se 
Scribzjfuz  maliiix  non  in'n>cmorcs[conrtantcr] 
hoc  efi,  petiinadtcr  [accufantes  Icum.inflammati 
abiUo.de  quo  dicitur  a.  Proic^uscU  ac- 
culacor  fiatium  noUtorum  , qui  accufabat  illos 
antcconfpcftum  Dei  noftridicacnoifc.Siccnira 
Cain  ftabat  contta  Abel  Gtnef.^.  Sicfiiij  lacob 
contra  lofcph  0f»e/Ij7.Sic  Babyloni)  contra  Da- 
niciem  Daniel.i,^,  Hzc  eflinuidia,  quz  Tempet 
malos  incitat  contra  bonos.  Hiccfl  vermis,  qui 
Mreu^t  hederz  virorem  , ne  caput  lonar  ubutiK 
brarct.  /o/u  4. 

Spreuit  autem  illum  Herodcs]hoc  efi contem- 
ptui habuit.  Hthr.6.  Crucifigentes  fibimetipiis 
Filium  Dei,&  contemptui  habemes.Caufa  autem 
fuir,quu  nihil  dicerer  ei  qui  potuit  eum  liberate: 
& figna  proco  non  faceret , more  eorum  qui  lu- 
dos tragtxdicos  coram  nobilibus  faciunt , quo- 
rum Dominus  particeps  efie  noluit  [ cum  exerci- 
tu fuo]qui  fiultum  Dominum  repueauit : quia  fe 
per  figna  & verba  non  liberauit  ab  Herode. 
t.£ejr.a  I.  Vidifiis  hominem infanum  : quare  ad- 
duxiliis  cum  ad  me  t An  defunt  nobis  furiofi,quia 
addu;:ifiis  eum  vt  fureret  me  pczfente  ? Dimittite 
cum  hinc , ne  ingrediatur  in  domum  meara[&  il- 
iufit  indutum  vefle  alba  ] Alba  veflis  ab  tibs  qui- 
dem in  illufioncm  Domini  pufita  eft.  Sed  tamen 
huc  genus  illufionis  ele^um  : quia  veflis  alba.fa- 
ccrdotalis  vcftiscft,  & fignum  przfcrtinnocen- 
tiz.  Ipfc  enim  cft  de  quo  dicitur  SMpunt.y.  Can- 
dor c(l  lucis  xrernx  Se  fpeculum  fine  macula  Dei 
maie(latis,&r  imago  bonitatis  illius-  Et  in  fignum 
huius,  Alba  pofita  cfi  in  vetle  facerdorali.  Et  illi 
qui  patiuntur  cum  Chriflo,Albisinnocentiz  de- 
bent efie  induti.  non  inquinaucrunt 

vcflimenta  fua  , ambulabant  mecum  in  albis. 
EccU.9.  Omni  tempore  fiot  vcflimenta  tua  can- 
dida;9c  oleum  de  capite  tuo  non  deficiet.Itaetiam 
velum  capitis  cius  amicum  facerdotalem,vc  qui- 
dam dicunt,  prztendebat.  Sed  tamen  boc  conue- 
nientius  per  fudanum  figntlicatur.  Deillufione 
aiiccm dicitur  loif  }0.  Nunc  derident  me  iuniores 
tempore  , quorum  patres  non  dignabar  ponere 
cum  canibus  gregis  mei  [ & rcmifit  illum  ] ficuc 
contemptibilem  &vilem[ad  P'ilatum]Pr9»rr^.i|. 
Qui  iliuforcil.non  audit  cum  arguitor.  Prou.  1 p. 
Parata  funt  denTonbus  fupplicia  : & mallei  per- 
cutientes  fiulrorura  eorporibus.  Ecqiiia  illufor 
c(l,illufi.m  Saluatorcmltlcremifit , nihil  penitus 
reputans  cura.  Pfalm.  x«.  Ego  Tum  vermis  & 
non  homo  , opprobrium  hominum  & abieiflio 
plebis. 

Et  fa£li  funt  amici  ex  ipfa  diejillufionis  & Paf- 
fionis  Domini  [Herodes  & ( 'fianis  ] Sicut  vulpes 
Samlbnis/n^f.it.caudiscomierteruntvt  illuderent 
Domino ,au.imuis  capita  haberent  diuifa ; quia  in 
diucrfa  habebat  tendentes  voluntates, & tntentio- 
nes.ln  hoc  enim  folo  amici  funtiquia  eiufdem  in- 
nocentis Chrilli  funt  inimici  Et  tales  viri  pfoptii 
illufoccs  vocamur, qui  in  malum  concordante s,in 
aliis  malitiam  fuam  diffimohint , donec  volunta- 
tes fuas  malas  confeqnanrur.  x.Petr.^  Venient  in 
nomfltnils  diebus  in  deceptionem  tlliifores,  iuxra 
proprias  concupifcentias  ambulantes  [Nam  ante 
inimici  erant  adinuiccmjproptcr  caufam.qux  fu- 
perius  fatis  determinata  eft.  £i  hoc  ipfiun  fignum 


Digitized  by  Googie 


in Euang. D.Liic.  Cap.  X X I IJ.  3^g 


fuit,  quod  in  (anguine  Cheifti  inimicitix  funt 
recoitciliacz.  Epltef.i.  Vos  qui  cutis  aliquando 
longe,  faili  cftis  i’iope  in  fanguiuc  Cluilii. 

Pilatus  amem  conuocatis  Princi- 
pibus Sacerdotum  &:  Magiftraiibus  6c 
Plebe,  dixit  ad  illos  : Obtuliftis  mihi 
hunc  hominem,  quafi  aucrtemem  po- 
pulum; fle  ecce  ego  cor.im  vobis  in- 
terrogans , nullam  caulam  tniicnio 
in  homine  iflo  ex  his  in  quibus  cum 
accufatis. 

Hic  inepie  pars,quz  c(l  de  reditu  ad  iuciicium 
Pilati , in  qua  Pilatus  videns  per  inuidiain  tradi- 
tum effe  Dominum  , imendic  ad  libccationcm 
jp(ius:de  habet  patees  quatuor,  in  quarum  ptima, 
pro  ratione  liberationis  allignai  ,quia  in  duobus 
ludiciis  non  (ic  inuenia  caufa  condemnationis 
contra  eum:  in  fecunda  pro  caufa  inducit  folein- 
nicatem  fedi  inflantis  ; in  teicia  autem fatierarem 
«narum,  quia  it«  eorum  fatis  etfe  dcbcbat,quia 
agellatus  ^ic : in  quarta  autem  nullam  videtis  a 
ludzis  audiri  rationem  , hmplicem  Domini  alle- 
gar iimocentiam.  Dicit  igitur  in  prima  iflatiim 
duo,  (cilicec . abfolutionem  iudidj  fuj,&abfolu- 
tionem  iudici)  Herodis.  In  primo  horum  tria  di- 
cit: prim6  enim  accufatores  conuocauii , dein 
de  accufarionem  propofitam  pronuntiat  , ter- 
tio innocentem  wfoluendum  fenienciat.  Dicit 
igitur. 

Pilatus  autem]  przfe$[comiocacis  Ptincipibus 
Sacerdotumjqui  principales  ecant[&  MagiHrati 
bus  plcbislqui  Sacerdotibus  vites  adminillr^anc 
(dixit  ad  illos  ] referens  qux  dixerunt  [ubtuliflis 
mihi  hominem  hunc]  ad  tribunal  Huc  ptztorium 
meum,  accufantes  cum  [qualt  aucrteniem  pupu- 
lum ]ab  obedientia  regni , & tumultus  procuian- 
tem[&  eccejquod  in  cuidenti  cll , quia  in  proba- 
tione deficitis  [coram  vobis]  vbi  vobis  locus  im- 
pugnandi eum  conceditur,&  fibi  locus  defenden- 
di [ nullam  caufam  ] mortis  [inuenio]  cxveflris 
probationibus  [in  homine  iflujcum  lex  vcflra  di- 
cat Exed.  i ) . Lifontem  5c  iuilum  non  occides: 
quiaaucrfot  impium  [ex  his  in  quibus  cum  ac- 
cu(aris]quiain  probatione  deficitis:  & accufatio- 
nes  quas  ponitis  funi  friuolar.  P/iii/fn.j^.Surgen- 
xes  lellcs  iniqui  qux  ignorabam  incertogaoani 
me«  Nullam  caufam  inucnientes  in 

eo  , petierunt  ^ Pilato  illum  crucifigi , iudicante 
illo  dimitti. 

Sed  neque  Herodes  r nam  remifi 
vos  ad  illum:  8ceccc,  nihil  dignum 
morte  aclum  cflci.  Emendatum  eigo 
illum  dimittam. 

Ecce  abfolutio  fecundi  iudici)  Tangit  autem 
cria : iniquitatem  iudicis  , exansen  eiufdem  Do- 
minum abfolucntis,caufam  abfuiu(ionis,&  ex  his 
concludit  Dominum  ede  dinsicitndum.  Dicit 
igitiir[Sed  neque  Herodes]  Q^ii  ram  iniquus  fuic, 
quod  etiam  ante  capetuitatem  (ibi  infidiaretut: 
tam  afluius , vi  vulpi  comparetur  /.wc.i).  [nain 
ranific  llium  ad  me  ] non  damnatum-  Et  hoc 
ipTiim  erat  mifeiabile,  au^utem  faluiis  fic  per  di- 
oetfa  iudiaa  diilrahcrc.  Itrem.i.  Quid  inucne- 
D-Aiberti  AiAintiin  Euan^.  D-Lhc, 


runc  patres  veilri  in  me  iniquitatis,  quia  ambula- 
uerunt  po(l  vanitatem  Sc  vani  fa^i 
ProbaAt  Domine  cor  meum  & vifitalU.  nude: 
igne  me  examtnalli,&  non  cll  inuenta  m me  ini- 
qtiiraa.  (gnc  enim  inuidiz  6c  irz  tam  ludaruruin 
quam  Gentilium  examinatus,  vndique  purus  cua- 
dit  [&  ecce  nihil  dignum  murte  afUir  cA  djiioc 
cA,in  adis  iudici)  Herodis , mhil  dignum  murce 
aduin  ell  ei.Qualiter  enim  inucnirctur  ia  audo- 
re  vitz  aliquid  dignum  mottc  1 VnJc 
Ego  nullam  ia  eo  inuenio  caufam.  Daniel.i ). In- 
nocentem Si  iuAum  ne  incctlkias.  GenejUS.  Abllc 
a tc  qui  iudicas  omnem  terram  , vt  condemnes 
tuAum  cum  impio  , fiatque  iuAus  ficuc  impius 
[emendatum  ergo  illum  dimitcamjConcluliu  cA 
ex  przccdcntibus.  Ac  fi  dicat.  Nulla  caufa  cA  in 
co  nifi  inuidia  vcAra  , qux  cxaciati  vuU  ptenis 
cius.  Concedatur  vobis , quia  ego  [ emendatum] 
hoc cA, flagellatum  [dhniicani]  /«h  i6.  Sacuiaii 
funt  pttniimcis.  /*/«/.  )7.Quoniam  ego  in  flagel- 
la pacatus  fum : & dulor  meus  in  confpcdu  meo 
femper. 

NccclTc  autem  habebat  dimittere 
cis  periiicm  fcftum,vnum  Exclamaiiic 
autem  limul  vniucrla  uirba  , dicens: 
Tolle  hunc , tc  dimitte  nobis*  Barra- 
bam  : qui  erat  propter  fcdicionem 
quandam  fa^am  in  ciuitate,  tc  homi- 
cidium , milfus  in  carcerem.  Iterum 
autem  Pilatus  locutus  cil  ad  illos,  vo- 
Icnsdimittcrc  1 E s v m Ac  illi  fueda- 
mabant , dicentes : Crucifige , crucifi- 
ge cum.  Ille  autem  tertto  dixit  ad  il- 
los : Quid  enim  malifcclciflc  ? nullam 
caufam  nionls  inuenio  in  co  : corri- 
ripiam  ergo  illum  , tC  dimittam  At 
illi  inftabanc  vocibus  magnis  , poftu- 
lantcs  vc  crucifigeretur:  fic  inualcfcc- 
banc  voces  eorum. 

Hic  feciindam  caufam  inducit  fux  liberatio- 
nis  , ex  ratione  folcnnitacis  inflantis  Dicit  autem 
tria : dimittendi  fcilicct  ttecc{II{atein,&  nc  dimit- 
teretur, turbx  exclamationem : fic  elctlionis  per- 
ucrfiiarem.  Dc  primo  dicit  [NecclTe  autem  habe- 
bat] ex  confueiudinc  approbata  [dimitietc  1 libc- 
rum[pcr  diem  fcAum  1 Hoc  propter  diem  fcAum 
Pafciix,iu  quu  ipfi  capti  liberati  Aictunt  dc  /£gy- 
plo:3c  in  memoriam  illius  liber.uioiiis  aliquis  dc 
carccrelibeiaba(u:[vnum]vin£lum.  Et  fic  diciruc 
MMih.i7.  Habebat  tunc  viniAuin  inftgnem.qui 
& latro  fuic  inviis,  fic  lui^urims  olliorum  fuf- 
foilbi,  Si  homicida.  £c  propoU<ii  Pilatus , vtrum 
vellem  fibi  dimitti  I e s v u innocentem,  an  il- 
lum latronem?  firmiter  prxlumens  quod  peterent 
fibi  dimitti  innoccmem.  Ifem.u.  Ecce  ego  pio- 
pono  coram  vobis  viamvitz,  fic  viam  nmnis. 
Deuttr.\o.  Confidera  quod  hodie  piopoliieriin 
in  confpedlu  tuo  v iiam  fic  bonum , Si  c concratio 
multem  fic  malum. 

Exclamauic  autem  fimiil  | in  malo  cunfemiens 
[vniutfrfalgeneralitct  [turba]  .Waf/b.i7.Piincipcs 
Sacerdotum  fic  Seniores  pcrfuafciunt  populis  vc 
magis  pcieiciit  &aiiabam[dicens]  Itrtm.nSkCkm 
Ff  a cA 


340  D.Alberti  Magni, Ord.Prsed. 


eft  hxtedius  mea  mihi  quafl  Ico  in  fylua , dedit 
conttamcTOcemrium[ToUehunc]  Chriftum. 
Sspum.i.  Guuis  eft  nobis  etiam  ad  videndum 
[&  dUnitte  nobis  Baitabam } Itrem.i.  Elegetunt 
in^ismottem  quam  vitam  qui  lefidui  eram  de 
cognatione  hac  peillma.  Prtturb.  1 7 . Qui  iuftifi* 
cac  impium » & qoi  condemnat  iuftum  i vteique 
aboroinabiliseftapudDcum  [QuijCcilicec  Barra- 
bas[etat  propcet  Mitionem  quandamj  quam  ille 
ex  antiqua  &malarua  cotifuecudine  concitaue- 
rac  [ fa^am  in  ciuiiace  ] lerufalem » qux  nomine 
foo>&  metropolittca  dignitate  > pacera  in  ciuibus, 
habere  debuerat.  Pfdm.  1 > t . Fiat  pax  in  viicute 
tua  [ 6c  homiddiura  ] quodipre  Deus  Exod.n. 
morte  pledi  prxcepit  [miilus  in  carcerem]ln  car- 
cerem autem  miHtu  hiit  pcoptet  inflans  fcfhim, 
Ytpoft  paniretut.  ^d.ia.Quem  cum  apprehen- 
dilld»  midi  in  carcerem»  volens  poil  Palcha  pro- 
ducere eum  populo.Batrabas  autem  dupliciter  in- 
ncnitur  in  antiquis  Ubcis.  In  quibofHam  enim  li- 
btis  inuenitnr  per  iimplex  t Hc,  Barrabas.  Sic  in- 
terpretatur hlios  patris  : quia  Bar  cB  filius  » & 
•bas  pater : quia  niic  vaus  de  illis  de  quibus  dici- 
tur Um.%.  Vos  ex  patre  diabolo  e(Hs , &opeta 
illius  vultis  perficere.  Inuenicur  autem  aliquando 
BomenCuum  feriptum  per  duplex  r fic,  Barrabas: 
ic  fic  interpretatur  filius  magifiri : quia  oinni^ 
cnoiis  magilhum  fecutus  fuit  diabolum : dc  quo 
Qui  alium  doces } (cipfum  non  doces. 

MagiBrom  rK>lite  vocare  vobis  fuper 
tercam.Quamuis  autem  ifli  neqniffima  volunta- 
te latronem  dimitti  ptzelcgetint : tamen  Dei  fa- 
piemia  malum  eorum  ordinante»  id  fadum  efl.vi 
spTo  fado  odeoderetur.quod  vindi  foluer^tur  de 
carcerem  per  Chrifli  PaiEonem  Vc  prx- 

dicarem  captiuis  indulgentiam,&  claufis  apertio- 
nem. ZdcLp.  Tu  aurem  in  fanguine teilamenci 
tui  emifiili  vindos  de  lacu.in  quo  non  erat  aqua. 
Significat  etiam  quod  vincula  peccatot  um  foluun- 
tur.  Prcuerh.j.  Iniquitates  fux  capiunt  impium, 
& funibus  peccatorum  fuorum  conBringitur. 

Iterum  autem  Pilatus]  Tertia  efl  inquifitio  di- 
miffionis.  Et  ideo  [ locutus  ell  ad  illos  ] hoc  cB, 
condonabatur  pro  Domino  ad  eos , vt  redaretur 
tumultus  populi : vt  fic  rationabiliter  pcrfuaderc- 
tur  dimiflio  Domini.  Ecdt.^  In  iuHicando  cBo 
papillis  mifoicorsvt  pater.  M 19.  Parer  eram 
pau^rum»  & caufam  quam  nerdebamdiligentif- 
Eme  inaeftigabam.Caufa  autem  huius  conciona- 
donis  exprimitur  Mdtih.iy.  Quia  vxor  Fua  mi- 
{^aradeumtdicens:  Nihil  tibi  &iuBo  illi.  Mul- 
ta enim  paBa  per  vifum  ab  Angelo  illius  in  lue 
Dode. 

Acilli]icontraxio[clamabantdicentes]/9/wr9.  1 
Congregati  funt  eundi  pariter  qui  erant  trans 
Iordanem, vt  pugnarent  contra  lofiie  vno animo, 
eademque  fententia  [ Crucifige , crucifige  eum] 
Quia  in  tantum  odij  denenerant » quod  muldam 
sxsocds  voluerunt  cumulari  honore  confufionis 
crucis.  Adhuc  autem»quia  affixto  crucis  acerba  & 
«liatina  eA  vexatio  mortis.  Volebant  igitur  vtdiu 
morte'iortus,muIcas  mones  pateretur.  Et  ideo  ni- 
mis defiderantes  ptmaruro  cumulum  inBigi  fibi» 
ingeminant  [ Crucifige , crucifige  eum  ] /Mv.19. 
Tolle, colle,crucifige  eum.  ChriBus  aotera  contra 
muldam  mortis  oppofutt  patientiam,  & gau- 
dium (ibi  fixtc  de  confuflonc , 6c  cadturnitarem 
cootrapofuit  clarooii.  De  primis  doobus  dicitur 


Htbr.ti.  Piopofiio  fibigaodio  TuBinuic  crucem 
confufione  contempta  : atque  in  dextera  Dei  fe. 
det.Dc  tenio dicitur  in  /y^/m.^S.Pofui  ori  meo 
cuBodiam  , cum  confiBcrct  peccator  aduerfiim 
me : obmutui  filui  a bonis.  Et  ideo  etiam  fibi 
& fuis  tria  meruit.  Per  pesnam  enim  meruit  bea- 
titudinem  citx  & vclods  refurredionis : dc  pet 
confufiunem  crucis,  coronam  glotix  & honoris: 
& pet  inclamationem,meruic  ab  omni  lingua  lau- 
dis confedoiiem.  PhUip.i.  Fadus  cB  obediens 
vfque  ad  mortem : mortem  autem  crucis.  Propter 
quod  dc  Deus  exaltauit  illum.Conua  poenam  :dc 
dcilit  illi  numen  quod  cB  fuper  omnem  Domeo. 
Contra  confullonem : vt  in  nomine  I £ s v omne 
genu  fledaiur  cxlcAium  icrteBrium  dc  inferno- 
rum. Et  contra  indamationem , omnis  lingua 
confiteatur  quia  Dominus  Ix  s v s Curistvs 
ingloria  Dei  Patris. 

Ule  autem]  Pilatus  [tertio  dixit]  quamuis  plu- 
nes  quam  tertio  liberationem  quxfictat : ficut  di- 
cit Hanc  eniM.  quxfiuit  primo  ludids  raa> 
tatione,ad  Herodem  miitendo.SecundoBagello- 
nitn  itifiidione,oculo$  inuidiorum  Sc  rapidorum 
ctnum  laceratione  corporis  Domini  Uiiando. 
M 19.  Quare  ine  petrequimini  ficut  DeusA  car- 
nibus meis  faturamini?Teriio  hoc  quxftuU,Chri- 
Bum  lenoni  cunfdendo , quis  imerduos  dimitti 
pc  etetur  : arbitrans  quod  innocens  latroni,  qui 
rectn  r Ixfcrai.przfrrrctut.Quacto  quxfiuit  hoc 
fentencix  dilatione,  innocentiam  fuam  in  iudicio 
oHcn6endo.M4tth.  x7.Lauit  manus  coram  popup 
Io, dicens : Innocens  ego  fum  a fanguine  luBJ  hu- 
ius: vos  videritis.  Quinto  qiixiic  hoc  obicdlo- 
rum  annullatiune  ■ dicens  [ C^id  enim  mali  fccic 
iBe}]  De  quo  dicitur  /fd  f Qui  peccatum  non 
fecit, nec  efl  inuenrus  dolus  inlingua  cius.  £1  ma- 
xinie,qiiid  male  fecit  vc  malcdidlo  exponatur , dc 
vt  murce  iurpi(TimacomlcinrKtut?D<Mrrr.i  i.Ma- 
ledidus  omnis  q it  pendet  in  ligno.  Ierem.it. 
Mittamus  ligmun  in  panem  eius»  dc  eradamus 
eum  de  terra  yiucntium.5apien/.t.Mone  turpilli- 
ma  condemnemus  eum  [ Nullam  enim  caufam 
mortis]  dc  przcipue  talis  mortis  [inuenio  in  eoj 
quamuis  coram  vobis  poficum  diligenter  exami- 
tuuetim.  Fuit  enim  Pilatus  fecutus  confitium  Sa- 
pientis EecU.t  j. Antequam  inteirogcs, ne  vitupe- 
res quenquam  : & cum  interrogauefis , corripe 
iuBc.  Concludit  autem  ex  his  dicens[Cornptam 
ergo  illum  ] adhuc  amplioribus  fi  vultis  veroeti- 
bu$  [&]  nc[dimirtam]  quia  mortem  non  meculr. 
In  ipfo  enim,  illis  ignotancibus,  pofita  eB  a Patre 
noBrx  correptionis  difdplina.  /fd.  ( %.  Difciplina 
pacis  noBrz  fuper  cum»cuius  liuore  fanati  fumus. 
Hebr.i  i.  Quis  filios  quem  non  corripit  patet) 
Quod  fi  extra  difciplinamcBis  , cuius  panicipes 
fa^i  funt  omnes,etgo  8dultcri>dc  non  fili)  eBis.  Et 
I hicfiiic  ordofapicntixdiuinx. 

At  illip  contrario  [inBabam]  hoc  cBdoBantcc 
petentes  [vodbus  magnis]  quia  fe  veritate  nudos 
ede  c6fit^antur,qu2do  clamoribus  dc  multitudi- 
ne fe  armauerunt.  Petebat  ergo  fibi  fieti.qood  pec 
iudidumobtinere  non  poterant  [poBul^iesvt 
CTudfigerecucI  Pr»$$eth.  1 .Pedes  eorum  ad  malum 
currant  dc  fitBinant , vt  efiundanc  innoxium  fan- 
ffiintm.PJdlm.  1 3. Veloces  pedes  eorum  ad  eflim- 
dendum  i^guinem  : contritio  dc  infelicitas  in 
Tiiseorum»dc  viam  pads  non  cognouenmc : non 
cB  cifflor  Dei  ante  oculos  eotum^  iruialefccbat) 
continuis 


in Euang. D.Euc. Cap.X XIII.  ^41 


connnuis incrcmcmis  [voces  eorum]  i.  Timo. 
f.  Mali  homines  proHciimc  in  peius  cctamcs  > & 
in  errorem  mitcenrcs.  Petmixrtm  enim  intercos 
fuerutic  Sacerdotes  &rctibx&  Pharifxi » ejui  ad 
hxc  incitabant  populum.  Hoc  enim  femen  zira* 
niz  ilii  populo  rupeifcminauic  inimicus  homo 
diabolus.  Afutib.  j }.  Nonne  bonum  femen  fc- 
minadi  tn  agro  tuo  : vnde  ergo  habet  zizania  ? Et 
ate : Idoc fecit  inimicus  homo.  Et  iub  alia  meta- 
phoca  dicit  idem  .Expe^atii  vt  faceret  vuas, 
de  fecit  labrufcas. 

£c  Pilatus  adiudicaiiic  Hen  petitio- 
nem eorum.  Dimiftc  autem  illis  cum 
qui  propter  homicidium  fic  fcditionem 
milTus  fuerat  in  carccrcm,qucm  pete- 
bant : I E s V M vero  tradidit  voluntati 
Corum. 

Ab  hoc  loco  incipit  agere  de  condemnatione 
Domini  : habet  autem  partes  duas  :condemna- 
cionis  fcntcmtain  > dc  qualiter  lententia  perfedla 
<11  in  opere.  In  prima  parce  quz  paruacll  conti- 
nentur :iia  t quorum  primum  ciUniqmis  confen- 
fus  in  malum»  fecundum  inquior  abfulutio  no- 
centis, centum  autem  iniquillima  condemnatio 
innocentis.  De  primo  dicit  [ Ec  Pilatus  ] ambiens 
principatum  , Sc  timens  ne  contra  eum  vt  ab  of- 
ficio przlidis  amoucrciut , Romam  fcribeient 
[ adiudicauit  ] nonquidem  ex  ratione  , fcd  exam- 
bicione  poteftacis  [ heri  petitionem  illorum  ] in 
qua  per  iuftitiam  nihil  obtinere  poterant.  Fccic 
ergo  contra  leniemiam  Domini, volens  placatum 
habere  populum.  Exed.iy  Non  fcqueris  turbam 
ad  faciendum  malum.  Eccluy.  Noli  quzrcrc  he- 
ri iudex,  trih  valeas  viitute  irrumpere  iniquitates. 
Et  poli  pauca.  Non  pccces  in  multitudine  ciuiu- 
cis . nec  te  immittas  in  populum 

Dimilic  autem  illis  J hoc  cH , propter  illos 
[eum  ] lacronctTt  iulignemBarrabam  [qui  pro- 
pter homicidium]  Exod.  at.  przcipicur  quod 
ani  tradetur  pro  anima  [ & fcditionem]  quod  ell 
crimen  quod  locam  vrbem  commouic,^omni  ’ 
ptrna dignum.  £j7frrri}.Iuirimus  vi  nefari)  ho- 
mines vnadiead  inferos  defccndenres,  reddant 
imperio  nohro  pacem  quam  lurbauerauc  [mif- 
fus  fuerat  in  carcerem]  vt  poft  Pafcha  publice 
puniretur  [ quem  petebant  ] contra  ptxccptum 
Domini.  £xod.i  i.Malchcos  n6  patieris  viucre.  j. 
J(t^.  10.  Quiadimiliftiviruftidignummortc.crit 
anima  Tua  pro  anima  illius.  Sdp.6.  CumclTc-  : 
tis  miniflri  regni  eius  » non  te^e  iudicadis 
neccuUodifUs  legem  iuhitiz  [ lefiim  vero  ] au-  1 
£korcmfaiutis  innocentem  [tradidit]  non  quidem  | 
iuHitiz  . fcd  [ volimiaci  eorum]  iniqux.  Prau.  . 
1 f . Fons  turbams  pede , & vena  corrupta,  iuftus  ■ 
cada^s  coram  impio.  EecU.  7.  luftus  perie  in  iu- 
Aitia  fua,dc  impius  multo  tempore  viuit  in  impie-  | 
tatefua.//4.f7.Inftus  perit, & no  cft  qui  recogitet ' 
in  corde fuo. Ec  hzc cu  iu Aa  caufa coiidennationi s 
Pilati,  quia  tradidit  cum  voluntati  eorum.  Ec  ideo 
/ob  1 6.  in  pcefona  Domini  lamentans  dicit : Hzc 
palTis  fiim  abique  vlla  iniquitate  »cum  ad  Deum 
inundas  haberem  preces. 

Ec  cum  ducerent  eum,  apprehen- 
derunt Simonem  quendam  Cyrenen- 
. EuMig’ D-Euc. 


fem,  venientem  dc  villa : ficimpofuc- 
runc  illi  crucem  portare  poft  1 es  v m. 

Hic  tangitur  crudelitas  volunca{iieorum,qua. 
liter  fcilicct  mandata  cA  cxccutioni.  Ec  in  luc 
parte  comirieutur  tria  , fciiioc(«cruci(ixio  »cru- 
cihxiobferuatio»  &obfcfuari  mortificatio.  In  pri- 
mo autem  horum  quinque  per  ordinem  concinen- 
! rur , fcilicct , cdu^lio  , lutbz  infccutio , fuorum 
allocutio » latronum  cum  ipfo  allociatio  , & loci 
ccucihxiouis  abominatio.  In  primo  horum  duo 
continentur : educlionis  adliftio , Sc  Simonis  an- 
gariatio.  Dicit  igitur. 

Et  cum  ducerent  eum  ] ad  crucifigendum  extra 
duitatem.  Et  hanc  eduiAioncm  plenius  dtferibie 
/oan.  1 5».  (tc  dicens : Exiuii  Usvs  in  eum  qui  dici- 
tur Caluatix  locum , baiulans  libi  crucem.  Quia 
primo  cum  educerent  eum,  ipfemec  poriauit  (ibi 
crucem.  Hoc  cnimquamuis  libi  ad  moleAiam 
fecerint,  tamen  hoc  fapientia  ad  mvAcrium  ordi- 
nauic.  Vnde ij.  Quorum  animalium  fan- 
guis  infertur  pro  peccato  in  fandia  per  PonciA- 
cem,  horum  corpora  cremantur  extra  caAra.  Pro- 
pter quod  Si  I E S V s , vt  fanftificarct  per  fuum 
fanguinem  populum  » extra  porcam  paiTiis  cA. 
Exeamus  igitur  ad  eum,  improperium  eius  potran 
res.  Tangit  jdpoflohu  factiAcium  vitiilz  rufz 
/.CMiV.  \6.  cuius  carnes  cxcracaAra  cremabanim: 

& fanguis  pcc  PonriAcem  intra  San^a  fandW- 
rutu  inferebatur,  & puAca  in  pupulum  afpergcba- 
cur.  Et  Ac  Dominicum  corpus  extra  portam  paf- 
fum  cA  , Sc  fanguis  coram  Patre  in  S.mfta  ian« 
ftocum  czIcAibus  eA  oblatus,  &:  mundus  afpec- 
Aunc  fanguinis  fui  AmdIiAcatus  Sic  ergo  a princi- 
pio eduxerunt  eum  per  ordinationem  diuinzfa- 
pientiz.  /Ici.  4.  fecerunt  ineum  quzeunque  ma- 
nus lux  Domine  dccrcucrunt  Acri.  Sedquiatota 
no£lc  & dic  aAli^us  fuerat , videntes  eum  inua- 
lidura  ad  portandum  crucem , dum  partem  viz 
portaAct  cam 

Tunc  apprehenderunt  Simonem,  Scc.]  Ec  hoc 
ipfumSpiriiits  fanAusoedinauit.  Non  enim  fuf-  , 
ncit,  quodChrillus  foluspro  nobis  emeem  por- 
tet . fcd  oportet  quod  etiam  nobis  imponatur. 
Manb.  17.  Siquis  vult  poA  me  venire,  abneget 
AmctipAim  S<  tollat  crucem  fuaro  . & fcquatuc 
me.  /..Mr.i4.Qui  venit  ad  me,&  nonbaiulat  cru- 
cem fu3in,non  poicA  meus  ellc  difcipulus.Sic  igi- 
tur Si  hac  de  caufa  communicata  cA  crux  portan- 
da Simoni.  Erat  autem  iAe  Simon  gentilis  , patet 
cuiufJam  Alexandri  & RuA  , liait  dicitur  Alare. 
i5^.natus  dc  Cyreunc  quz  cA  ciuitas  Lybix.yfmtf/, 

9.  Neinquid  non  luatd.nfceiidcicfccidc  .tgy- 
pto.PaUAhinos  dc  Cappadocia  A*  Syros  dc  Cyrc- 
nenem  ? Q_^d.  Ac.  lAc  ergo  Simon  fuit  gcmilis 
Cyrenzus.  Kt  AgniAcabamtiquod  gentilitas  citius 
ad  eommunic-uionem  crucis  pet  Adem  vctiircc 
quan>  ciccuucifio.  CircuncifioeniBicruccni  Sal- 
uacori  parauit ; Sc  hanc  gentilitas  ab  humeris  Do- 
mini {tortandam  afliimpAt.  t.  Peir.4.  Commuui- 
cautes  CliriAi  palHonibus  gaudete,  vr  in  rcnela- 
lioneipAus  gaudeatis  exuitames.  Hoc  igitur  cA 
quod  dicitur. 

Apprehendemnt  ] in  via  iam  Domino  dcA- 
cicncc  [ Simonem  quemdam  ] gentilem  :nomca 
' tamen  hcbraicum  habentem,  propter  hoc  quod 
coutebatur  ludxis  [ Cvrencnrcm  ] dc  Cyrene  na- 
tum [ vcuicnrcm  ] Dei  ordinatioue  [dc villa] 

F f ) luAicaax 


342-  D.  Alberti  Magni,  Ord  Vrxd. 


fufticanx  fimplicitatis.  In  hoc  autem  myllecio  in 
pedona  Domini  dicit  Pfaim.  17.  Populus  quem 
non  cognoui  Icruiuit  mihi » in  auditu  autis  obe- 
diuitmihi:  lilii  alieni  mentiti  fuiuroihi.  Vnde 
etiam  Simon  obediens  inicrprctatuc  [ & impo- 
fuetunt  ei]  per  angariam , vtdicitj^  17. 

[ crucem  poetare  ] hoc  e(I . ad  pueeandum  [ pofl 
1 1 s r M ] vt  in  hoc  hsvM  imitaretur.  Etlitcralis 
quidem  caufa  fuit, quod  tanti  opprobri)  erat  crux, 
quod  nullus  Iiadarorum  contingere  ea  voluit : fcd 
gentilis  in  angaria  ludxorumcam  portare  coa- 
dlusfuit.  Et  ideo  de  tnuiiis  poenitentiam  lacien- 
tibus,ficReligiofis  dicitur,  quod  portant  crucem 
Simonis-  In  hocramen  quod  dicitur  [pofl  UsvmJ 
imitatio  exempli  Domini  ituelligirur.i. /'err.t. 
Chriftus  p.-ilTut  ell  pro  nobis  , vobis  relinquens 
exemplum  vt  fcquamini  velligiaeius.  Vnde  Hier. 
dicitdn  Chrifto  (ignificamut  qui  Tponte  portant 
aucem  Domini : in  Simone  vero  illi  qui  potiant 
inuici , & cum  murmure  , qui  funt  fimilcs  cumii 
onudo  foeno.  Ecch.  j Prxeordia  fatui  quali 
coca  carri,  Sc  quali  axis  vcrfacilis  cogitatus  illius. 

Sequebatur  aiucm  illum  inulta  tur- 
ba populi  & mulierum , qn*  plange- 
bant } lamentabantur  cum. 

Eccefccuodum  de  fequemibus  Dominum.  Se> 
quuntur  autem  duo  genera  hominum,  fciliccr, 
cum  iiuba  vc  irriderent » & cum  amicis  fuis  plu* 
tes  fequebancur  vt  eum  plangerent.  De  primis 
dicit  [ Sequebatur  autem  illum  ] exeuntem 
[ mulca  tiitba]  autem  propter  videndum  fuppli- 
cium , aut  vt  vidtrcni  fi  fc  liberaret  per  mitaeu> 
Ium.  Sicut  etiam  multis  de  caulis  , vc  fuperius 
diximus  , fequebancur  eum  prxdicantcm.  Ican.(y. 
Cum  rubleuadcc  oculos  1 f s v $ , & vidillet  quia 
multitudo  maxima  venit  ad  cum  [& mulieres] 
deuotx  qux  alcendcranc  de  Galilxa  minideames 
dc  faculiatibos  fuis  : £c  quxdam  etiam  erant  de 
ciuitatc.Et  forte  dc  Bethania,&  dc  alia  vicinia  ci- 
uicatis  [ qux  plangebant  ] lacrymis.  lertm.C.  Lu- 
cium vnigcnici  fac  cibi  plaiudu  murum.  Thren.  1. 
Ploras  plorauit  in  noAe,&:  lacrymx  eius  in  maxil- 
lis eiusmoned  qui  cofoletur  ei  ex  omnibus  charis 
eius[&  lamentabantur  eu]necanqui  illamentatus 
videretur  ede  abicdhis.  Ed  autem  lamentu  com- 
polltus  plandhis  ex  virtutibus , quibus  ptiuatur 
mottuu$.//<f.ji.  Accingite  lumbos  vedros.  Super 
vbera  plangite  ,fiiper  regione  dclidciabili»&:  fu> 
per  vinea  fertili.  Super  humum  enim  populi  met 
ijpinx  & vepres  afeendent : quanto  magis  fuper 
omnes  domos  gaudij  ciutratis  exultancis  i Lumbi 
enim  prxcinguncur , cumad  exemplum  Chridi 
carnalis  conaipifccmia  ftxnatiir.  Super  vbera  au- 
tem accinguntur,  cum  delegatio  carnalis  non  ta-  i 
men  in  carne.fed  etiam  in  corde  rcdringitur.Plan- 
guni  autem  fuper  regione  deliderabili , quando 
in  regione  legis  diuinx  , dlios  i patrum  gratia  lic 
vident  dcgenctalTe.  Plangunt  fuper  vinea  fertili,  * 
quando  fertilitatem  gaudiorum  xtetnonim  vi-  I 
dent  in  infaniam  crucdxionis  Domini  ef!c  mu-  : 
tatam.  Vident  enim  fpinas  pungitiuarum  lin-  1 
guarum,  & vepres  aduciarum  qux  detinent  in  via  | 
Dei  cranfeunirs,  fuper  humum  Domini  in  Syna-  ' 
goga  6c  EcclcHa  iam  afccndide.  Ec  ideo  fuper 
omnem  domum  gaudi)  ciiiitacis  in  crucilixione 
Domini  exutcantis , in  proximo  afccndcnc  fpinx 
pungitiux  capciuitacii.  j 


Conuerfus  autem  ad  illas  Ie  sv  s, 
dixit:  Filix  I^crufalcm  nolite  flerefu- 
per  mc  , fcd  iuper  voflplas  flete,  6c 
luper  Hlios  vcftros.  Quoniam  cccc  ve- 
nient dies  in  quibus  dicent : Bcatx  fte- 
rilci,  &.vcncresquinon<;cnucrunt,  & 
vbera  qux  non  lat^aucrunt.  Tunc  in- 
cipient dicere  montibus  , Cadite  fu- 
per  nos  ; collibus  , Operite  nos. 
Q^ia  fi  in  viridi  ligno  lixc  faciunt , in 
arido  quid  fiet? 

Hictangii  fuorum  allocutionem  & eruditio- 
nem corum,?4  dicit  hic  duo : faciei  ad  ipfos  con- 
uedionem , & ipfam  eruditionem.  Dicit  ergo 
[Conuerfus  autem  1 £ s v s ad  illas]  Et  ipfa  con- 
uctlio  dignationis  fuit.  Conuertere 

Domine  vfquequo,  & dcprccabiliscdo  fuper  fet- 
uos  tuos.  /yi/M.}!.  Conuerfus  fumtnxrumna 
mea  dum  conhgicur  fpina:aculei  Icilicet  angudix 
padionis  [ Dixit]  Tangit  autem  hic  tria»  Iciliccr, 
lupet  quos  cd  flendum, quid  flendum, & qua  de 
caufa.  In  primo  horum  duo  dicuntur  , fdlicer, 
quod  fiipet  ipllim  non  ed  flendum,  6c  quod  fuper 
ipfos  & fucediores  ciuitaiis  ed  flendum.  Dicit 
igitur. 

Filix  rerufalem]  Ec  ex  hoc  pacet,  quod  multx 
pecfonxde  lerufalem  deuotx  nbi fuerunt-  Aliter 
etiam  filix  lerufalem,  funt  filix  xternx  pacis. 
G4/4/.4.  Ula  qux  fuifum  ed  lerufalem  libera  efl, 
qux  ed  mater  nodra.  Tamen  magis  hic  licetalirer 
loquitur  Domir.us.  Lut.iy.  Videns  ciuitatem  Ic- 
nilalem  fleuic  fuper  cam,dicen$:  Quia  fi  cogno- 
uilles&  tu,  fleres,  fuppic.  idco  ergo  vocat  filias 
lerufalem  [nolite  flere  fuper  me]£go  enim  patior 
ad  redemptiortero  omnium.  Ego  etiam  morior 
icrda  dic  rcfurre^uius.  0/e<  6.  Viuificabii  nos 
pod  duos  dies, in  dic  cercia  fufclf abit  nos.  /.«c.io. 
Sicut  fuit  lonas  in  ventre  ceti ; ita  erit  Filius  ho- 
minis in  corde  terrx.  Vnde  Pfalm.19.  Ad  vefpe- 
rum demorabitur  fletus, & ad  matutinum  I.Ttitia. 
Eccli-ti.  Modicum  plora  fuper  momiutn  , quo- 
niam requicuic.  Nequiffimi  autem  nequiiTima  vi- 
ra, & ille  magis  plangendus  cd.  Nolite  ergo  flete 
fujiet  me[fcd  fuper  vofipfas  flete]  Q^a  mulrx  cx 
vobis  funi,  qux  malum  cluitatis  oculis  coq>oris 
videbunt.  Tarfw.i.  Idcirco  ego  plofans,&  oculus 
meus  deducens  aquam : quoniam  longe  faiffus  cll 
confolacoi  conuertens  animam  meam 
I Exitus  aquaimn  deduxerunt  oaili  mei  [ & fuper 
I filios  vedros]qui  in  captiuitate  lerufalc  imioluen- 
I tur.  Vx  prxgnantibus  & nutrientibus 

! in  dic  illa-Illi  enim  filij  qui  nunc  mitriuncur , in 
captiuiratem deducentur.  Tuttr.x.  Fadli  fiint  fi!i| 
mei  pcrdiii,quoniam  inualuii  inimicus.  Et  efl  ac 
fi  diceret : Ne  lamentemini  me  moriturum,  cuius 
ciiarerurrcAiomoiccn:i  ruluerepotcd,cuiusmors 
mortem  & ipfum  mortis  audlorcm  dcftruct. 
Oft4  I}.  O mors,eto  mois  tua  : morfusiiius  cto 
inftrne.Vos  potius, vedramque  progeniem  dignis 
Jacrymarum  foniibusahiuite.vtnoncum  petHdis 
damnemini  in  vicioruiin  mcx  crucis  & paflionis. 
Huius  autem  tangit  caufam. 

Quoniam  cccc  ] Q^d.  In  euidcnri  cd , iam  ap- 
piopinqu.mt  [venient  diesJmaW  dedrindionis  le- 
lufalem.  Lhca^.  Qiuia  venient  dica  in  tc,&  coan- 
guflabun(. 


Digiiized  by  Google 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XXIII.  345 


guftabtmt  te  vndiquc,  &:  aJ  cetram  ptoflerncnc 
te  j & filios  tuos  qui  in  tc  fuiit  [in  quibus  dicentj 
habitatores  Icrufalem[bcatx  ficrilcsj  Felix 
Ocrilis  Ac  incoinquinaca^qux  ncfciuicthorum  in 
dclidio  > habebit  fru<3um  in  tcrpcAIonc  anima- 
rum fan^aruin:Ac  (pado  qui  non  e(l  operatus  per 
manus  fuas  iniquitatem  [ & ventres  qui  non  ge- 
nuerunr]i^.f4.  Lauda  ftcttlisqux  non  paris:de- 
canta  & hinni  qux  non  paiiuris.  Omnes  ventres 
qui  patiunt,  fic  pariunt.quod  ipfi  comedunt  par- 
tum ventris  fui.  Dtut.i.%.  Tenera  mulier  & deli- 
cata qu*  fuper  retrara  ingredi  non  poteftuicc  ve- 
ftigium  ligcte  propter  mollitiem  Ac  teneritudinem 
nimiam  , inuidebit  viro  fuo  qui  cubat  in  finu 
eius , /iipct  filij  Ac  61ix  fux  catnibus , AC  illuuie 
fecundinaium  qux  cgrcdiimiut  de  medio  femi- 
num ruorum,Ac  fupci  liberis  qui  eadem  hora  nari 
funr.  Comedent  enim  eos  clam  , propter  rerum 
omnium  penuriam  in  oblidione  Ac  vaHitate,  qua 
opprimet  re  inimicus  tuus  intra  portas  tuas  [ Ac 
vMra  qux  non  ladlaucTunc  ] quia  illx  matres  in 
natis  non  habebunt  aBli^ionein  , Ac  fugx  impe- 
dimentum. loh  f Quare  non  in  vulua  morruus 
rum,ex  vtero  egiefrus  non  flacim  perij-Quace  ex- 
ceptus genibus  ? Cut  ladiatus  vbciibus  ? Pondus 
enim  natorum  ad  pcdlus  pendentium  , in  ilia  die 
erit  angudia  nutrientium  , Ac  fugx  impedimen- 
tum. Dtut.  aS.  Homo  delicatus  & luxuriofus  in- 
uidebit fratri  fuo.  Ac  vxori  fux,  ne  det  eis  dc  car- 
nibus hliorum  fuotum  quas  comedet : eo  quod 
nihil  habeat  aliud  in  obiidionc  Ac  penuria. 

Tunc]prx  angullia[incipicnt  dicere  montibus, 
Cadite  luper  nos]  Incipient  inquam;quia  dicitur 
>l/x/rLi4. j.lniciadoloium  hxc.Sed  con- 
fummatio  dolorum  erit  multo  afperiot  in  pro- 
priis perfoiiis,quam  initia dne  in  perfunis  nato-  , 
rum.  Incipient  ergo  mncdicere[moiuibu$]y#^ef. : 
A.eadem  verba  continentur  dc  angullia  dnis  mun- 
di j qui  multo  erit  angulliofior  quam  captiuitas 
letufalcm.  Ofs*  to.  Dicent  montibus , Operite 
nos:Ac  collibus , Cadite  fuper  nos.  Defiderabunt 
enim  mortem  , Ac  mors  fugiet  ab  cis,  vt  diu  mo- 
riamur, Ac  nunquam  prxmoriantur..^/A0/  Po- 
nam oculos  meos  Tuper  eos  in  malum  Ac  non  in 
bonum. 

Quia  n in  viridi  ligno  ] Ecce  tangit  caufam  ex 
iudicio  comparationis,  dicens  [qtiia  d]  hxc  iudi- 
cia  fuemnr[in  viridi  ligno]hoc  cd,  in  mc  Ac  fan- 
dis meis  , qui  fumus  ligna  viridia  , qui  frudum 
facimus  virtutis  5c  honcftacis,c|ui  floremus  omni 
pulchritudine  virtutis,  qui  foliis  vmbtofis  medi- 
cinales fumus  in  omne  medicamentum  xgriiudi- 
nis.  £x.«A.  47.  Foliaeiusin  medicinam,  Etifta 
funt  verba  /erem.ij.  Ericquad  lignum  viride, 
quod  ad  humorem  mittit  radicem  fuam:  Ac  in 
tcmpotedccitatisnon  erit  fulicitum,necaliquan- 
do  dcfinct  facere  frudum.  1.  Petr.^.  Tempus 
cfl  vt  incipiat  iudicium  adotno  Domini.Si  autem 
primum  a nobis , quis  dnis  erit  iliorum,  qui  non 
credunt  Dei  Euangelio  1 Etd  itidus  quidem  vix 
laluabitur , impius  Ac  pcccaror  vbi  apparebunt?!. 
Tim. ).  Omnes  qui  pie  volunt  viucie  in  Chrido 
petdeutionem  patientur  [tn  arido  quid  det]  Hoc 
enim  ad  nihil  aptum  ctl , nid  vc  dt  xterni  ignis 
materia.  //«.  )0.  Pizpararaeflab  heri  Tophet,  a 
rege  prxparata,  profunda,  & dilatata.  Nunimen- 
ta  cius, ignis  Ac  ligna  multa.  Preuerb.  1 1 .Si  iuflus 
in  terra  recipit, quanto  magis  impius  Ac  peccator. 


I Luc.16.  Fili  recordare  quia  recepifti  tona  in  vita 
tua,Ac  Lazatus  limijitcr  malauiunc  vero  hic  cou- 
j folatur,  tu  veto  cruciaris. 

Ducebamur  autem  & alij  duo  ne- 
quam cum  co , vc  intcrficercncur.  Et 
poliquam  venerunt  in  locum  qui  vo- 
catur Caiuaria;,  ibi  crucifixerunt  cum: 
& latrones,  vnum  a dextris,  Ac  alterum 
afiniflns. 

Ecce  iniquorum  cum  Chriflo  alTociatio,  quod 
eft  quartum  iflius  parris.Dicir  ■gitur[Ducebantut 
autemjeuro  amara  ncccflitatc  tizCti.Threh.vlum. 
Cauicibus  minabamur , laHls  non  dabncur  rc- 
quies[Ac  ali)  duo  nequam  jRclaciuum  diucriitatis 
virtute  gTimaticx  vellet  ponere  communionem 
in  genere  vel  in  fpccie , Ac  diuctdtarcm  noraic  in 
inaiuiduoiTed  hic  non  dc  , quia  1 e s v s non  fuit 
nequam.  Sed  notat  diuadratem  in  hoc  commu- 
ni , quod  eft  ellc  damnatos.  Duo  enim  ah]  dam- 
nati (ccum  ducebamur,  qui  fuerunt  nequam.Hoc 
enim  adicdiuum  , nequam  hic  habet  vim  tmplt- 
cationis:vt  dt  fenfus.  Alij  duo  qui  erant  nequam. 
Hoc  autem  fummafapientia  voluit  vt  prophetia 
impleretur  //>.  ^5.  Cum  fcclcracis  deputatus  cft. 
V oluit  etiam  hoc,  vt  feiretur  quia  pro  peccatori- 
bus patiebatur  Non  veni  vocare  iuftos 

: fcd  peccatores  ad  po:niteiuianM.£</r.  j.Chriftus 
fcmcl  pro  peccatoribus  mortuus  eft,iuftus  pro  in- 
iuftis,  vt  nos  offerret  Deo.  Omnes  ergo  hi  duce- 
bantur [ vt  intcrdccrent  ] Vnam  quidem  posnam 
mortis  accipientes,  fcd  nonexdmili  caufa.  Illi 
enim  latrones  peccatorum  fuurum  pmnasexci- 
piebant:(ed  Dominus  lanquam  redemptor  pecca- 
torum. Et  hoc  cft  quod  dicit.quod  ducebamur  ad 
fnterdeienduro.  * 

Ifta  autem  cdinftio  damnatorum  ab  antiquo 
inoleuir,quia  6c  Caiti  (hiuxit  Abcl  cum  vellcreum 
interficere  Genff  4.  Et  ludas  fircit  produci  Tha- 
nur,  cum  prxeiperet  eam  cremari  Ccfuf.  j 8.  Ac 
Lenit.  14.  marpheiT.us  prxeipitur  educi  extra  ca- 
ftra.  Et  colligens  ligna  in  die  fabbaii  prxeipitur 
educi  Num.  1 5.  Et  ita  Sc  dib  lege.  Ac  ame  Icgeiu, 
extra  communem  hominum  habicatiunem  pro- 
ducebant- Videtur  tamen  inftantia  Ltuit.  10.  dc 
illo  qui  reucUueric  pudenda  fotoris  fux,qui  am- 
bo in  confpc&u  populi  interfici  iubrmur.  Et  ad 
hoc  dicendum,  quod  daminnii  educi  iubentur  ,i)C 
locus  habirationi  communis  fiat  hotroriivt  Acia 
campo  Ubero  af{>cdibus  pateant , vc  fine  exem- 
plum timoris.  lllc  autem  qui  reuelauit  pudenda 
foroiis  inceftum  qviidcm  commific  , Ac  ideo  in 
confpe^u  populi  occiditur.Sed  quia  hoc  aliquan- 
do licuit  iuiege,  fcilicec  .naturali, iJco  unquam 
horribilis  ille  non  abiicitur.  Sic  ergo  latrones 
educuntur,  Edu£lio  amem  Domini  figurata  cft 
in  eduAIione  Abcl  , Ac  in  cdudione  Ifaac  ab 
Abraham  ad  montem  vifionis  Ctnef.  22.  Et  per 
exitu  lofcph,  qui  in  deferto  Doihaym^  fratiibus 
in  cifternam  eft  ptoie^is  Ctnef  )7.In  lege  etiam, 
quiaextra  caftra  in  deferto  A^«M.2t.erigiturfer- 
pens  xncus  , qui  cft  figura  Chiifti  crucifixioni.^. 
Dicit  igitur. 

£t  poftquam  venerunt  in  locum  qui  vocatur 
Caluaiix]Caluaria  vocatur  denudatum^  pelle.  Ac 
pilis , Ac  carnibus  caimr  hominis , quod  craneuin 
F f 4 medici 


344  D.Alberti  Magni,  OrdPra^d. 


medici  vocant.  4.  Rtg^.  9.  Non  inucnciunt  ntfi 
caluatian>,&  fummas  manuum,  & pedum.  Dice- 
batiir  autem  locus  ille caluatia  ^contento  : quia 
illic  fufpcnruniin,&  decollatorum.  Se  puniiouim 
nmitx  iacebam  caluartx.  Et  quod  dicit  A>nbr«f. 
quod  dicitur  caliiaria  a caluaria  Adam  ibi  Tepulca: 
dicit  fittron.  quod  cft  pia  quidem  , fcd  mciidofa 
interpretatio : quia  hj.  1 4.  legitor , quod  Adam 
juxta  Hebton  cft  fcpultus.  Et  ideo  dicitur , quod 
hoc  didlum  non  cll  Ambrsft)  vcri:rcd  illius 
^yimbrof.  qui  dicitur  AdtptrtM  m multis 
didia  Ambrojt)  falfificauit , difta  fua  ftulta  im- 
mifcensdidiisUUus  fapiemibus.  Tamen  pidlorcs 
videntur  hoc  femire,  quiacaluaiiam  pingunt  lub 
cnicc.Scdad  hoc  dicit  Horatius, quod 
PiUahbiH  atque  pcetu. 

Qt^Al  ket  audendi  femperfuit  aquapete^oi. 
Ibi  ] ergo  in  loco  Caluarix  [ crucifixerunt  eum] 
vt  ipfo  loco  figiiificatctur , quod  non  ludiis  in 
ciuitate  habitantibus  , fed  Paganis  in  campis  va- 
gantibus aucifixio  fua  primum  piodelTct.C4fff.i. 
Ego  flos  campi , & lilium  conoallitim.  Daniel.  9. 
Poli  hebdomadas  fexagintaduas  occidetur  Chri- 
ftus , & non  erit  cius  populus  qui  eum  negaturus 
cft[&  lattones]ciucifixctuntcumco[vnum  a dex- 
tris ] qui  jKJcnituit  [ Se  alterum  a fiuillris  ] qui  in 
malitia  pctdurauic.  Et  hi>.  ve  dicit  AugajUntu, 
duas  cruces  fignificaiu  , cotum  (ciltcct  ,qui  cru- 
cem inuiti  fuflincnt,  & tamen  fiiftinent,  qui  Aant 
^ finiftris:3c  aliorum  qui  libenter  carnem  cruci- 
figunt pro  Chrifto  , Stftama  dextris.  GJat.  j. 
Qui  funt  Chrifti  carnem  fuam  crucifixerunt  cum 
viciis  Se  concupilcentiis.  De  alia  cruce  dicitur 
Calat.  6.  Mihi  mundus  crucifixus  efi , & ego 
mundo.  In  medio  autem  pofuerunt  Dominum 
tanquam  pciotcm.A/aiaf.j.fecundum  Sepruagin- 
ta.  In  medio  duorum  animalium  itmoielces.  Sic 
ergo  crucifixus  efl,  Se  ibi,&  cum  talibus.rraw.ai. 
Configet  cos  qui  confixerunt  animam  eios.Zaeh. 
u.Afpicicnt  ad  me  quem  confixcrunt..</4/ac^.j. 
Si  configet  homo  Cteuin  fuum  quia  vos  configi- 
tis me? 

I E s V s autem  dicebat  : Pater  di- 
mitte illis  : Don  enim  feiunt  quid  fa- 
ciunt. 

Hic  incipit  pais . qux  efl  de  obreruatione  au- 
cifixi  Domini.  Habet  autem  quinque  pattes , in 
quarum  prima  , charicas  maxima  Domini  etiam 
ad  inimicos  oAenditur:in  fecunda.rpuliatio  nudx 
veritatis  defcribituinn  tenta , obferuacio  Se  illu- 
fio  diuerfnrum  afiancium  exaggeratur : in  quarta 
autesn  , titulus  crucis  Domino  fiiperponicur  : in 
quima,  flipendia  meritorum  lattonibus  a Domi» 
no  rcddtumir.  Dicit  igitur  de  ptiino[I  e s v $ au- 
tem 'omnia  hzc  mala  Se  vitupetia perpeflus^dice- 
batjotandof  Pater  dimitte  cis]/’/4/.}4.  Rcrttbue- 
bant  mihi  mala  pro  bonis, At  oJiumptodileAio- 
ne  mea  [ Patet  ] inquam, in  afletAu  Patris  dile^e, 
qui  me  in  harte  pro  peccatoribus  mifiAi  obedien- 
liam.  ha».  1 1.  Ego  fetebam  quia  tu  (empet  me 
audis  [diinitreeis  ] peccati  iflius  debitum.  Huius 
orationis  figuram  ptzmiiit  Moyfes  dux  populi 
£x9d. } i.  Aut  dimitte  eis  hanc  noxam  , aut  dele 
me  de  libro  que  fCTipfifti.Hanc  oratiojicm  przdi- 
xit  ifa.  Ipfe  peccata  multorum  tultt  , Se  pro 
traiifgrefroribus  ocauit , vt  non  pctiicnt.  Hauc 


orationem  vt  bonus  dilcipnlus  imitatur  Stcpha- 
nus  .«^^.7.Domiuemc  flatuas  illis  hoc  peccatum: 
quia  nefeiunt  quid  faciunt.  Fecit  cigo  optimus 
inagiflcr  chatitatis  quod  docuit  Diligi- 

te inimicos  veflros , bcrvcfacitc  his  qui  vos  ode- 
runt, & orate  pro  pccrcqueiuibus  Se  calumniauii- 
bus  vos. 

Sed  cum  Chriftus  in  omnibus  exauditus  fii;vi- 
dctuc  , quod  omnibus  illis  debita  fine  dimilTa. 
Rcfpondeo  ,quod  non  orauit  nifi  ptu  ignoranti- 
bus y A;  animum  a propufico  reuocanubus.  loan. 
\-j.  Pro  cis  rogo  , non  pro  muiuio;  fed  pto  his 
qui  credituri  funt  per  verbum  eorum  in  me.  Non 
tantum  autem  orae,  fed  etiam  sdlegat,  dicens. 

Quia  nefeiunt  qui  J faciunt]i  ■ A<t».  i . Aduora- 
tum  habemus  a|K»d  Patrem  L f.  s v m Chriflum 
iuAuin;&  ipfe  cA  propitiatio  pto  peccatis  noAiis. 
Q^od  autem  dicit:quia  nefeiunt : vtdeiui  omnes 
tangere. Et  nancfcaitcs  feto  quia  per  igno- 
rantiam fccifiis , ficut  A:  Principes  vcftri.  Et  hoc 
quidem  concedendum  el1e  vidciiu.i.Cotimh.i,  Si 
cognouillent.  nunquam  Dominum  glorix  cruci- 
fixilTcnt.  Et  quod  dicunt  quidam,  quod  Principes 
Se  Sctibx  cognoiietum : hoc  cft  imelligcndum  de 
vehementi  pr.Tfumptione,quam  ex  fignis habere 
poterant.  Cuidam  enim  ex  inuidia,  quam  ad  eum 
habebantyfeire  eum  nolebant:  At  illi  non  dicuntur 
ignorantes  , nec  cxcufanrur.  Jeran.  9.  In  dulo 
tenuerunt  me  (cite, dicit  Dominus  0/«  4.  Quia 
tu  feiemiam  repulifti , repellam  te  A:  ego  , ne  la- 
ccrdociofungaris  mihi.  Pto  illis  ergo  non  orar.t. 

Eft  peccatum  ad  mottenunon  dico,vt  pro 
eo  roget  quis.  Dicti  igitur  hic  quxHa  Ghjf.  quod 
pro  talibus  non  orat.  Et  hoc  verum  eft  quantum 
cftdecircunftamia  literx  quz  dicii,Quianefciunc 
quid  facium.  Tamen  pto  certo  pro  omnibus  orat, 
vt  non  percani:quamuis  propter  abominationem 
circunftanciarum  peccati  feiemer  Filium  Dei  cru- 
cifigentium non  dicatur  orare-  Hoc  cft  igitur 
quM  dicitur  Ram,  Commendat  autem  Deus 
(iiam  charitatem  in  nobis  : quoniam  asm  adhuc 
inimici  clTcmus , fecundum  tempus  Chriftus  pro 
nobis  moemus  cft. 

Diuidentes  vero  vcftimcma  cius,mi- 
fcrunc  fortes. 

Hic  incipit  fecundum  huius  partis,  in  quo  ran- 
gitnr  de  veritatis  cxpoliatiune  , vt  nuda  A:  non 
velata,  fiau  de  czlo  venit,  robis  exhiberetur.  Et 
in  fignum  huius,  altaria  deteguntur  tempore  paf- 
fionis.  Dcit  autem  duotqualiier  ftilicci  veftimetH 
ta  diujfibiliadiuifcrnnc,&  quali tet  fiiper  indiui- 
fibilem  tunicam  fortem  mifciuat.  Dicit  igitur 
[Diuidentes  vero]  fciliccr,vcftimcnta.Ex  loatuti). 
colligitur  , quod  quaiuorexiftemibus  militibus 
quiDominum  crucifixerunt, vnufquifque accepit 
vnam  veftcm.  Dicit  enim  fic  : Milites  vero  cum 
crucifixilTem  eum,  acceperunt  vefttmcr.ta  fiia.  Se 
fecerunt  quatuor  parces,vnicoique  panem  Se  tu- 
nicam. Erat  autem  tunica  inconlutilis  dcfiiper 
contexta  per  totum.  Dixerunt  ergo : Non  fcinda- 
museam,  fed  foitiamurdecacuius  fit.  Et  hoc  cft 
quod  dicit,  quod  [Diuidentes]  fcilicei  vcftimcma 
in  quatuor  pactc$:rupcr[veftimcmaeius]  propter, 
tunicam  (nconru(ilem[mifcruiu  fi)ttes]quisqukl 
tolleret.  Tunica  autem  inconfutilis  fa^a  fuit  per 
totum  de  opere  ilio,  qno  fiuni  birteta,  & qtixdam 
chirotlrecx, 


) 

Digitijcj  t . 


in  Euang.  D.Luc. Cap.X  XIII.  345 


cKirothecar.  Ht  dicitur  quod  Beata  Virgo  timU 
eam  illam  fecerit. 

Sic  fraue$loreph  nudauerunt  tuni- 

ca polymita  > in  iignum  huius  expoliationis.  Stc 
tribus  diebus  ambulauic  nudus,^  diicaJ 
ceatus.  Sic  Dauid  i.  Rti.6.  difcoopcrcus  clt  quad 
nudetur  vnus  k (curris.  Et  ideo  Michol,qux  aqua 
ex  omnibus  interpretatur  > & (ignihcac  concupi- 
(ceniiis  deditos»  quz  leues  funt  fup.r  faciem 
aquar.  l$b  p.  Er  ef^H  fimt  (icut  aqiia.GV/rc/'.  4$. 
Illi,  inquam, defpiciunt  eum.Quibus  ip(c  rcfpon- 
dct:Ludam  & vilior  Eam , & cio  humilis  in  ocu- 
lis meis  ance  Dominum.  In  cruce  enim  denuda- 
tus, ludis  blafphemancium  c(l  expoEtus.  Sic  in 
fpiriru  loquitur  ad  Tponfam  C«mir.t.  Expoliaui 
me  tunica  roca^quomodo  turfum  induat  illa?bcce 
lob  dolens, (edens  in  fterquilinio  fpucoruiri  & op- 
ptobiiorum  parienter  requiefrens,  pompatice  in- 
gredientes  domum  Ifracl  inclamat , dicens  hb  1. 
Nudus  egredus  fum  cz  vteto  matris  mez  , nudus 
leuercat  illuc.  Ecce  quod  divit 14.  nudos  di- 
mittunt homines  , indumenta  tollentes  , quibus 
non  ed  opetimemum  in  frigore.  Vbi  ell  6 mili- 
tes , diaboli  fatelliies , quod  Lmt,  vos  docuit 
loannes  Baptida.  Neminem  concutiatis  . neque 
calumniam  factatis  , & comenti  c(\occ  llipcndiis 
veflris.  Ecce  nunc  audeli  ct  Dominum  glotiz 
denuda(lis.&  deriEoni  nudum  cx{  oj(>iEis.L)icunt 
euim  Patres  quod  totum  nudum  dimtierunr.  Sed 
pannum  , qui  pingitur  circa  lumbos  eius  , Beata 
Virgo  roarct  de  Eio  capite  fumpeum  iibicir 
cumligauii.  ./ya^m.u.Diuilerunc  libi  veflimenta 
mea,&  fupet  vedemmeammilcrimi  foitcm.  ita 
enim  abominabatur  ea  quz  dc  mundo  fum,qucxi 
nihil  omnium  eorum  quz  de  mundo  funt,  fccnm 
retinere  voluit.  Quia  enim  fauciacus  Adam  inci 
dens  in  latrones  Lmca  o.  defpoliatus  ed.vedimcn- 
tum  amittens  immortalitatis,  & vnIi;etatus:id(o 
etiam  fecundus  Adam  fpoliati  elegit, iicut&  vul- 
nerari : vt  fua  fpoliacione  illum  veiliicc , Ecuc  & 
viilneiibus  fuis  curauit  vulnera  illius. Et  ideo  cla- 
mat iam  Pater  dc  czio  Lue.  if  • Citu  proferte 
ftolom  primam  pridinzgloriz  decotem  haben- 
lem , & induite  illum.  Staiim  enim  Aola  gioriz 
erit  induendus. 

£c  (labat  populus  expe^ans  > &<!cri- 
debant  curo  Principes  cum  eis , dicen- 
tes : Alios  faluosfccic,  fefaluum  faciat, 
fi  hic  cftChtidusDeieledus. 

Hoc  ell  tertium  illius  partis, Sc  tanguntur  hic 
tria : expe^atio  mortis  «l  populo,  dctifioPrinci- 
pum,  exprobratio  & illuuo  militum ,&  amarica- 
tio.  Dicit  igiiDt  [Et  Aabat  ] minaciter  [ppulus] 
malus  [ expe^ns  ] cum  dcEderio  mortem  eius. 

1 6.  Irruit  in  me  quaE  gigas-Frendens  enim  & 
fremens  detitcontiaeumpopulus./74//n.a.Qiu- 
ce  fremuerunt  Gentes , & populi  meditati  (unt 
inania } hb  1 6.  Collegit  furorem  fuum  in  me,& 
comminans  mihi  infremuit  contra  me  dentibus 
fuis.  Sic  ergo  populas  mortem  eius  Etiens,  (labat 
expe^ans : Ecur  de  damnaris  per  iuditiam  pu- 
blicam non  tecediiut  niE  prius  mortui  videan- 
tur [&  deridebanc  eum  Principes  ]Sacerdorum,qui 
omnium  malorum  erant  incencore$[cum  eislhoc 
e(l, cum  populis,  //«/m.t  1. Omnes  qui  videbant 
roc  detiferunt  me,  locuti  funt  labiis,  U mouesuat 


caput.  AiMthLtj.  Prztereuntes  autem  bla/phe- 
m.ibant  cum mouentcs capita  fua-  Ub  1 2. Deride- 
tur iuOi  Emplicitas:  lampas  cont;rmpta  apud  co- 
gitationes diditum  , parata  in  tempus  (lacucum. 
Prouerb.x^.  Tedis  iniquus  deridet  iudicium,fic 
os  impiarum deuorat  iniquitatem.  loem.io.  Fa- 
dius  ruin  in  dctifiim  tuta  dic  ; omnis  Eibfannanc 
me.  Toren.\.  Fatlus  Eim  in  deiifum  omni  po- 
pulo , cancicuai eorum  tota  dic  [dicentes  ] de- 
ridendo. 

Alios  faluos  fecit]  Hocfoliim  vere  & non  be- 
ne dicunt : quia  deridendo  dtwnt.  MI.  i o.  Per- 
traiiEnic  benefaciendo  & fanando  omnes  oppref- 
lus  a diabolo, quoniam  Deus  erat  in  eo.  Muttb.x. 
Ipfe  faluum  faciet  populum  fuum  l peccatis  eo- 
rum[(ctprumfaluuin  faciat]  Hoepeirime  dicunt: 
quia  (ciprmn  non  faluando  , nos  omnes  faluat. 

Cuius  liuore  fanati  fumus.  Exponendo 
enim  fcipfum  padionibus  , omnes  nos  faluauit  l 
peccatis.  Hebr.t).  Sine  fanguinis  effuEonc  non  Et 
tetnidio.  Obliti  fum  illi  procaces , quod  patres 
eorum  non  niE  pet  fanguinem  agni  liberati  fune 
ab  exterminatore  Exod.ti.  Dicunt  tamen  illud, 
ac  E illud  intendant  quod  ipfe  Lu'^.  dixit : Me- 
dice cura  teipfum.  Quanta  audiuimus  fa<fla  in 
^ apharnaum  , fac  & hic  in  patria  tua  [ E hic  e(l 
ChriEus  Dricle&us[Ecut  iaAando  dixit.  Et  hoc 
penitus  dictmr  inconuenicnccriquia  ipE  non  cre- 
dunt Chtilluin  Deumc(Tc,&  ideo  miracula  non 
polle  facere : tamen  deridendo  in  hoc  dicunt  ve- 
rum : quia  Ipfe  ell  ChriEus  vnAus  oleo  Izticiz 
dcitatisfdcliburus  vndlioneSpiritus  tnaEumpeio* 
nc  huinanitacis.//4.£i.Spiricus  Doimni fuper  me, 
co  quod  vnxem  me  Dominus.  Pfulm.44.  Vaxic 
Deus  oleo  Iziitizptz  participibus  tuis  [Dei  ele- 
flus  j quem  fic  elegit , quod  nullum  eligit  niE  in 
ipfo.  Ephef.i.  Elegit  nos  ante  mundi  conEitu- 
tioneminipfo  vi  edemus  fandli.  Di- 

ledlus  meus  candidus  & rubicundus , ele^us  ez 
millibus.  >1da/ri^.j7.dicunt:  Dixit  enim  Filius  Dei 
Eim.  Supitnt.x.  Si  eE  vetus  Filius  Dei  fufeipiee 
illum, dc  liberabic  de  manibus  comcariorum:con- 
cumelia^  tormento  imecrogemas  eum. 

Illudebant  autem  ei  & milites 
accedentes , Bc  acetum  offerentes  , Bc 
dicentes  : Si  tu  es  Rex  ludzorum» 
faluum  ce  fac. 

Terriom  eft , & cangic  dao : rnum  quidem  de 
illuEnne , & aliud  de  amaricatione.  Dicit  igitur 
[Uludebantautem  ei&  milites]  Audite 

verbum  Domini  vid  illufoces , quidominamim 
fuper  populum  meum  qui  cE  in  lerufalem  O/I.7. 
Extendit  manum Eiam  cum  illurocibus:  quia  ap- 
plicuit quaE  clibanum  cor  fuum.  Per  iEam  tri- 

f ilicem  illuEonem  populi , & Sacerdotum,  & mt- 
itum,  triplex  fic  adoratio  Crucifixi  in  Parafeeue. 
Vel  quia  illufus  fiitt  coram  Pontificibus.^  coram 
Herode,5c  coram  Pilato : Ecur  patet  ex  przhabi- 
tis.  Et  quia  quarta  vice  hic  illufus  ab  omnibus  in 
cruce  • populo  (cilicet,  principibtu , & militibus: 
ideo  poE  cdpUcem  adorationem  , cum  crux  cz- 
hibetur  omnibus , omnes  de  contra  dantes  ado- 
rant in  recompenfanonem  illufionum , quas  pro 
nobis  fuEinuii  [accedentes]  fellito  corde  Ebi  ap- 
propinquante^. /y«/m.87.  R-eplecaeE  amaricudi- 
nibas  anima  mea:&  viu  ui  inKcno  appiopinqua- 


246  O.  Albeiti  Magni, Ord.Prsd. 


iiit.  Tam  amati  rniin  Jc  fc  dicetc  poterant)  quod 
infctno  iam  appropinquabant,  .S.ln  tvlic  aina- 

riiudinis?c  obligatione  iniquiuus  vi.lco  tc  clle. 

Et  accium  off«aciucs]lii  Ipongia  citcumpohta  . 
I lidbpo : ficut  dicitur  ha-i.  1 9.  Alarc.i  f.  dicitur,  j 
quod  dederunt  ci  vinum  myrrhaium.  Af-itib  ty-  ' 
dicitur, quod  dederunt  ei  vinum  fcllc  mixtum.Et  | 
poicft  cllc  quod  mixtura  fuit  ex  vino  aceioib  Se  \ 
fellc  & ablynthio  mynha:&  intentio  cotu  fuit ; 
vt  intus  exarpcrarctut)licu(  exterius  in  amaritudi 
ne  fuit.Dicunt  ante  qnidam,qnod  bis  potatus  fuit 
ante  crucem  : cum  ex  du^u  Illatus  fuit , & runc 
acetum  dederunt ; Se  fecundo  in  cruce,  qnoniaro 
. tunc  cUmauit  :&  potans  cum  voluit  cxafpetarc 
flbt  t»ottur,  ne  clamate  poHct : &c  ideo  focias  di- 
xit : Sine  : an  veniat  tlias  liberans  cum.  Quafi 
dicat.  Noncxarpcrcsgmt.ir,  vi  inclamare  poffit 
Eliam.  M.tith.t-.  Quod  autem  quidam  dicunt 
quod  putatus  iit  vt  citius  moreretur  , falfura  cft: 
quia  talia  prolongant  vitam  , & non  abbrcuiaiu 
iu  eo  qui  uondcfebtemotitut.lilam  autem  ama 
ritudinem  Dominas  fubiic  ptopict  guftum  veti- 
tum. SiciK  enim  tcrremis  A Jam  guilu  ceddit : ita 
exledis  Adam  guftu  eum  lelcuauit.  Ihrtu.^.  Re 
cordare  paupertatis  mcx,  tiaurgicflaonis , abfvn- 
thtj,  & fillls.  /enru.i.  Quomodo  coinicrfa  es  in 
amaritudinem  viue.a  aliena  ? Dicit  etiam  U*n.^. 
Dominum  dixi(lc;Sitio:quia  tunc  iitiait  faluteiu 
noflram  Cui  amaritudinem  propinat , qui  fel- 
leos mores  irx  & tnuidix  & inimicitiarum  re- 
{etuat.PcK/cr.n  Vua  cotum  vua  fcllis,&  botrus 
amariHlmns.  FcldraccHuim  viiuiin  eorum,  & ve- 
nenum  afpidum  infanabilc.  Et  ideo  dum  gulfaf- 
fec  noluit  bibete.  iliMih.xj.  Cum  amatitiuline 
aurem  oblata  irrogant  trriiionem.  dicemes  [SL  tu 
es  Rex  ludxouim  j <icut  tu  dicis  [ faluumte  fac] 
Sed  ad  boc  refpondec  /aan.iZ.  Si  de  boc  mundo 
clfet  regmim  meum,  ininiUri  mei  vtique  decerta- 
rent vt  non  traderer  ludxis:quia  milites  de  regno 
terreno  intelligcbam  iTcui  ignari  legis. 

Erae  aiucm  & Aiperfcriptio  feripta 
fupcTciim  literis-grxcis, Hebraicis,  5c 
Jaiinis  : Hic  cft  Rex  ludTorum. 

Attende  quod  figura  crucis  de  quatuot  lignis, 
vel  fot te  de  pluribus  meo  indicto  erat  compolita. 
Pes  enim  magnus(&vi  quidam  dicum  de  (ex  era 
bibus)compolirus  erat  dccedio.Scx  amem  trabes 
dicunt  fu  pede  fuidc, quotum  quaiuor  quadtatuu» 

?|Uoddani  fiipcr  rectam  iacens  deferibebaut , vt 
ortircr  & immobilis  daret  cnix.  Duo  autem  per 
modum  crucis  ad  tcdlus  angulos , fc  in  ipfo  qua- 
drato itiierfccabant , & vfque  ad  iarcta  quadrati 
pouigcbantuc  i Se  quali  quadrarum  ne  diflolue'  : 
rciur  comiuebaut:  in  quarum  duarum  trabium 
medio  vbi  fe  imcrfecabani , erat  foramen  ma- 
gnum cui  dipes  crucis  infigebatur,  qui  dipes  ma- 
gnus fuit  Se  altus.  Et  dicitur  fuitlc  de  cvpielTb. 
Lignum  aurem  tranfircrfalc  ad  quod  brachia  fue- 
runt extenfa  & nuiuis  concUuatx.fuit  de  palma, 
& fortiter  in  fuperiori  fummitate  Itipiri  fuperfi- 
xum  clauis  validis  vt  non  moucrctur.  Et  fic  crux 
fuit  ad  modum  litet*  qu*  thau  vocatur  Hebraice. 
£i.€(h.^.  Signa  thau  fiipcc  frontes  virorum  ge- 
mentium Se  dolentium.  In  hac  ctucc  fic  difpobr.1 
nihil  cremium  fuit  fuj>eriiis : & verificatur  quod 
dixit  AlatiLS.  Filius  hominis  non  liabct  vbi  ca- 


put fuum  reclinet.  Pilatus  autem  fuperlus  afHgi 
fecit  tabulam  , in  qua  titulum  faiplic , qu*  Hiit 
de  ligno  ohu*.  Et  dicunt  quidam, quod  aliud  li- 
gnum dipni  inhxit , quod  m altum  potrigebatut: 
Se  huic  Ugnotabulam  aflixic.  £i  fic  dicitur  pro- 
babilius. Et  fic  ex  quinque  lignis  compofua  cR 
ciux,  dipite,btachiali  ligno,  Se  ligno  quod  tupra 
llipiiem  vitra  caput  ed  cremium,  in  quo  rupciius 
tranfucrlaliicr  tabula  cR  afiixa  in  pedcJ^cs  autem 
ex  fcxciabibuscdcompofitusificut  dixmms.  Ec 
fic  fune  in  vniucifo  decem  ligna  ciucis.  Et  multi 
claui  in  diucrfis  locis  funi  infixi.  Dicum  autem 
quidam  quod  omnia  hxc  ligna  a Salomone  a 
monte  Libano  funt  addudla  , S:  fuperfuerunt  in 
templo.Et  ita  tuxta  probaticam  pifeinam  teman- 
femne  iaccncia.Scd  hoc  non  ed  authenticum.  Sic 
i igicur  patet  qualiter  tabula  ed  affixa , in  qua  fuit 
I crucis  titulus.  //.r^4C.z.  Scribe  vifum  , Se  exara 
eum  fitpcr  tabulam, vt  percurrat  qui  Icgcrit.lftara 
crucis  difpoliiioncm  videtur  defciiberc  ytptjloltu 
Ephef.i.  Vt  poflitiscompichcndcre  cum  omni- 
bus fauiRis  qu*  fic  longitudo , latitudo,  fubiiini- 
cas,  & profundum.  Sublimitas  enim  fignificauir, 
quod  omnia  Patri  acquifiia  attribuit.  Profun- 
dum autem , quod  vfque  ad  inferos  redemptionis 
fu*  gratiam  dcriuauic.  Latitudo  autem  edexten- 
fiocnaritatisiciiam  ad  iniroicum.  Longitudo  au- 
tem ed  diiratio  huius  gratix  in  xternum.  Hoc  cR 
igitur  quoddivir. 

£i'at  autem  fupcrfcripciojtituli.  /Arraff.autem 
didinguit  triplicem  titulum,  memorialem  , prx- 
conialcm, triumphalem.  Et  ide  titulus  omnes  ha- 
bet rationes  tiiuloium.  Memotialis  enim  ed  ad 
memoriam  cci*tcrnain.  Ec  talis  cR  ide:  quia  in 
memoria  xcema erit  iollustficut  dicit  11. 

Ab  auditione  mala  non  timebit.  Pixconialis  au- 
tem ed,  quia  ed  in  titulo  tdo  prxeonium  fumm* 
laudis:quta  nihi)  nifi  laudabile  in  titulo  ido  con- 
tinetur. 1 £ s V $ enim  faluatot , Nazarenus  flori- 
dus vii tutum  honedare , Rex  ii  regimine  iudicix, 
ludxoriim  confitcnctum  tc^a  incerpreucionedi- 
citur.(^od  nihil  ed  nifi  laudabile.  11 1.  A 
folis  OKU  vfque  ad  occafum  laudabile  nomen 
Domini.Triumphalb  autem  cR  ide  titulus : quia 
triumphum  continet  petfcdum.  I«An.\6.  Coiv- 
fidice , quia  ego  vici  mundum  [StiperfCTiptio  au- 
tem fuit  litetis  grxe  is  , & lacinis  , &:  hebraids] 
Gr*cis  quidcm,proptcr  fummum  Philorophi.*  & 
fiipicnciz  quod  fuit  apud  illos : Lacinis  aurem 
propter  fummum  poicdatb:&  Hebraicis  propter 
fuiiunum  cultus  diuiui.  Dicirur  autem  titulus  i 
grxeo  titan  quod  ed  radius,  & fignifleat  gratiam 
Chridi  toto  orbe  terrarum  pet  iRas  ttes  liriguas 
' ellcditfundicndam. 

Hic  crt]I  E s V s [Rex  lud*orum]Hxc  fuit  vna 
accurationum,  in  qua  maiorem  vim  faciebant: 
quia  per  hanc  Cxfari  contradicere  videbatur. 
Vnde  etiam  Iom.  i ^.dixerunt ; Noli  fcribcte:Rex 
ludxomm : fed  quia  ipfc  dixit : Rex  fum  ludxo- 
rum. Timebant  enim  accufabiies  fleri  coram  Cx- 
fare  , fi  limpliciter  feribetetur , Rex  ludxoruoi. 

Erit  altare  Domini  in  medio  (ctrxi€gvpci: 
Se  titulus  Domini  iuxta  terminum  eius.  Alcaee 
fiipcr  quod  oblatus  ed  Dominus  cRctux.  Me- 
dium autem  terrz  dicitur  icrufaleniiqu*  medium 
cRnodf*  habitabilis:  qux  quidem  fpiruaalirer 
ed  ,£gypcus  propter  malus  habitatoics : ficut  di- 
citur w^yioi.u. Titulus  autem  iufetiptio  Pilati  ed 
iuxta 


Digitized  by  Google 


in  Euang.  D.Luc.  Cap  X X 1 1 1.  347 


iaxta  terminum  aucis.Tribus  autem  linguis  feri- 
ptum  cA  : quia  l)emttr.  1 <).  dicitur  , qu^  in  ore 
duum  vel  riium  Aabic  omne  veibum. 

Vnus  aucem  de  his  qui  pendebant 
latronibus  blalphcmabat  cum,  dicens.- 
Si  tues  Chriftus,  faluum  fac  tdpfum, 
& nos.  Rcfpondens  autem  alter  in- 
crepabat eum  , dicens : Neque  tu  ti- 
mes Deum,  qui  in  eadem  damnatione 
es.  Ec  nos  quidem  luftc,  nam  digna 
fadis  recipimus  : hic  vero  nihil  mali 
geffic.  Ec  dicebat  ad  1 e s v m : Domi- 
ne, memento  mei,  cum  veneris  in  re- 
gnum tuum.  Ec  dixic  illi  Iesvs  : Arnen 
dico  cibi  : Hodie  mecum  eris  in  pa- 
radifo. 

Hic  vitimo  ponitur  pars  illa,quxc(lde  expro* 
biaiionc  lacconuin.  Dicuntur  atiiem  hic  tiia:nni- 
ftri  lauonis  exprobratio  , dextri  ad  /inillrura  in- 
crepatio , & deuotio  quam  habuit  ad  Dominum. 
De  primo  quidem  dicit  lic  [ Vnus  autem  de  his 
qui  pendebant  latronibus  ] qui  a iiniilris  pende- 
bat,ad  finiUtam  pcrcincbat[blarphemabateum] 
MattU.it.  Spiritus  blafphemix  non  remittetur 
eis  in  hoc  icetilo, neque  in  Alturo.  Blafphemia  cA 
impoAtiofalA  criminis  in  Deum.  Pfalm.c%,  Im- 
properia improperantium  tibi  ceciderunt  fuper 
ine.  lcrrm.iyOve\nti  maledicunt  mihi./rrrm.ao. 
Omnes  rubfannanc  me  [ dicens  ] improperando 
[Si  to  es  CheiAus  ] habens  diuinam  potentiam 
[faluum  fac]  piincipaliccr  [lemetiprum  ȣc  nos] 
Aea.  Ecclut^  Abi  nequam  , cui  alij  cA 
nus  } Ordinata  enim  charitas  cA  vt  inci* 
piat  ^ lemecipru  : ideo  falua  te  primum  , & 

poAea  nos. 

Refptmdcns  autem  alter  ] latro  iam  ad  peeni- 
renciam  conuerrus.  Quia  Acut  dicit  & 

M*rc-  ptimo  ambo  blarphemabant.  Sed  vnus  ad 
eoe  rediens,  veniam  petiuii,&  A>cium  increpauir 
[irKrcpabac  eum  dicens]  Argue,  ob- 

(cera,  increpa  in  omni  patientia  & do^iina  [Nd- 
que  tu  times  Deum]  Q.d.Qui  timere  Deum  dc- 
beres:co  quod  in  ianuis  es  mortis  & indicij  diui- 
ni.  Contritio  & infelicitas  in  viis  eo- 

rum, & viam  pacis  non  cognouctunt , non  cA  li- 
mor Dei  ante  oculos  eorum  [ qui  in  eadem  dam- 
nariune  esjiion  quidem  quoad  caufam.fcd  quoad 
Amitem  p(Enam,acceptAi  enim  mortis  feniciuiam 
Acut  ille.  Et  hoc  quidem  magna  gratia  cA , quod 
meadcd.vnn.atione  vult  cflenobifcum. 

Abfalom  AH  mi,Ali  mi  Ahfalom.quis  mihi  det  vc 
ego  moriar  pro  ic,AIi  mi  Abralom[&  nos  quidem 
iuAcjfuppIcpatimurrquia  peccata  noArahoc  me- 
ruerunt.i.^r^.  ( 9. Neque  enim  fuit  domus  patris 
mei  niA  moni  obnoxia  Domino  meo  regi  [Nam 
digna  fadis  recipimus]  hoc  cA,  dignas  panas  re- 
cipimus pro  malis  fadis.  i.Corinth.f.  Vtreferat 
vnufquifquc  propria  corporis  prout  gcitlr.  /fa.  j . 
Vx  impio  in  malum  : retributio  enim  manuum 
eiits  Aerei  [hic  vero  nihil  mali  geflit]  Et  hoc  A- 
gniAcacum  cA  in  agno  pafchali , de  quo  dici- 
tur : Erit  enim  mafculus  anniculus  abfque  ma- 
cula. 

Ec  dicebat  ad  I e s v m]  in  deuotione  computv 


dionis  conuerAts[ Domine]  Sapiem. t£Xa  es  qui 
vitx  & mortis  habes  potcAaicm  [ memento  mci ) 
in  bonum. Memento  mei  dum  bene  tibi 
fuerit.  Prcuerlf.to.  Memoria  iuAi  cum  laudibus. 
Pfrnlm.n  I.  In  memoria  xterna  erunt  iuAi : ab 
auditione  mala  non  timebunt  [ dum  veretis  in 
regnum  tuum  ] han.ti.  Regnum  meum  non  cA 
hinc.  Sapttnt.^.  Accipient  regnum  dccoris,(c  dia- 
dema pulchritudinis  dc  manu  Domini  : quo- 
niam dextera  fua  reget  cos , & in  brachio  Aio  de- 
fendet illos. 

Ec  dixit  illi  hsvs  ] oAcndcns  quod  ip/e  cA  ve- 
rus S.-Unator,  qui  venit  in  mundum  peccatores 
faiuos  faccrc:quia  Acut  dicitur  i . Saluum 

facier  populum  Aiuroi  peccatis  eorum  [ Arnen 
dicotioijhoc  cA»Veredico  ubi[hodic]hac  lucen- 
te iuce:quia  nunc  lucet  lux  gratix[mecutn  eris  in 
paradifolParadifus  autem  hic  dicitur  deitatis  ple- 
na f(uitio,ad  quam  fecum  Aatim  foluta  i corpore 
peruenic  anima  latronis.  i Cmnib.tt.  Raptum 
in  paradifum  : 6c  audiuic  arcana  verba  qux  non 
licet  homini  loqui.  Qui  vicerit,dabo  illt 

edere  de  ligno  vitx  quod  cA  in  paradifo  Dei  mei. 
Paradifus  enim  vt  dicit  multipliciter  di- 

citur. EA  enim  terrcAris  paradifus  , regio  prima 
noArorum  immortalium  coiporum  antequam 
caderem  per  peccatum.  Genef.i.  Plantaucrat  ao- 
tem  Dominus  Deus  paradifum  voluptatis  ab  ini- 
tio , in  quo  pofuic  hominem  quem  formaucrai. 
Aliquando  autem  dicitur  paradifus  regio  beato- 
rum Ipiricuum,  deitate  prxfeniialirci  Aueniium, 
Acut  iam  ante  diximus.  Hxc  autem  regio  cA  in 
omni  loco  vbi  fe  deitas  ad  Auendum  cxhibct.Auo 
in  cxlo,Aue  in  terra,  Aue  etiam  tn  limbo  patrum; 
ad  quem  poA  mortem  anima  ChriAi  deAxndir. 
Aliquando  etiam  dicitur  paradifus  delicix  faniAx 
aniinx  in  confolationibusdiuinis.  £^(/1.40.  Ti- 
mor Domini  Acut  paradifus  benedi^ionis.  Ali- 
qu-indo  etiam  pulchritudo  conucifationis  San- 
(Aorum  dicitur  paradifus.  Gratia  Acuc 

paradifus  in  benediiAiunibus.  Aliquando  dicitur 
paradifus  , arrtxnitas  habitationis  Sandorum. 
(jcnef.i^.  Regio  Iordanis  vniucrfa  irrigabatur 
Acut  paradifus  Oomini.Irrigatur  autem  per  Auen- 
ta  duiArinanim  & gratiarum.  Aliquando  dicitur 
paradifus  multiplicitas amamitatis  Scripturarum. 
£cr(i.i4.  Ego  Acut  aquxdudiuscxiui  de  paradi- 
fo. Aliquando  dicitur  paradifus  vbenas  cordis 
pleni  fciemiis  & virtutibus.  Caniic.4  .EmilCones 
eux  paradifus  maloium  punicorumcum  pomo- 
rum frudiibus.  Sed  hic  dicitur  paradifus  in  prima 
AgniAcationc.  Ec  deitas  exhibens  fc  fruitioni 
SandIorum,cA  Aait  Buniusquicxitde paradifo. 
Fluuius  egrediebatur  de  Ivco  voluptatis  ad  irri- 
gandum paradifum. 

Erae  autem  fere  hora  fexta. 

Hic  poA  cruciAxionem  agitur  dc  mone  Do- 
mini &cjraimAaniii5  mortis  cius.  Dicuntur  au- 
tem hic  quinque,  fcilicecaempus  morti  cogruum, 
fubiraftio  luminis  mundi  ne  videret  cxiingui 
lumen  fpicitaum,  fciffio  veli  ad  rcuclationem  ft- 
cretotum , cum  clamore  ingemi  mors  Domini  ad 
dereAationem  peccatorum  tantam  mortem  cau- 
faminmxonueTAoinAdelium,&dcuotioAdcHum 
ad  xdiAcationem  Adcl  & bonorum  morum.  De 
primo  dicit  [ Eiat  autem  fere  hora  fexta  ] quando 


348  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prxd. 


fol  mcdiuro  cxii  acciit . & in  tonim  mundum 
«qualitec  virentem  fi>i  luminis  emittere  debuit. 
£cf/i.4j.ln  meridiano  fol  exurit  tcrrai\^,&  reful- 
gens radiis  fui»  obcxcat  oculos.  Alij  tamen  dicunt 
quod  in  tertia  : quia  in  tertia  rccfcrum  linguis 
crucifigere,  & quod  ore  diftiniueiunr.pci  opus  in 
fexta  perfecerunt.  Et  quod  tia  fic  dicit  Dionyf.  io 
£pt{lolM  ddy1ppoSs!fh*ntitTn.<^viod  ferta  fextajtora 
quafi  fexta,  apud  Hcliopolim  ciuiratem  iCgypti, 
hoc  ipfe  & Apolliphanius  confpcxctunt.  Dicitur 
enim  in  18.  A fummo  exio  egteffio  cius, 

^occurTus  eiusvfquead  lummumeius-Etloqui- 
cur  de  fole.  Hoc  autem  non  nili  in  rt^cridic  eft, 
quod  eft  hora  fexta : quia  ficut  tunc  lumen  in  to- 
tum mundum  effunditur,  ita  gratia  redemptionis 
per  gratiam  daram  in  fenguinc  Chtifti  per  rorum 
mutidum  erat  deriuanda.  Adhuc  autem  io  meri- 
die comedit  homo  vetitum.Et  hocaccipitutrquia 
Aattm  feabrcoiKlic  ,&  ftatun  poft  meridiem  ar- 
guiiur  a Domino  quod  in  meridie  commiferat 
C/eor/j.  Dum  deambularet  Dominus  in  paradlfo ; 
ad  auram  poft  meridiem  clamaiiit,&  dixit;  Adan>  1 
vbi  es  } Eodem  ergo  tempore  etiasn  pallionis  in 
morte  appofuit  remedium,  yimh-ef.  Ipfc  ligtium  ' 
tunc  nouuir, damna  ligni  vt  folucret. 

F.itcncbrx  facti  font  in  vniuerfam 
terram  vfquc  in  horam  nonam.  Etob- 
fciiratus  eft  fol. 

Hic  largu  fecundum  de  tenebris,  & dicit  dno; 
tenebrarum  Talionem,  2i  caufam.  De  primo  di- 
cit[Et  icnebrx  fa^fat  funt]On>ew«  videtur  dicc 
re,  quod  ficut  io  /Egypto  Exod.  to.  tenebrx  fa- 
ikx  funt  /Egyptiis  , non  ludxisnta  e coimcrfo 
modo,  lenebrz  fa^zfunt  Iudzis,&  non  aliis  qui 
erant  in  terra.  Et  hzc  opinio  non  eft  vera,  nili  de 
tenebris  fpirituaiibus  intelligatur.  Sup.  17.  Totus 
orbis  limpido  illuminabatur  lumine,  & non  im- 
peditis operibus  cuftodiebatur.  Solis  autem  illis 
lupetpuutaccar  grauisnox  , imago  tenebrarum, 
quz  eos  erat  comprehenfura.  Btda  tamen  vide- 
tur velle,  qnod  lumen  toti  mundo  fuic  fubdu- 
^m,ex  hoc  quod  fui  & elementa  cetraxeruRt  lu- 
men fuum  ab  inferiori  habitatione  proptet  horro- 
rem tami  facinoris.Et  hoc  exprelTc  dicunt  fa^um 
effeqoi  tenebras  illas  vidcium:licuc 
utptSiphdmm,  & 'PoIuMfpHd  Mtirtyr,  Si  ali|qui- 
dam.  Alij  dicunt  licut  Ambrefit*  & Aitj^ujhjim 
& /^irrarr.quod  tenebrx  non  eram  nili  tn  ludza; 
quia  ibi  tantum  peccatum  commillum  eft. Et  hoc 
iterum  negant  Dionyfim  & PohcMrpm  f^Afcl- 
iiph4niHi:6c  dicunt  quod  tenebrx  fe  extenderunt 
vlqucad  regiones  lli.acas , hoceft  , inPhtigiam, 
vbi  fuic  Ilion  fiue  Ttoia:&  ipliin  Heliopoli  ciui- 
tarc  iCgypii  erant  in  tenebris.  Et  hoc  quidem 
eft  verum.  Sic  etgo  tenebrx  faAx  funt  lob  5. Per 
diem  incurrent  tencbras:&  quali  in  nodle  lic  pal- 
pabunt in  meridie.  Exed.  to.  Sint  tenebrx  tam 
denfx  vc  palpari  queant.  Taren.  a . Me  minauic  Sc 
adduxit  in  tenebras  , 3c  non  tn  lucein[in  vniuer- 
fam  terram  ]regni  lerufalcm,  Sc  In  finitimis  regio- 
nibus. Pfalta.  54.  Timot  & tremor  venerunt  fu- 
pet  mc;&:  contexciunc  mc  tcnebtz  [vfque  in  ho- 
ram nonamlhoc  eft,  per  tres  horas : pet  quantum 
fpatiuro  edipfis  naturalis  non  duratura  quod  nul- 
la folis  apparear  rcpurg.aiio  ; quia  cito  tranlir  lu- 
pa, & Tol  in  aliqua  patee  diametri  repurgatur,  Si  < 


lucere  incipit.  Iftx  autem  tenebrx  line  omni  lucis 
admixtione  ftabai.i  tribus  horis : quod  nunquam 
poieft  contingere  fecundum  naturam.  Hoc  enim 
oftendit  hoc  quod  dixit  Dominus /o4n.  ^.Ltix  in 
mundum  venit , & dilcxerunt  homines  magis  te- 
nebras quam  lucem  : erant  enim  ipforuro  mala 
opera  [bc  ublcuratus  eft  foIjQuidam  mentiuntuc 
quod  fol  obfcuratus  fit  retradione  fui  luminis. 
Sed  Di«n)'fn4  qui  hoc  vidit  dicit , quod  luna  fe 
foli  horribiliter  fubmilit.  Et  cum  in  omni  cclipfe 
naturali,  luna  folcm  eclipfans  veniar  ab  Occiden- 
te, tunc  c contrario  luna  venit  ab  Oricmc:&;  in- 
cepit fol  oblatrari  ^ parte  oticnralifphxix  fux:dc 
iranfiuic  luna  fub  folem,dotKc  tota  fett  obkura- 
ta  ibiis  .ineadiamctcaltsniaquod  vlcin;um  ubf- 
curicam  fuit  pars  occidentalis,  qux  prima  ciTc 
debuit  fi  eclipiis  nacuralis  fuiffic.  Et  toto  fole  fic 
obfairato,  tenebrx  ftecetuni  per  tres  horas  xqua- 
les.  Quod  itemfuiteomranaturam.  Adhuc  au- 
tem luna  tunc,  vt  dicit  Dww'»/.  ceciderat  ab  an- 
gulo plcniluni).  Dicit  enim  quod  Iunx  deerar, 
ncc  erat  tempos  conuentus  folis  & Iunx  , quod 
non  cftnifi  in  nouilunio.  Erat  enim  luna  15.  fe- 
cundum curfum  aftrorum  , Sc  fecundum  compu- 
(um  Hcbixorum  qui  non  fallit  i curfu  fiderum. 
Et  cum  luna , vt  di^um  eft , venerit  ab  Orieme: 
oportuit  quod  eandem  ciuuitatcmfemicitcu- 
li  tfeliret  ad  fbkm.pet  quam  ^ fole  crefeens  recef- 
ferat.  Et  hoc  iterum  impofllbile  eft  fecundum  na- 
turam. Adhuc  aurem  oportuit  quod  tn  eodem 
arcu  mota  > recedendo  & accedendo  moueictuc 
motu  reflexionis.  Quod  eft  concta  omnem  na- 
tutaiem  ptophciiam;quta  in  illo  motu  de  necefli- 
tate  intercidunt  dux  quieres : Sc  fic  motus  Iunx 
non  erat  regularis  & vntfotmis.  Adhuc  aurem 
dicii  DionyJ.  quod  luna  poft  nonam  reftituta  eft 
in  locum  fuum;&  fic  opotruii  quod  vnum  feroi- 
cirailum  Sc  eundem  fui  deferentis  in  tribus  horis 
bis  proficeret : ergo  in  tribus  horis  mouebatuc 
quantum  moueri  debuit  in  bis  1 f.  diebus  , qui 
funt  )0.  dies.  Hxc  omnia  mirabilia  dicit  Dion)/, 
tunc  accidille.  Et  ideo  magiftrum  fuum  ApoQi~ 
pib4mH»i  interpcllaffe  dicendo  : O fpeculum  do- 
^rinx  Apoliiphani  ,quid  hisfecremafcribisiEc 
ad  hoc  ApolbphaniusiHxc  obone  Dionyfi  iniu- 
rix  funt  diuinarum  rerum.  lertm.  1 f . Occidit  fol 
cum  adhuc  clfet  dies.  Amoi  8.  Occidet  fol  in  me- 
ridie : & tencbrcfcerc  faciam  terram  in  die  lumi- 
nis. S^p.iy.  Ignis  quidem  nulla  vis  ,ncc  fidenun 
iimpidx  flanimx  poterant  illumitiare  nodlcm  il- 
lam horrendam. 

Et  velum  tempU  rdlTum  eft  me- 
dium. 

Hoc  eft  tertium, in  quo  notatur  reuelatto  aperta 
fecretorum.  Eiai  autem  duplex  vdiim  in  templo. 
Exterius  quidem  quod  oftium  templi  recludebar, 
ne  ab  interiori  atrio  in  lanfla  poffet  aliquis  refpi  - 
cere.Et  aliud  velum  erat  quod  Sarufta  fandorum 
a Sandis  diftinguebar.  Verunque  aurem  feilTum 
eft  it  fummo  vfque  deorfum,  ficut  dicirur 
a7.Scitliim  autem  eft[mcdium]iia  quod  vna  pais 
cecidit  huc , & altera  illuc : ita  quod  fecretiora 
templi  & interiora  omnibus  apparuerunt  libero 
afpedu  conf^>eda:fignificantia  ipfo  fado  iam  pa- 
refadam&  propalatam  clle  viam  fendorumificut 
dicitur  Htbr,  9.  ita  iam  quod  primum  taberna- 
cuiun» 


Digilized  by  CUogIe 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XXIII  349 


culum  nonvicerius  hibuiilbicum.y^Mc.ii.  Aper- 
tum e(l  templum  Dei  in  czio  > & viu  cA  arca  te- 
Aamenti  eius  in  templo  eius>  hoc  eA,in  czlo  cx> 
lance  facta  in  templo  » apertum  cA  templum  , vi 
pateret  omnibus  via  libera  ad  ptopitiacoiium  &: 
arca  , qux  corpus  Domini  Agni6cac:quia  iam  pet 
pafnonem  ChriAi  eflec  remotum  impedimentum. 
x.Ctr$nth.i.  Vfque  in  hodiernum  diem  ctmi  legi- 
tur Moyfes.vcUmeneA  poAcumTupracoi  eorum. 
Et  hoceA  velamen  carnalis  imelletkuslegis  Vnde 
fcquitur.  Cum  autem  conuerfus  Ajerit  quis  eo- 
tum  ad  Dominum  > auferetur  velameo-  Deus 
enim  fpiricus  cA.  Hoc  totum  continetur  Heh.9. 
per  cotum  capitulum.vbt  dicic  exprellciPer  vela- 
mentum ligniAcabai  Spiritus  fanAiis  nondum 
propalatam  cAe  viam  (andiotum.  Et  aliquibus 
interpoAtis  fubiungic  . quod  ChriAus  aOiAeps 
pontifex  fucutotum  bonorum, peramplius  &:  per- 
leAius  non  manufadum , idcA , non  huius  crea 
tionisi  neque  per  fanguirvem  hircorum  aut  vitu- 
lorum > iVl  per  proprium  fanguinem  introiuit  fe- 
mei  in  fandla  » setema  redemptione  inuaua, 
omnibus  velamentis  depoittis  : & liberam  viam 
faciendo  ad  fan^a  contuenda  & habenda  omni- 
hui.Pftim.  ii.  R.euela  oculos  meos  ne  vnquam 
obdormiam  in  morte.  Et  iterum  P/alm.  1 18.  Et 
conilderabo  mitabilia.Dicit  autem /Aervif.  quod 
in  Euangelio  qnod  hebraicis  literis  confaiptum 
eA,  habetur , quod  illo  cum  vela  icir>derencur  la- 
pis mirz  magnitudinis  (cindebacur , & cecidit  de 
iupetliminanbus  templi , in  Agnum  futurz  de- 
ftruAionis  templi  Et  de  hoc  dicitur  //4.^. Com- 
mota Aint  fupetliminaria  domus  il  voce  claman- 
tis. Vtrunque,  fcilTura  (cilicei,  velorum,  0c  feif- 
fura  templi  concordat  prophetiz  Ifd.  ix.  Rctie- 
labitur  operimentum  Iudx:&  videbitis  in  dic  illa 
«rmamentarium  domus  falcusidc  fcilfuras  ciuita- 
cis  Dauid  videbitis  , quia  multiplicate  Aim.  Do- 
mus faltusdidiut  templum , quia  f^um  fuit  de 
lignis  faltus  Libani.Tacet  autem  hic  Cmm  de  tet 
remotu  , & fcilfura  petrarum , & apertura  fepul 
chroruimque  etiam  tunc  acciderunt,quz  Aidub. 
diligenter  pofueiac. 

£t  clamans  voce  magna  l£  s v sait: 
Pater,  in  manus  tuas  commendo  fpiri- 
tum  meum.  £t  hxc  dicens,  cxplrauic. 

Quartum  eA  quod  cA  de  inclamatione  pecca- 
ti, quod  eA  caufatanie  monis.  Etdicit  tria : cla- 
morem, otacionem , ficexpiraiioncra.  Deprimo 
dicit  [clamans  voce  magna  ] Clamor  autem  vires 
interiores  adelTe  Agnii^at  fecundum  naturam, 
quod  exangues  6c  iam  quaA  exanimes  clamare 
non  poAunc.  Htlr.  f.  Preces  fupplicationefquc 
ad  Deum  clamore  valido  & lacrymis  olfcrens,  in 
omnibus  cxaudieuseA.  hb  t6.  Terra  ne  operias 
fanguinem  meum:t>ec  snueniat  in  te  locum  laten- 
di clamor  meus. ^'4.58.  Clama  ne  ccAes,quaA  tu- 
ba  exalta  vocem  tuam  j &annuntia  populo  meo 
fceleia  eorum , & domui  lacob  peccata  eorum. 
Aie  ergo  inclamauti  peccatum  [voce  magnaJExi- 
lem  enim  vocem  confucuerunc  habete  & acutam 
aAlidli  Sc  exangues,  in  proptia  potcAate  fpinium  ; 
Ac  vitam  noohabcnies.Et  ideo  in  hac  vocis  mag-  ' 
nitudine  oAendit  quod  dixit  /«44.  to.  Nemo 
tollet  i me  animam  meam,  fed  ego  pono  eam,  & 
iterum  fumo  eamipoieAaccm  enim  habeo  ponen* 

JD.  Atbwti  Mdfnlt  in  £n44^.  D Lhc. 


di  animam  meam,  & habeo  iterum  fumendi  eam. 
Cw4//enim.j. quondam  clamauetatiVbies  Adain? 
quando  dc  manu  Dei  cecidit  inpeccaium,hoceA, 
Vide  in  quantam  incidiili  mirc[iam,que  Ac  te  ad 
necclEtatem  moiiendi,  & me  ad  mortem  condu- 
cit tue  redemptionis.  Et  ideo  clamat  hic  voce 
magna.  Mntfh.i-j.  Deus  Deus  meus,  vi  quid  de- 
reliqui Ai  me?Ec  Aibiungit  Spiritus  fandus,  quod 
hec  funt  verba  delidorum  cotum  qui  Au  erant 
in  hoc  mundo,  pro  quibus  eu  tormenta  pati  con- 
ucniebat.  Et  antequam  congrue  rcdimcrcntut.ad 
iAum  clamorem  liquefada  cA  IponAi  C44r.  8. 
Diledus  meus  clamat  ad  me:Ponemc  Acut  Agna- 
culuin  fupec  cor  tuum  , & fupet  brachium  tuum: 
quia  fortis  vc  mors  diledio.  Sic  refpondet  fpoufa 
Cdni.  I.  Fafciculus  myrthe  diledus  meus  mihi, 
inter  vbera  mea  commorabitur.  Magnitudo  pcc- 
ne  non  ita  clamare  coegit  Acut  magnitudo  pecca- 
ti, pto  quo  tateen  pernam  fuAiiuiit.Clamat  igitur 
vt  oflendat  fe  vite  Ac  mortis  habere  impciitmi 
Sdpunt.  1 1,  Quia  iam  fanguine  cAluxo  , vexaris 
viribus,  prolongato  Ac  multiplici  roaityrio,ciauis 
ad  interiora  pcnetraniibus , ^huc  monem  fuAi> 
net  neniA  volenti  ruperucniat.//4.f). Oblatus e(i 
quia  ipfe  voluit.  Clamat  etiam, ingentem  ad  nos 
oAendens  amoiem,pro  quibus  tot  pernas  aHum- 
pAc.  Clamat  ,immcnAtatero  acerbitatis  in  dolore 
mortis  oAendens.Quod  ttiplici  caufaex  fuit, Vna 
quidem  naturalis  ^ : qnia  fpcciofus  forma  prz 
nliis  homnium  .optime  complexionis, & decen- 
tiflime  fuit  compoAtionis:Sc  ideo  in  mexie  acer- 
biflimi  doloris:max\mccum  necetateconfedus, 
rseque  inArmicate  in  aliquo  fuerit  dcAituius. 
Alia  autem  diuina  fuittquia  morte  ailiimpta  mor- 
tuus fuit.Hanc  autem  tale  alfumpAt, quali  tantum 
lueret  peccatum  , quantum  protoplaAits  Ac  alij 
commiferanc,  qui  totam  naturam  petdidccani.Ec 
hanc  oportuit  omnibus  moccibusciie  acerbiorem. 
TcrtiacauramoraIisoA:quia  dicit quod 
moes  tanto  eA  mulcAior , quanto  bonis  meliocl- 
bus  priuac  morienrem.  Et  ideo  dicit  mortem  vir- 
tuon  hominis  eilc  moIcAiotem  quam  morrem 
turpis:quanto  bonus  per  mottem  melioribus  pri* 
uatiufciens.  Opomiit  crgoiAameAemoleAiin- 
mam,que  tot  bonorum  diuitem  Ac  inclytum  pri> 
uauit  Oeam \\xx.7%ren*  • .O  vo$  omnes  qui  ttan- 
Atis  pa  viam,  attendite  Ac  videte  A cA  dolor  Ami- 
lis  Acut  dolor  meus.  Voce  igitur  magna  clamatrir. 
Pfdlm.  141.  Anxiatus  cA  in  me  fpititus  meus  : in 
me  turbatura  eA  COI  meum[Ait  hsvsjintet  mul- 
la  que  cbmaoit,  Acut , Pater  ignofee  illis » quia 
nefeiunt  quid  faciunt : Ac  Deus  meus  vt  quid  de- 
reliquiAi  me^Quod  bisclamauii:Ac  Sitio : Ac  he>c 
quod  ad  loannem  Ac  matrem  dixit : Mulier , ecce 
hlius  tuusrad  Difcipolum  aucem:£cce  mater  tua. 
PoA  omnia  autem  tUxii  quod  hic  contineiut  [Pa-  . 
ter  in  manus  ] Et  dicunt  quidam  epiod  in  croce 
centumquinejuaginta  verfus  pfalmoiuro  legit,qui 
ab  iAo  principio  PAilmi,  Deus  Deus  meus  lefpice 
in  me  , vfque  ad  iAum  quem  hk  dicic  verfuen 
continentur.  Er  hoc  vocator  Pfalterium  ChriAi. 
Dicit  igitur  [ Paiot  ] Hic  enim  i memoria  dulcis 
Fili) , etiam  inter  flagella  Ac  peenas  quas  cx  obe- 
dientia  Parris  fuAinuti,  non  teceflit : docens  nos 
quoniam  Ac  nos  Parris  in  tribolatione  non  obli- 
uifcafnor  : quia  AagelUc  omnem  Alium  quem 
recipit  [In manos  iuas]vitiuofas  [com- 

mendo fpiritum  meum]  debentem  congiedi  cum 
G g diabolo 


350  D.Alberti  Magni,  OrdPrsd. 


liiabolo  & inferno  , ad  raornm  Hbcrationetn. 
S4^.r.  luftornm  anitn*inmanuDci  run(»&  non  i 
tangec  illos  tormentum  malitix.  Commendatio 
autem  cft:  vi  licut  Pater  oftendic  virtutem  tn  ex- 
pugnando peccatum  & peccatores,  cptod  iu- 
oftendac  virtutem  manus  fux  in  expugnanda 
morte,  & au^kore  mortis  diabolo,  & domo  mor- 
tis infiernoivt  fpiritos  potens  forti  diabolo  foper 
ueniat , & Intret  potenter  in  domum  forcis,&  al* 
liget  fortem  , & omnia  vafa  domus  ciu*  diripiat: 
AcutL«e.  ii.  ditium  eft.  Hoc  enim  modo  im- 
pletur quoddiAum  cft  Jft.  49.  Ecquidem  ii  forti 
tolletur  pizda:&  quod  ablaturo  cfl  k robuRoifjl- 
uabitur.  Sic  igitur  dicir.  In  manus  ruas[commen- 
do  fpirinim  meum  ] Alia  enim  coromeruiatione 
non  indiguit  commendare  rpiriciiin  , qut  vnicus 
fuit  diuinitati  { Et  hzc  dicens  ] ollendendo  quid 
in  mortis  periculo  dc  domo  mortis  faccre  vdlct 
p«rpiricum.  Eccli.t^.  Penetrabo  inferiores  par- 
tes rcirz  , & infpiciaro  omnes  dormiauei , & il. 
luminabo  omnes  fperances  in  Domino.  Ofti  x 
O mors  ero  mors  tua,  morfus  tuus  ero  inferne 
^expirauit]  hoc  e(l.  rpiritum  tradidit:i(la,  qiiz  de 
opere  red^pcionisadhuc  reftabam,faciendaper- 
fe^iirus.  Dent.  ;a.  Dace  magnibcenciam  Deo 
noftro,Dei  perfeda  fiuit  opera,  5c  omnes  viz  eius 
iudicia.Siotivia  vitz,ita&  via  mocti$.0/ui  ).De 
manu  mortis  redimam  eos, de  morte  liberabo  eos. 

Videns  amem  Centurio  quod  fa- 
^um  fucrac  , glorificauit  Deutn,  di- 
cens : Vere  hic  homo  iuftus  crac.  Ec 
omnis  turba  eorum  • qui  limul  ade- 
rant ad  fpcdaculum  iftud  y U videbant 
qux  Hebanc , pcrcuticntcs  pedora  iba 
reuertebantur. 

<^intum  eft  iftius  partis  , quod  continet  tria: 
conuerfionem  geniiIium:compun^lionem  pecca- 
torum : & conforcaciouem  iaflocam.  Primum 
notatur  in  hoc  quod  dicir  [Videns  autem  Centu- 
rioj  qui  gentilis  fuit  5c  inhdelis^dc  przfuit  mini- 
ftris  crucifigentibus  Chtillutn.  C^od  fadum 
fuerat  in  omnibus  iam  induas  miraculii,&  prz- 
dpue  in  hoc  quod  fpiritus  fuus  in  pafGonibus 
extorqueri  non  potuit,  fed  clamore  oftendit quod 
voluntarii  animam  pofuit.  Et  ideo  M*rc.\ (.di- 
citur.  Videns  autem  Centurio  quod  declamans 
CxpiralTec  [ glorihcabat  Deum  ] illuminatus  dde 
[glondcabac  Deum]  confefTione  veritatis.  Itr  hoc 
enim  Deus  maxime  glorihcacur , quando  homo 
peccatum  fuum  recognofeit/a/?*  Fili  mi  da  glo- 
riam Deo,  & condtere  peccatum  tuum , & indica 
mihi  quid  feceris.  Ulecnim  peccatum  infidelita- 
tis fux  recog<)ouit , & cum  quem  ante  blarphe- 
mauetat[dicens:  Vere  hic  homo  iul^us  eracjludus 
autem  non  potutr  elle,nifl  &;  verbis  verax  elter,& 
opere  iudus.  DeHt.\i.  Deus  fidelis&  abfqurvlla 
iniquitate , iufliis  dc  redus.  Si  ergo  verax  fuit  in 
fermor>e,  ipTc  Filius  Dei  erat , quia  Filium  Dei  fc 
ede  dixit.  Vnde  Mdtth.iy.  & Marc.x^.  Vere  Fi- 
lius  Dei  erat  ide.  Sic  ergo  in  ido  notator  illumi- 
natio gencilium  ad  ddem  [ & omnis curbacorum 
qui  fimul  aderant  'Multitudo  enim  maxima  exie- 
ratrqiiia  prope  ciuitaiem  erat  locus,  vbicrucihxe- 
ninr  eum : ficut  dicitur  /*4v.  19.  Quacunque  de 
caufa  exiuidcni , flue  piandus,  fiu^  curiodtacis. 


fiue  malitiz  & detiflonis  [ ad  rpedaculum  idudj 
1 . Cortnth.  4.  Spcdaculum  fadi  fumus  mundo  & 
Angelis  & hominibus  bvidebanc  quz  Eebanc}  t. 
Ai4i.h.  7.  Digna  admiratione  fada  funt  in  nobis 
[pcrcu  t iciues  pedora  fua]  Mstth.  1 ^ . Quz  ptoce- 
dunt  ah  ore , de  cotde  exeunt,  quz  funt  furta  & 
blafphemiz  & cogitationes  malz.  Ec  quia  coc  ed 
fons  omnium  malorum  , quz  irrogata  funt  Do- 
minotideo  pedora  percutiebant  in  dgnum  cafli- 
gationis.//»r.i8.Pcrcuticbat  pedus  fuum, dicens; 
Deus  ptopirius  edo  mihi  peccat ori[teuertcbamur] 
hoc  ed , a malo  fe  rubduxerunr.  Utem.  31.  Pod- 
quam  odendidi  mihi , eei  poenitentiam , pcraiUi 
femur  meum,  confufus  Ium  & erubui:  quoniam 
fudinui  opprobrium  adolefcemix  mcz.  In  huius 
Ilgmim  pcicudionis . Sacerdos  eleuata  aliquan- 
tulum voce  in  lignum  clamoris  Domini , tundit 
pedus  in  Canone  dicens:  Nobis  quoque  peccato* 
tibus. 

Scabant  autem  omnes  noti  eius  alon- 
ge , fic  mulieres  qusfecucxeranccum 
a Gjlilxa,  hxc  videntes. 

Hic  tangitur  confortatio  fideliuy  deuototum. 
Noti  autan  hic  dicuntur, qui  fe  e(^  in  dilediono 
nonerunt,  Prz  timore  autem , & quia  impelle^ 
banrur,  & quia  noluerunt  eife  cum  minidris  fce- 
Ieris,  delonge  deterunt.  /T^/m.Sy.Elongadi  i me 
amicum  & proximum  , & rmeos  meos  i miferia» 
Pftlrn.^o.  C^j  videbant  me  foras  fugerunt  ime: 
obliuioni  daius  fum  canquam  mortuus  ^ corde. 
Ub  6-  Ecce  non  cd  auxilium  mihi  in  tne,nece(Ia- 
rfj  quoque  mei  tcccdcrunt  a me[&  mulieres  quz 
fecutz  erant  eum  ^Galilza  ] Itlz quidem  primo 
longe  deterunt,  /icut  hic  dicitiu.Compunm  au- 
tem turba  & recedente, & centurione  glorificame 
Deum  , audaciain  acceperunt , & accellaunr  ad 
crucem.  Et  ideo  /r4ff.i9.didtur:quod  dabant  iux- 
ca  crucem  I e s v nuter  eius,  & foror  matris  eius 
Matia  Clcophe,  & Maria  Magdalenc./^^  19. Pel- 
li mcz  confumpeis  carnibusadhzilt  os  meum : 6c 
derclida  funr  tantummodo  Ubia  circa  dentes 
meos.  CariKs  hic  dicuntor  carnales  amici , qui 
i pafTtonc  confumpti  funt  : quia  nen  audebant 
eum  confiteri.  Et  ideo  tunc  folum  qs  , foniores, 
fcilicei  Dircipuli,adhzfcfunr  pelli ,&  hoc  ed  fidei 
Ecclefiz.  Labia  autem  funt  mulieres,  quz  iocutz 
funt  ei.  Et  iil.r  fblz  circa  dentes  eius  erant : quia 
neceflaria  minidrabant.  /.nc.i,  Quz  afeendetanc 
de  Galilza  &:  minidtabant  ei  de  facultatibus  fuis. 
Illz  enim  mulieres  minidrabant  ei , vicem  illius 
vidu.T  fupplentes,  quz  pauit  Eliam  3.  Re^.  17. 
[hxc  videntes jczceris  fugientibus.  Et  ideo  dicit 
Cbnfoji.  quod  idz  mulieres  dodtioes  fuerunt 
Apodolorumdc  Euangebdaruffl. 

Ec  ecce  vir  nomine  lofcph,  qtiieric 
decurio,  vir  bonus  & iuftus  : hic  non 
confcnfcrac  conftlio  , 8c  anibus  eo- 
rum , ab  Arimachxa  ciuicacc  ludxx, 
quiexpedabat  & ipfc  regnum  Dei. 

Hic  agitur  de  facramento  fepulcutz  : dediui- 
ditur  contra  przcedens  totum  quod  didum  cd 
de  Padlone  & Morte.  Habet  autem  nes  partes, 
in  quarum  prima  dcfaibicuc  is  >qui  tancz  fcpuk 
(urz 


in  Euang.  D.LucCap.X  XIII.  351 


tur«  dignus  iiiic  officium  impendere : in  fecunda  picuc  lofue  8.  gec.  10.  quod  ante  folis  occafum 
autem  defcribicuc  modus  IcpuUurx:  & in  tertia  corpora  deponantur  de  ligno. 
defcribitur  deuotio  mulierum  coniiderantium  fe-  Ec  depolitum  ] fupple , de  cruce.  l9Mn.  t p.  Pe- 
pultuix  locum,  Defcribii  aurem  lo/eph  ab  oAo.  tietunt  vc  non  Demanerenc  corpora  in  die  fabbad. 
Prinso  quidem  ab  animi  Itiemuiaie » qua  ludfo*  Erat  enim  roagnusdies  ille  rabi>ati[  Inuoluic  illud 
rum ferocitatem  nontimuit,  qilando dicit  [ Ec  infyndonemuiida]Syndonautecilpannusfadus 
cccc  vir]  Vircnimell  virilis  animi . non  timens  de  linoiEgypti,  quod eft  genus limcandtdilTimi. 
impetus  occutretues.  Pfdltn.t.  beatus  qui  non  Dicitur  autem  munda:quia  ad  vliimum  erat  dcal< 
abiit  in  conblio  impiorum  > & in  via  peccato*  bata.  Ec  boc  ligniAcabat  candorem  gratiae  ipHus 
rum  non  ftetit.Vndeciiamqnidam  eundem  Pfal-  | corporis,  yipoe.  Ambulabunt  mecum  in  albis, 
mum  de  lofcph  illo  dicunt  fa^um  fuille,  eo  quod  quoniam  digni  fuiu  Huiqis  mylleri)  gratia  Silue* 
non  confenlit  conllliis  5:  adibus  ludatorum  tca-  iler  Papa  przcepit,  quod  corpus  Domini  non  in- 
dentium Dominum.  Secundo  deferibit  ^ nomine,  ' noluatuc  in  fcricis , ied  in  linteo  mundo  de  lino 


quoniam  dicitur  [ lolbph  nomine  ] Gtntf.  49. 
lofeph  filius  accrefeens.  Vnde  etiam  accrefeens 
interpretatur : quia  continuis  inertmemis  acerc- 
uit  in  gtatia.  Tertio  defccrbitut  i potellace,  quan* 
do  dicitur  [ qui  ecai  decurio  ] hoc  ell , princeps 
fiipcr  decem  x vel  quia  erat  aliquis  officialium 
curix.  Gtntf,  1).  PrmoepsDeics  apud  nos.  Pfiti. 
4(S.  Principes  populontm  congregati  fune  cum 
Deo  Abraham  :quia  czteris  fugientibus,  loleph 
& Nicodemiis  manderunt,  fepuhurx  Domini 
officiam  impendentes  [ vtr  bonus  ] bonitate  vir- 
tutis , & pietate  6dci.  Et  defcribitur  hic  quarto 
ab  habitu  animi  [^iullus]  Quintum  cfi:vbi 
defcribitur  ab  obedientia  mandaioium.  Pjalm. 
108.  Bonus  es  tn : & in  bonitate  tua  doce  meiu- 
ibfkationcs  ruas  [ hic  non  erat  conf^tiens  con- 
iilio]  Hoc  ed  (exturo.  PyVm.i.Non  abiit  incon* 
filio  impiofuro  [ & adibus  eorum  ] Ec  ideo  in 
via  pecatorum  non  detit,  & in  cathedra pcllilen- 
tix  non  fedit  [ ab  Aiimathxa  ] Ecce  deferiprio  a 
loco:&  interpretatur  vigilia  donationis  :&  ed 
ciuitas  iuxta  decapoltm»  qux  olim  Rammaiha 
dicebatur.  Ec  prclago  nomine  fte  dicebatur : quia 
propter  vigilia  fux  cudodix  corpus  Dominicum 
accepit  pro  donatione : 6c  maxime  quia  precepta 
decalogi  cudodiuic.  Pftlm.\\.  Inpfaiterio  decem 
choidarum  pfallam  tibi.  Hxced  ciuitas [ ludzz] 
qiiz  condtens  interpretatur : quia  Dominum  in 
confeffione  fidei  fuicconfeffus.  Rem.  lo.  Corde 
creditur  ad  iuditiam:ore  autem  confelTioft  ad 
falutem  [ qui  expedabat  ic  ipfe  regnum  Dei]  De* 
feriptio  ed  a fpe  : quia  regnum  Dei  in  reuebi  ione 
graiix  (qux  per  Ie  s v m Chridum  fada  ed)cx- 
pedabat.  Hoc  enim  regnum  Dei  vocatur. 

6.  Priroom  quzrite  regnum  Dei  & iudi- 
tiam  cius-  | 

i 

Hic  acceffit  ad  Pilatum  , & petiit  j 
corpus  I E s V : 6c  depofuum  inuoluic ' 
fyndonc , & pofuic  eum  in  monumen*  > 
rocxcifo  : in  quo  nondum  quifquam  I 
poficus  fuerat. 

Hic  tangit  de  {fultura  : dicit  autem  ttia , fci* 
licet,  qualiter  i indice  coipus  obtinuit,  qua- 
Ister  illud  inuoluit.  &:  qualiter  Tcpeltuit.  Dc  pri- 
modicii  [ Hic  ] licut  exidens  dc  cuiia  & familia 
rrfidis,  audadet  Hait  dicunt  Afeuh.  & Afdtc.  1 
accefficad  Pilamm  ]prxfidetn.  fine  cuius  licen- 
tia corpora  damnatorum  per  iudiriam  publicam 
tolli  non  poterant.  Ece^i.  7.  Mortuo  non  prohi- 
beas gratiam : i>cque  defis  plorantibus  in  confoU 
tionem  , cum  lugentibus  ambula.  17. 

Pilatus  vero  iullit  reddi  corpus.  Sic  enim  przci- 

V.jllherti  M4^m,in  EnM»g.  D.  Lhc. 


j fado.  Sic  enim& Virgo  Mater  albiscaditaiisvi* 
fcerum  fuorum  indutum  & inuolutum  Verbum 
protulit  in  mundum : & iam  natum  pannis  iouo- 
luit,  & reclinauic  in  przf^io  in  pabulum  iumen- 
lorum.  E(c\i.  9.  Omni  tempore  fiiu  vedimenia 
cua  candida.  Ideo  etiam  Angeli  in  albis  apparue- 
runt. MiUth.  18.'  Vedimenia  eius  (Icut  nix.  In 
hgura  huius  in  monte  transfigurationis  AUtth, 
17.  & Lue.^,  &yl/.fre.9.vedimcma  Domini  can- 
dida ficui  nix  apparuerunt, qualia  fullo  fuper  ter- 
tam facere  oon  poted. 

Ec  pofuic  eum]  qaiefixmem  ab  omni  opere 
redemptionis  die  {epeimo  t ficut  Deus  Pater  die 
feptimo  ab  omni  opere  creationis  mundi  quicue- 
rac.  Ita  ergo  politus  cd  ad  quietis  odenfionem. 
Hehr.  4.  (^i  enim  ingrcfliis  ed  in  illam  requiem, 
& ipfequieuit abopecibus  fuis, quemadmodum 
& a luis  Deus  [ in  monumento  ] quod  quafi  mo- 
nens mentem  , vel  munimentum  vocatur , quia 
munitum  fuit.  Signantes  lapidem  cum 

ciidod:bus.  Ifd.  1 1.  Erit  fepulchriun  eius  glorio- 
fiiin  [cxcifb  ] in  lapide,  vt  dicit  Chryfefi.  nc  di- 
cere pollent , quod  Difdpuli  fiiffodientes , furari 
fum  eum.  Erat.eoimin  lapide  in  primo  introitu 
quafi  cripea  vel  camera.  Ec  in  eodem  lapide  con- 
tra odium  tntroitds  ilius  camerz  ex  oppofi  to,erac 
fpdunca  in  qua  poficus  ed  Dominus  : & fuper 
os  fpeluncz  lapis  ed  maximus  fupcrpoficus , qui 
noii  nifi  a multis  reraoueri  poterat  [inquo  non- 
dum quifquam]  alius[pofitus  nat]  ne  dicere  pof^ 
fent.  quod  alius  nac  qui  refurrexic.  Dicit  autem 
loMn.  19.  qood  erat  ibi  etiam  Nicodeinus  ferens 
mixturam  royrrhz  Ac  aloes  , quafi  libras  cemum 
quo  vnxit  Dominum  : non  contra  putredinis  vel 
cortuptionts  fstorem,  quia  talem  deft£lum  in- 
ctitrerenoii  potuit. r/afns.t  f.Non  dabis  fan^him 
tuum  videre  corruptionem.  Sed  quia  ita  mos  erat 
I fepelire  corpora  charorum  amicorum.  Et  cum 
I Client  amici,  expenfis  fcpulcurz  dcelTc  noluerunt. 

! Referunt  autem  quidam,  fic  ed  feriptum  in  hido- 
ria  Ecclefiadica,quod  ludzi  hunc  lofeph  propter 
fupulturz  idius  diligcmiam  captum  incarceraue- 
runt : Ac  quod  Ule  primus  fuit , cui  pod  Refune- 
^onem  Dominus  sncarcere  apparuit  tqutaroluc 
inter  Dilciputos  tunc  pro  eo  captus  tenebatur. 
Nicodemus  autem  vix  manus  cotum  effugit. 

Ec  dies  erat  Parafccucs,8c  fabbatum 
illuccfccbac. 

Determinat  hic  tempus  idius  (epulturz.  Dicit 
igicur[£t  dies]fepulrarzferat  Paralceuesjhoc  ed, 
przpararionis : 9c  ed  nomen  grzcom  , & dicitur 
prxparatio  , quia  illo  die  necelTaria  ad  fabbatum 
przpar^ncur : maxime  ad  idud  fabbatum,  quod 
G g a maius 


t 


D.  Alberci  Magni, Ord.  Prsd. 


iniius  erat  ceteris,  quia  vna  dies  rulennicatis  paf- 
chalis.  hAn.y^.  £tat  autem  magnus  dies  ille  ub 
bati.  Et  hoc  eil  quod  (equitur  [&  (abbatum  illu> 
ce((%bat]  ad  verperam  parafecues : quia  vcrpeium 
illucet  iii  fabbati  luce : eo  quod  przccdcKs  vef* 
perum  cum  Tcquenci  die  computctui.  Semper 
enim  fecundum  cutfum  naturalem  % ptecedens 
nox  tn  fequentera  diem  illucefcit./ya/m.i  )S.Nox 
(Icut  dies  illuminabituc : de  nux  illuuunatio  mea 
in  deliciis  mei). 


CAPVT  XXIV. 

Vna  autem  fabbati  valde  dilucu- 
lo venenint  ad  monumen- 
tum, pottantes , qus  parauc- 
rant , atomata. 


Subfecuex  autem  mulieres  , qux 
cum  eo  venerant  de  Galiixa,  vide^ 
runt  monumentum  , & quemadmo- 
dum poficum  erat  corpus  eius.  Et  re- 
ucrcentcs  paraucrunt  aromata , 6c  vn- 
guenta:6c  fabbaco  quidem  filueruDc 
fecundum  mandatum. 

Hic  tangitur  qualis  deuocx  mulieres  inpacaf- 
ceue  locum  (epulchri  noiaurrunt.Et  hoc c(l  quod 
dicfc[Subrecurx[rum[autCfnj  ad  ioaim  fcpulchri 
[mulieres]  in  paiafccue  [qux  cum  iplb]  Domino 
I B $ V [venerant dc  Galilxa]  Eciicut  fuperius  di. 
^ro  cft,  minifttauerantet  de  facultatibus  fuis,& 
pietatem  qoam  exhibuerant  viuo , non  negaue- 
runc  mortuo : quia  hdclcs  etam[&  viderunt]  hoc 
cll , notaueruni  momimemnm  [ & ] nutauerunt 
etiam  [quemadmodum  pontiimerac]  iitmonu* 
mento  [ corpus  eius  } hoc  eA  Domini  1 b s v. 
Alutih.14.  Vbi  fuerit  corpus,  illuc  congrcgabuii- 
lur  Sc  aquilx  [&  reuertcDces]  ipfadie  paralceues 
[paraucrunt  aromata  & vnguenta  ] Quamuis 
enim  paraiceties  eA  prima  dies  Paichz , luna  14. 
( aliis  1 f .)  Et  non  licebat  opus  feruile  in  eo  Heri: 
tamen  opera  pietatis  circa  defun&orum  corpora 
non  prohibebantur.  Aromata  autem  dicuntur 
quafi  aecoroata>&  illa  corpori  Dominico  appone- 
bant : in  Agnum  quia  omni  odore  virrutum  te- 
dolebat.  C4nric.4.  Surge  AqaiIo>&Teni  Au  Aer, 
perAa  horcum  meum  , &:  Aucne  aromata  illius. 
Vnguenta  autem  paraucrunt , in  Agnum  quod 
vndbiro  erat  vn^ione  deitatis:&  in  proximo  fur- 
tedbirum  oleolxtitiz  delibutum.  £rc/r.)8.  Vn> 
guemarius  fsciec  pigmenta  fuauitaiis , Sc  vndlio- 
nes  confidet  fanitatisf Sc  Aluerunt]  huc  eA,  quie- 
uetunti  viAtatione  fcpulchri  [ (a^aco  quidem] 
in  quo  nihil  operis  reruilis  licebat  Aeci  [fecundum 
mandatum  legis]  //4.^8.  Si  abAuleris  pedem 
tuum  i fabbato  facete  voluntatem  tuam 
in  die  fandlo  meo , vocaberis  faba- 
tum dcltcatum.3c  fandum  Do- 
mini gloriofum.  Sic  ergo 
terminatur  pars  iAa 
qux  eA  de 
fcpulcura. 


B hoc  loco  vfquein  Anemagitut 
dc  facramemo  Refunedionis  $c 
AfccnAonis : & diuidicur  in  duas 
partes,  in  quarum  prima  Refurre* 
dio  nuntiatur  per  Ar^gclos : in  fe- 
cunda autem  ccitiAcatur  ipfa  Domini  appariiio- 
nc.Piima  harum  duas  habet  panes, in  quarum  pri- 
ma nuntiatur  per  Angelos  fandis  mulieribus , & 
per  mulieres  ApoAulis  : in  fecunda  autem , Agna 
qux  retulerunt  mulieres , pet  experimentum  pro- 
bat Petrus  nimio  dcAderio  videndi  Dominum.In 
priori  autem  harum  duo  dicuntur, in  quorum  pri- 
mo  rcuelatioiKm  accipiunt  mulieres,  & ApoAo- 
Aolisrefctunt : in  fecundo  amem  hoc  proddira- 
luento  irputatur.  Adhuc  autem  aotetiot  illarum 
duo  coiuinec : acceptationem  idiclaiionis,  & re- 
uclationis  nuntiationem.  Ut  ptima  harum  par- 
tium duo  coniinentuc , in  quorum  primo  dicitur 
quaLicci  ad  monumetrum  venerunt, & quale  mo- 
numentum tnuenerunt : in  fecundo  autem  derc- 
uelatione  angelica  fubiungirur » qux  Dominum 
furrcxKle  pethiboit  , & mulieres  prxmonuit  de 
verbis  Dominicis. 

Dicit  igitur  quando  dc  qualiter  ad  (epulchrum 
vcnetunc,dc  quale  inucnerunt  fepulchrum.Quan- 
do  quidem, quia  [Viia  fabbati]  hoc  eA,prima  fab- 
bati, quam  nos  Dominicam  appellamus.  Decuit 
enimquud  hoc  in  prima  fabbati  nuniiaretur.  Vt 
qua  die  fcpiimanx  Deus  fccic  exJuro  dc  terram 
eadem  die  terra  gratia,  dc  exium  gaudio 
Refurredioiusrcpleretur.  Et  quadie  Deus  dixit: 
Fiat  (ux:vi  iJluArarcc  cxlum  dc  icturo : eadem  die 
lux  furgerei  claritatis  Refutre^ionis , ad  cxli  dc 
cerrx  nouaro  illuminationem.  C4nr»r.d.dictcut  de 
EccleAa.  Qux  cA  iAa  quxptocefEt  Acut  aurora 
conAirgais,  pulchra  vt  luna>cledla  vc  fbl,  terribi- 
lis vc  callrorum  aciesordinara?  HxccAiuxfur- 
gentis  aurorx  , qux  diem  caliginis  damnatorum 
noii  illuArat:Acuididtur  /cb  Sic  ergo  vna  fab- 
bati ChriAus  furrcxit.  Et  Mjrc.i6.  Valdemane 
vna  fabbatorum  vemunc  ad  monuroemuro  oito 
iam  fole. 

Valde  diluculo]  Tangithic  horam  qux  maxi- 
me conuenic:  quia  in  diluculo  ad  quxrcndura 
cum  veniebant , qui  iaro  fux  claritatis  luce  exU 
Anum  illuArabat.  liluminaruiurotra- 

biliter  a montibus  xtcriiis  turbati  funt  omnes 
inApientes  corde.  Hoc  enim  ptxdixccat  de  eo  Za- 
chariasZ.Mr.1. Illuminate  his  qui  ui  tenebris  dc  in 
vmbta  mortis  fedcnt.ad  dirigendos  pedes  noAios 
in  viam  pacis.  Sic  enigi  luce  Aia  noAram  po^em 
tranfuexit  in  lucem.  autem  hora  Dominus 
furrexerit,neroo  feie . Crtitrim  tamen  videtur  di- 
cere quod  media  no£le : quod  duabus  probar  au- 
(floritacibus , quarum  primaeA /adiV.i^.  quod 
Samfon,  qui  foi  Curcis  iocerpretatur,  media  no6e 
farrexir» 


Di, 


inEuang.  D.Luc.  Cap.XXI  V.  3« 


fuirexit,&  pottas  Gazz  in  vcrciccm  montis  por- 
taim.  SaintoM  enim  Chrillt2m,0aza  amem  (igni* 
6cat  infcinum ; quia  licuc  Samfun  pottas  Gazx, 
icj  Chrillus  confregit  potus  inferni.  PftlmAoC. 
Confregit  ponas  ;crcas.  & veftes  fcireos  confre- 
git. Suiceptt  eos  de  via  iniquitatis  fuc  : proptet 
iniuditias  enim  fuas  iiumiliati  funt.  AUa  au^o- 
ritascft  ProHerh.vlfim.  De  node  futrexit>  dedit- 
que  przdam  domcAicis  fuis , & cibaria  ancillis 
Kiis.  Ali) autem  fere  omnes  San^i  videntur  dice 
ce, quod  iam  imminente  aurora,cum  tamen  adhuc 
tenebra;  erant » fnrrezic : propter  auifforirares  Sc 
rationes  prius  introducas.  OJti  6.  Quait  dilucu- 
Jum  przpatatus  e(l  egrelfus  eius : & veniet  nobis 
quifi  imba  lempoianeus  & ierorinus  terrae.  Tali 
igitur  tempore  i<  hora 

Venerunt  ad  monumentum  ] denderio  amoris 
quxrentis  Dominu.  Ub  $.  Q^hc^odientesthe- 
f^rum,  gaudent  vehememeccum  inuenctini  (e* 
pulchium.  Sic  adime  qui  deUderanc  a tumultu  in 
abfeoaditis  ellecum  Chrillo»in  dcuotionccotdis 
in  fecrero  conicicncix  quxrunt  eum. 

Muctui  enim  edis.:  & vita  vedra  abiconditaed 
cumChriftoiu  Dco./’.,^a/w.30.Abrcondcs  eos  in 
abfeondito  faciei  rux  a conturbatione  hominum. 
Abicondituin  enim  faciei  » vt  dicit  Maximift 
Jiptfcepm  , cll  prctioiinimus  iu  diutnam  lucem 
craniittis  » qui  ed  a tumultu  mundi  fccrerus. 
Pftlm.^o.  Proteges  cos  in  tabernaculo  tuo  , hoc 
cl\ » in  fepuichro  tuo  ii  conturbatione  hominum, 
lluc  aconrradtclionc  linguarum.  Cotde  igitur  ad 
fcpulchrum  rpititualc : corpore  aiire.n  ad  materia- 
le Icpjichrum  devenerunt.  Qualiter  autem  ve- 
netum, fubiungit. 

portantes  qux  parauctant  aromata]  hoc  ed, 
odores.  Odores  autens  fuerunt  maxime  myrrhz 
Cc  aIocs:quorum  vttumque  frznac  odores  malos, 
tioncx  corpore  Dominided  ex  loco  vbi  alia  dam- 
natorum corpora  foetebant  procedenies.Aromata 
autem  vimuum,vt dicit  , odores  (Igni- 

heant  ,qux  nobifeum  portare  debemus»  quando 
Dominum  viiitamus.  Ca  iiic^i  Fluent  aromata 
illius.  Et  iterum  ibsdtm  ante  huc  dicitur.  Etnif 
dones  tux  parjdifus»hoccn:,rpiramcntmTi  dc  fia- 
geamia  » quam  emittis . ed  paradifus. 

Myrrha  Sc  gutta  &ca(iaa  vedimentis  tuis»  fup- 
ple  t fpirani  a domibus  eburneis  , ex  quibus  de- 
Icrflaiicmn:  tediiz  regum  in  honore  tuo.  Mytrlu 
quidem  ed  iullitia  catbgans  per  dif'ip!inam  Si 
adliidiones  carnis.  Gutta  autem  ( quxlaciyma 
ed  odorifefa)cd  arom.i  pietati  1.  Cadaaurem  con 
caua  »ed  aroma  humilitatis : qux  fptrant  a vedi 
mentis  hotttdz  conueifationis : a domibus  ebur- 
neis, hoced.  ii  corporibus  cadis  Erex  his  Lhri- 
ftum  dclcidant  vngentes  nobiles)  animx  Hlix 
rogmn  optimorum  prxlatorum,  in  honorem  fux 
Rcrucredlionis.  Sic  ergo  magis  imiis  quam  extra 
portaucrunt  aromaia  [qux  paraiierancl  in  Paraf- 
ccucn  prxparationis,  hoced, in  dudio  bonx  vitx 
& dudio.vittutis.  ProHrrh.6.  Vade  ad  fonnicam 
6 pigcr,&  confidera  vias  eius,*'&  dii^  fapientiam: 
qux  cum  non  habeat  ducem  , nec  prxeeptorem» 
nec  principe  n:prxp.nrat  .xdaie  cibtim  iibi,Cfe  con-  I 
grcgjt  in  mede  qimd  comedar.  Mellis  autem  cd  j 
tempus  merendi.  Pnurh.yo.  Qid  congregat  in 
mellc  , Blius  fapiensed.  Q^ii autem  flectit  xdate,  i 
Blitis  ed  confofionis.  Sic  eigo  nobis  cum  fan£lis  I 
mulieribus  aromata  paranda  fune,  ernn  quibus  ad  ' 

D.jilheni  in  En^np^.  Vd.se. 


I qniefcentem  in  gloria  Dominum  in  deuotione 
contrmplauuus  veniamus. 

Et  inucncrunt  lapidem  rcuolutum 
a monunicmo.Et  ingrcllx  non  iniienc- 
rum corpus  Domini  1 e s v. 

Hic  quxdam  figna  tanguntuf 'Rerurredionis, 
& hxc  funt  duQtreuoiutio  lapidis, & quia  non  iu- 
uencrunt  in  monumento  ptxlcniiam  Dominici 
corporis.  Dicit  igitur  [Ec  imicnerunc  lapidem  tc- 
uoiuium  amonumentojNon  quod  Dominus  in- 
diguerit hac  reuoluttonetquialicut  de  matrisvte- 
fo»  dc  de  monumento  hinc  & inde  exiuit  intaflo 
claulucx  dgnaculo.  Ezuh.^^.  Porta  hxc  claufa 
ed , Se  non  aperietur : quia  Dominus  Deus  Ifracl 
ingrefHiscd  peream.  Clauhs  enim  odiis  hfnc& 
inde  exiuit : vt  fciamus  cum  efle,  cui  nihil  obdat» 

! Si  cui  omnia  feruiunt  ad  miium-Lapis  autem  ifle 
I obdutiitionem  cordis  nguiHcar,qui  deuote  Deum 
, quxrentibus  reuoluituf.  /W^rr.  tlitm.  Quis  rc- 
I uoluct  nobis  lapidem  ob  odio  momtmenti;Et  ref- 
picientesviderunt  reuolutum  lapidem.Erat  quip- 
pe magnus  valde.  EXfch.i  1.  Auferam  a vobis  cor 
lapideum,  & dabo  vobis  cor  catneum.  Sicigituc 
in  deuotione  rpiricus  lapidem  inuenerunt  rcuo- 
lutum  a monumento , in  quo  cum  Domino  lisv 
includi  Sc  abfeondi  defidcrauctunt. 

Et  ingreflx  non  inuenerunt  corpus  Domini 
I E s V ] Diximus  in  ante  habitis  , quod  duplex 
cratxdificiom  Icpulchri.  Quod  enim  primo  oc- 
currit , ciipta  quxdam  fuic;&  cx  oppofito  odi)  il- 
lius criptx  t erat  fpclunca » in  qua  poluum  fuit* 
corpus  Domini : & lapis  prxgrandis  illi  fpclun- 
cx  fnprapodtus  » quem  rcuolurum  vidertmt : S: 
ingreife  funt  mulieres  in  xdiBcium  aiueiioris 
crip^tx,  &:  videntes  lapidem  reuolutum, fcufcTunc 
non  ibi  e(Te  corpus  Dominicum,  lam  enim  erat 
I E s vs  glorificatus  » nec  poterat  iuBrmis  locis 
detineri » nec  deliburionevnguemi  corporalis  in- 
diguit > qui  furrexerat  gloria  Refurre^tionis  de- 
libutus. Et  hxc  ipfa  non  inuemio  corporis  hoc 
pfxtigurabac » vt  non  dc  extero  in  corporis  in- 
Btmitatcqiixrerciur,  fed  in  gloria  crcdeutiir : ira 
quod  omnis  lingua  libi  condtererur , quia  eilet  in 
plena  gloria  dexterx  l’attis.  i.Connh.^.  Itaque 
nos  cx  hoc  neminan  nouimus  fecundum  cai- 
nem»hoc  cd,  fecundum  carnis  infirmitatem.  Et  d 
aliquando  cognuuimus  fecundum  carrrem  Chrt- 
1 dum,  hoc  cd,  fecundum  carnis  infirmitatem»  fed 
I nunc  iam  non  nouimus : quia  iam  gloria  deitatis 
eius  etiam  camis  fubdantiam  tota  gloria  leplc- 
uerat.  Pialm.%.  Gloria  & honore  coronadi  eum. 
Htbr.i  Eum,  qui  modico  ab  Angclisminorarus 
ed»Ip.svM  videmus  per  patlioncm  mortis  gloria  Si 
honore  coron-tturD. 

I Vnguenta  fpifitit.alia  parentur. & aromata  gfo- 
rix  Domini  congruentia,  Si  non  qux  aliquid  in- 
I firmitatis  odendant  in  Domino.  Parentur  in- 
' quam  vnguenta  compunflionis » deuolionis  , Si 
gratiarum  aflionis.  Vugitenra  quidem  compiin-* 
dionisex  fpeciebaspungiiiuis  , dolorem  cordis 
inducentibus.  Quod  fit  ex  confideratione  pecca- 
torum » immixtis  quibufiam  lenttiuis  fpei » & fi- 
ducii  venix-  Er  Z,«c.7.  llgnificaiurpcr  vnguen- 
tum  , quod  pttcatrix  mulier  fuper  pedes  Domi- 
ni (qui  funt  mifeiicordia  & itiflitix  fux  veri- 
tas , liuc  fcucritas  c\ia^  gemiro ) effudit.  Vnguen- 
Gg  3 tum 


Digitized  by  Google 


354  D.  Alberti  Magni>  Ord.  Pr^ed. 


com  deootionis  ex  coD(ideraiione  diuinz  bo> 
nicatis » & dulceitnis , & gloiix  pcarparecur.  Ec 
(ignificaiur  pcc  vnguenmm , quod  Joan.xi.  Ma* 
ria  Magdalcna  fupec  caput  Domini  ;(quoJ  eft 
Peus } cum  magno  odore » qui  totam  Ecclcliz 
domum  repleret  > elTudit  per  deuoiionem.  Vn- 
guenrum  autem  gratiarum  afttoois  > ex  omnibus 
perceptis  i Deo  berteficiis  commifeetur » & prz* 
paracui.  Et  quiaquzdam  fuot  beneficia  huma- 
jiitatis  t quzdam  deitatis  « quxdam  a manu 
Pomini  ficuc  dona  fanitamm  , quzdam  ab  oie 
£cuc  do^inz  iUuminationaai , quzdam  a pe> 
dibus  ficui  fatigatio  itinerum , quando  nos  ad 
gratiam  circtimiensquzfiuii : quzdam  a brachiis 
tc  humeris  • in  quibus  nos  fupponauit : quz- 
dam  aurem  ^ doifo  , in  quo  flagella  pro  nobis 
fuflinaii : quxdam  autem  a capite , quod  arun> 
dine  percuifum  & fpinis  hirfutum  fuit  : quz' 
dam  etiam  a locis  clauotum  » & quzdam  i 
lancefttione  laceris  : ideo  hoc  vnguentum  fi- 
gnificaiurper  illud  quodditiflimi  & inclyti  vi> 
ri  lofcph  ab  Arimathia  & Nicodemus 
fupet  totum  corpus  Domini  cfluderunc.  Hzc 
igitur  vnguentacura  ?irtucum  odoribus  pczpa-> 
lentur.  Etficnonroorruis  ^ fed  cum  Beatis  Do- 
minus inuenitui» 

Ec  facium  c(l » dum  mente  confler* 
Daexeffene  dc  iflo,  ccceduo  viriflc- 
terunc  fecus  illas  in  vcflc  fulgeoch 
Cum  cimerene  aucem , 6c  declinarent 
Arulcum  in  terram,  dixerunt  ad  illas: 
Quid  quxricis  viuencem  cum  mortuis? 
Nod  cfl  hic.fed  furrexit. 

Htc  tangitur  de  apparitione  angelica , quz  in- 
ftruxii  mulieres  de  Elcfune^ione  : & habet  qua- 
tuor  pacticuias,in  quarum  prima  dicitur, qualibus 
exiftentibus  mulieribus  Angeli  appatuetunc:in 
fecunda  autem  quot  & quales  Angeli  fueruni  qui 
apparuerunt : in  tertia  autem  qu^es  fa^  fuisc 
mulieres  ex  Angelica  appariciorz  : in  quarta  vero 
qualiter  ab  Angelis  fiint  coofonatz  & inflrudfz. 
Dicit  igitur  [Et  fadlura  cfl]  Dd  prouidenda , quz 
omnia  przotdinauic[dum]  mulieres  [meme]  hoc 
cfl , animo  pet  cogitationes  menfiirantes  faAum 
hoc  , & circumflanttas,  & cauras[conflecnatz  ef- 
fenr  dc  iflo]  Dubietas  enim  RelurreAionis  non 
permifit  mentem  eleuari  ad  veritatem,  &vehe- 
mentifllmus  amor  Domini  recedere  tanquam  a 
re  defperata  non  patiebatur.  Ec  ideo  flames  ibi 
mente  coofleroabantur.  Et  erat  illa  conflernario 
dc  doloris  de  abfentia , & amoris  Domini  vehe- 
mentia , & adinitaiioue  reuoluti  lapidis  confe- 
dU.  Et  fic  flabant  in  mentis  agonia  flupefa£lx. 

Impleti  fune  flupore  & exiafi  in  eo  quod 
contigerat  illi. 

Ecce  duo  vici  ] Secuinium  efl  de  apparitione 
Angelorum  [Ecce]  in  euidciiti : quia  com  claiita- 
tc  magna  apparuerunt : ita  quod  ficut  dident 
Exterriti  funtcoflades>&  fadli  finit 
velur  mortui[duo]autert>  fuerunt  Angeli,  vt  duo 
fignificarent  circa  Chriflum  AngclotumoiHcia, 
fcriicct  , miniflrantes  & afliflemes.  Dttniel.y. 

millium  afljflcbant  ci  : dc  dedes  millles 
centena  millia  miniflxabaoc  ei.  Et  ideo  nalcenre 
ponpioo  in  loco  appaiuenuic  Angeli.  Et  ficui 


cemaro  Domino  acceflerunt  U roiniflraoenine 
Et  ficut  pugnanti  in  Paflioms  anguflia 
aftiterunt  Luf.it,  Ita  nunc  pofl  viQoriam  pa- 
ratos fe  exhibent  eis, pro  quibus  Chtifluspugna- 
uit  deuotis  fidelibus  [ viti  autem  duo  ] dicuntm; 
quia  in  vitili  vultu  & opere  apparuerunt , me- 
tum incudentes  reprobis , & a timore  liberantes 
deuotos.  Mdtib.ti.  Nolite  timere  vos.  Gre- 
Illi  dmeanc  qui  ad  fociecatem  Angelo- 
tum  noQ  peuinenc.  Vos  autem  cuc  timetis  qui 
vefltos  ciues  videtis  i [ fleterunc  ] forticei  aflite- 
runt , vc  illas  ab  infidiis  cuflodum  protegerent, 
& hoflibus  merum  mcucetent.  Supiem.n.  Sce- 
terunt  comta  hofles,  6c  de  hoftibus  fe  vindicaue.^ 
tunc.  Ec  hoc  efl  quod  dide  [ iuxu  illas  ] appro- 
pinquando eis  pet  auxilium.  Pfdim.67.  Przuenc- 
runc  principes  coniundli  pfallemibus  in  medio 
luuencularum  tympanifleiarum.  Iflz  enim  mu- 
lieres cympaniflriz  Domini  fuerunt,  vbique  eum 
fequemes  6c  miniflrantes  , Sc  laudes  hias  ao- 
nuiuiantes  [in  vefle  fulgenti  j candida  : vt  ex  ipfa 
vefle  mulccrenr  pias  & deuoias animas : & figni- 
ficatene  iam  omnes  in  Chtiflo  rperames  fqui 
vellis  eius  fiint ) ad  candorem  iufbtiz  rediuiile. 

Si  fuerint  peccata  veflia  ficui  coccinum, 
quafi  lana  alba  erunt.  Et  fi  fuerint  rubta  quaJi 
vermiculus,  quafi nix dealbabuntur.  Sunt  rubra 
peccata  quz  dccarise  oriuntur  defanguine,  illa 
candoris albedinem  accipiunt,  qui candoiinvel- 
Icte  Agni  Dei  apparuit.  Vccmiculi  aacem  funr 
motus  tenuiionum,qui  tortuofi  funt  ficut  cfl  mo- 
tus vermis.  Et  illa  quz  dc  temacionibus  ornm- 
rur,  ad  albedinem  niuis  conueriuniur , hoc  efl, 
czleflis  innocentiz,&  luminis  czii  candoiem.  E( 
fic  itt  vefle  fulgenti  apparet  Angelus. 

Cum  timerem  autem  , & declinarent  voltum 
in  terram  ] Tertium  cfl  in  quo  oftenditur  tiraot 
&:  verecundia  muliebris.  Timor  quidem  in  hoc 
quod  dicit  [ cum  timerent  ] qui  timor  efl  cerioc 
magnitudinis  gloriz  angelle^  Propece  quod  etiam 
Mdtih.it.  Dixit  Angdus  : Nolite  timere  vos. 
Vbique  enim  boni  Angeli  confottam  » & ab- 
flergunt  timores  & terrores.  Luc.i.  Ne  timeas 
Zacharia,  exaudita  cfl  oratio  tua.  Item  : Ne  ti- 
meas Maria , inucnifli  gratiam  apud  Dominum, 
a.  Pdf  dhp.xo.  Nolite  timere  , neque  paueatis. 
Et  pofl  pauca  : Sed  tantummodo  confidenter 
flate.  Extd.x^.  Nolite  timere  : flate,  & vide- 
te magnalia.  Tamen  infirmitatis  humanz  , Sc 
przcipue  pufillanimitatis  muliebris  efl,  ad  in- 
confiieta  timere  [ & ] verecundantes  vultus  vi- 
riles in  Angelis  [declinarent  vultum  in  terram] 
£ccli.t6.  Gratia  fiipcr  gratiam  mulier  fanda  & 
udorata.  Extollentia  enim  oculorum  fupcc- 
iam  Sc  libidinem  carnis » Sc  petulantiam  figni- 
ficat  in  muliere.  Eceh.i^.  Extollentiam  oculo- 
rum meorum  ne  dederis  milii:  dc  omne  defide- 
lium  malum  auetee  a me.  EcciutC.  Fornicatio 
roulietis  in  extollentia  oculorum,  dc  in  palpebris 
illius  agnofliiur.  Et  ideo  declinaneiuni  iflz  ocu- 
los fuos  in  tetram. 

Dixeiunt]  Angeii[ad  illas]  mulieres.  Duo  di- 
cunt Angeli  : roodiciiarem  fidei  in  mCilicribiis 
erigunt  reprehendendo  dc  inflruendo : fecundo 
autem  ad  fidem  verborum  Chrifli  reducunt  cor- 
da fandarum  mulierum.  Dc  primo  adhuc  duo 
ponunt : rcprehcnfionem  videlicet,  dc  inflrudlio- 
ncm.  Reptchenfionpn  quidem  in  hoc  quod  di- 
cunc 


Digitizei 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.X  X I V. 


cune[Quid]  hocdl,  quare  [qozritis]  ficuc  dubi- 
unies  de  refuiredlionc  [viuencem]  immortaliter 
[cum  mortuisjhoc  e(l,in  mortis  vinculisdetemis. 
Filius  enim  Dei  vinculis  mortis  detineri  non  po- 
tuit* licet  pro  nobis  mortem  aiTumpferic.  Ait.i, 
Quem  Dcifs  fuicirauit  foluiis  doloribus  inferni: 
iuxu  quod  impolEbile  fuitdedneriabillo.Dauid 
enim  dixerat  in  eum  : Quia  non  derelinques  ani- 
mam meam  in  inferno,  lUC  dabis  Sancum  tuum 
videte  corruptionem.  Notas  mihi  fccidi  viasvi- 
tztadimplebis  me  iucundicatc  cum  facie  tua.  Et 
ideoToluscft  intermortuos  liber; quia  vinculis 
mortis  in  nullo  fuit  obligatus.  Hxc  cft  ergo  le- 
TCcheoiio  modiciiatis tidei.  Matih.  ij.  Modicx 
Uei  quare  dubkalli? 

Nonefthic]  Rrceft  inftrudioRefutrc^iioms 
[Nonellltic  ] iutoco  mortuoium detentus.  lUe 
enim  locus  eft  eorum , qui  apud  inferos  detinen- 
tur. Pfaim.  ap.  Abdraxifli  ab  inferis  animam 
nieam.O/ea  1 3.O  mors  ero  mors  tiia.motfus  tuus 
eio  inferne. /’^/.7j.Jbi  confregit  potentias  atctiu, 
finitum  • gladium , ic  bellum.  In  morte  enim  de- 
ftruxit  mortis  potentias  , quas  antcfupsr  omnes 
exercuit.  Arcum*  hoc  e(l,atuiqux  fentemix  obli- 
gacioiiem*  qua didum efl  Gintf.i.Motie  moiie 
fXuni.Scutum  etiam  peccati, quo  te  mors  in  regno 
fuo  defendit.  Rtm.  f . Regnauii  mors  ab  AJam 
vfque  ad  Moyfen,  etiam  in  eos  qui  non  peccaue- 
runt.  £c  gladium  quo  iogiiiauit.  hoc  efl,  corpo- 
ris mottalicatem  * propter  quam  corpus  mortis 
vocatur.  Bellum  autem  cfl  claufura  infernorum, 
quibus  mortuus  impugnabatur.  HTceniin  om- 
nia Chriftusde(lruxit[fed  futiexic]^momiis  in 
vitam  gloriofam  & immortalem,  i . Ccriaih.  i 
Chriilusfurrcxita  mortuis,  primiti.x  dormien- 
tium. R«m.  6.  Chfiftus  refutgens  a moituis , iam 
non  moritur : mors  illi  vitta  non  dominabitur. 
Quod  enim  monuus  e(l  peccato,  mottuiis  e(l  (e- 
tr^;  quod  aurem  viuit,viuit  Deo,hoc eft,immor> 
taliter  6c  impalfibilitec  ad  iimilitudinero  Dei. 

Recordamini  qualiter  locutus  e(l 
Tobis  * cum  adhuc  in  Galilxa  efTci,  di- 
ccns:QniaoporcecFilium  hominis  era- 
di inmanus  homnium  peccatorum,  6c 
crucifigi, & dic  tertia  rcfurgcrc. 

Hic  mittunt  ad  vetboriiin  veritatis  htinita 
lem : de  quibus  dixit, quod  nunquam  tranGbunt, 
fed  xterna  (labilitate  manebunt.  Dicunt  autem 
tria , fciiicei , quod  cor  ad  fermones  reuocent,  & 
vbi*  & quid  dixit.  De  primo  dicuni[Recordami- 
ni  ] Suminum  enim  e(l  fermones  Dei  ad  memo- 
riam tcuocare.  Jtran.  fi.  Recordamini  procul 
Domini.  PfMm.  1 ^6.  Adhxrcat  lingua  mea  fau- 
cibus meis , fi  non  meminero  tui.  Ideo  dicit  Da- 
uid  Pfdm,  118.  Memor  edo  verbi  cui  feruo  tuo, 
sn  quo  mihi  fpem  dediflirhxc  me  confolataed  in 
humilitate  mca[qualicerlprxdicendo  hxc[lociuus 
cfl]  cuius  fermones  excidere  non  pofliint  [vobis] 
aim  de  omnibus  his  vos  inftriierec  [ cum  adhuc 
in  Galilxaedet]  mortaliscum  mortalibus[dicens] 
MMth.  10-  Ecce  afccndimus  lerofolymam  * & 
Filius  hominis  tradetur  Principibus  Sacerdotum 
& Sctibis : & condemnabunt  eum  mntte,&  tra- 
dent cum  Gentibus  ad  illudendum , & flagellan- 
dum,& auciflgendum,^  tctiiadicrefurgec^quia 


oportet  1 ex  congruentia  redemptionis  [ Filium 
hominis]  in  natura  paflibili  [ tradi  ] tudxis , & a 
ludxis  rtadi  Gentilibus : ficuc  in  ante  habitis  cfl 
expoHrum.  Pfsim.  %6,  Traditus  fiim  , & non 
egrediebar  [in  mamis  hominum  ] ramludxorum 
quamGentiIium[peccatorum]quiiniqii{  fux  vo- 
luntati fatisfacient  in  ipTo.  De  iflis  autem  tradi- 
tionibus multa  in  ante  habitis  di^lafunt  [&  ctu- 
cifigijvt  monismulidx  aucis  hotcot  cumuletur. 
Phihp.  1.  Fadlus  obediens  vfque  ad  mortem, 
mortem  autem  crucis  [ & tenia  dic  rcfurgeie] 
Oftd6.  Vinificabii  nos  pod  duos  dies*&iadi4 
tertia  fufciiabit  nos. 

Et  rccordatx  funt  verborum  cius. 
Ecregre^x  ^ monumento,  nuntiauc- 
nmt  bxc  omnia  illis  vndecim,  Sc  ex- 
teris omnibus.  Erat  autem  Maria 
Magdalcnc  , 6c  loanna  , & Maria 
lacobi,  & cztcrx  quxeum  cis  erant, 
qux  dicebant  ad  Apoftolos  hxc.  Et 
vifa  funt  ance  illos,  ficuc  deliramen- 
tum , verba  ifla  : & non  crediderunt 
illis. 

Hic  tangitur  qualiter  mulieres  vilionemidam 
Apodolisnuntiauetunc.  Dicit  autem  tcia,rcilicet, 
qualiter  ex  indrudlione  angelica  veiborumfunt 
rccordatx  , qualiter  a monumento  legiellx  , 6c 
qualiter  numiauemut  Apodolis.  Dicit  igirnr[Et 
lecotdatx  funcjpec  angelicam  indtu^ionem[vcc- 
botum  eius]hoc  ed.  Domini,  qux  nimia  icidida 
ante  recordati  non  permittebar.  Thrtn.  1 . Mulii 
enim  gemitus  mei  in  me  * coc  meiun  rotrrens; 
I.ttiit.  ta  Quomodo  potui  pUeere  Deu  in  exre- 
inoniis  mente  lugubri?tc  ad  hanc  recordationem 
[ regicflx  funt  a n.onuroento  ] non  quxrenics 
cum  plus  in  monumento.  Tamen  ficui  innuitur 
/can.  lo.  Matia  Magdalenaiion  recedit : &ideo 
Dominum  videte  metuit  [ nuiuiauetunt  hxc 
omnia]  quz  viderant  Cc  audicrant[illis  vndccim] 
Apodolis,  qui  principales  erant[& cxicrisjOifci- 
pulis  [omnibus  ] membris  , vt  edet  omnium  vna 
caufa  Ixtitix,  quibus  vna  caufa  fuit  triditix:daic 
6c  Dominus  dixerat  /«^«.i^.Vos  conttidabimini, 
(ed  triditia  vedta  vertetur  in  gaudium.  Per  mu^ 
lieres  autem  ad  Apoflolushzc  nuntiari  vohiir,ne 
deiedlus  fexus  fecmineus  triditia  abforbeietur: 
quia  fexus  muliebris  fuerat  nuntius  mortis  , & 
ideo  teleuabatur  per  hoc  quod  ed  nuntius  vicx. 
ludtc.  4.  Hac  vice  viftocia  non  reputabitur  tibi 
virorquia  fu  manu  fceminz  tradetur  Sifara.  Def- 
cribitautem  Euangelida  mulieres  ^>et  nomina, 
ne  videatur  fabulaindo^a  quam  dicit. 

Erant  autem]  tdx  mulieres  non  iguotx,nec  ad 
hoc  condu^,  fed  honeflx  & diuites  & famofx 
[Maria  Magdalcna]  cuius  fiatcc  in  ipfacmitate 
dominium  habuit  & puficflioncm,  ficm  tradunt 
hidorix  * iuxta  ciuicatem  teddebat-  Hxc  autem 
prima  nominatur  : quia  feruentior  fuit , & dili- 
gentior  in  omnibus  Chridi  obfequiU  ,vt  dicit 
[ &:  loanna  ]qux  ftcut  Lmc.  8.  dicitur, 
vxot  fuit  Chuix  procuratoiis  Herodis  integno 
[ & Maria  lacobi } mater  maioris,  $c  loaiini^ 
qux  erat  vxoi  Zcbcdxi.  Vel  forte  fiiit  maceria- 
cobi minoris : quia  lacobum  Sc  Simonem  Cha- 
G g 4 xuDcxum, 


356  IX  Alberti  Magni,  Oid.  Prxd. 


nanejrnm,  & lujatn  TaJ'{xiim  : lofcjdi  dif  ipn 
Ium  Dominii  t|utcum  Maiciiia  f<4ii(u&  cll  dc 
apoftolaui  » lullus  cognominabatur  propter 
vitam  fuam  ian^li(]imam.  Ilus  enim  i|uauiur  cx 
Alphxo  genuerat.  Ec  iJco  aliijuaiido  MaciaAl- 
piixi  vocatui  [ & c.ttcrx  ] mulieres  [ qux  cum 
ei  . erant  ]^ii\obreq-.rio  funciis  Dominici  cotnoris 
[ qur  dicebant  ] mmtiames  [.id  Aportolos  fure] 
Ixto  corde  mimiaincs.  ji.  Date  deeram 

maercntibu;i  & viimm  his  qui  amato  animo 
lunt:  bibant  ,&  ubliuifjaiuuc  cgcftaiis  fur,  Si 
doloris  fui  non  recordentur  amplius,  lloccnim 
numium  infundebatur  cis  deue  dccra , gaudium 
generans  in  cordibus  eorum 

Et  vifa  fune  ante  cus  ] Viderant  enim  tot  op- 
probria Si  tot  tormenta,  qnod  ita  ablcondin  fuit 
virtus  deitatis  , qtii.d  oinniiiodcfpcrauccuiu  de 
ipib.  Ibi  ablcimdicacdlurtittidocius. 

J,a.  f t.  Quad  abreonditus  Ul  vultus  cius  Se  de- 
fpc^iis.  Vndcnec  repotanimuseum.  Etidcuida 
vjla  lunt  [ dcui  deliramentum  verba  ifta  ^ Ei  vi- 
debantur ilTe  tiifanix  Si  fauih.itcs  quxdam.  i. 
Cj»’.4.No$  ftulti  propter  Chridnmi.vos  autem  fa 
pientes  in  Chi  tdo.  Sic  ell  ecu  quando  aliquid  dici- 
tur de  Deo  uon  cicdenti.vidcuir  ei  Uultina.i.Cer. 
a.  Animalis  homo  non  percipit  ea  qnx  funt  Spi- 
xiius  Dei.  Stultitia  cA  enim  illi : quia  fpirituaii- 
tet  examiiuiur  [ 5c  non  crc.lrhaiu  illis  J propter 
iauramqnatii  iam  diximus.  Et  ctia  ideo  quiaiam 
per  vetbum  ChnAi  Ajbilitacotdahab:bar,&iion 
cito  mo-.ubantur.  £Vcd  i 9.  Qiiicito  credit , Icuis 
cordccft , 5c  minorabitur,  i.  ^ffr.4.  Nolite  pere- 
grinari in  fcruoTc  , qui  ad  tenutionem  vobis  de. 
I ./oxn.^.Noliic  omni  fpiriuii  aedcrcjlcd  probare 
fpicicus  vtmm  cx  Deo  dnt. 

Petrus  aiucm  furgens  cucurrit  ad 
monumentum  : fic  procumbens  vidit 
linteamina  ToU  polita , Se  abiit  Iccum 
mirans  quod  fadum  fuerat. 

Hic  agitur  qualiter  Petrus  iAa  perexperimen- ; 
t:im  prob.irc  voluit.  Huc  omitrii  Lue.  quod 
/«lan.pleniiis  ponit.f.t  lioc  eA,quoJ  Pemis  5c  loa- 
nes  fimul  cucuriet  lU.  V ude  lO.  Currebat  au- 
tem duo  dmul  :&  ille  alius  Difcipuiiis  prxcuctir- 
lit  citius  Petro  , & venit  ptior  ad  monumentum. 
Si  tunc  inclinauit  fe  Dilcipulus  ille  , ^ introfpe- 
xic  in  monumentum  , non  tamen  introiuit.  Pe- 
trus autem  tuncetiam  procubuit , (icut  hic  dici- 
fjr,0^  non  introfuiupuAca  aitcc  introiuit  Petrus, 
S<  runcetia  iixioiuit  ioa:^’cs.£c  in  illa  dilige?  ti.a 
l’ccti  creditur  ei  apparoiilcDcminus.  EthuccA 
quod  dicitur[£f  pfocubens  ex  dedderio!  vidit  IhU 
1 nteainina  podt.ijQmjd  ia  deut  dicit  Cfcri.Ceiat 
fignum  RcfurtCiAion.^ , nocranlpiidtioniscor-  , 
poris.  Et  di 'it  quod  fujarimn.quodfue-  ! 

rat  fiqier  caput  Ie  s v , vidit  fcoifiim  > non  cum  . 
iimcaiuinibus  podtum  , fcd  feorfum  inuedutum  . 
i i vnuiniucmi : tpix  omnia  dgna  erant  Kclutre- 
£li<>nis  [ & ] i>ico  fcquitur  quod  [ abiit  ] a fcpul- 
chro  , inciteoitu  tamen  fepnlchri  coiiddcrans 
[ fecum  ] hoc  cA  > apud  fe  mirans  qnoj  fadhnn 
fuerat  | pptlm.67.  M r.ibilis  Deus  in  SantAis  fuis: 
qui  lic  fe  a quxicnribus  atiquand-i  .nbreondit. 
Cx/r.uV.  5.  Ciicnibo  ciuitatem,  rpizr.im  quem 
dil.gic  anima  mea.  Et  creditur  quod  tunc  ap- 
paiuit  ei  Dominus.  Vnic  dicunt  Dilcipuli: 


Surrexie  D.  minus  vere  & apparuit  Simoni. 

! Erccce  duo  ex  illis  ibam  ipfa  dic 
I in  caftcllum  , quod  erat  in  fpatio  fta- 
diorum  fexaginta  ab  Icrulaiem,  no- 
mine Emaus.  Et  ipfi  loquebantur  ad 
inuicem  de  his  omnibus  quae  accide- 
rant. 

I 

Hic  incipit  agete  de  apparitione  Domini , qu« 
cAexprcIlumfic  vcium  argumentum  Rerurreflio- 
■jiis.  Diuiditur  autem  in  tics  partes , in  quarum 
piima  agitur  de  app  iritionc : in  fecunda  demif- 
lionc  Difcipulotiim  ad  Gentes : in  tertia  de  A Avti- 
lioiic.  In  prima  autem  agit  Jc  triplici  apparitione; 
& fccunJ.im  tllam  triplicem  'apparitionem  diui- 
dicur  in  tres  partes , in  quarum  prima  » de  appari- 
tione qux  fa^acA  ClcophxS:  Luex;  in  Aciinda 
vero  dcapparitionefadla  Perru:  in  icnia  autem 
dt  illa  qux  facla  cA  omnibus  Amul  Piima  iiaimn 
diuiditur  hi  qtuiuor  partes,  in  quarum  prima  di- 
citur, quando  Si  »bi  apparuit : in  fecunda  autem 
qualiter  ChriAus  apparens . fe  fuis  Dilcipulis 
iiinxit , fcilicct , quando  de  fe  colloquebantur:  in 
tertii*  (jnaliter  racramenta  Uix  Rcfurrcclionis  pet 
Sciiptuijs  oA.-ndit : in  quarta  aut.m  & vltim» 
qualiter  ab  eis  cognitus  fuit.  Didi  autem  in  pri- 
ma tria  , (edicet , nomen  loci , longitudinem  ab 
Icnifalcm , Si  coliocmioDem.  Dicit  igitur 
Et  ecccduocx  illis]  fcilicct  Oifcipulis, quorum 
vmis  infra  dicitur  Cleophas  ; alter  autem  lAius 
au^orcrat  Itbn  Luca<.  Mos  enim  eA  aurorum 
facix  Scripturx,  quod  nomina  fua  tn  fulcnnibus 
fadllsnon  ponunt  propter  himiilitatcm.  Sicut- 
Paului  a.  Or.  1 1.  Sck)  hominem  in  ChriAoante 
I annos  quatuurdecim  ,Aue  tn  corpore  Auc  extra 
' corpus  nefeiosDeus  Ait  Et  non  nominat  fcPaulu, 
cum  rarae»  ipfc  ille  homo  fuerat[ibam]forte  de- 
clir5tesperfcciitione[ipfadielhoccA,ipIa  die  do- 
minicxRefutie^ionisftn  caAellulvbi  fonc  aliqui 
ctedences  amici  DiAipuIoruro  habitabant  [ quod 
. e*ai  tn  Ipatio  Aadioium  fexagima  ab  letufalcm] 

I Stadium  autem  a (lando  dicicui , eo  quod  Heicn- 
ie«gigas,  tantum  vno  anhelitu  cucurriire  dicitur, 
& OctiAe.  Continet  autem  Aadium  centum  vi- 
gintiqumquepalfus,  &eAodiaiia  milliariipars. 
Miiliarc  autem  mille  paAus  continet  Ec  eA  mil- 
liate  dtmidialruca.  Vel  vi  alij  dicunt,  triamillia- 
ria  duas  leucas  perheiunt.  V ndc  Axagima  Aadia  7. 
millia  palfuum  & quingentos  continent , hoc  e A, 
Aptem  raillidia.  A;  dimidium  ab  Icruraicm  ciui- 
uitate  metropoli  [ nomine  Emaus  ] fuitaiucin 
Emaus  primo  metropolis  iiiAgnis  P;dcAinx,  qux 
poA  expugnationem  ludxx.fub  Marco  Aurelio 
Si  Antonio  principe  reAaurata  , cum  Aatu  mti- 
rauit  & nomen.  Vnde  poflea  Nicopolis  cft  ap- 
pellata : quodvrbs  viilorix  miei  precatur.  Ibi  au- 
tem domus  Clcophx  fuiAediciiur,ad  quam  ibai  t 
Luc.is  Si  CIcoplus  [ Si  ipfi  ] duo  colloquebamur 
ad  inuicem]  Ephff.  4.  Omnis  fermu  malus  ex  ote 
vcAto  non  ptocedar , fed  fiquis  bonus  eA » vt  det 
gratiam  audientibus  {de  his  omnibus  quz  ac- 
ciJcrancTcirca  Dominum  Icfum.  Loquen- 
tibusrnim  de  bonis  adiungitfe  Do- 
minus. Fi  hoc  cA  quod 
fcquitur. 

Ec 


Digitized  by  Googie 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XXIV.  K7 


Et  faAutn  cil  dum  fabularcocur^ 
& fecum  quxrerem : 6c  iple  1 e s v s 
appropinquans  ibat  cum  illis.  Ocu> 
li  autem  illorum  tenebantur  nc  cum 
agnofcercnL 

Dicuntur  aurem  hic  tria , (cilicec , qualiter  de 
DomiDO  ad  inuicem  loquebantur : qualiter  Io> 
quentibusde  fe/eiunxic  Dominus  qualiter 
infteuxit  eos  pci  Scripeoras  de  lacramemis  Paf 
Conis  fux  & Refurre^onis.  De  primo  dicit  [ Et 
fadlum  eft]pia;ter  intentionem  eorum  ordinatio- 
ne diuinafdum  fabularentur]  Non  inteudu  dicere 
quod  fabulam  diceicnc  > quod  tnyAica  dice- 
bant > qu«  in  compoittione  iunt  dem  fabula.  Et 
miradelisv  recitabant : ideo  fabulari  dicun- 
tur ; quia  fabula  componitur  ex  ni)  ilicis  ^ mi- 
tis. Er  talia  ifti  fecum  tradlabanc  Saipturis  dc 
Dorainob  Ethoceil  quod  fubiungit  [&  fecum 
qactereoc]mutuo  vnus  ab  alio.'Nid  enim  myfte- 
fia  ctadlaient , iecum  non  quatrercnc.  Quxrcre 
cnimeil  alicuius  profundi  iDcelle^m  indagare. 

Hxc  ell  generatio  quserentium  eum, 
qurccmium  faciem  Dei  lacob,  hr>c  eil, notitiam. 
Eccl$.i9.  Sapientiam  omnium  antiquctmn  ex- 
quiret fapiens,&  in  Prophetis  vacabit : natratio- 
Dcm  virorum  nominatoium  confciuabir. 

Et  ip(e  I e s V s appropinquans'^p!us  & verius 
interius  quam  extciius.  /ac*^.4.  Appropinquate 
Deo,dc  appropinquabit  vobis.  DfM/rr.^.Non  eil 
alia  natio  tam  graodis , qua  habeat  Deos  appro- 
pinquantes dbi,  deue  Dominus  Deus  noder  aded 
omnibus  obfecrarionibus  nolitis  [ ibat  cum  il- 
lis] Mduth.  1 8 . Vbi  duo/ vel  tres  fuerint  congie- 
gaci  in  nomine  meo  ,^in  medio  eorum  fuin. 
frturk.%.  Ludens  in  oibe  terrarum  : & delicie 
mex  ede  cum  dliis  hominum  , hoc  e(l , ratio- 
nabilium j & rationabilia  per  imclledum  tca- 
dlaniium. 

Oculi  autem  eorum]  Difcipulorum  [ teneban- 
tur]non  quidem  a Domino,  fcd  interiori  dubita- 
tione : deut  quando  homo  non  confidit  de  aliquo 
quod  appareat , &:  indicat  impodibile  quod  ille 
iit , ilatim  interior  cilimatio  Ipeciem  vifam  ante 
oculos  conuertic  ad  aliud.  Et  de  talibus  dicitur 
x,Ctrintb,\.  quod  velamen  cdpodtiim  fupracor 
eorura.Nell  cll  verum  quod  quidam  dicuntquod 
percudi  fuerint  acrida  : deue  Sodomitx  Contre- 
Aare  impudice  volentes  Angelos.  Cottf.x^.  Et 
illi  qui  roidi  fuerant  ad  capiendum  Elifeum 
6. ttnt.  1 9.  Percudi  funt  autem  excitate 
ficuc  illi  in  foribus  iufli , cmn  fubitaneis  cooper- 
ti elTent  tenebris.  Nihil  enim  talium  padi  fune 
Dircipuli.Sed  potius  deut  videmus  in  timentibus 
&'  dubitantibus  > quod  modicas  iunduras  & 
valde  didfiniiles  peopeet  imaginationem  imetio- 
tero , putant  ede  animalia  nociua  & fugiunt : aut 
forte  ^iquid  dedderabilium  , & tunc  accedunt. 
Ita  dubitatio  RefurreAionis , & timor  incudus 
ex  ludxis , faciebat  quod  nihil  cognoicebant  de 
apparitione  Domini  extra : quia  etiam  manife- 
fume  le  Domino  coram  oculis  eorum  , non  po- 
ceianc  euro  difaete  cogtK>fcere.  Et  hoc  m^o 
tenebantur  oculi  eotum  [ ne  eum  cognofeerem] 
HoccR  » agnofeete  podent.  Exterius  quidem  vi- 
debant : f^  qoad  in  extad  dubietatis  cxidcnces, 
ioterius  iudidum  diicrccx  cognitionis  de  ipfo 


facere  non  volebant.  /f*  \9.  Palpaulrous  deur 
caxi  parietem , & quad  abfquc  oculis  attrcAaui- 
mus.  leb  }6.  Omnes  quidem  vident  eum : vnuf- 
quiique  imuciur  procul : quia  longe  le  f;cit  pec 
dubitationis  elongationem. 

Et  ait  ad  illos : Qm  fune  hi  fermo- 
nC5 , quos  confercis  ad  inuicem  ambu- 
lantes, & cftis  trifVcs?  Et  rcfpoudcns 
vnusjcui  nomen  Clcophas,  dixit  ci: 
Tu  iblus  peregrinuses  in  Icriilalcm,dC 
non  cognouifti  qus  fada  funt  in  ilU 
his  diebus  i 

Hic  incipit  indru^lio  illuminationis : &:  ha- 
bet parres  duas  , in  quarum  prima  accipit  occa- 
donem  ex  didis  ^ Difcipulis : in  fecunda  ponit 
iliuminaiionem  indrudionis.  In  prima  autem 
tria  continctuur , in  quorum  primo  i collatione 
eorum  ponirui  quxdio : in  iuundo  admit.^iiio- 
nis  rcfpondo,  d res  tanta igiKsretur ab  aliquo: 
tn  tertio  autem  reiteratur  quadiu  , & ponitur 
fadi  narratio.  In  primo  horum  duo  quxiuntut: 
qirx  dc  collatio , & qux  camx  mdirix  dt  caufa, 
qualis  apparebat  inipds.  Dicit  igitur. 

Et  ait  j Dominus  [ ad  illos]  Difcipulos  , qux- 
rens  illuminandi  eos  occadonem.  /van.t.  Erat 
lux  vera  qux  illuminat  oronem  hominem  ve- 
nientem in  hunc  mundum.  Iqau.S.  Qui  fcquitur 
me,  non  ambulat  in  tenebris , fcd  habebit  lu- 
men viix  [ Qui  funt  hi  fennones  qnos  confertis 
ad  inuicem  ] hoc  cfl , dc  qua  materia  funt.  Ncc 
quxtit  ignorans  , fcd  vt  detur  locus  indrudioni. 
Signum  enim  amoris  cft  loqui  de  magilUo.  Et 
dgnum  ed  bonorum  Difcipulorum  fempertra- 
date  dc  dodfina  nugidti.  Dc  primo  dicitur 
Manb.ii.  Ex  abundantia  cordis  os  loquitur. 
P/klm.i^^.  Memoriam  abuiidantix  fuauiiatis 
lux  erudabunr.  De  fecundo  dicicut  /ear.S.  Si 
vosmanfericis  in  fermone  meo,  vere  difcipuli 
mei  eritis,  & cogtrofcecis  veritatem, & vevicas  li- 
berabit vos. 

Ambulantes,  & edis  irides  ] hoc  ed , qux  ed 
idius  tridirix  caufa,  quod  in  criditia  video  vos 
ambulare.  Huius  autem  triditix  caufa  fuit , vila 
in  Domino  prrna  , Si  dubitata  Refutrediu  , Sc 
metus  a ludxis  incudiis.  /oam  Mundus  gau- 
debit , vos  autem  conuidabimini  : IH  tridi- 
tia  vedra  verteiuc  in  gaudium. Ad  vcf- 
pemm  derooiabicur  fictus  , £c  ad  matutinum 
Ixticia. 

Et  rcfpondens  vnus  cui  nomen  Clcophas]  ad 
cuius  domum  tunc  ibant : quia  domus  eiufdem 
fuit  in  Einaus  caAio.  Dicit  amem  j4mbrcf  quod 
fecundus , qui  focras  fuit  Cleophx  > vocabatur 
Amon,  (alias  Amaon ) filius  Rufi  Commu» 
nior  autem  opinio  ed,  quod  fuit  'ipfc  Lucat,  ficur 
fuperius  diximus  [ Dixit  el  ] Domino  [ Tu  folus 
peregrinus  es  in  lerufalem  ? ] hoc  ed  dicere  : es 
ne  folus  peregrinus  i hoc  ed  , alienus  [ in  Teru- 
falcm?]  Et  ibi  ed  incerrogario.  Et  pod  fub 
alia  interrogarione  [ & non  cognouidi  qux  fa- 
da  fum  in  illa  his  diebus  ? [Quafi  dicar.  Hoced 
valde  mirabile,  fi  tu  folus  cs  alienus  ab  his  qux 
fada  fum  , & non  cognmiidiea  qux  de  lamFs- 
mofa  , Si  tam  famofa  fada  funt  his  dieb  i».  Sic 
ergo  legenda  ed  Utera,  (^od  autem  dicit.  Tu 


358  D.  Alberti  Magni, Ord.  Prsd. 


(olus  peregrinus cs  » hoc e(V  » alienus:  lignlBcac 
quod  iain  a cordibus  eurum  propter  dubitatio* 
nem  peregriiubjtut  Amentibus  cotum-  Jja.iS. 
Peregrinum  eU  opus  eius  ab  co.  Hoc  /rrrm.14. 
in  a^niratione  fpiritus  prxuidic » dicens  : Qua- 
te quaTi  colonus  ( aim  Uitrtt)  peregrinus  futu- 
tus es  in  terra  » & quati  viator  d^linans  ad  ma- 
nendum { In  hac  rpecie  omnes  fan^i  Ic  peregri- 
nos cfKciuin : quia  non  fe  tiaram  hic  habere 
manentem  ciuitatem  , fcd  futuram  inquirunt. 
Ilebr-ix.  Confitentes  quia  peregrini  & hofphcs 
fuiit  fuper  tertam. 

Hoc  enim  peregrinorum  eif  proprium  » non 
habere  in  loco  peregrinationis  manllotsem  » fed 
inquirere  futuram.  Peregrini  etiam  e(l  continuo 
cranllre  & non  manete.  i.Par.x.  Obfecro  vos 
tanquam  aduenas  & peregrinos»  abAinerevus 
a cain4libus  deriderii$,quz  militant  aduerfus  at)i> 
roam.  Tertio  peregrinorum  ell  figna  vix  cognof* 
ccre  , & tendere  in  hoc  quod  qiurunt.  a-C'*r.f. 
Dum  in  coiporc  manemus , petegrinainur  a Do- 
mino. Pei  hdemeiiim  ambulamus,  6e  non  per 
fperiem.  Adhuc  quarto  loco : qui  pcrcgrinatiu 
in  loco  peregrinationis , paucis  ad  ktlam  fuAcn- 
racionein  peninemibus  eU  contentus.  ^.Reg  8. 
Vade  peregrinari  vbirunqiie  tepereris,  lia  di- 
dlum  eA  Sunamiti , qui  captiua  intcipretatur. 
Qmnto  etiam  peregriuus  cA  cxul » & in  exilio 
fc  c(Ie  reputat.  GentJ'.:  t-Scito  prxnofcens  ,q«od 
peregrinum  futurum  Hc  femen  tuum  in  certa  non 
(ua.  Sed  fecundum  illam  rationem  peregtini  po- 
nuntur hic » quod  alienum  fe  Dilcipulis  oAendii, ' 
vc  inAcuetee  quod  per  dubitationem  alienatus  j 
fuit  ^ mentibus  cotum.  Sed  liceralts  fcnruscA» 
quem  diximus  fuperius.  Quod  aucem  dicunt. 

Ecnon  cognouiAi]  Tanta  enim  illa  fa^  fue- 
runt in  cordibus  eorum , quod  nullum  hominem 
puabam  ea  ignorare , fcd  omnibus  nota  clle, 
qux  per  publicum  iudicium  in  prxfencia  curbe 
tiCtz  fune.  Notum  fadlum  cA  omnibus  ha-  1 
biiantibus  in  Icrufalem  : ita  vc  appellaretur  aget 
ille  Idaceldcm  a lingua  eoiu,hoc  cA>ager  fangutnis.  \ 
Et  hoc  eA  quoddicunr{&  non  cognouiAi  qazfa-  ' 
Aafunt  in  illa  his  dicbus]/«rfi.  Audite  hocrenes, 
& auribus  [icrcipite  omnes  habitatores  terre  ; A 
faduin  cA  lAud  indiebus  vcAtis»  aut  in  diebus  pa- 
trum vcAturum.  , 

Quibus  ipfc  Jixit:Qu*  ? Ec  dixe- 
runt : De  I E s V Nazareno  , qui  fuit  ’ 
vir  Propheta , potens  in  opere  5C  icr- ! 
mone  , coram  Deo  Cc  omni  populo; ! 
Et  quomodo  tradiderunt  cum  fum- 
mi  Sacerdotes,  & Principes  noftri  in 
damnationem  mortis , crucifixe- 
runt cum.  Nos  autem  rperabamus, 
quia  ipfc  cflet  redempturus  Ifrael : 8c 
nunc  fuper  hxc  omnia  tertia  diescft 
hodie,  quod  hec  fada  fune.  Sed  & 
mulieres  quxdam  ex  noflris  terrue- 
runt nos,  quxance  lucem  fuerunt  ad 
monumentum  , Sc  non  inuento  cor- 
pore cius , venerunt,  dicentes  fe  etiam 
vifionem  .\n^cIorura  vidillc,  quxdi- 
cunccum viucre.  Et  abieruntquidam 


ex  noftris  ad  monumentum  , & ita 
inucnerunt  ficuc  mulieres  dixerunt» 
ipfum  vero  non  inucnerunt. 

Qwbus  ille  dixit]  Dominus  Dtfcipulis  [Qu*] 
vt  occafionem  inAroendi  acciperet  [ Et  dixerunt] 
cercatim  tunc  ambo  rerpondciucs : quia  auda- 
ciam ex  collocutione  acceperant  [ Oe  1 e s v Na- 
zareno ] In  iAa  faiAi  narratione  quinque  conti- 
nentur, quorum  primum  cA  magnihcaito  eius 
qui  ocafus  cA : ftxundum  qualueti^  aquibus  in- 
ceife^us  eA  : tertiam  quid  fpetabnrur  de  iplb: 
quartum  autem  relatio  mulierum  dc  Rcfiuredfjo- 
i>e:quintum  autem  cxperimctJtalis  probatio  Dif- 
dpulorum.  Oicuni  igitur, 

Oe  1 E s V ] qui  fecundum  fuum  nonrcn  maai- 
mus  fuit  in  faluicm  gemis : Acut  dicitur  Lcch.^6. 
[NazarenoJ  quicx  paiemali  & patrio  nomine 
totius  fuit  ftos  pulchritudinis  Hc  huiu  (tatis. 
Ecch.i^  riorcs  mei  fniftus  honoris  4:  honeAa- 
[qui  fuit]uon  ab  antcheii»  dt  nudiuAcriius  i leJ 
.ibomni  prxeemo  [ vir  J a inemis  virore,  hh  1. 
Erat  vir  ille  magims  iiucr  omnes  orientaies 
[Propheta  ] confeius  omnium  Dei  fccrctoruin. 

De-imneuto  vidit  vnquam : Vnigenmrs 
Filius  qui  cA  in  fimi  Pactis,  ipicenarrauic.  Ec  at- 
tende quod  iAi  non  agnitum  Dominum  timen- 
tes, timent  cum  Filium  Dei  & Deum  dicere  , led 
vc  Prophetam  confciiun  diuinomm  (ecrcrutum. 
Demtr.  \ S.  Prophetam  vobis  fulcitabit  Dominus 
; dc  fratiil^us  veAiis:  tanquam  me  audietis  eum. 

! Luc.j.  Propheta  mi^iius  runexit  in  nobis.  Et 
[ quia  Deus  villiauit  plebem  fuam'potcm]|vWa/rib. 

I vlum.  Daca  cA  mihi  omnis  poteMas  in  cxlo  Sc  ia 
[ terra.  Mdhh.7.  Loquebatur  Acut  poteAattm 
I habens  [in  opere]  miracuiorum  & vimitum. 

Omnia  quxciinquc  voluit  Domi- 
nus fecit  in  exio  & in  terra : in  mari  , & in  oro- 
j nibus  abyflis  [&  fermorve  ] /esn.y.  Niuiquam  Ac 
locutus  cA  homo  Acut  iAe  homo  loquitur.  Fecit 
enim  quod  docuit-  Qiii  fecerir  & do- 

cuerit» hic  magnus  vocabitur  in  regno  czlorum 
[coram  Deo  ] Ai4tth.\-£c  17.  Hic  cA  Filias  meus 
dilcAus,in  quo  mihi  complacui.  VnJe  Jam.  1 a . 
Venit  vox  de  cxlo,  dicens : Et  claiiAcaui , & ite- 
rum clariAcabo[&  omni  popuh)]  Lmc.6.  Omnis 
turba  quxrebac  cum  tangere  ; quia  viteus  dc  illo 
exibat, & fanabat  omnes. 

Etquomodo  tradiderunt  ] lAud  cA  fecundum 
[fummiSacerdotes]  auQotitate  Sc  conAlio  [& 
principes  noAti  ] per  adhibitionem  puteAacis. 
/*4«.t8.  Gens  tua  & poniiAcestui  iradidertmc 
te  mihi:  quid  feciAi  [ in  d.imnationcm  morris] 
Au^Vorem  falutis  inrcrfeciAis  , & periAis 
virum  homicidam  donari  vobis  [ &'  cruciAxerunt 
eum  ] vt  hotrori  mortis , crucis  cunfiiAoncm  cu- 
mularent. Wr?.4-  In  nomine  Usv  Christi  Na- 
zareni , quem  vos  ctudAxiAis  , quem  Deu» 
fufcitauir  a mottuis,  in  hoc  i Ac  aAac  coram  vobis 
fanus. 

Nos  autem  rperabamus  ] Teirium  eA  de  fpa 
Sandorum  dc  ipfo.  Pidlmtjo,  Spes  mea  Domi- 
ne a iuuemute  mea  [ quia  ipfeel^  rcdeinpcuius 
Ifrael]  t.Canmh.i.  In  quem  fperamus, quoniam 
adhuc  eripiet.  /errai.iy.Spesmeatu.  ProHtrh.n. 
Spesquz  didertur,  aAligiranimam.  Ifraclautem 
redemit  de  manu  diaboli , Sc  mortis , & inferni. 
Ofe*  i j . Dc  morte  ccdimam  eos , & de  manu 
monia 


Digitized  by  Google 


in  Euang.  DXuc.  Cap.X  XIV.  ^59 


moeris  liberabo  eos  { Ec  nunc  fuper  hxc  omnia] 
quae  dixuTms[ienia  dies cftjin  qua  feprzdixic  fuc- 
icdurum  a morte » qux  cil  dies  peremptoria  no. 
ftrx  confolationis.  Matih.io.  Tertia  die  tcfur« 
get.  M4t1b.11.  Sicut  fuit  lonas  in  venire  ceti, 
tribus  diebus  & tribus  no^ibus  : ita  erit  Filius 
hominis  in  corde  tcn*.  Sfpb.^.  Expedamein 
diem  refurredlionis mex in  fututum  [quod hxc 
fa^a  funt  ] nec  adhuc  recepimus  denderatam  no- 
bis confolationem.  /fu.  vltim.  Ecce  ego  ipfc 
confolabor  vos  : & in  lerufaletn  confoUbimint: 
vid^tds  & gaudebit  cor  velhum.  Um.xC.  Iie> 
rum  aatem  viddx)  vos , & gaudebit  cor  veilrum, 
Sc  gaudium  veiltom  nemo  tollet  a vobis. 

Sed  & mulieres  quxdam  ] Hoc  e(l  quartum  de 
annuntiatioiK  mulierum  , de  quibus  fuperius  di- 
d^umeft  [ex  noflris  ] quia  difcipulx  Domini  fue- 
runt • iicuc  Sc  nos , & iequentes  onm  nobircum. 
MetU.  z6.  Gratia  fuper  gratiam  mulier  fan^a  & 
pudorata  [terruerunt  nos]  liU  autem  tenitio  fuit 
de  hoc,  quod  nuntiaueranc  eum  fe  non  inuenilfe. 
Pftlm.  78.  Terrores  tui  coniurbauerunt  animam 
meam.  Veiquia  terribilem  vifionem  Angelorum 
rumtiauerunt.quc  quali  mortuos  eflecerat  cuUo» 
des.Ideo  dicit,Terruerunr  nos.  Tu  ter- 

ribilis es;&  quis  refiilet  tibi  i Extunc  ira  cua[qux 
gnte  lucem]neaboranibmvidercmur  [fuerunt  ad 
monumentum]  Mare.  1 6,  Et  valde  mane  vna  fab 
batorum  veniunt  ad  monumetuum.  /(74ff.ro.Vna 
autem  fabbatt  Maria  MagdaJene  venit  mane, cum 
adhuc  tenebre  eHent,  ad  monumentum  [ & non 
inuento  corpore  eius  ] quod  vngere  volebant- 
Csni. ).  Per  nodes  quxfmi  quem  diligit  anima 
mca:quxHui  ilium , & non  inueni  [venerunt]  ad 
nos  redeuntes  de  fcpulchro  [ dicentes]  nobis  Ixco 
nuntio.4.Xr^.7.Dies  hxc  boni  nunti)  e{l:ri  tacue- 
rimus & non  Duntiauerimus  vfque  mane.rceleris 
argueremur[(e  etiam]  quafi  fecundo  ligno  Refur- 
redtonis  eius.  Primum  enim  fuit  quod  corpus  I 
non  inueneiunitcum  tamen  linteamina  iacuerum 
in  fcpulchto.  Secundum  autem  lignum  fuit  villo 
Angeldfum[villonem  Angcloruu>jC7r»fy?  t i.Ca- 
llra  Dei  funt  hxc.Sicuienim  Angeli  inllruxerunt 
patriarcham,  & Icgiflatorcm , & ducem 
!ia  nunc  recedentes  ab  iliis  indrmint  Ecclcliam. 
Vnde  hfepbm  dicit,  quod  ante  deftrudionem 
lerufalcm  auditx  funt  voces  Angelorum  in  acre 
dicentiumiTranfeamus  ab  his  fedibus.  ^/4/«. 90. 
Angclisfuis  mandauit  de  te  : vt  cuftodiant  te  in 
omnibus  viis  tuii[qui](cilicet  Angeli[dicunt  eum] 

I r s V K fcilicct  [ viucte  ] Vnde  fupra-  Quid 
quxrnis  vioentem  cum  mortuis  J /041».  t.  Sicut 
Pater  habet  vitam  in  Icmetipfo : lic  ^ Filio  dedit 
vitam  habete  in  remciipfo. 

Ec  abierunt  ] Illud  e(l  quintum  in  relatione 
iHa[  abierunt  quidam  ex  noUris]  loannes  Sc  Pe- 
trus, fteut  fupeitus  didum  ell[ad  monumentum] 
vt  probarent  dida  mulierum,  i.  Thtjf.j.  Omnia 
probate,  quod  bonum  eA  tenete  , ab  omni  fpecic 
mala  abllinetevos[dt  ita  inueneiuni  licut  muliC' 
resdixcrunt]de  angclicavifionc[iprum  vcro]Do- 
minicum  corpus[non  inucnerunt]/«4'f.4.mulieri 
dixeram:Iam  non  propter  tuam  loquelam  credi- 
mus. Ipfi  enim  vidimus  & feimus. 

Etipfe  dixit  ad  COS  :OiIuIci  & tardi 
cordead  credendum  in  omnibus  quar 
locuti  funt  Prophetae.  Nonne  hasc 


oportuit  pati  Ghriftum,  & ira  intrare 
in  gloriam  fuam? 

Et  iple  dieic  ad  eos  J incipiens  docere  cos  cx 
verbis  eorum.  Matih.^.  Apeiicns  0$  fuum  doce- 
bat Difcipulos  fuos.  Diuiditiir  autem  hxc  pars 
in  duas,  in  quarum  prima  agitur  de  Scripturarum 
iniUudioiie : tn  fecunda  auiem  agit  de  Domini 
agnicioue  In  prima  harum  tria  facit  Primo  enim 
ponit  incredulitatis  exprobrationem  : in  fecundo 
veritatis  oilenllonem:in  tertio  autem  ponit  ciaf- 
dem  veritatis  per  Saiptutas  demonllratfonem. 
Dicit  ergo  [O  llulci  ] StuUidicuntur  quafi  Aoli- 
di , ex  hoc  quod  cx  longo  magiAcrio  ChrAi  tam 
patum  profecerunt.  //«.  ^ 1.  Stultus  fatua  loquc- 
tur.  Htbr.f.  Cum  deberetis  magiAri  elfe  propter 
tempus:  rutfum  indigetis  vt  vos  doceamini  qux 
funt  elemenu  fennonis  iuAicix:&  lafheAis  qui- 
bus \z£tc  opus  fit  [ & tardi  corde  ad  credendum] 
Marc.vUim.  Exprobrauit  incredulitatem  eorum 
& duritiam  cordis : quia  his , qui  viderant  eum 
refutrexiAe,  non  ccMiderum  [ in  omnibus  que 
locuti  funt  Piophetx  ] Propiietx  enim  maxime 
prenuntiauerunt  de  gtatia , &facramcncis  fa^is 
per  ChriAum.  Ec  de  verbis  illorum  fxpe  tradjt- 
uic  ChriAusatm  Dilcipulis  fuis.  i .Perr.i.Defa- 
luce  exquilierunt  atque  fctucati  fune  Prophetx, 
qui  de’fututa  in  vobis  gratia  prophecaueiuni: 
Icrurantes  in  quod  vel  quale  tempus  in  eis  Agni- 
Acarct  Spiritus  ChriAi , pexnuntians  eas  qux  iti 
ChriAo  funt  palTiones , Sc  poAeriores  glorias. 
Quia  hoc  ergo  fxpe  tra^auic  cum  eis  Spiritus 
ChriAi : proprei  hoc  arguuntur  de  cardirate  cre- 
dendi in  omnibus,  qux  locuri  fune  Propherx. 

Nonne  hxc  oportuit  pati  ChriAum  ] Pallio 
enim  cA  oAium  glorix:quia  fangutsChrim  rom- 
phxam  amouit.  Pfslm.  io6.  Contriuii  portas 
xreas,  & vcdlcs ferreos conAegic  :fu(cepit  eos  de 
via  iniquitatis  eorum.  Item  hoc  modo  libi  cor- 
poris gloriam  promerait.7l:Mhp.t.  Propter  quod 
& Deus  exaliauit  illum, & dedit  illi  nomen  quod 
eA  fuper  omne  nomen.  Hoc  etiam  tnodo  nobis 
reconciliaiipnem  inuenic.  Rotn.  $.  Cum  inimici 
cAemus  recoodliati  fumus  Deo  Patri  per  motre 
Fili)  eius.  Adhuc  autem  quia  hoc  pretio  dc  non 
alio  mundus  redimi  potuit : quia  illud  plufquana 
totus  mundus  valuit. i.Perr.i. Non  corru^ibili- 
bus  auro  vel  argenro  redempd  cAis  \ vana  veAra 
conueifatione,  fcd  prctiolb  fanguine  Agni  imma- 
culati ChriAi.  Adhuc  autem  Hc  nobis  fotmam 
patientix  & fpei  dedit.  i Petr.  a.  ChriAus  palfiia 
cA  pro  vobis , vobis  relinquens  exemplum  vt  le- 
qiianiini  veAigia  eiu«.  Tandem  etiam  lic  ni.ixi- 
mamelTe  futuram  gloriam  oflendit,  qux  tot  & 
tantis  paUionibus  non  cA  digna  , fcd  meHor  in 
inhnitum.  Rem.S.  Non  funr  condignx  palAones 
huius  temporis  ad  futuram  gloriam  qux  reuelabi- 
tut  in  nobis.  t.C$r.  4.  Id  enim  quod  in  {tfxfcnri 
cA  momentaneum  & leue  tribulationis  noArx, 
fupra  modum  in  fublimitate  xtemum  elorix 
pondus  operabitur  in  nobis , non  concem{U«ni  i- 
bus  nobis  qux  videntur,  qiix  non  videntur[& 
ita  intrarem  gloriam  fuamj  2.  Videmus 
I E s V A pet  palllonem  mortis,  glotia  A:  honore 
coronatum  Jae^h.  i.  Cum  probatus  fuerit  acci- 
piet coronam  vitx , quam  reproinifu  Deus  dili- 
gentibus le. 

Et 


360  D.  Alberti  Magni,  Ord.  Prsed. 


Et  Incipiens  a Moyfe,  & omnibus 
Prophetis,  intcrpreubaiur  illis  in  om- 
nibus Scriprutis,  qux  de  ipfo  erane. 

Ecce  per  Scripturas  eius  quod  dixit  ptt^acio. 
Dicic  igitur  [ £c  incipiens  a Moyfe  ] hoc  ei\  , a 
Scriptura  Moyfi.  Vnde  dixit  ludxis.Noli- 
te  putare  quod  ego  accufaturus  fuio  apud  Patte; 
cd  qui  accufai  vos,  Moyfes , in  quo  vos  fperatis. 
Si  enim  aedereds  Moyfi, crederetis  forlitani^ 
mihi.  De  me  enim  ille  fccipru-  Si  autem  verbis  il- 
lius non  creditis  : quomodo  verbis  meis  credetis- 
( & omnibus  Prophetis  ] Vnde  de  omnibus  Pro- 
phetis dicit  £c</i.  j 6.  Da  mcrcedem  Domine  fu- 
liinentibus  te,vc  Prophetx  tui  BJcIcs  inuenian* 
tur.  Et  ideo  cum  Domino  Mm  h.  iS.  Moyfes  Sc 
Elias  apparuerunt , vc  legis  leftimonium  haberet 
&Pcupltetarum[  interpretabatur  ilHs  ] hoc  cfl, 
exponebat  myfteriain  omnibus  Scripturis  [qua;' 
hoc  cft,  quia  iilx  [ de  ipfo  eram  1 Mdre.  1.  Scot- 
fom  omnia  dilTcrcb.u  Difcipulis  lms.l.Or.i4,Pro- 
pherx  duo  aut  ites  dicant , & exreri  diiudicent. 
Hoccd  ficuc  C^n.4t.vbi  captitii  foinnia  vidciont: 
& lofcph  interpretabatur.  Pf^f.  «7.  Tenebtofa 
aqua  in  nubibus  acris,  hoc  eft  , dodrina  in  Pro 
phetis.  Sed  in  fulgore  cius,  hoc  cft,  in  interpre- 
tationeeiusnubes  rraniierunt'. quia  oblbira  lu- 
minofafccic.  Job  18.  Abfcondica  produxit  inlu- 


Et  appropinqiianerunt  caflclloquo 
ibant:  6c  ipfc  fc  iinxic  longius  ire.  £c 
coegerunt  illum , dicentes : Mane  no- 
bifeum  Domine, quoniam  aducfperaf- 
cit,  & inclinata  eft  iam  dies.  Ecintra- 
uit  cum  illiS) 

Hic  tangitur  qualiter  agnitus  Dominos  a Dif- 
cipulis.  Dicuntur  autem  hic  quataoi  > in  quo- 
rum primo  meritum  commendatur  hofpicalita- 
tis : in  fecundo  dicirur  qualiter  cognoucruui  eum 
in  fradione  panis:  in  trreto  reuetli  ad  Ic  , ligna 
aduertcrantprzfcntixfuz,  cum  adhucefloic  in 
itinere  ambulationis : in  qiutio  autem  oOeditur 
Ixtitta  tam  iiicundx  nuntiationis.  In  primo  ho- 
rum quaruor  dicuntur;  ad  hofpitium  appropin- 
quatio , Domini  vt  longius  irn  hdio,ad  inanen- 
du  cum  Difcipulis  coadio  , & Domini  cum  Oif- 
crpulis  manHo.  Dictr  igitur  [ Et  appropinqua- 
ucrunt]  itinere  cito  perftdo  [cadclloquo  ibant] 
vbi  fuit  domus  Clcophx,  vt  dicirur. 

Et  ipfe  Dominus  Hnxic  fe  longius  velle  ire] 
Atrcnde  autem  quod  licet  6dio  millo  modo  con- 
ueniat  veritati.  Hanc  veritatem  hxc  fidio  ha- 
buit, qux  hoc  prxeendit  quod  in  mentibus  eo- 
rum iam  fuir.  Longius  enim  aberat  ii  mentibus 
eorum.  Et  hoc  hxchdiu  {Extendebat.  Et  fic  fi- 
diuextecior,imeriotis  veritatis  erae  hdio.Vnde 
hdio  dicitur  hic  compolttio  habitus  exterioris, 
ad  odendendum  imetiorem  habitum  mentis. 
EccU.i^.  Ed  iiiilus  qui  intlinat  fac(em,iSc  hngic 
Tenon  videre  quod  ignoratura  cft.  Tamen  finge- 
re, ficot  dicit  componere  dicimus.  Vnde 

Juti  eompofitores  , figulos  vocamus.  Rom.  9. 
Nunquid  dicit  figmentum  ei  qui  le  finxit : Quid 
n^e  fttcilU  fic  ? Ifta  autem  compofitio  fit  in  bono, 


& fit  in  malo,  fn  bono  quidem,  aliquando  in  Sa- 
pientia fingente  Tapieuta  in  ct^atuns.  Pf*lm.  3 1. 
Qui  finxit  ligillatim  corda  eorum  , qui  intcliigic 
omnia  opera  eorum.  Aliquando  aiucm  fingit  in 
prxeeptis  prudeiuer,in  quibus  componit  difficul- 
tatem, vt  per  obedientiam  delear  iniquitatem. 
Ffalm.  93.  Nunquid  adhxrer.  tibifedes  iniquita- 
tis, qui  fingis  laborem  in  prxeepto  ; Aliquando 
componit  ad  nobis  odendenduro  cordis  noftri 
difpofitionem,  (ictu  hic,Ticuciam  diximus.  In 
malo  autem  furaicuc  , quando  hypocrita  compo- 
nit Tunulationcm.  Sapient,  i.  Spiritus  fam^s 
difciplinx  eftugiet  fidum.  Compofirione  ergo 
habitus  odciidcntts  Difdpulis  qualircr  a cordi- 
bus eorum  clongatus  fuir  ; dicit  [ Qc  ip(e  finxir  Ce 
longius  ire  j Mare.  6.  Circa  quartam  vigiliam 
nodis  venit  ad  cos,  ambulans  Tupec  mate,  Sc  vo- 
lebat eos  pcxicrire 

Et  coegerunt  illum  dicentes]  Crc^ariaj.Ofte- 
ditut  quod  hofpires  non  folum  inuitandi  funr, 
fcd  Si  trahendi  & cogendi.  Hoc  modo  adorando 
Se  renendo  Abraharo  Angelos,  quos  homines  e(Te 
puiauic,  compulit  ad  fecum  manendum  Ce».  18. 
/Jibr.  13.  Hafpitalitacem  nolite  obliuifci.  Pec 
hanc  enim  placuerunt  quidam.  Angelis  hofpitio 
receptis  [ Manenobifeum  ] hofpttalitatis  gratia. 
Rom.  11.  Hofpicalitaccm  feftanres.  Hic  dicic 
Reda  Laicus  fi  vnum  vel  duos  recipit,  hofpitali- 
lacemimpleuit.  EpKcopus  fi  omnes  rnm  recipit, 
inhumanus  cft  [quoniam  aduefperafcic  ] &iam 
tempus  hofpitandi,  8e  hora  aduenit.  /ob  3 1 .Foris 
non  manfic  peregrinus  : oftium  viatori  paruic 
[ & inclinata  eft  iam  dies  ] fole  ad  occafiim  ten- 
dente. /e>-em.  6.  Iam  dectiruuit  dies : quia  lon- 
giores fadx  funt  vmbrx  velpcri.  Nox  enim  eft 
tempus  quietis  hominis , & difirurfus  beftiaiutn. 
Pf»lm.\o^.  Pofuifti  tenebras  & f^aeft  nox:  in 
ipfa  pertranfibuni  omnes  beftix  fylux.  Er  poft 
pauca.  Ortus  eft  fui,  & congregati  rAnt,&  in  cu- 
bilibus fuis  collocabuntur.  Exibit  homo  ad  opus 
fuum.  Sic  etiam  detinendus  eft  Dominus  cura 
vita  declinat  ad  vcfparum.  Et  dicendum  illud 
Pfjim.  70.  Ne  prolicias  me  in  tempore  fenedu- 
cis : cum  defecerit  vimis  mea  ne  derelinquas  me 
Domine  [ &:incrauitcum  illis  ] hofpitium.  Gt». 
14.  Ingruere  benedice  Domini,  cuc  fotis  ftas  i 

Et  facium  cft,  dum  recumberet  cutn 
cis  , accepit  panem  , & benedixit  ac 
fregit  , & porrigebat  illis.  Et  aperti 
funt  ocuii  eorum  , & cognoucrum 
cum  t&  ipfccuanuit  ex  oculis  eorum. 
Et  dixerunt  ad  inuicem  : Nonne  cor 
noftriun  ardens  erat  ;n  nobis  , dum 
loqueretur  invia,  U aperiret  nobis 
Scripturas  f 

Ecce  fecundum,  Se  continet  rria,  (cilicet , qua- 
liter Dominus  panem  fregit,  qualirerin  hoc  ipfo 
agniiusfuic»  & qualiter  ab  eiseuanuir.  Oick 
igitur  [Ec  faiftum  ^ diuina  ordtnatione[cum  re- 
cumberet ] quafi  iallus  cx  itinere  commode  fede- 
rct,  quamuis  tunc  lalTari  non  pofTct.  Can/if.  1. 
Cum  efFec  rex  in  accubitu  fuo  , nardus  mea  dedit 
odorem  fuum,  hoc  eft,  odor  humilis  hofpitalita- 
cis  [cum  illis  ] in  bonis  eorum  quxiem  rcfedlio- 
neur. 


inEuang.  D.Luc.  Cap.XXIV.  361 

modo  cognoucrunc  eum  iiifradione  pa- 


ne. ) SKjiiis  apcrticrit  mihi,  intrabo  cum 
co,  & cttnabo  cum  co , & ipfc  mecum  [ accepit 
panem  ] vc  cx  tadu  manus  virtutem  Mininam 
contraheret  [ & benedixit  ] aliipia  benedid.one 
illis  nota  f ac  frcgK  ] vt  cuilibet  proportionata 
parseiret  [&  poingebat  illis  ] vt  ad  vfus  fuos 
capetent,  Accepit  I a s v s 

panem  A benedixit.ac  fregit,  dc  dedit  Dilciptilis 
Juis.  bic  & a nobis  panis  verbi  vel  Sacramenti, 
denoteeft  accipiendus,  & cum  oratione  benedi- 
cendus. Et  cum  intelledu  & expolitione  fran- 
gendus : & pollca  cum  omni  reuercntia  aliis  por- 
ngendiis.  Sed  nunc  deficientibus  difcipulis  Do- 
mini , heu  dicitut  rie„.4.  Patunli  petierunt 
panem : & non  erat  qu  i frangeret  eis. 

Et  apem  funt  oculi  conim  1 remoto  velamen- 
to quod  fupetius  diximus,  adff.5.  Continui  ce- 
ciderunt ab  oculis  cius  tanqiiam  fqiiami , S:  vi- 
ium  recepit.  Vnguli  enim  dubitationum  lemo- 
mot*  funt : & tunc  viderunt  eum , quem  prat- 
Icntcm habueiiint  [ Ac cognoucrunteum]  quem 
dubietas  quis  elTct  abfconderat.l  loc  autem  duo- 
bus maxime  fadum  frietat. declaratione  fcilicet, 
letmoms./TitsiS.  Declaratio  fermonum  tuo- 
rum illiimmat , & intelleaumdatparuulis-.cV 
obedientia  mandatorum  in  mento  hofpitalita- 
tis.  A mundaris  cmsintcUcuf&lpre 

<■uam.it  ex  oculis  eorum  } vt  glonam  immorta- 
lium non  fubiaccte  oculis  mortalium  oftende- 
ret.  t.Cmnh.i.Quod  oculus  non  vidit , nec  in 
cot  hominis  afrcndit.nec  antis  aiidmit  qua;  pra- 
parauitDeus  diligentibus  fe.  Dicit  etiam  UUIT. 
quod  ideo  cuam.it,  vt  doceret  quod  non  qiixtc- 
tcntlui  gloriam  coram  hominibus.  A/ani.i;  At- 
sendite  nc  ...ftitiam  vefiram  faciatis  coram  lionii- 
nibus,  vt  videamini  ab  eis. 

Et  dixerunt  ad  inuicem  ] Hoc  e II  tcttii.m,  in 
quo  ad  fc  reuettcnt»s,aduertunt  ligna  prefentix 
Domin.  : etiam  dum  non  cognouctunt  eum 
[Nonne  cot  noftrum  ] ex  quo  sita  & raotiis  Sc 
fenfus  procedunt.  Oranicuftodiacu- 

fl^i  cot  tuum  quoniam  ex  ipfo  vita  procedit 
[ ardens  eiatjardote  sbatitatis.C.«ie.8.  Larapa- 
<lcs  Ignis  atque  flimimatum.  Adhuc  autem  atdom 
venatis  diiiinx.  />/./«.,  g.  eloquium 

timm  vcheracnret : & fetuiis  tuus  dilexit  iliud. 
Adhuc  autem  ardore  Spiritus,  vdff.i.  Apparuc- 
tuntillisdifjmritx  lingui  tanquam  ignis  : fcdit- 
que  lupta  fingulos  eorum  Spiritus  frimaiis. 
Adhuc  autem  ardore  zeli .5.pb.,. In  ,g„e  icli  mei 
deuot.ib.eut  omnis  terta.  Sic  ego  ardens  ctat 
fdum  loqueretur  in  via]vctbis  ignitis./yi/m.i  i. 
Eloquium  Domitii  igne  examinatum  , proba- 
tuni  tettx,  pur^tum  feproplura[&  aperiret  no- 
^sSct.ptut.s]hoceft,  myfteria  .Sctiptutatum 
^t  intcllcaura  fpintualcm.qui  foluscllclauis 
Sctiptuiaruni.  /yx.ax.  Dabo  cl.li.em  domus 
Damd  lupcthumeti.m  eius  -.  & claudet.  &non 
cDud«‘  «=  "o"  «it  qui 

Ec  furgentes  eadem  hora  regrefll  fuhc 
in  lerufalem  Sc  inuencrunc  congrega- 
tos vn^im  , Sc  eos  qui  cum  ipfis 
erant,  flicences : Quod  furrexie  Domi- 
nus Vere , Sc  apparuit  Simoni.  Et  ipli 

narrabant  quzgefta  erant  in  via  : &quo- 

£iuiti.  D.Lac; 


Hoc  cft  quartum  in  quo  offenditur  qualiter 
g imlium  fuiun  aliis  conirounicaucrunt.  Dicun- 
tur autem  bic  qiiatuot , quorum  primum  cll, 
qualiter  in  impetu  fpiritus  in  lerufalem  fiinc 
t-grclTi.  Secundum  , qualiter  adhuc  non  Icpara- 
tos  ab  amore  fraternitatis  Difcipulos  inuenc- 
tiint.  Tettium , qualiter  prxuenri  i Dilcipulis, 
gaudia  Rcfuttccfionis  ab  cis  acceperunt.  C[uat- 
riim  autem,  qualiter  vicem  lllis  rependentes 
gaudia  mintiaucrilnt. Dicit igitiit[Ec  furgentes] 
in  impetu  fpiritiisSn  gaudio.  EXjch.t.  Vbi  erae 
impetus  fpiritus , illuc  gaudichantur.  Hinc  cli 
quod  /tf.17.  ao.  etiam  Malia , raodeftix  frrmincx 
oblita, cucurrit , & venit  ad  Simonem  Petrum, 
Sc  ad  alium  Difcipuliim.  Hinc  cll  quod  ficut  iH- 
dtm  dicitur  i Petrus  pnneeps  ApollolotiimAc 
loanncs  , matiititaris  Apoftoiicx  no  recordati, 
cittrcbantduofimiil.ItaStillieontiniiA  furgimc  . 
[ eadem  hora]  quia  nelcit  tarda  rerum  moliniina 
Spiritus  finai  gratia.  PnHot.S.  Difcutte.fefti- 
na.fufcita  amicum  tuum [ tegt.-fll  frmtin  Icru- 
aiem  ] /i/./.i  II . Cuius  parriciprno  cius  in 
idipfnm.  Illuc  enim  afccnderuilt  tribus  , tribns 
I Domini. 

Et  inuencrunc  congregatos  ] in  cor  vnom  & 
anjiTum[vndcam]  Eclic  oporcuir  quod  Thom.ij 
ciTcc  cum  cis;  Congregate  illi  San^os 

cius.quiordinaucrunctertamccumciiis  y»/W.ito. 

In  concilio  iuftorum  &congrcgationt*.<7ffc^/'^9. 
Congreg.imini  filij  lacob  , congregamini  & au- 
dite Ifracl  patrem  vcftrum  [Suoi  qui  cura  iplJs 
erant  ] AHa,  Erat  autem  tiirba  virorum  fere 
centum  viginri-  Omnes  enim  quos  dominus 
congregaucrar,chaiitarisnon  obliti , fimul  ma.* 
nebant. 

Dicentes,  quod  furrexit  Dominus  veri  ] Ecfe 
qiialltctin  nuntio  gaudij  ab  aliis  funt  ptx.ien- 
ti.  Ifd.i  a.  Annuntiate  hoc  in  vniucrfa  tcrra.,yp.- 
M/.t/ll.m. Qui  audit,  dicat.  Veni  [ Veri  ] autem 
dicunt  fiirrcxille,  nc  phsntallica  ctcd.ltur  Refur- 
«aio.  Veta  autem  qux  ollendit  carnem  Si  olfa, 

& loca  claiiotiim  in  corporc.qiix  in  phantafmatc 
& fpiritu  cilc  non  pollbnt  [ & apparuit  Simoni  ] 
primb  quidem  inter  viros. 

Sed  mmen  ante  hoc  omnium  primo  apparbit 
Marix  Magdalcnx.  lodn.  lo.  de  qua  eiccctae 
feptem  dxmoniarquia  illa  multum  diligcbati 
Scidcoliiaus  cius  confolationcm  habete  debe- 
bat. t ic.-j  Dimittuntur  ei  peccata  multa.quo- 
niam  dilexit  raultum.Item  quia  peccatrix  fuerat, 
&pet  hoc  fpem  peccatoribus  dabat.  Mjith 
Non  veni  vocare  iuftos , fcd  peccatores.  Tertio; 
quia  illa  in  deuotionc  cum  Ibla  vnxerat : Ac  ideo 
ei  gloriam  beatxdcl.butiotiisollcndchat..7il.44. 
Ptopterea  vnxit  te  Deus  Deus  tuus  oleo  I.Ttiti* 
pticonfottibustllis.  Quarto;  quia  illa  diligen- 
tius quatrebae,  & ideocriaminuenitqucmqux- 
lluie.  Cxvrie.j . P.iulultim  cum  pettranfillcm  cos; 
inueni  quem  diligit  anima  mea.  Secunda  appari- 
tio fuit,  quando  Marix  Magdalcnx  ciim  aliis 
mulieribus  apparuit.  Mdtth.  vlttm.  .Siirtcxic 
Dominus  , & occurrens  mulieribus  ait , Aucte. 
Tunc  'acccllerunt  Sc  tenuerunt  pedes  cius.  Ter- 
tio autem  eodem  dic  apparuit  Petro.  f.^od  quia 
fafliim  Iit , hic  dicitur : qualiter.  A:  quando,  Sc 
Hh  vbi 


6 2 D.  Alberti  Magni,  Ord  ?rxd 


vbi  non  inucnicuf  * nifi  <]uoii  fctrur  quod  ideo 
inter  Apo^ulos  pnmo  apparuit  Petro,  ne  defpc> 
caret  ex  negatione. 

Et  ipiijduoDiieipuli  [narrabant] toti  illi  con  < 
grcgationi  [ qiir  geftacnmtin  via  } de  confabu- 
latione & inccrprotatione  Scnpturarum[Sc  quo- 
modo ] in  hofpirium  declinantes,  recumbentes 
[ cognouerunt  cum  in  fuCUonc  panis  ] Et  hic 
cit  quarta  apparitio  , eodem  dic  Refuttedio- 
nisfada. 

Dum  autem  hxc  loquuntur , ftetit 
I E sv  s in  medio  eorum  , Se  dixic  : Pax 
vobis  rego  fum  , nolite  timere.  Contur- 
bati vero  , 2^  oonccrrici  cxiRimabant  (e 
Cpiricum  videre. 

Hic  agit  de  quinta  apparioione  , qu*  factacft 
eodem  die,  fcilicetdpu  dic  Refiirrctlionis.Hic 
autem  tria  dicuntur : qualiter  /ciJiccc  apparuit, 
qualiter  turbatos  confortauic  , qualiter  Ic  vere 
rcfurrcxijrc  prob<uiiti)cprimodicit  cna,lcilicct, 
quahrer  vcnit.qualiter  communiter  (e  cis  often- 
dtt,  quam  benigni  falutauit.  Dicit  igitur  f Dum 
hzc  autem  ] gaudia  d uplicis  apparidon  is  [ loque- 
rentur,2cvnus  aliis  exponeret,  & aliter  alia  gau- 
dia referret  : quia  Icmpcr  de  Ce  traiflantibus 
;kJc1\  Dominus  [ I e s v s | qui  materia  erat  fer- 
monis.  1 rs  v s enim  ve  dicic  BtAtm  Berrurdut 
erat  cis  mcl  in  oie , mclos  in  aure , 2c  in  corde 
jubilus.  Dicit  eriam  P/<i/.ii8.  Quam  dulcia 
faucibus  meis  eloquia  tua  luper  niel  ori  ineo. 
De  fecundo  autem  CAntie.x.  Sonct  voxruain 
auribus  meis.  Vox  enim  rua  dulcis.  De  tertio 
dicic  />>/.88.  Beatus  populus  qui  fcic  mbila- 
tinnem.  fob  8.  Impleatur  rifu  os  ruunt , & bbia 
ciia  iubilo. 

I B s V 5 ergo  qui  iic  corde , & orc,&:  aure  To- 
nabat Se  infbnah.it  inter  tos  [ ftctir  in  medio  eo- 
rum ] iiuctligc.quod  ficurdicicur/tfrt/r.io.Tlio- 
inas  vnus  ex  duodecim  non  crar  cum  cis  quan- 
do tunc  venit  1 e s v s.Futc  tamen  cum  ej$  quan- 
do duo  Dilcipuli  de  Eiiiaus  caftcllofuperuenc- 
runt ; fed  ftatira  egrefUts  fuerat  ad  aclusfuos 
agendos  ;<?c  alij  fimul  remanferanc.  £r  ideo  il- 
la vifionc  c(l  pmiacus.  In  San^onim  enim  con- 
gregatione Icmper  imienirur  Dominus.  Vnde 
Jit.um  fit^narUm  \ Falleris  Thom.i  fmilc,  fi  pu- 
t.is  te  inucnirc  I e s v m extra  congregationem 
Sandonmi.  PfdLxto,  In  conitlio  iiiftonim  & 
congregatione  magna  opera  D.rmini.  Stetittr- 
go,  qui  iam  per  mortalitatis  pafliones  inclinari 
non  potuit.  Stetit , qui  i.im  totus  ad  czlum  di- 
rcdiis  fuit.  Stetit,  qui  omnem  virtutis  &iufti- 
tiiCrcdittidmem  implcuir.  Stetit,  qui  nihil  vn- 
quam  curuitatis  in  U*  cxhlhiiit.Stecjr,  qui  iam  de* 
iioftihus  perfede  ttiumphauit. 

De  primo  horum  dicitur  j.  Stcrir,  Sl 

ftitnfus  eft  terram.  McnTiis  enim  fuit  rerram 
huius  morralitatis  Se  ponderis  , ad  cxlcftis  glo- 
lii  immoiraliratcm,  Komafi.6.  ChrKliis  refiir- 
gens  a morruis , i.am  non  moritur : mors  illi 
vitra  non  dominabitur.  De  fecundo 
Mane  aflabo  tibi  & vidclxi  quoniam  non  Deus 
volens  iniquitatem  tu  es.  M.anecnim  rurgemis 
aurorx  Refiirredionis  iic  Patri  aflicic  : quia  co- 
. tus  adcxldbs  Patris  voluntatem  diredus  fuic. 


De  tertio  dicitur  C^tntic.i.  En  ipfc  ftat  |X>(lpk- 
j necem  noftriun,  hoc  «ft,  poft  corporis  noftri  fra- 
gilitatcA,  implens  Scofteodens omnem vimicii 
& reditudinis  iufticiam.  Sic  decet  nos 

unplerc  CMunem  iuBiciam.  De  quarto  dicitur 
/044.i.Mcdius  vcftrumfterit,qucm  vosncfcitis. 
Nos  emm  ncTcimus  nifi  inhnnos  & curuos  in 
peccatis.  Et  rcditudincm  cius  qui  folus  in  me- 
dio vcftrum  ftccit , qui  peccatum  non  fecit,  nec 
e(I  imicntus  dolus  in  linguaeius,  micamur quU 
dem  : Te  J non  plene  tantam  in  nobiscoguofei- 
mus  pcrfcdioncm.  De  quinto  dicirur  S«pient,  1 1 . 
de  ipfo  Se  fuis.  Stecaunc  contra  inimicos , Se 
de  hoAibus  fc  vindicauerunr.  In  illo  enim  fla- 
tu quxntcommilironcs.  Pful.  9 j.  Quis  confur- 
gee  mihi  aJucrfus  malignantes,  aut  quis  flabit 
mecum  aduerTus  operantes  iniquitatem?  Sic  er- 
go ftcric. 

In  medio]  Difcipulorum,  in  medio  virtutis, 
Patris, 2c  hominum.  In  medio  quidem  Oifeipu- 
lorum  , vt  fine  pctfonarum acceptione  xqualcm 
curam  omnibus  impenderer.  In  medio  aurem 
virtutis  , vt  omnem  pcrfcdioncm  virtutis  fe  at- 
tigilTc  dcmonflrarct.  In  medio  Dci&  homtnum» 
ve  fc  racdiacoiem  Dei  & hominum  cflc  compro- 
barer. De  primo  quidem  dicitur  h*n.to.  Ve- 
nit I s s v s , Se  flccic  in  medio  Difcipulorum 
Tuorum.  5-ipir/rr.^.PufiUum  Se  magnum  ipfc  fe- 
cit :&  xqualiecrefi  illi  cura  de  omnibus.  Do. 
ciiit  autem  per  hoc  , ve  in  medio  femper  habe- 
rent fidei  prxdicationem,  2c  Tacramentoruro  di  A 
penCationem.  Nolite  in  perTonarom  ac- 

ceptione liabere  fidem  Domini  noflri  1 e s v 
Christi  gloriae.  Deuttr.i.  IM  panium  ve 
magnum  audietis  : quoniam  Domini  efl  iudi- 
cium.  De  fecundo  dicitur  1 s v s aurem 

tranfiens  , per  medium  illorum  ibat.  Teonfiens 
enim  Dominus  I e s v s inter  peccatores  huius 
viri , femper  attigit  medium  virtutis  , quod  eft 
medium  hominum  , hoc  cil^  ad  quod  turi  Tunc 
homines.  Et  hoc  docuit  Audient  verbu 

poft  tergum  monentis  : Hxccfl  via,  ambulate  in 
ea  : & non  declinetis  neque  ad  dexteram , neque 
ad  finiftram.  Quia  medio  cutiflimus  ibis.  De 
tertio  dicitur  Galat.f.  Mediator vnius  non  eft. 
Deus  autem  vimsefi.  i.Tlmerjb.i.  Mediator  Dei 
& hominum  liumo  Usvs  Cnutsrvs.  Vnde 
talem  mediatorem  fc  non  habere  deplanxit  /ef, 
dicens : Non  eft  qui  vtnimque  poffit  arguere,  Sc 
ponere  manum  in  ambobus.  M Sic  dicitur. 
Hebr.i).  Chriftus  afliftens  pontifex  fucuronim. 
Et  ibi  dicit  GUjf.  Afliftens  Patri,  & afliftens  no- 
bis. Patri  ad  intercedendum  : nobis  autem  ad 
miferendum.  Sicaduocat  pro  nobis : quia  aduo- 
catus  medius  eft  inrerrcum& iudicem.  i./vjv.t. 
Aduocacum  habemus  apud  Patrem  I x t v k 
CiiRiSTvK  tuftum,  & ipfc  eft  propitiatio  pro 
peccatis  nnftiis.  His  igiturmodis  Ia  s v s ftetit 
in  medioeorum. 

Er  dixir  cis : Pax  vobis  ] Eulogiam  faluratio- 
nis  pnmitcir  ad  Tuos.  In  cuius  fignum  , Ponti- 
fex quando  primo  Te  conuerrte  ad  populum,  Pax 
vobis,  dicit:  quia  ille  fpccialis  eft  Vicarius  lasv 
Ch  R I s T T.  Pacem  autem  fextuplicem exhi- 
buit Deus  Tuis.  Pax  enim  eft,  ficut dicic 

vw  , concordia  fruendi  vel  vtendi  Deovet 
imiiccm  in  Deo.  Prima  pax  cft.iblatio  cius,quod 
ha  ne  concordiam  impedit.  £e  hoc  cil  peccatum. 

fit 


inEuang.  D.Liic.  Cap.XXl  V. 


Et  ideo  dicit  Rom.  t.  Gratia  vobis  fc  paxiDeo 
Patre  nodto  & Domino  lefu  ChtiOo.  Vbi  dtcit 
Qoff.  qtioJ  pax  dl  reconciliatio  ad  Demn.  Ave. 
x.Et  in  tcira pax  hominibus  bunx  voiumacis. 
Tertio  modo  pax  cft  cuncotdamia  ad  proximum. 
Ephef  i.  Ipleedpax  no(lra,qiii  fcor  ynaque 
vnum.  Quarto  pax  cll  tranquillitas  confcientix. 

Scies  quod  pacem  habeat  tabcinaculum 
tuum , hoced,  confeiemia  cua 

£t  de  hac  quadruplici  pace  dicit  Dominus 
/Mff.14.  Pacem  relinquo  vobis  . pacem  meam 
ilo  vobis.  Non  quom^o  mundus  dat*  ego  do 
vobis.  In  hocenim  quod  dicit  i Pacem  relinquo 
vobis>  remifllonem  peccatorum  iniciligit.  In  hoc 
autem  quod  dicit  > Pacem  meam  do  vobis.  inteN 
iigit  reconciliationem  ad  Deum.  In  hoc  autem 
quod  didt : Non  quomodo  mundus,  fupple , pa- 
cem » do  vobis  : imelligit  reconciliatioiKm  ad 
ptoximum  : vc  in  vna  chacitace  diligant  Deum: 
quod  mundus  date  non  poiell.  In  hoc  autem 
quod  dicit : Ego  do  vobis,imeiltgic  mentis  tran- 
quillitatem, quam  ipfc  folus  donate  potell.Quin- 
ta  pax  , e(l  fccuritas  ad  Deum  & ad  cxlelUa.  /lU. 
6.  /Edilicauii  Gedeon  altare*  &vocauit  illud. 
Pax  Domini  , vfque  in  prxfencem  diem.  Hxc 
enim  pax  * clt  iccuritasquj  homo  fecutus  gau- 
det de  arrha  cxlellium.  Maximi  cum  iam  car- 
nes agni  comedit » Sc  azymos,  panes  rynceritatis 
& veritatis.  Sextapax*  e(l  abundantia  ruauiia- 
tis  diuinx , ex  qua  non  fentitut  bellum  centa- 
tionum  , ex  redundantia  diuinx  fuauicatis. 
?iw/-4.  £tpaxDei*qux  exuperat  omnem  ren- 
ium , ciiflodiac  corda  vcftra  * Sc  inielligcntias 
veAcas.lftis  vt  ita  dicam  pacibus, homo  ita^  Deo 
repletur  , quod  etiam  inter  perrccutores  bella 
non  feiuit.  M*uh,  lO.  Ecce  ego  mitto  vos  Ti- 
'cuc  oues  in  medio  luporum.  Inter  dentes  enim 
luporum  * homo  pacem  habet.  Pacem  autem 
non  hc  dat  mundus.  Hxceft  pax  extra,?.:  non 
fecura , & cum  confcientix  bello.  De  exteriori 
pace  (quando  homo  in  peccatis  non  impugna- 
tus pacem  habet ) dicitur  in  Pfalm.  71.  Zcla- 
ui  uiper  iniquos  * pacem  peccatorum  videns. 
Non  fccura  autem  cft.  i.7W/y.  Cum  dixe- 
rint pax,  & fccuritas , tunc  repentinus  fupetoe- 
nict  eis  interitus  , hoc  c(l  , cum  confcientix 
bello.  Sap.  14.  In  magno  viucntes  infeitix  bel- 
lo , tot  Sc  tam  ro.igna  mala  pacem  ttme  aibi 
trati  funt.  Oc  his  tribus  pacibus  dicitur  tuih. 
z j.  Dcccpctunt  populum  meum , dicentes : Pax, 
pax,&nun  etat  pax.  Ifa.  f?.  Noncftpaxim- 
piis  , dicit  Dominus.  Primis  ergo  fex  modis 
dictci  Pax  vobis. 

Ego  fum  ] Tangit  pacis  rationem  [ ego  ftim] 
hoc  cH,  qui  verum  clle habui  Icmp-cr  fecundum 
deitatem , dc  non  attigi  (fundum  humanitatem: 
quia  de  extero  nihil  abiicio  ab  die  in  prxterituui, 
& nihil  cxpciloin  futurum. £.v«d.?. Ego  fum  qui 
fum  : Hxc  dices  hliis  Ifrad  : Qui  eH  1 me  miltr 
ad  VOS-  Per  hoc  ergo  allmirat  Difcipulos , quod 
verum  ellc  attingere  debeant.  Et  ideo  fiibiungit 
[ Nolite  timere  ] etiam  ubuiaiuibus  pcticulis. 
Matib,\o.  Nolite  timere  cos  qui  occidunt  cor- 
pus, £c  pod  hac  non  habent  amplius  qnid  fa- 
ciant. //<*.  f I.  Quis  tu , vt  timeas  ab  homine 
mortali?  1.  MAch.  i.  A veibis  viri  peccatoris 
ne  timueritis,  cuius  gloria  dercus  ?:  vermis  eft: 
hodie  extollitur,  eris  non  ir.ticnictur : quta 
D.  Aib<rn  O.Li%c. 


conurtfus  cd  in  rerram  fuam  Nolite  etiam  time- 
re aliquid  infolitum  apparens  ciica  ine.  Hoc 
cmm  totum  pto  vobis  fadum  ed  : & ideo  noli, 
te  timere.  Pf^tm.  4f.  Proptcrca  non  timebi- 
mus dum  tuibabitur  terra  , H transferentur 
montes  in  cor  maris.  Nolire  etiam  timete  mun- 
dum. han.  t6.  Confidite  quia  ego  viet  roun- 
^ dum.  /oAv.  14.  Non  tmbeiut  cor  vedtum  neque 
formider. 

Conturbati  vero  & conterriti  ] Secundum  ed* 
vbi  odenditur,  quod  humana  fragilitas*  etiam  id 
adquodfadaeH  ,fudinere  non  p>otetic  Ad  Re- 
futret^onis  enim  gloriam  fadaed*  & ad  illam 
conturbatur : ilcut  ad  lem  excedentem  vires  no- 
drx  cognitionis  , liuc  compreheniionis.  Et  hoc 
Agnideatum  eil  M*ttij.}y,ScLue.$.  vbidifei- 
puli  videntes  clatitatem  transfigurati  Domini  io 
monte*  ceciderunt  in  terram.  Ec  odenditur  pec 
hoc  quod  dide  [ &conieititi  ] hoc  ed,  Amul  ter- 
riti de  magnitudine  rei  vifx , quam  coi  miferum 
& inops  mdinere  non  potuit  :&  ideo  in  (eipfo 
tremebat  & terrebatur.  Hebr.  1 1.  Ita  terribile  erat 
quod  videbatur , quod  primus  Moyfes  dixit : Ex- 
territus fum  & tremebundus.  Et  hoc  (ignideatum 
ed  Ddttiel.io.  Domine,  in  vidonc  tua  folutx  fune 
compages  mex  , Sc  nihil  tn  me  remande  virium 
[ exidimabant  fc]  ExiAiroatio , iudidum  efl  xdi- 
matiux  virtutis,  ponderantis  fcnAbilia  per  ea  qux 
fcndbilibus  videntur  elTe  adiun^a : quia  idi  ptx 
admiratione  & terrore , ad  rationis  adum  venite 
non  poterant.  Exidimabant  autem  fe  [ fpiriium 
videre  ] Et  huius  caufa  fuit : quia  ianuis  claulis 
intrauic.  Huik  autem  fpiricum  putabant  adum- 
pta  fpccic  corporis*  & reflexa  ad  oculos  eorum 
appaniilTe : quia  fpiritus  pec  fenon  fune  vidbiles. 
/«b  4.  Cum  fpicitus  me  prxfeme  trandrec , dede 
quidam*cuius  nonagnofccbam  vultum:  imago 
coram  oculis  meis. 

Ec  dixit  cis  : Quid  turbati  cftis , tC 
cogitationes  afccndum  in  corda  vc- 
ftra ? Videte  manus  meas  , & pedes, 
quia  ego  ipfc  fum  : palpate , fic  videte: 
quia  fpiritus  carnem  8c  ofla  non  haber, 
ticuc  mc  videtis  habere.  Et  cum  hoc 
dixiflee,  oftcndiicis  manus  U pedes. 

Et  dixit  ds]  Dominus  Difcipulis.  Quataoc 
autem  ponit  hic ; Refurredlionis  dix  argumen- 
ta per  Qidincm  : tria  in  exteriori  fcnfu.ad  intetio- 
rem  rationis  a£ltim  ordinata  : quartum  autem,  in 
illuminatione  rationis,  in  perceptione  Refurre- 
dionis  per  Scriprutarum  intcllcilum.  Triaauiem 
qux  funt  infeiifii  . fic  funt  multiplicata,  quod 
vmim  cd  in  vifu  , fecundum  autem  in  vifu  ta- 
icttiutn  in  gudn.  Et  hxc  per  ordinem 
fum  in  litcra.  Horum  autem  primotu  veram  dc- 
monftrat  corporis  fpccicm:  fccyndum  autem  vi- 
ni corporis  proprietatem : & tcctiuro  vitx  natu- 
ralis vc.itatcm.  In  primo  aiucm  argumento  duo 
fimt  > in  qnorum  ptimo  depellit  turbationem, 
qux  cognitionem  veram  impedit : in  fecundo  ip- 
(um  ponit  argumemum.  Dicit  igitur 
. Quid  turbaii  edis  ] Tutbaiio  autem  hic  voca- 
tur, quando  lumen  cordis  exteriorem  recipit 
confufionem  : & cx  ipfa  confufioi  e impeditur  ab 
acladikretionis.  Pf.ilm.  57  Cor  meum  contur- 

H h a baium 


364  D.  Alberti  Magni,  Ord.Pf£Ed. 


bacum  eft , dereliquit  me  virtus  mea  , 8c  lumen 
oculorum  meorum  & tpfora  non  cft  mecum  [ & 
cogiuiiones}  di  Ac  quali  coagiracioncs  in  quibus 
cor  fluAuando  de  vno  venit  in  aliud , viidique 
timens»  & in  nullo  aufumed  remanere  [afcen- 
dunt  ] quiadeinfeTiotibus,qac  cor  meditari  qon- 
fueuic,  afcendunc  ad  cor.  Si  enim  de  fuperioribus 
defcendcrent»  tunc  edent  diuinc  3c  cxlefles,  & in 
iplucot  folidaretur.  /tk  4.  Pauot  tenuit  me  6e 
tremor : 6c  omnia  offa  mea  perterrita  Tunc.  Pfi/. 
(4.  Timor  6c  tremor  venerunt  fuper  me:  & con- 
texerunt me  tenebrc.  Tenebrc  autem  ille  fiunt 
ex  intccioti  fluAuaiione,  Sc  impediunt  diferetam 
cognitionem 

Videte  manus  meas  & pedes , quia  ego  ipfe 
fum  ] Duo  oilendii  membra » in  quibus  exprelTa 
figna  fuc  apparuerunt  crucifixionis : vt  cx  his 
cognofixretut  ede  fpccies  eiurdem  corporis,  quod 
‘in  cruce  pependetat  pro  ipfis. /040.10.  Coguofee 
loca  clauorum»  & noli  ede  incredulus,  ied  fidelis. 

I).  Quid  funt  plagz  idc  in  medioma- 
nuum  tuarum  { Er  tcfpondit  : His  plagatus  fum 
in  domo  eorum  qui  diligebant  me.  Maims  autem 
rpecialiterodendic : quiamanibus  iflis  multa  mi- 
rabilia perfixerat,  quibus  fe  Deum  probaoetac  in 
iaoatione  infirmorum , & fudeniatione  motruo- 
lum.  PfMlm.H7.  Dextera  Domini  fiecii  virtu- 
tem. Manus  etiam  funt,  que  ad  nos  in  fignis  vul 
neram  inferiptam habebant  dileAionero,qiiam 
nobis  patiens  pro  nobis  exhibuit.  //4.  49.  Ecce 
in  manibus  roeisdefcripfi  te:  muri  tui  in  confpc- 
Au  meo  funt  feroper.  Adhuc,  Manus  exhibuit, 
quarum  virtute  nos  ^ pocedarc  mortis  extraxit. 
Sdpifttt,  j.  ludorum  animz  in  manu  Dei  funt,  & 
non  tanget  illos  tormentum  roalitiz.  Adhuc  au- 
tem, Manus  exhibuit,  quibus  fuos  ereptos  conti- 
nuit, & Vfque  in  finem  condnebir.  /040.  i o.  Non 
rapiet  eas  quifqoam  de  manu  mea : ego  & Pater 
vnum  fumus.  Adhuc , Manus  exhibuit , quibus 
nos  Patri  in  munus  obtulit.  H*bM.  j.Cornuain 
manibus  eius.  Hypallage,  hoc  ed , manus  cius  in 
cornibus  eleuatz  ad  o&iendam.  Et  ideo  fic  ele- 
uans  manus  . dixit  Luc.  aj.  Pater  in  manus  tuas 
commendo  fpincum  meum.  Spiritus  enim  fuos, 
fuit  omnis  fpititus  iodorum. 

Sic  ergo  odendic  manum  redemptionis  vul- 
neratam. Exhibuit  manum  vittatis,  mira  facien- 
tem ad  omnem  contaAum  nodiz  iiifitoiicatis. 
Exhibuit  manum  dile£honis , in  fignis  amotis 
ineffabilis.  Exhibuit  manus  fones.  quibus  ^ forti 
przdam  tulit.  Exhibuit  manus  gubernationis, 
<{uibus  fuos  fempee  continuit.  Exhibuit  manos 
Sacerdotis. quibus  nos  Patri  obtulit.  Inidis  enim 
fex  proprietatibus  manus, cognofciiuc  nodci  Sal- 
vatoris effeAus  vcTobique 

Odendic  autem  [ & pedes  ] pedes  autem  pro- 
ceQlui  motus  funt  indrumenia, quibus  vita  vera 
probatur.  Hi  autem  pedes  funt , qui  in  itinere  laf- 
fationem  fudinuerunt  /040.  4.  U s v s fatigatus 
ex  itinere  fedebat  fic  fiipta  fontem.  Hi  funt , qui 
fuper  vndas  ambulauerunt  Masib.  14.  Hi  funr 
qui  corpus  totum  fupportauerunt.  hb  19.  Ocu- 
lus fiii  czco , & pes  claudo.  Hi  qui  charifinata 
gratiarum  omnibus  longe  & prope  pofiiis  intule- 
runt. //4.  f 1.  Quam  pulchri  fuper  monies  pedes 
annuntiantis  & przdicantis  pacem  , annnnciamis 
bonum  , przdicantis  falutcm  , dicentis : Sion  re- 
gnibic  Dominus  Deus  tuus.  Hi  fime  pedes  , qui 


perforati  immobiles  in  opere  redemptionis, vfque 
ad  perfeAum  redemptionis  fiibditerunc.  Zdch. 

) 4.  Scabant  pedes  cius  in  die  illa  fiipct  montem 
oliuarum  ad  Orientem.  Quia  fupra  verticem  ete- 
uationismifericordiztunc  detic : &omni$gratia 
ex  ipfo  orta  fuit.  Primi  funt  pedes  humanz  infir- 
mitatis, in  quibus  ainbulauit  nobifeum.  Secundi 
funt  pedes  virtutis , inquibus  calcauit  nodram 
infirmitatem.  Teni)  funt  pedes  roboris,  in  quibus 
portauic  nodram  debiliiatem.  Quarti  funr  pedes 
velocitatis . in  quibus  ad  nodram  cucurrit  igno- 
rantiam illuminandam.  Quinti  autem  funt  ^es 
redemptionis,  in  quibus  lians  nodram  petfedc 
ledempiiouem.  Hos  pedes  peccatrix  vnxic,  lauic, 
tecfic.&  ofculabatuc  Lmc.  7.  vnxit  vneuen- 
10  deuocionis,  & conpunAionis.  Lauit  Tacry- 
mis.  Tetfii  a puluere  capillis  fanAz  cogitatio- 
nis. Hos  pedes  adorauenmc  patres,  luxtahosfe- 
derunt  omnes,  quidoAtina*eius  fuerunt  imbuen- 
di. Illi  enim  pedes  funt , liietalicer  quidem  fimAt 
pcdc$‘eius 

Spiricualirer  autem  mifericordia  & veritas. 
Vnde  de  adoratione  dicit  131.  Adoraui- 

mus  in  loco  vbi  deterunt  pr^s  eius.  De  doArtna 
autem  dicitur  Druter.  Qui  appropinquant 
pedibus  eius,  accipient  de  doArina  ipfius.  Idi  funt 
tandem  pedes  ciu$,qni  omnes  fuos  pondere  iudi* 
riz  conculcabunt  inimicos.  Pftlm.  119.  Sede  i 
dextris  meis,  donec  ponam  inimicos  tuos  fcabeU 
Ium  pedum  tuorum.  Taliter  autem  odenfis  mani- 
bus & pedibus , in  quibus  figna  fuz  pietatis  OC 
mifeticordiz  fontes  appaiucruiu, dixit. 

Quia  ego  ipfe  fum]  cum  in  nullo  alio  tama 
figna  pietatis  & cataraAz  gratiarum  apparue- 
ram. AuAor  enim  pietatis  Sc  falutit  caula  , non 
nifi  in  fignis  agnolcitur  piaatis.  Adhuc  autem» 
Propugnator  ^ faluandum  ,in  fignis  viAoriali-' 
bus  manifedatur.  /fs.  6 5 . Quare  rubrum  ed  in- 
dumentum tuum,  & vcdimencum  tuum  ficut 
calcantium  in  torculari  1 Et  ipfe  refpondec:  Ego 
qui  loquor  luditiam , & propugiutor  fum  ad  ul- 
uandum 

Palpate  & videte  ] Secundum  ed  argumen- 
tum, quod  odendic  viui  & animati  corporis  pro- 
prietatem ad  duos  fenfus  : quorum  vnus  fcnfiis 
exteriorem  odendit  fpecian , alter  autem  fub- 
dantiz  materialis  proprietatem.  Palpatur  enim 
calidum,  frigidum,  humidum,  ficcum. molle» du- 
rum , & czcera  in  quibus  confidit  humana  com- 
plexio Si  compofitio.  Videtur  autem  color  & fi- 
gura, qux  fpeciem  hominis  & naturam  cotife- 
quuiuur.  Vocem  autem  ipfius  aiidiueiunt  :& 
ideo  ttibus  fenfibus  in  vnuro  concuirentibua 
cenificationem  habuerunt,  i.  /»40.  i.^^od vi- 
dimus , quod  audiuimus , quod  manus  nodrz 
conircAauerunt  de  vetbo  vitz  : hoc  annuntia» 
mus  vobis.  Nos  autem  audimus  veritatis  qui- 
dem veibum  : videmus  autem  veritatis  lumem 
3c  manu  fpirituali  tangimus  veritatis  fuliditatero. 
Ctite/'.  17.  Accede  huc  fili  mi,  vt  tangam  te.  /«40. 
to.  Mitte  manum  ruam  , Sc  cognuicc  loca  cla- 
uoruin.  Videmus  enim  fide». audimus  auditu  obe- 
dientiz,  Sc  tangimus  quali  manu  virtutis  opera- 
tione. Lmc.  8.  Tetigit  me  aliquis.  Ego  enim 
cognoui  virtutem  de  meexilfe.  Phantadica  au- 
tem non  tanguntur.  Et  hoc  ed  quod  fubin- 
fertur 

Quia  fpiritus  carnem  ofia  non  habet  ] Car- 
nem 


r 


nem  quMcm  non  habet , in  oiiu5  inhnnirate  no« 
Aram  feiiticns  infiimitaccm  > nobis  poflic  exhi- 
bere compadionem.  OtFa  autem  non  habet,  qui-, 
bus  noAram  Hrmct  & fulciat  infirmitatem.  De 
quibus  dicitur  19.  Os  meum  & caro  mea 
vos.  Ex  cartM  enim  alfumpta  didici  compailio- 
netu  ; Sc  ex  ofle  vobis  do  confimuciuneiu.  In 
carne  ctiim  fuAinui  pro  vobis  pal1tuucm:in  oQt- 
bus  autem  diAcnflonem.  Pftim.  ti.  Dinumera- 
uerunt  omnia  oilamea,  hoc  cA,  nimia  crucis- 
diAenAone  dinumerabilia  fecerunt  [ ficut  me  vi- 
detis habere  ] Ea  autem  » in  .{uibus  talia  pieta- 
tis indicia  exhibui  > non  deferam  neque  dere* 
linquam.  lncatncenimdolorem,in  oAibus  di- 
Aeniiunem  , in  manibus  & pedibus  clauotum 
pafTus  fum  perforationem.  Et  ideo  iAa  videtis 
me  habere,  quz  nulla  habet  (pititiialis  tantum 
creatura.  lob  i<).  In  carne  mea  videbo  Deum 
Saluatorem  meum. 

Et  cum  hzc  dixillci  ] veibo  , vt  per  effedum 
probaret[oAendic  eis  manus  & pedesJC^ff^laurcm 
tangit  quinque  caufas , propter  quas  cicatrices 
retinuit : quarum  vna  cA  , vc  oAcur**  vulnerum 
cicatrice,  infidelitatis  vulnus  fanaret:  quas  cica- 
trices & tunc  feroautc , & in  iudicio  fauacurits 
eA.  Secunda  caufacA,  vt  Rcfurrcdlionis  hdem 
inAruac , quod  idem  Ac  qui  paAus  cA , qui  & 
refunexic.  Tertio,  vt  Patri  pro  nobis  fupplicans, 
quale  genus  mortis  pro  nobis  proctilcric , oAcn- 
dac.  C^atto , vc  fua  rootte  redemptis  quam  mi- 
fericoidicer  Antadiuti  , ciurdem  mortis  indiciis 
snAnuct.  Quinto , vc  quam  iuAe  damneniut 
impi)  in  iudicio  , inAnuee  oAeufa  cicatrice,  quam 
pro  illis  accepit.  Et  hzc  fuut  verba  Bedx.  De 
|u:imo  horum  habetur  Jttft.  lo.  Noli  ede  incre- 
dulus fed  fidelis.  Afdrc.vltim.  Exprobrauit  incre- 
dulitatem illorum  & duritiam  cordis  : quia  his, 
qui  viderant  cum  refurrexiAe , non  crediderunt. 
De  fecundo  loan.  xo.  Infer  digitum  tuum  huc  tn 
locum  clauotum  , & mitte  manum  tuam  in  la- 
tus meum  , & noli  efle  incredulus  fed  fidelis.  De 
teteio  1.  loan.  1.  Aduocatum  fiabemusapud  Pa- 
trem I E $ V M ChriAum  iuAum  : & IpfccA  pro- 
pitiatio pro  peccatis  noAtis.  PeMtm  Btrmrd. 
Per  matrem  habes  acccAuro  ad  Filium  , & per 
Filium  habes  accediim  ad  Patrem.  Mater  mon- 
Atat  Filio  pedus  & vbera.  Filius  amem  Patri 
lacus  & vulnera : nec  poceA  eflc  repulfa  , vbi  oc- 
currunt tot  pietatis  infignia.  Dc  quarto  dici 
tur  Threa.  4.  Ante  faciem  noAram  ChtiAus 
Dominus  captus  cA  in  peccatis  nuAris  : rni  di- 
ximus : In  vmbra  tua  viuemus  inrcc  Gentes. 
De  quinto  dicitur  tyfpoc.  1.  Videbit  Cum 
omnis  oculus  : iSc  qui  eum  pnpugctunt.  /wv. 
J9.  Videbunt  in  quem  trausfixcfunt.  His  ergo 
dc  cauAs  oAendic  cum  cieaiticibus  manus  & 
|xdcs. 

Adhuc  aucem  illis  non  credenti- 
bus, & mirantibus  pr.x  gaudio,  di- 
xit : Habetis  hic  aliquid  quod  man 
ducetur  i At  illi  obtulerunt  ci  par- 
tem pifeis  afll , 8c  fauum  mellis  Et 
cum mandiicalfct  coram  cis,  Tumens 
reliquias  dedit  cis.  Et  dixit  ad  cos: 
Hxc  funt  verba  , qux  locutus  fum 

X).yili/eniMjgm,sN  tuAng.  D.Lhc, 


ad  vos,  cum  adhuc  cfTem  vobifciim, 
quoniam  ncccflc  cft  impleri  omni.i, 
j quz  Icripca  fune  In  lege  Moyfi  , 8c 
Prophetis , ficPlalmisdc  mc. 

Tertium  e A argumentum  RcfurrcAionis , in 
quo  oAendiiur  veritas  natiirz  rcAitgeiuis.  In 
hoc  autem  paragrapho  tria  dicuntur , fciltac, 
caufa , & ipfum  afgmrentum  , & .ib  irgumemo 
fumptainllrudlio.  Caufa  autem  huius  argumen- 
ti tadteA  per  hr>c  quo  1 dicir  [Adhuc  autem  illis 
non  credcmibusjquamuis  iam  vifu  & ra<Au  edent 
cerrificati. /«4»,  Si  terrena  dixi  vobis  non 
creditis  : quomodo  A dixero  vobis  cilcAia  crede- 
ris Quod  Difcipuli  tarde  cicdidenmr; 

non  tam  illotuminfirmirai  quam  noAra  , vr  ira 
dicam  , ftuura  firmitas  fuit.  Minus  mihi  Maria 
contulit  qu*  cito  credidit,  quam  Thonaas  qui 
diu  dubirauit.  Ille  enim  dubitando  rirairi  es 
vtilnerunt  tetigit . 6i  dr  noHro  corde  vmImcs  du- 
bitationis amputauit.  Tamrn  iam  tar.tum  |>cc 
viAim  & radfiim  profecrranr  nifVipuli , qnod 
admirari  inceperunt.  Er  hoc  eA  qu^d  du  «t  i fed 
mirantibus  prar  gaudio  ] Cont  rb.^.rin  enim  in 
gaudium,  & dubitatio  in  admirationem  fnnr  con- 
uerf*.  JCm.  ^4.  Videbis  5.'  aAlues.^r  mirabirur  & 
dilatabitur  corimtm.Dil.ar.atio  aurem  rnrdisnon 
mfi  in  gaiulio  : Hc  mirar.s  omnis  aAluic  totus  ad 
id  quod  vifutn  adnuratiir  [dixit : tiabetis  aliquid 
quod  manducetur  ] Non  quxtit  ignorans : fed  vt 
ex  his  qu*  ilii  in  cibum  rlTcrunt , qux  veros  ci- 
bos efTccognofcunt , veritatem  prober  Refurre- 
dionts.  C^iia  A ipfe  Dominus  cibos  attuhirer, 
de  illis  Acut&dc  ipfa  ReAirrcdionc  dubitalTcnt. 
DcAgnat  autem,  quod  Sc  ipfos  libi  quarrii  incor- 
porari per  rpiritualcm  manducationem. 

Ecce  ego  Ao  ad  oAium  6c  puiib : Aquis  aperue- 
rit mihi,  intrabo  Sc  cernabo  cum  eo,  & ipfe 
mecum. 

Acilii  obtulerunt  et  ] iam  enim  conceperant 
aufum  accedendi  ad  ipliim  [ parum  pifeis  a0i] 
ad  literatn.  CaAos  enim  cibos  fecum  habebant 
ApoAoli , Si  quos  Aia  arte  lucrari  poterant,  Sc 
quos  cum  Dommo  Aimere  confiieueraist.  .Pifccs 
enim  frigidum  nutumeimim  , A:  non  .td  libidi- 
nem inclinans  generant.  /-»f.  II.  C^JisveAiura 
I patrem  petit  pileem  : minquiJ  pro  pilee  , fctj.>en- 
tem  dabit  illi  ? Q-d.  Non.  Serpens  delignai  li- 
bidinofuin  cibum,  qui  luxuriz  in  viAreribus  fpar- 
git  venenum.  Hunc  cibum  arte  ApoAolica  quz- 
runc  homines,  quaA  pifccs  dc  aquis  vuiuptatum 
extrahentes.  Aiatth.  t Simile  eA  regnum  ex- 
torum fagen*  miAx  in  mare  , ffe  ex  omni  gtnere 
pilcium  congreganti ; quam  cum  impleta  eAet 
educentes , Si  fccus  litus  fcdcnrci , cirgeriint  bo- 
nos in  vafa  fua  , malos  autem  foras  milcTurit  Has 
cum  Domino  foliti  erant  in  cibum  accipere. 
foAn.  F.A  puer  hic  vnus  , qnt  habet  quinque 
paitcs  hordeaceos , Sc  duos  pifccs.  Et  Ibidej/j. 
Similiter  aurem  S<  ex  piArihus  quantum  vole- 
bant. lAe  autem  cibus  dicitur  pars  pifeis  : quia 
I cum  Chri Aus  palliis  At  pifeis  alliis  : quia  non  in 
toto  crediderunt  ,-non  totum  fed  panem  obtule- 
runt. AlTiis  aurem  pifeis  cA  ab  humore  pet  ignem 
, exiccatos  , Sc  caAus  vfque  ad  intimorum  perfe- 
j dain  decodfioncm.  Ignis  autem  cA  charitatis, . 
cxiccantis  humorem  fupetfluum  conciipifccntix, 
Hb  ) & 


in  Euang.  D.  Luc.  Cap.X  XIV. 


Digitized  by  Googie 


266  D.  Alberti  Magni, Ord.  PrsEd. 


tc  decoquentis  inieriorem  pieutls  humotem  in 
Cibum  Chrifto  conucnicntcra.  Vnde  hsn.  ti. 
Videtuni  peunas  Sc  pifeem  (lipefpoficum.  Duo 
autem  in  pilee  mundo  confideianmr:  fauamoG- 
tas,  & pinnularum  difpofitio.  Squatnoutas  qui- 
dem eft  in  putgattonem  & pcoce^oncm.  £c 
ligniScanc  Iquamx  confeflionem  purgantem,  &c 
congeeiem  virtutum  protegentem.  Pinnulx  au- 
tem qux  faciunt  motum  velocem » lignilicanc 
motum  delideriocum , & opera  vinutum , qui- 
bus  reptamus  & rapimus  nos  ad  Deum.£.««t/.ii. 
Omne  quod  habet  Iquamas  Sc  pinnulas , nm  in 
mari  qiiam  in  fluminibus  & flagois,  comedetis- 
Potefl  etiam  dici  > quod  panem  pifeis  alfi  obeu- 
Utunc : quia  cum  pifeis  alius  Iit  Chriflui  palliis: 
pallio  quidem  cfl  relata  ad  Chtiflurotfed  pars 
quzdam  etiam  lelecuanda  eft  nobis  , quam  nos 
impleamus , vt  cum  Chrifto  patiamur ; vt  totus 
Chriftus  in  omnibus  fuis  membris  patiatur. 
Celojf.  I.  Adimpleo  ea  qux  defunt  palUonum 
Chrifti  in  cariic  mea  pro  corpore  cius , quod 
cft  EcclcHa : cuius  faftus  fum  ego  minifter. 

Et  fauum  mellis  ] Fauus  eft  cera  virginea  , ex 
quamcl  diftillat.  Et  llgniflcat dulcedinem  deita- 
tis in  puritate  camis.  Hoc  eft  quod  dicitur  i.Reg. 
14.  quod  apparuit  fuper  faciem  agri  fluens  md: 
quia  in  agro  humanz  luturx  apparuit  dulcedo 
diuinx  naturx.  Indic.  14.  A comcdcmccxiuit 
cibos  : Sc  a forti  egiefla  cft  dulcedo.  Chtiflus 
enim  Ico  eft  dc  ttibu  luda  jdpoc.  j.  Qm  come- 
dens cft,  elc£loslibi  incorporans:  fortis  autem 
eft  1 quia  deuicii  mortem.  Matth.xx.  Hunc  ergo 
fauum  obtulerunt  etiam  libi  » quando  Sc  fc  & 
alios  ad  hanc  dulcedinem  fldei  conuerterum. 
Cmhiic.^.  Comedi  fauum  cum  meile  meo.  Mei 
enim  natuc.iliter  de  fublixiii  venit:  quia  ros  eft, 
linguis  apum  colle^us.  /oMn.  ).  decxlo 
venit  > fupee  omnes  eft.  Apes  autem  longe  odo- 
veni  dulcedinis  huius  percipientes » funt  viri  fan- 
^i  defideria  ad  Dei  fpiriniro  protendenieSi&  lin- 
gea  do^iinx  hanc  ipliim  dulcedinem  colligentes. 

118.  Quam  dulcia  faucibus  meis  eloquia 
tua  fuper  mei  ori  meo.  Eecli.  14.  Spiritus  meus 
fuper  mei  dulcis » & hxredicas  mea  fuper  mei  & 
fauum. 

Ec  cummanducalTet  coram  cis  ] Sicut  dicit 
j4mkr$jim.  Duplex  eft  manducatio  , Scvtraque 
veritatis  naturx  demonftratiua.  Vna  quidem  in- 
digencix  * qux  cibum  (umptum  (Ibi  incorporar, 
& ex  eo  accipit  confortationem : & hxc  eft  ani* 
inaliscorporis.  Alia  autem  eft  purx  poteftati$,& 
nullius  inflnniiacis  demonftratiua  Et  hrc  cibum 
fumit : fed  digerendo  non  fibtcum  incorporat, fcd 
potcftate  naturx  confumic , Sc  in  priftinam  con* 
uertit  materiam.  Sicut  radias  lolis  confumic 
aquam.  Et  hac  potcftate  Chriftus  manducauic 
poft  RcfuctcdUonem.  AH.  lo.  Dedit  cum  mani- 
feftum  6cri,non  omni  populo:fed celtibus  prxor- 
dinacis  a Deo:nobis  qui  manducauimus  Sc  bibi- 
mus cum  eo  poftquam  refunexitli  mortuis.  Hxc 
aurem  manducandi  potcftas  non  eft  nifi  in  ver^ 
Sc  viuis  corporibus , Sc  non  in  phancaftis  nccro* 
mamicorum.  Vndeabifta,  ficut  fitmiflimo  fux 
Refurredionis  argumento  , fumit  inftruAionis 
occahonem,  dicens. 

Sumens  reliquias  dedit  cis  ] Tanguntur  autem 
hic  duo , fidum  fcilicet , Sc  inftrudio.  Fadum 
autem  eft  q«id  dicit  [ fumens  teliquias  ] qux  tc- 


manferant  ex  eo  quod  ipfc  comederat : vt  ex  illis 
fencirenc , quod  verum  cibum  comederat  mandu- 
catione naturalis  potellatis , quia  Sedentibus  di- 
uidcbac&t  terebat,  & mftomachuraccaiiciebar. 
Sed  quia  no»  indiguit  , non  incorpoiabat  ad 
membra  cranfinitiendu.  Iomh.  6.  Colligite  qux 
fuperaueranc  fcagmenta,  nc  pereant.  Sic  etiam  re* 
liquiz  palTionum  Sc  dulcedinis  Chrifti  ^ nobis 
furoendx  funt.  Ec  ideo  [ dedit  illis  ] yyii/m.  7f. 
Rcliquix  cogirationum  diem  feftum  agent  libt. 
PfM.^C.Swi  rcliquix  homini  pacilico.  NcbtmU 
8.  Mitiite  partes  eis  qui  non  prxpatauerunc  6bi. 

Venit  dies,  Sc  imnxilauic  Elcana^ledu- 
que  Phenenux , Sc  eundis  fliiis  cius , & filiabus 
panes.  Elc.ina,  Dei  zelus  interpretatur , & Chri- 
ftum  lignificat , qui  immolauit  fe  in  cruce  pro 
nobis.  Phenenna  autem  , conuerfa  interpretatur, 
Sc  llgnillcat  Ecclefiam , cui , & eundis  flliis , Sc 
filiabus  Ecclcftx  Chriftus  partes  dedit , ad  virtu* 
tutem  vniufcuiufque  facrameniorum  gratiam  di* 
ftribuens.  Prouerb.  vhim.  Oenode  furrexie , dc- 
ditqueprxdam  domefticis  fuis,  & cibaria  ancillis 
fuis. 

Etdixic  ad  cos]  cx  fado  incipiens  inftnidio- 
nem  Refurrcdionis[Hxc  fum  verba]  hoceft,res 
de  quibus  locutus  fum  vobis[qux  locutus  fum  ad 
vosjvos  iitftniciis  qualiter  per  pallionero  venitur 
ad  immortalitatis  refurredionem , quam  modo 
ipfo  fado  probaui  coram  vobis.  Locutus  fum 
inquam[cum  adhuc  ellcm  vobiloim  ] mortalis  in 
paOionibusvobifcum  viucns.  Iajn.6.  Verba  qux 
locutus  fum  vobis  , fpiricus  & vita  fum.  Hxc 
enim  verba  maxime  tota  die  inftillabam  vobis, 
Deut.  Conacfcai  vt  pluuia  dodrina  mea, 
fluat  vc  ros  eloquium  meum,  hoc  eft,  cor  irrigan- 
do Sc  fcrcundando.  Dixi  enim  tunc  [ quoniam 
necelle  clMmpleti  ] MMth.  ^ . Non  veni  legem 
(oluere  fed  adimplere.  Mdt$h.  Sic  enim  decet 
nos  implere  omnem  iuftitiam  [omnia]  Alstth.j. 
loca  vnumaiitvnus  apex  non  prxccribiiit  lege, 
donec  omnia  liaiu.  /fa.  r f . Verbum  quod  egre- 
dietur dc  ore  meo,non  reuertetut  ad  me  vacuum, 
fed  faciet  quxeunque  volui , Sc  piolpeiabitut  in 
his  ad  qux  mili  illud. 

Qux  ferio  u funt  in  lege  ] Lex  enim  continet 
prxeepra  iuftitiatumiilue  iftx  iuftitix  liat  mora- 
les, fiuciudiciales  , flue  cxremoniales  , flue  la* 
cramcntales.  Et  prxtet  ifta  quatuot  genera  prx. 
ceptorum  , nihil  penitus  cft  in  lege  de  prxeeptis. 
Adduntur  autem  promilllones  hxieditatis  obler- 
uamibus : & pcenx , flue  comminationes  pana- 
cum non  oblcruancibus.  £etli.  24.  Legem  man* 
dauit  nobis  Moyfes  in  prxeeptis  iuftiiiarum  : Sc 
hxreJitatem  domui  Lcob , & Ifrael  promilllo- 
nes [5c  Prophetis]  Prophetica  infpiratione  futu- 
ram gratiam  in  me  perficiendam  emmiiantibus, 
Eccli.i6.  Da  mcrccdcm  Domine  fuftinemibus 
tc  , vt  Propherx  tui  fideles  inucniantur.  Uan.i. 
Quem  fcripflt  Moyfes  in  lege  Sc  Ptophetx, 
inuenimus  Iesvm  , filium  lolcph , a Naza- 
reth. Ideo  Afdtih.  11.  dicitur.  Lex  Sc  Pro- 
phetx  vfque  ad  loannem.  A diebus  autem 
luannis  regnum  exiorum  vim  parirur  , Sc 
violenti  rapiunt  illud  [ & Pfalmis  dc  me] 
Pfalini , flciitdicit  Dionyfim  , compoflti  fuiic  ex 
prophetiis  Sc  hiftoriis  patrum.  £t  ideo  multi 
Pfalmjnoo  nifi  hiftorias  continent.  Continent 
autem  & prxcepu  legis.  Et  ideo  fontquaflqux- 

dam 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XXIV.  . 367 


ilam  fommaconiinens  meliora  totios  Scripture 
v«teii$  tedamenti.  Ec  ideo  hic  teiiio  luco  pro 
omnibus  aliis  ponit  Pfalmocum  libros.  Eclicpa* 
ree <juod  in  his  tribus  tota  Sctiptura  vereris  te* 
Aamenti  coinpichendicur./fd/j.  i.Lcx  per  Moyfen 
data  eil, gratia  vetitas  per  1 e s v m Christvm 
fa£Ueil. 

Tunc  apcruic  illis  (cnfum  vt  in- 
tclligcrcnt  Scripturas  , & dixit  eis : 
Quoniam  fic  icriptum  cft  , & llc 
oportebat  Chriftum  pati , & refur-  f 
gere  a mortuis  dic  tertia  , & prae-  I 
dicari  in  nomine  cius  prrnitentiam  | 
& remidionem  peccatorum  in  om- 
nes Gemes  , incipientibus  ab  le- 
rofolyma.  Vos  autem  cftis  leftcs 
borum. 

Iftud  ed  argumentum  quantum  ad  interio- 
tem  fidei  illuminationem  ordinatum.  cla- 
ve auccra  illis  fenfum  aperuerit  tacet.  Ec 

Jo4n.io.  ponit  dicens,  quod  infufilauic  > & dixit: 
Accipite  Spiritum  fandum.  Tanguntur  aurem 
hic  duo>  fcilicet>  apertio  fenEus  ad  intclligendum, 
&qua;  ponfiimum  Hni  ex  Scripturis  incelligen- 
da.  Deprimo  dicit  [Tunc  aperuit  illis  lenium] 
•petiiene  illa  qua  remonit  obfiacutum » quod 
fuit  dubietas  , & carnalis  fcnhis  legis.  i.Ce- 
Cum  conuerfus  fuerit  quis  cotum  ad 
Dominam,  auferetur  velamen.  Deus  aurem  Spi 
litus  efi.  Senfum  autem  vocat  hic  interiorem, 
qui  cfi  imelte^lus  P/klm.itZ.  Keuela  oculos 
meos  » & confideiabo  mirabilia  de  lege  tua[vc 
imeUigerent  Scr>ptutas  ] qux  ab  initio  de  ipfo 
feripex  erant.  forte  quidam  pagani  dice- 
fcm  eum  miracula  magicis  artibus  peil^ille:  dc 
ideo  Scripturas  , qux  antequam  natus  ellet  feti- 
ptx  fune,  inducit  i quas  antequam  natus  ellet,  fa- 
cete non  potuit  arte  magica  , led  eas  de  fuis  fu-  : 
turis  facramemis  diuinitus  infpiraiiir.  i.Peir.i. 
Non  enim  voluntate  humana  allata  efi  aliquan- 
do prophetia  :fed  Spiritu  lan^o  inrpirante  locuti 
ium  San6bi  Dei  homines. 

Ec  dixit  eis  ] quid  pociOImum  de  Sctiprutis 

intclligendum  [quoniatn  Ictiptum  cll]  reue- 
lacione  diuina.  Lingua  mea  calamus 

faibx  velociter  fciibcntis.  Dicit  aurem  quatuor 
(quoniam  ficoportcbat]non  dc  ncccdltate  incui- 
tabiliratis,  led  de  necclltcate  conuenientix.  Quia 
ficuc  dicit  Quamuis  alius  modus 

nofirx  liberationis  ellet  pofllbilis  : tamen  nullus 
modus  nofirx  milcrix  fanandx  erat  conucnien- 
tior.  Luc.i^.  Nonne  fic  oportuit  Chrifiiimpait; 

& ita  intrare  in  gloriam  fuam  [pari  Chrifiiun]  vc 
pretio  fui  fanguinis  mondum  redimeret , & exi- 
mix  diledionis  elfcdu  nos  libi  ad  vicariam  di« 
ledtonem  compararet.  Dc  primo  /aan.). Sic  Deus 
dilexii  mundum  , vc  filium  fuum  vnigenicum  da- 
icc : vt  omnis  qui  credit  in  ipfum  non  peteor, 
icd  habeat  vitam  xternam.  Dc  fecundo  han.  1 f . 
Maiorem  hac  dtlfdionem  nemo  haber,  quam  vt 
animam  fuam  ponat  quis  pro  amicis  fuis. 

Et  refurgere  it  mortuis  ] vt  ad  immortalitatem 
nos  reducerer.  Mortuus  cft  propter  no- 

firadeUda,&  refunexie  propter noftram  iufti- 


ficacionem.  Ofid  C.  In  die  rerria  fiifcitabic  nos. 
Ec  hoc  cft  quod  dicit  [lema die]  quia  fic  fua 
vnica  morte  noftram  duplicem  mortem  curauit. 
Matth.  1 2.  Sicut  fuit  lonas  in  ventie  ceti  inbus 
dicbus&  tribus  nodibus ; ita  erit  Filius  hominis 
in  corde  terrx. 

Et  prxdicaii  innomine  cius]  AHao.  Flui-: 
omnes  Erophecx  tcftitnonium  peihibene  , rc- 
milliunem  peccacocum  accipere  per  nomen  cius. 

Neque  enim  eft  aliud  nomen  fub  exio 
datum  hominibus , in  quo  oporteat  eos  faluos 
ficri[pceiiitcniiant]  quam  aganr.  MAuh.\.  Poe- 
nitentiam agite:  appropinquauic  enim  tegnum 
cxlorura.  AU.^.  Parnitemmi  igitur  : vt  delean- 
tur peccata  vcftra  [ & rcmilfioncm  peccatorum] 
quia  ad  hoc  fufeipitur  prxdic.itio  baptifinacis. 
vt  remittantur  pcccara.  In  figuram  huius  dixit 
Remittuntur  libi  pcxcata.  losn.io. 
Quorum  remifericis  peccata  remittuntur  eis  : Sc 
quorum  retinueritis  peccara » retenta  erunt.  Dc 
tali  autem  prxdicatione  dicit  ^«<^4 , quod  plus 
valet  ad  prxdicandum  fandi  amoris  conlcicn- 
tia  , quam  Termonis  exercitata  Icienria  [ in  om- 
nes Gentes  ] generaliter  vt  Catholica  ( hoc 
eft.vniuei falis ) Ecclefia.  //4.49.  Dedi  tc  in  lucem 
gentium  : vt  fis  faliis  mea  vfque  ad  extremum 
cerrx.  MAith.iS.  Docete  omnes  Gentes  bapti- 
zantes eos  in  nomine  Patris,  & Filij , & Spiritus 
landi  [incipientibus]  Apoftolis prxdicare  [ab 
lerofolyma  ] in  qua  primum  accepto  Spiritu 
fando  prxdicabatir.  aIIa.  Eritis  mihi  refles  in 
lcruf3lem»&  in  ludxa,  & Samaria , & vfque  ad 
vltimum  tercx.  Et  hoc  cft  quod  Icquimr. 

Vos  autem  teftes  horum , fupple » eritis.  V os 
enim  vidiftis , & audifti»,  & manibus  contreda- 
llis  ea  qux  funt  prxdicanda.  AlK^.  Non  pof- 
fumus  qux  audiuimus  6c  vidimus  non  loqui. 
Hcbr.x.  Salus  ,cmn  initium  acccpillcc enarrandi 
per  Dominum  , ab  his  qui  audierunt  * tn  nos 
confirmaca  cft,  conteftantc  Deo  lignis  & pro- 
digiis & portcncis  , & variis  virtutibus,  & Spi- 
ritus fandi  diftiibutionibus  fecundum  fuam  vo- 
lumacem. 

Et  ego  mictam  piomilTum  Patris 
mei  in  vos. 

Hic  poft  Rcfurredionis  argumenta , Spiri- 
tum fandum  promiciic  fc  miftutum  in  cos , quos 
mittet  ad  docendum.  Dicit  autem  duo , promif- 
fionem,  & promilli  expedationem.  De  promif- 
fionc  dicit  [Et  ego  ] a quo  procedit  Spiritus  fan- 
dus[mirto]  hoc  cft,  mittam  [promillum  ] neutri 
generis,  hoc  eft,  donum  quod  promifi.  /fo»A  f. 
Cum  venerit  Paraclcrus,  quem  ego  mittam  vo- 
bis a Parre , Spiritum  vcriraiis  qui  i Patre  procc- 
dit,ille  teftimonium  perhibebit  dc  me : & vos  tc- 
ftimonium  pethibebitis , quia  ab  initio  mccum 
eftis.Sicenim  infpiritu  veritatis  illuminati, teftes 
eritis  veritatis  [ Patris  met  in  vos  ] quia  hoc  do- 
num a Patre  proccdit./uce^.i.Omnc  datum  opti- 
mum , & omne  donum  ptofedum  dcfurfuni  eft, 
defeendens  i Patre  luminum. 

Vos  autem  fedete  in  ciuItatc,quoad- 
ufqiic  induamini  virtute  ex  alto. 

Hic  tangit  de expedatione : non  ideo,  quia 
FI  h 4 ftatiiu 


j68  D.  Alberd  Magni» Ord.  Pr^d. 


(latim  non  porucrit  cos  confirmare  per  Spiri- 
tum fan^fiim  : TeJ  quia  expc^aiio  deUderium 
el.  uat  s vt  deuotius  accipiatur  ad  quod  ante  ful- 
irarumdl.  RomAn.%.  Spiritus  poilulac  pi'o  no 
is  gemitibus  inenarrabilibus.  Dar  etiam  exetn 
pium  : vt  qui  docere  debet , amc  fedeat  & dif- 
cat  t quam  loquatur.  £<W«.fi.  Appropinquate 
ad  me  indoli  , & congregate  vos  in  domum 
difciplinz.  Dicit  igiiur  [ Vos  autem  ] quos  ele- 
gi in  tcftes  grati*  & Refurre^ftionis.  /p.4J. 
Vere  vos  tcftcs  mei  , dicit  Dominus.  Aii.x. 
Nos  fumus  tcllcs  omnium  eorum  > quz  fecit 
in  regione  ludiorum  [ fedete  ] hoc  eft  » corde 
& corpoic  quielcite.  Qma  ^cut  dicit 
fophw.  In  fedendo  fic  quiefecndo  fit  anima 
feiens  & prudens  [ in  ciuirate  ] Icrufalem : quia 
in  illa  Spiritus  fandius  dandus  eft.  /ja.  vinm. 
In  lemfilem  coufolabtmini  : videbitis  Sc  gau 
debie  cor  vedrmn  [ quoadufque  induamini]  ncut 
vellimcntis  decoris  in  habitu  mentis , Sc  deco- 
re conuerfationis.  /ttdicA.  Spiritus  Domini  in- 
duit Gedeonem,  qui  clangens  buccina  vocauit 
domum  Abiezer,  Gedeon  > circumiens  in  vtcro 
iiuerprctarur  , & fignificat  Apoftolos  in  vtcro 
Svnagog*  circumeuntes  qui  induti  Spiritu  fan- 
buccina  przdicacionis  clangebant  : & ita 
domum  , hoc  ert , familiam  Abiaier , qui  pa- 
tris mei  auxilium  interpretacut  , conuocaue- 
runt  > hoc  ert  , fideles  auxilio  grati*  Dei  Pa- 
tris in  vnum  cot  Sc  animam  vnam  conucnien. 
tcs.  RomAn.}f.  Induimini  Dominum  IisvM 
C H R I s T V M.  Ifd.6 1 . Induit  me  Dominos 
vcftiinento  falutis  > & indumento  Iztiii*  cir- 
cumdedit me  [ virtute  ] Virtus  dicitur  quafi  vi 
tuens : quia  tunc  Spiritum  fandum  ad  r<jbur  ac- 
ceperunt [exalto]  quia  ilia  virtus  non  nili  de  alto 
defcendic.  Ininfimisenimel>  infirmitas.  P/H.io. 
Exaltare  Domine  in  virtute  tua  : cantabimus  & 
plallemus  virtutes  tuas. 

Attende  autem  quod  Lhcm  nanlic  hic  a quin- 
ta apparitione  » quz  prima  die  fa^  ell  » vf- 
que  ad  diem  AfcCRfionis  t in  quo  decima  fa^a 
cfl  apparitio  : & tranfit  ( ficut  breuiloqmis ) qua- 
titor app.itttioT^es  , quz  inter  primam  diemA; 
vitimam  faifVz  funr.  Prima  autem  apparirio 
inter  has  quatuot , cfl  quucilauadicRcfurre- 
Aionis  apparuit  omnibus  Difcipulis  , quan- 
do Thomas  fuit  cum  cis  I & loca  claiionun  te- 
tigit /tf4v.io.  Secunda  fuit  ad  mare  Tiberiadis 
feptein  difcipulis  han.  vhim.  Tertio  apparuit 
vndccim  in  Galilza  Difcipulis  in  monte  vbi 
confiitucrai  eis.  Motth.  vUtm.  Qiiarto  appa- 
lutr  in  cotnaculo  in  Icrufalem  Difcipulis  coc- 
nanribus.  Marc.vltim.  Quinto  aurem 

indte  AfccnHonis.  dc  qua  Lucm  hte  loquitur. 
Et  ifta  apparitio  fa^Ia  cIl  in  monte  Oliucti.  Di- 
cit igitur. 

Eciuxlc  autem  cos  foras  in  Bctha* 
niam:  Scclcuaiis  manibus  fuis  bene- 
dixit  eis. 

Dicuntur  autam  hicquatuoti  fcilicet  > Dif- 
cipuionim  cdudio>  eorundem  benedi^iio  , Do- 
minica Alccnlio  . & Dilcipulorum  in  duitatem 
Icrufalem  regreflio.  De  primo  dkit  [ Eduxit 
autem  eos  ] Difcipulos  [ fotas  ] vt  oftendetet 


quoniam  de  cinitate  egredi  oportet , S<  mun- 
dum conuertere , Sc  ctlum  coiifpicere,  & de 
modo  nihil  curate.  Dc  primo  dicitur  h4n.\$, 
Pofui  vos  vt  eads  & ftuAlum  afferaris:  &fru- 
dus  velter  maneat.  Dc  fecundo  OVwf/Ii  j.  Edu- 
xit eum  foras , ffc  dixit : Sufpicc  czium , & nu- 
mera ftcllas  fi  potes.  Sic  erit  femen  tuum.  De 
tertio  dicitur  Hthr,\\.  Siquidem  illius  ciuita- 
tis  mcminilldu  San^i  de  qua  exierunt » habe- 
bant vnque  tempus  reuerrendi  : nunc  autem 
meliorem  apjwuiu . id  eft , czicilcm : pioptcrca 
non  confitndirur  Deus  vocari  eorum  Deus.  Du- 
xit autem  eos  [ in  Bcthaniam  ] qu*  domus  obe- 
diemi*  interpretatur ; vt  vIque  ad  mortem  obe- 
dite doceret.  Phihp. ».  Fadius  obediens  Patri 
vlque  ad  mottem.morrem  autem  CTucis./*^r.ij. 
Obedite  przpofitis  vcftiis,  Jc  fubiacete  illis.  Ipfi 
enim  pctuigilant  quafi  rationem  reddituri  pro 
anima  busvefitis. 

Et  cicuatis  manibus  fuis]  T.ingir  hic  bene- 
diftionem.  Elcuatiorlc  manuum  fecit  in  eis 
confirmationis  facramenrum.  Eeeti.^6.  Glori- 
fica manum  Ac  brachium  dextrum  [ benedixit 
cis]  benedi^iione  confirmationis.  PfAlm.iiy, 
Benedic.it  tibi  Dominus  ex  Sion,  &vide.is bo- 
na Icrufalem  omnibus  diebus  vitz  luz.  Nnm.C. 
Sfc  benedicetis  filiis  Ifiacl : Benedicat  nbi  Do- 
minus ,'&cuflodiat  teroftendat  Dominus  fa- 
ciem fuam  libi , & mifereatur  tui  : conuertat 
■ Dominus  vultum  fuum  ad  te , & det  tibi  pa- 
cem. H.ec  autem  benedi^io  torauit  contra 
mundum  fle  hoffem  , Sc  fecit  marccfccrc  con- 
cupifeentiam  carnalem.  Grmf.^i,  Benedixit  ei 
inetidcm  loco»  & dixic : Si  contra  Ekum  for- 
tis fuitii : quanto  magis  contra  homines  prz- 
ualebii  ? Et  terigit  ncrimm  femotis  cius,  qui 
ftatim  emarcuit.  Benediilio  quidem  conrra 
diabolum  confortatio  , contra  mundum  , & 
hominem.  Marcidus  autem  ncruus  frinoris, 
debilitatam  fignificat  concupilcentiam  carna- 
lan, 

Et  faAum  cft  , dum  benediceret 
illis  , rcccflit  ab  cis  , & ferebatur 
in  corium. 

s 

Tertium  eft  in  quo  tangitur  Afcenfio.  Tan- 
git autem  tria  : beiicdidionem  , tecclliim  , & 
locum  in  quem  afeendir.  Dicit  igitur  [ Et  fa- 
cium ert  ] Dei  difpofitione  [ dum  bmcdicc- 
rcc  illis]  & manu  larga  dona  eis  fua  daret  be- 
nedi^lionc.  £fr/i-44.  BeneduThonem  omnium 
entium  dedit  illi , & tcftamenfura  fuum  con- 
nnaiiit  fupet  caput  eius.  Ephef.^.  Dona  dedit 
hominibus.  Er  ideo  etiam  eleuauit  manum. 
PfHim.14,^.  Aperis  tu  manum  tuam  , & imples 
omne  animal  bcncdiflione  [ recellit  ab  eis  ] af- 
cendens.  4.  Afccndit  Elias,  qui  robit- 

ftus  dominator  interpretatur , per  turbinem  in 
czium  , hoc  cft  , nube.  AiK  1 . Nubes  fufeepit 
eum  ab  oculis  eorum.  Non  quidem  portatus 
ab  Angelis  rcccltic  , fed  propria  virtute.  Ifa  fn,. 
Iffe  formofus  in  Bola  uia  , gradiens  in  mol- 
(itudinc  fortitudinis  fuz.  Sed  Angelis  iubilan- 
tibus  rcceiTit.  Ayi/w.46.  Afeendir  Deos  in  inbi- 
latiune  , & Dommus  in  voce  tubz  [ & ferebatur 
In  «eluml  PyW».6i.Afcendcns  in  alturo, capti- 

uam 


l 


in  Euang.  D.Luc.  Cap.  XXIV.  369 


uim  duxit  captiuicatcrn.  Efkff.i.  Qui  dcfcendit, 
ip(e  eft  & qui  afccndic  fupec  omnes  czios  * vt  ad- 
impleret omnia,  yfil.t.  tlcuatis  manibus  fereba- 
tur in  cxlum>?c  benedixit  eis. 

Et  ipfi  adorantes  rcgrcfii  funt  in 
leruTalcm  curo  gaudio  magno:8c  erant 
femper  in  templo , laudantes  6c  bene- 
dicentes Deum. 

Tangit  hic  Difcipuloruin  in  ciuitatem  rc- 
gteflionem  > & dicit  quacuoc ; adorationem  > te^ 
uerfionem  » maniionem  , & gratiarum  asio- 
nem. Dicic  igitur  [ Et  ipfi  adorantes  ] Maxc* 
xrl(ii«r.Videt)tesDominum  adotauenint. 

Ipfe  efi  Dominus  Deus  tuus  > & adorabunt 
cum.  Adoiatio  autem  e(l  fa^  piofiratione. 
£jnd.^.  Adorauctuni  ptoni  in  terram. 

Omnis  terta  adoret  te  Deus  & pfalUi  tibi. 
PhUtf  i.  Innomine  Iesv  omne  ^nufleda- 
tut  > cxleftium  « tetrefirium  > & infernorum 
Itegtcfli  fiint  in  lauialem  ] vbi  di^um  eft  eis 
x]Uod  promifiura  expedarent-  £a.r(fc.t.  Anima-, 
lia  ibant  & teuete^aruue  in  fimilicudinem  fiil- 
guris  corufeantis : quia  & imus  ardebant  deuo- 
tioue  I & exterius  honefiatis  luce.  Procef&runc 
toim  cum  Domino  ad  locum  Afcenfionis  1 Tt 
viderent  quando  coUerecuc  ab  cis  : ficut  Eli* 


ictis  cum  Elia  Er  hoc  repiafentat  Ec> 

ciefia  proceflione  ma  in  Aicenfionr.  Reuerte- 
baniur  autem  in  letufalem  ad  imperitim  Do- 
mini > fuum  promifiiim  cx|<£lante$. 

SaJatarc  tuum  expedabo  Domine  [ cum  gau- 
dio magno  } quia  in  omnibus  Chrifii  vetita- 
icm  &:  ludzorum  confufionem  percipiebant. 

Iterum  videbo  vos»  & gaudebit  cor 
vefirum  » Se.  gaudium  veftrum  nemo  tollet  ^ 
vobis.  Pmhff.^.  Gaudete  in  Domino  femper: 
iterum  dico  gaudete.  Modefiia  vefira  nota  fit 
omnibus  hominibus  [ & erant  femper  in  tem- 
plo ] hoc  efi , in  atrio  lempli » in  porticu  quz 
dicitur  Salomonis.  AU.  f.  PfMm.  x$.  Vnatn 
peti)  a Domino  » hanc  requiram, , vt  inhabi- 
tem in  domo  Domini.  PfMm.S^.  Elegi  ab- 
ie^us',  ede  in  domo  Domini  > magis  quam  ha- 
bitare in  tabernaculis  peccatorum  [ laudantes] 
tn  hymnis  dt  canticis.  Pfalm.^^.  Sempet  laus 
eius  in  ore  meo  [ & b^dicenies  Deum  j in 
gratiarum  adlione.  1 . Thtffdl.  4.  In  omnibui 
gratias  agite.  Laudabant  enim  Deum  de  Do- 
mini demonfirata  ab  ipfo  virtute  : quia  vir- 
tus efi  laudabilium  bonorum  » vt  dicic  Phi~ 
Ufapkm.  Benedicebant  autem  de  collato  » & 
confirrendo  fibi  in  proximo  monete.  Z.nc. ti. 
Pater  vellet  cxlellis  dabit  Spiritum  bonum 
petentibus  fe.  Ipfi  laus  » hooor  » & gloria» 
Arnen. 


Onitiz^by 


Digitized  by  Google 


INDEX 

Rerum  notabilium  qus  in  Commentariis 
in  I.  partem  Lucse  continentur. 

Litera,  A,  defignat  primam  Columnam,  B,  Jicundam. 


A 

B N B G A R c fciprum  quid  fir, 

pic  & dode  explicatur. j I5.b 

Abraliam  cur  dicatur  parer  no- 

Cur  cius  honorifica  rricnrio 
in  M.-»^nificar.  ibid. 

Cur  ad  cum  dicatur  iuraireDciw.  89  a 
Abrahajn  filij  qui.  7^.b 

Adlioncm  procedat  contemplatio.  Ji8.b 
Aba£lioncad  contemplationem  redeundum 
docetur  fimilicudinc  fomni.  I9^.b 

Accubitus  Chrilli  quid  lignificcr.  24^.a 
Adopertus  quidam  Ixpc  citatur  fiilfonominc 
S.Ambrouj.  ipj>b 

Adoptare  non  poteft , qui  non  habet  filium, 
vel  impotens  cH  ad  habendum.  40-b 
Adoptini  filii  Dei  per  quid  fiamus.  ibid. 
Non  Client  filij  .odoptiui  nifi&  vnus  cUcc  fi* 
lius  naturalis.  ibid. 

Admiratio  non  fuit  proprie  in  Chcitlo.  i|i.a 
Adiiiacionem  cauet  CliriHus.  2^9^ 

Aducntiis  ChriAi  duplex  , & quomodo  diffe- 
rant. 164. b 

Aduentum  ChriAi  primum  orxccdicvnus, fe- 
cundum duo  : quod  ngnificat  Ecclcfia 
Ttcnsad  Euangelium  vno  cereo  in  diebus 
profeAis,  & duobus  in  diebtis  fellis.  9i.a 
Adulterium  penniAum  apud  Athcnicnlcs 
caufa  boni  publici,  Icd  male.  90.b 

Aduocati  fepe  peccant  per  calumniam , Se 
peiores  frequentius  lunt  ii  ,qui  funr  Ec- 
clefiaAici  , quam  qui  lunr  fccularcs. 
141. a 

iEdificatio  prudens  qux  , naruraliter&  my- 
Akc,&qu*nam  imprudens.  i2i>.b.(S£  fcq. 
Agricolx  fpititualcs  Inlius  temporis  quales. 

Agricola  ad  agrum  veniat,  ncccflccA , quia 
ager  non  veniet  ad  agricolam.  ifS.b 
AlabaArum  phyficc  & moralirer  quid.  a4t>.b 
AlabaAriim  cur  tulerit  peccatrix  ad  Chri  Aum, 
ibid. 

Alta,  altn>i:a,S( alciffima  Dei qus fint.  40.a. 


Se.  feq. 

Altiflimus  fimpliciterdicitur  Deus.  9i.a 
AltilEmus  proprie  cA Filius  Dei,  quod  enar- 
ratur infigni  paraphrafi,  40.a 

Altum  in  quod  ducendum  eA  rete  , cA  qua- 
druplcXk  iSo.b 

Ambitio  poccAatis  EcclcfiaAicx  quomodo 
rcncaucricApoAolos:Tndcorta.  3ja*b 
Quomodo  repreffa,  j j 4. .i.b.&  fiq. 
Ambitionis  maceria Prxlacura : ambitio  in 
iplb  ortu  curanda. 

Tencacio  hxc  ApoAolorutn  nobis  veiUs. 
ibid. 

Ambitiofis  tria  exempla  corrediionis  dedit 
Deus,  prout  tria  eo  in  vitio  funt  notanda, 
^35'^ 

Ambiciofi  potius  ambiunt  potcAatem  qiunt 
gloriam &dluttias.  quade  caufa  diabolus 
m fecunda  ccncationc  ChriAo  propofuic 
regnum.  156.9 

Ambrofius  Adopertus  minus  ptobafz  au- 
thoritacis  cAis>rnb  cuius  nomine  fxpefaU 
Ibcicuur  S.  Ambrofius.  i93>b 

Araicicix  triplex,  & conditiones  fingularum. 

ii4.ft.b 

Anciilx  laudes  que  }&  quomodo  eas  Mah.i 
cxpleuctic.  59.R 

Angelus  cA  in  loco  definitiue*  8.11 

Angeli  peccatum  Aiic  inordinatus  appe- 
titus vnionis  hypoA.xticz  ,&  eam  homini 
imiidic.  47.b 

Angeli  qualia  corpora  alTununt  i quomodo 
appareant.  8.b 

I {ominibus  fune  proximi.  ibid. 

Tres  pioprij  eorum  a&us,  ilhiminare,pur< 
garc,pcrficcre,  & hzc  quid.  j o8.a 

Cur  cum  claricate  appareant,  ibid. 
Cur  poA  illuminationem  datam  vel  faciam 
recedant  ab  hominibus.  idid. 

Angelos  Aarc  £c  prope  homines  Aarc  quid  fi> 
gaificcr.  i04.a 

In  Angelis  ChriAi  Nariuitatem  annonrianci- 
bus  quinque  confideranda.  io;.a 

Animam  fuatVi  volens  faluate  qnomodo  per- 
dat eam,  & pro  quo  hic  accipiatur  .mimai 
duples. 


Digitized  by  Coogle  . 


Index  rerum. 


ilH|>!eTcx^hcario,  jr8.a.b 

Quomodo  perdens  eam  faluer  eam.  ibid. 
AnuMtn  tK<:t:npJim  ^ertranfiint  dolerit  gU- 
mM^dicens  Simton,an  Mariz  an  Chr^fti 
anjmam  dicae  voluerit.  i la.b 

Anima  credentis  inrclligitur  myftici  quam 
tranJitvctbum  DcL  ibid. 

Ajm.iijdclljgratia  : Ann*  quinque  celebres 
in  Script.dc  qux  cuique  propria:  iignifi- 
canc  quinque  grati*  cf&dus  in  anima. 

1 a;.a.h 

Ann.i  (l-prem  annis  vixit  in  matrimonio, 
o^oginta  qOatuor , id  el^, duodecies  (cp- 
tem  vidua,  vt  duodecies  tantum  viucret 
in  ludbu  quantum  in  deliciis.  X4.b 

Commendatura  quinque.  ii).a.&feq. 
Uc  tribu  Afer , id  cft,  Beati  fuit,  qu*  dedit 
ccllimonium  beatificanti  omnes  beatos. 

I aa.a 

Quomodo  non  difireflerit  i tcmplo.ibid.b 
Annas  & C-liphas  mntarune  ordinem  infti- 
cutum  aDauid.  y.a 

Exclufis  viginti  quanior  aliis, facerdotium 
emerant  ab  Imperatore  , vnde  proprie  | 
vacabat  ,congrucquc  fub  id  tempus  na- 
tus Cbrifius.  i5t.b 

Anni  tres  &:  menfes  fex , quibus  claufum  eft 
carhim  tempore  Elixdefignanc  tres  flatus 
mundi  ante  Chriftum  ,&  fex  rcuolucioncs 
lunares, 5:  impcrfciflas  illumuutiones,qu^ 
in  lege  fuerunt.  i68.a 

Anno  rrigcflmo  cur  Chriftus  prxdicarcin- 
etrpent.  i48.a 

i^Ajlairterum  triginta  indfuns  trat  U- 
fm.  Ly  incipiens  non  appellat  fuper  an- 
norum, fed  fuper  fiindhoncmprxdica- 
rionis.  ibid.  itfy.b 

Ar.nanriarc,cuangcli*are,pr.Tdicare , docere 
qmdfint  & quomodo  differant.  s^j.b 
Ad  .'‘.nnimtiandum  manfuctis,vc  habet  Ifaias, 
cur  citaucrit  Chriflus  £uangcltz.ire  pau- 
pcritus,i5rd.  ibid. 

Api  Chriftus  comparatur,  & cur.  i5i.b 
A}H)ftnlus,id  eft,lcgatus  aChrifto.  aoi.b 
Apofloli  ter  .ad  rria  funt  vocati  ,&  tcaiavo- 
c.icionc  reliquerant  «unia.  . i84.b 
Aiv)ftolos  cledurus  Chriftus  prius  orauit 
eorum  cicdio  noucm  habet  circumftantias 
, cunftdcrandas.  ioo.a.b.&  feq. 

Ajioftolorum  duodcnahiu  numerus  plurt- 
Ins  congruentiis  & myftcriis  comproba- 
tur. aoi.ab 

Idem  fignificat  duodecim  porifCmas  eorum 
qualitates,  fecundum  quas  per  varios 
duodenarios  myfticc  funr  prxfigurari. 
Nota,  ap5,b.&icq. 

An  Apoftolatum  qu*  requirantur.  ip4.a.b 
Apoflolarus  finis  & fcopui  duplex  & qms. 
i5>f.a 

Apoftolorum  regula  infunAionc  Apoftolica 
icTuanda : cur  cos  nudos  & nonfolicitos 
de  fubfidio  tcrum  temporalium  miferit 
Chriftus.  99^’^ 

Supple,  cum  irent  inter  ludzos,  nam  ini- 
ris  ad  Gentes  alia  przccpta dedit,  ibid. 
Apoftoli  priedicaturi  interdum  peciuiiam 
vna  fercb.ant'  i^J-b 

Apoftolorum  & fuccefibrum  eorundem  pictu 


informatio.  aox.b.&  ftq. 

Eorum  in  viftu  frugalitas,  ipg.b.joy.b 
Quomodo  pauperes,  qui  volebant  eme- 
re cibum  pro  quinque  millibus  homi- 
num,cui  id  i Chrifto  nun  pcrBiillum. 
ibid. 

Cur  non  ieiunauerint  alio  tempore  quam 
inter  Afccnfionein  & Pcntccoftcn  ,& 
ircrura  poft  Pentccoften.  sp4b 

Appariciones  Angelorum  bonorum  & malo- 
nun  quomodo  difcernrnd*.  t y.b 

Aratrum  myftic^  quid  fignificet.  b 

Ad  aratriun  manum  mittere  & reno  refpice- 
rc  quid.  ibid.dc  feq. 

Archelao  ob  ryrannidem  a regno  amoto  ic 
Lugdunum  milfo,  Prxfides  funt  indituri, 
quorum  quintus  foit  Pilatus.  i;i.a 
Archifynagogi  ferai  monentes  dominum 
fuuro  , ne  vexaret  Chriftum , vrpote  quia 
iam  filia  cius  crarmornu  ,cux  a C'hrifto 
non  reprehendantur.  ajoa 

Arbor  cft  Synagoga,  tadices  Lex  {e  Sacerdo- 
ciunu  1 j8  b 

Arbot  item  omnis  homo»  ibid. 

Item  gentiles.  ij9.a 

Arbor  bona  & mala  quid.  ai3.a 

lUa  quomodo  nun  poflit  malos  fmdhis  fa- 
cciemec  h*c  bonos.  ibid.  * 

Arboris  bonx  proprietates  nonem.  ibid. 
Arbores  quomodo  nutriantur.  ita.b 

Arca  & are*  venrilacio quadruplex.  i4}.b 
Andam  manum  habens  feptem  habebat  mi- 
icrias  ; ariditas  h*c  vnde  prouenicbac. 
ip8.a 

Ad  rcflicutioncm  fui  in  integrum  requirit 
ea  manus  quatuor,  loo.b 

Arrepeitius  quis.  a??.» 

Arri.ani &Iud*i  peiores  dxmone.  a7y.b 
Arundo  phyfice  ic  moraliter  quid.  x)9.a.b 
Afeendendum  cft  homini  quadruplicirer  & 
quo.  9$.b 

Afecnfus  in  montem  Tabor  dupliciter  fiti 
vterquemodus  treshabct  gradus,  jax.a 
Afer  Filius  lacob  o^uus  pertinet  ndbcaci- 
cudincro  , nam  beacirudines  funt  odo. 

I i4.a 

Afiumpeio  vocatur  Pallio  ChrifU  ob  duo. 

jjS.b 

Auati  &hypocrir*  vulpibus  comparari.  341  .b 
Audita  Icuircr  nun  facili  fuperiori  denun- 
tian^.  35^-^ 

Auditus  quomodo  fiat.  iu.a 

Auditiuu  facilem  reddunt  quatuor  & qux. 
yS.b 

Audientes  Chrifli  m triplici  differentia- 1^3.* 
Audiendus  Chriftus  cum  dclideriojobedicn- 
nafic  timore.  3 

Audirns  aliquis  fidem  ptxcedir,  alius  fcqui- 
tur.  aij.b 

Auditores  fuos  Chnftus  quam  benigne  rece-. 

peric,noca  tria.  )0  3.b 

Auditorum  ad  Chriftum  conflucnaum  in- 
tentio quintuplex.  ly^.b 

Auc,id  cft,a  vx  ,cut  Angelus  dixerir,&  quo- 
modo Virgo  liber%  ab  omni  maledidioue. 
x8.a.&:  feq. 

Auguftus  CUI  curaucric  deferibi  orbem, 

ptf.a 

Cut 


Digitized  by  Googie 


Index 

Cur  qfnncs  ad  propria  iullcrit  proBcifci. 
ibid.b 

Cur  id  iubcori  tam  prompte  obcdiuerit 
mundus.  58.1 

Eius  circa  milites  iuftitia. 

Solos  pauperes  excuHiuit  a danda  contri- 
butione in  militum  lubUdium.  ibid. 
Eius  tempore  tres  Toles  in  Oriente  exorti 
in  vnum  coierunt  » in  eius  morre  ap- 
paruit Cometes  circa  medium  caeli  di- 
uifiis  in  tres  » templum  pacis  ex  parte 
■corruit  »&ex  parte  perllidr  fons  olei 
erupit  manans  in  Tybcnm.  9j.a 
In  AaguAo  conltdcranda  fex  » ob  quz  cius 
tempore  congruum  fuit  nafei  Chrillum. 
95..'i.b.&  fcq. 

Auris  triplex  in  Scriptura  celebris  & qux- 
nam.  a£a.b 

AfTumpeio  vocatur  PafEo  ChriAi  ob  duo. 
ijfi.b 

Aunh  & hypocritz  vulpibus  edpararur. ) 41  .b 
Audita  icuiter  non  facile  Superiori  denun- 
tianda. } i7  a 

idcllavx,  cur  Angelus  dixerit,  & 
quomodo  Virgo  Ubera  ab  his  omnibus.  18. 
a.&  fcq. 

B 

BAptiflnus  loannis  non  contulit  gratiam, 
erat  imroduckio  ad  baptifmum  ChriAi 
cur'  dicatur  loannis: exigebat  adiungi  Abi 
opera  peemtentiz.  ii4a- 

Baptizari  Chri  Au$  cur  voluerit  a loannc , ra- 
tionesrrcs.  i4f.&  Arq. 

Ad  baptifnuim  ChriAi  quz  requiratur  difpo- 
ficio  :cias  cAcdus  apertio  celi,&  defeen- 
fus  Spirirns  S.  in  baptizacum  , qui  in  eo 
operatur  feptem , & hzc  quz.  1 4 t.a.  1 46.b 
Quomodo  apertum  llt  czlum  baptizato 
ChriAo.  t^6.A 

Baptifmiis  ChriAi,  cur  femper  dicatur  Chri- 
Ai , a quocumque  conferatur.  M4-^ 
Baptifrai  fonna  : baptifmum  famAificantes 
Pater  A:  Filius  & Spiritus  S.  1 4<>.a 

Przcepcum  baptizandi  datum  intclligitur 
cum  vccbum  faiAuro  fuit  fuperloanncm. 
iH.a 

Beata  dicitur  Maria  antonomaAice : beatitu- 
dinis  dchniciones  quacuor,  quz  omnes 
Maiiz  proprie  conuenireoAcnduncur.d$b 
Quz  fine  generationes , quz  eam  beatam  di- 
cunt vide  V.  Generationes. 

Beacitudo  proprie  quid.  dj.b 

Bcacicudo  fecundum  Ati Aotclem  quid  io).a 
Varijeius  gradusmenfiinc , & modio  compa- 
rarur , in  qua  comparatione  notanda  le- 
pccm,&:quz.  iio.a.b 

Quacuor  be.acicudiniim  ^ Lue.  politarum 
fufficiencia  declaratur  fimilitudiDC  motus 
namtalis.  lo^.a 

Cur  Lue.  quatuor  rannun  recenfcac,  Matth. 

0^0.  zod.a 

In  bcatirudine  aliquid  datur  vlcra  condi- 
gnum, ixo.b 

Bc-icicudinem  meremur  omnibus  operibus  & 
ciccumllanths  bonis.  ibid. 

SenetltUArH  in  Muueribm  , dicit  Angelus  in 
pcrfbna  EcclcTiz  triumphantis,  Elizabeih 
in  pcrfbna  Ecclefi?  militantis.  i^i.b 
Endng.  D.Uic. 


rerum. 

Ly /udifcrecionem  Se  AgniBcantiam  expri- 
mit. 4}.a 

Ly  tnmuUtriirM,  id  cA,  incermulictes.vt me- 
dium participans  dcvcroqucexttemo.de 
medium  & extrema  hzc  quz.  } j.a 

Belli  inter  hominem  & Dcum,intcr  hominem 
& Angelum  , inter  hominem  Si  hominem» 
inter  Ipirituin  3c  carnem,quz  caufa.  1 o?  a 
Benedicere  cA  gratias  agere,  quaU  di^crc  bo- 
na accepta  in  Deum  referendo. 

Elcnedi^io  tria  aAcir  bona  ex  Scriptura  Saci  a. 
Jt.a 

Benedico  peccatorum,  qua  peccatoribus 
benedicunt,  maledicitur,  quia  non  lau* 
dane  niii  fui  fimilcs,  nifl  victi picranda,  quia 
non  placent  illis  ntfi  mala : vz  diciiut  ea- 
liKr  benedicentibus  , quia  dicunt  bomnn 
malum,  & malum  bonum,  quia  bcnedi- 
Aionis  non  habent  facniTicncum,  quia  co- 
cum benedicrioncs  irridet  Deus  : vz , quia 
nob  benedicunt,  nili  his,  qui  Abi  benefa- 
ciunt, quia  mcrccdc  vili  benedictio  iAa 
emitur,  quia  bcn«.diiAio  illa  in  vilis  horni  - 
nis  volutare  Se  norcAacc  eA  cA  Ata.  09.a.b 
Vr Benefacere  polur  omnibus  CbriAus  , oc- 
caAones  fblicitat,&  vbique  fe  ingerit.  X44.  a 
BcncAcia  quinque  a Deo  homim  przitica 
commemorat  Z.ncharias  m Cantico  84. b 
Benignitas  ChtiAi  rcfuiCiratos  i fe &fana- 
cus  illoque  mulo  iticc  in  mancipium  ven- 
dicabilcs, parentibus  roAicuic,  3 b 
Benignitas  Dei  qualis  Se  quanta.  ai  d.b 
BernardidiiAum  io  Anevitz. 

Bcthlchcm  duplex.  99. a 

Prius  di^  Ephrata  , primo  Acrilis,  deinde 
frrcilts.  99>b 

Num  ciuirastcur  eo  afeenderie  lofeph  Sc 
non  lerufalcm.  ibid. 

Interpretatur  Domus  panis  tcafus  Se  qualis 
panis.  io9a 

Sex  eius  priuilcgia.  ^^.b.&fcq. 

Commendatur  a fex.  ibid. 

lu  Bctfaidz  dcfcmim  cur  CbriAus  rcccflillc 
dicator  cum  a loaonc  dicaiui  icccllille 
trans  mare  Tibeuadis.  ^oa.a 

Bhirphcmia  quid.  190. 

Bona  e A & ad  bonum  per  fe  tendit  omnis  crea- 
cura,maiu  omne  ei  cA  per  accidens.  4 19  a.b 
Bona  opera  minora  ob  maiora  przAac  omit- 
tere. 

Bonorum  temporalium  fubAdiumlicitcacci- 
piunc  przdicatoccs  ab  iis  quibus  przdi- 
canr.  x$6.z 

Id  rame  apud geriles  minus  congniu  cA.i  fy.b 
Vt  hzc  recipiant , prius  impendenda  bcncA- 
cia  fpirirualia. 

Bonum  tnplcs  cA , honeAum  > vtilc,  delc^a- 
bilc,quid  AngulaAradonid  conduC.anc.74  * 
Duplicem  hzc  habent  uporem,  dulcem  Ac 
pinguem.  ^ ibid. 

Brachium  Dei  cA  Fmus.  7i.b 

Brachi|  huius  quinque  cAcilus.  7 1 .a.b 

Brachi)  p3rsrupcriocvocacuradiocoTium.7i  .b 

Brachium  hoc  nos  formae  in  Dci  forma,  expu- 
gnat aduetfarios  » Uberat  fuos  Uberatos 
protegit , protecios  congtegat  Se  portae, 
portatos  gubcroacAt  regit, & quos  rexerit 
amplexatur.  ibid- 

Ij  C<tns 


Index  remm. 


t 

Ci£cus  quis  dicitur  duobu)  modis.ixi  .a 
Cxliim  quomodo  apertum  Ht  baptizato 
ChriHo.  i46.a 

Cxlum  quadruplex.  i67.b 

'Cainan  quomodo  interferattir  generaciom 
Cheii^i  i Luc.  qut  in  Veteri  Teftamcnto 
Tuicomitrui. 

Canticum  Marix  > cut  cantetur  in  vefpciis, 
7acharix  in  Laudibus,  Simeonis  inCom> 
plcrotio  , Hymnus  Gloria  in  excellis  in 
Mula.  i4i.fi 

Canticum  cantare  pofl  receptum  aliquod 
inllgni  bcneiiciuro  mot  Vctccis  Tcftamcn- 
ti. 

Camus defemat  ad  tria.  X4J-2 

Capharnaum : etymologia  nominis  Sc  laus. 
id9.b 

Cura  ChriAolpecialitcr  ad  res  fuas  dcle^ 
iiS.b 

Capilli  muliebres  prxlcrtim  capiiismolUo- 
res. 

Capitis  Ma^dilcnx  ad  Chrillum  inclinatio 
duo  liguihear,  Sc  qux. 

Capitalia  vitia  Icpccm  reprxfcntantuc  per 
ItpTcm  nomina  diaboli.  156.6 

Jtem  per  fcprem  efferus  quos  operabatur 
demon  in  obfellb  lunatico.  ^x^.\>,Sc  Icq. 
Charitas  ed  chcladrus  bonus.  114.6 

Cum  minima  charitas  deleat  omnia  peccata 
mortalia,  cur  dicator  Luc.  CuimMiu  dt- 
mitti/mr^mi/nu  dilidit.  141. a 

Charitatis.humiliratis  Sc  obedientue  apicem 
attigit  Chridus.  Iii.b 

Carnalem  cognationem  non  fpteuitCbridus, 
fcd  eam  podpofuiC  prxdicadooj.  i68.b 
Caro  dicitur  bomo:  cur. 

Caro  hominis  inimicus  quatuoc  hocninera 
perfidentia  , quatuoc  dcfcdibus  oppug- 
nat.  l£.b.&  fcq. 

Cadiras  laccrdotum  Vccem  Tefiamenti  qua* 

. lis.  6.b 

Cafus  & ruina  quomodo  diderant.  aiy.b 
Cauda  in  lacriticio  oderri  Lcu.  }.  cur  prx- 
cipiarui.  90.b 

Centenarius  cd  numerus  quadratus  Se  pcrfe> 
^usi  ai8.b 

Centenarius  fVudlus  terre  bonx  quis.  Nota 
Angularem dodhmam  myfhcam.  i6i.b.  Si 

^ •'‘I- 

Centurio  petens  ferui  ranicatem,afipef  (eip- 
fum  Cnridum  accciTerit.  ijo.b 

Lius  humilitas  inquocluccrcat.  ai^.b 
Gentilium  vocationem dcA^naC.  ibid.a 
Fides  eius.  1 50  b 

Quomodo  vere  omnibus  a Chhdo  prx« 

. drratur.  ibid. 

Ccruical  Chridi  in  n^ui  a Marco  aJlcrtum 
quomovlo  non  contradicat  illi  Mattii. 8.  Fi- 
lius hominisnon  lubee  vbi  ceclmcccapuc 
fuum.  i70.b 

Ducet  nosin  laboribus  Si  fatigationibus  , 
commoditatibus  humanis  vti  polTc.  170  a 
Chridus  annuntiatur  primo  Matri, Scloannes 
Parti  :x:ur.  »8.b  j 

Chridu»  cur  conceptus  de  r<cmin.i,  virgine  { 


defponi^  *5.b.&feq. 

Et  cur  conceptus  in  menfe  Martio,  qui  cd 
fextus  acooccptionc  loannis.  fcq. 

Conceptio  efus  landbi  demondratur.  5 5 ,b 

Chiillus.id  ed,vndus:rario  nomini«.ioc  .a.SC 
fcq. 

Chridus  vndus  a Patre  in  Regem  ficSaccr- 
docem.  5 f i.b 

‘Cheidus  nominamc  Filius  Dei  ab  Angelo 

/5» 

In  hoc  nomine  comprehenduntor  o^  no- 
mina ifiu.^.  poAra,quorum/ignificatiocf- 
. fcfliue  in  eo  completur.  ibid.b 

In  eodem  nomine  comprehenduntur  quin- 
que i nobis  dcfidcrata&  rpctata.OfHdum 
Mediatoris,  R^oociliatoris  , Redempto* 
hs;  Pmciusn  Se  Sacrificium.  55.b.&fcq. 
Ciuo  temp^  natus,  curfub  Augndo, 
quomodo  in  plefucodine  temporis  , cur 
cxcuDte  cdi^ : in  eius  natioicire  tem- 
plum pacis  comitrex  parte  « de  ex  parta 
pcrdinc. 

Porcauic  cum  Maria  in  finu  a Nataredi  io 
Bcclchem,in  olnis  i Bechlehetn  in 
falem,Ioicph  indorlb  io  iCgyprum,  & ah 
iCg  yptbin  Nazareth,  de  quid  haecmyfti-. 
cciignificcnt.  Ii6.a.b 

Eius  diuinicas demondratur,  t4.h 

Ems’dominiumia  Angelos  de  Corpocalem 
cicaturaiTU  I3t.a 

Cur  iuderir  Apodolos  tacete, quod  ciTer  ve- 
rus Deus,  rationes  pluies.  I iiii.de/eq. 
Edvnigcnirus  contra  Hcluidium.  101  .a 
Qi^ta  erga  /aluccm  oodcaiji*  eius  charitas. 
»»i.a 

Regnum  eius  coo/Idie  in  Ugiflacione. 
'4»i> 

Cui  dicatur  xternum  i-am  1 .ad  Cor.  1 5 . om- 
nis  principatus  potedas  de  viems  dicantur 
euacuanda  tn  dic  iudici).  44J, 

Fett  legem  tribus  modi^,iii  corde,fn  autc,de 
docebo  quomodo  lex  impicatur.  4i.h 
Beneficentiam  cius  quinque  declarant. 
}04.a 

Benignitas  cius  inaaditoribos  fuis  nota- 
tur triplex.  505^ 

Cur  datim  ac  redierunt  Apodol i i r-xdica- 
rionc,  reccdmc  in  deiertum,  j oa.KtS.  <cq. 
ExceiTus  cius  triplex.  j x 4.a  b 

Vulgi  opiniones  de  tedinuuua  dv  eu  vera, 
/ed  non  fufiicientia.  f i 1 ,a 

Venimus  ad  cum,  Acutad  lumen,  ad  txt  m« 
pluni,ftd  remuneratorem.  z 1 5 .b 

Eadem  prxdicauit , qu*  Apoduh,  Si  cur. 
joj.b 

Circumcido  quid.  fij.O 

Et  qmd  fignifiect.  ibid. 

Circmncifioncs  in  Scriptura  celebres  txdoy 
/epti  m bonx,  odaua  mala  : leprem  bon« 
fignificant  fcprem,  qu*  debent  ellc  in  po- 
pulo Dei  Sc  Fccldia,  & iniicniuotur  iix~ 
conccmplariuis  dein  a^iuis.  iiy.b 

Fiebat  o^aua  dic  propter  o^uam  refut- 
redlionis , vel  quia  ablatio  conaipifcen- 
tix&dclcclacionis  faperflu*  per  eam  fi- 
gnibeaufie  per  o<do  media  ,ideft,  odo 
dies  myfticos.Nou  y^.b.dc  fcq. 

Tertio  quia  odo  in  anima  circumcidenda, 
in 


Diultizod  by  Google 


Index  rerum. 


ttia  in  poceftat^  rationali*  duo  in  iralcibi- 
lijCriain  concupifcibili.  iit.ab 

Cur  fiebat  in  innntia.  ti4.a 

‘Cur  voluenr  Chriftbs  circumcidi  > rationes 
fex.  iij.a.b 

Circumdare  hominem  ftupor  «quando  dici- 
tur. i8$.b 

Cioitas  j id  eft » ciuiutn  ynitas,  qu«  in  qua- 
<.  tuor  confiftit.  Z4.a 

Ciuicaces  myilicz  duz*cor  & corpusiharum 
porczqoz.  2 3Z.a.b 

CUmdM$fvoxi<\ni%  clamans  * & quis  clamor. 
i34-b 

Claoe  male  vtrens  non  ablbluic  * fed  in  erro- 
rem inducit.  3)o.b 

CogitarioquiJ.  • 

Q^nam  cogicaueric  Maria  dc  qualiter  ab 
Angelo  falutaca.  3j  .a&f^. 

Cognatio  fpfritualis  quotuplex.  f7-b 

Couunbz  proprietates  decem  applicat^  Spi- 
ritui fando.  1 4^.a  b. 

.Columba  quz  apparuit  in  baptifmo  Chhfti* 
'itutveruinaDimal.  i46.b 

Cominoditatibits  ni  in  laboribus  & fatiga- 
tionibus exempto  fuo  Chriftus  licitum 
ellcdocoit.  Z70.a 

Commoditates  corporales  & prouifiones 
temporales  quamuis  licicx  imperfedis, 
noncamenperfcdis.  i4>.b 

Complexio  bona  io  quo  confidat  «naturali- 
ter Sc  mydic^.  i t .a 

Conclufa&dcrilis  quomodo  didcranc.  {8.a 
Concordia  in  communicace  viiicntibus  com- 
mendatur. 1 8o.a 

Conieffio  Chridi  -ic  fidei  'ed  ncceffaria  ad  fa- 
lurem. 

Congrarulario  quid.  7^.a 

Congratulari  dacim  audico  Vel  vifo  bono 
proximi  Angelicum.  io6.a 

Congregatio  tritici  in  horrcuii)  * quid  &r 
qitotuplex.  I43*b 

Conlciencia  Chridi  ed  liber  vire  , '<lc  quo 
Dan.  7.cbnfciencia  fandorum  fuhc  libri 
aperti.  ibid. 

Ex  his  iudicabuntur  mortuu  <>4.b 

Confilium  quomodo  in  Deo.  i 

ConfiUa  Chridi  redam  faciunt  iemitam. 

I jf.a 

Contemplatiua  & pradica  feientia  quomo- 
modo  didinguantur.  iiS.b 

Conecmplaciua  yita  ob  necediraccro  proxi- 
mi interdum  omittenda,  edque  id  ma- 
ioris pertrdibnis.  5o.a 

A contemplatione  ad  prxdicationem  pro- 
cedendum. k 6o.b 

Contemplatio adionem  przcedat.  328  b 
Ab  adione  redeundum  ad  cdHcemplario- 
nem,doceeur  exemplo  fomni.  I i Sy.b 
In  contemplatiuis  1'zpc  difcipulus  ed  fu- 
pra  magidrum,  raro  in  pradicis.  a 2 1 .b 
Conuerfio ad  Deum  in qno confidat.  i4.a 
Ad  conuiuia  publicanorum  9c  peccatorum 
accedere  quando  licitum  i quando  illici- 
tum. ip2.a.b 

Cophinus  qiiid,  & quid  duodecim  cophino- 
' rmm  reliquic,  qux  quinque  millium  refe- 
dioni  fupermanferant,  fignificent.  j 1 o.b 
Copulam  omnem  damnantes  a Chriflo  con- 
D.  EuMg.  D.Lhc. 


lutantur. 

Corredio  peccatoris  prxcepta,iuda,honc(b, 
p,a.  i44-b 

Corrigens Prxlatus  in  pcccato,pcccat.222.a 

Ad  corrigi.an\^  calceamentorum  Chrirt»  fol- 
ucndamcur  loannes  Ic  indignum  dixerit, 
triplex  loci  explicano.  i42.a.b 

Credere  definitur  ab  Augudino.  d j.b 

Crucis  encomia.  “ 3ifi.a 

Crucem  tollere  confidit^  tribus.  ibid. 
Crux  propria  vmcuique  portanda  ed  triplex. 

ihilb  - 

Crux  vnicuique  propria,  proportionata  & 
quotidiana.  1*7* 

Cniccm  per  terram  trahere  quid.  ■%  j nJ.b 
Crucifixi  iroitacoics  qui  propne,  Ji7*b 
Cruces  mundi  portant  quidam,  crucifixos  St 
fufpcnfos  malos  multi  imitantur, & hi  qui. 
ibicLa.b 

D 

DiCmonis  duplex  cd  pocedas,nocendi  St 
tentandi  : vtraque  ex  parte  Dei  iu- 
da  ed.  8^b 

Dxmonis  duplex  ed  manbs^vna  tenens , alia 
• impellens.  ibid. 

Dxmonis  arma  qux.  *5  5<b 

Quot  modis  noceat  homini.  294.a.b 
Dannonis  epitheta  quot  & qux.  * 5 4** 
Cum  Dxmonc  inteidida  omnis  prorfuS 
Communicatio.  *S5*b 

Dxmon  tciitat  fex  modis  ex  dodtina  Gregor, 
item  interius  & exterius.  1^6^ 

H.xfic  dubius  in  Chrifto  num  ellcr  Deu$,& 
quomodoconacus  fuerit  id  explorare.i 
a.b 

Quomodo  duxerit  Chriduro  in  montcm,& 
in  pinnaculum  templi.  1 5 6.x 

Cogitur  in  tcutationibus  fuis  aliquo  modo 
fcprodert.  i5d.b 

Ad  Dxmonis  pedes  procidere,  id  ed,  pro- 
num caderc,cd  cafus  grauifiimus.  : 57-^ 
Dxmon  maxime  & fempet  ambit  larriam. 
ibid. 

Adoratur  duobus  modis  ab  hottuoibtts. 
157. a.b 

Dxmon  Sc  dxmonium  quom<5db  dilfcranc. 
17*-* 

Ed  immundos  fonnaliccr  & effediii^iclTc- 
diui  iramiindat  corpus,  animam , oigana 
& operationes  hominis.  i7t.a 

Non  plus  poted  nocere  quam  a Deo  per- 
mirnimimifcet  falfis  interdum  vera,  vt  de- 
cipiat efficacius;  i7i.b 

flon  fciuit  Chridum  efle  Deurti , licet  ve- 
hementer fuerit  opinatus,  quod  Scriptu- 
raintelligic,  cumdicitciim  fciuiffe.i72.a 

»7f-* 

Dxmon  hominem  i fc  pofleffiim  oudans , fiC 
in  fepulchra  abripiens  , duo  figmficat  vi- 
tia, quibus  honlinern  corrtip4tar,&  qux. 

• i74.b.&fcq. 

* Poffidet  hominerft  in  interioribus  ob  enor- 
mia peccata.  178.8 

Quomodo  idocaueric  Chriftum,&  quomo- 
do coa£kas  fUcric  fateri  Filium  Dei.  17 5. b 

-,.1: 

(^omodo  torquebatur  i Chri  do. 

^ li  i Cuta 


Digitized  by  Googie 


Index  rerum. 


'Cur  pctietii  ingredi  m porcos  » Sc  cur  id 
pcnoilTum.  178.2  b 

Dxmanum  potcftaci  plus  aliis  cxpofici  Tunc 
dmites  & potcnrcs.  i74*b 

Damon  i»  lunatico,  quem  obfcderac,  Tepeem 
opct.^batur  effedius,  qui  rcprsrcnranc  rep- 
tem vitia  capiuUa.  ^a^.b.&fcq. 

Cur  obferucclunam , videlicet  quia  mediis 
humoribus , quibus  luna  dominacur,cffi- 
cacius  corpus  vexare  poceft.  ibid. 

A Dzmonc  obn.'0nm  lunaticum  curdilci- 
puli  curare  non^potucrinr.  M^.b 

Lunaticum  hunc  cur  ad  fe  adduci  Chrillus, 
qui  vbiquccfl  prxiens,  petiucrit.  jii.a 
Da  feptero  nominibus  declarantur  Arp- 

cem  vitia  capitalia. 

Dxmones  comparantur  volucribus>&  quo- 
modo comedant  verbum  Dei.  ido.a 
Damoniacus  catenis  & vinculis  cuftoditus, 

. & rupeis  viculis  in  deferta  a dqmonc  adus, 
Agnincat  cos,  quorum  peccata  funr  contra 
gratiam,rack>nem  6c  nacuram,&  ex  his  agi- 
tarur  demente  concupiArcnria  m dcAdcnis 
\leIcdabilium,furorc  in  nocumento  proxi- 
mi,&:  procctuia  in  vetiracis  cootradidio- 
ne.  a77»b 

.Dxmoniari  i quo  legio  exieut , perfeda  fa- 
caciocoUigirurcx  fex.  aSo.b.&Icq. 
Cur  cum  peteret  Tequi  CKtiftum,  ad  Tuos 
« ftt  remillus.  a8r.a 

Dxmuniacus  quidam  cur  polIclTus  ab  vooi 
alius  a legione.  ^74<b 

Dauid  habuit  quaciior  virtutes  » ob  quas 
ChtiHus  dicitur  cius  tilius  & fuccetTor  in 
regno.  4i.a.dcreq. 

Cur  vndus  fuerit  cornu , de  Saul  lenticu- 
la olei.  86.b 

Cui  prx  exteris  nominetur  in  Annuntia- 
tione Chcifli, lationes  fex.  a^.b.  de  Arq. 
Cur  cius  mentio  tiat  m Natiuitace  CKriHh 

99  0. 

Defedus  gtatix  connaiios  Chriftus  non  al- 
fumplit.  i i-6.i 

Denarius  Augufti,cius  imaginem  habebat,  de 
valeriae  decem  nununos  vfiules  paruos. 
?7-3 

Myftice  iignihcatobedienciam  Dccalogi,de 
imaginem  Dei,ad  quam  fidus  cfl  homo, 
ibid. 

Denarium  hunc  exhibens  dcfciiprus  eA,de  ^ 
Oco  regendus  de  guberiubdus  fufcipituri 
ibid. 

Den.-uius  quid  naturaliter  de  myftici  : de- 
narij  centum  de  quinquaginta  » quos  de- 
bitores ftsneiatoti  dcl^banc^myftici  quid. 
151.1 

Defccndide  cur  dicatur  Chriftus  cum  paren- 
tibus in  Nazareth.  1 }o.b 

In  defetipeione  mundi  cur  Chrilliu  na(ci- 
tur»  p$>b 

DeA;nbic  Deus  fuo  siil  artcrnitace  quinque 
modis.  ibid. 

Dclcnptio  fida  Cyrino  quomodo  prima. 

5)7-ab 

Delete  teiprufo»tuos,  (cholas,contcmplacio- 
nem,cutnad  ofteium  ptxdicacioms  exis. 
i<i8.bde  fcq. 

D«r«rtibaiudi:<DCom»a.  514.^ 


Eiufdero  frudus  de  ct^mpda^ 

In  deferto  minus  valet  diabolus.  >55-a 
l/t  dtfertt  appellat  non  fuper  clamantis , 
fcd  fapet  parare  viam.  . 1 H'b 

Ciu  redeuntibus  Apollolis  ii  prxdicatione, 
Chrilkus  Ibhm  recedycrit  in  deienum. 
50i.b'de  feq. 

Deus  per  incarnationem  triaoAendit,  erga 
nos  charitattm,  compadionem , de  delicias 
ruascllccummilcris.  i;.b.AeIcq. 

Deus  dicitur  Dominus  rcfpiedu  errature 
rationalis , vmie  ance  diam  creatam  non 
erae  dominus.  84>a 

Dei  adus  duplices,  quidam  nobis  commii- 
nicabilcs , quidam  incommunicabiles  ; 
priores  facit  Deus  ve  dee  nobis  exetd- 
pium,  polleriotcs  , vt  nos  trahat  in  fui  ad- 
mirationem. 

Dac  nobis  fe  in  medicamentum , cibum,  re- 
Aigium,  precium,  Se  in  fcamuum.  ibid. 
Deo  Icruirc  dignum,  iuiluro,  «quum de  fa- 
lucarc  probatur.  89.b.de/eq, 

Dies  mylliccquid.  11 5.a.5io.b.2eleq.|i8.b. 

3)8.ad>  * 

Dies  Domini  de  dies  humana  qux  1 1 3.a 
Dies  repeimarue  Anguli  cur  iu  nominati. 

1 9fi.b 

PoA  dies  odo  Lue.  poft  iexMarih.de  Mate,  i 
promiilioDC  dicunt  exhibitam  ttansBguca- 
tionem,  conciliantur.  310. 

Dic  Dominica  refurrexie  Dominus.  5t3«l> 
Ad  dignitates  EccIcAadicas  quando  de  quo- 
modo afeendendum.  9S.b.99Ji 

Dignitates  adepti  de  nihil  de  Cbri  Ao  curran- 
tcs,eume  rupcrciliomdcisdciiciiuic.  i^9.b 
Diligere  inimicos  an  Ac  contra  naturam  di- 
ipucatuc , a ChriAo  prxeipitur  j ptxcejica 
lenfus  explicatur.  1 1 1 .b.icq. 

£g9  dtltgtntes  mt  dt/»j0,quis  AmCusidilcdio 
Dei  prior  erga  nos.  ii4J> 

Diledionis  immicotum quis  modus;  plura 
exempla.  ii5.a.b 

Diledio  inimicorum  fuadetur  i duobus , i 
magnitudine  prxmij  de  i Dei  affimilai' 
eionc.  1 1 ^.b 

Diledioms  impedimene*  quacuor.iio.de 
fcq. 

Ctti  MUtem  minm  diaUttititr , minni  diUlii  : 
inteliige  quoad  ptmam.  15  4<* 

Dimittere  inanes  in  quo  conAAac.  74*b 
Difcipulum  ChriAi  conlUtuunt  de  explent 
quanior.  loi.a 

Dticipulus  eft  fupra  tnagiAromrxpiin  con- 
cemplactuis  , rato  inpradicis.  iii.b. 
Difcipulorum  ChrilU  norx  quacuor  de  quae. 
i6i.b 

lil  difcipulis  ChriAum  in  nauicula  excitan- 
tibus quxnamptobanda,quzoaro  a Cbci- 
Ao  reprehen  fa.  17 1 .b.de<Arq. 

Difciunbcrc  admeniamquid.  >44-b 

Difcumbcrelccit  ChriAus  quinque  millia  in 
deferto , quinquagenos  pet  cosuiuia , in- 
dicans Aacus  de  gradus  varios  in  EccleAa, 
AnguliA^uc  proportionate  i PrxUtis  pro- 
uidendum:  quinquagenarius  cA  numerus 
lubilei.  )o8  .a.b 

i pifpeniacio  quid,  de  in  qua  materia  vetic- 
cur:tequiciccau(am  legitimam.  »97-b 

Diuee  Acrium 


Digitized  by  Googie 


Index 


rerum. 


,!pcr  <li(pen(ationem  c<xnedir  Dauid  panes 
propoAcioois.  1 9>'7.b 

Dinerforium  ia  quo  Chriftus  natui  , quid, 
lot.b 

Diuices  fzculi  Tunc  in  duplici  diScccncia. 
74-b 

Diuices  cur  dicutur  Deus  dimittere  3c  non 
facere  loanes.  ibid. 

Diuiteshuiiu  ifCuU nihil  habet  in  fururo.ibid. 
Diuitianun  huius  GtcuU  tria  raaU.  7(.a 
Contra  diuices  tria  funt  iudicia  Dei.  ibid. 
piuices  rcprehenAbilcs  quinam.  aoc.a 
Talibus  dduicibus  vz  ztcrnz  damnationis 
ob  tria:vz triplex ,Uboris,rimori$,doioris: 
vx  propter  diukiarum  ince^tmidmcm  « 
anxicaccm^brcucin  confolKionem  hic& 
delblacionem  perpetuam  in  futuro  : vz 
propter  perucrncacem  contra  naturam, pro> 
pccr  prociuatum  impedimentum  omnis 
, boni,  propter  remanens  in  arternum  inna- 
ruraicdeudcriuin.  io5.b.ao7.a 

Divitum  confolario  hic  falfadc  vana.  io7.a 
Docere,  przdicarc,  cuangelizare,  annuntiare 
quid  iinc  & quomodo  diilinguancur.  i .b 
In  dodlonbus  quacuor  oeccllacia  & qiue. 
ida.b.dtreq. 

Dodris  officium  non  cA  alfumendum  anK 
examen,ncc  antequam  a fuperiore  deman. 

. detur.  i6i.b 

Do^r  debet  offirrre  librum  Deo  dc  ab  eo 
porredium  recipere.  x ^5  a 

Dc^rina  lana  non  ell  extra  EccIcAam.  i $o.a 
Dominus  quid  At  & in  quo  connibcdoim^ 
nium.  14^&  Icq.  iniib. 

D«n*MMr<MiR,quinqucconAdcranda.  ji.b 
D9minm  cur  dixerit  Angelus  & non  Deus  : 
Dominus  tria  dicit  > qux  Deus  in  incarna- 
tione pnelliric.  ibid. 

Dominus  nobifeum  exiilens  quinque  facit. 
jt.a 

Dominus  cum  Maria  quomodo  fuerit  prx 
aliis  ibid. 

Cum  Domino  Maria  quomodo  fuerit,  ibid. 
Cum  quis  cum  alio  cilc  dicitur,  ablaciuus 
defignaiprincipalitaremidc  qux  principa- 
litas deuenctur  inMaiia,  cum  Dominus 
dicitur  elTe  cum  illa.  |i.b 

Dominum  vocamus  Deum  crious  raodis,  & 
quis  ad  lalutcm  ncceflvius.  aif.a 

Domus  Chrifti  triplex.  a i.6a 

In  domibus  fidelium  przdicario  olint  fie- 
bat,vnde  pluccsfunc  conuerfi;  inEoclefus. 
179-b 

In  domum  Venire  rogans  Chriftum  Saurus 
cur  non  reprehendat  Tt  cenrurio,racioncs 
quatuor.  a$4.a 

Donatio  quid.  ai9.b 

D0rmr€  cui  ChriffiA  dixerit  puellam  iam 
mortuam.  a9i.b.&fcq. 

Dormitio  Chridi  innauivera:  & cor,  & 

quid  fignificet.  i7o.a 

Item  quid  eius  furre^io  i fbmno.  a7i.a 
Duodecimo  zracisanno  cur  Chridus  volue- 
ric  innotcrccrc.  i 

Duodecimi  anni  quxnam  dnt  notabilia. 
i85.b 

Duodenarij  numeri  Apodolorum  congruen- 
tia probatur;  aoi  .a.b 


EBionirarumHzrefis  quz.  adS.a 

Ecclefudica  potedas  in  Chrido  in  £c- 
clcfia  fundata  cd  vnutn  e beneficiis  Incar- 
nationis. 8j.b 

Declaratur  per  coma  & eius  propriccares  4. 
ibid. 

Cornu  hoc  dicitur  cflc  vnum  ob  monar- 
chiam , Sc  plura  ob  particulares  potefiacea 
plurium  Eccicfiaaim.  8d.a 

Ecclcuadicam  pocedacera  Lucas  aggreditur 
dcrcriberc.  i^p.b 

EcclcAadica  pocedas  cd  m creaniram  fpiri- 
nctulcm  & corporalem  , quod  Chndus 
duobus  docuit  miraculis.  t^9.&(cq. 
Qu;  cd  fuper  corpus, relucet  in  Sacramento 
excremz  vn^ionis*,  impofinonc  manuum 


&C. 


l7J.a 


EcclcAa  vna.iu  quo  hzc  vnicas  confidat.  1 79.1 
Extra  Ecclefiam  non  cd  fana  doidrina.  1 8o.a 
Ecclefia  quomodo  ciuitas.  14UI.&  icq. 

Ecclcfiam  pcc  fe  (blum  noluic  regere  Chri- 
dus.  jio.a 

Ecclefiadici  Ordinis  hierarchiam  & totum 
corpus  deferibie  Luc.&  ideo  roydicc  vitu- 
lus. i^oa 

Ecclefiadici  Ordinis  tria  fune  fundamenta  , 
verims,  potedas,  operatio.  5^o.b 

Ecclefiadici  debent  luperHua  dare  pauperi- 
bus. ..  ^to.a 

Ecclcfiadicz  dignitates  non  funtdandz  pue- 
. ris.  i48.b 

Elegio  ad  dignitates  & officia  Ecclefiadcft, 
vr  fir  omnibus  fuis  numeris  ablbluca,no- 
uem  habere  dcbnt.  aoo.&  fcq. 

Eiccroofyna  ficut  Iiabet  tria  in  fc,  lu  tres  ha- 
bet cffi;£lus.  I40.it 

Comparatur  femint.  x64.a 

Elecmolynz  corporalis  modi  tres.  144.1 
Eleemolynara  facientes  fune  pede»  Chridi. 

In  clecmofyms  dandis  non  ninuum  inqiu-^ 
rendum  dc  conditionibus  pcccnds,docc- 
' tur  apophccgmace  S.loanms  Elccmofynq- 
ri).  xi|.b 

Elecmoryna  danda  egentibus  inrerdura  cciairi 
de  necccciTariis.  i)o.b.&  feq: 

Eliam  e(Tc  cur  aliqai  rufpicaci  fuerint  de 
Chrifio.  )oo.b 

Elias  & Moyfes  & cres  Apodoli  cur  tedei 
fuerint  transfigurationis , an  ibi  veri  fue- 
rint & in  proprio  corpore.  )t).a.b.&  fcq. 
Per  hzc  docemur afeendere  inmoncem  me- 
dicationis, reuolucie  infernalia  ad  ciroen- 
dum,cziefiia  ad  appetcndum,mundaDa  ad 
defpicicndum. 

Eliz  cur  didindumcabemacuium  Petras  in 
monte  fieri  voltieric,ccfi  non  redi.  fi6.z 
ElizabcchcUc  quinque  meiiilbusiconcebcu 
feabrcondcnc.  ao.bAricq. 

Angelus  annuntians  Cbridum,  cur  allegaue- 
nt  £lizabcchconccpidc»radones  odo.5^.b 
&fcq. 

Elizaberh  quam  mifericordiam  rcceperic  I 
Dco,5c  in  quo  eius  ipagnificencia  confidat. 
79^ 

I J Ingic 


Index  rerum. 


focir  in  defercum  cum  loannc » aperuit  le 
lapis  montis  , &abfcoodit  Ttruraque  > tc. 
piutcxtti  perrcqiicnribus.  P4.a 

lEnt J uro  quaedam  funt  in  natura/quzdam  apud 
L)t-um,qiLcd.-un  in  Dcoabfcoi^ira>  & qiiid 
iingula.  5 8.a.b 

Epifeopi  in  mitra  habene  duo  cornua  obduo 
tcibuncnca  , «Se  duas  poteftates  clauium. 

•Epidoponim  propria  fimdfao  eft  maxime 
obligans  prardicado.  >71<b 

Probatur quacuor  ranonibiis  idem.  ajj  * 
•Eprlcopis  commendatur  frugalitas  exemplo 
Apollulorum.  ip^.b- 

Epiicopanis  res  per  (e  bona,  (cd  dccaiioam* 
birionis.  - )j5.b 

Epifcoporum  poteflaccro  quombdo  furilirer 
. impngncnr  haeretici. 

Epifeopi  de  hde  primum  examinantur:  rnde 
id  originem  traxerit.  1 1 i.b 

. Equitailc  nunquaro  icgirur  Cheiftus.  x)0.a 
Elixi  qui. 

Efurics  aii.a  naturalis,  alumyflica,  &hxc 
alia  granx.alia  Eucharillic , alia  fapicmix, 
& alia  confolarionis  Spiritus  l!ui&.  7j.b 
Efimcs  mundi  triplex,  & qux.  74.a 

Efurientes  mundani  nunquam  rcplencur.ihid. 
Q^naiu  Deus  efuriar.  ibid. 

Efunes , qux  dl  bcatirudoapud  Lucam,  eft 
cfiirics  rerum  cxlcHium , cuius  tres  funt 
propricrates.  104.1 

Eiti  s prxmium,  faruritas  & quas  ibid. 
Eiiangeliftx  cur  aliqua  fcnbantquidam,  qux 
altiomitnine.  ii4.b 

Exce^us  Chrilli  triplex.  f 14  a.b 

Exclamatioproucnir  ex  duplici  caufa.  <»i.a 
Excommunicatio  rciflc  in  Ecclcfia  adhiberur. 
17  I.b 

Exemplis  plus  docetur  quam  verbis.  10  a 
Excqui.x  ludzorum  ftnnpeuo^  19  i.b 

.Exitus  populorum  .id  loannem  monet  nos 
exire  ab  amore  futi:  fuorum.  i jtf.bi 
Exorciftarum  Ordinem  ChriAus  faijio  appro- 


bauit. 


i7l<a 


FAbcreftDeus.  tdd.a 

Faber  qualis  lofcph  fucrir.  ifid.a 

Fabri  filium  per  contemptum  nominant 
ChriAum  Scribx  & Plunfxi.  ibid. 

Facientes  & non  facientes  verbum  Domini, 
quibus  comparantur.  1 i6.a.  & fcq. 
Famft  ChiiAi  optima  , vniucrfalis,  integra, 
folemnis-  joo.a 

De  Fama  apud  fubdicos  fuoi  interdum  Frx. 

latus  inquirar,  &cur.  jii.b 

Fames  magna cut  poA  annum  tertium  : fames 
magna  myAicc  qux.  itfSa 

Febris  naturalircr&  mvAicequtd.  I7}  b 

Erxeunditatem  acceperunt  mulieres,  magnos 
viros  generantes  Dei  dono.  <J.a 

FcAjs  diebus  frequcnranda  funt  templa,  i 6 i,a 
Ad  feAos  dies  celebrandos  quatuor  mo- 
ueni:  fcAa  violantur  rribus  modis.  ii8.a 
Fldts  cA  fiindamencum  xdificij  fpirirmlis. 
ii^E 

Fidei  verbum  propmquumrationij  adeoque 
ilidcpttt  facUe. 


Fidem  negans  damnat  animam  fo^ 

Fide  formata,  viua  Se  deuota  cangitutDcus. 
i8?.b 

Fidff  rM  tt  jdluMm  fecit , tntelligicur  de  fide 
viua,  Se  quos  effers  habuerit  hxc  refpon- 
fioChtifU.  1890» 

Fides  aliena  quomodo  profit  mihi.  1 90.1 
Fides.  B.Virg.  extollitur.  tfj.b 

Filius  Dei  nece  Aario  e A ab  zrerno.  4o.b 
Primogenitus  cA&vnigenitus.  ibid. 

Cur  potius  incarnatus  quain  Pacer  Se  Spiri- 
tus fanfhis.  75 

Incam&tus  fufeepie  nos  in  naturam,gratiaros 
deft;nrioncm,gubernacionem,td  cA,beatitu- 
dinem  , Se  qux  propria  fine  fingulariim 
alTuroptionum  commoda.  7(.b 

Cur  dicatur  puer.  ■;6a 

Brachium.  7i.b 

Filius  nacurX  pignus,  macris  folaciuqi,dccla- 
{'acur.  1 i i.b 

filius  vidux  retufeiearus,  mani  feddirur,  id 
cA,  peccatur  conuerfus  reAitoendus  Se»ie- 
conciliandus  cAEcclefix. 

Flendi  caufx  quinque.  104.Sc  Icq. 

Fleuit  vidua  moctuumfibumob  caufas.ijj.b 
Fimbriam  vcAimenti  cur  tecigccic  hemor- 
rhoiAa.  i8tf.b 

Fimbria  ChriAi  qnarrt  vittutem  habuerit* 
i88.b 

Flumina  myftica  varia.  ii7.n 

Flumina  quaruor  de  Paradilb  exeuntia  funt 
fudofcs  fanguinci  i fiuiguis  ptoAuens 
quinque  vulneribus , aqua  de  latere  Se  la- 
crymxChriAi.  89*a 

Fortitudinis  Se  patientix  maceria  quocuplex. 
105  .a.b 

Forum  dicitur  tripliciter.  i4i*b 

Fratres  Chiifii  qui 

Fru&us  quid*  dx.b 

Fru^us  vetirris  B.Marix  qu.aliMtcs  qnx.ibid. 
Frudlus  cur  dicantur  adlus  pcenitendx.i  )7.b 
Fru&us  nullos  , id  eA,  Sacramenu  nulla  fa- 
ciunt gcndlcs  Sthypocrix  :frudus  malos* 
idcA,  SacramcatitalkU  fed  infiiuAttofii 
hxretici.  i J9«» 

Frudhts  prxdicacoris  duplet,  quidam  tn  fe 
qui  (bmper  ei  mance  falmi$,quando  inten- 
do cA  fe€bi,ccfi  alccr  in  audicoribusnon 
fuccedar.  ^99*^ 

Fru^s  dcfiderabilicas  otitttr  ex  quatsoc. 
114.1 

Fni^um  trigefimum,  fexagefimum , nonage 
fimum,qucro  tradit  March.  cur  Lue.  omit- 
tat. i(i.a 

Fiudlus  centenarius,  quent producit  femeft 
cadens  in  terram  bonam,  cA , quem  terne 
noAix  vigor  roulciplicarus  per  denarium 
prxeeprorum  producit  t egregia  do^nna 
varios  eradit  denarios,  id  cA,  hominis 
perfrdliones  tam  fecundum  partem  appre- 
henfiuam,quam  fteundum  partem  appeci- 
Ciuam.  i^i.b.Se  (cq. 

Contra  Furem  fc  defendere  qoando  ncccAbi 
quando  licite  omittatur. 


IN  Galilxa  cur  Deus  incamanis.  i4.b 
Calilxx , GencMreth  Se  Tibcriadis  ma^ 


Digitized  by  Google 


Index 

reidcTiL  *77»a 

Cabciel  cur  immediate  i Deo  miiTus.  i j .b.& 

, f'q- 

Cur  pnr  aliis  mi/Tus.  a|*a.&  fcq. 

Curo  co  [mili  plures  Angeli.  13. a 

Dens  cum  przucnic.  j 1 .b 

Cur  dueritj^e  timtM  • Sc  non » Ne  turberis. 
j6.b 

Cur  dicatur  de  co>./^</»&non,Rerpondcr.|j.b 
Gaudium  quid.  1 a.a  i o4.b 

Gaudium  magnum  laNatiuitate  Chriftiob 
tres  caufas.  io4.b 

Caudium  icem  Yniucrfalius  quam  in  nati- 
^ ttioee  loannis.  tof.b.a 

Gencalogiara  Chnili  tcxicLuc.aCcndendo» 
Macch.de rccndcndo:Luc.  poti  Baptifmum» 
Macth.in  imeio  EuangcUj : Lue-  rcceniec 
genetaetones  77.MarcK.40.vl.42.t48.  Luc. 
verbo  . Macch.  Gtfmtf  : Luc.  per 

N athanafcendic  ad  Dauid»  Matth.il  Dauid 
dcfccnidit  per  Salomonem  : Match.  (blos 
cccenfcc  hlios  naturales,  Luc.  etiam  ado> 
pemos  & legales:  ratio  ditlcrentiz.  149.1 
Generationes  77.  myftic^  egregia  dodrina  ex- 
ponuntur t primo  in  Tepeem  denarios  diftri- 
buuhcuriin  luigulis  denariis  nomina  mytli- 
ci  explicans  , pei  (ex  primos  denarios 
(laciis  & gratias  piznitenciutn , qiiiado- 
peantur  in  Dei  6lios,  declarat,  pet  (epei- 
mum  (latum  perfodorum  : Sc  per  fex  per- 
fonas  vittmas , per  quinque  medias  decla- 
rat quinque, in  quibus  in  omni  (latu  agi- 
tur Sc  rcuoluicuc  omnium  vita : & per  pri- 
mam &vltiiium  pcmcipium,  &vuimura 
^ hnem  omnium.  i49.t50.15i.t52.1j). 
Generationes  Mariam  beatam  dicentes  Tunc 
vel  genemtiones  czledium,  cetredrium: 
velvirorum,  mulierum»  coniugatorum: 
vcl  viuemium,niorientiumdc  mortuorum ; 
ve\  generariones  quatuorde  cnbu  Lcui » 
io  quarum  quarta  populus  cd  liberatus  de 
iCgypto,  mylltce  pexplicaur.  CfA.h 
Gentiom  vocatio  (pecialiiet  przdida  i Si- 
mcone  in  Cantico-  i io.b 

Gentium  vocationem  ncnificat  Centurio  pe- 
tens (anitatem  (cnii  lui.  ai9.b 

Gentilibus pcrmiraculabencdrcic  Deus, nc- 
. {'Icdis  lu-ixis.  t^y.&ieq. 

Gentiles  fuiit  bpides,  Sc  ob  quid.  t )8.a 
Geraicni  qui.  i7)«l> 

Oloiia  qmd.  107. a 

Gloria  integri  Deo  d.inda.  ibid. 

Hymnus  » Cioria  iu  cxcrlfis.  completus  i B. 
Hiiario:  ^ (olis  Epi(copis  cum  inchoati  in- 
(licuit  Telejjphotus  , aliis  Tacerdotibus 
idemconccmc  Symmachus.  loy.b 

Grabatum  quid.  i88.b 

Grani  bonitas  conddic  in  tribus  qu.i;  appli- 
cantur verbo  Dei.  i{9.b 

Gtatic  edldus  in  anima  quinqu:  (tgnihcaci 
per  quinque  pecfonas  m Scriptura  cele- 
bres, Annar,»d  ed,  Graciz^  nomen  habentes . 
iij.b 

Gratie  iuilificancis  cfFcdus  ample  & late  de- 
Icrtbiititur,  tam  quoad  remorionem  mali 

?u.im  quoad  promotionem  boni.  149.150. 

ine  gradi  intus  operante  mnil  profunt 
Vctba  exceena  Praedicatoris  Si  miniftforuia 


rerum, 

, Ecclc(iic.  iSc.a 

Gratie  plcnicudocd  duplex:  alia  virtutum, 
alia  dignitatis  : gratia  virtutum  confidit 
in  tribus  Theologicis , qiutuor  Cardinali- 
bus,.-idiundis  donis,  bcacitudinibus  & fru- 
^bus  , qnx  complent  numerum  duode- 
narium (igniheara  per  duodecim  lapides 
pretiofos  m vcdituA:  facerdo^is,  Sc  per 
plateas ciuicatis  Icrufalcm  )o.a.b 

dignitatis  confidit  in  duodecim  rc- 
pnefcncatis  pec  duodecimi  laptdcs  lofuz. 
jo.b 

Gratiam  quamnam  Maria  imicncrit,&cur  m- 
ucnillc  dicatur.  ]<>.b 

Gratiz  plenitudo  quid  & quotuplcx : veram- 
que  habuit  B.V .Maria.  29.b 

Grauidts  mulieribus  motus  cdpcriculofiorin 
principio  conceptionis  > & in  hne  pod 
quintum  vcl  fextum  menfem.  6o.a 

Gulods  , id  cd,  fatucansdicirur  vx  triplex, 
confufionis,  exczcacioms,  zrernz  Jamna- 
cioois : propter  delicias , quibus  adlr  mr, 
propter  duritiem  erga  pauperes , pcop^cr 
menfales  blafphemias  : vz,  quia  vilct.u 
fuis  omnibus  : vx  , quia  legi  recalci- 
trant, contra  Deum  (e  armant,  Aitnrocmn 
nihil  confideranc  t vx  , quia  efurienc 
omne  bonum  mrelledus  Sc  adedus,  id  e(l, 
panem  Dei &cxleilera.  aoy.b.aoS.a.b 
Tria  genera  hominum  fpccialiter  cumdeuo- 
rione  venerunt  ad  loanncro , (impliccs  de 
curba,publicani & milites.  i)9.b.3e(cq. 

H 

Hi£tctici  vani  in  fcnnouc , falfi  in  rej 
mendaces  in  fcnptis,  4 a 

Mxrcds  comparatur  Icprx.  i 

Hxcccici  libri  • ct(i  vera  quxdam  contineant, 
iudiffima  camen  ratione  prohibentur.  1 7 i.b 
Hxrcrici  non  fune  minidri  Chridi , qui  veluc 
cius  indrumciwum  (anate  pdinc.  x8<3.b 
Hxretici  Sc  mali  minidri  valida  conletiuic  Sa- 
cramenta. J J7'* 

HemorrhoilTa  cur  fanatur  ante  rcfufcitatio- 
nem  filix  Archifynagogi.  aSj.b 

Herodes  tres  fuerunt,  & quinam.  ).b 

Herodes  Afcalonit.iludxx  & Idumxx  Rex 
regnauic  57.  annis,habuit  vxores  qiutuor. 
X 5 i.a 

Eleide  patre  mortuo,  fili)  coram  Imperatote 
licigarunt,  qui  (ibi  regnum  vcndicauicdc 
filiis  tetrarchias  didnbuic,  ibid, 

Herodis  iactsntia.  .a 

HerodiJS  filia  Arctx  regis  , c^us  fcclus  egre- 
gie smpUfic.itiiv‘.  1 44.de  fcq, 

B.Hicconymi  di^um  dc  mulierum  focictaic. 

. ijS.a  .1 

Homo  microcofmus,  abja 

Hominis  cum  arbore  cq^parreio.  a 2 i.a 
Horreum  in  quod  Chridus  congregabat  tti- 
rif:umjquodn;.tn. 

Hofpitalitacis  qu.iruor  modi.  i44*^ 

Humilitas  quid. 

HumiUtancur  podas  atttibuatm  incarnatio 
qiiamc.ifiir.iri.  * 

Humiliutis  ptxmium  triplex,  proportionatu 
tribus  q ua:  io  humiUtatc  inuemunror.v  j .h 
Humilitas 


Index  rei  um. 


IJdjnilic.is  primA^conditio , qiumiftPfxlatts 
exigit  ChnftHS.  * j j i.a,b.&  ieq. 

CommenJ.ifm-  a tHbus  JH* 

Hmniltx  C.'iinilum  induic,trem  Deum  Parram 
vniadJiritr,  quonu>do  in  Deo  fit  humi- 
Hcjs  : iuadccur  a quinque. 
HiiiniliMnscharicarts ^obediencif  fummum 
nrtigjt  Chrirtus.  iii.b 

Suacicrur  (pccialiterext  tnio argumento. j 3 5«a 
Mypocrica  quis.  »ii.a 

Hypo.ntx  & aiiari  vulpibus  comparantur. 

34i.a 

I 

IAcob  qitaruor  Habuit  vxores,  duas  liberas 
Sc  duas  .ancillas  &:c. 

SigniHcat  id  (latum  Atii  iiorum  AtContem- 
platiuotum.  4l.a 

lavobum  Unnem  3c  Pctmm  cur  Chrillus 
ailitmplcrir  in  moncem  Tabor  : quis  fuerit 
hic  locobus.  }ii.a.b 

laims  rogans  Cliriftiun-  vt  veniret  in  do- 
mum cur  non  reptehendaturvr  centurio, 
sS4.a 

In  lairi  (tlia  quatitor  confideranda  , qux  mi- 
Iciicordiam  Chrifti  moucrc poterant.  284. 
a.b 

lanitomm  Ordinem  Clitiftus  fatlo  approbat- 
t 6 5 .a 

Iciiintum  triplex , (atisfadiuumiafTliiSiuum, 
& Leriheariuuin  , & exempla  fingiilorum: 
nullum  ex  his  Apollolis  competebat.  194. 
a.b 

Ic-iunarunt  Apoftoli  inter  Afccniionem  & 
Pcncccollcn,  & iterum  poft  Pcntecollcn, 
q iwrc.  ibid. 

Ecciclianon  Icuinat  inter  Pafcha  A:  Pente- 
collcn  ex  conftiturione  Geifais  Papar.ibid. 
In  leiunio  Pcntccoll  es  in  Mida  Vigilia;  cani- 
tur Alleluta.  in  aliorum  autem  icinniorum 
diebus  Tratlus.  i9f.a 

leiunauit  Chrillus  quadrngintadiebus  , cur, 
Ac  quomodo.  i f {.a 

kitmij  quadragcHmalis  ChriAianis  prarcepti 
rationes  pUwej.  ibid.b 

hculMcnlcA  ciuicas  liida,m  qua  Maria  lalu- 
tauic  Elizabeth.  6i,% 

-krofolymam  ter  in  anno,pr?fcnim  in  Palcha- 
tc  tendere  debebant  ludii.  ii6ji.b 
Viri  ibant  (corAm,&  mulieres /corlim.  »28  b 
Cur  ibidem  Chriilum  perditum  inuenerint 
paicores.  1 29.3 

Sub  Icrulalcm,  quia  metropolis,  comprehen- 
ditur toiaIudaa< 

lefu  nomen  ttes  pr.Ttiilenint  in  figura  , duo 
externo  fono  5c  voce,tertius  te.  j J?  b ,a 

A Deo  Patre  datu.  Patriarchis  prarfi  gnatuni,i 
Prophetis  promi(riim,ab  Angelo  rocariun, 
a Matre  Virgine  irqpoAtum,  i lofeph  pro- 
mulgatum,ab  onmibtis  Sandbs  dcAdcra- 
tum  , ore  omnium  Adciium  vulgatum,  & 
a B aris  inotcernum  giorificatum.  j8.b.&: 
fcq. 

Ignoromiara  ChriAtie  non  affumpAc.  1 26.3 
Ignis  infirmi  cur  inexcmguibilis.  I44.a 
lUuminandus  primum  cA  homo  intus  , ve 
poAea  pedes  dirigancQt  extra.  i 


Imaginem  luam  tcAiurarc  fcrapel'  conatur 
i7o.b 

In  domo  lacob  regnaturus  dicitur  ChriAus 
ob  decem  ratione^  quas  fate  deducit.  43.0. 
& Cq. 

In  domo  lacob  cur  potius  dicatur  regnatu- 
rus ChriAusquam  in  domo  Abraham  Ifaac 
vclDauid.  4|.a 

Impletum  tempus  pariendi  Elizabeth  , non 
quoad  periclum  fpari}  naturalis  , fcd 
quoad  implctionem  Aicramentorum.  78. 
b. 

Implctionis  verbum  in  Scriptura  in  bonam 
partem  fumitur.  Ibid. 

Incarnatio  cft  vnum  ex  altiffimis  Dei  & qiio^ 
modo.  f2.a 

Incarnationis  myAcrium  in  alTumente  & af- 
fumpto  Se  in  vnionc  nullam  commiAio- 
nemvei  diuifioncm  patitur.  95.3 

Fic  in  eo  contradlus  quidam  inter  Deum  Se 
naruram  hiunanam , Se  ideo  Lue.  omnes 
cius  circunAanrias  inAarperin  rabcllionis 
cxadcdcfcribit.  93. a 

Inccnfum  incenditut  dirigitur,  ponitur,  clc- 
uarur.  8.a 

Increpatio,  qua  ChriAus  ApoAolos increpa- 
uir  poA  editam  fidei  confeAlonem  > quid 
fuerit.  jii.b 

Infamia  Aepe  hominem  reuocac  ad  rcipfam. 
17 '.H 

Infirmos  ianauit  ChriAus  Iblo  verbo  & Aans, 
&cur. 

Ingrati  bis  mali.  zid.b 

Immundat  darmoo  animam,  corpus,  vim  ino- 
ciuam, organa  S:  opcr.Kioneshominis.17t. 
a.b 

Inimici  hominis  duplices  homo  > & dxiDon. 
86.b 

Inimici  ttemborainis:ca'’oAc  mundus  dirroo- 
nes  proprii  olores  hominis.  ibid. 

Inimicos  diligere  an  fit  contra  nafuram , di- 
fputaturta  ChrAo  pricipitur,  pneepti 
IcnUis  explicator.  iii.b.&lcq. 

S>i.idcrur  primij  magnitudine  & Dei  aASmU 
latione.  ii6.b 

Ad  inimicos  reile  ordinat  ChriAus  hominem 
fL-cundum  coros  Se  opus.  zio.At  Icq. 
Innocentia  inquoconfiAat.  *77-H 

Imuriariun  tolerantia  & patientia  refpeda 
quorum  Se  quando  prxeepea,  qu.ondo  vero 
Prxlato  hxdcfcrcndx.  a it.b 

Iniutiarum  rcmiino  fit  quatuor  modis,  quo- 
rum alter  altero  pcrfcdkior,*  hi  qui  1 1 8.b 
21  9.a.b 

Singnlis  proportionate  datur  pnmium.  110. 

3.h.  ' 

Inuuiarum  remiffionis  omnino  liberalis  fru- 
dus  quinque,  Sc  hi  qui  t aoa.b 

Sine  indicio  iniunam  remittere  e A Deo  fimi- 
le,  qui  fine  iudicio  remittit : nec  huic  con- 
trariatnr  illud  Pauli  2.ad  Cor.y.  Omntt 
*»ie  trtbHnul&c.  219.3 

Intentio  reda  qux.  po.b 

Intentio  reda  in  bonis  Ac  in  inditferemibus 
nomen  operi  imponit ; in  malis  non  excv- 
fac  malitiam.  ibid. 

Intentio  fi  fit  teda  , operans  fuq  non  carebit 
frudu  , ctii  nullum  frudum  opus  in  aliis 
canfcquacin^ 


DipI’' 


Index 


confeqaatnr. 

Inuiclia  litiida  difcipolonira  loannis  concra 
Chndiim.  ^j6.b 

in  Ira  cxiftens  cot  nnoqium  profcrc  frudum 
dulcifliroxcharitatis.  xi4.b 

Ifaiz  intcrprctarioncm*cur  pne  ceteris  dele. 

gerit  Chviftus  cum  incepit  docere.  i^x.a 
Inuidia  communiter c(l  inter  conciues.  i6y.i 
loannis  Bapciftxnominaiex , oAcia  reptem» 
pnuilegia  quacuorin  conceptione  &na- 
tiuitate»pt9cnuoencue  (eptcm,auccoIc  eres. 
I o.b.&  feq. 

Eius  magnitudo  in  qoo  conilftat.  i i.a.&  /eq. 
Peccauievenialirer*  i j.b 

Conucrtic  ludatos  non  Gentiles.  14^ 

Quomodo  & in  quo  ptzcurforChcifti.  14.8 
Quomodo  Elias.  ibid. 

Nullum  fecit  (ignum  & qttare.  1 5.2 

loannis  & Elix  comparatio.  i(.b 

Eius  officium  coniti  in  ttibus»  & hxc  qux. 
1 {.b.&  fcq. 

Qux  Fuerint  prxclara  & mirabilia  in  eius 
conccprionc.  57.a.b 

Qualis  & vnde  exUlcado  eius  in  vtcro.  $%.t 
Conceptio  cius  diuinicus  annuntiata  quin> 
que  habuit  io  dccurfu  priuilegia.  78.3 
loannis  nomen  cur  dirplicucrit  Familix.So.b 
loannera  patris  nomen  & officium  polHdere 
cUr  Deus  noluerit.  ibid« 

loannis  nomen  commendatur  eocomiis  dc 
jirniilegiorum  eius  dccUrationc.  lo.b.  dc 

ioanni  partis  nomen  imponere  volentes , re- 
prxfentant  zelatores  xmuUnces  veterem 
Legem  : icem  xmulatorcs  veterum  con- 
fuetuiinum»  qui  noua  meliora  abominan- 
rur.  Si.b 

Cur  id  nomen  nemo  prius  geffirrit  in  familia. 
81  .a 

loanne  nato  dc  nominato  Zacharias  fanus  fic 
corpore,  & mente  propheta.  8 1 .b 

De  loanne  quxrcntibus  * Q»n  pMM  puer  ifte 
trit  > quatuoi  peribnarum  nonune,Angcli, 
Zachatix  , loannis  dc  ClirilU , refundet 
.b.AalbcTCU5.  ^ 8j.a 

loannis  officium,  donum,  & Bnis.  90  b.dc 
(cq. 

Quomodo  perfere  propheta.  $ 1 .a 

Confortatus  a Spiritu  tripliciter.  94.a 
AnnodeciaK>  intrauitdcfcmim  , ibi  habita- 
uic  annis  viginti  > etigefuno  incepit  prxdi- 
carc.  94>a 

Eius  cibus  in  defecto.  ibid. 

EiufHcm  mylhrria deflat  quibus  Chriilum 
pixcucurtit , myderiis  dc  tundis  Chnlli 
lanpetconiungitEuangclilU.  i)i.b 

Fuic  ei  locus  affignatus » videlicet  lordanis,in 
quob^tizarct.  ' in-h 

Cur  Memaroelfe  fufpicabancurludxi»  cum 
ex  his  qOx  in  eo  videbant , tum  cx  omni- 
bus quz  iamin  co  erant  completa.  I4i.b 
Cognouit  ipfc  diuinitus  cogitationes  homi- 
num. ibid. 

Cum  Apoiloh  fecerint  miracula,  cur  non  dc 
rmiilicer  loanna^.  I4i.a 

loannis  difeipuii  interdum  ludxorum  ibeij, 
& ob  hoc  rcprchciifibiles.  >9  J-h 

Quando  & quomodo  ci  obicdum  quod  dx» 
Stung.  D.Luf, 


rerum. 

moniiim  haberet. 

Quo  {cnfu  minof  ip(c  omnibus  in  regno  cx* 
lorum.  i4i.a 

loannes  mittens  difcipulos  ad  ChrUVuro  , vc 
peterent  an  ipfc  clkc  MciIias,non  dubtta- 
uic  icur  ergo  difcipulos  mifir?  relpon- 
derur  tripliciter.  aj6.b  a jy.a 

Miin  difeipuii , didis  fuis  adhibentaucliori- 
tatem  , fidcltcacem,  denon  excedunt  hnes 
m-uidr^ti.  147.3 

Ad  loanncm  in  carcere  facilem  accefTum  h.i« 
bebant  dilcipuli , dc  ciK.  tiC.z 

loannem  clfc  cur  aliqui  dc  Chriflo  fufpicaci 
flnt.  foo.b 

Vitx  loannis  epitome : ccflimoniuro  ChriHi 
dc  co  quomodo  inrelligcndum.  . i4o.b 
loannes  Euangelifla  cur  narrat  de  Chhflo 
plura, quxdam  qux  conrigcrunc  ante  vin- 
cula loannis  , quxdam  pofl : alij  autem 
£uangchflxp.iucanartcncdc  lis  qux  ante 
loannis  prxeurfionem  funt  fada.  i44.b 
Specialiter  fuit  diledus  i Chriflo  ob  man- 
fuccudinem.  \i8.a 

Is  in  Icfu  interrogando  fuic  conRdcncior  re- 
liquis. }i6A 

loannes  dc  lacobus  myftice  idem  quod  Maw 
gdalena  5:  Martha,  id  cH,  Vita  conceiupla- 
ciuadcadiua.  H9>b 

Cur  i)  ptx  exteris  vindidam  Samaritanorum 
poflulaucrint.  )}8b 

loannis  Elccmofynarij  didum  notabile  , cum 
rogaretur  cur  daret  Eleemofynam  peten- 
tibus quibufdam  pulchee  vefticis.  1 1 j.b 
loannavxor  Clufxiapplicacio  myUica.  157.3 
Iordanis  cfl  cledus  tiia,dc  qux  vc  in  co  looo- 
nes  baptizarer.  h 

lofcph  eminentes  quatuor.  i6.b. 

lofcpli  rcprxfcntac  emeum  Dodorumde  Ma- 
na Ecciefiam.  iio.a 

Eum  hlium  lacob  «ut  dixerit  Matrh.dc  Luc» 
filium  Heli:  varix  fcnccntix.  i49.a.b 
lofcph  faber  I(gn.atius.  id£.a 

ludxa  cur  prim.idcfCTipiafir  i Cyrino,  9y.b 
In  ludxa  cur  natus  Chriftus.  98.1 

ludxi  dc  Attiani  peiores  dxmone.  175.6 
ludicium  duplex,  rationis  dc  iurifdidionis: 
illud  e(l  vel  de  feipfb  , vcldc  proximo,  dC 
hoc  vel  de  operante,  vel  dc  operibus: 
quando  fu  redum,  quando  prauum  : iu- 
dtcium  turifdidionis  cfl  prauum  duplici - 
ter  ex  parte  ludieis,  item  aliquando  ei 
parte  a^ris  vel  rei.  iilf.a.b 

ludiciaria  poccflas  data  Chriflo.  >441 

Duplex  eiuseffedus . ibid.b 

ludicij  prxambulum  fecundum  Hicroay. 
£runt  prdUA  tn  dtrt^u  dcc.  ludicij  dies,  eft 
dies  irx.  >^7>1 

Ad  iudicium  effugiendum  oportet  fugere 
conforria  vcncn.itorum  dc  venena.  ibid» 
lutamentum  incecdum  licitum  cA.  88. b 
Duo  fune  de  fubAancia  iuramenti , & qux: 
iuramcnri  frequentia  cuc  hominibus  pro'^ 
hibita : iuramenti  comites  tres : iurare  noti 
poccA  Deus,  nili  per  fcipfum.  ibid. 

luAiHcatio  fit  duobus  modis , adiue  & paf^ 
fiuc.  5.6 

Confiftic  in  quacnof.  15  4. • 

Quinque  in  carcpeiioutur,  qux  l^nifican-  ' 

KX  tMi 


Index 

tur  pct  quinqne  tcftes  przfcnrcs  & in  rc- 
fufcitanone  nlijr  Archi()'nagogi.  i^o.h.Bc 

JafUficationis  anatomia  integra  egregie  de> 
claratur  per  77.gencrationcs  Chndi  aLuca 
defcriptas:&  itngula  nomina  mydice  in- 
ccrprceandodcclaracas.  14^.1 50.15  1.1  5 a. 
151.  Noca. 

ludi&camis  gratis  cfFcdus  arnpl^  enarratur, 
ibid. 

luflicta  generalis  & fpccialis  quid  : & hxc 
duplex  cominuraciua  & diOributiua.5.a..3c 
fi<). 

luflitta  dillributiua  quomodo  a Deo  fcmc- 
rur.  41. a 

K 

IN  Kalendario  » tn  Vigilia  Natiuiratis  Do- 
mini & Annuntiationis  cum  pronun- 
tiatur rcHum  ( curreligtoli  He^Unc  gemia. 

L 

T Actymanim  condiciones  qtiacuor  & qux. 
248. b 

Lapides  duodecim  Licebant  in  ripa  Iordanis» 
quos  CKriftus  dcmondrauic  cum  dixic» 
P»ttnj  eji  DtMf  de  Upidihui  tfiii  &c,\  j8.a 
lapidibus  comparantur  gentiles.  ibid. 
Lapides  in  panes  i ChnUo  mucori  petitos 
qimJunprauc  lurciiigunc  duritiem  Legis 
& cordis.  156.3 

Latria  foli  Deo  competit.  *S7’^ 

Lananda  piicatoribus»  id  eft,  prsedicacoribus  ; 
rena»  id  cft,lcrraones  a tribus, & hxc  qux.  1 
175». a 

Ledorum  Ordinem  fado  ChriAus  apptoba- 
uit.  16, ,b 

Legari  Apoftolici  quinam  reptcheniibilct. 
19  5, a 

Legati  noftri  tempo  tis  deicribuntof.  jo».b 
Legio  qmd  pUyHc^  & rayfticc.  178  a 

Dxmoniaci , a quo  legio  exierat,  perfeda  la- 
nacio  colligitur  ex  frx.  iSo.b 

Cur  is,  cum  peteret  Chriftumfcqtii,ad  Tuos 
i Chriflo  Tir  rcminiis.  i8*.a  I 

Lepra  quid  & qnotuplex,  leonina  peflima. 
185. a 

Significat  hxrcfim.  I68.b 

Ltprofum  curretigerit  ChriAus , quem  tan- 
gere noluit  Elikus.  i86.b 

Lcprofi  fanatio  quam  fuerit  miracDlofa.  ibid. 
Leprssfo  cut  prxccpcric  ChriAus  hxc  duo: 
primo  ve  Riccret,  fecundo  vr  ad  facerdoces 
iret.  i87.a 

Leprofus  an  in  ciuirote , vel  circa  montem 
mundatus  : conciliantur  Lue.  & Marcb. 
18;  b 

Lepiofi  ad  ChriAum  oratio  tria  continet: 
cur  dixetir,5i  VM.  186. 

Lex  Moyfi  a malo  Deo  fecundum  Mani- 
chxos  : refutatur  a Chriflo.  Jo9.a 

A Lege  veteri  ludios  auocarc  fuit  fumme  dif- 
ficile ob  quacuur,  & que.  >94.a 

Ah  eadem  non  fubiro  Icd  pedetentim  ad  no- 
u.iin  inducendus  erat  populus,  quod  pro- 


rerum. 

bacur  duplici  limiliiudine.  19  f.a.b 

Lex  vetas  obtulit  hoAus  mortuas , notu  vi- 
uastcaufxcres.  1 17.3 

Legem  veterem  antiquandam , occultandai^ 
& implendam  docet  Simeon  invloisfu- 
feipiendo  Chriftuiti.  i ij.b 

Liber  de  infantia  Saliucoris  eA  apocryphus. 
i»7.b 

Librivarij  in  Scripturis  celebres.  165.3 
Libri  Sandorum  mnt  corda  Sandorum, exem- 
plati i libro  vies  , id  cA,  Sacra  Scripeura^ 

Libri  hxfcricororti  etfi  quxdam  veracond* 
neant , iuAiUima tamen  catione  prohiben- 
tur. »71-1» 

Lingua  6i  os  cuf  dicantur  aperta  Zaclucix  ia 
loannis  natiuitate.  8 i.b 

Locis  factis  fcpclirc  peccatores  , indignumi 

Loculus  fcu  Arecrum  mortui  fignibcat  coo- 
fcicnciam  fecuram  coidis  defperati.  1 5 j.b 
Loquutio  reda  confiftit  in  quatuor  t & hxd 
qu*. 

Loquitur  Deus  duobus  m<5dis  , aliquando  cx 
confilio  fuo , aliquando  occafiorsc  ex  ope- 
ribus noAris  : prior  loquutio  eA  abfolata 
& immobilis,  poAerior  interdum  muta- 
tur, & vi  plurimum  eA  condicionata.  88.1 

Loquuta  fuit  Matia  fepeies  tantum  in  Scri- 
ptura:partiro  valde  in  quxAionibus  dubio- 
rum, in  falucatione,  & ncccAariorumpo» 

Attlacionccut  fit  loquuta,  quid,vbi>  di 
prxucnta  ve  plurimum.  46^6 

Luex  Euangclij  fcribendioccafio,  fonna,  im- 
tcria,  6ms.  >•* 

Lucas  totus  in  feribenda  hicfatchia  Ecclc- 
fiaAica,  & ideo  vitulus  cius  figura.  1 6o.a.b 
Non  c.im  attendit  ad  ordinem  gcAonim, 
quam  ad  > um  , qui  rei  ubi  propofitx  pro- 
bandx  commodet.  169.5 

Cur  Luce,  quali  alias  nunquam,apparucrunc 
Angeli  Chriftumannunnantti.  104.1 
Lucerna  proprie  quid  t lucernx  myftic*  quot 
& quxnam  : lucernx  impedimenta  duo: 
lucernx  locus  candelabrum,  cui  lucerra 
. imponitur  ab  alio,ne  quis  non  vocatus  fibi 
honorem  afTumac.  i66.a.b 

[ Lucernx  hx  quomodo  Sc  a quo  accendantur , 
ibid. 

Lumen  fpimualc  cA  fimilirudo  lucis  xrerox, 
difiipat  tvnebMS,difIbluit  gclicidhuncor- 
dis,  monet  ad  germina,  illuminata  mouct 
ad  pulchritudinem. 

Lumen  vultus  Dei  fuper  nos  fignacum  eA 
imago  creationis,  recreationis  & fimilitu- 
dinisdiuinx.  ibid. 

j Lumen  cfi  reHexio  lucis  procedens -i  luce, 
fignifeat  Filium  in  dtuinis.  1 lo.b 

' Luna  Danionibns  commoda  od  h(»nines 
vexandos. 

Lunaticum  i Dxroone  pof|cfTum  cordifei- 
puli  curate  non  pocuetinc , rationes  quin- 
que. 

CutChriftus  Lux  quando  aliquem  citeum- 
fulgcar,ex  Gregorio.  ro4.a 

Lyaniam  ( etfi  lofephus  aliter  fentiat  ) 
probabilius  cA  filium  fuific  Herodis  , vel 
forte  ciufilcm  nominis  duo  focra.at.  f 5 i.b. 

Magnanimitas 


Digitized  by  Cooglf 


Index  rd^um: 


^y|  Agnanimiraa  quidj&  Magnitudo  loan. 

nis  in  quibus  confidat.  tz.a 

Magnitudo  Deicomprehendic  longitudinem, 
iartrudinem,  fubUinitacem  & profundum: 
explicantur  flngula.  J9-b 

Magnitudo  Cbridi  confiftit  in  (cx » & que 
illa.  J9.aJcfcq. 

Magnus  vna  Cc  paruns  quomodo  Chhdus. 
ibid. 

Jifc  trit  m4gnm  , & Pdnntlm  tuttus  efi  nthii . 

Ilai.5).  quomodo  conueniant.  ibid. 

Magna, maiora  , maxima  Dcusfccir  Mariz: 
magna,quatuor  in  quantitate  gratie : ma- 
iora, quacuorin  Angelicominiderio,  qua- 
tuor  maxima,  in  Incarnatione.  68  .a.b 
Mala  minora  permittenda,  ad  cauenda  maio- 
ra. i4J-a 

Malefacere  capitur  duobus  modis.  1 99.A 
Mali  minilhi  valide  conferunt  Sacramenta. 

Mandanun  & przceptum  quomodo  dilrcrant. 
t.b 

Manichxorum  duo  eriores , corpora  & Le- 
gem Moyfis  4 diabolo  clTe,  manifcfle  con- 
uinconcur  ii  Chrido. 

Eorundem  error*  de  duobus  principiis  rcfel- 
lirur.  ttf.A 

Manfuctudinis  gradus  quatnor , & qui.  a 1 8. 
b.ai^.a 

Manfueti  deferibuntur  i6).b 

Manfueti  & pauperes  idonei  ad  verbum  Dei. 
ibid. 

Cur  PdHfmInts,  dixerit  Chrilhis, 

cum  Ifaiasdxcrit.  ibid. 

Manus  Domini  cum  loanne  eum  fuitplaf- 
mans,fbrmans,  opem  5:  protegens.  8 j a.b 
Manus  demonis  ed  duplex  , vna  ad  tenen- 
dum, alia  ad  tencandiun,  vtraque  quinque 
habet  digitos,  8c  hi  qui.  S^.b 

Manuum  impoficio,  qua  Chriflus  infirmos 
fanabat,  figniBcat  duo.  >74>b 

Manum  aridam  habens,rcprem  habebatmife- 
rias:  vnde  ea  ariditas  proucncrit.  i^S.b 
Requirebat  quacuor  ad  cedicutionem  fui  in 
integrum.  r99.b 

Mare  ed  mundus.  r77-b 

Maris  tempedates  & pericula,  phyfice  & mo- 
laliter.  i78.a.b 

B.V.Maria.  Nominis  etymologia  quadruplex. 
27.X&  Icq. 

Maria  proprie  & vere  cd  Marer  Dei.  |7.b 
Quomodo  pnrparaca  in  thalamum  FilioDci. 
it5.a 

Ed  c^cllum  Magdalcnc  St.  Martlue,  in  quod 
venit  Dominus.  j}.a.8cfeq.  , 

Ad  Chridi  conceptionem  pafliue  tantum  , 
concurrit.  )7.a  ! 

Concepit  non  per  verbum  Angeli,  ledifolo 
Spiritu  S.quamobremcoccc^um  ed  illud, 
quod  in  quibuf(l.tm  Ecclefiis  folebat  canij 
Ctnctfitt  ptrdttrtmx  eius  vterus  compara- 
cur  horto ob  decem.  j8.a 

Maria&Eiia  qiiaro  dif^rentcr  (e  habuciint, 
illa  ad  bonum,  hec  ad  malum  Angelum. 
46.b 

D*Aik,Mdg,in  EuMg,  1>.Lmc‘, 


I An  Angclonunti.inri6rmicercredidetit.  46  b 

Cur  ab  Angelo  petierit.  Quomodo  fiet  idudf 
rationes  fex,  47-a.b 

Nota  cur  cum  Nedoriani  Sc  Eutycluani  no- 
luerunt vocare  Theotocon,  fed  Cliriftoro- 
con. 

A Viro  imadfa  Virgo , cx  quo  haberqiiinque 
illam  Deo  gratam  rcddenria,&  que  illa.47. 
b.&  fcq. 

Quando  in  ca  fiieric  extindhis  fomes.  5 a. a 
Ad  Mariam  Virginem  Angelo  fecundo  re- 
fponfuram  infignis  & dcuoca  apodrophe 
cx  eius  nomine  petita.  j i.b.&  Icq. 

In  M-iria  Angelo  rcfpondentc  tria  notanda. 

f9.a 

Cur  dixerit  Ftst  6c  non  fiet : cur  Mihi  6c  non 
ad  me ; in  ly  Secundum  verbum  tuum  , ly 
fecundum  poccd  efle  pnrpofitio  Sc  noracn. 
y9.a.b 

Eius  in  virtutibus  profcdhis  dcfignarurjcum 
dicitur,  Exmrgtaj  dkiit  &c.  £o.a 

Prompritudociiis  inobfequinm  proximi. 6o.b 
Eius  charitas  fuperat  ardua  omnia,  eaqiic  fa- 
cit Icuia,  cur  pofeit  obfcquium  proximi, 
ibid. 

Tria  montium  culmina  confccndir , videli- 
cet Spiritus , Virtutum  & intclledus.  ibid. 
Cur  fedinauerit  ad  faluundain  Elizabctb» 
rationes  tfcs.  Cj.a 

Cur  falucaueric  Elizabcch  & non  Zacharum 
6i.b 

Quomodo  expleueric  parces  omrtesprobarz 
mulieris.  6t.b 

Cur  prius  ipla,  que  maior,  Elizabeth  faluta- 
ucric.  6f.z 

Quznamin  ea  perficienda  cc^bantpodin- 
caroationem.  dj.b 

Cur  pod  fcxcum  menfem  falutaueric  Eliza^ 
beth.  7d.b 

Perroanfie  apud  eam  vlque  ad  parcum  loan- 
nis.  76.b.77.b 

Idque  ob  quatuor  caulas.  76.b.dc  1^. 

Manfic  apud  eam  tribus  reuolutionibus  St 
mcnlibus  lun.iribus,  & cur.  77 .a 

Maria&  non  lofcph  Chriduni  in  templo  in- 
uencnm  alloquitut , quod  potius  cedit  in 
laudem  lolcph.  1 jo.a 

Conferuabac  omnia  in  corde , vt  fuo  tempore 
Euangelidas  6c  Przdicatores  docerec.ibid.b 
Q^du  vitam  tolcrauic.  t66.z 

Maria  Macer  Dei  luminare  maius,  Maria  M^ 
gdalcna  luminare  minus.  lyo.a 

Maria  rcprzfcntac  EcclcGam,  $c  lofeph coe- 
tum Dororum.  1 1 . a 

Mariz  gratichdo.  64«a 

Puritas.  ’ ^^.b 

Encomia.  1 lo. 

B.Maria  Magd.num  fuerit  peccatrix  illa  Lac; 
7.num  Virgo  , num  corporaliter  polfellai 
diabolo:cius  laudatio.  Zfo.a.b 

B.Martialis  Lomuicencis  Epifeopus  fuit  ille 
puer,  quem  Chridus  airnmprit&  in  para- 
digma humilitatis  propofuit  Apodolit* 

m*» 

Matrimoniumcd  omeiom  ciaile , medicina. 
Sacramentum.  6.a 

Macris  erga  hlium  amor  declaratur.  ai}.a 
Matri  redditus  Alius  refufcicacus  1 pcccaro- 
K k i tem 


/ 


Digitized  by  Googie 


Index'  rerum 


rem  conuerfum  Ecclcfiar  reflitucndum  & 
rcconuliandiim  monet.  * J 5 .b 

Matthsus  alias  Lcui , non  mercator>  fcd  pu- 
blicanus. I5>i.b 

Macth*i  conuiuium  quando  exibitum.  ibid. 
Cur  curo  ad  Apoftolatum  Chnftus  adumpfe- 
ibid. 

Eius  conuiuium  , quando  & quomodo  iici- 
rum  aedere  ad  tale  conumium.  1 51  i.a.b 
De  Matth.plnra  repetuntur  ex  quadam  Gloda 
quam  Aurhor  reprobat.  i5>^.a 

Maxdiaro  vnam  percucienH  prxbere  alteram 
quo  fenfu  prxeeptum;  myfticc  eft  hcrc- 
IIC05  conuincercauchoritacibus  , quarum 
vna  magis  conuincac  quam  aha.  1 1 j.a 
Medicus  cft  ChriAus  > vafa  eius  Sacramenta. 
1 6d.b 

In  Medio  Chriftusverfariaraar.  119.* 
Munorix  firmiter  commendantur  magna  & 

8 J.a 

Mens  quid, nominis  etymologia.  7i.b 
Meritonun  varij  gradus : meremur  non  tan- 
tum pci  charitatem,  fcd  omnibus  operi- 
bus bonis  & ciicunAanriis  bonis,  aao. 
a.b 

Mdlias  an  edet  ChtiDus  cur  multi  dubirauc- 
nnt. 

S e vere  Mefliam  dic  ChriAus  aperte  demon- 
ijd.a.&feq. 

Militum  vitia  qu«,&  in  quo  eorum  laus  con- 
' fifiat. 

MiniAcr  Ecclefi*  cA  inArumenrum  ChriAi 
i^ans  infirmos  anima  Se  interdum  corpo- 
re, non  anrem  tatis  cA  hxrcticus.  1 8(J.b 
In  miniAris  Ecclcfut  quomodo  Iit  potcAas 
ad  fananda  corpora»  & quomodo  hi  in  ea  ab 
ApoAolis  diAcranr.  196.3 

Miracula  ChriAi  calumniantur  Scribx  & 
Phatifxi,  ,fig,b 

Miraculorum  gratiam  Deus  exhibuit  genti- 
libus,neglegis  ludxis.  i67.b.&(cq. 
Miracula  qux  fecit  ChriAus,  quomodo  fum- 
cicnccrdcmonAraucnnceum  cifc  MeAiam. 
ijS.a 

Miracula  cur  interdum  fiant , interdiun  non, 
cur  i malis  vt  a bonis.  a94-b 

Miracula  foa  cur  ChriAus  fpccialiter  Apo- 
Aolis memoric  mandanda  pixeeperit. 

} j 1 .b 

Kiifcricordia  Dei  duplex, liberans  5;  relaxans. 

69.  b 

Mifcricordia  Dei  magna,  continua,  multa, 
fuauis&difctcra.  ibid. 

Mifcricordia  Dei  confiAit  in  quinque,  & ea 

ii7.b 

Mifericors  Deus  Pater  quinque  modis , & 
.bid. 

Milericordiam  Dei  pofluinus  imiori, non  po- 
tentiam vel  rapientiam.  ibid. 

Milericordia  quomodo  elate  pateat  in  Incar- 
natione. 8,^b 

Mifcricordia  &:  miferacio  quomodo  diAc- 
ranf-  70.a 

Mifcricordis  cA  expc^bilem  cAc, patientem, 
longanimem « prxAabilcni/&  ocnignum. 

70. a 

Mifcricordia  exhibetur  decemmodii,  & hi 

ai7.« 


Mifcricordia  ^ fcipfo  debet  invipere  vt  firfi- 
miiis  mifcricordix  diuinx.  1 i7.b 

Mifeticordixcncomia.  ii7.a 

Milcncotdiam  filiis  exhibitam,  quomodo 
dicat  Zacharias  Cantico  Patribus  cllc  prx- 
Aitam.  ihid. 

In  MiAadicbus  pcofcAis  ad  Euangelium  cur 
vno  cereo  vtatur  Ecclcfia  , diebus  fcAis 
duobus.  piji 

In  Milia  Vigilix  PcntccoAes  cur  anomale  re- 
fpedlu  aliarum  vigiliarum  loco  Tradlut 
cantetur  Allcluia. 

MiAa  cur  cclcbvccut  io  no^  Naciuitatis. 

lOf.a 

Modius  oAufcans  lucernam,  idcA,  prxdi- 
cacioncm,cA  nimium  Audmm  lucii  de  zelo- 
typia Itiixoruin  fibi  folis  eam  xmulan- 
tium.  a66.a 

Mollibus  vcAiti  qui  proprii  jc  myAic^*  a J9- 
b.&  fcq. 

Mollibus  defatigato  vti  indulgecitr.  ' jo8.b 
Mons  in  quo  ChriAus  e A tcntacus  , cA  m 
deferto  meer  lerufalcm  & Icricho.  1 j6.a 
Mons  i quo  Pharifxi  volebant  prxcipicare 
lefum  » finum  fecit,  & cum  in  fc  rectpic» 
cuius  vcAigia  ctiamnum  apparent.  i69-b 
£ Montis  rupercilio  n^i^lti  hodie  ChriAum 
prxeipit.ant , A:  fune  i),  qui  dignitates  Ec- 
clcfialticas  adepti,  nihil  de  Chrillo  curatu. 
I 69. b 

In  Montem  TaborafccnAis  fit  dupliciter  , 9c 
veerque 'modus  tres  habet  gradus.  Jta.b 
Mors  quid.  a89.b 

Cum  a moticrefufcitauic  ChriAus  filiam  At- 
chifynagogi , cut  quinque  tcAcs  allumpfe- 
tit , Si  hos  potius  quam  alios  : hxc  icfufci- 
tario  figura  cA  no  Arx  luAificarionis,  cui 
• infunt  quinque  ceprxlcntacapcr  hos  quin- 
que rcAes,  190  b.&  fcq. 

Mortem  cur  ChriAus  donnitationcni  appcl- 
lauenc.  29i.b.&lcq. 

A morte  melius  videbimus  Deum: id  deh- 
gnac  ApoAoiorum  in  monte  Tabor  poA 
fomnum  Dci  vtfio.  jx5-h 

Mortis  vicx  poteAatem  ChriAus  fibi  incAe 
declarat.  1x7.de  /eq. 

Mors  hominis  duplex.  xji.b 

Mortuorum  trium  ChriAo  rcfufcicacio  quid 
lignificcc-  ijj.b.&feq. 

Mortuum  filium  vidux  eribus  verbis  refu- 
fclcauit:  horum  explicatio  myftica.  ibiJ. 
Mortui  condiciones  phyficx  & morales,  1 
b.&  fcq. 

Mortificatio  Se  ahAiaencia  nifi  fine  propter 
ChriAmn,  nihii  piofunt.  jiS.b 

Moyfes  Ac  Elias  cum  tribus  ApoAolis  em 
fuerint  in  mom^Tubor,  an  vere  cum  fiiii 
corporibus  ibi  faoriiittdoccnt  ncsalcende- 
re  in  montem  nicditationis , ibi  reuolticte 
infernalia  ad  timendum,  cxIeAia  addcliJc- 
tandum  , mundana  ad  contemnendum. 

1 

Moyfi  cur  diAindhtm  T.abemacnlumin  mon- 
re  ( quamuis  minus  rede)  Pcuus  fieri  vo- 
luerir.  1x6  a 

Mulier  comparatiue  ad  verum , imperfcfliinl 
quid.  78-b 

Mulieris  illicia  crc(  , quibus  hominem 


Digitizod  byCoogIe 


index 


perdir. 

Mulierum  focieras  & conuerfatio  quibus& 
quomodo iicica  & quo  tempore.  i(^.a 
Nora  didlum  S.  Hierony.  ca  dc  re.  Mu-  | 
licres  tres  prxdicancem  Chriftum  fub(c- 

2uutar,  nominatira  cxprcflx  rotam  vniucr- 
tacem  mulierum  rcpiaerencaut.  i j y.b 

Mulier  (anguinis  fluxum  patiens  qualismmn  , 
fuerit  Martha , quem  rayfticc  flgniflcec.  ' 
x8f.a.b 

Muliere  hac  curata  cur  Chriihis  dixerit  ma- 
(culine. Quis efl,  qnimeterigit^  i87.b 
Vnde  dignouerit  hjcc  mulier  le  efle  (wacam. 
ibi.a 

Mundi  acceptio  quadruplei.  i6^.z 

Mundus»  hominis  inimicus»  quatuor  cum 
mediis  impugnat.  87.3 

Myfletia  dodirinsChtifli  quomodo  occulta» 
vc  videntes  non  videant  &c.  Sequomodo 
non  occulca.fcd  manifcfla.  l€7.^ 

Duobus  modis  fliinc  manif:fla.  ibid; 

Myflicalheologiaquc.  a 8 5. a 


NAin  ciuiratis  laus: congruus  locus  mi- 
raculis Chrifli.  a)i.b.&  iji.a 

Nares  dux  quas  vidit  ChriAus  fecus  mare 

Galilxx»  (igmfleant  Ecclcflam  militantem  Sc 
criumphanccm.  i77<b 

Item  innocentiam  & pteniccnriam.  ibid. 
irem  vitam  contcmplacioam  & a^uam  : 
irem  clerum  & idioras  : itero  geminam 
Charicacem.  iSj.a 

Nauis  penitenttix  » ex  quibus  conftruarur: 
analogia  inter  nauem  &pcenicentiam  egre- 
gie declaratur.  1 78.b 

Nauiculaflgura  Crucis.  x6^. 

Nauicula  Petri  licet  interdum  periclitetur» 
non  poteil  mergi.  iSj  a 

In  nauicula  ChriAum  dormientem  difctpuli 
excitant » quxnam  in  hoc  fa^  probanda, 
qu2  fecus.  i7i.b.&(eq. 

Nazareni  & Dei  nomen  primus  edixit  diabo- 
lus. I7i.a.&feq. 

In  Nazareth  cur  Chi  Aus  conceptus.  z 5 .a 
4cctprus  in  pdtrid  fu4  : ra- 
tiones dux.  \6j.i 

Nomen  dicitur  quaii  noramen,in  quo  Pyclu- 
goras  ponit  vitam  & mortem.  4.b 

Nomen  aliud  eA  i natura,  aliud  ab  impofi- 
tionc:  poAerius  imponirur  in  prima  par- 
• ticipatione,  clarificacur  in  depuracione»& 
ian^ifleatur  quandoconflrmacur  (tne  omni 
terrenitate.  6j.a.&  (cq. 

Nominibus  fepeem  diaboli , (epeem  viriaca- 
pitalia  exprimuntur.  Z56.b 

Nox  eA  quxeunque  obfcuritast  in  qua  ini. 

micus  curat  negotium  fintnu  lOt.b  1 

No^s  mvAic*  qu.nruof , fingulx  habentes 
quatuor  vigiltas  my  Aicas.  1 o i.b.  1 0{  .a 
Node  cur ChriAus  natus.  loj.b 

Nox  illa  quomodo  habuerit  quatiior  vigilias, 
ibid. 

Nox  myAica  triplex  , p>eccati.  Legis  veteris, 
& tribulationis»  quomodo  in  Angulis  fru- 
Ara  laboretur.  1 8 z.a 

Node  melius  capiuntur  pifces  quam  dic  : 


rerum. 

r cur.  iSt.b 

I Nubes  in  ChriAi  transAguratione  quid , & 
^ cur  caligo  dida  reprzfencac  Spir.S.  )x6.b 
In  nubem  illam  quomodo  intraucrint  Apo^ 
Aoii.  ) i7.a 

Vox,  in  nube  illa  cur,  dc  quid  AgniAcec-  ibid. 
NuuKri  duodenarij  ApoAolurum  plurcscon- 
grucnciz.  zot.a.b 


OBcdicntixjhiimilitatisdc  charitatis  fiim- 
mum  arrigit  ChriAus.  ti  i.b.dcfeq. 
Obediendum  interdum  ChriAo  poitus  in  A«c 
prxeepri,  quam  in  mareria  pxccpia.  i^z.b 
Oblationis  lex  in  Purificatione  Mariam  noii 
obligabat.  ii7.a 

Oblationem  pauperum  obtulit  Maria.  ibid.b 
Oblario  diuicum  erant  duo  .igni , pauperum 
duo  turtures,  aut  duo  pulli  columbarum, 
dc  quid  hxc  AgniAcet.  1 1 7.b 

ObAinatio  aliquando  fumitur  in  bonam  par- 
tem. n8b 

Occulta,  dc  non  occulca,  fcd  manifcAa  omni- 
bus quomodo  Anc  my  Acria  dodeinx  Chti- 
Ai , dc  quomodo  non  At  concradidio  iii 
Scripturis.  z67.a.b 

Odium  propti^  quid.  86.b 

Odium  quadruplex.  87. b 

Odio  quadruplici  oderunt  nos  dxmones. 
ibid. 

Odium  impedit  reduiAiudicium.  iio.b,dC 
fcq. 

In  Odio  cxiAens  voluntas  nunquam  profeit 
frudum  dulcidimxcharitatis.  iz4.a.b 
Odium  cA  thefaurus  malus.  az^.a 

Odor  quomodo  dulcis.  161  -a 

Officiontm  diAtibucio  tria  cprapleditur»  dc 
hzcqux. 

Officiales  publici  qui  alios  tueri  debent » (x- 
p^  iniuAi  calumniatores.  141. a 

Omnis  Aatus  dc  fexus  ChriAo  nato  tcAimo- 
nium  perhibuit.  izj.a 

Omnes,  aliquando  diAribuirpro  generibus 
Angulorum.  « 

Onus  peccatorum  gcauc , grauias , grauifll- 
rauin  que  Anc.  i^4.b 

Orationis  triplex  dcAnitio.  aoo.a 

Sex  circunlUntix.  ibid. 

Orationis  tempore  vacandpm  eA  ab  ample- 
xibus.  ^ 

Oratio  transfigurat  hominem  Jiz.a 

Orationem  prtmictit  ChriAus  ante  eledio- 
ocm  ApoAolorum.  aoo.a 

Orationibus  fandorum  iuuarur  excquQciuc 
PrxdcAinacio.  , *74*a 

Ordinis  EcclcfiaAici  tria  fundamenta  Veri- 
tas , PoieAas  Operatio.  i(Jo,b 

Os  qux  claudunt  (unt  fex , dc  qux  idem  ape- 
riunt totidem.  8z.a.b 

OAcodirur  aliquid  tribus  modis;  i j d.b 
OAcncacio  fugienda.  xji.b 


PAlcx  dc  earum  purgatio  quid.  i4j.b.dt 
feq. 

Panes  ptopoAtionis » quando  dc  quomodo 

^ ^ Kk  S licw 


Digitized  by  Googie 


Index  rerum. 


licite  comederit  Dauid.  I97'S 

iTancs  quinctae  &pifccs<iuo»  quibas  Chri- 
ftut  in  deierto  pauic  quinque  millia  homi> 
num,  myiUcc  capUcancur  quinque  modis 
nota.  805  b.)o6.a.b)07.a 

Psnes  hordeacei  & pi(ces  arguunt  frugali- 
tatem Apoftoloium.  )U7>b 

PaniSj  quo  pafccrc  debent  Prxiati j triplex  : & 
hic  quis.  $ofa 

Non  in  5»/«P4A«cur>  dicarut  viuere  homo, 
quiardlicetHne  verbo  Dei  panis  nonelicc. 
U5.a 

Panni  quibus  innolutus  Cheiihis  natus,  quid 
proprie  lignihcent.  loi.a 

Pannis  cft  inuolucus  Chrifhis , vt  doceret 
paupertatem,  humilitatem  & aullcncaccm. 


sbid. 


Papz  vel  Pontificis  fummi  potelbs  fumma 
explicatur  & demonfteatur  toto.  5. 
principio  fexciiquinqueeius  Angularitates 
8teminenci.Tper  quinque  hiftocias  inAgni 
& (olida  do&rina  traduntur.  1 y€.i 

Pape  vcl  PontiAcis  fummi  proprietas  prima, 
Poccftas  vniucrfalis  per  totam  EcclcAam, 
inchoatur.  ibid. 

Eiufdcm  proprietas  fecunda , Potefbs  cla- 
uium  vniuetfalis  , quz  eA  duplex  :cUui$ 
feientix , id  eA , poteAas  difeernendi  inter 
lepram  &:  lepram,cui  anneditur  ius  oblata 
percipiendi.hanc  aggreditur.  i8f.a 

Tertia  PoteAas  ciufdcm  eA , clauis  poreAa- 
t>s,  quxcA  poteAas  generalis  ligandi 
(bluendi  d peccatonnirium  Ac.  !$7.b 
QUarta  proprieus  « (eu  poteAas  propria  eA 
conAienendi  & ordinandi  gradus  & officia 
EccleAaAica.  Vid.  I5>1  .b 

Quinta  Sc  vlrima  cA  plenifCma  poteAas  ad 
dirpenfandum  quam  incipit.  c.b 

Papa  cornu  vnum  in  mitra  habei:td  AgniAcac 
mon.irchiam.  85.a 

Parabolz  de  duobus  debitoribus  , quorum 
alter  quinque,  quinquaginta, alter  centum 
debebat  cuidam  feneratori , applicatio  fa> 
cienda.  3 5)>b 

Paraboluum  genera  duo  : quae.  S4X.a 

Cum  aliquid  cmincr,vcl  eA  res  Angularis  Auc 
bona, mala  Aue  non  porcA  vna  parabola  tota 
dccUnrijfed  opus  cA  pluribus.  X4t.a 

Parcimonia ApoAolorum  invisu.  $07.8 

Eadem  £piA:opis  commendatur.  i $6.h 

Paralyfis  quocuplex  , vnde  oriatur,  AgniAcar 
incontinentiam.  1 8 S.b.Ac  icq. 

Paralytici  inArmitas  exaggeratur  a quinque. 


1 88.a.b 

Paralyticum  portantes  funt  quatuor  fecun- 
dum incelledhuD  & quatuor  fecundum 
affe^im.  189.3 

Qui  eum  ad  ChriAum  portarunt,  quntnquc 
induArias  adhibuerunt.  iSy.b 

Domus,in  quafanatus  cA,eA  S.Scriptura.ibid. 
Cur  cum  fanaiicric  ChriAiu  his  verbis , Rt- 
tmttuntmr  titi  pectMts  tUM.  1 90.3 

Eidemcum  eam  fanat,  praecipit  quatnor,qtur 
explicanturmoraliter.  191.3 

Parentes  ChriAi  commendantur  1 quatuor, 
k dolore  ami  (Aonis  eius,a  folicicudinc  que- 
rendi , ab  induAria  inueniendi , dg.audio 
snucnci.  i|o.a 


Cuc  ChriAo  perdito  adeo  fuerint  (bliciti. 
1x9.3 

Cum  parentibus  procedere  puerum  laudabile 
«A.  I i7.b 

Parentum  amot  nimius  impedit  pccfeAio- 
nnu. 

Pafcha  quomodo  habuerit  (epeem  dies , quo- 
modo odko.  iiSji 

PaiTio&  propaffio  quomodo  dU&ranc.  34.8 
PalTionis  ChriAi  acerbitas.  3 1 3.0.8 

Paffionis  'AiyAerium  pcxdicenrem  ChriAum 
cut  non  intcUexecincdifcipuIi , & qualis 
hxc  ignorantia.  3 3 a.a 

Paffionem  ftiam  cui  Chrilhisbppellauerit  af. 
fumptionem. 

PalConis , Auc  patiendi  dcAderium  quantum 
in  ChriAo.  ibid, 

PaAonun  locus , in  quo  vigilabant,  delcribi- 
tut.  ioi.a 

In  PaAotibus,  quibus  ChriAi  Nariuitas  an- 
nuntiatur, conAderanda  quinque,  ob  qus^ 
congruum  fuit  illis  annunturi.  aoa.e 
Laudantur  k quatuor.  ibid*b 

Nota  tria  in  iifdem,  deuotionem  venien- 
tium , Atruonrm  fcAinantium,  & inuentio- 
nem  credentium.  109.8 

PoAores  hos  imitari  decet  omnes  Adelcs , 8c 
in  quibus.  itb.a 

Przter  paAores  adhuc  aliis  annuntiata  fuit 
Natiuicas  ChnAi.  ibid  b. 

A PaAonbus  A Maria  difeat , quanto  magi» 
noAruroeAJifcccc  i facerdotibus.  iiiui 
Pacer  dicitur  proprie  Deus  per  creationem, 
homo  pec  generationem  naturalem,  t i8.b 
Pattis  titulus  ob  fcpccm  poteA  conuemte. 
ibidi 

Paccem  riarutalem  auc  fpiritiuiem  ChriAu» 
non  habuit-  i i6.b 

Patientia  in  fulbnendis  iniuriis  propriis  com- 
mendacut,  nonautcro  ininiuciisDct.iy^.b 
Patientia  iniutiatum  quando  6c  refpe^u  quo- 
rum habenda,  quando  autem  M Prxlato 
dcnunciandzi  iii.b.&fcq. 

Patientia  & longanimitas  Dei  multis  cA  oc- 
caAo  raltiets. 

Patientiam  & longanimitatem  & lenitatem 
inculcat  ChriAus  Przlads.  )38.b.&(eq. 
In  patria  fua  cuc  ChiiAus  mitacuU  facete 
non  potuerit.  1 

Pauper  fpiricu  fecundum  AuguA.  quis.  103. 
a.b 

Paupertas  fpiricus conAAicinduobus.  ibid. 
Prxmium  illius  regnum  Dei  , quod  Ar  iAud 
regnum,  cur  dicatur  Dei.  io3.b.&  (eq. 
ApoAoli  quomodo  pauperes,  apud  quos  pre- 
tium fiifficiens  fanandis  quinque  milli- 
bus- foyh 

PaUperm  ChriAi  clare  ponitur  ob  oculor. 
341.8 

Pax  quid.  ^4-i 

Pacem  fecit  ChriAus  inter  Deum  & homi- 
nem, inter  Angelum  & hominem,  inter  lu- 
darum  Si  Gentilem.  95.8 

Irem  iner  fpiritumAt  carnem.  loy.xb 

Pacem  confeientiz  non  autem  poUcicamd.it 
ChriAus.  96.Z 

Peccato  omni  immunis  fbla  B.V.M  iria.  r 3.8 
In  peccato  quatuor  fune,  qua:  /olus  Deus 
poccA 


piuln.  jd  by  Googlr 


Index  rerum. 


poreft  collerc.  i^o.a 

Peccatorum  ioarqualicas  cx  pluribus  capici> 
bus.  ^ 4,.b 

Peccatores  *gri  funt , capci«i>  contriti , carc». 

i^4..a 

Peoonic  portatio  non  rocalirer  prohibetur 
prcdicatoribus.  i05.b 

Pedes  animaf  duo,  & qui.  94.a 

PcdesChriftimifcricordia&  iuftitia.  X47.b 
Pes  quinque  habet  ordines  oflium , Tiue  arti> 
culorum  exponitur  myftjoc  in  pedibus 
Chriili,  ibid.de  Icq. 

Pedes  variis  modis  exponuntur  myrtic^. 
X48JI 

Secus  pedes  Chxifti  cur  peccatrix  fteceiir. 
»47-a 

Quid  ibidem  egerie. 

Pcdci  ChrilU  luat  > qui  dant  elcemofynam 
pauperibus.  x5  5-a 

Perdens  animam  fuam  quomodo  faluet  eam. 
)i8.b 

P^dHonis  ftatos  lare  & ample  deferibitur. 

I ji.b.i5J.a 

Permicrenda  mala  minora  ad  canenda  maiora. 
M5-b 

Petri  focrus  allcgorice  Synagoga,  filia  Ecclc- 
iia ; ttopologicc  caro  rpiricui  concraria:Pe- 
tri  naucm  cur  Chridus  confccndcnt.  1 yj.b 
Petrus  crinonimus : nominum  ratio.  1 8 ).a 

Quoties  &ob  qux  a Chrifto  reprch^fus.ibid. 
Petri  timorem  Chrifius  excutit , Sc  mfigni 
periphran  explicatur  illud,N0/i  timrrt  crc. 

1 84.1 

Pharir*iqui.  ij6.a 

Phariix!  nomen  cur  Chriftus  in  hnc  menf* 
cantum  nominet.  X5i,b 

Phariiicus  Luc.?.  rcprchcndicitrin  fex.  ajo.b 
Cur  in  cius  domum  peccatrix  venecic.  a^^.a 
Phariixi  murmurantes  contra  dilctpulos  veU 
Icnccs  rpicasdie  fabbathi  fecundum  Macth. 
& Mare.  Chriftum  ipfum  aggrcdiuncur,fc- 
cundum  Luc.  ditcipulos  : conciliantur. 
i97.a 

Pharifri  & Scribx  vt  plurimumies  Chrjfti 
calumniabantur.  1 6d.a 

Pharilxi  ipib  dxmonc peiores.  t69.a 

Volentes  Chiitum^  monte  praecipitare,  acri- 
Ha  fuerunt  percudi.  169. b 

Phanfxi  notantur  non  ex  deuorione  , fed  vc 
Chriftum  oblcruarent,  vti  & dodores  Lc- 
cis  ad  ipfum  conftluxillc.  i88.a 

Philippo  folia  loannc  dicitur  propofira  qux- 
&io,FtidttmemMt  p4ffr/>&c.aLuc.omnibus: 
apparens  antilogiaconcUiatur.  jof  a,b 
Phinces  vxor  periclitata  in  partu  & monens 
fignificac  cos  , qui  os  claudunt  a laudibus 
diainis,  & moriuntur  per  dubitationem  dc 
errrotem  io  diainis.  78.b 

Pictas  tribus  modis  accipitur.  i39-b 

Pilatus  didus  Pontius  a loco  deui^o.  i j i.a 
Pinnuculum  templi  quid.  i j S.a 

Pilcatoresfpiritiulcs  fune  Prxlati&:  Prxdica- 
tores.  i78.b 

PI.1C0  abiccic  aurum  ^ nc  impediret  ftudium. 
i07.a 

plenitudo  quid.  ij-b 

£ft  cnplcx,  fufficiencic , dbundantix,  & exu- 
beramix.  a.a 


Plenitudo  gratix  quotU[  lex , U qux  Chriftd 
propria.  1 5 4.5 

Ad  ptrnicenriam  veram  requirunrur  q''.atJOr 
&qux.  » 37*b 

Ptcnirencix  nauis  myftica  ex  quibus  con  i- 
cuacur  , eius  cum  nauc  analogia  inilgnicct 
dedudb.  178  b 

Porci  deferiptio  ; porci  myftici  qui.  179 

Cur  in  porcos  pomis  quam  in  oues,  & boues 
pcnnilTus  ingredi  dxmon.  ^79.2 

Porix  dux  ciuicatum  myfticarum  qux.  i i i.a 
Portantes  loculum.dcfun^li  fili}  vnici  vidux, 
iitcralitcr  elementa  quacuoc  , tropologice 
pafliones  quacuor:5c  quando  hi  ftcnc.  1341 
Poccnciaaliaablbiuta  & pcrfccla,  alia  imper- 
fcdh,  & hxc  quadruplex  , Sc  qux.  (iS.b  & 
fcq. 

Potentes  6c  diuites  (xculi  plus  aliis  expofici 
poccftati  dxmonum.  274.b 

Potcftas  Chrifti  in  omnem  creaturam  : in 
corporalem.  X70.3.&  fcq. 

Infpiricualcm.  I7  3.&feq. 

Demonftracur  poceftas  Chrifti  in  fpiritu.‘'ll- 
bg$.  X44.a.defeq. 

Habet  item  potcftarem  vitx  Sc  mortis.  xx7.b. 
Sc  Icq. 

Potcftarem  Ecclcfiafticairt  aggreditur  Luc. 

dcfcnbere.  1 feq. 

Potcftas  Ecclefiafticacft  in  vtramque  crcacu» 
tam  , fpiritualem  & corporalem  , quod 
Chriftus  duobus  docuit  miraculis.  1 69: 
&fcq. 

Ecclcfiaftica  potcftas  in  corpus  relucet  in  (a- 
cramento  extremx  vnAionis  > in  manuum 
impofitionc,&c.  Potcftas  clauium  exponi- 
tur a Luc.  x8f.&fcq. 

Potcft.is  hxc  diuiditur talia cftclauisfcien- 
tix  difcerncndi  inter  lepram  & lepram,  de 
qua  incipit  Luc.  agere.  1 8 5 .a.&  fcq: 
Alia cft  clauis  poccftatis.de  qua  incipit  agere. 
r87.b.fcftq. 

Potcftas  difpenfandi  vcrlatuc  circa  tria . Sc 
hxc  qux.  *95’^ 

Poceftaris  Ecclcfiafticx  quis  fit  vfus  tam  x 
parte  Prxlatorum,  quam  ex  patre  fnbdito- 
rum.  5x8.a.&  ieq. 

Ftuftratur  aliquando  cftcdku  ob  obicem  illius 
erga  quem  operatur.  ibid.Jfc  fcq. 

Non  dependet  i motibus.  j ^ 6.b.Sc  fcq. 
PraAica  Sc  fpccuiatiua  feientia  quomodo  di- 
ftinguantur.  ix8.a 

Prxccptum&  mandatura  quomodo  difterant. 

5.b 

Pr^dicationis  Chrifti  beneficia  quatuor.i^4.a 
Prxdicacoribus  Sc  prolatis  quatuor  neccftaria,' 
ac  qux.  liJi.b.&fcq. 

Ad  prxdicationis  officium  quomodo  quis  fc 
pexp-arare  debeat  exemplo  Chrifti.  i6i.i 
Ad  prxdicationcm  a Contemplatione  proce- 
dendum. i6ob 

Vc  conciones  redx  fint , tria  habere  debent 
fignificata  per  Chrifti  prxeeptum,  X)*«: »« 
mIihm.  1 8o.* 

Prxdic.andum  regnum  Dei  & non  fabulx. 
^ 175-b  . 

Prxdicatoribus  incumbit  retia  fna,  id  cft, 
fermones  lauarc  a tribus,  & hxc  qux.  1 79-a 
i A terra  tcducctc  piifillum  rquod  explicatur 
Criplicic 


Index  rerum. 


tripliciter. 

Prvdtcaiori  femper  falims  manet  fuus  fru* 
Aus , fi  rc£hk  fir  incenrio , erfi  pixdicacio 
in  aliis  frudlum  iion  faciat. 

Przdicacor  debet  proporcionare  Se  accommo- 
dare mateh.im  auditoribus  fuis. 
Prardienndum  clTe  verbis  fimplicibus  deco- 
ram limplicibus  docuit  Chriilus  in  przie- 
pio.  i^j.a 

Pradicacor  debet  incipete  i Scriptura  veti- 
atis. l|4UI 

Prfdic.ntor«s  non  debent  praedicare  niA  Ane 
mifll.  **  rjj*» 

Eos  Deo  gratos  cAe  conucnir.  i j ).b 

Cum  ad  przdicandum  cxeunc,oportet  ve  a (e» 
a fuis,i  fcholis  & a concemplacionc  excanc. 
apS.b.dc  feq. 

A ChriAo  milibs  oportet  ad  eiun  reuerei 
exemplo  coliunbae  Noe.  ;oi.a 

A pr«dicatione  ad  cpncemplationero  icdeun- 
dum&  quomodo.  joa.b 

Pra:dicationis  materia  c.idcm  ChriAo  & Apo- 
AoUs,&  cur.  3r>^b 

Prxdicandiim  praedicatori  non  in  vno  loco> 
ied  diA:urrcndum  per  varia.  r7f*b 

Przdic.tcorum&  miniArorum  EccIeAx  verba 
externa  nihil  profunc  Ane  gratia  incus 
operante.  1 8o.a 

Prxdicatoci  licet  exemplo  ApoAplotum  in- 
terdum potcarc  pecuniam  in  via.  305.b 
Prxdicarc  regnum  Dci  pociifimus  ApoAolo- 
rum  «Se  eorum  qui  ChriAum  Tcquiincur 
icopusde  bnis:quidnam  hxc  prxdicatio  de 
quodnam  id  regnum  Dei.  xp5.a.b.^4).a 
Prxdicarc  cA  proprius  de  maxime  obligato- 
rius a^us  EpiA:oporum  : probatur  qua- 
tuor  rationibus.  a<5.a.i75b 

Pixdicandi  obligatio  oritur  ex  duplici  capite» 
ex  oAicio  Se  ex  voto.  x {8.a 

A prxdicacionc  non  cA  dcAAcadutn  propter 
amicos  carnales.  a£8.a.b 

Pncdicaroris  boni  qux  merces  » & mali  qux 
pmna.  xd8..a 

Prxdicarori  licitum  temporale  rubAdtum  a 
fuis  accipere.  i\6.i 

Prxdicacorcs  vidu  de  veAitu  debent  cfTe  con- 
teuti.  aj7.a  | 

Prxdicaconim  vitia  tria.  i^5.&A'q.  | 

Pixdicatorcs  quxAiurij  AgniAcantur  perGa- 
baonitas.  a97-a 

Prxdicacorcs  mali  quando  ab  officio  prohi- 
bendi. i7i.n.b 

In  Prxdicando  ChriAi  labor  indefcAus.  x f 5 .a. 
b.idj-a  '' 

Prxlaci  EcdcAaAici  formaexadie  dcfccibirur. 

lot.b 

Prxlatis  EcclcAaAicis  aA:cndcndumcA  in  lu- 
dxAin,  idcA,  inttiplicem  confeffionem, 
pcccarorum  in  poenitentia,  veriraris  in 
przdicationc , laudis  in  gratiarum  a&tonc. 
9<j.a 

PrxUri  EcdcAaAici  redii  funaentes  munere 
Tuo  4 merentur  ve  circumfulgeat  cos  lux 
Angeli.  I04.a 

Humiles  dcl>ent  efle  & magnanimes.  1 79.a 
Eorum  officium  cA  pafccic  idque  triplici  pa- 
ne, 6c  hic  quis.  3<>5.a 

Debent  aci^dccc  ChtiAum  pro  populo: id  | 


eos  docuit  acceffiis  ApoAoloruro  ad  Chri* 
ftum.  $04«b 

Solicicos  eos  cAc  oportet  de  bona  apud  fub- 
ditos  Aima.  ;ti.a 

Eofdcm  informat  ChriAus.  Prxlaci  condirio 
prima  humilitas.  I j j .a.b.&  A.q. 

Dcclatatuc  exemplo  pueri,cui  eos  Amiles  vulc 
cAe  ChriAus  inquacuordecim  condicioni- 
hus.  j)4.a.b.dcA:q. 

Prxlatis  EcclcAx  iblicicudo,  dclolaciumi^ 
familialis  tacerdicicur-  344>l> 

Prxlacus  tn  peccacoexiAens,  incprascAad 
officium  corregionis.  x tiA 

Pexiati  exci , id  eA,  ignorantes  valde  perni- 
ciolL  ixx.a 

Pfxmium  bonorum  operum  erit  illis  pro- 
porcionatum  : Aptem  cius  condiciones  t 
datur  abquid  vitra  condignum.  axo.a.b 
In  Prxlcpio  ChriAus  redinatusob  tria.iot.b 
PrzAdes  ludex  ante  Pilarum  quacuor.  1 3 xai 
Pretium  redemptionis  noArx  Aiic  pretio- 
furo,  copiofum,  non  refutabile,  iolueos 
damnum  &:  recuperans  pignus.  85  -b 

Primogenita  quxnaro  & quomodo oAeirbao- 
cur  III  lege.  iiC.Ixdcleq. 

Primogenitus  quate  oAerabacur.  117.« 
Primogenita  oAcrrc  quid  AgniAcet  > primo- 
gcnica  myAica  duo.  1 ly.a 

Mariam  non  obligabat  lex  de  oblatione  pri- 
mogeniti. ibid. 

Piimum  in  vnoquoque  genere  cA  meDfura 
exterorum. 

Principis  laus  qux.  iSj.b 

Pi  incipum  religionem  ve  plurimum  fcquun- 
tui  lubdin.  1 8o.a 

Procella  proprii  quid.  a 7 1 .a 

Progenies  aliz  c.TlcAes,aUx  tcncAres.  7o.a 
Progenies  c.vleAes  rrc»,  ibid. 

Progenies  terrcArcs  quxnam.  ibid. 

Progenies  a progenie  terrcArcs  funt,  vel  pro- 
genies litdxorum  in  progenies  gentium, 
vel  progenies  patrum  in  Alios,  vel  pro- 
genies iiiAorum  in  peccatores.  70  b.  dC 
leq. 

Quomodo  Profecerit  ChriAus  Aipiencia  te 
gmcia.  r)i.a 

PromiAlim  quod  cA  nnlccicorditer,  cum  im- 
pletur.Ac  veritas.  88.a 

Propheta  quotuplicicerquisdicatur.  i40.a 
Pruphcr.a  proprie  ChriAus  non  fuit.  a^j.b 
Propherx  quomodo  fuerint  Pacriarchx  om- 
nes ab  nutio  l.eeuli.  8d.a 

Prophetis, quurum  meminit  ZachariasinCaiu 
rico,curaddatur  epitheton  Sanftorum.ibid* 
Prophetidi  mulieres  quatuor»  prophecao- 
res  qu.uii'  r : Anrnhrum  nomina  , eorum 
inrerpTttJiio  : Ai.-ularum  laudes  Proprix, 
qux  iij.V&Aig. 

Proitidcr.tt.i  .mmana  anguAis  X pehculofis 
rebus  ao  ubenda,&ciadinngciidus  recur- 
fus  ad  Deum.  X7o.a.b 

Pueri  condiciones  quatuordecim  ,qu-*  mo- 
ralircrChriAus  vult  cAc  in  Prxiarts.  j J4.a 
b.dc  fcq. 

Puerum  cur  iiuta  fc  pofucrit  ChriAus.  j j j.a 
Pueri  boni  Si  mali  defciibuncur.  x^  - .b 
Pueris  non  fune  dfindc  dignitates  EccUAx- 
* 48*b 
Puellx 


Diu"' 


Index  rerumi 


Puelle  rcrulcicario  quid  ligniGcec.  25»  5.3 
rulucicm  pedum  excutere  quid  fic:  triplex 
explicatio.  2pji.a.b 

Ptirgarionu  Marie  dies  myftice  declarantur. 

Nota.  11+b.iij.a.b 

Purgatione  Maria  non  indigebar « cur  autem 
purgari  voluerit,  caufe  quatuor.  1 1 

Purgationem  Mari*  imitari  debet  Ecclcfia, 
io  qua  A^iui  & Contemplatiui , & quo- 
tuodo  purgaodi  Unguli.  1 1 ^'.b 

Q. 

QVadragioca diebus  cur  ieiunauerit  Chri- 
ftus,  & quomodo.  i5^.a.b 

yuadragcfimalis  ieiunij  Chriftianispraxcpti 
rationes  plurcs. 

Q^cum^me  vultu  vt  faciant  v»bu  hemiaa  & 
V9J  facite  iiiit  rcAc  explicatur.  a 1 4.3 

Quzrcndi  Chrjftam  follicitudo  commenda- 
tur. 1x8. b 

Q^ziiueninc  Chriftum  |fatcntcs,paftorcs,rc- 
^ gesiUnguli  cum  ap^  hc  ilbi  pruporcionato 
loco  inuenerunt.  i ip.a 

Quzrenrcs  lefum  videre  funcin  duplici  dif- 
ferentia. )Oi.a 

Quzrerues  Chriftum  inter  amicos , id  cfl,  in 
commodo  camis  & fangumis  > non  inuc- 
niunt.  I a8.b.&  («j. 

Quzrcnda  quomodo  fit  veritas  fi  vclic  effica- 
citer quis  quzrercjcx  Arillotele.  }o  t.a 

^utfutt  HiU,  ly  qui  fecundum  quofilam  re- 
fert lofcph,  fecundum  quofdam  Chrifium. 
M9l> 

Quinque  millia  hominum  a Chrifio  inde-- 
fertorefeda,  & qumquageni>^in  quos  ea 
diftnbuta,  quid  figniucent.  jo8.a.b 

'Quuvobuofenditjuf^ert  a ventura  ira  ^ du- 
pliccm  habent  Icnflim,  primo  negatiuum, 
fecundo  aUcrciuum  per  interrogationem. 
IJ74 

* R 

RAchel  periclitata  in  certa  promiffionis, 
lignincac  'ccligioloi  vel  clericos  pro- 
priis vicibus  ad  luperna  nitentes.  yS.b 
Redluro  proprie  quid.  M 5 

Pcc  huius  definitionem  oilendicur  rcdlirudo 
vitz  Chnfti.  loi.a 

Regnum  cft  omnis  finis  & boni , & Itgis,  & 
ordinis  dtfiributio  fecundum  Diony.  44.b 
Vnde  regni  difiributio,multiplcx,dillnbuuD- 
cur  enim  bona,  leges  » ordo  &:  gradus  vni- 
cuique  perfonz.  45  .a 

In  regno  Chrilli  quomodo  hiec  cluccfcanc. 
4J.ab 

Regnum  Itidzoiiun  diuifum  Chiifio  nato: 
ergo  prop^  interitum.  iji.b 

Regnum  cut  Chrifio  potius  propofuerit  dia- 
bolus in  fecunda  cencacioiic  quam  gloriam 
vel  diuicias.  i5<».b 

Regni  conferuatio  i tribus  dependet,  & hzc 
^quz.  apf.a.b 

Regnum  Dei  quid.  ap5  a.b 

Cur  fic  di^um.  ibid 

Regnum  Dei, id  cfl,  przdicacio  Chrifti,  quid 
doceat.  ioj.b 

£uan^,  D.Luc» 


Regnum  Dei  cft  transfiguratio  vel  amplitudo 
Ecclcfiz,  quando  dixit  Chriftus,5««i4fi- 
^ui qui  nen  videbunt  mertem ,^c.  j io.a 

Rceerc  Ecclcfiam  per  ie  folum  noluit  Chri- 
po.a 

Regis  laus  in  tribus  conCftit,  & hzc  quz. 

i9j.b 

Regula  Apofiolorum.  1 96.a.&  Icq. 

Miraculis  i Chiiflo  perfuala  & inculcata.  lOi. 
b.3cfcq. 

Religionem  ingrediens  circumciditur  in  odio 
rebus.  ,u.b 

Religiofi  inaniter  gloriantur  in  eminentiis 
fuocum  fundatorum , fi  filij  ipfi  opera  pa- 
trum non  faciant.  . 1 5 8.b 

Quando  reliquerint  omnia  Apofioli.  184.^ 
Reliquerunt  omnia  rcqucnccs  Chn(ium,qua- 
ruordccaufis.  ibid. 

A relinquendis  omnibus  ttia  impediunt  6c 
ibid.&  fcq. 

Rcmilfio  iniuriarum  fit  quatuor  modis,  quo- 
run»  alter  al  tero  perf^diior,  & hi  qui.i  1 8.b 
ai9..i.b 

Et  fmguUs  propottionarum  datur  przmiuro. 
aao  a.b 

Remiflionis  iniuriarum  omnino  liberalis  fcUf* 
dius,3c  ht  qui.  11 9.  b 

Redicere  proprie  quid.  (J5.b 

RcfptcicDcus  omnes  homincs,fcd  alio  & alio 
modo  alios  & alios.  «$5.b.&  lcq. 

Rcfpicir  Deus  prkno  per  mifcricotdiam  , fe- 
cundo per  gratiam,  tertio  pcrbencplaci- 
cum,  denique  figit  oculos. 

Przilicit  Deus  hzc  omnia  generi  humano 
mediante  B.V  .Maria.  ibid. 

Rclpondcns  aliquando  cur  aliquis  dic-tcar, 
qui  de  nullo  cft  interrogatus.  ) $^>b 

Rclurrcclio  duplex  , ^cnlpa  ad  gratum,  k 
pcena  ad  gloriam.  1 1 i.a 

In  Rcfulcicacione  , qua  Chriftus  Atchifyna- 
gogi  filiam  rcfufcitauic,  cur  quinque  tan- 
tum cefies  dic  voluerit,  6c  hos  potius 
quam  alios  :hi  quinque  fignificanc  quin- 
que, quz 'in  nodea  ludificatione  interce- 
dunt. apo.b.&  feq. 

Recia  fignificanc  Ecclefiadicos  , qui  dodlrina 
& exhortatione  condant.  179. 

Rctiai  recinendo didla.  i78.b 

Retia  in  plurali , id  cd , przdicario  difpu- 
tario  laxantur  in  capturam  quacuoi  modis. 

1 8 1 Ji.b 

Rete  rumpebatur  Luc  5.  quomodo  non  con- 
tradicareftfctjjum  rete,  iSi.b 
Retis  fcillio  fignificac  defcdlioDem  ludzo- 
rum,  donec  gentium  multitudo  inrrocac* 
i8i.b 

Rete  prudenter  laxatur  in  vccbo  Domini  ob 
ena.  1 8 s.a 

Rifus  per  le  non  cd  malus  : ridentibus  dici- 
tur vz,  quia  rident  de  aliorum  oppreffione 
& fpolio  , quia  bonos  habent  in  derifum, 
quia  cordis  vanitatem  inordinatis  gcdibus 
corporis  produnt , quia  rifus  illotum  bre- 
uis  & nula  confcicniia  pcrmilbis , quia, 
Chtifto  & Sandlts  diffimilcs  > quiarcdiam 
ordinem  pcrucrtunriridcnciuni  ptrna  lu- 
& ricrvis.  ao8.t>.ao9  a.b 

Rogando  intecdum  plus  impctracuc  i filbdi-^ 
L l tl5*t 


Index  rerum' 


cis  qoaro  iubcado  : id  probatur  exemplo 
Chrirti. 

Rubus  quid  naturaliter  fifroyilici.  za4-b 
Ruina &cafus  quomodo  di^cranr.  aty.b 
RuinscChrillus  nee  per  fc  , nec  pcraccidcns 
cft  caufa , imo  ncc  occafio  , fcd  tantum 
ncgaciuc}  vtiblcftcauTaccncbiarum.i  ai.b 


^Ahbatho  potiflimum  curauit  Chrillus  in- 
O firnx>s  & cur. 

Sabhathum  fecundo  primum  tripliciter  dici- 
tur. 156.3 

Sabbaihum  in  Legcquocuplcx.  ibid. 

Sacerdotis  oflicium  quodnam.  7«b 

Sacerdos  qoacuot  poti^mum  remimfei  de- 
bet. 4.a 

Summa  facerdotis  dignitas.  ibid. 

Sacerdotes  fumini. 

Indicuti  i Dauid.  ibid.a 

Sacerdotis  fuinmi  introitus  in  (anda  & exi- 
tus quid  ligniHccc.  XI. a 

Sacramenta  admmiftranda  omnibus  ordini- 
bus Eccle/iz.  )08.b 

Eorum  adminiftrario  incerdi^^  hzrcticis  * 
fchifmacicis>  malis.  api  j 

In  Sacramentorum  collatione  quomodo  diffe- 
rant gcntilcj  & harrctici.  1 

Sacrificium  Chrifii  non  refutabile  cnr.f6.a 
Sadduczi  qui.  l}6.a 

baluarc  intendens  animam  fuam  quomodo 
perdar  eam:  explicatio  dupicx.  pS.a.b 
vuit  fitri  Dem  amnes  Mmines,  itf.b 
Saluratio  fit  eribus  modis  , & eil  fignum 
trium.  6i..^b 

SaIuc.icio  Angelica*  ftliiraciOniUn  omnium 
prima:  explicatur  egregie.  x8.b.&  feq. 
Nulli  fimilis  vnquam  faCla.  15.0 

Eam  audiens  Maria  trium  virtutum  adlns  eli- 
cuit. jj.b.&fcq. 

Modus  quo  faluraiioticm  audiuir.  I4.b 
Quomodo  Maria  k nobis  faluranda;  ibid. 
Qiiornam  Maria  bilurct.  3 ).b 

Ad  Samaritanos  cur  miferie  Chridufi  Apo- 
ilolos  ad  petendum  horpinitm*  a quihus 
fcicbat  id  negatum  iri.  })9>a 

Citrilli  Chriilumnolucrinr  recipere,  ibid. 
Samaritanis  fimiles  millri*  qui  alios  deuotos 
vident : vindiciam  ab  iis  prohibuir  Chri- 
Aus  : paricnria  harc  & longanimitas  fuit 
occaAo  falticis eorum.  ^ );pb.{4o.a 

Sanguinis  Huxum  patiens  mulict*  quat  9i 
qualis,  de  quem myAicc  figmficer.  i8(  3.b 
Vnde  dignbuerit  (e  elle  fanacam.  Cur  illa  fa- 
nata  ChriAus  dtxetic  mafeuiine  , ^ttir 
^ui  me  tetigit  ? I87  a.b. 

Sanitas  dnplcx.animx  & corporis : quomodo 
hxcab  ApoAolis  collaca&  miniArisEccle- 
lix  , de  inter  vcrofque  qux  Ac  d^Acrenria. 
ip6.a 

In  quo  confiAac  £anitas.  16^2 

Sanauit  ChriAus  infirmos  petmiafms  impo- 
fitioncm,qux  Agnificac  duo.  *74^b 

lAterdum  folo  verbo  de  Aans,cur  Aans.  174.3 
SmtMre  canerite/  earde  , xquipoUec  verbis  ! 
IfziXtMeeUricanimis  r«rdr:pcr  Saniorum  1 
•rationes  iuuatuc  PrxdeAinatio  exequu-  | 


tiue.  >74*^ 

Sandkum  quidpiam  dicitur  quatuor  modis’ 
■fO-a.de  fcq. 

Sanftum  aliquid  cA  triplicitet',  per  cAentianf, 
perinformarioncm,  de  hoc  dupliciter,  per 
morum  Sc  pcc  donationem.  j4*t> 

Cur  Filius  Virginis  dicatur  abfolutc  fan- 
dius ab  Angelo.  ibid. 

Sandicos  ChriAi  cA  in  omni  genere  caula- 
rum caufa  fandicatis  noArc.  55.3 

Sandicis  hominis  conAAic  in  quatuor  , vt  fe 
habear  redb  in  ordine  ad  Deum  , od  proxi- 
mum , in  ordine  ad  fe,quibus  occederede- 
bet  pcrfcuctancia.  50.a.de  fcq. 

Ad  Sapientiam  quatuor  requiruntur  de  qux. 
4io.a 

Per  lata  cur  Ctiri/lus  rranAerit.  156. b 

Sacor  /eminis  cA  ChriAus  de  Przdicator  : fe- 
men verbi  Dei  cnplcx  eA,iuxca  quod  ipfum 
triplex.  164.4 

Scuiinarur  Iccundum  tria,  qux  funt  in  verbo, 
imbus  perfonis,  id  cA,  PrxJaris  » Magi» 
Aris  dc  RchgioAs : f^en  item  cA  «Iccmo- 
fyna.  16411 

Sapor  bonus  tnyAici  quid.  i6i.a 

Saturitatem  Dei  quidam  fiAldiunc  * quidaih 
cfuriunr,  quidam  faporanr,quidam  guAanc 
quidam  non  ad  fatictarem  fiimunr,  quidam 
ea  faturancur,  quidam  ea  ad  erudationem 
replentur.  77.b 

SaturiMs  prxmium  (ccundx  beatitudinis 
apud  Ltic.  facurabit  ad  plcnirudincrh , ad 
deled.itioncmde  ad  crudtacionem  t imple» 
tioeius  tres  hahet  condiciones.  i04.b 
Saturis  dicitur  vx  : vide  ver.  Gulofi  : faturi- 
tas  cA  in  plemcudinem,ar^ationcfn,oprcC 
Aonem,  nau/eam,  foetidam  crudbationcm  de 
vomitum.  loyJx 

Scandalizari  in  ChriAo  cur  Aicrint  nlulti. 
x$8.b 

Scientia  fpccitlariua  de  pradhea  quoirxxlo 
diAcranr.  ix8.a 

Scientia  diciturduplicitcr,generallter  de  fpe-  ^ 
ciaiiter.  5i.a 

Scientia  /pecialirer  di^diuidirur  coutra  in- 
cclligenciara , de  qutxbodo  hxduxdiAin- 
giuntur.  ibid. 

Scientia  duplex,  Spiritus  S.  de  carnis , Aeculi 
vcl  diaboli.  ibid.b 

Scientia  Spir.  S.docet  pta£hc^.  ibid. 

Ea  datur  humihbus^non  alcis«occ  immundis, 
ibid. 

In  fcientia  cxperinaencali  ptofecic  ChriAus. 

1 51. a 

Scriptura  ^acracAdomus,  in  qua  eA  ianatut 
paralyticus.  i89.b 

S.Scripturx  /cnccncias  Audio  de  opere  velle- 
re cll  vellere  fpicas  cum  ApoAolis.  i56.b 
Sciuif,  id  cAjveheincnrcr  opinatus  cA  diabo- 
lus ChriAum  clfe  Deum.  »7».a 
Securis  ad  radicem  pofita  eAAmtencia  cxci» 
dis  tcrofolymiraiii , vcl  xternx  damdatio- 
nis. 

Sedes,  cathedra  de  thronus  quomodo  di  Ain» 
guanrur.  414 

Sedendo  cuc  Chri Aus  docuerit.  f 6 f.a 

Seminis  conditiones  quinque  applicatae 
ver^Dct. 

Seminitf 


Digitized  by  Googitf 


Index 

Seminis  in  ItuAificando  diuerfitas  omnis  ori- 
tur ex  fundo,  qo)  duplex  > bonus,  & malus, 
hicex  triplici  capite  tripler.  *{9-b 

Semen , quod  cecidit  in  tenam , qu«  eft  via . 
trica,  efl  verbum  Dei  cadens  in coc vanum 
<Sr  delicio(um,  Sc  quomodo  volucres , id  cft, 
Demones  illut^comedant.  i^o^ 

Semen  cadens  in  terram  petrofam  eft  verbum 
Dei  cadens  in  cor  durum,  quod  triplex e(l, 
iicut  & .ccrrz  pecro(«  tria  genera.  ibid.a.b 
Semen  cadens  in  terram  (pinoram,ell  verbum 
Dei  cadens  in  cor  auaridiuiris,&c.  i6o.b.& 

Semen  quod  cecidit  in  terram  bonam  , eft 
verbum  Dei,  quod  cecidit  in  cor  pariens. 
261  .a 

Horum  omnitun  ampla  declaratio : feminis  in 
tertam.  bQnam  cadentis  fruAus  centena- 
rius in/igni  3c  locupleti  dodirina  pervarios 
myfticos  denarios  , id  eft , perfedtiones  ho- 
minis tam  Iccundum  partem  apprchcnfi- 
uam,  quam  fecundum  partem  appetiti  uam 
explicatur.  afiubA  tq. 

Scnedlus  quid,viris  propria.  i6.b 

Septem  vitia  capitalia  feptein  nominibus  dia- 
boli applicantur  & explicantur.  iJ<S>b 
Itero  feptem  cftediibus  quos  operabatur  di- 
mon  io  lunatico.  j 19  b.6t  fcq. 

Sempeerabhs  erant  tria  fcfta  apud  ludzos. 

7.a 

Septembris  die  decimo  fcHum  afflii^ionis  > 
expiationis  & propitiationis-  ibid. 

Sepulrnrz  officium  commendatur.  341. b 
Id  tamen ob  maius  bonum,  & pizfertiin  Prz- 
latis  omittenduin.  ibid. 

SepuLrutz  vanitas  reprehenditur.  ibid. 
Sepulturzcorumqui  mortui  fimt,  inteUige 
^iritualicct , viri  pij  non  debent  vacare: 
Icpelirc  peccatores  in  locjs  factis  indi- 
gna*"- 54J.» 

Sequentium  Chriftum  finis  &fcopusquis. 
54J-0 

Sequentium  Chriftum  tria  genera  vitiofa 
proponuntur:  quidam  hypocritz  : quidam 
ob  officia  erga  amicos  (c  cxciifanres  : qui- 
dam rcriunccmporaiium  commoda  fedan- 

)4o.b.&fcq. 
w,  egregia  apoftrophe&  enarratio 
Audloris.  342-a 

In  fcquendo  Chtiftiiin  tria  notanda:  quem 
(cqtiamur , in  quo,  Sc  ad  quid,  j 1 1 .a.&  feq. 
Sequendus  eft  Chriftus  vc  paftor,vt  dux  , ve 
agonotheta.  ji4.b.&  fcq. 

Sequi  Chriftum  fuadetur  tribus  rationibus. 
;i8.a>&feq. 

Idem  gloriofiim  & turum.  3>4-b 

Seqiicnrium  Chriftum  ratitas,  difficultas  & 
dignitas.  )i4.a.b 

Sermones , vocatur  lihec  ifaiz , quia  v.iriz 
fune  in  co  prophetiz.  1 3 4.b 

Semio  quadrupliciter  eft  in  potcftatc  ali- 
cuius. lyo.a 

• Scruus  propiic  quis : Deus  pro  nobis  feruus 
faduseft.  90.a 

SeruircDco  hominem  liberum  facit,  domi- 
num & regem.  ibid. 

Seffio  naturalis  & myftica  quid : icem  quid 
rcccfllo. 

Dijilb.Mdg.i9 £i$4ui^.  D.Lnc, 


rerum.' 

Sccllx  duoJecim  in  corona  Manz  quz.  27.b 
Stctilisproptic  quz,  & cur  makdida.  j8,a 
Signum  Chrifti  nati  datum  paftoribus  eft 
tale,  cui  a mundo  contradi  Jttm,  quodm 
fuperbisnon  inucmtu.,quod  in  Dei  animo 
bono  ad  vulnccanoftta  un.mdaottcndirur 
coniiemcnriftimein  Dei  filio,  quod  f>Iura 
daturpaftonbus&eis  fimiltbus , quod  ab 
aliis  non  agnofcjcur  i05.b,&fcq. 

Signa  Chrifti  nati  tria  in  cilo,  Aogclus,ftcUa 
Si  claritas  dmma  : totidan  in  certa  , in- 
fantilis zcas,pannoficas.&  ftabulum;  quid 
doceanedt  fignificent  fingula.  io6.a 
Infamis  puritas  confiftic  in  duobus,  in  puri- 
tate innoccnci{,3c  plotanonc  vagitus.ibid. 
Per  fingula  hzc  ligna  Chriftus  nos  confola- 
tuc,incrcpat,cxliJttarur,conluliti^  cru4ir. 

' 1 od  a 

In  fighum  multis  nu>dis  & multiplici- 
ter pofirus  eft  Chriftus,  Sc  quomodo huiC 
hgno  alio  &.iiio  modo  accepto,  aliis  & 
aliis  modiscorutadicaiur.  1 2i0.b 

Simeon  Chriftum  in  vlnas  fufccpit ; myftc- 
rium  triplex.  > i 

Simeon  hic  commendatur  I quatuor : a natu- 
rz  propnccate  , ab  lubitationc»  a nomine, 
&avircutc:&ab  hoc  vltimo  quadruplici- 
cec  : ab  habitu  virtutis  , ab  inhabitatione 
authoris  virtutum,  a rcuclauone  fpiriniaii 
aiithoris,  & ab  adu  (piricualis  reuelatio-  . 
nis.  iiS-a.Jcfcq- 

Sirueonis  virtutes  potiffimz.  ibidu.b 

Similitudinum  genera  duo.  24I 

Cum  res  aliqua norabiiicet  emincc,  fiuc  in 
bono,  fuicinmalo,  vna  hmilicudinc  non 
poceft  declarari,  fcd  pluribus  opus  clbibid. 
Simonis  Phartfzi  nomen  cut  non  exprellcric 
Chriftus  i principio.  X5i-b 

Simplices  vc  plurimum  boni&  deuoci.i4(.b 
lidcm  Chriftu  vt  plurimum adhzrcntcs,cum 
audientes,  credcnccs,  res  cm$  admt rances 
& laudantes  : quz  paffim  calumniabantur 
Scrihz&Pharilzi.  i6(.b 

Situs  Chrifti  varius  quid  fignificcr.  177 .a 
Sobrietas  commcnd.itut.  1 j-a 

Societatis  malz  qUantura  periculum.  171. 
ab 

Socrus  Petri  myfticc  quid.  i7j,b.a 

Poftcuracionc  miniftrans  monet  membra, qu? 
iniquitati  fetuierani,  ftaiim  debete  letui- 
re  iuftiriz.  i74-i 

Solmyftkus  Chriftus  indic  fuo  multos cu- 
rauit , fed  occidens  plurimos : eius  figura 
Samfon.  t?4.b 

Somnus  duplex  Sc  prouenit  ex  duplici  capite. 
}i4.b 

A Ibmno duplex  cuigilatio. 

Spes  aliquando  viua,  aliquando  mortua,  ali- 
quando tutans  animam,  aliquando  vaga 
non  tutans,  aliquando  ob  dilationem  atfii- 
gen$,aliquandonon.  1 1 8.b 

Spicas  vellere  myfticc  quid.  ip6.b 

Spina  phyfice  quid  : myftica  expoficio  mul- 
tiplex. 2 24.a 

Spinx  quzdamna  cerrz  inferant.  a4i.a: 
SpiritnsS,  poceft  accipi  tripliciter, ^ro  tertia 
Perfona,  pco  tota  Trinitate , Sc  interdum 
pro  Patre.  • • 

L 1 X Spiritui 


Index  rerum. 


Spiritus  quocnodo  (It  fuper  Chnftufh.  ibid. 
Cur  d^arur  rnAio  & cius  gracise  vngucnta. 
ibid. 

A Spirini  S.  quomodo  conceptus  Chnllus. 
J7.a 

In  infbmri  opericus  eil  Corpus  CbriRi. 
ij>id.b 

Cur  dicatur  opentus  conceptionem  in  vcero. 
ibid. 

Cur  non  fit  pater  Chrifti. 

Spiritus  $.  condido(\es  propriat  duodcciiU 
opori  Incarnationis  conucnicnccs  > & con- 
ditio decima  cema  communis  in  omnibus 
atiis,  iingulahcec  relucet  m Incarnatione. 
4y.a  h 

£d  fandtus  quacuor  modis.  f o.b 

Cur  dicatur  digitus  Dei.  fo  a 

Cur  dicatur  fupcrucnire,  & cur /i»  re,  id  eft, 
in  Virginem.  p.a 

Spiritus  ruperucniens  in  Virginem  porcil  in- 
tellici  vei  Deus  « vei  tertia.  Peribna. 
4iP.a 

Spiritu  S.  oponct  prius  impleri  antequam 
quis  prophetet  vel  pridicct.  8j.b 

Spiritus  in  Chrifto  duplex»incrcatus»  Recrea- 
tus , & hic  duplex,  vitalis  & animalis  : fe- 
cundum hunc,non  auccni  /ccundum  illum 
profcvit  Chtiftus.  i ai.b 

Spiritus  S.  Tepeem  opcratnr  in  anima  :Rc  qux. 

1 4£.b 

Rcpr^fcntacur  per  columbam  ob  decem  pro- 
pnetates.  ibid. 

Super  Apoflolos  apparuit  in  fpecic  ignis,  fu> 
per  CimAum  in  rpecte  columbre,  quia 
ignis  iigniheat  acccnlioncm  ad  chariratem 
Rc  pcccatorumconfuniprionem.  i47.a 
Quomodo  moneat  Si  agiU  animam,  i j 4.b 
A Spiritu  S.  dodriiM  mipirata  , ab  eodem 
demon  Aranda,  alias  caret  c Ac<Au.'  1 6 1 .b 
Stagnum  quid  : A.ignum  'liberiadts,  Gcne- 
zarvih  & GaUlxa:  idera,Rc  vnde  l\c  didum. 

I77.a 

Stagnum  hgura  huius  vitrr.  ibid. 

St.-icus  perfedionis  late  Rc  ample  dcfcribitur. 
i5J.h.ij}.a 

Status  & gtadus  vari)  in  Ecclcfta : Angulirque  | 
ii  Prziatis  prqporcionatc  diipeniandum  : 
id  fignificacdiicubitus  quinque  millium  in 
deferto  in  varias  clallcs  diftriburorum, 
QiriAo  pafccncc.  io8.a,b 

Stupor  quid.  ) 7u.a 

Quando  hominena  circundet.  1 8 ) .b 

Subditorum  peccata»  refpedu  Prxlaidnmj 
minus  grauia.  fcq. 

Sufer  hofurtm  t quid  myAcrij  in  ly  fuper. 
iH.a 

Suftr  bij mrdkdfittr  icw  dixerit  Luc.  de  lo- 
Icph  Rc  Maria.  i ti  .a 

Superbia  triplex  : fpecialts»  generalis  & ge- 
ncraliAima.  7t-a.b 

Superbi  /icut  luxuriofi  Rcauart  fuoidirpcrfi 
in  varia , Rc  non  funy  vnius  voiuor.itis. 
7%^ 

Superbormn  dirperfiocooAAk  is  tribus » & 


haec 


quz. 


Compaaantnr  volucribus.  1 4 > -b 

Surditas  & «urticas  fibi  imiicens  Connexz. 
St  ‘ ^ 


Sufanna  ChriAum  przdicantcm  fequens,qu2i 
cxpoAcio  myAica.  %57>t 

Sulcipitur  ChriAuii  pluribuc  modis,  & in- 
terdum cciicicur.  i50.b.Rc  feq. 

Sufpiria  diuciTa  Patrum  orcaex  variis  caufis. 
I i 941 

Symbolica  Theologia  quz.  i6}.i 

Syhagoga  quid,  Sc  quomodo  diAinguatur  ab 
Ecclc  Aa.  i6 1 .b.  1 7 { .b 

Bam  fore  pcrpccoam  Hbi  perfuabebant  ludzi 
ob  promifliones  fadas  Abrahz.  i38.a 


TAbcrnacula  tria  cur  Petrus  in  monte  heri 
optauciit,  Sc  cmn  id  non  rede  dcAdc- 
f.tueric  , cur  i ChriAo  non  fit  reprehen-' 
fus  : cuc  fibi  Sc  ApoAoUs  non  periucric 
diAindum  tabernaculum.  yij.b.Rc  feq. 
Tabernacula  plusa  faciunt  hzrecici.  ibid. 
Tadus  duplex,  mathematicus  Rc  oacuiJis  :Sc 
hi  mvftice  quid.  a$8.a 

Tadus  Corporis  CKriAi  pofCbilis  fanabat, 
grorioA  non.  ebd.b 

Tangitur  Deus  Bdc  formata,  viua  & deuota. 
.i87-b 

/Vsfi  me  tMgertt  cur  didhim  i ChriAo.  1 8^.b 
Tempclbcis  Sc  periculi  in  naui  fuborticaula 
ludx  focictas  : nota  focietacis  imlz  pericu- 
lum, 27i.a.b 

Templum  locum  Tuum  cflc  dixit  ChriAus,  6c 
quomodo.  ijo.a 

Templa  ab  EcclcfiaAicis  frequentanda  & ad 
quod  opus.  idi.b 

Templorum  linis  przier  aUos  cA,  vc  finc  loca 
dcAiitataad  docendum.  i<»i.b 

Templa  diebus  fcAis  frcquenranda.  i di.4 

In  templo  fzpeccncancdzinones.  i7oJ> 
Tenebrx  >fig«pti  fumignorantiz  intelligcn- 
dorum,  credendorum , appetendorum  , SC 
faciendorum.  Pi*b 

Tcntacionis  C^hriAi  circunfhmciz  fepeetti  ad 
noAraminArudioncmobfctiundz.  z54/t 
Tentatus  fuit  CbrtAus  tripliciter.  1 5 y.a 
Tentationes  ChrtAi  aliter  refemni  Luc.  Sc 
Matth.  Sc  quz  fic  vera  fenes.  ibid. 

Tentauic  diabolus  ChriAum  exrerius  tan-> 
tum.  ilnd. 

Prima  rciiratio  quam  fuerit  indiiAria , patet 
cx  tribus.  ibsd-b 

Tentacio  quot  modis  & cx  quot  capitibus  ad- 
oriatur hominem.  3 

Tcnr.-itio  ambitionis  quomodo  inuafvtic  Apo^ 
Aufos.  ibid. 

Tentatio  hzc  nobis  profuit  Sc  quomodo. 

W f-b  * 

Teutac  diabolus  fex  modis  ex  dodhna  Gre-- 
gori) : item  interius  Sc  exterius.  1 5 5 .a.b 
Intentationibus  fuis  diabolus  femper  aliquo 
modo  prodere  fe  cogitur.  i f6.b 

Tentatorctn  prouocaiiit  ChtiAusiid  aricem 
nobis  non confultum.  Z54>a 

Terra,  quz  femen  recipit,  altu  booa>  alia  ma-  • 
ia:  lizc  triplex  luxta  tres  caufas.  x<$-b 
Terra  quz  eft  via  crira  Rc  conculcata  , crAcoi 
vanum  & dcltciofum  : volucres  funt  dx- 
mones , Sc  quomodo  hi  fcnicn  abfumant.- 
atfo.z 

Tcrt» 


Digitized  by  Googie 


Index 


Terra  potrofa,  interdum  ftrti]is»incerdum  fle- 
rilis  ; hxc  figndicat  coc  dutuni , & ficuc 
Tuottres  diftercntixtalis  tcrrx,  ita  etiam 
talium  cordium.  ibidu^b 

Terra  (pmofa  (^uxnam  naturaliter  Sc  morali- 
. a6o.b.&  Arq. 

Tercag  bo^x  qualitates  qux  phyfice  & mora- 
liter, 

A terta  punilum  reducere  quid  Hc : explica- 
tur tribus  modismora.  I79‘b 

Tcftamenti  Noui  miniAcr  plus  lucce  quam 
Woy/ci.  5 i. a 

TcHinionia  & cncomia  vulgi  de  Chrifto,  vera 
quidem,  led  non  Tufficientia,  jii.a 

Thronus  , cathedra,  fedes  quomodo  diftin- 
guanrur:  thronus  Salomonis  delcripcus.j. 
Reg. IO. egregie  applicdcur  Chrifto.  41  .a 
Sex  giadusi  quibus  alccndicurjfunt  fex  modi 
indiciorum,  quibus  regnum  regitur  Ce 
continetur.  ibid^ 

Duodecim  leunculi  funt  defenHones  contra 
duodecim  iniurias  qux  his  iufUliis  con- 
crariantur.  b.Sc  feq. 

Duo  leone  j habentes  brachia  Se  manus  appo- 
d)atas,func  dignitas  regia  dcnuiellas  malis 
terribilis.  4i.a 

Rotunditas  throni  lignificac  xccmicacem  re- 
gni. ibid. 

Thronus  Chrifti  cui  dicaturcUl*  thronus  Da- 
uidis.  ibid. 

Tiberiadis/  Gcnczarcclt  Se  Calilx*  mare 


idem. 


177-a 


Timor  quocuplex , & quot  lingulonim  fpc- 
ciesj  jt.b. &feq.7i.a.89.a.b 

Timorem  Petri  totalitcrcxciititChriftus:  fic 
infignipcriphtaUcxpbcatur  illud,  N»U  r». 
mtre4  1844 

Tortura  dxmonis  , qua  i Chriilo  corqueba- 
cut,  in quoconii^bat:  rcfponllo triplex* 
i7i.a.b 

Trahit  nos  Deus  chantacc,veriMte  Se  ad  h;li- 
iionc : & quomodo  pec  hic  fingula.  4114 
Transfiguratio  ptoroiiracur  pofidies  plures 
exhibita  : dies  hi  myfiice  quinam,  |io. 
a.b 

Poli  dies  odio  didr  Lue.  poli  dies  fex  Macth* 
& Mare,  conciliantur.  j lo.a 

Curfiidla  coram  eribus  & coram  his  Apofto- 
lis.  jaiui.b 

Quomodo  in  rei  veritate  fadla.  jiaJ> 

Cur  Moyfes  Se  Elias  fuerint  aduocati  i an  ibi 
vere  fUcrint,  an  in  proprio  corpore.  5 
bjjl44 

Quidfignificet. 

Quid  ^nificet  ^Igur  Se  albedo.  jai.b.dc 
Kq. 

Docemur  per  hxc  in  montem  alcendere , ibi 
meditari  infernalia  ad  timendum  , cxldlia 
ad  appetendum , mundana  ad  cootemnen- 
dirnl/  )S4.b 

Qualis  focrir  fomnus  difctpulotum  ibi.?  ibid. 
Transfigurationi  tccstcftimonium  perhibent 
de  czlo^&  eres  de  terra.  ^z(>.b 

Cunilam  filcntio  fuppcimccc  Apodolos  iuf- 
ferit  Chhllus.caulx  tres.  j2.7.b 

Orario  transfigurat  nos  myllicd  ^ai.a 

Cur  poH  triduum  inueniatur  Chcillus  in 
iemplo,  cartones  eres.  1 


rerum. 

Tripudium  quid.  X4}.a 

Tunicam  vnicam  8c  cur  non  veftem  ^ duabua, 
pauperibus  dandam  dixerit  Chnftus.i  59.b 
Turbatioquid  5c  quotuplcx.  9.a.&fcq.)4.b 
Turbata  fuit  Matia  ob  qtucuor.  ibid. 

Turbata  fuit  non  de  Icnnone,  fcd  in  Icrmone, 
qui  cracccrribilis  ip  audku,  profundus  in 
Knfu,<Se  admirabilis  in  diebs.  )5.a 

Turba  quid  lit>  pluribus  declaratur.  « i88.a 
Tutbx  cur  vocentur  quibus  lo.mnes  prx- 
dicat:  quiavidelicct  ex  dariis  dc  milcclla- 
neis  nationibus  Ai  fe^is  ad  eum  eomluxc- 
Kuir.  > 

Turba  fequens  Chriftum  quotuplcx  A;  qux, 
i88.a« 

Tyranni  proprie  qui.  -V 


VAnitatis  nomen  quinquies  pronuntiat 
Ecclcluiles , quia  quinque  lunt  vana, 
hominem  i redo  auocaima.  87 -b 

Venenati  funt  peccatores  mundi  1 venena  va- 
rix mundi  tcntacionesi  quas  ibi  rcccnfec. 

1 n.» 

Venitur  ad  Chnllum,ficuc  ad  luracn>id  exem- 
plum, ad  rcmuncratoicin.  x^5.b 

Venite  poft  Chiillum  quid  : requirit  iria< 

Ventus  altus  non  ita  caufat  tcmpcftatcm,  ac 
ille  qui  eft  in  inferioribus.  ' xjojl 

Venti  quacuor  mare  curbanrcs  qui.  1 78.b 
Vdlc  Ac  operari  rede  ,*  plus  conferunt  quanl 
fcirc.  • * 

Verbum  pannis  vilibus  inuolutuin  Ac  pofi-* 
tum  in  prxltpio  monet  ptxdicatorcs , 
prxdtccnt  verbis  fimplicibusj&eotam  per- 
funis  Ihnplicibus. 

Verbum  quomodo  faduin.  lop.b 

Vccbiim  Dei  quotuplcx,  Ac  quomodo  fic  cau- 
faomniiun.  ijS.a 

Verba  coniemplatiua  conftruuntut  cum  Ac- 
cufatiuu:  verba  pradica  defiderant  infi- 
nitum. Ac  quid  myficri)  fubfic.  50.8 
Verbi  Dei  potentia  in  creaturas  corporales. 
i<$8.b.Aclcq. 

Spiritualcni.  z7}.a 

Verbum  cft  notitii  cura  amore  fecundum 
AUgufi.  M M 

Verbum  prxdicandum  cft  notitia  Dei  cum 
amore  Spiritus  S,  ibjd. 

Verbum  hoc  cft  veritatis»  fandificationis  Ac 
plenitudinis  Spiritu»  S.  ibi  J. 

Ad  verbum  Dci  audiendum  idonei  manfueei 
&p.iupcrcs.'  ifij.a 

Ad  verbum  Dci  audiendum  concurrentiun» 
quintuplex  intentio  Ac  mociuom;  I76.b 
Verbum  commilfuin  loamn  fuit  prxccptumi 
baptizandi.  153*1^ 

Verbum  Domini  audientes  A:  facientes , Ac 
non  focientes quibus  comparintur.  ii6.i 
Se  feq.  • ♦ 

Verbum  Domini  in  quo  laxatum  rete,  habet 
tria.-  iftz.a 

Verba  externa  prxdicatorura  Acminiftiorum 
Ecclcfix  nihil  profuut  fme  gratia  intus 
operante.  * 8o.a 

Verbum  Dci  commendatur  h quatuo/  > Acf 

1 l > hxc 


Index  rerum. 


h:fec  qux. 

Idtm Comparatur fcmini& grano,  S^vttiuC- 
que  conditiones  rcccnfcntur,&:  app)ican> 
rur.  zfS»a.b 

Verbi  Dei  auditores  in  triplici  di£R;rei»ia. 

Verbum  Dei  proponendi  dnplcx  modus,  & 
<ui  aliquibus  p*oponatur  fub  iiguris  & 
vclamimbus.  ifij.b 

Vcrbmn  Dei,  quod  feminatur,  cft  ttiplex » te 
m illo  verbo  funt  tria , pofle  , noJfe  & 
VflUr,  qox  aPatrc,Filto  & Spiritu  S.  fcrt>i- 
nanrur.  a<S4.a 

VcrbiAu  omne  & non  fa^luru  omne  im- 
pollibile  non  cilc  apud  Deum  oUr  dixc< 
fle  Angelus.  yg.b 

Verecundia  de  continentia  forotes  duxtcAc 
Beda.  45-l^ 

Verecundia  cedit  continenti^  in  Virgine  pru» 
dcmcc.  ibid. 

Vcftiri  mollibus  ^ proprii  & myAici  qui. 
z,'9.h.i40. 

Vetus  vita  a quartior  talis  denominatur,  & 
' hxc  qux,&  quatuor  cius  radices.  i94.a 
A vctctibus  & molitis  ad  noua  hominem  tra- 
ducere «gre  fit  5c  cum  magna  difficultate, 
ibid. 

Veterem  Legem  relinquere  ludxis  fuit  diffi» 
cillimumobquatuor  : de  qux. 

A veteri  Lege  ad  nouam  non  fubito  fcd  pc> 
detentim  inducendus  erat  populus.  1 9 5 .a.b 
Viam  Domino  prxparare  confiAit  in  duobus. 
9i.b 

Vix  impedimenta  funt  O^o,  qux  de  quomo- 
do tollenda.  ibid. 

Viam  expediunt  & facilCm  reddunt  (ex  de 
qux.  9i.a 

In  via  narus  cA  ClitiAiis , ob  quanior.  loi.b 
Via,  qux  cAjiaranda , cA  duplex  , quxdam 
omnibus  hdclibiis  communis  , quxdam 
propria  perfediis,  qux  femita  vocatur, 
ijja 

Viam  hinc  parant  quatuor  : Se  hxc  qo*. 
I i t.a 

Via  in  deferto  par-ind.*! , quia  lex  in  deferto 
lata  non  coiuiitic  grariam-  ■ ibid. 
Vix  praux  fune  in  quincuplici  differentia, 
ijf.b 

Via  valliculofa,  monrora,conofa,praua,afpc- 
raqiix.  ibid. 

Per  Vicarium  feruire  rcprehcnfibilc  e A in  Ec- 
cleftaAico.  xo.b 

Vicini  de  cognari  quomodo  diffennt.  ^p.a 
Videre  qii.Trentium  CbtiAum  duo  genera. 
to>  a 

Videbimus  Deum  melius  i morte  : id  figni- 
ficac  viAo,  qua  Deum  viderunt  ApoAoli  in 
■ monte  Tabor  poA  fbmniim.  J s 5 .b 

Vidux  filius  vniciis  moccuiis  :cur  ChriAtis 
mifcrcus. 

Cur  flcuerif,caufx  eres. 

Vigilandum  nobis  cA  ob  fex  rationes,  lox  b 
In  Vigiliisdcrun^orum  in  quibufdaro  Eccle- 
fiis  legitur  Capitulum  Ifaix.5  8.  Orietur  iu 
ttnetru  lux  tua,  Scc.  9j.b 

Vindi(Ax  fpiricum  corripuit  ChriAus  in 
ApoAolis.&cur.  540.a.b 

Vindiciam  in  obllinacos  aliquando  probauit 


Peus.  ■ t40.^ 

Vinum  & laurum  vidum  difeipuU  ChriAi 
habuerunt  interdum,  fcd  raro.  X44>x 
Vipefa  quid  Sc  quomodo  pariae , teicAi» 
nugis,  docetur  rcile ; Viperarum  fili)fue« 
runt  ludxidcSadducxiicur  fic  difti.  1 3<>.b 
Vir  quis.  x6.a.d^q.x83.a 

Virtus  quid  proprie.  ^ i.b 

Quaiif  Virgx  portatio  ApoAolis  imccdidla. 
I9<>.b 

VirginiraS  Marix  excellit  in  quinque,  x5.fi 
Virtutis  definitio  dcdcfininoms  cUra  expli- 
catio. 5o.a 

Virtutes  Thcoiogicx  ttes , & casum  effedius. 
i50.b 

Virtutes  Cardinales  quatuor  de  carumaiAiis, 
difpofiiioncs,  qualitates,  de  agnata  infigni 
Se  locupleti  do(Arina  ttaduntui.  1 5 x.  b; 
1 5X.A 

Vitcucis  diuinx  opus  cA  incarnatio.  5t.fi 
Virtures  hcroicx  qnr. 

Vifio triplex  : corporalis,  imaginaria,  inteU 
lectulis.  I9.b.defcq. 

Vteiroa  rcquirinirad  prophetiam.  ibid. 
Vtficationiso£fo  funt  nx^i  de  fpccies  in  Scti- 
cura  late  dcdiuAx.  8-b;de  fcq. 

ViAt.itiones  has  ChriAus  exhibuit  pervarii 
beneficia  in  Incarnatione  exhibita.  8 5 .b 
In  Vificatione  feprem  funt  confidcranda  de 
qux.  . S5UI 

Vilitationis  finis  cA  triplex  de  quis.  ibtd. 
Virx  de  mortis  potcAatem  fibi  ineflc  declarat 
ChriAus.  lay.b-defeq. 

Viculus  ciir  figura  Luex.  1 Co.z 

Viocre  re^  conAAit  in  quatuor:  fcire,vcllc, 
& operari  rc^e,pcrfcuerantcr. 

Vina,  id  cA  • br.uhiiun  : de  cut  Ac  dtif^ni. 

I i9.b 

Vmbra  eA  fimulacrum  cius,  citius  cA  vmbra: 
de  quat.tumcunquc  fit  quod  vmbram  ficir, 
forni.'!  tota  illius  per  vmbram  ia  fpcculo 
cognofeitur,  li  fit  animarum.  5$.fi 

Vmbra  qmnquc  habet,  ob  qux  opus  Incar- 
nationis vocatur  obumbratio.  51.de  fcq. 
Vmbea  mortis  triplex : obliuio  Del , igno- 
rantia qualitatis  mortis  de  Aatus  poA  mor- 
tem » & vmbra  cUuAri  infiertifllis  .*  de  quo- 
modo has  vmbras  illumtnaueric  loanoct. 

9j.b 

Vna  epiebeton  de  nota  Ecclcfix  :in  quQ  hxc 
vnirasconAAat.  t7?.d 

Vna,  id  cA  priina,Hcbtaifmus.  1 87.fi 

Vndio  de  vngncnca  quomodo  ctansfcrancur 
ad  Spiritum  S.  i^|.i 

Vngucnci  cAcdus  phyAc^  democalicer.  a47>a 
X49.b.de  fcq. 

Vnguenciim  cur  ad  Chriftum  attulerit  pcc-^ 
caevix.  X4£ji 

ytfutntt  9Mfe^xr,car  dicator  Luc-7.  >4f>-fi 
Vntras  de  concordia  inret  quos  ctTcdcbcat^dc 
in  quibus  confiAar.  ioo.d 

Vocatio  ApoAolorum  triplex  de  ad  tria : ter- 
tia vocatione  rcliquerunr  omnia.  184.fi 
Volucres  myAice  funt  diaboli : de  quomodo 
hi  comedant  Dei  verbum,  iSo.z 

Item  fuperbi.  tai.b 

Voluntas  beneplaciti  in  DcocA  firma  de  tn>- 
mutabilis.  * S8  a 

Voluocat 


Digiii.™;  by  Coogie 


Index 

Volnncas  beneplaoici  rcdlc  vocatur  reAamen- 
tum.  ibid. 

Vox  quid.  b 

Vox  Mari^  in  auribus  Mnri^  quidoperara.ibid. 
Ad  formationem  vocis  qu*  requirantur. 

Vox  cft  vehiculum  verbi.  ibid. 

clamantis poteft accipi  cran- 
Atiu^,  dc  refert  Ociim>  vcl  incranfiriuc»  & ui> 
dic.acferuorcm  deuocionis  i34*b 

Tox  fupcrChiiftum  dcczlofa^a  rcprsfcn- 
tac  Pacrem : ter  fuper  CKriAutn  fa^a  & 
quando.  I47.b.)  X7.a 

Sotutinnube,  cum  vc  deiignec  conlbnan- 
tiam  Parris  cum  Spiriru  S.tnm  quod  non 
'poiHmus  audire  Patrem  ni(i  obumbrati  i 
Spiritu  $.  cum hxc  vox  audiretur»  folus 
, erat  lefus  > cur.  ibid. 

Vfura  quocuplcx.  x i j.b 

Comparatur  namo  furumivfur;  malitia  exag- 
geratur : per  vfuiam  an  cransferarur  do- 
- minium.  5>.b 

Arguit  pro  Sc  contra.  a i d. 

Vulpes  defcribuniur  phyilce  : applicantur 
omnia  hypocritis  & auaris.  )4i.a.b 

Vklftr  f$HtM  bebent  <^r.  FiUm  4utem  h0muiii 
ntn  bMbtt  vbi  reclinet  CMftmt  y««fa*»quoraodo 
non  contradicat  ci  quod  dick  Marcus  > 
Chriftnm  habuille  ccruical  170.1 


rerutni^ 

z 

ZAchartas  quid  fignificct.  . : ■ 4^3 

Zach  & Eiizabeth  myftice  quid  Agni,- 
ficcnE  a i. a 

Erat  deodaua  vice.  , 6.b 

Cur  incredulus  Angelo,  caufx  quacuor.  1 7,2 
Cur  punitus  ob  petitionem  iigni.  1 8.b 

Eius  furditas  dcmonftratur.  81. b 

Mutitas  & furditas  fucrifht  hgmim  loannis 
venturi»  &vna  ptrqa  Zacharie:^  cor.  tS.a 
ScripAc  nomen  loannis  > & in  pugillari » & 
addendo  £y?»  non  fnir»auc  erit.  81. b 

loanne  naro  repletus  cA  Spiritu  Smon  quoad 
habitum.  Icd  quoad  a£liim.  8| 

Plus  prophetauit  quam  Eliaabcth»  quid  id 
portendat.  84.b 

Lingua  & os  cur  dicantur  fuidc  aperta.  8x.b 
Alloquitur  infantem  loanncmicuc.  9o.b 
Occifus  cA  » quia  noluit  occidere  loannero. 
94-a 

Eius  i^guis  feruatus  in  templo  bullicbao 
cum  aliquis  ^ familia  Herodis  comparerct. 
ibid.b 

Zelus  quid  proprie  ; moderandus  is  cA,  & in 
conditionem  voluntatis  diuinx  rcAgnan- 
dus.  ^ 

Zelus  inuidix  difcipnlorum  loannis  contra 
ChriAum.  xi6.b 


INDEX 


INDEX 

Locorum  iacrs  Scriptura,  qui  in  Com- 
mentariis in  primam  partem 
Luca^  explicamur. 

EX  VETERI  TESTAM  ENTO. 

Genefis.  I ndnhtm  ftrtir.gtnt  vfyneki 

St{(9>t«m.  I77> 


<j;  A P.  I.  A c t A M V S htmimm  I 

itnafjir.em  & (i‘  \ 
nejlrmm  | 

ly.  Otnersitoue  •jnarrM  r€MtriCPitHr  huc.  ] 

i6.u  ! 

I S.  v^brahjm  dixit  vxtri  \ jlctltru , tris  ^ 
jutu  furint  c»turmfce  & fuc ftAciutnttuc  | 
funei.  y4^,)o£.t  ' 

tjj.  £j^  cmitut^HAmpofumc«Mfiiicre,p4r-.  j 
U4,  & fui  vdhcr  ut  eu : tmntjuid  non  mo~  i 
dnuejl &vtuet  animu  meu. 
it.  DietertiU  Ahruhum  tleuuat  ucuUt  vt^ 
dtt  U(um procuU  it^.h  ' 

ti.  Ahruhum  cum udorujftt  cum  fUioinmun- 
tttrtHerjui  ud  ujinum  fjr  fumiltum, 
199.4 

14.  Bihe  DeminCf  num&  cumclit  rui/ potum 
tnbuum.  j^.h 

17.  Frumento  & vine  & oleo  Jlubiliui  eum. 

100. 

18.  Juceh  vidit  catum  upcrtum  & fculum 

Jiamem  fuper  terrum , Dominum  inui  - 
xum  fcuiu  defuper  s & Angelos  ufcen- 
demet  & dtfccndentet,  &c.  4 1 .i> 

18.  Angeli  ufcendunt  & defcendum  in  (cula 
luceb.  S08.4 

ftp.  Sueob  de  femine  fuo  genuit  fiUot  benedic 
Sionit  > r4m  per  vulnus  uncillurum^ 
^uum per  vuluas  liberarum.  i^i.u 
)l.  f^ir  luUubatur  cum  Jacob  vfjuemanef 
qui  cum  videret  quod  eum  juperure  non 
pojfetf  tetigit  neruumfemorit,&c.44-b 
$9.  Ecce  dominut  meut  omnibus  mihi  truditis 
0 ignorat  quid  habeat t&c,  nec  quiequam 

ejttprurer  te  qua  vxor  eius.  107.4 
40.  Tria  cani jtru  vidi  me  portare  fuper  ca^ 

pmt  meutUf  & in  vno  canij(ro,quod  erat 
exeeljim  vtdit&c% 

49,  ZubAoniniitore  marii  habitabitt  &i» 


Exod. 

4 Tulit  Sephora  acutijfmum  fetrumt&  cir. 
cumcidit  carnem  pruputij  flij  fui , &c, 
Sponfusjungut/mm  tu  mtbtet.  xt6.b 
1 6 . Same  vas  parustlum  & pone  tn  illud  mum 
&e.  19uv.11 1.4 

91.  implexo  eum  Spiritu  Dei,  &fupitmiu 
<st  tntelUgenitu  in  omni  opere  ud  exco- 
gitandum, quidquid  affabro  jieri poteff 
ex  auro&  argeuto  & ure»  \o.b 
} ^ . Ecce  locus  apud  me  , jiabit  fupru pe- 
tram,&  trunfibit glonu  mea,  foi.b 
54.  Ejfo  purututvs  ufeeadae  i»  montem , 
nutius  ufeendat teeum  163.^ 

Numeri. 

4.  Tubemaeuli  interiora  inuoluta  tetigerunt 
dr  viderunt  filij  Aaron.  l6^.b 

It.  Elduddr  A/edad  prophetant  in  cujlris, 
qui  non  fuerunt  egrtffi  coram  Domino, 
&c.  & dixu  lofue  minifier  Domini, 
&c.  £^it  mihi  tribuat  vt  omnis  popm- 
Im  prophetet  f \ %T-b 

if.  Tollo  cunSor  Pri«ripv/^»^ai/i  fuf- 

ptnde  eos  contra  folemin patibulis  ^vt 
auertalur  furor  meus  ab  JJrael.  3 1 7 a» 

Deuceronomij. 

3 1.  BenediUio  illius  qui  apparuit  in  rubo,vel 
niat fuper  caput  Jojtph,&c.  jj.4 

23.  Pondus  habebts  iufium  & verum  : & 
modus  aqualis  ^ versu  erit  tibi* 
i im.a 


loftis 


Digiii/«1  by  Googie 


Index  Locorum  Scripturi. 


lofue. 

9.  GdhMaiu  in  ftris  & vtnbu/  tJcnUntum^ 
& p9cmlenttum  p9rt4nttt , JUi9t  /frdtl 
dectptrunt.  297-« 

1 7.  9Afeenits  n m9nttm  & ftucides  tibi  & 
purgabit  ad  habitandum  fpatium.  1 1 6^ 

Iudicum« 

9.  Sgrtdiatar  ignit  da  thamn»  , deuoret 
etdrat  Libani.  xi^.b 

I/.  Pali  aliquantum  teruparit  venk  Samfan 
inmfert  vxartm  fuam  tempart  mtjftt  tri~ 
& tulit  d"  hcedumda  capris.  Zq.b 

Regum. 

i*  Tuaiiom  paruam  faciebat  iBi  mater  fua. 
Jil-* 

1.  Regum. 

^tfmeuunt  ttiam  Claudat  in  eUfenJitnem. 
XII.4 

j.  Detitur  nabit  feptem  filq  de  filiit  Saul, 
vt  crucifigamm  ees  Vamina  in  Gabaa 
Saulit.  j,7.4 

j.  Regum. 

2.  Thranum  fecit  fibi  Rex  Sahman  ex  ebart 
gtandiMyt^r  vejltuit  eum  auro  futuo  nimix^ 
qui  habebat  fex  gradtttx  & fummitat 
ihrtnit&c.  41.4 


4.  Regum. 

4.  Illi  ejferebsun  vafa  non  pauca  : & illa  in- 
fundebar.. IIOJI. 

X.  Pater  mi,  Currut  Jfraei  & auriga  eiut 
i^-b 

5 . y ede  & lauare  feptiet  in  Ierdaue,&  rr- 

aifiet  famtatemeara  tua.  x9A-b 

I Tobiac. 

tf.  Tobia  pifcit  cmut  fet  iliuminat  cacat , & 
hepur  abigit  damentm.  * 


lob. 


4.  Cur  enim  txctptut  gtinbut,cur  laQatnt 
ahvbere.  iio^* 

19.  Fratres  mei  elongaueruut  a me  , &ftoti 
qua  fi  alieni  rece ferunt.  1 1 8 > 

*9*  ftllimea  confumptis  carnibut  adhaft  et 


30.« 

31.  5»  aduerfum  me  terra  mea  clamat,  & cum 
ea  fulci  eiut  defient  ; /i  comedi  frudut 
eiut  abfque  pecunia,&e.  1 6x.a 

41.  Teruefcere  facit  quafi  eUam  profundum 
marit/tcmt  cum  vnguenta  bulliunt.  J47, 


Pralmorum. 

13.  Notae  mihi  fecifii  viae  vita,  adimplebis 
me  latstia  cum  vultu  tue.  tq6.a 

16.  Sub  vmbra  aUrum  tuarum  protege  me. 

j»* 

p.AIb.MigJn  Ettaog.D.Luc. 


18.  In  fote  pefait  tabernaculum  fuum,  & ipfe 
tunquam  fpanfut  procident  de  tltaiamo 
fmo.  U‘b 

13.  Innocens  manibus,  & mundo  corde,  qui^ 
non  accepit  invanoanimam  fuam,nec  tu- 
rauit  in  dolo  proximo  fu».  t"77.b 

if.  Proba  me  Domine  & tentame.  154.** 
i6,  Circuibo  & immolabo  in  tabernaculo  eiut 
hofiiam  vociferationis  .•  cantabo  & P/aU 
mtm  dicam  Domino. 

JX.  Verbo  Domini  celi  firmati  funt.  180.4 
37.  Cdmmomfii  terram  & conturbafii  eam: 
fana  contritiones  eius,  quoniam  commota 
efi.  13X.4 

44.  Audi  filia  & vide,&  inflina  aurem  tuam. 

»4*  . , 

5 o.  Vt  iufiificerit  in  ftrmonibus  tuit  CTC.  xyao 
5 7.  Priufquam  intellegerent  /pina  vefira  rham- 
mum  : ficut  viuentes , fie  in  ira  abforbet 
eos.  xia,b 

67.  Mons  Dei  mons  pinguis,  vt  quid  fufpi- 
camini  montes  coagulatos.  321.4 

58.  Famem  patientur  vt  canes  & circuibunt 
duitatem.  104.4 

67,  Lingua  canum  tuorum  ex  inimicis  ab  ip/o. 
i99-b 

71.  Abvfuris  & iniquitate  redimtt  animat 
eorum.  5 6-d 

71.  Vt  iumeutum  fallusfumapud  te.  80.4 

73.  ^Dominabitur  4 mari  vfque  ad  mare  ; tir 

4 flumine  vfque  ad  terminos  orbis  terra- 
rum. A^-b 

76.  Meditatus  fum  nolle  cum  corde  meo  , 
exercitabar  & fcopebam  /piritum  meum, 
116. 

74.  Vox  tonitrui  tui  in  rota.  i^.b 

19'  b^i  [edet  Juper  Cherubim  , maniftfiart 

coram  Ephraim  Beniamin  Alanafe, 
ftt.b 

79.  Extendit  palmites  eius  vfque  admare,& 
vfque  ad  flumen  propagines  eius.  xi\,b 
79.  Ineenfa  igni  & fufof a , ab  increpatione 
vultus  tui  peribunt'  1 3 4.4 

8<>.  Gloriofa  diUa  funt  de  te , duitas  Dei: 
memor  ero  Rtd}ob&  Babylonis.  257i> 
88.  7habor&  Hermon  in  nomine  tuo  exulta- 
bunt  : tuum  brachium  cum  potentia. 
}ii> 

90.  Aftgittavolante  in  die,a negotio  peram- 
bulante in  tenebris,  ah  incurfu  & damo- 
nio  meridiano.  178.^ 

90.  Super  afpidem  & bafiUjeum  ambulabis,- 
& conculcabis  leonem  draconem.  i 39.fr 
109.  Tecum  principium  in  die  virtutis  tua  in 
fplenionbus  fanliornm.  51.fr 

109. /4  fplendoribus  Sanllorumex  vlero  ante 
Luciferum  genui  te.  40^ 

1 1 9.  ^jyd  detur  tibi  aut  quid  apponatur  tib», 
fagitta  potentis  acuta,  1 5 6.b 

ti6.  Surgitepofiquam  ftderitis,  qui  manduca- 
tis panem  doloris.  6o.a 

131.  Sicut  vngueatum  quod  defceudit  in  bar- 
bam, fr4rfr4M  Aaro»  , quod  dtfcendit  in 
oram  vefiimtnti  eius. 

1 48.  Ignis,  grando,  nix,  glacies , fpirtttu  pro- 
cellarum. 171.4 

149.  Exaltationes  Dei  in  gutture  eorum  , & 
gladij  ancipites  in  m4mfrN/  eorum.  2 9 5 .4 

Mm  Proucrbiornm 


Index  Locorum  Scripturae’ 


Prouerbiorurn> 

»7 . Diliienttr  dgntfct  vuUm  ftttrii  tui» 

gtfyue  tn«sc«nfid*r4.  8o.^ 

jo.  Tn*fuitt  iitjdiidkilmjmfernm  & *i  vul- 
u<t&  ttrrd  n»n  fdturMtmr  aqua  » & 
quarti, qu-d  Httitqiiam  dtctt 


i ^ ^afi  palma  txaltatafum  in  CaJt/  , & 
quafi plantatia  rtfain  Jcricba.  <$8-4 
14.  Stcar  cinaamamum  & biUfamum  odartm 
dtdit  quafi  myrrha  eltHa  duU  adarrm 
fuduitaiu.  ^5  5*^ 

i 8.  Unguentarius  faciat  pigmauta  fmumtatis^ 
(^vnSianes  eenfictet  fuamtatis.  ty6.a 
14.  Sicut  haljamum  nan  mfimm  ador  meus. 


Canticorum. 

t.  Mtmarts  vhtrum  tuorum  fupar  vinum, 
ReSlfdilrgunt  te.  foi.a 

t , Aiuaerutas  aureas  faciemus  filfi  vermicu.. 
latas  argento.  54-4 

1.  Cum  ejftt  rex  in  accubitu  fuo,  nardus  me^ 

dedit  odorem  fuum.  14^*4 

2.  Siciif  lilium  inter  fpinus , fic  amtca  mta 
inter  filias. 

1.  En  tpfe  fiat  pofi  parietem  uefirum  , rtfpi- 
aens  per  canctUes,  prejpiciens  per  fen*- 
firat.  6\.b.6yb 

3.  Egredimini  filitSiont  e*r  videte  regem 

Sdomonem  in  dtademate  quo  coronauit 
tum  mater  jue,  66. b 

4.  Capilli  tui  ficui  greges  tonfarum,  qua  4- 

cenderunt  de  mente  Calaad.  Xf  ^,a 

4.  Turris  Dauid  adi  ficata  e fi  eum  propugna- 

culis, miBe  elypei  pendent  ex  ea, omnis  ar- 
matura forttum.  x$6ui 

q.  Caput  meum  plenum  efi  rore,&  cinctnni 
meiguttii  natlium. 

y.  Coma  eius  ficut  elata  palutarum  , nigra 
quafi  cornus.  449.4 

y.  Manus  esus  tornatiles  aurea  , plena  hya- 
cinthis. 66.b.tq$.b 

6.  Reuertere,  reuertert  Sunamitis.&c.  77^« 

7.  JunQura  feminum  tuorum  fieut  monilia. 

48.4 

7.  f^mbihcus  tuus  crater  tornatilis, nunquam 
iudtgtns  poculis.  j 1.4 

7.  yentertuue  ficut  acemus  tritici  vallatus 
liliis. 

7.  Coma  capitis  lui  ficut  purpura  regis  tun. 

ila  canalibus.  449.4 

8.  Quis  mihi  det  te  fratrem  meum  fngentem 

vbera  matris  mea,&c.  149.^ 

Sapiemix. 

j.  'Stabunt  iufii  in  magna  eonfiantia,  (fic. 
qui  abfiulermnt  labores  eorum.  x \6.a 

5 . Spes  impij  quafi  /4^4/«  , qua  4 vento  tel  - 

tanquam  jpuma  gracilis , (fic, 

7$.n 

1 1*  O qnam  bonus  & fuauis  efi,  Domine,Spi- 
risus  tuui  iu  omnibus.  Ideoqueeos,qui 
exerrant,  partibus  corripis.  70.4 

14.  Exiguo  ligno  credunt  animas  fuas  ,& 
iranfeuntei  mare  per  ratem  liberatifusir. 
178.4 

1 6.  Parentum  magnalia  in  quatuor  ordinibus 
lapidum  erant  fculpta.  ibU, 

Eccicfiallid. 

I o.  Initium  omnis  peccati  fuperbia.  7 x.b 


4 j.  Tripliciter  fol  exurent  montes,  radios  ig- 
neos exufflans.  77-4 

4^.  Ufepb  qui  natus  eli  homo  princeps 
trum,&c.  2^.^ 

50.  Quafi  vas  auri  folidum,omatt$m  omni 
lapide  pret  tofo.  6o.b 

Ifaiz. 

I.  Lauamini,mundiefiote,auferte  malum  co^ 
girationum  vefirarum  ab  oculis , qui» 
efcite  agere  peruerfe,  difeite  benefacere, 
1 i6.b 

4.  Apprehendent  feptcm  mulieres  virum  V- 
uum  ist  tUe  ilU.  y.s 

4«  Erit  germen  Domini  in  magnificen- 
tia & glcrU  & frulhos  terra  fubiimis. 
i6x.a 

4.  Erit  Douoinut  in  vmbraeulum  diei  ab 
afiu,  & in  feeteritmem  ,&im  abfeonfio» 
nem  d teerbine& i plusud.  5 xJb 

6.  Folauit  ad  mevnus  de  Serapbm,  &eal- 
eulo,quem  fbreipe  de  igno  altaris  aece- 
perat,tttigit  os  meum,  itiM 

8.  Foca  nomen  ehs  Aetlera  Jfiolia  detrahe, 
ftfiinare  pradari.Quia  antequam  Jcioi 
puer  vocare,ffie.  yjJb 

8.  Offendent  ex  eis  plurimi  & eadett  & 
conterentur  •&  irretientur  & capientur, 

I 

9.  Parnulut  enim  natus  efi  nobis , (fi  filitu 

datur  efi  nobis.  J9<4 

9.  Focabitw  adtmreAilit,  eonfiliariut,Dent 
fortis, &e.  yyJb 

it.  Egredieturvirga  deradiee  leffe, 

1 4.  /n  ealum  confitendam  , fitper  afira  coli 
exaltabo  folium  menm,ftdebo  in  monte 
tefiasmntii&c.  yi.b 

I f.  Clamanit  Hefebon  & EUaU,vfqne  lafio 
audita  efi  vox  eorum.  xopJt 

if.  Flutabunt  expediti  Moabtanitms  eitu 
vlulabit  fibi.  t-jyJb 

1 6.  Propaginet  eius  relibla  funt , tranfierunt 
mare.  • 

& dilaceratam.  xiM 

xy.  Erunt  mercedes  Tyri  fanSifieata  Do» 
mino  \ non  condentur  neque  reponan- 
tur,fed  his , qui  fieterunt  coram  Domi- 
no,erunt  mercedes  eius,  &e. 

14.  Formido,  fouea  & laqueus  fuper  te , qui 
qui  habitator  es  terra,  208.^ 

25.  Faciet  Dominus  in  monte  hoc comtitsium 
pinguum,(fie,  xo%Jb 

27.  Fifitabit  Dotmnut  fuper  Leuiathan  fer- 

pentem  vedem,  (fi  fuper  Leuiathan  ferm 
pentem  tortuojum,  <fi  interfieiet  cetum, 
quitu  mari  efi.  %\.b 

28.  Ite  Angeli  vtloets  ad  gentem  ceunulfam 

-e» 


DioiiiyRfi  by  CjOf  Iglc 


Index  Locorum  Scriptura. 


4S 


4J' 


*7-  -Q?»  *gredimttnr  impetu  a l4£ob,jUrebit  & 
gerrntuulne  /fraeit  ^ replebunt  faciem  *r- 
kUfetmne.  i8f.6 

}0.  Kemet  cvntritie  tim  Jient  C9nteritnr  la- 
gena figuli  etHtrttitne pernaUda  & nan  inm 
mentetur  de  fragmentte  eme  tefia  tn  ^na 
pertetnr  ignieulm  de  meendia  aut  hauna- 
tur  parum  acjaa  de  ftuea.  i6^a 

jj.  Claria  Ltkani  data  efi  ei,  deear  Carmeli 
f^Saran.  t68.h 

41.  Tranjita  in  pace  , fermta  eiat  in  pedthm 
etut  naa appareirit.  io8> 

jdh  Oriente  adducam  femen  tuum  , & ab 
Occidente  eangregabo  te  x Dttam  A^ni- 
leni,  da  &c.  44.ir 

Cum  tranfierit  per  aquam,  fiumina  nan 
aoerient  te,quia  ega  tecum /umi&  cum  am^ 
wnlauerit  in  igne , flamma  nan  camburet  te 
<^c.  ioZ.b 

51.  Cenfnrge^  canfurge  induere  firtitudinem 
brachium  Damini,  canfurge ficut  in  dUbue 
antiqute  in  generatianibut  facularum  nun- 
quid  nan  tu  percujfifii  fuperbum  &e.  71^ 
5 f.  Fenite  , emite  abfque  argenta  & abfque 
vUa  cammutatiane  vinum  & lac.  ^ije 
54.  Canee  impudentiffiminefeiuntfaturitatem. 
74-^ 

19.  Si  auerterir  d faibatha  pedem  tuum  facere 
valuntatem  tuam  in  die  fanda  mea , vaca- 
berii  febbatbum  delicatum  & fandum  Da- 
mini glariafum.  98.4 

60.  Lacum  faadifieotianis  mea  , & lacum  pe* 
dum  mtarumglarificaba.  ^p.b 

d6.  tAnttquam parturiret peperit.  19.4 


Stabant  fuper  idas  pifcatares,  ab  Engaddi 
vfque  ad  Engalltm  ficcatia  faginarum  tni. 
lS^.b 

Danielis. 

f.  Bibebant  vinum  fuum  , & laudabant  deae 
fuat  aureas  &e.  io8.i* 

7.  Quatuar  venti  celipugnabant  in  mari  ma- 
gna. 178.« 

Ofcx. 

1.  Exaudiam  cala/ , illi  exaudient  terram, 
& terra  exaudiet  triticum  & vinum  & 
altum,  & hac  exaudient  Ifraei.  1 5 $je 

4.  Peccata papuli  mei  comedent,  & ad  iniqui- 
tatem fuvUuabunt  animas,  pra  frumenta 
trtbulm  ^ pra  bardea  fpina.  iSi.4 

4.  Particeps  idatorum  Bphraim.  Dimitte  eum. 

’ Separatum  tfi  canuiuium  ear/MU.  yq.b 
Ia  fumcitlse  Adam  traham  eae.  lyb 

loelis. 

I.  Re fiduum  eruca  eamedit  lacufia  , refiduum 
laeufia  camedit  brucbue  , refiduum  bmt- 
chi  eamedit  aruga.  to)^ 

Amos. 

4.  Praparare  in  aecurfum  "Dei  tui/Jrael.^id 
ecce  farmans  mentes  & creans  ventum, 
&c.  37-^ 


leremiz. 

x6.  Ecce  ega  mittam  eis  pifcatares  multas  &c. 
fir  venabuntur  de  emni  mante  ,flr  de  amni 
calle  & de  cauernis  petrarum.  j 8 1 .4 
ji.  femina  drcunslabit  Virum.  ^j.b 

Exechiclis. 

I . Rata  efi  in  rata,  vetus  in  naue,  & nan  ftpa- 
ratumabea.  ji-bae 

13.  Fa  qui  canfuunt  puUaUat  fub  amni  cubita 
mansu , & faciunt  ceruicalia  fub  capite 
vttiuerfa  atatit  ad  capiendae  animat.  1 1 o.^ 


Michzz. 

j.  comederunt  carnem  papuli  mei,  & 

pellem  earum  defmper  extariauerunt  &C. 
I41.4 

Habaeuh. 

) . FUm  fteifii  in  mari  eqtds  tuis.  »7  j Jb 

Zachariz. 

I.  Ecce  vir  fiahat  inter  myrteta , qua  erant 
in  profunda,^ 


EX 


t>.Alb.Mag.in  Etung.D.Lac, 


Mm  i 


EX  NOVO  TESTAMENTO. 


Miuhzi. 

C^A9.i3.^1|^^0  N ME  y^fium  femta  fe- 
mifuffii  ia*gf9  tu9  i vnit 
erg9  habet  ^i^aaia  , &e. 
i^lut 

1 >•  Simile  ejf  regnum  taltrum  fermente  , 

sectftum  muUer  ub/cendit , &e.  j a.s 

Super  h4U(  peirum  udijicdbe  Secltjirtm 

xi6.b 


Ad  Romanos. 

%.  Centru/pem  credidit,  6.b 

Ei.  Prtbttis  tiM*  Jit  veluutas  Dei  btuM  , bene- 
pUcent&perfetJd.  go.^ 

I. ad  Corinthios. 

1 5,  Cum  trudideru  regnum  Dee  Patri , au» 


euacmiuerit  emnem  prmcipattm  , &c. 

+4> 

Ad  EphcAos. 

3.  rt  pefute  eemprebendere  enm  eruaibmt 
fanliie  ^uajit  lengitude,  taeitmde^fubli- 
mitas  fk  prefuudum,  &e.  3 9> 

ApocalypAs. 

6,  Bilibrii  tritif  i denarie  vne,  xioJb 

%.y ava  va  habitamihus  in  terra. 

11,  Mulier amida Se/e,  & Luna /uh pedtbae 
eiu/,  & in  eapite  eiut,  &e,  27^ 

EI.  Fundamenta  muri  eimtatie  emtti  tee^^ia 
pratiefe  emata,  xo> 


INDEX 


Digitized  by  Googie 


INDEX 


Rerum  notabilium  qu^ein  Commentariis 
in  2.  partem  Luca!  continentur. 

Liter  a , A , defignat  primam  Columnam,  B,  fecundam. 

Agni  vcilicaces  myftic*.  C z 

Agni  ccmucruint  lupos  in  agnos  verbo  diui- 
7-1» 

Aeni  interdum  fiunt  peiores  lupis,  ibid. 

Ali  dtii  daex  mulieri  Apocalyp.  1 1.  funr  la- 
pientia in  verbis  & patientia  in  veribus. 
)oj.a 


B t G A 1 L , patris  mei  inuolu- 
tio»  qux  emoUiuit  Dauid.  aS^.a 
Abominabilia  ante  Deum  funt  al- 
ta mundi.  loS.b 

Abrahx  Hnus  quis.  1 

Abftinentia  i carnibus  religio  commendatur. 

J i6yb 

Abfeonditum  feitur  tripliciter.  i oo.b 

Acciifatores  hominis  quotuplices.  i j 8.a 

Acetum  quoniodo  biberit  ChuUus,  & quo- 
ties, &obquamcaulamei  datum, 
Aciifiam  an  habuerint  difcipuli  Chrilli  in 
via.  j57.a 

AdHua  vita  prouocat  ad  xmulationem.  41. a 
A^itia  vita  circa  quid  iacagtt.  ibid. 

Acus  per  quam  tranfit  camelus,  ell  Chriftus, 
quomodo.  a5o.b 

A^iua  vita  eft  circa  frequens  minificrium. 
41  .b 

Adam  non  e(l  Icpulcus  in  monte  Caluarix 

<44.a 

Adolefccnria  eft  circa  decimum  quartum 
annum.  191. a 

Adolcfccntior  filius  fignificac  populum  nul- 
la lege  frxnatum.  191. a 

Aduentum  Chrilli  primum  8c  Iccundum  ali- 
qui prxcedunt. 

Aduenius  Sc  pullario  Domini  duplex,  i aa.a 
Adulter  ell  amator  aedentior  fux  coniugis. 
ajj.b 

iCta  minuta,  vtrumque  adiedhuum  & Tub- 
ftannuumefll*  poceftiquamuis  ly  minuta 
rcdlius  pro  fubftantiuo  capiatur.  1 99. b 
.£ftus  fignitm  quod.  i 

Agon  quid.  ^)9*b 

Ag.r  in  quo  agit  (Iuleus,  ell  concupilcentia 
corporis.  >9J.a 

Ager  ^oz  quid  fit.  4 b 

Agri  in  quibus  meflls , ' funt  ftatus  circumci- 
fionis &prxputij.  j.b 

Ex  agro  retro  redire  myftic^  quid.  a ^^.b 
Agni  pioprietacesmyfticx.  5.b 


Alx  lex  duorum  Seraphin  quid.  i M*» 

Alba  faccrdocij  quid  hgnificct.  J}H** 

Alienum  quid  proprii.  loj.b 

In  alieno  infideles  quinam.  ibid. 

Altaria  cut  detegantur,  & lauentur  in  die 
ccenx  5ii.b 

Amantis  pulfus  mouctur  vclociu»  quando. 

ripminaciu  is  qui  amatur.  1 ) j.b 

Amicus  quid.  C^.b 

Amicus  di ucs  Deus.  6^.3 

•Amicorum  quomodo  omniacommunia. 
Amicis  pauperibus  prx  aliis  danda  cll  elec- 
moilna.  t i6^.z 

Amicitix  dux  falfx&:  vna  vera.  63. b 

Ancilla  vnde  dicatur.  41  .b 

Angeli  pacis  plocanc  quandoaliquis  San^s 
pctucctituc.  I gs.b 

Angeli  gaudent  de  conuerllone  : quia  non 
frudraniui  diligentia  fux  cullodix.  ibid. 
Angelis  fimllcs  erunt  bcaiiob  tria.  apj.b 
Angeli  vbique  8c  femper  Chiillo  minillri. 
JM-a 

Angeli  cur  duo  in  Chrilli  fcpulchro.  ibid. 
Cur  in  velle  candida. 

Angelorum  voces  auditx  in  lerulalem  ance 
excidium. 

Angelus  quomodo  conforcauecic  ChriAum 
in  horto.  )X9>b 

Angularis  lapisquid.  291. b 

Super  angularem  lapidem  cadens,  & is  fupec 
quem  angularis  lapis  cadic,fignificant  my- 
llice  peccantem  vcnialiccr  & mortaliter, 
vel  peccatum  ChiiAiani  & infidelis.  291. a 
Anima  noflra  cA  principium  vitx  intclle- 
^ualis.  27  b 

Anima  non  c A in  homine  niriincellediu.i.ibid. 
Anima  chacitati  m*ancipatur  quando  vita  in- 
M 3 cclleAualik 


I 


.t 

i 

i 

t 


Digitized  by  Google 


Index  rerum. 


>cllc^iiaiis  & organica  ad  charitacem  re- 
fertur, & qualiter  hoc  fieri  poflir.  ibid. 
Animam  in  manus  Patris  commendat  Chri- 
llus  moriens  : quid  id  Bgnificec. 
AnnioAodccim  infirmitatis  mulieris  incur- 
uarsquid  inilmicnr.  >4f‘^ 

Anulum  d.it  ante  calceos  filio  prodigo  rcucr- 
enti  pater.  • 1 9^-h 

Angeli  proprietates  & applicatio.  ibid. 

Anulus  diininuriuumcitabvnus.  ibid. 
Apes  5:mclmyfiicequ9cnam. 

Apex  dl  fummicas  qux  litftat  apponitur  ob 
decorem.  109. b 

Apoftoli  fune  typus Epiicoporum.  r.a 

Apodoli  aliqui  iliuites  , pluccs  pauperes. 

It4.a 

Apodolorum  officium  potiflimum  arare  & 
pafccrc  boues,  qmboucs  fune  clcrici.ibid. 
Apodoli  fedehune  fuper  thronos  iudicantes 
duodecim  tribus  luael,  explicatur  fpecia- 
licer. 

Appetitus  nartirxduplcx  > fcihcctcibi&  po- 
tus, & cur.  lo.a 

Apparitio  Chndiquotuplex.  j<>8.a 

Apparuit  primum  Magdalcnx*  ob  quatitor, 
jdj.b. 

Apparitiones  quatuor  refere  Lucas.  joS.a 
Appropinquatur  ad  Chndum  couuerdone 
cordis.  18}. b 

Apptopinquauit  peccatrix  fic  quando  dem 
rccrorfum  circa  pedes.  ibid. 

Appropinquationis  veiliras.  ibid. 

Appropinquabant  multi  Chrido  propter  dul- 
cedinem auditus.  ibid. 

Aquilis  comparamur  Sanili  ob  duo.  a J7.b 
Aromata  cnm  quibus  ad  fepulcrum  venien- 
dum,quid. 

Aromata  cur  tulerint  mulieres  ad  fepulcrum, 

n 

Arca  Noc  fignificat  vitam  ccclcnadicam  3c 
baptifmum. 

As  quid.  ' lor.b 

Afino  cur  Chridus  Icrofblym,im  ingr.fius 
fic.  i8o.&iSt.a 

Afinum  foluere  ed  a vinculo.erroris  abfbl- 
ucrc.  iSi.b 

Afino  indiguit  Chridus  non  propter  fc,  fed 
propternos.  jSi.b 

Afinus  humanis  vcdtmrntis  dratus  fignifi- 
cat  Gentiles  aptatos  ad  legem.  i8i.a 
Afina  & pullus  ngnificanr  lud^s  & Gentiles. 
i8i  & iSs.a 

Afin*  proprietates  ex  Chryfoft.gcnrili  popu- 
lo applicantur.  ibid. 

Quzrcntes  a dilcipulis  de  {blutionc  afinx, 
fune  hi  qui  murmurant  de  vocatione  Gen- 
tilium. iSr.a 

Auaritiff  rurpirudo.  ao8.b 

Auaritiir  Eccicfiadicorum  pro  funeribus  de- 
certantium carpitur.  »J7‘b 

Auaritia  mydice  hydiopifis.  1 5 8.b.3(  feq. 
Auari  concupifeemia  infinita.  loS.a 

Auris  bcaticudoin  quocunddar.  S^.b 

Qui  habet  aures  audiendi  audiat : id  eo  ter 
auditus  menrionem  facit,  quia  oportet  au- 
dire « fecundo  audita  percipere  , tertio  ea 
opere  complere.  i8j.a 

In  azimo  pane  Chridus  confecj:auic.  j i i.a 


BApcifmi  deferiptio  , quoad  materiam, 
formam,  effedum,  &c,  i)4.b.&fcq. 

barrabas  varie  delcnbitur.  Se  intcrprer.-uio 
nominis.  )4o.a 

Dcaticudoduplex,moralis  & fpecubciua.  Se 
qmdfint.  la.b 

Beatiiudo  rpcculatiua  debet  ede  mitabiUffi- 
ma,  puriflima,  cerriflima , non  rerrada. 
non  impedita,  retenta  in  Contemplando 
fecundum  Dionyfium.  ai.b 

Bcatitudo  diuina  ficdi^aob  tria.  aa.b 
Bcatitudu  cur  vira  xcerna.  ^^.a 

Bcacitudinis  plenitudo  & vniucrialitas.jida 
1 ria  expUeanhir  fecundum  p.irtein  qua  ali- 
quis beatus  ed , Icilicec  indrumencum, 
a^us  & adus  determinatio.  1 i .aAc  b. 

Beatorum  vifus  duplex , exterior  & interioR 
ij.b 

Beati  Iqrabuncuc  in  poenis  datnnarorum.i79-x 
Beati  ex  inclinatione  lucurz  damnatis  cons- 
patiantur, licet  ob  iuftitiam  becentuiia 
eorum  pernis.  xiS.b 

Bcclzebuih  quid.  yi.b 

Ecllu*  habent  vnam  projprieraccm  bcUui- 
nam,  homo  omnes.  4a 

Bella  durarunt  in  ludza  perquadragintaduos 
annos  antequam  Icrufalcm  a Tiro  vadare- 
tur. lOlA 

Bellum  inter ‘domedicos  quocuplex  exetea- 
cum  ^ Chrido.  t 

Benefacere  amicis,bonuin naturale, ctfi  noa 
memorium.  16 

Benignum  magider  Chridus  ingratis  inferens 
fuas  illuminationes.  i8$.a 

Bethania  ed  anre  Bethphcge,quia  obedienria 
debet  prxccdcrc  prxdicationis  officiam. 
i7p.b 

Bethfaida  d:€orozaim  fignificanc  dodos  Ac 
dtuices  reliquis  damnabiliores.  i).b 
Bla^hcmia  quid  & quoruplex . 1 o |.b.  104.« 
BlaQ^himancium  miracula  Chridi  triplex 
gradus.  ^ 7i,b 

Bona  qiue  proprii  nodra.  loS.b 

Bona  Ecclefiarura  fuperdua  debentur  paupe- 
ribus. -ao).b 

Bona  temporalia  funtroinima.  io6.m 

Item  modicum  ibidem  , cur  fic  dida.  ibid. 
Bona  opera  reproborum  Deus  hic  remunerat 
bonis  temporalibus.  x\9a 

Bonus  quomodo  folus  Deus.  X47.b 

Bonum  e dante  malum.  19 1.4 

Bonum  naturale  curo  natura  datum  , bonum 
donatum  , bonum  acquificum.  ibid. 
Bona  alicui  i Deo  data, ve  pnebenda  mati  cle- 
rici, aliis  vtiliter  dantur.  1 44.« 

Bos  fignificat  lireratos  ac  clericos,  afinus  fim- 
plices&  idiotas.  i47-b 

Bos  ed  animal  vcilc  adefum  & laborem.  147. a 
Boum  iuga  quinque  Lue.  14.  mydici  qui^ 
i?o.b 

Bydusd  purpura  quid.  at  t.a.&b 

Item  mydici  quid.  ibid. 


Cadus 


Digilized  by  Googlc 


Index 


CAdusquid.  xo|.a 

Cadorum  debirorquis.  ao4.b 

Cadi  centum  qmd.  »04.1 

Cxcicas  quinque  modis  contingit  naturali- 
tet : item  myftici.  Z55.a.&b 

Cxcitas  fumma  miiecia,  157.* 

C*ci  illuminatio  attribuitur  fidei.  15  8.a 
Czci  lanario  omnes  ad  laudem  Dei  prouoca> 
uit.  ijg.b 

C»cu$  cur  dixerit.  Fili  Dauid.  i'J7.a 

'C*lum  defirrto  comparatur.  t8<»Jb 

Czfio  faciei  Chrtfti  rcckc  exaggeratur,  j J4.b 
Calceorum  ornamenta  non  vius  prohibentur. 
8.b 

Calceamenta  de  pellibus  animali lunfunt  me- 
moria mortis  io  cordibus  prxdicatorum. 
i79-a 

Calceamenta  in  pedibus  quando  func.ibid. 
Calix  quem  Clmfius  bibere  noluit,  quis. 
5i7.a 

Cameli  proprietates  Teptem  peccatoribus  ap- 
plicat*.  ijo.b 

Canes  in  Lazanun  immiHi , poftea  in  cum  be- 
nigni. iij.b 

Canes  royllici  quinam  » eorum  latratus , lin- 
gua, & dentes.  x 1 4.a.&  b 

Candelabrum  aureum  cum  lucernis  7.  cil 
homo  vic*  ecclcliallicx.Noca.  5>o.a.^c. 
Cantus  fymphoni*  quis  fit  Se  quomodo 
Deus  laudetur  in  Sandlis.  t 

, Capharnaum  fignificac  EccUfias  diuices  col- 
legiaras.  1 4. a 

Laus  & vituperium  illius  ciuttatis.  1 4.a 
Capillos  capitis  cur  Ipeciatim  determinet 
Chrifius.  loj.a 

Carnalitcr  diligibilia  fune  feptem  , eaque 
odio  habenda.  i74.b 

A carnibus  abllinentia  commendatur.  |£7.b 
In  caficllum  inrroitus  cft  inrroitus  Chrifti 
in  vccrum  Virginis.  / j.a 

Cafiellum  cur  diminutiu^  ponitur.  ibid. 
Caficlli  fortitudo  in  fex  confillic.  )$.b 
CafteUum  Maria  myfiic^.  ibid. 

Callcllum,  id  efi,  oppidum  incaficlUtum : in 
talia  oppida  vr  nos  recipiamus , Cluilius 
monet:  oppida  myllice  quid.  ii6.i 

Cafus  iufii  &impij quomt^o dilTcranc.  119.1 
Cautio  quid.  1043 

Cautela  quid.  1 o^.b 

Centenarius  perficdlus  & quadratus  cll  nu- 
merus. i8(.b 

Centum  oues  Tunt  petfe^  ouium  pollcllio. 
iSf.b 

Chaos  quid  proprii  Se  myllice.  11 8.b 
Chatitatis  proprietates  Se  clTcdus.  17.1 
Charitas  duplex, alFcduofa  ficopcrola.  i8.a 
Charicas  , patientia  & humilit&s  quam  di- 
uerfis  modis  dicantur  radix  Se  cufios  om- 
nium virtutum.  }Of. 

Sine  charicate  ali*  virtutes  nihil  nucrimcnci 
habent.  ^9>a 

Charitas  comparatur  igni  ob  lex.  i j j .a.b 

Chatitatis  cficdus.  J J4*a.b 

Chrillus  occifus  in  iullis  ab  origine  mundi. 
y.bA97.a 


rerum. 

Chrillus  quomodo  fpernitur  in  fnis  prxdici* 
tonbus.  i4.b 

Chrilli  domini  potentia  fupra  omnia,  tj.a 
Chrifti  vifiis  cit  approbatio  iudicij  Patris,  Se 
fignificat  «ternitarem  cum  Patre  per  ver- 
bum,vidcbam.  i^.a 

Chrillus  egit  gratias  cum  gaudio  ob  myftcria 
fidei  rcuclaca.  19. a 

Chrillus  rufpiccns  in  calitm qiundo & quare. 

)0.a 

Chrillus  eft  ficut  columna  ignis  & nubis. 

Chriftus  docet  nos  aliquando  cllc  cum  Deo, 

& aliquando  cum  proximo. 

Chrifti  fortitudo.  74.b 

Chrifti  proprium  cfteongregareA:  quomodo. 

75» 

Chrifti  loca  corda  bonorum.  7 j .b 

Chrifti  dilcipulns  ve  quis  fic, quinque  requi- 
runtur,qu*  excludit  carnalis  affc^us.i  7 5 .b 
Chrifti  Crucem  tollere  quid.  1 76, 

Poft  Chrillum  venire  quinque  modis  aliquis 
poteft.  I77.b 

Chriftum  in  do  Atina  imicamar  quacuor  mo- 
dis. 178.1 

Chrifti mifiricordi*  immenfitas.  ajS  b 
Chrifti  regnum  duplex , temporale  & fpiri- 
tuale  : illud  putabant  Pharifzi  Chriftum 
inchoaturam  cum  iret  lerofulymam  : qui 
error  excluditur  a Chrifto  Luc.17.  xjo.a. 
Se  b 

Chnftt  regnum  rpicitualc  confiftit  fornulitec 
in  feientia  & virtute, & aAibus lufticiz, 
materialiter  in  ianAis  beatis.  ijo.b 
Eftvniucrfale  pci  totum  mundum.  ibid. 
Regnum  illud  non  veniet  cum  obferuariotie, 
CUI  non  contradixit  Macchxus  ponens  cap. 
X4.figna  aducncLis  Chrifti.  x)o.a 

Chrifti  aduentus  quomodo  i quibufdam  dc- 
fidcreniL , & ab  aliis  non  : conciliantur 
localcriprur*Luc.i7.&  Amos  5.  iji  b 
Chrifti  dies,  id  eft,  illuminatio  in  perlccu- 
tionibus  negabitur  elcAis  ad  probatio- 
nem, reprobis  ad  damnationem.  151 -a 
Chrifti  aduentus  comparatur  fulguri  ob  tria*‘ 
ip.a.b 

Chrifti  dies  dicitur  Ipeci^iccr  dies  iudicij  ob 
tria.  i)i.b 

CKtifti  pallio  eum  fecit  oftium  elcAorumi 
per  eam  tria  przftica  fune  &c.  ^33*^ 

Chrifti  corpus  gloriofiimcadaucri  compara- 
nir, &cur.  iJ7-l> 

Chriftus  eft  acus  myllice.  ajo.b 

Chriftum  in  quacuor  fequuri  Apoftoli.  15  t .b 
Chrifti  pallio  fuit  exaltatio. 

Chriftiis  traditus  ad  mortem  a Paete , feiplb 
ludaris,  Se  luda.  ^13  ^ 

Curcercia  die  refurrexerit.  xf4'^ 

Cbvifti  pallionis  myllerium  an  inccllcxerinc 
difeiputi. 

Chriftum  turba fequebatut  :quia  ali)  ex  aliis  ' 
mociuis  cum  Tequebannir. 

Chrifti  nouKn  Iclus  Nazarenus  explicatur. 
if6.b 

Chrifti  palfio  omnes  mouctat  ad  compaflio- 
ncm.  ifii.b. 

' Chriftus  em  fufpcxcrit  aliquid  operaturus 

i^x.b 


Chriftus 


Index  rerum. 


Chriftus  cft  Dominus  vniucrforum , vndc 
lunplicirer  dominus  vocatur  : committit 
difcipiilos  pio  pullo  afinar.  z8o.a 

Cliciftus»  potcdas  Tua  vndc  cflcc,  obcrcs  cau- 
fas  armulos  fuos  doccrc  noluit.  8.b 

Ciiriilus  Diuioiraccm  fuam  demonftrac. 
i97.a 

Chnfti  cura  & diligentia  pro  falucc  anima- 
rum. jii.b 

Chrifti  paupertas.  ji6.a 

Chridus  fecundum  tria  qux  in  ipfo  fnnt,  m 
ttihus  elTe  creditur.  <i8  a 

ChtilUis  cur  orae  in  monte  Oliueti  ante  paf- 
lioncm.  xtS.b 

Orationis  eius  circundantix , fenfus  ; huius 
caula  ratio, non  rcnrualiras.  ja8.)i9.a 
Chridus  quomodo  confortetur  ab  Angelo, 
jip.b 

Quinquies  fudit  fanguinem  ob  quinque 
bona  nodri. 

Chridus  fc  intciferit  colloquiis  fpirituali- 
bus. 

Chridus  poft  mortem  decies  apparuit. 
iSS.» 

Chrifti  fidio  in  via  coram  difcipulis  qualis 
fuerit.  jtfo.a.b 

Chridus  refurredionem  fuam  adtrcsfenfus 
& rationem  dcmonftraiiit,  J 6 J & fcq* 
Chridus  primuapparuit  Magdalenx  ob  qua- 
tuor.  jCi.b 

Chridus  cur  quinque  vulnera  retinuerit  pod 
rcfurredionem.tationcsquinquc.  j6^,a 

Chridus  cur  manus  Se  pedes  odenderit , cur 
derene,  cur  in  medio, ait  dixerit»  pax  vobis 
pod  refurredionem.  i6^.A.h.\6  i.^.b 

Chridus  an  vere  comederit  pod  reforredio- 
ncm.  |6tf.a 

Chridi  duritas  pro  faUitc  nodta.  i if.a.h 
Chridus  cognofecndo  cogitationes  homi- 
num,Deum  fcefrederoondrat,  * 7 i-"* 

Chridus  ludam  rcuocat  i fcclcrc,  triplici 
condderatione.  I3<>b 

Petrum  non  corporaliter  fcd  fpiritualiter  re- 
fpicir.  3 34-a 

Cur  ludxi  Chrtdum  occulte  non  occidcnnc. 

}}6.h 

Chridus  sccufaciis  fuit  de  tribus  apud  Pi- 
larum. ibid. 

Cur  coram  Herode  nihil  rcfpondcrit.  338a 
Crucis  mortem  cur  prx  aliis  ludxi  petiuc- 
rinc.  MO-^ 

Chridi  crucem  quomodo  portaueric  Simon. 
34<-b 

Chridus  excidi)  Iciofolymitani  calamicaccm 
ante  morrcmprxdixir.  Ha.a.b 

Cur  cum  duobus  lationibus  c^ucidxus.)4^b 
Cur  extra  portam.  ibid. 

Cur  nudas. 

Moriens  commendat  animam  fuam  in  manus 
Parris  : quid  id  dgnihccr. 

Clamans  cur  cxpirct.  jjo-a 

Cbmans  expirauit  tum  ob  dolaris  acerbica- 
ccin , tum  ad  indicandum  Ic  mori  libere. 
349-b.  j^o.a 

Chridus plalterium , id  ed,  i jo.  vcefus  p(al- 
mi  ai.  recitat  in  cruce.  349«b 

Chridum  fepelientes  commendantur.  551.2. 

J5a.b 


Chridus  dominica  dic  refurrexie  & quare. 
55a.b 

Secundum  Grego,  media  no^e  : fecundum 
communem  (entcnciamcircaauroum.ibidL 
Hora  qiu  prxeis^  rcfucrcxir,  ignota,  ibid. 
Chridi  rcfurgcntis  figura  Sanfjn  portans 
portas. 

Chnlh  corpus  in  fcpulcro  non  inuencum 
nec  vndum:quarc. 

Ciuicates  decem  dacxddeli  fenio  quid.i75.a 
Ciuitates  quinque  dacz  hdeli  (eruo  fecundo 
quid.  X75.b 

Clamor  Chridi  morientis  indicat  accrbitfl- 
‘ tem  dolons  ortam  ex  triplici  capite.  34p.b 
Clamans  cur  cxpirct  Chridus.  HOA 

Corna  qiuulrupicx,  illuminationis,  vimitis& 
gracix  cuc^ndixS:  glotix.  t»5.a.3:fcq. 
Singutx  hx  magnx  Se  quomodo.  i66A^Se 
Uq. 

Coena  Chridi  Luc.i4.  didinguicur  ^ prandio 
Matth.ii.  i^8.a.&b 

Columbas  vendentes  ia  templo  funt  fimo»  . 

niaci.  iSfa 

Complacirum  quid.  io.b 

Coinmiflionis  peccati  debitum  quod.  6.b 
Concordia  qux  c(V  vnanimis  ad  peccandum 
confcnfus,pcfljma  cd. 

Concupifccnrix  voracitas  dicitur  infemuf, 

191.3 

Concupifccnrix  carnales  redringunenr  Ccx 
modis.  ii7.a&  fcq. 

Confcflio  quotuplex.  I9.b 

Confcflaiius  dimitrit  dimididtn  Sacramento. 

104.3 

Confcllatius  quintam  patrem  debiti  dimittit» 
Se  qu.ituor  alias  exigit.  105 .a 

In  confcffionc  quxdio  fit  de  debitis  , id  cd» 
peccatis.  zo5.b 

ConfiUum  prxcedat  opus- o 179'* 

Condituendus  fuper  oues  (It  de  ipfa  congre^ 
g.aiione.  iSj.b 

Comcmplatinms  locus  pedes  Chridi.  40.2 
Contemplativus  propciumcd  federe»  &:  quid 
fit.  59-b 

Concemplariua  prxferttir  a£liux  vnitact>  pu- 
liiare»  firmitate,  dclc^cionc.  44.2 

Conremplattua  circa  qux  fit.  44.2 

Conremplatiux  adiua  prxponicurin  quin- 
que. ibid. 

Contcmplatiua&a^iua  habent  ic  deue  exce- 
dentia &cxce(Ia.  ibid- 

Contcmplatiua  fimpUcicer  loquendo  cd  opti- 
ma. ibid. 

Contemplationis  dulcedo  non  ^tur  nid  poft 
laborem  aiftionis.  ii5.a 

Contritio  debet  peccata  anre  confedionem. 
ii8.b 

Conuiuium multiplex , ad  delicias,  fadum» 
honedatem  fcculi,ingUiaiero*  1 ^5.b 
Item  aliud  conuiuium  lafciuiz,  aliud  grarix» 
aliud  mifcricotdix.  ibid. 

Conucfio  Chridi  ad  difcipulos  quid.  ii.a 
Conuetfionc  cordis  appropinquaciu  ad  eoe 
Chridum.  i8).b 

Cor  ponic  Augudinus  pro  intellcf^u.  i7.b 
Cor  inuenire  quid  dr.  ibid. 

Cordis  defcciprio.  i6.b 

Correptionis  fracci,nx  maceria  ed  peccatum 
commilTum 


Digitized  by  Googk' 


Index  rerum. 


conuni(nim.  * m.b 

Correptio  proximi  duplex , anAoritatis  & 
charitatis.  iii.a 

Corceptionis  frarernxeres  gradus,  i la.a.  & 

-‘'I- 

Contra  przceptum  correptioni»  frarernx  lex 
modis  ^ccatuf,  & qui  hi  fint.  aii.b 
Quando  iliud  prxeeptum  obliget.  ibid.a  b 
Corruptio  naturx  mplex , rationiSi  tralctbi. 
lis&concupifcibuis,  &in  quoconfiftanc 
linguix.  1 ap.b.dc  fcq. 

Corus  qiyd.  104.a 

Cori  ceocum  quid.  ibid. 

Corut  proprietates  applicat*  prxdicatori. 

bus-  IM.b 

Crapula  ilgnibcat  omnem  fuperadimplctio- 
nem  terrena;  deledbcionts.  jio.b 

Crucem  Chrifti  rollcre  quid.  1 7^. 

Crucem  baiulare  debemus  quomodo.Nora. 
I76.b.&:  fcq. 

Crucem  fuam  vnicuique  propriam  tribus 
modis  declarat.  1 77.3 

Crucem  plus  debem  ferre  prxiari  quam  alrj. 
ibid. 

Crux  Chridicx  quo&  qualibus  lignis  com- 
pofita.  34<J.a.b 

D 

DiCmon  cft  latro  & fur  jo.b 

Demon  4.  damna  infert  animx  irprx- 
fentata  myftic^  in  dxmoniaco  exeo^  iurdo 
demuto.  7o.b 

Dxmonvifumdc  auditum  tantum  ci^it  im> 
pedite.  71. a 

Demonis  potentia  , feientia  & nulitia. 
i5.a 

Dxraonis  peccatum  fuperbia.  1 d.a 

Dxmonis  cafus  explicatur  per  fulgur  pro- 
pter tria.  ibid. 

Daemonis  naturalia  manicrunc  integra  poft 
tapfum.  ibid. 

Darmonem  calcare  quid  Itt.  t7.a 

Dxmon  quomodo  llmilis  ferpenci  6c  Icor- 
pioni.  i7.a 

Dxmonis  virtus  quid.  1 7.b 

Dxmoniacum  curarChnllus  prim6  incetius 
& fecundo  exterius»  quod  non  polfiint 
facere  necromanti).  7i.a 

Dxmoncm  fe  non  eiicereChri (Ius  offendit  in 
virtute  Bcelzebuth  duplici  argumento  » 
icilicet  per  redudionem  ad  impoflibile » 
&oAcnliue.  7i.b 

Dxmonium  fc  eiicerc  in  virtute  Dei  Chriflus 
probat  odcnfiue  tribus  rauon1bus.74.de 
leq. 

Dxmonis  regnum  cA  mundus.  74>a 

Dxmonis  fortitudo.  ibid. 

Dxmoniis  proprium  eA  difpcrgerc.  7j.a 
Demon  pci  legem  expulfus » dereuerfusad 
Phanfxos,  conuercit  eorum  bypocrifim  in 
rpiriium  blafphcmix.  75.de  feq. 

Dxmon  ambulat  incircuitu.  75.0 

Dxmoni]  loca  corda  malorum.  ibid. 

Dzmoni)  locus  paratur  per  coram  tantum 
munditix  exterioris. 

Damnatorum  porna  triplex. 

£«MAg.  D.Luc. 


Damnati  ante  iudicinm  vident  beatos  in  glo- 
ria» non  autem  poAca.  iiC.b 

Damnari  crfi  optent  cllc  extra  poenas»  nolunt 
tamen  eflc  in  gloria.  1 1 H.b 

Damnati  quomodo  recordcntuc  viuoaun. 

atp-a  , 

Damnati  nihil  gratix  habent  in  voluntate, 
ibid. 

In  Dauid  ferrainat  ChriAns  do€krin.un  euan- 
gelicam. ijg.b 

Debitum  charitatis  nunquam  cA  dimitcei\« 
dum.  61. b 

Debitores  fumus  Deode  omnibus  commlfOs 
ao).b 

Debitum  principale  cA  oleam  dc  triticum, 
ibid. 

Debiti  dimidium  dimittit  confelfarius  in  Sa- 
cramento. 104.2 

Debiti  quintam  partem  aufert  Deus , dequa- 
tuor  reliquas  cxigit.Item  Confcllarius  105  ji 
Decalogi  prxceptorum  ordinis  ratio.  a^8.a 
&b  - 

Docem  mnx  quid  flgniAcenr.  171. a 

An  lingulis  dcccm  darx»  vcl  decem  in  Angu- 
los diuifie.  ibid. 

Dcccm  mnx  lucratx  quid.  i7j.b.dcfcq. 
Dcccm  fetui  quibus  darx  mnx  : ratio  nu- 
meri. 171. a 

Decem  millia  habet  qui  perfcAioncm  deca- 
logi ducit  in  quadrangulum.  i8i 

Decem  funt  in  homine  in  qux  mandata  Dei 
fun  multiplicanda.  ibid.Nota. 

Decimx  quid  Agnibcent  myAic^.  a4).b 
Delicias  carnales  rcAringit  ChriAus  quinque 
rationibus.  xr5.b 

Dcnarij  duo  Samaritani  quid.  1 5 .b 

Denarius  quid  myAicc.  ibid. 

Defcenfus  ab  lerufilcm  in  lericho  quid  fi- 
gnificar»&  cur  dicitur»  Incidit.  }o.b 
Defcrit  Dominus  multos  Sanclos  diligentia 
exterioris  cuAodix.  i86.b 

Dcfcicum  figniticac  vitam  contemplatiuam 
& religionem.  ibid 

Deus  dicitur  Dominus  propter  tria.  id.a 

Deus  propter  tria.  ibid. 

Deus  vnde  dicatur.  ibid. 

Deus  quare  tuus.  ibid. 

Deus  dicitur  furgete  per  cAlcdlum.  66a 

Deo  & mammonx  cut  feniiic  non  pofTumus» 
rationes  fex.  aoS.a 

Deum  fecundum  fc  nemo  pote  A odiAe. 
t07. 

Deus  vocatur  homo  ob  tria,  i88.b 

Deus  i ptouidendo » videndo » Sc  ambiendo 
di£lus.  a44.b 

Diabolus  non  poteAcAedileffas.  loy.b 
Diabolo  nuUus  adhxret.  aoS.a 

Die  tertia  cut  ChriAus  cefurrexcrit.  i54.a 
Difamatio  dc  infamia  quomodo  differant, 

SOI. 

DilctAiom»  prxeeptum  quate  feratur  p« 
verbum  fururi-  aS.b 

Dilcdkionis  Dei  & proximi  prxeepei  breuis 
recapitulatio.  a 9.» 

Diledionis  ptxceptum  quomodo  ponitur 
Deurer.  6.  Sc  Matth.  xx,  & Luc.  10. 
i^.b 


y6a 

iji.b 


n 


t>ile^on^ 


Index  rerum. 


lOticAioni  artribmmrur  cordis  proprimrcs.  , 
ibid. 

Diligere  Deum  non  poicft  crearura  Iccun- 
dtimvalorcm  rcidiledlx.  a6.b 

'Diligere  Deum  ex  roro  cordcj  quid  fecundum 
Auguftimim.  tS.h.Sc  (cq. 

Diligere  Deum  ex  rotaammaquid. 

Diligere  Deum  ex  omnibus  vitibus  quid. 
z8.a 

Diligere  Deum  ex  tota  mente  quid.  ibid. 
DiIigere.proximQm  licut  feiplum , explica- 
tur. i8.b 

Diligentia  quxrcndi  drachmamell  in  difcuf- 
iionc  circunliantiam  peccarornm.  tS^.b 
Dimirtcndx  fuAciniuriXj  non  per  alios,  (cd 
■per  fc.  fi  I .a 

Dimircendum  omnibus  & omnia.  ibid. 

Dipondiiuquid.  loi.b 

Diipcn(ator  difererns  debet  dimittree  qtiod 
eil  vitra  vites  fubditotum.  ao4«a 

Difpcnfator  quis , eius  conditiones  quacuoc. 

1 zfi.b.&  feq. 

DifprnfariobooacommilTJcalcntj  in  eifcrio- 
vibus  e(l  caufa  clc^ionis.  ifi^.b.&  feq. 

Diuitianrm  vimperium.  107. 

Diuitias  habere  & amare  quomodo  differant. 
150.1 

Diuiriarum  incommoda  duo.  i o^-b 

Diuitix  non  funr  vera  bona.  lofi.b 

Diuirix  tetentx  impcditrnc  falueetn.  it  o.b 

Diues  habeas  villicum  commendatur  a duo- 
brts.  10 -.a 

Diues  Loc.  1 fi.  cur  non  nommemr,  rationes 
qiuruor.  iio.b 

Diues  epulomyfticc  quid.  m t.a 

Diues  negans  micas,  & Lazarus  mendicans 
ad  iamiatn  explicamur  mydicc.  1 1 4<b 
Diuicis&Lazari  difpaf  mors.  ibid. 

Diues  perfere  mortuus  fuit  triplici  morte, 
zi  t.b 

Supultus  cfi  in  inferno.  ibid. 

Diues  mortuus  in  inferno  fcpulrus  niydice 
quid.  iifib 

Diuiris&  Lazari  difpar  ftatus  pofl  mdrrcni. 
tifi.a 

Diues  epulo  cur  fpecialiter  Abraham  La- 
zarum  vidiflc  dicatur  pofl  mortem, 
iifi.b 

Diues  quomodo  Abraham  Partem  vocet. 

ii7.a 

Cur  Lazarum  periuertt.  1 1 7.b 

Cratiam  nullam  petiit  inquanrum  efV  gratia, 
it  7.a 

Dtuicis  linguaqnid.  ii7.h 

Digiti  exrremum  quod  diues  petiit  quid. 
ai7.a 

Diues  cur  ab  Abraham  filius  vocatur, 
a i^.b 

Diues  & Lazarus  comp-iLiunir  lacob  Genef. 
4$,Iacob  dextra  & finifira  benedicenti  fi- 
lio lofeph.  11 8.1 

Dhics  propriam  miferiam  fentiens  adParrcnl 
mifericordix  libenter  fc  cofiucrtcrcc,fcd  id 
prohibet  fiipcrbia.  ti5l.b 

Diuiti  quomo^  difficilius  fit  intrare  in  re- 
gnum Dei  qiuhi  camelum  per  foramen 
acus.  150.1 


Diuites  faluos  fieri  poffibile  per  gratiam, 
iji.a 

Diuites  abutentes  donis  naturalibus  non  fune 
digni  nomine.  iio  b 

Diuites  myfiicc  Lue.  ifi.dodis  non  compa- 
ticnccs.  itiji 

Ind  ucrforin  Chiifius  nafctnir^Ccornarob 
paiipcrt.irem.  jifi.i 

Dodrma  ad  adum  reducenda,  de  huius  fi- 
gura.  54.b 

Deeris  triplex  officium  Se  triplex  culpa. 
<i3.a 

Dominus  quid  fecundum  Dionyiium.  4.b 
Dominus  quid.  ifi.a 

Dominus  venit  nd  nos  multiplicaro  numero. 
iHi.b.Noca. 

Domini  duo  concrarij  quibus  non  polTuraus 
fcruire.qmnam  fuit.  107.1 

Dominica  die  cur  Chriftus  refurrexerir. 
Hab 

Domus  fpirirualis  cfl  anima  fidelis.  Irem  £c- 
clcria.Norx  1fifi.2fi7.2fiS. 

Drachma  pondus  e II  in  quo  nnmifmatis 
imago  eft  imprefla.  189.1 

Drachma  eit  homo  fadus  ad  imaglnemdc  fi- 
militudinera  Dei.  ihid. 

Drachmx  decem  quid  fint , & quid  perdicio 
drachmx.  ibid. 

Drachma  quid.  1891 

Drachmx  decem  qui^.  i8p.a 

Dubicacio  Apodolortim  in  refurtedione  plue 
nobis  profuit  quam  Magdalcnx credulitas. 

^ ,, 

Dualiras  proprie  quid.  io7>l» 

Duo  minuta  myihee  quid.  ^99^ 

£ 

EPrims  Luc.i  t . fignificar  anerfionem  fen- 
fiuim  a pompa  Se  dignitatibus  huinv 
fxculi.  jto.b 

Ecclclixconfccratio explicatur  & applicarar 
aiiimx  de  Ecciefix.  ifiS.l» 

in  Ecclefia  gladius  duplex,  corporalis  Se  fpi- 
rirualis. }i8.s 

Eccleltanon  eft  vfa  gladio  corporali  in  initio, 
ftd  iam  fundata  & dilatata.  517.  K 
M S .a 

In  Ecdcfix  miniftris  fex  confiJcranJa.  117.fi 
Ecdcfladicorum  pro  funeribus  decertantium 
auaritia  carpitur.  1 j7-t» 

Ecddiadicorurh  vicia  pr«  aliis  pcmiciofa. 

i8t. 

Elcanadc  Phenenna  fignificantChridum  Jan- 
hrm  ticdcfix  gratiam  in  Sacramentis  par- 
ciram.  jfifi.fi 

Elcdionis  merita  qux  fune  pocilTima.  ioi.n 
Elccmofynx  eifedus  qui.  205.fi 

Eleemofyna  iudis  danda  prx  aliis.  164JI 
Elccli  & damnati  aliqui  ex  omnibus  dantur, 
itfi.b 

Elias  vocans  Elifl-um  Se  numero  duodecim 
ar.intmm,iny(lice  quid.  1 70.fi 

Emaiis  primo  metropolis  Palcflinx,  deinde 
rcibuu-ata  fub  Marco  Aurelio  di£la  Nico- 
polis. 

Epifeopi  ptioces  potcAace  presbyteris.  1 a 
Ep.fcopi 


Digiti::ed  by  Coogli: 


, Index  rerum. 

£pi£;opi  i presbiceris  diftinguuncur  j dc  fant  Dei. 

his  digoioics  qaia  dant  complementum  Fermentum  multi 
Spiritus  landi.  i b Fiftio  Chriftiin 

Io  Epilcopis  hoguUricec  exigitur  bofpitali*  Fuerit. 

j6o.b  Ficulne*  compars 

Epilcopis  Chriftus  adiunxit  presbiteros  vt  diffime. 

MoynDeusduces.71.nunurr.11.  i.b  Ficus  & vinea  et 
Epulari  Se  manducari  quomodo  dii&rant.  i4i*a 

* 57*h  Circum  Ficulnean 

Euan^ehum  quaxe  pr*dicatum  fuerit  non  tis  ptsnitcntian 
credituris  > de  non  prxdicatum  credituris.  Ficui  comparatus 
*4*®  mal*. 

Euangeliumopercum  eft  nobis  rribus‘operi-  Fidei  rcuelatio  on 
95>.b  bum , & per  S 

Euangelium  prcdicandom  e(l  publice  &in<  hit  verbum, 
trepide  qu*  ad  id  iuucnr.  9$.h.Sc  Fides  omnibus  pai 
f‘<l-  Fid«  ex  FolaDeig 

Euangelium  ablcondicum  dft  cx  triplici  ca>  Per  Fidem  & dvU 
* pite.  loo.b  Chrifti  ad  opera 

Euchariftia  echymologia  nominis.  1 66.i  Fides  pertotum  m 
Eucharifti*  materia  pams  triticeus  : huius  Fidei  articuli  pocii 
eres  lauiones.  518^  a-b 

Euchaiiiliaeft  facramencum  mundum  , p|e-  Fidei  conditiones 
num,  commune  dc  tflicax.  j,g.b  fubtilitas&acur 

Eucharifti*  forma.  51^^  finapis. 

Euchacifti*  fpccics  franguntur  in  mijTa  cur.  Acbpr  morus  & 

obediunt,  tranicun 

Euchariftixvru$vcili0imus>dutcinimus,  fa-  quid. 

lubcrrinius>  amabilillimus , vit*  attern*  ii-  Fidei  efficacia. 
miiUmus-  jip.b.^io.Noca.  Ad  fidem  quomi 

Euchanfii*  perceptio  eft  benefici)  comme-  i7|.b 
_ moratio  m gratiarum  a^one  , patientis  Fides  comparatui 
compafljo  6c  abeuntis  defiderium  conie-  i48.b 

quendi.  jzo.b  Fidei  attribuitur  ill 

Euchanitu  reprxfentac  ccenam dominicam  & Fidelis  quis  in  pan 
qu*  m ea  gcfta  funt.  j 1 1 .a  Fidelis  in  paruo,  id 

^uchariitii  poft  ctrnam  & non  ieiunisdifci>  fideturmaius^  id 

pulis  Lhriltus  cur  dederit.  ji^.b  Fidelitas  quid  & fc 

Ad  buchanftiam  percipiendam  tria  pr*re-  Filius  zqualis  Paci 
quirunrut,  communio  Ecclcfiz,  examen  dine  verbi  & inn 

conkiemi*  , Sc  lacrym*  peenitenti*..  Filius  comprehend 
}*,6.a  militudine. 

Euchariftizcoenaculum  eft  confcicntiamun-  ; Fili)  alieni  qui. 
da  , ampla  fpc  Sc  omni  viteute  ftrata.  Filios  duos  habuit 
<‘^*b  Icdiionis  vincul- 

Eucharii^i*  efferius.  jtj.a  gendos, 

Eucharifti*  figura  cft  panis  Eli*  Sc  vas  aqu*.  Fili)  duo  diuifi  Funi 

nabiles. 

Eucharifti*  figura  alia  cft  mcl  lonathz.  ibid.  Filius  emitti  debet  1 
In  Euchariftia  aliqua  funt  cx  vi  verborum.  Facultatum. 


aliqua  pet  concomitantiam. 
Exempla  Funt  pcftilcntiz. 
ExpeC^c  Dominum  quid, 
hxpeciacio  Fponfi  confiftit  in  Fex. 


FAbulariquoc  modis  accipiatur.  557** 
Faciei  Chrifti  exfio  reclc  exaggeratur. 
5'4-h. 

Fames  mvftica  qiur.  i*>s.h 

Fame  perit  qui  dilcFlione  peccati  qu*rit  re- 
fid.  iP4*b 

Faihis  fpirirualis  caufa  Funt  przlari  mali  & 
iftdo^  joj.a 

Fcl  pilctt  Tobiae  quid.  lo.b 

Fermentum  ob  quatuor  comparatur  regno 
V.Alk.M4i  ,tn  £iuft^,  D,Lmc4 


Dei-  ,jo.ii 

Fermentum  multiplex.  . ly 

Fidtio  Chrifti  in  via  coram  dilcipulis  quali» 
Fuerit.  )6o.a.b 

Ficulne*  comparatur  dies  iudicij , idque  re- 
iliffitne.  yi>9.b 

Ficus  & vinea  eodem  loco  plantari  aman^ 

Circum  Ficulneam  ftercora  mittere  cft  peccar> 
cis  ptsniccntiamexcirarc.  >45-a 

Ficui  comparatus  homo,  probus  boo*,  malus 
nial*.  i4i.b.&  icq.Noca. 

Fidei  rcuelatio  omnis  fit  per  Filium  vc  Ver- 
bum , & per  Spiritum  Fandum  qui  ve- 
hit verbum.  xj.a 

Fides  omnibus  parata.  lo.b 

Fides  ex  FolaDei  gratia.  ibid. 

Per  Fidem  & dvuocioncm  excitatur  virtus 
Chrifti  ad  operandum  in  nobis.  yo.b 
Fides  pertotum  mundum  annunci.inda.  jo.a 
Fidei  articuli  pociffimuro  credendi  qui.  jtfy. 
a.b 

Fidci  conditiones  tres , humilitas  Fcilicec, 
Fubciticas  Sc  acumen  Ggnificata  per  granum 
finapis. 

Acbpr  morus  & mons  qu*  imperio  Fidei 
obediuni,  tranftuntia  i loco  miocum,my(licc 
quid.  ai4.8cFcq. 

Fidci  efficacia.  ^ ibid. 

Ad  fidem  quomodo  oportet  compellere. 
»75-h 

Fides  comparatur  grano  finapis  ob  Fex 

i48.b  I 

Fidci  atcribuicur  illuminatio  czd.  15  8>a 

Fidelis  quis  in  paruo.  . zo6^ 

Fidelis  in  paruo,  id  cft,  jn  temporalibus,con- 
fidecurmaius,  idcft,Fpiricuuia.  ibid. 
Fidelitas  quid  Sc  Fex  eius  modi.  1 a£.b 

Filius  zqualis  Patri,  & declaratur  fimilicu- 
dinc  verbi  Sc  iniellcAus.  11 

Filius  comprehendit  Panem  , declaratur  fi- 
militudine.  ii.b 

Fili)  alieni  qui.  4S.b 

Filios  duos  habuit  paterFamilias  gemine  di- 
Icdrionis  vinculo  in  Deo  Sc  incer  fc  colli- 
gendos, 1 9o.b 

Fili)  duo  diuiFi  Fune  in  rationabiles  & irratio- 
nabiles. ibid. 

Filius  emitti  debet  de  domo  pactis  cum  parte 
Facultatum.  ibid. 

Filium  prodigum  fufeipiendo  quinque  figna 
benienicacis  oftcndic.  ipy^b 

Filius  lenior  qui  erae  in  agto,  cft  populus  lu- 
daicus.  i?7b 

Fletus  Sc  ftridor  dentium  in  inFcmo  qui  finr. 
*54-a 

Fra^o  hofti*  inMifta  quid  fignificec.  y i8* 

. b.&c. 

Fratri  Frater  cur  femen  fuFcitarc  per  legem. 

. iulFus.  . . 

Fulgur  tria  habes  ob  qu*  comparatur  aduen- 
cui  Chrifti.  ays  fi 


Digitized  by  Google 


Indiex 


GAUi  propcietares  (ex  prxdk;ftionibus 
applicate. 

t>audium  q»id,  & de  quo  gaudendam.  i6.a 
KiaiidnimmahiS)  videlicet  exterius  in  inuco> 
cione  vniusouis  perdite.  tS8a 

Gaadmmdoplcx,  interius  & exterius.  Inte- 
rius malus  eft  de  nonaginta  noucm  iuftis 
quamde  vno.  i88.a 

'Gaudent  magis  fanAi  de  conuerdone  pecca-. 

tonim^quia  rarior  & difficilior.  ibid 
Gaxophilaciumquid  dc  quotuplex.  X95>  a b 
CcHeun  clangens  bnccina  vocans  domum 
Abiezer  > reprxfcntar  Apollolos  indutos 
Spiritu  (aniSo  per  prxdicationcm  Ecclc- 
fiam  congregantes.  tdS.a 

Gedeonis  cubz  > lagenz  & voces  quid  Hgni- 
ficent.  j.b 

Gehenna»  explicatio  nominis.  ioa.a 

Gencr-atio  triplex  , qux  non  prteribir  ante- 
quam omnia  iianr.  5 IO. a 

Ocnrili*:  populus  eft  filius  iunior.  jiS.a 
Gbdto  corporali  in  principio  non  c(l  vfa  Ec« 
clcda,  fcd  tam  Fundata dc  dilatata.  5 i7.b 
& )aS  a 

Gratias  quomodoegerie  Chriftasi  ip.a 
Giiix  in  ctbo  /pecics  lex.  z ) 4>a 

In  potu  quinque.  1 3 4.b 

H 

H Abitat  Deus  jn  nobis  per  fidem  * chari- 
caceni » gratiam  & virtutem  bonocum 
operum  effirftriccm.  3.b 

Kxrclis  comparatur  fermento.  99.a 

HaTctici  dilcalccati  vnde  origine  habeant. 8.b 
Herodes  comparatur  vulpi  ob  quinque.  1 j6.a 
Herodis  m vcAicu  FaAus.  1 1 1 .a 

Hodie  & cras  quidfignificcnt.  1 j6.a 

HccduscA  lacnficiumpro  peccato.  aoo.a 
Homo  dcTcendcns  in  lericho  fignificar  natu- 
ram humanam.  30^ 

llcroo  fpoliaturin  via  lericho  fignific.nc  na- 
turam fpoliatain  fupernaruralibus  » & 1*- 
fam  in  naturalibus.  3 t.a 

Homo  ab  humo  dirius.  jio-a 

Hominem  dmirem  donis  nobilibus  intclle- 
^us  pca;ditum  elTe  quinam  volunt.  iio.b 
Homini  qui  noncftfimilis»  aut  aliquid  me- 
lius c A>aut  aliquid  ocius.  a 4 ? .b 

Homo  habens  duos  nlios,  Deum  fignificat. 

i 90,b. 

Homo  vocatur  Deus  ob  tria.  i88.b 

Homo  peregre  proficifccns  eft  Deus  Pateri 
V inca  Synagoga ; £cciefia»anima  fidelis ; Co- 
loni rcfpcdu  Synagogf  principes  Sacerdo- 
tum : rerperin  Ecclcfix  Archiepiicopi  & 
Epifeopi  ; rcfpcriu  anira*  cuAodes  anima- 
rum. 

Secat  ad  cultores  midi  fune  Moyfes»  Dauid 
Proplwtx : vindemixceinpus»ccmpus  cdu- 
cIiontsdci^pto&  Incarnationis.  iSj.b 
Seniorum  exuo  fignificat  prauum  intclle- 
riutti  Icglx  & Prophetarum.  ibid. 

Coloni  iili  quomodo  cradhtndi , diuerfimodt 
trrponfum  a ludxis  rcfietunc  Maccheus  & 


refum. 

lucas.  a 91 .a 

Homo  peregre  proficifeenseA  ChriAus  qui 
deferibiruri  natura  & natalibus.  t7o.a 
Cam  abiit  in  regionem  longinquam»  hoc  fi- 
gnificat  rcccfiuin  ad  gentes  & cxlam. 
ibid. 

Eius  regnum  eA  poteAas  iudiciaria . ibid. 
Re  gnlim  hoc  eA  fpiricualc  quod  accepit  in  (e 
velinfuis.  ibid. 

Legario  milTa  poA  ipfumeA  multitudo  tyran- 
norum» hzrcricorum,&  biforum  ChriAia>^ 
norum.  i7x.a 

Redit  accepto  regno  triplicitec.  i7i.b 

Citat  peremptorie  feruos  pet  Angelos.  X7).a 
Holpitalitas  commendatur.  d4.b.&  3^o.b 
Holpitalitas  exigitur  pocifllrauminEpilco- 
pis.  3^o.b 

Humeri  ChriAi  fiinr  brachia  Crucis,  vel  fup- 
pomeio  infirmitatum,  & rublcoario  Sacra- 
mentorum. i87.b 

Humiltras.chariras » Ac  patientia  quam  di- 
uerfis  modis  dicantur  radix  dccuftos  om- 
nium virtutum. 

Humilitas  fidei  declaratur.  1 48.a 

Humilitatis  Laus.  l6a.a 

Humilibus  dat  gratiam  Deus.  • ibid. 

Hydropifi  quid»  & quxeius  proprietates, 
qux  auaririx  myAicI  applicantur.!  5 S.bJc 
(cq. 

Hypocrifis  duplex,  opere  Ac  fecmone. 
Hvpocrifis  comparatur  fepulcto  dealbator 

9j.a 

Hypocritz  lupi  interius  exterius  oues.  7-h 
Hvpocrica  vocatur  qui  rationem  natiualem 
diffimulac,AcbeAia;  laruam  (ibi  circumpo- 
nit. IJ7‘^ 


1 


IAcob  cibos  \Ciac  coquens  Ac  olferens  ap- 
plicatur prxlans.  11$  A 

lericho  dclctibkiir  ; myAici  quid.  454.  Ae 
fcq. 

IcrololyiTix  deAru^be  hiAoria.  i84.b 

Ante  Icrufolymitanum  excidium  auditx  funt 
voces  Angelorum  : Tcanfeamus  ab  his  xdi» 
buj. 

Icrololvmitanum  excidium.  al4j» 

Icroiblymitaniexcidij  potiffima  caufa  pecca- 
tum Sacerdotum.  aSfJt 

Icrolblymicani  excidij  prxnunria.  501.  Ac 
503  . 

Icrofolymirani  excidij  excrema  miferia.  lof. 
Ac 

lerulolymitana;  obfidionis  calamitas,  ibid» 
Dux  matres  comederojit  filios  fuos  in  ca^ 
303-a 

lerofolymis  cometes  fimilis  gladio  vifu# 
cum  aliis  fperiris.  ibid. 

Nullum  rcfponrumninc  haberi  potuit  abaii- 
qiio  Prophetarum. 

lerofolymitani  excidij  calamitas.  J4  J*a 

Icfns  Nazarenus  ChriAi  nomen  erplicacuc. 

1 i^.i$6.b 

Ignis  mvAicus  c A rriplex,charicatis  ad  Deum^ 
zeli  aniroarnra,6c  compaffionis  proximi. 
Acfcq. 

Ignorantia  duplex  , fimplex  & crajla : il!.i  ex- 
cui^' 


Digitized  by  Googie 


Index 


rerum. 


cufatin  r20tum>fcd  Donin  torum,  i^i  a 
Illuminatio  pctHcitur  af&^u  amons,inceUc- 
veriramA  quiere  dUcredonis.  i Stf.b 
Jnugoquanimitago^eft  triplex  fecundum 
Augull.  fcUicec  creadonis » recrearioius  & 
limilitudmis.  ^g.b 

Imago  creationis  efl  in  rribus  > fcilicec  io 
naturali  imintione>in  naturali  potefUcc, 
& in  naturali  origine.  ibid. 

Imago  recreationis  quid.  49^1 

Ab  ima^e  recreationis  qui  dcgcncrent.ibid. 
Imago  iimilitudinis  coniiihc  m aflimilario- 
ncmcmorie>  intcUigcntie  & voluittatis. 
ibid. 

Imago  cft  etiam  in  fimilitudine  potcftam,& 
in  fimilitudine  originis.  ibid. 

Imago  poredans  quid.  ibid. 

Imago  originis.  49.b 

Cuius  cft  imago  h*c  & fuperferiptio , tro- 
pologice explicatur.  i9t.b 

Indignarioonturcxquatuoc  cau/is.  i99.a 
Infamia  Sc  di&mado  quomodo  differant, 
aoi.b 

Inquificioncm  rpecialcra  debet  pnecedere  in- 
tamia.  ibid. 

Inuentio  ouis  potius  eft  ad  illius  vtilitatem 
quam  paftoris.  ig^.a 

loanncs  vitam  contemplotiuam,  Petrus  a^- 
uam  figniHcat : cur  ij  duo  miffi  ad  paran- 
dum pafcha.  } I j.b 

lonas  quomodo  fuerit  6gura  Chrifti.  88.a 
lonathas  guftans  mclin  14.  primi  Regum, 
6gura  &ic  Chriftiani  ex  Euebariftia  Tu- 
mentis dulcedinem.  j ^o.a 

lofeph  qui  Chriftum  fcpeliuic , dcfcti  bitut 


ab  odo. 


35  ‘-a 


Ob  Chrifti  fcpulturam  in  carcerem  conie- 
dus,ci  pruno  Chriftus  apparuit  fecun- 
dum aliquos.  35i.b 

lofeph  viginti  nummis  , Chnftus  triginta 
venditus.  3tf*a 

lofophac  non  fignificar  determinatum  lo- 
cum, fed  eft  nomen  appcllatiuum.  i^o.b 
iCaAC  coquens  & offerens  appbcatur  prxla- 
cis*  ai^.a 

ludei  reprobati  infinc  mundi  conuertentur. 

I ^4.0.15  5.a.}0(.a 

ludxi  htftoru& Gentilis  iter  facienrium,fi- 
miUshiftonx  incidentis  in  lationes.  | i.a 
lud^  m obfidionc  Romanorum  nullum  ref- 
ponfitm  a Prophetis  habere  potuetunc. 
30  5. b 

ludxi  Chriftiani  per  Angelum  admoniti  fu- 
gerunt trans  Iordanem  in  ciuicacem  qux 
dicitur  Paub.  ibid. 

lUdxorum  obduratio  fpccialis  contra  fidem. 
1 o.a 

lodxos  omnes  inuencos  fcindebant  Romani 
per  mcduim  ventris  ,vt  aurum  quod  cos 
dcglutilTcaodiocrant,^  ftomacho  eruerent. 
)od.b 

ladaica  mancipicia  trtginra  & vno  denario 
Ycndlta.  ibid. 

ludaicus  populus  fignificarur  per  filium  fe- 
niorem.  >97>b 

ludam  tribas  confiderationibus  Chnftus  co- 
rutus  fuit conuertere  in  horto.  33i.b 
Judam  tria  adiQoncbant  ne  fcelus  commic- 


}I4.t 

luJci  iniquus  i quatuor  dcicribitnr.  »)8.b 
ludci  inaudita  parce  non  debet  condemnate', 
loi.a 

lodicij  dics  proprie  cft  dies  Chrifti  ob  txia. 

ija.b 

Ante  iudicij  diem  quxnam  figna  futura  id 
folc,  luna,  & ftellis.  ^07  a b 

.15.  figna  eum  prxccdent  fecundum  Hiero- 
nymum.  |o8.b 

ludici|  diem  que  formidabilem  efficiant, 
jii.a 

Indicii  dies  cur  nobis  incerta.  ;ot.a 

ludiCij  tempus  facilius  cft  pcobare  quam 
pluuiz  vel  xftus.  1 )7.b 

luniperi  cineres  ignem  diu  fub  feconfer- 
uant.  i93-b 

lufticia  przfumpta  non  habet  coropafltonem. 

i99.b 

Infttrta  przfumpta  non  reputat  fe  oSendifin 
fc  nifi  luagnacummittat  fcelcca.  ibuf. 


LAbores  ftultoruro  & fapiennim  in  quo 
differant. 

Lac  foluma  natura  ad  nutrimentum  fuffi- 
cientcr  przpnratAm.  g^.t 

Lac  B.  Virginis  quantz  fuerit  dulcedinis. 

ibid.  \ 

Lacrymatusfuit  Chriftus  tribas  modis  in  fe, 
&nos  lacryman  focte  pro  peccatis,  quod 
fignificatur  perquaruor  dumina  paradifi. 
18  3. b 

Lcritia  maior  exhibetur  de  eo  qui  pcricu* 
Ium  eualit.  a^S.b 

Lapides  clamarunt  cum  omnis  creatura 
Chrifti  mortem  indoluit.  aSjds 

Lapis  tcuolutus  ab  oftio  mooumcnti,fignifi- 
cat  cor  lapideum  fubUtum  per  gratiam. 
3S4-1> 

Lafcmi;  lex  cft  quod  confumac  omnia:exem- 
pla,  & ratio. 

Latro  & for  diffirunt.  * jo.b 

Lactones  duo  cum  Chcifto  crucifixi  fignifi- 
cant  inuiti  patientes  & libenter.  1 44.a 
Latrones  ambo  Chtiftum  bbCphemaucnutc. 
347-» 

Lazarus  defccibitur  i fepeem.  1 1 a.b 

Laxarus  Sc  pauperes  nominati  funt  apud 
Deum:  rationes  quinque.  ibid. 

Laxari  paupertas  exaggerator  i duobus* 
iia.a 

Lazarus  cur  iaccat  ance  lanuam.  1 1 3.1’ 
In  Laxarum  immiffi  canes  cx  odio»  qui  ei  hc~ 
nefici  poftea  foerunc.  ix).b 

Lazarus  quomodo  ab  Angelis  portatus  in 
finum  Abraliz.  ai4.b 

Laxarus  mortuus  in  finum  Abrahz  ponacus, 
myfticcquid.  xid.a 

Legatio  debet  cllcdcmonftrabilis,  diuina,fi- 
delis,  vircuofa.  j.a 

Ltgis  vcccris  cellario  fignificatur  io  coena. 
3 

Lepra  triplex, corporis,  vcftis,domus.  iiy.b 
Leprofi  qui  myftici : Icprc  decem  myfticedC 
carum  exempla: cor  numero  dscenuaa^.b 
Scfeqb 

N ^ Leprofi 


l^pcoH  dantes  k longi  , quid  dgnidcec. 

ai7.b. 

Lcprofos  curadiacerdocesroileric  Chiiftus. 
siS.a 

Id  kprolb  gratias  agente  notantur  odo. 

ibid. 

Ixprofus  gratias  agens  fuit  Samaritanas» 
qui  commendatur  a duobus.  118. a 

Ex  Icproijs  dcccm  noucm  ingrati » & vnus 
cantum  gratus  cur.  xxp.b 

Ecprofus  gratus  fuKalicMgcRa,alij  ludxi» 
quid  id  (igntficcc.  ibid. 

•Lcprofi  (idci  actribuUui  Cmztio  quomodo. 
119  b 

Eciiitaquid.  ji.b 

Ecaita  myllici  figtuficac  cuneum  Propheta^ 
rum.  ibid. 

Ecaica  deicendens  iignibcac  quemlibet  in- 
ferioris ordinis  mifcncordiam  non  im- 
pendentem fcd  lucrum  intcndcntcinjbid. 
Lex  quid.  i$.b 

Lex  data  m ]paradi(b  profecit  per  legem 
Moyli  >dcpvr  legem  Chridi  clf  conUun- 
luaca.  ipj.a 

Lex  monua  de  mortifera  quando.  109 .a 
Lex  ccilauit  non  fecundum  naturalia  fcd  fe- 
cundjumalta.  109. b 

Libellus  repitdi)  ludxiS  tantum  pcmullus. 
tto.a 

l\r  libclium  refudi)  extorquebant  Pharifxi 
potidimumlucrum.  ibid. 

Liber  viue  quid  de  quotuplex»  & cuiflcdi- 
dus.  i8.a.&b 

Lites  clericorum  concra  clericos»  Se  laicorum 
concta  clcncos  > de  e contra  funt  tignum 
dedrudionis  Ecclctiz.  |Oi.b 

Eoci  prophccaces.  7f.b 

Loculos  cur  habueete  Chriftus.  107.3 
Eouganinucas  Dci  duplex  » vna  procurata 
pei  intcrccdioncm  Sandorum»  vmiprout'- 
mens  ex  bonitate  propria.  i4i.b.d(icq. 
Loch  tempore  mtuidos  peior  quam  tempore 
NocjVnde  de  grauius  pumius.  ajj.a 
Eucas  de  Clcophas  fiicrunc  difcipuli  quibus 
apparuit  QinlUts  invia. 

Lucerna  ttiplex » prxdicacionis»  fedz  incen- 
tionis» dehooedx  Lonueclationis.  iib.b. 
de  Icq 

Lucerna  accenfa  ad  quxrend.im  dragmam 
Lue.  1 5.1igmtcat  incarnationem  Hlij  Dei: 
Item  prxlatum  Ecclciic.  1 89  b 

Lucernam  accendens  mulier  cd  Tapieneu 
Dei,vel  Ecctctia.  1 ^>P*b 

Lucris  mundi  deditus  ad  intima  fpihtus  non 
pertingit.  ij>8.a 

Lumbi  funcindrumenta  de  loca  concupifc^'** 
narum»  infemusrelpcdu  ccrli » 
legnum,  lundurx  inferiorum  de  fnper*o- 
rumivafailluriomim  dtibolicaxam » loca 
corrupriomimde  inftdionum.  1 td.de  icq- 
Lumbi  duplices  mentis  de  corporis.  11 7*3 
Lumbi  qua  ratione  nodn  dicantur.  ibid> 
Lupi  nouero  proprietates  mydicc.  6«b 
Lupi  funt  perlsiquutorcs  Eccletif  de  hairerici. 
ibid. 

Luna  dominatui  hlimidis»  de  fortiter  in  mul- 
ea  corpora.  j07.a 

In  Luna  tria  tigna  ante  iudicium.  j^.b.  de- 


Index  rerum^ 

claratur  idem  mydice  ift  laiciis. 
Luna  14.  Chridus  confccrauir. 
Luxuria  przcipus  cd  porcina. 

M 


JIJ.3 

i9^.a 


MAgidrt  benignus  Chiidns  ingearis  re- 
fert fnas  iliaminationes.  189^ 
'Maioracuranda  principaliter»  minora  tatnen 
non  negligenda.  94.a.dtb 

Malchi  auricula  aropicata  Hgnificac  fvnag^ 
gam  amicccnccm  aurem  qua  /pintuaiia 
debuit  audire. 

Mali  perfequuntur  iudos. 

Mtomona  quid.  a<4.b 

Manducare  de  bibere  coram  Oco  quid  Ec. 
if  j.a 

Manducatio  vera  duplex  devrraque  demo»* 
ilrac  vel  itarem  nature. 

'Manducare  de  epulari  quomodo  di&rant. 

i97a 

Manducatio  canrum  datur  pod  Jaborenk 
xx5.a 

Manducatio  fpirinialis»  id  ed  » dulcedo  con- 
templationis pod  laborem  adionis.  ibid. 
Manus  Chridi  lex  proprietates  babenc»quak 
pod  refurteCtionem  difcipuli  moadxaaic; 
i 64.3 

Manus  organum  inccUc£his>  de  organum  or- 
ganorum. ^ ii9J> 

Manus  impofitioqua  Chridusranabat»tigni- 
I ticaciotundUonc  pccnicencix.  I4d.a 

Mana  Virgo  fcinpcc  opuroam  partem  ele- 
gi e in  l^is  corpons  » anmxc  » merui , dC 
gloriar»  de  horum  omnium  figurz.  44.b»de 
leq. 

Mana  cledU  vt  foh  terribilis  vt  ea  diorum 
aciCS  otdmaca.  45.a 

Mana  habet  coronam  duodecim  dcUaium: 
ibid. 

Mana  habet  o£cia  nouem  ordinum  Ange- 
lonuu.  44«a 

-Man  a cd  nubes  paruula  vifa  ab  Elia.  ibid. 
Alaria  lUc  pixoncfaad  laborandiun  pro  om- 
nibus. 41.W 

Maiu  Ruch  mydice.  ibid. 

Mana  felix  qua:  cacer  ad  Marrhz  querelas. 

4..b 

Mana  nullam  mifciiam  aliarum  mulicmm 
habuit  in  lua  ftrcuodicate.  ibidi 

Maria  Icaulns  Salomonis , quem  fexaginca 
fortes  ambiunr»quuiam  fine  illi  explicatur. 
8i.a 

Man*  illuminationes  decem  , virtuofa  de- 
cem, pcxccpra  dcccm  , pnuilegia  decem» 
fulgores  gionx  deCem,  lingulares  graridt 
8i.a,defcq. 

Mana  Virgo  cd  arbor.  Sj.b.defeq; 

Mana  lacobi  qu*  fuerit.  i J 5^ 

Mana  quomodo  mollis  ad  pietatem.  b 
Mana  cil  vnica  mulier  qux  facit  confiitio- 
nem  m domo  Nabuchodonofor.  j6.h 
Mana  cll  hortus  in  quo  oritur  fru^os  omnis 
jfi.b 

Mana  ed  Caddlum  cuius  fortitudo  confidit 
inLx. 

Maria  drachmam  perditam  inucnit.  fj.» 
Matix  vugiAU  dignitas  EnguUris  iocccla 

At 


Index  rerum! 


& in  terra.  jj,a 

Maria  fua  cmuLitione  multos  choros  vtr« 
ginum  ad  czlibem  ntam  prouocauie.j7.b 
In  Maria  repenuntur  ctrnaculuro  , Icdus» 
mcofa,  fella  & candelabrum  ad  recipien- 
dum ChriAum.  j8.a 

Mariam  prarparaucrunt  vira  aAiua  Sc  con- 
templaciua.  jS.b 

Manx  vixpulchr».  I9.a 

Maria  amarum  marc  & illuminacrix  incct- 
pretatur.  ibid. 

Sic  di^ia  propter  quarnorcaufis.  jj.b 
Manx  oculi  licuc  columbx  fuper  riuos  aqua- 
rum. ibid, 

Maria  patulum  auditum  habet  prx  omnibus 
ad  audiendum.  40.a 

Marthx  nomen  ChriAus  ingeminat  in  Ag- 
num recordationis  nominis  cius.  4j.b 
Marcha  qux  nonf..dic,  (cd  Accit»  laudatur. 
4s-b 

Martha  myAici  cA  Maria. 

Martha  & Maria  royAicc  fignificant  vitam 
adtuam»  & conccmpbtiuam.  J4>b 

Martyrij  priuilegium.  ti6a 

Martyrem  facit  caufa.  j04.a 

Matrimonium  foluicur  inh.ic  vica»&non  cnc 
in  alia  ob  immortalitatem. 

Matrimonium  ipirinialc  inter  Deum  Cc  ho* 
mificm  triplex.  iio.&feq. 

In  Medio  difcipulorum  ChriAus  tefurgens 
cut  & quomodo  Acterit.  j6i.b 

Mellis  fauus  ChriAo  oblatus  quid  Agnih- 
ccr.  j66.b 

Mendicantium  ordines  probantur.  ^oo.a 
Mendicus  quis  proprie  & myAicc.  i5<>.a 
Mercenarius  quis  proprie.  >94  3 

Mercenari)  funt  Tudxi  femper  ob  fpem  mer- 
cedis temporalis  icruicnces.  194>^ 

Mercenarius  quomodo  dicatur,  qui  pro 
Aipendio  prxbendx  mulca  bona  facit. 
*94-a 

Metus  cadens  in  virum  conAantem  quis. 


Miflio  prxdicatorum  duplex,  qitxdam  ad  Iii- 
dxos,quxdam  ad  Gentiles:  in  pnma  nihil 
habentes  miAi » in  fecunda  iubcntiu  Abi 
dc  omnibus  proiuderc.  Ji?*b 

Mittere  prxdicacotcs,  magna  Dei  mifericor- 
dia.  4..V 

Vt  Mittantur  prxdicatorcs, Deus  vult  rogati, 
ibid. 

Ad  Mittentem  reuerti  debent  miffi,& ma- 
lum cAAgnu  qinndo  non  reuemmtur.i  {.a 
Mnx  dcccm  lucratx  quid . S7|.b.&.fcq. 

Mnx  dcccm  lucratx  , xternitas  , potc- 
Aas,  dmirut , qux  dcccm  generibus  com- 
prehcnduncur,& gloria.  »74-^* 

Mnx  quinque  datx  Adcli  feruo  fecundo 
quid.  17  5» 

Mnx  quinque  lucratx  quid.  175-^ 

Mna  vnacA  bonum  monadicum  , in  tribus 
partibus  animx  fuper  quaruor  paAioncs 
ordinatio;  mn.im  in  1’udano reponens  cA 
is  qui  nulli  prodcA-  • a-6.b 

Mna  vna  aufertur  quando  dona  monaAica 
pereunt  vcl  minuuntur,  i77.b 

Mna  pigri  datur  habenti  dcccm  mnis , non 
eadem  numero,  fcd  ffwie  :quia  beati  de 
malorum  bonis  gaudebunt.  ;i?8.a 

Mnas  decem  primus  feruus  habet  , id  eA, 
mnam  vnamex  dcccm  drachmis  compo- 
Atam.  ibid. 

Mna  aufertur  ab  eo  qui  non  vtinir  in  bonum 
proximi  gratiis  Abi  datis.  lyS.b 

Cum  mola  aAnariain  collo  fubmetAo,  pro- 
prium fupplicium  parricidarum.  iai.a 
Molete  , vile  & fernile  miniAcrium.  ajfi.W 
Mors  ChriAiacerbiflimaobtria.  . J49*b 
Mors  ftrlix  quam  dominus  facic  difpenfando. 
Ji4-b 

Ob  mortem  non  cA  abAinendum  ab  opere 
diuino. 

Mulier  cADci  fapientia  vel  Ecclcfia.  iSj.b 
Mulier  quaA  mollis  ad  pictarrm.  j7.a,9c  b 
Mulieres  cut  ad  fepuUruta  venerint  cura 


lOJ. 

In  MiniAiis  EcclcAx  fex  conAdcianda. 
i7i.b 

MiniArt  EcclcA*  quomodo  dtbeane  aAlimi. 

iz7.b 

!n  MiniAris  EcclcAx  reiU  intentio  requiri- 
tur in  fuis  fundbonibus , qux  conAAit  m 
quinque.  iZ7.b.&leq. 

Minuta  quidritem  royAic^  quid  minuta  duo. 
t99,b.^.  joo.a 

Mifcricordix  oAium  aliquando  cAclaufum, 
aliquando  perpetuis  repagulis  obtirma- 
tum.  6 5 .b 

Mifericoedix  tempus  neglectum  non  inue- 
nirur  in  vlcima  xgricudine-  66.z 

Mifcricordia  ve  Ac  ordinata»  tria  habete  de- 
bet,& qux.  io4.a 

In  Milia  cur  Sacerdos  cleuando  vocem  6c 
tundendo pe£lu$  dicat,Nubis  quoque  pec- 
catoribus. 

In  Milla  SylucAerprxc-pit  corpus  ChriAi  in 
linteo  mundo  poni , & cur.  })i  b 

In  Milfa  preces  additx  originem  h.ibencex 
ChriAifaiko.  ?ili.b 

In  Milia  cut  Epifeopus  dicat.  Pax  vobis. 
J6i.b  [ 


aromatibus. 

Aromata  & vnguenta  mulierum  miAici  quid. 

leq.  . , 

Mulierum  harum  verecundia  laudatur.  J54.b 
Cur  pcc  mulieres  ChriAus  rcfurrcdlioncm 
fuam  ApoAolis  nuntiari  voluerit.  J 5 1 
Mundi  lucris  deditus  ad  intima  fpirirus  noa  ^ 
pcningic.  ^ 

Mundirix  interiori  potifllmura  Audendum 
cA.  . 93» 

Munditia  acquiritur  pcrabieflioncm  immun- 
dorum, id  cA,  imuAc  acquifiti  & fuperfltii. 

Murmur  cA  detr.aaio  qu*  in  aure  fufurracur.' 

Mvatria  Adci  funt  abfeondita  propter  dcfcr 
aum  intcllcaus  noAri.  io.a 

N 

NAboth  vinea  ob  quam  occifus,  Achabde 
lezabel  explicantur  myAici.  1 
NccclTaria  ad  vitam  Deo  offerie  laudatur. 
too.a 

NeceAjtas  qux  facit  virtntcm^,  laudatur  i oe- 
neca  Sc  AuguAino. 

**  Nofte 


/ 


Digitiz(?d  by  Googie 


Index  rerum. 


'^acelHria  ad  vitam  Deo  offetic  laudatur.  | 
500UI  * 

NcccfTiras  qiue  facit  vircutem«laudatur  i Sc-  I 
neca  & Angullino.  aoo.a 

-Node  oranduro^die  ^ndicaodum.  $ii.a 
Nocdicsqui&  cticiicdidi.  au>b 

Nomen  fuum  facti  hitlptici  cum  defelo> 
quuntur,ob  humilitatem  ruppriroQt.45  6.b 
- Nomen  Icfus  mcl  in  ore>mclos  in  aurc& 
iubilas in  cordc»cx  Bcm. 

Nomina  feribuntut  in  libro  yite  duobus 
modis.  iSa 

Nomen  diuinum  fandificactir  in  nobis  fex 
modis.  $o.b 

Nomen  diurmim  emundatur  dc  poltnitnr  i 
nobis.  ibid. 

Koir.en  diuinum  fandificatur  ioriobis  per 
impuritatum  fcparacionem.  51. a 

Nomen  dioinum  coenofeitur  pet  obfairan> 
tium  ipfum  manifcftarioncm.  5 1 .a  & b 
Nomendimnum  fandiBcaturpcr  opera  row 
raculofa.  f t .b.&  (cq. 

Nomen  Dei  Fili)  quando  deferibirur  in  no> 
bis  ) quando  nomen  catlcftis  ciujcacis , dc 
quando  nomen  nouum.  ^t.a 

Nomen  diuinum  fandiBcatur  per  memorix 
imprcfliioncm.  5 i.b  , 

Nominis  diuini  fandificarionum  modi  fex» 
& eorum  caufa.  $ a a.&  b 

Nomen  i notamine dicitur»  &quomodo  no- 
men diuinum  notacUr  in  nobis.  5i,b 

Nomen  diuinum  quamuis  lic  multiplex»  ra- 
men  quincuplex  e(l  fecundum  relationem 
deitatis  ad  nos.  ibid. 

Nomen  Deus»  quatuor  operatur  in  nobis » ic 
fecundum  hxc  quadrupticiccr  nominatur 
5 i.b  &:  a 

Nomen  proprium  Dei  cft»qui  cfl»  & i eribus 
perBcicur , fciliccc  vcritaceenticacis.iden. 
dicate»  & Bonitate  : & quomodo  hoc  no- 
men in  nobis  fandiBcacuc»  & quomodo 
non.  j 4.a.&  b 

Nomen  lefus»  quomodo  in  nobis  fandiBca- 
cur>  & quomodo  non.  f 4.b.&  fcq. 

Nomen  Chrillus  > quomodo  participatur  i 
nobis,  quomodo  Pater  in  nos  illud  trans- 
fundit. 5 (.a 

Nomina  Dei  ex  Patie  in  nos  deriuaca  fandi- 
ficancur  quatuor  modis  ibid. 

Nomen  fuum  quidam  quaB  fandum  cele- 
brant. ibid. 

Nomina  alia  Dei  fune  Ia»  Sadai»Eloim»Ado- 
nai.  5J.b 

KoriciaDei  duplex,  fimplicis  viBonis  &bc- 
placui.  15  ra 

NuuiiTimi  6c  pruni  quinlm  fint,rcdc  expli- 
catur. 

Nudos  pependit  Chridus  ih  cruce  t cius  B- 
& ratib.  J45*a 

Nuinifma  cctifusquid.  j 

NuTnmularijqui.  ^^5*^ 

Nuptixadqrus  Deus  inuicat»  funr  qitintu- 
plicest  1^1 -a 


O 

Obdurationis  caufx  qux  potiflidix  Cnc. 
aoi.&fcq. 

Oculi  in  terram dcmifKfdeceot  verecundiam 
mulierum.  354>b 

Oculotumtencioqu^fuicindifcipuUs  in  via 
ne  Chndum  agnofeerent  quid  fuerit. 

5J7.a 

Oculus  Bguratncclledus. 

Oculorum  adus  myllicc  qui.  ibid. 

Oculus  ex  quibus  componitur.  po.b 

Oculi  duo»lcilicec  cognitio  veri &:  boni  pra- 
dei.  5>i.a 

Oculus  Bnyplcx  qiundo  : Se  quis  nequan^ 
ibid. 

Odium  amicorum  quomodo  prxcipiarac. 
i74.b 

Odicia  ccclcfiallica  dignis  funt  conferenda. 
95.1 

Oleum  feptem  fuis  proprietatibus  defignat 
tres  doces  animx&quataor  corporis  glo- 
rioB.  |x8.b 

Omiflio  triplex, obedientix,  temporis»&  gra^ 
cix  concefTx»&  quomodo  fiant.  ^0.4 
Omiifum  per  quod  debitores eflicimut  pro-> 
ximonim.  4o.b 

Omnes  vocat  Chtillus  etiam  lufticos»  id  eft» 
enormes  peccatores.  j.a 

Opera  bona  ntccflaria  ad  fUutem.  15  .a 

Operarij  i mercenariis  quonxsdo  di^raot»dC 
vndedidi. 

Opus  milicix Chriflianxduplex » ipiriniale 
& corporale.  lii.b 

Opus  tribus  perficitur.  t Sd.b 

Orantes  aliquando  audit  Deus  & tefponder» 
fcd  non  cxaudic.aliqoando  audit»&  ref- 
p6ndcc,icd  exauditionem  difrerc : aliqnan* 
do  fiaiim  exaudit : aliquando  exaudit  dc' 
fidenum  ante  clamorem. 

Orandum  pcvlcucranter.  dd^.&<*7.a 

Orandum  pie , .5c  pro  fc » & donum  viitutia 
ad  merituro  cfi  petendum.  67 a 

Orans  pro  alio  aliquando  exaudicnrtdcSan- 
Ai  femper  pto  {eexaudinneur.  ibid. 
Orare  quare  inducitur  Dominos  ftatim  poft 
hi  lloriam  Marchx  & Marix.  45  .b 

Orandicxcrnplum  Chrifius  dedit.  ibid. 
ad  Orandum  duo  exieunrur»  cordis  invnum 
colledio»3cdifciplinxad  mentem  reuoca- 
cio.  ^A 

Orationis  diffinitio , modus » virtus»  Sc  mo- 
dus corporis  in  oratione.  4d.b 

Orario  prodctl  ad  remonenda  mala  & adi- 
pilccnda  bona  animx  Sc  corporis.  46.b.Ac 
47.a 

Orarioms  Dominicz  diuifio.  ^o.b 

.Orationis  Dominicx  petitio  prima  efi  boni 
diuini.  ibid. 

tn  OraciOiie  remiinmtur  (ria»perfeueranri^ 
humilitas  fimplicicas.  i}7.&fe^. 
Orare  femper  quomodo  debeat  inselligL 
Nota  138.4 

Orationis  triplex  diffinitio.  141  .b 

In  oratione  multiloquium  qiiomodo  ea- 
uendum.  i4z.a 

^rare  apud  le  qaid  fit.  ibid. 

Oratio 


Digitized  by  Gc 


Index  rerum. 


Oratio  PHarif^i  culpabilis  in  quatuor,in  prin-  i 
cipio,  progrcflu*  finC)&  in  co  quod  fub  in-  | 
cclligicur,  , i4X.b 

Orationis  condiciones  quaruor  > quas  Chti- 
ftiii  cicmplo  fuo  docuic 
iiS.b 

Ocacio  Chrifti,  tfan5fcr  calicem  &c.  quomo- 
do incclligcnda.  j 

Oracio  hxc  rationis  fuit,  non  Icnfualitans. 
ibid. 

Ordines  feptem  cum  Epifeopatu  funt  odo 
gradus*  Ezcchiel.  45.  quibus  ad  remplum 
afccndicut. 

Ab  Oriente  & Occidente  & Aquilone  & Aii- 
Uro  venire  in  regum  Dei, quid  Hc.  ij4.b& 
fcq. 

Oftium  quod  ciatider  patcrfamilias  , cum  in- 
rraueri  t,quotuplcx.  i ^ i.b 

Oftium  illud  quoties  claiid-atur.  ibid. 

Ouis  inuenta  eft  quando  a periculo  erroris, 
(alliata  cft.  i87.b 

Ouis  proprietarcj,  iImpUcicas,  innocentia  & 
vtilicas.  i85.b 

Oues  centum  ftgnilicant  perfedionem  abfo- 
lutam.  i8(.b 

Oues  nonaginta  nouem  funt  Angeli  beati  & 
omnes  boni : quia  numerus  nonaginta  no- 
uem lignibcac  omnes  modos  pcc^dionis. 
Nota.  ig{».a.&feq. 

Oues  100.  fune  peifeda  ouium  pollcftio. 
i8rb 

Oues  referuntur  ad  ilmpUcitarcm  ve  fint  fine 
plica  mali.  ibid. 

Ouis  vna  perdita  eft  genus  humanum.  i96.i 

P 

P Allium  iiifticix,dccorisdioneftatis-  184.3 
Palpabilitate  corporis  fut  oftcndic  Chri- 
tus  veritatem  refurredionis  fux.  $54<b 
Panem  accipere,  frangere,  & porrigere  ad 
Chrifti  exemplum  in  hofpicio  myftice  qlud. 

3 61. a 

Panem  cur  ChriftiM  in  nonus  acceperit  }• 
rationes.  • }»7-b 

Panis  rriticeus  (olus  eft  materia  £,uchiciftix. 

i 1 8.a 

Curita  Chriftus  inftitueric.  ibid. 

Panem  noftrum  quotidianum  &c.  In  hac  pe- 
titione notantur  (ex.  57>b 

Panem  noftrum , per  ly  noftrum , tria  in- 
tclligunruc.  38.1 

Panis  noftee  quotidianus  quis.  f7.b 

Panis  quare  cor  hominis  confirmer , & panis 
de  fumcnco  folus  dicitur  fusplicitct  talia. 
57-b 

Panem  petens  petit  omnia » qux  fune  ad  vi- 
taro neceflaria.  ibid. 

Panem  (andi  curo  magno  timore  nunduca- 
mnty  yS.a 

Panis  quem Lucas  dicic  quotidianum,  Mat- 
thxus  dicit  luperfubftancialcm.  yS.b 
panis  vitra  necefiltatemrcleruatus  piKtcfcir, 
& putredo  in  vermes  conucefa  mordebit  cor- 
pora 6c  animas.  ibid. 

Panes  fpiritualcs  3.  funt  quotidie  neceftati|, 
fcilicet  iDcelledus,afrcdus,  te  facramenri: 
|ii  funt  tres  panes  quos  petimus  accoituno* 


dati  ab  amico  Deo  patre.  ibi^ 

Panem  Deus  dac,  <Sc  non  accommodat.  66. a 
Panes  tres,  difcrecio  morum,  cligibilium, 
perfedio  amoris.  643 

Parabola  Ixp^  vcriracem  conciner.  i4o.b 
Parabola  centum  oumra  inducitur  contra 
Phanfieoium  crudelitatem.  1852 

Parabola  <ic  decem  drachmis  inducitur  contra 
ncgligcntiam  (ctibarum  & Phacifarorum. 
i88.b 

P.irabola  de  filio  prodigo  inducitur  contra 
auaxiciam  Pharifxonim  & fcribanim.  ibid. 
ParaboU  de  muliere  habente  la  drachmas, 
eft  de  inuencionc  & reftiiucionf  primx 
imaginis  in  homine.  189.2 

Parabola  de  filio  prodigo  oftendit  quambe- 
nigne  peccato  rediens  eft  fufcipiendus. 

1 90.  a 

Parabolis  inftruerc  homines  eorum  naturx 
accommodum.  148.2 

Patadifi  acceptio  quocupicx.  347 -b 

In  parafccuc  cuc  triplex  fiat  adoratio  cruci- 
fixi , & poftea  publice  crux  omnibus  ado- 
randa proponatur. 

Parentes  debent  chefaurizarc  filiis.  191 -a 

Paruulisnon  paruis  fit  rcuclacio.  .ao  b 

Paruuli  Chriftoof&rri  fbliti.  i4f>b 

Paruuli  habiliores  ad  receptionem.  Dei  per- 
fpicaciores  ad  nocitiam  Tapientix  Dci&  ad 
rcuclaciones  magis,  donetl  246.3 

Paruuli  veraces  funt  & iniuiix  immemores. 

* 146.3 

Paiuulos  i Chrifto  arcentes  increpat  Chri- 
ftus difcipulos.  i45«b 

Pafcha.  7.  modis  accipitur,  31  j.b 

Palclia  manducare  in  Chrifto, quid.  3i6.b 

Paftionis  Chrifti  myftcrium  difcipqli  cur 
non  intellexerint.  254.b 

Pallio  Chrifti  omnes  mouet  ad  compaftlo- 
netn.  i6i,a 

Paftor  fummus  pollidec  centum  oues.  1 8 $ .B 
Pater  xtemus  eft  talis  icfpcAu  fili)  & homi- 
num non  autcro-aliarum  rerum.  19. b 

Pater  eft  nomen  fontis  naturx,  & nomen  af- 
ficdus.  47  .b 

Patrem  Deum  efle  egregii  oftenditur.  ibid. 
Pater  eft  qui  aliquid  habetinalio.  ibid. 
Pater  Deus  eft  percreationem , per  aflimila- 
tionem&  per  adeptionem.  ibid* 

Partem  Deum  nominate  non  poteft  inglo*- 
rius  homo.  4^.b 

Parer  hic  omne  ad  nos  oftendit  ios , & boni- 
tatem patiis.  fo.a 

Pater  ad  filium  eft  nomen  honoris , & r eue- 
ccnrix,&  fiducix.  ibid. 

Pater  cxlcftis  dat  vnicuique  homini  liberam 
voloncaicm.  , i^i.b 

Pater  poteft  f^ete  fecuum  filium  dpmus. 

Patientia  , chariras , 6c  humilitas  , quam 
diucrfis  modis  dicantur  radix  & cullos  om- 
nium virtutum. 

Paucitas  faluandorum.  15  1.  a.qux  probatur. 

ex  quinque.  * 5 

Pauperibus  etiam  interdum  delicata  danda. 
i6).b 

Paupccesqui.  164-* 

Pau  peccatis  confilium. 

Qo  faupeubijj 


Index  rerum" 


l^npchbtts  <^aibu)  6c  quomodo  danda  elee- 
fyna.  ’»49-* 

paupertatis  religiofx  prarmia  hic  & in  alia 
■ vita.  i5t.a 

Paupertas  primis  EcclcHc  ptcdicatoribus 
confulitur.  fi4.b 

Pax  cariellis  quz&  quomodo  in  terram  de- 
scendat : pacem  Chriilus  non  habuit  quam 
tamen  munJo  attulit.  i .a 

Pax  bono rum&  maiorum  quomodo  differant. 
t}(.b 

Pax  duplex, bona  & mata:  illa  fextuplcx,  hxc 
tnplcx.  j6a.b.jdf.a 

Pax  quid,  & quibus  profit.  ^.a.&b 

Pacis  ftlij  qui.  9.b 

Pax  quonx^o&fitper  quos  requiefeat.  ibid. 
^Pax  optata  indignis  reuerticui  ad  prxdicaro- 
res.  ibid. 

Peccata  venialia  in  inferno  ratione  mortalis 
adiundli  punientur  in  aitcmum.  i 38.b 
peccata  feptem  capitalia  falfa  fpecie  vimi- 

• cis  indura  funt  Ipecm  Tpuitus  nequiores. 

7i.b 

Peccatores  recipir  Deus  tribus.  >4S.b 

Peccatum  eft  materia  flainmx  infernalis. 
H7.b  . ' \ 

Peccata  ciccorum  Deus  hic  punit.  iiS.a 

Peccatur  in  proximum  i.modis.  aai.b 

Feccarorem  quam  benigne , magnifice  9c  lar- 
ge Deus  fufcipiat.  190  b 

Peccatoris  conuetfionem  operatur  Deus. 
185.1 

Peccaum  irremiflibiic.  I04.b 

Peccata  fune  debita  j debitores  fumus  Deo  cx 
omilfo,  & commiHo.  6oa 

Peccatis  finguhs  pornx  proporrionatxin  in. 

• femo.  J54-a 

Peccatores  funt>  qui  fine  tniuna  alterius 

habent  deformes  a^s.  i S4.b 

Peccatores  recipit  Chriftus  larga  benignitate, 
V dulcifEma  charicare  Sc  gratiHimo  fmu  mi- 
fcricordix.  1 $4.b 

Peccatores  magni  in  pcenirentia  fiequenter 
< deuoriores  lunt  quam  tepidi  iulli.  aco.a 
Peccatrix  apptopinquauit , quando  ftetit  rc- 
crorfum  citea  pedes.  iS5.b 

Pcccatiun  redundat  in  verecundiam  fandio- 
rum qui  ctsltim  vocantur.  ’ ' t95>a 

Pc-ccanim  ccfi  aliquid  dcledacionis  ha^ar, 
hoc  ipfum  non  nutrit , fcd  conuertitur  in 
tormentum  & venenum.  i94.a 

Peccatoris  cufioivndcjdt  quid  Significet.  5 5 o.b 
Peccatores  tunfio  quid  moralicor  & myflici. 
144.3 

Pecunia  & peccora  quomodo  dicantur  con- 
iundla.  ' »9X.b 

Pedes  duo  quomodo  calccunentis  minuan- 
tur. J97.4 

Pedes  Chrifli  quinam,  9c  qu.ales.  3^4*b 
Pedes.  Chrilli  myftici,  Milericordia,  & veri- 
tas. 5^4<b 

Percutitur  proximus  triplicteer,  verbo , ver- 
bere, & malo  exemplo.*  IJO.b 

Peregrini  proprieraces.  J58.a 

Pcregrinario  homims  i Deo  in  quo  confiftac. 
• 191-a 

Pcrfcdionis  altitudo  duplex,  vna  incontera- 
' piatione,  aha  in  adrionc  coniiSlcns.  i78.b 


Perfedhonisbeatitudononcftcancom 
fcd  etiam  vix,  d8.4 

Peifedfionis  confilium  quod  in  paupertate 
confidit,  i Chnfto  datur. 

Perfectttio  duplex  ante  ChtilU  aduentuin; 

Hierofblymitana&Antichrifti.  i$i.a 
Perrinatia  hxc  iniqiix  voluntatis  & prxei* 
pue  in  damnatis  cft  vt  peccandi  habeat  de* 
fiderium.  19I*^ 

Pcdilencia  vnde  oriatur,  pedilentiarunt  mala 
exemnla.  . joj.* 

Petitio,  libera  nos  a malo,  addita  aMarthzo, 
quare  non  ponatur  explicire  a Luca.  ^3.^ 
Pccinocdmoie(U4jnodis- 
Peribilium  omne  genus  exponitur. 

Petitio  fecunda  , aducniac  regnum  tuum » 
tria  continet  petenda.  5<.b 

Petitionum  de  amotione  mali  diuifio,  5:  fuf- 
ficiencla.  * 59.b 

In  petitione,  dimitte  nobis  debita  nodra, 
quatuoT  notantur.  59J> 

Petere  fuphaterqiiidl  (o.a 

Petrum  rcfpcxit  Chriftus  non  corporaliter* 
fcd  fpirirualiccr.  3$4>a 

Petrus  ter  Chnftum  neganit,  fetoel  in  domo 
Annx,  bis  in  domo  Caiphx.  33  a.  a.  8c 
feq. 

Petrus  ad  galli  canrum  conuerfus  deflgnac 
peccatores  conuerfe»  ad  vocem  pr^^cato- 
ris.  33  3-*> 

Petro  quando  apparuerit  Chriftus.  356.3 
Petrus  adliuam  vitam  fignificat,  loannes  con- 
tempbciuam,  cur  hi  duoclt^  ad  paran- 
dum pafcha.  }i5.b 

Petri  & fucccffbnim  fides  finalicet  non  defi- 
ciet. }t6.h 

Petum  cur  Ubi  Deus  perroiferit.  3 i6J> 
Petrus  on  Chrifto  reuelanti  peccacum  credi- 
rir.  517^ 

Perro  cur  Chriftus  peccatum  reuclaucrit. 

■ 3 *7.a 

Petrus  an  in  priftinam  dignitatem  cefticutus 
fic  per  peenirentiam.  3 17.3 

Petri  zelus,  fcd  non  fad^ipiinboitocommen- 
datur.  3|i*b 

Petro  cur  ter  dicatur  pafce.  1 i8.b 

Pharifxi  & publicani  dtfcrepans  ajccnfus  in 
templum.  340.$ 

Diferepansorario.  a4*< 

Difer^ans  linis.  145<a 

Pharifxi  orario  plena  falfiraribus.  14.&  feq. 
Pharifxus  bcftix  fimilis.  342.4 

Pietatem  Dcidcfcribit  Apoftolus.  184.3 
PiUtus  in  monte  garifimcul  mulcos  interfe« 
ceric.  1 39«b 

Pilatus  & Herodes  cuc  fuerint  inimici. 
I39.b 

Pilatus  quinque  media  adhibuit  ad  Uberai^ 
dum  Chriftum.  34<>>b 

Pifeinus  Comeftio  Chtifto  & Apoftolis  fami- 
liaris. <•  - jdf.b 

Conducit  ad  caftitacem.  ibid. 

Pifeis  nwftice  quid  fignificet.  366.4 

pifeis  affus  cft  Chriftus  palfus.  366.3 

Fifeis  afii  partem  Chnftum  comedifTe  quid 
fignificet.  5^5-^ 

Pifeis  eft  nutrimentum  frigidum,  & fidem 
formatam  fignificat. 

■ ^ • Plorant 


DigitizaS  by  Google 


Index  rerum. 


Ploitac  Angeli  pacis  qoando  aliquis  fandus  j 
peruerticut.  iSS.b 

Plus  poreft  ei&  nomen  & aduecbium. 
)oo.a 

Pluuis  fignam  quod. 

P<ma  duplex,  damni  & icnfus.  177. b.  6c 
a78*b 

^<enainiemiduplex,damni&  (enfus.i5  j.a.& 

Perna  non  recipientium  Euangelium  cui 
maior  (tc  poena  Ibdomirarum.  1 5 -a 

Pimiceotiam  condignam  agere  eil  valde  dif- 
6cile«  iSSib 

Ponicentic  tempus  abbreuiac  Deus  cum  vi- 
det fe  fruftraexpedare. 

Ptmicentia  perfecia  rara.  i88.b 

Polygamia  exparte  mulieris  aliquando  con- 
ceua,  cx  parte  viri  nunquam.  a94-b 
Porcus  luxuriam , & auariciam , & gulam  fi- 
gnificat. 

Porcus  didus  quafi  fpnrcus  vel  fputiusde 
eftquanmonftrum  in  naturi.  191*^ 

Porcus  fecundum  legero  eil  animal  immun- 
dum dc  quare.  ibid. 

Porci  fune  dumones  qui  fpuiciriisdclcdan- 
tur,  ‘ 9J‘® 

Porcorum  proprietaces  plures,  & quid  Hgni- 
ficcnr. 

Pono  vnum  eft  necc0arium,daos  habet  fen- 
fus,  4i»h 

Pont  angufta  triplex, Ecclcfi*,  grati*  & glo- 
ri*. I j I .b 

Portariuit  Chriftum  multi,  fingularirer  virgo 
Sc  crux,  & ideo  fmgulariccr  coluntur. 
8^b 

Portate  Chriftum  rayftici  quid.  84.b 

Portio  , quam  accepit  filius  prodigus  i patre 
cft  bonum  naturuc.  191. a 

portio  quam  filius  iPatrc,id  eft,  i Deo  pc- 
ttt,qu*fit.  19 1. a 

Potentiam  faciendi  non  cfle  in  fe,(edin  Patre 
rccognofcit  Filius.  *9J'* 

Poteftas  Chrifti  vnde  cflet,  ob  tres  caufas 
xmulos  docete  noluit.  i888.b 

Poceftas  & bonum  otnne  aDco.  *7‘* 

Poceftate  abuti  quid. 

Poreftas,  & potentia  in  quo  diflerant.  ibid. 
Potcftate  vtendi  modus. 

In  poteftate  non  eft  gaudendum. 

Przcindio  Chrifti  adaduentumquid. 
Frsdicacores  gallis  comparati. 

Pnedicationis  officium  quibus  committen- 
dum. 9?*^ 

praedicandum  Euangelium  gratis.  5o.a 
Pxzdicatotes  omnes  fignificanturper  frruum 
inuitantem  ad  nuptias.  idS.b 

Ptsedicatores  dcbentnutti. 
i^dicatores  miffi  debent  efle  ficut  agui. 
5-^ 

Pr*dicatPres  non  debent  inhiare  lucro. 

^nedicatores  vidum  fibi  compctcnrcm  pof- 
fo»t  eligere.  , . . u'“ 

Pi*dicatores  debent  pacem  fuis  holpitibus 
precari.  9** 

Pisedicatotes  paCem  annuntiantes  fimilds  co- 
, lorob*.  9*h 

]^isdicatores  non  debent  difeurttre  per  do- 
P.^lk*AUlM  £f*dfii.  DXtiCn 


ibid. 

ty.b 

xxj.b 

5H-b 


, mos.  lo.a 

Praedicatori  iure  debetur  merces.  io.b 

Pr*dicator  debet  efie  contentus  fiicuUatibus 
hofpitis , infirmus  caraen  poccftpcccre  alia 
quam  fimus.  10  a 

Prcdicatoris  merces  duplex.  lo.b 

Przdicatoc  jMCcft  aliam  domum  adire  , cura 
vna  non  (ufficit.  it.a 

Pr*diC3Cores  aliquando  laborauerunr , ne 
grauacent  hofpires.  ibid. 

Prcdicatoribus  iubetur , vi  primo  intrent  ci- 
uitates. 

Prxdicatores  quomodo  rccipiancui.  1 1 .b 

Przdicatores  cibo  appofico  contenti  ede  de- 
bent. ihid. 

Prsdicator  debet  prius  in  hofpitio  infinui’* 
tates  animi  curare.  1 1 >b 

Przdicatores  puluerem  pedum  excutiant, 
cum  non  recipiuntur.  1 i>h 

vsKlaii  maliSc  indodli,  terribilia  & auftera 
continuo  minantes,  caulant  famem  & ter- 
rores dccrelo.  )Oj.x&  feq. 

Przlacio  Ecclcfiz  qualis  modo  fir.  j 1 $ .a 

Prclatis comperunirria,  illuminare,  incen- 
dere, perfr&i  operari.  1 1 8.b 

Prziatis  pr*  omnibus  vigilare  competit. 

I to.b. 

In Pnelatoseligendiviri  fpirituales, ecfi  finv 
plices  intemporalibus.  X95.a 

Przlacorum  poriffimum  officium  eft  arare,  & 
boues  pafcerc.  iS4‘b 

Prziati  Ecclcfiz  interdum  funt  lupi.  7.4 
Przlati  Ecclefizfiepe  valde  tlcriles.  i9t*a 
In  presbyteris  primo  requiritur  fandkitas. 
i.a 

Przfuracntcs  de  propria  tuftitia,  nefeiunt  fa- 
crarticnta  Dei  in  gaudiis  cordiura.  i98.b 
Prrfumptaiuftiriacompafljonem  n6n  haber, 
(cd  indignationem.  <99.8 

Przfumpta  iuftirianon  reputat  fcoftendilTe 
nili  magna  committar  fcclcra-  aoo.a 

Princeps  Luc*  18.  Chriftum  interrogans,  an 
bona  fide  proceflerit.  x47-a 

Ptouidcntiadiuinaprzdiffiniuie  res  omnes  & 
circunftantias  fururas  quo  tempore. 
4j'.b. 

Prouideoti*  labor  exercendus-  1 1 i.b 

Prouidentia  Dei  erga  roinifttos  veteris  & 
noni  tcftamenti. 

Prouidentia  nunquam  deficit  in  neceftariis 
fubifiiniftrandis  , & fi  deficeret , quaic. 
ibid. 

Prouidentia  & cura  quam  habet  Deus  de  mi- 
nimis rebus  iuftocum.  loi.b 

proximus  quot  modis  dicatur.  i8.b 

Proximi  nomine, tenus  nonnulli.  34*a 

PfiilccriumChriftiftmc lyo.Vctfi  P(almi.i4. 

)49.b  , 

Pfcudo-Chrifti  multi  ante  excidium  Hierofo- 
lymitanum#  jot.b 

Publicani  oratio  coommendamr  i pluribus. 
144-a 

Publicanus  quis- 

Publicani  duplidter  peccant  contra  iuftitiaro 
i6£.a 

Pulfantibus  ad  oftium  & dicentibus,  Domu» 

aperi  nobis,  cur  dicatur , Ncfcio  voi. 

Oo  a 


pulice  ndo 


Index  rerum.’ 


Pulfando  »A  oftium  quomodo  iHud  nolis  I 
* aperitur.  £S.b  ' 

Purpura  5c  byflus  quid.  Item  myfticc  quid 
XI  i.a.^  b 

Q, 

QVjcftioms  propofit*  i lcg»rpcrito  Lue. 

lo.^nfus.  X5«a 

Quorrendumeft  diligenter  fapicnret,  & 
cum  humili  inrcUcdlu  » & cum  pietate. 
67.1. 

Quxrcndus  Deus  quonuxio.  i^o.a 

Quserit  Deus  hununes  quatuor  modif. 

idp.b 

R 

RAdix  iuniperorum  conferuat  ignem  prx 
omnibus  lignis. 

Recedere  a Deo  quid  fic.  I5I*^ 

Reficitur  Dominus  in  boois  pcenitcntiiuu. 
'185. a 

Refe&io  rpitinuhs  Se  exterior  qiuenam  fit* 
X20.a 

Regnum  Chtifii  duplex  , temporale  Se  fpiri- 
tuale:  hoc  putabant  Pharifiei  Chrifium  in- 
choaturum cum  iret  in  Icrufalcm,  qui  et* 
ror  excluditur  i ChrilloLuc.i8.x  ju.a.&  b 
Regnum  fpitiriuIcChrifli  focmalitcr  confi- 
uir  in  Icientia»  vimue  & aAibus  iuilitix» 
maccrialiccrlln  fandis.  xjo.b 

Regnum  illud  efi  viiiucrfale  per  totum  mun- 
dum. ibid. 

Regnum  cariorum  quatuor  modis  acquiri- 
tur. aop.b 

Regnum  coriorum  rriplex  > fcilicct  Chrifinsj 
vita  ztertu  ^Se  Scriptura.  12 .a 

Et  fingula  horum  quatuor  modis,rcilicet«ef- 
fcdi  ue>  matcnalircr,  formalitcr  Se  finaliccr. 
ibid. 

Appropinquatquadruplicirer.  1 1 .b 

Regni  vircus  confidit  in  tnbus , & opus  cius 
in  tribus.  5i>.b.&:^cq. 

Rcgnnm  ntum/ly  tuum  tria  continet.  J?.a 
Recni  diuifio  difponicad  eius  dclltudionemi 
iuureiusvniocficaiifa  cdfetiuuoois.yx.b 
Regnum  quid.  ibid. 

Regnum  diaboli  non  cd  proprie  tegnum. 
7i.a 

Regis  e(l  ad  bellum  procedere  > fcd  non  om- 
nis. iSo.b 

Rei  vr  plurimtmi  pledebantur  extra  ciuita- 
tcm.  i43*b 

Remittere  ofienfam  proximo  quando  de- 
beam. ai|,b 

Renuntiare  Se  relinquere  quomodo  didin- 
guantur.  iSab 

Reprobationis  demerita  quz  poiiflima  fint, 
aoi.a&leq. 

Rcfitrredio  integra  corporis  aficritur.  jos.a 
Refurredionis  ventarem  CImdus  demon- 
drauir  triplici  renfui&  rationi.  }6.b.&  firq. 
Refurredio  mortuorum  dcmon(\ixtur  h 
ChtidojCuiiis  demondrario  fundatur  fupci 
trespropoficionei.  ip^.a 

S. 

SAbbaihum  ad  quietem  aduiorum.  42. b 
Sacerdotis  officium  cd  curate  infirmos. 
ji.:i 

Sacerdotium  veteris  legis  non  potuircurare. 
ii.b 


Sagina  quid  denoter.  ieo.a 

Salis  vellicas  > infatuario , inucilkas  pne  om- 
nibus, & hcc  myftici  dcclarancuc.  iSi.b 
Salutatio  qualis  prohibeatur  pcxdicacotibus. 

In  Samaria  & Galilqa  quare  Chridusmiraca- 
la  fecerit  > tk  eodem  difcipulot  miferic. 
xi6.a 

Samaritani  commendantur  i duobus.  ii$ji 
Samaritanus  cudos  intcrprecacur.  ^x.a 
Samacicam  7.  beneficia  ad  liceram  Se  myfti- 
ce.  ji.b 

Samaritanus  vnodic  nunfit  apud  (cmiuiuum, 
&cuck 

Samaritani  Chridi  altera  dies  qux.  |j.b 
Sanae  Chridus  infirmam  vifione  , vocatione» 
allocutione,  iSc  manus  impoficione.  1 4l».a 
Sanguinem  Chndus  quinquies  effudit  ad 
quinque  frudus  nodros.  } ip.b 

Samfon  cura  portis  Gazz  figoca  Chhdi  re* 
furgcntis. 

Sapientia  quid.  |8.b 

Q^id  veradt  fialfa  (apicntia&  priuiencia.ao.a 
Sata  tria  fannz  roydice  quid.  1 (o.b 

Satanas  inctrpic  m ludam  intrare  inBethania, 
Se  m cenu  cum  cora  malitia  incroiuir. 

JI4J 

Scandalum  quididuplex , adiuu  & paUiuum: 
adiuiim  itcriira  duplex,  pafifiuum  rriplex» 
Se  quid  hxc.  a 10.&  fcq. 

Scandalum  aliud  datum , aliud  acceptum, 
xxi.a 

Ob  fcandalum  vitandum  dimittenda  funr 
licita»qu2  non  fune  de  veritate  vicz  » do* 
drinz&ittdici).  xaiuUi 

Scribarum  ambitio  Se  auaheia  carponnu. 
298.3 

Sciibarum  peccata  ob  quatuor  caul^  gnuiiis 
punientur.  a^Rb 

Semen  viri  licet  aliquando  noo  fit  efficax  ad 
gcncranoncm»taracn  cd  efficax  ad  matri* 
cisalteraticMiem  :vnde  filius  fecundi  viri 
fiepeed  fimilior  priori.  294.2 

Sepuiri  Chndidcfcripcio.  Jfi-b 

St.puIturrofficiumChridoexhibirum  com- 
mendarur.  55i.a.b.|fa.a 

Septtichrorum  zdificario  non  reprehenditur, 
fed  intentio.  9dJ> 

Ad  fepulchram  cur  mulieres  venetine  eam 
aromatibus.  95  5*2 

Aromata  harc  virtutum  odoces  fignificant. 
ibid. 

Ad  fcpulchfumiit  rpimualiret»  edi  tumui* 
cibus mundiDcumquzrerc in  fccrecocoo- 
(cicncia^  555*> 

Ad  fcpulchrum  veniendum  cum  tribus  vu* 
gucncis  fpiritualibus»  copun^Uonis,  deuo- 
tionis  Se  gratiarum  a&ionis , rcprzfencahs 
per  vngiicnrumMagdalcnz  Luc.7.1oan.ii. 
& lofiph.Ioan.19.  55)*&fi^< 

. Septies  quomodo  peccatur  in  fratrem.  2 1 ;*a. 
& fcq. 

Septuaginta  duo  difcipuliirano  numeri  du- 
plex, 1,2 

Septuaginta  d uo  cut  bini  miccancut,  eres  ra- 
tiones. a,b 

$epru.2ginta  duos  quare  mifit  Chridus  ante 
faciem  fuaro.  9>a 

SequcU 


DigitizerJ  l;y  CoOglc 


Index  rerum; 


Sequela  CFirtfti  c6nliftic  in  tribus.  i49*b 
Scqumi  Chritlu  Apoftoli  quamor  tnodts.i  5 i.b 
Scrupltitiduorum  alz  ^I*x. 

Serpens  exaltatus  in  paio  fuluans  i mocribus 
venenatorum,  cft  prudentia  fpiritus  exaltata 
in  palo  crucis  fanans  a nxirfu  prudentix  ani- 
malis 176.1 

Scruilia opera  quxnam  fine.  i4?.a 

ScruusHdelis  citatus  a Domino  comput.atio» 
nem  fuam  ante  pratparouerat  quadrupliciter, 

6:  ideo  confidenter  acceflit  dominum.  X7J.1  b 
Senimn  porcll  facere  lilium  domus  pater.  1 95.3 
Siliqu.inarnraliter &mylbc^  quid.  i9f-b 
Signa  quinque  benignitaris  patris  in  fufci* 
piendo  6lium  prodigiun.  i95d> 

Signa  quando  licite  quoeranmt  a Deo.  87  b 
Signum  triplcx,fcilicet  humilitatis,  munditia*, 
de  inBnnitans.  ibid. 

Signum  in  feripruris  quid.  joa.b 

Signa  in  folc,luna  & ftcllis  quxnani  fint  futu- 
ra ante  iudicitun  ; eadem  myftic^  dccUrantur 
inclericisdatciSjrcligiofis.  jcd 

Sunooix  vicium  teprchcnditur.  i 18. a 

Simoniaci  ccprzfcntancut  jfcr  vendentes  co- 
lumbas io  templo.  i8{.a 

Simonix  vitium  plus  cft  in  Ecclcfla  quam  in 
fynagoga.  i8j.b 

Simon  crucem  j :>tcans  poft  Chriftiim  ftgnifi- 
eat  gentiles  paffionis  frudum  habituros  an- 
ce ludxos. 

Siiuon  angariacus  fignificat  cos  qui  in  vir» 
patiantur. 

Simplices  plura  vident  in  fcnpeura  quam  mul- 
ti dodoresde  pr.Tdicatores.  »4*® 

Sinapi  granum  deferibitur  & cius  propriet:» 
fidei  applicatur.  1 49-b 

Sinus  Abrah.x  quis.  ai4*b 

Sinus  Diaboli  qui  de  quot.  iiy.a 

Sinus  Abiah»  quomodo  in  tenebris.  ibid. 

Sodomiticum  peccatum  exaggeratur  i qua- 
tuor.  i)i'b 

Cur  igne  dcfiilphurc  punitum. 

Sol  caufa  generationis  de  corruptionis.  J07.a 
Sollicitudo  multiplex , improba.fnffocans  qui 
in  quinque  inucnitunnoA  improba qux  etuin 
habet  quinque  modos  , mifcrabihs  qu*  eres 
habet  pra.'Cipuos,optima  qu*  habet  qtutuor. 
iio.a.dcb 

Sollicitudo  qtixcfl  profcdns  adbonum,cft  du- 
plex, ad  bonum  in  ai!cdu  & ad  bonvim  in  in- 
tcllcdll.  f 
Sollicitudinis  partes qux. 

Sollicitudo  mediocris  bonorum  temporalium 
* adhibendo.  ji4.aJifcq. 

- Spiritus  fandus  datur  dupliciter , ad  gratiam 
fandificantem  & ad  gratias  gratis  datas.  1 o^.b 
Spiritus  fandus  non  cxcludictu  per  ly  , nemo 
nouic  parrem.  • 

•Spiritus  fandus  procedit  i filio.  J6?*b 

De  Spiritu  adoprionis  multa.  4*-^ 

Spirau  hocmoucntur  animalia  Dei  fcquentia 
fpiricum. 

Spiritus  Patris  dat  cognitionem  per  intelle- 
dum  & affedionem  per  charitatem.  48.0  b 
Spiritus  docet  poftularc  , de  in  fpiritn  peten- 
dumcft,&fpmtus  datur  petentibus.  4.b 
Spiritnqucm  Pater  in  nobis  lubet,  dat  nobis 
vitam , motum,cognitioncm  » & afledioueiu 
D.Lmc. 


filiorum.  48.b 

Stabularius  quid  myfiicc. 

Scadiumquid* 

Sratushominis  proficientis  ad  virtutem  qiu- 
druplcx.  Ii7.6cfcq. 

Status  omnis  comptehendifur  fub  triplici  bi- 
nario iacentium  in  ledo, molentium, & in 
agro  laborantium.  i]d.b 

Ex  Karu  omni  aliqui  elccri, aliqui  damnatt.ibid. 
Sratus  triplex  fignificatur  per  Noc,  Danicjcin, 
&lob.  iJ7» 

Status  matrimonialis , item  religionis  fignifi- 
catur  per  duos  m ledo.  a jd  .b 

Status  fetuovum  6c  ancillarum  per  molentes, 
ibid. 

Stcllx  figurant  corpora : quomodo  cadent  de 
c»lo.  joy.a.&b 

Idem  declaratur  myftice  in  rcligiofis.  ibid, 
Stetit  IefusdifcipuUsappaccns,quarc.  j6i.b 
Scylohominis  feribet*  quid  fit.  iSj.a 

Succingi,  accingi , prxcingi  in  te  ifht  fidem. 

1 1 8.b 

Superbia  retunditur  ex  quatuorcapitibus.MO.a 
Superbi*  quatiior  fpccics.  »40.3 

Superbi  collofi  fmc  ccruicofi  dicuntur.  »9«. a 
Supcrerogario  quadruplex,in  fermont,potctla- 
ce,  opere >&  debito,  3 

Supcrfluumdupleirfiacar*  & pcrfon*,&  quid 
vtrumque. 

Suxilli  5c  non  comedifti  dixit  mulier,  quare. 
85.3 

-Sycomorus  nacutaUctfr»d<  myfticiquid-  itfi.b 
Significat  item  crucem.  idi.a 

TAlcnta  multi  St  magni  qui  recepit  ,&  cui 
plura  fune  commiira,(Uidiorcm  ratio- 
nem reddere  debebit.  ij».b 

Aiedo  dcfcendcrc  ib  domum  myftice  quid. 
13641 

Templum  apertum  cft  quando  diuina  veritas 
fc  contemplabilem  prxbuit.  * 8.1 

Templi  ornatus  commendatur. 

Templi  lerofolyinitani  excidium.  ibid. 

Templum  vnde  didum&ad  qu*  nos  excitet. 
Nota.  i4i.&feq. 

Templorum  veneratio  probatur.  x8f.a 

In  ccinpio  vendentes  erane  de  familia  facecdo- 
tum. 

E templo  bis  Chriftus  ciecic  vendentes  185.0 
Templum  cnr  fpeluncam  faAum  dicat  Chti- 
ftus. 

Tcmpomlia  bona  moderate  qipetcre  non  clt 
malum. 

Tcmjwalibus  fc  imroifccrc  Chriftus  noluit. 

lod.b  . 

Temporalia  quomodo  perement  ad  mdicen\ 
fpicitualcra. 

Tencbi*  in  morte  Chrifti  quales  nicnnt.  3 48. 
a.b  ' . rv  u 

Tcnrari  vitra  vires  non  permittit  Deus.  17A 

Tentatio  quid. 

Tria  tanguntur  in  hac  pcticionc , Et  nt  ^ 
diUAj  in  ttntsmHtm. 

Tentatio  duplex, inecrior  & exterior. 

Tcmatio  ne  tangat  non  petitur . fcd  ne 

mut.  ^ .r  «,ii 

Tentatio  vtilis  cft  ad  fex.  ^^**^*K 

Tcntitione  tangis:  non  induet  quii 

Q ^ j Tencationij 


Coogle 


Index  rerum. 


Tencari^is  gradus  qui.  ibid. 

Tcntatio  multis  modis  dicitur.  ibid. 

Tcnutio  purgat  homines.  )t£.b 

Ibcfaucus  incxloquid.  ^49«b 

Timor  mundanus  quis  6i  propter  quatuor  mo- 
riua  propellendus.  i o i .b  & fcq. 

Timendus  Ocus  obtria.  toi.b 

Timor  Dei  & pudor  hominum  cum  abfunc,  Bc 
homo  effrznus  ad  peccatum.  xjS.b 

Titulus  triplex, memorialis, prxconialis^triuin- 
pbalis  >&omncs  titulo  Chnfti  competunt. 
Mdb 

Titulus  cur  tribus  linguis  feripeus.  ibid. 

Tranfitus  Chnfti  miniftrancis  feruis  triplex. 

I i4.a 

Tres  dies  Cfirifti  quinam.  i5<.b 

Tribulationes  cura  Deo  immirantur  , varix 
caiifz.  1 j 51  .b.  1 40.a.b 

Tribulationes  line  Dei  prouidentia  non  cue- 
niunc.  I40.b 

De  tributis  inddios^  propofita  quzBio,  indu- 
ftde  i Chrifb>roluitiir. 

Triticum  a mtniftro  Ecclefii  difpcnfandum  tri- 
plex. (ciliccr  Sacramenti,  Verbi  Dci,&  Ipiri- 
cualis  fublidij.  ‘ i x8.b 

Turba  fequebarur  ChriHu : quia  plurimi  & alij 
ex  aliis  mociuis  Chriilum  lcquebantur.i5£.a 
Turba  impedit  acccilum  ad  Chriftum.  a^o.b 
Turpe  lucrum  quando  rdlitucioni  obnoxium, 
& quando  non.  lod.b 

Quando  ralc  lucrum oderri  prohibitum,  ibid. 
Turris  Domini  in  Icripturis  multiplex  : expli- 
cantur Bngulx  myilicc.  1 yS.b  A icq. 

V 

V Anum  quid.  J4.a 

Vbcra  tria  habent  fecundum  naruram.fci- 
licet  coniicrfionem  fanguinis  m nurnmco- 
tum,  nuttimcnci  abundantiam  , Se  medica- 
mentum intirmitacis:  qualiter  Kxc  fuerint 
inB.Virgine.  84.b.ficfcq. 

Velum  templi  quoiuplex  , Se  quid  cius  IcilTio 
figniBcet.  )48.b 

Veniam  petenti  quando  debeam  remittere. 
zM.b 

Venit  de  terta  milerix  films  prodigus.  199  a 

Venter  B.  Virginis  cft  locus,pagtna , menfura, 
forma,  vroa,thcca«  tkefaurus  , thalamus, aula 
rcgia,vcBibulum,homisconclufus,terra.So.b 
Venter  concipiens  in  concupifcvnria&  corru- 
ptione, efl  in  mifetia.  78.a 

Venter  Virginis  beatus  , quam  bcacitudinem 
colligit  ex  feptem.  ibid. 

Ventris  ftemirvei  primus  aAusfcccundiras  cll. 
ibid. 

Veneris  bcaritudo  in  virtute  diuina,  conBilit 
in  ventris  adtu  pcTfcvlifliino . ibid. 

Veuter  B.  Virginis  fuit  criclmium  fununx  vir- 
tutis, quz  attribuitur  coci  Trinitati,  ibid. 
in  ventre  B.  Virginis  fapienriadiuina  colum- 
nas feptem  excidit,  & qux  ilnt.  7$.b 

Ventris  fcccundius  B.Virgmisornata  Horibus, 
id  eft,  virtutibus.  7S.a 

Et  miraculis  Se  puritate  lingulari.  79  b.  &fpe- 
cialibus  priuilegiis.  8o.a. 

Exemplum  generationis  zrernz&  Bgura  ge- 
nerationis fpiritualis. , ibid. 

Veous  ligmficaca  per  Dalilacu  radentem  caput 
San)fonis;fepteiu  ciines,id  cft,fcptcm  illumi- 


nationes ad  bonum  ^ capite,  id  cft,  a mente 
toUit.  li^.b 

Verbum  Dei  cftnoritu  cum  amore  fccuodum 
Auguft.  40.a 

Verbum  Dei  quatiiorfacic  inanima.  40  b 
Verbum  Dei  i verbero,  & dicitur  malleus,  cu- 
ius figura  malleus  lahcl.  ibid. 

Verbum  veritate  fua  corda noftra  fibiobliga- 
uit,altitudinc  ad  admirationem  perduxit,  ad 
omniaagcnda  liluminauir.  iSa.b 

Verbum  Dei  audiendo  contrahitur  cognatio 
Del.  8{.b 

Verbum  qilidcft.  86.a 

Vctbum  cuftodiiT  perficitur  ex  rribus  , fcUicec 
amotione  conenariorum,  adimpletione,  & te- 
naci retentione.  ibid.b 

Verbum  quid  in  nobis  operarur.  8i5 a 

Verbum  Dei  audite  facit  beatum,  85.b 

Verbum  Dci  non  cuftodienres  damnanrur.86  b 
Veftimenraproftrata  in  via  figniBcanc  exempla 
bona  vel  corpora  martyrio  expoiira.  i8i.b 
Veftimenta  facta  vnde  habeant  originem.z98.a 
VcAitus  duplex  datur  iioneft.iris  Se  virruris. 
I96.b 

Vcftirus  mollis  Se  pretiofus  peccatum.  11  i.a 
Vcftirns  rcprchenftbilis  quinque  modis- iii.a.b 
In  via  quatuor  ducunt  & inducunt  hominem. 
4$i.b 

Videre  Deum  quomodo  fmdi  patres  dcfidcra- 
u^rmt.  ij.b 

Vidua  plus  obtulit  reliquis  quomodo.  }oo.n 
Ly  plus  poteft  clfc  nomen  Se  aduerbiunv  ibid. 
Obtulit  ea  quxfibi  erane  necciIarid,quod  eft 
laudabile.  ibid. 

Vidux  impominicas  rxcorfit  fententiam  a in- 
dice. 1 

Vidua  liare  Bdclem  animam,itcm  Ecclcilam  re- 
prxfentat. 

Vigilare  fpirirnalitcr  quid.  3 1 1 .a 

Vigilia  naruralirct  & myftice  quid.  j 1 1 b 
Vigilix  bcaritudo  in  quoconfiftac.  ibid. 

Vigilix  quatuor,  Se  qux.  1 14^ 

Vigtlix  quacuor,xtaci's  quatuor.  ti4.b 

Vigiliarum  duarum  quare  tantum  mciBincric 
Chriftus.  ibid. 

Viilacll,inqtu  cerra  ad  eoncupifcentias  exco- 
lirut. 

Villicus  quis.  loi.b 

V illicatio  myftici  quid.  ioi.a 

Villici  prudentia  commendatur  a feptem.  aoa. 
b.&fcq. 

Vilbcus  przlatum  fignihcar.  ibid. 

Conuocat  omnes  fciuos  fimul , quare.  ibid. 
Villici  iniquitatis  induftria  quomodo  laudetur, 
aof.a 

Vindifbm  quomodolicec  appetere.  I39.b 

Vinex  requifita  myftice  explicantur.  i89.a 

Vineiq  comparatur  Ecclefia.  1 4 1 

Vino  .aqua  miiccturin  miffa  tancaquanta  con- 
uerri  poflita  vino,&  cur.  3ii.b 

Vinum  felie  mixciun  quoties  biberit  Chrifius, 

& curet  dacum.  34(-a 

B Virginis  facunditas  quatuor  habet  pituik- 
gia.  8.a 

Virtus  fola  verum  habet  gaudium. 

Virtutes  tres  fingularitcr  nos  Chrifto  confor- 
mant, fcilicct  humilitas,  paiipeitas.pcrfeue- 
lancia.  i 6o.a 

INDEX 


Digitized 


INDEX 


Locorum  facra:  Scriptura , qui  in  Com- 
mentariis in  fecundam  partem 
Lucse  explicantur. 

EX  VETERI  TESTAMENTO. 


Geneds. 


CAP.lt. 

49- 


I 1 C E fi- 

iiumtimt&c.  71.A 

Btniitmim  luput 

m4»t  ttmedet  prt- 

d4m,&  vefptre  diuidtt  /p$Ua.  7.4 


Exodi. 


dimittt  tis  f>Mc  noxam , 4n/  dolo 
me dt  Uir»  vitd.  l8.i> 

jf,  Pofieriord  mea  videbis t faeUm  auiem 
meam  videre  non  poteris,  14.4 

Deuceronomij. 


8.  DislIortMutfuitin folitttdine borrikilhin 
^ua  eras  ferpens flata  adarenst  & fcor- 
pioacdipfae,  6^.b 

j j.  Ignis  fttecenfus  efi  isifitrore  meo,&  arde-^ 
bit  vfyite  in  inferni  nouiffma,deuorabit- 
^ne  terram,Cre.  )oiw« 

ludicum. 

f.  In  phiala  principnm  obtnlit  bntprum. 

%^.b 

t.  Regum. 

4.  Saasia  & Reebab  mterficermnt  Itios,eth. 
ii$,a 

1 8.  Currens  ergo  jdchimaas  per  t»i4»i  com- 
pendi] tranfnit  Chnfi,  xtfi.4 

4.  Regum. 

»5»  Perenffit  Malahem  Thsopfamt  & omnes 
4fut  erant  in  ea:  noluerant  enim^  &c, 
3o<.4 


Nehemiarnue  Eifdrz  t. 

4.  Numtfnid  poterunt  adifieare  lapidet  de 

acernis  pulueris  <jui  combnfii  fnnt  f 
iZo.b 

Tobiz. 

5.  f^tam  fM4  dueit  in  Rd^et  duitatem  Me’- 

dorum  noni , &c,  3 xJk 

Efthcr. 

1 7.  Domine  rex  omnipotent  in  ditione  tus 
cunliafnnt  pofita,(p‘e.  6\.h 

I o.  Fons  parunt  crenit  in  ftuuium  magnum^ 

&C.  16].S 

lob. 

I . Bouet  arabant  & afina  pafeebantur  iux~ 

taeos-  ii4’b 

ip.  Pelli  mea  confumptit  carnibus  adhaft  04 
meum , & derelilla  fnnt  tantummodo 
labia  circa  dentes  meot.  3 50.^ 

Et.  Ifte  moritur  robuftus fannt  dines  & 
felixt&c,  178.4 

14.  ^44jrf>ri»i  ^erilem  & tfue  ntuparit»  & 
viduabene  non  fecit’  177>^ 

19.  Conterebam  molas  iniqui  , & de  denti- 
but  illins  auferebam  pradank  163.^ 
30.  Eeedate  t^fame  fiertlet  t auirodebaut 
tfolieudtL  191.* 

39.  Penna  ^mshionit  ftmilis  e^  pennishero- 
d^&  accipitris.  99*^ 

Pfalmorom. 

4.  A frnQn  frumentitVim  & olei  tnultipU- 
cati  fnnt,  318.4 

1 7.  Tenebro faa^ua  in  nubibus  aeris.  }€o.a 

I I . Dtnumerauerunt  omnia  offa  mea,  f .4 
44.  Myrrha  & gusta  & eajia  d vefiimentis 

tuis.  55  M 

47,  Diftrihuite  gradus  eius  vt  tnarretis  in 
O o 4 progtnig 


Digltizedh  > i. 


Index  Locorum  Scripturse. 


ffftnit  $\ttrA.  i.< 

} I . Jiutllc^lum  tibi  dah  , & i/tJlntJtm  u in 
vta  ^tt4t  grMdien/, 

67.  f‘chtent  ItgMt  ex  , %/£thifipid 

' frtueuiet  tnAnus  etm$  De».  1 Ti-b 
<»7.  Preneneruve  principtf  conmn^*  ff»Uen- 
niu:  in  medt»  iMHtucul-trufn  rumpam 
firmmm,  iS^df 

jj.  Iki  ctnfreoit  petentids  arcuum  ,fcu\um, 
gtadtum&  bellum. 

77.  Prodnt  quaJI  ex  adipe  ini^uiiae  eorum, 
i^i.b 

80.  Sumtte  pfalmum  & date  tympanum. 
i6.fr 

80.  Cibauit  eot  exddtpefrume/ttit&depe- 
eramellefatkraMU  eoi.  r28.fr 

I9I.  f^igdaut  faSlm  jum  fcm  pajfer Jbli~ 
tariui  intello.  1 io.fr 

I ij.  Ego  feruui  tku/  , Jilius  a»eUta  tue. 

tzi.fr 

III.  lerufalem  <jua  adi f caiur  vt  duitas^  cm- 
iu/  participati»  eiui  inidipfum.  }i<>.4 
1 16.  Euntei  ibant  & flebant,  mittentes  [emina 
[Hawenientet.&c.  j,a 

1 ji.  Sicut  vaguentum  in  capite  <\uod  in  4^/. 
cenddt  tu  barbam,  j'c. 

ProUeibioriim. 

jl.  Sapientia  immolauit  vidima/ , pyopofuit 
menfamfuam.  .tC^.b 

I).  Redemptio  aaimi  viti  diuitiafne.  107.4 
14.  Per  agrum  pigri  homims  tranf!ui,&  per 
vineam  viri  Jlulti,&  ecce,  ^c,  1 5 i.a 

fO,  Piam  aquila  in  calo  , viam  celubri  fuper 
terram  , viam  nauit  ia  medio  mari  , 
viam  viri  ia  ad»le('cemia.  * r 9 1 .4 
io.  Tria  funt  infatiabilia,&  tjHjriuM  nua~ 
^mam  dicit, (u^cit,  tnferaui,&c.  1 9 1 .fr 

EcclcHafta. 

10.  Mu[ca  monentei  perdunt  fuauitaiem 
vnguenti.  i4oJ» 

«),  Melior  efb  canis  viuui  leone  mortuo. 
* ix4.fr 

CaJlcicomm. 

i.  ojif  urenulat  aureaj  faciemus  tibi  ver- 
uficulatat  argento.  40.4 

jidiur»  vos  filia  lerufalem  per  capreas 
ceruofijue  camporum, &c.^i  i.b.& ^d.a 
5 . Comedi  fauum  cum  meile  meo,  bibi  vtnn/a 
meumcumlalle  me».  $it.a 

5.  Manus  eius  tornatiles,  aurea,  plena  hya^ 

einihi/.  f I y.b 

'f.  j4periraihi  foror  mea,  amica  mea,  mma- 
cuUia  mea,  ijuia  capus  meum  plenum  efi 
rore , & cinciani  mei  guttis  noUium. 

1Z1.4 

7.  Duo  vbera  tua  ficut  duo  gemelli  caprea. 
8f.4 

7.  PmbihcMS  tuus  ficut  crater  tornatilis  nun» 
tjaam  indigens  poculis.  ^8J> 

7.  Nafustuus  ficut  turris  Libani  f^uarefi 
picte  contra  Damafcum.  j6.4 

3.  fdmsdttte  fratrem  meum fugentemvba- 
ramiUrts  ntea,&c.  i^,b 


Sapicmix. 

I o.  Cum  moritur  bomo,hareditabit  ferpeutet, 
& befttas& vermes.  *}i*fr 

II.  Breuu  in  volatilibus  efi  apis  ,(^inuium 
dulcoris  habet  fruiJus  illius.  8 1 .4 
53.  Cibaria  & virga  onus  afino  : panis 
dtjciplitia  & opus  feruo.  1 14.4 

4 J . In  meridiano  f il  exurit  terram,  dr  reful^ 
gens  radiis  fuis  obcacat  oculos.  too.fr 
44.  Homines  diuites invirrute,  pitlcbritudi^ 
nis  fiudium  habentes.  34.4 

50.  Duas  gentes  odit  anima  mea : tertia  as».- 
ttmnon  efi  gens  sjuam  osUnm,f^c.^tt.a 

IfaijC. 

I.  Si  fuerint  peccata  vefira  ficut  eoccimtm, 
quap  lana  alba  erunt,  &c.  154^ 

I.  Pulnut  &liuor&  plaga  tumens  non  efi 

circumligata,&e.  31.4 

3 . Sepimt  eam , circumfodit , & maceriam 
circundedit , & turrim  adificauit  inme» 
dio  eius.  14}>4 

8.  Scribe  fiyl»  hominis.  i8fw« 

8.  Eo  quodabiecit  populus  meue  iile  aquO* 

Siloe,& elegit  magis  Pafiu,&e.  xyxao 
$,  Sume  tibi  librum  grandem,  &fcribtin 
tofiylo  hormnis.  81.4 

Z.  spiritui  robufiorum  quafi  turbo  impellens 
parietem.  48.4 

9.  PnufifMifijue  carnem  fui  brachii  vorauit, 

30z.fr 

II.  Super  foramina  afpidis,&  in  cauer na  re- 

guli, qui  ablaDatut  fmerit,manum  fuam 
mittet.  Non  nocebunt  > & non  occident 
in  vniuerfo  monte  Jantlo  meo.  17.fr 
i Z.  Haurietis  aquas  in  gaudio  do  fontibus 
Saluatoris.  ^5S’* 

19.  Erit  altare  Demini  ia  medie  t/£gypti, 
& titulus  ad  terminum  eius.  x6%Jr.& 

j4<J.fr 

15.  In  die  illa  faciet  t)oaeinus  in  monte  hoc 
eenuiuium  pinguium  , ($•  couuiuium  vin- 
demia,&c.  i66jt 

31.  aiccingite  lumbos  vefirot , fuper  vbera 
plaugtte,&c.  34t4t 

34.  Ecce  ego  fiornam  per  ordinem  lapides 
tuos,^ fundabo  te  in  faphirit,  33.fr 
47.  In  anno  tertio  feminate  & metite.  ^.b 
40.  ^ui  dfcendit  tribus  digitis  motam  terra. 
30z.fr.C>’  96.4 

40.  In  brachio  fuo  congregabit  agnos , & iu 
finufuoleuabit,&c.  187.4 

3 z.  Eidebunt  omnes  fines  terra  falurare  Dei 
nofiri.  17.fr 

Excutere  de  pHluert,confurgeJide  leru- 
Jalem,&e.  59.fr 

34.  Fundabo  te  in  faphiris , ponam  lapidem 
propugnacula  tna.  j 79> 

6%.  Traitfite,  tranfite per  portas,  praparatf 
viam  populo,  planum  facite  iter,  d"  eligite 
lapides.  3.fr 

Icremiz. 

3.  Propheta  prophetabant  mendacium , & 
S^erdotes  applaudebant  manibus  fuis, 
& 


f 


Index  Locorum  Scripturi. 


*"*"/ dilexit uUm,  igj.t 

4«.  imptiU  in  xmio  etrrut- 

o*""'  74-« 

^•dfitiUhilddixmtvexite^olittfixret 

169^ 

Thrcnorum. 

4.  FUij  StM  ixeljti  <#•  tmUii  «urtfrimtt 
^u$m4da  rtfutxti  funt  in  vnpt 

45.- 

Ezechidis. 

1 g.  X^dix  tuA  &iiner4tic  tnn  de  terrd  Chd- 
nsndA ; Pnter  tuiu  Amnrrbdmj. 

40.  Fxnuxlut  Unem  in  mnm  tim c*U- 

Daaielis. 

4.  Fetmtres  csli  ret/xtAMernnt  in  rnmit 
eims. 

4.  in  medip  terrn » & nltituda  eitu 

neemAtet"  mn^na  xrber  & Jerti/,{^e<  1 4 1 .A 

f.  MAne,ikeetl,pliMret. 

l^OidrneenueppiUm  pktt&  ndipe&pi^ 
ihfimUiter  ceRh. 

Ofc*. 

1.  Mic  nefeinitt^xad  ege  dedi  ei/rnmntnm 
&eteMm,&c.  i9i.b.9^.s 


6.  CdlsMd  emuM  eperMntUm  idelum  fnp-^ 
plnniAUfengninc.  €t  fnucte  virt- 
rum  Uireneem.  186.4 

10.  Epbrdim  vttnld  deR*  diligere  triturnm: 
enlesbe  fiiper  pnichritndinem  eellieiu/. 
170.4.^  14^ 

loelis. 

Cenrregdhe  omnes  gerrtee  inonUem  lofe» 
pbott&e.  xfo.b 

Amos. 

j.  ^Momedo  fierusu  pn/tor  de  ore  leonis  du» 
erurn,  am  txtremssm  4Jtr»c«/4 : pe  ernen^ 
tssr fiUj  IfrAel.  1 87.^ 

4.  PrApATAre  in  oeenrfum  "Dei  tni  Ifroet, 
(^sA  eece  fermons  montes « & eroAns 
ventmmteire.  116.^ 

4.  LessAbnnx  votin  eonut»  & rtli^uiAt  ve~ 
ftrsse  in  oiis.  Et  per  ApertnrAs  estibitie 
Alter  A centrA  AlterAm^^  proiieiemini  ito 
tArmon.  IJ4U 

Habacuh. 

CornnAin  mAnibut  eim,  174.( 

Zacharjz. 

Et  erit  dies  vnAf  ^ssA  notnefi  Dormtmi 
non  dies  ne^ne  nox^ 


. EX  NOVO  TESTAMENTO. 


Macthzi. 

I £ A T I mendici  fpiritu  i 
I sjuonUntt&e.  1 5 6wt 
; f^nnt  ep  MAgifier  nefter. 
11.4 

14.  OrAte  no  fngA  vefirn  pAt  byeme  vel 

fnbbmo.  3,oi 

Marci* 

(IttisionAeeipiAteeMtiettnntim,  i6i.b 


loasnis. 

i.  ^4^  mihi  (b"  tibi  e fi  mttlierf  ^j,a 

1 1 . Nonne  duodecim  horo  funt  diei?  1^ 
■»  4-  A*»  viA,  veritAt,  & vitA,  £ i ,b 


Afttttua  Apoftolonim. 

f.  Inippiifittimtufimomnrt&fumiti.  184^1 


Ad  Hebrxos. 

1 i.  AeeeJppij  Ad  putguinis  ejfupenem  me-^ 

/*f Mr»/m 4«4m  Abes,  tSpfi 

3.  EpiiL  B.  loanDia. 

dixerit  peeeAteri,Aite,  eommunicAt 
operibmsfttis.  9-S 

Apocal^preos. 

4.  Dignus  et  Domine  Dent  nofier  Aceiperi 
konorem,&e, 

8.  o/f  ecepit  Angeiut  thurriknltmt&  impU^ 
nit  illud  de  igne  AltArit. 

1 j.  Agnus  f«>  ooeifiu  tft  ub  origine  mundi. 
97.U 


FINIS. 


s 


I 


Digitized  by  Googie